You are on page 1of 52

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam

H PHNG TRNH (Phn I)


ln 1 x ln 1 y x y
y x xy 2

x
y

2 2
1.
2
2

x y 2
x3 y 3 6 y 2 3x 9 y 2 0

3.
1 x2 1
x2
log 2
20
log 2 2
2
y

4
y

5
2

4
y

y 2 x2 x 2 1
2
e
5.
y 1
3log x 2 y 6 2log x y 2 1
3
2

x y 1 3 x y 5
7.
2
2
x xy 4 y xy 4 12
2

x 1 3 y 6 y 1
9.
2
3

y 1 x 6 x 1

7 x y 2 x y 5
13.
2 x y x y 2
2 x y 2 5 4 x 2 y 2 6 2 x y 2 0

15.
1
3
2x y
2x y

x x x y y 8 y
17.
x y 5

2 y x 2 y 2 3x

19.
2
2
x x y 10 y

x x 2 2 x 2 3 y 1 1

4.
2
x 1

y y 2y 2 3 1

8y x
2
16
x y
x

y
6.

x y x y

2 x 2 y y 3 2 x 4 x 6
8.
2
x 2 y 1 x 1
698
4
2
x y
81
10.
2
2
x y xy 3x 4 y 4 0

x3 2 3 y 1

11.
x y3 2 3

2. 2
2
x 12 xy 20 y 0

x3 5 y y 3 5 x
21. 4
2
x y 1
2
2

x y 1 x y 1 3x 4 x 1
23.
2

xy x 1 x

1 42 x y .51 2 x y 1 22 x y 1

12.
3
2
y 4 x 1 ln y 2 x 0
xy 3x 2 y 16
14. 2
2
x y 2 x 4 y 33

x 2 y 2 3x 4 y 1
16. 2
2
3x 2 y 9 x 8 y 3
x 2 xy y 2 5

18. y
x
5 2
x 2 y 2 xy

6x
x y 5

20. x y
6x
2
x y xy 9

2
4

x 32 x y 3
22.
4

x 32 x 6 y 24
y xy 2 6 x 2
24.
2 2
2
1 x y 5 x

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 1

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


2

y 5 x 4 4 x
25.
2
2

y 5 x 4 xy 16 x 8 y 16 0

3
3

2 x 9 y x y 2 xy 3
27.
2
2

x xy y 3

5
2
y
3

y 42 x

29.

5
x3
2

y

42
x

y x3 3x 4
31.
3
x 2 y 6 y 2

x3 1 2 x 2 x y

33.
3
2
y 1 2 y y x

x 3y 9
35. 4
2

y 4 2 x 3 y 48 y 48 x 155 0
x3 xy 2 2000 y 0
37. 3
2
y yx 500 x 0
1
1
2

1 2 xy
1 2 x2
1 2 y2
39.
2

x
1

2
x

y
1

2
y

x3 y 3 9
41. 2
2
x 2 y x 4 y 0

2 x 2 y 3xy 4 x 2 9 y
43.
2
7 y 6 2 x 9 x
x 4 4 x 2 y 2 6 y 9 0
45. 2
2
x y x 2 y 22 0
2
2

x y xy 3
47.
2
2

x 1 y 1 4

x2 1 y x y 4 y

26. 2
x 1 x y 2 y

2
2
7
2
4 xy 4 y x
x y

28.
2x 1 3

x y

2 xy

x2 y

3 2
x 2x 9

30.
2 xy
y
y2 x
3 2

y 2y 9

x y ex e y

32. log 2 x 3log y 2


1
2

2
x x2 1 y y 2 1 1

34.
y
35

0
y
2
12

x 1

x 2 y 2 1
36.
5
3
125 y 125 y 6 15 0
x 2 y 2 2 x y 2 0
38. 2
3
2 x 4 x 3 y 0
3 x 2 x 2y 2y 1 0

40.
3
2 2 x 2 y 1 1

42.
44.
46.
48.

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

x3 8 x y 3 2 y
2
2
x 3 3 y 1
x 4 x3 y x 2 y 2 1
3
2
x y x xy 1
8 x3 y 3 27 18 y 3
2
2
4 x y 6 x y
x y

ex y 2 x 1
e
x y
x y 1

Trang 2

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam

49.

51.

53.
55.
57.
59.

1 4 x y .51 x y 1 3x y 2

1
x2 3 y y 1 2 y
x

1
2
2x x y 2

y y 2 x 2 y 2 2

x y x y 2 y

x 5y 3
2 y 2 x 2 1
3
3
2 x y 2 y x
2

4x 1 x y 3 5 2 y 0

2
2

4x y 2 3 4x 7
3
3
2
x 8 y 4 xy 1
4
4
2 x 8 y 2 x y 0

6
y

x 2y

y
50.
x x 2 y x 3y 2

y x 2 y 2 12

52.
2
2

x y x y 12

x 2 y 2 xy 1 4 y
54.
2
2
y x y 2 x 7 y 2
2

x x 2y
56.
2

y y 2x

2 x 2 y 3xy 4 x 2 9 y
58.
2
7 y 6 2 x 9 x
y xy 2 6 x 2
60.
3 3
3
1 x y 19 x

2 2x 1 2x 1 2 y 3 y 2
61.

4x 2 2 y 4 6

x 2 y 2 1 xy y

62.
y
x y 2 2
x 1

x 4 x3 y 9 y y 3 x x 2 y 2 9 x
63.
2
2
x y x 7

x3 y 3 35
64. 2
2
2 x 3 y 4 x 9 y

1
y 2 x

2

x
y
x
65.
y x 2 1 1 3x 2 3

12
1
x 2
y

3
x

66.
1 12 y 6

y 3 x

x 3y

x2 y 2

67.
y y 3x 0

x2 y 2

x 4 4 x 2 xy 2 x 4 5
68. x
y
3
3
2 2 y x

x11 xy10 y 22 y12

69. 4
4
2
6 y 3x 2 2 y . 3 x 5 x 2 x 8

2 x 2 4 6 x y 2 2 2
71.
4 2 x 2 6 x 2 2 y 8 2

1
2
2
x y 5
70.
4 x 2 3x 57 y 3x 1

25
x 2 y 2 2 x y 2 0
72. 2
3
2 x 4 x 3 y 0

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 3

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam

x 4 y 4 240
73. 3
3
2
2
x 2 y 3 x 4 y 4 x 8 y
2 x3 2 x y 1 x 2 y 1

75. 3
2
y 4 x 1 ln y 2 x 0
x 1 y 2 y 1 x 2 1
77.
1 x 1 y 2
7 xy

2
2
2x 1 2 y 1
2
79.
x 2 y 2 xy 7 x 6 y 14 0

x 2 y y xy 2 x 18 xy
81. 4 2
2
2 4
2
2 2
x y y x y x 208 x y
4 x3 3xy 2 7 y
83. 3
2
y 6 x y 7
x3 2 xy 2 12 y 0
85. 2
2
8 y x 12

y 3 y x3 3x 2 4 x 2
74.
2
1 x y 2 y 1

x3 y 3 xy 2 1
87. 4
4
4 x y 4 x y
x 4 y 4 2
89. 3
2
2
x 2 x 2 x y
x2 y 2
x 2 xy y 2

x y

2
3
91.

x 2 xy 5 x 3 4 xy 5 x 3

27 x3 y 3 125 9 y 3
88.
2
2
45 x y 75 x 6 y
x 2 2 xy x y 0
90. 4
2
2
2
x 4 x y 3x y 0
2 xy
2
2
x y x y 1
92.
x y x2 y

5
2
3
2
x y x y xy xy 4
94.
x 4 y 2 xy 1 2 x 5

4
5 x 2 y 4 xy 2 3 y 3 2 x y 0

96.
2
xy x 2 y 2 2 x y

x y x x y 2 y 2 y 2
98.
x 2 4 y 3 1 3x 2 y
xy x 7 y 1
100. 2 2
2
x y 10 y 1

xy 5 3 y 2 xy 4 3 y

2
93.
1
y 5 xy 4 0
x

3 y 1 2 x y
95.
x 8 y x y 9

x y 9 x 2y
97.

x x 4 y 2 y 4 y 2 41

2 x 2 x y 1 y 2 3 y
99.
2
x x 1 y x 2 3 y 0

x3 2 y 2 x 2 y 2 xy
76.
2
3
2 x 2 y 1 3 y 14 x 2

x 4 2 x3 y x 2 y 2 2 x 9
78. 2
x 2 xy 6 x 6
x y cos x cos y
80. 2
x y 3 y 18 0
xy 1 y y
82.
2 xy y y 1
x3 3xy 2 49
84. 2
2
x 8 xy y 8 x 17 y
y 3 y 2 x 3x 6 y 0
86. 2
x xy 3

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 4

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam

CC BI GII
Bi 1. Ta c:
x
y
x2 y 2 2

2 2 y x xy 2

x
2
2
2 2 y y x xy x 2 y 2

x y 2

x 2 y 2 2
x 2 y 2 2
x
x
y
3
3
3
y
3
2

2 x 2 y
Xt hm s f t 2t t 3 trn . Ta c: f ' t 2t .ln 2 3t 2 0 t

nn f t l hm

. Vy 2 x x3 2 y y3 x y .
x y
x y 1

Nh vy h tng ng vi: 2
x y 1
2

x y 2
Vy h c cc nghim l x ; y 1;1 , 1; 1
Bi 2: iu kin x , y 1 . Ta c:
ng bin trn

x 2 y x 10 y 0

ln 1 x ln 1 y x y

2
x

12
xy

20
y

ln 1 x ln 1 y x y
x 2 y x 10 y

ln 1 x x ln 1 y y

D thy rng x, y cng du. Xt hm s f t ln 1 t t trn 1; .


1
t
1
o hm: f ' t
. Ta c: f ' t 0 t 0 . Vy hm s ng bin trn
1 t
1 t
1;0 v nghch bin trn 0; .
+) Nu x, y cng m (tc l cng thuc 1;0 ) th theo tnh cht ca hm s f t , ta c:
x y . Thay vo h gii c nghim x y 0 (loi).
+) Nu x, y cng dng, tng t ta cng loi nt.
+) x y 0 tho mn h.
Vy nghim ca h l x ; y 0;0
Bi 3: Nhn xt: Chc chn khng th s dng php th hay nh gi. Nhn thy phng trnh
th nht ca h cha cc hm ring bit vi x, y (cha x3 , x v y 3 , y 2 , y m khng cha xy )
nn ta c th a phng trnh th nht v cng mt hm s ri s dng o hm gii.
iu kin x 1;1 , y 1;3 . T suy ra: x 1 2;0 v y 3 2;0 .
Khai thc phng trnh th nht ca h:

x3 y3 6 y 2 3x 9 y 2 0 x3 3x 2 y3 6 y 2 9 y x 2 x 1 y y 3
2

x 1 3 x 1 y 3 3 y 3 .
Xt hm s f t t 3 t 2 t 3 3t 2 trn 2;0 . o hm: f ' t 3t 2 6t 3t t 2 .
Ta c: f ' t 0 t 0 t 2 . Vy trn on 2;0 , hm s f t n iu.
Vy, phng trnh th nht ca h tng ng vi x 1 y 3 y x 2 .
2

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 5

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


Thay vo phng trnh th hai, ta c:
log 2

log 2

log 2

log 2

1 x2 1
x2

log
20
2
2
y2 4 y 5
2 4y y 3

x2

4y 5

1 x2 1

4y y 3
2

x2
x 2

x2

1 2 1 x

t 1 x 2 t

1 x2 1

2
4 x 2 5 2 4 x 2 x 2 3

1 x2 1

x2

1 x2 1

1 2 1 x

1
4

t 0;1 . Lc ny * tr thnh:

1 t t 1 1 4 t t t 1 t 2t 2t 4 3t 2t 2t 0

2 t 2 t 4
1
1 7
(do iu kin nn loi nghim t
t 3t 2t 2 0 t 0 t
3
3
2

x 1 y 3
+) t 0 1 x 2 0
x 1 y 1

1 2 7
1 2 7
x
y
2
1 7
1 2 7
3
3
2

+) t
x

3
9
x 1 2 7 y 2 1 2 7

3
3
1 2 7 1 2 7

1 2 7
1 2 7

x
,
y

1;3
,

1;1
,
;

2
,

;2

Nghim:

3
3
3
3

Bi 4: Phn tch: H cha n l hm hu t v hm s m, chng c tnh cht khc nhau nn


gn nh chc chn s phi s dng o hm. V cng lu lun, nhng h cha hm c tnh
cht khc nhau th gn nh 90% s dng o hm hoc phng php nh gi.
Cng cho v theo v v gi mt phng trnh ca h ta c h tng ng:
3x 1 x 1 x 1 2 1 3 y 1 y 1 y 1 2 1 (*)

2
y 1

x x 2x 2 3 1

Xt hm s f t 3t t t 2 1 trn
Hm s c o hm: f ' t 3t .ln 3 1

.
t
t 1
2

3t.ln 3

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

t2 1 t
t 1
2

.
Trang 6

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam

t 2 1 t 2 t t 2 1 t t t 0 . T y suy ra f ' t 0 t .
Vy, f t ng bin trn . Ta thy phng trnh (*) c dng f x 1 f y 1 .
T suy ra x 1 y 1 x y . Lc ny h s tng ng vi:
x y
x y

2
x 1
x x 1 1 3 1
ln x 1 x 1 1 x 1 .ln 3 (**)
Ta c:

Li tip tc xt hm s g t ln t t 2 1 t ln 3 trn
1

2
1
t
1 ln 3
Hm s ny c o hm g ' t
ln 3 .
t t2 1
t2 1
1
D thy ln3 1
nn g ' t 0 t . Nh vy hm s g t nghch bin trn
t2 1
Mt khc ta li c g 0 0 nn phng trnh (**) x 1 0 x 1 .

Vy nghim ca h l x ; y 1;1

Bi 5: Phng trnh th nht ca h tng ng vi: x 2 1 e x y 2 1 e y

Xt hm s f t t 1 et trn 0; .

Hm s c o hm f ' t et et t 1 0 t 0; .

T suy ra f t ng bin trn 0; . Vy phng trnh th nht ca h cho tng


ng vi: x 2 y 2 x y .
+) Nu x y . Thay vo phng trnh th hai ca h ta c:

3log3 y 6 1 2log 2 2 3 log3 y 6 1 y 6 31 y 3 x 3 .


+) Nu x y . Thay vo phng trnh th hai ca h ta c:

3log3 3 y 6 2log 2 2 y 2 1 3 1 log3 y 2 2 1 log 2 y 1 1

3log3 y 2 2log 2 y 1 3log3 y 2 2log 2 y 1 0


*.
Xt hm s g t 3log3 t 2 2log 2 t 1 trn 1; .
3
2
Hm s ny c o hm: g ' t
.

t 2 ln 3 t 1 ln 2
2
2
3
2
3
2
Ta c:
m
nn ta c:

ln 3 ln 2
t 2 ln 2 t 1 ln 2
t 2 ln 3 t 2 ln 2
3
2
, tc l g ' t 0 .

t 2 ln 3 t 1 ln 2
Nh vy nn hm s nghch bin trn 1; .
Ta li c g 7 0 . Vy * c nghim y 7 x 7 .

Vy nghim ca h phng trnh l x ; y 7;7 , 3 ; 3


Cch gii khc: Trong trng hp x y , ta t 3log3 x 2 2log 2 x 1 6u .
H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 7

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


u
u
x 2 32u
1 8
3u
2u
1 2 3 1.
Lc ny ta c h:
3u
9 9
x

u
u
1 8
Ta li thy hm s h u l hm nghch bin m h 1 1 nn u 1 l nghim
9 9
duy nht ca h x y 7 .
Bi 6: iu kin: x 0;

x y 0.
x y x y

i t phng trnh th hai ca h:

xy

x y x x

(1)

Xt hm s f t t 2 t trn 0; . ohm: f ' t 2t 1 0 nn f t ng bin.


Mt khc (1) c dng f
t t x

t 0 th

xy f

x y x y x x.

y t 2 t . Thay vo phng trnh th nht ca h ta c:

t t t
2

x nn (1)

8t t 2 t
t

16 t

t 2 t 2t 12 0 t 2
3

2t 3 2t 2 8t 24 0

do t

2t 12 12 .

Vi t 2 x 4, y 2 .
Vy nghim ca h l x ; y 4;2
Cch gii khc: Ta t t x th phng trnh th nht ca h tng ng vi:
t y 2 16 2ty 8ty 0 t y 4 t y 4 2ty t y 4 0


t y
ty

2ty
t y 4 t y 4
0 t y 4 t 2 y 2 4t 4 y 0 .

t y

Bi 7: iu kin: x y 1 0 . Khai thc phng trnh th nht: x y 1 3 x y 5

Ta t t 3 x y (iu kin: t 1) th 1 tr thnh:

t3 1 t 5.

D thy rng hm s f t t 3 1 t ng bin trn 1; (v khi t tng th f t tng).


Nh vy phng trnh vi n t trn s c nhiu nht mt nghim. Nhn thy t = 2 l mt
nghim ca phng trnh.
Vy, ta c: t 2 x y 8 . Phng trnh th hai ca h tng ng vi:

x x y 4 y x y 4 12 8x 4 8 y 4 12 .
H cho s tng ng vi h sau:
x y 8

x y 8

2x 1 2 y 1 6
2 x 2 y 2 2 2 x 1 2 y 1 36

x y 8
x y 8
x y 8

x y4
4
xy

2
x

81
xy

16
2
x

1
2
y

Vy nghim ca h l x ; y 4;4

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 8

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


2
3
4
6

(1)
2x y y 2x x
Bi 8: iu kin y 1 . H cho:
2
(2)

x 2 y 1 x 1
Nu x 0 th t (1) suy ra y 0 , thay vo (2) khng tha mn x 0 .

2 y y3
3 2 x x3 (3).
Chia hai v ca (1) cho x 0 ta c:
x
x
3
Xt hm s f t 2t t trn
c o hm f ' t 3t 2 2 0 nn hm s ng bin trn
3

y
y
Mt khc (3) c dng f f x x y x 2 . Thay vo (2), iu kin x 2 :
x
x

x 2

x 2 1 x 1 x 2 x 2 1 x 1 x 2 3 x 3 y 3
2

Vy nghim ca h l x ; y 3;3

Bi 9: iu kin x , y 1 . H cho tng ng vi:


2
x 1 3 y 6 y2 1

x 1 3 y 6 y 1

2
2
2
3
3
3
y

x x 6 x 1 y y 6
Xt hm s f t t 2 3 t 6 t 1 trn 1; .
1
1

Hm s c o hm: f ' t 2t
.
2
3
2
t

1
3. t 6

Ta s chng minh rng 2t

1
3. 3 t 6

. Tht vy: 2t

1
3. 3 t 6

y 1

6t. 3 t 6 1 .
2

iu ny hin nhin ng do t thuc on 1; .


Nh vy, f ' t 0 t 1; f t ng bin trn 1; . V : 1 x y 1 .

x y

2
3
x 1 x 6 x 1 2
Nhm c nghim ca (2) l x 2 nn ta dng phng php nhn lin hp:

2 x2 4

x 1 1

x 2 x 2

x2

x 1 1

x6 2 0
x2
3

x 6

2. x 6 4

1
1

0
x 2 x 2

x 1 1 3 x 6 2. 3 x 6 4

x 2

1
1
x2

0 (3)

x 1 1 3 x 6 2 2. 3 x 6 4

x2
H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 9

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


1
1 v
(D thy phng trnh (3) v nghim do
x 1 1

1
3

x 6 2

2. 3 x 6 4

1
)
4

Vy nghim ca h phng trnh l x ; y 2;2


Bi 10: Xem phng trnh th hai ca h l phng trnh bc hai n x, tham s y :
x 2 y 3 x y 2 4 y 4 0

Phng trnh ny c nghim x 0 y 3 4 y 2 4 y 4 0 3 y 2 10 y 7 0


2

7
49
(1)
1 y2
3
9
Li xem phng trnh th hai l phng trnh bc hai n y, tham s x :
y 2 x 4 y x 2 3x 4 0
1 y

Phng trnh ny c nghim y 0 x 4 4 x 2 3x 4 0 3x 2 4 x 0


2

4
256
(2)
0 x4
3
81
49 256 697 698
T (1) v (2) suy ra x 4 y 2
, mu thun vi phng trnh th nht.

9
81
81
81
T suy ra h cho v nghim
Bi 11: Nhn h s c 2 v 2 nn ta chia hai v ri cng li:
1

2 3y 3
1
2

3
y

3
y3 2 3
y3 3 y 1 3 2

x
x
x
Xt hm s f t t 3 3t trn . o hm: f ' t 3t 2 3 0 t . T suy ra hm
1
s f t ng bin trn . iu ny cng c ngha l 2 y .
x
3
3
Thay vo phng trnh 1 ta c: y 2 3 y y 3 y 2 0
0 x

y 1
+) Vi y 1

y 2 0 y 1

y 2 .
1
1
+) Vi y 2 2 x
.
x
2

1
1 x 1.
x

Vy nghim ca h l x ; y 1;1 , ; 2
2

1 t

Bi 12: t t 2 x y th phng trnh th nht tr thnh: 5


Xt hm s f t 5

1 t

4
5. 1 2t 0
5

*.

4
5. 1 2t trn
5

.
t

4 4
4
Hm s c o hm: f ' t 5 .ln 5 5.ln . 2t 1.ln 2 . Do ln 2 0,ln 5 0,ln 0
5 5
5
nn f ' t 0 t . Mt khc ta li c f 1 0 nn * t 1 2 x y 1.
1 t

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 10

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam

Thay vo phng trnh th hai ca h ta c: y3 2 y 3 ln y 2 y 1 0 .

Tip tc xt hm s g t t 3 2t 3 ln t 2 t 1 trn

2 t 1
2t 1
2t 2 4t 2
2
Hm s ny c o hm g ' t 3t 2 2
3t 2
3t 2 2
0
t t 1
t t 1
t t 1
vi mi t nn g t nghch bin trn .
y 1
0.
Mt khc g 1 0 nn suy ra y 1 x
2
Vy nghim ca h l x ; y 0 ; 1 ( thi hc sinh gii quc gia 1998 1999)
Bi 13: iu kin 7 x y 0, 2 x y 0 .
3
8
t a 7 x y , b 2 x y a , b 0 a 2 b 2 x y . H tr thnh:
5
5
a 5 b
a b 5
a 5 b

2
2

3 2 8 2
3 5 b
8b
2

2
b 5b 13 0
b 5 a 5 b 2
b
5
5

5 77
a 5 b
b

(tho mn a 0 )
5 77
b

15

77

2
5 77
(Ta loi nghim b
do iu kin b 0 ).
2
2

15 77
151 15 77
7x y

x 10 77
2
2

Ta li c h sau:
11 77
2

y
5 77
51 5 77

2

2x y
2
2

11 77
Vy nghim ca h cho l x ; y 10 77;

Ch : Ngoi cch gii trn th ta cn c mt cch gii kh hay na, p dng c rng ri hn
cho nhiu bi ton h phng trnh dng ny cng nh phng trnh:
7 x y 2 x y 5 7 x y 2 x y x (**) .
Ta c: 7 x y 2 x y 5 *
7 x y 2x y

Ly (*) tr i (**) ta c 2 x y 5 x . n y ta th vo phng trnh th hai ri rt x


theo y th li v gii phng trnh ban u.
Bi 14: Bin i h nh sau:

xy 3x 2 y 16
xy 2 x y 2 x 1 y 2 21

2
2
2
x y 2 x 4 y 33

x 1 y 2 38
H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 11

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam

x 1 y 2 x 1 y 2 21

I .
2
2
x

38

t a x 1 , b y 2 th h I tr thnh:

ab a b 21
ab 21 a b
ab 21 a b

2
2
2
2
a

2
ab

38

a b 38

a b 2 a b 80 0
a 3 4
a b 10

ab 21 a b

b 3 4
a b 8

ab 31
a b 10

a b 8
ab 13
a 3 4
a b 8

ab 13
b 3 4
a b 10
2
(S d h
b loi do a b 100 4ab 124 ).
ab 31

+) Vi a 3 4 , b 3 4 th x 3 3, y 2 3 .
+) Vi a 3 4 , b 3 4 th x 3 3 , y 3 2 .
Vy nghim ca h l x ; y

3 3; 2 3 , 3 3 ; 3 2

Cch gii khc: Cch 1: Ly phng trnh (1) nhn 2, sau cng vi phng trnh (2) c
hng ng thc.
16 2 y
Cch 2: C th rt x
, thay vo phng trnh th hai gii phng trnh bc 4.
y 3
Bi 15: iu kin: 2 x y 0 . Vi iu kin ny h tng ng vi:
2 x y 2
2
2
2x y
2
2
2x y 5 4x y 6 2x y 0

60

2x y
2
x

1
3
1
2x y

2
x

3
2
x

2
x

2x y
2x y

3
2x 3y x y
2 x y
2x y

1
2
x

3
1
2x y

3
2
x

2x y

2x 3y

4y 1 3

2y


1
3y 3
y

2x 3y
1
1

2
3y

8y 6 y 1 0
4
2
2

xy
8 y2 6 y 1 0
x 3
x 3

3 y 2 3x 1 0

(D thy phng trnh 3x 2 3x 1 0 c 0 , v nghim)


H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 12

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


3 1 3 1
Vy nghim ca h l x ; y ; , ;
4 2 8 4
Bi 16: D dng nhn thy n ph:

2
2
2
2

x y 3x 4 y 1
x 3x y 4 y 1

2
2
3
x

2
y

9
x

8
y

3 x 2 3x 2 y 2 4 y 3

a b 1
a 1
t a x 2 3x , b y 2 4 y th h I tr thnh:
.

3a 2b 3
b 0
3 13
+) a 1 x 2 3x 1 x 2 3x 1 0 x
.
2
+) b 0 y 2 4 y 0 y 0 y 4 .

3 13 3 13

;0 ,
;4
Vy h c 4 nghim x ; y
2
2

Bi 17: iu kin x , y 0 . t a x , b y a 0; b 0 th h cho tr thnh:


a 2 b2 5
2
2

a a b 8b
a b 5
2
2
2
2

2
a a b
8b a b 3
2
2
2
3
3
3
a

a
b

3b ab 8a b 4a 0
5
5

Do a 0 nn ta c th chia hai v ca phng trnh th hai cho a 3 , ta c:


a 2 b2 5
a 2 b2 5

b 3 b 2
b
b
3b

b
3 8 4 0
a 2 a 1 a 2 0

a
a a
a 2 b2 5
a 2 b2 5
(1)

b
b
b 2
2

b 2a b a b a
a
a 3
3
a

+) Nu b 2a . Loi ngay do a 0 , b 0 .
3

+) Nu b a . Lc ny a 2 b2 0 , tri vi phng trnh (1) (loi).


2
5
+) Nu b a . Thay vo phng trnh (1) ta c a 2 5 a 2 9 x 9 .
3
9
Lc ny y x 5 9 5 4 .
Vy nghim ca h l x ; y 9;4
Bi 18: iu kin: x , y 0 . Bin i h v h ng cp bc hai:

x 2 xy y 2 5
2
2
2
2

x xy y 5
4 x 4 xy 4 y 20

x
5 2 2
y
2
2
2

2 y 4 x 5 xy 4
20 x 25 xy 10 y 20
x
y
2 xy

x 2 y 16 x 3 y 0
16 x 2 29 xy 6 y 2 0
2

2
2
2
x xy y 5
x xy y 5

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 13

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


3 y

3 y
x

x 2y
16
x 2y x

16 I 2

II
2
5y 5
x 2 xy y 2 5
5 y 5

8
x 2y
y 1
y 1


D thy (II) v l. Gii h (I): I 2
x 2
x 2
5y 5
Vy nghim ca h l x ; y 2;1 , 2; 1

Bi 19: Nhn xt rng x 0 khi v ch khi y 0 . Vy h c mt nghim l 0;0 .


Trng hp x , y 0 . Nhn cho v theo v nh sau:
2
2
2
2
2
2
4
2 2
4
2 y x 2 y 2 3x

20 y x y 3x x y
3x 17 x y 20 y 0

2
2
2
2
2 y x 2 y 2 3x
x
x

10
y
2
y
x

3
x

x 2 4 y 2 0
I
2
2
x 2 4 y 2 3x 2 5 y 2 0

2 y x y 3x

2
2

3x 2 5 y 2 0
2 y x y 3x
II
2
2

2 y x y 3x

Gii h th nht:
x 2y
y2 1
y 1

2
2

3
x 4 y
2 y3 x
y2 1
y y
x 2y
x 2

2
2
x 2 y
2
y 1

x 2y
x 2 y
2 y x y 3x

y 1

y3 y
x 2 y
x 2

Gii h th hai:

5
2 5 2
5

x y
2
2

y
x y

3
3
3

II
3
2 y x 2 y 2 3x
3
4y x
4 y 9x

5
3 5
3 5
x y
y .4
y .4
3
2 3
2 3

4 y2 5
x 3 . 4 125
x 3 . 4 125
9

3
2 27
2 27

3 125 3 5 3 125 3 5
; .4 , .4
; .4
Vy nghim ca h l x ; y 0;0 , 2;1 , 2; 1 , . 4
2
27
2
3
2
27
2 3

Bi 20: iu kin x x y 0 .

t a

6x
x y

a 0 th phng trnh th nht tr thnh:

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 14

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


1 5
1
a 2a 2 5a 2 a 2 a (tho mn).
a 2
2
6x
+) a 2
2 x 2 y . Thay vo phng trnh th hai, ta c:
x y

3 y 2 y 2 9 2 y 2 3 y 9 0 , v nghim do 63 0 .
+) a

6x
1
y 23x . Thay vo phng trnh th hai ta c:
x y 2

24 x 23x2 9 23x2 24 x 9 0 , v nghim do ' 63 0 .


Vy h phng trnh cho v nghim
Bi 21: T phng trnh th hai ca h, ta nh gi c x , y 1;1 . Ta c:

3
3
2
2
x3 5 x y 3 5 y
x y 5 x y 0
x y x y xy 5 x y 0

4
2
4
2
x

1
x y 1
x 4 y 2 1

2
2
2
2

x y x xy y 5 0
x y do x , y 1;1 x y xy 5 0

4
2

x 4 y 2 1
x y 1
x y
x y
x y
x y

4
2 1 5 2
5 1
5 1
2
x

0
x

2
2

5 1
5 1
5 1
5 1
,

;
;
Vy nghim ca h l x ; y

2
2
2
2

Bi 22: iu kin 0 x 32 . Cng v theo v hai phng trnh ca h cho, ta c:


x 32 x 4 x 4 32 x y 2 6 y 21.
nh gi hai v ca phng trnh ny nh sau:
2
+) VP y 2 6 y 21 y 3 12 12 1 . Du bng xy ra khi y 3 .
+) nh gi v tri bng bt ng thc Cauchy Schwart (Bunhiacpxki) nh sau:

x 32 x 12 12 x 32 x 8

VT 12 2
2
2
4
4
x 32 x 1 1
x 32 x 2.8 4

x 0;32
x 16 .
Du bng 2 xy ra
x

32

T 1 , 2 VT = VP 12 x 16, y 3 .

Vy nghim ca h l x ; y 16;3

Bi 23: Thay x 0 vo h thy khng tho mn x 0 .

x2 1
(*).
x
Th vo phng trnh th nht ca h ta c:
T phng trnh th hai ca h ta rt: y 1

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 15

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


2

2
2
x 2 1
x2 1
2
2 x 1 2x 1
x
.
3x 2 4 x 1
x
3x 4 x 1 x .
x
x
x
x

x 2 1 2 x 2 1 3x 2 4 x 1 2 x 4 3x 2 1 3x 2 4 x 1 2 x 4 6 x 2 4 x 0

2x x 1 x 2 0 x 1
Quay li th vo (*), ta c:
2

+) Vi x 1 th y 1 0 y 1.

x 2 0 x 1

x 2 .

+) Vi x 2 th y 1

3
5
y
.
2
2

Vy nghim ca h l x ; y 1; 1 , 2;
2

Bi 24: Thay x 0 vo phng trnh th hai thy khng tho mn nn suy ra x 0 .


y 1

y y2
y6

x x
x
Vi iu kin ny, h tng ng vi: x

I
2
1
1
2
y
2

y 5

y
5
x 2
x
x

1
y
t a y , b th h I tr thnh:
x
x

2
a2 5
2

a
5

5
b

ba 6
b

2
2
2

2
2
a

2
b

a 5 .a 6
a3 5a 12 0
a 3 a 2 3a 4 0

a2 5
b
2
a 3

b 2
a 3 do a 2 3a 4 a 3 7 0

2
4

Vi a 3 , b 2 , thay tr li bc t:
y 2x
1
y

2
x
1

y 2x
x 1
x 1
x
x


1
2
2

2
y

2
x

3
2
x

3
x

x 1
y 1
2
x


x
2

1
Vy nghim ca h l x ; y 1;2 , ;1
2
Bi 25: H cho tng ng vi:
2
2
y 2 5 x 2 16 x 16
y 5 x 16 x 16
2
2
2
y

5
x

16
x

16

8
y

4
xy

0
2 y 8 y 4 xy 0

2
2

y 2 5 x 2 16 x 16
y 5 x 16 x 16

2
y
y

2
x

y 0 y 2x 4

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 16

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam

y 0
y 2x 4
I
II
2
2
x

4
5 x 2 16 x 16

5 x 4 4 x 0

4
Gii h I ta c x ; y 4;0 , ;0 .
5
y 2x 4
x 0

Gii h II 2
.
y

4
9
x

4
;0 , 0;4
Vy nghim ca h l x ; y 4;0 ,
5

Bi 26: Ta thy gi tr y 0 khng tho mn phng trnh th nht ca h y 0 .


x2 1
x y4

y
Lc ny h cho tng ng vi:
.
x y 2 y

x2 1
x2 1
t x y a ,
b b 0 th h tr thnh:
y
a b 4
a 4 b
a 4 b
b 1

(tho mn)

1 1
a

3
a

0
b

2
b

b
b
x y 3
2
2
x 1
x 2
2
y x 1
y x 1

Tr li bc t: x 1

2
2
y 2
y 5
x x 1 3
x x 2 0
y 1

Vy nghim ca h l x ; y 1;2 , 2;5

Bi 27: Dng php th:


2 x3 9 y 3 x y 2 xy x 2 y 2 xy
2 x3 9 y 3 x y x 2 xy y 2

2
2
x xy y 3
x 2 xy y 2 3
2 x3 9 y 3 x3 y 3
x3 8 y 3
x 2y
x 2y
2

2
2
2
2
2
3
2
4y 2y y 3
y 1
x xy y 3
x xy y 3
y 1
y 1


x 2
x 2

Vy nghim ca h l x ; y 2;1 , 2; 1

Bi 28: Bin i h t n ph:


3
3
2
2
2

2
2
2
3
x

2
xy

2
xy

7
3
x

y
7

2
2

x y
x y

1
x y
x y 1 x y 3
x y 3

x y
x y

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 17

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


1
1
2
t a x y
. H tr thnh:
; b x y a 2 a2 2 x y
2
x y
x y
3a 2 b2 13
b 3 a
b 3 a
2
2

a b 3
3a 3 a 13 4a 6a 4 0
3

1
x

khng TM a 2 x y 2 2
a 2 TM a

b 1
x y 1
b 3 a
y 1

2
3 1
Vy nghim ca h l x ; y ;
2 2
Bi 29: iu kin x , y 0 . t a x , b 2 y

a , b 0 th h tr thnh:


10

10
4

4 2
b
3

4
3

b 2a

2
2
2
2
b 84a

b a

b
b 84a

10
2

10
2
10
2
3

10

a 3
3
3

2
b 2 84a 2 a
2
2
2
2
2
2


a
a
b 84a

b 84a

b 84a
b 2a
b 2a
b 2a
b 2a

1 2
1 1 661
10
2 5 1 2
3

0
5.

132


88a 2 a

44 a 2 a
a2 a
5
a
2

1 661

331 661
1 661

b 2a
x

132

8712
132

y 331 661
a 1 661 a 0
b 1 661
1 661
1

4356
66
2
66

331 661 331 661


;
Vy nghim ca h l x ; y

8712
4356

1
1

Bi 30: Cng v theo v hai phng trnh: 2 xy


3 x2 2 x 9 3 y 2 2 y 9

nh gi hai v ca phng trnh ny:

1
1

2 xy 1 1 2 xy .

+) VT 2 xy
3

3
2
3
3 y 1 2 8
8
8

+) VP x 2 y 2 2 xy

do x y

x2 y 2

0 .

M ta li c VT = VP nn du bng cc ng thc trn phi xy ra, tc l:


x 1 y 1 0
x y 1.

x y
H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 18

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


Th li, ta thy rng 1;1 l nghim ca h cho.
Vy nghim ca h l x ; y 1;1

Bi 31: Bi ton ny chng ta s dng phng php nh gi:


2
3
y x3 3x 4
y 2 x 3x 2
y 2 x 1 x 2 1

3
3
2
x

2
y

3
y

2
x 2 y 6 y 2

x 2 2 y 1 y 2 2
+) Nu x 2 th t 1 y 2 0 v t 2 y 2 , mu thun nn loi.
+) Nu x 2 th t 1 y 2 0 v t 2 y 2 , mu thun nn cng loi nt.
+) Nu x 2 th thay vo ( I ) tm c y 2 .
Vy nghim ca h l x ; y 2;2
Lu : Nu s dng php th y t phng trnh th nht xung phng trnh th hai ta c:
2 x 2 x8 4 x7 10 x6 44 x5 34 x4 76 x3 188x2 160 x 51 0 .

Phng trnh bc 8 kia rt l kh nhai! Dng o hm chng minh n v nghim cng rt


kh. Nhng khi dng bin i tng ng n th ta s thu c:
2
1
2 x 4 2 x3 6 x 2 16 x 10 2 0 .

2
Phng trnh ny r rng v nghim! Vy l bi ton c gii quyt.
Bi 32: T phng trnh th hai ta t iu kin x , y 0 .
Phng trnh th nht ca h tng ng vi: e x x e y y

1.

Xt hm s f t et t trn 0; . o hm: f ' t et 1 e0 1 0 nn hm s ng


bin trn 0; . Ta li c 1 c dng f x f y x y .
Thay vo phng trnh th hai ca h ta c:
log x 1
x 2
log 22 x 3log 1 x 2 log 22 x 3log 2 x 2 0 2

x 4
log 2 x 2
2
Vy nghim ca h l x ; y 2;2 , 4;4
Bi 33: Tr v theo v hai phng trnh ca h cho ta c:
x3 y3 2 x 2 y 2 2 x 2 y x y x 2 xy y 2 2 x y x y 2

x y x 2 y 2 xy 2 x 2 y 4 0 x y 0 x y

(do x 2 y 2 xy 2 x 2 y 4
Thay x y tr li h ta c:

1
1
x y 2 x 2 2 y 2 2 0 )
2
2

x y

x y
x y
x y

3
1 5
2
2
2
y 1 y y 1 0
y 1 2y
y 2y 1 0

y 1 y

2
1 5 1 5 1 5 1 5
;
;
Vy nghim ca h l x ; y 1;1 ,
,

2
2
2
2

Bi 34: iu kin x 2 1 .
Phng trnh th nht ca h tng ng vi:

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 19

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam

x x 1 .
2

y2 y2 1
y y2 1

1 x

x2 1

y2 1 y 1

y 2 1 y 2 y nn y y 2 1 0 ). Tng t: y y 2 1 x 2 1 x
Kt hp 1 , 2 ta c h:
(do

2.

2
2

x2 y 2
2 y 1 2 x 1

2
2
2
2
2
2

y 1 x 1 x
x x 1 y 1 y
x x 1 y 1 y
y x y
x y
x y

2
2
2
2
x2 1 y 2 1 y
x

x x 1 x 1 x
x y
x y 0
x y

x y (loi x y 0 do x 2 1 ).
x 0
x y
Vy x y . Thay vo phng trnh th nht ca h thy tho mn v thay vo phng trnh
y
35
th hai ca h ta c y

0 3 . D thy rng y 0 (v nu y 0 th v tri


y 2 1 12

x2 1

y2 1 y

dng nn n v l). Kt hp vi iu kin cn thc ta c y < 1.


2
2
SUY RA
35
y
35
y2
35

2
2
y
3 y 2
y
2
y 1 y
12
12
12
y 1

y 1

35 2
35
35
1225

2 35
2
y
y 2 y2
y
.y y y
y
12
12
12
6
144

2
2
1369 37
37 2 35
37
2 35

2 35
y
y 1

y 1
y 1
y
y
0
12
144 12
12
12
12
12

35
49 2 35
25
5
5
35 3577

y2
y
y
y
y
.
y
0 y
12
12
12
12
4
3
12

(T tng trong u phi xc nh rng: khng s gii phng trnh bc 4, n c cch gii m)
5
5
, y
Thay li vo phng trnh 1 ta thy ch c cc nghim y
tho mn 1 .
4
3
5 5 5 5
Vy nghim ca h l x ; y ; , ;
4 4 3 3
Cc em c th tm hiu mt cch chi tit nht v phng trnh bc 4 trong cun sch
Chinh phc phng trnh, bt phng trnh i s. Ch cn nm c cch gii phng trnh
bc 4 phi hp vi mt s k nng s dng my tnh c gii thiu trong cun sch l cc
em s hon ton t tin x l c c mt lp bi ton phng trnh v t hay gp!
Cch gii khc: C th x l phng trnh (1) bng phng php o hm.
Xt hm s f t t t 2 1 trn
Hm s c o hm f ' t 1

.
t

t2 1 t

t t

t 1
t 1
t 1
Phng trnh (1) li c dng f x f y x y .
2

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

0 nn f t ng bin trn

Trang 20

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


1
35
Phng trnh (3) c vit li thnh: y

0.
1 12
1 2
y

1

cos t t ; th phng trnh trn tr thnh:
y
2
1
1
35
1
1
35
35

0 sin t cos t sin t cos t 0 .


cos t
cos t sin t 12
12
1 cos 2 t 12
n y c th t t sin t cos t gii tip.
Bi 35: Nhn thy rng phng trnh th hai ca h c nhm h s ca y 2 nn ta c
Vi iu kin y < 1, ta c th t

tng a phng trnh th hai ca h thnh bc hai vi n l y 2 .


T phng trnh th nht suy ra: 3 y x 2 9 48 y 16 x 2 144 .
Thay vo phng trnh th hai ca h ta c: y 4 4 2 x 3 y 2 16 x 2 48 x 11 0 .
Xem nh y l mt phng trnh bc hai vi n l y 2 v tham s l x , ta c:

' y2 4 2 x 3 16 x 2 48 x 11 25 0 nn phng trnh c hai nghim l:


2

y 2 2 2 x 3 5 hay chnh l y 2 1 4 x hoc y 2 11 4 x .


1 y2
+) Nu y 1 4 x x
. Th vo phng trnh th nht ta c:
4
2

y2 1
y4 2 y2 1

3
y

3 y 9 y 4 2 y 2 48 y 143

16
4

y2 1

2 y 12 y 2 1 2 y 12
2

1 2 y 12 0

y 1 2 3 x 3 3
y 2 2 y 11 0
(tho mn)
2
y 2 2 y 11 0
y 2 y 13 0 (VN)
y 1 2 3 x 3 3
11 y 2
2
+) Nu y 11 4 x x
. Th vo phng trnh th nht ta c:
4
2

y 2 11
y 4 22 y 2 121

3
y

3 y 9 y 4 22 y 2 48 y 23

16
4

y2 1

2y 6 2 6

y2 2 y 6 1 2 6

y 2 2 y 6 1 2 6
Gii tng phng trnh:

y 6 2
*
y 6 2

0
0

y2 2 y 6 1 2 6

2y 6 1 2 6 0

*
**

11 y 2
6 2 3 3 2

4
2
6 2 33 2
3 x
2
3 x

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 21

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam

11 y 2 3 2 2 3 6

y 6 3 2 x
4
2
**
y 6 3 2 x 2 3 6 3 2

2
Vy nghim ca h l

x ; y 3

3 ;2 3 1 , 3 3 ; 2 3 1 ,

6 2 3 3 2
6 2 33 2

; 2 3 6 ,
; 2 3 6 ,

2
2

3 22 3 6
2 3 3 2 6

; 6 3 2 ,
; 6 2 3 .

2
2

15 15
t 15
;
Bi 36: t y
. T phng trnh th nht suy ra y 1;1 t
.
3
3
5

Phng trnh th hai ca h tr thnh:


5

t 15
t 15
5
3
125
125
6 15 0 3t 5t 2 0
5
5
t 1
2
t 1 3t 3 6t 2 4t 2 0 3
2
3t 6t 4t 2 0 1
15 15
;
Xt hm s f t 3t 3 6t 2 4t 2 trn on
. Hm s c o hm
3
3

15 15
2
f ' t 9t 2 12t 4 3x 2 0 nn hm s ng bin on
;
.
3
3

15
Suy ra 3t 3 6t 2 4t 2 f
12 3 15 0 , nn 1 v nghim.
3

15
10
Vy t 1 y
. Thay vo phng trnh th nht ca h ta tm c x
.
5
5

10 15
;
Vy cc nghim ca h l x ; y

5
5

3
2
x3 xy 2 2000 y

x xy 2000 y 0

Bi 37: Bin i h nh sau: 3


3
2
2

y yx 500 x 0
y yx 500 x *
+) Nu x 0 , thay vo phng trnh th hai ta c y 0 , tho mn h.

+) Nu x 0 y3 yx 2 0 y 0 . Lc ny ta nhn cho hai v ca h nh sau:

0x

500 x x3 xy 2 2000 y y 3 yx 2 x 4 x 2 y 2 4 y 4 4 x 2 y 2
x4 5x2 y 2 4 y 4

y2

4 y2 0

x y x y x 2 y x 2 y .
H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 22

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


Nu x y . Thay vo (*) ta c: x3 x3 500 x x 0 , loi.
Nu x y . Thay vo (*) ta c: x x x 2 500 x x 0 , loi nt.
3

Nu x 2 y . Thay vo ta c: y3 4 y3 1000 y y 3 1000 y 0 y y 2 1000 0 .


iu ny khng th xy ra do y 0 , y 2 1000 0 .
Nu x 2 y . Thay vo (*) ta c:

10 30
20 30
x
y
3
3
y3 4 y3 1000 y y 3 y 2 1000 0 3 y 2 1000

10 30
20 30
x
y
3
3

20 30 10 30 20 30 10 30
;
;
Vy h c cc nghim l x ; y 0;0 ,
,

3
3
3
3

Bi 38: Thay y 0 vo h thy khng tha mn nn h tng ng vi:

1
1
2

2
1
1 y4
xy

2
x

y
xy
2
2

y
y
y
y2

2 x 2 2 x 1 1 y 3

2
3

2 x 1 1 y
T (1) 1 y 4 0 1 y 4 1 y 1.

1
2

T (2) 1 y3 0 1 y3 y 1 .
V vy y ch c th bng 1 x 1 .
Vy nghim ca h l x ; y 1; 1

1
1
Bi 39: iu kin x , y 0; . Vi iu kin ny suy ra 0 xy .
4
2
Khai thc phng trnh th nht ca h. p dng bt ng thc Cauchy Schwart ta c:

1
1

1 2 x2
1 2 y2

1
1
12 12

1 2 y2
1 2x

1
1
4
n y ta s chng minh: 2

2
1 2 y 2 1 2 xy
1 2x
2 2 x2 2 y 2
2

1 2 xy
Tht vy 1
2
2
1 2 xy
1 2x 1 2 y

1
1

2
*
2
1 2 y2

1 2x

1 (vi 0 xy

1 x

1
).
4

y 2 1 2 x2

1 2 y
2

1 x 2 y 2 2 xy x 2 y 2 2 xy 1 2 y 2 2 x 2 4 x 2 y 2

x 2 y 2 2 xy 2 xy 2 xy x 2 y 2 0 x y 2 xy x y 0
2

1 1
2
2
x y 1 2 xy 0 , iu ny ng do x y 0 ; 1 2 xy 1 2. 0 .
4 2
2

1
1
4

Vy, 1 ng. Kt hp vi * suy ra


.
2
1 2 x2
1

2
xy
1 2y

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 23

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


1
1
2
Ly cn hai v ta c :
.

1 2 xy
1 2 x2
1 2 y2

1
. Nh vy h cho tr thnh:
2
x y
x y
x y

2
2
1
x 1 2 x y 1 2 y 9
2 x 1 2 x 9
x 1 2 x 81
x y
x y
x y

73
2

1
9 73 (tha mn)
1

2
x

0
9

x
x
81
36

4
9 73 9 73 9 73 9 73
;
;
Vy nghim ca h l x , y
,

36
36
36
36

1
Bi 40: iu kin x 1 , y . Vit h li nh sau:
2
1 2 x 2 x 1 2 y 1 2 y 1
3 x 2 x 2y 2y 1 0

3
3

2 2 x 2 y 1 1
2 2 x 2 y 1 1

Ta t a 2 x , b 2 y 1 a, b 0 th h trn tr thnh:
Trong bi ny, du bng xy ra, tc l x y 0; x

2
2
3
3
1 a 2 a 1 b 2 b
a a b b
a b a b ab 1 0

3
3
2a b 1
2a b 1
2a b3 1
a b 0 do a 2 b 2 ab 1 0
a b
a b

2
3
3
2
a

a 1 a a 1 0
2a b 1
a b

1 5
1 5
(do a 0 nn ta loi nghim a
)
a 1 a
2

2
+) Nu a b 1 2 x 2 y 1 1 x 1 ; y 1.

5 1
5 1
1 5
5 5
2 x 2y 1
x
, y
.
2
2
2
4
1 5 5 5
;
Vy nghim ca h l x ; y 1;1 ,

4
2
Lu : C th dng phng php hm s kt lun 2 x 2 y 1 .
+) Nu a b

Bi 41: Bin i h nh sau:


3
3
3
3
3
2
3
2

x y 9
x 1 y 8
x 3x 3x 1 y 6 y 12 y 8
2
2
2
2
2
2
x

2
y

4
y

0
6
y

12
y

3
x

3
x

x 2y x 4y 0
H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 24

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


3
3

x y 3
x 1 y 2
x 1 y 2

2
2
2
2
2

3y 9 y 6 0
x 2y x 4y 0
y 3 2y y 3 4y 0

x y 3
x 2
x 1


y 1 y 2
y 1
y 2

Vy nghim ca h l x ; y 2; 1 , 1; 2

Bi 42: Chuyn s 3 t v tri ca phng trnh th hai sang v phi:


2
xy
3
x2
x3 8 x y y 2 2
x
x

x3 8 x y 3 2 y
x

8
x

y
.

2
2
2
2
x 3 y 2
x 3 3 y 1
x2 3 y 2 2
x2 3 y 2 2

x 0

x 0
2

2
3x 2 24
0 3 y 2 (lo ai )

3
x

24

xy

0
2

3x 24 xy 0
2

2
2

3
y

3
x

24

xy

0
2
2

3 y 6 x2 0
x

3
y

x2 3 y 2 2

3x 2 24

3x 2 24
y

3x 2 24
y

y
x

x
2

2
2

3
x

24
2
3
3 3x 2 24 6 x 2 x 4 0
26 x 4 426 x 2 1728 0
6 x 0

4 78
4 78
3x 2 24
x

x
y

x 3
x 3

13
13
x




y 1
y 1
x 2 9 x 2 96
y 78
y 78

13
13
13
4 78 78 4 78 78
;
;
Vy nghim ca h l x ; y 3;1 , 3; 1 ,
,

13
13
13
13

Cch gii khc: Cch 1: a phng trnh th nht v dng x3 y3 2 y 8x v a phng

trnh th hai v x 2 3 y 2 6 , sau nhn hai v a v phng trnh ng cp bc 3.


Cch 2: Bnh phng h:
x3 8 x y 3 2 y x3 8 x y 3 2 y x 2 x 2 8 y 2 y 2 2 .
2

Vic cn li ca chng ta l rt y 2 t phng trnh th hai v th vo phng trnh trn.


Bi 43: Rt y t phng trnh th hai v nhn hai v ca phng trnh th nht cho 7 ta c:
2
7 y 2 x 2 9 x 6
7 y 2 x 9 x 6

2
2
2
2
2
2
7
y
.2
x

7
y
.3
y

28
x

7
y
.9
2 x 3x 2 x 9 x 6 28 x 9 2 x 9 x 6

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 25

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


7 y 2 x 2 9 x 6
7 y 2 x 2 9 x 6
4

2
3
2
4
x

24
x

31
x

99
x

54

x 2 2 x 1 2 x 9 x 27 0

2 x2 9 x 6
1

x 2
9 3 33
y

x
7
2


16
4

1
y

3
33
x 2 x x

y
y 3
7

2
4
16 1 1 9 3 33

;3
Vy h c 4 nghim x ; y 2;
, ; ,
7 2 7
4

Bi 44: Bin i v t n ph gii h:


x 2 xy 2 x3 y 1
x 4 2 x3 y x 2 y 2 x3 y 1
4
3
2 2

x
y

x
y

3
2

x3 y x 2 xy 1

x3 y x 2 xy 1
x y x xy 1

2
3
t a x xy , b x y th h ny tr thnh:
a 2 b 1 b a 1
b a 1
a 0
a 1
2
2

a a 1 1 a a 0
b 1
b 0
b a 1
x 2 xy 0
xy x 2
x 1
x 1
4


+) Nu a 0, b 1 3
y 1
y 1
x y 1
x 1
x 2 xy 1 x 2 xy 1

+) Nu a 1, b 0 3
x y 0
x 0 y 0
n y d thy h ny v nghim.
Vy nghim ca h l x ; y 1;1 , 1; 1

Bi 45: Bin i h v t n ph:

2
2
4
4
2
2

x 4x y 6 y 9 0
x 4x 4 y 6 y 9 4

2
2
x
y

2
y

22

x2 2 y 3 4 x2 2 4 y 3 8 0

t a x2 2 , b y 3 a 2 th h tr thnh:

a 2 b2 4
a b 2ab 4
ab 8 4 a b

2
ab

4
a

b
a

b
8 a b 20 0

ab 4a 4b 8 0

ab 8 4 a b
a b 2

ab 0
a b 2 a b 10

a b 10

ab 48

Loi a b 10, ab 48 do a b 4ab 100 4.48 0 .


2

a b 2
a 0 a 2
Vi


ab

0
b

b 0

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 26

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


x2 2 0
x 2

y 5
y 3 2

Quay tr li bc t:
2
x 2 2
x 2
y 3 0
y 3

Vy nghim ca h l x y 2 ;5 , 2;3
Cch gii khc: T phng trnh th hai rt x 2 theo y ri th vo phng trnh th nht c
phng trnh bc 4 c nghim p.
Bi 46: Nhn thy y 0 khng tho mn h y 0 .
Lc ny h cho tng ng vi:
3 27
3 27
8
x

18

8 x y 3 18
y3

2
4
x
6
x

4 x 2 . 3 2 x. 9 3
2 1
y

y
y2
y
n y t a 2 x , b

3
th h li tr thnh:
y

3
3
a b 3 27

a3 b3 3a 2b 3ab2 27
a b 3
a b 18

3
3
2
3
3
3
3

a b 18

a b ab 3
a b 18
a b 18

3 5
3 5
a

b 3 a

2
2
3


2
2
3
a 3a 1 0
a 27 27a 9a a 18
b 3 5
b 3 5

2
2

3 5
3 5
a 3 5
3 9 3 5
.
;b
x
,y
2
2
2
4
b
2
3 5
3 5
3 5
93 5
;b
x
, y
+) Vi a
.
2
2
4
2
3 5 93 5 3 5 93 5
;
;
Vy nghim ca h l x ; y
,

4
2
4
2

Bi 47: Bin i tng ng h nh sau:


2
2
2
2

x y xy 3
xy x y 3
2
2
2
x y 2 2 2 x 2 1 y 2 1 16

x 1 y 1 4

2
2
2
2

xy x y 3
xy x y 3

(iu kin xy 11)


2 2
2
2
2 2
xy

2
x
y

16
2
x
y

xy

11

xy

+) Vi a

2
2
xy x 2 y 2 3
2
2

xy

xy

35
2
2 2
2 2
4
x
y

xy

11

xy
xy

xy

3
x
y

26
xy

105

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 27

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


35

xy

xy 3
3
(tho
mn)
(loi)
2

35

26
2
2
x y 6
x y
3
0

3
3
3

3
3

xy 3

y
y
x 3 x 3
x
x
x

Vy 2

2
9
2
y

3
4
2
2

y 3
x y 6
x
x 6x 9 0
x 3

x
Nghim ca h l x ; y

3; 3 , 3; 3

Bi 48: Gii h bng phng php hm s:


x y

ex y x y 1 2 x 1
ex y x y 1
ex y 2 x 1
e

x y
x y
x y
e

1
e

x y 1 e

Cng v theo v ca hai phng trnh vi nhau ta c: e x y x y e x y x y * .


Xt hm s f t et t trn
trn

. Hm s c o hm f ' t et 1 0 nn f t ng bin

. Mt khc * c dng f x y f x y nn x y x y y 0 .

Thay y = 0 vo hai phng trnh ca h ta c: e x x 1 e x x 1 0 (**).


Kho st hm s g x e x x 1 trn . o hm g ' x e x 1 .

g ' x 0 e x 1 x 0 . y chnh l im cc tiu ca hm s.


Lp bng bin thin, thy rng g x 0 x .
Du bng xy ra khi v ch khi x 0 , tc l (**) x 0 .
Vy nghim ca h l x ; y 0;1
1
Bi 49: iu kin y , x 0 . t t x y th phng trnh th nht ca h tr thnh:
x
t
4
t
1 t
t 2
1 t
1 4 .5 1 3 5 5. 3t 2 1 0 1 .
5
t
4
Xt hm s f t 51 t 5. 3t 2 1 0 trn .
5

4
4
Hm s c o hm f ' t 5 .ln 5 5. .ln 3t 2.ln 3 0 t
5
5
4
do 51 t .ln 5 0, ln 0, 3t 2.ln 3 0 ).
5
Mt khc ta c f 0 0 nn 1 t 0 x y 0 x y .
1 t

(d thy iu ny

1
1 2x .
x
D thy rng x 0 khng tho mn nn ta c th chia hai v ca phng trnh ny cho x:

Th y x vo phng trnh th hai ca h ta c:

x 2 3x x

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 28

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


x3 x

1 1
1
1
1
1

2 x 3 x 2 0 x 1 x 2 0
x x
x
x
x
x

1
1

1
x 1

x2 x 1 0
x
x

1
x

4
x

0
1

x 4

x 2

1 5 1 5 1 5 1 5
;
;
Nghim x ; y
,
,
2
2
2
2

1 5
x
2

x 2 5

5;2 5 , 2 5;2 5

Bi 50: Vi iu kin x 2 y , y 0 th phng trnh th nht ca h tng ng vi:

2 y 6 y 2 x y x 2 y ( x 2 y) y x 2 y 6 y 2 0
Xem y l phng trnh bc hai vi n l

x 2 y . Ta c: y 2 24 y 2 25 y 2 nn phng

x 2 y 3 y v x 2 y 2 y (y l phng trnh ng bc).


y 0
+) Nu x 2 y 3 y
2
x 9 y 2 y
Thay vo phng trnh th hai ca h ta c:
trnh ny c hai nghim l

9 y

2 y 3 y 9 y 2 2 y 3 y 2 9 y 2 5 y 9 y 2 5 y 2 0

9 y 2 5 y 1 (loi) 9 y 2 5 y 2 (tha mn) 9 y 2 5 y 4 0


4
4
8
y 1 (loi) y (tha mn). Vi y x .
9
9
3
y 0
+) Nu x 2 y 2 y
2
x 4 y 2 y
Thay vo phng trnh th hai ca h ta c:

4y

2 y 2 y 4 y2 2 y 3y 2 4 y2 4 y2 5 y 2

2 y 4 y 2 5 y 2 (do y 0 ) 4 y 2 7 y 2 0 y
Vi y 2 x 12 .

1
(loi) y 2 (tha mn).
4

8 4
Vy nghim ca h l x ; y ; , 12; 2
3 9
Bi 51: iu kin y khc 0.
1
2
2
x

H cho tng ng vi:


1 x 2 2
y
y2
1
t a a 0 th h trn tr thnh:
y

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 29

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


2
2
2 x 2 x a 2
2 x a 2 x a 0
x a x a 1 0

2
2
a x 2 2a
2 x x a 2
2 x 2 x a 2
x a
x a
2
(I)
2a 2
a 1

x a 1

x a 1

(II)
2
2 a 1 2 2a 1 2

2a 2a 1 0

a 1
a 1
(I)

x 1
x 1

1 3
1 3
a

a
2
2
(II)

x 1 3 x 1 3

2
2
+) Vi a 1 th y 1.

+) Vi a 1 th y 1.

1 3
th y 1 3 .
2
1 3
1 3

;1 3 ,
;1 3
Vy nghim ca h l x ; y 1;1 , 1; 1 ,
2
2

2
2
Bi 52: iu kin x y .
+) Vi a

1 3
th y 1 3 .
2

+) Vi a

a 0, b 0 th a2 x2 y 2 x y x y .

t a x 2 y 2 , b x y
a2
a2
Suy ra x y
.

x y
b

1
1
a2
x y x y b
.
2
2
b
Lc ny h tr thnh:
1
a2
2
2

b
b a a 24b
b 12 a
a 12

2
b

a 144 24a a 2 a 24 12 a
b

12

b a 12
b 12 a
a 3 a 4


(tho mn).

2
b

9
b

8
24
a

168
a

288

Ta li c y

1
a 3 x2 y 2 a 2 9
x 5
x y
x y
+) Nu

b 9
y 4
x y 9
x y 9

a 4 x 2 y 2 42 16
x y 2
x 5

+) Nu
b 8
x y 8
y 3
x y 8
H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 30

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


Vy nghim ca h l x ; y 5;4 , 5;3
Bi 53: iu kin x y 0, x y 0, y 0 . Thay y 0 vo h thy v l y 0 .

y 0 ta c:

Chia hai v ca phng trnh th nht ca h cho

x
1
y

x
1 2.
y

a b 2
x
x
2
t a

1, b
1 a b 0 , ta c h sau: 2

2
y
y
a b 2
b 1

2
x 5
5y
Thay tr li bc t ta tm c x
.
y 4
4

Thay vo phng trnh th hai ca h:

5y
4
5 4
5 y 3 y x . 1.
4
5
4 5

4
Vy nghim ca h l x ; y 1;
5
Bi 54: Thay y 0 vo phng trnh th nht ca h ta c x 2 1 0 , v l nn y 0 .
x2 1
x y 4
y y
Chia cc v ca h cho y 0 ta c:
(1)
2
x y 2 2x 7 2


y
y
x2 1
n y ta t a
, b x y th h (1) tr thnh:
y
a 4 b
a b 4
a 4 b
b 3 b 5


2
2
2

1
b

2
4

0
b

2
a

7
b

2
b

15

a 9

x2 1
y 3 x
y 3 x
a

1
1

x 1
x 2

y
2
2


+) Vi
.
y

2
y

5
x

x
x

0
b 3

x y 3
x2 1
y 5 x
y 5 x
9
a 9

y
2
2
+) Vi
x 1 9 5 x
b 5
x 9 x 46 0 (v nghim)
x

Vy nghim ca h l x ; y 1;2 , 2;5


Bi 55: Thay y 0 vo phng trnh th nht thy ngay n khng tho mn y 0 .
Phng trnh th hai ca h tng ng vi:
2 x3 y3 1. 2 y x 2 x3 y 3 2 y 2 x 2 2 y x x3 2 x 2 y 2 xy 2 3 y 3 0

x
x
x
x
x 2 3x
x
2 2 5 0 1 2
5 0 1 x y.
y
y
y
y
y
y
y

Thay x y tr li h ta c: x 1.
H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 31

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


Vy nghim ca h l x ; y 1;1 , 1; 1
Bi 56: Cng cho v theo v hai phng trnh ca h: x 2 x 2 x y 2 y 2 y (1)
1
2 0 nn f t
Xt hm s f t t 2 t 2t trn 0 ; . o hm f ' t 2t
2 t
ng bin trn 0; . Phng trnh (1) c dng f x f y x y .
Thay x y tr li h ta c phng trnh
x2 x 2x x

x3 2 x 1 0 x

1 5
(loi
2
3 5
x 0 x 1 x
.
2

x 1

x 0 x

x 1

x 1 0

1 5
0 , v n r rng v l).
2

3 5 3 5
;
Vy nghim ca h l x ; y 0;0 , 1;1 ,

2
2

Bi 57: a phng trnh th nht ca h v 2 x 4 x 2 1 5 2 y 6 2 y

Xt hm s f t t t 2 1 trn
s ng bin trn

(1).

. Hm s c o hm f ' t 3t 2 1 0 t

. Phng trnh (1) c dng f 2 x f

nn hm

5 2 y nn ta c:

x 0
2 x 0

2x 5 2 y 2

5 4 x2
4 x 5 2 y
y

2
2

5 4 x2
Th vo phng trnh th hai ca h ta c: 4 x
2 3 4x 7
2
3
Nhn thy x 0, x khng l nghim ca phng trnh (2).
4
2
5 4 x2
3
2
Xt hm s g x 4 x
2 3 4 x trn 0; . o hm:
4
2
2

(2).

5 4 x2
4
4
3
2
x

vi
mi
g ' x 8 x 2.
.

4
x

4
x
4
x

0;

3 4x
3 4x
4
2
1
3
1
Suy ra hm s g x nghch bin trn 0; . Ta li c g 0 nn (2) c nghim x .
2
4
2
1
Vi x th y 2 (tha mn).
2
1
Vy nghim ca h l x ; y ;2 ( thi i hc khi A nm 2010)
2

2 x2 9 x 6
Bi 58: Rt y t phng trnh th hai y
v th vo phng trnh th nht:
7
H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 32

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


2 x2 9 x 6
2 x2 9 x 6
2 x2 9 x 6
2 x2 .
3x.
4 x 2 9.
7
7
7
4
3
2
4 x 24 x 31x 99 x 54 0 x 2 2 x 1 2 x 2 9 x 27 0 .

Phng trnh ny c 4 nghim nh sau:


16
1
1
+) x 2 y
.
+) x y
.
7
2
7
9 297
9 297
y 3.
y 3.
+) x
+) x
4
4
16 1 1 9 297

;3
Vy h c cc nghim l x ; y 2;
, ; ,
7 2 7
4

Bi 59: D dng thy y l mt h cha phng trnh ng cp.


Nu y 0 , thay vo h thy khng tho mn nn suy ra y 0 . Tng t, ta c x 0 .
Th phng trnh th nht vo phng trnh th hai ta c:
2 x 4 8 y 4 2 x y x3 8 y 3 4 xy 2 0 12 xy 3 8x 2 y 2 yx3 0

xy x 6 y x 2 y 0 x 6 y x 2 y 0 x 6 y x 2 y .
1
6
x 3
+) Nu x 6 y , thay vo phng trnh th nht ca h: 200 y 3 1 y 3
.
200
200
1
+) Nu x 2 y , thay vo phng trnh th nht ca h: 8 y 3 1 y x 1 .
2
1
1 6
;3
Vy nghim ca h l x ; y 1 ; , 3

2 200 200
Bi 60: Nu x 0 , thay vo phng trnh th hai thy khng tho mn x 0 .
y y2
x 2 x 6
1
Thc hin php chia a h v dng:
. t z z 0 th h li tr thnh:
x
1 y 3 19
x3
2
2
z 3 y 3 3 z 2 y zy 2 1 y z 3 1

yz y z 6
y z 1

3
3
3

3
3
3
3
1

y
y 3 19

19

19

z y 19

z 1 y
y 3
y 2
2


z 3
3 y 3 y 18 0 z 2
1
1
+) Vi z 2 x .
+) Vi z 3 x .
2
3
1 1

Vy nghim ca h l x ; y ;3 , ; 2
2 3

Bi 61: iu kin 2 x 1 0, y 2 . a phng trnh th nht v dng sau:

2 x 1 2 2 x 1

1 y 2 2 y 2 1

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

(1).

Trang 33

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam

Xt hm s f t t 2t 2 1 trn 0; . Hm s c o hm f ' t 6t 2 1 0 nn f t
ng bin trn 0; . Mt khc (1) c dng f 2 x 1 f

y 2 nn n tng ng vi

2 x 1 y 2 y 4 x 2 4 x 3 . Thay vo phng trnh th hai ta c:

4 x 2 8 x2 8 x 14 6
(2).
1
Dng my tnh nhm ngay c nghim x . n y c hai cch gii quyt: dng o hm
2
(v thy n ng bin) hoc nhn lin hp (p dng cch ny i vi bi ton ny v n cho kt
qu nhanh hn m khng cn l lun qu phc tp nh o hm).
4x 2
8x2 8x 6
2
2

4
x

8
x

8
x

10

0

2
4x 2 2
8 x 8 x 10 4

1
2x 3
1
4x 2

0 4x 2 0 x y 6 .

2
8 x 2 8 x 10 4
4x 2 2
1
1
2x 3
(D thy vi x
th 2 x 3 0

0 ).
2
4x 2 2
8 x 2 8 x 10 4
1
Vy h c mt nghim x ; y ;6
2
Bi 62: Nu y 0 th thay vo phng trnh th nht : x 2 1 0 , v l y 0 .
x2 1
2
2
x y 1
x y 1 xy y

y
D dng nhn thy n ph trong bi ton:

y
x

x y 2 y
x2 1

x2 1
x2 1
t a x y, b
b 0 th h tr thnh:
y
a b 1
a 1 b
a 1 b
a 1 b

2
(VN)

1
1
1

b
.
b

2
b

1
a

b
b
Vy, h cho v nghim
Bi 63: Phng trnh th nht ca h tng ng vi:
7 x4 7 x3 y 7 y3 x 7 x 2 y 2 9.7 y x 0

7 x x3 x 2 y y 3 xy 2 9 x y 2 x 2 y x 0 (th s 7 x y 2 x 2 )

7 x x y x 2 xy y 2 xy x y 9 x x y x y 0
2

2
x x y 7 x y 9 x y x y 0

x x y x y 16 x 2 y 0 x 0 x y x y y 8x .
Loi ngay x 0 , x y v x y v khi v tri ca phng trnh th hai s bng 0 nn
khng tho mn. Vy ta c y 8 x .
Thay vo phng trnh th hai ta c:

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 34

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


3
1
3
8. 3 3
.
x 64 x x 7 x x
y 8x
9
3
3
3 3 8. 3 3
;
Vy nghim ca h l x ; y

3
3

Bi 64: Bin i t hai phng trnh ca h nh sau:


x3 y 3 3 2 x 2 3 y 2 35 3 4 x 9 y x3 6 x 2 12 x 8 y 3 9 y 2 27 y 27

x 2 y 3 x 2 y 3 x y 5 .
V vy h cho tng ng vi:

x y 5
x y 5

2
2
2
2
2 x 3 y 4 x 9 y 0
2 y 10 y 25 3 y 4 y 5 9 y 0
x y 5
y 2
y 3
.
2

3
x

2
5
y

25
y

30

Vy nghim ca h l x ; y 3; 2 , 2; 3
Bi 65: iu kin: x 0, y 0 .
Phng trnh th nht

xy 2

xy
y

x y0

y 2x

+) Nu y x , thay vo phng trnh th hai: x

x 2 1 1 3x 2 3 .

Nhn thy v tri khng dng, cn v phi th dng nn phng trnh ny v nghim.
+) Nu y 2 x , thay vo phng trnh th hai:
2x

x 2 1 1 3x 2 3 2 x 3

x2 1 2 x

2 x 3
2 x 3

4
2
2
3
2
4 x 4 3 x 3x 4 3 x 3 0
x 1 4 x 4 x 3 3 4 x
Dng my tnh nhm nghim c x 3 nn ta nhm nh sau:
4 x 4 4 3 x3 4 x 2 4 3 x 3 x 2 0 4 x3 4 x x 3 x 3 0

x 3 TM

4 x3 3x 3 0 1
By gi ta gii phng trnh (1). Dng my tnh gii phng trnh bc 3, ta thy rng c hai
3
nghim phc v mt nghim 0,45322
nn phng trnh ny s khng c nghim thuc
2
3

. V vy min gi tr ca hm s cha x s khng c gi tr bng 0 nn dng

phng php hm s chng minh phng trnh v nghim:

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 35

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


3

Xt hm s f x 4 x3 3x 3 trn D ; . o hm: f ' x 12 x 2 3 0 nn


2

3
f x ng bin trn D 4 x3 3x 3 f
2 3 0 nn (1) v nghim.
2

Vy x 3 y 2 3 .
Nh vy nghim ca h l x ; y

3;2 3

Cch gii khc: Khi bin i n y 2 x , ta a phng trnh th hai v:

x2 1

2x
2x 3

2x
nghch bin vi x dng nn phng
2x 3
trnh (1) c nhiu nht mt nghim. V nghim l x = 3 .
12
2

1 y 3x x

Bi 66: iu kin: x , y 0; y 3x 0 . Bin i h nh sau:


1 12 6
y 3x
y
1
1
3
3
12

1 (1). Tr v theo v ta c:
Cng hai v ta c:
(2)
x
x
y y 3x
y
1 9
12
y 9x
12

Nhn v theo v ca (1) vi (2) ta c:


x y y 3x
xy
y 3x
m hm s f x x 2 1 ng bin, g x

y
y
y
y
y 6 xy 27 x 0 6. 27 0 3 (TM)
9 (loi) (do x, y > 0)
x
x
x
x

1
3

1 x 1 3
Vi y 3x , thay vo 1 ta c:
x
3x
x 4 2 3 y 12 6 3 .
2

Vy nghim ca h l x ; y 4 2 3;12 6 3

( thi hc sinh gii Quc gia 2007 2008 )


Cch gii khc: ng dng s phc: t a 3x , b y a , b 0 th h tr thnh


12
12a

2 3 1
a 1 a 2 b 2 2 3

a 2 b2

12

b 1
b 12b 6
2


a 2 b2
a 2 b2
Nhn phng trnh (2) vi i (n v o s phc), sau cng vi phng trnh (1) ta c:
12 a bi
a bi 2
2 3 6i .
a b2
t z a bi z a bi v z. z a 2 b2 , t phng trnh trn tr thnh:

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 36

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


12.z
12
z
2 3 6i z 2 3 6i z 2 2 3 6i z 12 0 .
z
z.z

Ta c: 2 3 6i

4.12 24 24 3.i . Mt cn bc hai ca l 6 2i 3 nn phng

trnh c hai nghim l z12

3 6i 6 2 3 i

hay chnh l:
2
z1 3 3 3 3 i (tha mn) v z2 3 3 3 3 i (khng tha mn a 0 )

a2
42 3
x
a b3 3
3
y b 2 12 6 3

Cch gii ny rt l v kh th v, th nhng so vi cch trn th dng nh cch ny vn


cha pht huy c hiu qu lm nhanh!
x 3y

3 1

x2 y2

Bi 67: iu kin: x , y khng ng thi bng 0. H cho:


y y 3x 0 2

x2 y2
+) Nu x 0 , thay vo (1) ta c y 1 . Thay y 1 vo (2) thy tho mn.
+) Nu x 0 . Chia lm hai trng hp:
3x
(+) Nu y = 0. Thay vo (2) ta c 2 0 , r rng iu ny v l.
x
(+) Nu y 0 . Thc hin cc php nhn:
xy 3 y 2
Nhn (1) vi y : xy 2
3 y (3).
x y2

xy 3x 2
Nhn (2) vi x : xy 2
0 (4)
x y2
3x 2 3 y 2
3y 3
Cng (3) vi (4) c mt kt qu rt p: 2 xy 2
3 y 2 xy 3 3 y x
2
x y
2y
n y chng ta s phi chu kh mt cht i gii phng trnh bc 4. Thay vo (2):
9y 9
y
3 y 3 2

9y 9
2y
2
y

y
2y
0.
2
2
y


3y 3
2
2y y

Nhn hai v vi 4 y 0 ta c:
9
2
3 y 3 4 y 4 4 y 2 18 y 18 0 4 y 4 5 y 2 9 0 y 2 kTM y 2 1
4
3y 3

y 1 x
0 (kTM)

2y

y 1 x 3

Vy h c hai nghim l x ; y 0;1 , 3; 1

Bi 68: Phng trnh th hai ca h tng ng vi: 2 x x3 2 y y3


H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

(1)
Trang 37

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


Xt hm s f t 2t t 3 trn
c o hm f ' t 2t .ln 2 3t 2 0 nn f t ng bin.
Ta li c 1 f x f y x y .
Thay y x vo phng trnh th nht ta c: x4 4 x 2 x
Tip tc s dng o hm. Xt hm s g x x 4 4 x 2 x
o hm: g ' x 4 x3 4 2 x 1.2 x

2 x 4

2 x 4

trn

(2).
.

.ln 2 2 x 1 2 x 2 2 x 2 2 x

2 x 4

2 x 4

.ln 2 .

Ta c: g ' x 0 x 1 (do 2 x2 2 x 2 2 x 2 x4.ln 2 0 ) m g 1 5 nn (2) ch c 1


nghim x 1 .
Vy nghim ca h l x ; y 1;1
Bi 69: Nu y 0 th t phng trnh th nht suy ra x 0 , thay vo phng trnh th hai thy
khng tho mn nn suy ra y 0 .
2

Chia 2 v ca phng trnh th nht cho y11 0 :


11

x
x
11
y y y y (1).

c o hm f ' t 11t10 1 0 nn f (t ) ng bin trn

Xt hm s f t t11 t trn

x
x
Mt khc (1) f f y y x y 2 0 . Thay vo phng trnh th hai ta c:
y
y
13 8
6 x 2 13x 8 2 x 2 . 3 x 5 x 2 2 x 8 6 2 2. 3 x 5 x 2 2 x 8 0 (2)
x x
13 8
Xt hm s f x 6 2 2. 3 x 5 x 2 2 x 8 trn 0; .
x x
2
13 16
1
2
3
2
o hm: f ' x 2 3 2. .15 x 4 x 8. 5 x 2 x 8 x 3 0 x 0; nn
x
x
3
hm f x nghch bin trn 0; .

Mt khc ta li c f 2 0 nn (2) x 2 (tho mn) y 2 .

Vy nghim ca h l x ; y 2; 2

Bi 70: Nhn xt: h cha y cc hng t x 2 , y 2 , xy, y, x nn ta ngh ngay n hng ng


thc ax by c . By gi ta nhn h s vo hai phng trnh mt cch thch hp a v
hng ng thc ny.
S dng phng php h s bt nh ta nhn cc h s nh sau:
2
2

25 x 25 y 5

200 x 150 x 114 50 y 3x 1


225x 2 25 y 2 150 x 114 5 150 xy 50 y (cng hai phng trnh li vi nhau)
2

15x 5 y 2.15x.5 2.15 x.5 y 2.5 y.5 52 144


2

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 38

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


7

3x

15 x 5 y 5 12
2
5
2
15 x 5 y 5 12

15 x 5 y 5 12 y 17 3x

5
7
+) Nu y 3x , thay vo phng trnh th nht ca h:
5
11
2

x
y
2

42
44
7
1
25
25
x 2 3x 10 x 2
x
0
5
25
5
5
x 2 y 1

5
5
17
+) Nu y
3x , thay vo phng trnh th nht ca h:
5
2
102
284
17
1
2
x
3x 10 x 2
x
0 , phng trnh ny v nghim
5
25
5
5
11 2 2 1
Nghim ca h l x ; y ; , ;
25 25 5 5
( thi chn hc sinh gii Quc gia tnh Ngh An 2010 2011)
Cch gii khc v lu : Phng php h s bt nh vi h phng trnh hai n bc hai nh
th ny chng ta s trnh by Bi 258 ca tp H PHNG TRNH (Phn III). Ta cng
1
phng trnh th hai vi K ln phng trnh th hai th tm c K = v K = 4 .
2
1
Bi gii trn ta s dng K = .
2
Vi K = 4 th ta cng hai phng trnh nh sau:
57
1
100 y 2 25 y 37
2
2
2
4 x 3x
y 3 x 1 4 x y x
.
25
5
75 1 y

By gi ta th tr li vo phng trnh th nht ca h:


2

100 y 2 25 y 37
1
15625 y 4 6250 y 3 12525 y 2 4100 y 244
2
0

y
2
75
1

y
5

75
y

75

25 y 2 5 y 1 125 y 2 85 y 122

0.
2
75 y 1
n y th mi vic tr nn n gin hn rt nhiu!
Bi 71: iu kin 0 x 6 .
Tng t Bi 22, ta cng hai v ca h li ta c:
2x 2 6 x 4 2x 2 4 6 x y2 2 2 y 8 3 2 .
nh gi hai v ca phng trnh ny:

+) VP y 2

63 2 63 2.

+) nh gi v phi:

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 39

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


Nhn xt rng v phi bng 6 3 2 x 2 , v vy dng im ri trong bt ng thc
Cauchy, ta c:
x2
2.x
2
4 6 x 10 x
2. 6 x

2
2
1
1
2

2 x 6 x
4
4
2x
. 2.2.2.x
.

4
4
2
4 2
2.2
2
1 6 x 4 4 4 18 x
24 6 x 4
. 4 6 x .4.4.4
.

4
4.4.4
2
4 2
x 2

2
x 2 10 x 8 x 18 x
x 2
VT

6 3 2 VP y 2 0
2
2
4 2
4 2
y 2

Vy nghim ca h l x ; y 2; 2

Bi 72: Nhn thy y 0 khng th tho mn h y 0 .


T phng trnh th nht ca h: y 2 x 2 2 x y 2 0 . Xem y l phng trnh bc hai vi n
x th phng trnh ny c nghim ' 1 y 4 0 y 2 1 y 1;1

(1).

T phng trnh th hai ca h, ta suy ra: ' 4 2 3 y 3 0 y 3 1 y 1

(2).

x 2x 1 0
x 1.
T (1) v (2) suy ra y 1 . Thay tr li h ta c: 2

2 x 4 x 2 0

Vy nghim ca h l x ; y 1; 1
Bi 73: T h, ta nhn thy c x 4 , x3 , x 2 , x v y 4 , y 3 , y 2 , y nn ta s tm cch a h v dng:
y b . Khi khai trin hng ng thc a b a 4 4a3b 6a 2b2 4ab3 b4 ,
thy rng h ny c iu kin nhm c hng ng thc bc 4:
x 4 y 4 240
x 4 y 4 240

3
3
2
3
2
2
3
2
x

3
x

4
x

2
y

12
y

32
y

8 x 24 x 32 x 16 y 96 y 256 y

x4 8x3 24 x2 32 x y 4 16 y3 96 y 2 256 y 240

x a

x 4 8x3 24 x 2 32 x 16 y 4 16 y 3 96 y 2 256 y 256 x 2 y 4


x2 y4 x24 y x y2 x6 y
+) Nu x y 2 , thay vo phng trnh th nht ca h ta c:
4

y 2

y 4 240 8 y3 24 y 2 32 y 224 0 y 2 y 2 5 y 14 0 y 2 x 4

+) Nu x 6 y , thay vo phng trnh th nht ca h ta c:

6 y y 4 240 1296 864 y 216 y 2 24 y3 240 y3 9 y 2 36 y 44 0


y 2 y 2 7 y 22 0 y 2 x 4 .
Vy nghim ca h l x ; y 4;2 , 4; 2 ( thi hc sinh gii Quc gia 2010 2011)
4

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 40

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


Bi 74: iu kin 1 x 1, 0 y 2 .
2
Phng trnh th nht ca h tng ng vi: y y 2 1 x 1 x 1 1 (1).

2
2
Xt hm s f t t t 1 trn . Hm s c o hm f ' t 3t 1 0 t nn f t

ng bin trn . Mt khc (1) c dng f y f x 1 y x 1.


Thay vo phng trnh th hai ca h ta c:
1 y 1 y 2 y 1 2 y y 2 y 2 y 1 (iu kin 0 y 2 )
2

y 2 y 2 y y 2 1 0 . t a y 2 y a 2 2 2 2 y y 2 ( a 2 )
a2 2
1 0 2a a 2 0 a 0 kTM a 2 TM
2
Vi a 2 2 2 y y 2 a2 2 2 2 y y 2 1 y 2 2 y 1 0 y 1 x 0

Phng trnh lc ny tr thnh: a

Vy nghim ca h l x ; y 0;1 ( thi chn hc sinh gii tnh Ngh An 2010 2011)
Bi 75: Bin i phng trnh th nht ca h xut hin nhn t chung:
2 x3 2 x y 1 x 2 y 1 2 x x 2 2 2 y 1 x 2 y 1 0

x2 2

2x y 1 0 2x y 1 0 do x

2 0 2 x y 1.

Thay vo phng trnh th hai ca h ta c: y3 2 y 3 ln y 2 y 1 0 .


Tng t Bi 12, ta gii tm c y 1 x 0 .
Vy nghim ca h l x ; y 0; 1
Bi 76: iu kin x 2 2 y 1 0 .
Nhn lt qua ta thy ngay phng trnh th nht c nhn t chung x y :

x 2 y 2 y 2 xy 0 x 2 x y 2 y x y 0 x y x 2 2 y 0 .

+) Nu x 2 2 y 0 khng tha mn iu kin.


+) Nu x y , thay vo phng trnh th hai ca h ta c:

2 x 2 2 x 1 3 x3 14 x 2 2 x 2 2 x 1 x 2 x3 14
2 x 2x 1

x 2

2 x 2x 1

x 2

x3 14

14 x 2 . 3 x3 14
2

6 x 2 12 x 6

2 x 2x 1

x 2

14 x 2 . 3 x3 14
2

6 x 2 2 x 1

x 2

x 2 2 x 1 1
2
x 2

14 x 2 . x 14
2

0
3 3
x 2 . x 14

3 x2 2 x 1
3

14

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 41

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam

x2 2 x 1 0 x 1 2 .

Nghim ca h l x ; y 1 2 ;1 2 , 1 2 ;1 2

Bi 77: iu kin x , y 1;1 .


T nhng iu hin nhin ng sau:

x
y

1 x

0 x2 1 y 2 2x 1 y 2
2
2
x 1 y y 1 x 1.
2
2
0 y 2 1 x2 2 y 1 x2

Vy nn phng trnh th nht ca h tng ng vi:


1 y

x 1 y 2
0 1 x 1
x, y 0;1
0 1 x 1 y 2 .

2
1

y 1 x
1 x 1
x 0
Vy ta li c phng trnh th hai ca h phi tng ng vi

1 y 2 y 1

Thay tr li h ta thy tho mn. Vy nghim ca h l x ; y 0;1


Cch gii khc: Cch gii trn dng cho nhng bn kh tinh trong vic nhn nhn bt ng
thc. Cch gii sau s mang tnh h thng hn:
1 x 2 sin 2 a sin a

t x cos a , y cos b a , b 0;
(do a , b 0; ) .
2
2

1 y sin b sin b
H tr thnh:

(do a , b 0;
cos a.sin b sin a.cos b 1
sin a b 1
a b
2

1 cos a 1 cos b 2
1 cos a 1 cos b 2
1 cos a 1 sin a 2 2

Gii phng trnh 2 vi a 0; : 2 sin a cos a sin a.cos a 1 0 .
2
1 t2
t t sin a cos a t 2 sin a.cos a
, phng trnh trn tr thnh:
2
1 t2
t
1 0 t 2 2t 3 0 t 1 (TM) t 3 (loi).
2

k 2

4
4

Vi t 1 sin a cos a 1 sin a


k .
4
2

a 3 k 2

4 4


Vi iu kin a 0; th h thng trn ch c mt nghim l a b a 0 .
2
2
2

Vy x cos a cos

0, y cos b cos0 1 .

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 42

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


* Nhn thy rng x , y 1;1 , ta ngh ngay n vic i bin v hm sin, cos.
Bi 78: Rt xy t phng trnh th hai: xy

6 x 6 x2
. Thay vo phng trnh th nht:
2

6 x 6 x2 6 x 6 x2
4
3
2
x 2x .

2 x 9 x 12 x 48 x 64 x 0
2
2

x x 4 0 x 0 x 4 .
3

+) Nu x 4 , thay vo h tm c y

+) Nu x 0 , khng tho mn.

17
.
4

17

Vy nghim ca h l x ; y 4; ( thi i hc Khi B nm 2008 2009 )


4

Bi 79: Xem phng trnh th hai ca h nh l phng trnh bc hai n x, tham s y :

x2 y 7 x y 2 6 y 14 0

(*).

7
2
(*) c nghim x 0 y 7 4 y 2 6 y 14 0 3 y 2 10 y 7 0 1 y .
3
Tng t xem phng trnh l phng trnh bc hai n y, tham s x :

y 2 x 6 y x 2 7 x 14 0

(**).

(**) c nghim y 0 x 6 4 x 2 7 x 14 0 3x 2 16 x 20 0 2 x
2

10
.
3

1
1 7
10
7

Vy ta c y 1; v x 2; . Phng trnh th nht ca h 2 x 2 y .


x
y 2
3
3

1
1
10
trn 2; c o hm f ' x 2 2 0 nn f x ng bin
x
x
3
1
7
1 191
10

10
trn 2; f 2 2 x f hay chnh l 2 x
(1).
x
2
x 30
3

Xt hm s f x 2 x

1
1 89
7
Tng t, ta c f 1 2 y f hay chnh l 1 2 y
y
y 21
3

(2).

1
1 7

T (1) v (2) 2 x 2 y . Vy nn phng trnh th hai ca h tng ng vi:


x
y 2

x ; y 2;1 . Thay tr li vo h thy khng tho mn.


Vy h cho v nghim
Bi 80: Phng trnh th nht: x y cos x cos y x cos x y cos y (1).
Xt hm s f t t cos t trn

. o hm f ' t 1 sin t 0 nn f t ng bin trn

Mt khc (1) c dng f x f y x y . Thay vo phng trnh th hai ta c:

x3 3x 18 0 x 3 x 2 3x 6 0 x 3 (d thy x2 3x 6 0 ).
H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 43

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


Vy nghim ca h l x ; y 3;3
Bi 81: Nu x 0 th y 0 v ngc li nn 0;0 l mt nghim ca h.
Vi x 0, y 0 . Thc hin php chia cho xy v x 2 y 2 ta c:

1
1

1
1

18
x

18

x
y

x
y
I
2
2

1
1

1
1
2
2

x 2 y 2 208
x
y 212
x
y

x
y

1
1
t a x , b y
x
y

a 2,

b 2 th h I tr thnh:

b 18 a
a 4
a 14
a b 18
b 18 a

2
2

2
2
2
a b 212 a 18 a 212 a 18a 56 0 b 14
b 4
1

x 4

x 2 3
a 4
x2 4 x 1 0

x
+) Nu
2


1
b 14
y 14 y 14 y 1 0 y 7 4 3
y

a 14
x 7 4 3
+) Tng t, nu

b 4

y 2 3

Vy h c 9 nghim l x ; y 0;0 , 2 3;7 4 3 , 7 4 3;2 3

Bi 82: iu kin: 0 y 1; xy 0 ; xy y 0 .
Phng trnh th hai ca h tng ng vi:
vi iu kin ta phi c y 1 .

y 1 2 xy y y 1 y 1. Kt hp

x 1
Thay vo h ta c:
x 1. Th li thy 1;1 l nghim ca h.

2 x 1 1 1

Vy nghim ca h l x ; y 1;1
2
2

x 4x 3y 7 y
Bi 83: Bin i a h v:
2
2

y y 6x 7

(1)
(2)

T (2) suy ra y 0 (do y 2 6 x 2 0 ) 7 y 0 x 0 .


a h v dng sau:

3
2
x y 4 x 2 2 xy y 2 7 y 1

4 x3 6 x 2 y 3xy 2 y 3 7 y 7
4 x 3xy 7 y

3
2
2
3
2

3
y 6x y 7
y 6x y 7
y 6x y 7

D thy 4 x 2 2 xy y 2 3x 2 x y 0 (do x, y 0 )
2

+) Nu y 1 7 y 1 0 x y 0 x y x 1.
H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 44

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


Vi x 1, y 1 th ta li c y3 6 x 2 y 1 6 7 , tri vi (3), loi.
+) Tng t vi y 1, loi nt.
+) Vi y 1 , thay vo phng trnh th nht ca h trn ta c x 1 .
Th li, ta thy 1;1 l nghim ca h phng trnh.
Vy nghim ca h l x ; y 1;1
Bi 84: Nhn hai v ca phng trnh th hai vi 3 ri cng vi phng trnh th nht ta c:

x3 3xy 2 3x 2 24 xy 3 y 2 49 24 y 51x

x3 3x 2 51x 49 3xy 2 3 y 2 24 xy 24 y 0

x 1 x 2 2 x 49 3 y 2 x 1 24 y x 1 0
2
2
x 1 x 2 2 x 1 3 y 2 24 y 48 0 x 1 x 1 3 y 4 0

x 1 x ; y 1;4 .

Thy rng (1; 4) l mt nghim ca h nn ta xt trng hp cn li x 1 :

1 3 y 2 49
y 2 16 y 4 .
Thay x 1 tr li h ta c:
2
1 8 y y 8 y 17
Vy h c hai nghim x ; y 1; 4 ( thi hc sinh gii Quc gia 2004 2005)

uv
uv
, y
, thay vo h ta a v h
2
2
phng trnh mi. Sau cng hai v a v hng ng thc bc 3 (s hi phc tp vi nhng
bn cha quen bin i phc tp ).
Bi 85: Dng qu quen thuc: mt phng trnh ng cp. Th s 12 phng trnh th nht:
x3 2 xy 2 8 y 2 x 2 y 0 x3 x 2 y 2 xy 2 8 y 3 0 (1)
Cch gii khc: t u x y, v x y x

D thy y 0 khng tho mn h y 0 . Chia hai v ca (1) cho y 3 0 :


3

x x
x
x
x2 x
x
y y 2 y 8 0 y 2 y 2 y 4 0 y 2 x 2 y

x 1 15
x2 x
(thy rng 2 4 0 )
y
y
4
y 2
Thay x 2 y vo phng trnh th hai ca h ban u:
y 1 x 2
8 y 2 4 y 2 12 y 2 1
y 1 x 2

Vy h c hai nghim l x ; y 1; 2 , 1;2

Bi 86: Li l h cha phng trnh ng cp. Qu quen ri nh .


6 6 6 6
;
;
Nghim ca h l x ; y
,

2
2
2
2

Bi 87: Thm mt h cha phng trnh ng cp na.


H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 45

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


Nghim ca h l x ; y 0;1 , 1;0
Bi 88: Cch gii phng trnh ny rt quen thuc:
Thy y 0 khng tho mn h y 0 . Vi y 0 th h tng ng vi:
3
3

5
5
125
3
3

3
3x 9
3 x 9
27.x y 3 9
y

2
2
2
5
5
45. x 75. x 6

2 5
2 5

3x . y 3x. y 6 3. 3 x . y 3.3x. y 18
y
y2

2
2
3

5 5
5
3
2 5
3x 3. 3x . 3.3x. 27 3x 27 3x 3
y

y
y
y y

27 x3 125 9
27 x3 125 9
27 x3 125 9
3
3
3

y
y
y

5
5
2
x

3
x

3 3x
x

3
y
y

3
27 x3 3 3x 3 9 2 9 x 9 x 2 0 y 5
y 5

2
2 1 5
Vy nghim ca h l x ; y ;5 , ;
3 3 2
Bi 89: Phn tch: Trong cc phng php gii h ta tng gp, nu ta s dng php th y 4
phng trnh th nht bng x 3 2x 2 + 2x th ta s nhn c mt phng trnh bc 6. Vn c
th nhm c mt s nghim ca h ny, th nhng dng s Hocne chia a thc th
( lm gim bc ca phng trnh) c l rng hi phc tp (cha th lm nhng c l s phc
4
4
tp). Cn nu ta dng cc php nhn c lng a v dng x a y b th s khng

lm c do h s ca x 4 v y 4 l dng m chng li cng mt v, th nn khi chuyn v


th s khng a c v dng ny. o hm? Nu th th ch dng c phng trnh th
hai. Th nhng vic ny khng thc hin c do bn v phi ch c y 2 , m v phi khng th
a v dng ny. Vy ch dng c phng php nh gi. a h v:
4
4
x 2 1 x 2 1 1 y 2 1 y 2
(1)

x 1 1 y

3
2
2
2
2
x

1
x

y
1
(2)

x 2x 2x 1 y 1

+) Nu y 2 1 th t (2) suy ra x 1 v t (1) suy ra x2 1 0 1 x 1 , mu thun.


+) Tng t y 2 1 , ta cng nhn c iu mu thun.
+) Nu y 2 1 y 1, thay vo h tm c x 1 .
Vy nghim ca h l x ; y 1; 1
Bi 90: Kh khn khi gii phng trnh ny bi v ta khng s dng c php th. Dng th
iu kin c nghim ca phng trnh bc hai cng khng nh gi c. Khng th dng hm
s v cha xy ( phng trnh th nht) v x 2 y ( phng trnh th hai). Chng ta cn bin i
kho lo c th t c n ph:
+) Nu x 0 th y 0 .
H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 46

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


+) Nu x 0 . Ta chia hai v ln lt 2 phng trnh ca h cho x , x 2 , ta c:

y
y

2
y

2
y

x
x

2
2
y

x2 4 y 3

0 x 6 y 3 0

x
x

Gii h ny ta c cc nghim:
y
1

0
x

1
x
2x

+)
, v l do x 2 .
x
y 1
y 1

2
2
y

y 2
y 4
x 1 x 2
x 3

+)
x
2
y 2
x x 3 x 3x 2 0 y 2

Vy nghim ca h l x ; y 0;0 , 1;2 , 2;2


Bi 91: Phn tch: Nhn xt phng trnh th nht ca h cha cn bc hai ca cc hm tm
gi l hm ng cp bc hai (hay hm ng bc) i vi x , y (hm s ch cha x 2 , y 2 , xy m
khng cha h s t do v x, y ). M cn ca mt hm bc ng cp hai ta coi nh l hm bc
nht. Bn v phi l hm bc nht. Vy hai v ca phng trnh ng bc. V vy ta p dng
cch gii phng trnh ng bc. Cha th chia ngay hai v cho x (hay cho y) v khng bit x
m hay dng m a vo du cn.V vy ta bnh phng vi iu kin x y 0 , ta c:
5 x2 y 2
6

xy

2
3

x y 10 xy 12

x
x

y 2 x 2 xy y 2
6

x 2 y 2 2 xy

y 2 x 2 xy y 2

(1).
6
Tip tc bnh phng cng c, th trc ht nhng ta nn a v mt n d nhn. D thy
x 0 khng tho mn h nn chia hai v ca (1) cho x 2 ( x 2 c th a vo du cn) ta c:
2

y 10 y 12
1

.
x
6
x

y2
y y
1 x 2 1 x x

y
t , th phng trnh trn tr thnh:
x
2
12
1 t 2 10t
1 t 2 1 t t 2 (*) 1 t 2 10t 24 1 t 2 1 t t 2

6
4
3
t 20t 102t 2 20t 1 24 1 t 2t 2 t 3 t 4

23t 4 4t 3 54t 2 4t 23 0 t 1 23t 2 50t 23 0 t 1 t


2

Th li thy ch t 1 tho mn phng trnh (*). Vi t 1 x y .

25 4 6
.
23

Thay vo phng trnh th hai ca h ta c: x 2 x 2 5x 3 4 x 2 5 x 3 .


Tip tc dng bin i h qu:
H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 47

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


x 2 2 x 2 5x 3 4 x 2 5x 3 2 x 4 5x3 3x 2 16 x 4 25x 2 9 40 x3 24 x 2 30 x
2

14 x4 45x3 2 x2 30 x 9 0 x 3 2 x 1 7 x 2 5 x 3 0

1
5 109
x
. Th li thy ch x 3 h ban u y 3 .
2
14
Vy nghim ca h l x ; y 3;3
x3 x

Cch gii khc: C th thc hin php nhn lin hp sau vi x khc y :
x 2 y 2 x y x 2 xy y 2 x y

2
2
3
2

x 2 xy y 2 x y
x2 y 2 x y

3
4
2
4

0
2
2
2
2
x y
x y
x xy y
x y

2
2
3
2
2

x y

2 x y
2

x y

x y

2 3 x xy y
2

3 x y

0.

Vi x khc y th hai mu thc trn u dng!


Mt cch khc ngn gn hn nhiu l dng bt ng thc:

x2 y 2 x y
x 2 xy y 2 x y

v
.
3
2
2
2
Hn na, vic nhn nhn phng trnh ng cp cng kh quan trng tm c li gii nhanh
v hay nht. Ta thy:

x 2 x 2 5x 3 4 x 2 5 x 3 6 x 2 x. 2 x 2 5 x 3 2 x 2 5 x 3 0 .
y l mt phng trnh ng cp rt d gii!
Bi 92: iu kin x y 0 . Vi iu kin ny phng trnh th nht ca h tng ng vi:

x
x

x y 2xy x y x y x y x y x y x y 0
y x y 1 x y x y 1 0 x y 1 x y x y 0

y2

x y 1 (do x y 0 nn x 2 y 2 x y 0 ) (tha mn).


Thay vo phng trnh th hai ta c:
1 x2 1 x x 2 x 2 0 x 1 x 2
() Nu x 1 y 1 x 0 .
() Nu x 2 y 1.
Vy nghim ca h l x ; y 1;0 , 2; 1

1 y
Bi 93: t t xy . Lc ny h tr thnh:
x t

t 5 3 y 2t 4 3 y

y
y 5t 4 0 *
t

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 48

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


2

1
Cng hai v ca h ny li ta c: y .1 y 3t 3 2t 2 0 1
t
+) Nu t 1 th 1 tr thnh 2 0 , v l.
+) Nu t 1. Xem nh y l phng trnh n y tham s t c bit thc:
2
3t 3 t 1
1
2
2
2
y 9 t 1 8t .1 t 1 nn phng trnh c nghim y
2
t
1
2 1
t
2
2
2t
t
hay chnh l y
hoc y
.
t 1
t 1
2t 2
(+) Nu y
, thay vo * ta c: 4t 2 5t 4 0 , v nghim.
t 1
1

t xy 1 y x 2
2

t
2
(+) Nu y
, thay vo * ta c: t 2 5t 4 0
t 1
t xy 4 y 16 x 5

5
4
1 5 16
Vy nghim ca h l x , y 2; , ;
2 4 5
( thi th i hc mn ton trng THPT Thi Lo nm hc 2011 2012)
5
2
2
x y xy x y xy 4
Bi 94: H cho vit li thnh
2
x 2 y xy 5

4
2
t u x y , v xy th h trn c tr thnh:
5
1

1
u

uv

uv

u 0

4
2

5
2
v 5
u 2 v 5
u v
u v 4
v 3

4
2

5
x3
x2 y 0 y x2

u 0
4

3 5
(*) Nu

5
v 5 xy
x
y 3 25

16
1 2
1

1
2
x 1
u 2
x y 2
y 2 x

(*) Nu
3

3
2
v
xy
x 1 2 x 2 x 3 0 y 2

2
2
3 3 5 3 25
;
Vy nghim ca h l x ; y 1;

,
2 4 16
Bi 95: u tin tm iu kin xc nh ca h phng trnh: x y 9 .
2

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 49

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


T phng trnh th nht ca h suy ra x y 3 x y 9.
Vy nn ta phi c x y 9 .
Th x y 9 x y 9 vo phng trnh th hai ca h ta c: y 9 8 y 0 y 1 .
Nu y 1 x 8 . Th li thy nghim ny tho mn h ban u.
Vy nghim ca h l x ; y 8; 1
Bi 96: Phng trnh th hai ca h tng ng vi:
xy x 2 y 2 2 x 2 y 2 2 xy 0 x 2 y 2 xy 1 2 xy 1 0

xy 1 x 2 y 2 2 0 xy 1 x 2 y 2 2 .

* Nu xy 1, thay vo phng trnh th nht ta c:

5 x 2 y 4 xy 2 3 y 3 2 xy x y 0 y 5x 2 4 xy 3 y 2 2 x 2 2 xy 0

y 3x 2 6 xy 3 y 2 0 3 y x y 0 y 0 x y .
2

(+) Thy rng y 0 khng tha mn xy 1.


(+) Nu x y xy x 2 1 x 1.
Th hai nghim 1;1, 1; 1 ta thy u tha mn.
* Nu x 2 y 2 2 * , ta th vo s 2 phng trnh th nht c:

5 x 2 y 4 xy 2 3 y 3 x 2 y 2

x y 0 2 y

5xy 2 4x 2 y x 3 0

2 y x y x 0 x 2 y x y ( xt).
2

10
2 10
x
y
5
5
Vi x 2 y , thay vo * ta c 5 y 2 2

2 10
2 10
x
y
5
5

10 2 10 10 2 10
;
;
Vy h c 4 nghim x ; y 1;1, 1; 1 ,
,

5
5
5
5


Bi 97: iu kin x y .

x y 9 x 2 y
Chuyn h v dng sau:
2
x 2 y 2 x y 41
n y ta t a x y , b x 2 y a , b 0 th h trn tr thnh:

a 9 b
a 9 b
a 9 b

2
2

2
b 2 b2 18b 81 41 b 2 36b 203 0
b 2a 41

b 7
b 29
(tha mn)
(khng tha mn)

a 2
a 20 0

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 50

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


11

x y 4
a 2 x y 2
y 1
3
Vi


b 7 x 2 y 7
x 5
3y 4 7
x 1

3
1 11
Vy nghim ca h l x , y 5;1 , ;

3 3
2
Bi 98: iu kin x , y 0, x 2 4 y 3 0 .
3
Ta thy rng kh m khai thc c nhn t chung phng trnh th hai m ch c th
phng trnh th nht. Phng trnh th nht tng ng vi:
x y
x y 2 y 2 y 2 xy x 2
2 y x y x (do x y 2 y 0 )
x y 2y

1
x y
2 y x 0 x y (d thy
x y 2y

Thay vo phng trnh th hai ta c:

1
2 y x 0 ).
x y 2y

x 2 4 x 3 1 3x 2 x x 2 4 x 3 3x 2 x 1 .
1

n y ta t u 3x 2 , v x 1 u 0, v th phng trnh trn tr thnh:


3

u v 0
u v 0
u v 0
2u 2 v 2 u v 2

2
2
2
2u v u v 2uv
u u 2v 0 u 0 u 2v
2
1
(*) Nu u 0 x v , khng tha mn u v 0 , loi.
3
3

x 1
u v 0 v 0
x 1 0
(*) Nu
2

x 2.

2
2
2
u

4
v
4
x

11
x

0
3
x

4
x

u 2v

Vy nghim ca h l x , y 2;2

2 x 2 xy y 2 3 y x
( I)
Bi 99: Vit li h di dng ng cp: 2
2
x xy 3 y x 2 y
thay i cch gii mt cht, ta s gii theo cch sau:
TH1: Nu x 0 , thay vo h ( I) ta tm c y 0 .
TH2: Nu x 0 , ta t y t x t , thay vo h ( I) ta c:

x 2 2 t t 2 x 3t 1
3t 1 1 t 3t 2 1 2t 2 t t 2 * .
II 2
2
x 1 t 3t x 1 2t

1
2
(d thy t khng tha mn h v 2 2t t 2 t 1 1 0 nn ta c th nhn cho)
3
3
* 9t 6t 2 2t 1 2t 3 3t 2 5t 2 7t 3 3t 2 7t 3 0
3
t 1 t 1 7t 3 0 t 1 t 1 t .
7

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 51

Lovebook Nh sch ca hc sinh Vit Nam


(+) Nu t 1 , thay vo h (II) tm c x 1 y 1.
(+) Nu t 1, thay vo h (II) tm c x 1 y 1.
7
3
3
(+) Nu t , thay vo h tm c x
y .
43
43
7
7 3
Vy h c 4 nghim l x , y 0;0 , 1;1 , 1; 1 , ;
43 43
Bi 100: Thy rng x 0 th hai phng trnh ca h mu thun. Do x 0 .
Lc ny h tng ng vi:
7y 1
1
7y

xy x 7 y 1

x
x
x
x

7 y 2

2y
2
2
2
y
10
y 2 10 y 1
y 1 10 y 2 y
1
x
x

x
x
x2
x
x
xy x 7 y 1 0
xy x 7 y 1 0
xy x 7 y 1 0

2
y 16 y
y 1
y 1

1 0
x 13 y x 3 y
39
x
13
x
3

x
x

x 13 y
x 3 y
1

x , y 1; , 3; 1 .

2
2
3
13 y 6 y 1 0 (VN) 3 y 4 y 1 0
1
Vy h c hai nghim l x , y 1; , 3; 1
3

Cc em c th tho lun thm v phng trnh, bt phng trnh, h phng trnh ti nhm
facebook sau:
https://www.facebook.com/groups/chinhphucphuongtrinh/
Chc cc em hc tt!
Ch : Em no c trn tay cun Ton 3 th inbox cho anh nhn ti liu h phn 3 nh

H Vn Din Trng THPT Thi Lo Hng Nguyn Ngh An

Trang 52

You might also like