You are on page 1of 41
QUIRICA 7 Libro de Lectura N° 7 SHIPIBO-CONIBO con traducci6n al castellano MINISTERIO DE EDUCACION con la colaboracién del Instituto Lingitlfstico de Verano PerG-1982 MINISTERIO DE EDUCACION EDUCACION BILINGUE DE LA SELVA MATERIAL EDUCATIVO: Serie para la ensefianza de la Lectura en lengua verndcula shipibo-conibo Reimpresi6n autorizada por R.D.D. N° 1034. Tercera edici6én, 1982 (14 ed., 1970; 24 ed., 1972) La elaboraci6én de QUIRICA 7 para la ensefianza de la Lectura en shipibo-conibo ha estado a cargo del Instituto Lingtifstico de Verano. Colabor6 como organismo revisor la UPROE de la Direccién Departamental de Ucayali. La Agencia de Desarrollo Internacional Canadiense contribuy6é con los fondos de impresi6n. ALFABETO SHIPIBO-CONIBO El alfabeto shipibo-conibo consta de veintitn letras simples y compuestas. Son las siguientes: a, b, c, ch, e, h, hu, &, f, m, n, 0, p, qu, r, 4, sh, Sh, t, t8, y. Estas se leen m&s o menos segGn la pronunciaci6n castellana, con algunas excepciones que nacen de la fonologfa del shipibo-conibo. b se pronuncia como la b o la v intervocAlicas del castellano como en uva. Ej.: baba “"nieto". @ se pronuncia con los labios en posici6n para for- mar la e castellana, pero con la lengua en posi- cién para pronunciar lau. En las sf{labas be, me y pe suena una u muy ligera, casi como si fueran bue, mue y pue, respectivamente. Ejs.: bero "ojo"; mequen “mano"; fepe "yarina". hu se pronuncia como hu en Hudnuco. Ej.: yahuish "“carachupa (armadillo)". j es m&s suave que la j castellana. Ej "hombre". gone n al final de sflaba indica que la vocal que la pre- cede es nasal. Ejs.: paranta "pldtano"; inin "“perfumado"; boanhis “sacha ajo". o suena entre la o y la u del castellano. Ej.: jono "sajino". 4h suena como sh en Ancash. Ej.: shore até “pito". $h es una 4h con inflexi6n de la punta de la lengua hacia atrés. Ej.: jan’ho “mal olor". 44 se compone de una ¢ breve seguida por una 4. Ej atsa “yuca", Por regla general, el acento pros6dico recae en la primera o segunda sf{labas de la palabra. Cuando recae en la segunda o en cualquiera de las demas s{- labas, generalmente se lo indica por el acento orto- grafico. ORIENTACIONES PARA EL PROFESOR Los primeros libros de esta serie de Lectura han ensenado todas las letras del alfabeto shipibo y la mayorfa de las silabas. En este libro entra- mos en la etapa del afianzamiento, que consiste en lecciones de pr&ctica. Se quiere que los alumnos aprendan a leer répidamente, en voz natural, y que comprendan lo que leen. Pasos para ensefiar una lecci6n de _afianzamiento. 1. Antes de la clase, el profesor: a. Escoge una seccién que los alumnos deben leer. b. Busca y subraya las palabras diffciles en su libro, especialmente si hay una silaba nueva. 2. Durante la clase, el profesor: a. Repasa la lecci6én anterior. b. Ayuda a los alumnos a silabear las palabras diffciles que ha subrayado. NUNCA LEE LA PAGINA PARA LOS ALUMNOS ANTES QUE ELLOS LA HAYAN LEIDO SILENCIOSAMENTE. c. Hace que los alumnos lean por si mismos, prac- ticando hasta que conozcan bien la secci6n. d. Llama a los alumnos y ellos turnan en leer uno por uno. El profesor debe asegurar que: - lean con voz natural. - lean correctamente los signos de puntua- ci6n. si_el alumno se equivoca, el profesor escri- be la palabra diffe! ferl én la pizarra y le ayuda a silabearla. e. Hace preguntas para ver si los alumnos han comprendido lo que han lefdo, 3, Tareas (el profesor escoge una o dos). a, Leer la misma secci6n otra vez (si no han lefdo bien y necesitan m4s pr&ctica). b. Contestar preguntas escritas en la pizarra. c. Escribir cuentos (composiciones originales). CONTENIDO paginas TOtE cece c cece cece e eee ee ree ecetecereeeeened (El gavil&n) INO seca eee e cree e renner enceeecesenseeeeeeneed (EL tigre) STAN. eee eee e eee eee eter ence rect ee tee need (El mono) Misho. (EL gato waned BSHOqUC. cece eee ee eee reece tener eset eee e ened (EL tuc&n) Ponsen.... +6 (El pelejo) OCHILL. cee c cece cece rece ccc tence sererececcced (EL perro) POINCOSCO. see eee nese cece eee e renee rene ene ed (El gallinazo) NONON. ee eee cece eee ere e net e nee e eee cee eens ed (El pato) CAaLMitors ess recen cece reese creer eenecsee eee ll (El caimito) IsonShoma, eee ell (El sapote MANCOAs cose eesceeeeceee eee rer er ssevenevene de (El mango) AMON. cece eee (ZL ronsoco) NeShnegh,. (El shansho TASIN, pee were ee eee nee weer weet cree een e ne bd (El paujil) Maque nee e eee eee ee eect teeta e ee eee LO (La pafia) PAYAL Ls eee eee eee eee eee eee ett w cence rece dT (La arahuana) TOMO. eee e esc e nee eceeneseeereeseeeveescsceeel& (El sajino) Shae.......4- . +20 (El oso hormiguero VAhuish. oo .ceee cece sence eee e nee eee e eee n ee eld (La carachupa) Poincosco betan yahuishes.ecseeeeeee seen eee 24 (El gallinazo y la carachupa) Shac&charon-Shoque bitaShnis.s..seeeeeee eee 926 (El cangrejo que mordi6 al tuc&n) Soni betan 180 iNlesscsceeeseceeeeeeseee ee 28 (EL hombre y el maquisapa) Shoyabo mishobaon rateni.s.sseeee eee eee ee 30 (El gato que asust6 a los ratones) Ma8h6 betan mananShahue....eeeevseeeeeeeee 32 (El zorro y la tortuga) Nato riqui teté. Teté iqui mentsissha. Janra piai shipi, coma, atapa. Jara jaque manfishain, Janra bachiai jihuin. 1. édahuequi tetecan piai? 2. éJahuequescarainqui bachiai? Bl gavilan Este es el gavilaén. El gavildn tiene garras. Come monos, panguanas*y gallinas. Hay gavilanes en el monte. El gavilan pone sus huevos en los Arboles. 1. Qué come el gavilan? 2. ¢eD6nde pone sus huevos? Ino Inora manish meran niai. Jara niai neten jainoaSh yamé. LInonra piai nami. JainShonra biai non atapa. 1. éJahuetianboqui ino niai? 2, éJahuequi inon piai? El tigre El tigre camina por el monte, Camina de dia y de noche. Come carne. ‘También se agarra nuestras gallinas. 1. éCu&ndo camina el tigre? 2. eQué come el tigre? Nato riqui shino. Shino riqui ma$hco. Shinora jinaya iqui. Jahuen jinanra jihuin paniai. Pani8honra huetsa jahuéquibires yatanai. Nato riqui joSho shino. 1. éJdan jahueatirin shinon jina? 2, shinora = shi [no ra El mono Este es un mono. El mono es pequefio, Tiene rabo con el que se cuelga de los Arboles y agarra cualquier cosa. Este es el mono blanco. 1. gPara qué le sirve el rabo al mono? 2. Shinora (mono, sujeto de verbo intransitivo) = shi no ra Misho Nato riqui misho. Mishon pabfqui riqui maShco, Jatibi misho riqui quenia. Mishonra piai Shoya jainoaSh namiribi. Mishora jihuin netai. dJacon riqui misho. 1. édahuequi mishon piai? 2, édahue quescérin mishon pabtqui? i El gato Este es el gato. Las orejas del gato son pequefias. Todos los gatos tienen bigotes. El gato come ra- tones y otras carnes, Sube a los d4rboles, El gato es bueno. 1. ¢Qué come el gato? 2. ¢C6mo son las orejas del gato? Shoque Shoque riqui anima. Shoquen Sheta riqui nenqué, dJahuen jana riqui nenqué, Huiso riqui Shoque. Jainoash jahuen teShonco joshin. Shoque riqui jancosh. 1. ddahue quescdrin Shoque? 2. Shoque ahue. £1 tucdn El tuc&n es pequefio, Su pico es largo. Su lengua es larga. El tuc&én es negro con cuello rojo. Grita mucho, 1. éC6mo es el tuc&n? 2, Dibuja el tuc&n. Ponsen Ponsen riqui mashco, icaShbi mentsis nenqué. Ponsen riqui jihuin paniai. Jahuen piti riqui bocon Shama, Ponsen rani riqui queshté, icashbi joSho huison rasionya. 1. éJahuequi ponseman piai? 2. icasShbi = El pelejo (perezoso) El pelejo es pequefio, pero tiene garras largas. Se cuelga en los Arboles. Come cogollo de cetico*. Su cerda es muy doble, Es blanco con rayas negras. 1. gQué come el pelejo? 2. icaShbi (pero) = i cash bi Ochiti Nato riqui ochfti. Ochftininra Shobo coiranai. Ja copira non inai. Ochftininra manansShahue joj6 acai. Ochftininra jahuen ibo chibanai. Jatiribi ochitira sind jaque. 1. éJahue atiqui non ochfti inai? 2, ochiti = [ol] [J 3. ochftininra = El perro Este es el perro. El perro cuida la casa. Por eso lo criamos. Este perro est& ladrando al motelo*. El perro es fiel a su amo Hay algunos perros bravos. 1, éPara qué criamos al perro? 2. ochfti (perro) = o chf ti 3. ochitininra (perro, sujeto de verbo transitivo) = 0 chi ti nin ra Poincosco Poincosco riqui jaconma jahuéqui piai. Jahuetianbi jacon piti pif jaama. Piai yoina mahudbo. Ochiti mahudribi piai, jainoaSh nif meranoa yoina mahudboribi piai. 1. éJahuequi poincoscon piai? 2. Poincoscoahue. 3. poincosco = El gallinazo El gallinazo come cosas putrefactas, Nunca come cosas frescas. Come animales muertos. Cuando mueren perros y otros animales en el monte, se los come. 1. eQué come el gallinazo? 2. Dibuja el gallinazo. 3. poincosco (gallinazo) = po in cos co Nonon Titan nonon riqui nato. éTsonqui pimai? Papanra pimai. Nononra nashiai jaman, ica8hbira jahuen yora mechayamai. Nonon riqui Sheta nenqué, tae pe8htin. éTsonarin nato nonon? Nocon titana riqui. Escrito por: David Picén 1. éJahuequescdérin nonoman Sheta? 2. éTsonarin nato nonon? El pato Este es el pato de mam&. zQuién le da de comer? Pap& le da de comer, El pato se bafia en la cocha; pero no se moja el cuerpo, El pato tiene pico largo y patas anchas. De quién es este pato? Es de mi mam&, 1. -gC6mo es el pico del pato? 2. ¢De quién es este pato? 10 Caimito Caimito riqui jihui. Ja caimiton bimi iqui beroya. Jahuen bero iqui huiso joshon rasionya. Jatibi baquera jahuen bimi cocotinin quennai. 1, éJahuerin caimito? 2, éJahue quescdrin caimito bero? El caimito El caimito es un Arbol. Su fruta tiene semillas, Las semillas son de color negro con rayas blancas. A todos los nifios les gusta comer su fruta. 1. Qué es el caimito? 2. éC6mo es la semilla del caimito? IsonShoma IsonShomaribi iqui jihui. Jahuen jihui iqui queyé. dJainShon non jahuen bimi cocoai batashaman iquetian. JainoagSh jahuen bimi beroyaribi iqui. datibiain jaque icha isonshoma. 1. édahue atiqui non isonShoma bimi cocoai? 2. éJahuetio anirin jahuen jihui? es El sapote Bl sapote también es un Arbol, Es un Arbol alto. Comemos su fruta porque es dulce. Su fruta tiene semilla., En todas partes hay muchos sapotes. 1. Por qué comemos la fruta del sapote? 2. éDe qué tamafio es el Arbol del sapote? 12 Mancoa Jarfbaraque mancoa jatibiain. Mancoa icai jahuen joa pari picoti. Jainoagh jahuen joa maanai. da maana pecéo, toncoshoco pari icai. Jainoash aniai, aniagh joshinai. 1, édahueranoqui ja mancoa? édJahuepariqui picotai? éJahue quesc4quiai jahuen joa? PF ww éJa joa pecdoqui jahue picotat? El mango Los mangos también se encuentran en todas partes. Primero sale su flor. Después, sta se cae, luego que la flor ha cafdo salen bolitas. Estas engrandecen y maduran. 1. gD6nde se encuentra el mango? 2. éQué cosa sale primero? 3. éQué pasa con la flor? 4, ZQué sale después de la flor? Amen riqui ani, jene meran niai. Jahuen piti riqui totish. Jahuen mapo riqui ani. Ja amen riqui ishto, yamé oShayosma cahuan cahuanshinquin piti benai. 1, éJahuequi ameman piai? 2. édahuequi yamé acai? El ronsoco* El ronsoco es grande, El nada por debajo del agua. Se alimenta de gramalotes. Su cabeza es grande. El ronsoco es veloz. No duerme por la noche. Pasa toda la noche buscando comida. 1. éQué come el ronsoco? 2. éQu& hace en las noches? 14 Jasin Jasin riqui ma8hco. Bimira jasiman piai. Jasin riqui huiso. Jasiman huita8h riqui joshin, Jasin riqui piti. Jasimanra jihui bochiqui bachiai. Jasinra niai main. Jasiman bero riqui ma¥hcoshoco,. 1, édahuequi jasiman piai? 2, édahuequescarainqui bachiai? El paujil El paujil es pequefio. Come frutas. Es negro y sus piernas son rojas. Es comestible. El paujil pone sus huevos en los Arboles altos. Anda por el suelo. Sus ojos son muy pequefios, 1. gQué come el paujil? 2, 2D6nde pone sus huevos? is NeShnesh Nato riqui neShneSh, Ne&Shne&sh riqui icha. Janra bimi piamai. Jahuen piti riqui bocon Shama. Ne&ShneSh riqui noyai. Janra bachiai jihui bochiqui. Jahuen bachi riqui sese. 1, éJahuequi neShne8hen piai? 2. édJahuequescadrin neShneShen bachi? 3. éJahuequescarainqui bachiai? El shansho (hoazfn) Este es el shansho, Hay muchos shanshos. El shansho no come frutas. Come cogollo de cetico. El shansho vuela. Pone sus huevos en 4rboles altos. Sus huevos son manchados éQué come el shansho? éC6mo son los huevos del shansho? eD6nde pone sus huevos? i 1 2 3 16 Maque Maque riqui anima. Maque riqui joshin, Ja maque riqui Sheta quensho nami piai icash. Ja jenemeranoa yapabora acai jan piquin. Jatfiribi yapabora icai jaqui raqueti. 1. édahue quescé jisarin maquen yora? 2, ddJahue quescaérin maquen Sheta? 3. édahue copiqui jahuen Sheta quensho iqui? La pafia (piraha) La pafia no es muy grande. Es de color rojo. Tiene dientes muy afilados porque es carnfvora. La pafia se alimenta de peces. Algunos peces tienen miedo de la pajfia. 1. éC6mo es la pafia? 2. 4Cémo son los dientes de la pajia? 3. éPor qué son afilados sus dientes? 17 Payari Payari riqui quesha ani tan nenqué. Ja riqui Shacayaribi huame quescdéribi. IcagShbi riqui joSho. Jahuen jana riqui Shaquiti quescé. Ja riqui pian tsacati. Icaghbira ja maShco iqui. Huametio anima. 1, éJahue quesc&rin payari jana? 2. éJahue quescdérin payari Shaca? 3. éJahuenqui payari yomerati iqui? La arahuana* La boca de la arahuana es grande y larga. Sus escamas son como las del paiche. La arahuana es blanca. Su lengua es como un rallo. Se pesca con flecha, la arahuana es m&s pequefia que el paiche. 1. ¢eC6mo es la lengua de la arahuana? 2, ¢éC6mo son las escamas de la arahuana? 3. Con qué se pesca la arahuana? Jono Titan jono inara ani iqui. Ja jonora papan baque biShona iqui, jahuen tita reteShon, Titan jonora sind iqui tsonbi pataSh tima, Tita betan papanra ani Sheatiai, jatianra El sajino Este es el sajino de mam&. Es el sajino que consigui6 pap&,después de matar a la madre, cuando éste era pequefio, El sajino de mam& es bravo y nadie se le puede acercar. Los padres van a hacer una gran fiesta, durante la cual van a matar al sajino 19 jono retecanai pinoShon jahuen bichira papan jocai tanpora ati. 1. &éTson jono inarin? 2. éTson tita jono biShonarin? 3. édahue quescérin titan jono? 4. éJahue atiqui papan jono jocai? 5. sina = 6. baque = 7. baquebo = para comer, Pap& va a preparar su cuero para hacer un tambor. 1. ¢gQui6n crfa al sajino? 2. eQuién lo consigui6é para mam&? 3. éC6mo es el sajino de mam&? 4, gPara qué va a matar papa al sajino? 5. sind& (estar enojado) = si na 6. baque (nifio) = ba que 7. baquebo (nifos) = ba que bo Shae riqui nif meranoa yoina. Ja riqu ani. Requin nenqué. Bona betan jima piai. Ja riqui jono jisad jahuen yora. Yosmashoco quesca niai; ica8hbi jahuen rahuf iqui onsaé ino. El oso hormiguero El oso hormiguero es un animal del monte. Es grande. Su hocico es largo. Come isulas y hormi- gas. Su cuerpo es parecido al del sajino., Al caminar parece d&bil pero en réaZidad no es, Tiene un enemigo muy feroz que es el tigre. al Jahuetiangui ino betan nocoananai, jatian reteananai. Yosmashoco quesca i$honbi, jatfibitian fnores cananai. 1. édJahuerano jaarin Shae? 2. éJahuequi piai? 3. éJahuequesca jisdrin Shae? 4, iJahue yoinarin Shaen rahul? 5. éTsonqui jatibitian cananai? 6. nenqué = 7. onsd = 8. nocoa = [a] Cuando se encuentra con el enemigo comienza a pelear, Aunque parece que es muy débil, siempre gana al tigre. . éD6nde vive el oso hormiguero? + Qué come? - e¢C6mo es el oso hormiguero? » é€Qué animal es el enemigo del oso hormiguero? .~ éQuién gana siempre la pelea? » nengué (largo) = nen qué .« ons& (feroz) = on s4 « nocoa (encuentro) = no co a Enra yahuish onanque. Yahuishinra piai Shaco noin, Yahuishra non piti iqui, noa jenen mapo quetian, Yahuish iqui noa joni quescdma,. Janbiribi, yoina jahuequi. Ja iqui noa quescaéribi taeya, mequenya, beroya, pabiquia, requinya. Nato yahuish iqui nif La carachupa (armadillo) Yo conozco la carachupa. Ella come insectos y lombrices. Sirve para comer. Se come especial- mente en la 6poca de creciente. La carachupa es un animal diferente al hombre; pero se parece a &ste en que tiene pies, manos, ojos, orejas y nariz. 23 meran jaa. Nif meranribi icasShbi iqui mai chiniagh icai, Ja yahuish iqui peShcanya. Escrito por: Vergilia Cairuna Nuevo Saposoa 1. édahuequi yahuishen piai? 2, éJahueranoqui yahuish jad? 3, eéPeShcanyarin yahuish? 4, édahue quescaé jisarin yahuish? 5, éTsoarin nato joi huisha? La carachupa vive en el monte debajo de la tierra, Ella cava y hace galerfas subterraneas. La carachupa tiene caparaz6n,. Escrito por: Vergilia Cairuna Nuevo Saposoa + éQué come la carachupa? . éD6nde vive la carachupa? . éTiene caparaz6n la carachupa? . ¢éCémo es la carachupa? - éQuién es el autor de este cuento? RWI 24 Poincosco betan yahuish Poincoscon yahuish parani. ParanShon jahuen pei senpan taghnanShona iqui noyanon iShon. Jascaaquin jahuen peibo taShnanShon, poincoscon yahuish noyama iqui. Jascatag$h noyaSh bochiqui maya mayanique. Bari Shanaitian ja pei taShnanShonabo tinini El gallinazo y la carachupa El gallinazo engafié a la carachupa. Para en- gafiarle le peg6, con copal*, algunas plumas y le hizo volar. Mientras la carachupa estaba volando, el copal se fue calentando con el sol y se le cayeron todas las 25 queyotasSh yahuish paquenique, paquetash yahuish mahuanique. Ja yahuish mahuaquetian, poincoscobaon piquin queyonique. JascataSh yahuish, jainres queyonique. Escrito por: Oscar Panduro L, 1. éTson main yahuish parana iqui? 2, éJahuen aShon main yahuish pei nenShona iqui? 3. dJahue quescati main pei tinina iqui? 4. éJatian main yahuish jahue quescata iqui? plumas. La carachupa se cay6 al suelo y muri6. Viendo que ya estaba muerta, los gallinazos se la comieron, Asf{ termin6 la vida de la carachupa. 1. éQuién engané a la carachupa? 2, Con qué le pegd las plumas? 3. ePor qué se le cayeron las plumas? 4, Entonces, ¢qué hicieron los gallinazos con la carachupa? 26 Mies =~ [hal Shacacharon Shoque bitaShni Moatian ronqui icdtiai Shoque hueaman paquéShon ompa8h Sheai. TLitain ronqui aca iqui, $hacdcharonqui ompa$h Sheai beécainma¥honbi bita8hquin. Jatianbi jaquiribi ompaSh Sheai paquéhuetsatimaaquin. Jascati ronqui icai, Shoque jahuetianbi ompash Sheai paquéyamai. ooo El cangrejo que mordié al tucdn Cierto tuc4n baj6 a la quebrada para tomar agua. Cuando iba a tomarla, se agach6 y el cangrejo le mordi6. Desde aquel entonces, el tuc&n ya no baja para tomar agua. 27 Huetsatianbo non nincatai, hueaman caShon, Shoque queotai. dJaronqui icai queoti oi quenai, ja SheanoShon. Naman joShon ati icaShbi, Shacacharon bitaShnaquetian. Escrito por: José Mufioz R. 1. éJahueaquiqui Shoque queotai? 2. éJahueatiqui hueamanmnea ompa8Sh Sheayamai? Aveces cuando vamos a la quebrada lo ofmos cantar, El canta porque as{ llama a la lluvia para tomar. Ya no toma bajando a la quebrada, porque cree que el cangrejo le puede morder otra vez. i. gPara qué canta el tucan? 2. éPor qué no toma las aguas de las quebradas? 28 Joni betan iso inf Joni ronqui caé iqui, cachio iso benai. Ca$hon nocoa iqui, huestfora tonbé iso. Shaa iibetanaitian, jonin yaca$hon manaa iqui, too ano$hon. Jatian moa ochémashoco iquetian, anishaman oin8hon, jonin too acé iqui. Too aca, jiriabitani paqueta iqui. Jatian ja bicasi cad iqui joni. Ja caitian oina8h, iso El hombre y el maquisapa (mono arafia) Un hombre se fue al monte a buscar maquisapas. Encontr6 una manada de maquisapas que estaban haciendo bulla. Entonces el hombre esper6 sen- tado para disparar., Cuando ya estaba cerca, el hombre le dispar6 al maquisapa mas grande, el cual se cay6 medio muerto. Entonces se fue a cogerlo. Viendo que venfa el hombre, el maquisapa se levanté y comenz6 a trepar al 4rbol, 29 yacdinacaina iqui. YacainacainaSh, jihuin neeribia iqui. Jatian jonin jinan yatana iqui. Yatanquetian, ison joni panin panin- hinabaina iqui. Jabi jonin jeneyamaa iqui. Moa bochiquiora i¥hon, jonin raquéquin jenebeirana iqui. Jenebeirani, joni pecha itoshia iqui, Pechdé iquetian, ison osana iqui; mequen tash tash aquin. Jascdabain moa iso caa iqui. Escrito por: Marcos Sanchez S. 1. éJahuequi jonin meraa iqui? 2. éJahuetii isoqui mahudconama paqueta iqui? 3. éddJahuequescatiqui joni paqueta iqui? ee Cuando el hombre agarr6é al maquisapa por el rabo,éste comenz6 a alzar al hombre; pero el hombre no le solté. Por fin se dio cuenta que ya estaba arriba y le solt6 el rabo. El hombre cay6 de espalda al suelo. El maquisapa se rid y aplaudi6, luego se despidié del hombre y se fue, 1. gQué encontr6 el hombre? 2. éCu&ntos maquisapas cayeron medio muertos? 3. egPor qué cay6 el hombre? 30 Shoyabo mishobaon rateni Huestiora Shoya yosishocon ronqui acd iqui, Shoya baqueboqui tsinquiquin. Jascéa- Shon ronqui ac&é iqui jato esequin nescéaquin: —Baqueb6, rama nenoa8h picéyamacanhue; matora mishon binaque. Ja moa anichaaboresa picéti atipanque; piti benai -aquin. Jascdquenbi ronqui ica& iqui, rabé mishoqui picécanhuani. Jatian ronqui Shoya yosishoco rateta iqui. RatéShonqui, ishtoquin jahuen anteojo potabaina iqui. Jabiqui Shoya baqueboqui ishtoyamaa iqui. Ee El gato que asust6 a los ratones Un rat6n muy viejo junt6 a los ratoncitos y les ensefi6 asf: —Nifos, ahora no sgalgan de aqui porque el gato les va a agarrar., Los que son grandecitos pueden salir en busca de alimen- tos. Cuando dijo esto, dos gatos entraron muy rapidamente., Entonces el rat6n viejo se asust6. Asustado, corri6 dejando sus lentes, pero los ratoncitos no corrieron. 31 datianqui mishon jato yoia iqui: --Ramara non mato piai. Jatianqui Shoya baquebaon jato yoia iqui: --Non papashocon anteojo non mia meninon noa piamahue aquin acana iqui. Jatianqui ja bitdna mishobo bocana iqui. 8crito por: Wilfredo Ramirez C., 1. éTsonqui acé iqui Shoya baquebo picétima yoiquin? 2. éJahue aquimain picétima ic& iqui? 3. éJahuequi Shoya yosi huinota iqui? 4, éJahue meninonShon main Shoya baquebaon misho yoia iqui? Entonces un gato les dijo: —Ahora les vamos a comer. Los ratoncitos respondieron: -—=No nos coman; porque nosotros vamos a darles los lentes de nuestro abuelito. Entonces, tomando los lentes, los gatos se fueron. + eQuién prohibi6é a los ratoncitos salir? .« €éPor qué les prohibi6? = éQué pas6 con el rat6n viejo? . eQué les ofrecieron los ratoncitos a los gatos? Mash6 betan mananShahue Huetsa netebaonqui ic& iqui maShéd betan mananShahue nocoanani, ja nocoananaShqui icd iqui yoyo ibeconi. datian maShocan manan- Shahue yota iqui: --éIconqui mia piti tene ee El zorro y la tortuga Una vez se encontraron el zorro y la tortuga. En ese encuentro hicieron una compe- tencia. . Entonces el zorro pregunt6 a la tortuga: —

You might also like