NG HA HC

A. L THUYT
1. TC PHN NG HA HC
Xt phn ng trong h ng th: nA + mB pC + qD

1 dC
1 dC
1 dC
1 dC
= A = B = C = D
m dt
n dt
q dt
p dt
2. PHNG TRNH NG HC V BC PHN NG
v = k[A][B]
k l hng s tc ca phn ng.
, l bc ring phn ca A v ca B.
Tng + l bc ton phn ca phn ng.
Bc ca phn ng c xc nh bng thc nghim, c th l s nguyn, phn s, dng,
m hoc c th bng khng.
V d 1: Phn ng CH3CH=O CH4 + CO
3

3
2

Phng trnh ng hc c dng: = k[CH3CHO] 2 , bc ca phn ng .

V d 2: Phn ng CH3COCH3 + I2 CH3COCH2I + HI
Phng trnh ng hc c dng: v = k[CH3COCH3], bc ca phn ng = 1.
y l phn ng phc tp xy ra theo hai giai on:

CH3C(OH)=CH2
(1) enol ho CH3COCH3

CH3COCH2I + HI
(2) CH3C(OH)=CH2 + I2

Giai on (1) xy ra chm hn nhiu so vi giai on (2) nn giai on (1) s quyt nh

tc ca phn ng.
3. PHN LOI PHN NG
Khi nghin cu ng ho hc ca phn ng, thun tin ngi ta chia phn ng ra
thnh hai loi:
a) Phn ng n gin (hay cn gi l phn ng s cp) l phn ng mt chiu ch xy ra
trong mt giai on duy nht, ngha l phn ng i trc tip t tc cht to sn phm m
khng c to cc cht trung gian.
b) Nhng phn ng khng tha mn iu kin trn c gi l phn ng phc tp.
V d:
- Phn ng NO + O3 NO2 + O2 l phn ng n gin v phn ng ch xy ra mt giai on
duy nht.
- Phn ng: 2N2O5 4NO2 + O2 l phn ng phc tp v phn ng ny tri qua hai giai
on ni tip:
N2 O 5 N2 O3 + O 2
N2O3 + N2O5 4NO2

4. NG HC CC PHN NG N GIN
Bc
phn
ng

Phng trnh ng Phng trnh ng hc Thi

hc (dng vi phn)
(dng tch phn)
na
ng

gian Th nguyn
phn hng s tc
k

dx
k
dt

kt x

dx
k(a x)
dt

a
kt ln
ax

dx
k(a x)(b x)
dt

1
b(a x)
kt
ln
a b a(b x)

dx
k(a x) 2
dt

x
kt
a(a x)

1
ka

l.mol-1.s-1

dx
k(a x)3
dt

1 1
1
kt
2
2
2 (a x) a

3
2a 2 k

mol-2.l2.s-1

dx
k(a x) n
dt

kt

2n 1 1
(n 1)ka n 1

mol
1

.s
l

mol.l-1.s-1

0,693
k

s-1
l.mol-1.s-1

1
1
1
n 1

n 1
n 1 (a x)
a

1 a

5. NG HC PHN NG THUN NGHCH BC 1

k1
k2

Gi a v b l nng t 0 ca A v B, (a x) v (b x) l nng ca chng thi

im t, x l gim nng ca A t t 0 n t.
dx
v1 1 k1 (a x)
dt
dx
v 2 2 k 2 (b x)
dt
Tc ca phn ng thun nghch:

dx1 dx 2 dx

k1 (a x) k 2 (b x)
dt
dt
dt
Khi t cn bng (t ) th v1 v2 , khi v 0 v x x . Ta c:
v v1 v2 v1

k1 (a x ) k 2 (b x )
T suy ra hng s cn bng:

k1 b x

k2 a x

(k1 k 2 )t ln
6. NNG LNG HOT HA (Ea)
k = Ae

Ea
RT

; ln

k T2
k T1

Ea
R

1 1

T1 T2

x
x x

B. BI TP
Bi 1: Da vo d kin thc nghim sau, hy xc nh bc v hng s tc ca phn ng
300K: 2NO + Cl2 2NOCl
Th nghim

Nng u (mol/l)

Tc u (mol/l.s)

CNO

CCl

0,010

0,010

1,2.10-4

0,010

0,020

2,3.10-4

0,020

0,020

9,6.10-4

Gii:
n
p dng phng trnh ng hc: v = k. CmNO . CCl

Vi th nghim 1: v1 = k(0,010) (0,010) = 1,2.10-4

Vi th nghim 2: v2 = k(0,010)m(0,020)n = 2,3.10-4
n

v
0,010
T y ta c: 1 =
0,5 n= 1
v2
0,020
Tng t c v3 = k(0,020)m(0,020)n = 9,6.10-4
m

v
0,010
T y ta c: 2 =
0,25 m= 1
0,020
v3

Bc ca phn ng = 1 + 1 = 2
Hng s tc ca phn ng: k1 = 120; k2 = 115; k3 = 120 k = (120+ 115+ 120)/3 =
118,33.
Bi 2: S phn hy axeton din ra theo phng trnh:
CH3COCH3 C2H4 + CO + H2
Theo thi gian phn ng, p sut chung ca h o c nh sau:
t (pht)

6,5

13,0

19,9

P (N/m2)

41589,6

54386,6

65050,4

74914,6

a) Xc nh bc ca phn ng.
b) Tnh hng s tc ca phn ng.
Gii:
a) Gi P0 l p sut u ca axeton v x l p sut ring phn ca C2H4 ti thi im t.
Ti thi im t p sut ring phn ca cc cht l:
CH3COCH3 C2H4 + CO + H2
P0-x
x
x
x
3P 0 -P
p sut chung h: P = P + 2x P -x =
2
0

1 a
Gi s bc phn ng = 1 Phng trnh tc phn ng c dng: k ln
t a-x

1
t

k ln

2P 0
3P 0 P

Thay cc gi tr ta c:
k1

1
2.41589,6
ln
0,02568 ph -1
6,5 3.41589,6-54386,4

k2

1
2.41589,6
ln
0,02552 ph -1
13 3.41589,6-65050,4

k3

1
2.41589,6
ln
0,02569 ph -1
19,9 3.41589,6-74914,6

Nhn thy k1 k2 k3 Phn ng bc 1.

b) Tnh hng s tc phn ng:
Bi 3: Phn ng: S2O82 + 2 I

k1 +k 2 +k 3
= 0,02563 ph-1
3

2SO 24 + I2 (1) c kho st bng thc nghim

nh sau:
Trn dung dch KI vi dung dch h tinh bt, dung dch S2O32 ; sau thm dung dch

S2O82 vo dung dch trn. Cc dung dch u c nng ban u thch hp.
a) Vit phng trnh ha hc ca cc phn ng xy ra; ti sao dung dch t khng mu
chuyn sang mu xanh lam?
b) Ngi ta thu c s liu sau y:
Thi gian th nghim(theo giy)

Nng I (theo mol.l1)

1,000

20

0,752

50

0,400

80

0,010

Hy tnh tc trung bnh ca phn ng (1) da vo cc s liu trn.

Gii:
a) Phng trnh ha hc ca cc phn ng xy ra:

S2O82

2I

2SO 24

I2

(1)

S4O62

2 I

(2)

I2 gii phng ra b S2O32 kh ngay

2 S2O32 +

I2

Khi S2O32 ht th mt t I2 gii phng ra t (1) tc dng vi dung dch h tinh bt

lm cho dung dch xut hin mu xanh lam.

1 C I
b) Ta c v phn ng
, thay s:
2 t

t1 : 20

C1 : -0,248

v1 : 6,2.10-3

t2 : 50

C2 : -0,600

v2 : 6,0.10-3

t3 : 80

C3 : -0,990

v3 : 6,188.10-3

(6, 2 6,0 6,188) 103

6,129.10-3 (mol.l-1.s-1)
3

Bi 4: i vi phn ng n gin: A + B
C+D
1. Trn 2 th tch bng nhau ca dung dch cht A v dung dch cht B c cng nng 1M:
a) Nu thc hin phn ng nhit 333,2K th sau 2 gi nng ca C bng 0,215M.
Tnh hng s tc ca phn ng.
b) Nu thc hin phn ng 343,2K th sau 1,33 gi nng ca A gim i 2 ln. Tnh
nng lng hot ho ca phn ng (theo kJ.mol-1).
2. Trn 1 th tch dung dch cht A vi 2 th tch dung dch cht B, u cng nng 1M,
nhit 333,2K th sau bao lu A phn ng ht 90%?
Gii:
i vi phn ng: A + B C + D
Phng trnh tc phn ng dng tng qut l: v k[A][B]
(1)
1. a) V nng ban u ca A v B bng nhau nn (1) tr thnh v k[A]2 v phng trnh
1
1
ng hc tch phn tng ng l: kt

[A] [A]o
Thay cc gi tr s tnh c k1 2,1.104 (mol1.l.s1 )
b) Ti 343,2K, tnh ton tng t c k 2 4,177.104 (mol1.l.s1 )
Thay cc gi tr k1 v k2 vo phng trnh Arrhenius tnh c Ea = 65378 J.mol-1.
2. Nng ban u ca A v B khc nhau, phng trnh ng hc tch phn c dng:
1
b(a x)
kt
ln
(a b) a(b x)
Thay cc gi tr s vo phng trnh tnh c t = 24353 s.
Bi 5: Mt phn ng pha kh xy ra theo phng trnh: X (k)
Y (k) (1). Khi nng
-1
o
u [X]o = 0,02 mol.l th tc u ca phn ng vo ( 25 C) l 4.10-4 mol.l-1.pht-1; nh
lut tc ca phn ng c dng: v = k.[X] (2), trong k l hng s tc ca phn ng.
1. Tm biu thc lin h lgv (logarit ca tc phn ng) vi thi gian phn ng t v tnh
cc h s trong biu thc ny cho trng hp ca phn ng (1).
2. Tnh thi gian phn ng mt na trong cc iu kin ni trn.
Gii:
1. Phn ng l bc 1 nn: [X] = [X]o.e-kt v k[X]=k[X]oe kt

ln v ln(k[X]o ) kt ln vo kt lg v lg vo
vo
4.104
vo k[X]o k

2.102 (pht-1)
2
[X]o 2.10

kt
2,303

 lg v 3,4 8,7.103 t
2. i vi phn ng bc 1:

0,693 0,693

34,7 (pht)
k
2.102
Bi 6: Phn ng oxi ho ion I- bng ClO- trong mi trng kim din ra theo phng trnh:
t1/ 2

ClO- + I-
Cl- + IO- (a) v tun theo nh lut tc thc nghim v = k[ClO-][I-][OH-]-1.
Cho rng phn ng (a) xy ra theo c ch:

ClO- + H2O

k1
k 1

HClO + OH- nhanh;

k2
I + HClO
HIO + Cl
-

OH- + HIO

k3
k 3

H2O + IO-

chm;
nhanh.

1. C ch trn c ph hp vi thc nghim ng hc hay khng?

2. Khi [I-]o rt nh so vi [ClO-]o v [OH-]o th thi gian nng I- cn li 6,25% so vi
lc ban u s gp bao nhiu ln thi gian cn thit 75% lng I- ban u mt i do phn
ng (a)?
Gii:
nh lut tc thc nghim: v k 2 [HClO][Cl- ][OH- ]-1
Trong c ch cho, giai on (2) chm, quyt nh tc phn ng, nn:

v k 2 [HClO][I- ]

(4)

T (1) [HClO]=

k1
[ClO- ][H 2O][OH - ]-1
k -1

(5)

Thay (5) vo (4) ta c:

v k2

k1
[H 2O][ClO- ][I- ][OH - ]-1
k 1

t k 2

(6)

k1
[H 2O]=k ([H2O] = const)
k 1

(6) tr thnh v k[ClO- ][I- ][OH- ]-1

T c ch c ngh c th rt ra biu thc ca nh lut tc thc nghim. C ch
ny l ph hp vi thc nghim.
2. Khi [I-]o [ClO-]o v [OH-]o, phn ng (a) c th xem l phn ng bc nht.
Hng dn: t2 = 2t1.
t
NO 2 + O2 (*)
Bi 7: Thc nghim cho bit s nhit phn pha kh N2O5
l phn ng mt chiu bc nht. C ch c tha nhn rng ri ca phn ng ny l
0

k
NO 2 + NO3
N2O5

(1)

NO 2 + NO3 N2O5

(2)

k
NO + NO 2 + O2
NO 2 + NO3

(3)

k 1
2

k
3NO2
N2O5 + NO
(4)
p dng s gn ng trng thi dng cho NO, NO3 c ch trn, hy thit lp biu thc
tc ca (*). Kt qu c ph hp vi thc nghim khng?
3

Gii:
k
N2O5
NO 2 + NO3

(1)

NO 2 + NO3 N2O5

(2)

NO 2 + NO3 NO + NO 2 + O2

(3)

k 1

k2

3NO 2

N2O5 + NO

(4)

d[NO3 ]
k1[N 2O5 ]-k -1[NO2 ][NO3 ]-k 2 [NO2 ][NO3 ]=0
dt
k1[N 2O5 ]
[NO3 ]=
(k -1 k 2 )[NO2 ]
d[NO]
k 2 [NO2 ][NO3 ]-k 3[N 2O5 ][NO]=0
dt
k [NO2 ][NO3 ]
k 2 [NO2 ]k1[N 2O5 ]
k1k 2

[NO]= 2
k 3[N 2O5 ]
(k -1 k 2 )[NO2 ]k 3[N 2O5 ] k 3 (k 1 k 2 )
d[N 2O5 ]
k1[N 2O5 ]+k -1[NO2 ][NO3 ] k 3[N 2O5 ][NO]
dt
d[N 2O5 ]
k -1k1
k1k 2
2k1k 2
k1[N 2O5 ]+
[N 2O5 ]
[N 2O5 ]=
[N 2O5 ]=k[N 2O5 ]
dt
(k 1 k 2 )
(k 1 k 2 )
k 1 k 2
Bi 8: Phn ng 2NO (k) + 2H 2 (k)
N 2 (k) + 2H 2 O (k) tun theo quy lut ng
2
hc thc nghim: v = k[NO] [H 2 ]. Hai c ch c xut cho phn ng ny:
C ch 1:
2NO (k) N2O2(k) (nhanh)
N2O2 (k) + H2 (k) 2HON (k) (nhanh)
HON (k) + H2 (k) H2O (k) + HN (k) (chm)
HN (k) + HON (k) N2 (k) + H2O (k) (nhanh).

C ch 2:

N2O2 (k) (nhanh)

2NO (k)

N2O2 (k) + H2 (k) N2O (k) + H2O (k) (chm)

N2O (k) + H2 (k) N2 (k) + H2O (k) (nhanh).

C ch no ph hp vi quy lut ng hc thc nghim? Ti sao?

Gii:
Phn ng 2NO (k) + 2H2 (k)
N2 (k) + 2H2O (k) tun theo qui lut ng hc thc
2
nghim: v k[NO] [H2 ]
C ch 1:
k
N2O2(k)
2NO (k)

(nhanh)

(1)

k
2HON (k)
N2O2 (k) + H2 (k)

(nhanh)

(2)

k
H2O (k) + HN (k)
HON (k) + H2 (k)

(chm)

(3)

k
N2 (k) + H2O (k)
HN (k) + HON (k)
(nhanh).
(4)
Trong c ch cho, giai on 3 chm, quyt nh tc phn ng, nn:
v k 3[HON][H2 ]
(5)
4

y N2O2, HON v HN l cc sn phm trung gian, nn ta c:

d[N 2O2 ] 1
k [NO]2
k1[NO]2 k 2 [N 2O2 ][H 2 ]=0 [N 2O2 ]= 1
dt
2
2k 2 [H 2 ]

(6)

d[HON]
2k 2 [N 2O2 ][H 2 ] k 3[HON][H 2 ] k 4[HON][HN]=0
dt
d[HN]
k 3[HON][H 2 ] k 4 [HON][HN]=0
dt

(7)
(8)

2k 2 [N2O2 ][H2 ] k 3[HON][H2 ] k 4[HON][HN]=k 3[HON][H2 ] k 4[HON][HN]

[HON]=

k 2 [N 2O5 ] k1[NO]2

k3
2k 3[H 2 ]

(9)

k1 [NO]2
Thay (9) vo (5) thu c: v
k[NO]2
2
Kt qu ny khng ph hp vi nh lut tc thc nghim. C ch ny khng c kh
nng.
C ch 2:

N2O2 (k) Kcb

2NO (k)

(nhanh)

(1)

k
N2O2 (k) + H2 (k)
N2O (k) + H2O (k)

(chm)

(2)

k
N2O (k) + H2 (k)
(nhanh).
(3)
N2 (k) + H2O (k)
Trong c ch cho, giai on 2 chm, quyt nh tc phn ng, nn:
v k 5[N2O2 ][H2 ]
(4)
6

T (1) [N2O2 ]=k cb [NO]2

(5)

Thay (5) vo (4) thu c: v k cb .k 5[NO]2 [H ]=k[NO]2 [H ]

2

Kt qu ny ph hp vi nh lut tc thc nghim. C ch ny c kh nng.

Bi 9: phn hy hiro peoxit (H2O2) vi cht xc tc l ion ioua trong dung dch c mi
trng trung tnh, ngi ta trn dung dch H2O2 3% (chp nhn tng ng vi 30 gam
H2O2 trong 1lt dung dch) v dung dch KI 0,1 M vi nc theo t l khc nhau v th tch
tin hnh th nghim xc nh th tch oxi (VO ) thot ra.
2

Th
nghim

VH2O2 (ml)

25

50

75

4,4

50

50

50

8,5

100

50

17,5

50

25

75

4,25

50

100

16,5

VKI (ml)

VH2O (ml)

v O (ml/pht)
2

298 K v 1 atm

1. Xc nh bc phn ng phn hu i vi H2O2 v i vi cht xc tc I-.

2. Vit phng trnh ho hc v biu thc tnh tc phn ng.
3. Tnh nng mol ca H2O2 khi bt u th nghim 4 v sau 4 pht.

4. C ch phn ng c xem l mt chui hai phn ng sau:

H2 O 2 + I -

1 H O + IO
2

(1)

2 O + I- + H O
IO- + H2O2
(2)
2
2
Hy cho bit hai phn ng ny xy ra vi tc nh nhau hay khc nhau? Phn ng no
quyt nh tc phn ng gii phng oxi? Gii thch.
Gii:
1. T phng trnh phn ng: 2H2O2 2H2O + O2
Ta c: th tch oxi thot ra trong 1 n v thi gian t l thun vi tc phn ng
Theo cc th nghim 1, 2, 3 khi tng gp i th tch dung dch H 2O2 v gi nguyn th tch
ca dung dch KI th tc phn ng tng gp i, iu c ngha l tc phn ng t l
thun vi nng ca H2O2 phn ng l bc 1 i vi H2O2.
Tng t, t cc th nghim 2, 4, 5 ta thy tc phn ng t l thun vi nng ca I -
phn ng l bc 1 i vi I-.
2. Phng trnh phn ng: 2H2O2 2H2O + O2
Biu thc ca nh lut tc phn ng: v = k. CH2O2 .CI-

3. Khi pha long 3 ln th nng ca H2O2 (C0) th nghim 4 gim 3 ln:

C0 = 10 gam H2O2/1 lit. Hay C0 =

10
= 0,294 M.
34

V phn ng xy ra chm nn c th coi nh tc phn ng (th tch oxi thot ra) khng
thay i trong khong thi gian ngn (4 pht).
Sau 4 pht s thot ra: 4,25.4 = 17 (ml) oxi, khi :

P.V 1.17.10-3
n O2 =
=
= 0,695.10-3 (mol)
R.T 0,082 . 298
Lc u c: n H O = 0,294.0,15 = 44,1.10-3 (mol).
2

Sau 4 pht, s mol H2O2 ch cn: 44,1.10-3 2.0,695.10-3 = 42,71.10-3 (mol).

Vy sau 4 pht: CH2O2

0,04271
0, 285M.
0,15

4. Phn ng:
I
2H2O2
2 H 2O + O2
-

(*)

1 d H 2O 2
2
dt

C ch:
k1
H2O2 + I-
H2O + IOk2
IO- + H2O2
H 2 O + I- + O2

(1)
(2)

Xt 3 trng hp:
a) Nu phn ng (1) chm v quyt nh tc th tc ca phn ng tng hp (*) bng
1 d H 2O2
k1[H 2O2 ][I- ]
tc ca phn ng (1): v
2
dt

C ch ph hp vi nh lut tc .
b) Nu phn ng (2) chm th:

1 d H 2O 2
k 2 [H 2O2 ][IO- ]
2
dt
Chp nhn nng ca IO- l n nh ta c:
v

(a)

d[IO- ]
k
k1[H 2O2 ][I- ] k 2 [IO- ][H 2O2 ] 0 [IO- ] 1 [I- ]
dt
k2

(b)

Thay (b) vo (a) ta c:

1 d H 2O2
k1[H 2O2 ][I- ]
2
dt
C ch ph hp vi nh lut tc .
c) Nu hai phn ng c tc xp x nhau th:
1 d[H 2O2 ] 1
v
k1[H 2O2 ][I- ] k 2 [H 2O2 ][IO- ]
2 dt
2
Chp nhn nng ca IO l n nh, ri tnh [IO-] nh trng hp 2 v thay vo biu
thc trn ta c:
v

1 d H 2O2
k1[H 2O2 ][I- ]
2
dt
C ch ph hp vi nh lut tc .
Trong 3 trng hp, trng hp u hp l hn c v y khng cn chp nhn iu
kin g; mt khc trng hp 2, nu gi thit phn ng (2) l chm th vic chp nhn
nng ca IO- n nh l khng hp l.
Bi 10: Phng trnh phn ng iot ho axeton trong dung dch c xc tc axit:
v

CH3-C-CH3 +
O

I2

H+

CH3-C-CH2I

HI

Thc nghim cho thy phn ng l bc nht i vi axeton v bc nht i vi H+.

Mt khc, thc nghim cng cho thy trong qu trnh phn ng c to ra cc cht trung gian
CH3-C-CH3 v CH3-C=CH2. T ngi ta nu gi thit phn ng trn xy ra qua 3 giai on.
+
OH
OH
a) Vit phng trnh biu din nh lut tc ca phn ng v cho bit n v (th nguyn)
ca hng s tc phn ng.
b) Vit biu thc biu din tc phn ng qua: tc tiu hao (A), (B); tc to thnh
(E), (F).
c) Vit phng trnh biu din 3 giai on ca phn ng. Giai on no quyt nh tc
phn ng. Hy chng minh c ch anh (ch) nu ra ph hp vi phng trnh vit a).
d) Mt th nghim, ngi ta ly nng ban u ca axeton, iot v ion H+ u bng 0,1M.
Sau 30 pht, nng axeton gim bt 15% so vi nng ban u. Tc to thnh HI ti
thi im 30 pht l 3,47.105 mol. l1. pht1. Hy tnh hng s tc phn ng.
Gii:
a) Phng trnh biu din nh lut tc phn ng: v = k CH3-CO-CH3.H+
b) n v (th nguyn) ca hng s tc phn ng:

 mol.lt
pht

lt.mol-1 .pht -1
mol mol

lt lt
Biu thc biu din tc phn ng qua tc tiu hao v tc to thnh cc cht:
[CH3COCH3 ]
[I ]
[CH3COCH2 I]
[HI]
v phn ng
2

t
t
t
t

c) Ba giai on ca phn ng:

+

CH3-C-CH3 + H

kcb

CH3-C-CH3
+OH

O
k2

CH3-C-CH3
+OH

CH3-C=CH2 + H+

(1) cn bng thit lp nhanh

(2) chm, quyt nh tc phn ng

OH

CH3-C=CH2 + I2

k3

CH3-C-CH2I + HI (3) nhanh

O

OH

Chng minh c ch ph hp vi inh lut tc phn ng:

Vphn ng=k2[CH3-C-CH3]
+OH

Cn bng (1):

[CH3-C-CH3]
+OH
[CH3COCH3][H+]

=Kcb

[CH3-C-CH3] = Kcb[CH3COCH3][H+]
+OH
v p k 2 .k cb .[CH3COCH3 ][H ] k[CH3COCH3 ][H ]

d) Tnh tc phn ng ti thi im t bng 30 pht:

[CH3COCH3] = 0,1 0,15.0,1 = 0,085M
[H+] = 0,1 + 0,15.0,1 = 0,115M
[HI]
v p k[CH3COCH3 ][H ]
3, 47.10 5 (mol.lt -1.pht -1 )
t

3, 47.10 5

3,55 (lt.mol-1 .pht -1 )

T : k
+
[CH3COCH3 ][H ] 0, 085.0,115
vp

Lm Mu Ti
T Ha, trng THPT Chuyn Qung Bnh