Professional Documents
Culture Documents
Kreselleme ve Neoliberalizm
zet: Kapitalizm neoliberalizm ile kendi iinde dnerek 20. yzyln son
eyreinde finansallamtr. Chicago Ekonomi Okulunun teorik alt yapsn
oluturduu neoliberalizm kresel ekonomide paraizm hastalna sebep olmutur. 1970-Eyll 2008 dneminde Waterloo Savann (1813-1815) kazananlar
kresel sermayenin elitleri olarak daha ok paralanmlardr. Buna mukabil devasa kitleleri hiksoslatrma ynnde bir ekonomik sonu ortaya kmtr. Bu
durum gerek ekonomik gerek askeri anlamda bir ok ve dehet projesinin rndr.
Anahtar Kelimeler: Neoliberalizm, Finansman, Judeo-Hristiyan, Elitizm, Yeni
Dnya Dzeni, Hiksoslar.
Abstract: Capitalism with its new version neoliberalism is financialized in the
last quarter of 20 th century by transforming within itself. Chicago Economy
School formed the base of neoliberalism and it caused money sickness. The
gainers of the Waterloo War (1813 1815) were gaining wealth as the elites of
the global fund between 1970 2008, September. According to these, an economic result arised which hykosizes the crowds. This situation is a result of a shock
and fear project both in economy and military wise.
Keywords: Neoliberalism, Finance, Judeo-Christian, Elitism, New World
Order, Hyksoses.
GR
21. yzyla girerken kapitalizmin 19. ve 20. Yzyldaki dili rakipleri olan sosyalizm ve komnizm artk yoktu. Buna mukabil kapitalizm kendi iinde dne21. Yzylda Sosyal Bilimler
Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12
43
44
Costas Lapavitsas, Finansallama ve Kapitalizmin Krizi, Yordam Kitap, Trkesi Tuncel ncel, stanbul,
2009.
Immanuel Wallerstein, Tarihsel Kapitalizm, Metis Yaynlar, stanbul, Mays 2006, s. 11.
Immanuel Wallerstein, a.g.e, s. 94.
Ryo Kuroki, Top Left-Wall Street Kartaln Vurun, Trkesi: H. Can Erkin, Bizim Kitaplar, stanbul 2010,
s. 275.
Richard L. Peterson, Akln Para zerindeki Gc-Karar An, Trkesi: Canan Feyyat, Scala Yaynclk,
stanbul Ocak 2012, s. 27-28.
Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12
Kreselleme ve Neoliberalizm
trlerini ipotek olarak gstermiti. Ama bono deerleri dmeye balaynca ilave
reel ipotek isteiyle kar karya kalmt.6
Akas saadet zinciri bir baka anlatmla ponzi oyunu artk it is over
(oyun bitti) moduna gelmiti. 17 Austos 1997den 2 Eyll tarihine kadar yatrmclarn 4 milyar dolar 2.3 milyar dolara inmiti. Durum John Meriwetherin
mektubuyla yatrmclara duyurulmutu. Gn getike durum daha da ktlemi
LTCM sermayesini tketmeye balamt.
Akas olanlar neoliberalizmin rasyonel insan John Meriwetheri byk
bir hrsla kiisel karlarnn peinde koan herhangi biri kadar soylu klyordu. O
Yalancnn Pokerindeki finans oyuncularndan biriydi.7 Hrs ve agzllk, dier
taraftan Eyll 2008in habercilerinden olan, finansal adan LTCMnin iflas likit
olmayan pozisyonlardaki ar kaldra, kibir, azamet ve nihayet psikolojik sebepler
erken ve hzl lm getirmiti.8
Bata New York eyaletinin Merkez Bankas olan New York Federal Reserve
Bankn Bakan yardmcs (Executive Vice President) Peter Fisher ve baz Wall
Street bankasnn st dzey yetkilileri birlikte LTCMnin Connecticut eyaleti Greenwich ehrinde bulunan merkezini ziyaret edip ilem kaytlarn inceleyince Fisherin beti benzi atmt. Kresel finans sistemini toptan havaya uuracak gte
bir saatli bomba gzlerinin nndeydi. Menkul kymetli finansal trev rnler
(equity derivative) toplam getirilerin takas (total return swap) endeksli opsiyonlar
(indexs option), irket almlaryla ilgili finansal trev rnler gibi ilemlerin toplam
hacmi bir trilyon dolar gibi astronomik bir meblaa ulamt. ayet LTCM bu
finansal trev rnler ilemlerini yerine getiremeyecek duruma derse, bu bir
kelebek etkisi, ok dalgas eklinde kresel finans sistemine sirayet edecek, btn
piyasalar ve finans sistemini kertecekti. Bir meteor tam tepelerine dmek zereydi New York Federal Reserve nderliinde Wall Streetin ekeleri bir kurtarma operasyonu balatmlard.
15 bankann bakanlar 3.75 milyar dolar LTCM ye yatrmak konusunda anlamlard. Kresel finans sistemi kurtulmutu. Ancak daha sonraki srete LTCM
sisteme zarar vermeyecek tarzda tasfiye edildi. Bu srete svirenin en byk
bankas olan UBSnin bakan Mathis Cabiallavetta ilk kurban oldu. nk
LTCMye 950 milyon svire frang gibi devasa bir yatrm yapmt. Srada
LTCMye 250 milyon dolar yatrm yapan talyan Merkez Bankas Bakan Antonio Faggionu vard. Merrill Lynch yldrm hzyla 3400 kiiyi iten att ve dier
yatrm bankalar buna ayak uydurdu.9
Hikyenin devam Eyll 2008de Wall Street merkezli Bear Stearns ve Lehman
6
7
8
9
Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12
45
Brothersn aniden k ile dnya kamuoyuna mal oldu. ki dev ABD yatrm
bankas Eyll 2008de trilyon dolarlk ykmllkle batt. Amerikan basnnda
yer alan haberlerden bir paragraf yleydi: Bear Stearns and Lehman Brothers,
both investment banks have collapsed, Merrill Lynch was acquired by Bank of
America last weekend, and Goldman Sachs and Morgan Stanley have changed
their status to bank holding campanies.10
UYGULAMADA NEOLBERAL EKONOM:
PARAZM - BYME VE PAYLAIM
Dnya ekonomisi 1960l yllarda enflasyondan arndrlm olarak ortalama
ylda % 5 byme salamt.11 1970lerde dnya ekonomisindeki byme senelik
ortalama % 3.6ya, 1980lerde ylda % 2.8e dt. 1990larn ortalarnda ise
dnya ekonomisindeki ortalama yllk byme % 2ye dmt.12 1973ten
1994e kadar btn Avrupada bir tek net yeni i bile salanamad.13 Akas kapitalizm, 20 yl iinde, byme hznn % 60n kaybetmiti.14 1968 ylnda,
kinci Dnya Harbinden sonraki dnemde, uzun zamandr yerinden kmldamayan Kuzey Kutbu buzullar misali, ekonomik eitsizlik iyice kendini gstermeye
balad.15 Bu tarihten 20 yl sonraki dnem boyunca gelir dalmndaki eitsizlik
ylesine hzl genileyip younlat ki, 1990l yllarn balarnda gelir dalmndaki
eitsizlik hem sosyal gruplar arasnda hem de bu gruplar iinde olmak zere, btn
meslek, eitim, sanayi, demografi (ya, cinsiyet, rk) ve corafi blgelerde ykseldi.
1980li ve takip eden 90l yllarda erkeklerin kazancndaki btn getiriler igc toplamnn zirvesinde yer alan % 20ye gitti ve % 64 gibi devasa bir oranda
en tepedeki % 1de gerekleti.16 te yandan kazanlardan ziyade gelirler incelendiinde en tepedeki % 1in daha da fazlasn elde ettiini, yani toplam gelirlerin
% 90n elde ettii grlecektir.17 ABDde nfusun zirvedeki % 1inin sahip olduu servet pay % 40tan daha oktu ve 1990l yllarn banda, 1970lerin ortasndakinden iki kat fazlayd.18 Bu durumu Demokrat Parti senatr Jim Webb
10 Times Online, September 22, 2008.
11 IMF-International Monetary Fund-International Financial Statistics, Washington, D.C, eitli Yllara Ait
Veriler; Stuart Holland, Toward a New Bretton Woods, Russel Press, Nottingham, ngiltere, 1994, s. 10.
12 Council of Economic Advisers, Economic Report of the President 1995, Washington D.C; U.S. Goverment
Printing Office, s. 403.
13 Robert Solow, Is All That European Unemployment Necessary? The World Economic Laboratory, MIT
Working Paper, No. 94-06.
14 Prof. Dr. Lester C. Thurow, The Future of Capitalism, 1996.
15 Claudia Goldin and Robert A. Margo, The Great Compression: The Wage Structure of the U.S at MidCentury, The Quarterly Journal of Economics, ubat 1994, s.4.
16 Daniel R. Feenberg and James M. Poterba, Income Inequality and the Incomes of Very High Income Taxpayers, NBER Working Paper Num: 4229, Aralk 1992, s. 31.
17 Daniel R. Feenberg and James M. Poterba, a.g.e, s. 5.
18 Wealth: The Divided States of America, New York Times, Nisan 23, 1995, s. F.2.
46
Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12
Kreselleme ve Neoliberalizm
u szlerle deerlendirmiti: ABD 19.yzyldan bu yana benzeri grlmedik trden snf temelli bir sisteme doru kaym bulunuyor.19 16 Eyll 2010 tarihinde
ABDde 2009 yl iin geerli fakirlik gstergeleri yaymland. Birleik Devletlerde
2009 ylnda yoksulluk yzdesi % 14.3 oranna ulaarak 43.6 milyon Amerikaly
kapsad. Nfus brosunun 1959 ylndan beri yapt aratrmalara gre bu oran
1959-2009 dneminin en yksei. Yoksulluk nispetinin 2010 verilerinde daha da
yksek kaca tahmin ediliyor. ABD resmi kriterlerine gre yoksulluk tanm
drt kiilik bir ailenin yllk gelirinin 22.050 dolarn ve tek kiinin gelirinin 10.830
dolarn altna dmesiyle balyor.
Brookings Institute tarafndan yaplan aratrmalara gre, yoksulluk oranlar
Afrikan-Amerikan dedikleri zencilerde % 25.8; Latino-Amerikallarda % 25.3;
Asyallarda % 12.5 ve beyaz Amerikallarda % 9.4. Dier bir arpc sonu ise
Amerikallarn % 6.3, yani 19 milyonu 2009 ylnda ar yoksul kategorisinde
olup, drt kiilik bir ailenin yllk geliri 11.000 dolarn altnda. Bu oran 1957 senesinde % 3.7 ve 7.7 milyon Amerikaly kapsamaktayd. Bu lkede salk sigortas
olmayanlarn toplam 50.7 milyona ykselmi durumda. Bu rakam Amerikallarn
% 16.7sinin salk sigortas olmadn gstermekte olup, Bakan Obamann salk reformu btnyle uygulandnda bile en az 23 milyon Amerikal salk sigortasndan mahrum olacak. Rutgers niversitesi gc Geliim Merkezi
tarafndan yaynlanan bir almaya gre, alanlarn yaklak drtte ya kendileri veya bir akrabalar veyahut da yakn bir arkadalar iini kaybetmi durumda.
Anket sonularna baklrsa, deneklerin te ikisi 2011-2012 ylnda ekonominin
de devam edecei kanaatinde. ou insann hayalini ssleyen Amerikay
iinden tanynca, uzaktan dev, yenilmez g gibi gzken bu lkenin aslnda yaral ve can ekimeye balam bir organizma olduunu gryorsunuz. Dorusu
ben Amerikadayken isizlik korkusuyla neredeyse paralize olmu insanlarn konumalarn duyunca gerekten zldm ve gelecekten umudunu kesmi bu insanlarn ne yapacaklarn ok merak ettim.20 Zizekin dedii gibi kresel
kapitalizm bir apokaliptik (kyamet) sfr noktasna doru hzla gidiyor olabilir.21
Grld gibi olanlar mehur Trk ataszne benzemekteydi: Biri yer biri
bakar, kyamet ondan kopar. Hlbuki neoliberalizmin sebep olduu, ortaya kan
netice biri yer bini bakara uymaktadr. Dnya nfusunun kk bir aznlnca
bu denli byk servet birikimi salanmas bar bir sre eklinde gereklemiti,
grdmz gibi genellikle meru da deildi.22 Akas, serbest piyasa iin piyasalar btn kstlamalardan temizleme ynndeki milletleraras hareketin n
cephelerinde yer alan insanlarn ounun bugn, tarihi Latin Amerikadaki ilk laboratuardan, Afganistan ve Irakn igaline ve Eyll 2008de patlayan Wall Street
merkezli krize kadar uzanan artc bir skandallar kargaas ve su ileme sreleri
19
20
21
22
Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12
47
iinde yer almalaryd.23 Arap bahar adna GOP (Geniletilmi Ortadou Projesi) blgesinde olan ve olacaklar ise vahim iaretlerle dolu. ounluu muhafazakr cenahtan olan siyasi liderler ve ideologlarn yannda sosyal demokrat
cenahtan siyasi lider ve ideologlarda neoliberalizme 35 yl boyunca hizmet ettiler.
Her halkarda ABDde bile neoliberalizmin temel prensipleri, zelletirme,
dereglasyon ve kamu hizmetlerinde kesintilere gidilmesi, onun bizatihi kne
zemin hazrlamt. Washington Mutabakat ile kusursuz bir uyum iinde ileyen
bir ekonomik dzen kurulmas bir yana zaten zengin olanlar sper zenginler, rgtl ii kesimi bata olmak zere toplumun btn kesimlerini istedikleri gibi
kullanabilecekleri yoksul kitleler, potansiyel Hiksoslar24 haline dntrmeye
alyorlard. 1970te nfus iindeki en zengin %10unun fakirlerden 12 kat daha
fazla kazan elde ettii Arjantinde 2002 ylna gelindiinde, yaklak 30 ylda zenginler 43 kat fazla kazanyorlard.25 ABDnin nde gelen niversitelerinin ekonomi-iletme-siyaset bilimi yksek lisans ve doktora programlarnda en ok
tartlan hususlarndan biri gelecek 30 ylda ABD-in arasnda mutlaka scak
bir atma kaca varsaymdr. lgintir, ine en ok yatrm yapanlar da kresel sermayeyi kontrol eden seilmilerdir. inde artc derecede ekonomik
gelimelere ramen, ehirde yaayan inlilerin gelirleriyle krsal kesimlerde yaayan
800 milyon fakir insan arasndaki uurum son 20 ylda ikiye katlanm
bulunuyor.26
Birlemi Milletlerin Aralk 2006da yapt bir aratrmaya gre yeryzndeki
yetikinlerin en zengin %2sinin kresel zenginliin % 50sinden daha fazlasn
kazandn ortaya koymutur. Bu gelime 1980-2006 yllar arasndaki neoliberal,
dereglasyon ekonomi politikalarnn bir neticesidir.27
aibeli bir suikastla ldrlen Bakan John F. Kennedy: Sular ykseldiinde,
btn tekneler de ykselir demiti. Ancak bu sz 1970li yllarn bandan itibaren
geerli deildi.
23 Naoni Klein, a.g.e, s. 632.
24 Gezegen x= M.. 1649da son yrnge geiini yaptna inanlan, modern astronomlarn 1930lardan beri
Gezegen x kod adyla aratrdklar, 3661 ylda bir dnyamzn yaknndan geen Smerlerin Nibiru,
Babillilerin Marduk adn verdii dev gk cismi. Bir dizi tabii afete yol atna inanlan, Msrdan
kn da (Tevrat-Exodus) arasnda bulunduu eitli mitlere esin kayna oluturmu, Eski Msrn ezoterik metinleri iindeki sis-Osiris-Sets-Horus mitleri, Eski ve Yeni Ahitteki Muammalara-kehanetlere
kaynaklk eden, bata Orta ve Yakndou olmak zere yeryznde siyasi, sosyal ekonomik dengeleri alt st
eden ve Maya kozmolojisine gre beinci gnein biti tarihi 2012 ylnda dnyamza ok yakn geecek
olan Marduk, Yeni Dnya Dzeni kurma iddiasndaki kresel egemenler iin pagan bir sembol. Byk
kaos Yeni Dnya Dzeni iin balang tekil edecek. Marduk byk kaosa sebep olacak. Milyonlarca insan
a sefil duruma decek ve bu durum egemenlerin saltanat iin ba ars oluturacak. te bu devasa
kitleler potansiyel hiksoslar oluturacak olup, seilmilerin medeniyetini tehdit edebilir. yleyse nceden
tedbirler alnmal, potansiyel hiksoslar tasfiye edilmelidir.
25 Larry Rohter, A Widening Gap Erodes Argentinas Egalitarian Image, New York Times, 25 Aralk 2006.
26 Geoffrey York, Beijing to Target Rural Poverty, Globe and Mail-Toronto, 6 Mart 2006.
27 World Institute for Development Economic Research Pioneering Study Shows Richest Two Percent Own
Half World Wealth, 5 Aralk 2006, www.wider.unu.edu.
48
Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12
Kreselleme ve Neoliberalizm
Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12
49
50
Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12
Kreselleme ve Neoliberalizm
mak, bor batandan kmak iin ekonomik bir seferberlik balatmas gerekmektedir.45 Zira 1989-2010 dneminde Trkiye Cumhuriyeti Merkez Bankas dviz
rezervlerini idare eden bir dviz kuruluu, devlet btesi bir faiz deme plan
haline dnmtr.46 Cumhuriyet Trkiyesi bu durumun vahametini grmemesi
ok artcdr. Gnmzde yaanan artlar ile 1838 Baltaliman Serbest Ticaret
Antlamas sonrasnda Osmanl Trkiyesinin yaad bor maceras arasnda ok
net benzerlikler bulunmaktadr. Osmanl mparatorluunun ekonomik kyle
sonulanan gelimelerle bugn Cumhuriyet Trkiyesi kar karyadr.47
William Greider Kresel Sekinleri Uyandrmak balkl yazsnda yle der:
nemli toplumsal deiimlerin hemen hemen her zaman ikiyzllkle balad
temel bir gerektir. Gl olanlar nce uygun kelimeleri kullanmaya, daha yce
deerlere bal kalacaklarna dair taahhtte bulunurlar Daha sonra bir on yl
geer Esasen bu dnem bir nevi hazrlk safhas olarak anlalabilir.48 Bugn
gelinen durum, giderek daha ok insan ACZLK KLTRN VE TESLMYET ykmaya, neoliberalizmin kreselleme denen liberal faizmini sorgulamaya ynelmektedir. Ancak acil olarak cevaplanmas gereken soru udur: Kresel
finans kapitalizminin tabii tamahkrlnn sebep olduu ykmdan biyosferi ve
hiksoslatrlm yz milyonlarca insan koruyabilecek kadar yakn bir gelecekte
hedefe ulalabilecek mi?
Trkiye 1923-1979 dneminde, bilhassa Atatrk dnemi ile 1961-1979 planl
kalknma dneminde blge ve yreler aras dengesizlikleri azaltmak iin birok
politika uygulam ve kamu sektr eksikliklerine ramen- stne den grevi
byk lde yerine getirmitir. Ancak 1923-1979 dnemindeki milli ekonomi
politikalar 24 Ocak 1980 sonras uygulamaya konulan neoliberal politikalarla etkisini giderek yitirmitir. stelik son yllarda AB yelii gereklememesine ramen, bir de AB tarafndan dayatlan BLGE KALKINMA AJANSLARI ortaya
kmtr. Uygulanan iktisat politikalarnda ciddi devletlerin hesaba katt milli
ve iktisadi bamszlk, kamu yarar gibi hususlarn gz ard edilmesi, d dayatmalarla zelletirme ve serbest piyasa yntemlerinin ne karlmas, dengesizlikleri
azaltc deil, daha da artrc olmaktadr. Bugne kadar sekiz blgeye ayrlan Trkiyede 26 kalknma ajansnn kurulduu ve lkeyi eyaletlere ayrarak federal rzgrlarn esmesine yardmc olacak bir projeyle kar karyayz.49
Kresel kapitalizme daha fazla eklemlenmeden baka bir ie yaramayacak olan
bu ajanslardan, isizliin ve yoksullamann artt gnmzde are beklemek anlalr gibi deildir. Ankaray devre d brakarak her bir ajansn kalknma kuru45 zer Ertuna, a.g.e, 212.
46 Erin Yeldan, 2000-2003 Petroli, Trkiye Petrol Kimya Lastik ileri Sendikas, Yayn 85, Eyll 2003,
s. 105-114.
47 Eref Bakr, Yamal Boha: Osmanl ve Trkiyede Borlanma, http://genet.steminet.com/
48 William Greider, Waking up the Global Elite, The Nation, Ekim 2, 2000.
49 Prof. Dr. Mustafa E. Erkal, Blgesel Azgelimilik ve Kalknma Ajanslar, Trkiyede Yenia, 16 Mays
2010.
Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12
51
52
Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12
Kreselleme ve Neoliberalizm
Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12
53
54
Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12
Kreselleme ve Neoliberalizm
leri ada kapitalizmin slogan -korku ve dzensizlik, ileriye doru atlan her yeni
admn katalizrdr- olarak ilev grebilir Sper krlar ile byk apl felaketler arasnda kesime sz konusudur 11 Eyll 2001 ABDye, dier lkelere serbest ticaret ve demokrasinin ABD versiyonunu isteyip istemediklerini sormaktan
vazgeme ve OK ve DEHETle askeri g dayatmaya balama konusunda yeil
k yakm gzkmektedir. Serbest piyasa, yani neoliberalizmin dnyaya yaylma
tarihinin kklerini kazrken, krizleri ve felaketleri kullanma dncesinin ta bandan beri Milton Friedmann hareketinin alma ekli olduunu fark ettim;
kapitalizmin bu fundamentalist biimi yol almak iin daima felaketlere ihtiya
duymutur Daha ziyade, krizlerden yararlanma konusundaki bu geni deneyler,
ok doktrinine sk skya ballkla geirilen 30 yln birikimini oluturmaktayd.62
14 Eyll 2008de ABDde patlayarak dnyaya yaylan mali kriz 11 Eyll 2001
zayf ihtimaller zerinden kresel ok63 politikasnn finans versiyonundan baka
bir ey deildir.
Yani yaanan bu en kt gnler temel ekonomik reformun zaruretini anlayanlara (elitlere) en iyi frsatlar salamaktadr.64 Aslnda Yeni Dnya Dzeni
Tarikat insanla unu sylyordu: Skp iinizi boaltacaz, sonra da kendimizle dolduracaz.65 Yaanan neoliberal sreci Hemingwayn 1961de syledii
u sz ok gzel ifade ediyor: Kafam yiyip bitiren, her eyim olan belleimi
silen ve beni iimden alkoyan bu duygu nereden kaynaklanyor? Harika bir tedavi
uygulanyordu ama hastay kaybettik.66 Mesela 2001deki mali kriz ile ortaya
kan Arjantindeki imha hareketi kendiliinden ortaya kmam, tesadfen gelimemitir ve hibir mant olmayan bir olay da deildir: Arjantin milli topluluunun para para ve sistemli bir ekilde yok edilmesidir; bu sfatla, Arjantin
milli topluluunu dnme uratmay, oluum eklini, toplumsal dzeni, kaderini, geleceini yeniden tayin etmeyi hedeflemektedir.67 Hindistann kurucusu
Gandhi daha 1926 ylnda u szleri ile bugnk finansal dehete iaret ediyordu:
Millerler arasnda sren silahl atma bizi dehete drmektedir. Fakat ekonomik sava silahl bir atmadan daha evla deildir. Cerrahi bir mdahaleye benzemektedir bu. Ekonomik sava uzun sreli ikence demektir. Bu savan sebep
olduu tahribatlar, yerinde bir nitelemeyle, sava literatrnde anlatlanlardan
daha az deildir. Sadece ldrc sonularna altmz iin tekinin zerine
fazla kafa yormuyoruz.68
62 Naomi Klein, a.g.e, s. 9-11.
63 Ramazan Kurtolu, thal kamesinden Liberal Ekonomiye Gei Sonrasnda Byme ve sizlik, stanbul
niversitesi ktisat Fakltesi, Doktora Tezi, s. 670-683.
64 Stephan Haggard ve John Williamson, The Political Economy of Policy Reform 1994.
65 George Orwell, 1984.
66 A. E. Hotchner, Papa Hemingway, Carrol and Graf, New York 1990, s. 280-Ernest Hemingwayin elektrook zerine intihar etmeden nce 1961 ylnda syledii sz.
67 Sosyolog Daniel Feierstein ve Guillermo Levy, Hasta que la muerte nos separe: procticas sociales genocidas
en America Latina Buenos Aires, 2004, s. 76.
68 M. K. Gandhi Non-Violence- The Greatest Force, 1926.
Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12
55
56
Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12
Kreselleme ve Neoliberalizm
ABD devlet politikasnn temel talar kurucu elitlerin/atalarn Amerikan kimliine ykledikleri kurucu efsanelerinin kklerinde gizlidir. Bunlar a) Vahi Bat
b) Snr c) Tepedeki ev d) Belirlenmi Kaderdir ve ABDnin hem ieride hem
dnya ile siyasi-iktisadi- askeri ilikilerinin politik erevesini belirler. Yukardaki
drt unsurda Kabala, Tevrat ve ncil kkenlidir.74
ABDnin Irak igalinde kulland askeri doktrinin ad ilgin bir ekilde ncil
kkenli ve Evanjelist Hristiyan (Siyonist Hristiyanlar olarak da anlrlar)
siyasi/dini sylemlerine uygun olarak ok ve dehet ismini tamaktadr: ok
ve dehet, genelde tehditle ileyen toplumun belirli unsurlarna/kesimlerine, genelde insanlara ya da ynetim kademelerine anlalmaz gelen korkular, tehlikeler
ve ykma yol aan olgulardr. inde yaadmz ve frtnalar, kasrgalar, depremler,
sel basknlar, kontrol altna alnamayan yangnlar, alk ve hastalkla ekillenen
tabiat, ok ve dehet dourabilmektedir.75 Ancak asl tehlikeye, daha ykc tehlikeye ABD Bakan Eisenhower (1953-1961) kresel finans oligarisinin hegemonyasna kar u tarihi ikaz yapmt: Hkmet konseylerinde askeri-endstriyel
yaplanmalarn isteyerek ya da istemeyerek haksz g kazanmalarna kar kendimizi savunmalyz. Yanl ellerdeki gcn ykclnn ihtimali mevcuttur ve devam
edecektir. Bunun hrriyetimize ve demokratik srelere zarar vermesine izin vermemeliyiz76
Mehur ngiliz iktisat ve Capital Economist dergisinin yneticisi Roger Bootle, Kasm 2010da Portfyn 10.yl kutlamalar iin geldii stanbul raan
Saraynda bir konuma yapt.
Roger Bootle diyor ki: Ekonomi tam manas ile bir dine dnt ve ok ok
ar noktalara ekildi. Neoliberal ekonomi kurallar mutlak ve tartlmaz olarak
kabul edildi. Byle bakld iindir ki kimse piyasalarn yanldna, yanlabileceine inanmad ve malum finansal/ ekonomik kriz patlad ABD, Japonya ve
Bat Avrupann gelimi ekonomilerine sahip lkeler ok byk bor yk altndalar. Borlar sadece kamu borcu deil, zel borlar da var. Bundan sonras iin
ekonomiye eki dzen vermek gayesiyle ellerinde kullanabilecekleri aralar da yok.
Bilanolar kpkrmz bor gsterirken tahvil almyla ekonomiyi dzelteceini
sanmak saflktan teye gidemez.
Ekonomist Bootle u szlerle devam ediyor: Ekonomide korumaclk koar
admlarla geliyor. nce ABD, ine kar korumaclk kalkann ekecek, sonra
da in ABDye kar. nk in, ABDdeki istihdam imknlarn yok ediyor. Bir
baka ifade ile neoliberalizmin kalesi ABDde Amerikallarn ilerini alyor Bu
durum ABD-in ticaret savan tetikleyebilir ki, bunun anlam 1930larn hortlamasdr. Bilindii gibi 1930lardan sonra kinci Dnya Sava patlamt.
74 Ramazan Kaan Kurt, Trkler ve Mesihusa, Truva Yaynlar, stanbul 2007, s. 108-109
75 Harlan K. Ullman and James P. Wade, Shock and Awe:Achieving Rapid Dominance, Washington D.C:
NDU Press Book, 1996, s. 110.
76 Bakan Dwight D. Eisenhowerin 17 Ocak 1961 tarihindeki millete veda konumas.
Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12
57
The Trouble with Markets kitabnn yazar ve kresel ekonomiye ait isabetli
ngrleriyle tannan Roger Bootle, krizin en bandan beri parasal geveme politikalarnn ie yaramayacana inandn syledikten sonra yle devam ediyor:
Bunun en iyi ispat 1990lardaki Japonya rneidir. Zincirdeki hibir halka artk
almyor. Merkez bankalarnn parasal genileme politikalar tamamen psikolojik
gveni tesis etmeye ynelik. Bu kararlar da ie yaramayaca bilinerek gveni salamak adna alnyor. Parasal geveme politikalarnn iki yan etkisi olacak. Birincisi
enflasyon. Ama asl byk tehlike ikincisi, almlarla yeni varlk balonlar oluacak
ve iecek Kapitalist sistem artk Batda hem ok sorgulanr hem de olduka
krlgan bir hale geldi. Kapitalizm siyasi olarak da tehdit altnda. nk artk sradan insanlarn finans ve bankaclk sistemi ile btn sisteme ilikin bir nefret ve
gvensizlik durumu olutu. nmzde ciddi bir ticaret sava var. 1930larda da
dnya benzer bir ticaret savana girmi ve ABD yine bu savan ban ekmiti.77
Bu arada tatl cad olarak tannan ve 2007de Citibank hakkndaki raporu
ile Lehman Brothers batmadan, Merrill Lynch zora dmeden nceki ikazlar ile
kresel sermaye ekelerinin fkesini zerine eken mali analist Meredith Whitney
uyaryor: ABDde yeni meseleler eyaletlerde patlayabilir. Eyalet tahvillerinin geri
demesinde ciddi problemler kabilir. Forbes tarafndan en iyi analist seilen
Whitney, ABD i dnyasnn en gl 50 kadn arasnda gsteriliyor.
Eyll 2008den itibaren 2011 ylnn sonuna gelindiinde grnen uluslararas
ilikilerde havann giderek sertleeceidir.78 Bugn Amerikadaki isizlik konusunda
sulu arannca gzler darya, dikkatler 1978den beri Washington Konsenss
ile uygulamaya konulan neo- liberalizmin sebep olduu ykmn dna ekilmeye
allyor. Mesela bugn dikkatler ABDde, inle olan 278 milyar dolarlk ticaret
ana ekiliyor.79 Bu an ise bir hesaplamaya gre ABD ekonomisine 20012010 arasnda 2.8 milyon, bir dier hesaplamaya gre 1990-2007 arasnda yaklak
bir milyon i kaybna sebep olduu iddiasna yer veriliyor.80
Bu iddialarda; Eyll 2008 mali krizden itibaren gnmze, ylda 8.5 milyon
Amerikalnn iini kaybettii gz ard edilerek ABD ekonomisini ine kar korumak gerektii ne karlyor. Bu arada Obama liderliindeki ABDde Amerikan
Senatosu ine ynelik korumac uygulamalara izin verecek, hatta bunlar mecburi
klacak bir kanun tasarsn oylamaya balyordu. stelik bu korumacln inden
ithal edilen, esas olarak dk gelirli Amerikallarn kulland tketim mallarnn
fiyatlarn artrarak fakirlemeyi daha da artracan bile bile yoksul Amerikallarn
dertlerini azaltaca iddiasyla seilen ABDnin ilk Yahudi bakan.81 Obama tarafndan bir ticaret savalar eksenine oturtuluyor. Hlbuki Eyll 2008 mali krizi77 Sla zelik, Yeni Balonlar iiriliyor, Radikal, 6 Kasm 2010.
78 Ergin Yldzolu, Dnya Ekonomisine Bak-Bu Havada Maln Satamazsan Firman Satarsn, Cumhuriyet,
11 Ekim 2011.
79 Wall Street Journal, 7 Ekim 2011.
80 Washington Post, 6 Ekim 2011.
81 John Helleman, New York Magazine, Eyll 2011.
58
Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12
Kreselleme ve Neoliberalizm
nin, dolaysyla isizlik bata, topyekn ekonomik, sosyal ve siyasal krizin msebbipleri bir avu sekin grubun, bankerlerin agzllnn sonucu olduu bata
Amerikallar olmak zere artk dnya kamuoyu tarafndan biliniyor. stelik krizin
msebbipleri Obama iktidarlar ile birlikte terfi ederek siyasi mekanizmann da
bana geiyor.822008 ylndaki kresel finansal krizde yz milyonlarca insan birikimlerini, ilerini ve evlerini kaybettiler.83 Bu nasl m oldu?84 Hesapl kitapl, dinsiyaset felsefesi-ekonomi formatl, elitist bir Yeni Dnya Dzeni projesiyle.
Eyll 2008den bu yana ekonomik kriz ticaret savalarnn ve kur savalarnn85 snrlarn aan bir mecraya doru itiliyor. ine kar korumaclk tartmalar, inin serbest ticaret sistemine, daha ak ifadeyle ABD merkezli neoliberal
ekonomik modele ynelik bir tehdit oluturduu86 ve inin artan jeopolitik etkilerinin, askeri kapasitelerinin tartmasna ve inin stratejik dman konumuna
oturtulmasna sebep oluyor.87 ngiltere Merkez Bankas Bakan Mervyn King
Dnya btn zamanlarn, en azndan 1930lardan bu yana, en kt mali krizini
yayor dedikten sonra ekonomiye 75 milyar sterlin baslacan sylyordu.88
Bu srada ABDde uzun yllardan bu tarafa ilk kez toplumsal muhalefet ykselerek yaylmaktayd. 17 Eyll 2011de Wall Streette genel olarak bankalara, finans
kurumlarna, zel olarak yoksullamaya, isizlie kar balayan protesto hareketi,
hzla ABDnin 100 ehrine yaylmt. Bylece Wisconsin uvertrnden sonra
Wall Street igal hareketi Amerikan toplumunun farkl katmanlarndan byk
destek gryor.
ailenin kontrol altndaki Amerikan ana grup medyasnn nceleri pek grmek istemedii protestoculardan 700 eylemci Zucotti Parktan yrye geen kalabala polisin sert mdahalesi ile tutukland gn JP Morgan Chase, New York
polis tekilatna 4.6 milyon dolar bata bulunuyordu.
alma eski Bakan Robert Reiche gre Amerikan toplumunun tepedeki %
5 iindeki en yksek gelirli Amerikallar toplam tketimin % 37sini yapyorlar.
En zengin % 1in toplam varl alttaki % 90nkinden daha yksek. te bu durumdaki Amerikada ve Arap lkelerindeki nesildalar gibi ekonomik krizin
nc ylnda, kurumsal ABDye kar % 99 hareketi, lidersiz bir bakaldry
Wall Streeti igal et sloganyla balattlar.
Gnlller ve internet zerinden balayan hareket, ABDnin her bir kesinde
gibi byyor. % 1 her eye sahip, bizim hibir eyimiz yok. Biz % 99uz
82
83
84
85
nside Job, Ynetmen Charles Ferguson, DVD Film Sony Pictures 2010
Hrs/ Freefall, BBC, DVD film 2010.
Borsa-Para Asla Uyumaz, Ynetmen Oliver Stone, DVD film 2010.
James Rickards, Currency War-The Making of The Next Global Crisis, Portfolio-Penguin, New York,
2011.
86 Tom Danilon, Wall Street Journal, 5 Ekim 2011.
87 Boston Globe, 24 Eyll 2011.
88 Financial Times, 6 Ekim 2011.
Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12
59
diyen Wall Street igalcilerinin balca sloganlar: Bu dzen devam edemez, zenginler zenginleiyor, fakirler fakirleiyor gibi ve organizasyon modelleri ise neredeyse mkemmel.
ABD sistemi bu tr protestolarda dile getirilen fkeleri kendi alan iinde etkisizletirmede bir hayli mahirdir. Zira rk ayrlndan ahlaki deerler zerinden
yaplan kavgalara kadar bir dizi yntem toplumsal muhalefetin sistemin zne ynelmesini engeller. Kltrel kod farklar, ortak maddi karlar olanlarn birlikte
hareket etmesine izin vermez.89 yle ki bu sebeple toplumun en fakir unsurlar
kendilerini daha da ezecek politikalar isteyenlere oy verir. Thomas Frank Whats
the Matter with Kansas/Kansasn Derdi Ne? adl kitabnda bu elikiyi alayc bir
dille anlatr. Paasn bir trl 2008 ekonomik krizinden kurtaramayan Amerikan
toplumunda Wall Street ve genel anlamda neoliberal kapitalizmin aksaklklarna
ynelik fke her geen gn daha da popler hale geliyor. Mesela 36 yandaki Chicagolu isiz Raven: Sisteme bakaldrmak iin buradayz. lkemizi irketlerden
geri almak istiyoruz. Ve evet, bu tabii ki bir devrim diyor. Marylandden 2008de
iini kaybeden Erin ise Artk orta snf yok. st ve alt snflar var. Ve aadaki
herkes st snf zengin etmek iin alyor diye konumasn srdryor.90
ABDde nce New Yorkta balayan ve sonra giderek yaylmakta olan gsteriler,
halkn geni bir kesiminin mevcut dzene kar olduunu ortaya koyuyor. imdi
btn dnya Amerikan Sonbaharnn nasl gelieceini ve ne gibi sonular meydana getireceini merakla bekliyor.91
Eyll 2008den beri kresel ekonomik kriz yeni ehreleriyle derinletike dnyann drt bir yannda protesto hareketleri ve direniler yaygnlayor. Bunlarn
en anlamls kapitalizmin hegemonik merkezinde gerekleen, 17 Eyllden bu
yana New Yorkta Wall Street yaknlarndaki Zuccotti Parkta kamp kurmu olan
eylemcilerin Occupy Wall Street/ Wall Streeti igal edin sloganyla kendiliinden
harekete geen, iddet iermeyen eylemcilerin direnii oldu. arpc haberler pazarlayarak daha ok tklanma peinde koan piyasa basn organlarnn Wall Streeti
igal edin arsn u ana kadar sessizce geitirme uranda olduu grlyor.92
Amerikan sonbahar balam durumda. Kitlesel eylemlerin ok kolay olmad ve zaten pek de rastlanmad ABDde insanlar, 1930lardaki ii hareketleri
ve 1960lardaki insan haklar protestolarndan bu tarafa en byk kitle hareketleri
iinde. Artk eylemciler sadece Wall Streeti igal edin demiyor, Hep birlikte
her yeri igal edelim ve Biz % 99uz, onlar aznlk sloganyla 15 Ekim 2011
gn btn insanlar elitlere ve onlarn vahi finansal kapitalizmine direnie aryor.93
89
90
91
92
93
60
Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12
Kreselleme ve Neoliberalizm
Elitlere kar yrtlen hareketle ilgili aadaki sitelerden bilgi edinmek mmkndr:
a. Wall Street eylemcilerinin bilgilendirme sitesi: http://occupywallst.org/
b. New Yorktaki eylemi yrtenlerin kamp hayat hakknda bilgi edinme sitesi: http://www.vimeo.com/30081785
c. ABD dzeyindeki eylemler ve programlarla ilgili bilgi edinme sitesi:
http://www.occupytogether.org/
d. 15 Ekim kresel direni ars hakknda bilgi edinme sitesi:
http://15october.net/tr
www.youtube.com/watchv=PLGIHWrDbhu@feature=youtu.be
Evet, Amerikan nfusunun % 99u zengin % 1in kararlar altnda eziliyor.
Adaletin, demokrasinin kutsalln savunan bir lkede adaletsizlik konuuluyor.
Hukuk lkesinde hukuksuzluk yaanyor Dnyamz, geri dnlmez bir akamn
ufkunda grnyor. Zor olacak ama bu sistem deiecek. nk fena halde kokumu durumda.94 Protestoculara katlarak destek veren aktr Mark Ruffalo The
Guardian gazetesinde unlar yazyor: Mesaj ok net ve basit. Siyasi sreten paray ekin, vergilendirmede eitlii hedefleyin; rk, sosyal stat, cinsiyet, cinsel tercih gzetmeden eit haklara sayg gsterin. Yemeimizi, havamz, suyumuzu srf
irketlerin hrs iin zehirlemeye son verin. Wall Streettekiler ve bankaclk endstrisi ekonomimizi mahvettii iin sorgulanmal, insanlarn birikimlerini aldklar
iin yarg nne getirilmeli.
Bush ynetiminin son gnlerinde, Ocak 2009da, Bakan Yardmcs NeoCon Dick Cheney, Assosiated Press ajansna bir mlakat verdi. Kendisine 1929
Byk Buhrandan bu tarafa grlen en byk finansal krizi, ynetimin nasl olup
da ngremedii sorulmutu. Cheneyin cevab; Hibir yerde hi kimse ne olduunu anlayacak kadar akll deildi. Hi kimsenin gelen krizi grebildiini sanmyorum. Finansal kriz 11 Eyll saldrlarna benziyordu. Felaket gibiydi ama
ngrlmesi neredeyse imkanszd eklindeydi. Bu doru deildir Son krizin
zamanlamas sadece bir gven kayb myd? John Maynard Keynesin dedii gibi
kapitalizmin hayvani ruhunun solmas myd?95
SONU
Esasen Waterloo Savandan (1813-1815) beri ama hasseten Washington
Konsensusundan (1978) bugne insanla sayg duymayan, tek gayesi ezoterik
Tanr mparatorluu kurmak iin dnyann tamamna hkmetmek isteyen k94 Mehve Evin, Amerikan Sonbahar, Milliyet, 4 Ekim 2011.
95 Nouriel Roubini ve Stephen Mhm, Kriz Ekonomisi-Dnya Ekonomisinin k ve Gelecei, Pegasus
Yaynlar, Trkesi: Il Tezcan, stanbul ubat 2012, s. 9-13.
Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12
61
resel finans elitlerinin liberal/neoliberal iktisadi-siyasi dayatmalar ile insanlk giderek daha ok yoksullatrlmakta, hiksoslatrlmaktadr.
Amaca vasl olmak iin milletlerin maddi ve manevi varlklarn ortadan kaldrarak
onlar alk zerinden toklukla kolayca terbiye etmek, btn eref ve haysiyetlerini
ayaklar altna alarak bir aileye, bir millete mensubiyet uurlarn krarak srletirmek
istiyorlar. Nitekim bir filmde bu husus olduka etkileyici bir ekilde anlatlyor.96
Beni eref ve haysiyetime verdiim deerden dolay, mezarma, dikine, ayaklarmn zerine gmsnler dsturunu tarihi boyunca benimsemi olan Trk milleti bu saldrlara en ok maruz kalan millettir. yle ki neoliberalizmin son yllarda
Anadoluda Trkler aznlktr, Dnyada Trk diye bir millet yoktur, Trk
milleti uyduruk bir tanmdr propagandas tesadfi olmad gibi marjinal gruplarn da projesi deildir.
Souk sava sresince gelitirilen yeni psikolojik harp metotlar ve bu maksatla
kurulup, finanse edilen NGOlar (Non Government Organization) artk neoliberal Yeni Dnya Dzeninin nc karakollar niteliindedir. Szde ok uluslu, ulus
tesi irketler ve onlarn kontrolndeki finans, yazl basn, televizyon, radyo, sinema ve kltr unsurlar birer teknopoli97 silahlarna dnmtr. Eyll
2008de patlak veren Wall Street merkezli kresel mali ve ekonomik kriz ile birlikte
neoliberal paraizmin elitleri glerinin hem zirvesinde hem de daha saldrgan
bir tutum sergilemektedir. Ama en zor olan mevcut durumu koruyabilmek ve
zirvede kalabilmektir.
Endlsl Kabalist Tevrat tefsircisi bn Meymun (Meymonides-13. yzyl) ve
Alman Musevisi Amerikal siyaset felsefesi Profesr Leo Straussun (. 1973) fikirlerinden hareketle Judeo-Hristiyan teoloji ve siyaset felsefesine dayandrlan ve
kutsal gaye olarak sunulan, neoliberalizm uygun ortam yaratlarak lkeleri askeri
mdahaleler ile demokratikletirmek gibi bir misyonu kendisine bimi durumda.
Piyasa her eyi zer denilerek tanrsal bir misyon biilen bu yaklam Eric
Hoffer (ABD 1902- ) 1949 ylnda Kesin nanllar adl mehur eserinde u ekilde deerlendiriyor: Eer bir gn zel teebbslk aldatc bir kutsal gaye durumuna gelirse, bu onun artk faydal ve pratik bir sistem olduundan phe
edilmeye balandna bir iarettir. Gerek aldatma gayreti, gerekse dnya egemenlii gayreti, esasta baz ciddi bozukluklar olduunun bir iaretidir.98
Neoliberal paraizm kontrol altnda tuttuu televizyonlar, radyolar, gazeteler,
internet alar, sinema filmleri, bir ksm akademisyen ve brokratlar ile hedef lkelerdeki iktidarlar dorudan mdahalelerle veya dolayl entrikalarla, finansal
bask unsurlarn kullanarak kontrol altnda tutmaktadrlar. te yandan muhalif
96 9 Tenths / 9 Ay On Gn, DVD film Bob Degus filmi.
97 Neil Postman, Yeni Dnya Dzeni-Teknopoli, Trkesi: Mustafa Emre Ylmaz, Gelenek Yaynlar, stanbul
Eyll 2004.
98 Eric Hoffer, The True Believer/Kesin nanllar, m Yaynlar, stanbul, s. 133.
62
Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12
Kreselleme ve Neoliberalizm
hareketleri de genellikle kontrol altna alarak hedef lkelerde ileriki yllarda ibana
getirecekleri insanlar yetitirmek iin okullar kurmaktadrlar.
Gelimekte olan lkelerde, genel olarak her lkede kendi gayretleri veya lkede
milli ekonomi oluturmak gayesiyle salanan devlet destekleriyle piyasaya ulam
bir elit tabaka vardr. Bu tabakann Japonya ve Almanya rneinde olduu gibi
milli burjuva olan vardr. Bir de Trkiye rneinde olduu gibi millilik/yerlilik
kimlii ve iddias tamayan kozmopolit burjuva olan vardr. Yine bu snf temsil
eden siyasi oluumlar yannda Trkiyede olduu gibi duruma gre hareket eden
yaplar da mevcuttur. Buna mukabil toplumun % 99unda solcu, sac, milliyeti,
dindar, dinci ve/veya mezhepi-etnisiteci oluumlar kurgulanr. Bunlar birbirleriyle
sert atmalara sokulur. Bu arada neoliberalizmin elitlerinin kontrol altndaki
basn-yayn organlar ve NGOlar halk grmesi gerektii kadar ile snrl bilgilendirilerek obskrantizmi sistematikletirirler.
Halkn tepkisi btn hesaplar bozacak noktaya doru gidiyorsa, kontrol altnda tuttuklar uygun siyasi muhalifleri ksa sreliine iktidara tarlar. Bilerek
veya bilmeyerek onlar da ayn merkeze hizmet eder. ayet muhalif siyasi oluum
yeterince kontrol altna alnamyorsa, devletin temel kurumlarndaki sivil-asker
brokratlardan devirilmi ve/veya devirilenler hizmette kullanlr. Bu sistem dnml iktidarlar ya da paralel hkmetleri ibana getirir
ayet byk halk kitleleri siyasi oluumlara olan gvenini tamamen yitirmi
ise, ya da toplum mhendislii yoluyla d ve i mihraklarca bu noktaya getirilmise. Bu durumda her lkede grevi lkeyi d dmanlara kar korumak olan
milli ordular devreye sokulur. Hiyerarik bir ast-st yapya sahip olan ordular siyasi
yaplanmalara gre daha kolay kontrol altna alnabilirler. aresiz kalan halk, kendi
iinden kard glerin siyasi iktidara mdahalesine scak bakar. Fakat sonu
tam bir ironidir, paradokstur. Sonu yine ounluun, halkn ve lkenin aleyhine
kar. Trkiyede 12 Eyll 1980 askeri darbesi bunun tipik bir rneidir.
Sisteme dardan mdahale eden askerlere de gveni kalmaynca, eer halk
kendisi tekilatlanarak bir k yolu bulamaz ise psikolojik knt yaar ve toplumun btn kesimlerinde epistemik kn tezahrleri grlmeye balanr.
Artk byk halk ynlarnn hedefi; karnn doyurmak, ban sokaca bir yer
edinmek ve sekstir. Milli ve manevi deerler her geen gn azalr. Aile kavram,
ahlak, hak, hukuk ve bakasna yardm, kitleler nezdinde nemini kaybeder. Neoliberal elitizmin Tanr mparatorluu projesinin bir nceki varmak istedii nokta
budur. Artk toplum, gklerinde dalgalanan bayraa aldrmaz. A hr ile tok esir
olmak arasnda tercihini tok esir olmaktan yana kullanr.
Byle bir Yeni Dnya Dzeninde lkeler, lke snrlar, milli bayrak, milli
marlar ve nihayetinde milli ordu gereksizdir. Silahl gler kendi insann yaad
yerde tutmakla grevli kresel sistemin jandarmasna dnr.99
99 Muharrem Kl, Vahi Liberalizm-Kapitalizm, Yeni Hayat, Kasm-Aralk 2007.
Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12
63
64
Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12
Kreselleme ve Neoliberalizm
Nasl ki neoliberal kreselleme, kresel bir tasarmn sonucunda ortaya kabilmi ve yaygnlaabilmise102 Eyll 2008den itibaren uygulanan dnyay
iyice dolarize etmek de bir hesabn sonucudur. Siyasi kamuoyu tarafndan uzun
sre fark edilmediyse de savan ehresi on-yirmi ylda adm adm deiti Finans
biimlerinin deimi olmas, yeni savalarn ufukta herhangi bir son grnmeden
genellikle onlarca yl srmesine de yol ayor. Dolaysyla bu yeni savalarn ayrt
edici zelliklerini kavrayabilmek iin ncelikle ekonomik temellerinin incelenmesi
gerekir.103 Neoliberalizmin siyasi liderlerinden, ngiltere Babakan Margaret
Thatcher, Toplum yoktur, bireyler vardr104 diyordu. Thatcher 21 Mays 1998
gn de sko kilisesi piskoposlar ve mezlerine u d hatrlatmt: If a
man will not work, he will not eat (almayan yiyemez.) Katolik Hristiyanln
kurucusu Tarsuslu Musevi Pavlus Selaniklilere yazd ikinci mektupta benzer gr dile getirmiti.105 Bylelikle neoliberalizmin Sultan Thatcher Pavlusa gnderme yapmt. M.S. 1. yzylda yaayan Musevi-Hristiyan Pavlus ile 21. Yzyln
neoliberal elitlerinin sermaye diktatrl szm ona ayn noktada kesiiyordu.
Ancak kresel sermayenin hegemonyas ktlesel isizliin patlamasna vesile olmutu. Daha 2001 ylnda yaklak bir milyar yetikin srekli biimde isiz durumdayd.106 Eyll 2008den itibaren bu rakamn en az % 50 artt tahmin
edilmektedir. Nitekim zamann IMF Bakan Dominique Straus-Kahn ki kendisi
kresel sermayenin en gl ailelerinden biri olan Kahn ailesine mensuptur- Fasta
gerekletirilen nsani Geliim Formunda yapt konumada, kresel kriz sebebiyle nmzdeki yllarda 400 milyon kiinin daha isiz kalabileceini ifade ederek
her yerde birinci nceliin istihdam olmas gerektiini syledi.107
Yaklak 500 yl nce ortaya kan Martin Lutherin Doksan Be Tezi ve ona
kar alnan tedbirler, ortaya yeni bir Avrupa kard.108 Hi phe yok ki ABDyi
de ortaya karan, kapitalizm ve kapitalizmin neolberal versiyonunu da ortaya karan temel dnce judeo-Hristiyan teolojidir. Piyasa ekonomisi ideologlarnn
krizleri ve felaketleri bu kadar cazip grmelerinin sebebi kesinlikle topyekn yaratm iin tanrsal glere duyulan bu arzudur.109
Neoliberal altyapnn oluturulduu, 1978 Washington Mutabakatnn dnyaya deklere edildii ayn zaman diliminde Judeo-Hristiyan teolojinin en ateli
taraftarlar da, Evanjelist Hristiyanlar ya da Siyonist Hristiyanlar.110 Amerikan
102 Derleyen; Fikret enses, Neoliberal Kreselleme ve Kalknma, letiim Yaynlar, stanbul 2009, s. 277.
103 Herfried Mnkler, Yeni Savalar, Trkesi: Zehra Aksu Ylmazer, letiim Yaynlar, stanbul 2010, s. 1112.
104 Margaret Thatcher, The Collected Speeches of Margaret Thatcher, Robin Harris Yy., Robson Book Ltd.,
Londra 1997.
105 Kutsal Kitap Tevrat, Zebur, ncil, Yeni Yaam Yaynlar, stanbul Nisan 2010, s. 1275-1277.
106 ILO (Milletleraras alma Tekilat), Juan Somavia, Reduiere le deficit du travail decent, s. 89, Uluslararas
Konferansna sunulan rapor, Cenevre, 5-21 Haziran 2001.
107 Milliyet, 3 Kasm 2010.
108 lber Ortayl, Protestanlk Yeni Bir Avrupa Yaratt, Milliyet, 7 Kasm 2010.
109 Naomi Klein, a.g.e, s. 26.
110 Grace Hallsell, Tanry Kyamete Zorlamak-Armagedon Hristiyan Kyametilii ve srail, Kim Yaynlar,
Ankara 2. Basm, Nisan 2003, s. 13-143.
Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12
65
66
Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12
Kreselleme ve Neoliberalizm
Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12
67
68
Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12
Kreselleme ve Neoliberalizm
politikas ile birlikte, telekomnikasyon ve internetin de yardmyla para piyasalarn ve trev rnleri ekonomik/mali sistem ierisinde nonlineer ve karmak
metotlarla serbest piyasalarla yeni bir felsefe ile eitlendirmeyi benimsediler.
Kaos ve kuantum motivasyonlu yeni ekonomik anlay yeni ekonomi ve yeni
finans sisteminin tam merkezine yerletirdiler. zellikle finansal kapitalizm ekirdekli yeni dnya dzeni topyas iin gelecein belirsizliini kendi menfaatleri
dorultusunda maniple ederek yeni bir paradigma ile ekonomik sistemi kotarmaktadrlar.121 te yandan davran ekonomisi ve nrofinans yeni ekonominin karar verme mekanizmalarnda oktan yerlerini bilimsel olarak alm
bulunmaktadrlar.122
Bir ekonomik krizi en iyi analiz etmenin yolu kim satyor-kim alyor? sorusunun cevabn bulmaktan geer. Eyll 2008de patlayan Wall Street merkezli
kresel krizde net olarak grnen, kaosun dar/elitist bir kesimin kontrolndeki
ok uluslu bir dzine irketin kresel pazarda oligopol durumlarn daha da glendirdiklerini, bydkleri ve krllklarn artrdklardr. Yine finansal balamda
zor durumda olan baz elitist aile patronajl irketlerin de Eyll 2008 krizi ile birlikte pasiflerini aktife evirdikleri grlyor. 2012 ylnn bandaki grnm ise
kaostan frsat karan kresel para babalarnn borsadan-borsaya ve emtia piyasalarnda altn vurular ile paralarna paralar kattklardr. otistik ekonomi giderek
otistik paraizme dnmektedir.
121 Haldun Soydal, Yeni Ekonomi-Kuantum Nroekonomi, Palet Yaynlar, Konya Eyll 2010, s. 28.
122 Richard L. Peterson, a.g.e, s. 17-433.
Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12
69