I HC QUC GIA H NI

TRNG I HC KHOA HC X HI V NHN VN

TRN TH THI

NHNG NG GP CA NGUYN MINH CHU

TRONG QU TRNH I MI CA VN HC VIT NAM HIN I

LUN VN THC S NG VN

H Ni- 2009

I HC QUC GIA H NI
TRNG I HC KHOA HC X HI V NHN VN
..

TRN TH THI

NHNG NG GP CA NGUYN MINH CHU

TRONG QU TRNH I MI CA VN HC VIT NAM HIN I

CHUYN NGNH: L LUN VN HC

M S: 60 22 32

LUN VN THC S NG VN

Ngi hng dn khoa hc: PGS.TS. Phm Thnh Hng

H Ni- 2009

Lun vn thc s

Trn Th Thi

MC LC
M U ................................................................................................ 1
1. L do chn ti. .............................................................................. 3
2. Gii hn ti. .................................................................................. 4
3. Lch s vn .................................................................................... 5
4. Phng php nghin cu. ................................................................ 9
5. Kt cu lun vn. .............................................................................. 9
Chng 1
NGUYN MINH CHU- NH VN CHIN S -NGI M
NG CHO MT GIAI ON VN HC MI ...................... 10
1. Nguyn Minh Chu- cy bt ca mi min hu phng- tin
tuyn ..................................................................................................... 10
2. i mi- kht vng ring ca nh vn v nhng yu cu chung
ca vn hc v thi i ....................................................................... 14
2.1. i mi l mt yu cu tt yu ca Vn hc Vit Nam sau nm 1975............ 14
2.2. Kht vng t i mi ca nh vn Nguyn Minh Chu............. 18
Chng 2
NHNG T PH CA NH VN NGUYN MINH CHU
TRONG TIN TRNH I MI T DUY NGH THUT ........ 22
1. Quan nim ngh thut mi m v con ngi. .............................. 22
1.1. Khm ph bn cht bn trong ca con ngi ............................. 25
1.1.1. S tha ho, bin cht v o c v nhn cch ca con ngi. 25
1.1.2. Kh nng t nhn thc ca con ngi. ...................................... 31
1.2. Tip cn con ngi i thng .................................................... 36
1.2.1. Con ngi i t th s. ............................................................. 36
1.2.2. Con ngi c n tm n vi th gii tm linh. ........................ 42
1.3. Con ngi d bit khc thng. ................................................... 46

Lun vn thc s

Trn Th Thi

2. H thng ti. ............................................................................... 51

2.1. Chin tranh cch mng ................................................................ 51
2.1.1. i nt v vn xui Vit Nam sau nm 1975 vit v ti chin
tranh cch mng. ................................................................................. 51
2.1.2. Mt cch nhn nhn mi m v hin thc chin tranh ca nh vn
Nguyn Minh Chu. .............................................................................. 55
2.1. Ngi nng dn. ........................................................................... 64
Chng 3
NHNG NG GP CCH TN CA NGUYN MINH CHU
TRONG NGH THUT VN XUI T S ................................. 71
1. Ngh thut xy dng nhn vt ...................................................... 71
1.1 Miu t tm l nhn vt. ................................................................ 71
1.1.1 c thoi ni tm. ....................................................................... 72
1.1.2 Th php dng thc: k c v gic m. ................................... 79
1.2 Cc yu t ngoi hnh. .................................................................. 85
1.2.1. Khun mt v i mt. ............................................................... 85
1.2.2 Bn tay ......................................................................................... 87
2. Ngh thut xy dng tnh hung. .................................................. 90
3. Kt cu. ............................................................................................ 95
4. Ging iu. ....................................................................................... 99
KT LUN ........................................................................................ 107
TI LIU THAM KHO ................................................................ 111

Lun vn thc s

Trn Th Thi

M U
1. L do chn ti.
Lch s t nc ta vn ng trong nhng bc thng trm ca
chin tranh v cch mng. i thng ma xun nm 1975 m ra cho dn
tc ta mt trang s mi. Cuc sng t do tr li vi t nc chng ta.
Non sng c thu v mt mi. Cuc sng mi to nn nhng thay i
trong x hi ni chung v nn vn hc dn tc ni ring. Th nhng, nn vn
hc dn tc khng th chuyn mnh qu gp gp sang trang cng lch
s. C vn ng t t, lng l, cng vi nhng bc t ph, nn vn hc
Vit Nam "tr d" v nhng a con tinh thn ra i vi nhng din
mo mi. Nn vn hc Vit Nam ni chung v vn xui Vit nam ni ring
gp mt phn quan trng vo cng cuc i mi t nc.
Bao gi cng vy, nn vn hc lun c mt qu trnh t thn vn ng
ca n. Th nhng kh c th pht trin ton din nu nh nn vn hc thiu
i nhng nh vn m c bit l nhng nh vn c trch nhim v chn chnh.
Cng cuc i mi ca nn vn hc nc nh, nht l nn vn xui ng i
cn hn bao gi ht l s t i mi t pha cc nh vn. L mt nh vn
lun gn b vi i sng, mt nh vn lun t lng tm v trch nhim ln
hng u, Nguyn Minh Chu sm ho nhp vo gung quay ca cuc
sng mi v tm cho mnh mt li i mi. Nhng ng gp ca nh vn
Nguyn Minh Chu i vi qu trnh i mi vn xui Vit Nam hin i qu
thc l rt ln. c khng t nhng cng trnh nghin cu, nhiu bi vit,
nhiu nh ph bnh, nhiu c gi, nhiu cuc hi tho, nhiu tranh lun
khng nh v tr khng th thay th ca nh vn Nguyn Minh Chu. Nguyn
Minh Chu- nh vn xui i tin phong trong thi k i mi ca nn vn hc
dn tc t sau nm 1975, ngi t nn mng cho s i mi vn hc. Th nhng
cha c mt cng trnh nghin cu no ca hc vin cao hc nghin cu mt cch
ton din sng tc ca Nguyn Minh Chu ch ra nhng ng gp su sc ca
Nguyn Minh Chu trong qu trnh i mi vn xui Vit Nam hin i.
3

Lun vn thc s

Trn Th Thi

Vi vn kin thc t i ca mnh, chng ti mong mi c gp mt

phn nh b vo s nghip nghin cu chung nhm lm sng t cng lao ca
nh vn Nguyn Minh Chu v tip tc khng nh nhng ng gp xng
ng ca ng trong nn vn hc dn tc, c bit l trong qu trnh i mi
ca vn hc Vit Nam hin i. Nghin cu Nguyn Minh Chu cng l mt
vic lm cn thit, c ngha nht nh i vi vic tm hiu v ging dy v
tc gi v nhng sng tc ca ng trng ph thng. V c bit l lng
ngng m chn thnh ti nng v tm lng ca nh vn, chng ti chn
ti: Nhng ng gp ca Nguyn Minh Chu trong qu trnh i mi ca
Vn hc Vit Nam hin i.
Thc hin ti ny, lun vn s nghin cu nu ln mt cch c
th nhng ng gp ca Nguyn Minh Chu cho s nghip i mi nn vn
xui hin i ni ring v vn hc Vit Nam hin i ni chung. c bit,
lun vn s ch ra nhng i mi v mt t duy ngh thut v nhng cch tn
su sc v hiu qu trong ngh thut vn xui ca Nguyn Minh Chu.
2. Gii hn ti.
L nh vn nng ng khng ngng sng to, bn cnh nhng thnh
cng trong sng tc, Nguyn Minh Chu cn vit tiu lun ph bnh vi
nhng bi trao i ngh nghip y tm huyt v trch nhim. Nhng ng
gp ca Nguyn Minh Chu cho qu trnh i mi ca vn hc Vit Nam hin
i khng ch c th hin trong nhng sng tc m cn ngay trong chnh
qu trnh i mi t tng ca nh vn. Nhng ng gp ln nht ca nh
vn chnh l trong quan nim ngh thut mi m v con ngi v phng
thc biu t.
Trong khun kh ca ti chng ti xin cp v kho st cc i
tng t liu sau:
1- Tp tiu lun ph bnh Trang giy trc n ca nh vn. Trong
chng ti ch yu i tm nhng suy t trn tr, i mi trong t duy ngh
thut ca Nguyn Minh Chu.

Lun vn thc s

Trn Th Thi

2 - Cc tc phm vn hc ch yu ca Nguyn Minh Chu (t sau nm

1975 n nm ng mt 1989) thy c nhng thnh tu c th trong
nhng sng tc vn xui ca ng. C th l:
Cc tiu thuyt:

Min chy (1977)

La t nhng ngi nh (1977)
Nhng ngi t trong rng ra (1982).
Mnh t tnh yu (1987)

Cc truyn ngn: Bc tranh (1976)

Ngi n b trn chuyn tu tc hnh (1983).
Khch qu ra (1984)
Bn qu (1985),
C lau (1988)
Phin ch Git (1988)
Ma tri cc Min Nam (1988)
Mt s tc phm vn xui ca ng thi k u v mt s tc phm ca
cc nh vn cng thi.
3. Lch s vn .
Nguyn Minh Chu l mt trong s t nhng nh vn m mi sng tc
ca ng u in du s vn ng ca nn vn hc trong c hai giai on trc v
sau nm 1975. Qua cc tc phm ca ng chng ta c th thy c bc i
ca nn vn hc dn tc. Trc nm 1945, chng ta bit n Nguyn Minh
Chu vi cc tc phm nh Ca sng, Du chn ngi lnh, Mnh trng cui
rng. Ho chung trong ci m hng ca nn vn hc vit v chin tranh,
nhng sng tc ca Nguyn Minh Chu thi k chin tranh chng M mang
nt ti tn, ho hng, lng mn. Sau nm 1975 Nguyn Minh Chu thc s
ghi du tn tui ca mnh trn vn n vi cc tc phm Bc tranh, Ngi n
b trn chuyn tu tc hnh, Khch qu ra, Phin ch Git, Chic thuyn
ngoi xa... Ngi bt Nguyn Minh Chu tr nn su sc hn, m thm hn
trong v p ca cuc sng thng nht. Th nhng d giai on no th ngi bt
Nguyn Minh Chu cng vn ch y mt cm hng nhn o, nhn vn su sc.
5

Lun vn thc s

Trn Th Thi

Vi hai mi chn nm cm bt, Nguyn Minh Chu li mi ba

tp vn xui v mt tp tiu lun ph bnh. Chng ta nh gi, khng nh
nhng ng gp ca Nguyn Minh Chu khng phi ch gin n vic im
li s lng nhng u sch m ng li. iu quan trng l chng ta i
tm "nhng ht ngc" ang n su trong . l c mt cuc i cn mn,
lng l kim tm ca nh vn. Sut cuc i mnh, nh vn ln ln gia nhng
hn tp ca cuc i chng ct ln t ngi bt ca mnh bng mt th mc
tinh tu nht nhng g ngha nht. Hnh trnh i kim tm v thai nghn
"nhng a con tinh thn" ca nh vn qu l gian nan vt v. Nhng nhng
thnh qu m nh vn t c tht s mang ngha ln lao. Sng tc ca
Nguyn Minh Chu hp dn, thu ht ngi c khng ch v p ca hnh
thc m ch yu l chiu su nhn bn ca cc tng ngha. Nh nh
nghin cu ph bnh vn hc Tn Phng Lan nhn xt: Tht ra qung
thi gian cm bt v lng u sch y khng th ni l nhiu. iu ng ni
y l vi tr tu v tri tim mn cm, Nguyn Minh Chu lm vic, suy
ngh nghim tc nn mi tc phm ca ng ngay t khi mi ra i u c
bn c cng nh gii ph bnh n nhn nng nhit v n thc s c ch cho
cch mng, cho cuc sng.
Sut cuc i cm bt ca mnh, nh vn Nguyn Minh Chu khng n
o m c lng l, cn c vit, sng to v cng hin. ng t ni v mnh m c
ni th cng ch l nhng li tm s rt khim tn v ngh vit bng lng
tm v trch nhim m thi. Chng ta hiu v Nguyn Minh Chu, nh gi
v ng chc chn phi bt u t cuc i lm ngh thut, t chnh nhng
sng tc ca nh vn v c t nhng li nhn xt ca ng nghip, bn b nh
vn. c nhiu kin nh gi cao s tm ti, i mi ca Nguyn Minh
Chu. Trc ht chng ta phi ni: y chnh l nhng li ngi ca t pha
nhng ngi ng nghip ca nh vn.
Nh vn Nguyn Ngc nh gi: Th h nh vn chng ti c th chia
lm ba loi ngi: Loi ngi th nht h ang dng cm t vt ln mnh,
tip tc sng tc, cht lng sng tc ngy cng kh hn, dm chin u
6

Lun vn thc s

Trn Th Thi

tr v vi hin thc ca chnh mnh. Loi th hai l nhng ngi vit t hoc
khng vit na nhng h tm huyt vi vn hc lm mi iu vn hc tin
ln, i mi thc s bng cng vic ca chnh h. Loi th ba l nhng
ngi m ch ring s xut hin ca ti nng mi kiu Nguyn Huy Thip, h
cng khng chu c. Ngi xp u hng loi th nht l Nguyn Minh
Chu. H l nhng ngi dng cm nht ca th h chng ti [34, 80].
V mt ln nh vn Nguyn Ngc khng nh hnh trnh gian nan v
dng cm ca nh vn Nguyn Minh Chu trn con ng i mi: trong
th h , anh l ngi cm nhn ra sm nht, su xa nht, tn mu tht tm
tng mnh cc yu cu bc bch; sng cn ca cuc tr d ny n, m ngy
nay chng ta gi l cng cuc i mi vn hc. V lng l, m thm, khim
nhng v cc k dng cm anh kin nh i vo con ng y chng gai v
nguy him . Lng l bi cuc i tm kim thc s no, nht l i vi
nhng ngi i tin phong, bao gi cng t nhiu l n c, lm khi l chic
n c n. Dng cm bi v i vi nh vn, mi s c tnh khm ph, nh
chnh li anh ni bao gi trc ht cng l s i thay t thay mu ca
chnh mnh v trn con ng cho n hm nay, trong s tt c chng ta,
ti ngh c th khng nh Nguyn Minh Chu l ngi i c xa nht.
Nguyn Minh Chu thuc s nhng nh vn m ng tinh anh v
ti nng nht ca vn hc Vit Nam hin i [34, 183].
PGS. TS Tn Phng Lan v nh ph bnh vn hc Li Nguyn n c
nhn xt: T cuc i cm bt ca ng, c th ngh v mt kiu nh vn, t con
ng sng tc ca ng c th ngh n con ng cch tn i mi vn hc
[34, 247].
Nh vn L Lu: Anh l mt trong nhng nh vn duy tr s tm
ti,
gp phn lm cho vn hc khng nht, gip cho vn hc c ci bn.
L Nguyn nh gi v hnh trnh sng to ngh thut y gian nan
v vt v ca Nguyn Minh Chu: Khng phi ngay t u, nhng sng tc
ca Nguyn Minh Chu c chnh gii vn ngh chp nhn d dng.
7

Lun vn thc s

Trn Th Thi

Phn ng l tt yu. Sau nm 1975, trn ci nn chung ca vn hc Vit

Nam, khi n ang vn ng theo qun tnh ca giai on trc , s t i
mi Nguyn Minh Chu tuy din ra m thm chm chp nhng ht sc
mnh m, cng v sau cng tr nn kin quyt v trit [54, 57].
V cng ng nh li nh vn Nguyn Khi khng nh: Mi mi
nn vn hc khng chin, cch mng s ghi nh nhng cng hin ca anh
Chu. Anh l ngi k tc xut sc nhng bc thy ca nn vn xui Vit
Nam v cng l ngi m ng rc r cho nhng cy bt tr, ti nng sau
ny. Anh Chu bt t [34, 107].
Bn cnh l rt nhiu nhng bi vit nh gi s i mi ca
Nguyn Minh Chu: Sc iu mi ca ngi bt Nguyn Minh Chu - Nh Ca
[6], Nguyn Minh Chu v nhng trn tr trong i mi t duy ngh thut
L Nguyn [54], Mt ngn la lun chy sng Nam H [19]
Mt s cun sch tp hp nhng bi vit v Nguyn Minh Chu ng
trn cc bo v tp ch: Nguyn Minh Chu v tc gia v tc phm, do
Nguyn Trng Hon gii thiu v tuyn chn. Nguyn Minh Chu con ngi
v tc phm, do Li Nguyn n v Tn Phng Lan bin son
V tr, vai tr, nhng ng gp ca Nguyn Minh Chu c cc nh
nghin cu, ph bnh cp ti trn nhiu phng din, mc khc nhau, c
khi trc tip hoc gin tip. Tht kh chng ta c th k ht ra y c
nhng li khen ngi v s quan tm m cc nh nghin cu, ph bnh, nhng
ngi bn, ngi ng nghip, nhng bn c yu qu nh vn Nguyn Minh
Chu. V cng k lm sao ht c cng lao v nhng ng gp ca nh vn
Nguyn Minh Chu cho nn vn hc dn tc, nht l cng cuc i mi ca nn
vn hc Vit Nam hin i. Nhng nhng g m Nguyn Minh Chu lm cho
chng ta mt nim tin mnh lit vo tng lai ca mt nn vn hc i mi vi
mt ci mng vng chi m nh vn xy ln bng tt c tm huyt ca mnh.
im li lch s vn trn chng ta thy rng c nhiu kin ca
gii nghin cu vn hc, ca cc nh ph bnh, nh vn v c gi khng nh
v tr xng ng ca Nguyn Minh Chu. Cuc i v s nghip sng tc ca
8

Lun vn thc s

Trn Th Thi

Nguyn Minh Chu lun c cc th h tm ti v nghin cu. Nhng cha c

nhng kin l gii mang tnh h thng v ton din nhng ng gp ln lao
ca Nguyn Minh Chu. Chng ti xin c gp mt ting ni theo hng
nghin cu ny thm mt ln na tip tc khng nh vai tr, v tr, nhng
ng gp ca nh vn Nguyn Minh Chu trong tin trnh vn ng i ln ca
vn hc Vit Nam hin i ni chung v vn xui thi k i mi ni ring.
4. Phng php nghin cu.
H thng l lun trit hc Mc- L Nin l phng php lun chung ca
lun vn.
Khi nghin cu mt hin tng vn hc c th, chng ti vn dng
nhng phng php khc nhau: Phng php nghin cu lch s, phng
php h thng, phng php loi hnh, phng php so snh...
5. Kt cu lun vn.
Ngoi phn m u, phn kt lun, ti liu tham kho, phn ni dung
ca lun vn c kt cu gm ba chng:
Chng 1 Nguyn Minh Chu nh vn chin s ngi m ng
cho mt giai on vn hc mi.
Chng 2 Nhng t ph ca nh vn Nguyn Minh Chu trong tin
trnh i mi t duy ngh thut.
Chng 3 Nhng ng gp cch tn ca Nguyn Minh Chu trong
ngh thut vn xui t s.

Lun vn thc s

Trn Th Thi

Chng 1
NGUYN MINH CHU- NH VN CHIN SNGI M NG CHO MT GIAI ON VN HC MI
1. Nguyn Minh Chu- cy bt ca mi min hu phng- tin tuyn
Chng ta vn thng dnh cho nh vn Nguyn Minh Chu mt ci tn
gi va gin d li va gn gi thn thng: nh vn chin s. Mt ngi
chin s lun bit ho mnh vo trong mi hon cnh ca t nc v chn
cho mnh mt l sng cao p. L tng tt p l iu m ngi bt dng cm
ca Nguyn Minh Chu lun hng ti v th hin n trn tng trang vit. C
cuc i nh vn gn b vi qun chng nhn dn vi cch mng. Chnh v
vy, m hn ai ht, ng hiu c cuc sng ca ngi dn, nhng tm t
tnh cm ca h, ngay c n nhng bin ng nh nht trong tm hn h;
hiu c cuc sng ca ngi lnh, ca chin tranh cch mng. V y cng
chnh l mnh t nui dng tm hn v ngi bt Nguyn Minh Chu.
Nguyn Minh Chu sinh ra trong mt gia nh nng dn mt vng
qu rt ngho ca Min Trung: lng Thi, x Qunh Hi, huyn Qunh Lu,
tnh Ngh An. Cho n sau ny i nhiu ni trn t nc m Nguyn Minh
Chu vn lun b m nh bi ci d di, ci ngho kh, ci hoang s ca qu
hng mnh. Gn b mu tht vi lng qu, am hiu su sc cuc sng ca
ngi dn qu mnh cho nn Nguyn Minh Chu c nhng tc phm thc
s gy xc ng lng ngi c vi nhng trang vit nng n tnh v lng qu
ng. Tiu thuyt u tay Ca sng ca Nguyn Minh Chu l mt bc tranh
sng ng, y p tm lng yu thng v cm phc ca nh vn i vi
ngi dn qu ng. Nhng con ngi lam l nhng cht phc v giu lng
yu nc, yu cch mng v coi trng o l.
Nguyn Minh Chu dnh c cuc i mnh i ti mi min ca
t nc, t Ngh An ra Hi Phng, in Bin Ph, n Qung Bnh, Qung

10

Lun vn thc s

Trn Th Thi

Tr, ng Chn, Nam LoV gn cuc i nh vn vi nhiu s kin cch

mng ca dn tc.
Ngi ta thy Nguyn Minh Chu khi th trong ci o trn th 36
ng gian kh v ci m tre n s trong on qun t Vit Bc tr v tip
qun th , c khi li thy nh vn trong b qun o com-l tham gia mt
on nh vn i nc ngoi, c khi li thy nh vn din vo ngi chic o
s mi trng tm, chiu h p xe thong th trn ng Thanh Nin. Nhng
n tng nht trong lng bn c vi hnh nh Nguyn Minh Chu c l
chnh l mt anh b i.
Trong nhng nm chin tranh, hon cnh t nc a nh vn n
gn gi hn vi nhng ngi lnh, vi cch mng. Cng chic ba l trn vai,
Nguyn Minh Chu ln ng tham gia cc cuc chin. Nm 1972, tiu
thuyt Du chn ngi lnh ca Nguyn Minh Chu ra i. Trong tc phm
ny chng ta thy c bc chn hnh qun ca s on i trn ng mn
H Ch Minh, c trn nh Khe Sanh ni tingTc phm l kt qa ca
nhng ngy i thc t, ln ln chin trng ca nh vn. Ci anh chng tn
Khu y l con ngi thc, thc n ni cho n ci tn thc ca anh y ti
cng chp lun vo sch [37, 95]. l mt chin s gia nh lm ngh
chm bc. Phn ln nhng iu m nh vn vit trong tc phm chnh l do
c Khu k cho nghe. l con ngi thc m nh vn gp trong s rt
ng nhng chng trai tr tng chen chc nhau khoc sng i trong rng
Trng Sn. Nh vn tm s: Ti c kinh nghim mi chuyn i thc t
mnh ch cn c c ci may mn v vinh d, cuc i trao cho mnh ly
mt hai con ngi nh th y, h sng tc cho mnh mt na, lm h ci
cng vic nng nhc, vt v cho mnh mt na, h nh ci vch ni gia i
sng v nh vn [37, 96].
Nm 1975, vi cun s ghi chp trong tay, nh vn Nguyn Minh Chu
c mt Hu, Si Gn v nhiu tnh pha Nam khi va c gii phng.
Ho bnh lp li nhng t nc ta ang phi i mt vi nhng kh khn v
phc tp mi, phi gii quyt nhng hu qu ca chin tranh li trong
11

Lun vn thc s

Trn Th Thi

c s gn lin, thng nht hai min Nam, Bc m trc pht trin theo
hai hng khc nhauNm 1977, tiu thuyt Min chy ca nh vn ra i l
kt qu ca cuc hnh trnh gian kh y ca nh vn. Trong Min chy,
Nguyn Minh Chu tp trung th hin ci thi im chuyn giao ca t
nc t thi chin sang thi bnh, c bit l s bin i x hi ang din ra
mnh m Min Nam.
Nm 1983, tp truyn ngn Ngi n b trn chuyn tu tc hnh ra
i. Trong mt cuc tho lun do bo vn ngh t chc, nh vn Nguyn
Minh Chu tm s: Sau chin tranh, ti i thc t nhiu ln, gp nhiu
ng ch ch huy v chin s c chun b cho mt cun tiu thuyt m bi cnh
l cuc chin u anh hng thnh c Qung Tr nm 1972. Nhng khi bt
tay vo lm th song song vi nhng vn chin tranh chng M, ci i
sng ca ngy hm nay n bt ti phi quan tm. Chc cc ng ch cng
thy nhng biu hin ca li sng, o c v thm ch l c quan nim sng
ca nhng con ngi xung quanh ta- nht l thanh nin- khin chng ta
khng th khng quan tm v lo lng.
Nh vn dnh nhiu trang vit ca mnh hn cho gii t Min Trung
khi la. Trong nhng ngy cui i gp g nh vn Nguyn ng Mnh,
nh vn Nguyn Minh Chu k: Nu tri pht cho ti sng, ti s vit v
ci lng Thi ca ti. Ti c vit mt t trong Mnh t tnh yu nhng vit
cn lnh qu. Qu ti lng Qunh Hi, thn K Thi, vng Lch Thi, Lch
Qun. D di lm. Dn Lch Thi nhiu ni s v ch c ung ru v nh
nhau. Ru say, ng lun bi bin. Mi m, nhng ngi n b li phi
i nht chng v. C lng lm ngh chi li, chng hc hnh g c. Ti
cn nh ng im mi khi say ru, ci trung nng nng, qun vt ln vai,
i vo trong xm, ly qun nh ch. Gp ai cng chi tut. Nhng v phi
mt m bn bnh a ch lng cn d di hn. M tut vy ra, ly vy nh
vo mt. Lo im phi thua. C ngi ung ru say, ly mnh thu tinh
(dng co tinh nhng thanh giang ch lt) rch ngang bng, rut x ra.
Tr con chng ti ly r ng rut cho ng ta, buc li ri a i bnh vin.
12

Lun vn thc s

Trn Th Thi

ng ta cht. C mt chuyn cng l: mt anh i bin gp bo, cht ngoi

khi xa, xc tri v, c tri quanh co theo con Lch Thi m vo n tn ca
nh mnh mi dng li. Ma bo, sau mi trn bo, ngi lng li khc nh
ri v c ngi nh cht ngoi bin. Mt ci lng v hc, thch ai th ny ng,
chng bit phi tri g c. Ti hi nh cng li hc, ch ham chiLo
Khng l kiu ngi dn lng ti y. Nu cn sng, ti s cn vit tip
truyn lo Khng [50]. Trong Mnh t tnh yu, nh vn vit v qu
hng, v mnh t sinh ra v che ch, nui dng nhng con ngi lao
ng v nhng chin s cch mng. Nh vn miu t cuc sng v s phn
tng con ngi, tng gia nh trong mi quan h vi lng xm, qu hng,
vi vn mnh ca t nc, vi thin nhin gn gi nhng cng rt d dn:
Sau lng ti vn l sng, l ph, l nh ca v thn xm m cng, l cuc
sng lu i v bt dit ca con ngi vi nhng con sng i v hnh y
nghit ng - v trc mt ti l bin, l i dng cung n lun gho tht v
e da.
ng nh mong i, vo nhng ngy cui nm 1987, u nm 1988,
Nguyn Minh Chu v qu theo li mi ca huyn u Qunh Lu ly t liu
v tr ra, ng bt tay vo vit truyn va Phin ch Git. Khi bit c mnh
kh lng m chng li c nh mnh, lc lm bnh nng nh vn c
gng vit tip 30 trang bn tho na v hon thnh truyn va Phin ch
Git. Phin ch Git l tc phm c kt thc trn ging bnh khi nh vn
ang phi chin u vi cn bnh ung th mu vin Qun y 108. V tc
phm c nh vn Nguyn Ngc nh gi l mt tuyt tc ca vn hc hin
i. Trong Khch qu ra, Nguyn Minh Chu vit v ci lng ca lo
Khng, mt ci lng va c th, li va c ngha tng trng: Lng anh,
ci lng Khi na bin na ng, sa chn t trn tu ha xung, phi i gn
chc cy s v pha bin mi thu v ch c mt cch cuc b y, n c mt
sc nhai ngi gh gm. N nghin nt nhng con ngi ra ri vt nn theo
ci hnh th c t nghn i ca n, ri bt nhng con ngi y phi sng

13

Lun vn thc s

Trn Th Thi

theo ci lut cng ci t nghn i nhng khng bao gi vit thnh vn

ca n [8,396].
Nguyn Minh Chu lm vic, vit, cng hin cho n giy
pht cui cng ca i mnh. Mt con ngi sut cuc i lao ng v sng
to ngh thut. Cho n nhng ngy cui cng ca i mnh trn ging
bnh, nh vn vn k tng trang giy ln trn chic gi vit. Nh vn
dc ht n c hi th cui cng ca mnh cho trang vit.
Nguyn Minh Chu l mt tm gng cho qu trnh lao ng ngh
thut khng mt mi. S ra i ca nh vn l mt s mt mt to ln i vi
nn vn hc dn tc. Tht kh chng ta c th k ht c hnh trnh nhc
nhn ca nh vn chin s Nguyn Minh Chu. Nhng nhng g m ng li
rt xng ng chng ta khm phc.
2. i mi- kht vng ring ca nh vn v nhng yu cu chung ca vn
hc v thi i
2.1. i mi l mt yu cu tt yu ca Vn hc Vit Nam sau nm 1975
Hnh thnh v tn ti, pht trin trong hon cnh ch yu l hai cuc
khng chin, nn vn hc Vit Nam giai on 1945- 1975 gp khng t
nhng kh khn, tr ngi t khu sng tc n khu tip nhn. Hin thc m
vn hc quan tm trc ht l nhng vn c ngha lch s, lin quan n
vn mnh ca dn tc, nhn dn. i sng th s, ring t t c quan tm
th hin, nu c th cng phi c nhn nhn v nh gi trn quan im
cng ng. Chnh v vy m vn hc thi chin vn cn mang tnh phin din
trong vic phn nh i sng. Vn hc khng chin thng lc quy ci s a
dng, phc tp ca hin thc i sng vo nhng m hnh mang tnh gin
n, quy phm, vo nhng hng gii quyt c tnh cng thc. Xut pht t
y m vn hc khng chin lun c s cao bt php hin thc, ti hin i
sng trong dng thc ging nh n tn ti. Vic coi trng yu cu phc v kp
thi nhng nhim v chnh tr nhiu khi cng dn n li vit minh ha gin
n.

14

Lun vn thc s

Trn Th Thi

Nn vn hc khng chin pht trin trong mt hon cnh lch s c

bit, khi c dn tc ang phi dn tt c tinh thn, sc lc v ca ci vo cuc
chin u cho c lp t do, thng nht t nc. V vy, l tt yu l vn hc
phi hng vo nhng mc tiu, nhim v cao c ca dn tc. Nn vn hc
thi k ny p ng c nhng yu cu ca lch s. Vn hc cch mng
c tc dng to ln trong vic thc tnh, ng vin, truyn thm sc mnh
v nim tin cho nhn dn trong hai cuc khng chin. l ngun c v v
cng to ln i vi c dn tc.
Sau nm 1975, trong nhng iu kin mi ca lch s- x hi, nn vn
hc cng chuyn sang mt giai on mi. Cuc khng chin chng M cu
nc, gii phng Min Nam thng li m ra mt thi k mi cho t nc,
thi k ho bnh c lp tin ln xy dng ch ngha x hi, em n cho
cuc sng v con ngi Vit Nam mt ln gi mi.
Nn vn hc dn tc gn b cht ch vi vn mnh ca t nc. Chnh
v vy m khi t nc c ho bnh tr li th nn vn hc cng dn chuyn
sang mt thi k mi vi nhng c im v quy lut vn ng khc trc.
Cn c vo tnh hnh lch s vn hc, chng ta c th chia vn hc thi k ny
thnh hai giai on. Giai on th nht t nm 1975 n 1985, giai on th
hai t nm 1986 n 2000. Giai on u l chng ng chuyn tip ca vn
hc t thi chin sang thi hu chin, giai on hai gn lin vi cng cuc i
mi ca t nc, i mi vn hc.
Sau nm 1975, c nc n nhn nim vui chin thng vi tinh thn
ho hng, phn khi. Th nhng i sng nhn dn cn bit bao kh khn,
t nc vn cn nhiu th thch. Sau ngy chin thng, t nc phi i
u vi nhng th thch mi. Nhng di ho ca chin tranh cn li m
chng ta khng th gii quyt trong ngy mt ngy hai, o c nhn cch
con ngi b xung cphng lot nhng vn c t ra. C nc chng
ta bt tay chung sc khc phc nhng hu qu m chin tranh li ng
thi ra sc xy dng cuc sng mi va mi bt u cn bit bao bn b v
phc tp.
15

Lun vn thc s

Trn Th Thi

L mt hnh thi ca thc x hi, vn hc i hi cng phi nhanh

chng chuyn mnh phn nh kp thi nhng i thay ang din ra v cng
mnh m ca cuc sng mi. Tnh hnh x hi cng t ra nhng yu cu
mi v mi mt trong c vn ha vn ngh ni chung v vn hc ni ring.
Th nhng, vn hc thi k ny cng cha th bt kp ngay vi nhng yu
cu ca cuc sng mi. Trong bi ni chuyn vi vn ngh s trn bo vn
ngh s ngy 17/10/1987, Tng B Th Nguyn Vn Linh nhn xt v tnh
hnh vn hc lc nh sau: Ti c cm gic trong hn mi nm qua (t
khi nc nh thng nht c nc i vo ch ngha x hi), so vi hai cuc
khng chin trc , thnh tu vn hc ca chng ta cn ngho.
Vo u nhng nm 80, t nc ta ri vo cuc khng hong kinh t
trm trng. S khng hong ca nn kinh t nh hng rt ln n mi
lnh vc ca i sng, vn ho x hi, trong c vn hc. Mt thi k m x
hi c nhiu bin ng y khng t vn ngh s ri vo mt s chao o,
khng gi vng lp trng, bi ri trn con ng la chn cho mnh mt
phng hng sng tc. Nh nh vn Nguyn Ngc nhn xt y chnh l
mt khong chn khng trong vn hc.
Vt qua nhng kh khn ca cuc khng hong, t nm 1986 nc ta
thc s bc vo mt cng cuc i mi ton din. Ti i hi ln th VI
(1986), ng v Nh nc ta xc nh ng li i mi ton din. Ngh
quyt 05 ca B chnh tr v cuc gp g ca Tng B Th Nguyn Vn Linh
vi gii vn ngh s vo cui nm 1987 mang n cho nn vn hc ngh
thut nc nh mt hi th mi. l ngun ng vin v khch l tinh thn
ln lao i vi nn vn hc ni chung v bn thn nhng nh vn ni ring.
Xut pht t thc tin t nc v c i sng x hi v vn ho m
nhu cu i mi vn hc cng din ra mnh m. Vn hc phi thay i bt
kp vi hin thc cuc sng mi v p ng nhu cu mi ca bn c. Nhng
quan nim v cch tip cn hin thc c t ra khng cn ph hp vi hin
thc mi na. Nhu cu, th hiu thm m ca ngi c thay i. Chnh v

16

Lun vn thc s

Trn Th Thi

vy m vn hc mun tn ti, pht trin th phi vn ng theo xu th chung

ca t nc.
Sau nm 1975, t nc chng ta chuyn sang mt nn kinh t minn kinh t hng ho nhiu thnh phn vn hnh theo c ch th trng, xu
hng th ho ngy cng c m rng, i sng con ngi c nng
cao c v vt cht ln tinh thn. Trnh nhn thc, nhu cu thng thc vn
ho vn ngh ca nhn dn cng c nhiu i thay. Khi c i sng vt
cht, con ngi ta li mun lm giu, lm phong ph thm ci i sng tinh
thn ca mnh. H khng ch quan tm n nhng s kin ln ca t nc,
n li lch s m h cn quan tm nhiu hn n cuc sng thng nht, n
mi c nhn v tng s phn con ngi. H ch nhiu hn n i sng
ring t. Bi hn lc no ht, khi t nc cn chin tranh, con ngi ta dnh
c cuc i mnh cho t nc, dn tc, th gi y khi t nc ho bnh,
h c iu kin, c thi gian chm cht cho cuc sng ring ca mnh.
cng l iu d hiu. Chnh v vy m vn hc phi i mi. Vn hc phi
c mt sc khi qut ln, hin thc cuc sng phi c khai thc c b
rng v chiu su p ng c nhu cu bn c. S thay i v th hiu
thm m ca bn c cng chnh l mt ng lc mnh m thc y cc nh
vn trn con ng sng to ngh thut.
Trc hin thc x hi v s thay i th hiu thm m ca bn c,
mt s nh vn c thc, c trch nhim vi t nc m c bit l vi nhu
cu i mi vn hc trn tr, lng l tm cho mnh con ng i mi,
gp ting ni vo cng cuc i mi nn vn hc dn tc. Nhiu nh vn
khng nh tn tui ca mnh bng cc tc phm c th. Nh chng ta c
V T Nam vi Sng vi thi gian hai chiu; Chu Vn vi Sao i ngi;
Nguyn Khi vi Cha v con v; Bi Hin vi Tm tngChng ta li c
thm mt lot nhng tiu thuyt nh Thi gian ca ngi, Gp g cui nm
ca Nguyn Khi; L Lu vi Thi xa vng; Ma Vn Khng vi Ma ma
h, Ma l rng trong vn; Nguyn Minh Chu c Min chy, La t
nhng ngi nh, c thm Nhng ngi i t trong rng ra, cc tp truyn
17

Lun vn thc s

Trn Th Thi

ngn nh Bn qu, Ngi n b trn chuyn tu tc hnh, C lauBn

cnh l mt th h cc nh vn tr nhng gp cho nn vn hc dn tc
nhng tc phm c gi tr. Nh Nguyn Mnh Tun vi ng trc bin, C
lao trm, Nguyn Tr Hun vi Chim n bay, Dng Hng vi Bn khng
chng; Bo Ninh vi Thn phn tnh yu; Chu Lai vi n my d vng v
nhiu truyn ngn xut sc ca Nguyn Huy ThipTt c gp phn to
nn mt din mo mi cho vn hc.
Vn hc Vit Nam t khi i mi m rng v o su s khm ph
hin thc v con ngi trong tnh a dng, phc tp v lun bin ng trong
xu th dn ch ho v thc tnh thc c nhn, tinh thn nhn bn. Vn hc
m ra mt giai on mi vi nhiu thnh tu mi. Vn hc c s i
mi u tin ngay trong qu trnh nhn thc, trong phng thc tip cn hin
thc, trong khuynh hng sng tc, c trong thi php th loi. Vn hc sau
nm 1975, nht l t thi k i mi i bc tip xa hn trn con ng
hin i ho nn vn hc dn tc, ho nhp su rng hn vo tin trnh vn
hc th gii.
2.2. Kht vng t i mi ca nh vn Nguyn Minh Chu.
Trong ci nn chung ca s i mi nn vn hc th s t i mi t
pha bn thn cc nh vn qu l rt ng qu, ng trn trng bit bao. Nh
Vn Nguyn Minh Chu l mt tm gng tiu biu cho qu trnh t i mi.
Nguyn Minh Chu t lm mi mnh v gp phn vo s i mi ca nn vn
hc mt cch m thm m v cng mnh m, quyt lit v trit , khng ch
trong sng tc m biu hin ngay c trong t duy ngh thut ca nh vn.
Nguyn Minh Chu c nh gi l ngi m ng ti nng v tinh anh
nht, l ngi i tin phong trong cng cuc i mi vn hc.
S nghip sng tc ca Nguyn Minh Chu khng ch c ghi du
nhng tc phm vn chng m ng cn vit kh nhiu tiu lun ph bnh.
lnh vc ph bnh, chng ta nh n ng khng ch s lng nhng bi vit
hay ng l nh vn c nhn nhng gii thng v l lun ph bnh. M
chng ta nh n ng, nn l lun ph bnh vn hc nc nh nh n ng,
18

Lun vn thc s

Trn Th Thi

ghi nh cng lao ca ng chnh l bi tinh thn i mi ca ng. Nn vn hc

Vit Nam thi k i mi hn s mi mi ghi nhn tiu lun ph bnh Hy
c li ai iu cho mt giai on vn ngh minh ho ca nh vn Nguyn
Minh Chu. Thi vn ngh minh ha qua ri th nhng li ai iu ca nh
vn nh vn cn vang mi cho n ngy hm nay. Bi l c mt nhn
cch trung thc v dng cm ca nh vn Nguyn Minh Chu- ngi i u
mnh dn u tranh cho s nghip i mi ca vn hc. V l c mt
cm quan vn hc nhy bn ca nh vn nhn thc c s tt yu ca
mt tin trnh ca nn vn hc dn tc.
Trong nhng bi tiu lun ph bnh, Nguyn Minh Chu cp n
mi phng din ca qu trnh sng tc v i sng vn hc. Tm hiu nhng
tiu lun ph bnh ca ng chng ta bt gp trong hnh nh mt nh vn
mt ngi chin s y thc trch nhim ca ngi cm bt trc cuc
sng, vn mnh dn tc. V l c nhng suy t trn tr ca nh vn
Nguyn Minh Chu l nh vn thuc lp nh vn bt u cm bt t
nhng nm Min Bc ho bnh v xut hin trn vn n trong thi k chin
tranh chng M. Trong th h , Nguyn Minh Chu l ngi cm nhn
c sm nht, su xa nht nhng yu cu cp bch ca cng cuc i mi
ton din: i mi t nc, i mi x hi, con ngi v i mi vn
hcVo ci thi im m t nc, x hi, con ngi, vn hc ang c
nhng s chuyn bin phong ph v v cng phc tp y cng chnh l nhng
thch thc i vi cc nh vn. Th nhng nh vn Nguyn Minh Chu i
vo con ng bng mt s lng l, m thm, khim nhng nhng cng
rt kin nh v dng cm. Nh vn bc nhng bc i chm ri nhng
li rt chc chn. Nguyn Minh Chu khng n o m lng l i tin phong
trn con ng i mi. Vi Nguyn Minh Chu i mi trc ht phi l s
t i mi chnh mnh. Nn con ng i d c nhiu chng gai, trc tr th
nh vn cng rt dng cm i tin phong.
Nh vn rt dng cm pht biu nhng suy ngh, trn tr, tm ti ca
mnh qua cc bi tiu lun ph bnh t khi t nc cn chin tranh v li
19

Lun vn thc s

Trn Th Thi

cng bc l mnh m hn ci tm huyt ca mnh sau khi t nc ho bnh

tr li.
Nguyn Minh Chu l nh vn dng cm gi t tng nh gi li
giai on vn ngh minh ho. Nh vn sm nhn ra v thc c nhng
mt mt, thit thi to ln ca mt nn vn ngh minh ho m chnh mt thi
nh vn tham d. Nh vn thng thn nh gi: my chc nm qua, t
do sng tc ch c i vi li vit minh ho, vi nhng cy bt ch quen vi
cng vic ci hoa kt l, vn my cho nhng khun kh c sn, cho ch
ngha nhng vn bn vn c sn m chng ta quy cho y l tt c hin
thc i sng a dng v rn ln. Nh vn ch c giao ph cng vic nh
mt cn b truyn t ng li, chnh sch bng hnh tng vn hc sinh
ng [37, 130-131]. V Tht thit to ln nht ca vn ngh minh ho ca ta
l t y nhng nh vn nh mt ci u v nhng tc phm vn hc nh
mt tnh t tng [37, 132].
Nhng khi ho bnh lp li, quan nim vn hc c i mi th
to iu kin thun li cho cc nh vn c t do sng tc, c th hin
chnh kin, lp trng ca mnh, cc nh vn quyt tm lm mi li mnh
vi thi chn thnh, xi li, ci m, cng nhau xy dng mt giai on
vn hc v vn ngh mi [37, 137].
Cng vi nhng s ging x trong tm can l nhng kinh nghim v c
nhng nhn thc ca ngi tng i qua chin tranhl nhng ng lc
thi thc nh vn Nguyn Minh Chu t m mt li i cho mnh trn con
ng sng to ngh thut. Nh vn ra nhu cu i mi cho c mt th
h nh vn. D con ng i c nhiu gp ghnh, chng gai, trc tr, Nguyn
Minh Chu lng l t i mi chnh mnh nhng ng khng h b c n.
Cng vi ng cn c nhiu nh vn nh L Lu, Ma Vn Khng, Nguyn
Khi, Chu VnCng vi cc nh vn ny Nguyn Minh Chu thp ln
lng nhit tnh i tm kim chn l v d bo cho s t i mi ca nn vn
hc Vit Nam hin i.

20

Lun vn thc s

Trn Th Thi

i vi mt nn vn hc ni chung v vi mi ngi ngh s, mi nh

vn ni ring, bao gi cng vy, thc ngh thut v sng tc lun c mt
mi lin h khng kht v tc ng qua li ln nhau. thc ngh thut chnh
l nhn t c bn chi phi v thc y s vn ng ca qu trnh sng to vn
hc. Tm hiu, nghin cu tiu lun ph bnh ca nh vn Nguyn Minh Chu
l chng ta i su vo tm hiu s vn ng v i mi trong thc ngh
thut ca nh vn. To nn mt c s vng chc chng ta i l gii nhng
thnh cng trong sng tc ca nh vn. S vn ng v pht trin ca mt nn
vn hc chu s quy nh ca rt nhiu yu t nhng yu t quan trng tc
ng trc tip v c tnh cht quyt nh chnh l thc ngh thut ca nh
vn. l h thng nhng quan nim ca nh vn v con ngi, v nguyn
tc tip cn v phn nh cuc sng, v ti, ch , cm hng, ngh thut
biu t vn xui t s
Vi nhng g m Nguyn Minh Chu ni, vit, li, chng ta
c t tin khng nh c nhng ng gp c gi tr ln lao mang
ngha khi qut, m ng ca Nguyn Minh Chu vi nhng cch tn ngh
thut c o cho mt giai on vn hc mi. V a nn vn hc nc nh
hi nhp v c v tr xng ng trong nn vn hc th gii ng i.
Nh nghin cu Nguyn ng Mnh c ln vit: Trc ci cht
ca mt nh vn, ngi ta thng ngh n s bt t ca ngi cm bt. Thi
gian s vi lp tt c nu nh ngi nm xung khng li cht g trong
lng ngi c. Nh vn Nguyn Minh Chu ca chng ta gi y khng
cn na nhng nhng g m ng li tht c ngha ln lao. Nguyn
Minh Chu xng ng l ngi k tc xut sc nhng bc thy ca nn vn
xui Vit Nam v cng l ngi m ng rc r cho nhng cy bt tr ti
nng sau ny (Nguyn Khi).

21

Lun vn thc s

Trn Th Thi

Chng 2
NHNG T PH CA NH VN NGUYN MINH CHU
TRONG TIN TRNH I MI T DUY NGH THUT
1. Quan nim ngh thut mi m v con ngi.
Vn hc l nhn hc nhn nh ca M.Gorki nh cn vang vng mi
nh mt mnh lnh sng to. Qu ng l nh vy. bt k mt giai on,
mt thi k hay mt nn vn hc dn tc no chng ta u thy con ngi
vn l trung tm ca mi s tm kim, khm ph v sng to ngh thut ca
nh vn. Chng ta nh gi tm vc, ngha ca mt nn vn hc khng ch
ph thuc vo mc ch phc v v l tng ca n m cn ph thuc rt
nhiu vo cch tip cn, tm hiu v sng to hnh tng con ngi.
Vn hc Vit Nam trong sut qu trnh tn ti v pht trin ca n vn
lun l mt s vn ng, tm ti i mi khng ngng. Nhng i mi ca
vn hc Vit Nam t sau nm 1975 c th nhn thy trn nhiu bnh din v
cp khc nhau. Nhng trung tm v chiu su ca nhng bin i y
chnh l s thay i trong quan nim ngh thut v con ngi v s hnh
thnh nhng quan nim ngh thut mi v con ngi.
22

Lun vn thc s

Trn Th Thi

Trong nn vn hc khng chin l s pht hin v sng to con

ngi qun chng, con ngi cng ng, con ngi tp th. c pht trin
trong iu kin ho bnh, nn vn hc Vit Nam t sau nm 1975 va k tha
nhng nguyn tc truyn thng, ng thi cng m ra nhng bnh din mi
trong s th hin, l gii con ngi. Quan nim v con ngi trong vn hc
thi k i mi mang tnh thng nht ca nn vn hc dn tc trong ton b
qu trnh vn ng v pht trin nhng cng mang nhng nt c trng ring
ca thi k vn hc sau nm 1975.
thi k ny con ngi mi c th hin trn nhiu phng
din mi. Con ngi c nhn nhiu v th v trong tnh a chiu ca mi
mi quan h: con ngi vi x hi, con ngi vi lch s, con ngi ca gia
nh, con ngi vi nhng ngi khc v vi c chnh mnh. Con ngi cng
c cc nh vn khm ph, soi chiu nhiu bnh din v nhiu tng bc:
thc v v thc, i sng t tng, tnh cm v i sng t nhin, bn nng,
kht vng cao c v dc vng tm thng, con ngi c th, c bit v con
ngi trong tnh nhn loi ph qut. Con ngi xut hin trong s an ci,
chen ln, giao tranh gia bng ti v nh sng, gia rng phng ln rn
rt, cao c v thp hn. V iu m cc nh vn u hng ti chnh l
hiu bit con ngi hn v lun ch n s thc tnh kh nng t nhn thc
ca con ngi, hng con ngi n ci thin, ci p v s hon thin v
nhn cch.
Nguyn Minh Chu l mt trong nhng nh vn u tin c ghi nhn
s chuyn bin trong quan nim ngh thut v con ngi trong thi k i
mi ca vn hc Vit Nam hin i. Quan im ngh thut ca Nguyn Minh
Chu cng gn lin vi nhng quan nim v con ngi. Nh vn ly con
ngi lm tm im sng tc v khng nh ct li ca vn hc l con ngi.
V ng cng ni thng ni tht iu ny trong tp tiu lun ph bnh Trang
giy trc n: Vn hc v i sng l hai vng trn ng tm- m tm
im l con ngi [37, 111].

23

Lun vn thc s

Trn Th Thi

Tm n con ngi, cc nh vn ca mi thi i u tip cn gii m

cuc i con ngi theo nhng cch ring khc nhau. Nhng u c chung
mt mc ch l hiu con ngi hn, hng con ngi n s hon thin
hn, nhn bn hn. L mt nh vn chn chnh, Nguyn Minh Chu ch
trng a vn hc tr v vi nhng quy lut vnh hng ca cuc sng con
ngi. ng ly i t v bn cht bn trong ca tng c nhn con ngi lm
im xut pht v l chun mc nh gi th gii. Nh nh trit hc Nga
ni ting Berdiaep tng ni: Theo bn cht ni ti ca n, mi con ngi
cng l mt th gii ln, mt v tr vi m, trong phn nh v tn ti ton
b th gii hin thc v tt c nhng thi i lch s lnch trong chiu su
ca chnh mnh, con ngi mi c th tm thy mt cch tht s chiu su ca
cc thi i bi v chiu su ca cc thi i l nhng tng lp b n thm
kn nht ngay trong con ngi, nhng tng ch b che khut, b y li sang
bnh din th hai, th ba do s hn hp ca thc.
Bng thc, lng tm v trch nhim ca ngi cm bt Nguyn
Minh Chu mnh dn ch ra thc trng ca nn vn hc thi chng M.
Bn cnh nhng thnh cng th nn vn hc cch mng ch yu c vit
bng cm hng ngi ca nn con ngi c miu t thng phin din- con
ngi thng qu xu hoc qu tt. V Nguyn Minh Chu cng
nhn ra iu y ngay trong chnh nhng tc phm thi chng M ca ng.
Trong khng chin, con ngi trong sng tc ca Nguyn Minh Chu thng
xut hin vi mt chiu tt p, c nhn cch cao thng. V p ca nhng
con ngi y khin chng ta ai ai cng kht khao, mong mun c mt ln
ngm nhn, c chim ngng. Nh Nguyt trong Mnh trng cui rng,
nh Khu, L trong Du chn ngi lnh
Nhng con ngi tht trong cuc sng ca chng ta th khng h n
gin. V Nguyn Minh Chu cng sm nhn ra rng, cn phi thay i
cch nhn mt chiu, gin n v con ngi. Thay bng cch l tng ho
con ngi, nh vn nhn nhn con ngi trong tnh ton din, a dng,
phc tp ca n. ng i vo cc s phn, cc tnh cch, tm n cc ni
24

Lun vn thc s

Trn Th Thi

nim ring t, su kn trong tm hn mi con ngi. ng hiu rng trong bn

cht con ngi c c tt ln xu, c rng phng ln rn rt. V Nguyn
Minh Chu thc s lm mt cuc chuyn i ln lao trong quan nim v
con ngi. ng i t hng ngoi n hng ni, t s phn cng ng
n s phn c nhn v i su vo bn cht su kn ca mi con ngi. V
trong sut cuc i cm bt ca mnh nh vn c gng khm ph ra tt
c nhng ci g kh nm bt nht, xy ra ni ci th gii bn trong con
ngi [37, 108], phi c s khm ph mi v con ngi v x hi, khm
ph thy trong ci tiu cc, ci xa o mt vn g mi.
nh vn vit ln nhng tc phm thc s c ngha, thc s c gi
tr v con ngi, mt iu rt quan trng l tm lng, tri tim yu thng
ca nh vn dnh cho con ngi. Nh nh vn tng tm s: Ngi vit
no cng c th c tnh xu nhng ti khng th no tng tng ni nh vn
li khng mang nng trong mnh tnh yu cuc sng v nht l tnh yu
thng con ngi. Tnh yu ny ca ngi ngh s va l mt nim hn hoan
say m, va l mt ni au n, khc khoi, mt mi quan tm thng trc v
s phn, hnh phc ca nhng ngi chung quanh mnh. Cn gi ci tnh yu
ln y trong mnh, nh vn mi c kh nng cm thng su sc vi nhng ni
au kh, bt hnh ca ngi i, gip h c th vt qua nhng khng hong
tinh thn v ng vng c trc cuc sng [37, 111]. V hn bt c th
g, trong su thm tm lng n hu ca nh vn lun chy ln mt nim tin
tha thit, mnh lit vo con ngi v mong mun lm sao cho con ngi v
cuc sng ca con ngi ngy mt c tt p hn.
1.1. Khm ph bn cht bn trong ca con ngi
1.1.1. S tha ho, bin cht v o c v nhn cch ca con ngi.
Nguyn Minh Chu l ngi lun i tm ci p, hng ti ci p
khng nh ci p, ci cht th ca cuc sng nhng nh vn khng thi v
ho cuc sng, khng d di nhn cuc sng mt chiu. Vi nh vn ng
hiu rng cuc sng khng phi bao gi cng l tt p, l thm hng trn
ng i, m cuc sng lun c c nhng phn l ra bn ngoi v c nhng
25

Lun vn thc s

Trn Th Thi

phn cn chm khut. Cuc sng c c bng ti v nh sng, c c m v

dng v x hi th y nhng bin i thng trm. Cuc sng th phc tp
m con ngi phi u tranh tn ti, sng, dnh ly ci thin v
nh sng. Nhng chnh trong cuc u tranh y, bn cht con ngi li bc l
bit bao iu, tt c, xu c, thin c v c c cng c. Trong cuc sng mi
y nhng lo toan bn b th nhng mt tri ca x hi li c bc l r nt
hn bao gi ht. t nc ho bnh nhng li lm vo nhng th thch khng
km phn c lit so vi nhng nm chin tranh.
L ngi gn gi vi cuc sng, gn b i sng ca mnh vi nhn
dn, nh vn Nguyn Minh Chu hiu hn ai ht nhng g ang din ra ca
i sng x hi cng nh con ngi. V ng mnh dn hng ngi bt ca
mnh vo vn v s tha ho bin cht v o c v nhn cch ca con
ngi. t nh vn li ra nhng mt tri ca x hi, cnh tnh v thc
tnh lng tm mi mt con ngi. Bi vi s tng tri trong cuc sng
Nguyn Minh Chu chim nghim c mt iu rng: nhng biu hin ca
li sng o c v thm ch l c quan nim sng ca nhng ngi xung
quanh ta- nht l thanh nin- khin chng ta khng th khng quan tm v lo
lng. Ti nghim thy mi ln t nc chuyn t chin tranh sang ho bnh,
chng ta li phi t ra vn chng ch ngha c nhn. Nhng so vi ln
ho bnh nm 1954 th ci ln ho bnh sau 1975 ny, din mo ca ch
ngha c nhn n to hn. Ti ngh rng chng ta ang sng trong mt thi k
m con ngi Vit Nam cha bao gi t n tm vc ln lao nh vy.
Nhng bn cnh , cng thy nhng g nm trong tnh cch v tm l con
ngi hin nay to nn ci m chng ta thng gi chng l tiu cc x
hi [37,100]. V nh vn quyt tm dng ngi bt ca mnh tham gia tr
lc vo cuc giao tranh gia ci tt v ci xu bn trong mi ngi, mi cuc
giao tranh khng c g n o nhng xy ra tng gi tng ngy v khp mi
lnh vc i sng [37, 100].
Nhng ci m chng ta gi l tiu cc x hi n c th len li vo
cuc sng ca bt c ai, bt c lc no v bt c u. N t ra cho mi
26

Lun vn thc s

Trn Th Thi

ngi nhng iu cn phi quan tm v l nhng vn cp bch cn c

gii quyt. i su vo tm hiu bn cht bn trong ca con ngi, Nguyn
Minh Chu quan nim rng: Mi truyn ngn ti nu ra mt trng hp c
th v xen vo mch k chuyn, ti bn bc v quan nim sng hoc bo ng
mt iu g [37, 100]. Nhng i vi chnh bn thn nh vn, cng khng
phi l mt cng vic d dng, khng th l ngy mt ngy hai. Cuc chin
tranh chng qun xm lc kh khn, gian kh, khc lit nhng cuc chin
trn mt trn o c c l l gian kh hn rt nhiu. Nhng lm c iu g
cho x hi tt p hn cng l nim hnh phc ca nh vn. Vi Nguyn
Minh Chu nim hnh phc ln nht v cng ng thi l ci iu kh i
nht trn i ca mt anh cm bt xa nay vn l cng vic khm ph ra tt
c nhng ci g kh nm bt nht xy ra ni ci th gii bn trong con
ngi [37, 108].
X hi ngy cng pht trin ko con ngi ta vo ci gung quay
khng ngng ngh ca n. N i hi mi ngi phi bit i din vi chnh
mnh, vi nhng i hi, nhu cu ring ca tng s phn. X hi cng pht
trin th tnh ch k, tham lam, c nhn ca con ngi cng c bc l r nt.
V iu cng ng ngha vi vic i hi phi gii quyt vn chng ch
ngha c nhn di mt ci nhn ton din, y v mi m hn.
Nhng hin tng vi phm chun mc o c con ngi, vi phm
chun mc ca i sng x hi cng c ni nhiu trong cc tc phm
nh Ma ma h, Ma l rng trong vn ca Ma Vn Khng, C lao trm
ca Nguyn Mnh Tun, Sao i ngi ca Chu Vn, Sng vi thi gian hai
chiu ca V T Nam, Thi xa vng ca L Lu Vi Nguyn Minh Chu
th vn o c th s khng phi l mt vn mi trong sng tc ca
ng sau nm 1975. Th nhng n c xut hin trong mt din mo mi,
c th hin r nt hn rt nhiu qua Bc Tranh, Min chy, La t nhng
ngi nh, Cn ging, Ma tri cc Min Nam
Trong Ma tri cc Min Nam xut hin hnh nh Ton Mt cn b
on hon ton thoi ho, bin cht, tr thnh mt con ngi ch k, tn
27

Lun vn thc s

Trn Th Thi

nhn khng cn tnh ngi, khng cn kh nng xc ng ngay c khi gp li

m mnh sau hn hai mi nm xa cch. Bn cht ca Ton c th hin ra
khng ch bng li ni, hnh ng m cn ngay c thi ca anh i vi
mi ngi. Vi nhng ngi bn, Ton cng t ra kh kiu hnh v lnh lng.
V iu quan trng, ng ch hn c Ton chnh l thi , l tnh cm
anh dnh cho ngi m ca mnh. Sau hn hai mi nm xa cch ng tng
khi gp li m mnh Ton s xc ng, trn ngp trong nim yu thng hnh
phc ca tnh mu t. y vy m khi gp li m mnh Ton t mt thi
hon ton khc. Mt thi dng dng n chai cng ca Ton. Ton
ngi yn, mi ngn tay theo thi quen khng ngng mn m chm cha
kho, nt mt th v nghim khc. C mt lc c l mt vi hi tng qu
kh no cht ra t tri tim ho thp khin nt mt Ton l ra mt cht
xc ng, mt cnh tay nng nhc a ln ngang lng ngi m nhng ci
cnh tay y nh ct ri khi c th Ton, nm thng tht gia ng sng
lng ca ngi m gi mt lc ri t nhin ri thng xung ri anh n
ng sau lng b m vi mt ng tc hi khoa trng, vng hai cnh tay di
m ly ngang lng m hi lu mt cch tht thm thit. V khi xong mi
vic u y anh a bn tay ln vi vng vut li mi tc b lm ri b
sau khi vut li nhng si tc mt bn thi dng xong thy nhng ngn
tay n t, ang a my ngn tay y ln mi ngi. Tc gi miu t tht
t m, tht chi tit mi c ch ca Ton ngi c nh c chng kin tht
r nt, tht c th ci tm hn kh cng, v cm n tn nhn ca Ton. Cnh
tng c ai nhn m khng nhc nhi, xt xa. Nh vn Nguyn Minh Chu
au n m phi tht ln rng: Hi tri t, c ai trn i ny nhn
thy a con ang ngi git nc mt ca ngi m. Chng ta xt thng
cho ngi m ti nghip v trch mt a con tn nhn. Mt ngi con lc
no cng nhc n khun mu, php tc trong qun ng y vy m li nh
ri hay qun i mt ci o l lm con. D rng Ton cng c l do on
trch ngi m khi b b anh m i theo mt ngi n ng khc. Nhng
Ton tht tn nhn i vi ngi m sinh ra anh v sut cuc i mang
28

Lun vn thc s

Trn Th Thi

nng trong lng tnh yu thng con v hn v nh mang mt ti li vi con.

Vy iu g lm Ton bin cht, xung cp v o c nh vy? Phi
chng c th l mt s hiu bit cn rt hn hp ca Ton v cuc sng, v
tnh ngi. Ci iu m khi bc ra khi cuc chin tranh nhiu ngi cha
thc c kp trang b cho bn thn mnh. Hay trong chnh mi con ngi,
trong Ton cng cn c nhng mt cha hon thin.
C nhiu l do chng ta c th bin minh cho Ton. Th nhng vi
nhng g m nh vn th hin trong nhn vt Ton, Nguyn Minh Chu
bo ng cho c x hi mt vn ln lao v o c, nhn cch, v s tha
ho bin cht ca con ngi. M hn nhng ngi c lng tm, trch nhim
vi cuc sng, vi x hi khng th khng quan tm, khng th ngoi cuc
m ng nhn.
Trong Cn ging, Nguyn Minh Chu li khai thc s tha ho bin
cht ca con ngi mt gc khc. l s phn bi li cch mng, phn
bi li T quc ca mt ngi lnh. l Quang.
Ni v s phn bi c l cng khng cn l mt iu g mi m trong
vn hc Vit Nam. Tuy nhin s phn bi ca con ngi cng c vn hc
biu hin kh a dng vi nhiu sc din khc nhau. Lch s dn tc ta ghi
du bao ci tn nh mt minh chng. Nh vua b nhn L Chiu Thng bn
nc, hi dn, phn bi li T quc. Trong truyn thuyt M Chu- Trng
Thu th M Chu li phn bi li T quc bng mt s v tnh Tri tim lm
ch trn u. N thn v trao tay gic. Nn ni c m bin su. D
mc no th phn bi li dn tc, phn bi li T quc cng u c
nhn dn cng minh x l nghim khc. Cng c k v bn tnh thch n ngon
mc p v do cch mng kh khn khng p ng c m b cch mng
sang hng ng ch. Quang l mt trng hp nh th.
Ni v nhng k lm ng lc li, dng suy t ca nh vn khng mi
so vi t duy truyn thng ca ng cha ta nhng li rt mi, rt khc. Nh
vn cho nhn vt t bc l bn cht n hn ca chnh mnh v cng
cho nhn vt t phn x vi to n lng tm ca chnh mnh.
29

Lun vn thc s

Trn Th Thi

Quang v Thng hai ngi tng l ng i sng cht c nhau. y

vy m ch sau mt thi gian rt ngn ngi, Quang b li ng i chy
sang hng ng ca ch. Khng nhng phn bi li T quc bng vic chy
sang hng ng ca ch, Quang cn phn bi li chnh c anh em, ng i
ca mnh. Quang c hnh ng tht c c vi Thng- ngi ng i ca
hn nhm mt mc ch l th hin s trung thnh vi ch mi. Quang
nh chn sng Thng nhng ri hn li th anh ra. Tng rng l s nhn
o ca Quang nhng ca hn th li tht l tn nhn. Tht mu m, c
c bi hn mun Thng t cht trn ng v hn bit rng vt thng ca
Thng qu nng.
L do cho s phn bi ca Quang cng tht l d hiu. Nguyn Minh
Chu l gii cho s phn bi ca Quang l do tnh cch ca hn. l
tnh cch mt con ngi lun lun tm cch tho mn mi thm kht. Hn
chng yu mt ci g c, ngoi ni thm kht c sng sung sng, c n
ngon mc p, c mi ngi chung quanh chiu chung v tn knh, hn
khng th sng thiu thn, khng th lm nhng vic nng nhc, khng th
chu ni nhng hon cnh nghit ng. V vi hn ng bn no cng
c, min l ch hn ng c n b lc no cng ru rt, c y ming
n v ting n, ging ht [8, 233]. Nh vn cng bin minh h cho s phn
bi ca Quang: Hn cng c th l mt con ngi tt, thm ch mt nh cch
mng kin nh, nu cch mng ang trong bc thun li, thun bum xui
gi [8, 233]. Nu nh cch mng khng kh khn, bit u Quang vn l
mt ngi cch mng tt. Suy cho cng th s i hi n ngon mc p cng
l mt yu cu rt chnh ng ca mi mt con ngi. Th nhng t nc ta
va mi ho bnh, cuc sng cn bit bao nhiu kh khn. iu m Nguyn
Minh Chu nh mun chng minh vi chng ta chnh l nhng ngi lnh
tng vo sinh ra t th gi y, khi t nc ho bnh th li b suy i v
li sng v cch suy ngh.
Vy s tha ho, bin cht v o c, nhn cch, li sng kia c ngun
gc t u vy? Hay ni cch khc, l do no to iu kin cho tnh cch
30

Lun vn thc s

Trn Th Thi

kia tn ti, pht trin v gy ti c? Phi chng n xut pht t vic coi
thng lng tm, lng tri ca mi ngi, con ngi khng bit cnh gic
vi ngay chnh s hiu bit cn hn hp ca mnh v cuc sng, tnh ngi?
Hay trong mi con ngi cn c mt cha hon thin v mt cha hon
thin ln t, chi phi mi hnh ng suy ngh ca con ngi. V phi
chng cu ni ca cc nh hin trit xa kia nhc nh chng ta hy t bit
mnh b chng ta lng qun. iu ny qu tht l nguy hi, n tng bc
dn con ngi ta n s cn ci trng rng ca tm hn m hu qu ca n th
bn thn mi chng ta khng th no lng trc c.
T , iu m Nguyn Minh Chu mun thc tnh chng ta c l l
chng ta phi bit ph phn thi bng quan, dng dng trc s au kh
ca ngi khc, phi cnh gic vi s xa o do thi ham m quyn lc gy
nn.
Theo hng tip cn ny, sng tc ca Nguyn Minh Chu t n
nhng gi tr nhn o mi. M c bit, trong iu kin tnh hnh nc ta
hin nay, thi bui kinh t th trng, con ngi ta ua nhau lm giu, tm
mi cch thng quan tin chc th nhng g m Nguyn Minh Chu
cp n trong nhng nm trc vn c ngha ln lao. l li thc tnh n
lng tm, lng tri ca nhiu ngi, ng v s ham m quyn lc m bc
bo vi tnh ngi.
1.1.2. Kh nng t nhn thc ca con ngi.
Khng ch th hin nhng vi phm ca chun mc o c, iu quan
trng hn l nh vn Nguyn Minh Chu cn pht hin ra nhng mt tt p
ang tn ti trong nhn cch con ngi, l lng v tha, l kht vng sng
hon ho, kht vng c lm li mnh. Ci m trc y thng c hiu
nh l nhng truyn thng, m tc ca nhn dn th ngy nay n c gn
lin vi s t thc ca mi ngi v nhn cch. c nh gi l mt
bc pht trin bin chng ca t duy ngh thut. Nh vn Nguyn Minh
Chu cng tr v vi nhng khm ph v con ngi, c nhn nhng trn
mt trnh mi vi mt im xut pht mi cao hn.
31

Lun vn thc s

Trn Th Thi

Vit vo thi im khi t nc khng cn ting sng. Th nhng

dng nh cu chuyn trong nhng tc phm sau nm 1975 ca Nguyn
Minh Chu li a ngi c vo mt cuc chin mi m cng khng km
phn gay gt v d di. l cuc chin bn trong mi con ngi gi
gn v hon thin nhn cch ca mnh. Mt cuc chin khng c s khoan
nhng dnh ly phn tt p, tiu dit phn xu xa u ti trong mi con
ngi v trong c x hi. Chnh v vy m nh vn rt cn thit phi c mt
trn i, lm cng vic cnh tnh nhn loi v bo hiu trc nhng tai
ho [37, 164] v lm cng vic ging nh k nng gic cho nhng con
ngi cng ng, tuyt l, b ci c hoc s phn en i dn con ngi ta
n chn tng, nhng con ngi c tm hn v th xc b ht hi v o y
n ch, hon ton mt ht lng tin vo con ngi v cuc i. Nh vn tn
ti trn i bnh vc cho nhng con ngi khng cn c ai bnh vc
[37,165].
Kh nng t nhn thc l kh nng t phanh phui m x thc mnh,
li sng ca mnh [2]. chnh l kh nng m con ngi chng kin nhng
g xy ra vi h v t h thc v mnh v t t thay i cch ngh, cch
nhn v cch sng ca mnh. Nhiu tc phm sau nm 1975 ca nh vn
Nguyn Minh Chu cp n vn ny nh Bc tranh, Ngi n b trn
chuyn tu tc hnh, Bn qu, C lau
Trong Bc tranh, ngi ho s do tnh kiu hnh v t i ngh nghip
l mt ho s ch u phi mt anh th v truyn thn [8, 119] t chi
v chn dung anh b i anh gi v cho ngi m mun bo tin cho m
l anh vn cn sng, ph nhn ci tin n rng anh hy sinh ngoi mt trn.
Th nhng chnh anh b i ny li l n nhn ca ngi ho s, anh th
tranh gip ho s v cu ng vt qua dng sui d. n p li tm n
tnh ca anh b i, ngi ho s ha l v mt bc chn dung anh b i
tht ging v trc tip mang th v nh ti tn nh anh b i. y vy m
anh ta li lin l qun ngi m ang m p mi au kh v ng nhn con
trai hy sinh mang tm nh gi i trin lm nc ngoi. V bc tranh
32

Lun vn thc s

Trn Th Thi

tr thnh mt tc phm hi ho ni ting trong nc v c nc

ngoi. Nhng tht tnh c mt qun ct tc ngi ha s li gp li anh
b i nm xa trong mt dng v gin d n khc kh m chnh anh li l
ch qun. Chnh cuc gp g tnh c, ngn ngi y li trong lng ngi
ho s nhng dn vt, cn rt, vi nhng dng x lng tm v s v tm, tht
ha ca chnh mnh. Bao nhiu cu hi bt ra ba vy ly tm hn ngi ho
s. Rng: Ti sao ngy y ti khng a tm nh n cho gia nh
anh? Ti sao ti khng gi li ha?. Mi cu hi vang ln l mt ln qun
tht au n khi chnh ngi ho s vn cn nh y nguyn li ha ca mnh,
ha vi anh b i, ha c vi lng mnh inh ninh v hng hn lm, v
cng thc tm lm [8, 126].
au xt v mt ti li do chnh mnh gy ra, ngi ho s lng l i
tm li con ngi thc s ca mnh bng vic t thc li, t lm sng t bn
cht con ngi mnh. Lc u anh bin h cho hnh vi ca mnh l do trong
con ngi anh ang sng ln ln ngi tt k xu, rng phng ln rn rt,
thin thn v c qu [8, 133]. V ri anh cng t nhn nhng sai lm t s
v n ca mnh. Ti xin nhn gy thm au kh cho b m anh. Ti
la di anh. Ti thu thm c tin ca v ting tm trn s au n ca
anh. By gi anh c trng pht ti. Anh x ti th no cng c [8, 133].
Nhng s phn x ca lng tm c l mi l to n nghim minh cao nht
ca con ngi. Ngi ha s t vn lng tm, t th ti vi chnh mnh
mong tm c mt s thanh thn trong tm hn. Qu trnh u tranh ni tm
dai dng, quyt lit nht chnh l qu trnh dn n s ra i bc chn dung t
ha ca ngi ha s. V ngi ha s i tm li chnh mnh i mt vi
chnh mnh trong mi ng nt khng khoan nhng ca bc tranh: mt
na ci u tc tt rp nh mt khu rng en b n, v mt na mi tc
ct, thot trong nh mt phn b c mu xm va b m phanh ra. Phn bn
di khun mt nh vn ang c du kn di mt ci mt n: di cm
v hai bn mp ph kn bt x phng. Khng trng r ming, ch thy mt vt
mu en l m ni bng bnh trn nhng m bt x phng. V ni bt trn
33

Lun vn thc s

Trn Th Thi

ci khun mt l i mt m to, khc khoi, bn chn, y nghim khc, ang

nhn vo ni tm [8, 135].
iu quan trng y l nh vn cho nhn vt ca ng t nghim
khc vi chnh mnh. Khng phi l s th nhn vi mt ai khc, khng phi
l s phn quyt t bn ngoi m chnh l s phn quyt t bn trong. V nh
vn mun t ti mt mc ch duy nht l hng con ngi ti s hon thin
nhn cch v v p nhn vn trong tm hn con ngi.
Trong Bn qu, Nh sut c i mnh tng i ti khng st mt x
xnh no trn Tri t [8, 322] y vy m n khi nm m lit ging Nh
mi pht hin ra ci bn sng ngay trc ca s nh mnh. Mt ni rt gn gn n mc c th ch o c bng mt tm nhn, hay mt ci khot tay
thi th m vi Nh li l mt s xa lc bi anh cha h bao gi i n , t
chn ti. Cho nn ci bn qu vi anh vn ch l mt chn tri va gn gi li
va xa l. n by gi i gn ht cuc i Nh mi nhn ra ci v thn
quen, hp dn ca ci b bn kia sng Hng. Chng c g l xa hoa, m miu,
ch l mt ci bn ngang vi mt vi qun c th m vi Nh by gi bn
sng qu c mt sc ht gh gm i vi anh. N khng ch thu ht tt c tr
lc m cn l c tri tim l tnh yu qu hng v nim kht vng sng ca
anh vo trong . By gi, khng th lm g c na, cng khng th i
sang kia b sng m ht tt c yu thng vo trong lng mnh, trong Nh
tro ln mt nim say m ln vi ni n hn. Anh dn tt c vo mt vic
lm c th l nh ngi con trai ca anh sang bn kia b sng. Nh vn rt
tinh t khi pht hin ra Ngi cha sp t gi ci i ang giu mt tm s b
mt g . Phi chng ci hnh ng ca ngi con nh l mt c hi Nh
tm c mt s gii to v tm l, tm li chnh mnh. V hn lc no ht
anh cm nhn c ci nng m ca mnh t ni y v tm n tnh nng
hu ca con ngi ni ny. Ci iu m anh cha mt ln c tm thy
ngay trn chnh qu hng mnh. Ngm nhn li bn qu t mt khng gian
cht hp khung ca s nh mnh nhng vi Nh cng tht hnh phc bit
bao. Ch th thi nhng pha trc mt anh hin ra l c mt khng gian rng
34

Lun vn thc s

Trn Th Thi

ln v tm hn Nh nh m tung ra m cho trn qu hng mnh. Bn kia

nhng hng cy bng lng, tit tri u thu em n cho con sng Hng mt
mu nht, mt sng nh rng thm ra. Vm tri cng nh cao hn. Nhng
tia nng sm ang t t di chuyn t mt nc ln nhng khong b bi bn
kia sng, v c mt vng ph sa lu i ca bi bi bn kia sng Hng lc
ny ang ph ra trc khun ca s ca gian gc nh Nh mt th mu vng
thau xen vi mu xanh non nhng mu sc thn thuc qu nh da tht, hi
th ca t mu m [8, 321 -322]. Ci iu m by lu nay Nh chng oi
hoi g n th by gi Nh cm nhn c mt s thn thuc, gn gi n
l thng, thy qu mnh cng giu v p. V c l ch c anh tng tri,
tng in gt chn khp mi chn tri xa l mi nhn thy ht s giu c ln
mi v p ca mt ci bi bi sng Hng ngay b bn kia, c trong nhng
nt th s, v ci iu ring anh khm ph thy ging nh mt nim m say
pha ln vi ni n hn au n, li l khng bao gi gii thch ht [8, 326].
V phi cn c mt tnh yu vi qu hng su nng Nh mi c th lm
c iu . Nh c lc tnh tm nhn ra rng d c i xa y , m c
c t chn n nhng min t xa xi nhng c mt iu gin n m m
nng, gn gi d tm kim nht chnh l c sng trong tnh yu thng ca
nhng ngi thn trong gia nh, ca h hng lng xm, c m mnh
trong hi th ca bn qu thn thng. V c l Nh cng ang n hn mt
iu rng ti sao sut nhng nm thng bn ba i khp mi ni trn tri t,
bn thn li khng mt ln dng li ngay ci bn sng qu nh mnh, c
nhn ngm, tn hng nhng g thn thng v gn gi nht. Tr v vi bn
qu l ta nh c tr v vi bit bao nhiu k nim, l ni ta c chn rau
ct rn. V vi Nh chc chn cng l ni anh trt hi th cui cng, c
nm xung trong lng t m yu thng.
Nguyn Minh Chu cho Nh t nhn thc li v mnh v v ci
bn sng qu. Nhng c l cng l li nhn nh ca nh vn n vi mi
chng ta: nhng ai ang xa qu hy mt ln tr v qu hng nhn li qu
hng, tm li chnh bn thn mnh. V nhng ai ang sng trn chnh qu
35

Lun vn thc s

Trn Th Thi

hng ca mnh hy giang rng vng tay, m ht cnh ca lng mnh m

thng thc m m cho ht ci v p bnh d m khng km phn quyn r
ca qu hng. V tt c li gn gi thn thng v su nng nh chnh ci
tn gi Bn qu.
Kh nng t nhn thc ca con ngi cng l vn m Nguyn Minh
Chu rt tm c. V ng cng th hin kh thnh cng trong nhiu tc
phm. Nh vn mong mun con ngi hy t bit thc li v nhng vic
mnh lm t thay i cch suy ngh cng nh la chn c nhng
hnh ng ng n. Cuc sng th phc tp, cuc sng hng ngy c thng
xuyn bn rn; bn thn mi con ngi cng khng n gin, con ngi lun
b li cun vo ht vic ny n vic khc, c khi lm nhng vic sai tri, xu
xa, c hi n ngi khc m chnh bn thn khng bit. Nhng nu cuc
i ny m con ngi khng bit t nhn li chnh mnh th cuc sng s ra
sao, x hi s th no? Vic t nhn thc li mnh chc chn l mt vic lm
rt cn thit i vi mi c nhn con ngi, vi mi ngi, vi ton x hi.
Nh vn cho con ngi t thc, t nhn li mnh nhng ng khng h
c lp con ngi. ng khm ph con ngi bng tnh cch c nhn, qua o
c, bng ng x v hnh ng, trong mi quan h vi ngi khc, vi x hi
vi qu hng x s. V thng ip m nh vn Nguyn Minh Chu mun
gi n chng ta l con ngi hy tm ngng mt cht ci nhp sng bn
bu, chen ln, t suy ngh v chnh mnh.
1.2. Tip cn con ngi i thng
1.2.1. Con ngi i t th s.
Nt c o trong quan nim ngh thut ca Nguyn Minh Chu v con
ngi khng ch dng li vic khm ph bn cht bn trong ca con ngi
m cn kh nng tip cn con ngi i thng ca nh vn. Nh vn L
Lu c ln ni: T xa n nay, ti vn thy l mt Nguyn Minh Chu.
Trc y c mt Nguyn Minh Chu ti hoa, tinh t lm sng ln ci chi tit
bnh thng hng ngy. Vn ci ti hoa y, hm nay n khng bt pht t
nhin m su xa hn. V Anh nhn u cng ra truyn ngn. V theo
36

Lun vn thc s

Trn Th Thi

PGS.TS Tn Phng Lan th kh nng nhn u cng ra truyn ngn y

chnh l kh nng tip cn con ngi i thng ca nh vn. T nhng cu
chuyn khng h mang tnh in hnh nh vn Nguyn Minh Chu vn tm ra
cc kha cnh khc nhau ca th thi nhn tnh mt th trit hc nhn sinh
[42]. Nguyn Minh Chu thc s quan tm n nhng vn c tc ng
c th n cuc sng hng ngy ca con ngi. T cuc sng mu sinhming cm manh o, n tnh cm gia nh, tnh lng ngha xm, tnh yu la
ing nhn con ngi trong v p ca cuc sng thng nht vi nhng
ni nim trong i sng tinh thn, trong cuc mu sinh, trong cc mi quan
h gia con ngi. Tiu thuyt La t nhng ngi nh c nh gi l tiu
biu nht ca ng trong giai on sng tc trc nm 1980, th hin khuynh
hng v kh nng i tm ci p bnh d trong i thng.
Th nhng ngi bt Nguyn Minh Chu tht sc cnh khi ng th
hin ci thc bn nng lm m ca ngi n b v nhng ham mun dc
vng ca con ngi. y c nh gi l nt mi m nht ca nh vn
Nguyn Minh Chu khi th hin con ngi i t th s. Nguyn Minh Chu
vit v ngi n b trong nhiu t cch khc nhau y ho hng, u i, khi
vit v ngi n b lm m, ngi n b lun cm nhn khng ch thc
m bng bn nng thin chc lm m, ngi m sinh ra v chm sc nhng
ngi con, ngun gc v l nn tng ca cuc sng [24,226].
Trong La t nhng ngi nh l Phng. Mt ngi n b ga ba
c t vo trong tnh th i bc na hon ton khng bnh lng, mt ni
ging x ca lng thng con, tnh ngha i vi ngi chng c, tnh cm
i vi ngi n ng mi xut hin sau khi chng ch mt. Nhng ri cui
cng thin chc n b gip ch bc qua c cn khng hong tinh thn.
Phng t nguyn bc vo cuc i lm v ngi n ng th hai cng
chu nhiu mt mt ring t ang sp i vo chin trn, va bng tnh cm ca
ngi v, li va bng tnh cm ca ngi m mun c b p ch che
Qu trong Ngi n b trn chuyn tu tc hnh ni thay cho c
n gii. trong mt lc, ti hiu c nh th no l nhng ngi n b.
37

Lun vn thc s

Trn Th Thi

Ti hiu c chnh ti by lu nay. Ti trng thy, trong mt pht, tt c

ci phn su thm nh mt th thin ph ring ca tm hn nhng ngi n
b chng ti: l bn nng chm lo, bo v ly s sng ca con ngi- do
chnh chng ti mang nng au sinh ra. l tnh thng ngi bm sinh
ca n tnh- si dy thn kinh c bit nhy cm ca n gii chng ti [8,
184].
Trong M con ch Hng cho n lc lm m ch mi thc c ngi
m c ngha nh th no i vi cuc i mnh. Ri ch bng thy trong
bng au qun ln. Ci thai li p. Cng ch cn hn mt thng na ch
sinh. Chng bit l ln ny con trai hay con gi. Ch ao c mt a con gi.
Cht ch ngh n b m trong Thanh sp ra vi mnh, b m hin lnh v
c k ca ch. Chao i, n by gi ch Hng mi sc nh ra mnh vn c mt
b m. Hnh nh trong nhng lc qunh vng li sp sinh n nh th ny,
mi sc ngh n m, b m ca ch ang trong nh qu [8, 237].
Cng trong truyn, b c Hun cng lun lun thc v thin chc lm
m ca mnh. B ngh rng i con ngi ta vay ca cha m ri tr cho con
ci (249). B suy ngh nh vy cho nn trong sut cuc i b u dnh
chm lo cho con, ngay c nhng a con c nhng mi m gia nh ring
ca mnh. Khi th b trong Vinh chm lo cho ngi con du t mi b sy
thai, khi li ra H Ni chm con gi sinh, ri li chun b ra Hng Qung
vi c con gi th hai mi nh in khn b ra gp. Khi con ci cn l b
n, b lng lng lm m khng mt li than th, trch mc. B lm l v
nhng ngi con ca b.
Trong Chic thuyn ngoi xa, nh vn cng i khai thc ci bn nng
lm m ca ngi n b nhng mt gc khc. B chng nh p ba
ngy mt trn nh, nm ngy mt trn nng nhng ngi n b lng chi vn
tha thit xin c tha cho chng trc to. B ngi chng v phu hnh h
nhng ch vn c gng chu ng, ch khng h ku mt ting, khng chng
tr, cng khng tm cch chy trn [8, 335]. Ch khng mun ph v gia
nh, ch c nu gi n. Ch sng v ai c ch? C l, l mt ngi n b ch
38

Lun vn thc s

Trn Th Thi

cng rt cn mt ngi n ng bn cnh cuc i mnh. Nhng cao hn na

l ch sng v n con. Bi ch quan nim: ng tri sinh ra l con, ri
nui con cho n khi khn ln cho nn phi gnh ly ci kh. n b
thuyn chng ti phi sng cho con ch khng th sng cho mnh nh trn
t c [8, 344-345].
Bn cnh chng ta cn thy Hu Trong Khch qu ra, Phin ch
Git, Ngi m trong Ma tri cc Min Namcng u l nhng ngi
ph n thc su sc v thin chc lm m ca mnh. y c xem l mt
nt c trng ca nhng ngi ph n trong sng tc ca Nguyn Minh Chu.
Mt trong nhng yu t thuc v bn nng v ham mun i thng
ca con ngi m nh vn Nguyn Minh Chu th hin chnh l tnh dc.
Con ngi ta bao gi cng vy, lun mun c t tho mn nhng
nhu cu ca mnh nhng li khng dm nhn thng vo bn thn v i din
vi chnh mnh. Do khng th vt qua c nhng o c lun l x hi
m con ngi ta lun tm cch che du nhng dc vng ca mnh. Nhng c
l chnh ci lc gt b lun l sng cho bn nng, cho dc vng th l lc
con ngi mi thc s l ngi theo ng ngha.
Trong vn hc c rt nhiu nh vn cp ti vn ny. T th k
XVIII, vn hc th gii c nhiu tc phm miu t v tnh dc. Nh Nghn
l mt m, Hng Lu MngTrong nn vn hc Vit Nam chng ta cng
tng bit n Truyn Kiu ca i thi ho Nguyn Du...
Trc nm 1975, do hon cnh dt nc c chin tranh nn con ngi
lun c miu t vi l sng cao p ca cng ng, cho t quc. Nhng g
thuc v i sng ring t t c cp n, nhng g thuc v bn nngtnh dc li cng b cm k. Cng c mt s nh vn, nh th, ng chm n
vn ny nhng khng dm ni thng m tm cch ni trnh i. Chng ta c
th nhc ti n thi s H Xun Hng vi bi nh u:
Trai du gi hc khom khom ct
Gi un lng ong nga nga lng
Bn mnh qun hng bay php phi
39

Lun vn thc s

Trn Th Thi

Hai hng chn ngc dui song song

nh u- H Xun Hng.
Sau nm 1975, vn xui c iu kin i su vo nhng vn thuc v
i t ca con ngi. c bit l t sau nm 1986, trong tinh thn i mi,
cng vi s thay i quan nim v con ngi, nhng yu t ca i sng c
nhn c cc nh vn quan tm hn bao gi ht.
L mt nh vn lun quan tm v dnh nhiu tnh yu thng cho con
ngi, nh vn Nguyn Minh Chu cng hng ngi bt ca mnh vo khai
thc nhng vn thuc v con ngi, nhng g ngi nht. Ngay sau ngy
ha bnh tr li, ngi bt Nguyn Minh Chu mnh dn i vo khai thc
nhng nhu cu ca i sng ring t con ngi. Cho n Nguyn Minh Chu,
c th ni tnh dc khng phi l mt vn mi. N xut hin trong vn
hc t th k trc. Nhng nhng g m Nguyn Minh Chu phn nh ngay
sau khi t nc va mi bc ra khi cuc chin tranh th qu l rt dng
cm. Mt iu m khng phi bt c nh vn no cng c th d dng lm
c. D nhng sng tc ca Nguyn Minh Chu v vn ny khng nhiu.
Nh vn cng cha th hin nhu cu ca con ngi mt cch mnh lit
nht. Nhng ngi bt Nguyn Minh Chu cng thc s gy mt n tng
mnh trong lng ngi khi ng vit v tnh yu gn vi nhng ham mun dc
vng bn nng ca con ngi.
Trong Cn ging c on nh vn vit: Khi Tu lai cm mt
chic khn bng trng lau cc vt t trn m v trn hai bn tay- bng b
vt thng cho Thng, lc chic khn dng nc nng v thong mi
nc hoa, n d chu vi ci khong bp i rn chc v trng nh phin
g sng l . Ch thong nhn thy th thi, y vy m Thng thy c ci
g nghn nghn trn c v anh phi vi vng quay i [8, 223]. Nhng cui
cng th Thng cng vt qua. Nh vn cho ci phn l tr trong anh
chin thng.
Trong C lau nh vn cng ni v lng chung thu ca ngi ph n,
l Thai- mt th n b c. Nhng ngi n b ch chng c th ho
40

Lun vn thc s

Trn Th Thi

. Nhng nu truyn ch dng li thi th c l Thai cng chng khc

g nhng mu hnh ngi ph n c sn trong vn hc truyn thng. V
vit v tnh yu m c l C lau cng s chng c g l mi l. Nhng ngi
bt nh vn tin xa hn, cng ni v tnh yu, v lng chung thu ca con
ngi nhng nh vn gn n bng mt th tnh yu xc tht. Tuy nhin nh
vn cng mi ch chm ti n thi. iu ny c nh vn th hin qua li
ca Qung- ngi chng mi ca Thai: ngy trc ng v Thai sng vi
nhau c t qu. Hnh nh hai ngi mi bn nhau thi. Ri xa nhau sut
tm nm. ng ra i bin bit. Thng nh, ch i ng ng, th ri ng tr
vch cn l ci xc tri ngoi sng. Khi phi ln lt chn ng, Thai au
n lm. V th m chng bao gi ngui i cho (). Gi ngy , ng v
Thai ci nhau xong, ng li cho c y mt a con, trc khi ng ra
min Bc. Th Thai cng c tho mn mt phn. Mt a cond sao v
mt tm l, ngi n b cng n c [8, 490].
Trong Khch qu ra khi miu t Hu nh vn cng gi mt ci g
rt bn nng: Sau mi la , hai bu v thn thn, by gi eo ngi
li tr nn gn gng, v chic nt v ca ngi n b cng may bng th
mt hng qun phc. m nm bn v, by gi hn thy trn khun ngc
trng nh ng sen t nhin p vo hai ci vung chm bng th vi t chu
mi xanh bic, nh hai con cnh cam to t b, nom n tc mt [8, 375].
Ni v nhng ham mun dc vng bn nng ca con ngi nhng nh
vn cng cha th hin n mt s v vp n mnh lit. Nhng cng l
mt nt mi trong nhng sng tc sau nm 1975 ca Nguyn Minh Chu.
l mt bc khi u cc nh vn tr sau ny tip bc trn con ng
sng to ngh thut.
Trong n my d vng nh vn Chu Lai cng hng ngi bt ca
mnh quan tm n nhng khao kht rt i thng ca ngi lnh. nhn
vt Tm Tnh c s an xen gia ci cao c, thing ling vi ci dc vng,
tm thng. Khi nh gic Tm Tnh rt kin cng nhng c n gi m m
Khng bit ni, khng bit y a, tn tnh, ch bit thm, bit o o bn
41

Lun vn thc s

Trn Th Thi

ti. C thy hi hng n b, bt k gi tr ln b, min l c da c tht l

tm thn bt lon, mt nhn nh li ra, ton thn cng ngc nh b thi min,
nh b ho thch, nh ci dng ngi l lm kia. Ri vo mt thi im no
l tr mt hon ton kh nng kim sot, khng n o, khng ngh ngi,
khng cn bit i tng l ai, hu qu g s xy n [31]. Ngi c thy
tot ln hnh nh mt Tm Tnh vi ci thi m gi chng ln vi ai. Ci iu
mi nghe ra tng nh rt tm thng v th tc y li chnh l ng lc lm
bng ln ci kht vng sng, kht vng lm ngi ca Tm Tnh. Chng th
m khi b thng rt nng tng nh khng qua khi nhng ci mu trng v
mi thm t b ngc ca c y s c mt sc quyn r ln v lm thay i
nhng suy ngh ca Tm Tnh, tip thm cho anh c mt sc sng: Cuc i
cn ang p th, n b con gi cn ang nhiu qu tri, thm tho th, cht
ung lm, rng m sng, sng qu qut cng c.
Sau ny chng ta bit n nhng tc phm vit v nhng ham mun
dc vng bn nng ca con ngi kh mnh lit, nu khng ni l s sng
nh Rng Na Uy ca nh vn Nht Murakami Haruki, Bng ca Hong
Diu Nhiu bn c, nhiu nh ph bnh nh gi vi nhng li khen
ch khc nhau. Th nhng chng ti thit ngh bn thn tnh dc khng cao
sang cng chng th tc, n l mt nhu cu rt chnh ng ca con ngi, mt
nhu cu rt ngi nht. Nhng iu quan trng l chng ta t n u. V
vi mi nh vn th n c truyn ti c t tng ca tc phm v nhng
iu m nh vn mun gi gm hay khng. iu ny cn ph thuc rt nhiu
vo ti nng ca mi nh vn.
Nh vn Nguyn Minh Chu khng a ngi bt ca mnh vo nhng
cu chuyn phng the mi mn, nhng nhng iu m ng phn nh,
hng ngi c n th li rt c ngha v cng lm cho ngi c
phi nh.
1.2.2. Con ngi c n tm n vi th gii tm linh.
Tip cn, gii m cuc i con ngi, Nguyn Minh Chu tp trung i
su vo mi bin i trong i sng ni tm ca con ngi. ng cm nhn
42

Lun vn thc s

Trn Th Thi

c ni bun au, s c n trong mi cuc i, mi s phn. Trong hin

thc cuc sng, con ngi ta ang c gng nn chu mt cch m thm nhng
phong ba bo tp ca cuc i. Cuc sng x b khng c ch con ngi
ta san s bt nhng kh au. Mt lc no con ngi ta cng mun tm n
mt th gii khc, khc vi hin thc m mnh ang sng-th gii tm linh.
Dng nh Nguyn Minh Chu i rt ng hng vi s pht trin ca
tm l con ngi. Vi Nguyn Minh Chu, ng Thch trnh by nhng vn
o c x hi di dng tm l, tp trung s ch vo nhng din bin
su kn mang tnh cht quy lut bn trong ca tm l con ngi ta [37,
112].
Th nhng cho n nay vn cha c mt nh ngha no c th, y
v sng r v tm linh. Theo t in ting vit th Tm linh l kh nng on
trc nhng iu sp xy ra theo quan nim duy tm. Trong cun Vn ho
tm linh th c hiu Tm linh l ci thing ling cao c trong cuc i
thng, l nim tin thing ling trong cuc sng tn ngng tn gio, mt s
ngi li hiu tm linh nh i sng tinh thn y b n ca con ngi, i
lp vi thc kiu l tnh thun tu. N bao gm ci phi l tnh, ci tim
thc, v thc, bn nng thin phC th nhn mnh phn trc cm, linh
gic, nhng kh nng b n (Nhng vn c thc ca con ngi) [18].
PGS.TS Tn Phng Lan li cho rng Th gii tm linh l mt th gii va
c th va siu thot, n i trng vi tt c nhng g phm tc, phn trc.
N l ch cho con ngi ly li lng tin, ly li th cn bng, thot ra khi s
c n [36, 65].
Nhiu tc gi vn xui thi k i mi cng i su vo khai thc th
gii tm linh. Mi nh vn u tip cn vi nhng mc v biu hin khc
nhau. Vi Nguyn Minh Chu ng quan nim th gii tm linh chnh l mt
ch da tinh thn cho nhn vt.
Trong Min chy nh vn Nguyn Minh Chu to ra mt cch gii
thch v kh nng chu ng ca con ngi bng vic cho nhn vt m m
sng vi th gii tm linh. M m vn hng ngy nhn thy ngi chng v
43

Lun vn thc s

Trn Th Thi

nhng a con lng ng i v. t lu b m y hng tin inh ninh mt

iu: gia ngi cn sng v ngi cht, gia nhng ngi y v
nhng ngi tn th gii bn kia c th gp g tr chuyn vi nhau. Ci
ca tr ra trong khu vn dng th nhn v pha ci m, ngi n b y, c
th nhn qua thng thng v t pha bn kia, bit bao khun mt rut r thn
quen thng lng ng i v tm gp b tr chuyn bng s im lng
[9].
Trong Ngi n b trn chuyn tu tc hnh, sau khi ngi trung on
trng mt, Qu tr thnh ngi n b mng du a k c lang thang trn
nhng chuyn tu tc hnh, tr chuyn vi vong linh ca nhng ngi tng
yu ch. Cuc i thoi gia ngi sng v ngi cht vn thng din ra.
Trong Mnh t tnh yu nh vn cho nhn vt Quy tm li hnh
bng ngi b mt qua mi dy gn kt vi thin nhin: Ti ng nghe
ting l reo quanh o o. Ti nhn ln vm l, mun hi tng ci cy trong
vn- loi tho mc tng sng cng thi vi b ti- nhng cy no tng
bng xung ci dng i ng mt mnh trong vn ca b ti, tng
ri l xanh hay l vng xung vai b ti? [13]. Ci tm linh vi s hin hu
ca bng dng ngi b c gi ln t vn cy y bi c l khi cn sng
ngi b ca Quy rt gn b vi nhng cy trong vn. V y thin
nhin tr thnh chic cu ni gia ngi sng vi tm linh ca ngi
mt.
Trong Ma tri cc Min Nam, nh th Tin lnh chnh l ni nng
ta duy nht cho cuc i lc v gi ca ngi m. ri cho n lc ln
thm ngi con trai, ngi m trong cn au kh cng lng mnh lng
nghe ting chung nh th. Khp tinh khng ang rung ln nhng hi
chung ngn nga trong nh chiu ang tt dn, trong lc khp ci mt t
ang m chm trong bng ti, tt c mi ngi ca khng bit bao nhiu tn
gio v khng tn gio, ang knh cn chp tay ln ngc hoc gi thng c
hai cch tay, nga mt ln tri cu xin lng xt thng v lng tha th,

44

Lun vn thc s

Trn Th Thi

ang go ln trc ci c cng s dng dng trc ci c ca con ngi [8,

536].
Th gii tm linh c cc nh vn xui hin i khai thc vi nhng
biu hin, sc thi khc nhau. Chng ta c th bt gp trong Chim n bay ca
Nguyn Tr Hun, n my d vng ca Chu Lai, Ni bun chin tranh ca
Bo Ninh, Mnh t lm ngi nhiu ma ca Nguyn Khc Trng, Thi
gian ca ngi ca Nguyn Khi, Thng nh ng qu ca Nguyn Huy
Thip, Mnh v ca n ng ca H Anh Thi
Mt s nh vn nhn vt ca mnh sng trong th gii tm linh bng
vic a h tr v vi qu kh, sng vi qu kh nh Chu Lai vi n my d
vng, Nguyn Tr Hun vi Chim n bay, Bo Ninh vi Ni bun chin
tranhTrong n my d vng ca nh vn Chu Lai, nhn vt Hai Hng
khng ngui hng v d vng. Hai Hng thy trong ci lng mnh ting
trch mc ca ng i, vang ln t nhng nm m trong ngha trang; l ting
on trch ca Vin, ting ln n ca Bo Ci th gii tng nh l chp
chn, mng lung y li ang hng ngy giy v tri tim yu thng ca ngi
lnh. Anh cn sng nhng ng i ca anh hy sinh. Trong lng Hai Hng
l tnh yu thng v c ni nim xt thng au n.
Trong Mnh t lm ngi nhiu ma, nh vn Nguyn Khc Trng li
cho ng Hm sng vi nhng gic m v ngi v cht: B y gh st
vo mn, nhn vo tn mt ti m hi: Vy cui cng ng c nhng g?
H? Ti cht i xem ng c nhng g?. S xut hin cng vi nhng
li ay nghin ca b v trong gic m tr thnh ni m nh vi ng Hmngi ang sng.
Trong Thi gian ca ngi, nh vn Nguyn Khi li nhn thy nhu cu
tm linh ca con ngi qua vic hng n nhng lnh vc siu nhin: Ti
vn suy ngh rng con ngi l mt sinh vt khng bao gi t hn ch trong
nhng c cu sinh l. Lun lun n mun vn ti ci tuyt i, ci v bin,
ci vnh cutrong nhng lnh vc siu nhin ny, con ngi to ra bng
chnh n v cho n mt hnh nh l tng v thng , v ng sng to ra
45

Lun vn thc s

Trn Th Thi

v vt, v v tr, v vnh cu, thot khi nhng chiu kch thng thng v
khng gian v thi gian [28].
Hng vo th gii tm linh, khng phi cc nh vn a con ngi ta
vo mt ci v thc, m ngc li, tm hn con ngi ta c thanh
thn. Ngy nay cng cha c mt l gii khoa hc no v th gii tm linh,
th nhng nhng iu m chng ta bit chnh l con ngi hng n tm
linh thanh lc tm hn. con ngi ta c quyn ngh n ci g m
h cho l thing ling nht. Khm ph i sng tm linh ca con ngi chnh
l cc nh vn xui hin i i vo khm ph th, hin ci i sng tinh thn
phong ph v cng nhiu phc tp ca con ngi.
Khi t nc cha i mi tm linh vn l mt vn cm k ca vn
hc ngh thut. Nh vn Nguyn Minh Chu dng cm hng ngi bt ca
mnh vo khai thc th gii tm linh trong i sng ca tm hn con ngi
ngay t khi t nc mi ho bnh tr li. iu khng c ngha l ng
i tri vi ci quy lut ca x hi. C l Nguyn Minh Chu sm nhn ra
rng, khi t nc c lp th nhu cu tm linh cng chnh l mt nhu cu
rt chnh ng ca con ngi. V iu quan trng l ng khng dn con ngi
ta i n mt s m tn m qung m hng h n mt s bnh tm, thanh
thn trong tm hn.
Th gii tm linh cng c mt s nh in nh Vit Nam khai thc
vo gia thp nin 80. Tiu biu l Bao gi cho n thng mi ca o din
ng Nht Minh c trnh chiu nm 1985. Trong phim c on: B em k
trc kia c ngy rm thng by cnh miu ny ngi ta hp ch. Nhng
ngi sng v nhng ngi cht c gp nhau [51, 70].
1.3. Con ngi d bit khc thng.
S gn gi vi cuc sng hin ti i thng chnh l ng lc nh
vn Nguyn Minh Chu mnh dn khm ph nhng vn gai gc nhc nhi
ca cuc sng, nhng s phn v tnh cch d bit phc tp nhiu n s.
Ni v con ngi d bit khc thng c l cng khng phi l nt mi
ch c trong sng tc ca Nguyn Minh Chu. Chng ta tng bt gp
46

Lun vn thc s

Trn Th Thi

iu ny trong sng tc ca nh vn Nam Cao vi mt Ch pho, mt Th

NCi nt xu x ca Th N, xu nh ma ch qu hn vi hnh ng
nguy nguy ci mng ra v ca Th c Nam Cao c t dng nh cng
lm r s chi b ca x hi i vi Ch Pho. Cn i vi Nguyn Minh
Chu th ng quan nim ci xu x d thng nh l sn phm ca s tc ng
ln nhau gia con ngi v hon cnh. Kiu nhn vt d bit chnh l s
khi qut sinh ng nhng nghch cnh, nhng mt i lp, nhng mu thun
phc tp cn hin hu hay tim n trong cuc i: ci thin v c, kht vng
v thc t, ni dung v hnh thc. Nguyn Minh Chu i tm ci nt cao qu
ca tm hn con ngi khi n di ci v b ngoi th kch hay lnh lng.
l Qu trong Ngi dn b trn chuyn tu tc hnh, l anh ho s trong Bc
tranh, l lo Khng trong Khch qu ra, Phin ch Git
Tc phm Ngi n b trn chuyn tu tc hnh ln theo cuc phiu
lu ca con tu cuc i mt ngi ph n l Qu, mt c gi xinh p v c
c tnh mnh m- qua nhiu ga khc nhau ca chin tranh v ho bnh. Hnh
trnh nhc nhn i tm hnh phc v i tm chnh bn thn mnh ca ngi
con gi c mt s phn tht k l. Ngi n b c tnh cch rt ring v s
phn khng bnh thng y thc s gy mt n tng mnh trong lng bn
c. Qu xut hin nh mt nhn vt rt mi l v c o. Qu ni bt ln
l mt ngi n b c c tnh mnh m, c thc r rt v gi tr ca mnh,
c kh nng lm ch c mnh. Qu c nh vn miu t t xa n gn, t
v p bn ngoi n ci phn phc tp y bin ng nht ca tm hn.
Ngay s xut hin ca Qu cng c g gy s ch cho ngi c.
m c trng, mt th nh trng sng r vng vc chiu xung ngoi b
sng, nhng st bn ca s nhng tu chui to bn cng nhng cnh cy n
qu um tm che lp gn ht, ch thy mt vi mng vng ca nh trng rt
xung mt mi tc n b bung xo m trm ly mt khun mt khng th
no xc nh c gi hay tr, p hay xu [8, 236]. Sng hm sau, Qu
hin ra vi nhng bc i thon thot nhng y v uyn chuyn duyn
dng, khun mt hi gy, khng p lm, nhng theo ti, rt thng minh
47

Lun vn thc s

Trn Th Thi

v c bit, ngoi tr con ra, ti cha h c gp mt khun mt ngi ln

no m li c lun lun thay i sc thi nh vy [8, 138]. Ci dng uyn
chuyn y quyn r ca mt thn hnh ph n c chiu cao, thanh mnh v
c bit bao gi cng i ng rt thng [8, 149], lun m nh chng ta mi.
Nhng ch c mt s phn khng bnh thng. Mt c n sinh Qu
cn rt tr, hnh trang chng c g ngoi chic ba l v tui xun i vo
Trng Sn tham gia cuc chin tranh chng M. Ch tri qua rt nhiu
cng vic t nh my, din vn cng, lm cp dng, giao lin, y t, vit
bo, gc ngha trang lit s, mt do cn ch huy mt i i li xe ton
nVn l mt ngi con gi p, thng minh, li c mt li sng rt t
nhin, thoi mi, tn tm vi mi vic v ht lng i vi mi ngi, Qu i
u cng c ngi yu v ch lun c mi ngi cng chiu nh mt nng
cng cha trong rng [8, 147]. Cng nh bao ngi con gi khc, Qu
cng yu nhng tnh yu ca ch li mang nhiu bi kch.
Ngay ci cch yu, th hin tnh yu ca Qu cng rt l. Khi thm
yu cng l lc Qu sinh ra ci tnh cm ci g trn tay cng lm , cng
nh v, lc gip mt ngi yu th mt ch lc nng bng nh va c
li trong la ra, lc ti nht nh va mi vt di nc ln, Qu va van
ly nh mt con n l, va rt sng K54 ra do [8, 151]. Khi xa nhau.
Ngi trung on trng tn Ho y nh mt bc tng thnh Qu lm
mt con chin ngng mt a l chim ngng. y th m n khi c gn
ngi yu, Qu li chn bi thy anh cng ch l mt ngi bnh thng, nh
bao ngi khc, cng mng r h hng khi c thng cp, cng n, ng,
i li, cng chn mt n g ring, nh mt ci qun x ln i pht ry,
cng yu ngi ny, ni xu sau lng ngi kia [8, 152]. V Qu cng thy
kh chu khi ngi yu ca ch li c m hi tay, hai bn tay lc no cng
dp dnh. ri mi ln ti phi cm ly bn tay anh y l li thy trn
bn tay mnh mt cm gic dp dnh v lnh. Mi ln anh y t bn tay ln
vai, ln mi tc ti, ti phi t ngh thm trong lng rng l bn tay ca
anh y, ngi mnh ang dc lng yu, bn tay ca mt ngi m mnh
48

Lun vn thc s

Trn Th Thi

thy khng th thiu c trong cuc i, tuy vy, vn khng th xua ui ht

ci cm gic dp dnh trn b vai v mi u.
Ri dn dn, dng nh ti phi chu ng ci tt ra m hi tay ca anh
y, bit l anh y chng c ti v g c [8, 152-153]. y chnh l mt nt
phn thn tm l rt bp bnh ca ngi n b c c tnh mnh m khi ang
yu. Qu yu chng ging ai, ch yu theo ci li ring ca ch. Qu khng
thch t ngi yu ca mnh trong dng tri chy bnh thng ca cuc
chin, khng mun nhn ngi yu ca mnh nh mt trn th ang sng gia
cuc i m li i hi anh nh mt thnh nhn. Nhng ri cui cng ch
cng nhn ra l mt quan nim sai lm v trong lng ch tro dng
mt nim n nn hi li. Ti tht ngu di, vi nhng ngi ng qu y, ti
khng coi h l nhng ngi ang sng gia cuc i, m li i hi ni
h, mt thnh nhn. Ti i tm ci tuyt i khng bao gi c. Khi ch
nhn ra iu ny th ngi yu ca ch hy sinh. Ch qun qui trong ni
au mt ngi yu. ri khi chin tranh kt thc, Qu dnh trn cuc i
cn li ca mnh sa cha nhng sai lm y. S phn ca Qu qu ng l
mt s phn khc thng, mt s phn m chng ta thy him gp gia
cuc i ny.
Trong Khch qu ra, lo Khng xut hin va en va gy va gi
va xu [8, 373]. Lo Khng c hai bn tay chng cn l hnh th mt ci
bn tay con ngi na! hai bn tay lo y nhng ch ni u ni cc, cc
ngn vn vo v bc mt lp da ging nh mt th v cy, v c bn tay lo
ging y nh mt to r cy va mi o di t ln [8, 371].
Miu t con ngi vi nhng yu t d thng v hnh thc chng ta
tng bt gp trong tiu thuyt Ca sng ca Nguyn Minh Chu. Nhn vt
bc Thnh c khc ho vi mt s nt ngoi hnh khng bnh thng so vi
cc nhn vt khc trong thi k . gia ci thi im m ngi ph n
lun c ngi ca vi cc danh hiu ba m ang, gii vic nc m vic
nh, th bc Thnh li xut hin l mt ngi ph n chuyn mn trn,
tnh nng nh la, khng bit chiu lng ai, i hp khng ng th kho
49

Lun vn thc s

Trn Th Thi

chuyn v khng chu ngi l ra nghe ngi khc din thuytNhng di

con mt ca ngi khc th ngi n b nh to ra mt th nh sng k
l, p v chi chang. Tuy nhin, Nguyn Minh Chu cng mi ch dng li
nhng nt chm ph ca s i lp gia hnh thc vi ni dung v yu t d
thng cng ch c s dng nhm phc v cho vic xy dng ci tnh xu
xo, cht phc ca nhn vt m thi.
n nhn vt lo Khng ci v d thng v hnh thc gy cho chng
ta ci cm gic tn ph ca thin nhin, n c mt sc nhai ngi gh gm,
n nghin nt nhng con ngi ra ri vt nn theo ci hnh th c t
nghn i ca n [8, 396]. Ci v d thng cng nh hng mt phn
n tnh cch nhn vt lo Khng, l s gn d, tri khoyNhng d th
no i na th lo Khng vn mang m bn cht ngi nng dn Vit Nam:
yu lao ng, cn c, cht phc. Trong bi tiu lun Hy c li ai iu cho
mt giai on vn ngh minh ho, nh vn Nguyn Minh Chu vit: Bn
mi triu dn ca t nc Ty Ban Nha c nhn loi bit n v knh
trng bng mt lo gn v i v mang trn mnh tnh o tng mun i ca
ton th nhn loi. V gn mt t ngi ca t nc Trung Hoa c nhn
loi thu hiu su sc bng mt anh chng nng dn AQ. C ng Ki St ln
AQ chng h lm xu Ty Ban Nha ln Trung Quc m lm p cho hai t
nc ny [37, 136].
i su vo s phn con ngi, xem con ngi l gi tr cao nht ca
cuc sng, l i tng khm ph y b n ca sng to vn hc, nh vn
Nguyn Minh Chu khng pht hin mt iu g hon ton mi m nhng
cch vit, cch tip cn con ngi ca nh vn c nhng chuyn bin bc
u tht su sc.
S thay i v pht trin t duy ngh thut xt n cng, ci quan trng
bc nht chnh l s thay i quan nim ngh thut v con ngi. Nh vn
Nguyn Minh Chu sm t ra cho mnh nhim v phi thay i cch vit,
cch nhn v cuc sng ni chung v con ngi ni ring. V nh vn gt
hi c nhiu thnh cng trn con ng sng to ngh thut m ng
50

Lun vn thc s

Trn Th Thi

chn: lun cao con ngi, coi con ngi l gi tr cao nht ca cuc sng
cho d cuc sng y bin ng v nhiu i thay. Kt tinh ca tm huyt v
ti nng, ca th gii quan v nhn sinh quan ca nh vn th hin r nht l
cch ct ngha, l gii v xy dng hnh tng con ngi. Nhng i mi
trong quan nim ngh thut v con ngi ca Nguyn Minh Chu cng chnh
l tin ca mi cch tn trong sng to ngh thut ca nh vn.
2. H thng ti.
Sau nm 1975, cng ging nh bao nh vn khc, Nguyn Minh Chu
vn tip tc cuc hnh trnh ca mnh trn con ng sng to ngh thut
bng nhng ti kh quen thuc nh chin tranh cch mng v ngi nng
dn. Trn phng din nhng ti c nhng nh vn khm ph, khai
thc n nhng kha cnh hon ton khc. Bi Nguyn Minh Chu c mt
cch nhn nhn mi m trn mng hin thc qu quen thuc ny. V ng
thc s khng nh ti nng v nhng i mi ca mnh trong vic th
hin ti chin tranh cch mng v ngi nng dn.
2.1. Chin tranh cch mng
2.1.1. i nt v vn xui Vit Nam sau nm 1975 vit v ti chin tranh
cch mng.
Nhn li nn vn xui vit v chin tranh ca vn hc Vit Nam trong
nhng nm khng chin, chng ta t ho v hnh din v nhng thnh qu m
n t c. Nhng tc phm ch yu ca nn vn hc nc ta trong
nhng nm chin tranh thng l nhng tc phm mang m tnh thi s,
phn nh v nu ra nhng vn cp bch ca cuc chin u ang din ra
si ni v quyt lit v c sc ng vin, c v ln lao cho cuc khng chin
ca ton dn tc. Th nhng sau ny nhn li chng ta mi nhn thc c
mt iu rng nhng g c trn tng trang sch, hin hin ln trn tng trang
sch y cng mi ch l mt phn cn rt nh v cuc chin tranh trn t
nc chng ta m thi.
Sau chin tranh, khi t nc lp li ho bnh th cuc sng khc
trc. X hi mi, con ngi mi, nhng yu cu mi cng c t ra n
51

Lun vn thc s

Trn Th Thi

i hi nhng ngi cm bt c ci nhn ton din hn. Vic th hin chin

tranh, ti hin lch s khng phi ch dng li vic th hin nhng s kin
na m n i hi mt mc cao hn. Lch s, chin tranh cch mng
phi i lin vi vic o su vo s phn c nhn con ngi.
Chin tranh kt thc nhng t nc li t ra nhng thch thc gay
gt hn vi nhng ngi cm bt. Lc ny, vit v cuc chin tranh i qua
nhng i hi t pha cc nh vn phi t trong mi tng quan vi nhng
yu cu ca cuc sng mi hin nay. Vn hc vit v chin tranh ca chng ta
i ti hin qu kh nhng thc cht l hng v cuc sng hin ti. ri
cho n hm nay, chin tranh i qua hn ba mi nm nhng n u cn
ch l qu kh m n ang hin din ngay trong chnh cuc sng hm nay
ca c dn tc, ca mi ngi dn Vit Nam. V xa hn na l n cn hin
hin ngay trong chnh nhng ngi lnh M tng tham chin trn t
nc Vit Nam.
Nhn vo ton cnh bc tranh vn xui Vit nam sau nm 1975, chng
ta vn d dng nhn thy mt iu rng chin tranh vn l mt mng ti
gy c s ch v sc hp dn t pha cc nh vn v ngay c i vi
ngi c. Chng ta nng nhit n nhn nhng tc phm ra i ngay sau khi
t nc va mi ho bnh. Cc tiu thuyt nh Min chy, La t nhng
ngi nh ca Nguyn Minh Chu, Nm 75 h sng nh th ca Nguyn
Tr Hun, Trong cn gi lc ca Khut Quang ThuTrong nhng nm 80
chng ta c Sao mai ca Dng H, M rng ca L Lu, Bin gi ca H
Phng, Nhng ngi i t trong rng ra v truyn ngn Bc tranh, Ngi
n b trn chuyn tu tc hnh, Bn qu ca Nguyn Minh Chu, t trng
ca Nguyn Trng Onh, Nng ng bng ca Chu Lai, Thung lng th thch
ca Thi B Li... V sau ny l Thi xa vng ca L Lu, Ni bun chin
tranh ca Bo Ninh, Bn khng chng ca Dng Hng, Mt ngy v mt
i ca L Vn Tho
By gi y, chin tranh c cc nh vn nhn nhn khc trc.
Cuc chin tranh li xa, nhng h bom , ang dn c san lp bi cc
52

Lun vn thc s

Trn Th Thi

cng trnh, nh my mc ln. Th nhng k c v chin tranh th vn ang

cn hin hu rt r trong tm tr ca nhng ngi i qua chin tranh .
Ngy hm nay, chng ta c th c nhiu cch nhn nhn, nh gi, suy ngh
khc nhau v chin tranh. Nhng iu quan trng i vi mi nh vn chnh
l vit v chin tranh lm sao cho ngi c nhn thc c cuc chin
tranh khc lit qua hin din nh chnh n tng hin din. Nhng iu
khng c ngha l nh vn sao chp hin thc mt cch gin n. Chnh v
vy m nh vn khng th ng mt ch, nhn nhn mt gc, mt vn
hay ch mt kha cnh ca chin tranh. iu quan trng i vi cc nh vn l
phi m rng c phm vi hin thc: chin tranh phi c nhng chin cng,
c nhng tht bi, tn tht, c vinh quang, c bi kch v rt nhiu nhng
phng din khc na. V vn ct li chnh l cch l gii, cch la chn
v m t hin thc nh th no c sc hp dn v thuyt phc.
Mt s nh vn, nht l nhng nh vit tiu thuyt mun tm tr li
nhng mng hin thc chin tranh m h tng tri, ngi bt ca h hng
nhiu vo giai on trc ca cuc chin tranh, c bit l nhng nm thng
gay go, quyt lit nht. Chng ta c th k n Dng H vi Sao Mai, Nguyn
Trng Onh vi t trng, Nam H vi t min ng, L Lu vi M
rng, Chu Lai vi Nng ng bng, Thi B Li vi Thung lng th
thchHo bnh lp li, mi nh vn u c nhng cch tip cn, cch vit
ring v chin tranh. Nh vn Nam H tm cho mnh mt cch tip cn mi
m v ti chin tranh trong t min ng. Nu nh trc y cc nh vn
ch th hin hnh nh ngi chin s ngoi mt trn th nay ngi bt ca
cc nh vn li quan tm hn n hot ng ca cc cn b ch huy ngoi mt
trn. Trong t min ng, nh vn Nam H th hin s cng thng, quyt
lit ca trn nh c hai pha ta v ch ngay s ch huy. Tc gi khng
miu t nhiu trc din cc trn nh, nhng ngi c vn c th hnh dung
ra ton cnh v tnh cht ca mi trn nh.
Trong t trng, nh vn Nguyn Trng Onh li vit v nhng ngy
u trong cuc tng tin cng v ni dy Tt Mu Thn nm 1968 vng ven
53

Lun vn thc s

Trn Th Thi

Si Gn. Tc phm cng phn nh ci khng kh cng thng, quyt lit ca

nhng ngy chin u. Tc gi m t rt c th nhng kh khn, tn tht
ca cch mng: S ngi hy sinh ngy mt li nhiu hn, go ht, n ht,
thuc men th cn dn, thng tin lin lc th b gin onKh khn chng
cht nhng kh khn. Th nhng trong hon cnh xut hin t tng
o ng, s phn bi, u hng ch. V ngi bt nh vn khng ngn
ngi, ng cha thng ngi bt ca mnh vo m vch trn iu y.
Thung lng th thch ca Thi B Li li a n cho chng ta mt
mng hin thc d di khc. Tc gi m t s tn tht ca cch mng
chnh ngay mt s on. chy theo thnh tch, s on ny s dng tu
tin lc lng nh phn tn, khng rt kinh nghim, khng chun b k a
hnh, khng xem xt tnh hnh ch v cp trn th khng tin cp di
Bn cnh , mt s nh vn li ch n vic trnh by con ngi
trong bin din lch s. Xut pht t quan nim chin tranh l ni sng lc
nghim khc nht con ngi, cc nh vn c bit ch miu t qu trnh
hnh thnh tnh cch nhn vt trong mi quan h vi hon cnh.
Nhng bi cnh m nh vn a vo trong mi tc phm dng nh l
ci hon cnh dnh ring cho mi con ngi, mi s phn. Trong nhiu tc
phm vit v chin tranh, cc nh vn t con ngi vo nhng tnh hung
quyt lit, nhng xung t phc tp vi nhng s phn khng n gin v
din bin tm l phc tp ca con ngi. t nh vn mun khng nh
l sng, nhn cch con ngi. l Thi B Li trong Hai ngi tr li trung
on, Nguyn Minh Chu trong Ngi n b trn chuyn tu tc hnh, C
lau, Nguyn Tr Hun trong Nm 75 h sng nh th, Nguyn Trng Onh
trong t trng, Nam H trong t min ng, L lu trong Thi xa vng,
Dng Hng trong Bn khng chng, Bo Ninh trong Ni bun chin
tranh
Chin tranh c sc lan to rt ln, n nh nh hng n mi mi quan
h, s phn ca con ngi. ri con ngi ta phi vt ln m sng, m
khng nh chnh mnh. iu ny khng ch din ra chin trng, nhng
54

Lun vn thc s

Trn Th Thi

lc c ting sng m cn c c nhng ni cuc sng tng nh bnh yn,

phmg lng v n cn din ra ngay trong mi mt con ngi. Ngha l
chin tranh khng phi ch xy ra mt khng gian rng ln m n cn len
li vo tng s phn con ngi. Cc nh vn thi k ny mnh dn i vo
khm ph s phc tp ca cc mng hin thc v tm n nhng vng hin
thc m vn hc vit v chin tranh giai on trc cha kp phn nh.
Vit v chin tranh, mi nh vn c cch vit, cch tip cn khc nhau.
D bng cch no i na th cc nh vn vn lun ch n nhng vn
bn cht ca hin thc, phn nh ci c th nht, sinh ng v cng quyt lit
nht ca cuc sng. Th nhng, chng ta cng nhn thy mt iu rng d c
c gng lm, nhng sng tc vn xui thi k ny cng cha hn khc
phc ht c nhng tn ti ca vn hc vit v chin tranh giai on trc,
vn cha th ni ht c tm vc ln lao ca cuc chin tranh i qua.
Chin tranh i qua nhng nhng g m n li cn tn khc hn rt
nhiu. Chin tranh cn nhng mng chm khut m khng phi nh vn no
cng dng cm xng vo li ra nh sng, phn nh c th trn tng trang
vit. nh ni n chin tranh l ni n bi kch, mt mt, au thng.
Nhng b mt tht ca chin tranh cn qui c, gh gm hn rt nhiu nhng
g chng ta bit, chng kin. Bng cm quan tinh t ca mt ngi ngh s
chn chnh, nh vn Nguyn Minh Chu pht hin ra ci phn cn chm
khut trong mng hin thc v chin tranh v ng dng cm xng vo ci
hin thc ang cn b che lp y.
2.1.2. Mt cch nhn nhn mi m v hin thc chin tranh ca nh vn
Nguyn Minh Chu.
L mt ngi lnh tng ln ln chin trng, nh vn Nguyn
Minh Chu chim nghim ra rng chin tranh khng ch l nhng chin
cng, khng ch c anh hng v lng qu cm- nhng iu m ng phn
nh c th, k lng v t m trong nhng tc phm vit v chin tranh trc
nm 1975. Chin tranh khng phi hon ton ho hng, lng mn nh c
m t trong Mnh trng cui rng, Ca sng, Du chn ngi lnhVi
55

Lun vn thc s

Trn Th Thi

Nguyn Minh Chu chin tranh cch mng cn chm khut vi bit bao ni
au, mt mt, hy sinh, s a oan ca cuc i v ca mi s phn con ngi.
Gi y, vi Nguyn Minh Chu, vit v chin tranh khng cn l mt
cng vic bnh thng na m n nh mt mn n phi tr. Bi vi
Nguyn Minh Chu: Vit v chin tranhmy ting y khng ch n thun
l chuyn mt ti vn chng, m cn g y? C mu tht ca mnh. K
cn sng v ngi cht. C k nim: ng i, ng ch ca mnh. C cuc
i mnh v cuc i dn tc [37, 50].
Vit v chin tranh, trc ht nh vn nhn ra nhng g cn khim
khuyt ca nn vn xui vit v cuc khng chin chng M ca nhn dn ta
qu tht l nhng trang vit v cuc khng chin chng M ca chng ta
cn thiu mt ci g thc l mt gip mt vi k th, vi cuc sng si ni,
quyt lit v khn trng ang l nhp sng chung t tin tuyn n hu
phng trong nhng ngy thng ny. Chng ta vn cn thiu mt ci g va
ct lc va tr tu. Chng ta cha c tnh yu thng v con, v chng, ng
ch tht ln ca nhn dn trong nhng nm ny. Chng ta cng cha c mt
ci g thc cht l lc quan cch mng khin nhn dn ht sc vui sng
trong nhng iu kin sng vn cn gian kh vt v. Chng ta cng cha c
lng cm th gic n tn khin mi ngi khng th ngi yn [37, 32].
V Hnh nh cuc chin u anh hng si ni hin nay ang c vn xui
v th ca i khi trng ln mt lp men tr tnh hi dy [37, 33]. V iu
m nh vn cn trnh v mong mun cc nh vn khc cng lm chnh l
ng bao gi bin cuc sng khng chin thnh mt cnh non b xinh
xo, tnh mch [37, 32]. V hy c m cho ht vng tay ca mnh i, nu
khng m c mt tri ni hy m ly mt cnh cy mc trn sn ni y.
Nu sc ta cha khi qut c nhng vn rng ln ca cuc khng chin
th hy ghi ly mt dng dp, mt khung cnh, mt nt rung ng ca ngi
bt [37, 34].
Ni n chin tranh l phi c ting sng, c khi la n bom, c hy
sinh mt mt. Nhng chin tranh khng ch c chin trng m n cn lan
56

Lun vn thc s

Trn Th Thi

n c nhng ni yn lnh, cn nh vo min su thm trong mi cuc i

c nhn, s phn con ngi. Nh vn Nguyn Minh Chu m thm, lng l
m rt dng cm m mt li i cho ring mnh v tri chin tranh cch
mng.
Vit v chin tranh, Nguyn Minh Chu c bit ch n con ngi
m s hin din ca h trn trang sch va l bng chng v s nho nn gh
gm ca chin tranh va l mt bng chng v lng v tha cao c v nhng b
n ca tm hn con ngi. ng quan tm n trong mi trng con ngi
sng ra sao. ng nhn ra mt iu rng Con ngi va chu s chi phi
ca hon cnh va tm mi cch tc ng ln n. Qu trnh vt ln gia con
ngi v hon cnh cng l qu trnh con ngi lm xut hin nhng quy
lut mi ca i sng v cch mng v chin tranh l mt th thch khc
nghit nht i vi con ngi. N c mt sc lay ng rt su xa. Cch mng
v chin tranh l mt cuc xt duyt trn tt c cc mt x hi, tm l, o
cTrong bo t ca cch mng v chin tranh, con ngi phi phi by
ci bn cht ca mnh ra nhanh chng hn lc bnh thng. Trong cch
mng v chin tranh khng c s ve vut yn tm, thi lch s che y,
mi con ngi u l chnh mnh nht [37, 56-57]. ng nh khi bn v
mng vn xui vit v chin tranh ca Nguyn Minh Chu nh vn H
Phng c ln vit: Gi y vit v chin tranh, dng nh anh ch coi
l mt bi cnh c bit m nhng con ngi sinh sng, vt ln ra
sao, ng, sai ra sao, em li cho nhau hnh phc v lm kh nhau
th no. Gi y tng con ngi v mi ngi phi cng nhau xo b ci
xu, chng li ci c, d t mi sai lm cng nhau c th sng tt hn, p
hn.
Tc phm vit v chin tranh ca Nguyn Minh Chu t sau nm 1975,
trc ht phi k n tiu thuyt Min chy. Ci khonh khc m ng la
chn phn nh chnh l lc m t nc va bc ra khi cuc chin tranh
vi bit bao kh khn v bn b. Trung tm ca cun tiu thuyt ny l hnh
nh m m. Mt ngi m sut i m thm cng hin, lng l hy sinh
57

Lun vn thc s

Trn Th Thi

cho cch mng. M hin dng cho cch mng bn i chng v hu ht

nhng a con ca m. Mi ln chng hay con hy sinh l nh mt nht dao
ca vo tim m. ri khng bit bao ln tri tim m b x ra v a mu.
Khng ch au xt v mt chng, mt con, tri tim m m nhiu ln qun
tht, n au v mt i nhng ngi ng ch, ng i. M au n nh mt
i mt phn c th ca mnh. i m ch cn li mt nim vui, nim an i duy
nht chnh l Ngha- ngi con trai ca m. y vy m ngay sau lc khi
sng ca chin tranh va tan, Ngha cng b m m ra i. Sut nm thng
chin tranh, ln li khp chin trng th m gi y Ngha li hy sinh ch v
mt vin n bn ln. Bao gi cng vy, s hy sinh ca con cng l mt ni
au, mt s mt mt qu ln cho ngi m. Mt con l m mt i mt phn
khc rut, mu m ca mnh. Ci cht oi om ca Ngha cn lm cho ci
lng ngi m thm t ti hn. Cn g c th au n hn th na? Qu
hng, t nc, c dn tc mng vui chin thng. M vui vi ci nim vui
chung y nhng lng m cng tan nt, m vt v trong ni au mt con.
Khng dng li , tnh cht c lit ca cuc chin tranh cn c
nh vn th hin gh gm hn gp bi phn. Li l m m ch khng ai khc
nui b Sinh- con trai ca k bn ln con trai m. Trong cn hong lon
khi chy trn, tn trung t ngy nh ri a con trai ca hn. ng i
ca Ngha nht c ri thay nhau nui a b. V ri chnh tr vin Hin
trao a b cho chnh m m nui. Lc u m m cha bit b Sinh
chnh l con trai ca k git con trai mnh, m nhn nui a b bng tm
lng yu thng ca m. B m khng cn gi c bnh tnh na. B cung
qut. Tnh thng a tr li khin b xut xoa, b vi v dnh ly a tr
ang st, ang m trn tay Hin, ci ngi lnh bao gi cng vng v. D
rng cha bit gc tch ca a b nhng nhn nui a b cng l mt thch
thc i vi m. Mt thn m gi lm sao c th nui ni a b trong hon
cnh ny. V hn na, liu rng khi bit c s tht au n rng Sinh chnh
l con trai ca k git con trai m th m c th ghm c lng mnh trong
cn tc gin, cm th? To ho ang a gin trn ni au ca m hay
58

Lun vn thc s

Trn Th Thi

mun th sc lng m? Chin tranh qu l tn c m con ngi ta khng

th lng trc c iu g. Mi th vn c th xy ra gieo gic ni au
cho con ngi.
Tng rng bi kch vn mi l bi kch. Th nhng, nh vn Nguyn
Minh Chu li hng tng ca ng n mt ngha khc. Khi bit c
s tht v a b, trong lng ngi m din ra mt tm bi kch tm l:
Thng Sinh t trong x vn chui ra.
-M! Thng b tht ku ln, ang chy rn ti chc lc trong b
rong xem c c cung hay con chu chu m b n vn thng hay mang v
nh mi ngy hay khng, th b m vi v bc git li li, khng cho n
s m vo ngi mnh. Trong bng hong hn nhp nhong sp ti hn; mt
i mt l lng v gi lnh chng chc nhn thng vo n:
- M con chi! B qut ln, nt mt hm hm
Thng Sinh s cung qut, khng hiu ra sao cng khng bit lm th
no, lc b m m gi tay tm ly mi tc thng b, lt nga ci mt ra th
thng b lin khc o ln.
B m bung tay ra.
Ting khc ca a b lm ngi m nh sc tnh. B ng im nh
kit sc trc mt n, hai tay bung thng xung. Mt ting th di t t trt
ht cn gin ra. B ng yn mt hi lu, ri tun theo bn tnh thng ngy,
sau mt thong ngp ngng b ci xung m ly ci a tr, nim yu
thng v ni cm ght ca chnh mnh, b p vo ngc - Nn i, nn i!b d dnh an i n [9].
Trong lng ngi m ging x ni au n, xen ln gia cm hn vi
lng xt thng. Nhng ri m nn ni au vo trong lng v nui a b
bng tnh yu thng v lng bao dung, lng ca m. M ngh mt iu
tht n gin rng D sao n vn l mt a tr, n v ti [9, 71-72]. Qu
ng nh li m. Xt cho cng th a b no c ti g u. K c ti y
chnh l tn trung t ngu- cha a b. B cng ch l mt trong s nhng nn

59

Lun vn thc s

Trn Th Thi

nhn ca cuc chin tranh tn khc m nhng ngi nh cha n gy nn

m thi.
Khng dng li , cuc i cn th thch tm lng ngi m. Nh
vn m m gip mt vi k git con trai mnh: Gia m ngi
mang y mnh ti li ang ng im lng, b m cht nhn ra chnh hn- mt
ngi n ng cao ln t gia m ngi bn kia b h bom chy nho sang,
hai tay chp trc ngc, u ci xung. Y qu sp di chn ngi m v
a con trai. B m vn khng ni mt li no, cng khng ch nhn k tn
st nhn git con mnh. Ngi ta ch thy trn khun mt nhn nheo khc
kh ca b m nhng np nhn chng cht t u x n nh nhng lp sng,
v mt ni au n khng sao k xit t nhng np nhn t t hin ln.
C l y l cuc gip mt y ngha ca mt t nc tri qua
ba mi nm chin tranh bc sang giai on phc hi v xy dng.
Con n vi ba i!- Ch n khi thng b Sinh s qu nu cht ly
b, b m mi ni rt nh mt cch kh nhc, ri bc ln mt bc, gi tay
nng tn s quan ngu ng dy.
Bng bn tay run ry, b m cm ly bn tay to ln ca tn s quan,
a mt nhn thong qua ri t vo ci bn tay tr con tht mm mi, m
nng, quen thuc [9].
Cui cng th m m tr li a con cho tn lnh ngu sau ln sm
hi ca hn m khng mt yu cu g. Ngi m tht khoan dung, nhn cch
ngi m tht cao c.
Thng qua vic th hin cuc i tht tr tru ca m m, nh vn
Nguyn Minh Chu cho chng ta chng kin nhng hu qu nng n ca
chin tranh trn tng s phn, cuc i mi con ngi. Cng vi l s ca
ngi v tm lng nhn hu, v tha ca con ngi Vit Nam. Min chy t
ra nhng vn ca t nc va bc ra khi cuc chin tranh m trong
khn thit nht vn l vn khoan dung v ho hp dn tc. Vi hnh tng
m m, nh vn Nguyn Minh Chu nh mun gp vo cho vn hc Vit
Nam thm mt chn dung ngi m anh hng.
60

Lun vn thc s

Trn Th Thi

Vi Min chy, Nguyn Minh Chu nh cn mun i tm mt nguyn

nhn l gii cho ci ngun ca nhng chin thng ca dn tc. Chng ta
thng gic bng chnh sc mnh ca mnh, bng ch quyt tm v lng dng
cm. Nhng chin thng ca chng ta cn c ci ngun su thm t truyn
thng o c, nhn cch ca con ngi Vit Nam ta, t tm lng khoan dung
v lng thng ngi nh th thng thn. Nh vn Nguyn Minh
Chu l mt trong s t nhng nh vn tr li nt p ca truyn thng vn
ho ny ca ngi Vit Nam. Chng ta nh ang uc sng li ci tinh thn
ca thi k cha ng ta dng nc nm xa:
em i ngha thng hung tn
Ly tr nhn thay cng bo.
n C lau, Nguyn Minh Chu cng vit v nhng mt mt, au kh,
nhng bi kch ca con ngi nhng nh vn li th hin mt chiu su nhn
bn mi. T im nhn v lng chung thu ngha tnh ca con ngi qua s
tr tru ca hon cnh, ngi bt Nguyn Minh Chu i vo c tn cng
ca ni mt mt, kh au v c nhng phm cht tt p ca con ngi.
Ngi lnh cch mng tn Lc y cng hin hai mi t nm tui
xun ca mnh cho cch mng. Sut nhng nm khng chin anh lun mang
trong mnh nhng k nim khng th no qun v nhng ngy ngn ngi sng
bn ngi v tr nhng rt hnh phc v trn vn gi mt tnh yu vi ngi
v qu nh.
D rng khi anh tr v khng c c m, mi ngi n rc nh
nhng ngy ng i ca anh tr v sau ngy t nc thng li. Nhng c
tr v vi mt thn hnh lnh ln v sp c gp ngi thn c l cng l
nim vui, nim hnh phc ln i vi Lc. Tng rng s tr v ca Lc s
l nim vui, nim ho hc ca bn thn anh, ca gia nh, h hng, lng xm.
Nhng Lc vn ch l mt ngi khch l - ca ci cuc sng lun lun bin
ng nhng bao gi cng nh c sp sn xong u y [8, 470].
Khi v n qu nh th cuc sng tht tr tru cp i nim hnh
phc va lo ln ca Lc. Mi th din ra trc mt m ta c cm tng nh
61

Lun vn thc s

Trn Th Thi

tri t ang sp di chn anh. Ngi em trai ca Lc hy sinh, Thaiv anh i ly chng khc, an bi trong mt gia nh mi, b anh th phi
sng da vo gia nh ngi con du ti gi. Nhng ngi cn sng, c
xm lng, cha anh, v anh u ngh rng anh cht. au n hn khi Lc
nhn thy mt ngi m ghi r tn tui mnh vi khi hng nghi ngt, mt
bn th anh nh Thai m nng vn lng l th cng ngy m.
Chin tranh ly i tui tr, chia la hnh phc gia nh, la i m
cn au n hn khi chin tranh li mt vt thng lng qu ln trong
Lc. Lc phi tht ln: Chin tranh, khng chin khng phi nh mt s
ngi khc, n by gi ti khng h my may hi tic dc ht tt c tui
tr vo y cng hin cho n, nhng n nh mt nht dao pht ngang m hai
na cuc i ti b chia la tht kh gn lin li nh c. Nhng au hn l
hai na cuc i ti cng khng b ct la hn [8, 470]. D rng rt cn yu
thng ngi cha gi v gi trn mt tnh yu chung thu vi ngi v
nhng trc hon cnh tr tru nh th ny Lc bit lm sao y? Lc khng
dm bo tin anh vn cn sng v tr v cho ngi cha bit. Cn vi Thaiv anh th sao? Thai cng vy, gi Thai c mt cuc sng khc vi mt l
con ci, ni au gh gm v mt ti cng i qua t lu. Vy cho nn, ng
l ch l mt k nim v mt con ngi khut, vic ti ang cn sng i
vi hnh phc gia nh ring ca Thai hin ti sau bao nhiu nm vt v ch
khc no mt ngi khch n khng ng lc [8, 470].
Ngy tr v, tng rng Lc s c on t bn mi m gia nh cng
ngi v yu thng, cng nhau b p nhng mt mt ln lao ca thi
gian xa nhau th chnh l lc Lc phi i mt vi mt ni au khc. Chin
tranh qu l him c, sc tn ph ca n qu l gh gm. Lc v Thai ch c
mt tun l bn nhau hnh phc sau ngy ci, ri sut mt i son tr
h nh mt nhau. Tr v, Lc khng th chen ngang vo cuc i vn
ang rt yn lnh ca Thai. Bi kch tng nh khng cn g c th gh gm
hn th na. Nhng ngi bt nh vn li tht s nhn o, ng hng cho
nhn vt n mt s an bi ca s phn, chp nhn hon cnh. D rng tr v
62

Lun vn thc s

Trn Th Thi

vi mt ni au day dt, s trn tr khn ngui v mang theo ni au sut c

cuc i nhng Lc cng nh phi chp nhn hin ti m thi. V ri cui
cng gia nhng hnh ngi n b bng y c n gia bu tri xanh
ng nhn xung mt vng thung lng t ai c ti bn tr nn ph
nhiu, c mt ngi lnh gi sng sut i y cng vi mt ng b, trng
sn, gieo la trn mt vt t ch c mt ngi m, thnh thong mt mnh
cho mt chic thuyn g xui sng ng Vi ri v lng chi [8, 518].
Cuc sng l vy, Lc lm sao c th lng trc c, c th lm g
khc c na. Lc lng l chu ng nhng mt mt ln lao nht ca i
mnh nhng ng thi cng thm tha tnh cht tn khc ca chin tranh. Lc
khng th ph v t m ang yn lnh ca Thai. Anh lm nh vy cng l v
hnh phc ca Thai, ca ngi con gi m anh nguyn yu sut i. V
ta cn thy mt tm lng cao thng ca Lc mt ngi lnh cch mng.
Tm bi kch ca Lc c s gp g vi Kin trong Ni bun chin tranh ca
Bo Ninh. Chin tranh cng vnh vin ly i tui tr ca Kin, tnh yu ca
KinV khng bao gi Kin c th tm li con ngi trc y ca mnh
na. Kin ng lng ngm nhn ton cnh i mnh ang mt i, ang tri
xa, ang vnh bit chnh mnh.
Nguyn Minh Chu v Bo Ninh- hai nh vn cng vit v mt mng
ti quen thuc vi hai cch vit khc nhau. Nhng iu m hai nh vn
hng ti khng phi l miu t chin tranh theo kiu tng thut li ci
chin dch m l s quan tm ca cc nh vn ti con ngi.
Vit v chin tranh, nh vn Nguyn Minh Chu khng dng li mt
kha cnh hay mt vn . Nhng ngi bt ca ng li quan tm nhiu hn ti
s phn con ngi sau chin tranh. H s sng ra sao v i x vi nhau nh
th no? Nguyn Minh Chu khng ch c Min chy, C lau m ng cn th
hin rt su sc ti chin tranh trong La t nhng ngi nh, Nhng ngi
i t trong rng ra, Bn ng chin tranhVit v chin tranh Nguyn
Minh Chu khng ch cho chng ta chim ngng, khm phc nhng
chin cng m ng cha ta li. iu quan trng hn l chng ta soi tm
63

Lun vn thc s

Trn Th Thi

trong nhng tm gng tinh thn v o c, i tm li gii c ngha su

sc cho nhiu vn ca cuc sng con ngi trong mi thi i.
2.2. Ngi nng dn.
Cng vi ti chin tranh cch mng, ngi nng dn cng l mt ti
m Nguyn Minh Chu dnh nhiu s trn tr. Khng ch i su vo vic khai
thc, khm ph nhng vn v chin tranh cch mng, Nguyn Minh Chu
cn th hin mt s hiu bit su sc v nng thn v ngi nng dn. Sau
nm 1975, s i mi trong quan nim ngh thut v con ngi ko theo
s thay i v cch tip cn ngi nng dn ca Nguyn Minh Chu. Khi t
nc ho bnh nhng cng t ra nhiu bc xc i vi x hi. Cuc sng
thay i nhng Nguyn Minh Chu vn lun dnh mt tnh yu, s quan
tm ti ngi nng dn hiu h hn v thng cm vi h. c bit l tm
lng trn trng ca nh vn i vi nhng ngi nng dn ngho, vi nhn
thc mi v con ngi, v i sng ni tm v chiu su tm l, s phn nhn
vt, Nguyn Minh Chu gp vo nn vn hc Vit Nam hin i mt hnh
tng nng dn mi m, c o, y hp dn l lo Khng trong Khch
qu ra v Phin ch Git. Nhng sng tc ca Nguyn Minh Chu v ngi
nng dn c th ni l khng nhiu, nhng ng vit v h cng tht ti
tnh. Tip ni Nam Cao, Ng Tt T vit v ngi nng dn nhng ngi bt
Nguyn Minh Chu tht s gy bt ng i vi c gi. T tiu thuyt u
tay n Khch qu ra l mt bc chuyn ln ca Nguyn Minh Chu v
ti ngi nng dn. Lo Khng c nh gi l nhn vt th hin r nht
thnh cng ca Nguyn Minh Chu trong vic th hin hnh tng ngi
nng dn.
Thay v cch tip cn thng thng l t h vo trung tm cc s kin x
hi lm bc l nhng thuc tnh ca bn cht, ln u tin ngi nng dn
c tip cn t tnh cch, s phn.
Lo Khng l mt ngi rt nng dn t cch sng, cch ngh n li c
x, hnh ng. qu ra H Ni, lo Khng thy kh chu khi phi ht th
trong ci khng kh cht hp v n o, khi thy ci dy nh ca nh nhng
64

Lun vn thc s

Trn Th Thi

ci hp st ty y kn mt, c nhng ci mt ngi l ra y nh mt l chim

b cu ang g trong ci chung, khi thy ngi no ngi ny c trng
nht, ni kh, ci kh, i kh . T ngoi hnh ca lo, tm hn lo, s thch
hay cch tnh ton ca lo cng u mang m cht nng dn.
Ci thuc tnh bn cht ngi nng dn c Nguyn Minh Chu khai
thc ch yu l t tng t hu ca ngi nng dn. Ni v t tng t hu
ca ngi nng dn th chng ta tng bt gp trong sng tc ca mt s tc
gi trc Nguyn Minh Chu nh Nguyn Khi, V Th Thng, Nguyn
KinTrc y, tnh t hu ca ngi nng dn mi ch c cc nh vn
nhn nhn hon ton nh mt tnh xu v khai thc ch yu mt tiu cc. u
cng l iu d hiu, bi vo thi im , phong tro hp tc ho pht trin
mnh m. Mt trong nhng chun mc gi tr o c ca con ngi chnh l
thi v s cng hin ca h i vi li ch chung. Nhng sng tc ca
Nguyn Khi, V Th Thng vn thng ly cm hng sng to t thi
ca ngi nng dn vi hp tc x v coi l mt chun gi tr nh gi
o c con ngi.
n Nguyn Minh Chu cng vit v ngi nng dn vi t tng t hu
nhng ng nhn thy trong bn tnh ca ngi nng dn c hai mt tt
v xu, tnh cc v tiu cc. Nguyn Minh Chu khai thc ngi nng dn t
bn cht, tnh cch v nhn ra rng chnh t tng t hu l con vt lng
th. Nhng Nguyn Minh Chu c bit nhn mnh n mt tt, mt tch cc
trong t tng t hu ca ngi nng dn. V y chnh l im c o
trong sng tc ca Nguyn Minh Chu v ti ngi nng dn.
Xy dng nhn vt Lo Khng trong Khch qu ra v Phin ch Git,
Nguyn Minh Chu thc s th hin s khm ph mi m v ngi nng
dn. ngi nng dn nh lo Khng va c im hn ch l tnh gia
trng, lc hu, iu hnh gia nh theo li gia trng, thch
nhiuNhng ni bt ln lo l c tnh cn c, chu thng chu kh.
lo c mt s nhn thc su sc v gi tr ca t ai, ca sc lao ng, s
sng to
65

Lun vn thc s

Trn Th Thi

Lo Khng mang dng dp, tnh cch c qunh ngi nng dn. Th
nhng lo vn hin ln mt v rt ring, c sc v kh c o. Cng ni
v tnh yu t, yu ct, gn b i mnh vi t ct nhng lo Khng
c y ln mc gan gc v to bo hn. i lo dm b lng xm, b
m m t tin di bin ln tn y, ci min ngc ma thing nc c
ny khai khn t ct kim sng [8, 579]. Ci vng t m lo Khng t
chn n l Mt trin pha ty ca Min Trung- ci vng ch n , g n
si m gi khng c bn tay ca nhng ngi nh lo Khng, Lo chu rut
ca nh kia th vn mc sc ng k di lt chn h bo, di gi lo, di
ging bo, di bom n [8, 374]. Mt vng t y kh khn v nguy
him, y vy m lo Khng v gia nh ca lo tr li c ni ny. Lo
vt ln vi ming t ny, lo ti gn cn kit m hi cho m t
ny. gi y hn t bt i rt nhiu mm c di, hn t gn
ho thnh hn t thuc [8, 579]. Chng ta mi thy ci tnh yu t, yu ct
ca lo Khng ln lao n mc no. V iu quan trng hn c l lo dm hy
sinh, dm lm tt c. Lo Khng l mt con ngi y trch nhim vi cuc
i. Ci c tnh cn c, chu thng chu kh bit qu trng t ai ca
ngi nng dn cui cng cng c n p mt kt qu xng ng. Vng
t hoang vu tr thnh mnh t thuc. V gia nh lo Khng lun
sinh si ny n trn mnh t ny.
Khng ch c thc v gi tr ca t ai, lo Khng cn bit qu trng
sc lao ng v c thc to ra sc lao ng. Gia chn hoang vu ny, ngi
th tha tht, lo Khng nhn ra mt iu rng khng c ng ngi th
khng c ngun lao ng khai khn t ai. V vy m lo bt v
tht nhiu ti c chn a con. Nhng a con ca lo chnh l mt ngun lao
ng di do. Bit qu trng sc lao ng chnh l mt biu hin tch cc ca
tnh t hu trong con ngi nng dn nh lo Khng. Tuy nhin th vic bt
v nhiu ca lo Khng ct c, cnh tranh th li chnh l biu hin ca
mt nt tiu cc.

66

Lun vn thc s

Trn Th Thi

Trc nhng sng gi ca cuc i m c th l hai bin c ln xy ra vi

cuc i lo l ci cht ca Dng v phong tro hp tc ho, lo Khng vn
lun thc c vai tr lm tr ct trong gia nh ca mnh. Th nhng ci
cht ca Dng- con trai lo lm cho lo Khng au n n ging x. Ci
cht ca Dng nh mt tai ho ging xung gia nh lo. Nghe tin anh mt,
L, a con th nm ca lo gn nh ho di. Trong nh bp v lo ngt i,
n hai ngy sau vn khng gng li c. Gung my lao ng ca ci
gia nh y xa nay nh mt c my tra k du m. Th m trong khonh
khc gy vn [8, 587]. D rng a con trai lo khng c cng
nhng lo li yu thng n nh con rut ca mnh. V khi mt Dng, lo
Khng khng ch mt i mt ngun lao ng m cn l c mt ni au tinh
thn qu ln i vi lo Khng v gia nh lo. Mt con lng ngi cha,
ngi m no li khng qun tht n au. Trong cn khng hong lo
Khng c gng gng ng vng, cng vo lc by gi lo cht nhn
ra rng, lc ny, lo phi lm mt ci ct chng trong nhV con u
ng gc xung c th lo phi ng thng [8, 586]. Trc ci cht ca a
con trai, lo Khng gng gng t ra cng ci nhng c lm lo cng ch
gi c ci v b ngoi [8, 587], cn trong lng lo l c mt s dn vt,
au n n vt v. Lo n hn v ci cn bc ng ca ch kh i quc ca
lo m thng Dng mi nm ly my cu khch l y cao hng ca b
i i b i cho k c [8, 588-599]. V ri chnh vo lc ny lo Khng
cng phi t gng mnh ln c gi ly trong ngi lo ci ngh rng
thng Dng hy sinh v t quc. Ci ngh y nh mt tm vn lt cu ao
lu nm va nhn nhy v mng mnh li hay trng tring. Lo ch l l
mt cht, lng qun i nhng iu tm nim thing ling ch mt cht l lp
tc xa chn xung v ni au kh gp trm vn ln s li v x lng lo vi
tt c ni nim m thm ca ci thc s trn tri v n gin [8, 589].
Lo Khng c v ln trong tm tng mnh hnh nh a con. Sau khi
chy vo bung m ci ba l ra nh ngoi lo tin chc th no cng tm thy
mt bc nh ca thng Dng tht p, tht oai phong, ng hong, trong b
67

Lun vn thc s

Trn Th Thi

qun phc mi l thng np. Nhng lo Khng ch thy di ln tn y

lng mt ni au xt: tn lc ny lo mi c dp nhn k ci k vt v cng
qu bu ca a con cht li: ci ba l sao m bn thu rch ri, y
nh chic y ca a n my, khng cm lng ng lo bt ln mt ting
khc hu hu, ku ln mt ting ri im bt, lng lng li cc th ng bn trong
ra [8, 590].
Lo Khng nh pht in di, lo cp ci y lnh vo bn nch, xm
xm bc ra ng. Trn dc ng lc bng qua rung la, qua xm, lo ch
thm nhn ai, gn nh ch trng thy ai, ngi ta cho hi lo cng lm
thinh. Lo i thng n tr s x [8, 590]. Khi ln n tr s x, trng thy
lo Kp chng m Hi, khng bit ngh th no, lo Khng lin quay ngot
tr ra v c th hai chn bc thng mt mch tr v nh [8, 590-591]. V
ri lo ly ru ra cng ung vi a con trong tng tng nh th a con
ang cn sng.
Bit rng con mnh cht mi mi khng th ly li c nhng ni au
s mt mt qu ln y khng th ngui ngoai trong tm hn ngi cha giu
lng thng con nh lo Khng. S mt mt qu ln phn no lm thay
i tnh tnh ca lo Khng, lo m ra hay ngh, khng hng hc ch bit
lm nh trc [8, 585]. Ni au mt con c m gm nhm trong tm hn
ngi cha. Sau khi ni thng kh dn dn qua i nhng vn m nh mt
t sng bin ph vo t lin rt nhng vn li ci cht mn lm xt
cy khoai, cy la, dng nh l ln u tin lo ngh n ni nhc lng m
t nay i lo phi ghnh chu: mt ni au n khng bao gi ngui qun v
ci cht ca thng Dng [8, 585].
Mt bin c ln lao ca thi i p n vi gia nh lo Khng khi phong
tro hp tc ho xy ra. Trong khi nhng ngi nng dn khc ho hc tham
gia vo phong tro hp tc ho th lo Khng khng gia nhp m la chn
cho gia nh mnh mt hng i ring: Cch lm n c th. Lo tm mi cch
cuc cch mng i ln ch ngha x hi y khng nh hng n gia nh
lo. Mc cho ng Bi ch tch huyn tm mi cch ci bin lo, lo vn
68

Lun vn thc s

Trn Th Thi

khng thay i nhng suy ngh tnh ton ca mnh. Trong nhng cuc tranh
ci vi ng Bi th lo cng ch tranh ci gi v, khng bao gi lo chu ni
ra ngh thc ca lo [8, 597]. Hoc lo Khng bao gi cng c nn lng
lng nghe ng ch tch ni mt cch cung knh, c du ci li tht kn
ng di dt tht ln ci cu ti gn mi a con vo hp tc x m
cht i ? lp l ca ming [8, 602- 603]. V khi ng ch tch huyn
ln la hi sang cm tng nhng ngy lao ng x hi ch ngha y no
nhit va qua th lo phn ng gay gt cng trng vi li cng tric,
ton mt l n cp [8, 600]. Thc ra c mt nguyn nhn khin lo cng
ght phong tro hp tc ho v n ng chm n quyn li vt cht ca
gia nh lo, chng n tho mt b dp xe khi hai cha con lo v con
khoang en ln cng trng tham gia lm vic. Lo qu b dp xe y bi lo
ct cng lm mi mua c. Lo Khng phn ng mnh m trc phong
tro hp tc ho. y chnh l biu hin ca s tiu cc trong tnh t hu,
ng thi cng l s bo th, tr tr trong bn tnh ca ngi nng dn.
lo Khng c mt ng ph phn nhng c nhiu mt li rt ng
chng ta ngi ca, trn trng. ngi nng dn c ci gan gc, to bo,
dm i mi, dm ngh dm lm. Lo Khng dm vt qua mi li d ngh
ca dn lng ly Hu- mt c gi thnh th l bc, dm bng b thn
linh bng cch dng ngi nh mnh ngay trn nn t ca ngi n linh thing
nht lng, dm b lng xm, t tin n min t khc khai hoang.
Tri qua nhiu bin c: mt con, phong tro hp tc ho, lo Khng tr
nn va en va gy va gi va xu [8, 373]. Lo hay ngh n ci cht,
nhn thy trong m hnh dng ca mnh na ngi na b.
Vi tt c nhng g tri qua, lo Khng xng ng l mt i din nng
dn tiu biu, mt ngi trn ln c bn nng v ch, hoang s v lc li,
chp nhn v u tranh, n gin m cng lm quanh co ging x [67, 401].
Nguyn Minh Chu xy dng thnh cng nhn vt lo Khng bng tt c
s c o. ng tip cn ngi nng dn t tnh cch, s phn, nhn nhn
t tng t hu ca ngi nng dn c hai mt tiu cc v tch cc. ng
69

Lun vn thc s

Trn Th Thi

nh nh ph bnh vn hc Tn Phng lan tng vit: Con ngi nng dn

ca Nguyn Minh Chu l con ngi lao ng vi nhng thuc tnh giai cp
x hi v bn tnh lao ng ca mnh. V vi cch nhn ca ng tr
li gi tr ch thc cho ngi nng dn [36, 59]. Lo Khng l mt nhn
vt tiu biu nh th. Lo khng mang mt dng vc ca ngi nng dn
khc nhiu so vi trc. V con ng i tm hiu ngi nng dn trong
tng ho ca nhng mi quan h x hi (C.Mc) c Nguyn Huy
Thip, L Lu k tc, pht huy.
Nu nh trc nm 1975, nh vn Nguyn Minh Chu i vo th hin
hai mng ti ln l chin trng v hu phng th sau nm 1975, tc gi
li i vo th hin nhng i tng c th nh ngi nng dn, chin tranh
cch mng qua tng s phn ring ca con ngi. H thng ti sau chin
tranh ca Nguyn Minh Chu c s pht trin c v chiu rng ln chiu
su. Trn co s ca nhng ti quen thuc, nh vn c nhng bc tm
ti v pht trin mi. Vn xui vit v chin tranh cch mng v ngi nng
dn ca Nguyn Minh Chu thc s gy c ting vang ln trong lng
bn.

70

Lun vn thc s

Trn Th Thi

Chng 3
NHNG NG GP CCH TN CA NGUYN MINH CHU
TRONG NGH THUT VN XUI T S
Xut pht t nhng quan nim ngh thut mi m v con ngi m
nhn vt ca Nguyn Minh Chu c th hin mt cch ton din v xc
thc. t ci iu m nh vn gi gm khng ch dnh ring cho mt c
nhn, mt cuc i m cn l vn ca mi ngi, ca ton x hi.
Nguyn Minh Chu khng ch thnh cng ni dung phn nh m sng tc
ca ng cn t c nhiu thnh tu mi trong phng thc biu t. Nh
vn s dng nhun nhuyn v sng to cc phng thc biu t, t ngh
thut xy dng nhn vt, to tnh hung, ct truyn v kt cu n ngn ng
v ging iu.
1. Ngh thut xy dng nhn vt
1.1 Miu t tm l nhn vt.
Trc nm 1975, chng ta nhn thy nhn vt trong nhng sng tc ca
Nguyn Minh Chu ch yu ch xut hin qua cc s kin, hnh dng, nhng
biu hin bn ngoi. u cng l iu d hiu, bi trc nm 1975, con ngi
trong vn hc l con ngi ca ch ln, ca ch ngha anh hng cch mng.
v ci thc o duy nht nh gi nhn cch con ngi chnh l s cng
hin cho s nghip chung ca t nc. giai on , Nguyn Minh Chu
thc s cha i vo khai thc ni tm ca nhn vt vi nhng ging x, suy t
trn tr. Phi n nhng nm 80, khi c thi gian v iu kin suy ngh
k lng v i tng v mc ch ca vn hc cng vi nhng trn tr v
con ng sng to vn chng, nh vn Nguyn Minh Chu ch i su
vo ci ct li i sng tm l con ngi. ng coi vic miu t tm l nh
mt bt php cc k quan trng trong ngh thut xy dng nhn vt. ng
chm ch quan st cuc sng ca nhn vt, sn sng tip cn nhng tm s
su kn ca con ngi. Trong xy dng nhn vt, ng c bit ch n
71

Lun vn thc s

Trn Th Thi

nhng biu hin ca tm l, t nhng trng thi cm xc, suy ngh, tm trng
ca nhn vt.
Nh vn khm ph cc mt khc nhau trong suy ngh v tnh cm ca
nhn vt bng vic khai thc hiu qu ngh thut c thoi ni tm v s dng
th php dng thc vi k c, gic m, thi gian ng hin
1.1.1 c thoi ni tm.
Nh vn i vo khai thc tm l nhn vt, c nhiu cch khc nhau
th hin. C th l thng qua ngn ng ca ngi k chuyn. Nhng t
c hiu qu v c tnh thuyt phc cao, nh vn thng s dng c thoi
ni tm.
c thoi ni tm l pht ngn ca nhn vt ni vi chnh bn thn
mnh, trc tip phn nh qu trnh tm l bn trong; kiu c thoi thm
(hoc lm bm), m phng hot ng suy ngh, cm xc ca con ngi trong
dng chy trc tip ca n [3, 127].
Trong lch s pht trin ca nn vn hc th gii ni chung v Vit
Nam ni ring, c thoi ni tm c s dng nh mt th php ngh thut
c t lu i. Ta tng bt gp trong kch ca Schxpia th k XVI, trong
sng tc ca L. Tnxti ni ting vi tiu thuyt s thi Chin tranh v ho
bnh. Hay nhc ti Hminway, chng ta thng ngh ngay n ng gi v
bin c, vi hn mt trm trang sch l c mt chui nhng c thoi. Vn
hc Vit Nam cng c nhiu tc gi thnh cng trong vic s dng c
thoi ni tm. T Nguyn Du vi Truyn Kiu, n Nam Cao vi Lo Hc,
Ch Pho, n o V vi Ci sn gch, Nguyn Th Phng vi i bc
na, Nguyn nh Thi vi V BCc nh vn s dng c thoi ni tm
vi mt s lng dy c v kh thnh cng. c thoi ni tm c dng
m x tm l mt th gii v cng phc tp v y bin ng ca nhn vt.
Thng qua c thoi ni tm, cc nh vn cho nhn vt ca mnh t phi
by bn thn ra, ri t ni, t nhn xt, t nh gi v mnh, hng n s
hon thin.

72

Lun vn thc s

Trn Th Thi

T sau nm 1975, nn vn hc Vit Nam tp trung vo vic th hin,

khai thc ci ti c nhn th vic s dng c thoi ni tm li c cc nh
vn ch hn bao gi ht. V c thoi ni tm c cc nh vn s dng
nh mt th php cc k quan trng trong ngh thut xy dng nhn vt ca
nh vn. c thoi ni tm cng c s dng mt cch phong ph v linh
hot hn rt nhiu. c thoi ni tm c th l li t vn t bch c dng
bc bch nhng kin thm kn ca nhn vt, nhn vt t ni vi chnh
mnh. C khi n l s i thoi gia ting ni ca bn thn nhn vt v ting
ni ca ngi khc trong con ngi mnh. Chng ta gi l i thoi trong c
thoi ni tm. y c xem l mt hnh thc mi m trong vn xui sau
nm 1975.
Cuc sng lun lun thay i, mi ngy c trao di thm s phong
ph v phc tp. Chnh v vy m i sng ni tm ca nhn vt vn hc
cng mi ngy mt phong ph hn v con ng tip cn, th hin i
sng tm l nhn vt c thm phn a dng hn.
Nguyn Minh Chu l mt trong s nhng nh vn tiu biu sm
a c thoi ni tm vo trong sng tc. Nhng sng tc sau nm 1975 ca
Nguyn Minh Chu khng s dng mt s lng m c c thoi ni tm.
Th nhng c thoi ni tm c ng s dng nh l mt th php chnh
trong ngh thut xy dng nhn vt, c bit l biu hin tm l nhn vt.
ng s dng c thoi ni tm nh l mt phng din chnh yu ca
ngn ng nhn vt nh vn th hin tng v mc ch sng tc ca ng.
V nhng sng tc ca ng khi c s dng c thoi ni tm th hin
c nhng thnh cng r rt.
Bc tranh l mt trong nhng truyn ngn tiu biu m Nguyn Minh
Chu th hin i thoi trong c thoi ni tm th hin i sng tm l
nhn vt. Tm hn nhn vt ngi ho s b lng ho v i thoi vi nhau.
Li c thoi ca nhn vt ho s v th khng n thanh m l s chng cho
nhiu ting ni khc nhau. Ting ni bn trong ca ngi ho s b tch ra lm i.

73

Lun vn thc s

Trn Th Thi

Khi ngi ha s nhn thy bc tranh ca mnh treo trn tng, thy
mt b c b lo v nht l khi thy ngi th ct tc th ngi ha s bng
cht d v nh li tt c s vic xy ra tm nm v trc. Tt c tng nh
b chn vi, y vy m bng chc n li b nh thc, sng dy lm o
ln i sng ni tm ca ngi ha s. V t y nhng dng c thoi ni
tm c hnh thnh. Qua tng dng c thoi ni tm ca ngi ha s,
ngi c nh hiu ra cu chuyn, gii m c tm thm kch m do s
thiu lng tm v v trch nhim ca ngi ho s gy ra mt ni au ln
cho gia nh ngi chin s. Ngi ha s t v tm trng ca mnh lc ny
nh khi ngi ta dn nh. Khi ngi ta phi thay i ch , c nhng th
c tng mt bin i t lu, lc li, tm kim khp vn khng thy, th t
nhin li mt ra tn gc t, di gm ging. C nhng th vt v ngha.
C nhng th nhc ti mt cht k nim p . C nhng th gi ln mt
cu chuyn chng hay ho g, tng qun hn ci chuyn th by gi ci
vt li t x xnh, bi bm, t x ti t t b ra, ci vt v tri li th th ni
chuyn vi anh, khin trch anh, ln n anh [8, 125]. Va c, chng ta ng
tng ci chuyn gp li ngi chin s nm xa vi vic dn nh, thay i
ch chng c g lin quan n nhau. Th nhng, xt trn phng din chc
nng th ci th c kia ta nh li ha khi xa ca ngi ho s i vi
ngi chin s m by gi n ang hin din.
Trong ln u tin gp li ngi chin s, ngi ha s cm thy xu h
v tht ti li. Anh thy dn vt lng tm m cm tng nh ang sp phi
i din vi s ay nghin ca ngi chin s nm xa. Ngi chin s ay
nghin anh hay chnh anh t ay nghin chnh mnh:
- di tr, my hy nhn coi b m tao khc lo c hai mt kia!
By gi th tm hnh tao c trng ln cc tp ch hi ho ca khp cc
nc. Ngi ta trn trng ghi tn my bn di, bn cnh my ch:
Chn dung chin s gii phng. Tht l danh ting qu!
- Ti l mt ngh s ch c phi u l mt th v truyn thn, cng
vic ngi ngh s l phc v c mt s ng ngi, ch khng phi l ch
74

Lun vn thc s

Trn Th Thi

phc v mt ngi. Anh ch l mt c nhn, vi mt ci chuyn ring ca

anh, anh hy chu cho ti qun i, phc v cho ci ch ln lao hn.
Anh thy y, bc Chn dung chin s gii phng ng gp i cht
vo cng vic lm cho th gii hiu cuc khng chin ca chng ta thm.
- A ha! V mc ch phc v s ng ca ngi ngh s cho nn anh
qun ti i hc quyn la di ti h? Thi, anh bc khi mt ti i. Anh
ct i! [8, 127]. Cuc c thoi ni tm ca ngi ho s din ra qu l cng
thng v gay gt.
Cuc i thoi ln th hai trong ni tm ca ngi ho s din ra khi
anh quay tr li ci qun ct tc. Khi tng mng tc trn u rt xung m
ngi ho s c cm gic nh anh ang b ngi th gii phu no m khng
nh thuc m. Ln c thoi ny c v nh khng gay gt nh ln trc
nhng n thc s l cuc tra tn lng tm v cng quyt lit trong lng
ngi ha s.
By gi trc mt ti, anh ngh th no v ci lut cng bng i
ca anh: Cho th no th nhn th y?
Ti xin nhn gy thm au kh cho b m anh. Ti la di anh.
Ti thu thm c tin v ting tm trn s au n ca anh. By gi anh
c trng pht ti. Anh x ti th no cng c!
Khng bao gi! Nu ti x pht anh, nu ti thc hin ci quan nim
v lut cng bng i ca anh, th ci hm , tm nm trc y, khi quay
li n anh gia sui, ti xc ngc anh ln ri vt tm vo khc sui
gia bi tai mo ri!
Ln ny anh li i x vi ti nh ln trc y.
Phi.
Anh cng khng trch mc, ch trn ch mt ti?
Khng! Anh c yn tm. Trc sau ti vn coi anh l mt ngh s ti
nng, c nhiu cng hin cho x hi.
Anh nhn ra ti t lc no, trong my ln ti n y?

75

Lun vn thc s

Trn Th Thi

Ti vn thng gp mt anh ngoi ng lun lun y ch! Mt

ln ti ng xem anh k ho khu ph c. Mt ln ti n xem phng trng
by tranh ca anh. Mt ln khc ti i theo my ngi bn lm xng v
tuyn truyn hnh n quay ch xng lm vic v gian phng ring ca anh.
Anh khng nhn ra c ti y m thi!
By gi anh ni vi ti mt iu g i, khuyn ti mt nhi i!
Khng.
Ti c ph ct khi y khng?
Khng. Anh c n y. Ti ct cho anh k lm, anh bit y![8,
133-134].
Nhng li c thoi rt a dng, phong ph khi nh vn s dng linh
hot nhng cu di ngn khc nhau. T nh vn lm bt ln tm trng ca
ngi ho s. Cu vn xut hin nh c hai ngi, mt ngi hi, mt ngi
tr li, mt ngi th ti cn mt ngi tha ti. Nhng thc t th khng c ai
hi cng khng c ai tr li, khng c ngi th ti cng khng c ngi tha
ti. Cuc hi thoi din ra m thm trong tm hn ngi ho s. Nh c
thoi ni tm m bn cht ngi ho s c dn h l ra. Trong con ngi anh
ta c c phn tt p v c nhng ch cn khim khuyt, c phn thc v v
thc. Nhng ni bt ln vn chnh l ci cm gic y ti li ca ngi ho s.
D rng ngu trang di ci v ngoi bnh thn, nhng thi nh chng
bit g ca ngi th ct tc khin cho lng ngi ha s cng thm d di.
Nh c c thoi ni tm m ci b mt tht ca ngi ho s c l ra
khi ci mt n hng ngy (133). V lng tm ca ngi ho s tr nn nh
nhm v th thi dn tr li.
Trong C lau, khi chng kin s au n n tt cng ca Phi Phingi yu chin s l ng i ca Lc m chnh Lc lm anh phi hy
sinh, th trong lng Lc tro ln lin tc nhng cu hi t cht vn lng tm
mnh. S m nh ca ti li khin Lc khng th ngi yn lng thinh nh
khng bit, anh mun di by lng mnh. Dng c thoi c th tun chy

76

Lun vn thc s

Trn Th Thi

trong tm tng ca Lc vi mt thi dt khot ca s sm hi v t ln

n mnh.
Ti sao ti git Phi, ngi chin s lin lc ca ti v t nht l
thm mt ng ch ca mnh na ci gc thnh ng nam. Gi lc by gi,
trc ch my pht ngi chin s khn ngoan hn bit mm ming ng
c gp li bnh lun v trn tp kch tht bi hoc bnh lun sau lng m
khng ni ra trc mt ti nh mi ngi vn lm, hoc gi anh l mt k
lnh dt nt ch bit tun lnh ngoi ra chng bit g, khng ni trng vo
nhng iu ti ang mun du: trong khi chun b trn nh, ti ch c ra
lnh m khng kim tra, v nht gan s cht. Trong mt lc trn nh qu c
lit, cho xe tng ch khng ch c ci bi tha ma, khi m chng t
phn kch vo lc na m. Hoc gi trc gia ti v ngi trng ca
ti, chnh u trung on trong tnh th chin u ca n v y quyt lit,
chng ti khng ai bc l mnh ra ht, khng xy ra nhng hc hc, n
php, thm ch kn ca a v, lc by gi ti ngh rng chnh u ly c ti
c ting l xng xo v am tng qun s phi ti i t chc v ch huy
phn kch l mt tr chi nham him nhm nhiu mc ch mt lc [8, 512513]. Trc Phi Phi, Lc thy lng mnh day dt. Nhng dng c thoi vi
nhng cu vn di vang ln, dy v anh lm lng anh dng tro ln mt cm
gic n nn, hi li. trong Lc, ci phn tt p ang vng ln mnh m.
ri cui cng anh quyt nh ni ra ht tt c cho d s tht l qu ph
phng.
n Phin ch Git, ton b cu chuyn l li c thoi ni tm ca
lo Khng. Lo Khng ni chuyn vi con b, vi con trai lo nhng thc ra
l lo t ni vi chnh mnh.
Lo Khng t hi mnh v gic m th nht: Ai? Ai git con
khoang en nh lo, ngi bn i ca lo? Lo no? Thng gi cht t cht
tit no, a thn trng no, bn trm cp git ngi ca dn k bi hay
sn trng no?. Sau lo Khng t bch: Th lo ch ai! a hung thn

77

Lun vn thc s

Trn Th Thi

l lo Khng ch ai! K nng chic ba t ln nh vo u con vt l lo

ch ai [8, 570].
Lo ni chuyn vi con b v ngi sao nhng thc ra l ni vi mnh:
- i, i! khng c vic g c u, i i, khng phi tao ci my.
Hh tao u dm ci my? y l tao ang ci nhng ng sao trn tri!
Vua cha hoc i thn danh ting ca thi nay c y! H ang sng c
y! Ngi sao no cng c ng mnh ang soi sng mt t, khng c mnh
th mt t bin thnh h nt, hng nghn, hng triu ngi m mt cng
khng nhn thy li thot m i! Vy m kh cha ka, khng bit c man no
l sao, c t i u, cc ch v ang thi nhau nhp nhy, ang tot m hi ht
ra rn ra nh sng nh n b rn , khng phi mt ng m nhiu ng,
c mt tri sao ang chiu sng th m mt t vn ti thui ti m th ny,
con ng chng mnh i xung ch Git vn ti nh h nt th ny? [8,
594]
Lo ni vi Dng con trai lo:
Con i, gi nhng ngy cn sng con mc qun phc chp gi v cho
b mt bc nh b by ln bn th ca con lc ny. B s xung ph Cu
Git thu ngi ta phng i, t mu, ci bc nh s mi mi sut i em
n cho b ni khuy kho v nim vinh d Hiu nh di y thiu g, m
b cng thiu g tin? [8, 589]. Ri Ung i, con! Ngy xa b cm my
nhng ri my vn ung, hp xon xot nh hp canh ri nhn rng ra ci,
ri sc, ri ni lung tung vi my a emT y m my e tao;, m
by gi m my cng chng e tao na. B cng chng cm na! Ung i,
ung i con! [8, 591].
Nhng li c thoi nng tru bi tm trng ca lo Khng. Nh mt
s trch mc nh nhng hay li nhn li vi a con trai. Nhng vt ln trn
tt c l mt tnh yu v b bn m lo dnh cho con. V hn lc no ht, lc
ny lng lo ang chng xung bi ni au n khi mt con. Mt Dng lng
lo trng tri c n qu. Nhng chnh nhng li c thoi ny ta c cm gic
gn gi hn ci khong cch gia ngi con trai cht vi lo Khng. Trong
78

Lun vn thc s

Trn Th Thi

lng lo, Dng nh cha cht, Dng vn cn sng trong tnh yu thng ca
lo Khng. Tnh ph t ko b con lo v gn nhau hn. Ngi cht m
nh vn cn sng. Bi vi lo Khng lc no lo cng dnh cho con trai lo
mt tnh yu vt ln trn ci khong cch huyt thng - Dng khng phi l
con trai do lo ra.
Dng nh c cu chuyn ca Ngi dn b trn chuyn tu tc hnh
l li c thoi ni tm ca c Qu. Qu t vn mnh, t ln n mnh, t buc
cho mnh nhng li lm khng th tha th. c bit l t khi ch nhn ra ci
cht ca ngi trung on trng Ho c mt phn ti li ca mnh. Trong
tc phm tuy c s xut hin ca tc gi nhng ch yu vn l nhng dng
suy ngh dn vt ca Qu. C nhng lc c thoi ni tm li din ra di
hnh thc mt cuc i thoi- cuc i thoi tng tng vi ti. V qua
tc gi th hin quan nim v cuc i, con ngi.
Dng c thoi ni tm phn tch, m x tm l nhn vt cn c
Nguyn Minh Chu th hin trong nhiu tc phm khc nh Bn qu, Khch
qu ra, Ma tri cc Min Nam, Sng mi vi cy xanhTrong qu trnh
c thoi ni tm con ngi s dn a mnh hng ti mt s hon thin ca
bn thn. Nh c c thoi ni tm, nhn vt trong sng tc ca Nguyn Minh
Chu hin ln phong ph, sinh ng, c i sng ni tm. V mi nhn vt
u mang nhng v p ring.
S dng c thoi ni tm i su vo chiu su bn cht i sng
tm l con ngi khng phi l sng to ring ca Nguyn Minh Chu. Trc
v sau ng cng c nhng nh vn thnh cng trong vic s dng c thoi
ni tm. Nhng iu quan trng l chng ta thy Nguyn Minh Chu c s
gp g vi cc nh vn c tm c th gii v mt s nh vn hng u Vit
Nam. V Nguyn Minh Chu bin vic s dng c thoi ni tm thnh
mt th mnh ring ca mnh. Vi th php ny Nguyn Minh Chu xy
dng nn nhng nhn vt tht s gy nhiu n tung v ly c nhiu cm
tnh ca khn gi.
1.1.2 Th php dng thc: k c v gic m.
79

Lun vn thc s

Trn Th Thi

Nh vn khm ph cc mt khc nhau trong suy ngh v tnh cm ca

nhn vt bng vic khai thc hiu qu th php m t k c v gic m.
K c l mt b phn khng th tch ri trong thc ca con ngi.
N cha ng nhiu trm tch vn ho- lch s ca dn tc, n tham gia vo
qu trnh hnh thnh nhn cch, gip con ngi phn tch v hiu r hin
thc, nh m c cch ng x ph hp vi thc t khch quan [32].
Phm tr k c c cc nh tiu thuyt hin i rt cao v coi
trng. Nh vn Nga Bnarep cho rng Mi hnh trnh i ln thng ngun
con sng thi gianTc l mi hi c u c ngha trit hc - o c v
n th hin r tinh thn nhn o. Tr. Aitmaitp cng cho rng k c l ngha
v ca lng tm, ngha v trc s tht i sng, l si dy ni lin gia cc
th h v thi i. Phm tr k c c cc nh vn khai thc trit , v n
lt mnh, n li lm su sc thm quan nim ca nh vn v con ngi hin
i, m rng nhng kh nng tm kim nhng hnh thc khai thc ngh thut.
Nh vn Nguyn Minh Chu cng tm n cc nh tiu thuyt hin i
th gii lm cho tc phm ca mnh thm phn hp dn v sinh ng.
Nguyn Minh Chu tin gn hn n dng vn hc thc. ng s dng
k c v gic m nh nhng th php c bit i su vo khai thc i
sng ni tm, th gii thm kn ca con ngi. ng s dng n nh mt
phng tin phn tch tnh cch, l gii tnh trng hin ti v xc dnh chiu
hng tng lai ca nhn vt.
Th php miu t tm l nhn vt lo Khng trong Phin ch Git
c Nguyn Minh Chu th hin theo s tun chy mt cch hn n, min
man, va chng cht, va tip ni ca dng thc vi nhng k c au xt
v nhng gic m qui n.
Cu chuyn ch xy ra trong mt khong thi gian rt ngn, khong
nm ting ng h vi cuc hnh trnh t nh n ph ch ca lo Khng. T
lc lo Khng thc dy, dt b i bn cho n lc lo nhn thy con b
ngi bn i ca lo li quay tr v vi lo. Mt khong thi gian ngn ngi
nhng qung ng m lo Khng i nh c di ra mi mi. Nhng dng hi
80

Lun vn thc s

Trn Th Thi

c c thi nhau a v trong ci u ang na tnh na m ca lo. Tng mnh

i thc ti, qu kh c an xen vo nhau, ln lt hin ra qua nhng dng
hi tng n bt tn ca lo Khng. V iu ny c Nguyn Minh
Chu th hin bng mt phng thc trn thut hin i v rt mi m.
Trong cuc i lo Khng xut hin nhng gic m tht ng nh. u
tin, lo m mt gic m tht l khng khip. Lo m thy mt k c hnh th
qui d, hung c ang nh con b khoang nh lo. Trong cn m ng, lo
Khng trng thy mt lo gi thn hnh cao to li lng cng y nhng
xng cng xu, mi tc ct ngn cng nh r tre, m phi, m v pha
trc trn, si en si trng loang l, mt mi g gh, hai con mt nhn
gm gm, vi nhng mng tit b cn t hoc kh dnh bt trn cc
bp tht ni cun b vai v bp tay; ci lo gi gh tm y giang c hai
cnh tay nng mt chic ba to nng nh ba ca thng ph l rn u
lng Khi b xung gia u mt con b, c nh ca chic ba t lm nng
mt mng trn st hai con mt ca con vt, khin cho mt con mt dnh y
mu tri ra ngoi [8, 569]. Gic m u tin lo m v con b- con vt gn
gi v gn b nht vi i lo. Phi thy rng s quan tm, lo lng ca lo
Khng dnh cho con b l rt ln. Lo khng ch thng n khi lo thc, khi
lo cng n lm vic, m tnh yu lo dnh cho n nh mt th tnh cm
thng trc trong lo, ri n hin v ngay c trong gic m ca lo. Khi
nhn ra k nng chic ba t ln nh vo u con b li chnh l mnh th lo
v cng s hi, tay chn run ly by, m hi tot ra khp sng o m a
[8, 570]. V lo Khng ch th pho nh nhm, yn tm nm xung khi lo
bng tnh v nhn ra ch l trong gic m. V lo sung sng ku ln
thc may! May qua! Vy l khng phi.
Gic m tip theo l lo Khng m gp li ng Bi B th huyn umt ngi l bn thn ca lo Khng v ang ni ting khp i bo trong
c nc, trong gic m lo Khng chng thy con b nh lo u na,
m t pha sau lng lo ngt ngng lao vt n mt chic xe com mng ca
y oai v. Chic xe t trn khng chy trn ng m bay l l trn mt
81

Lun vn thc s

Trn Th Thi

m rung trng khoai lang, bay qua on mng dn nc trc nh lo

Khng ri bay qua mnh sn n vi, bn bnh xe khng h chm t!
Lo Khng c trng mt ng ng trn trn vo ci mt knh chn
gi, lo trng thy loang long ng sau c mt ngi n ng thn hnh
phng phi, mt trn vnh vnh v rc nh vng mt tri mi mc, mc
s mi cc tay mu trng so hi nhng nhc, i chic m ct kt xm.
Ngi ngi t hn h ti ci nhn lo, gt gt ci u, bn tay gi ln
ngang tai lc lc, chm chm vo khng kh, ging ht bn tay ca cc lnh
t trn l i m lo Khng thy nhiu ln trong phim [8, 570-571].
Lo Khng khng m v ai khc m li m v ci ng Bi ch tch.
Phi chng ci con ngi ny c lin quan nhiu v nh hng nhiu n
cuc i lo Khng. ng Bi tm mi cch thuyt phc lo vo phong tro
hp tc ho - mt iu m c i lo Khng cm ght.
Ln cui cng lo m l chnh lo b nh bng ba t, chnh lo l
con b! Lo t nhn mnh trong mt ci thn hnh na b na ngi, mu m
m a, m lo li vn bnh thn y nh tun th mt ci iu ng nhin
m trong nhng khi thc lo khng h c bit.
Vn bng ci hnh th gm ghic y, lo ang cng b th Bi sng i
bc i trn mt di t bng phng trn mt vng cao nguyn nng nh
rang. Mang thn hnh na b na ngi, lo cng lo Bi i theo sau thng
Lc, thng con trai ca lo ang i khai hoang c Lc, ba ngi c ngt
ngng i nh ngi kheo trn sut mt vng t c treo ln gia lng
chng tri, sut mt ngy i khng c mt ch no c c mt git nc
[8, 605]
Lo Khng m nh l thc. Bi i lo ging nh kip con b qu.
l tm trng ca mt con ngi, mt kip ngi sng mt cuc sng t tng
khng c li thot.
Biu tng ha thn b - ngi, ngi - b (lo Khng - b
khoang) c sc m nh, lay ng c bit v phn no chm ti ci gi l
thi php ch ngha hin thc huyn o. N to cho tc phm mt hnh tng
82

Lun vn thc s

Trn Th Thi

thm m a ngha, v hai phn bn nng - thc, bng ti - nh sngang

trong qu trnh hnh thnh v bin i ca bn cht con ngi.
Biu tng lo Khng ha thn l b khoang, lo Khng nhn thy
mnh trong hnh dng na ngi, na b, trong m, gi cho chng ta lin
tng n kip sng na ngi na vt ca lo Khng. Cuc i lo Khng
chng khc no cuc i b khoang. T mt gi t b khoang thnh mt
m gi hom hem b em ra ch bn lm tht. Lo Khng t mt anh nng
dn gan gc, c sc mnh, tri qua nhng bin c ln lao ca gia nh, thi
i, tr thnh mt lo gi hay ngh n ci cht.
Biu tng b ngi, ngi b trong Phin ch Git ca Nguyn
Minh Chu gi chng ta nh n Bin dng ca Kafka, Vnh bit Gunxar
ca Ts. Aimatp. Lo Khng vi thn phn con b trn t Qunh Lu cng
ging nh Tainabai mt nng trang vin trn t Kirghizia cng chu chung
s phn ng cay chng khc g con nga Gunxar do chnh lo chm sc.
Tc gi dng php ha thn gia lo Khng v con b gn lin vi th
php gic m m rt nhiu cc nh vn ln ca th gii s dng nh
Aimatp, L. Tnxti, Kafka, xtiepxkiNguyn Minh Chu c s gp
g, nh hng v tip bc cc nh vn ti hoa th gii. Nh chng ta vn
thng ni, chnh l s gp g ca nhng t tng ln.
Trong C lau, Nguyn Minh Chu khai thc kh thnh cng hiu
qu ca vic s dng k c. K c l mt cht keo dnh gia qu kh v hin
ti.
Gp a con ca Thai, khi m n vo trong tay, Lc cm nhn thy
mt cht hi hng ca mt ngi n b m k c y hoang vng ca ti
cn gi gn c cng nhng nm thng, nhng khung cnh ti nh
mt. [8, 476]. ri t nhng dng k c li a v ba vy ly tm hn
Lc.
Lc nh v nhng ngy sng hnh phc bn Thai, nhng ngy anh
cng Thai sng trn ni i bn con sng ng Vi vi bit bao k nim p
. Sng no ti v Thai cng nh chic xe tru vo rng cht ci. C hm
83

Lun vn thc s

Trn Th Thi

hai a chng chic thuyn g ngc dng sng ng Vi ln nhng thung

lng tn trong khe ni, mi ti mt mi v [8, 476]. Lc nh v nhng m
anh v mun, nhng ln i bt c, d sn cng vi v. Lc nh v nhng m
thm m nh trng gia rng c lau bt ngn ch c anh v Thai. H nm
bn nhau trong mn sng m o, trong khng gian tnh lng, yn bnh v
hnh phc. Ti nm st vo Thai. Hai a p chung mt chic o ti l,
nm trn lp c lau vn cn n t, c khng gi mnh l lau khi ca da
tht. Thai rc u vo ngc ti ng rt say, mi tc dy tri ra hong kh trn
cnh tay trn ca ti, vnh mi en sm khp li thanh thn bng xung
ci bu m y n rm nng [8, 483]. Nh c tng dng k c hin v m
ta thy nhng ngy Lc sng bn Thai tht l hnh phc. H mn nguyn vi
ci hnh phc mi va bt u ca minh. Nh c nhng dng hi c y m
ko tm hn Lc lc ny tr v vi mt s thanh thn. Lc khng quay tr
v qu kh qun i hin ti m lc ny qu kh ti p cu vt tm
hn anh anh hiu v chp nhn ci cuc sng hin ti ang din ra. Phi
ni rng Lc vn cn yu Thai nhiu lm th nhng k c v nhng ngy
sng bn Thai mi hin v r nt trong anh n nh vy.
Trong Cn ging, khi Thng ngi ngm nhn nhng chic bnh xch
ru ro ca chic xe tng ch b bn chy nm no, anh t nh lng
Thng Quang bn n v ri nhng hi c v Quang li hin ra trong k
c ca anh. Qu kh c hin v vi bao mng ti- sng, m nht khc
nhau. Lc Quang b ng i, o ng sang pha bn kia; lc anh b thng,
b ch bt, b Quang toan tnh tr th; giy pht ci cht lin k khi anh b
thng nng, c lt v n v gia hai ln ch Qua nhng dng hi c y
ngi c thy r hn ci bn cht c hi, hn nht v s xung cp v o
c ca Quang.
Dng nh mi tc phm Nguyn Minh Chu u khai thc trit
vai tr ca k c. K c a qu kh hi nhp vo dng thi gian hin ti,
gip nhn vt ca ng c sng vi thi gian qu kh, hin ti an xen
nhau. K c tt p s gip cho con ngi ta vt ln trn ci tr tru ca
84

Lun vn thc s

Trn Th Thi

hin ti. K c tr v gip ta xu chui c cc s kin trong cuc i nhn

vt, hiu v cm thng vi nhn vt hn. D rng k c tham gia lm
cho trt t thi gian khng din ra nh n vn c nhng chnh iu ny li
gp phn to nn s mi m c o cho nhng tc phm. Nguyn Minh
Chu s dng k c, gic m nh mt phng thc khm ph tm l
nhn vt. V vn xui ca ng t n nhng thnh tu mi ca vn xui
hin i m c bit l ngh thut tiu thuyt hin i.
1.2 Cc yu t ngoi hnh.
Ngoi hnh c th c hiu l mt khi nim dng ch ton b
nhng biu hin to nn dng v bn ngoi ca nhn vt, t din mo, trang
phc, hnh dng, cho n c ch tc phong.
Trong vn hc khi miu t ngoi hnh ca nhn vt th cc nh vn
thng s dng nhng chi tit miu t. Cng vi cc yu t khc nh hot
ng, tnh cch, i sng ni tm th ngoi hnh ca nhn vt cng ng mt
vai tr rt quan trng trong vic gp phn lm nn s sinh ng, phong ph
v hp dn ca nhn vt. Ph gio s Tin s on c Phng tng ni:
Ngoi hnh nhn vt c th hin sinh ng s gp phn bc l tnh cch
nhn vt, c bit n c tc dng kh r trong vic c bit ho nhn vt [17,
134]. Do c c bit ho c im ngoi hnh m cc nhn vt vn hc mang
mt nt hp dn ring, khng ai ln vo ai. Nh c n m chng ta nhn ra
mt AQ ca L Tn, mt Ch Pho ca Nam Cao, mt Xun Tc ca V
Trng Phng
gp phn vo s thnh cng cho ngh thut xy dng nhn vt,
Nguyn Minh Chu cng thng quan st, la chn cho mnh nhng chi tit
t gi khi miu t ngoi hnh nhm biu l tnh cch nhn vt. Trong cc tc
phm nh vn thng ch th hin cc yu t ngoi hnh ca nhn vt nh
khun mt, bn tay, ging ni, dng i
1.2.1. Khun mt v i mt.
Trong Bc tranh, nh vn Nguyn Minh Chu cho nhn vt
ngi ho s t v bc chn dung ca mnh. Truyn lc u c tn l Ci mt.
85

Lun vn thc s

Trn Th Thi

Trong truyn ni bt ln l Khun mt ca mt ngi khch ang ngi nh

b ng inh vo chic gh mc ca mt ca hiu ct tc, vi mt tm khn
chong trng buc trm kn ngc. Mt ci mt ngi rt ln chim gn trn
bc tranh. Nhng lung nh sng hng nghn nn t pha trc v trn u
chiu thng xung mt na ci u tc tt rp nh mt khu rng en b n v
mt na mi tc ct thot trng nh mt phn b c mu xm va b m
phanh ra. Mt cp mt m to nhn trng trng vo lung nh sng, mt ci
nhn khc khoi, bn chn, kinh ngc v y nghim khc. Phn bn di ca
khun mt nh vn ang c du kn di mt ci mt n: Ci cm, hai bn
mp b ph knh bi bt x phng. Khng thy r ci ming, ch trng thy
mt vt l m mu en, ni bng bnh trn m bt x phng phng to [8,
118]. Bc chn dung ny c chc nng d bo t cch mt con ngi vi v
mt thc bn ngoi v v o cn du kn bn trong.
Qu trong Ngi n b trn chuyn tu tc hnh c Khun mt hi
gy khng p lm, nhng rt thng minh v c bit l lun lun thay
i sc thi [8, 138]. Mt cch s dng chi tit miu t ngoi hnh y dng
ca nh vn . T khun mt ca Qu c l nh vn ang c tnh to ra mt
nn tng dn dt chng ta vo cu chuyn tnh yu ca c y t Qu. C l
tnh yu ca ch cng lun thay i nh sc thi ca khun mt kia vy.
Khun mt ca Phi hin ra qua tng tng ca Lc trong C lau.
Trong khong nh sng hnh ch nht y chi chang bay l lng bi gch
c ngu hin ra mt khun mt ang quay v sau nhn ti. Mt khun mt
qu tr, y lnh lng. Ti khng cn thy ci khong lm v y d dng
trn bu m, trong mt tch tc ti ch nhn thy ng sau ci v mt lnh
lng, mt nh mt trch mc, v ng sau s trch mc, mt phn ng t
trng y kiu hnh [8, 520].
Trong Ma tri cc Min Nam nh vn li ch n i mt ca b
m- b s Thin Linh. i mt vi ci nhn t bi ca mt bc tng g t
trm nm li. Ci nhn nh v v nh an i ti, ci nhn biu l mt v
cam chu y thu hiu, nh mun cu xin ti hy th li cho con trai b, li
86

Lun vn thc s

Trn Th Thi

nh mun than th, bc bch [8, 544]. i mt ca b m nh ni ln

c tt c, t thi cam chu, n nhn nhc au n ca b. V iu c
bit hn na l i mt ca b m lun c tc gi miu t cng vi nhng
git nc mt. Khi thy Ton, b m nho n m chm ly Ton, gc mt
vo mi tc Ton. Gp con dng nc mt ca ngi m tro dng, nhng
git nc mt y hnh phc ln cay ng [8,537]. V trc thi lnh
nht, dng dng ca Ton, lng ngi m au n, dng nc mt cha
chan m b m l chy ra vn cha kp kh ht, dng nc mt c
qunh li, ng dc theo cc np nhn [8, 543-544]. i mt y l kt qu
ca nhng cuc tra tn tinh thn ca b m. B m tng c mt cuc sng
sung sng, hnh phc quay qun bn chng con, mun g c ny, n tiu
tha thi, nh c sang trng, rng ri nhng vn thng thy au n
trong lng, lc no cng nh au tn trong cung rut, ngh rng mnh l
mt ngi m h hng, sa o, ng b i, hn th na, mt k th ca
con [8, 542-542]. Lng ngi m au n v lun thy mnh nh mang
mt ti li i vi a con trai yu qu nht ca mnh. Mt ngi m c
khun mt y au kh ln cha chan hy vng vi nhng git nc mt ng
cay ln hnh phc y gy nn mt n tng mnh trong lng ngi c. B
m vn mi l mt b m au kh bi b khng th lm g hn c th thay
i c tri tim ho ca con trai b.
1.2.2 Bn tay
Hai bn tay lc no cng dp dnh m hi ca Ho trong Ngi n
b trn chuyn tu tc hnh. Bn tay ca ngi n ng m Qu ang dc
lng yu, bn tay ca mt ngi m ch thy khng th thiu c trong cuc
i. Nhng chnh i bn tay y cng lm Qu khng th xua ui c
ci cm gic dp dnh khi anh t tay ln vai, ln mi tc ch. ri dn dn,
Qu cng phi chu ng ci tt ra m hi tay ca anh y. Vy phi chng ci
bn tay dp dnh m hi ca Ho chnh l biu hin ca ci s cha hon
thin ang cn tn ti trong con ngi anh. V Qu chp nhn i bn tay y
chnh l chp nhn ci mt cn thiu st, cn hn ch ca Ho. Con ngi l
87

Lun vn thc s

Trn Th Thi

vy y, c ai hon thin u. V nu ra ci iu cn thiu chnh l Nguyn

Minh Chu mun hng con ngi ta n mt s hon thin, n s trn vn
hn.
Chi tit i bn tay dp dnh m hi ca Ha c mt gi tr quan trng
trong vic pht trin tnh cch nhn vt Qu. Sau khi Ha hy sinh, Qu mi
nhn ra c rng l mt i bn tay y ti nng. Qu sng trong ni
au n vt v khi mt ngi yu, trong ni khc khoi chim nghim tnh
cm ca mnh vi nhng ngi n ng khc.Tri qua nhiu au kh, mt
mt, trn tr, tm kim cui cng Qu cng tm li c chnh bn thn mnh.
Khi th hin nhn vt lo Khng trong Khch qu ra nh vn Nguyn
Minh Chu cng c bit ch n hnh nh bn tay ca lo. Bn tay lo
chng cn l hnh th mt ci bn tay con ngi na. Hai bn tay lo y
nhng ch ni u ni cc, cc ngn vn vo v bc mt lp da ging nh mt
th v cy, v c bn tay lo ging y nh mt to r cy va mi o di
t ln [8, 371]. i bn tay ca lo Khng l minh chng cho cuc i y
lam l ca lo. S tng tri, ni vt v nhc nhn in hn ln i bn tay k
cc ca lo. Bng chnh i bn tay y, t nhng ngy mi ln min ni kim
t khai hoang lo nht , pht c, trng khoai, trng sn nui sng gia
nh. i bn tay ca lo chng minh cho s khc kh nhc nhn v tnh
yu lao ng ca lo. Tuy nhin th ci v b ngoi ca lo cng phn no
bc l ci tnh cch chng ging ai. n gin mt iu v lo l lo Khng.
Trong Ma tri cc Min Nam, nh vn khai thc tht ti m, c th
i bn tay ca Ton lm ni bt ln ci bn cht ca con ngi y. Nh
vn Nguyn Minh Chu rt kho lo khi th hin i bn tay ca Ton
nhiu trng thi khc nhau, nhm phi by ci b mt tht, bn cht tht
ca con ngi Ton.
Bn tay Ton li mt n tng rt mnh trong nhn vt Ti. Nhn
vt Ti khng th qun c ci bt tay u tin ca Ton - ngi ch huy
tiu on. M c l n tr thnh ni m nh trong lng ti. Ton nm ly
tay phi ca ti rt lu, y v vp, y h hi, mi ngn tay ca anh m
88

Lun vn thc s

Trn Th Thi

trm ln v xon xut ly bn tay quen cm bt vn rt hay rt r nhng li

y nhy cm ca ti, tng chng nh mi ngn tay ca ci bn tay st
c bu cht ly ti sut i, t nht l trong ngh ca ti ngay lc by gi,
c ngn tay c mt ri trong nhng ci vut ve, c ngn c tht cht ly nh
mt si dy buc trong lc ngn tay v cng rn chc c qup cht vo nh
m ca mt con chim c [8, 529-530]. V trong khi ngi ni chuyn th Hai
bn tay ca Ton khng lc no ngng mn m mt vt g , bn tay lc
cm ci hp thuc l, lc cm chic chn, nhng ngn tay di v trng nh
ngn tay n b lc th an vo nhau che kn ci vt c cm, lc th nhng
ngn tay dui thng ra, nhng u ngn ng nguy vn gin ci vt c t
nm trong lng bn tay [8, 532]. i bn tay ca Ton c l khng lc no
yn, n lun ca quy, ngay trong cuc hi hc tp th bn tay lc ny
ang vut ve cnh tay phi ri hai bn tay mn m chm cha kho Bn
tay ca Ton lun lun thay i trng thi. S thay i cho chng ta ci
cm gic gh s. Tnh cch con ngi Ton nh c lt ra t i bn tay y.
Mt con ngi t ra rt khn ngoan li cng rt lc li. Cha dng li ,
bn tay Ton cn c nh vn miu t l mm mi, p (533). Ci
mm, ci p khng to cho chng ta ci cm gic mun c ngm nhn,
chim ngng. Bn tay to cm gic kh th cho chnh bc s Khot v
c Phc, n cn gy cho tt c ai ngi trc n mt cm gic nh ngi trc
mng vut ca mt con mo, hoc con h ang a gin vi con mi [8,
533].
c bit l mi c ch ca i bn tay Ton c nh vn miu t t m,
c th hn khi ton gp li ngi m. Cng vi mt nt mt th v nghim
khc, Ton ngi yn, mi ngn tay theo thi quen khng ngng mn m
chm cha kho. Ri mt cnh tay nng nhc a ln ngang lng ngi m
nhng ci cnh tay y nh b ct ri khi c th Ton, nm thng tht
gia ng sng lng ca ngi m gi mt lc ri t nhin ri thng
xung. V sau d Ton vng hai cnh tay di m ly ngang lng m hi
lu mt cch tht thm thit [8, 542]. Ton bc l bn cht ca mt con
89

Lun vn thc s

Trn Th Thi

ngi o c gi to, khoa trng tnh cm khng c tht ca mnh, cn

khng khip t hi hn khi ngay sau Ton li a c hai bn tay ln vi
vng vut li mi tc b lm ri b v khi thy nhng ngn tay n t,
Ton li a my ngn tay ln mi ngi. Bn tay y nh ang cht cha c
mt s gh tm ca Ton i vi chnh ngi m ca mnh. Bng nhng chi
tit rt c th khi miu t bn tay ca Ton, nh vn cho chng ta hiu hn
bn cht con ngi Ton v c bit l ci thi lnh nht, dng dng ca
anh i vi ngi m. M cao hn na cn l s bt hiu ca chnh Ton,
s bt hiu ca ngi con i vi m.
Bng nhng chi tit miu t ngoi hnh, Nguyn Minh Chu to cho
nhn vt ca mnh s hp dn sinh ng. c th l nhng yu t ngoi
hnh rt nh nhng n gp phn vo vic th hin tnh cch, s phn, i
sng ni tm ca nhn vt.
Trong nhng sng tc ca mnh, nh vn Nguyn Minh Chu lun t
vic xy dng nhn vt ln hng u. Mi nhn vt u gp phn vo vic
biu hin nhng kha cnh hin thc m ng mun phn nh, nhng t tng
m nh vn mun truyn t. ng nh iu m ng ni: Mi truyn
ngn ti nu ra mt trng hp c th v xen vo mch k chuyn, ti bn
bc v quan nim sng hoc bo ng mt iu g [37, 100]. ng thi n
cng th hin s n lc tm ti khng mt mi ca nh vn trn cuc hnh
trnh i chinh phc mt th gii y b n- con ngi.
2. Ngh thut xy dng tnh hung.
Tnh hung (hay cn c gi l tnh th) l mt trong nhng yu t
ngh thut c bn ca tc phm vn xui t s. Cc nh vn Vit Nam cng
rt coi trng vai tr ca tnh hung trong truyn ngn hin i.
Nguyn Kin cho rng: iu quan trng i vi truyn ngn l phi
la chn c ci tnh th, n bc l ra nt ch yu ca tnh cch v s phn,
t n c trng cho mt hin tng x hi [65].
Nh vn Nguyn Ngc: Truyn ngn du sao cng phi ngn, do
th thut ca truyn ngn l th thut im huyt. Trn c th con ngi
90

Lun vn thc s

Trn Th Thi

cng nh trn c th cuc i, c nhng huyt im no , c th lm rung

ng tt c. Truyn ngn nhm vo . Truyn ngn im huyt bng cch
nm bt trng nhng tnh hung cho php phi by ci ch yu nhng li b
che du trong mun mt cuc sng hng ngy. Nhn chung mi truyn ngn
bao gi cng c xy dng trn mt tnh hung, khai thc tnh hung y
[67].
Nguyn Thnh Long rt tm c vi hng tm ti tnh hung trong
sng to truyn ngn: Nh vn t vn dng nhng suy ngh ca mnh vn
sng ca mnh t mnh ra nhng m mng, trong mi m mng cho chu tun
li nhng con ngi vn xa cch, cho h tham gia vo ch anh hng suy
ngh, t s tham gia v nhng quan h gia h vi nhau s ny ra tnh
cch ca h. y l cch t con ngi vo nhng tnh hung [65].
Nh nghin cu Bi Vit Thng kt lun mt cch tng qut v bn
cht ca tnh hung nh sau : Mi truyn ngn ch cha ng mt tnh hung,
v th tnh hung tiu biu phi cng lc thc hin cc nhim v ngh thut:
- Gn kt cc nhn vt cng tham gia mt s kin, bin c c ngha
no .
-Bc l quan h v tnh cch nhn vt.
-Th hin ch [66].
C th ni, tnh hung c coi l mt khu then cht ca sng tc vn
xui m c bit nht l truyn ngn. T cc nh nghin cu n nhng ngi
sng tc u tha nhn vai tr quan trng ca tnh hung.
Nguyn Minh Chu l nh vn lun c thc su sc v con ng
sng to ngh thut ca mnh. Chnh v vy m khi sng tc ng rt quan tm
v ch trng n vic sng to tnh hung (hay cn gi l tnh th). Theo
Nguyn Minh Chu, tnh th l s tc ng qua li gia con ngi vi
hon cnh. Nhng nh vn c ti l nhng ngi c ti to ra nhng tnh th
xy ra truyn va rt c bit va mang tnh ph bin, hoc tng trng. C
nhng nh vn li c tnh a nhn vt vo nhng va chm bnh thng hng
ngy, nhng tnh th giao tip bnh thng hng ngy, ai cng nhiu ln
91

Lun vn thc s

Trn Th Thi

tri qua v ci tnh th xy ra truyn li nm trong tm trng, tnh cch ca

nhn vt [37, 324]. V nh vn cng c bit nhn mnh vai tr ca tnh
hung trong tc phm. Mt tnh th hay s quyt nh trc tip n s hnh
thnh tc phm vn hc m c th l i vi truyn ngn. Vi truyn ngn v
vi mt tc gi c kinh nghim vit, ti ngh rng i khi ngi ta ngh ra
c mt ci tnh th xy ra cu chuyn tht hay, th l coi nh xong mt na
[37, 320].
Nguyn Minh Chu quan nim rng Tnh th truyn khng cn n
nhng mu thun gay gt nh kch, nhng n l ci c chc chn, ht sc c
th v mang tnh ring, ct truyn v nhn vt nng ta vo thc
hin c lc tt c nh ca tc gi. V nh mt cy cc vng chc cho
mt cy b leo ln m ra hoa tri [37, 321]. Vi Nguyn Minh Chu, tnh
hung truyn phi va mang tnh cht c bit li va mang tnh ph bin. ng
c mt cch so snh kh c o. ng v tnh th truyn nh mt cy cc
vng chc cn ct truyn v nhn vt l mt cy b leo ln ci cc y m ra
hoa tri. Tnh th l mt ch da vng chc cho ct truyn v nhn vt
nng ta v pht trin. Nh c tnh th m ct truyn v nhn vt truyn ti
c t tng ca tc phm ti ngi c mt cch c th, r rng m cng
khng km phn su sc. Nguyn Minh Chu khng th hin cuc i con
ngi, nhn vt mi lc, mi ni trong mi hon cnh, m ng chn
trong ci dng i xui chy mt khonh khc thi gian m cuc sng
m c nht, cha ng nhiu ngha nht, mt khonh khc cuc sng, vi
mt vi s vic din bin s si v cng bnh thng thi (hoc c th dn
dp v khng bnh thng) nhng bt buc con ngi vo mt tnh th phi
bc l ra ci phn tm can nht, ci phn n nu su kn nht, thm ch c
khi l ci khonh khc cha c mt i ngi, mt i nhn loi [37,
313]. Nguyn Minh Chu c bit ch n ci phn su kn bn trong tm
hn con ngi ch thng qua mt khonh khc m c nht trong cuc i
con ngi. V t ng khi qut ln nhng vn c ngha x hi ln lao.

92

Lun vn thc s

Trn Th Thi

lm c iu , Nguyn Minh Chu lun lun c thc a con ngi

vo nhng tnh hung i thng .
Trc nm 1975, tnh hung t ra trong sng tc ca Nguyn Minh
Chu c th ni l khng c g c bit. Nhn vt thng c ng t vo
cc tnh hung giao tranh cng thng gia ci chung v ci ring, gia s
sng v ci cht, ri cui cng phm cht anh hng trong mi con ngi
bao gi cng chin thng v ni tri ln trn ht. Tnh th c ngha nh l
s th thch ca hon cnh t con ngi bc l hnh ng v bn cht
ca mnh.
T sau nm 1975, thc tin vn hc chng minh rng ci gy nn s
hp dn li cun trong vn xui ni chung v truyn ngn ni ring khng
phi l nhng tnh hung ly k. Chnh v vy m giai on ny, Nguyn
Minh Chu hng ngi bt ca mnh vo i thng khai thc nhiu
loi tnh hung khc nhau, i vo chiu su tm hn con ngi vi nhng tm
t tnh cm, din bin tm l phc tp. Tnh hung truyn ca Nguyn Minh
Chu dng nh khng c nhng mu thun gay gt, ln n nh im nh
trong kch. Th nhng n li buc nhn vt phi sng trong suy ngh, dn vt.
Quan nim v tnh hung ca Nguyn Minh Chu c th hin r
trong sng tc ca ng thng qua mt vi dng tnh hung tiu biu nh: Tnh
hung t nhn thc trong Bc tranh, Du vt ngh nghip, tnh hung tht nt
trong C lau, Mnh t tnh yu, Ngi n b trn chuyn tu tc hnh, tnh
hung tng phn trong Hng v Phai, M con ch Hng, tnh hung lun
trong Chic thuyn ngoi xa
Trong Bc tranh c hai cuc gp g cng chnh l hai tnh hung ca
tc phm. Tnh hung u tin l cuc gp g tht tnh c trong chin tranh
gia nhn vt ti- ngi ho s v ngi lnh. Trong cuc gp g ny, bng
hnh ng c th ca ngi lnh l gip ngi ho s a tranh qua dng l
ln lm pht l v p cao c ca tm hn ngi lnh. V ri sau cuc gp
g y, hai ngi li tip tc con ng ca ring mnh. Ngi c c cm
gic cu chuyn tng nh chm dt y. Th nhng, sau chin tranh
93

Lun vn thc s

Trn Th Thi

ngi ho s li ri vo mt tnh hung khc. Cuc gp g hon ton bt ng

ln hai lm o ln cuc sng vn ang rt bnh yn ca ngi ha s.
Ngi ho s gp li ngi lnh nm xa, khi by gi anh l ch mt qun ct
tc. Trong cuc gp g ny vi thi dng dng nh c tnh khng quen
bit ca ngi th ct tc lm cho lng tm ca ngi ho s dn vt, day
dt. Trc s im lng ca ngi lnh nm xa, cu chuyn tng nh khng
c bt k mt bin c no. Nhng thc ra xung t truyn li ang ln vo
bn trong- trong tm hn ngi ha s mi lc mt d di hn. Ngi ho s
vi nhng dng x ni tm gay gt v thc v ti li ca mnh. Ngi ho s
phi i mt vi lng tm t nhn thc nhng sai lm ca mnh. V bn
thn ngi ho s cng khng th tha th cho chnh nhng hnh ng trc
kia ca mnh. y chnh l im rt thnh cng trong ngh thut to dng tnh
hung ca Nguyn Minh Chu.
Trong Ngi n b trn chuyn tu tc hnh, sut mt thi tui tr
Qu i tm cho mnh mt thnh nhn trong cuc i, v t chia tay ngi
yu trung on trng Ha, ch v i bn tay lc no cng dp dnh m hi
ca anh. Cu chuyn tng l bnh thng nh vy nhng nh vn li a
Qu vo mt tnh hung tht c bit. Nh vn cho Ha ngi yu
ca ch hy sinh trong mt trn nh. ri sau ci cht ca ngi yu ch mi
nhn ra rng ch yu anh n nhng no. Ch sng trong au n, dn vt.
V chnh ci cht ca ngi yu cng lm thay i cch suy ngh ca ch.
Ch hiu ra trn i khng c thnh nhn, mi ngi bng nhng vic lm ca
mnh s gp phn lm p hn cuc sng. y l mt s nhn thc ng n
ca mt con ngi y trch nhim vi i.
Tnh hung trong truyn Nguyn Minh Chu dng nh khng c
nhng mu thun qu gay gt, ln n mc nh im, nhng n li buc
nhn vt phi sng trong nhng suy ngh, dn vt. Chnh v vy m tnh
hung truyn ca Nguyn Minh Chu cng tr nn c o hn, su sc hn.
t nhn vt vo nhng tnh hung c tnh c bit, Nguyn Minh Chu ch
yu i phn tch ci th gii bn trong con ngi lm ni bt ln ci phong
94

Lun vn thc s

Trn Th Thi

ph, phc tp ca i sng con ngi. Vic to ra nhiu tnh hung khc
nhau, nh vn mun hng ti th hin mt cuc sng ton din. ng thi
cng th hin nhng t tng ca nh vn m ng mun gi n vi chng ta,
vi bn c.
3. Kt cu.
Theo t in thut ng vn hc th kt cu l ton b t chc phc tp
v sinh ng ca tc phm, kt cu th hin mt ni dung rng ri, phc tp
ca tc phm. T chc tc phm khng ch gii hn s tip ni b mt,
nhng tng quan b ngoi gia cc b phn, chng on m cn bao hm
s lin kt bn trong, ngh thut kin trc ni dung c th ca tc phm. Kt
cu l phng tin c bn v tt yu ca khi qut ngh thut. Chc nng
ca
kt cu rt a dng: va gip bc l tt ch v t tng ca tc phm, va
gip trin khai, trnh by hp dn ct truyn, to cu trc hp l h thng tnh
cch, t chc im nhn trn thut ca tc gi, nhm a tc phm t n s
ton vn nh mt hin tng thm m.
Nh vy, kt cu l chin lc, nh hng ca tc phm. Tuy nhin,
lu nay nhiu ngi vn dng khi nim kt cu ln ln vi b cc. B cc l
sp xp, phn b cc chng on, cc b phn ca tc phm theo mt trnh
t nht nh. B cc l mt phng din ca kt cu. Nh vy mt gc
no chng ta c th thy b cc v kt cu ct truyn c nt tng
ng. Tuy nhin th n vn khng phi l mt.
Trong cc bi tiu lun ca mnh, nh vn Nguyn Minh Chu cng
dng khi nim b cc trong ngha tng ng vi kt cu bn v cch
t chc, cu trc truyn ngn.
Nguyn Minh Chu quan nim rng, cc th loi trong vn xui t s
nh tiu thuyt hay bt ku phi coi trng tnh hm sc v b cc. Th
nhng truyn ngn l s nhn mnh hn, yu cu truyn ngn cao hn,
nghim ngt hn [37, 333]. Truyn ngn i hi ngh thut b cc phi c
sc hn bi v Ni n truyn ngn l ni n ngh thut ca b cc v s
95

Lun vn thc s

Trn Th Thi

hm sc [37, 333]. Nhiu nh vn cng rt cao v tr ca b cc i vi

truyn ngn. Nh nh vn Nguyn Quang Sng cho rng: Vit truyn
ngn tc l chi b cc.
V nh vn Nguyn Minh Chu cng cho rng: Ngi vit truyn
ngn c kinh nghim bao gi cng phi bit dng b cc ca ct truyn
to nn chiu su v kch tnh trong tm l nhn vt [37, 317-318]. Nh vn
c ti, mt ngi ngh s ch thc l phi bit sp t kho lo cc chi tit, s
kin to nn mt chiu su trong ni tm nhn vt. V khi c chiu su
th t n s m ra mt chiu rng. Mt tc phm hay phi l mt tc phm to
ra c sc lin tng rng ri trong lng bn c. ng thi n c mt sc
bao qut vt ra ngoi khun kh ca s lng nhng trang vit ca th loi.
Nh nh nghin cu Bi Vit Thng tng ni: Sng tc truyn ngn l
mt th thch ti ngh ca nh vn, cng l mt cch nh vn t th hin
mnh Trong nhng tm ti ngh thut th loi ny, nu ni khng qu th
tm ti kt cul cp chin lc quyt nh s thnh cng tc phm tm v
m, c tnh cht vch li sng to [67, 109].
Khng ch c truyn ngn, m k t sau nm 1975, kt cu tiu thuyt
cng c cc nh vn ch tm ti. Khng cn nhng b tiu thuyt di
hng nghn trang nh thi chng Php, chng M, tiu thuyt thi k i mi
thng gi gn trong mt tp, dung lng tc phm c tinh gin gip cho
kt cu tc phm c linh hot v sng to hn. Ph gio s, tin s L Hoi
Thu tng nhn xt: Tiu thuyt sau nm 1975, c bit l thi k i mi
(t 1986 tr li y) khi ng, khi sau vo mch chnh th loi [71,
56].
Nh vn Nguyn Minh Chu c bit ch trng n vn b cc
trong sng tc vn xui, m nht l i vi truyn ngn. ng thy c tc
dng ca b cc trong vic gp phn cng cc yu t khc nh ct truyn,
nhn vt, ch t tng lm nn s thnh cng cho tc phm.
Nhng sng tc vn xui sau nm 1975 th hin mt s sng to r
rt ca nh vn trn con ng i mi kt cu. Nguyn Minh Chu khng
96

Lun vn thc s

Trn Th Thi

tun th nhng kt cu vn bn cht ch theo kiu truyn thng na m n

c s linh hot v phong ph hn rt nhiu. T quan nim ngh thut v s
vn ng, bin i phc tp ca cuc sng con ngi, Nguyn Minh Chu
tip cn vi nhng kiu kt cu mi - kt cu tm l. S sng to kt cu
em li nt hp dn ring ni nhng sng tc vn xui ca Nguyn Minh
Chu.
Sng tc vn xui sau nm 1975 ca Nguyn Minh Chu ch yu c
xy dng trn c s ca nhng hi tng, k c v tm trng ca nhn vt,
nh Ngi n b trn chuyn tu tc hnh, Chic thuyn ngoi xa, Khch
qu ra, Phin ch Git, Ma tri cc Min NamNh vn khng ch
miu t nhng hnh ng bn ngoi m tp trung bc l trng thi tm tng
ca nhn vt. Con ngi c khm ph phng din i sng ni tm vi
v vn trng thi khc nhau ca nhng tim thc, v thc, hi cCt truyn
vi nhng chi tit, s kin khng cn chim gi vai tr c bn na m li
xung hng th yu sau tnh cch. Vic phn tch ni tm tr thnh phng
tin ngh thut ch yu ca cch dng truyn thi k i mi. Kt cu tm l
to iu kin nh vn khm ph chiu su tm l nhn vt. Ta cng bt
gp kiu kt cu ny trong mt s tc phm. Nh tiu thuyt Chim n bay ca
Nguyn Tr Hun, Thn phn tnh yu ca Bo Ninh, n my d vng ca Chu
Lai, truyn ngn Ma ng m p ca Nguyn Th Thu Hu, Ngi st li
ca rng ci ca V Th Ho
Theo kiu kt cu tm l, mt s tc phm c kt cu mch lc, r rng,
c m u, c kt thc nhng mt s tc phm li c kt cu lng lo, kt
thc m.
Sau nm 1975, Nguyn Minh Chu t b kiu kt thc khp kn
chm ht vn . Thay vo l mt kt thc m. Phn ln nhng tc
phm giai on sau ca Nguyn Minh Chu u kt thc theo kiu gi ,
m ng vn , che y thng ip cui cng, buc ngi c phi suy
ngh, t tm ra kt lun. Mt ci g cha y ni truyn Nguyn Minh
Chu li ong y cho c gi nhng khao kht c hiu, khm ph, tm ti.
97

Lun vn thc s

Trn Th Thi

Thng ip m Nguyn Minh Chu mang n cho c gi thc s c du

kn trong nhng tc phm. Nh ph bnh c Hiu ni: t ci lgc
ca ngn ng trn b mt, truyn i ti ngn ng th hai, ngn ng biu
tng (), truyn khng cho php mt ngha no , n m cho mi
nhm ngi c mt chn tri [23, 256]. Chng ta c th kho st mt s tc
phm thy r c iu y.
Tc phm Ngi n b trn chuyn tu tc hnh ln theo cuc i
phiu lu ca con tu cuc i mt ngi ph n, l Qu, vi cuc hnh
trnh nhc nhn i tm hnh phc v tm chnh bn thn mnh qua nhiu ga
khc nhau ca cuc chin tranh v ho bnh. Ch ang p con tu mng du
lang thang i tm kim ci chn tri ca nhng gi tr tuyt i hon m,
nhng con ngi tuyt i hon m, ci iu chng bao gi c, cn kht chy
lng ca mt tm hn n b qu ham h [8, 167]. Th m khi tc phm kt
thc, ngi c vn khng th bit trc c chuyn tu cuc i ca Qu
s dng li ga no.
Phin ch Git c mt ci kt tht k l. Lo Khng au n khi phi
bn con b- hin thn ca cuc sng c cc, na ngi na vt ca lo. Con
ng gp ghnh xung phin ch Git cng l on ng y chng gai,
th thch m lo v ang phi tri qua. Xt xa cho thn phn mnh, lo
Khng m c c thot ra khi cuc i c cc. Lo gii phng cho con
khoang en, c xua ui n vo rng su vi cm gic ang xua ui ci s
phn qu i nhc nhn ca lo ra khi i lo, ci s phn na ngi na
con vt [8, 608]. Nhng ri nh mt nh mnh, con khoang en li tr v
nhn nhc chp nhn s phn. Con vt ngc cp mt y nhn nhc v
su no ln nhn lo Khng. l ci nhn ca mt sinh vt t nguyn chp
nhn s phn. ng lng thinh bn chic xe cht y ci m lo thay n
tot m hi mt mnh ko v c n y, lo Khng cng ch bit ni g vi
con vt, li cng khng th trch mc, lo ch a mt nhn ngi bn lm n
thn thit bng ci nhn cng y su no v phin mun [8, 613]. D
c lo Khng gii thot, tr n v vi ni rng t do, th nhng cui
98

Lun vn thc s

Trn Th Thi

cng n li quay tr v vi lo Khng, vi s tri buc an ton v quen

thuc vi n. y cng chnh l mt cu hi ln v cuc i, s phn cng
nh bn cht ca ngi nng dn ni ring v con ngi ni chung. T do
thc s, hnh phc v gi tr thc s ca cuc i l g? Tt c hy cn
ng v ch i mt cuc i thoi tip tc ko di ngay c khi bn di chc
tinh thn cui cng ca nh vn khp li.
Vi Khch qu ra ngi c tip tc suy ngh v iu m Nguyn
Minh Chu cn ng. Liu con ngi ta c du mi c s tht hin nhin
qua vic a con tm v vi b . V liu s chi b vic th ho ca
ngi nng dn c thc hin c khng? V c nn khng? Nguyn Minh
Chu khng a n mt quyt nh p t cho ngi c. Con ngi ta s x
s th no trc hin thc cuc sng, l iu m nh vn cho ngi c
t suy ngm.
4. Ging iu.
Trong sng tc vn ngh ni chung v vn xui ni ring, ging iu
c xem nh l mt phm tr thm m c vai tr rt ln trong vic to nn
phong cch ngh thut ca nh vn. Khrapchenc cho rng: ti, t tng,
hnh tng ch c th hin trong mt mi trng ging iu nht nh,
trong mt phm vi, mt thi cm xc nht nh i vi i tng sng tc,
i vi mt khc ca n, hiu sut cm xc, li k chuynca li l tr tnh
trc ht th hin ging iu ch yu vn l c trng ca tc phm vn
hc vi t cch l mt th thng nht hon chnh.
Ging iu ca tc phm c khi ngun trc ht t cm hng ch
o ca nh vn. mi thi k vn hc, tng ng vi quan nim v hin
thc, v con ngi, vn xui li c mt ging iu ring.
Cng vi s thay i trong quan nim v con ngi, ging iu trong
nhng sng tc sau nm 1975 ca Nguyn Minh Chu cng c s i khc.
Ci ging iu trang trng, ngi ca vi cht tr tnh m p ca thi k chng
M nhng ch cho ci cht ging t vn lo u, trm t su lng v mang
m cht trit l, chim nghim v con ngi v cuc sng.
99

Lun vn thc s

Trn Th Thi

Chng ta bt gp trong nhng sng tc trc nm 1975 ca Nguyn

Minh Chu ci ging iu ngi ca. Bi giai on con ngi c nhn
nhn phn nhiu v p ngoi hnh v tm hn. Nh Ca sng, Du chn
ngi lnh, Nhng vng tri khc nhau Sau nm 1975, cuc sng ca
chng ta phc tp hn rt nhiu. con ngi hi t c tt v xu, cao c v
thp hnChnh v th m ging iu tc phm cng tr nn a thanh v
phc iu hn.
Truyn ngn Bc tranh c nh gi l tc phm c nhiu ging iu
nht. Trong tc phm ny tht kh chng ta phn bit c u l ging
tc gi, u l ging nhn vt. Ton b tc phm dng nh l cuc i thoi
trong c thoi ni tm ca ngi ho s. chng ta thy c ging iu
va ma mai giu ct, c lc li anh thp hng hn. Nhng ni bt ln trn
tt c vn l ci ging thm trm, khc khoi ca mt tm hn ang qun qui
trong s ging x bi nhng sai lm mc phi trong qu kh. l ci
iu ch c th xy ra khi con ngi ta bit n nn, au kh trc nhng li
lm ca mnh. V iu ny cng ch c th xy ra nhng sng tc sau nm
1975 ca Nguyn Minh Chu m thi, khi nh vn c nhng thay i trong
cch nhn nhn nh gi con ngi.
Nu trc y, con ngi m c bit l ngi cch mng lun c
nh vn Nguyn Minh Chu nhn nhn mt chiu tt p th by gi con
ngi c ng nhn nhn trong s phc tp ca n vi c tt, xu ln ln.
Chnh cch nhn mi v con ngi em li c s nht nh cho Nguyn
Minh Chu to c nhiu ging iu hn cho nhng sng tc sau ny ca
ng.
Ging iu thm trm, giu trit l l mt c im mi trong nhng
sng tc sau nm 1975 ca Nguyn Minh Chu. Sau chin tranh, nh vn
cng vit v chin tranh cch mng v ngi lnh, nhng thay v ging iu
ngi ca y ho sng, chng ta li bt gp trong nhng sng tc ca Nguyn
Minh Chu ci ging iu xt xa trn tr. Bi nhng vn m ng t ra
trong nhng sng tc giai on ny chnh l nhng vn ca t nc v
100

Lun vn thc s

Trn Th Thi

con ngi sau khi bc ra khi cuc chin tranh. Bao trm ln cc tc phm
Min chy, Nhng ngi i t trong rng ra, Cn ging, C lau, Ma tri
cc Min Nam, Ngi n b trn chuyn tu tc hnh, Khch qu ral
ging iu phc hp, va c ging ngi ca li va mang m nt khc khoi,
trm bun, au xt
Min chy v Nhng ngi i t trong rng ra l nhng tc phm vit
v quang cnh t nc va bc ra khi cuc chin tranh vi nhng bn b
ca cuc sng, cnh lm kinh t mt n v b i. Tc gi a vo
trong ci ging iu va xt xa trc nhng mt mt, hy sinh m chin
tranh gy ra xen ln vi nim t ho v tinh thn nhn o v nhng phm
cht tt p trong truyn thng ca con ngi Vit Nam.
Trong Cn ging v C lau, nh vn Nguyn Minh Chu li i vo
khng gian hp hn, ngi bt nh vn nh xoy su hn vo nhng kh au,
nhng mt mt ca tng gia nh, tng c nhn v s phn con ngi.
Trong C lau l cuc i ca Lc- mt ngi lnh b chin tranh
chm ngang cuc i ra lm hai na. Nim hnh phc khng th no t xit
ca Lc chnh l anh may mn c sng st tr v. Nhng nim vui y cng
khng th no kho lp c nhng mt mt, au n m anh ta phi i mt.
Ci gia nh m anh tng gn b by gi v, ngi v ca anh i
ly chng khc sng trong mt gia nh mi. Lc ng trong s ging x gh
gm ca tm trng. Anh phi i li nhng g thuc v mnh mt m
khng cn n nhng ngi khc s ra sao, m c th l i li v mnh,
ko Thai v vi anh. Hay anh s l mt ngi cao thng, y lng v tha, hy
sinh cho hnh phc ca bn thn Thai c sng bnh yn trong ci gia
nh mi y. Chn con ng no cng khng th d dng i vi Lc. Ngi
bt Nguyn Minh Chu t con ngi ta vo mt th thch gh gm qu.
Nhng cui cng th nh vn cho Lc la chn cch hy sinh hnh phc
ca mnh Thai tip tc cuc sng m nng ang c. Phi la chn Lc dn
vt, trn tr n au n, qun tht ci lng. Bi v Lc cng l mt con
ngi rt i bnh thng nh bao con ngi khc. Lc cng mun cho ngi
101

Lun vn thc s

Trn Th Thi

khc c hnh phc nhng anh cng cn phi c hnh phc ring cho mnh,
anh rt mun c hy sinh nhng anh cng phi dnh ly nhng g tt p
cho mnh. Lc hi t tt c nhng g cng rt ngi nht. Chnh v vy m
anh khng d dng la chn, anh phi dn vt, phi au n. ri tng
cu vn, tng ch, Nguyn Minh Chu nh xoy vo lng ngi c mt
nim cm thng su sc. Gi nh Lc l nhn vt ca thi k vn hc trc,
khi m ging iu ngi ca ang bao trm, nhn vt c thi v ho th c l
Lc hy sinh ci hnh phc ring ca mnh m khng cht n o, dn vt.
V nhn vt ca Nguyn Minh Chu c l cng khng lm khc khoi tri tim
ngi c n th.
Trong Ma tri cc Min Nam, ci ging iu trm bun khng ch
bao trm ln nhng mt mt au thng m chin tranh gy ra m cn l
s xt xa, lo lng trc s tha ho v nhn cch, xung cp v o c, nhn
phm, cch ng x ca con ngi.
Tnh thm trm ca ging iu trong nhng sng tc ca Nguyn Minh
Chu c th hin di nhiu sc thi c th. Vo u nhng nm 80, sng
tc ca Nguyn Minh Chu c xu hng i vo nhng trit l. Xu hng ny
chi phi rt ln n ging iu ca truyn. D lnh vc no, chin tranh
cch mng hay i t th s th tnh thm trm ca vn xui Nguyn Minh
Chu u th hin qua nhng trit l. Trit l m nh vn a ra trong tc
phm thng c th hin, c rt ra t chnh cuc i, suy ngh y
chim nghim ca nhn vt.
Trong Bn qu, Du vt ngh nghipl nhng tri nghim ca con
ngi cui i nhn li. Con ngi ta trn ng i tht kh trnh c
nhng ci iu vng vo hoc chng chnh [8, 326]. Con ngi ta thng
xuyn khng hon ho nhng c nhng khonh khc hon ho, vo nhng lc
y ton b c th vt cht tr thnh mt php tnh khng c sai s, s tnh to
ca cc gic quan, tnh tin on ca tr tu v c trc gic cng mt lc nh
hon ho [8, 315]. Ai cha sng nhiu khng th hiu trong i ngi ta
thnh thong c nhng lc nh th, khng cn mt t cht no hon ho,
102

Lun vn thc s

Trn Th Thi

nhng vng di yu t v ngu ngc n mc khng th tng tng c [8,

320].
Qu trong Ngi dn b trn chuyn tu tc hnh c rt nhiu
nhng trit l chim nghim v cuc i v tnh yu trong cuc hnh trnh i
tm mt thnh nhn trong cuc i. Cuc i khng c thnh nhn, cng nh
khng c mt ngi no m tm hn hon ton khng th cu cha c
na [8, 195]. Nhng cng c khi trit l li c th hin mt cch trc
tip bng ngn ng ca tc gi. Nh trong Mt ln i chng nh vn vit:
ti mun rng, chng ta- cc bn c v ti nhn danh loi ngi, th lm
mt cuc i chng vi loi vt- mt cuc i chng gia thin v c, gia l
tr tr tu v bn nng m qung (Cng l mt cuc i chng gia hai mt
nhn cch v phi nhn cch, gia ci hon thin v ci cha hon thin, gia
nh sng v nhng khong bng ti vn cn ri rt bn trong tm hn mi
con ngi- ming t nng nu v gieo mm ca li lm v ti c) [8, 364].
Cng ni ln nhng trit l c tnh chim nghim v cuc sng con
ngi, bn cnh ci ging iu thm trm, khc khoi, Nguyn Minh Chu
cn a vo trang vit ca ng ci cht ging hi hc. Ging iu ny chng
ta bt gp nhiu trong cc truyn ci, truyn ng ngn. Trong vn xui hin
i, nh vn Nam Cao, Nguyn Cng Hoan s dng nh mt s trng v
tr thnh nt c trng trong phong cch ca nh vn. Nhng vi Nguyn
Minh Chu, y cng mi ch c xem nh l mt nt chm ph trong
phong cch ngh thut ca nh vn. Nhng sng tc ca Nguyn Minh Chu
vit theo ging iu ny khng nhiu, tp trung nhiu nht trong Sm vai,
Hng Trong cc tc phm nh Ngi n b tt bng, Hng v Phai,
Sng mi vi cy xanhch l nhng cu, nhng on hoc nhng c s
dng ngn ng hi hc, nhng hnh nh gy ci v i lc mang hm
giu ct. Tuy nhin l bao trm ln ton b nhng sng tc ca Nguyn Minh
Chu ngi c vn thy ci ging iu thm trm. M c bit l t khi
Nguyn Minh Chu i vo khm ph i sng thng nht ca con ngi vi
nhiu tng su b n ca tng s phn c nhn con ngi th ging iu trong
103

Lun vn thc s

Trn Th Thi

sng tc ca Nguyn Minh Chu tr nn cun ht hn, ngi bt ca ng khin

ngi c phi chim nghim, phi suy ngm.
Trong hai tc phm Khch qu ra v Phin ch Git, Nguyn Minh
Chu i su vo khm ph th gii ni tm ca ngi nng dn. Nh vn
nh ho thn vo nhn vt, sng cng vi nhn vt ni ln ting ni ca
nhn vt. Ging iu trong hai tc phm ny mang nhng sc thi, m iu
ring.
Nguyn Minh Chu m u Khch qu ra bng mt ging iu rt
sung s. Bt u cu chuyn tc gi a chng ta vo cuc gp g ca hai
ch chu. Ging iu bt ln t cu chuyn ca mt cuc gp g thn mt
trong mi quan h rut tht. Mt ngi ch th , mt ngi chu l nng
dn nhng gia h dng nh khng c mt khong cch no. Gia h
c lp y bi s chn tnh v ci m. Mt ngi ch giu tnh cm say
sa nghe li k ca mt ngi chu- mt ngi nng dn cn c v cng rt
t tin. C th dn ra y mt phn cu chuyn k ca ngi chu vi ngi
ch thy c ci s sung s, v t gia h. May lm sao! Ci con Hu
nh ti lc y cng va ghnh hai thng ngoi rung v. t ghnh
xung, n lao theo. N m cht ly thng Dng, ging c con dao qum!
Ti ngh tht h va!..., ch khng th b nh lo cht Ho ba th no
cng c a bin thnh ma ng ct. Ni v php ch ch, con ci nh n
ting l ng cng ch c hai mng l ln, ch bn nh ti c nhng bn a
ln c [8, 371].
Th nhng khi th hin tm l ca nhn vt lo Khng trc cuc sng
th, Nguyn Minh Chu li dng ging iu hi hc. Khng phi giu
ct mt cch ma mai m ch nho mt cch cm thng ci ng nghch
ca mt nh qu ra tnh. Khi ng trc B H, lo Khng pht biu cm
tng mt cch thc th: Rng so vi bc tranh treo vch nh lo th ci
thp ra tht khng ging ci thp ra v nh lo. Ngha l trong hm
suy ngh ca lo, lo Khng vn ly ci thp ra nh lo lm chun mc.

104

Lun vn thc s

Trn Th Thi

Lo Khng ch thy mnh thc s n H Ni khi lo n trc ca

ch ng Xun. V khi nhn thy mt m con gi mt hoa da phn ang
xch trn tay nc mm, m rau, con c, lo tm tm ci v a ra li trit
l theo kiu ca lo. y, ai sinh ra ci ng tri k cng ti thc __ ng tri
lm ra con ngi bch nhn - bch tnh nhng ng tri li kho cho con
ngi mt ci nt m ai cng mc phi: l ci vic n. Ho ra ci anh
dn H Ni no cng phi n. Cho nn mi sinh ra ci ch ng Xun ny to
nh th.
Khi i qua nhng hng tanh ti lo li trit l: lm con ngi
sng trn i, anh no cng phi n cho nn xt cho n cng, rut da u
ging nhau c [8, 398].
Khi loanh quanh hng gi ht vng ny n vng khc, n mi r c
chn trc b h chn tng ngi nh su tng mi bng u hi c ch B4,
lo Khng li trit l: R tht qun man di mi r, nh vi ca, c y nh mt
ci hp st ty y kn mt, nghe bn trong nhc xp xnh nh ang c m
ci, li thy ci dy qun o ang phi, li thy c nhng ci mt ngi l
ra y nh mt l chim b cu ang g trong cc tng chung: c ngi ch
khng phi nh i vng ht, vy m tm mi vn chng thy cng ng u
c [8, 401].
Khi i vo bn trong ngi nh, i ht ln tng trn li xung tng di,
lo li trit l: cng l tht ci anh dn thnh ph, sng nh th ny m
cng sng c, chng c vn tc, chng cy ci, n, , a trn u nhau,
ch thy tng v tng, ch trch ngi no ngi ny c trng nht, ni
kh, ci kh, i kh, phi l!... [8, 401].
Qua nhng trit l ca lo Khng, chng ta nh hiu hn v ci ngi
nng dn t ra rt tho thnh ph y li ang mun che du s lng tng trc
hiu bit cn hn hp ca mnh v i sng thnh ph. Ging iu ca truyn
bng tr nn trm lng dn xung khi lo nhn thy thng Dng - thng con
ca lo. V khi n bt sng ln t pha cc ngi nh m lo vn cha tm
thy c li v nh ng ch gia nhng bc tng chi cht v nhng ng
105

Lun vn thc s

Trn Th Thi

ph khc khu ang nh by tr tim, ch nho lo th ton thn lo run ly

by nh ngi ln cn st v trong tm hn lo t nhin dng ln mt ni
nim c c, lo lm bm gi tn thng Dng, lo ln lt gi tn tng a
con ang trong nh. Lo cu xin n con ng b lo m i, m hy li
vi lo, hy li vi t ct [8, 401].
R b li ha vi v, lo Khng quyt tm ra i bng c. V khi
c chng kin cuc sng ni thnh v gia lc ny lng mnh ang c
n gia ni t khch, lo mi hiu ht gi tr mnh t ni lo sng v gi
tr thing ling ca mi m gia nh. Lo vi v ra tu tr v vi t ct
hn nhin v hoang d. V lo thc s tm thy l mnh lc bnh tm tr li
khi lung gi t nhin thi lng ln trn nc v hai bn ca s toa tu hoLo nhn ra lung gi man di quen thuc.
Nhiu nh nghin cu, ph bnh cho rng Phin ch Git l tc
phm c s giao ho ca nhiu ging iu, l mt vn bn a thanh (
c Hiu). Ging iu c vang ln qua dng thc hn tp v ln xn ca
nhn vt lo Khng. Chnh v vy m khi th l ging kinh s hi hng, lc
xt xa au n, lc li bun b mt miTh nhng trong vn ni ln ci
ging iu trm lng.
Vi nhng tm ti i mi khng ngng v ging iu, vn xui sau
nm 1975 ca Nguyn Minh Chu th hin s n lc sng to ht mnh ca
nh vn trong vic cch tn ngh thut. Trong nhng sng tc sau nm 1975
c s kt hp ca nhiu ging iu khc nhau nhng ni bt ln vn l ging
lo u, trm t, su lng. S i mi v ging iu trong sng tc ca Nguyn
Minh Chu khng phi l s t ph, ph nh hon ton ci c, m nm
trong s cch tn, k tha, bin chng. Ging iu trm t su lng xut
hin t trong vn xui thi chng M ca Nguyn Minh Chu, tiu biu l
trong Mnh trng cui rng v mt phn trong Du chn ngi lnh (tiu
thuyt ban u c tn l Trong khi la. Ngay ci tn Du chn ngi lnh
hm cha tng khi qut v cht ging trm t su lng). Ging iu
gn lin vi cm hng ch o. Ci m hng trng ca, ho sng ca nhng
106

Lun vn thc s

Trn Th Thi

tc phm Ca sng, Du chn ngi lnh nhng ch cho m hng trm

t, lo lng, cho s chim nghm v cuc sng, con ngi v thi i. ng
nh nh ph bnh vn hc Nguyn Tri Nguyn tng ni: Cng vi nhiu
nh vn cng th h hoc tr hn, Nguyn Minh Chu gp phn i mi nn
vn hc nc nh sau 1975, t nn vn hc n thanh iu trong thi php th
hin sang mt nn vn hc a thanh iu, phc iu trong thi php.
Hin nay vn hc ni chung v vn xui ni ring ang n lc chuyn
mnh phc v cng cuc i mi ang din ra tng ngy, tng gi trn t
nc chng ta. S i mi v nhng thnh tu trong sng tc ca Nguyn
Minh Chu thc s gy mt s ch ln i vi cc nh nghin cu, ph
bnh vn hc, vi bn c v vi c trong gii sng tc. Ha vo xu hng
i mi chung ca t nc, nhng g m Nguyn Minh Chu ng gp li
cng c ngha su sc hn. Cng vi thc su sc v ni dung phn nh,
Nguyn Minh Chu rt ch trng n ngh thut biu hin ca vn xui t
s. ng quan tm v cao vic s dng mt cch c hiu qu cc bin php
ngh thut, cc phng thc biu hin, nhm truyn ti mt cch hu hiu
nht t tng, quan nim ngh thut ca nh vn.
S cch tn ca Nguyn Minh Chu trong ngh thut vn xui t s
khng phi l s i mi hon ton m trn c s k tha, pht trin. c bit
l mt s th php ngh thut Nguyn Minh Chu t nhiu nh hng,
tip thu t mt s nh vn ln ca Vit Nam v th gii. V nhng g m nh
vn Nguyn Minh Chu th hin, trn tr, c rt nhiu cc nh vn
sau ny k tha, pht huy.

KT LUN
Khi t nc bc ra khi cuc chin tranh, vn xui Vit Nam
c mt qu trnh t vn ng, i mi rt ng khch l. Bn cnh nhng
trang vn xui vit v nhng vn ln lao ca t nc nh cng cuc xy
dng v bo v t qucvn xui thi k ny hng vo vic th hin con
ngi i t v nhng vn th s.

107

Lun vn thc s

Trn Th Thi

Bn cnh vic i mi v khuynh hng, cm hng sng tc, v ti,

ch , vn xui Vit Nam thi k i mi c nhiu cch tn trong ngh
thut biu t: t kt cu, ct truyn, nhn vt, n cc th php ngh thut
Trong qu trnh i mi ca vn xui Vit Nam thi k i mi th qu
trnh t i mi ca nh vn Nguyn Minh Chu gy mt s ch ln i
vi bn c v vi c cc nh nghin cu, ph bnh.
Vic nghin cu nh gi cng lao to ln ca Nguyn Minh Chu qu
l mt cng vic khng d dng. Trong lun vn ny, trn c s tip thu
kin ca ngi i trc, ngi vit c gng tm hiu, nh gi, phn tch
ch ra c mt cch tng qut nht nhng ng gp c gi tr ln lao, su sc
ca Nguyn Minh Chu i vi qu trnh i mi ca nn vn xui Vit Nam
hin i.
Trc nm 1975 Nguyn Minh Chu l mt trong nhng nh vn tiu
biu ca vn xui thi chng M. Chng ta bit n ng vi cc tc phm th
hin mt cch chn thc v sinh ng cuc chin u anh dng ca c dn
tc. Sau nm 1975, chng ta ch n ng bi ng l nh vn c nhng trn
tr, tm ti i mi sm nht trong quan nim ngh thut v con ngi, v
ti v nhng cch tn trong ngh thut vn xui t s.
Vi mt t duy ngh thut mi nh vn Nguyn Minh Chu th hin
mt cch nhn nhn, nh gi ng n v con ngi. Nu nh trc nm
1975, Nguyn Minh Chu c gng i tm nhng ht ngc n du trong tm
hn con ngi th sau nm 1975 nh vn li hng ngi bt ca mnh i su
khm ph nhng phc tp v nhiu cung bc tnh cm trong tm hn con
ngi. Ci iu m ng tm thy chnh l trong mi con ngi c c ci tt
p ln xu xa, c cao thng, c thp hnV ng lun lo lng, bn khon
v nhng iu cn khim khuyt v nhng mt cn hn ch trong con ngi.
ng mong mun hng h n nhng iu tt p, hng n mt s hon
thin con ngi trong x hi mi.

108

Lun vn thc s

Trn Th Thi

Nguyn Minh Chu cng vn tip tc nhng sng tc ca mnh bng

nhng ti quen thuc nh ti chin tranh cch mng v ngi nng
dn... Th nhng nh vn th hin bng mt cch nhn mi m.
V phng din cch tn trong ngh thut vn xui t s, Nguyn
Minh Chu l mt cy bt c nhiu thnh cng trong vic miu t tm l nhn
vt, xy dng tnh hung, kt cu v ging iu
L ngi m ng cho mt qu trnh i mi, nhng sng tc ca
Nguyn Minh Chu cng khng th trnh khi nhng hn ch. Nhng nhng
g m Nguyn Minh Chu li gip chng ta hiu hn v ng, v con
ng sng to ca nh vn v cm thng v chia s cng nh vn. S
nghip ca Nguyn Minh Chu khng phi l mt con ng d di m l
mt con ng y nhng n lc vt v, thm ch c c nhng nguy him
tng nh khng th no bc tip c. Nhng vi nim tin v vi ti nng
sng to, Nguyn Minh Chu vt qua c nhng kh khn tr ngi .
Qua nhng bi tiu lun ph bnh chng ta hiu thm nhng suy ngh su sc
ca nh vn cng nh nhng trn tr, tm ti trn con ng ngh thut ca
nh vn. Nguyn Minh Chu sng v vit ht mnh nh th y.
nhng trang sch ca nh vn li s mi mi c lch s vn hc nhc ti
nh nhng trang sch va ti hoa va thm m mt tnh yu v hn ca nh
vn vi con ngi vi cuc i. Vi nhng cng hin xut sc trong hot
ng vn hc ngh thut, Nguyn Minh Chu mi mi c ngi ng
thi, c chng ta ngng m. ng xng ng vi nhng li khen ngi
nhit thnh m cc nh nghin cu vit v ng v nhng gii thng m
ng nhn c.
Nhng g m ng th hin, gi gm, hn cng s nhn c mt s
tri n t pha bn c, nhng nh nghin cu v nhng ngi ng nghip.
Nh mt iu tht gin n m nh vn tng mong mi: Nhn cch con
ngi v phong ha x hi nu gi c nh ngy nay l nh a s nhng
con ngi bnh thng xung quanh ta chin thng c ci xu trong con

109

Lun vn thc s

Trn Th Thi

ngi h v ti mun nhng trang vit ca mnh phi tham gia tr lc vo

nhng cuc giao tranh thm lng v thng xuyn .
Sau na, ti mun nhng trang vit ca mnh gip cho nhng ngi
chung quanh thc c v mnh hn, bit v dm t m x mnh. T nhn
mnh, cng phi can m lm y!
V sau cng, ti cng c ao ngi ta sng n hu hn, hn nhin
hn [14].

110

Lun vn thc s

Trn Th Thi

TI LIU THAM KHO

1.

Li Nguyn n, Th nhn li vn xui mi nm qua, Tp ch vn hc,

s 1/1986.

2.

Li Nguyn n, Sng tc truyn ngn gn y ca Nguyn Minh Chu,

Tp ch vn hc, s 3/1987.

3.

Li Nguyn n , 150 thut ng vn hc, NXB i hc quc gia H

Ni, 2003.

4.

Nguyn An, Nguyn Minh Chu- i mi chc chn t mt sc vit di

do, Tp san vn hc v tui tr, s 6/2001.

5.

Ng Vnh Bnh, Nh vn Nguyn Minh Chu bn v truyn ngn, Tp

ch vn ngh qun i, thng 4/1999

6.

Nh Ca, Sc iu mi ca ngi bt Nguyn Minh Chu, Tp ch vn

ngh qun i, s 6/1978.

7.

V Cao, Mt vi k nim ca nh vn Nguyn Minh Chu, Bo vn

ngh, s 5/1999.

8.

Nguyn Minh Chu, Tuyn tp truyn ngn, NXB vn hc, 2006.

9.

Nguyn Minh Chu , Min chy- Tiu thuyt, NXB Qun i nhn dn, 1977.

10. Nguyn Minh Chu, Tnh cht k l ca con ngi, Bo vn ngh s

15/1990.
11. Nguyn Minh Chu, Du chn ngi lnh, Tiu thuyt, NXB Thanh nin,
1972.
12. Nguyn Minh Chu, La t nhng ngi nh, Tiu thuyt, NXB vn hc,
1977.
13. Nguyn Minh Chu, Mnh t tnh yu, Tiu thuyt, NXB Tc phm
mi, 1987.
14. Nguyn Minh Chu, Chuyn tr cui nm, Bo vn ngh, s 1,2/1985.

111

Lun vn thc s

Trn Th Thi

15. Phan C , My vn l lun ca vn xui hin nay, Tp ch vn

hc, s 5/1986.
16. H Minh c, Tiu thuyt v cuc sng hm nay, Bo Nhn dn ngy
25 thng 1 nm 1986.
17. H Minh c(ch bin), L lun vn hc, NXB Gio dc, 2003.
18. Nguyn ng Duy, Vn ha tm linh, NXB H Ni, 1996.
19. Nam H, Mt ngn la lun chy sng, Bo vn ngh, s 7/1989.
20. Nam H, t min ng.
21. L B Hn, Trn nh S, Nguyn Khc Phi (ng ch bin), T in
thut ng vn hc, NXB Gio dc, 2006.
22. Nguyn Vn Hnh, Nguyn Minh Chu nhng nm 1980 v s i mi
cch nhn v con ngi, Tp ch vn hc, s 3/1993.
23. c Hiu, Thi php hin i, NXB Hi nh vn, 2003.
24. Nguyn Trng Hon, Nguyn Minh Chu v tc gi tc phm, NXB
Gio dc, 2004.
25. Nguyn Tr Hun, Chim n bay, NXB Qun i nhn dn, 1995.
26. Nguyn Tr Hun, Nm 1975 h sng nh th, NXB Qun i nhn
dn, 1985.
27. L Quang Hng, Mt hnh tng nng dn in hnh trong sng tc
ca Nguyn Minh Chu ( v nhn vt lo Khng trong Khch qu ra
v Phin ch Git), Tp ch Vn ngh qun i, s 10/1987.
28. Nguyn Khi, Thi gian ca ngi, NXB Tc phm mi,1985.
29. Ma Vn Khng, Tiu thuyt, ngh thut khm ph cuc sng, Bo vn
ngh, s 17/1998.
30. Chu Lai, Nng ng bng, NXB Qun i nhn dn, 1985.
31. Chu Lai, n my d vng, NXB Hi nh vn, 1992.
32. Phm Gia Lm, Tiu thuyt chin tranh Nga X-Vit hin i:
nhngvn v thi php ca th loi, Tp ch vn hc s 11/1995.

112

Lun vn thc s

Trn Th Thi

33. M Giang Ln, Vn hc hin i Vit nam-vn - tc gi, NXB Gio

dc, 2005.
34. Tn Phng Lan, Li Nguyn n (bin son), Nguyn Minh Chu, con
ngi v tc phm, NXB Hi nh vn, 1991.
35. Tn Phng Lan, Nh vn Nguyn Minh Chu, Tp ch vn ngh qun
i thng 4/1994.
36. Tn Phng Lan, Phong cch ngh thut Nguyn Minh Chu, NXB
Khoa hc x hi, 2002.
37. Tn Phng Lan, Trang giy trc n, NXB Khoa hc x hi, 2002.
38. Tn Phng Lan, Mt vi suy ngh v con ngi trong vn xui thi k
i mi, Tp ch vn hc s 9/ 2001.
39. Tn Phng Lan, Tm ti cng l s khng nh, Tp ch vn hc, s 4/
1987.
40. Tn Phng Lan, Mt vi loi hnh nhn vt trong sng tc ca
Nguyn Minh Chu, Tp ch vn ngh, s 6/1997.
41. Tn Phng Lan, Vn chng v cm nhn, NXB Khoa hc x hi, H
Ni, 2005.
42. Tn Phng Lan, Tm hiu t tng ngh thut ca Nguyn Minh
Chu qua quan nim ngh thut v con ngi, Tp ch vn hc, s 4/
1996.
43. Thi B Li, Thung lng th thch,
44. Nguyn Vn Linh , Ni chuyn vi vn ngh s, Bo vn ngh s ngy
17/10/1987.
45. Phm Quang Long, Thi ca Nguyn Minh Chu v con ngi nim
tin pha ln lo u, Tp ch vn hc s 9/1996.
46. Nguyn Vn Long, V cch tip cn nh gi vn hc Vit Nam sau
cch mng thng Tm, Tp ch cng sn, s 10/1995.
47. Nguyn Vn Long, L Nhm Thn (ng ch bin), Vn hc Vit Nam
sau 1975, nhng vn nghin cu v ging dy, NXB Gio dc,
113

Lun vn thc s

Trn Th Thi

2006.
48. Nguyn Vn Long, Vn hc Vit Nam trong thi i mi, NXB Gio
dc, 2006.
49. Nguyn ng Mnh, Hng i v trin vng ca Nguyn Minh Chu,
Bo vn ngh. s 364/1970.
50. Nguyn ng Mnh, Nhng ngy cui cng gp Nguyn Minh Chu,
Tp ch vn ngh qun i. s 2/1989.
51. ng Nht Minh, Bao gi cho n thng mi, Tuyn tp kch bn
in nh, NXB Thun Ha, Hu, 2002.
52. L Thnh Ngh, Nguyn Minh Chu v ngi nh c ngn la m, Bo
Vn ngh. s 5/1999.
53. Nguyn Ngc, Vn xui sau 1975 th thm d i nt v quy lut pht
trin, Tp ch Vn hc, s 4/1991.
54. L Nguyn, Nguyn Minh Chu v nhng trn tr trong i mi t duy
ngh thut, Tp ch Vn hc, s 2/1989.
55. Bo Ninh, Thn phn ca tnh yu, NXB Hi nh vn, 1990.
56. Nguyn Trng Onh, t trng, NXB Qun i nhn dn, 1984.
57. Hunh Nh Phng, c Ngi n b trn chuyn tu tc hnh,
Bo vn ngh, s 32/1984.
58. Phm Th Phng, Tm hiu tnh cch nhn vt qua kt cu truyn
ngn, Tp ch vn hc, s 4/1998.
59. H Phng, Nh tic mt ti nng vn hc, Bo nhn dn ngy 28-1-1989.
60. on c Phng, Chic thuyn ngoi xa ca Nguyn Minh Chu,
Tp ch vn hc, s 9/2006.
61. Trn nh S, Bn qu- mt phong cch trn thut c chiu su, Bo
vn ngh, s 8/1987.
62. Trn nh S, My ghi nhn v s i mi ca t duy ngh thut v
hnh tng con ngi, Tp ch Vn hc, s 6/1986.

114

Lun vn thc s

Trn Th Thi

63. Bi Vit Thng, Truyn ngn- nhng vn l thuyt v thc tin th

loi, NXB i hc Quc gia H Ni, 2000.
64. Bi Vit Thng, Vn xui gn y v quan nim v con ngi, Tp ch
Vn hc, s 6/1991.
65. Bi Vit Thng, Truyn ngn v s sng to tnh hung, Bo vn ngh
tr, s 8/1998.
66. Bi Vit Thng, Vn tnh hung trong truyn ngn Nguyn Minh
Chu, Tp ch vn hc, s 2/1994.
67. Bi Vit Thng, Truyn ngn- nhng vn l thuyt v thc tin th
loi, NXB i hc Quc gia H Ni, 2002
68. Tun Thnh, Anh V, Nguyn Minh Chu, tc phm v d lun, NXB
Vn hc, 2002.
69

Bch Thu, Nhng thnh tu ca truyn ngn sau 1975, Tp ch Vn

hc, s 9/1996.

70. L Hoi Thu, S vn ng ca cc th loi vn xui trong vn hc thi

k i mi, Tp ch Vn ha Ngh thut, s 1/2002.
71. L Hoi Thu , ng cm v sng to, NXB Vn hc, 2005.
72. Mai Thc, Nh vn Nguyn Minh Chu v nhng trang vit v i
thng, Bo H Ni Mi ngy 18/1/1989.
73. Nguyn Khc Trng, Mnh t lm ngi nhiu ma, NXB HN, 2004
74. Nhiu tc gi, Trao i v truyn ngn nhng nm gn y ca Nguyn
Minh Chu, Bo Vn ngh, s 27, 28/1985.

115