thai ba tan 400 (400x614x24b jpeg)

MUC LUC

TI ................................................................................................................................................2
CAI CHT CUA CON VOI CHT ............................................................................................10
CAI GIA CUA NIM TIN ..........................................................................................................17
CAI XOAN ..................................................................................................................................25
CU VNG.................................................................................................................................31
CHIN TRANH..........................................................................................................................38
C N ......................................................................................................................................46
CUC TR V CUA A CON LM LI ..............................................................................55
UA .............................................................................................................................................61
GANH XIC NG LUN ............................................................................................................67
KY S V MT NGON EN A TT .....................................................................................77
LAO HA.......................................................................................................................................89
MT NGI VT I ................................................................................................................96
MT CHUYN GN GING NH T ..............................................................................102
MT VN NGUYN TC ................................................................................................111
NU CON SNG CH U ? .............................................................................................119
PHN AN BA ........................................................................................................................127
NG LAO HAT XM ...............................................................................................................134
NHNG C GAI AO TRNG .................................................................................................142
CU CHUYN M N EN ..................................................................................................157
CHIC .......................................................................................................................................169
M, MT GA YN ............................................................................................................175
M THANG ...........................................................................................................................183
MT NGI AN BA CO CON CHO ...................................................................................193
SNG TIN SNG GIANG PHNG .....................................................................................200
TM...........................................................................................................................................214
PHN KT CUA CU CHUYN ...........................................................................................221
LP TRE BY GI ..................................................................................................................233
NGI MY MC THNG ...................................................................................................247

THAI BA TN

TI

1
Ngay xa co ng vua tn la Thch, ln ngi cha c bao
lu th bng co gic ngoai xm keo n. Th yu, vua phai em ca
hoang tc xung bin, va t o ln thuyn chay vao pha Nam.
Thuyn i sut ba ngay ba m khng ngh, n vung bin x
Ngh th gp bao, thuyn chm, ch ba ngi may mn c song
anh dat vao mt hon ao nho la thoat cht. o la hoang hu va
hai cng chua con nho.
Hon ao y khng xa t lin, nhng v nho va toan a nn
khng co ngi , tr mt nha s tre m ngay tung kinh nim
Pht mong c ao. Nh c nha s giup , chm soc, ba ngi
phu n ngay mt bnh phuc. Trong khi o, khng hiu sao nha s
bng tr nn bn thn va hay suy ngh vn v. Vn sng tach bit
lu ngay, ln u tin c gp nhng ngi phu n ep, lai bt
lc va mt ni heo lanh nh th nay, nn dn dn du khng
mun, trong u nha s cung ny ra nhng y ngh m am. Va ri
mt hm, khi hai cng chua a ngu, ng ta len n vi hoang
hu, nh gi tro chim chut. Du rt bit n va knh trong nha
s, hoang hu mt mc t chi. Cui cung, khi thy nha s rut
dao doa git, ba toan p u vao a t t gi tron trinh tit.
Thy th, nha s hoang s, va khi cn bt phat tnh cam lng
xung, ng ta rt i xu h va hi hn.

TUYN TP TRUYN NGN

- i, nhuc nha thay! Ta a pham ba ti ln cung mt luc. Nha s nga mt ln tri ku to au kh. - La s, ta khng lo tu
thn c ao, ma qu d xac tht cam d, o la ti th nht.
Ti th hai la cng ep mt ngi an ba b nan ang c mnh
che ch. Va cui cung la co y nh git ngi!... - Ri sn con dao,
ng t m vao c cht.
V phn mnh, hoang hu cung hi hn khng kem. Ba cho
rng ang le phai tra n, chnh ba a git cht n nhn mnh. Ba
m xac nha s than khoc hi lu va cung cm dao t t theo.
Sang hm sau, hai cng chua tnh dy oan hiu ht moi chuyn.
V cung au xot, ho nm tay nhau nhay xung bin.
V sau, nu gng tun tit cua hoang hu, ngi ta lp
mt ngi n lang Knh, nay thuc huyn Quynh Lu, tnh
Ngh An, trn mt mom nui a nhn thng ra hon ao nho ni
xay ra tn bi kch. Trong n co ca tng nha s, chc ngu y rn
e nhng ngi khng bit kim ch tnh cam...

2
o la cu chuyn v s tch n Knh ma ngay be ba ngoai
ti vn k cho ti nghe. Sau nay ln ln, oc trong "Truyn c dn
gian Vit Nam" cua Nguyn ng Chi, ti cung thy ung nh
th, khac chng ch cu ch va cach din at. Rt co th chnh
ba ti a k cho nha vn nghe khi ng n y thu thp tai liu.
Ba ti lam ngh bun ban, ni ting la ngi rt co ban lnh
va tao tn. Nghe noi co thi ba ti a tng la ba chu toan quyn
cua hai thuyn ln chuyn ch ca va nc mm cua lang Knh
vao tn Ha Tnh ban, khi ra ch y cau kh va mt, bi... ng
ngoai ti cht sm, vic bun ban lai lun thua l, lam cho tnh
tnh ba ti cung thay i theo, dn dn tr thanh ngi nghit
nga, va c bit la rt m tn.
Ngoai me ti, ba ti con co mt ngi con na la cu ti. o la
mt ngi tht cao ln, ep trai, tt bung va vui tnh, nhng rt

THAI BA TN

tic ngh lc lai yu ui, va la "th bo i" nh ba ti vn noi.

Quen c nung chiu t nho, ln ln qua ung cu ti la ngi
nh th tht - d thch, d chan, chng bao gi u kin nhn lam
xong vic g, thm vao o lai sm nhim thoi ru che, c bac.
Cha y bn mi tui, cu ti a kp thay i bn i v. Mt
hm, sau khi anh bac u o v khuya, ch mai khng thy o,
ang say ru, th ma cu ti dam liu lnh bi qua sng Hoang
Mai gia mua nc ln. Va tt nhin a cht ui. Hai ngay sau
xac mi ni ln, b song anh dat ngay ln bc a sat chn n
Knh.
Tuy bn i v, nhng cu ti cht i chng lai cho ba mt
a chau nao. Th la v tnh ti tr thanh ngi c ba ti yu
mn va quan tm nhiu nht. Ti chng hiu v sao ba lai chon
ti, trong khi ti con ca mt an em ca trai ln gai, khng t a
thng minh va khoe manh hn ti nhiu. Co le o la mt trong
nhng biu hin khng ly giai ni cua ngi gia. Co iu, ti
chng ly th lam thch. Ti phai min cng tip nhn s chiu
chung cua ba ti - o la nhng chic vong bac u c ma ti phai
mang vao c, vao tay, du ti la con trai; nhng b qun ao ky cuc
ba ti may, u n gi cho mt nm hai ln, va ng nhin ti
phai mc sau o tha h cho ban be ch giu.
Nha ti Din Chu, cach lang Knh phai n nm mi cy
s, th ma he nao ti cung phai ra vi ba ti t nht mt tun
hoc na thang. Con vao ngay rm thang ging hang nm th bt
lun th nao ti cung phai bn ba. Vao ngay y, ba ti anh
thc ti dy rt sm, tm ra sach se ri mc cho ti b qun ao
ep nht. Xong, hai ba chau cung i ra n Knh. Ba ti dn ti
i khp mt lt trong n, va i va k lai cu chuyn nha s
va hoang hu, tt nhin khng qun kem theo nhng li rn e
rung rn.
- Chau co s cht khng, - ba ti hoi khi ng trc tng
ng s.
- Co a, - ti rut re ap.

TUYN TP TRUYN NGN

- Th th hay nh ly gng ng nay!

Ri ba ti k mt thi tht dai v nhng iu khung khip
ma con ngi ang thng kia phai ganh chu khi b y xung
a nguc. Chng hiu v sao ti con nho ma ba a phai lun rn
e nhng chuyn nh th. C theo ba ti th tt ca moi ti li va
tai hoa trn i nay u t cai thu xac tht ma ra. Ba ti gh tm
va tm cach xa lanh no nh xa lanh qu d. Tt nhin ba cung bt
a chau yu cua mnh phai co thai tng t. Mai sau nay ti
mi hiu rng ba ti phai ngh ra tt ca nhng iu y gi
mnh trong sut cuc i goa chng keo dai cua ba.
Tip n la phn phong chim ly phc. Ba ti thp hng,
qu trc tng hoang hu, hi lu rm cu khn iu g o. Con
ti th lng le qu bn canh. Xong, ba ti ra gia sn n, va bng
ca hai tay, trao cho ti chic lng co nht nhng con chim b cu bao gi cung mau trng, v sao th ti khng bit - ma ba a mua
ngoai ch ngay hm trc. T tay ti phai m lng, bt ra tng
con mt ri tung ln tri: bao nhiu con phu thuc vao s tui cua
ti nm y.
Trong khi ti thong tha thc hin cai l nghi mang tnh cht
tn giao va y huyn b o, trng mt ba ti long trong, nghim
khc va cng thng. Ba ti hi lu nhn theo tng con chim c
tha bay ln cao cho n luc mt hut trong khng trung, thm hy
vong nhng con chim ang le phai b git tht kia nht nh se co
ngay mang lai iu tt lanh cho n nhn mnh.
Ln tha chim sm nht ti con nh c co le khi ti ln ba
hoc bn tui va ang con c b trn tay me. Tip n, vic nay
u n lp i lp lai hang nm, vi cung mt ngay, cung mt a
im va cung nhng thu tuc hu nh khng thay i. Khac
chng, ch la s lng chim tha, ngha la mi nm thm mt con
cho phu hp vi tui.
Ba ti la ngi tuy tt, nhng rt nghit nga, khng nhng
ti ma me ti cung s. V vy du bn bu cng vic ng rung, du
xa xi va nhiu khi ch n gian la khng mun, me ti vn phai

THAI BA TN

em ti v qu ngoai. Nhng nm may bay M bn pha ac lit,

tau khng chay c, chung ti phai xin t tai i nh, hoc
khng t luc phai cuc b ca nm mi cy s, nhy tng bc
mt trn nhng thanh ta vet b mt tri t nong hng hc.
Ngi nho, chn ngn, ti thng chay tp tnh sau me ti. Mt
qua, chc chc ti lai ngi pht xung ng ray, khoc. Nhng luc
y, hoc me ti phai ngi xung ngh, gi cm nm ra cho ti n,
hoc cong ti i tip, va i va dai dong giai thch cho ti hiu
rng chung ti phai vt va nh th khng phai khng co ly do,
rng tng lai va hanh phuc cua ti phu thuc vao ba ti, vao n
Knh va nhng con chim c phong thch, vn vn.
Ngay nho nhiu ln ti nghe ba noi vi me ti v ti, nh th
sau nay ti se "chau con ng uc" va "cng thanh danh toai",
"lam rang r cho ca dong ho"... Cung v th ma ba ti a khng
tic cng sc, tic cua chm lo cho ti sm at c iu y. La
ngi cc oan, ba ti rt tin vao suy ngh cua mnh. Con me ti
th ro rang co y nghi ng. Ma nghi ng cung co ly, v noi chung ti
la a tre m yu, l x, hoc khng dt nhng li, va trn i nay
ch thch co mi vic la oc sach.

3
D n mi nm nay, by gi ti mi co dp tr lai qu ngoai
Quynh Lu. Ba ti cht cui nm 1968, trong mt trn phao My
bn t bin vao. Ba con thn thch chng con ai, tr mt ng gia
nm nay a gn tam mi tui ma me ti noi ti phai goi la cu.
D nhin, mt trong nhng vic ti quan tm u tin la n
Knh.
- Ngi ta pha i ri, - ng cu ti ap cc lc.
- Nhng v sao a? - ti vi hoi, ngac nhin va lo lng.
- i dao, ai ma bit c cac ng y! My ng ln xa hop
hanh cai phat ng g o vai bui, th la v bt dn d pha ngi

TUYN TP TRUYN NGN

n, noi la xy nha vn hoa. Ma ri a ba nm nay co thy cai

nha y u.
- Th dn khng phan i a?
ng cu ti th dai:
- Dn th bit g ma phan vi chng i. Va lai, ho bao pha
n i chng cai phong kin, cai lac hu th con noi vao u
c na!
- Ca my cy si cung b cht a? - ti hoi.
- Th anh c ra ma xem, khc bit.
Din Chu, cach lang ti chng hai cy s v pha Nam co
n th An Dng Vng. Ngay be chung ti thng tha tru
di chn nui M Da ri leo ln chi trn tm trong n. V s
tch ngi n nay, khng cn nghe ai chung to cung bit ro, v
trong cac sach giao khoa ph thng u nhc ti. Nhiu ln
chung ti a chum u cung nhn xung ay chic ging gia sn
n c tm giot mau cua M Chu ma tng truyn con co
trong y; hoc vong ra pha sau n oan tm ni An Dng
Vng nhay xung bin t t, sau khi git cht con gai. Bin by
gi a lui xa hang cy s xung pha ng.
Trong sut nhiu nm dai tui th, va ca by gi, ti vn
thm t hao rng qu ti co c mt luc ca hai ngi n ni
ting nh th, n mc c vit thanh sach va trong nc ai
cung bit n. Th ma nay, mt trong hai ngi n y, ngi n
lang Knh, a khng con na.
Ti th thn bc i gia nhng vun gach v va nhng tum
co dai moc rai rac ni xa la sn n, long bng khung mai
mt ni bun kho ta. Ti lan man suy ngh v mt thi xa xa
y huyn b, v con ngi bt hanh a lam nn s tch ngi n
va nhng con ngi thc dung th thin sau nay a xoa bo no
mt cach khng thng tic. Tt nhin, ti cung ngh ca v ca ba
ti, mt ngi ma trong y ngh cua ti bao gi cung la cai g y
khng th tach ri khoi tui th va manh t ti sinh trng.

THAI BA TN

Cung nh qu ti, con ngi y bt r su vao qua kh, khc kh,

vt va nhng hin lanh, va iu quan trong nht la sut i ch
cu mong iu tt lanh cho ti. Vi ti, ba ti lun la mt ngi t
noi va kho hiu. Mai gn y, nhn co t phat ng mua cng
trai, v tnh ti mi c bit rng thi khang chin chng Phap,
co ln ba ti ni ting la ngi mua cng trai nhiu nht huyn,
ni ting v ca vic chnh ba ti t nguyn cho b i ca hai con
thuyn cua ba lam phng tin vn tai.
Gia by gi sng lai, ba ti se ngh g?
Ln cui cung ti gp ba khi ti a mi by tui, va tt
nghip ph thng va sp i hoc xa. Ln y, du khng la rm
thang ging, ba ti cung dn ti ra n Knh, va ti lai tha mi
bay con chim ln tri, vi ung cai thu tuc bt di bt dch cua
nhng nm trc o. K ra, t khi ln hoc cp ba, do a ln va
hay xu h, ba ti co chm chc cho ti t nhiu v phn nghi l,
th du nh ti co th khng phai qu lay, hoc tranh khng ra n
vao luc ng ngi. V phn mnh, gp luc oi kem, ba ti a chu
thay nhng con chim b cu t tin bng nhng con chim se
hoc chim gay re tin hn, nhng noi chung nhng trng hp
nh th rt han hu.
Mt ln, ba ti giao vic ra ch mua chim cho cu ti. ang
cn tin ung ru, cu ti n mt nha trong xom mn tam
my con b cu mang v. Sang hm sau, t n Knh chung lai
tr v vi chu cu. Khng hiu th nao chuyn l, ba ti a thng
tay ui cu ti ra khoi nha, con ti th suyt b goi ra Quynh Lu
lam lai cai thu tuc bun chan y mt ln na.
V cai mong c "chau con ng uc", chc chn ba ti se
tht vong mt cach gh gm, v cho mai ti nay ti vn cha co
v, du a cai tui ma ngay xa ba ti a co chau u long la
ti. Co th ba ti se hi hn rng ba a qua rn e ti bng tm
gng cua ng s kia chng? Con v vic "cng thanh danh toai"
hay thm ch "lam rang r ca dong ho" - co le ti cung chng lam
ba vui hn bao nhiu, tuy a in c mt vai cun sach, thnh

TUYN TP TRUYN NGN

thoang xut hin trn bao nay, bao no. Nhiu khi, ngh v nhng
hy sinh ma ba phai ganh chu va nhng hy vong ba a t vao
ti, ti c ay nay nh ngi mc n lu cha tra, hay thm ch
thiu thanh tht va khng song phng.

4
Sang hm ri lang Knh, ti ra ch Mu mua mt i b cu tic la khng co mau trng - nhet vao chic cp da to ma ti vn
xach i cng tac thay va-li, ri lng le i v pha mom nui a ni
trc o tng co ngi n ni ting.
Bui sang, tri tht ep. Bin lng, gio nhe nhng song vn
v manh vao nhng tang a ln nm ngay di chn ti. Ti
ng lng mt phut, thm cu mong cho vong linh ba ti c
yn ngh ni chn sui. Nh cu be rut re ngay nao, ti m cp,
nhe nhang gi hai con chim trong long tay, gi ln cao va t t
ni m cac ngon. c t do, i chim con ng ngac m to mt
nhn quanh my giy mi p canh bay i...
Mt cai g y t t, m du bng chay qua tim ti. Ti cht
hiu: cung i chim y, tui th va tut khoi tay ti bay i. Bay
i vnh vin.
Trn khng, i chim a bin mt t luc nao. Va ch con lai
la nhng chic lng t nhe mau trng chung lai ang nghing
nga ln thanh vong trong gio.
Quang Ba, 11.5.1985.

THAI BA TN

10

CAI CHT CUA CON VOI CHT

1
Bit ti vit vn, mt anh ban hin la ky s lm nghip lm
trng X.V min Ty Ngh An, co vit cho ti mt bc th. Trong
th anh k ti nghe v con voi keo g duy nht cua lm trng,
vi dung y khng giu dim la ti da vao o vit mt truyn
ngn ma theo anh (nguyn vn) "chc chn se thu hut c s
chu y va suy ngh cua ngi oc".
Bc th nm trn ban lam vic cua ti a hai thang nay. Ti
oc i oc lai no my ln va quyt nh cho in toan b di y,
tr nhng oan ring t khng cn thit. Ban thn no, theo ti,
a la mt cu chuyn hoan chnh, tuy s lc va vi giong k trc
tip gm nhng s kin trn trui, ln xn. Ngi vit khng nht
thit bao gi cung phai thm tht cai nay cai no vao mt cu
chuyn co tht, cho du lam th co th tng thm mt vai hiu qua
nht nh.
"Anh T thn mn,
ung vao ngay thanh lp, tc la cach y ba mi nm, mt
n v b i tng lm trng chung ti mt con voi trc y tng
lam nhim vu tai an va keo phao phuc vu qun ta trong nhiu
trn anh ln Ha Lao. V thanh tch chin u o, no c
thng mt huy chng va nhiu bng khen, giy khen, hin ang

TUYN TP TRUYN NGN

11

c trng bay Phong Truyn thng cua lm trng. V no,

ngi ta cung lp h s vi u cac muc cn thit - trc la h s
khang chin, nay la h s lao ng, - va tt nhin c gi
Phong t chc can b. Hang nm ngi co trach nhim se ghi thm
vao o nhng li nhn xet v thai cng tac, sc khoe va "ao
c" cua no.
o la mt con voi c, rt to va hin lanh. Sut ba mi nm
nay, no cn mn lam vic phuc vu con ngi. No la nim t hao
va la vn quy nht cua ca lm trng. anh d hnh dung, ti
xin dn mt th du so sanh. Lm trng co hai i khai thac, nm
su trong rng hai mi cy s. Mt i co ba may keo va hai
mi con tru c. i kia ch co mt con voi va mt chic may
keo, lai hay hong hoc, s cng nhn t hn, th ma vn thng
at san lng g gp ri i ban, du khai thac a ban kho
khn hn. Khu kho nht trong khai thc la vn chuyn g ra bai
tp kt, t o t mi co th ch i. Khng co ng, cy lai
thng moc trn vach nui, rng nhiu tng, nn nhiu khi con
voi la khng th thiu c.
Chnh v gi vai tro quan trong nh vy ma Lm trng t
ring cho no mt ch nghim ngt v lam vic, n ung va bao
v sc khoe. Cu th la mt ngay ngh, mt ngay lam; tiu chun
n mi ngay mi ki l gao nu thanh cm, t nm n bay qua
b o, mi thang mi ki l ng, hoc thng xuyn phai trng
mt hec ta ma cho voi n dn. V y t, ngi ta lp hn mt tu
thuc ring co u t thuc cam (voi cung cam cum va vim hong,
s mui nh ngi) n cac loai khang sinh liu cao.
Ngay lam vic cua voi bt u t bn gi sang, khi ngi
quan tng ra tm no trong rng, ni no c tha cho n t do
sut t chp chiu hm trc. Sau o no c dn ti khu vc
khai thac. Quang ng khng xa, nhng no i rt chm, nn
thng phai n mt vai ting sau mi bt u lam vic thc s.
Nhng cy g to, co khi ng knh n mt met, c n
va cht ht canh. No co nhim vu phai a chung xung chn

THAI BA TN

12

nui, ri t o keo ra bai. Trc ht la m ng. No cui u, dung

ca thn hnh s rn ln pha trc, dm bep, pha tung tng
di cua rng nhit i, tao thanh mt lung nho hnh ng, theo
o g se c a xung. V ng khng phng, nn voi phai
lin tip dung chic nga cut duy nht hoc dung chn, dung u
y g i. Cy nao nho th no un voi nhc bng qung xung.
Noi chung y la loai cng vic nng nhoc, rt nng nhoc. Th
ma, anh co tng tng c khng, con voi to ln, nng n y a
co nhng ng tac thng minh va kheo leo nhng nao.
Do nhiu nm kinh nghim, thng t no bit c luc nao
cn lam g, tuy ngi quan tng ng bn canh lun ming quat
nhng t ngn gon bng ting Lao, la th ting qu hng no ma
ngay xa, trc ca khi phuc vu khang chin, ngi ta a day no
hiu. Dn gian co cu "Lam hung huc nh voi" theo ti, noi th
khng tht ung lm. Con voi nay cua Lm trng XV lam khoe,
nhng khng "hung huc", ma ngc lai, rt t t, thong tha. No
lng le lam vic khng ngh, u n, i tai to lun phe phy.
Vao nhng ngay he nong nc, chc chc no ly nc d tr trong
da day, t phun ln ngi cho mat. Chiu, bn gi, no lng thng
v nha, n khu phn quy nh, xung sui tm ri vao rng, n
thm chui cy va co la cho y cai da day khng l cua no.
Sut ba mi nm qua, cuc sng lao ng cua no c u u
tri qua nh th. No la con voi cn cu va hin lanh, nh ti a
noi. No gn bo, tn tuy phuc vu con ngi, va cung vi con ngi,
no tng chia se khng t nhng cai bun, cai vui cua hoan canh.
Nhng nm chin tranh, no cung b ct bt khu phn, nhng
ngay cui nm cung thng phai lam thm gi hoan thanh k
hoach, va tt nhin, khi cng nhn lnh thng, no c n
nhiu hn, ngon hn. Ngha la con ngi thng yu, chm soc
no, va no, hnh nh cung chng co iu g phai than trach v cuc
sng cua mnh. B ngoai, tt ca co ve nh tt ep, nhng...
Vn chnh la cai "nhng" y.
Nhng tht khng may, sut ba mi nm qua va co th ca
trc o na, con voi hin lanh, chu kho y lun mc mt "chng
bnh" man tnh ma ca s chm soc nhit tnh cua lm trng, ca
cai tu thuc danh ring cho no, cung anh bt lc. S la u n

TUYN TP TRUYN NGN

13

mi nm my ln, n k ng duc, no phai trai qua nhng cn vt

va kh s. Anh th hnh dung xem: mt con vt khng l nng
hang my tn nh th phai mang anh ach u y trong ngi
mt khi ln nng lng tha, cn c giai phong ma khng c
giai phong. Ngi ta phai dung xch st xch no lai. Cai ve l
chm chap hang ngay bin u mt. No cong voi, ha cai ming o
y dai dt nh mun ku ln iu g y ma khng thanh ting.
No bo n, vt ln vi cai xch, xeo nat ca mt vung xung quanh.
i luc, co th v qua mt, cung co th do cai nong trong ngi tam
lng, no u ru ng im, voi bung thong, hai tai cup xung khng
con bun phe phy. pha dai tai ri nhng dong nc nhn nhn,
vang vang. Nhng luc y con ngi chng bit lam g giup no,
anh bt lc ch mt thi gian sau, cung theo ung chu ky, "cn
bnh" t qua i, va no se bnh phuc tr lai.
"Cn bnh" ch co th, va nh ti a noi, nguy kch va rt cn
c cu cha. y th ma con voi ti nghip a phai chu ng no
bao nm nay. Luc u ngi ta qua co lo lng. Co ngi ngh
tim thuc kh duc hoc thin - nhng ma ai thin c voi! - co
ngi cho la nn tha no vao rng tm voi cai, vn vn. Nhng ri
khng y kin nao trong s nhng y kin hay ho kia c thc hin.
Cach y my nm, mt anh can b thu y tre a n tt ca
nhng ni cn n, hng hai chng minh s trai t nhin, thm
ch s "da man" nh anh ta noi, cua vic gi mt con voi c bit
lp lu nh vy. Anh ta ngh nhng no cho mt lm trng
khac trong tnh, la ni cung nhiu nm nay ch co mt con voi cai,
hay ch t cung phai cho no n y "lam khach" t ba mi ln
phat duc. Nhng th tt nhin khng th c, nhng dn no i
hang trm cy s ng rng ri dn v cung khng la vic n
gian, nn cui cung, cai y kin rt hay va a c lng nghe mt
cach nghim tuc y vn khng mang lai kt qua g. Lm trng
lm vic, ngi ta qun, cho nn n khi nh c th con voi a
bnh phuc tr lai. Th la dn dn ngi ta quen vi iu xay ra,
quen vi s au kh cua con vt ho yu quy, v mt le cung kha
n gian la sau mi ln m dy, no vn tip tuc lam vic, ngoan
ngoan va cn mn nh trc. Nhng... - mt ln na, xin li, lai
"nhng", - nhng cai g cung co gii han cua no.

THAI BA TN

14

Mt ln, trong mt cn bnh d di hn bao gi ht, no a

pha tut xch, chay vao rng vi ng loai, va b ca mt an bay
con voi c khac anh b thng gn cht, khng cho lai gn con
voi cai duy nht cua chung. Phai vt va lm no mi ln v c
vi nhng ngi chu cua no, vi mt mt b choc thung (cai tn
Cht bt ngun t o) va nhng vt huc su gn mt gang tay
m a mau hai bn hng.
Ca lm trng cung ln v lo s. c tin, lp tc chnh
ng ch thu trng nganh a i xe con t Ha Ni vao. Nghe noi
khi nhn c in "Voi b anh gn cht", tng do ngi anh,
ng ch mang theo sn quyt nh cach chc giam c va pho
giam c lm trng X.V. Du c ht long cu cha, phai gn
na nm sau, con Cht mi tr lai lam vic c. Nhng no a
i khac. No khng con khoe nh trc, iu o d hiu. Thng
thng tui tho cua voi la bay, tam mi tui. Theo h s cua
phong t chc can b, th con Cht luc nay cha n tui nm
mi, ngha la con sung sc, th ma trng no n tham hai,
da bac thch, nhn nheo va hu nh khng con mt si lng nao;
cai lng gu cang gu thm. Nhng luc ri khng lam vic, no
thng ng im mt mnh, ru r, con mt con lai lim dim nh
ang thiu ngu, hoc nh ang suy ngh xa xi v mt iu mng
lung nao y. Con Cht a qua yu - moi ngi luyn tic ngh
th, va thm hy vong t nay cn bnh nguy him kia se khng
con tai phat na.
y th ma tr tru thay, chng bao lu sau, ung chu ky, no
lai phat duc. Ma ln nay co ve con nguy kch hn. Vn nhng
triu chng va bin phap x ly cu. Theo thng l, n ngay phai
bnh phuc tr lai, ngi ta tha no ra. Nhng la thay, sang hm
sau, khi ngi quan tng ti dn no n khu khai thac, ln u
tin trong i, no khng chu nghe, khng cho n gn, thm ch
con suyt qut cht ng ta. No lng ln bo chay khp ni - khng
phai vao rng su v bai hoc va ri con cha qun. No gin d
xeo nat, qut gay tt ca nhng g no gp trn ng i. No a e

TUYN TP TRUYN NGN

15

cht mt con tru, x mt chic may keo ng chnh vnh trn

vach nui.
Ro rang la sau vu anh nhau suyt cht vi voi rng, thn
kinh con Cht a qua yu, khng con chu ni nhng chn ng
d di cua cn bnh thng k. No a b in va ang gy khng
t tai hoa cho lm trng. Cn phai co nhng bin phap giai
quyt gp.
ang uy va ban giam c Lm trng hop ban sut mt
ngay, ngay hm sau em ra ly y kin cng nhn, va kt qua cui
cung th nao anh bit khng? Ngi ta quyt nh x t con
Cht. Co vn ban hn hoi va u ch ky cua nhng ngi, nhng
cp cn thit. Phai noi rng y la mt quyt nh au long,
nhiu ngi phan i, nhng khng con cach nao khac. Va ban
an cn nhng thi hanh cang sm cang tt. Nhng ai se git no, va
git nh th nao? Vn nay hoa ra khng n gian nh thoat
tng. V thng va v qua quen thn vi con Cht, khng mt
tay sung nao trong i t v lm trng chu bn vao no. Buc
phai sang cu cu trung oan b i kt ngha bn canh.
Ngay hm sau con Cht b bn cht, xac c xe xch keo i
chn mt chic h su va rng ao sn t trc. Nhiu ngi
n chao tin bit no. Va khoc. Con ng quan tng ngi Mng
th nghe noi trc y my ngay a vit n xin ngh hu, va
mc du cha c ng y, a t ng bo v ban..."

2
y, bc th anh ban ky s lm trng X.V Ngh An gi
cho ti la th. Ti con bit vit g thm, thm ch vi y nh "lam"
mt truyn ngn nh anh gi y? Gn y, ti co dp ti tn lm
trng, va vi t cach phong vin mt t bao trung ng, ti xin
c trc tip gp giam c va b th ang uy. Nhng iu ban ti

THAI BA TN

16

k la hoan toan co tht. Ti con c cho bit sp ti lm trng se

s ngi vao c Lc mua voi v thay th con Cht a cht.
- My con? - ti vi hoi.
- Mt.
- Sao lai mt? Chng phai v sng mt mnh ma con Cht...
- Vng, chung ti bit, nhng lm trng khng u vn. ng giam c nhn ti vi ve gn nh bnh tnh, va iu o lam
ti va ngac nhin, va bun. - Anh co bit mt con voi gia bao
nhiu khng?
Trc khi ri lm trng, ti co ti thm m con Cht. o la
mt go t nho, cy va co dai a kp moc um tum. "Mt con voi
gia bao nhiu nh?" Bt giac nh ti li ng giam c. Chc phai
n bac triu, ti khng bit chnh xac, nhng ti bit ro mt iu
rng hin trc mt ti, di go t co moc um tum kia la ca mt
na nng sut khai thac cua lm trng XV, la mt con voi hin
lanh, cn cu nhng a b y n ch in va cui cung b git
cht. Chung quy ch v mt l do ht sc n gian la con ngi a
khng tao cho no nhng iu kin sng s ng nht, cn thit
nht no c lam vic phuc vu con ngi tt va nhiu hn na.
Khng hiu ri con voi ngi ta sp mua t c Lc v liu
co c mt s phn may mn hn khng?
Din Chu, thang 2 - 1984.

TUYN TP TRUYN NGN

17

CAI GIA CUA NIM TIN

Mua ng nm ngoai, ti co vic ln cng tac Cao Bng.

Khi t n th xa th tri a ti hn, va khng con xe i Bao Lac
la huyn ti phai n. anh phai thc ch n sang. Bn xe luc
nay vng ngi. Ti chon mt goc vng, trai tm ni-lng xung
t va thm lo khng bit phai lam g cho ht cai m lanh leo,
dai va bun chan nay.
Bn canh, ngi quay lng v pha ti la mt ng ch b i
mc qun ao s quan, chic mu keo tum hup xung tn mt. Ti
tm cach bt chuyn, va chng bao lu, v cung chng co vic g
lam, chung ti a thoai mai tro chuyn vi nhau. Hoa ra anh i
cung xe vi ti t Ha Ni ln, va nh ti, cung phai ngi ch sang
i tip, co iu khng phai v pha Bao Lac, ma v Ha Lang,
qu anh. Tuy khng nhn ro mt, khng phn bit c qun
ham, qun hiu, nhng qua giong noi ti oan anh la ngi tng
trai va co le khng di bn mi lm tui. Ti yu cu anh co
chuyn g hay k cho nghe, va anh a k. Trai vi iu ti mong
i, chuyn anh k khng phai v nhng k nim chin u
chin trng nm nao, ma v nhng con chim hai u hin lanh
sng trn nhng hon ao nho xa tt ngoai ai dng mnh mng
ma trong t tng tn cng mua xun nm 1975, anh va ng i
c lnh ra giai phong.
Anh k:
"My ngay sau khi ta chim Dinh c Lp, chung ti c
lnh hoa tc ra ao X. Trn danh ngha, chung ti la mt tiu

THAI BA TN

18

oan, nhng qun s thc t ch hn mt trm ngi, lai toan la

lnh mi cha day dn song nc, nn khi ra ti ni, phn ln a
phai nm bt ng v say song. Cung may ma chng phai anh
m g my, v bon ch cht trn ao nghe tin t lin tht thu,
tinh thn a sa sut n tt . Vic tip quan va n nh cuc
sng trn ao c tin hanh nhanh chong va thun li..
Tht kho noi ht s ng ngang cua chung ti nhng ngay
u t chn ln ao. Anh th tng tng xem - nhng doi cat
nho nhoi gia bin ca mnh mng, song d, sut m ngay gio
thi to nh bao. Chung ti a ht hoang thc s khi m u
tin, ngu dy - nh trong cu chuyn thn thoai - cht thy trc
mt mnh nhu dn ln nhng hon ao mi thoat nhn c tng
tau ch. Th ra y co nhng hon ao qua thp, n mc thuy
triu ln b ngp hn di nc, va ch khi nc rut mi xut
hin tr lai. Nhng iu lam chung ti ngac nhin va thu v hn
ca la chim hai u. Xa nay hu ht chung ta ch thy hai u
trong phim, trong cac bai hat tr tnh, th ma by gi, kia, chung
kia, hang nghn, co th la hang chuc nghn con ang bay nhao
nhac trc mt anh. Chung ku nhng ting n iu, nghe co
cai g bun bun trong o. Ti c co cam giac nh y la im hi
tu cua tt ca loai hai u trn bin. T y, chung bay toa i kim
n khp ni, chao ln khng moi trn nhng ngon song, va khi
tr lai, chung u kn ca b mt hon ao chung ti ang va ca
nhng hon ao nho ln cn. V ao trn trui, khng cy ci,
khng hang a, nn chung ngu, lam t va e trng ngay trn mt
cat, ln vi nhng von phn kh, nhng mu ca chung n sot lai,
tao thanh mt mui tanh nng.
Nh anh bit, t lin bao i nay quan h gia con ngi
va con chim la thu ch. Thy chim, con ngi lun tm cach bt,
by hoc xua ui, va v phn mnh, nh mt phan xa t v c
hnh thanh trong hang nghn nm, thy ngi la chim lin xa
lanh. Con y, trong tim thc nhng con chim hai u nay, cai
phan xa t v y khng co, v l do n gian la khng cn thit,
hay noi cu th hn la chung cha bao gi cam thy bt ky mi e

TUYN TP TRUYN NGN

19

doa nao t pha nhng con ngi ma chung a gp. Vng, ung la
th. Chung u ngay trc mt chung ti, xung quanh chung ti,
thm ch ca trn vai va u chung ti. Ma chung ti la ai th anh
a bit. Sau nhng phut ng ngang y thi v ban u trc s ca
tin th ngy cua by chim k la, chung ti a nhanh chong tr lai
vi thoi quen ban nng y tnh thc dung c mang theo t
t lin.
Vic u tin la chung ti nht trng luc n. Khng ngon
lm, nhng cung tam tam, t nht la i vi nhng ngi lun
phai sng trong canh kham kh. Tip n la n tht chim. Rt
n gian: mt ngi ng thng cha tay v pha trc. Se co mt
con n u vi i mt m to hao hc nhn xung quanh. No se
c ban tay con lai cua anh ta v v vao lng, ri vn c, vt
sang canh cho vai ngi khac vt lng, a ln la nng. Tip
theo no la mt con khac, ri mt con khac, mt con khac na,
cung vi nhng i mt m to n t nh th. Tt nhin cung
nh th, chung se c v v vao lng, se b vn c vt sang bn
canh. Va chng kin cai canh c ao y la chung ti, nhng
chang trai v t ngi quanh ng la, va nhm nhoam nhai tht
chim, va noi ci vui ve, qua vui ve.
Tuy nhin, chng bao lu sau o, cai tro y cung chan, phn
v tht chim hai u tanh, khac hn mui v tht cac loai chim t
lin. Nhan ri, chung ti lang thang trn ao, dm nat di got
giay nhng qua trng mau xanh xanh xinh ep, hay tin chn a
bay nhng con chim kh khao nm ngang gia ng i. Mt cu
ni ting tinh nghch con ly gy anh vao chung. i, nhng con
chim ngu ngc ti nghip. Anh bit khng, c con nay b anh
cht la con khac lai sa vao, hoan toan khng y thc v mi nguy
him ang e doa. Cung rt v t, chung ti a thi nhau tr tai
thin xa. Va than i, muc tiu vn lai la nhng con chim hai u
ang u pha trc, xa hay gn tuy kha nng tng ngi. Ting
sung qua co lam an chim hoang s, nhng la cai s m h khng
ct ngha ni. Chung git mnh bay ln cao, nghing ngo nhn
quanh ri lai ng ngang u xung. Chung cha hiu chuyn g

THAI BA TN

20

ang xay ra, nhng co th luc y trong chung a hnh thanh

mm mng u tin cua s ng vc i vi con ngi nh cach
y hang van, hang triu nm t tin loai chim trn t lin xa
xi a ng vc con ngi khi con ngi bt u i x th bao vi
chung.
Hai ngay tip theo, vn nhng canh y xay ra.
Nhng sang ngay th t th mt iu ky la a n. Anh co
th tin hoc khng tin, nhng m sang hm y, ngu dy, chung
ti v cung ngac nhin khi thy trn hon ao chung ti ong qun
khng h co mt con chim nao. Xin nhc lai: khng mt con nao!
Du vt duy nht con lai cua chung ch la nhng vo trng v
ngn ngang va nhng tum lng chim gio thi bay vt v trn cat.
ang ng ngac khng hiu chuyn g xay ra th bng co lnh bao
ng. Sau o la lnh tp hp toan n v. Chung ti nhanh chong
ng thanh ba hang, thp thom ch i.
ai uy tiu oan trng Lm cua chung ti la mt ngi nho
be, khc kh, a trn nm mi tui. ng t noi, hin t (luc vui
chung ti vn quen goi la "B Lm"), nhng d ni nong. Ban
cht nng dn, hang ngay ng thch mc xunh xoang, d dai,
nn hm nay, thy ng bc ra trc hang qun trong b s
quan mi, u giay mu va qun ham, chung ti bit chc se co
chuyn. Sau khi h "nghim" toan n v, ng bt u noi, giong
trang nghim, run run v xuc ng va gin d:
- Cac ng ch... cac ng ch a lam mt vic cc k nghim
trong... mt vic xu xa. Cac ng ch a lam ca an chim hoang
s bo ao bay i... Bao nm nay chung tin va yn n sng c
vi con ngi, vi gic, nhng tn lnh nguy, ke thu cua chung
ta, th ma nay, cac ng ch, nhng chin s cach mang... ch
trong ba ngay, cac ng ch a... a... tht ti khng con bit noi
th nao na. T cac ng ch phai hiu ly...Tht xu h! Xu h!
- i mt ng chp chp. Ri im lng mt luc, ng nhn thng vao
chung ti, noi tip vi ve cng quyt him thy: - T by gi, ti

TUYN TP TRUYN NGN

21

ra lnh cac ng ch phai bng moi cach lam cho an chim tr lai
ao nh cu. Thi han mt tun! Giai tan!
y, anh xem, cu chuyn hoa ra th y. Thu tht, mai n
luc y chung ti mi y thc ht vic mnh lam. Moi ngi lng le
ai v v tr ngi y, xu h khng con dam nhn vao mt nhau.
Lin sau y, chi b hop. Ti la ang vin, ti co d. Tiu oan
trng hi lu nhc lai nhng iu a noi trc toan n v, va
theo ngh cua ng, chi b a thng qua nhng im sau
(nguyn vn):
1 - Bng moi cach a an chim tr lai ao trong thi gian
ngn nht.
2 - Cac trung i hop t kim im mt cach nghim tuc.
3 - T nay cm khng c n tht chim, trng chim, cm
khng c lam phng hai n chim va trng chim di bt k
hnh thc nao.
4 - Cm khng c n sung, tr trng hp chin u.
5 - Bao cao v t lin.
Tip n la nhng ngay nng n, cng thng cua chung ti.
Co th noi hu nh toan b s chu y cua n v ch nhm vao mt
vic la lam cho an chim tr lai ao. Nhng bng cach nao?
Chung ti a th tt ca moi cach co th ngh ra c. Trc ht la
thu don sach lng chim va vo trng v. Tuyt i khng gy mt
ting ng nao co th lam chim s, va han ch n mc ti thiu
s xut hin cua ngi trn mt ao. Anh th tng tng xem,
hn mt trm con ngi lng le, ron ren i lai trn ao nh
nhng thng n trm. Mt trm con ngi y, mt trm chin s
tng vao sng ra cht trn nhng chin trng ac lit nht, mt
trm chang trai khoe manh, ang yu va v t - thm ch qua v
t n mc a co mt hanh ng lm l va nay ang thc tnh hi
hn mun chuc li. Nu cung la ngi vi nhau th co th n
gian hn nhiu! Ti c x khng tt vi anh ? Th th xin li, va

THAI BA TN

22

chung ta se lai chung sng vi nhau nh nhng ngi ban. Con

nu anh v mt l do nao y khng th tha th, th t ra cung cho
ti c noi rng ti lam vic y hoan toan khng v do xu bung,
ma ch do lm l! y, vi con ngi th co th noi nh th.
Nhng vi con chim th khng c. Chim ch hiu chung ta qua
ngn ng cua hanh ng, ma hanh ng th bao gi cung ch bc
l b ni cua no, con phn quan trong hn, phn nguyn nhn
th khng d g nhn thy c, nu thiu b oc suy din lgch.
Chung ti a lam mt hanh ng xu, con chim hiu iu o va
a xa lanh chung ti, nhng nay chung ti ang co mt hanh
ng khac ngc lai, la hi hn, la s xu h. iu o nm su
trong suy ngh cua con ngi. Lam sao con chim thy c?
Mt ngay, hai ngay, ri mt tun tri qua ma vn khng mt
con nao tr lai. Chung chen chuc nhau cht chi trn nhng hon
ao be nho khac, hoc cam chu canh t at bt tin trn nhng
doi cat khi n khi hin theo con nc. K ra cu chuyn se khng
tr nn quan trong n th, nu tiu oan trng khng cho bao
ng ca n v nh vy. Chnh iu y a lam thay i hn tnh
cht cua vn . Va luc nay, trong vic ly lai nim tin cua by
chim i vi chung ti, ai cung hiu con co mt cai g y tru
tng nhng to ln hn, quan trong hn.
Vn khng thy bong con chim nao xut hin. Hu nh moi
phng phap, moi mu k u c em ra th. Ti, vi t cach
ngi dn tc co kinh nghim sn by mung thu cung c hoi y
kin. Mt anh chang theo ao C c c yu cu cu Chua cho
loai chim tr lai, va anh ta a lam theo, nhng tam thi li cu
con cha mau nhim. Mt cu con em ca bat cm ang n tung
ln th, ma qun rng hai u ch n ca... By chim vn lanh
lung bay cao trn u chung ti, nghing ngo nhn mt cach canh
giac ri xung u cac ao ln cn, du ao chung ti la ni kh
rao, thun tin nht i vi chung, du trn o ang ch i chung
la nhng con ngi a hi cai, nhng ngi ban tht s.
Thm mt tun, ri mt tun na tri qua...

TUYN TP TRUYN NGN

23

Bng mt sang, mt cu va bc ra khoi hm a ku to

sung sng:
- Ka, chung tr lai kia ri!
Ca bon chung ti ua ra xem. Trn mt m t cao cach chung
ti ba trm met, qua co my con ang ng vi nhiu t th khac
nhau. Nhng nhn mai vn thy chung ng yn, moi ngi sinh
nghi, ron ren n xem, hoa ra o ch la nhng con chim nhi! Moi
ngi nhn nhau th dai tht vong. Nhng ai a lam nhng con
chim nhi o? V sao? Ca n v cn vn nhau mai vn khng tm
ra thu pham. Vng, thu pham, v du vi muc ch g chng na,
lam th cung la vi pham lnh git chim a c cng b.
Th nhng cung cn phai noi rng chnh nh nhng con
chim nhi y, chung ti mi thoat khoi cai th bt lc kh s cua
mnh. Bay trn cao, thy co ban u yn n trn ao, co le an
chim hai u a bt u thay i thai . Mt vai con rut re bay
xung nhp bon. Nup trong hm, chung ti cung nn th theo doi.
Hm sau s chim xung u a nhiu hn. Hm tip theo nhiu
hn na. Chung ti a co th i lai trn ao, co iu phai rt cn
thn va nht la phai tht t nhin, nh khng h quan tm ti
chung. Cui cung, sau hai thang, tt ca tr lai nh cu, ngha la
an chim lai co th u ln vai, ln tay chung ti ma khng h lo
s. Chung ti th phao nhe nhom, va anh bit khng, chung ti
con co cai cam giac m ap cua tnh ban, v suy cho cung, sng ch
v mt mnh gia bin tri, co c con chim lam ban ma no bo
i, k cung bun lm ch!...
Toan b cu chuyn ch co th. Ngh cung tht chua xot - ch
trong vai ngay, my anh lnh tre v t a d dang anh mt nim
tin cua nhng con chim be nho vao con ngi, va ly lai nim
tin y, ca mt tiu oan phai vt va, kh s trong sut hai hang
lin. Nhng bit lam th nao c... cai cn tra gia phai c tra
gia, khng con cach nao khac!"
Anh b i ngng k. Chung ti cung ngi im hut thuc. Cui
cung ti ln ting:

THAI BA TN

24

- Ti hoi tht nhe, co phai anh la ngi a ngh ra my con

chim nhi kia khng?
- Khng. - anh ap sau mt phut trm ngm. - o la sang
kin cua b Lm. "B" qu mt vung chim trung Thanh Hoa.
y ngi ta hay by co, nn "b" mi bit cai kinh nghim y. Va
lai, hm "b" len lut cheo thuyn sang ao khac bt hai u la hm
ti trc gac, nn ti nhn thy ht. "B" a bt ti th khng noi
l vi ai. Ti khng ngh "b" s b xem la vi pham lnh cm, ma
ch s mang ting la di nhng con chim ngy th. Th ma sau
nay, do tnh bep xep, ti a noi ht vi moi ngi. Tuy nhin, v
s "b" bun, toan tiu oan ai cung v nh chng hay g. Co le
n by gi "b" vn ngh ch mnh b" va ti bit iu o. Ti
nghip ng gia.
Cao Bng, 1980

TUYN TP TRUYN NGN

25

CAI XOAN

Cai Xoan la tn mt c be cut chn lang ti. No b cut mt

chn t ngay mi mt tui va con ang c m trn tay me.
Hm y, theo k lai, ang bui n tra th bng co may bay
My p n. Me no b no chay ra hm, nhng cha ra ti ni th
co ting bom n. Mt manh bom cm ung vao tim me no. Mt
manh khac ct t mt cng chn be xu, mum mm va hng
hng cua no. No c mt chu b i ong qun trong lang b
ngay i bnh vin. Ai cung tng be th, no se cht, th ma cac
bac s vn cha lanh cho no. V vic nay, bao tnh dao y co ng
mt bai dai.
Ra vin, no c a v nha ba ni, mt ba gia c thn, sng
nh gao va tin tr cp cua nha nc theo tiu chun me lit s.
My thang sau, b no, mt s quan khng qun cp ta ong
qun tn u o rt xa, c tin a v nha, mang theo mt i
nang be t bng nha co mau xanh o rt ep. Va th la trong
sut gn mt thang ngh phep, ba va b ch lam mi vic la day
cho no bit i, i bng ba chn, mt chn tht va hai chn nha ca ba cung be t, yu t va d gy.
No la a tre tht d thng. Va tp i no va va reo ln
m nh ang thch thu chi mt tro chi hp dn. Luc nga no
khng khoc ma con toet ming ci, mt m to long lanh, i ma
o hng v mt.

THAI BA TN

26

Nhng luc y b no thng ngoanh i ni khac, kn ao lau

nc mt. Con ba no th noi:
- Ui cha, be Xoan cua ba ngoan nh, ln ln th nao ba cung
cho theo b bay tt trn tri kia ka.
Be Xoan dn dn ln ln thanh cai Xoan. Tre con tht chong
ln. Mi nm b no gi v mt i nang mi. n tui i hoc no
a co sau i nang bng nha co mau khac nhau. Ba no dng
trong goc nha, cai sau ln hn cai trc, nh mt b su tp nho
nho. B su tp nhng i nang bng nha.
Cung may ma trng ch cach lang mt canh ng. Nhng
hang ngay no phai dy chng nang i t rt sm, khoang
mt gi sau lu tre cung lang, cung lp n chay vt qua nh mt
cn lc. Cung co hm ai o tin ng, b no i, b ca ngi ln
nang.
i ln v qu, ti cung tng b no nh vy. Doc ng ti
hoi chuyn nay chuyn no, nhng thng no im lng, hoc tra li
khng hao hng lm, du ti bit no thch ti v thnh thoang ti
vn mang t Ha Ni v cho no nhng cun sach y hnh ve
tuyt ep.
Trong tm hn th ngy cua no a xut hin nhng gn my
bun mc cam.
S thay i o bt u t ngay u tin ti trng. Vn quen
ngi mt ch vi ba sut ngay, hm y no ht sc ngac nhin khi
thy trng chung ban ci noi, chay nhay nhiu n th. Va
cung vi s phat hin y, no cang y thc su sc hn v khuyt
tt cua mnh. Mt cam giac lo s m h bng xm chim ngi
no. No thy nh ca trng ai cung ang nhn no, vi i mt va
thng hai va giu ct. Cung trong ngay u tin y, mt thng
be ng nghch a chu y ngang chn lam no nga. Khng au lm,
nhng no khoc mai, ca n khi c giao bt cu kia n ng
khoanh tay xin li, no vn cha nn. T y, no tm cach xa lanh
moi ngi. Gi ra chi no thng trn vao goc vng ngi im va
quan sat. No tr nn lm l t noi: co khi sut hang gi lin no
chng nang thn th ng nhn cac ban nhay dy hoc chi lo co.

TUYN TP TRUYN NGN

27

D chng a mi nm nay ti khng gp lai cai Xoan. Trc

kia nha no canh nha ti, nhng t ngay ba ni cht, no c gi
n nha mt ng bac khng co con tn cui lang. Nhng ln v
phep ngn ngui ti chng gp no ln nao. Chc no t khi ra
ng. Ti ch c nghe k lai rng ln ln, no la mt c be xinh
ep, c bit la khun mt. "C nh tranh ve y!" ngi ta khao
nhau v no nh th. qu ti, o la cu khen cao nht ma bt ky
c gai nao cung mong co c. ep nh tranh ve!
- Nhng ma no cung khac thng th nao y, - mt ngi
nhn xet.
- Khac ngha la th nao? - ti hoi.
- Ngha la tnh kh no tht thng lm. Thot bun thot
vui; co ngay khng m ming noi cu nao. Ngi u ma bao gi
cung c nh va t trn tri ri xung...
qu, ti co mt tu sach kha ln ma ngay t nho ti a co y
thc xy dng, bng u moi cach va moi gia. Ngay ri lang i xa,
ti cho vao tu khoa lai cn thn va dn me ti khng c cho ai
mn. My nm qua, la ngi ham hiu bit, chc cai Xoan tm
n nai n me ti, va do thng ngi, chc ba cu khng n t
chi.
Sng mt vung heo lanh nh qu ti, khng be ban, khng
bao gi i u, cng vi s mc cam bnh tt va mt tr tng
tng qua phat trin, d hiu mt ngi nh Cai Xoan a b
nhng cun sach y tac ng manh nh th nao. Co le chung la
ngi ban, la nim an ui duy nht cua no t xa n nay. Khac
nhng a tre bnh thng khac, no tip nhn cai th gii sach
v th mng, diu k theo cach ring cua mnh, va sng vi no
nhiu hn vi cuc i co thc xung quanh. Co le chnh s khac
bit gia hai th gii y a lam no thanh ngi "t trn tri ri
xung" va "trai tnh trai nt" nh ngi ta noi.
K ngh phep nm nay, ti va v ti nha bui chiu th chp
ti ng bac Cai Xoan a vi n tm gp.

THAI BA TN

28

- Ti phai nh ng giao mt vic, ng giao a, - ng ta vao

ngay cu chuyn. Nhiu ngi trong lang vn tip tuc goi ti la
ng giao, du ti chuyn sang ngh khac a hn mi nm nay.
Ri bng cai giong oang oang, t quang v hi hp, ng ta k
ti nghe s lc cu chuyn v Cai Xoan. ng k rng my ngay
gn y Cai Xoan co nhng biu hin rt khac thng. Mt no
luc o bng, luc tai nht, va vn t noi, nay lai cang t noi hn,
nhiu luc ngi th ngi ca ting ng h. C chiu chiu no ra
ng quanh qun trc ngo, mt lun nhn v pha ng quc l
nh ang ngong ch ai o. Con ti n th no nm trn troc mai
khng ngu, va tuy c gi, nhng ting thut tht khoc vn bt ra.
- Ti bit la co chuyn g o nghim trong, c gan hoi nhng
no nht nh khng chu noi, - ng bac Cai Xoan k tip: - Ca
ngay hm qua no bo n, ch bung man nm up mt trn ging.
Ba nha ti s tran bao nong, th la ti chay i mi bac s. Bac s
tram y t xa ta dao nay la c Luyn, con ng Hu xom di, ng
bit ri ch? Vng, c Luyn n kham va hoi no iu g y mt
hi tht lu, ri n noi ring vi ti... ng bit c ta noi g
khng? Tri i! Cai Xoan ang co thai! Ba thang! Tri i!...
Ri mt tay vung ln cao, mt tay t tum ly ngc mnh, ng
noi tip:
- Ma no mi ch mi sau tui! Mt a con nt! Lai cut mt
chn, anh hiu khng? No con cha bit t g, con ng nghch hn
ca a tre ln mi. Th ma khng ng co ke c ac n th, lai
n quyn ru no... Liu ti bit n noi vi b no th nao by gi?
ng giao, ng bao ti phai lam g by gi ?
- C y khng chu noi vi bac tn ngi o a ? - ti hoi.
- Vng, vng! Ti tm u cach hoi nhng chng n thua g.
No ch khoc... - ng ta th dai anh tht mt cai ri ha giong noi
tip, ve cng quyt. - Nhng ti th ti nghi cho mt thng, ng
giao a. Cach y my thang co oan can b t trn tnh v xa ta.
Lam g ti cha ro, nhng v mt tun, ho ngay trong nha ng

TUYN TP TRUYN NGN

29

Xun chu nhim hp tac xa. Trong o co mt anh con tre, kha ep
trai va lch s, hnh nh lam ngh bao ch, ai in g o. Anh ta
co sang nha ti chi my ln, cho Cai Xoan mn sach va k
chuyn g o nghe co ve say sa lm... Nhng khng le chnh hn
co th lam cai iu gh tm y? Ma vao luc nao, u? Co bao gi
cai Xoan lam g ma chung ti khng bit u?
- Th ti co th lam g giup bac c?
- Ti cung chng bit na. Nhng ng giao la ngi co hoc,
nhiu ly le, co th ng sang noi chuyn vi no chng? ng la li
thuyt phuc, an ui ri mach chung ti cach giai quyt th nao cho
n. Hay ng ln tnh tm h ti cai thng y xem co ung th
khng? Con be ang ch gp hn, v luc nao no cung nhn v pha
ng quc l! Chc hai a co hen ho vi nhau... Vng, phai lam
mt cai g y, lam gp, khng th no se tm cach t t. G ch
tnh no th ti bit. ng cu no vi!
Sau khi nghe ti ha nht nh th nao cung n nha ng va
sn sang lam nhng g co th, ng ta ra v, ve yn tm hn i
chut.
m hm y, i ng mt, ti ln ging ngu sm, nh
bung sang hm sau se n gp Cai Xoan. ang nm suy ngh
mng lung th khoang mi mt gi bng co ting p ca manh.
Me ti ra m. ng bac Cai Xoan ht hai noi khng ra ting:
- ng giao, ng giao i. Cai Xoan cht ri!
Ti vi va mc qun ao ri i theo ng. Doc ng ti bit
thm rng Cai Xoan cha cht, ma a c a i cp cu bnh
vin huyn; rng m y no a ung thuc su t t, la th dao
nay trong nha ng bao gi cung co sn, v ang v dp phun tr
su cho lua. Chc no ung nhiu, v khi c cang i vin, no
trong tnh trang rt nguy kch, hoan toan m man bt tnh.
Sang hm sau co tin bao bnh vin v rng cai Xoan a cht.
Ngay tip la l chn ct.
Sng s v moi vic xay ra qua nhanh chong va bi tham, ti
lng le bc i gia am ngi ang chm chap i theo quan tai

THAI BA TN

30

be nho, gia ting khoc nao n va ting ken trng n iu. Trong
u ti ln lt hin ln hnh anh mt a be b bom cht t
chn t khi con c b trn tay me, ri a be y bt u tp i
bng mt chn con lai cua mnh vi s giup cua i nang nha
be t. Cung vi no, nhng i nang xinh ep, co mau sc s y
cung ln dn ln, cui cung c xp thanh mt day theo th
t nh mt b su tp c ao.
Ri ti ngh ti ke a git noi. Co th o la tay thanh nin t
tnh v ma ng bac Cai Xoan a noi. Cung co th la ngi khac,
mt ngi nao y trong s nhng ngi vn gp va chao hoi nhau
hang ngay cai lang nho be nay. Nhng ai? Ai a n lam hai mt
a be ti nghip nh no? Bt cht ti bng cam thy au nhoi
trong tim, au v ngh rng cai ac khng b trng phat ang u
o k ngay bn ta, di trm ngan mt na khac nhau. Cai ac y
sn sang tn cng bt c luc nao ma ta phai anh bt lc.
Ha Ni, 1987

TUYN TP TRUYN NGN

31

CU VNG

Luc y a x chiu. Mt cn ging ngn va p qua, mt t

va khng kh con m mui mat lanh. ang trn ng t lang
Xun Tnh v nha, n ging nc n cach ng Chua., lao
Nht Ln bng cam thy mnh c chiu sang t ngt. Lao
ng lai, ng ngac nhn quanh. Trong th anh sang k la o, lao
nhn thy nhng giot nc li ti ang nhay mua, va k la hn na,
chung co mau, u ca xanh, o, vang va tm. kim tra lai cam
giac cua mnh, lao xoe hai tay trc mt. Ca hai ban tay nhn
nheo, xam en v cau bn cua lao cung co mau nh vy. V cung
ngac nhin, lao ngc nhn ln cao va cht thy mt hnh cung
khng l na xanh na o. Mt u cua hnh cung o cm xung
ung mom nui co ngi n th An Dng Vng. No vn ln cao,
vt qua hai xa Din Trung va Din An, vt qua ca cai lang
Xun Nho cua lao, ri cui cung cm u con lai xung...
i, by gi th lao hiu - Cu Vng! Cu Vng ri ung vao
ngi lao, mt lao gia khn kh! Lao Nht Ln!
Lao nm nay a ngoai bay mi, b bnh hen xuyn nng.
Khun mt lao be chot va y nhng vt nhn chng cht. Lao
sng mt mnh, khng v con, khng ca ngi thn thch. Sut
i, hay t ra cung hai, ba mi nm nay, lao sng bng mt ngh
duy nht va cung kha c ao, la nui ln c cho thu ging. Cai
tn Ln c gn cho lao cung v th. Lao la ngi tnh kh la
lung, c bit rt m tn, co th noi la m ao, tuy lao khng h
theo mt th tn giao nao. Trong nha lao, - nu co th goi tup lu
lao la nha - khng co ca mt goc nho lam cac cng vic th

THAI BA TN

32

cung. y th ma ba n nao, trc khi cm ua lao cung chp tay

vai ba cai ri lm bm oc vai cu g o khng ai hiu. Lao n
mc li thi lch thch, sng ht sc kham kh. c cai lao v
lo, hin lanh. Ai ci ch lao ngheo kh hay nh bay bao iu g,
lao thng noi cai cu lao yu thch: "Khng sao, i ngi n
nhau cai hu. Cai hu cua ti kha lm, ri moi ngi se bit".
Ngh nui ln c cho thu ging thoat nhn tng nhan ri,
d sinh li, nhng thc ra vt va va phc tap lm. Hnh nh
y co mt loai b quyt nao o ch mnh lao bit, nn bao nm
nay co th noi lao la ngi chim c quyn ngh nay khng
nhng trong xa mnh, ma con ca mt vai xa ln cn, du khng t
ngi tng quyt tm sng cht canh tranh vi lao.
Tuy nhin, c quyn mt ngh nh th cung chng ly g
lam vinh quang, nht la vi lao, mt ngi khng v. V no ma
lao thng b em lam tro ch giu. Vn d hin lanh, lao ch ci
va bo ngoai tai tt ca nhng li ua, chm choc cua ngi khac.
Lao chng cau gin ai bao gi, hoa chng ch vi chnh con ln
c cua lao. Lao chm bm no, lo cho no n, tm ra sach se, va
iu quan trong hn la sng da vao no. y th ma tht la, lao
vn cam thy co cai g y va cm ghet, va khinh b i vi no,
nht la nhng ngay lao dn no hm h i lam cai vic ma lao vn
goi la " tin" kia. Lao lun goi no la "thng u".
Vao nhng ngay y, t sang sm "thng u" c n theo
ch c bit. Ri lao va "thng u" ra i. "Thng u" i
trc. No la mt con ln cao va dai, hng hop, lng en va cng.
No bc i chm chap, i mt hum hup nhn xung t nh tm
kim cai g. Hon dai to, thong, lun p bn nay bn kia theo
nhp bc chn. Lao Nht i theo sau, tay cm chic gy dai mau
en nhn bong. Chc chc lao lai v c mng con ln va thng tay
nn xung lng no nhng cu kha au. Nhng vn quen vi s bt
cng cua chu, no nhn nhuc chu ng, ch khe khe ku vai ting
ut t, ri lai ung nh i tip...
Tuy mi ba nm tui, nhng vi dang dp nng n, vi
nhng np nhn su trn mt va i ma x theo kiu ln, trng
no cung gia nua chng kem g chu no.

TUYN TP TRUYN NGN

33

Nhng tra he nng gt hay nhng chiu ng m u, tht

kho ma khng ngh ti mt cai g y bun ba, chua xot khi nhn
lao Nht va con ln cua lao i bn nhau trn nhng con ng g
gh, heo hut ni lin lang nay vi lang kia.
Xa nay chng bit m au la g", khng hiu sao mua ng
nay lao Nht thy sc khoe mnh yu sut hn, c bit la hai
tun qua. Toan thn lao au m . Lao co cam giac nh cac khp
xng b thao ri ra, mi ln tr lng lai ku ln rng rc. Lao
nm p chn tum hum trn ging, mt ngay ch dy hai ln
nu n cho ln va nhn th cho ca lao. m lao nm trn troc
mai, va luc thip i thng m nhng gic m rt k d. Luc th
lao thy c mt ng tin nao o a ln tri bng chic xe do
ba con rng phun la keo. Chic xe lt nhanh qua nhng am
my xp nhe u cac mau sc s. Qun ao lao cung c dt bng
nhng si vang bac lp lanh va nh y ngoc. Lao ngi trn xe,
hng hao va ep e chng kem g ng tin bn canh. ang ngy
ngt v sung sng th bng co cai g co co vao chn. Lao cui
xung nhn va tht vong khi nhn thy o la con ln xu x cua
lao. Con ln ha cai mom bn thu cua no cn vao ng qun lao
keo lui tr lai. Con lao th c nu gi mt cach bt lc, cho n khi
cui cung b keo tut khoi xe va ri tt t trn cao xung t.
Co luc lao m thy lao co v, nhng ri nhn k hoa ra v lao
lai vn la con ln khn kip y. Sau nhng gic m nh th, lao
rt bun. Hn bt c luc nao, by gi lao mi nhn ro ht s c
n, bt lc cua mnh. y ngh v mt cai cht lanh leo, khng
ngi vut mt, khng ting khoc ngm ngui, ngay cang am anh
lao. Sut i mnh, lao sng lng thin, chu bao nhiu au n,
vt va, khng le khi cht con phai chu thm mt s nhuc nha
nh th? Va khng le tt ca moi hi vong v cai hu tt ep cua
cuc i ma lao lun t an ui mnh va khoe vi ngi khac, cui
cung ch la nhng hi vong hao khng bao gi at c?...
My ngay nay tri a bt u m lai. Ngoai sn nng vang
rc r. Tuy con yu va mt, sang nay lao Nht vn ri khoi
ging ra thm ngi si nng sut ca bui sang. Bui chiu lao

THAI BA TN

34

quyt nh "i lam", tc la dn ln ln lang Xun Tnh, theo yu

cu cua ba Ba, mt ngi ban cu va cung la khach hang thng
xuyn cua lao.
n ni, nh thng l, lao cho "thng u" vao chung lam
cai vic " tin" cua no, con lao th ung nh bc vao nha, ni
ba Ba ang ngi i lao trn chic chong tre vi hai bat nc che
xanh mi nu va mt ci tru.
- Dao nay ng m y a? - ba Ba hoi, thay cho li chao.
- , cung s s thi, - lao ap, vn theo kiu nhat gng nh
moi khi, ri ly bat nc ba Ba a cho, ung mt hi ht
sach.
Tip n hai ngi cung im lng.
Chu nha la mt ba gia nho nhn, toc a bac gn ht, qun ao
sach se, chic ming mom bao gi cung nhai tru. Trc ba lam
ngh bun vt, hang ngay ganh i thung xung ch Hm ban
dm ba th hang xen. mi nm gn y do sc yu, ba
chuyn sang nui ln nai va bo cng chm chut cai vn. Cung
nh lao Nht, ba sng c thn, khng con cai, khng ho hang
thn thch, va cung la dn ngu c, co iu ba t Quynh Lu vao,
con lao th t Yn Thanh xung. Nghe noi ngay xa co thi hai
ngi a tng m gh gm, khng hiu sao chuyn khng thanh.
T o n nay hai ngi vn co cam tnh c bit vi nhau, tuy
khng ai l ra, nht la lao Nht. Tai sao trong sut chng y
nm ho khng ngh n chuyn quay lai vi nhau, thanh v
thanh chng nh nhng ngi khac, t ra nng ta nhau
nhng luc gia yu th nay? y la mt iu b n khng ai hiu,
ngoai ho.
- Va ri ba e c my con? - Lao hoi.
Ba Ba ngng nhai tru, ly b nghim khc ap:
- Khng phai ti, ma la con nai nha ti. Mi con. ng lai
nh choc ti y a?

TUYN TP TRUYN NGN

35

Lao ci:
- Th ti hoi la hoi v con ln y ch? Ba xem ging cua ti
co tt khng?
Chu nha lai nhu may nhn ng, nhng khng noi g. Mt luc
sau ba mi ln ting:
- Gia nh ng ma lam cai ngh nay, ng khng thy xu h a?
- Tai sao ti phai xu h? - lao Nht cao giong. - Ti xu h
th ai a c n y cho ba? (chu nha lai nhn khach canh cao).
No cung la mt cai ngh bnh thng nh bao ngh khac. Co iu
phai quanh nm vt va vi no ma ti vn chng kim c ng
nao tha. Nhng khng sao, i ngi ta n nhau cai hu, ma
cai hu cua ti th ba bit y...
Hai ngi noi chuyn thm mt luc na, ri xem chng
"thng u" a lam xong cai vic cua noi, lao Nht cm ly chic
non rach, nh ng dy ra v.
- Khoan a. Sp co ging y, - ba Ba noi.
Lao Nht bc ra sn, nga mt ln xem. Qua th tht: bu
tri mi quang ang luc nao by gi a b my en che phu. u
o vang ln nhng ting sm ngn va ron. Mt vai giot nc to va
tha bt u ri, lai trn nn t m nhng chm en nh
nhng ng xu.
- Nm nay ging sm tht, - lao Nht no khi quay lai, min
cng ngi xung ging. Ba Ba lai a cho lao mt bat nc. Ca
ln nay lao cung ung mt hi ht sach.
Cha y hai mi phut sau, lao Nht va con ln cua lao lai
i trn ng lang. Cn ging a tanh hn, tuy trn tri vn con
sot lai vai manh my ti ta ang bay nhanh v pha cu Bung.
Treo lng l trn nhng ngon i thp cua xa Din Li, mt tri
le loi chiu nhng tia sang vang, lanh leo. Con ln vn ung nh
i trc. No b anh au va nhiu hn cai mc ang phai chu,
nhng vn bit bao gi "xong vic", no cung b chu i x mt
cach bt cng va v l nh th, nn no vn nhn nhuc chu ng.

THAI BA TN

36

*
ang trn ng t lang Xun Tnh v nha, n ging nc
n cach ng Chua, lao Nht bng cam thy mnh c chiu
sang t ngt. Lao ng lai, ng ngac nhn quanh. Trong th anh
sang k la o, lao nhn thy nhng giot nc li ti ang nhay mua.
K la hn, chung co mau, rt nhiu mu. kim tra lai cam giac
cua mnh, lao xoe hai tay trc mt, va ca hai ban tay nhn nheo,
xam en va cau bn cua lao cung co mau nh vy. V cung ngac
nhin, lao ngc nhn ln cao va cht thy mt hnh cung khng
l na xanh na o. Mt u cua hnh cung o cm xung ung
mom nui co ngi n th An Dng Vng. No vn ln cao, vt
qua ca hai xa Din An va Din Trung, vt qua ca cai lang Xun
Nho cua lao ri cui cung cm u con lai xung...
i! By gi th lao hiu: Cu Vng! Cu Vng ri ung vao
ngi lao, lao Nht Ln, mt thng gia khn kh!
Co le phai n my phut lao ng dy ngy ra khng bit
lam g. Bt cht, mt y ngh k la bng n vi lao. Lao nhanh
chong vt bo ht qun ao, va ri, hoan toan trn trung, nh mt
ngi in thc s, lao bt u nhay mua, tm tap trong th anh
sang k diu y. Ngi lao c chiu sang rc r, lun i t
may nay sang mau khac. Nhng giot nc li ti xanh, o, tm,
vang bam quanh lao, tao thanh mt ng vin k ao. Lao vo u,
xoa tay, xoa chn, k co khp ngi. Lao nm ca xung mt
ng lm chm a nhon va cat nheo sau cn ging. Co luc lao
m mt khoc hu hu, co luc lao lai ci ln in dai, ming khng
ngt xuyt xoa nhng cu g o v Cu Vng, v Tri Pht va v
cai hu cua i lao.
m hm y lao Nht b cam nng, va hm sau, gn tra,
khi ba Ba n tm lao tra tin cng hm trc qun cha ly,
ba thy lao a nm cht trn ging. Ba cui xung nhe nhang
vut ln hai mt lao, du hai mt lao a nhm nh ngi ang

TUYN TP TRUYN NGN

37

ngu say. Ba lng le tm b qun ao con sach, un nc tm ra

ri thay cho lao. Lam xong tt ca nhng vic y, ba ngi xung
chic chong tre va khoc.
Lao Nht nm bn canh, sach se va thanh than. Mt lao
hng hao, hng hao mt cach khac thng. Nhng ba Ba a
khng nhn thy iu y. Co th v ba ang qua xuc ng, cung
co th ba ngh o ch la anh sang mt tri lot qua ch dt trn
mai nha phan chiu lai.
Din Chu - a Lat
1985 - 1987

THAI BA TN

38

CHIN TRANH

Cac ban th hnh dung mt chuyn nh sau:

Co mt i trai gai yu nhau, rt yu nhau. Ci xong c
t hm th chang trai ln ng ra mt trn, lai ngi v tre
nha, mt mnh va lam lung vt va, va moi mon ch i. Ma
nao ch i mt hai nm! Khng, ung mi nm. Va trong sut
mi nm dai y, c gai khng h nhn c tin tc nao v
chng. V sao th kho ma ai bit c. Th ri chin tranh kt
thuc, chang trai tr v, sung sng cam ng khi thy v vn
chung thuy. Nhng n khi hai ngi a ln ging nm, t
mt tay ln bung v, chang trai bng ngi bt dy:
- Em co cha?
- Vng.
Im lng keo dai.
- Vi ai?
- Vi anh, tt nhin, - c gai bnh than ap. - Con co cha vi
ai c na, ngoai anh?
Chang trai khng noi g, lng lng chui ra khoi man, mc
qun ao, ri n ngi hut thuc bn ban - mt gi, hai gi, cung co
th lu hn. Sau o, v ca nha ch co mt ging, anh luc ba l ly
tm vai nha trai xung san va nm xung.
Moi chuyn bt u t m y, cai m chm dt mi nm
ch i, thng nh cua mt cuc chin tranh v cung ac lit, va

TUYN TP TRUYN NGN

39

cung la m m u nhng th thach mi, ni con ngi lai ln

na phai mt i mt vi chin tranh, loai chin tranh khng
sung an sau cuc chin tranh sung an ma ho va trai qua mt
cach thng li.
Liu ln nay, ho lai ng vng, hay se b anh guc? Tra li
cu hoi nay tht kho, v nhng th thach mi trc mt oi hoi
khng phai sc chu ng gh gm v gian kh va thiu thn, ma
la mt cai g y con to ln hn, phc tap va t nh hn: o la s
tnh tao, tnh thng va long v tha.
Ban oc thn mn, bc tranh ti miu ta trn khng phai
trch t cun sach nao o, cung khng phai do ti ngh ra, ma la
chuyn co tht lang ti. Nhn y, ti xin phep dng lai noi
i li no, cai lang be nho y, ban oc hiu thm nhng g ti
sp k.
Nh phn ln cac lang khac cua min Trung gian kh, lang
ti ngheo, va bao i nay lin tip b cha xat, vui dp bi bom an
ke thu, bi han han, lu lut, gio Lao va ging bao. Co le cung chnh
v th ma theo quy lut t v ban nng, tm hn va khun mt
nhn hu cua lang ti c giu rt su di lp vo ngoai cn kh,
x xac, cai vn lam e ngai khng t cac c dn tnh khac, thm ch
ca mt s ngi vn sinh ra va ln ln ngay trong long no.
Trong thi gian chin tranh, lang ti c goi la lang tui
bom, ngha la, v nm chnh gia im ni cac truc giao thng
thuy, b va ng st, nn ngoai nhng trn anh pha thng
xuyn, no con phai hng chu s bom an tha cua may bay My
va anh pha u o v khng dung ht. Th nhm mt vai giy
hnh dung mt phn s khung khip cua chin tranh, xet v s
ngi cht, s nha ca b san bng, s trai lang ra i khng tr
lai, chung ta se khng th khng bang hoang ngac nhin, va mt
cam giac hi hn pha ln xu h se xm chim long ta, nhng
ngi con ri lang i xa t lu, cam giac rng trong sut nhiu
nm chung ta a qua v t bo qua khng bit, hay bit mt
cach hi ht, mt mt ni au nh th.

THAI BA TN

40

lang ti chin tranh kt thuc a mi nm nay, nhng

chin tranh, hay ung hn - hu qua cua no - vn con tip tuc.
Mt ba lao nghe tin con hy sinh a phat in, va sut t nm
1969 ti nay hang ngay ba ra ngo ngi ch con trai, gp ai cung
nu lai hoi thm tin tc. Chc ba lao con tip tuc ra ngo ngi ch
con lu rt lu na, nu thang trc khng v cam lanh ma cht.
Khoang mt phn ba s nha trong lang trn ban th t tin la
nhng khun mt b i tre mng, nhng ngi cht i lai
cung chng y c gai mun chng va co th khng ly c chng.
Mt a be sinh ra ung luc gic My nem bom. No b chn
thng so nao va ln ln hoan toan ng ngn. Cho n nay du a
hai mi bay tui, no vn cha bit noi. Vn vn va vn vn.
Tr lai cu chuyn trn. Nh a noi, no xy ra lang ti,
hoan toan co tht, va ung nh ti a k phn u.
i trai gai y la Nam va Xuyn. Sut m o khng ai noi
thm mt li nao, du ca hai khng h chp mt. Sang hm sau,
Nam i vong quanh lang thm hoi moi ngi, nhng thc cht
ct do bit tin tc v v nhng nm anh i vng. Anh ngac nhin
va bi ri khi nghe moi ngi nhn xet rt tt v Xuyn, rng c
cn cu, nt na va c bit nghim tuc trong quan h.
"Chc c ta kheo giu nn moi ngi khng bit - Nam ngh
th. V nha, khng km c na, anh lai hoi v, vn cu hoi cu:
- C cha vi ai?
- Vi anh. - Vn cai giong nho nhe, bnh tnh y.
- Vi ti ? Sao lai co th vi ti c? C khinh ti qua! - Nam
gin d quat to. - C th giai thch ti nghe nao?
Xuyn ngc ln nhn chng, hai mt rm rm nh mun
khoc, khun mt c ng o v ngng ngung.
- Nao, c noi i, noi i!
- Anh Nam, - Xuyn noi. - Anh ng mng em nh th. Em
van anh... Em yu anh, bao gi cung yu anh, bao gi cung chung
thuy vi anh! Gia anh bit, du ch mt phn thi, rng em phai

TUYN TP TRUYN NGN

41

vt va, au kh va lo s th nao trong sut mi nm ch anh

va qua. Con v vic v sao em co cha th n gian thi. V trong
sut chng y nm, ti nao i ngu em cung k sn mt chic gi
cho anh canh gi em. Nhiu hm sang dy, em thm xu h khi
nh lai chuyn anh va em ti trc. Cach y khng lu, anh
cung v vi em nh th. Va ln nay hnh nh em cam thy anh
gn hn, cu th hn. Khi tnh dy, em vn thy em mt mnh
nh bao ln khac, nhng em bit chc la anh va bn em, thm
ch hi m cua anh con bam vao da tht em, thm ch chn con
nhau nat...
- C pha ra chuyn y bt ti tin, va ri dn dn chnh c
cung tin vao cai iu nham nh y ch g?
- khng, anh Nam, anh ng noi th, oan em. Em khng
h...
Nhng Nam a bo ra ngoai.
Nhng li Xuyn va noi, thc ra, khng phai khng lam
anh cam ng va suy ngh. Anh rt hiu va thng cam vi Xuyn,
v ban thn anh trc y cung nhiu m nm m co v bn
canh. Nhng khng le v th ma v anh co cha? "Khng! Khng
th nh th c!" - anh ngh, tuy rt mun tin vao iu v noi.
Anh tm moi cach bao cha cho c, thm ch vin ca cai thuyt
ng giao cach cam ma gn y ngi ta hay nhc ti, nhng cui
cung anh vn phai au kh ma tha nhn rng Xuyn a khng
chung thuy vi anh, a n nm vi mt ngi an ng khac. Ma
iu y th qua sc anh chu ng, mt tr ngai qua ln anh
khng th vt qua ni, thm ch ca khi anh rt yu thng v,
trc kia cung nh by gi. Bit lam th nao c, con ngi anh
la th, anh khng th m mt ngi an ba, khi ngi y a tng
trong vong tay mt ngi an ng khac.
Ho, hai v chng va thng be mi sinh, vn chung vi
nhau, trong cung mt cn nha cht hep. Khng ai nghe ho to
ting vi nhau ln nao. Chng - anh Nam - la mt ngi an ng
khoe manh va ch thu. Anh lam khoe, khng nhng u n ma con

THAI BA TN

42

co tha ban cho Nha nc. Trong mt thi gian ngn, anh sm u
th cn thit cho gia nh. Tnh anh hin va t noi. Ca vi v, anh
cung ch noi khi nao tht cn thit. Ban ngay anh lam lun tay,
lam hung huc moi vic. Ht vic, anh ngi im, thng nhn trn
trn mt im nao o trc mt. Va rt bun. Ti n, anh vn
ngu ring, tt nhin khng phai gia san nha, ma trn mt chic
ging nho mi mua, t sat ca s. Ch v th sau khi sinh e,
vn nho be, lai cang tr nn nho be hn, bao gi cung lng le nh
cai bong. Vi y thc cua mt ngi co li, ch rt mun chiu
chung chng, mun san se bt nhng y ngha nng n anh ang
chu ng, nhng rt tic, moi c gng cua ch u v ch trc ve
lanh am tan nhn cua anh, nn ch c tranh gp mt va thng
ngi im mt goc nao y.
Con thng be th tht la, cang ln ln cang ging Nam. Mt
s ngu nhin? Hay ln na buc phai suy ngh v li giai thch
v ly cua Xuyn? iu nay qua co lam Nam bn khon khng t.
c be tht khau. Nam hoan toan khng co ac cam nao vi no, du
chnh no la tr ngai ngn cach hai v chng, la nguyn nhn cua
moi bt hanh trong gia nh. Ngc lai, anh thng no, nh
thng Xuyn, v anh, va anh cam thy thc s kh s khi phai
giu khng bc l tnh cam o. Nhiu luc cao hng, hoc v v
bn, anh con b va git ca ta cho con. Tuy nhin, sau nhng ln
u tranh, dn vt nh vn thng xay ra, cui cung cai con
ngi nh kin, c chp trong anh vn thng, va anh vn cng
quyt khng chu cho thng be mang ho anh, vn bt cha lai
thanh "bac" mi khi no quen ming goi anh bng "b". Nhiu m
nghe v m con khoc ging bn, anh nhng mun lai gn v
vut ve, an ui c, mun lam iu g o tht tt ep cho c, y th
ma anh vn nm yn, trn trn nhn ln trn nha, hoc bo ra
ngoai san hut thuc cho ti tn sang. Nhng luc y anh rt cau
gin. Anh gin Xuyn, gin a be, gin ban thn anh - nht la
ban thn anh. Con ngi anh, cai tnh anh la th, bit lam th
nao c?
Mt hm, Nam sang nha ti chi.

TUYN TP TRUYN NGN

43

- c my ngay v thm qu ma c ngi l nha mai th a?

- Vao ti ngo, anh noi to thay cho li chao. - Lai vit truyn?
- Khng, - ti ap. - Mi anh ngi chi.
Luc nay a be a ln, bit chay lon ton khp lang, nhng
gia nh anh th vn nh cu. Nghe noi ba con va chnh quyn a
nhiu ln khuyn anh lam lanh vi v, nhng anh khng nghe.
Th y, ngi dn lang ti, ti bit - rt chn thanh va ca tin,
nhng mt khi co y ngh nao o chui vao u th khng d ma giu
ra ni.
- Th nao, anh Nam, vn "chin tranh" a? - ti m hoi.
Nam khng ap, nhng net mt bun hn xung. Mai mt
luc sau anh mi noi:
- Anh xem, ti con bit lam th nao khac c?
- Sao lai lam th nao? - ti cao giong. - Th "hoa bnh" i! Anh
khng thy rng anh ang lam kh ch y a?
- Th anh tng ti sung sng lm chc? - Nam vn lai.
- Chnh v vy ma cn phai bo qua cho nhau, va cang sm
cang tt.
Nam ngi im, ri bt cht nghim mt hoi ti:
- Co iu nay, ti hoi tht anh nhe?
- Vng, anh c hoi.
- Anh co tin c Xuyn khng? V chuyn c y co cha y ma?
- Tin, ti tin, - ti ap.
- V sao?
- V sao th khng bit, nhng ti tin.
- Con ti th khng! - Anh bt ng dy noi to mt cach gin
d! - Khng! Khng bao gi!
- Nhng suy cho cung iu y khng quan trong. - Ti cung
ni nong. - Quan trong la c y a ch anh chng y nm! Quan
trong la c y vn yu anh! Quan trong la anh khng th va
khng co quyn i x vi c y nh th!

THAI BA TN

44

- Anh noi d lm, anh nha vn a. - Nam nhch mep ci vi

ve ma mai khng che giu. - Vi cac anh, moi chuyn tht n
gian.
Ri khng noi thm mt li nao, anh bo i.
y, cac ban xem: mt con ngi a mi nm ln ln khoi
la chin trng, co th a lp nhiu chin cng phi thng, a
vt qua trm nghn th thach gh gm, y th ma by gi con
ngi tng trai c ti luyn y khng vt qua ni cai tr ngai
tng nh rt be kia, chm dt au kh cho chnh ban thn va
cho ngi mnh yu qu nht. Tht bt cng, va cung tht chua
xot! Nhng ca ti, ca cac ban c th thuyt phuc anh ta i!
Thang hai nm 1979, khi xay ra chin tranh bin gii pha
Bc, Nam tnh nguyn gia nhp lai qun i. V anh khng gi,
ch noi:
- Anh i, em se ch. Bao lu em cung ch...
- Va c se tip tuc m m m ti v thm, va co th c se
lai co cha? - anh chm choc.
- Vng. - V anh ap nh khng h nhn thy s chm choc
y. - Nhng anh hay tin bao gi em cung yu anh, va nu co cha
th cung ch vi anh, mt mnh anh...
T y a hn nhiu nm tri qua. C Xuyn nay a la ba
Xuyn. Ba gia va yu hn i mt cach nhanh chong. Ba vn mon
moi ch chng nh nm nao, va vn nh nm nao, ba khng h
nhn c mt bc th nao cua chng, xa la anh, by gi la ng
Nam.
y la chuyn ring cua hai ngi, luc u ti khng co y
nh vit ln giy, nhng ri cn nhc ky nhiu mt, cui cung,
bt chc nha vn Phap Angr Mroa trong truyn "Cuc tr v
cua ngi tu", ti vit va cho ng bao chuyn nay, vi hy vong
mong manh, rng bit u oc no, ng Nam se ngh lai. Ti, ng
Nam va ba Xuyn du sao cung la ngi cung lang vi nhau, ma

TUYN TP TRUYN NGN

45

a la ngi cung lang th, ti ngh, khng ai co quyn th vi s

phn cua ngi khac.
Din Chu - Nha Trang, 1987

THAI BA TN

46

C N

ng ngi trn gh a, cha mt tay nga v pha trc.

- Cuc, cu cu! - ng khe goi. - Nao, lai y ta cho n! Lai gn
na, ng s! Nao! Tht ro ngc!
Trc mt ng la my con b cu, mt con mau trng, s con
lai u mau xam va c lm m cac vt en. Chung m nhng
cp mt to tron nhn ng, u lun nghing ngo bn nay bn kia,
chc chc lai ku ln "gu gu", nghe nh c phat ra t su trong
lng ngc. Chung ng t xa, ch ng nem nhng vun banh m
kh ma ng ang gi trn tay. Nhng ng th lai mun chung n
gn, gn hn na. ng mun chung n u va n t long tay
ng... Luc nay chung cach ng mt met.
Mt tun trc y, khoang cach la ba bn met hay hn th.
Nhng met u tin c rut ngn mt cach d dang, nhng n
cai met cui cung nay th khac hn. By chim a quen ng, n
mc mi sang, khi ng xut hin, khng hiu t u chung a
bay n u trc mt. ng nem thc n cho chung, hm nhng
vun banh, co hm cm tha phi kh hay thoc gao. Chung m n
mt cach ngon lanh, co luc m nhm ca vao nhng vin soi nho.
Chao, ng them c vut ve nhng con vt be nho ang yu nay
bit bao, them c chung t nguyn t nhng i chn manh
mai ln tay ng, ng khoan khoai tn hng cai cam giac
nhun nhut d chu khi chung m m vao long tay. Ri va lm

TUYN TP TRUYN NGN

47

bm mng yu chung v ti tham n va kho bao, ng va cha tay

v pha trc, nhng nhng con chim bng bnh vn khng chu
rut ngn cai khoang cach mt met tai hai kia. Ngay ca con trng
bao dan nht cung vy. ng tin ln bao nhiu, chung lui xa by
nhiu, kin nhn ch i. chung khoi tht vong bay i, chc
chc ng phai tung cho chung mt t thc n. ng bit chung s
ng, khng tin vao long tt cua ng.
- Tht ro ngc! Co ai lam g chung may u ma s! - ng
mng by chim, ri lai d: - Nao, lai y! Lai y ta cho n nao!...
C th, ht gi nay n gi khac, ng gia ngi trn gh a vi
ban tay nga cha ra pha trc nh mt ngi xin b th,
trong khi thc ra ng ang cho, cho ma khng c nhn.
Vao gi nay, cng vin vng ngi. Mt tri a vt ln trn
khu nha nm tng ph bn. ang tit thu, nng vang d chu.
Mt i trai gai dt tay nhau i ngang. Ho va i va ci kha
to, lam an chim hoang s bay ln. Nhng lin sau o mt s bay
tr lai, con s khac th bay i hn! Chc v n a no, hay v chan
cai tro chi u tim kia.
Bng mt hi trng vang to, bao hiu ht gi cua trng tiu
hoc gn o. ng tung nt nhng vun banh con lai cho by chim
ri thong tha ng dy, i chic mu pht cu ln mai u bac,
sa sa chic ca vat trn c va chng gy i ra pha cng. o,
ng se gp mt c be lp mt khau khnh ma a mt tun nay
hang ngay ng co nhim vu dn n trng va ch hoc xong lai
a v nha.
- ng vn ch chau sut t sang ti gi Cng vin y a? C be hoi khi hai ngi bc sang ng ph i din.
- , - ng l ang ap, tai lng nghe nhng ting ng u
u quen thuc cua ph phng. Bui sang hm nay tri ep
tht. Khng kh trong lanh va thoang thoang mui hoa sa. Xuyn
qua nhng tan la cy rm, mt tri lai trn he ph nhng m
tron mau vang chng cheo ln nhau. ng thong tha bc i, thch

THAI BA TN

48

thu go manh u gy xung ng va c tnh dm ln nhng

chic la kh c nghe ting ku lao xao di giay.
- ng lam g cng vin? - C be hoi.
- ng chi.
- ng chi? Chi mt mnh a?
- , ng ngi chi mt mnh. Co g u ma chau phai ngac
nhin.
C be im lng mt luc nh suy ngh iu g, ri noi:
- Chau khng thch chi mt mnh, chau cung khng thch
ng chi mt mnh.
Mt chic xe ra ng i ti. Khach t gia long ph vi ne
ln he. Nhiu ngi lu bu bc mnh hoc mm ci vui thch v
b nc te. Chic xe i qua, lai mt ng t sm vi lan
khng kh run run y nhng chm li ti xanh o, va mui hng
hng d chu nh mui cua mt loai hoa nao y ta qun mt tn.
- ng i, - c be lai ln ting, - ng bit iu nay cha?
- Bit g c?
- Bit ba chau nhn c in bao ti nay b me chau se v.
- Tht th a? - ng hoi lai. n luc nay ng mi thc s chu y
ti li c be, va vt ra khoi cai cam giac lng lng ma ng ang
co trc mt bui sang u thu ep tri, vi nhng canh vt va
quen thuc va mi la. ng nh hoi thm iu g nhng ngh th
nao lai thi, va lng le i tip.
Ngha la t mai mnh se chng con c a no ti trng
na, ng thm ngh, bng cam thy bun bun. Ri v c ng go
manh chic gy xung t.
a be nay khng phai chau ng, ma la con mt i v chng
din vin in anh tre ang phai quay phim vnh Ha Long mt
tun. Trong khoang thi gian o a be c gi n vi ba ni,
va v ba ni noi i lai kho khn nn ng, vi t cach ban cu cua
gia nh, c yu cu hang ngay a no i hoc.

TUYN TP TRUYN NGN

49

Nha ng cach y hai ph. ng sng mt mnh. ng sng

mt mnh t xa n nay, cha tng ly v ln nao, va tt nhin
cung cha bao gi co con chau. ng a by mi tui. V hu n
cui nm nay la tron mi nm. ng la ngh s vilng ni ting
ma trong gii m nhac khng ai khng bit n. Tt nghip xut
sc nhac vin Pari, ng va v nc th Cach mang bung n. Ri
ng ln Vit Bc tham gia khang chin, tt nhin bng chic an
cua mnh, chic an ng vn khoe vi ban be mt cach t hao la
do chnh tay Stradivarius lam nn. Hoa bnh, ng lam vic
oan ca mua Trung ng ri sau o la Dan nhac giao hng
Quc gia, t ngay thanh lp cho n luc v hu. ng co tai, lai
c ao tao c ban nn bao gi cung c giao chi be vilng
mt. Trong sut chng y nm Dan nhac, ng lun dn u be,
lun ngi canh nhac trng va mi ln biu din xong, nhac
trng lai bc xung khoi buc ch huy n bt tay ng, co khi
con tng ca hoa, nu khan gia tng nhiu hoa cho nhac trng.
Nhng luc ng cui chao khan gia vi mt tay la chic an vilng
bong loang, tay kia la bo hoa, mc ao ui tm mau en bo sat
ngi, co chic n con bm trn c, ng thy mnh tht hanh
phuc, tht ep, ep va cao thng nh th gii m thanh ky diu
ma ng va tao ra. Ngi ng dong dong, khun mt thanh tu vi
chic mui doc da va b ria mep a la Fuhrer tr danh. Thi tre
ng ni ting la ngi ep trai, lch s va hiu bit rng, lai xut
thn t gia nh giau co, nn khng noi cung d oan bit rng
ng c rt nhiu phu n hm m. V trong dan nhac ng chi
be vilng mt (Premiere Violon) nn ngi ta thng goi ng la
Maestro Premiere, ngha la ng Nht, nht trong moi lnh vc, ca
m nhac ln ngoai i...
Tom lai, co thi ng a la mt ngi hanh phuc, vi cuc
sng thanh at, y u va v t. Chnh luc nay, hay chnh xac
hn, sut thi gian gn y, ng ang ngh v cai thi ep e y.
ng bun ru ngh rng ang ra ng khng phai c n nh by
gi, rng ng co th co c nhng a chau xinh ep nh c be
ang bc bn canh. ng co u moi iu kin cn thit c

THAI BA TN

50

hng cuc sng gia nh hanh phuc nh ngi khac. y th ma

tic thay, luc y, v mai chay theo s nghip, v ngai vt va va noi
chung v ch ky, ng a ln la, trn tranh khng mun bc vao
cuc sng y. Nhiu c gai xinh ep a n vi ng, yu ng va
ng cung yu ho, yu mt cach chn thanh, nhng ng khng bao
gi cho phep nhng mi tnh y phat trin n mc hn nhn, la
iu ng rt s, c bit s co con. ng nh hi con la sinh vin
Pari, ng yu mt c gai Phap nho nhn toc vang tht d thng
cung hoc mt lp. o la mt mi tnh ep va trong trng. C gai
kia cung rt yu ng, va nu c gia nh cho phep, co le ng a
lai nc Phap ci c ta lam v. Ri mt hm cai c gai ngi
Phap y sung sng bao ng mt tin quan trong la c ta ang co
thai, nhng ng lai lo quynh ln, tm u moi cach thuyt phuc va
doa dm bt phai pha thai cho bng c. Cui cung ri c ta
cung lam theo y ng, nhng t o to ra khinh b va khng con yu
ng na.
Tt, thng minh, nhng ng la ngi thiu ngh lc va trach
nhim, t ra la trong cuc sng sinh hoat. ng sng d dai va hi
bung tha. ng n vi phu n nhanh chong nhng ri ng xa ho hay ho xa ng - cung nhanh chong nh th. Vn lai nhng li van
xin doa dm y, vn ni s cung qut va nhng lo lng chay chot
y, khac chng ch mc . Vit Nam moi vic t nh va phc
tap hn nhiu. Khng t khi ng phai d sng d ch, suyt
chuyn v l. May ma ri tt ca u tri qua m thm. ng a ep
c cac c ban cua ng ngn khng cho nhng a con tng lai
cua ng ra i. Co th o la nhng a be rt ep, rt thng minh.
Co th ln ln chung se la nhng a con hiu thao nui dng
ng nhng luc gia yu th nay, hoc bit u co th chung se tr
thanh cac bc thin tai mang ve vang lai cho ng va cho t nc...
Th ma ng, ng a khng cho chung xut hin trn i. ng a
git chung! Vng, git t khi con trong bung me... Chung, nhng
a con, mt phn mau mu cua chnh ban thn ng!...
Tht la nhng y ngh khung khip. Trc kia, ng cung mc
cam va t nhiu b lng tm cn rt, nhng noi chung ng xem

TUYN TP TRUYN NGN

51

vic ng lam la bnh thng. Thm ch trn kha canh nao o con
"mang tnh nhn ao". By gi, cung vi tui tac va s c n,
dn dn ng nhn nhn moi vic di mt goc khac hn, va
cang ngay ng cang hay ngh n chung, cung nh hay ngh ti
Tri, Pht,...
- Th la mai chau khng i hoc vi ng na a?... - ng hoi.
- Khng a, mai me chau dn chau i. Mai th ba, th le, con
cac th chn b chau dn, - c be ap.
- Chau thch ng hay b me dn i hoc?
a be khng tra li ngay. No ngc ln nhn, do xem ng
hoi th co ham y g, ri vi cai cach lau lnh cua tre con, no ap:
- Chau thch ca ng, ca b me chau.
Nhng ng tha bit no noi th khoi lam mt long ng,
ch trong thm tm no thch i hoc vi b me no hn. Bt giac
ng th dai, chng gy i tip. Va nh xua i nhng y ngha
nng n, ng thm hat giai iu quen thuc trong mt ban giao
hng cua Mza ma ng a nhiu ln biu din.
ng t trng v nha ch cach bn nm day ph, nhng
keo dai bui a tin cui cung nay, ng c tnh dn a be i
vong veo hi lu ht ph nay n ph khac. bu lai vic phai i
xa nh th, ng mua cho no mt luc hai que kem scla va mt
chic bong bay hnh con voi, co u ca voi va bn chn, duy chic
ui th phai dan bng giy nha mau o.
Cui cung hai ng chau cung v ti nha. T cng, nhn c be
chay lon ton ln bc thang vi chic cp da mau vang trn lng,
i n xanh to trn mai toc va chic ao bludng rt din mau o,
sc s va nh nhanh nh con bm, ng ng th ngi hi lu.
ng co cam giac nh va tut khoi tay mt cai g o ep e,
m ap, mt hanh phuc be nho ma sut ca tun qua ngu nhin
ng c giao gi tam, nay n han phai tra lai.
Mt tun, hai tun ri ca thang tip theo sau o, hang ngay
ng vn u n ra ngi gh a cng vin - si nng, suy

THAI BA TN

52

ngh va cho chim b cu n, Cn phong hin ng ang sng

qua rng, thiu anh sang, va vao mua nay thng rt lanh. ng
khng mun nha con v mt le la ngi trong phong khng hiu
sao ng thy nh kho th v thiu khng kh, va mt ni s hai v
hnh nao o c bam ly ng, khin ng nhiu khi phai co rum
ngi lai, hoc vi nm xung ging trum chn kn u. Nhng
luc y ng mnh tht c n, tht bt hanh. Ca chic an vilng,
ngi ban trung thanh va la ngun an ui cua ng trong my chuc
nm lin, by gi cung chng giup c g ng. Lu nay no vn
lng le treo trn tng. Lng le nh chu no.
Thi gian gn y sc khoe ng suy sup mt cach nhanh
chong. Ngoai cac th bnh cua tui gia, ng con mc thm chng
nhi mau c tim. Co ng ban bac s mt hm kham xong, v vai
ng, ua noi: "Cai c nay th nn vit sn di chuc trc, ch
khng bit no n luc nao u, ng a". No tc la cai cht t ngt
ma ng bac s mun am ch.
Ra ngoai tri, ng thy d chu hn nhiu, v du sao cung
c tip xuc vi moi ngi, tuy ch la nhng ngi xa la. Co
khng t ban be quen thn, nhng ng ch tm gp ho vao nhng
luc tht cn thit, v vi mc cam cua tui gia, ng s s co mt
cua ng se lam phin ho, hay s phai nghe nhng li thng cam
hoc khch l v thng hai. Thanh ra mi bui sang, c tam gi
la ng a ra ngi Cng vin, ni ng ngh phu hp vi ng nht.
y co nng, co cy xanh, co hoa, ng ngi ma khng ai bit
ng, va ng co th lu bao lu tuy thch.
Thng mi mt gi ri, khi t trng hoc bn canh vong
lai ting keng bao ht gi, ng ng dy i ra khoi cng vin, n
quan cm bnh dn quen thuc n tra. ng tic khng con c
a c be v nha nh trc. By gi b me no thay phin nhau
lam vic y. Nhiu hm ng ch sn ho u y ri nh v tnh
gp nhau, ng cung i vi ho mt quang. a be, vn om dang
va sc s nh con bup b, mt bn nm tay ng, bn kia la me
hoc b no. Nhng luc y, ng thy long mnh t nhin m lai, va

TUYN TP TRUYN NGN

53

ng lai co cai cam giac c mn tam hanh phuc ai o trong

chc lat. ng c tnh bc chm, n thng chic lng t lu a
mun cong gp xung t, va khng phai khng t hao a mt
nhn khp ph. ng mun moi ngi thy ng ung luc nay, vi
hai con ngi tre ep ang u ym i bn ng. ng mun moi
ngi ngh ho la con ng, va a be khau khnh kia la chau ng.
Ni hay ngoai khng quan trong.
Tuy nhin, nhng cuc gp "tnh c" nh th khng th keo
dai v tn, nn thng sau ba tra, nu ngu c, ng chp mt
mt chc, con khng th ng c lang thang ht ph nay n ph
no. git thi gian, ng thng ng hang gi lin trc bang
bao cng cng, oc khng sot muc nao cac t bao ln Trung ng
va Ha Ni. Nhiu hm khng hiu sao ng ong b nghim chnh,
thay ca vat, anh bong i giay da mui nhon ri xach an ra i,
trnh trong va h hi nh sp biu din mt chng trnh quan
trong. Ai hoi i u, ng ngng nghu noi ng n nha mt
ngi ban cung ghep be pian. Nhng thc ra khng phai th.
ng i qua trc mt Nha hat ln, ni ng ngay xa thng n
vi t cach Maestro Premiere, i qua hai ln. Ln sau, dng lai
trc bang quang cao chng trnh, thy tn mt v cai lng re
tin, ng vi nhu may bo i. Ri ng lai xach an ti c quan cu.
Canh y cung la phong tp cua dan nhac. ng mun vao nghe
nhng ngn ngai khng dam, ch dam i ngang qua cng, bc
chm lai nghe nhng m thanh ky diu va quen thuc ang
vang ln khe khe pha bn kia bc tng. Sau o ng rao bc i
tip nh s b ngi quen bt gp...

*
- Cuc, cu cu! - ng khe goi. - Nao, lai y ta cho n! Lai gn
na, ng s! Nao, nao! Tht ro ngc!
an chim vn khng chu n gn ng thm na. ng vung
cho chung mt nhum gao. Tranh nhau n xong, chung lai ng

THAI BA TN

54

nghing ngo nhn ng, va lai kin nhn ch i cai khoang cach
ma chung ngh la an toan. Nhng ng c mun chung n n
trn long tay mnh! ng cung kin nhn khng kem chung, cai
kin nhn cua ngi gia khi quyt tm lam bng c iu g o.
C th, ht gi nay n gi khac, nh mt ngi hanh kht, ng
ngi yn vi ban tay nga, trn o co nhng hat gao nho mau
trng xinh ep. Va trong khi ch an chim n nhn mon qua t
long tay ng, ng nga ngi xung thanh gh, t t nhm mt.
Nng m va d chu, nhng trong long, ng thy tht c n va
lanh leo. Mt ln na trc mt ng lai hin ln tt ca cuc i
dai ng a sng, vi tui tre si ni, bng bt, vi nhng thanh
cng ngh nghip va nhng nm thang tui gia bt hanh. Nhng
du c tranh khng ngh ti, xuyn qua tt ca vn la hnh anh
nhng a con oan trai cua ng ma ng, la b, ng a tm moi
cach ngn khng cho chung ra i. ng a nhn tm git chung
khi con trong bung me...
Mt bui sang no, nh thng l, ng lai ngi gh a quen
thuc trong Cng vin. Vn nhng y ngh y, vn ban tay
nga vi nhum gao trng, va vn nhng con chim b cu y... Co
iu ln nay ng ngi lu, rt lu, lng nga vao thanh gh, con
u th ta vao gc cy moc sat bn canh. Ting keng bao ht gi
trng hoc vang ln t lu, ri coi thanh ph bao mi hai gi,
ri mt tri nga sang pha ty, ng vn ngi yn khng nhuc
nhch. bn gi chiu, khi mt ng hoa s ang ve cach y
khng xa sinh nghi, i lai xem sao th thy ng a cht, tay phai
vn gi chic mu pht sn cu, tay trai bung thong xung mep
gh, nhng hat gao trng ri vai bn chn ng. Ca luc y my con
chim b cu cung khng dam n gn nht n, ma ch ng t xa
nghing ngo nhn ng mt cach nghi ky.
Tht la mt lu chim ngc nghch!
Ha Ni, 1987

TUYN TP TRUYN NGN

55

CUC TR V CUA A CON LM LI

1
Hang nm, c vao ngay mng bay thang Ging m lch la ca
lang D.T nhn nhp hn ln. Cai nhn nhp y con lan sang
nhng lang xa ln cn. Vao ngay y, t sang sm, ngi ta i
goi nhau i ch, n tra nha nao trn ban th t tin cung co
sn mt mm c vi nhng que hng trm nghi ngut khoi. Va
trong khi lu tre hoc am thanh nin mi ln v t ci noi bn
canh, nhng ngi gia ng chp tay trc ban th, cui u lm
rm cu khn nhng iu g o ma ch mnh ho bit. Cui cung
mm c c ha xung, mt ln na, trong khi canh tre n ung
vui ve, nhng ngi gia - thng ngi ring vi nhau mm trn,
- va nhm nhap ung ru, va khe khe nhc lai nhng g a
xy ra vao cai ngay khung khip y...
Cai khung khip y la ngay mng bay thang Ging m lch
nm 1954, ngha la lu, a lu lm ri, n mc by gi nh lai,
ngi ta khng khoi khng mu thun vi nhau v cac chi tit,
thm ch ca nhng chi tit quan trong. Mi ngi k mt cach, va
tt nhin, ai cung cho mnh ung. Chung quy lai th s vic xy
ra ai khai th nay.
Vao nm gi sang cai ngay khung khip y, mt chic may
bay khu truc Phap bt ng t pha bin bay vao, nem mt loat

THAI BA TN

56

nm qua bom xung D.T. luc y hng con la mt cai lang nho nha
ca ng sat st bn nhau. Chic may bay y con ln thm hai
vong na, va sau mi vong ln no lai chuc xung nem nhng loat
bom dai va chnh xac nh trc. Ri no vut ln, bay mt v pha
bin.
Sau y la mt ni kinh hoang tht s. Lang D.T nm dai
thanh mt vt, b ba ln nem bom trung ngay vao ba phn u,
gia va cui, thanh ra ca lang, hu nh khng con ngi nha nao
nguyn ven. S ngi cht th lai cang khung khip hn. V luc y
con sm, hoc ngi ta ngu cha dy, hoc dy ri nhng cha i
u ra khoi lang. Co ngi bao cht hai trm, co ngi bao ba,
cung co ngi noi nhiu hn. Con vic v sao lang D.T. b nem
bom ch khng phai mt lang nao khac, ma lai mt cach da man,
mang tnh huy dit nh th, trong khi sut mt thi gian dai
trc y cung nh sau nay ca cai huyn Din Chu rng ln
cha h b nem bom ln nao, th khng ai hiu ni, mc du ngi
ta a a ra nhiu gia thit khac nhau.
T y hang nm c ung vao ngay mng bay thang Ging
m lch la ca lang D.T. nha nao cung co gi. Va kem theo gi la
nhng cu chuyn rm ra, nhng hi tng au bun, nhng
ting khoc...

2
Nm nay v D.T d "gi lang" con co thm mt ngi. Ngi
y a lp tc thu hut s chu y cua dn lang. o la mt ng gia
khoang 65 tui, toc bac trng, da de trng hng hao nhng hnh
nh khng c khoe lm, v ng a phai dung gy i lai. ng
v lang trc ngay co gi hai hm, tc la vao ngay mng nm
thang Ging. Khng ai nhn ra ng, va co le ng cung chng nhn
ra ai quen trong lang, t ra vao nhng phut u. ng noi tn
nhng ngi ng mun gp, nhng ngi ta lc u khng bit.
ng phai tm hoi ngi cung tui, t gii thiu mnh la ai, t u
ti, vn vn, luc y ngi ta mi ng thanh "", "a" ca ln.

TUYN TP TRUYN NGN

57

Th ra ng gia chnh la dn lang nay, co iu ng a xa no

hn bn mi nm, va nay, sau bn mi nm dai y, ng mi tr
lai thm lang ln u. Khng phai do ng khng mun, ng noi,
ma v ng xa, rt xa, tn bn nc Thuy S hay g g y chu
u. Con nhng ngi ng hoi gp th thuc gia nh mt a chu
ln ngay xa vung nay. Co iu by gi cai gia nh y chng
con ai, tr ba Sen, mt ba gia n c sng tn cui lang.
- Cht ht ri, - ngi ta th dai bao ng. - Cht vao cai ngay
khung khip y. Bom, may bay nem bom... ng bit ch? - Ri
nh an ui, ngi ta ai ngai nhn ng, noi thm; - Khng ring
g gia nh nha bac, ma ca lang, nhiu lm...
- Bit, ti co nghe noi, - ng gia lng le ly khn mui xoa lau
lau i mt hoe o v xuc ng. - Cung v th ma ti v y xem
thc h th nao. Kinh khung qua, tri, kinh khung qua...
ng gia lai ly khn chm chm vao mt. Giong ng run
run. i tay kh va nhn nheo cua ng cung run run. Mt chc
sau lu tre dn ng chng gy chm chap i v pha nha ba Sen.
m hm y, d nhin ng va ba Sen thc, tro chuyn vi
nhau rt lu.
- Tri, bac anh, khng le bac con sng y a? - Ba Sen ku
ln khi nhn ra khach la ai. Ba va ng la con chu con bac vi
nhau, va tuy t hn ng my tui, ba co ve gia va yu hn nhiu. Chng y nm bac u? Sng th nao?
Khng ch tra li, ba a vi bo i ly gh, muc nc. Con ng
gia th vn c to ra bnh tnh. ng thong tha a ca hai tay b bat
nc che vi ngui ln tn ming, ri cung thong tha nh th, ng
ung tng ngum nho cho n ht bat nc, trong khi ba Sen ngi
i din, va to mo quan sat, va kin nhn ch nghe ng noi.
- Ba bit ri y. Nm bn mi, ti ra Ha Ni hoc. Ri sang
Phap. Ri lai v nc, lam cai thng lnh. n nm nm t th ti
theo ngi Phap ri Vit Nam, sang sng vi b me ti nc
ngoai. , ma hai cu cht a lu ri, hai mi nm ri. Con ti vn

THAI BA TN

58

sng mt mnh khng v con, nhng tng chng th bao gi

thm lai qu cu, y th ma ti vn ln c v. Ti mun bit...
- Vng, - oan hiu y ng, ba Sen vi tip li, - ngay kia la gi
lang ri. Ca lang, cu a, - nhng hai ba trm ngi cht ch u
t...
- Nhiu th c a? - ng Anh khe hoi.
- Vng, tht khung khip! T m sang, bac a. Mt chic may
bay... i! - Ba Sen th dai noi, ri ngi im, rm rm nc mt.
- Hai cu nha c cung cht ln y?
- Vng, ca chng va con trai ti na. Mt qua bom ri trung
nha. May ma ti luc y ra vn hai rau chun b lam cm sang
nn mi thoat.
- Con gia nh bac V ? (Bac V la anh trai ca cua b me ng
Anh, ba Sen).
- Cung th. Co iu bac gai b thng, phai na nm sau mi
cht c.
- Con chu Xun?
- Chu Xun luc y khng nha. Chu y trn i b i t hai
nm trc, sau nay hy sinh in Bin.
- Con lang xom?
- Lang xom th bac thy y, nha nao cung b, khng ngi
nay th ngi no. Ngay kia gi, ri bac xem.
ng Anh khng hoi thm g na. ng cui u ngi im, hai tay
m mai toc bac. Ngoai sn, tri a ti t lu, va trong anh sang
o nh cua chic en du madut, ba Sen nhn thy khoe mt
ng co hai giot nc lp lanh ang mi luc mt to dn. Ba cung
ngi im thn th, cho n luc bt cht vut ng dy v sc nh
phai lam cm ai khach.
m y hai ngi con ngi noi vi nhau nhiu chuyn, nhng
nh a hen trc, ai cung c khng nhc ti tai luc nay.

TUYN TP TRUYN NGN

59

Ri cao mt, ng Anh ln ging ngu. T bung trong, ba Sen

nghe ro ting ng nm trn tr mai, cho n khi ba thip i luc
nao khng bit.
Hm sau, tc la ngay mng sau, ng Anh nh ba Sen dn ra
thm m nhng ngi b bom cht trong cai ngay xa xa y. n
ni, ng bao ba i v ng lai mt mnh. Tuy khng hiu y ng
mun lam g, ba Sen chng hoi, lng lng ra v.
Ngha a Gia Quan nm trn mt me i thoai thoai c
bao quanh bi nhng bui gai coi coc thp te. M c xp thanh
tng hang dai, mi ho mt khu, chic nay dnh lin vi chic kia
nh mt lung khoai ln, pha trn ni ln nhng m t nho
anh du tng chic. Phn b ma xoi, phn do tru bo xeo,
nhiu chic b sut l, meo mo. t cn, co khng moc ni, khng
bong cy, khng lng bia, m ch. Noi chung quang canh kha tiu
iu va am am.
ng Anh thn trong chng gy i n trc hang m ngi
thn cua ng ma ba Sen va ch. Tay cm hp dim, run run, ng
bt la chm my bo hng mang theo, cm xung y nm que.
S con lai ng chia u cho tt ca nhng hang m bn canh. Sau
o, ng chon mt hon a phng, ngi xung, th thn nhn mt
im nao y trc mt.
Ti n, ng chng gy i ht nha nay sang nha khac. n
u ng cung gi chu nha noi v cai s kin khung khip kia
a xay ra cach y my mi nm. Con ng, ng ch im lng ngi
nghe, thnh thoang mi thm i li gi cho cu chuyn khoi
b ngt quang.
Ai cung ai ngai cho ng gia sau chng y nm xa cach nay
tr lai qu hng, phai nghe nhng chuyn bun nh vy.

3
Rang sang ngay mng bay, khi mt tri cha ln va sng
mu con dy c, co mt ba ganh rau cai xung ch ban sm. n
cy a cut cui lang, v mai nhn xung ng tranh nhng

THAI BA TN

60

vung nc bn ong lai sau cn ma, ba bng thy u mnh va

phai cai g y kh cng.
Ba ngc nhn ln, ku to mt ting v ngac nhin va s hai,
ri vt ganh, u te chay tr lai. Cha y mi, mi lm phut
sau, co le phai mt phn ba dn lang D.T. a co mt. Moi ngi
ng quanh cy a cut, sng s nhn canh tng trc mt.
Trn mt canh cy choai ra pha mt ng, co mt ngi
treo c cht, xac lung lng, mm ha hc, u ngoeo sang mt bn,
m toc bac loa xoa dnh bt vao vng tran - co th v m hi, ma
cung co the v sng t.
Ngi o la ng Anh. Chic gy cua ng ta gc cy. Trn
gy la chic mu da vi mt t giy c gp t cn thn, to bng
long ban tay. Theo yu cu cua moi ngi, mt thanh nin ron
ren lai gn gc a, cm t giy ln, oc to:
"Tha ba con dn lang,
Chnh ti la ngi lai may bay nem bom lang ta ba mi
nm v trc. Ti a xin cp trn c lam iu o, v nghe tin
gia nh ti b Cng San cp ht rung t va nha ca, chia cho
dn ngheo. Luc y ti con tre va nng ni. Ti them khat tra thu,
lai sn bom an trong tay, va th la ti a gy nn ti ac khung
khip kia, cai ma t ngay y cho n nay khng lng tm ti
thanh than mt phut nao. Ti a pham mt sai lm khng cu
van ni, la tach ri khai nim "Cng San" khoi khai nim qu
hng lang nc...
By gi a bn gi hai mi phut, ngha la ti con phai ch
thm mi phut na t kt liu i mnh. Thc ra, ti xem ti
a cht vao ung cai gi phut y cach y ba mi nm, khi ti
bm nut nem qua bom u tin xung khu lang a sinh va nui
ti ln.
Ti chng dam xin c ba con tha th cho ti, mt a con
ti li sau bao nhiu nm lu lac, nay tr v qu cu t n ti.
Trong tui ti hin con t tin, nu c, nh ba con cho thu ngi
chn ti ngha a Gia Quan, canh nhng ngi ti a git.
Nguyn Vn Anh"
T.B.T
Din Chu - Ha Ni, 1984

TUYN TP TRUYN NGN

61

UA

Nh trong nhng trng hp tng t, cu chuyn phim

cua my ngi ban bia c nhanh chong nhay t tai no sang
tai kia. Luc nay ho ang k cho nhau nghe v cac chuyn ua,
cua mnh va cua ngi khac.
- Mnh co mt chuyn th nay, mnh k cac cu nghe nhe,
- mt ngi trac bn mi, sut bui hu nh ch ngi nghe, by
gi mi ln ting. Ri ng ta cm cc bia, tu mt hi tht dai,
khoan khoai a ban tay chui mep, va bt u k...
Chuyn xay ra a lu, khi mnh mi tt nghip ai hoc va
c phn v day mt trng ph thng tai th trn N. Hi y
trng mnh co c giao day vn xinh lm, tn la Kiu Hoa. Kiu
Hoa hoc tng hp, ra trng sau mnh mt nm, tng ni ting
hoa khi cua trng va lam khng t cac chang trai phai si m
au kh. Con cai trng tnh le kia cua bon mnh th khoi noi.
Mi xut hin, Kiu Hoa lp tc tr nn ni bt hn, thanh trung
tm chu y cua ca trng. iu o d hiu v c xinh, rt xinh, lai
vn dn Ha Ni gc nn bit n din ung mt ma thanh lch.
Thm vao o, Kiu Hoa khng v th ma ong anh, kiu k nh
nhiu c gai xinh ep khac. C con thng minh, day gioi va chu
kho hoc tp, lai khim tn, du dang na ch... Thanh ra, khng
noi cac cu cung bit canh giao vin tre bon mnh a chay theo
Kiu Hoa th nao.
ung, tt ca ! Hay t ra cung gn nh th. Mnh noi hu nh
v co y tr my ng a co v con (nhng chc khng dng dng

THAI BA TN

62

nu iu kin cho phep), va tr mnh. Luc y mnh con qua v t,

thch ua nghch hn yu ng tht s.
y th ma tht la, khng hiu sao Kiu Hoa chng them y
ti ai. Trong trng co nhiu cu cung kha, nhng khng cu nao
lot c vao mt nang. Hay nang co ngi yu u xa chng?
Bon mnh ngh va len lut theo doi tt ca th t va nhng ngi la
n thm Kiu Hoa. Khng phat hin thy iu g khac thng.
C th keo dai sut mt nm. Cac cu nn nh rng i vi cac c
gai, nht la nhng c gai xinh ep, mt nm la quang thi gian
qua dai ken chon mt chang trai nao y. Ma Kiu Hoa th c
nh khng, dng nh chng quan tm iu y. Thoi i, cac cu
bit y, nht lai tnh le, anh cang khac i, ngi ta cang to
mo mun bit, thm ch ghen ghet, cang d tr thanh i tng
cua nhng vic lam ngu ngc va tai hai ma chuyn mnh ang k
la mt th du.
Mt hm, sau bui hop hi ng giao vin thng l, ba hiu
trng noi bng giong t nhin va rt d nghe hang ngay ba vn
noi:
- C Kiu Hoa hnh nh anh ri cai nay! Luc nay vao y
sm, ti nht c.
Ri ba cha ra mt t giy g o. V Kiu Hoa ngi cui phong
nn trc khi t giy n tay c, mt vai ngi chuyn nhau a
kp oc no, va oc xong, ai cung l ve ngac nhin. Con Kiu Hoa
th va lic qua nhng g ghi trn o, mt c bng o bng, ri t
o thanh tai nht. C ngi im ng ngac mt phut ri vut ng
dy, vi va chay v phong mnh, chc phai c gng lm mi gi
c khng oa ln khoc.
Moi ngi ban tan si ni. Th ra o la t giy chng nhn
cua bnh vin, ghi ro rng c Kiu Hoa a n kham bnh vin
X, rng c mc bnh v sinh do tc cai g y, co th anh hng
n tnh mang nu khng chu y gi gn. Cui cung la cu kt
lun, yu cu c min cho c Kiu Hoa, v l do trn, khng
phai tham gia cac cng vic lao ng nng nhoc. Ri bac s k tn
va ong du.

TUYN TP TRUYN NGN

63

Vng, ni dung cua t giy kia ung la nh th. Cac cu thy

no ng ngn va v l ch g? Hn vy. Chnh bon mnh luc y
cung khng th nao ngh khac. Khng bac s, bnh vin nao co
th chng nhn mt iu tng t. y chc do mt anh chang
tinh nghch nao o ua vui mt cach qua trn ma thi. Tht lao
lu va ngu xun! Th ma cac cu bit khng, cai iu lao lu va
ngu xun y c truyn i khp ni mt cach nhanh chong.
tnh le, bt k mt tin n nham nh nao cung c lan
truyn vi tc chong mt. Hn na y lai lin quan n c
Kiu Hoa ni ting, va v mt vic quan trong co tnh git gn
nh vy. Thanh ra ch my ngay sau, khng ch giao vin va hoc
sinh trong trng ma ca ngi ngoai th trn u bit ht moi
chuyn, bit mt cach tng tn, va tt nhin khng th khng
kem theo nhng chi tit mi c sang tac thm, mi ngi theo
cach ring cua mnh. Ngi ta bt u gn vao cai tn ep e cua
c mt vai t kem vn hoa nhng phai tha nhn la rt n tng,
nh Kiu Hoa ic, Kiu Hoa Tt! Cac c gai cung day lun ghe
tai nhau thm th iu g o va nhn c ban "ti nghip" cua mnh
bng i mt ai ngai khng giu gim. Ho thng an ui Kiu Hoa
bng nhng cu ai loai th nay: "Cha, cai thng nao ua u
tht", hoc: ", au tht, nhng c cho la ung th th cung
chng quai g phai bun! Cang lo chng con thm kh!" Co
ngi con noi: "Du sao, t lao ng sp ti, nu cn, Kiu Hoa c
yu cu nha trng...", vn vn va vn vn.
Con thai cua Kiu Hoa th th nao? iu nay mi thc s
lam bon mnh ngac nhin. Sau nhng phut choang vang ban u,
c nhanh chong bnh tnh tr lai va co ve nh hoan toan th vi
nhng g ang xay ra xung quanh. C khng thanh minh, cung
chng cn vn ai a tung ra t giy y. Ro rang c cho nhng g
xay ra vi c la mt tro ti tin ang khinh. C t xem c cao hn
bon mnh, nhng ngi c nghi a lam nn cai tro ti tin ang
khinh o. Co iu c tr nn t hn nhin hn, t giao thip vi
ngi khac va sau mt thi gian th t tach mnh khoi cai tp th

THAI BA TN

64

giao vin tre, vui nhn n mc ngu ngc va nhn tm cua

trng. Sau nay, mnh mi hiu Kiu Hoa a au kh va khinh b
bon mnh chng nao!
Tt ca ch v mt tro ua ngu ngc, cac cu a. Tuy nhin, n
y cu chuyn cha chm dt, co th noi mi bt u th ung
hn. Nhng li n khng h giam bt chut nao, phn v ngi ta
mun th, phn v do Kiu Hoa im lng nn cang co c tin la
tht. Va cui cung, nh ngi ta vn noi, mt iu gia di c
nhc i nhc lai hang trm, hang nghn ln co ngay se bin
thanh iu co tht, ca i vi ngi nghe ln ngi noi. Va th la
dn dn - cac cu tin hay khng th tuy - cai chuyn v l y v
Kiu Hoa, rng c khng co kha nng sinh e, rng c hong tc
cai g o va cn phai tranh cac cng vic nng nhoc bao v sc
khoe, vn vn, a khng con lam ai nghi ng g na. Thm ch
mnh ngh hnh nh ca Kiu Hoa cung tin iu o, v sau nay, ln
nao co lao ng, trng cho ngh, c cung chp nhn.
Lai mt chuyn v l na ch g? Co th, nhng qua ung
nh vy. Cuc i vn vn th, nu cai g cung xay ra ung l
gch, cai l gch do chung ta pha ra, th cuc i chng con la
cuc i na, du no ngu ngc va c ac. Cac cu th tng tng
xem, mt ngi nh Kiu Hoa, mi ngay nao con c chu y,
ngng mt nhng y, vy ma by gi a b ngi khac nhn
di con mt khac hn. Khng mt chang trai nao tm n c vi
y nh nghim tuc, ma ch chi bi th Kiu Hoa khng phai
hang ngi nh th. tnh le, cac cu bit y, thng khng co
nhiu chang r chon, con th trn N nay th co th noi canh
nam giao vin trng mnh la tinh hoa nht, nhng bon mnh lai
b Kiu Hoa khinh b ra mt. Ngi t xa n khng co, ma nu
co th chng bao lu cung se bo i khi c thng bao mt cach t
m v moi chuyn. Suy cho cung, ai mun ly mt ngi khi bit
trc ngi y "ic", "tt", ngha la khng co kha nng tao ra
nhng c be, cu be mum mm k tuc dong doi cao quy cua
mnh, ung khng? C vy, mt nm, hai nm ri nm nm tri
qua ma Kiu Hoa vn khng ly c chng. Tht tr tru, Kiu

TUYN TP TRUYN NGN

65

Hoa, c gai xinh ep, thng minh, hoa khi cua ca mt trng ai
hoc ln thu , cui cung sut i phai vy mt mnh, khng
c hng cai hanh phuc gia nh ma c co quyn c hng...
- Sao, sut i? - Mt ngi ngi canh ngng ung bia, hoi.
- Vng, sut i, - ngi k chuyn ap, ri sau mt phut
trm ngm, noi thm: - V cuc i cua Kiu Hoa khng dai - c
cht khi va tron ba mi tui.
- Cht?
- Vng, cht. Cht v bng huyt sau khi sinh... Mnh bit cac
cu ang ngac nhin. Cung ung thi. S la Kiu Hoa co cha.
Khng chng ma cha mi ngoan... Cha, nu cac cu bit iu y
tac ng n trng mnh va th trn N manh nh th nao! C y
chng h giu gim, co ve nh mun ph trng khiu khch na
la khac, nhng c cung khng chu noi ai la b cua a be. Mai
sau nay, khi Kiu Hoa cht mnh mi hiu c y chu tm lam th
tra thu i, tra thu bon mnh. Cac cu bit y, phu n tht
kho hiu, Kiu Hoa lai cang kho hiu hn. Khng ai bit c y
ngh g trong u. Mt ngi thng minh, cng rn n th ma
cui cung vn khng chu ni va a lam mt hanh ng cc oan,
v ngha nh vy!
- Th rt cuc ngi ta vn khng bit ke tung t giy kia a,
cai thng khn kip y? - mt ngi hoi.
- Khng, nhng mnh bit. - Ngi k chuyn ngng noi, im
lng hi lu. - Thng khn kip y chnh la mnh.
Moi ngi cung im lng. Mai luc sau ngi k chuyn mi
noi tip:
- Xin th vi cac cu rng mnh khng phai la ngi c ac.
Mnh ch ua. ua mt t cho vui thi ma. Mnh co mt ngi ba
con lam bac s bnh vin X, ni mnh thng n ly nhng tp
giy sn co ch k va con du ng nh mun ngh ngay nao th
in vao y. Mt hm, khng hiu ngh th nao, tin tay mnh
vit cai t giy tai hai kia va len no trong phong giao vin
trc gi hop. Tt nhin sau o mnh rt hi hn. Luc u mnh

THAI BA TN

66

khng u can am t thu, con sau, khi s vic a i qua xa th co

noi ra cung chng giai quyt c g. Th la mnh im, im sut
chng y nm, cho n hm nay la ln u mnh th l vi cac
cu. Phai noi thm rng mnh rt yu Kiu Hoa. Yu ngay t luc
mi gp, sau nay cang yu hn, nhng mnh khng dam noi ra,
trc ht v xu h vi lng tm, nh th mnh bay ra cai tro y
chim oat c ta. Sau na v mnh bit bit chc chn Kiu
Hoa se khinh b t chi nh a t chi bt k anh nao trong bon
mnh. V sao th cac cu a ro...
- Th con a be? - mt ngi na hoi.
- Rt may a be con sng. Sau khi Kiu Hoa cht, mnh n
bao vi t chc rng mnh la b cua a be va xin nhn no v
nui. Va ngi ta tin d dang nh khi tin Kiu Hoa v sinh! T
y n nay no sng vi mnh. Bao gi cung ch hai b con vi
nhau nh cac cu thy.
- Va sut i no se khng c bit v iu b mt nay cua b
me no?
- Khng, nu cac cu khng bem mep mach lai vi no, tt
nhin. Ma thi, cho mnh thm cc na!
Quang Ba, 1985

TUYN TP TRUYN NGN

67

GANH XIC NG LUN

Cu chuyn ti sp k y xay ra a lu, chnh xac hn la

khoang gia nhng nm bn mi. Chuyn co tht nhng b ct
vun thanh tng mu ri rac, lai phn tan nhiu ni, nn ti phai
mt kha nhiu cng i khp mt s huyn cua tnh Ngh An cu
thu lm va chp va cac mu ri rac y thanh mt cu
chuyn. Chuyn v ganh xic ng Lun.
Tn la Lun, nhng tht ra ng khng lun, ch thp, to ngang,
cng thm dang iu chm chap va ngh nghip c ao nn
ngi ta mi goi nh th.
ng Lun va ganh xic mang tn ng a tng mt thi rt ni
ting hai tnh Thanh - Ngh. Ngay y nng thn cht phac va
lac hu, cai g cung co th lam ngi ta ngac nhin... Nn d hiu
v sao cac tit muc xic, du la cua mt ganh xic rong, ngay lp
tc c moi ngi chu y. Li n v ng Lun va ganh xic cua
ng co nhiu va truyn i khp ni mt cach ht sc nhanh
chong: rng ng co tai nem dao gm phi thng, va bng cai bit
tai y, ng a git cht ba ba v (co ngi noi nm), rng ng co
t ring i biu din, co hang ta ngi giup vic, co con cho bit
noi, co cai hp st bit hat, va c bit la kim c rt nhiu
tin, giau co n bac triu, vn vn. Nhng li n y - nh phn
ln cac li n khac - trn thc t u khng co tht, tr vic ng
co tai nem dao gm trm phat trm trung, co con cho kha thng
minh va chic may hat quay tay oc ach vi mt chic a duy
nht.

THAI BA TN

68

ng Lun xut thn la mt nng dn, chc gp chuyn g y

phn ut hoc khng kim ni ming n, nn bo lang ln thanh
ph. C theo hoan canh ma xet th co le ng a phai nm kha
nhiu nm thang gian kh, th qua u th ngh trc khi hoc
c cai ngh xic rong c dung. Noi chung ngi ta hu nh
khng bit rng khi vao Ngh va "nh c" hn o, ng a la
chu cua "Ganh xic ng Lun" gm ng va hai con trai ng, mt
ln, mt be, chic xe keo co khung bt vai ch my th ngh,
xoong chao va cac thc n ung. Con cho va chic may hat mt
thi gian sau mi xut hin. Chic xe c trang tr loe loet, bn
goc cm bn chum hoa bng lng ga nhum mau xanh o. u xe
treo mt chic chung nho, va i va ku leng keng. Cung chic
xe y, ng i lang thang ht ni nay sang ni khac, tri ma th
ngu trn xe, nng trai chiu nm xung t va sang hm sau dy
lai i tip. Thng th ng Lun i trc keo xe, thng con ln
mi hai tui i sau y, con thng nho by tui c ngi trn
xe, nhng phai va lun tay anh trng, va chc chc lai ku to.
"Xic! Xic y! Xic ng Lun y!" Khi con cho c nhp hi th
no leo eo chay theo sau.
Ho hay biu din cac bai ch va sn lang, nu c cac nha
chc trach cho phep va sau khi a gp cho lang mt s tin, by
gi goi la tin thu a im.
ng Lun li t xe ra mt tm vai day hnh tron, rng bng
my chic nong, c chp ni t cac manh vai co mau khac
nhau. Nu khng goi chic trng lun phai hoat ng thng
xuyn la tit muc, th tit muc u tin la chic may hat. Nhim
vu cua no la thu hut khach xem trc khi biu din chnh thc,
va nu cn, lp thi gian trng gia cac tit muc. Thng ln b no
ra mt cach long trong, nhe nhang va t t nhc tm vai phu
mau o trc con mt to mo ch i cua moi ngi. Ri no quay
tay ln dy cot. Mt chc sau, cung vi ting khung khuc lao xao
la ting mt bai hat vui nhn bng ting Phap bay ra. Bao gi
cung ung nhng thu tuc y, cung bai hat y.
Tip n la phn cua con cho. Con cho nay chn va mom u
ngn, lng dai mau xam , ngi lai nho nn trng nh c nhi

TUYN TP TRUYN NGN

69

bng bng. C no eo ruy-bng xanh, mi chn eo mt chic luc

lac be t. Ngoai nhng tro thng thng nh i bng hai chn,
nhao ln va nhay vong, no con bit lam cac phep tnh n gian.
n cai tro tr tu nay th thng ln ra iu khin cho thay em, v
n gian la em no cha bit tnh nhm. No yu cu ai o trong
ngi xem ra bai, th du: hai cng hai, nm tr ba hay thm
ch mi sau chia cho bn chng han. Nhm tnh trong u xong,
no ra hiu cho con cho luc nao th sua, luc nao th dng lai. Tt
nhin cung co luc sai, va ngi xem tng li do con cho, nhng
ri ho cung rng lng bo qua, v trong ho khng phai ai cung
bit lam cac phep tnh y.
n lt thng ln tr tai. Mt luc no va la din vin co
tnh cht tng hp, lai va la nha ao thut. Trn cai vong tron
bng vai sc s khng ln lm y, no co th biu din rt nhiu
tro, t un deo tung hng n thng bng nhao ln. Nhng c
sc nht vn la cac tro ao thut. Trc con mt ngac nhin cua
moi ngi, no ung dung hut thuc ri nha khoi qua hai l tai,
ung xng phun ra la ma khng h b bong, hoc no thng
em troi no, troi tht cht khp ngi, y th ma no ch rung mnh
mt cai la cac dy u s tung ri xung t. Vn vn va vn vn.
Cui cung n tit muc c sc nht va cung thng kt
thuc bui din - tit muc nem dao gm cua ng Lun.
ng cho b ra mt chic ban, va dng mt chic bang cao
trn o. Thng nho mang n mt chic hp ng y dao gm,
nhng chic dao nho va ngn ch na gang, mui nhon va rt
sc. ng Lun, cung nh hai con trai ng, mc qun ao nha ngh,
ngha la nhng b qun ao sc s ng t may, cho la phu hp vi
cng vic va tui tin cua mnh.
u tin, thng ln gn ln bang mt qua quyt. ng Lun
ly con dao ma thng nho ng bn canh a cho, va khoang
cach mi met, hu nh khng ngm, ng nem mt nhat
trung qua quyt, ct no ra lam i. Ngi xem con cha ht ngac
nhin th thng ln a ly phn gach mt ng cheo trn bang.
ng lai nem ln khac. C th nm ln lin tip. Va khi thng ln

THAI BA TN

70

nh con dao th nm ln th moi ngi ch thy trn bang mt l

cm duy nht. Tip n ng mi ngi xem ve ln bang mt hnh
g y. Cung khng ngm, ng lin tip cm ht con dao nay n
con dao khac theo hnh y. Khng chch mt phat nao. Xong, ng
ra hiu thng ln cho chic may hat hoat ng tr lai. Mt luc
sau moi ngi tan i trong ting trng b bum va ting bai hat
Phap vui ve.
ng Lun va ganh xic cua ng sng ngheo lm. Thi y moi
c vai ng xu cua anh nng dn khng phai d, phn v ho
keo, phn v ho chng co g moi. Ban ve thu tin la iu khng
th, v nu th se chng co ai n xem, thanh ra anh trng ch
vao long tt t giac cua ngi i, ngha la cung phai chic
mm ra xin tin nh anh xm mu mu, du ng Lun co ca mt
ganh xic hn hoi vi nhng tit muc hp dn va c ao nh
vy. Thng th ngay nao ho ch kim u n ngay o. Ma c
th cung a la may lm. Khng t khi tri ma hoc ho b xua
ui nh nhng ngi hanh kht thc thu, y la cha k nhng
luc m au hay gp s c g c bit.
Lng co mt ngi k rng chnh ng ta mt hm nhn
thy thng be len vao vn moi trm khoai lang, ng tom c.
Khi nhn ra o la thng nho ganh xic ng Lun, ng tha cho i va
khng gi lai nhng cu khoai no va moi c.
Th th tai sao lai co li n nhiu va dai dng rng ng kim
tin d dang va "giau co n bac triu?" Ti a c tm hiu k iu
o, ca vic v sao ganh xic vng mt phu n, t ra la v, hoc me
nhng a be kia. Cho n by gi, khi vit nhng dong nay, ti
vn cha bit c u la s tht.
Co ngi qua quyt vi ti rng trc y ng Lun co v i
theo. Ba nay thay cho cac hnh ve trn bang, ng giang tay
chng nem dao gm ve hnh theo ngi ba. o la tit muc ht sc
mao him va git gn, nhng cung nh th ma thu hut c nhiu
khach hn, va cung vi khach la tin. Tic la ba nay mt ln v y
lc u xua mt con rui u trn mi, mui dao a xuyn qua oc
cht. T o ganh xic bt u sa sut. Co ngi lai noi rng ngi

TUYN TP TRUYN NGN

71

b ng nem cht khng phai la v, ma la thng con ca, anh cua hai
a hin gi. Con v ng, khi thy con cht, a m a be nht,
a th t bo ra Bc. Nhng cung co ngi cho rng ng Lun
khng bao gi nem ngi, khng phai do ng s nem chch, ma v
ng s ngi lam mu khng chu ni se x dch khoi cai th a
nh. Va lai, mt phn v ng la ngi tt bung, khng mun mao
him nu khng v hoan canh qua thuc bach. Tom lai, y kin co
nhiu va khac nhau khng t, nhng tt ca u thng nht mt
im, rng ng Lun va ganh xic cua ng trc y a lam n
phat at hn nhiu. Con v vic ai b ng git, nu qua tht ng co
git, th cn c vao nhiu mt ma xet, co le o la v ng.
Luc nay ganh xic ng Lun ang gp bui kho khn. Cac tit
muc co la mt, hp dn tht y, nhng du sao vn cha u c
ao bt c ngi nng dn bo cng vic keo n xem ng
uc, va iu nay mi la quan trong nht - chu moc tui ly tin,
tt nhin la nu trong tui co tin, tra cng cho cai mnh va
c thng thc. C th my cha con ng Lun keo xe i lang
thang khp ni, ht huyn nay n huyn khac. Chng trnh
biu din cua ho tr nn phong phu hn. Hai thng be ln ln hoc
thm c mt s tro mi. Ban thn ng Lun, ngi co bit tai
nem dao gm kim lun nhiu muc khac, nh nm nga hon
a to ln bung cho ngi khac cm bua p, hoc bn cung, tung
ta, vn vn. Chic may hat th oc ach hn trc, tuy vn phat ra
c bai hat Phap vui nhn no. Ch co hai cai hu nh khng
thay i, o la con cho thng minh va mon tin t oi thu c sau
mi bui din.
Vao mt nm mt mua oi kem va ganh xic ang trong tnh
trang ti t nht, mt m no sn ga Vinh, khi b con ng Lun
ang ngi n phn cm t oi cua mnh sau bui din, th mt
ngi phu n bc n cha tay xin n. Ngi phu n co le cha
n ba mi, n mc kha tm tt, mt d coi nhng xanh gy,
tiu tuy bi oi n va lo lng. C ta i chic non tum hup, chic
tay nai bn hng, cha ban tay mt cach rut re ngng ngp,
ming l nh noi cu g khng ro. Tuy th, ngi c vn toat ln

THAI BA TN

72

cai g y d thng, trong sach, chng to trc y khng lu c

con la mt c gai con nha t t. V sau c k cho ng Lun nghe v
cuc i au bun cua mnh, rng khng may c ly phai ngi
chng giau nhng c ac. Hn ch mun mt a con trai tha t,
th ma khng hiu sao c ch sinh toan con gai. Sau khi sinh a
con gai th ba, hn thng tay ui ca bn me con c ra khoi nha.
Khng ni nng ta, bn me con phai bng b nhau i n xin
n nay a c ba thang. V khng mun con cht oi, c a ln
lt tm ni tin cy, cho ht a nay n a khac. a cui cung
cha y mt tui, c em cho mt ba hang bun Bn Thuy cach
y vai ngay.
V ngi phu n bt hanh va co tm long nhn ai v ai nay
(vng, ti co th noi v c nh th sau khi bit nhng vic c lam
trc va sau khi gp ng Lun), ti a thu thp c mt s t liu
kha cam ng, nhng co le se danh noi ring trong mt truyn
khac.
Ngay t phut u, ng Lun a co cam tnh vi ngi phu n
nay. Vn tt bung, ng mi c ta ngi xung cung n. Ngay y,
chia cai n cho ngi khac la mt vic dung cam. Mt luc sau ng
quyt nh mt vic khac con dung cam gp bi ma chnh ng
cung khng ng ti, la mi c cung i theo ganh xic.
Tn c la L. T ngay co c L, tt nhin b con ng Lun
vt va hn nhiu. C am nhim ht cac phn vic sinh hoat
hang ngay nh nu nng, git giu. Co c, cuc i ng Lun chc
m ap thm, v du sao c cung la ngi an ba ma cuc sng nay
y mai o cua ng rt cn. Tuy nhin, ta cung d hnh dung
rng t nay, co thm mt ming n, ganh xic cua ng vn tung
thiu, cang tr nn tung thiu hn. Thu nhp ngay mt giam sut;
ngi xem bt u chan nhng tit muc din i din lai qua
nham y. Ho mun mt cai g y mi, hp dn va c ao hn.
Nhng cai g? ng Lun ngay cang lm l t noi. Hai thng con v
thy t ngi xem, mt hng, sao nhang dn vic luyn tp. Con
c L th sut i quen nhn nhuc hi sinh v ngi khac, nay bng

TUYN TP TRUYN NGN

73

thy mnh la ganh nng cho ai o, nn rt bun. C t cho c la

ngi duy nht co li. C rut re, s st va c lam va long moi
ngi mt cach vung v. Nhiu khi c con len hoc mt vai tro xic
nhng khng c. Cung may ma khng ai noi g c. Ngc lai, c
c yu mn, c bit la ng Lun, co le cung do bi cai ve ngoai
nhn nhuc ben len cua c.
Thi gian vn lng le tri qua, chic xe cua ganh xic ng
Lun vn loc coc ln trn nhng con ng quanh co cua x Ngh,
ch theo no vn nhng kho khn va lo u y.
Mt hm rt tnh c, c L nghe ai o noi rng nu co ngi
chu ng lam mu cho ng Lun nem dao gm, ganh xic cua ng
mi tr nn hp dn, va ngi ta se keo ti ng gp bi. Sut
ngay c L suy ngh rt lung. Phai chng y la kha nng duy
nht c co th giup n nhn mnh trong cng vic? C ch vic
nhm mt ng yn - ch cn ng yn giang hai tay, con tai nem
dao cua ng Lun th, nh ngi khac, c hoan toan khng may
may nghi ng. Co iu xa nay c vn nhut nhat, ch nhn thy
mui dao a bun run chn tay, liu c co ng vng c khng?
Va ri c nhm mt hnh dung nhng mui dao sang loang ang
thi nhau bay vun vut t xa ti, cm pht sat theo ngi c. C
cam thy n lanh, trng ngc p thnh thch.
Ti y, c L a em y nh cua mnh noi vi ng Lun, va ng
Lun nh ta d oan hiu, a cng quyt t chi. ng cung
khng thay i y kin trong nhng ln sau, ca khi c noi rng
nu c lam mu, ganh xic cua ng se kim c nhiu tin
hn, khng nhng u sinh sng, ma co th con giup c chuc lai
nhng a con a ban gi cho ngi khac.
y th ma cha y na thang sau, ch Vinh, thng nho a
ln ting quang cao cho "tit muc nem dao gm theo hnh ngi
tht, mt tit muc mao him rung rn nhng v cung hp dn
my nm ch din mt ln cua "Ganh xic ng Lun"... Ngha la
cui cung cai oi a vt ln trn tt ca, y lui ca ni s cht
ngi va bt ng Lun, mt ngi tt bung, hin lanh phai mao
him ln na vi tnh mang cua ngi ng yu quy.

THAI BA TN

74

Hm y, moi vic din ra ging moi ngay - vn cai trnh t

cac tit muc y, vn con cho va cai may hat oc ach y. iu mi la
duy nht la ngi xem, do c quang cao va khao nhau t trc,
ln nay keo n xem rt ng, hao hc ch i iu k la sp n.
Trc con mt to mo va hi hp cua moi ngi, c L i ra,
khe mm ci yu t ri bc ln buc, ng dan ngi vao chic
bang ln k thng ng pha sau. C mc b qun ao en bo sat
ngi, hai tay thng ngang vai, chn choai ra thanh hnh ch
V lt ngc. Mt c trng nht, i mt m to, hu nh khng
nhp nhay. ng Lun ng trc c, cach mi met, b ngoai vn
bnh tnh va co ve h hng nh moi ngay. Thng nho ng canh,
hai tay b hp dao gm. ng vi tay cm mt con dao, ht u ra
hiu vi c L, va ri nhanh nh chp mui dao loe ln, cm php
sat nh u c. C khe rung mnh, cam thy nh co dong in
va chay khp c th. Cha kp nh thn tr lai, mt mui dao
khac a cham nhe bn tai trai. My giy sau, mui dao xuyn
xung c, b vai ri chay theo canh tay n u ngon, xung
nach, hng... C nhm mt. Ni s hai a lam t lit cac dy thn
kinh cam giac. Thm ch c khng con nghe ca ting nhng mui
dao lin tip cm vao bang g sc gon, va ch cht tnh lai khi ng
Lun nem xong mui dao cui cung bn tai phai cua c. Ngi xem,
sau nhng phut giy nn lng ch i, bng bung ln v tay tan
thng. Nh chic may, c thn th bc xung khoi buc, lai
pha sau mt hnh ngi c cm bng nhng mui dao tua tua.
Sau o, nh mt s ngi k lai, c L a ngt i trong canh
tay ng Lun luc y va kp n . Cung co ngi noi c m lit
ging my ngay lin. Noi chung ngi ta con nh va k lai nhiu
chi tit git gn v bui biu din him co y. Tt nhin, chnh
xac n mc nao th lai la chuyn khac.
Ti co mt ba c gia sng cung lang, c ti k lai rng hm
y, khi moi ngi a bo v, co hai c gai nng dn ben len tm n
gp ng Lun. Sau mt hi un y nhau, hai c yu cu ng t
nay ng nem dao theo hnh ngi tht na, v nem th s lm,
va rng co th nh se cht ngi. ng Lun nhn hai c, mm ci

TUYN TP TRUYN NGN

75

hin lanh, thm ch con t tay ln vai mt c va ha se nghe li

cac c. Hai c kia khng noi g thm, vi giui vao tay ng my t
giy bac cm sn ri xu h bo chay. Chuyn nay th ti tin chc
la co tht, v mt trong hai c gai y chnh la ba c ti. C ti noi:
- y th ma ch my hm sau ng ta a nem cht c L. Con
ngi trng b ngoai hin lanh, tht tha la vy. Hoa ra...
Ba c ti noi ung: Nm ngay sau, Phu Din nay la th trn
Din Chu, cung v b cai oi bt buc, ng Lun va c L a phai
mao him ln na. Nhng khng may ln nay, c L ngt ung
khi ng Lun nem mui dao vao nach phai cua c. C nga ngi va
mui dao a m trung trai tim c luc y ang p manh v s
hai...

*
Ti rt yu xic, ngh thut cua cai ep va s dung cam. Co
le mt phn v th ma ti a bo cng ln theo truyn thuyt v
ng Lun va ganh xic cua ng qu ti nhng nm trc khi ch
mi c hoan toan thit lp. lam g ? t ra cung bit
c con ngi cua cai ngh thut ma ti yu quy y trc kia a
sng va phai tra gia cho ngh nghip cua mnh nh th nao. Tic
la sau cai cht cua c L, ti khng bit g thm v ng Lun, ngoai
mt iu chc chn rng t y khng ai con thy c xe keo tay
cua ng ln trn nhng neo ng quen thuc na. Co ngi noi
ng a em con tr v Bc, t bo hn ngh xic. Cung co tin n
ng bo i vao mt tnh nao y pha trong, tip tuc biu din va
con lam cht thm my ba v na, rng ng t t cht theo c L;
rng ng a b bt v ti git ngi, vn vn...
Mi y, mt ng giao Quynh Lu co noi vi ti rng sau
khi min Bc c giai phong, ganh xic ng Lun a nhp vao
oan xic Trung ng va hin gi chc hai con ng ang lam vic
o. y la mt gia thit co ve tin c. Khi tr lai Ha Ni, ti
n do hoi cac oan va ca trng xic Mai Dch. Tic thay ca

THAI BA TN

76

ln nay ti cung khng bit c g thm. Nhng gi y mi ln

vao rap, thng thc cac tit muc hp dn cua cac din vin tre,
ep va hanh phuc, ti khng th khng bui ngui ngh v ng Lun
va ganh xic cua ng, v c xe keo tay loc coc ln trn nhng neo
ng nng thn lac hu ngay xa.

Nha Trang, 1985

TUYN TP TRUYN NGN

77

KY S V MT NGON EN A TT

1
cng ty S.B, khi c hoi ai la in hnh tt cua cng nhn
en bin nhng nm gn y, moi ngi u nht tr nu tn
Nguyn Thiu Sn, ao trng ao en Hon mc. Sau y la mt
s y kin nhn xet v anh ta.
Giam c cng ty:
, o la anh chang tuyt diu. "Ngi hung" cua chung ti
y. Nm nm lin la chin s thi ua. Tuy khng phai nhim vu
cua mnh, nhng a tnh nguyn ra ao va lin mt mach cho
n tn by gi. Cung trong chng y nm, cu ta cha xay ra
mt s c nao, c bit la khng bao gi ku ca kho khn, khng
bao gi xin v t lin! Mt anh chang t li, khim tn, thng
minh, co y thc k lut tt. y th ma trc khi ra ao tng thuc
vao loai "co vn " c y. Th nao anh cung phai ra Hon Mc
thm cu y, va nu co th, th vit h cho mt bai kha kha vao.
Chung ti mun moi ngi hiu hn na v cai ngh gian kh
thm lng nay. Va lai, cung cn nu mt cai gng cho lp tre noi
theo, ch noi tht, bon chung quen sung sng t lin, ra ao
cha m ch la a oi v ht trui.
Th k cng oan:
Him co trng hp nao nh cu Sn - nm nm lin khng
i phep ln nao. Hnh nh cu y khng h mun ri ao i u,

THAI BA TN

78

du ch t ngay. Cung chng co nhu cu tip xuc vi th gii bn

ngoai. Ngi ta k vi ti rng cu ta thng cho cu ban lam
vic cung nha en v t lin co khi n hang thang tri. Con lai
mt mnh, cu ta am nhim ht moi vic. Tt nhin nh th la
vi pham nguyn tc, la mao him, nhng du sao theo ti, phai la
mt ngi thc s yu ngh va thng cam vi be ban mi x s
nh vy. A, ma sau thang u nm nay Cng oan Tng cuc
ng bin lai co giy khen cho Nha en Hon Mc, khi nao i,
cac anh nh nhc ti gi ra cho cu y.
Mt cng nhn, ban cu cua Sn:
Em th em ngh moi chuyn khng n gian nh th. Sng
vi nhau nhiu, em bit. ung la no "an tm cng tac" nh ngi
ta noi, sut nm nm khng ngh phep ln nao, khng ku ca,
khng oi v t lin. Nhng th hoi v sao lai th? Nht la trc
kia no tng la ngi hiu ng, ham hiu bit va c bit rt
chn thanh va thng thn. Cung chnh v s thng thn o ma
bao ln no phai mang va vao thn, ri khng hiu sao cui
cung no lai tnh nguyn ra ao, va rt y n tn by gi. Nu
co dp, anh th tm hiu xem.
Mt thuy trn tau VS.735, chuyn tip t cho cac ao en
khu vc pha Bc:
Sn Hon Mc y a? o la mt thng hm t .

2
Nhng tm hiu thm khi i trn tu VS.735.
Nguyn Thiu Sn qu Thai Bnh, nm nay va tron 32
tui, m ci ca cha ln me va hin khng con ai thn thch. Hoc
xong ph thng, Sn c chon sang Rostok, Cng hoa Dn chu
c, hoc trung cp k thut, nganh sa cha may tau bin trong
ba nm. Sau o lai lam vic tai nc ban bn nm na la by
nm. V nc, c phn cng tac cng ty S.B nay, tt nhin la
theo chuyn mn a hoc - sa cha may thuy.

TUYN TP TRUYN NGN

79

V cng ty cha bao lu, Sn a ni ting la mt anh chang

lp d. Thc ra anh - k ca cach n mc ln c x - moi cai u
bnh thng, th nhng ngi ta vn cam thy co cai g y kho
noi, va chng chng va bun ci, trc ht la s tht tha
qua ang, nhiu khi n mc khng t nh. Co le anh qua n
gian moi chuyn, ngh ai cung nh minh nn sng ci m, ht sc
thoai mai ma khng may may y n nhng mi quan h tinh
vi, phc tap cua cuc sng xung quanh chng?
Anh la ngi thng minh, nhanh nhen va co trnh chuyn
mn gioi. Anh lam vic mt cach hng hai - qua hng hai - va
thng hoan thanh cac vic c giao nhanh va tt n mc ai
cung phai ngac nhin. Khng kho hnh dung anh tr nn la ngi
th nao khi bt thn xut hin gia mt tp th xa nay vn lam
n tr tr nh phn xng ni anh n cng tac.
Luc u moi ngi ch lng le quan sat, khng khen cung
chng ch, va ngh chc nh tt ca nhng anh "lnh mi" khac,
tay nay ri cung chng my ma "xt" va se hoa vao cai khng kh
chung vn a thanh truyn thng.
Th nhng thc t lai ngc lai. Sn to ra la ngi co ban
lnh. Anh vn gi c phong cach lam vic cua nhng ngay mi
n. Hn th, anh con bt u cng khai ph phan tnh trang k
lut long leo va nhng iu bt hp l trong qua trnh san xut
cua phn xng. Nhng y kin anh nu ln u ung, tuy nhin,
phn v do cach ph bnh cua anh qua cng thng, phn v ngi
b ph bnh t ai, khng chu tip thu, nn dn dn anh b dn
vao th c lp, mt mnh i choi vi ca tp th. Anh khng nao
nung, thm ch con ly lam thch thu trong s c n kiu hanh
cua mnh. Con ngi khac th tuy kho chu nhng cung chng
lam g c, v iu chu yu la anh lam vic tt va khng cho mt
c g ln bt be, cho n mt hm...
y la ln va cham ln u tin. S kt sau thang u nm,
Sn kin quyt khng chu nhn la Lao ng Tin tin, noi rng
mnh ch lam vic bnh thng, cha at cac tiu chun ma danh
hiu nay quy nh. Anh cung t chi ca mon tin thng phn

THAI BA TN

80

xng "Hoan thanh vt mc k hoach", v theo anh, thc ra

phn xng khng nhng khng vt, ma con cha at k hoach
c giao.
Ln nay, v uy tn va quyn li cua ca phn xng b e doa,
ai cung nhao ln phan i Sn mt cach quyt lit. Ho kt anh u
cac th ti, tm u moi cach, ca cng ln mm, c thuyt phuc,
nhng anh vn khng nhn nhng. Ln u tin, s lam n di
tra a b cng khai vach trn, bng nhng chng c va s liu
chnh xac.
Sn khng phai la ngi thch chi tri, khng b mt ng
c ca nhn nao chi phi, ma vi nhit tnh va tnh ngay thng,
trong sang cua tui tre, anh u tranh v li ch cua tp th va s
cng bng noi chung. Anh vit n bao cao tt ca ln cng ty, va
mt thi gian sau anh v cung tht vong khi thy phn xng
vn c cng nhn vt mc k hoach, va tt ca moi ngi, tr
anh, u la Lao ng Tin tin va lnh thng.
Sau vu nay, tnh hnh trong phn xng vn khng thay i
mt chut g. Sn cang b c lp hn, va by gi, thay cho thai
khng khen, khng ch trc kia, ngi ta bt u chu y ti cac
iu nho nht nht anh bi moc. D nht la u toc va cach
n mc. Toc Sn khng bao gi qua dai, th ma trong mt cuc
hop vn b ph bnh. Anh ch nhu tran ngi nghe, va sau o,
khng nhng khng ct ngn, anh con c y dai hn, vi s
thach thc khng giu gim. Kt qua la toc anh tr nn dai tht,
dai lut gay, n ni mt ln b cng an khu ph bt vao n ct
trng hn na u. Hm sau va sut ca thang tip theo, anh n
phn xng vi cai u b ct troc mt na y, ai khuyn can th
nao anh cung chng chu cha lai, ngay ca sau khi Giam c
Cng ty co y kin. " toc th nao la quyn cua ti, - anh noi. Ti a b xuc pham mt cach th bao, ti phai moi ngi thy
ro iu y".
Lai mt t s kt sau thang na. Nh ln trc, phn
xng lai vt k hoach, lai chia thng. Ln na, Sn lai t chi
khng nhn, sau khi chng minh xac ang rng cai vt k

TUYN TP TRUYN NGN

81

hoach y chng qua ch la tro ao thut trong tnh toan cua ng

quan c. Ngha la moi vic vn xay ra nh cu, khac chng ln
nay anh lam cng hn. Anh chay ln tn Ban Giam c Cng ty,
ang uy c quan, ri lam m ln nhng ni o. Ngi ta lng
nghe anh, tuy khng tht chm chu lm, ri ha se cho iu tra
lai. Trc khi chia tay, ho a danh hn na ting ng h nhc
anh v tac phong sinh hoat, v s khim tn, oan kt ni b, vn
vn. Sn ra v vi tm trang chan nan va mt moi.
My ngay sau, nghe tin phn xng vn c cng nhn
vt k hoach, Sn bo khng i lam sut ca mt tun. Tr lai
phn xng, anh h hng nhn quyt nh canh cao toan Cng ty
v ti ngh vic v l do. ang sn bun bc v co chuyn g y
trc tr vi ngi yu, ngay ngay hm y, anh vit n xin ra ao
lam cng nhn gac en bin, mt vic lun thiu ngi va xa
nay cha co ai tnh nguyn...

3
Hon Mc la mt ao a nho nhng kha cao xa ngoai bin,
nm trn lung tau chay vao cang Ca ng. Khi tau VS.735 ch
chung ti t ao Long Chu n, tri a nga v chiu. Gio thi
manh, song ln, co le phai n cp nm, cp sau - y mua nay
bao gi song cung ln.
Khac vi cac nha en khac thng oan ngay gi tau t t
lin ra nong long ng ch sn t trc, nha en Hon Mc nay
to ra th vi iu o. Tau chung ti phai keo coi dai my ln
mi thy mt bong ngi chui ra khoi ngi nha chung chim treo
chnh vnh trn vach a. Ngi y thong tha tut xung theo
mt chic thang st thng ng, va mt luc sau tin v pha
chung ti trn chic thuyn nan nho va rt nng.
- May lai cho thng Ba vao t lin ri ha Sn ?
ng trng tram hoi, khi chic thuyn nan va ap vao thanh
tau. ng la mt ng gia nho be, da en xam, nghe noi a tng coi

THAI BA TN

82

en ao hn ba mi nm. Ln nay ng i kim tra khp mt

lt cac nha en di quyn ng phu trach. Cung i vi ng con
co mt ngi na, th sa cha may n, va nu cn, cha lun ca
may v tuyn in.
- Hn bao nha co vic g y quan trong lm... - Sn ap.
- Lu cha?
- Tun trc.
- Th sau hn ra bng cach nao?
- Chc i nh tau Hai qun.
ng trng tram th dai ri bung mt cu ma co le ng a
noi nhiu ln nhng khng tin lm vao hiu qua cua no:
- Cu phai liu liu y, ch lam th la khng n u. y
mt mnh, nh cu m cht, ai chu trach nhim? Thi, - ng ha
giong. - Cu cho t va anh nha bao nay vao trc, ri ra on ng
may n va my th tip t.
Mt gi sau, khi kim tra ht moi vic khng thy co vn
g, ng trng tram giao lng thc va cac th cho Sn va Ba
(vng mt), thng bao s qua tnh hnh cng ty. Ri bt cht t
manh cc nc xung ban, ng noi:
- Thi, Hon Mc th la c. By gi tranh thu con sm ta i
lun ra C T. Anh nha bao thy th nao? - ng quay sang ti, va
khng ch tra li, noi lun: - Ngoai y song ln y. Nha en C
T lai khng co thuyn con ra on nh y. Phai bi vao b, hai
trm met, khng ngai ch? Hay anh y mt hm, mai chung
ti quay lai on i Mong Cai lun th.
Ti khng s song ln, cung khng ngai bi hai trm met
vao b, nhng a ng y lai Hon Mc. Ti mun tm hiu k
hn v Sn.

TUYN TP TRUYN NGN

83

Phai noi rng ngay t u ti a thy mt cam tnh vi Sn,

du trong thm tm rt mun ngc lai. anh co cai g y va
lanh lung, va khinh khnh khiu khch. Ngi anh dong dong
cao, n mc cn thn (iu t thy dn coi en bin); khun mt
co th noi la a nhn, nu khng k i mt mt moi nhiu khi
bng anh ln y ve hn hoc.
- Ti khng thch nhng ngi lam vn, lam bao nh anh. o la cu u tin anh noi vi ti khi ch con lai hai ngi, va
ting chic VS.735 ang i xa b hoa ln trong ting song.
- V sao? - ti hoi.
- V cac anh noi di ma khng bit ngng.
- Anh co th noi cu th hn c khng?
Sn a mt lng le nhn ti sut mt lt t u n chn,
ri nhch mep ci khinh khnh:
- Ring vic anh v khng bit u chng to anh ang noi di.
- Hnh nh cam thy mnh qua nng li, anh ha giong noi tip,
chn a vao goi sach bao ng trng tram va mang ra con
ngn ngang gia nn nha cung vi my qua b o: - Ra y yn
tnh, anh oc lai cai m nay se ro.
Ti t ai, mun p lai vai cu g y tht au, nhng ri
ngh th nao lai thi, va bo i ra ray. Sn cung lng lng xach
b ngh leo ln nh nui, ni co ngi nha en cung chic may
phat in chay bng sc gio.
Ngi nha lp ngoi hin Sn ang c xy trn mt ch
tng i bng phng lng chng nui, din tch khoang ba
mi met vung, bao gm ca nha , sn, bp va hai met vung
c phu t ch t t lin ra trng rau sam. Ra ngoai gii
han ba mi met y, hoc la se lp tc ri xung bin, hoc va
u vao vach a dng ng.
Ti a mt nhn mt lt khp nha. Co hai chic ging
mt. Mt chic khng chiu, khng man, chong ch my chic
xoong en nhem. Gia nha la chic ban vung g mot vi hai

THAI BA TN

84

chic gh, trn ban la chic en du, chiu iu cy, ban c tng
ang anh d va mt b tu l-kh a qua nhau nat. Trong mt
goc tng co treo hai khu sung trng, chic ban a nga vang
va chic ai ban dn chc ht pin t lu. Ngay pha di, trn
chic hom g khng khoa la chng sach ln xn, co ca my
cun ba cng kha dy, ti oan la sach k thut bng ting c.
t lin, ngi ta k vi ti rng nm 1955, mai rut chay
khoi nc ta, bon Phap qun khng tip t cho ao Hon Mc nay
va a ng gia coi en cht oi. Khi ta ra tip quan th xac ng
a thi ra nm trn san xi mng. Nghe noi n tn by gi, gp
hm tri m, nn nha lai ni ln hnh ngi ng gia, u ca u va
tay chn. Luc nay, nh lai chuyn y, bt giac ti cui xung nhn
xem co thy g khng, nhng tht may la khng thy g.
Khng con ch nao khac, ti t chic tui du lch kha mt
mi mua xung chic ging khng man, khng chiu, cung mt
hang vi my chic xoong bn. Bn gi chiu, chung ti n ti,
khng ai noi vi ai cu nao.
y la ba cm u tin ti c n vi cng nhn en bin
trn ao. S kham kh o lam ti ngac nhin n sng st, du ti
chng phai la ngi c qua nung chiu v khoan n ung, va
cung tng nm mui cac bp n sinh vin nhng ngay gian kh
nht. t trn t bao cu nhau nat la mt bat nc mui mau
vang nhat (do mui bn), mt a rau sam luc hai t ming t
hai met vung noi trn, mt xoong canh long bong my ming b
o va ch t t lin ra, va mt ni cm gao hm bc mui sc
sua. Hay Sn c tnh don th nay th thach hoc to thai vi
ti chng? Khng, sau nay i cac ao khac, ti hoi va bit i
sng cua nhng ngi coi en bao gi cung kham kh nh vy.
Mt thang mi co mt ln tau t t lin ra, chu yu mang sach
bao, tin lng, gao va mt t rau xanh, thnh thoang co thm
mt i cn ca kh. Gao va nc ngot thuc "hang chin lc",
phai d tr t nht u dung cho my thang, nn quanh nm anh
em phai n gao hm.

TUYN TP TRUYN NGN

85

n xong, ti thong tha m tui ly ra t giy khen ngi ta

nh mang h cho Sn. Sn cm ly, ngm ngha nhn no vi nu
ci giu ct ri vt xung t. Anh ng dy, ra bp mang vao
chic siu nc si meo mo, en xt ang pha hi ph ph, ri than
nhin t ln t giy khen sc s vi nhng dong ch vit nn
not.
- Anh tht qua ang! -Khng chu thm c na, ti ln
ting.
Sn im lng hi lu vi ve khiu khch. Cui cung anh ta
nhn thng vao mt ti, ap dn tng ting:
- Cung nh moi ngi ca thi! Cac ln trc ti danh chung
vao nhng vic con t hn nhiu.
- Nhng v sao? y la phn thng, la s anh gia cua tp
th, la...
- La mt s gia di u cang va trng trn! - Sn vi ngt li
ti. Ti khng tin vao nhng t giy loai nay. Ti khng tin
nhng li cac anh noi. Khng tin bt k ai.
- Nhng chng phai moi ngi vn tt vi anh y sao? Ho
anh gia cao vic anh lam, ho thng tin va giy khen cho anh! Ti cung cao giong.
- Chnh v th ma ti cang kinh tm ho. o la mt vic lam
ao c gia. Trc kia, mt thi ti tng ngu ngc tin vao nhng
iu nham nh nh th. Nhng nay th ng hong! ng hong!
Sn nem hai ch cui cung y vao mt ti, cung vi tt ca s
gin d lu nay b e nen trong long. Va nh ra hiu chm dt
cu chuyn, anh ta cm chic bat va i ua cua mnh, ng dy:
- y co l n xong, bat ngi nao, ngi y ra.
- Th a va xoong ni th sao? - Ti chm choc.
Anh ta khng them ap, ch lng lng bo i ra b nc.
Sau o, sut my gi lin ti va Sn khng ai noi thm mt
cu nao. Sn ngi anh c mt mnh trong nha, con ti th mang
sach ra hin oc.

THAI BA TN

86

Ti n, ti quyt nh i ngu sm. Thy ti loay hoay nh

sa soan ging chiu, vn khng them ngoai u lai, Sn noi:
- Nu li don xoong ni trn ging th co th trai chiu
xung t ma ngu. Ngay trn ch ng gia ngay xa nm cht
cang tt!
Ri anh ta p manh qun c xung ban, noi tip, ln nay th
quay sang nhn ti, nhch mep ci khinh khnh:
- Chng co g ang s. Khng phai hm nao hnh ng ta cung
hin ln u. Ma co hin cung chng sao, ung th khng, ng
nha vn?
Lai mt s chm choc mi! Ti nghim mt nhn thng vao
mt anh ta, c km gin khng but ra mt li nao ang tic.
Sn vn l lm khng chu ne tranh cua nhn cua ti. Khun mt
tre, co th noi la ep trai cua anh ta vnh ln mt cach kho chu.
Trong i mt su, lanh lung va hn hoc cua anh ta, khng con
lai du vt cua mt con ngi khac hn nh ti c bit. Anh ta
a tr thanh mt ngi y hn hoc, cc oan va lun sn sang
bung n.
Tuy nhin, n su pha trong cai ve ngoai kho chu, gia tao
va t nhiu b y ln qua mc kia, ti vn nhn thy Sn mt
cai g o khac hn, mt ni au nhc nhi thm kn, mt s them
khat c tr lai cuc sng bnh thng gia moi ngi, c tin
vao nhng iu tt ep nh mt thi trc kia tng tin.
Bng nhin, ti thy thng Sn hn la gin. Va cung anh
ta khng ngh mnh la ke hen nhat, ti lng le quet nn nha, trai
chiu, tm cach mc chic man ca nhn ma bao gi ti cung mang
theo ngi, ri chui vao nm ung ch Sn gi y ni ng gia gac
en bin ngay xa a cht.
Sn quay lai anh c mt mnh. Du rt mt, ti nm trn
troc mai vn khng sao ngu c. Nhng y ngh ri rac, hai hung
c bam cht ly ti. u co pha di, ting song v vao vach nui
dng ng nghe u u, d di, nhiu khi to nh mt trang
phao ngn dai. Cui cung ti cung thip i, nhng na m lai

TUYN TP TRUYN NGN

87

cht thc gic. Chic en du vn leo let chay trn ban c t

trn ging Sn, tuy nhin ti khng thy Sn vi dang ngi
quen thuc bn canh. Ti a mt nhn quanh. Anh ta ang ng
trong goc phong, tay mn m khu sung trng va mi c lau
sach bong. "Hn nh lam g th nh?"- ti lo lng t hoi, sng
lng bng thy lanh lanh. Ti nhng mun ku to hay vung dy
bo chay, nhng sc nh ra mnh ang u, ti anh tip tuc
nm im gia v ang ngu say. Tht may, mt luc sau, ngm ngha
chan khu sung, Sn lai treo no ln tng, ri leo ln gng vi
van c bo d.
Anh ta ngi bt ng, u ngoeo sang mt bn, mt tay
chng cm, tay kia lun gi mt qun c bn en hoc bn trng,
tuy luc. C th, mnh chng lai chnh mnh, anh ta ngi im lng
ht gi nay n gi khac, ngay nay n ngay khac, nm nay n
nm khac.
Ti bng cam thy ngt ngat kho th va quyt nh dy, leo
ln choi en ngi mt chc cho mat. Tht la lung, nh oan c
y ti, khi thy ti va chui ra khoi man, vn khng quay lai, Sn
noi:
- i ung vao, ng ln trn kia nhiu rn lm y!
Ti lng le tm ung xo vao ri i ra ngoai. Nm phut sau,
men theo vach nui, ti a leo ln choi en, khoan khoai ng ta
vao chic lan can bng st sn trng bao quanh, chiu ra bn
pha nhng lung anh sang dai, khi tt, khi o do c che bi
nhng ming kim loai cach nhau u n.
Ban m, bin tht ep. Tri y sao. Trng mi moc nhng
con b che khut sau mt trong v s cac ngon nui nho m ang
ng nh ngai ngu gia vnh. Mt bin ti en, lm m nhng
ngon en xanh cua cac con thuyn anh ca. Chc t o, hang
trm con mt ang hng v Hon Mc quen thuc. Ngon hai
ng vn sang, ngha la tt ca vn bnh thng, nhng ngi i
bin nhn vao no nh hng, co th yn tm cho tau thuyn i
lai ma khng s b va a ngm hay mc can.

THAI BA TN

88

T xa, mt chic tau ln nh mt toa nha nhiu tng rc

sang ang t t tin vao cang Ca ng n than. c Hon
Mc ch ng, no vng tin lao ln pha trc.
Bt cht, ti bng mun anh tn hiu cp cu, mun ku to,
ku ln tht to vi ngi thuyn trng thuyn tau kia, vi
nhng chic thuyn anh ca, vi cng ty S.B, trong t lin, vi
tt ca moi ngi, rng y ngon en hai ng vn sang, nhng
mt ngon en khac con quan trong hn nhiu, ngon en chiu
sang cho no, ngon en trong trai tim ngi coi en a tt va ang
cn c nhanh chong thp lai! S.O.S!
Quang Ninh - a Lat, 22.4.1987

TUYN TP TRUYN NGN

89

LAO HA

Theo ch ti bit, xa ti ai cung ghet lao. Va hi s s. Phn

nhiu, ngi ta s lao nh s mt vt nh bn, mt cai thy ma,
hoc mt s gan quai. Nhng cung co nhiu ngi s v nhng
nguyn nhn khac.
Xung tau ga My Ly, ti xach cp i b v nha. Ti cy a
cut u lang, ti gp mt ngi ban hoc cu va ng lai tro chuyn
my phut. Cha noi c vai cu, anh kia bng nhn quanh, bao
ti:
- Ka, lao Ha ang n y! Ti nay lai nha mnh chi nhe.
Ma cu cung i i, keo dy vao lao y kho chu lm.
Ri anh ban ti vi va i khut sau b tre non trc mt.
Tnh to mo c hu a gi chn ti, khng cho i tip theo li
khuyn cua anh ban tt bung.
Trn con ng rai x st khuc khuyu va phu y nhng
cong rm dnh phn suc vt kh det, lao Ha ang chm chap, kho
nhoc i v pha ti. o la mt ng gia a hn by mi tui, be
nho va c bit rt gy. Tay lao chng chic gy bng g mun, tay
cm cong cong, cham tr nhng hnh thu g o khng ro. u gy
chng xung t lu ngay b mon, tr thanh qua ngn, n mc
dung no, lao phai cui thp cai lng vn a cong. Lao i chic
khn xp en c gp thanh nhiu np cn thn. Trn ngi
lao, chic ao dai, cung mau en, co ba chic cuc tron bn nach

THAI BA TN

90

phai, tuy a sn cu, rach i ch nho, nhng nhn chung vn con

kha tm tt. Chic qun gu mc bn trong cung vy. Nhn lao,
ti khng th khng ngac nhin, thm ngh chc phai vt va lm
lao mi gi c ve b ngoai nh th - ngha la ung nh cach
y hn ba mi nm, khi lao con la chanh tng, lam ma lam
gio xa ti va cac xa ln cn.
Lao Ha bc lai gn, lng le nhn ti mt lt t u n
chn, t i giay da, b com l mi n cp knh trng, ri lao d
chic gy ngn cut vao sat bung ti, oai v hoi:
- Anh con nha ai?
L phep, ti noi tn b me ti. S lao khng nhn ra, ti con
noi ca tn ng ba ni ti na.
- A, ra th, ra th... Anh co bit la ngay xa ng anh, ri sau
la b anh, sut i phai i va hu ha ta khng? - lao hoi ti vi
ve khiu khch, vi ve thch thu c ac. i mt lao long ln, sang
va nhanh mt cach khng tng xng vi khun mt gia ci,
nhn nheo va cau bn.
Ch mai khng thy ti tra li, lao noi tip, nhng ln nay ra
chiu an ui:
- ma ngay y khng ring g ng va b anh, ma ca cai vung
Nho Lm rng ln nay ai cung phai hu ha ta... - Ngng mt lat,
lao lai nhn ti ln na sut t u n chn. - Th ma by gi
con chau nhng thng kh rach ao m y lai tr v lang th nay
y... H, c lm! c lm! Ri co ngay chung may se con bit
tay thng Ha nay! Nm nm mi t, chung may khng git tao,
nhng nay mai, tao ma gianh c quyn tr lai th tao khng
tha chung may u. Bn tut! Bn tut! Thi cut i! Cut!...
Lao ng thng ngi, mt tay t ln chic gy, tay kia ch v
pha lang. Mi lao mm cht, t khoe ming a ra mt dong nc
bot vang vang, nhy nhy, t o chay xung chic cm khng ru
cua lao. Trng lao ging mt con cho dai b bt nht vao cui st,
bit khng ai co th anh nn cang to ting sua.

TUYN TP TRUYN NGN

91

Trc ti co nghe noi lao c ac, can r, gp ai chi ngi y,

nhng ti tht khng ng lao co th trng trao va lao xc n
mc y. Lao in ? Cung co ngi noi th. Nhng nhng li y
hn hoc, gin d va khng phai khng co l-gch kia khng le la
cua mt ngi in? Ti bit lam g vi lao by gi? Kho co th
dung li le noi chuyn hoc cn vn lao. Ma mng chi tra th
lai cang khng th, v hoan canh cua ti khng cho phep, va lai
lao la ngi gia, m yu.
Ti anh phai nut gin, lng le bo i, vi cam giac nng n
cua mt ngi b xuc pham ma khng c chng t v.
Sau lng ti, lao Ha ang ghet vn chng gy ng nhn
theo, vi ve thch thu va thach thc khng giu dim.
- A, ma trng anh cung kha y! - Lao va ci va noi to. Quan ln Ha Ni! Th ma anh phai cuc b sut t ga My Ly v
lang, con ta y a, ngay xa ta bt phai lam ring cho ta mt ga
xep Cho Dic! Ch mt mnh ta duy nht c s dung! Ha,
ha!...
Ting ci nhao bang y con theo ti mai v tn nha. i luc
ti t hoi khng hiu ngay trc. - nh lao noi, - v sao ngi ta
a tha cht cho lao, by gi lao cy lao gia yu, t do n noi lao
xc nh vy.
Bui ti, khi ca nha quy qun bn mm cm, ti em
chuyn xay ra k cho moi ngi nghe. Me ti ln ting u tin:
- Gp lao, anh nn tranh xa th hn!
ung nh li anh ban a khuyn ti luc chiu!
- Lao tht qua ang. - B ti thong tha noi. - Ma chnh quyn
th qua nhu nhc. Tai sao khng g c lao cho vao nha giam? C
ngh gia la c phep chi lang xom, chi ch a? i i c
ba mi nm nay ma lao vn khng tnh ng t nao. Nm nm t,
ngi ta tha lao v con lao. By gi ngi ta khng ng n lao
v tui gia. Nhng cai g cung co gii han cua no. Ti th c a
nay tip tuc la ti bn, gi cung cha mun...

THAI BA TN

92

- y, ng lam g ma hng th? Bn ngi u phai chuyn

d. - Me ti xen vao.
- Ba th hiu th nao c. Ba khng phai i cho no, ba
khng bit.
C th, cu chuyn tip tuc xoay quanh lao Ha, cai lao Ha
ang ghet v tnh ti a xen vao cac y ngh cua ti, va gi y
khng u a hn vao ngi nha m cung cua b me. Tuy nhin,
qua cu chuyn, ti cung bit thm c i iu v lao.
Trc nm 1953, tc la nm cai cach rung t qu ti,
sut hai mi nm lin lao Ha lam chanh tng cua tng Nho
Lm rng ln. Lao ni ting hach dch va tan ac. Trong tng, t
gia n tre, gp lao, ai cung phai chao "Cu Ln", mc du luc y
lao cha bao nhiu tui. Noi chuyn vi ngi khac, lao thng
quen quat thao, va bao gi cung xng "ta" (nh chiu nay lao
xng vi ti). Lao co nhng nm v va rt giau - iu y khoi
phai noi. Uy va lc lao cang c tng ln gp bi khi b lao tr
thanh quan t tru cua triu nh Hu. Lao bt dn trong tng
p mt con ng t chay thng t ng Quc l Mt n tn
sn nha lao. Va vic lao khoe a bt lp ring cho lao mt ga xep
Cho Dic cung la iu co tht. Tuy vic nay mnh lao khng lam
ni, ma phai nh ca b lao can thip.
Sau cach mang Thang Tam, qu ti la vung t do, tt nhin
quyn lc va thai hng hach cua lao co giam, nhng cua cai,
rung t va cai chc chanh tng vn c gi nguyn. Ch n
nm 1954 lao mi b mt nhng th o, va suyt na th mt ca
tnh mang. S la luc y lao a b kt an t hnh, nhng ung
hm lao b em x bn cng khai th tri ma to, phai hoan
lai. Sang sm hm sau th lnh n xa t trn a xung, vi l do
lao co mt ngi con trai trn nha, tham gia khang chin va
chin dch in Bin Phu a lp cng ln.
T ngay y, lao to ra bit iu hn. Nh con cao trn trong
hang, sut ngay lao ch ngi l nha vi mt ba v duy nht con
lai vi lao va nui lao. Tuy nhin my nm gn y khng hiu

TUYN TP TRUYN NGN

93

sao lao hay ra khoi nha. Luc u ch i dao, quanh qun, sau ri
chng gy i ht thn nay n thn no, hoan toan khng muc
ch, hay vi muc ch nao o ma ngi khac khng bit. Mt
iu la lung na la bao gi ra ng, lao cung mc nhng b
qun ao lao mc t thi con lam chanh tng. T lu, ngi ta hu
nh a qun s tn tai cua lao, th ma ung mt cai, lao lai xut
hin vi b qun ao lac long kia, khin moi ngi ngac nhin, va
cam thy ng ng. Ngi ta ngh co le tui gia a lam lao qun
tr. Tre con, va ca ngi ln bt u giu ct lao, nhng lao pht
l tt ca. Khng nhng th, thy chng ai lam g mnh, cang ngay
lao cang to ra can r hn.
Mt hm, i ngang mt am th cay ang lam vic, lao dng
lai, gi gy ch xung rung, noi:
- , chung may phai cay su vao! C gai t kiu y se lam
hong rung ta mt.
My ngi kia ng ngac khng hiu lao noi g.
- Rung cua ta! Ngay xa rung nay la cua ta, b cac ngi
cp, nhng sp ti ta se ly lai ht!
- Sp ti la bao gi? - Mt ngi hoi to, co y chm choc.
- C i y, khng lu na u. Nhng khng v th ma
chung may c phep cay nng, lam rung ta bac mau...
Lao cha noi ht cu th - p! Mt nm bun t rung bay
ln, ri ngay trc mt lao. Lao gin d gi gy chi rua my cu
ri bo i.
Ln khac, lao chn mt ba ang i ch va noi:
- Hi cai cach, ngi ta ly cua ti hai chic chum cho ba, ba
cha lam v ch? Sp ti i i, ti se oi lai, ba nh ly!
Vn yu bong va va a an phn, ba kia lung bung vai cu g
o ri tm cach lanh xa lao.
Lai mt ln khac, lao lao xc ch gy vao mt bac nng
dn, tuyn b ngay xa, ng cha bac ta tng cay rung re va a
tm cach n bt thoc cua lao.

THAI BA TN

94

Ln y lao a suyt b anh mt trn nh t, nu khng v bac

nng dn kia s mang ting anh ngi gia, va s ng ba ang m
ma ep bng dng b dng dy lam tro ci cho thin ha...
Tom lai, lao Ha a nhanh chong tr thanh mt nhn vt tai
ting trong lang xa, va khng phai khng co ngi n gp chnh
quyn ngh bt giam lao. Nhng lao vn tip tuc khn xp, ao
the, chng gy i khp ni, tip tuc nhc moi ngi nh lai thi
k vang son xa kia, khi lao lam chanh tng, va rng sp ti i
i, lao se tr lai vi cai chc vu o.
Hai nm sau, tr v thm qu, ti lai gp lao Ha.
Lao nm cong queo bn v ng, trn nn cat bn loang l
nc - chc lao va ai dm ra y. Lao rn , hai tay m u
lam gi. Chic khn xp bt li thn a khng con trn u lao.
Nhng si toc tha tht, en ln trng, dnh vao nhau, hoc cup
xung, hoc chng ln nh nhng chic gai nhon. Chic ao dai a
b rach mt ming to pha trc bung. Mt lao nhm, nhng kho
noi lao ngu hay ang thc. Nc dai chay ra t khoe ming, gp
bui bn, ong lai thanh mt dong en en, lun co vai con rui
bam hoc bay ln bn canh.
Mt ngi cung lang cho bit v lao, - ngun sng, ngi
thn duy nht con lai cua lao, - b bnh cht cach y na nm.
Th la lao m ra b v, khng ni nng ta, phai n xin n
nhng nha trc y lao vn thng quen chi mng. Nh ti a
noi, moi ngi ai cung ghet lao, y th ma n xin nha nao - du
thai ke ca lao xc - ngi ta cung phai cho lao, vi l do d
hiu la tng kh lao i cang sm cang tt. Con chnh quyn xa
th v khng th co ngi cht oi trn a phn mnh, anh
trch cng quy tr cp cho lao, nhng ln nao lao cung em gia
na i ly ru ung say b t.
Vn nm yn trn cat bn, lao Ha ngng u, t t m i
mt o ngu nhn ti. Lao nhn rt lu, chc chc lai nhu may
nh c nh ti la ai. Cui cung lao nh ra:
- , , chao anh quan Ha Ni... Chc lai phai i b t ga My
Ly v ha? Ngay xa... e, e... ngay xa ta bt phai lp ring cho ta
mt ga xep canh nha... e, e... Anh bit iu y ch?

TUYN TP TRUYN NGN

95

Ri qua yu, lao lai guc xung trong t th cu.

Cach y khng lu, nhn c th nha, ti rt ngac nhin
khi c tin lao Ha vn cha cht. Th ra lao sng lu hn ti
tng.
Din Chu, 13-1-1984

THAI BA TN

96

MT NGI VT I

Hu, ngoai nhng chic xe lam chay du ma dut nha khoi

mu mt va ku tanh tach tng trang dai nh sung may, phng
tin i lai chu yu trong thanh ph la xch l va xe ap th. Xe
ap th mi xut hin my nm gn y, thoat trng d lam
ngi ta mt cam tnh, nhng ri nhn mai cung quen. Va lai, cai
chnh la s dung no thun li va re. Ch cn bc ra ph, gi tay
la lp tc co ngay my chic xe oi vic cung ap n mt luc.
Anh chon mt chic trong s o, thoa thun gia ca - mt, ba hoc
nm ng tuy i xa hay gn - ngi ln pooc-ba-ga pha sau
(thng c lot bng mt ming mut boc vai nha khach ngi
cho m, va phn bit vi nhng chic xe ap bnh thng,
ngha la khng ch ngi ly tin), th la ngi kia se ch anh i.
Nu anh la khach t xa n, anh ta se kim lun ca vai ngi
hng dn tham quan thanh ph. Anh hoi bt k iu g, k ca
vic ring t, anh ta cung sn sang tra li, tt nhin trong thm
tm hi vong rng anh se tra thm t tin cho cai loai dch vu o.
Ln y, hai ngay sau khi n Hu, lam xong nhng vic cn
lam, ti quyt nh i thm cac lng m ni ting cua C ,
trc ht la Lng Khai nh. Va ti a chon cai phng tin giao
thng tuy th s nhng thun tin va re tin nay.
Thng thng, nhng ngi ngh khach san "Sng Hng"
nh ti, i tham quan bng xe con, t buyt, hay bet ra cung
bng xch l. Cho nn, thy ti t khach san bc ra, lai n mc
nghim chnh, eo may anh, ngi ap xe th b ti ra hiu dng

TUYN TP TRUYN NGN

97

lai co ve ngac nhin khi nghe yu cu ch ti ra lng Khai nh,

cach y hang chuc cy s, va ch xem xong ch lai khach san.
Tuy nhin, hai phut sau, chung ti a ln ng. Anh ta ngi ap
pha trc, ti ngi sau, hai chn bung thong hai bn - ung nh
nhng tay n chi "ban a".
Anh ban ng cua ti la ngi t noi, vi ve mt am am
nh ang suy ngh iu g y kho chu. Sau vai cu m u
mang tnh ngh nghip ma anh ta phai min cng trao i vi
ti, hu nh anh ta khng noi g thm. Tra li cac cu hoi cua ti,
anh ta hoc ch m ting mt, hoc l nh khng nghe thy.
iu nay a lam ti - mt ngi to mo - hoan toan tht vong. Va
ti a bt u hi hn v cai quyt nh lang man cua mnh.
Hm y tri ep, canh vt kha nn th, ch tic ng lm
dc va nhiu luc ti phai nhay xung un xe tng oan kha dai.
Anh kia - con tre nhng gy yu, da en, ngc lep nh ngi b
ho lao - nhn ti vi ve bit n, nhng vn im lng mt cach
bng bnh. C th, chung ti i tip.
- Anh co ln xem khng? - Ti hoi khi hai chung ti n ni,
dng xe, ngi vao mt quan giai khat.
- Khng.
- Th ti phai anh ch y a?
- Khng sao, - anh kia ap. - ng c xem bao lu tuy thch.
Ti i.
Mc du ti con tre, co khi con t tui hn, nhng anh ta vn
goi ti bng ng. Co le bng cach y, anh ta mun bc l thai
khng thin cam cua mnh i vi ti chng?
So vi cac lng khac, lng Khai nh c nhiu ngi noi
n va hay ti tham quan hn ca. K cung co l do cua no. Toan
b khu lng c xy trn mt ngon i t chn ln nh phai
hn mt trm bc a ln. y cung la lng duy nht co xac nh
ch chn ngi cht - tc la ngay di ngai vang ma trong o bc
tng toan thn bng ng ma vang cua Khai nh ang ngi.
Phong m c trang tr tht lng ly, vi nhng net cham tr va

THAI BA TN

98

nhng hnh ghep s ht sc t mn. Nghe noi phai nhiu ngi,

nhiu nm mi lam nn cai tac phm ngh thut c ao nay. Va
cung nghe noi khng t ngi phai cht v no.
Vao phong m, khach phai bo giay dep ngoai, i nhe, noi
khe va nht thit phai nghe mt ba gia ngi be nho ngi canh
ca nhc nh nhng iu cn thit v ni qui tham quan, hoc
mi anh mua bu anh, thuc la, nc ngot - nhng th ba ta a
sn trn mt chic ban con bn canh. Nu anh i mt mnh va
cn ngi hng dn, ba ta se lam iu o va tra li mt cach y
u, t m tt ca cac cu hoi cua anh. Tt nhin, sau o anh se phai
tra tin cng cho ba ta.
Khi ti xem xong quay xung, anh ap xe th cua ti vn
ngi ch cu, tay chng cm t ln goc ban, hai mt lim dim chc ang ngu gt. Thy ti, anh ta cung chng to ra mng, tuy
ti bt anh ta ch a kha lu.
Mt tri a nga sang pha Ty, nhng vn con kha nong va
ngt ngat. Anh ta ng dy, bung bung vao i lp xe.
- Ngi ngh a, - ti noi. - Chc na mat hng v. Anh khng
vi ch?
Anh ta lc u, lai min cng ngi xung. Ti goi hai a
banh va hai cc nc ngot.
- Anh la dn y, chc xem lng nay nhiu ln lm ri nh?
- Ti hoi, hi vong anh ta se bt chuyn.
- Mi hai ln. Luc con be va nm kia.
- Sao t th?
- Ti khng thch.
Hai chung ti lai ngi im. Mt luc sau, anh ta cht hoi ti:
- Hm nay, cai ba ban bu anh co hng dn ng xem khng?
- Khng.
- Cung khng k ng nghe ai xy va bao nhiu ngi a cht
trong khi xy cai lng nay?

TUYN TP TRUYN NGN

99

- Khng, - ti ngac nhin nhn anh ta. - Sao anh lai hoi th?
- Chng sao ca. - Anh ta ap, bt ng tr nn ci m, khng
lm l nh trc. Nhng mt anh ta l mt ve gin d c ac.
Ti oan anh ta ang co iu g o mun noi ra cho nhe ngi. Va
ti kin nhn ch i.
- Tic la ng khng c nghe ba ta k, k mt cach say sa
va thch thu, v cai cht th tham cua ng ni ba ta nh th nao...
- Im lng mt luc, anh ta th dai noi tip: - Va cung la ng ni cua
ti na.
- Ra ba ta la ngi ba con vi anh? - Ti hoi.
- La ch gai ti.
- Va ng ni cua anh la mt trong nhng ngi xy lng
nay...
- Vng.
- Va xy xong a b chnh Khai nh git cht?
- Vng.
Ti khng hoi g thm, ch im lng ngi ung nc, ch anh
ban xe th t k tip. Ti a tip xuc vi nhiu loai ngi, trong
nhiu hoan canh khac nhau, nn bit gn nh chc chn rng
trong nhng trng hp th nay, ngi noi chuyn se chng bao
gi chu ri anh, nu cha k ht cho anh nghe nhng g anh ta
va nhc n.
Qua ung th, mt luc sau, ngi ban ng cua ti ln
ting, ve trm ngm nh t noi vi mnh nhiu hn la noi vi ti:
- Cung v cai lng nay ma ti va ch ti gin nhau y, thm
ch con t nhau na. Ch ti la mt ngi tt, rt tt, ch khng
phai loai vt i nh ti. Khng chng, khng con, sut i ch
vy nui em, ri em ln - giup cac chau. Th ma, ng bit
khng, ch ti lai lam cai cng vic... - anh ta dng lai tm t, cai cng vic khn nan y. Tc la t nguyn m ngay hu ha cai
thng a git ng ni mnh. Quet nha cho no, lau chn, phui bui
cho no! Va ma mai thay, lai con say sa k cho ngi khac nghe

THAI BA TN

100

vic no a git ng mnh th nao! Ti khuyn ngn, ti cm,

nhng ch ti co l le ring cua mnh, va cho mai ti nay vn c
tip tuc lam cai vic nh ng thy. Tht xu h! Tht nhuc nha!...
Ti vn ngi im, to mo lng nghe.
- ng xem, th th hoi con chu sao ni. C ngh n canh ch
ti xun xoe trc noi, ho khng dam ho, noi khng dam noi, ma
ti thy ln ca rut. Nhiu luc ti nhng mun leo ln, gia co
sung, lia cho no, tc la cho cai tng bng vang hay ma vang g
o cua no, vai bng vao mt. Ti la ngi dt nat, khng hiu g,
nhng cung bit rng luc lam vua, hn la mt thng ban nc va
a gy khng t ti ac cho nhn dn. Th ma tai sao by gi ngi
ta vn ua nhau n y chim ngng hn? Ma vn phai leo
ung mt trm bc mi c nhn hn! Phai nhn ln, phai nn
th! Phai dep ngoai ca! Phai co gi, co ngay! Co ung la bt
cng khng? ung, bt cng! Mt s bt cng c t ln ngai
vang! Ti tht khng sao hiu ni. Trc kia, thng My, thng
nguy la mt nhe, nhng by gi cac ng - Vit cng, Cach mang, sao cac ng con chu th? Lai nghe noi th gii nh bo vao y
hang chuc triu bac t ve thm cho no na. y, ng noi ti
nghe i, v sao, v sao lai th? Ti tht khng sao hiu ni!
- V ng nhm ln gia vua Khai nh va tng vua Khai
nh. - Ti bnh tnh ap. - Cai ngi ta n y xem khng phai
la con ngi cu th nao o cung nhng vic lam xu tt cua ng
ta, ma la mt tac phm ngh thut do nhn dn tao ra...
- Ha, ha, ha! Tac phm ngh thut! - Anh ta ci to ngt li
ti. - Vng, nhng le nao ng khng hiu rng chnh nh cai tac
phm ngh thut y cua ng ma no sng c qua cac ch ,
sng cho ti ngay nay va se con sng na? Th mi la vua! Th
mi la Khai nh! Hn a bit anh vao ch yu cua ngi khac.
Hn la con mot, bit bam vao ban th t tin ngi khac ma sng.
My ai d vt bo t tin mnh v mt con mot? Nn con mot y c
ang hoang ma sng. Ma sng u, sng th nao c ch? Ha,
ha!... - anh ta ci to nh mt ngi in, ri ngng mt giy,
anh ta lai noi tip: - ng khng y thy cai mt thng Khai

TUYN TP TRUYN NGN

101

nh ang vnh ln a? V no bit khng nhng no c an toan,

cung phung chu ao, ma no con la n nhn, hay ung hn la
ngun sng cua nhiu ngi khac. Nh ch ti, chng han...
- Va ca nhng ngi ap xe th ch khach tham quan na, ti chm choc, kho chu v cach noi va li lp lun k la cua anh ta.
- Vng, ca ti na, - anh ta cut hng, cui u th dai. Nhng ti th noi lam g. Ti la mt ngi vt i. Ti la con s
khng, con s khng ca vi nm cai ming n trong nha. Ti ghet
ch ti nh th, nhng ti a lam ng v ti thnh thoang nhn
tin giup cua ngi ti ghet... Vng, ti la thng vt i. Ti
khng bao gi t ti ngang hang vi ch ti, vi cac ng. Cac ng
phai khac, phai khac c... ng noi cho ti hiu i, noi i!...
Anh ta nhn chm chm vao mt ti, mt mu mao nh
mun khoc. Ti ly lam tic a anh vao ch yu cua anh ta. Ti
tra tin ri ng dy, khng mun keo dai thm cu chuyn.
Chung ti lai ln xe. Khng ai noi thm vi ai mt cu nao
na. ng tr lai thanh ph kho i hn, nng gt, nhiu dc
ngc. Va ln nay, hu nh chung ti i ch hn cho nhau. Ti
ngi trc cong lng ap xe, con anh ta, con ngi vt i y, ngi
pha sau, thnh thoang lai nhay xung un xe cho ti.
Hu - Ha Ni, 1982

THAI BA TN

102

MT CHUYN GN GING NH T

1
Ngoai ca s ma vn ri ra rch.
a thanh l, my hm nay m nao ho cung nm oc truyn
cho nhau nghe tht khuya trc khi ngu. Ho la hai giao vin ph
thng c s hai tnh khac nhau v Ha Ni d lp bi dng giao
vin day gioi do B t chc. Ho c xp cung phong. Mt ngi
cao to, da ngm en, t noi, trng ging mt anh nng dn nhiu
hn la mt ng giao. Con ngi kia th trng mp, co b ria ta
rt cng phu, tnh tnh ci m nhng d lam ngi ta kho chu, v
noi chuyn vi ai, chc chc ng ta lai v vao vai, thm ch vut
ca toc ngi y. Ho cung tui bn mi lm, cung day vn,
nn thng cu chuyn cua ho du co bt u bng tai nao, cui
cung cung quay v cai tai ho thch la vn hoc. m u tin
vi nhau, ho thc n tn sang tranh lun mt vn g o.
m th hai vn vn y, co iu n mi hai gi th bn m
tng yu cu im lng. m th ba, ng thp trng mn c
u v cun Ga Kh cua xtiepxki. Th la ca hai ngng tranh
lun, lun phin oc cho nhau nghe.
m nay, sau khi oc ht oan Natalia Philippna mi
khach n nha thng bao quyt nh se ly ai, va o mi
ngi buc phai k mt chuyn xu xa nht xy ra trong i
mnh, ng thp trng up cun sach ang oc gi ln bung, hi lu
t l nhn ln trn nha ri noi:

TUYN TP TRUYN NGN

103

- xtiepxki ung la thanh tht. Bay ra cai tro chi c ao

y, ng ta a dn ep, bt nhn vt phai t bc l ht tnh cach
cua mnh. Khng trn vao u c. Thanh tht!
- Theo ti th nha vn ngh ra canh y chnh la ngi oc
suy ngm v ban thn mnh, - ng ban cung phong va ap va
ngo nguy trong chic chn day ging bn, - t ngi oc
nh lai... ng ta goi la g nh?... mt chuyn xu xa nht mnh a
lam trc y. Ma ch mt mnh vi quyn sach, vi lng tm,
nn khng cn va khng th pha chuyn ra t quang cao nh
ng tng Yepanchin no.
- Mt vic xu xa nht... Th anh co ngh rng chung ta ai
cung a tng lam mt vic xu xa nht nh th sut i phai
n nn hi li khng?
- Co. Tt nhin la mi ngi mt mc khac nhau. Va lai,
vn con phu thuc vao thai cua tng ngi i vi vic
mnh lam.
- Ngha la anh cung co mt chuyn kiu y?
- Vng.
- Th th anh k i.
ng kia khng ap, hi lu nm im lng nghe nhng giot
ma ang ri u trn mai. Cui cung ng ln ting:
- Chuyn a lu. Cung chng co g c bit. Ma thi hm nay
khuya ri. Ngu i.
Ri ng vi tay tt en. Ca hai cung dui ngi, keo chn ln
tn mui va t o chng ai noi thm vi ai mt cu nao na.
Nhng cha y ba mi phut sau, khng hiu sao ng ta
lai goi ban dy va k mt mach khng ngh cai vic ma ng cho la
xu xa, ti t nht ng ta a lam trong i mnh.

2
Chc anh a gp khng t nhng gia nh bt hanh phai nui
mt ng gia bai lit toan thn, nhng tng ngay mt hay hai se

THAI BA TN

104

cht, y th ma nm thi ca tht, ngi bnh lun ming cu tri

cho c cht ma chng cht cho, con con chau th bo b cng vic
lam n, thay nhau thuc thang chm soc bn cai xac ang bc
mui y ht thang nay n thang khac; hoc phai gi mt ngi
in trong nha; hoc trong hang chuc nm tri phai nui mt
quai thai gm ghic ma ring s tn tai cua no a la mt s s
nhuc i vi ca no ln nhng ngi xung quanh. Ngay xa gia
nh ti gp phai canh nh th.
Nha chung ti ng ngi - hai b me, sau con. Ti th ba,
trn ti la hai ng anh, tip n hai em gai, va cui cung la a
con ut, con trai. Chnh no, cai thng ut y, a mang lai cho gia
nh ti bao ni su mun. Lot long, no a la mt a be d dang.
Chn tay no be t, nhng bu lai, u va bung lai rt to, trng
ngi no nh c lam bng hai qua da hu mau vang ghep lai.
a th, ln bn tui, sau mt cn cam lanh t ngt, no b lit
hoan toan. n ngu, a ai va moi sinh hoat khac u mt ch.
Khng noi anh cung hnh dung c no a tac ng n cuc sng
cua mi chung ti nh th nao.
Sut ngay me ti ngi chu chc bn no, luc quat cho no ngu,
luc a cc nc, vin thuc hoc b, thay ao. B ti lun cau
co i ra i vao. Con ti h co c la trn nha khoi phai sai lam
nhng vic chng thch thu g. Gia nh ti a tm u moi cach
chay cha, th u cac loai thuc, nhng u v ch. Cung may ma
trong lang co ng bac s v hu. Co chuyn g cn la co th mi
ng ta lai nha, khoi phai a i bnh vin huyn cach nhng
mi my cy s.
ng nay la mt ngi tt bung, gioi chuyn mn, tuy cha
n tui, nhng c ngh vic v mt kem. Chnh ti a nhiu
ln nhn thy ng ta nhm ln dao keo, cho kim vao ng tim
thuc th m vao tay, va ti ngac nhin t hoi sao ng ta co th
lam c ngh cha bnh trong chng y nm ma khng xay
ra tai nan nao. Thng th theo li yu cu khn thit cua me ti,
ng ta n nhng khng co cai ve lo lng, vi va nh i vi
nhng trng hp khac. ng ta ung nh hut thuc, ung nc
cho n khi me ti phai my ln a mt cu khn mi bt tay

TUYN TP TRUYN NGN

105

vao vic. ng ta xem xet mt cach min cng cac th bnh do

me ti k ra. Cung min cng nh th, ng ta s tran, nghe tim
hoc tim thuc, tuy tng luc, ri lai ung nh hut thuc, ung
nc va ra v, sau khi an ui ca nha ti rng khng co g phai lo
lng, rng thng be se sng. Ma con sng lu.
Th y... Sao, anh vn nghe ti y ch? - Ngi k chuyn
bng dng lai hoi, va khng ch tra li, a lai k tip, giong u
u nh cu.
La ngi m tn, me ti bo nhiu cng cua i l nha chua, co
ln con i xem boi. Hm y v nha, me ti thm th noi vi cha ti
rng o la cai hoa ma s phn bt gia nh ti phai chu, rng
thng em ti ang ganh thay cho ca nm anh em con lai moi s
thua thit, moi bnh tt, va rng v th, cn phai chm soc,
thng yu no hn. Nu no cht, lp tc tai hoa se thi nhau
xung u chung ti. Anh th tng tng xem, thng em khn
kh cua ti a nghe lom c iu o. Tht khng ng, mi chn
tui va m yu nh th, no khng nhng hiu c nhng li
nham nh y, ma con bit li dung chung lam kh chung ti
thm na.
No bit anh vao im yu cua me ti li dung. No bt
u lam mnh lam my, cau gt, bt moi ngi phai thc hin cac
yu cu cua no, ca nhng yu cu v ly nht. Trc kia, khi cn
g, no con hoi xin t t va kin nhn ch ngi mang ti. Con by
gi no ra lnh, ma bt phai lam ngay khng chm tr. i vi
chung ti, anh ch no, no cung thay i hn thai . No tin vao li
boi toan, va ngh rng chnh v chung ti ma no phai kh nh th,
v vy no t cho mnh quyn c n bu xng ang. Khng t luc
no con dam noi hn, nhng v thng me, chung ti anh phai im
lng chiu no, ch no u bit rng trong sut bao nm nay chnh
no a u c bu khng kh m cung vn co trc y trong gia
nh. Cung chnh v no ma hai ng anh ti khng ly c v, v
cac c gai s sau nay, b me ti cht, phai nui no.
Anh em chung ti a phai sng nh th trong mt ngi nha
lun sc sua mui bng bng va ct ai, khng ting ci, khng
khach kha, nhn mt ai cung nh ang co iu g hm hc, bt
tin nhng khng noi ra c. Ma u ch mt vai nm hay nm

THAI BA TN

106

nm! Trong trng hp y, liu anh, anh se cam thy th nao?

Chung ti kho chu, ngt ngat, hn th. Tuy khng noi ra ngoai,
nhng trong long chung ti thu ghet no. No la tn bao chua t hon
nhng tht khung khip i vi ca nha.
Tt nhin, chung ti bit khng phai no la ngi co li. No
con chu kh s va au n hn chung ti hang ngan ln. Co le se
khng ung, nu noi chung ti khng thng no. Du sao no cung
la em rut. Nhiu khi nhn no nm thoi thop trn ging - mt
hnh thu quai d, nht nhat, chc chc lai co rum v au n ngoai cai cam giac kinh s ban nng, ti con thy nao nao chua
xot, va t hoi, phai chng th nay goi la sng? Va v c g no sinh
ra phai chu nhng au kh nh th, va ri chnh no lai gy
au kh thm cho ngi khac, nht la me ti, mt ngi phu n
tuyt vi a b mu quang bi tnh mu t thing ling, bt chp
tt ca, vn yu no mt cach chn thanh, v han? Phai noi rng,
cung chnh nhng luc nh th, bt cht ti a bt gp mnh ang
co y ngh rng tt hn ng nn chay cha, c noi cht i,
hoc thm ch lam cach g o no cht i con hn. Cht i
vnh vin chm dt s tn tai v ngha cua no, chm dt nhng
au n trin min ang day vo no, va cung trut bo ganh nng
cho ngi khac. o la nhng y ngh ti li, ti bit th, va ti a
thm xu h, t trach mnh khng t. Nhng bit lam th nao
c, khi o la nhng y ngh co tht va a bt u dai dng am
anh ti?
Anh bit y, y la mt vn t nh. Xet b ngoai, ai co
th chp nhn c y ngh mong ngi khac cht, nht lai la
ngi thn mnh? Nhng mt khac: co nn chng vt va nui
sng mt ngi ch ct ngi y keo dai thm au kh va gy
au kh cho ngi khac? Anh oc Ti ac va Trng phat ri ch?
Cung cua xtiepxki y. Trong o, trc khi git mu gia cm
ang ghet, anh chang Raxcnhicp b lng tm cn rt khng
t, cung chnh bi cai mu thun trn. Luc y, du cha h bit
Raxcnhicp la ai, khng la ngi co u oc trit ly, ma ch la
cu hoc sinh lp mi, nhng ti cung co nhng suy ngh tng
t. Co iu, xin th vi anh rng ti khng bao gi co y nh git
no. T tay ti th khng, anh c tin nh vy. Nhng nu no b

TUYN TP TRUYN NGN

107

bnh nng hay gp tai nan ma cht th co le ti se khng bun

lm. Con anh, anh ngh th nao? Ngu ri a? Hay rang nghe ty
na, cu chuyn sp kt thuc ri.
Mt hm, co oan vn cng tnh v biu din lang ti. Thi
y o la mt hin tng him co nng thn. Mc du tri ly ry
ma phun, ngay t tra a nghe trng ni bp bung. Tre con t
cac lang bn keo n ngi cht ca bai. Chung ti cung cm nc
sm chun b i xem. Bt ng, sau ba n ti, nghe moi ngi
ban tan, thng em ti oi c i, lam ai cung ngac nhin, v t
trc ti nay cha bao gi no ra khoi nha. Hi lu me ti la li
thuyt phuc rng no khng th i c, rng tri ma lanh, rng
vn cng khng hay, vn vn. Nhng no nht nh khng nghe.
n khi ng anh ca ti bc mnh quat no, no re ln khoc va bt
u tun ra mt trang dai nhng li lao xc, thm ch con doa
tai hoa xung u chung ti nh li thy boi a noi. ng anh ti
gin, cang quat, no cang khoc to, cang tru treo nhng li cay c.
Tng co chuyn g xay ra, hang xom keo sang rt ng,
trong y co ng bac s no. Luc ra v ai cung lc u im lng.
Cui cung, bit khng th lam g hn, me chung ti van lay moi
ngi nhng b. Anh co bit chung ti a no i bng cach nao
khng? Bng cang, ti va mt ngi na ly vong lam cang, cang
no ra bai, me ti cm non leo eo i bn canh. Khng noi anh
cung bit ti phai kho chu va xu h nhng nao khi hang trm
con mt va kinh hai va to mo ht nhn thn hnh quai d nm
trn vong, lai nhn ti, anh trai cua cai thn hnh quai d y? a
my ln ti nhng mun ht cang xung t ri bo chay, mun ra
sao th ra. Cung may la mt chc sau, ung nh ti d oan, cha
xem c g - ma lam sao no co th xem c g trong tnh trang
y - no a oi quay v. Ngay m y, nh me ti bao trc, no ln
cn st nng.
ng bac s lai c mi sang. Nh moi ln, ng ta ung nh
hut thuc, ung nc, va vn khng chu thm bnh cho ngi
m chng nao me ti cha nm ln bay lt a mt cu khn.

THAI BA TN

108

Ln nay ng ta kham rt lu, sut bui khng noi cu nao. Cui

cung, ng ta ng dy, bao phai v nha ly thuc, va trong khi
ch, chung ti phai un nc si chun b tim.
Mt chc sau, ng ta quay lai, cung me ti ngi bn thng be
vi chic khay trang men trn co t cac lo thuc va b ng tim
a luc. Me ti goi ti ra ngoai, nh lam vic g y. Khi ti bc
vao, ng bac s a hut xong thuc vao ng tim va ang gi gi no
trc n xem g o. Trn khay, lo khng nm chong ch. Ti
cui xung cm no ln tay, nh ct dung lam lo ng mc, nhng
v tnh oc dong ch ghi trn lo thuc, ti sng s ngac nhin va
tht ln:
- Bac T!
Nm y ti ang hoc lp mi, tuy cha nhiu nhng ti
cung bit c i iu v nganh y va dc, t ra u hiu rng
th thuc ng ta sp tim khng nhng khng cha khoi bnh
cho em ti, ma ngc lai se lam no cht. kim tra, ti cui xem
chic lo cha boc bn canh. o la th thuc cn tim ma trc o
ng ta a noi vi me ti. Th ra ng bac s gia kem mt a nhm
thuc!
- Co chuyn g th, cu? - vn khng quay lai, ng bnh than
hoi ti.
ung luc y, mt y ngh bng loe ln trong u ti.
- Da khng, chau ch but ming goi th, - ti ap ri lng le
bo ra ngoai.
Ba ngay sau, a em khn kh cua chung ti cht. Theo li
ng bac s th do b sng phi qua nng.

3
Ngi k chuyn im lng kha lu, cho n khi t ging bn,
ng ban cung phong phai ln ting hoi, chc st rut mun nghe
tip.

TUYN TP TRUYN NGN

109

- Ri sau th sao?
- Chng sao ca. Gia nh chung ti bt u mt cuc sng
mi, bnh thng nh bao gia nh khac. Cung chng tai hoa nao
giang xung u chung ti nh me ti vn thp thom ch i.
Moi vic u tri chay tt ep, c nh chng ai con nh ti thng
em ut bt hanh va nhng nm thang nng n trc o. Sau nay
ti nghim rng chung ta, con ngi, mi ln gp iu g kho chu
trong cuc sng, chung ta thng mong no chong tri qua qun
i. Qun mai mai. Nhng co qun c hay khng th lai la
chuyn khac. C ly ti lam th du. T y n nay a bao nhiu
nm tri qua, th ma ti vn lun dn vt, suy ngh v vic mnh
lam. Co luc ti t cho mnh v ti. Luc ti lai ngh ti la mt ke
git ngi, v du sao ti cung a l i ng bac s tim nhm
thuc lam cht em ti, nu qua tht ng ta nhm thuc. Con nu
ng ta khng nhm ma chu y lam th chm dt bi kch cho gia
nh ti chng han, th ti cua ti lai cang ln hn, v ti a
nhung tay vao ti ac, du gian tip.
Th y, ti la ngi thao bo c ganh nng cho ngi khac,
nhng v tnh lai cht ln vai mnh mt ganh nng khac, mt
ganh nng v tinh thn ma co le sut i ti phai ganh chu... Luc
nao ti cung co cai cam giac cua Raxcnhicp sau khi git mu
cm gh tm. Ti nhng tng se khng bao gi noi l vi ai
iu nay, th ma hm nay... Nay, theo anh, ti lam th co phai la
mt ti li khng nh?
ng kia va tr ngi va ap:
- Ti khng bit. Nhng chuyn cua anh nghe gh gh th
nao y. Co cai g o phang pht xtiepxki. oc ng ta hp dn
tht y, nhng khng hiu sao ti vn khng thch lm. ng
ta, moi s kin, moi nhn vt u c y ln thai qua, n mc
hu nh phi ly, bnh hoan. Chuyn cua anh cung th. Nghe anh,
i luc ti c tng nh ang nghe mt cu chuyn cua t hoc
gn ging nh t, vi nhng nhn vt y b him. Nh cai ng
bac s mu kia cua anh chng han. Phai chng chnh ng ta a git
a be? o la mt cu hoi. Nhng v sao phai git, khi ng ta

THAI BA TN

110

khng lin quan g ti gia nh cac anh? o cung la mt cu hoi.

Tt ca nhng iu y rt hp vi tinh thn nhn vt cua t...
- Nhng y la chuyn tht cua ti, - ngi k chuyn ct
ngang, co ve hi pht y. - t chng dnh g ti no. Con quan
im cua anh v vn hoc va v t th cn phai ban na. t v
cung v ai. Nu anh khng hiu hay khng thch cai g y th
khng phai lo li cua ng ta. Theo ti, vn hoc cn phai th, phai
nh t, ngha la lam ngi oc xuc ng n tn ay tm hn,
du co phai bng ca nhng yu t ma quai, bnh hoan nh anh
noi. Con hn cai th vn chng trn tru, nhat nheo ang tran
ngp sach bao hin nay. Tic la khng bit vit vn, ch nu bit,
ti se i theo ng cua t, va truyn u tin - da trn cu
chuyn hm nay ti k chng han - ti se goi bng cai tn y y
ngha: Mt truyn gn ging nh t! Nghe cung c y nh?
Sao, a ngu ri a?
Khng co ting tra li. Bn ngoai ma vn ri ra rch.

Nha Trang, 1984

TUYN TP TRUYN NGN

111

MT VN NGUYN TC

n Quang Ninh ln nay, tht la may, ti lin c b tr i X

vi mt oan can b ch ao san xut cua mt x nghip hai san.
X. la mt ao ln nm xa ngoai bin, cach th xa Hng Gai
hn mt trm kilmet. bin th la xa, va lai, khu vc nay
thng co song d, nn noi chung ra c y khng phai d,
nht la vi nhng ngi khng co mt muc ch tht s cn thit
nh ti.
Chung ti xut phat t rt sm. Thi tit tht tuyt. Con tau
chn mi ma lc, tuy nho nhng kha chc, nhe nhang lt trn
mt nc trong xanh, gn nh tnh lng. Bui sang, vnh Ha
Long co ve ep k la, va th mng, huyn b, va nh co cai g
y nh nhanh, trong sang. Ln u tin trong i ti c tn
mt nhn thy mt tri moc trn bin. Luc u la mt vt sang,
nhng ch my phut sau a nhu ln hnh mt chic banh m dai,
mau o rc. Tau vong qua mt ngon nui a, khi qua ti u bn
kia th chic banh m o a la mt chic mm khng l c nung
o, va v b che bi mt mang mong sng mu cha tan, nn co
th nhn rt lu ma khng b thy choi mt.
Cung i vi ti t Ha Ni xung co mt anh nha bao tre. Ln
u i bin, lai c chng kin mt canh ep nh th, anh ta
khng ngt tht ln nhng cu than phuc, chc chc lai quay
sang hoi ngi lai tau iu g o. Ngi lai tau, mt ng g vui
tnh, sn sang giai ap moi thc mc cua anh ta. Thc ra v bin,
ti cung chng bit g hn, nhng v khng mun to ra qua ng
nghch, ti ch lng le quan sat va lng nghe.

THAI BA TN

112

Qua Quan Lan, anh ban nha bao ch nhng chic coc ong
thanh vong tron rng trn mt ch nc nng va hoi o la g.
Ngi lai tau giai thch o la cach dn chai bt sam. Sam bin
vung nay rt nhiu, thng bng chic a to, nu bit ch bin,
se la mon n va re lai va ngon. Mt c im kha k la cua
ging nay la bao gi chung cung i co i, mt con c, mt con
cai, va thng dnh cht vao nhau. Ngi ta bt chung tng i,
ban chung cung tng i, va thm ch lam tht chung n cung
tng i, tht con nay trn ln tht con kia. t khi gp ring tng
con, ma co gp cung khng ai bt, v cho y la im g.
- Tuyt! Tuyt diu! - anh nha bao ku to mt cach hn
nhin. - Nu ti la nha th, ti se vit ngay mt ban trng ca
lm li v nhng con sam k diu nay. Th nao cung phai mua mt
i mang v Ha Ni.
- treo ln tng lam biu tng tnh yu, hay cho ca i
uyn ng y vao xoong luc nhm ru? - Ti hoi ua lai, lam
anh ta phn nao hi cut hng.
Tau chung ti c th i, i mai - chm chm, u u, vt
ht ao nay n ao khac. Ti co cam giac nh vnh Ha Long la
v cung v tn, va chung ti se khng bao gi thoat ra khoi cai
bat trn ri rm nhng ep m hn nay. Thnh thoang lai xut
hin nhng chic thuyn con ang nep vao chn nui a hoc
ng chi vi gia vnh. Ti ngac nhin khi thy trn thuyn co
ca tre con, rt nhiu tre con.
- Mi thuyn la mt gia nh y, - ng gia lai tau bao ti. Tre con sinh ra va ln ln ngay trn mt nc, co khi hang thang
lin khng t chn ln b.
- Th t lin ho khng co nha a? - ti hoi.
- Phn ln la khng.
- Ho sinh sng bng cach nao?
- Bng cach dn chai vn sinh sng. anh ca i gao. Khng
i c gao th n ca tr ba. Khng co ca th nhn.

TUYN TP TRUYN NGN

113

- Va tre con khng c i hoc?

ng gia khng noi g, chc cho cu hoi cua ti la tha va ngc
nghch.
- Sao ho khng lam nha t lin, hang ngay ra bin anh
ca ri quay v, trong mt hp tac xa nao y chng han, va n
gao Nha nc?
- Cai y th anh phai hoi ho mi bit c. o la mt iu
kho hiu, cung nh ngi ta khng hiu tai sao co dn tc min
nui thch nay y mai o, mi nm lam nha mi my ln.
- Du sao, sng th cung rt lang man, - anh nha bao ln
ting.
- Vng, nhng khng n mc anh tng u. - ng gia
trm ngm ap. - Thang trc co hai v chng cai nhau, ri anh
nhau, va cung nga xung nc. Chnh mt ti nhn thy. Con
nm ngoai th mt a be nm tui m dy i ai, ri xung
bin, thuyn c tri ma b me ngu qun khng hay.
Chung ti khng ai noi g thm. Mt luc lu sau anh nha bao
hoi:
- i X. co thng gp tai nan khng bac?
o la cu hoi khng t nh ma khi i bin ngi ta tranh
nhc ti. Tuy nhin ng gia lai tau vn vui ve ap:
- t thi, nhng cung co. Gn y nht la ln m tau nm
kia. Cung cua cng ty chung ti. Ca tau sau ngi, ch mt ngi
sng sot. Anh ta ang ngu kia, - ng ht ham ch mt ngi ang
nm ngu trn chic ging nho bung lai, ngoanh mt vao
tng - Mt mnh gia bin ba ngay ba m lin. May tri m,
gio thun nn mi dat vao b...
- Ba ngay ba m? - anh nha bao tht ln. - Kinh khung
tht... Nhng v sao tau lai m a?
- V gn ti X. th thi tit bt ng thay i, bin ni song ti
cp bay, cp tam, ma tau th qua cu. Cung mt chic chn mi
ma lc nh tau nay. Anh ta bi gioi, lai khoe nn mi sng sot.

THAI BA TN

114

Trng tram ch bin thuy san X., va ri v hop t lin,

nay tr lai ao. Bin y ma, anh ban tre a, khng bao gi cung
ep va m a nh th nay u. Ri chc na anh se thy... Ti s
hm nay tri tr chng. Co th chung ta phai nm lai ch u o
mt vai ngay khng chng.
Qua ung nh ng noi, va ra ti ca vnh, tau chung ti
gp song ln khng dam mao him i tip, anh quay lai tru
canh ao Ngoc Vng.
m hm y, moi ngi ln ao ngu - Ngoc Vng cung co
mt tram ch bin thuy san. lai tau ch co ng gia lai tau,
trng tram X., - con ngi a sng sot sau ba ngay ba m mt
mnh gia bin - va ti. Ti xin lai tau khng phai khng co
muc ch.

*
Trng tram X. a ngoai bn mi, be va gy, co khun mt
en, anh lai v song va gio bin. Anh t noi, i mt be, lai t khi
m to, nn d gy cho ngi ngoai cai cam giac kho gn, ngai
ngai.
n xong, ng gia lai tau chui xung khoang ngu ngay, co le v
mt. Con ti va anh trng tram th ra ngi trn ct neo trc
mui tau.
m thang t, tri nhiu sao. Ngoai bin, hnh nh sao to va
sang hn t lin.
Chung ti noi chuyn vi nhau v thi tit, v vu ca nm
nay, v Ha Ni, v tnh hnh bin gii. Noi chung, cu chuyn ri
rac, phn ln gm nhng cu hoi va nhng cu tra li ngn gon.
- Anh co th k qua, bng cach nao anh thoat cht ln m
tu nm kia c khng? - Cui cung, ti hoi iu ti quan tm.
- Gp may thi, - anh ap. - ung gia luc song d nht th
may hong, con tau khng con lam chu c mnh na, nc p

TUYN TP TRUYN NGN

115

vao va ri chm. Phn ln moi ngi nm di khoang, con ti v

bung lai nn chui ra kp. i bin bao gi ti cung ngi hoc
nm bung lai. Sau mt hi vt ln vi song, b tri dat kha xa,
tnh c ti v c chic phao xm t. Th la ti thoat. Co iu,
phai lnh nh trn bin ba ngay ba m nh anh bit.
- Chc anh oi va mt lm nh?
- Vng, lai s na. Ti s gio i chiu se a ti ra xa b
hn. Cung may ln y ti nht c mt con ca rt to, khng hiu
v sao b cht, tri gia bin. Ti oan co th con lu mi ti b,
nn a chia u n dn. Ti n ht, khng cha mt t g, k ca
phn rut ng va mn. oi a anh, nhng iu quan trong
nht la khat. Khat mi thc s ang s.
- Th la ln y ch mnh anh sng sot? - ti hoi mc du ban
ngay ng gia lai tau a cho ti bit iu o.
- Vng, luc u ti tng co th ngi khac cung v c
phao hay manh van nh ti, nhng sau hoa ra ch mnh ti sng
sot.
- Khi tau chm, anh khng nhn thy ai xung quanh?
- Khng. Song to qua... - anh ap ri im lng nh n o iu
g, mt luc sau mi noi tip: - Luc tau chm th khng, nhng khi
v c phao, ti nhn thy mt ngi ang vt ln vi song cach
ti khoang mt trm met. o la ng trng phong t chc c
quan ti. Ti chng hiu ln y ng ta ra ao lam g phai gp
tai nan nh th. ng ta cung la ngi bi gioi, nhng khng co
cai may gp phao nh ti. Luc u ti tng ai o trong am thuy
thu, lin vi bi n cu, nhng khi nhn ra ng ta th ti dng
lai. Suy ngh mt lat, ti quyt nh coi nh khng nhn thy...
Ti sng st nhn con ngi ang ngi bn ti va noi cai cu
kia mt cach n gian va thng thng ti mc tan nhn.
- Anh ngac nhin mun bit v sao ch g? - anh tram trng
noi tip. - Ti se noi. T trc ti nay ti khng noi iu nay vi
ai, khng phai v s, ma n gian v khng mun. Nhng hm
nay, khng hiu sao ti lai mun noi vi anh. ng ngh ti thch

THAI BA TN

116

hoc tin anh. Khng, xin li, noi chung ti khng co cam tnh lm
vi dn lang vn, lang bao cac anh. V sao th cac anh t bit.
Dn gian a noi iu o. Nhng thi, vic cac anh, cac anh lam,
vic ti, ti lam.
Quay lai chuyn ng trng phong kia. ung, ti a khng
cu ng ta, v ng ra khng ang ti phai tra gia nh th. Cai
phao to va chc tht, co th cu sng ca hai ngi, nhng cung co
th v thm ng ta, ti se cht. Xin anh ng qun iu o. Tam
thi luc nay ng ngt li ti. Ti se giai thch tt ca. ng ta, cai
con ngi v tnh cung ri vao mt hoan canh him ngheo nh ti
y, la mt ngi xu, rt xu, khng nhng khng giup ch g cho
xa hi ma con ngc lai. Cai gh trng phong kia khng phai
bng tai nng va lao ng chn chnh ng ta at c, ma bng
thu oan, bng nnh hot va la ao. Lam vic vi nhau hai mi
nm nay, ti la g.
Anh bit y, cuc sng ao rt vt va, bun chan, va tt
nhin khng ai thch ra ao, nu khng b bt buc. Mt s ngi,
c t lin, a tm cach ut tin cho hn. Va hn nhn,
nhng khn kheo va tinh vi lm. Ai lam g c hn ? Phn v
hn phu trach t chc, phn v khng co bng chng. th ch
nhng ngi hn a nhn hi l, hoc hn c nhng ngi khac
khng n canh ra ao, hoc hn bt cac c gai (phn ln ao la
cac c gai) t lu n han c v t lin va rt cn v t lin
ly chng, phai lai thm mt thi gian na. Bao lu th co
tri mi bit c - mt nm, hai nm, nm nm, hay co th sut
i khng chng. Bao gi hn cung tm c l le bao cha cho
vic lam sai trai cua hn. Cac c y oi v a? Hn se em l tng
va ngha vu cua ngi oan vin ra noi. Anh suy b ngi nay
ngi no? Hn se gi n tinh thn trach nhim, n yu cu cp
bach cua cng tac, va nht nh th nao hn cung noi rng anh la
ngi khng th thay th c, vn vn. V mt xao quyt th co
le t ai bng hn.
Vng, hn la ngi th y. Ai cung bit, nhng ai cung s
va khng mun gy s vi hn. Con ti th khng. Ti a thng

TUYN TP TRUYN NGN

117

thn u tranh vi hn trong mt cuc hop chi b. Ri anh bit

th nao khng? Trc t chc ang, hn a "chn thanh" nhn la
"co mt vai khuyt im trong cng tac" va ha se sa cha. Co
iu my thang sau ti co quyt nh ra ao phu trach cai tram
ch bin thuy san ma ta sp ti, mc du luc y ti ang theo hoc
ham thu nm cui trng Kinh t. Ca ln nay hn cung tm c
nhng l do, mi nghe co ve nh hp l... Vy th, ti hoi anh, v c
g ti phai liu mang sng cua mnh cu mt con ngi nh
th, mt ngi ma ti bit s tn tai ch mang lai tai hoa cho
ngi khac, di dang nay hoc dang no?
Anh i trng im lng, nhng co le khng phai ch ti
tra li.
- Th anh khng bao gi cam thy b lng tm cn rt a?
- Hoan toan khng. Ngc lai, nu cu hn sng, lng tm
ti mi cn rt.
Mt hi lu, chung ti khng ai noi g thm. Cui cung, ti
ln ting:
- Co th nhng iu anh noi la ung, nhng du sao, v mt
nhn ao, gia con ngi vi con ngi, du sao th...
- Vng, ti hiu y anh mun noi g, - anh i trng vi ngt
li ti. - Nhng xin anh ch qun rng ti ch khng cu hn
sng, ch khng phai git hn cht. Hai cai y hoan toan khac
nhau. Va lai, ti khng cu khng phai v ti mun tra thu hoc
qua lo cho tnh mang cua ti luc o. y la mt vn ln hn
nhiu. Mt vn co tnh nguyn tc.
Noi ri, anh ng dy, ngc ln nhn bu tri chi cht sao,
ngap mt cai tht dai, Sau o ca hai chung ti cung ln ging i
ngu. Nm trong chn, chung ti noi chuyn thm mt luc na.
Nh o ti bit c rng trng phong t chc cng ty by gi la
mt ngi khac, cng vic tt hn xa rt nhiu. Mt s c gai a
c chuyn vao lam vic t lin, tuy nhin phn ln vn con
ngoai y, v mt luc khng th tm c chng y ngi thay th.
Con anh i trng ang nm bn ti th nm ngoai c t chc

THAI BA TN

118

cho v t lin hoc nt chng trnh ai hoc ham thu, va lai

cung a ht thi han bit phai cng tac, nhng anh tnh nguyn
lai ao thm mt thi gian na.
- Luc nay ma bo cac c y mt mnh ngoai kia chun v th
xa th con mt mui nao na! - anh va lm bm noi, va tr lng
quay mt vao tng, va ngu thip.
Con ti th c nm thao thc mai. L ang nhn ln manh tri
con hnh vung, bang bac trn boong tau, ti min man suy ngh,
nh mun tm trn o cai l gch, cai "vn nguyn tc" ma anh
i trng va noi, trong vic anh ta co th nhn tm bo mc mt
ng nghip cht ui gia bin, nhng ng thi lai khng n bo
cac c gai khoe manh lai trn ao tr v t lin.
Sang hm sau bin lng hn. Chung ti lai tip tuc ln
ng.
Va ra ti ca vnh, anh nha bao a say song phai nm yn
mt ch. Anh i trng vn ngu nh hm trc, hai ban tay m
u, trn chic ging nho bung lai. ng gia lai tau sut bui
im lng ng bn tay lai iu khin con tau ne tranh nhng
t song ln ang chm ln trc mui tau mt cach gin d.
Con ti th khng hiu sao mt y ngh la lung va rt bun
ci c am anh mai trong u, y ngh rng nu khng may ln
nay gp tai nan, khng bit con ngi nho be co nc da ngm
en ang ngu kia co cu ti khng, ti mt ai din cua gii vn
ngh ma anh ta "khng thch lm". Hay ti cung co th bi bo ri
nh ng trng phong xu s no ?
Quang Ninh, 1984

TUYN TP TRUYN NGN

119

NU CON SNG CH U ?

"Tn ti la Nguyn Vn Bin, lai xe, thuc cng ty X. B Lm

nghip. Cach y hai mi ba nm, vao mt m tri ma to cui
thang chn nm 1967, trn ng t Chu Yn ti Sn La, co mt
c gai vy tay xin i nh xe. Luc y tri a khuya, rng nui vng
ve. C gai trac hai mi tui, u i non, tay xach chic tui nho,
qun ao t sung, noi la i nh ng gp ma b cam. Ti cho c
ln xe. Trn xe ch co mnh ti. i c mt quang, ti dng xe lai
va gi tro cng oat c gai. C cng quyt chng . Ti doa
nu khng chu, ti se ui xung. C gai khoc, van xin ng lam
th, v c ang m, co th cht. Thy ti vn mt mc khng thay
i y kin, c vung ra c va nhay xung ng. Ti ngi trn
xe, oan chc c khng dam lai mt mnh, v ch co ngi gn
nht cach y cung hn hai mi kilmet. Nhng c gai vn m
mt khoc di tri ma tm ta, ngi run ln v lanh... Cui cung
ti cho xe chay tip. m y ti tram, bnh tnh tr lai, ti rt n
hn v vic lam cua mnh, nht la vic v ti c co th cht. V vy
ti quay xe lai tm, nhng khng thy c u. Sau nay nhiu ln
ti con n cac nng trng va ban ln cn tm c, nhng moi
c gng cua ti u v ch
Nay c u, nu con sng, xin bao cho ti s nha... ph
Long Chu, Ha Ni, ti tm n c xin tha th cho vic lam ti
li kia cua ti. Nguyn Vn Bin".
Ba Bao Chu t t giy xung ban, nga lng vao chic gh
da, ri khng hiu sao, ngi th thn hi lu. ang gi ngh tra,

THAI BA TN

120

mi ngi mt ni. Trong phong ch con lai Bch Phng, c th

ky xinh ep, n xong, ang ngi soi gng sau chic may ch.
Ba Bao Chu lic qua nhng t tip cua tp giy c xp
ngay ngn trc mt, ri hoi:
- Y kin moi ngi th nao v cai tin cua ng lai xe nay?
Bch Phng con bm mi, dn mt thm ln na trong
gng, mi ngng u ap:
- Da tha c, anh em noi y la trng hp khac thng,
nn phai ch y kin c xem co nn phat khng, ri mi trnh ln
Ban duyt. Cac tin khac khng co g c bit nn chu ai a ky
thay c.
My ngay va ri ba Bao Chu i cng tac xa nn ng
nhin ng ai, pho phong, thay ba quan ly cai phong nay, phong
Thng tin kinh t xa hi cua ai phat thanh. Im lng mt chc,
bng Bch Phng quay sang ba, noi:
- Cai ng lai xe Bin nay k cung la, c nh? Gin ma cung
thng ng ta...
- B ngoai trng ng ra th nao? - Ba Bao Chu hoi. - Khi n
a tin, c co gp ng ta khng?
- Da khng, tin nay c ng ky t sang hm kia, luc y
chau co vic i vng... Th c co ng y cho phat khng a?
- c xem a. - ba Bao Chu l nh ap.
Ri ba ng dy, thong tha i xung cng-tin n tra.
Ba Bao Chu nm nay a ngoai nm mi, khng th goi la
xinh nhng co ve ngoai y a, phuc hu. Toc ba con en va rt
dai, nhng hm nong nc, ba buc thanh mt tum to sau gay. Ba
v lam vic ai ngay sau khi tt nghip khoa vn trng Tng
hp. Sut nhiu nm lin ba lam phong vin, i y, i o rt
xng xao. Gn y, phn v co tui, phn v khng con ai thch
hp hn, ba c iu sang phu trach phong nay. Tuy mi c
thanh lp, nhng cng vic y bn rn va thu v. Ngay nao

TUYN TP TRUYN NGN

121

n c quan, ba cung thy co nhiu ngi n xin ng ky quang

cao hang hoa cho c s, x nghip mnh, hoc quang cao cac lp
ngoai ng, khiu vu, m nhac... Nhng mt phn khng nho
trong s ho n nh ba giup tm tre lac, tm ngi tm thn bo
nha lang thang, va c bit la tm lai nhng ngi thn b lu lac
nhiu nm v trc. Chnh nhng ngi nay lam ba yu thch
cng vic.
Hang ngay, oc cac t ng ky, ba cam thy nh c a tr
lai qua kh au bun, au bun nhiu khi n mc ba khng
tng tng ni. Trc mt ba hin ln nhng oan ngi rach
ri, gy com, dt du nhau i xin n ri nga guc nm cht bn v
ng, nhng canh cho con, vt con, nhng canh ra i v ut hn,
v ming n va v nhiu ly do khac. Tai hoa nh mt cn bao
khung khip p xung u nhng s phn ang thng, dp vui
ho, anh bt ho i mi ngi mt ni. Va ri, hang chuc nm tip
theo, ho sng trong lo lng, dn vt va thng nh... Ho vt va tm
n nhau, mun bit con, ai mt, mun c bc l long mnh...
ma khng bit phai lam g, nh ai. Nay bng xut hin cai phong
cua ba, th la ngi ta bam ly ba nh ngi cht ui bam cong
rm nho, du chng my hy vong nhng vn con hn khng co g
bam. Con ba, khng hiu sao ba thy nh mnh cung phn nao co
li trong tt ca nhng bi kch y cua qua kh. Ba t cho mnh co
trach nhim phai giup ho, phai gop phn han gn nhng manh v
cua cuc i ho. Mt be gai mi tui cm ng bac duy nht i
ch ong gao cho mi ming n trong gia nh, khng may
mt tin, s v nha me mng, b anh, nn em a bo i bit tm.
Nu con sng, nay em be gn sau mi. Em u? Cac anh ch va
ba me cua em ang nh ba Bao Chu tm h.
Co hai ng gia t tnh xa n gp ba, k rng vao nm 1945
khng n nhn con cht oi, ho phai em cho a be khau nht
trong s bn ngi con cua ho. No la mt cu be bn tui, khi
ng (v khi ng mi em cho, nu xu se chng ai nhn). Hm y
no c tm ra sach se, c ca nha nhng cho n mt ba
tht no. Ri ng ba em no ra ch huyn, t no ngi ngay trc

THAI BA TN

122

cng ch, bn canh cm tm bin vi dong ch "xin cac ng, cac

ba ma phuc nui h". Con ho th ngi np trong bui cy cach o
khng xa, kin nhn ch cho n luc co ngi mang no i mi ra
v. Hai ng ba ng nhn theo con, nc mt gian giua... By gi
ho n ai tm ba Bao Chu k lai nhng iu trn va nh ba tm
con h. Ba a lam tt ca nhng g co th lam c giup ho. Ba
cho phat qua ai bay ln, mi ln cach nhau ba ngay. Tht
khng ng, cha y mt thang sau co mt trung ta khng qun
n gp ba, noi rng ng chnh la a be no. Thay mt b me e
va b me nui cua mnh, ng trnh trong tng ba mt bo hoa tht
to va hai goi keo, hai bao thuc la, mt lang che tng anh em
trong phong. Hm y la mt ngay tht ang ghi nh. Nhn ngi
s quan cao to, ep e va tran y hanh phuc, co le trong nhiu
nm, y la ln u ba cam thy ba lam c iu g y ch
thc tt ep va co ch cho i.
Thnh thoang ba cung nhn c th t cac tnh xa, bao tin
rng nh ai, ho a tm lai c ngi thn cua mnh. Tuy
nhin, nhng trng hp may mn nh th khng nhiu lm,
nhng y la cng vic ang lam va ba lam mt cach say sa...
Nhng cu chuyn cua ng lai xe Nguyn Vn Bin nay la
th nao?
Sut ca bui chiu hm y va hm sau, ba Bao Chu lun b
ng ta am anh. y la trng hp c bit, t trc ti nay cha
xay ra bao gi, v vy ba mun lai suy ngh thm trc khi cho
phat. Trc mt ba luc nao cung hin ln hnh anh mt c gai
manh mai nao o, ngi st hm hp, ng mt mnh tm ta
trong rng khuya vng. C sp ngt i, c s cht, s ma, nhng
co mt iu c con s hn tt ca nhng iu y, la s nhuc nha.
C khng th chp nhn iu kin cua tn lai xe v lai, nhng
chic ca-bin kh rao, m ap kia lai thuc v hn. Hn a t by
a c ti y, y c vao tnh canh bi at nay, va tt nhin hn
la ngi duy nht co th cu c, nhng hn lai oi tra cng...
bng cach u cang y! Khng! Khng! Tha cht ch khng th
nh th c! Va c gai tip tuc ng im di tri ma, hai tay

TUYN TP TRUYN NGN

123

m mt khoc. Sau o... Sau o c i b mt mnh hang chuc cy

s? C c mt chic xe khac ma ngi lai xe cha mt hn tnh
ngi, cho i nh n th xa? Hay sau o do dm ma, cn st
nng thm va c a cht, xac nm cong queo bn ng?
Con lai xe, cai ga Nguyn Vn Bin khn nan y th sao? ,
ma anh ta la ngi th nao nh ? Mt ngi ang tm lam mt
vic ti li nh th lai bit hi hn ? n mc sut nhiu nm
sau o a bo cng tm kim c gai kia nh anh ta noi? Liu anh
ta co pha ra th t bao cha cho mnh khng ? Ma ri nu qua
b lng tm cn rt, khng le sau ba mi nm anh ta khng
cam thy ngui ngoai chut nao, bng dng by gi, khng ai
bt, t mnh noi toac ra s u cang cua mnh ? Khng phai noi
vi mt, hai ngi, ma vi tt ca! Qua ai! Mt vic lam nn goi
dung cam hay in r?...
Bng nhin ba Bao Chu rt mun c gp con ngi nay.
lam g th chnh ba cung khng ro.
Theo a ch, ba tm n mt ngi nha xinh xn co hang rao
gach bao quanh. Ra m ca la mt ngi an ba gy qut co i
mt bun va mai toc im bac.
- Tha ch, y co phai la nha anh Bin, anh Nguyn Vn
Bin lai xe khng a?
- Vng, - ngi an ba kia ap, nhn khach vi ve ngac nhin.
Thy th, ba Bao Chu vi noi lun:
- Ti co chut vic mun noi chuyn vi anh y...
Ba kia cang l ve ngac nhin, nhng do d mt chc ri ap:
- Mi ch vao.
Cn phong rng va trng trai, chc ch dung tip khach v
khng thy co ging. Sat tng la chic ban tra thp va bn
chic gh sa-lng g dan cau bn. Ba Bao Chu ngi xung mt
trong nhng chic gh y, yn lng ch chu nha sang phong bn
chun b nc mi khach. Khng hiu sao ba c hnh dung lai xe
Bin ba sp gp la mt ngi to beo, co ria mep, da ngm en, va

THAI BA TN

124

nht thit phai mc ao phng soc to. Ba nh se vao lun, rng

ba t ai n, mun hoi thm i iu trc khi cho phat cai tin
ng ta yu cu...
Ba chu nha quay ra, t khay nc ln ban ri ngi xung,
ngc ln nhn khach ve ch i.
- Da, anh Bin u a? - ba Bao Chu ngac nhin hoi v mai
khng thy chu nha xut hin. - Ti n y nhn cai tin anh y
xin phat qua ai...
Ba kia khe tht ln:
- Th ra c la "c y"? - Ri ba ta m to mt chm chm nhn
ba Bao Chu, net mt gn nh ht hoang.
Ba Bao Chu cung lng le nhn ba hi lu.
- Khng, ti la ngi lam ai phat thanh. Ti n y
mun bit thm i iu trc khi cho phat cai tin anh y yu
cu. Hm nay anh y khng co nha a?
Ba kia cui u khng noi g, mai mt luc sau mi th dai
ap:
- Nha ti khng con na. Anh y cht a c nm nm...
By gi n lt ba Bao Chu khng km ni ngac nhin:
- Con cai tin kia? Hoa ra khng phai anh y em no n ai?
- Vng. - Ba chu nha noi. - Ti a n ch ch... S la trc
khi cht, anh y nh ti sau nay, nu co th, tm gp c gai kia
thay mt anh y xin loi h. Ti a ha vi anh y trong gi hp
hi, tuy khng bit se lam iu o bng cach nao. Gn y co muc
nhn tin qua ai, ti mi nh ch. Ni dung cai tin y do ti vit,
nhng ung s tht va nh chng ti mong mun... Khng sao
ch a? - Ba ta nhn khach lo lng hoi thm: - Khng le v th ma
cac ch khng cho phat qua ai?
- Khng, khng vn khng phai ch y, - ba Bao Chu vi
ap. - Co iu t trc ti nay qua chung ti cha gp trng hp
nao nh cua anh ch.

TUYN TP TRUYN NGN

125

- Ti hiu, chc ch thy khac thng nn mun xem cu th

h thc th nao ch g? Ch yn tm. Tt ca nhng iu ti vit
trong tin u ung s tht. Chng ti a k ti nghe nhiu ln
ngay sau khi chuyn y xay ra...
Ba khe th dai, ngi im mt chc ri noi tip:
- Nha ti la mt ngi tht la lung. Anh y vn ngang tang,
sng ba bai va noi tht vi ch, chuyn ru che, trai gai u co
ca. Th ma tht khng ng, sau chuyn o, anh y tr thanh ngi
khac hn. n ti la v ma cung khng hiu ni, nhng qua ung
th. Anh y b mt cu sc manh, tr nn ng ngac nh ngi va
m dy. Anh y t noi hn, chu y nhiu hn ti v con, c bit
khng bao gi ung ru na. Ti bit anh y ang au kh, hi
hn va lun ngh ti c gai ang thng no. Anh y s c ta a
cht, cht v anh y. Ti tm cach an ui, thm ch co ln con theo
ln cac nng trng vung Mc Chu, Yn Chu tm c gai kia...
Ba chu nha t ngt ngng li, a mt chen nc mi
khach. Ba cung cm mt chen, a ln ming nhp nhap tng
ngum nho.
- Ch ngh truyn qua ai th nay, co hy vong c y se ln
ting khng, tt nhin la nu con sng - Ba hoi.
- Va qua chung ti co nhn c mt s tin bao lai rng nh
ai, ho a tm c ngi cn tm. - Ba Bao Chu ap mt cach
chung chung.
- Ti th ti khng tin c y se ln ting va t tm n u,
nhng du sao vn nh ch phat h cho. Cha la nha ti mun th,
ti a ha... Trc luc cht, nha ti co lai mt bc th, dn ti
nu gp th a cho c y.
Ba lai bo vao bung trong, ly ra mt phong th khng dan.
- Nu mun, ch c m ra oc.
Ri ba bc ra khoi phong, chc ba khach c t nhin.
Bc th khng dai, c vit bng net ch nn not kiu hoc tro:
"Sut nhiu nm nay ti tm ch khp ni nhng khng thy.
Ti ang bnh nng va chc ch t ngay na se cht. Trc khi

THAI BA TN

126

cht ti vit my dong nay nu luc nao o, nh phep la, ngi

thn cua ti gp c, se a cho ch. Ti bit ti khng ang
c tha th, nhng luc nay, ang hp hi, ti xin ch hay tha
th cho ti! Nu ch a cht, xin linh hn ch hay tha th cho ti.
Ti a chu qua nhiu au kh, a b trng phat qua u cho hanh
ng u cang kia cua mnh. Co le trong i ai cung co mt giy
phut en ti, mt giy phut v thc dn ti mt vic lam ti li
sau nay phai lun day dt, n hn v no.
Mt ln na xin ch hay tha th cho ti!"
Ba ngay sau, ba Bao Chu cho phat qua ai tin lai xe
Nguyn Vn Bin, cng ty X. cach y 35 nm, vao mt m tri
ma to...
Bui ti, n phn thng tin xa hi, ba lai gn chic ai,
khoanh tay chm chu ngi nghe. V tnh, ba vi tay vn to ai.
Ba cht nay cai y mun la lung la tt ca an ng trong nc, trn
toan th gii, phai nghe tin nay. Tt ca khng tr mt ai, tt
nhin trong o co chng ba, mt ngi co ve ngoai lch s, nhn
hu nhng thc cht la mt ke ch ky, th l ma ba phai chu
ng bao nm nay.
Nhng ang oc bao chic gh bn canh, ng chng ba ch
lng ng dy vn be chic ai, nhn ba vi ve kho hiu, ri lai
ngi xung oc bao nh cu.
Ha Ni, 1989

TUYN TP TRUYN NGN

127

PHN AN BA

1
Qu ti dao nay bng r ln phong trao sa sang, xy ct lai
m ma t tin. Hnh nh y con la chu trng cua chnh quyn
xa. Xa cp cho mi dong ho trong lang mt l t ring trn ngon
i cao rao Ru Thn. Sau o mi ho, tuy kha nng tai chnh va
oc thm my, quy tp m ma cua ca ho lai trong y, theo th t
thi gian va a v ngi a cht. Tt nhin la co xy tng bao
quanh, co ban th chung, co bia a ghi ro lai lch dong ho. Co ho
giau con thu p cac con vt nh voi, nga, ngh, rng, hay
thm ch con xy ca mt miu th nho nho. Va quan trong hn ca
la chnh gia mi l t nh vy, v tr ni bt nht, ho nao
cung xy mt ngi m ln cua cu t sang lp ra dong ho, hay t
nht cung chi ho cua mnh. Hin nhin, cu t nay phai la ngi
danh gia va tng co chc v cao trong xa hi tn phn ve vang
cho am con chau ngheo kh va qua tm thng ang sng.
Ho Mac nha ti, mt dong ho ng uc va co vai v trong
lang, khng th thua kem cac ho khac, hn vy. Khn mt ni,
cai dong ho y th lc y cua ti, ma trc y co ngi tng
lam ti chc chu tch xa, n thi im nay vn cha xac nh ro
ngun gc ng t cua mnh. Ngi ta ch bit ai khai la ngay xa
ngay xa co mt ngi ho Mac t Ky Anh ti cung t nay sinh

THAI BA TN

128

sng va lp ra chi ho nay lang ti. Gia pha ho ch ghi chep

ngc chiu lch s c khoang mt trm nm. Ma trong
khoang thi gian o lai khng co mt nhn vt nao kit xut,
xng ang c suy tn lam "ngi sao" cua ca ho. Vy th ai o
phai thn chinh vao tn Ky Anh cach xa ca trm cy s tm
hiu thm v lai lch t tin mnh. y cung la ni c xem la
ngun gc cua dong ho Mac khp hai tnh Ngh An va Ha Tnh.
V phep ln nay, hoa ra ti lai la ngi c giao ganh vac
trach nhim nng n y, v du sao ti cung c xem thuc loai
co hoc nht trong ho, va quan trong hn ca la co iu kin lam
vic nay. Chng sao, ban thn ti cung to mo mun bit ch thc
t tin ti la ai.
Tch cc giup ti trong vic nay la nha s hoc gia Thai Ba
Cn, trc lam vic Vin Han Nm Ha Ni, do bt man g y
a xin v hu non va hin ang sng Vinh. Khng hp vi ngh
nghip va dang ngi co ve nho nha, ng Cn noi nng b ba, hi
pham n tuc ung, nhng c cai ng trc tnh va a ha giup
ai la giup n ni n chn. My nm qua ng Cn a oc hang
ng tai liu lch s tm kim gc gac ho Thai cua ng, va
nhn tin giup cac ho khac. Ln nay la ho Mac chung ti. ch
thn ng cung ti vao Ky Anh, la ni qua co mt n th rt ln
cua ho Mac. Trong n co tm bia a vi nhng dong ch Nho a
m hu nh khng oc ni, rt nhiu cac bc hoanh phi, tung
phi, va c bit la mt tp gia pha dy cm cung my cun sach
c lin quan n lch s dong ho.
Vn thuc lp ngi "Ty hoc", ti hoan toan bt lc trc
nhng t liu quy bau nay, va ch bit trng nh tt ca vao ng
Cn. Ti chm lo chu ao thuc nc va ngay ba ba cm ru
cho ng, thnh thoang khng qun mon tht cho luc chm mm
tm ma ng a thch. Sau mi ngay, ng noi ng phai tr v
Vinh tra cu thm cac tai liu cn thit, con ti th lai Ky
Anh tm hiu nt nhng iu ti quan tm.
Mai hn mt thang sau, khi ti a tr v Ha Ni, ng Thai
Ba Cn mi gi cho ti mt tp tai liu day co kem theo ban dch

TUYN TP TRUYN NGN

129

ting Vit cua ng, nh ng noi, ti "co th tin chc vao tnh
xac thc" cua nhng g ng khng nh.

2
Nm Mu Ngo, nin hiu Chnh tr th nht di triu vua
L Trang Tng (1558), con cua Thai S Chiu hun Tnh Vng
Nguyn Kim la hu tng oan qun cng Nguyn Hoang lp
nhiu cng ln khi anh nha Mac, c qun thn va dn chung
yu mn, ngng m. Thy vy, con r Nguyn Kim la Trnh
Kim em long ghen ghet v lo sau nay Hoang se ln at mnh.
Khi Nguyn Kim mt, Kim c ct nhc lam Thai s Minh
Khang vng, uy th to lm. By gi th Kim quyt tm tm
cach hai Hoang. Hoang phai gia v in, nh ch mnh la Ngoc
Bao, v Kim, xin cho vao trn gi Quang Nam va Thun Hoa.
Hai x nay la ni rng thing nc c, lai c cac tng gioi
nha Mac lu nay cai quan nn nghe vy Kim ng thun ngay, co
y mn tay nha Mac git Hoang h mnh. Kim con xin vua
phong cho Hoang lam thai uy oan quc cng, gi chc trn thu
tng qun binh hai x Thun, Quang, va hang nm theo l, thu
thu dng np triu nh.
Ngay hm sau oan quc cng Nguyn Hoang cung cac cng
t Thai Bao Hoa qun cng, Thuy qun cng va cac tng Vn
Nham, Thach Xuyn, Tin Trung va Tng Lc em mt nghn
qun thuy ra ca bin ri nhm pha Nam ma tin.
n ca Yn Vit (tc la ca Vit ngay nay), Hoang b tng
nha Mac Thun - Quang la c Lp qun cng em ba mi
chin thuyn va mt nghn qun b anh cho thua ling xing.
m y Nguyn Hoang nm m thy co ngi an ba mc ao
xanh, qun xanh, tay cm quat the. Ngi nay bao Hoang mun
dit c Qun Lp th phai dung k my nhn, du hn lai gn
ma git i. Hoang tnh dy, ngac nhin v con nghe thoang
thoang mui nc thm cua ngi an ba y, ben tin la tht. By

THAI BA TN

130

gi Hoang co mt ngi v le tn la Ng Th Lm. Th Lm tre

trung, thuy m, nt na va xinh ep him thy, lai thng minh,
ng i tri chay. Hoang lin cho goi nang ti, sai em vang bac
chu bau n trai Qun Lp gia v m ng hoa hiu, chu
cho hn n nm vi mnh ri du hn n trai cua Hoang kt
ngha huynh .
Ng Th nghe xong dp u xung t khoc, ma rng:
- Tin thip t khi theo hu chua thng dc long theo n
ao, gi tron trinh tit v chng. Nay chua bao nhay vao ch nc
si la bong, mun cht thip cung khng dam t. Nhng chua
bt phai t thng vi ngi khac th thip xin ti cht ch khng
dam tun theo lnh y.
Hoang quc mt, quat:
- y la vic quc gia ai s, khng th khng lam. Va lai,
ngi la v, sao dam khng nghe theo li chng.
Ng Th anh phai khoc va em l vt cung mt s gia nhn
ln ng i gp Qun Lp.
c tin Nguyn Hoang cho chnh v mnh la ngi ep Ng
Th n cu hoa, Qun Lp oan y co th la k c, ben cho sai
t vac du un si ch sn cung binh lnh cm giao sang loang
ng hai bn, ri truyn dn Ng Th vao.
Ng Th khng them y xung quanh, bnh than n trc
Qun Lp, cui tha:
- oan quc cng chng thip bit minh cng oai tri lng
ly, trong ngha, nhn t, ben sai thip em l vt n giang hoa
cu thn va xin c minh cng cung kt ngha huynh . Ban
quan cua thip tai hen sc mon xin c lam em, di quyn sai
khin cua minh cng. Mong minh cng cu xet, ng tranh khoi
hoa anh git ln nhau, gy tn hai cho trm ho.
Du con nghi ng, nhng Qun Lp khng th khng xiu
long trc mt ngi xinh ep nh Ng Th. Hn ra lnh b ct
vac du, ui ht moi ngi ra ngoai ri mt mnh ngi tro
chuyn vi nang.

TUYN TP TRUYN NGN

131

Vi nhan sc va tai n noi cua mnh, Ng Th chng bao lu

a chim c long tin va tnh yu cua Qun Lp. Nang ht long
chiu chung hn, n vi hn nh v chng, va cung c hn
rt i thng yu. mt thang sau, mu mui v tnh, Qun Lp
theo Ng Th n qun trai cua Nguyn Hoang, ch em theo my
tn hu thn cn, ht nh Quan Vn Trng ngay xa mt mnh
vt sng sang n tic cua nha ng Ng. Tuy nhin Quan Vu th
tr v an toan, con Qun Lp a b Nguyn Hoang la git cht.
Sau vic nay, thy Ng th a n nm vi ngi khac, khng
th la v mnh c na, Hoang ben cho goi nang ti va noi:
- Tr dit c phe ang cua Qun Lp la cng lao cua nang,
nay thng cng, ta se ch thn chon ngi danh gia ga
chng cho nang, kem theo nhiu t ai, vang bac, sut i
nang c sng trong an nhan hanh phuc.
Ng Th nghe xong lin p u xung t khoc, ma rng:
- Y nguyn bnh sinh cua thip la mun c sut i theo
hu Chua thng, gi ven tit trinh, nay v vic nc ma phai
u tm thn, khng th nao ra c.Thip ch dam xin t nay
c lam ngi chm lo cm nc, quet don nha ca cua chua
thng bao toan phm gia n nhi, mt khi con ngi u nay
khng xng la v cua Chua thng na. Con nh Chua thng
mun cai gia cho thip th n cht thip cung khng dam tun
mnh. Cui xin Chua thng cu xet.
Nguyn Hoang ci ap:
- Ta khen cho nang la ngi bit trong danh d, nhng phn
an ba, nang khng th thoai thac. Ta khng ch la Chua ma con
la chng cua nang na. Ta lam th ct ch mong iu tt cho nang
thi.
Va th la, cam phn an ba, ln na Ng Th phai nghe theo.
Ngi c oan quc cng Nguyn Hoang chon ga cho Ng
Th la Vn Hung ba Vu Doan Trung, t la Nghi Cn, luc y lam
chc pho oan s V Thin Vu tai phu Chua. Vu Doan Trung

THAI BA TN

132

tng mao khi ng, vn vo song toan, rt c Hoang yu mn.

Hn th luc y Vu lai cha co v. ch thn Hoang ng ra lam
l ci cho hai ngi. Sau l ci, theo s sp xp cua Hoang, Vu
em v v qu mnh la huyn Ky Anh (nay cung goi la Ky Anh)
Ha Tnh, lam mt chc quan s, va hai ngi sng vi nhau dy
cho n ht i...

3
Cung nhng tai liu su tm c, ng Thai Ba Cn con gi
kem cho ti mt bc th nh sau:
"Vn Hung ba Vu Doan Trung va Ng Th Lm la hai cu t
chi ho Mac nha ng Din Chu. Thn th va s nghip hai cu
th nao th ng a bit qua cu chuyn trn. iu nay co th d
dang khng nh lai qua tai liu s cua cac thi L - Nguyn.
Chc ng se ngac nhin hoi: "Vy tai sao ho nha ti khng phai
Vu ma la Mac?" Vn chnh ch y, va y cung la cu hoi ma
ti phai bo ra gn hai thang nay tm cu tra li h ng.
T ng gia pha s tch sut nm trm nm nay cua dong
ho Mac Ky Anh ma may mn ngi ta con gi c, ti a oc
k va co th bao ng bit nhng thng tin b sung sau y:
Sau khi b chng bt hy sinh phm gia mnh at muc ch
cho ng ta, ri sau o lai b chnh ng ta ep ly ngi khac, ba
Ng Th a theo chng mi v Ky Anh. y, cuc sng cua ba
khng tri qua trong canh "an nhan, sung sng" nh Nguyn
Hoang noi, ma ngc lai. Ba b Vu Doan Trung lanh nhat. Du
sao th i vi ng ta, ba vn la ngi an ba a b u. S uy
chua, ng ta khng dam lam g, nhng tuyt nhin khng mt ln
chung chn gi vi ba. Chng bao lu sau ng ra ly v le, sinh ra
rt nhiu con, lam ng uc thm dong ho Vu ma n th hin
nay k sat n th ho Mac nha ng. Ba Ng Th ch con bit mt
mnh m thm chu ng. Ngm lai, ba thy trong i mnh ch
mt ngi an ng duy nht thng yu ba, du trong mt thi

TUYN TP TRUYN NGN

133

gian ngn, o la Qun Lp. Hn yu mt cach cung nhit, chn

thanh, pha ca chut ngng m mu quang. Hn cung la ngi an
ng duy nht tn trong nhn cach va tnh cam cua ba, trong khi
Hoang ch coi ba nh th tro tiu khin khng hn khng kem.
Ma thc ra ng ta chng my khi cn n ba. Tnh cam cua ba
i vi Qun Lp cung y mu thun. Ba co nhim vu git hn,
nhng ba a mm long trc tnh yu cua hn. Ba khng th noi
ba yu hn, nhng ba mun c yu thng, chiu chung,
mun c sng vi hn cang lu cang tt. Khng t khi ba thm
ch con ngh ti vic noi tht vi hn moi chuyn va tr thanh v
hn nh hn a tng nhiu ln ngh. Nhng ri cui cung ao
ly va ngha vu a thng. Va ba a t tay a ngi thc s yu
thng ba n cho Hoang git.
Trong i mnh, Ng Th ch sinh c mt ngi con, con
trai. o la con cua Qun Lp. Vu Doan Trung khng cho a be
nay mang ho mnh. Ba cung chng ly th lam phin long, va a
con mang ho Mac cua b no. V sau, mt trong nhng ngi
chau ni cua ng nay, tc la cht cua ba Ng Th, ti lp nghip
x Nho Lm, Din Chu, va lp nn chi ho Mac y...
Th y, ng ban a, hoa ra ca dong ho ng uc va danh gia
nha ng ch la con chau cua mt a con hoang. Ti bit ng
khng khoai lm khi nghe iu nay, nhng bit lam th nao
c. S tht vn la s tht. Cai s tht nay chnh s ngay xa
khng dam vit, gia pha ho Mac nha ng cung ch nhc qua mt
cach gian tip, nhng ti th ti phai noi ro, noi thng, du co th
v vy ma khng c ng chiu ai mt ba tht cho luc chm
mm tm nh ng a ha. Con ng co em iu nay bao lai vi ca
ho nha ng hay khng th la vic cua ng, ti khng quan tm.
Chao!"
Ha Ni, ngay 27.3.1996

THAI BA TN

134

NG LAO HAT XM

Chuyn tau nhanh Ha Ni - Vinh hung h keo coi ri ga vao

luc mi mt gi m. Sau hn nm ting rong ra va chay va
dng, luc nay no vn nm ch u y cach ga xut phat bn,
nm mi kilmet. Con v sao lai dng va dng lu nh th th
hoa may ch co tri mi bit. Hanh khach, nhng hanh khach
ang thng, ch bit duy nht mt iu la ho khng con nghe
bn tai ting xnh xch quen thuc y hp dn cua banh xe ln
trn ng ray, va vic ho co th lam luc nay la ngap, ta vao
nhau ma ngu, hoc gi ra n, du bung a no, hoc bc mnh
vng ra vai cu v cung cach lam n ti t cua nganh ng st.
Nh vt vat cho cai tm trang bun chan va st rut cua
hanh khach, nhng ngi ban hang rong u loai to ra nng n
hn trong vic quang cao cac mon hang cua mnh. am ngi xin
b th hoc "phuc vu" c cho b th cung hoat ng khng
kem phn hng hai. Tt ca cac ngon c ao va hp dn nht u
c em ra thi th. Mt anh chang to khoe thi sao bng mui,
thi hay va u cac loai bai, t cai lng n cac bai mt nc
ngoai mi nhp, du mi va ming anh ta con lanh ln. Mt thng
be mi tui co tai vy tai nh tru bo. No kha lau lnh va y thc
ro gia tr cua mnh. n u no cung ln ting tuyn b no co th
lam c cai iu la lung y. Tt nhin moi ngi khng tin, no
bit th va chu nhn nhuc hi lu nghe ngi ta giu no v ti
noi phach. Luc y no yu cu ai mun xem phai x tin ra (mi
ngi mt ng, ma phai tin trc) no mi "biu din". Ngi

TUYN TP TRUYN NGN

135

nao mun xem lai cho chc, se phai tra thm mt ln na. Lai co
nhng anh va rao hang, va lin thong oc mi phut lin
khng ngh mt bai ve nao y co th do chnh anh ta ngh ra ct
choc ci, va y nhng cu tuc tu.
Noi chung, nhng tro nh th co nhiu, nh thng vn thy
trn bt k chuyn tu nao khac, luc u con c ngi ta tan
thng, ri sau cung nhat dn. Suy cho cung cai g cung co gii
han, trong o co ca s to mo, long thng ngi, tin bac - va
nht la tin bac. Thanh ra chng bao lu sau hanh khach a lai
quay lai vi trang thai th , chan nan nh cu. Tri sp sang.
oan tau vn nm l mt ch nh mun thi gan vi s st rut
cua moi ngi. Khng kh luc nay a lng xung, ch y o pha
cui toa vong lai ting tro chuyn cua mt tp lnh tre chc mi
c v phep ln u, va ting rao ngai ngu cua nhng em be ban
nc chc chc lai i ngang trn sn ga m ti...
Bng mt ng gia hat xm xut hin, lng le bc vao toa. Do
dm lach qua u cac th ac lnh knh va nhng cp chn va
co va dui chn ht ca li i, ng n ngi di ngon en in
m m duy nht treo l lng chnh gia toa. Ri t nga chic
mu a sn troc ht lp vai boc ngoai trc mt, chm chap ln
dy chic nh be nho xu x, ng gia hng giong, bt u hat:
Em i, , bun lm em i,
Bun au la cai, , kip cua anh...
o la bai vong c v cuc i mt anh chang hat rong tht
tnh ang than thn trach phn vi ngi yu, ma theo li bai
hat, chc chn phai thuc loai xinh ep. Co th anh chang si tnh
y chnh la ng lao hat xm ang ngi kia k kh xin tin, va
bai hat nay t ng ngh ra. Cung co th khng phai th. Nhng g
th g, phai cng nhn rng ng hat hay va chn thanh, co iu
bun, rt bun. Gia m khuya, giong ng nghe sao ma nao n.
Gp nhng nt cao, ng phai ngc mt ln tri, rn c, lam ni
ro nhng ng gn to gy guc. Di anh in m m, nhn ng,
ngi ta d co cam tng nh t hai vong en cua cp knh ng

THAI BA TN

136

mang, nhng giot nc mt ang chay xung theo khun mt

nhn nheo y cau bn. T ban thn con ngi ng cung toat ra
mt cai g y au bun va bt hanh, d lam ngi khac ng
long trc n.
Khach trong toa luc u con to ra th , nhng ch va nghe
ng hat my cu a chu y hn. Nhiu cp mt quay nhn v pha
ng. i ba li tan thng c a ra. Va - y mi la iu quan
trong nht - trong chic mu nga a xut hin ng nm hao
u tin.
oan tau vn l lm ng yn mt ch. ng gia hat xm vn
hat - vn cai giong ai oan va ting nh rn r y. Moi ngi xung
quanh vn chm chu lng nghe. Khi ng dt li, va a tay s
soang tm nhng ng tin t oi trong mu, th mt ngi nao o
ku to:
- Hat na i, cu i!
- Hat i! - Mt ngi khac phu theo.
- Hat na i, ngi ta mi cho tin ch.
ng lao ngi im nh khng nghe thy nhng li y, mai mt
luc sau mi ln ting:
- Vng, th th con xin lai hat hu cac v.
Ri hng giong, ng hat:
Em i, , bun lm...
- Nay bac i! - Mt ngi an ng trac bn mi tui i mu
len, t nay ti gi ngi yn guc u ln chic cp da cng phng
gh bn canh, bng vi tay lc vai ng lao hat xm, noi vi ve kho
chu khng giu gim:
- Ti se cho bac mi ng, ch xin bac ng hat na, hoc i
sang toa bn, co c khng?
ng gia ngng hat nhng khng noi g. Co th ng ang
nhm vai con tnh trong u.
- Nhng v sao ng ngh nh th? - Mt ngi khac ln
ting, cung vi ve kho chu khng kem. o la mt anh thanh nin
co khun mt d coi, n mc lch s, ngi gh i din.

TUYN TP TRUYN NGN

137

- V ti khng thch nghe ng ta hat. - Ngi an ng i mu

len bnh than ap.
- Con ti thch nghe th sao? Va ca ngi khac na ?
- o la vic cua anh. - Ri ng ta quay v pha ng lao hat
xm: - Th nao, bac ng y ch ? y, tin y, ti xin gi bac...
- Khng, cu c lai y vi chung ti. - Anh thanh nin vi
ngt li: - Nu co th, xin mi cu hat tip. Ti se biu cu gp i
s tin ng y ngh.
Bo ngoai tai nhng li cua anh thanh nin, ngi an ng i
mu len noi tip:
- Hay bac ch t? Nu vy ti xin biu bac nm mi ng.
- Khng, cu c lai! - Anh thanh nin noi to, giong run run v
kch ng: - Ca ln nay ti cung se biu cu gp i s tin y.
- Ngha la mt trm ng ? - Ngi an ng nhn i thu
mnh vi ve khiu khch.
- Vng. Nm mi gp i la mt trm. Ti tin ng bit lam
con tnh n gian o.
- Th anh khng ngh ti co th gp i con s y ln a?
- Co th, nhng xin ng c yn tm, v luc y ti lai se nhn
gp i no ln na.
Thy co chuyn, mt s ngi to mo n ng xung quanh,
hao hc ch xem kt qua se ra sao.
Ngi an ng i mu len a mt lng le nhn anh thanh
nin sut t u n chn. Cui cung, ng ta v v vao chic cp
da:
- Trong chic cp nay cua ti, anh ban tre a, ti co kha nhiu
tin. Ti khng ngh anh co u gp i s tin y thi gan vi ti.
Nhng hm nay ti khng co y nh gy s vi anh, phn v ti
khng mun, phn v le phai co le thuc v anh. Ti co nhng l
do ring khng mun nghe ng cu hat, nhng nu anh va moi
ngi phan i th ti xin i ch khac.

THAI BA TN

138

Noi ri, ng ta ng dy xach cp bc i, keo theo bao cai

nhn va ngac nhin, va t nhiu cam phuc.
Sau o, moi con mt u quay sang nhn anh thanh nin va
ng gia hat xm.
- Mi cu hat tip i! - Sau my phut lung tung, anh thanh
nin c ly giong bnh tnh, noi: - Con y la s tin ti a ha.
Bng mt c tac nhanh nhe, anh ta moc tui ly ra t mt
trm ng con mi, bo vao chic mu.
ng lao hat xm vi cm t giy bac ln tay hi lu, u ym
vut ve no gia nhng ngon tay kh gy va en xn.
- Th la trung qua nhe! - Ai o nhn xet.
- Anh ta cho nhng mt trm c a? - Mt ba ming lun nhai
tru khe hoi ngi bn canh.
ng lao hat xm ngi yn, tay vn vut vut t giy bac nh
mun kim tra xem la tht hay gia. Cui cung, ng cha no v
pha ngi thanh nin, noi - ln u tin trong sut thi gian
xay ra cu chuyn:
- Anh cm ly, ti khng nhn u.
- Sao lai khng? Ti biu cu tht ma!
- Khng. Cam n anh!
- Nhng v sao?
- Ti khng mun. Va lai, ti cung co nhng l do ring
khng nhn no.
Co ting x xao trong am hanh khach ngi quanh.
- Ngi ta cho th ly i, lai con kiu cach na!
- Gia v y!
- Ca hai u in - mt gia mt tre.
- ma sao mai khng thy tau chay nh ?
Ch mai khng thy ai ly, ng lao hat xm bung t giy
bac xung t.

TUYN TP TRUYN NGN

139

Chng bit lam g hn, anh thanh nin min cng nht ln:
- Thi tuy cu. Ti tht long mun giup cu, ma c ngh nay
no... , hay la... - Anh ta dng lai mt chc nh n o iu g. Hay la ti th giup cu bng cach khac vy. Nao, cu a a
chic nh cua cu cho ti.
Khng ch c ng y, anh ta vi v ly chic nh luc y
ang nm trn ui ng lao, nhanh chong la chon th ngi va bt
u chi mt bai g y.
Ngay nhng m thanh u tin a lam ngi nghe chu y.
Anh ta chi hay, say m, va khng ai ng rng t chic nh be
nho, xu x y co th lam nn nhng giai iu ep va mt ma
nh th.
Chi xong, khi moi ngi con cha ht ngac nhin th anh ta
a mt nhn quanh mt lt ri noi to:
- Tha ba con, ti la ngi keo an chuyn nghip, cng tac
tai mt oan vn cng a phng. Nh ba con a thy, luc nay
co mt ng, v khng mun b quy ry, a nh bo ra mi ng
ui ng cu nay i ch khac. Nhng may thay, chnh ng ta a
b ui i. Ti co ngh biu cu t tin nh a ha, nhng khng
hiu sao cu khng nhn. V vy by gi ti se cung cu an, hat
phuc vu ba con. Mong ba con giup chut t bu vao s tin cu
a t chi khng nhn cua ti va cua ng khach no. - Ri anh ta
quay v pha ng lao hat xm: - Nao, mi cu, ta hat. Nhng bai
hat g vui vui mt t. Ti ng y vi cu rng co th cuc i ang
bun tht, nhng khng v th ma c hat mai nhng bai nao n,
ai oan. Nao, ta hat bai g nh? Chc cu hat c quan ho. Th th
ta hat bai Ngi i cung c:
Ngi i, ngi ng v
Ngi i...
Sau mt thi noi nhanh va si ni, anh thanh nin bt u
hat, t keo nh m cho mnh, chc chc lai nhn ng gia khch
l ng cung hat. ng gia vn tip tuc ngi yn, nhng ri, khng

THAI BA TN

140

cng ni sc cun hut, cui cung ng a ly thanh go, rut re go

lam nhp. Mt luc sau ng ct ting hat theo, bng giong tuy
khan nhng trm va m, rt hp be vi giong nam trung to khoe
cua anh thanh nin.
C th ho hat rt lu, ht bai nay n bai khac. Moi ngi
keo n kha ng, phn v nghe hat hay, phn v to mo. Ca
nhng ngi ban hang rong cung dng lai, tam thi qun nhng
cu rao n iu cua mnh. Ngi ta th thm vi nhau v anh
thanh nin, v ngi an ng i mu len va noi chung v tt ca
nhng g a xay ra, tt nhin th khng thm bt i chut cho
thm phn li k hp dn. Sau khi nghe chuyn, khng t ngi a
ci hu bao, moc v ly ra nhng t nm hao, mt ng, hai ng,
co khi ca nm ng. Chng my chc chic mu a y nhng t
giy bac nhau nat.
m hm y va sut ca sang hm sau, cho n khi phai
xung tau, anh thanh nin vn cng chuyn nghip a theo ng
lao hat xm i khp cac toa. n u anh cung t gii thiu
mnh, nhc lai nhng cu anh va noi, ri ca hai cung hat, hoc
ngi nay hat, ngi kia keo nh hay ngc lai.
Ngi ta n ln y anh a giup ng lao hat xm kim c
my trm ng. Du sao o cung ch la nhng li n, lai trn mt
chuyn tau nh th nay, nn tin c hay khng lai la chuyn
khac.
oan tau n ga Thanh Hoa vao luc tri nha nhem ti, chm
ung mi gi. Khi ng lao hat xm ang do dm chng gy i v
pha phong i cua nha ga th mt ban tay t nhe ln vai ng.
o la ngi an ng i mu len m qua.
- Nay bac, - ng ta noi, - ti la ngi a yu cu bac dng hat.
Du sao ti cung mun c biu bac s tin ti ngh. ng ta
cha ra t giy mt trm ng. - Ngay xa, cach y ba mi
nm, ti tng dt b ti i hat xm kim sng nh bac. Cung nh
bac b ti ch hat nhng bai bun, va cho rng cuc i la mt
chui au bun. Nhng ti th t nhng ngay y ti a khng cho

TUYN TP TRUYN NGN

141

la th, va sut ba mi nm qua ti c chng minh cho quan

im cua mnh. Hin nay ti co cng n vic lam t t, co v con,
co tin. V th ti khng mun nghe bac hat phai nh lai
nhng tht bai chua cay ma cuc i a bt cha ti phai chu...
Khng noi lai mt li nao, ng lao trm ngm mt lat, ri
chng gy bc i. Ngi an ng i mu len ng nhn theo mt
mnh gia sn ga, t giy bac mt trm ng vn trn tay...
Din Chu, 3-1985

THAI BA TN

142

NHNG C GAI AO TRNG

1
N.V. ngay 20 thang 11 nm 197...
Ret! Ret qua! Ba a mt ging m cht ly nhau, mnh
nm gia, hai chn trum kn u va chn, th ma mai vn khng
sao ngu c. Co le do trong hang m va nc nh bam y tng
a mi ret th. m nay ra bn pha, trng, lai gio manh, khng
hiu se th nao?
Khng ngu c, nm suy ngh vn v mai cung chan, anh
dy vit nht ky. Xa nay mnh t vit nht ky, lai vit d nn rt
ngai, ca vit th cung th. Nhng luc nay... bit lam g cho ht
thi gian luc nay?
iu u tin mnh mun vit la - nh nha. Nh va thng
me qua! Me by gi ang lam g nh? Chc bun va gin mnh
lm. Hay tha li cho con me nhe, v con a bo me nha mt
mnh, gia yu va khng ai giup . Hm c tin con ghi tn i
thanh nin xung phong, me khng noi g, con c gng ci
con yn tm, nhng con bit trong long me rt bun va co th con
trach con a khng hoi y kin me trc. Me i, con hiu long me.
Ban thn con, con cu chng d g khi phai xa me, xa ngi nha
tranh be nho, thn yu cua ta. Nhng vic con ra i la cn thit.
Rt cn thit. Va con tin me hiu iu o...

TUYN TP TRUYN NGN

143

Co nn vit cho me bit s tht v iu kin sng va lam vic

y khng nh? Khng! V th ch lam me thm lo ngh. Va lai,
chc g mnh lu mt ch? Mi tun trc con lam ng
Trng Sn, th ma by gi a y, cao im pha sng L. nay
va cach bin cha y hai chuc cy s. Khng hiu nay mai se con
i nhng u na.
Nh cai Hoa va bon ban cung n v qua. Khng c i vi
mnh ln nay, chc no bun lm. Hai a cung lang, cung ra i
mt ngay, cung vi nhau chng y thi gian, th ma... Bit lam
th nao c. Ca i xung phong i, nhng ngi ta ch ly nm
ngi. Nm ngi dn ng cho -t qua sng bn pha nay,
thay cho ca t, cung n va u la thanh nin xung phong, va hy
sinh ba ngay trc o. Nhng ngi c chon la Vn, Yn, Lc,
mnh va Ut. Mi a mt tnh, mt kiu ngi, nhng cung con
tre va u cha chng, cha ca ngi yu, tr cai Yn, gia nht,
hai mi hai tui, nghe noi a co mt "chang" nao y. Ma cung
nghe noi thi, ch cha bao gi thy c nang nhn th hoc noi
chuyn v anh y. No kn lm. Va nghim khc na. Th cung
ung - t trng ma! T nay n gi a hai ln nhc mnh phai
ngu m con i lam. Ca cai Ut na (no cung la em ut cua t),
no a my ln cu mnh, bt nm xung m no cho m. C
nh la con nt...
21 thang 11.
Ngay cung nh m, khng luc nao ngt ting may bay.
Thnh thoang lai con phao t pha bin cu ln.
T mnh lam pha Bc bn pha. Ca nm a ng rai trn
mt oan ng dai, t mt nc tnh lui lai, mi a cach nhau
hn hai trm met. T trng Yn phn cng Ut ng trn cung,
v no la ngi nho nht, lai mi ra chin trng. Tip n la Vn,
ri Lc. Chng cui cung phai hai ngi, la mnh va Yn.
y la mt trong nhng trong im ac lit nht cua mach
mau giao thng t Bc va Nam. Cach sng con nhng my cy s
ma mt ng a b bom va rc-ket ch cay tung, -t khng th

THAI BA TN

144

t i mt mnh, nu khng co ngi xi-nhan. Nhim vu cua bon

mnh la i trc, dn xe men theo cac ming h bom mi c lp
s sai, tranh nhng ch co cm du bom n chm, cho ti tn mep
nc. y se co ngi xp xe ln pha. V ban m khng c
t en, bon mnh a nao cung phai mc ao trng t ca-bin,
ngi lai xe co th nhn ro ma cho xe i theo. Nhng luc co may
bay - y la noi khi chung tha phao sang, lao xung bn pha, ch
bay ngang hay vn ln th k - nhng ai trn, co th chay lanh
xa khu vc bn pha, con ngi pha di th nguyn tai ch, tru
trong cac hm ca nhn c ao sn bn canh. Co luc chung bn
mc chung, pha c chay, t c i, va tt nhin con ngi c tip
tuc lam vic. Cang sang! Cang khng phai do dm nh trc!
Ban ngay, bn pha tht yn tnh, nhng ch la cai yn tnh
tng i cua chin tranh. Khng co ting pha, khng co ting t, khng co g ngoai mt dai t nham nh, mau sc ln ln, lng
chng nhng xac xe b lt hoc b bn chay cha kp thu don.
Va bn canh, giu ht moi s khc lit cua chin tranh vao long,
con sng vn khng ngng chay, bnh than va hin t nh nghn
nm nay. Tht kho tin la ch chc na, khi mt tri va ln, la
hang oan -t, hang oan ngi se t u o chui ra, va ca bn
pha se bng tnh dy, bt u mt "ngay" mi, mt cuc chin
u mi...
25 thang 11
Hm nay, ca hai pha cung b trung bom mt luc. Gn mi
chic xe a c dn xung tn sng phai ng tr troi di anh
sang choi rc cua en du, di lan bom va rc-ket cua may bay
ch.
Phong khng cua ta bn rt d.
Tn tht...
Mnh co s cht khng ? Bit noi th nao c nh? Co. S,
nht la nhng luc th nay, khi sut ngay nm dai trong hang yn
tnh va co qua nhiu thi gian suy ngh. , ma co le noi s
cung cha tht ung lm. Mnh ch tic. By gi ma phai cht th

TUYN TP TRUYN NGN

145

tic lm. Lai thng na. Thng me nha. Thng bon ban
phai bun, phai ganh thm mt phn vic.
Khng hiu sau khi cht se th nao nh? Khng le mnh se
chng con bit g na? Chng bit ca vic mt ngay nao o chin
tranh se kt thuc, moi ngi se tm gp lai nhau, se i hoc, lam
vic, hay ch n gian la se c sng mt cach hoa bnh? i, hoa
bnh!... Cht chc phai au lm. Hn th. Khng au sao c,
mt khi c th mnh b xe ra tng manh? Ngi khac ngh th
nao v cai cht? Cai Lc va cai Vn, cai Ut hay cai Yn chng
han? Chung co s nh mnh khng ? Chc la co. Nhng chung
khng bao gi l iu y ra ngoai. Chung vn lng le lam vic,
cac tp thanh nin xung phong cha ng cung th. Anh em lai
xe, lai pha cung th. Mnh cung th.
27 thang 11
oc lai trang vit va ri, thy tht bun ci. Toan chuyn
vn v khng u. Luc nay, to mo, mnh hoi Ut:
- Nay Ut, em co s cht khng ?
Ut t l mt luc, ri thay cho cu tra li, no hoi lai:
- Em hoi ch, ch phai noi tht nhe, ch Lin. a bao gi co
ngi con trai nao hn ch cha?
- Cha... Sao em hoi th?
- Em cung cha. Con gai cht ma cha c hn k cung th
nao y, ch nh? - no noi, giong m mang va hi bun, ri lai ruc
vao chn, m mnh n nghet th. Con be ro n la.
1 thang 12
Ca bon c mt phen hu va. Chiu hm qua, mt thng
"Con Ma" bt cht phong lin my qua tn la vao ung ca
hang. May khng ai vic g. Ly do tht n gian: trc o my
a tm xong, bao nhiu lot, v sinh phi tut ca mt dy
ngoai nng. Tuy bit lam th co th se nguy him, nhng k! C
tru thng M, xem hn ti n mc nao. Va thng M a cho bit
hn ti n mc nao. "C thy xu-ching an ba la mo n!", mt
a chm choc.

THAI BA TN

146

Sau o hop t, cai Yn cm t nay khng c ai phi bt c

mt cai g trng ngoai ca hang, thm ch ca chic khn mui xoa
nho. Nhng ac thay, trong hang lun m t, khng co gio, phi
bao nhiu vn khng kh. Mc vao ngi tht kho chu.
5 thang 12
Nh nha qua!
Them mt ba canh rau mng ti. Hay rau ngot, rau bu
cung c. y khng ch, khng vn, cai cn va kho kim
hn ca la rau xanh. Min Trung, nng hanh kh. Khp ni t b
cay tung, co hm i sut bui ch nht c mt nhum rau ma gia
hoc rau sam chua loet. Da c sui ln nh b bnh hui...
6 thang 12
Cai Lc co th. Net ch trn phong b cng, nn not, lai
khng ghi tn ngi gi. Ca bon oan chc th ngi yu nn hi
lu bt no phai khai tht ht moi chuyn ri mi cho nhn. Cai
Lc noi ngay la chng co g khai, bao c boc ngay tai ch, oc
to moi ngi cung nghe. Th ra o la th cua mt ngi ba con xa
cua no Ha Ni, ni dung kh khan va ch vi nhng li thm
hoi bnh thng. Khng hiu sao nghe xong, a nao cung co ve
nh b hng va hi bun, v c tng va mun o la mt bc th
thuc loai khac, mt bc th tnh vi nhng li u ym de dt va
kn ao, du nhng li y khng danh cho mnh.
Mt lat sau, nm trong chn, lai cai Ut cu vao tay:
- Ch Lin nay, ch co ngi yu cha?
- Ch cung khng bit na. Co le la cha.
- Sao lai co le? Co hay khng th ch phai bit ch?
- Chuyn khng n gian nh th... Ma thi, Ut ngu i.
Nhng cai Ut khng chu thi. Tnh no th, mun bit cai g
la phai gan hoi bng c.
- Anh y la ai? u?
Va mnh buc phai tra li no:

TUYN TP TRUYN NGN

147

- Xa lm. Anh y ang hoc nc ngoai. Nhng t ngay xa

nhau, ch cha bao gi nhn c th cua anh y. Con ch th
khng bit a ch, ma co bit, co le cung khng gi. Ch va anh
y la ngi cung lang.
- Th anh y co yu ch khng ?
- Ch khng bit. Chc anh y a qun ch.
- Con ch.
- ng hoi na. Ut ngu i! Ma ri gia anh y va ch cung
cha co g c bit. Ch th thi.
Cai Ut nm im mt luc ri bng noi, giong hn di:
- Em la em chua ghet nhng anh i nc ngoai. C tng
nh mnh gh lm, mt vnh ln, nhn ngi khac bng na con
mt...
- y, em ng noi th. Khng phai ai cung nh em ngh u.
Cai Ut khng noi g thm, nhng chc la con lu no mi ngu
c. No trong trng va v t qua. Hm no no noi g nh? , "Con
gai cht ma cha c hn k cung th nao y...?" Ng tht.

2
- Cai nay mai gn hai nm sau khi no hy sinh ti mi nhn
c c y. - Ba Ngha va noi, va ht u ch cun nht ky ti
ang oc d. - Cung mt t qun ao va t trang cua no. Ti a nh
thng ln nha Ca Chung bn canh oc cho nghe. Ti nghip con
be. Ti ch co mnh no. Nhiu khi ngh ma t rut. Cu xem, ti
gia yu th nay, y vy ma tri bt phai sng lu hn con, sng
ma nghe nhng li kia cua no...
Ri ba th dai, cui xung sang nt me gao mi gia.
Nha ba Ngha va nha ti cung chung mt xom, ch cach nhau
my ngo. Chng cht sm, ba cha qua nm mi ma a trng
gia yu nh mt ba cu.

THAI BA TN

148

Nm nay ti danh tron ca mi ngay phep v thm qu, va

theo li khuyn cua me ti, ti i mt vong goi la "thm xa giao"
cac nha trong xom, mt vic lam ma nhng ln trc, phn v
khng co thi gian, phn v ngai ngai, ti vn cha lam c. Ti
n nha ba Ngha, va ba a cho ti xem cun nht ky cua Lin,
con gai ba, lai.
Ba Ngha co oan ra ti la "anh y" ma Lin a nhc trong
nht ky khng ? Co th lm. Va v vy ma ba cho ti xem trach
kheo vic ti a con gai ba au kh chng? Cung co th ba
hoan toan khng bit g. Xa nay ba la ngi tt bung, cht phac,
khng quen suy xet su sc kiu y. Va lai, trong xom, ti cung
khng phai la ngi duy nht i hoc nc ngoai nhng nm chin
tranh.
Con ti, ti va Lin th th nao?
Ti qua khng ng Lin tnh cam va su sc n th. By gi
ngh lai, ti mi thy luc o qua ti la mt cu be ng nghch, v
t n tan nhn. Chung ti la ban thn vi nhau, cung hoc mt
trng, ti hn Lin mt lp. Trng xa, cung i, cung v ma nao
co bao gi no chuyn vi nhau, hoc gia co noi, cung ch toan
nhng chuyn bng ua, tru choc, nh phn ln cac hoc sinh
khac vao tui y. Tt nhin, ti khng th khng nhn thy rng
Lin la mt c be (trong ky c cua ti, bao gi Lin cung la c be)
tt, lai rt xinh. Nhng luc y, v tm, sinh ly, ti cha phat
trin n tnh cam yu ng, va cung khng bit rng co th
Lin a chu y, hay thm ch con thm yu ti.
m trc hm ti i, cung mt s ban gai khac Lin a n
chia tay vi ti. Sut bui Lin im lng. Ri tnh c hai a ngi
ring vi nhau. Lai im lng. Co th luc y ti a l m oan c
tnh cam cua Lin vi ti, nhng Lin khng dam noi. Con ti,
khng hiu ti co noi iu g khng , Lin hiu theo cach cua
mnh va hy vong, du khng u, mong manh, nhng vn c la hy
vong?
Ti xa nha bay nm, va co th noi trong sut thi gian y ti
qun hn Lin, khng h hoi thm hoc vit cho Lin mt bc

TUYN TP TRUYN NGN

149

th nao. Khi Lin hy sinh, ti c b me vit th bao cho bit.

Ti bun va thng cho Lin, hn th, nhng vn la cai bun
thng chung chung nh khi nghe tin ai y trong xom t chin
trng a khng tr lai. Va co le ti se con tip tuc ngh nh th
v Lin, nu nh hm nay v tnh ti khng c oc cun nht
ky nay.
Ba Ngha a bo ra sn thai rau cho ln. Ti ngi lai mt
mnh bn chic ban hoc cua Lin ngay nao, xuc ng lt tip
nhng trang ch li ti, a nga mau cung nm thang...

3
10 thang 12.
Mi a c phat hn hai met vai trng. Pplin pha nilng hn hoi. may ao thay nhng chic ao a mau, lai xe ku
lam ho c ln vao mau trng cua t.
Ca hang si ni hn ln. i lam v, va chp mt c mt
chc a vung dy, a nao cung hy hoay may may ct ct.
ang bn bu nh th, bng cai Vn ngng tay, ngi th ra
mt luc, ri noi:
- K cung bun ci tht y, chung may a. Bon mnh th t
mn may moc tng mui nho, nh mt ty a xuyt xoa, nh th
may ao ci khng bng, lai con kiu nay, kiu no na. Nhng
th hoi lam g? Ban ngay th khng dam mc, ma cung chng
bit mc cho ai, con m, m th th nao ma chng c! T th
t mun c ca tm ma khoac. Cang ro! Cang khoe! Con hn
phai vt va th nay lam duyn... vi nhng chic -t mu!
Mt cai Vn n t nh mun khoc. No noi la noi th thi,
ch trong t, no vn la a a din nht, ky tnh nht trong
chuyn n mc, va chc chn ln nay ao cua no cung se c may
cn thn va ep nht.
- Canh lai xe la chua tu y nhe. - Mt chc sau Lc ln
ting, co le xua i s im lng bt tin. - Mt hm co mt chang

THAI BA TN

150

bao mnh th nay, chung may nghe co c khng ? "Nay, ng

ch ao trng i, ng ch co xinh khng y?". "Cung khng n
ni kho coi nh anh tng", mnh ap. V sao anh hoi th?". "La
v cai xe cua ti y ma, khng hiu sao t khi gp c, la no khng
con chu nghe theo tay lai cua ti na. C i, no i, c ng, no
ng. Hoan toan t no quyt nh. Con ti, ti ch ngi khoanh
tay ma ngh rng chc c phai xinh lm nn mi thi min c
no nh vy. Ti lo chc na no se t theo c v lan cua c mt. Ti
khng co li u nhe! a ma lan cua c u nh? " Nhng mnh
cung khng va, mnh noi: "Nha em kia, pha cai hang kia
ka. Hm nao t chin trng quay ra, c cai xe kho bao cua
anh re vao y, chng em se cho no mt trn!..."
- Gioi lm! Ri anh chang ap sao? - mt a hoi.
- Anh chang im, nhng chc cung hiu la mnh noi ua. Anh
ta ch thy mau trng cua chic ao mnh. Con mnh th chng
thy g. Ch nghe giong noi. y th ma bun ci lm, chung may
a. Xe i ri ma khng hiu sao mnh c thy bng khung th
nao y... - Cai Lc ngi im mt luc ri t ngt hoi: - Chung may
co ngh mt ngay nao o anh ta se vao y khng ?
12 thang 12.
Ngay u tin ca nm a din ao mi i lam. Mi a mi
kiu ao, c vut, gp cn thn ri xung gi, k u sut
m cho tht phng, thanh np hn hoi nh c la ky. Ngay t
chiu, tt ca a mc ao mi, soi vao gng ngm ngha, ri ci ra,
ri lai mc vao, i ao, m th ao cua nhau mai. Khi khng con
vic g na lam, ca bon c mc ca ao th ma... ngi ch m
xung bc ra khoi hang, bn chn va sung sng nh ch mt
cai g y tht h trong.
Khng bit hm nay cac chang lai xe co nhn thy s kin
mi la nay khng?
15 thang 12
My ngay nay thng M hoat ng c bit ac lit. No quyt
pha. Ta quyt gi. May bay bay sut m. Phao t bin cu vao

TUYN TP TRUYN NGN

151

khng con theo gi nh trc. Nhng dong xe vn khng v th ma

b dng lai. Bn pha phai thay i ch nhiu ln. Ma k ra, goi la
ch vt sng th ung hn. Nhiu ch vt sng nh th. Co ca
ch nghi binh. Thiu ngi, t phai chia ra lam vic ba ni.
Nh nha qua. Nh me qua.
Anh y co luc nao ngh v mnh khng nh?
16 thang 12.
Ut hy sinh! Ba gi sang hm nay. No lam mt ch vi Vn.
Mt thng lao xung phong rc-ket, nh hang trm thng trc
y tng lao xung phong rc-ket. Ting n bnh thng, trn
anh pha cung bnh thng, ngha la tt ca vn nh moi ngay, y
th ma sau o Ut a khng con na. Mt manh an cm ung
vao tim no. Mt manh khac ct t phn trn cua vu trai. Mt
ting sau khi no cht, mnh mi bit tin. Bit ma chng n c,
v con phai lam vic. Khi gp Ut th tri a sang. Yn a lau sach
mau va bui bn trn ngi no. Mt a nao o trong t a ci
chic ao trng mi con nguyn lanh cua mnh mc cho Ut. Khun
mt Ut tht thanh than. i mt vut mai khng chu nhm,
nh ang m mang nhn mt im nao y trc mt. No ch
ngac nhin va hi bun v phai cht sm va v ly nh vy. Mt
bn ming cua no hi nhch, th ngy, ben len nh hm nao no
hoi: "Con gai cht ma cha c hn, k cung bun, ch Lin
nh?".
Mnh a cui xung, lng le hn ln i mi cua Ut.
17 thang 12
Hm nay i lam v, thng Ut, ca bn a ngi m nhau
khoc.
20 thang 12
Vn ac lit nh trc. Xe vn thng.
24 thang 12
Th la a bn pha N.V. nay hn mt thang. Mt thang cng
vi hai nm nay y mai o trn cac neo ng cua khu Bn khoi
la. Va cung ch con my ngay na la a nm mi. Nm mi...
moi ngi se gia hn thm mt tui. Mnh cung th.

THAI BA TN

152

Liu mnh se con phai gia thm bao nhiu tui na trc khi
chin tranh kt thuc? Con Ut th se vnh vin cai tui ma by
gi no co, chin tranh hay khng chin tranh cung th. Vnh vin
yn ngh vi cam giac thanh than cua mt ngi a cng hin cho
ngi khac cai quy nht mnh co. ung, thanh than, nu khng
k ni s rt con gai kia ma no vn cam thy u o su trong
long cho ti khi xung m. Ti nghip con be...
27 thang 12
Xe vao nhiu qua, co le sp anh ln. Ban ngay t c ngu
hn, v thng phai i cha ng giup cac i thanh nin xung
phong.
Hang ngay bn a vn mc ao t chiu, nhng chic ao
c may ep, gp vut phng phiu, ngm ngha, sa sang cho
nhau ti n, nh cai Lc mt ln a chua xot noi, lam duyn
vi nhng chic xe mu. K cung bun ci, bit ngi khac
khng thy mt mnh va mnh khng thy ngi khac, ch nhng
cuc gp g thoang qua trong my phut, lai trong hoan canh ac
lit nh hin nay, th ma ca t trc khi i lam a nao cung
chm chut ve ngoai cua mnh qua cn thn nh vy. Mt ban
nng rt con gai, va co le cung ch con gai mi hiu ni. Chao, c
g hoa bnh! c g c mc nhng chic ao trng nay t do i
lai gia ban ngay...
28 thang 12
Hm nay Yn hy sinh!...
Con lai ba ngi: Vn, Lc va mnh. Mnh c c lam t
trng.
Yn i, thng may qua! May la a duy nht co ngi yu
ch i, th ma may a hy sinh... May qua kn ao, may chng
cho chung tao bit ngi yu cua may la ai, u, chung tao
bao cho anh y bit may la ngi nh th nao.

TUYN TP TRUYN NGN

153

31 thang 12
Hu nh m nao cung co xe va ngi cht. Mi ln ra
pha, u o su trong tim, mt y ngh nho thi, nhanh thi,
nhng sc nh mui dao lai nhoi ln - y ngh rng hm nay se n
lt ai y? - mnh, cai Vn, cai Lc, hay thm ch ca ba co th se
khng tr v na? Tht khung khip!
Trc khi bc ra khoi hang, ba a nhn nhau im lng,
nhng rt hiu...
Xe vn thng...

4
Nht ky cua Lin ghi n y th dng. Bt giac ti ngc
ln nhn tm bang lit s c lng kn treo trang nghim trn
tng. Th ra Lin hy sinh ung vao ngay 31 thang 12 nm 197...,
ngay cui cung ghi trang nht ky. Va cung la ngay cui cung
trong nm. Ti nhm tnh - Lin a khng gng sng thm c
my gi na bc sang nm th hai mi ep e cua i mnh.
T trn tng, qua lp knh phu nhe mt lp mang bui
mong, mt c be toc tt ui sam, khun mt con hoan toan tre
con vi i mt th ngy m to ang nhn ti. o la Lin. Chc
y la bc anh duy nht cua con gai ba Ngha con gi c, chup
vao dp Lin tt nghip lp mi , khi cn lam mt thu tuc ly
lch nao y. Ti khng dam nhn vao i mt y; khng dam
nhn ca vao i mi ang he m, i mi cha mt ln trong i
c bit cam giac cua mt cai hn u ym.
Ti lng le tra lai cun nht ky cho ba Ngha, l ang trao
i thm t cu ri ra v.
Sang hm sau, trc s ngac nhin cua moi ngi, ti thu goi
ac ra i, nhng khng phai i Ha Ni, ma ngc lai, vao Vinh
mua ve -t Quang Bnh, ti bn pha N.V. ma Lin noi n trong
nht ky.

THAI BA TN

154

5
tru s uy ban xa S. ni co bn pha N.V. ngay no, sau khi
nghe ti t gii thiu va noi ro muc ch chuyn i cua mnh,
ngi ta ch cho ti n gp ng Nam, pho chu tch xa.
ng Nam la ngi vui tnh va ci m. ng nhn qua mt
lt sut ngi ti va hoi:
- Anh la ba con cua c Lin a? - Nhng khng ch ti tra li,
ng noi lun: - Chnh ti la ngi tm thy va oc cun nht ky
o. Ti nghip cac c gai. Hi y ti la trung i trng dn qun
xa. Ti c lnh iu cac c dn qun cua ti dn xe oan trn,
con ba c thanh xung phong th lam ngay sat bn pha. Vao cai
m cui nm ang nh no, hnh nh mi gi th phai, bt
ng mt chic "Thn Sm" t au lao n nem mt loat bom,
khng ln vong nao, cung chng them bn phao sang, th ma
trung pha, trung lun ca ba c gai. Anh xem th co au khng ... ng Nam dng lai, ngi im mt chc nh c nh iu g, ri noi
tip giong trm hn xung: - Thm ch m y, bn vic thng xe,
chung ti chng kp nht ht cac mu xac b bom cht t vung
vai khp ni. Mai n chiu hm sau mi tm c ht, xac nh
cai g la cua ai va lam l chn ct. Sau nay, chin tranh kt thuc,
khi ngi ta nh a cac c - ca nm c - vao ngha trang lit s
xa, ti em chuyn nht ky cua c Lin ra k, va ngh xy
ring m cho cac c canh bn pha cu. y kin cua ti c chp
nhn. By gi ta ra thm m cac c ch?
Noi ri, ng pho chu tch xa hm h i trc, tt qua mt
canh ng lua va tr bng thoang thoang hng thm, v pha
dong sng L. ang trai rng, trng loa di anh mt tri thang
T. Ti lng le bc theo ng, vi cam giac hi hp nh sp c
chng kin mt cai g y linh thing va v ai.
Trn nh mt ngon i xanh vn su ra tn mep sng,
ngi ta xy m nm c gai thanh nin xung phong thanh nm
canh cua mt bng hoa, u chum vao nhau. Mt bng hoa mau

TUYN TP TRUYN NGN

155

trng - (v tt ca cac ngi m u c quet vi trng). Cac bia

ng hu nh k nhau, tao thanh mt hnh tron co trng nhng
bng hng va cuc ln ln, tc la lam nh cua bng hoa xi mng
trng v ai. Trn nhng tm bia y ti a oc thy tn c Yn t
trng nghim khc; tn c Vn a din; tn c Lc m h ch i
mt chang lai xe ma c ch mi tro chuyn mt ln nhng khng
thy mt; tn cua c Ut be nht t ch s duy nht mt iu la
cht ma cha c hn. Va tt nhin ti thy ca tn cua Lin , c
hang xom, c ban cung trng cua ti, ngi con gai a a ti
vt hang trm cy s n y, va con quan trong hn na la a
giup ti t nhn nhn lai mnh, t anh gia nghim khc hn vi
nhng g nh a, ang va se lam trong i.
- Ngh ma thng cac c gai, - va bt la chm hng, ng
Nam va khe khe noi. - ang tui n din ma n cai ao trng
cung khng c em ra mc ban ngay. Con by gi th...- ng
ngp ngng chc lat ri quay sang bao ti: - Nhng ngi m nay,
anh a, c u n na nm mt ln ti cho quet vi mi. Cung co
ngi ku lang ph y, nhng ti th ti c cng quyt...
ng Nam con noi thm nhng iu g na nhng ti khng
nghe ro, v luc y ti a bo i xa, tm nht nhng bng hoa bm,
hoa mua moc nhiu quanh y. Mt chc sau, ti quay lai vi mt
bo ln trong tay. Ti chia u thanh nm phn, nhe nhang t ln
nm canh trng cua bng hoa xi mng. Ri v tnh nh a hen
trc, ca ti va ng Nam cung cui u ng lng trong my giy.
- Lin i, Lin tha li cho ti nhe!
Sang hm sau, ti ln ng tr ra Ha Ni. T -t, ti tho
u qua ca s, ngoai nhn mai nhng ngi m mau trng c
xp thanh hnh mt bng hoa trn ngon i xanh, trng xa nh
chic n trn u mt c gai. Sut doc ng i, nhng y ngh
m bun man mac c quanh qun trong u ti, y ngh rng
ngay xa a tng mt thi co mt c gai, nhiu c gai ch them
c mt hm mc ao trng t do i lai gia ban ngay, y th ma
cac c ch c mc ban m lam nhim vu, "lam duyn vi

THAI BA TN

156

nhng chic t mu". Va ri cac c a hy sinh, lng le mang theo

xung t cung vi tui tre la cai c m hu nh v cung n
gian y, cung nh cac c a lng le lp nhng chin cng, lng le
yu, lng le ra i mt ngay no, nh trong mt cu chuyn c
tch, lng le bin thanh nhng canh hoa mau trng, cai mau
trng phai i bng mau cua mau...
a Lat thang 4, 1982
Ha Ni, thang 2, 1984

TUYN TP TRUYN NGN

157

CU CHUYN M N EN

"Quelques piastres, monsieur, donnez-moi quelques piastres" 1).

Ha Ni. m N-en. Mi bay gi ma nhng oan ngi qun
ao u mu sc s, ep mt cach ph trng a i y ph. Nm
nay ret sm va keo dai. Cai ret sc ngot nh chm vao da tht.
Bu tri nng va thp. Sng mu cun thanh tng am tron treo
l lng di ngon cy hay bay la la sat mt t. T cac quan ca
ph, anh en xanh o ht ra, tao cho chung mt ve ep huyn ao
rt phu hp vi nhng m nh m nay.
Nh phn ng nhng ngi quanh ti, du khng la tn
cng giao, nm nao m N-en ti cung ra ph dao chi. Ti lng
thng bc doc b h Thuyn Quang, ri i ngc ln theo ph
Ba Triu, n ai s quan Phap th re phai v pha nga sau Lo
uc. y, trn ph Ham Long, co mt ngi nha th nho. Ti
khng thch n Nha th Ln. Nhng dp th nay kho ma chen
vao c bn trong v hu nh ca thanh ph x v y.
- S'il vous plait, donnez-moi, quelques piastres, monsieur(2).
Ln th hai nghe cu y bng ting Phap khi ng trc
cng nha th Ham Long, ti ngac nhin a mt nhn quanh.
Bn ti, tng tp hai, ba ngi khng ngt vao ra. Phn ln o la
nhng nam n thanh nin v t, hoan toan khng chu y n ti,
cung nh ti khng h quan tm n ho. Th th ai a noi cu
kia? Ti a mt nhn quanh. Cach ch ti ng mt met, sat bn
cng ra vao, co mt ngi mc chic ao s quan ka ki a bac mau
ang ngi, chic mu nan to vanh che kn mt.

THAI BA TN

158

- ng hoi ti a? - Ti cung hoi bng ting Phap, nhng khng

hng vao mt ai nht nh.
- Oui, monsieur, - chic mu to vanh kia ngng ln, - Donnezmoi quelques piastres, s'il vous plait.
Tht kho ma noi ht s ngac nhin cua ti luc y.
Di vanh mu meo mo kia, cac ban co bit ti a nhn thy g
khng? Mt khun mt da en gia nua, nhn nheo. Khun mt
y ang c n mt nu ci ngng nghu vi ti, ming y
nhng chic rng trng va chc khoe khng phu hp vi la tui.
Mt tay ng gia gi chic tui vai nha cng phng, con tay kia
lun mn m mt goc tm ni-lng ng trai xung t ngi. ng
i i dep nha xp mon vet. Mu ban chn sng ln nh b phu.
Cac ngon chn to va ngn, chng cht nhng vt nt su ri r mt
th nc g nh hn hp cua mau va mu. Ngi ng khng cao,
va cung chng n ni gy lm, khun mt tron, hai ma con y,
i mi khng day qua, toc xon thanh tng tum nho n su
xung hai thai dng, cai giup ta d oan ng la ngi cua mt
nc nao o min Bc chu Phi. ng co mt i mt c bit vi
hang mi day va nhng np nhn su hai bn. i mt y cha
y mt ni bun su xa va mt s mt moi qua sc chu ng.
Canh ng, khng co chic a, chic r con hay bt c mt cai g
o ng tin nh nhng ngi hanh kht khac. ng cung
chng cha tay xin. Va ca cai ting Phap kia na. ng la ai?
Nhng g a xay ra va se xay ra trong cuc i dai va chc khng
ly g lam hanh phuc o?
- Bac co mun ung mt tach ca ph khng? - Ti hoi, tay ch
v pha quan ca ph ang dp dnh ting nhac.
- Khng cam n, - ng ta ap, vn bng ting Phap.
Sau mt luc do d, ti ngi xung canh tm cach bt chuyn.
Chung ti noi bng ting Phap khe khe. B qun ao ka ki cu va
chic mu rng vanh che lp nc da en cua ng, nn tranh c
nhng cp mt to mo.

TUYN TP TRUYN NGN

159

Bt ng, ng ngt li ti gia chng, va noi bng mt th

ting Vit kha soi:
- Nu mun, ng co th noi vi ti bng ting Vit, thoai mai
hn.
- Vng, th th hay qua, - ti ap. - Bac ngi nc nao?
- Xngan. ng bit t nc cua ti ch? Ty Bc chu
Phi. Sat b bin, giap Xung va Marc... Xngan ep lm. ep,
nhng cung ngheo lm...
- Chc bac xa la lnh l dng cua Phap?
- Vng. Ti b a sang Vit Nam nm bn mi bay. Trc
o, mi nm ti i lnh Maagaxca.
- Ngha la hn nm mi nm nay, bac cha tr lai qu
hng?
- Vng.
- Do bac khng mun?
- Mun ch. Sut chng y nm luc nao ti cung mun v
nha. Nht la by gi, khi ti chng con sng c bao lu na...
Nhng, xin li, ng la nha bao? - ng gia da en ngc nhn ti
ve do xet.
- Khng. Nhng ngh cua ti cung gn gn nh vy. Ti vit
vn. Sao bac lai hoi th?
- Chng sao ca. Bit u, la nha bao, ng co th giup ti c
iu g o.
- Bac mun g?
- Mun v nc.
- Oui, je veux retourner a mon patrie.
- Th co g ngn tr bac?
- , chuyn dai lm, - ng ngng noi, thong tha cho tay vao
tui ao pha trong ngc, ln tm cai g y mt luc, nhng ri rut
ra tay khng. Ti ly mt iu thuc va bt la mi ng.

THAI BA TN

160

- Cam n! - ng va rt mt hi dai, va noi. - Sau hip nh

Ginev, ti co th v nc, nhng a khng v. Luc y ti ang
yu mt phu n Vit Nam, v goa cua mt s quan nguy, ti yu
va cung c yu lai. Tt nhin, bon lnh l dng chung ti thi
y thng chim tnh yu, hay ung hn - xac tht, bng vu lc.
Ti khng mun noi ti tt hn ng bon, nhng qua la ti a yu
chn thanh. Th cui cung, mt ngi nh ti cung co th yu lm
ch? Luc y ti ngh c lai, ly c kia ri em v con v nc
cung cha mun. Ai ng my nm sau, chnh phu khac ln cm
quyn Xngan, va th la ti khng con c tr v nc na.
- V sao?
- V ngi ta lo ti v se mang theo ca chu ngha cng san.
- Bac co mun ung mt tach ca ph khng? - Ti hoi, tay ch
v pha quan ca ph ang dp dnh ting nhac.
- Khng cam n, - ng ta ap, vn bng ting Phap.
Sau mt luc do d, ti ngi xung canh tm cach bt chuyn.
Chung ti noi bng ting Phap khe khe. B qun ao ka ki cu va
chic mu rng vanh che lp nc da en cua ng, nn tranh c
nhng cp mt to mo.
Bt ng, ng ngt li ti gia chng, va noi bng mt th
ting Vit kha soi:
- Nu mun, ng co th noi vi ti bng ting Vit, thoai mai
hn.
- Vng, th th hay qua, - ti ap. - Bac ngi nc nao?
- Xngan. ng bit t nc cua ti ch? Ty Bc chu
Phi. Sat b bin, giap Xung, Marc... Xngan ep lm. ep,
nhng cung ngheo lm...
- Chc bac xa la lnh l dng cua Phap?
- Vng. Ti b a sang Vit Nam nm bn mi bay. Trc
o, mi nm ti i lnh Maagaxca.
- Ngha la hn bn mi nm nay, bac cha tr lai qu
hng?

TUYN TP TRUYN NGN

161

- Vng.
- Do bac khng mun?
- Mun ch. Sut chng y nm luc nao ti cung mun v
nha. Nht la by gi, khi ti chng con sng c bao lu. Im
lng mt lat, ti hoi:
- Chc qu hng, bac co nhiu ky nim su sc...
- Khng. Trc ht ti khng co qu hng theo ngha ng
hiu. B lac chung ti sng nay y mai o trong rng. B me ti
cht sm. Mt hm ti ang i sn th b ngi da trng bt cho
xung tau ch sang Phap, nh trc y ngi ta tng bt ngi
da en ch sang My lam n l. Luc y ti va tron mi bay tui,
va theo phong tuc cua b lac, ti sp c phep ly v.
- Ngha la hin nay bac chng con ai thn thch bn y?
- Sao lai khng? Vi chung ti, ca b lac u la ngi thn
thch. Va lai ra i, ti con lai hai thng con trai... - Thy ti co
ve ngac nhin khng hiu, ng gia da en khe mm ci ri noi: Vng ti co hai a con tht. S la b lac chung ti co l phu n
goa chng khng c i bc na, nhng vn phai tip tuc phat
trin noi ging. Th la ho c giao cho bon tre mi ln chung ti
chung ti tp lam an ng... Con con th coi nh con chung cua
toan b lac. Ti c giao mt ba goa bn mi tui...
Chung ti cung ngi im hut thuc.
Thi sinh vin Matxcva, ti co sng chung nhiu nm vi
mt ban hoc ngi Xngan, tn la Ali. Anh ta k co b i lnh
cht ng Dng. Ti bit chuyn nay khng lin quan g n
ng gia da en ang ngi trc mt, nhng nhn tin, ti cung
em k cho ng nghe.
- Chc chn o khng phai la con ti, - ng noi khi ti dt li.
- Luc anh kia ra i, ti a sang Vit Nam t lu.
- Th ba v Vit Nam cua bac ra sao? - Ti hoi.
- Chung ti sng yn n vi nhau nm nm, co mt a con.
Mt hm say ru, ti anh v ti, th la ba y m con i mt.

THAI BA TN

162

Ti mt cng tm kim rt lu nhng khng sao tm thy. o la

mt ti li ln. Mt ti li gh gm ma ti khng bao gi tha th
cho mnh!
- Sut my mi nm qua ng sng u?
- My nm u lam cng nhn xy cu, sau ti ln mo Apatt
Lao Cai va lam vic o cho n khi v hu. Hin gi ti la ngi
hu tr va co lng hu nh moi ngi, theo ung ch . Trn y
ti co mt cn nha nho, mt manh vn va my am t v
hoang. Ti c i x tt va noi chung sng cung tam tam. K ra
ti co th yn n sng tron tui gia y. Nhng thi gian gn
y y ngh tr v T quc lai day vo ti hn bao gi ht. Cang gn
cai cht, cai m c y lai cang ln, va ti bit ti khng th cht
mt ni nao khac, ngoai manh t a sinh ra ti. Ngi gia la
th, bit lam th nao c...
- Th bac nh v nc bng cach nao?
- Cach nao th cach, nhng ti phai v va se v c, du bn
y ngi ta khng mong i ti...
- Bac co th yu cu ai s quan Phap Ha Ni giup , t
nhiu ho phai co trach nhim vi bac, - ti gi y.
- Vng. Va o la hy vong cui cung cua ti. Ti a n gp ho.
Ho tip ti t t, va sau khi phai ch mt tun, ti c bao la ho
se giup ti nhp quc tch nc ho, a v Pari ri t o, vi quc
tch Phap, ti co th tr v Xngan cua ti, nhng vi iu kin
la ti phai chu moi chi ph, k ca tin ve may bay t y ti Pari.
y, Hi nhng ngi Xngan se giup ti tip. Ngi Phap
noi ti la hang binh va chiu theo muc A, muc B nao o trong b
lut cua ho, th ti khng thuc din c tr cp v tai chnh.
Bit lam th nao, nc Phap giau va hao hip, nhng rt nguyn
tc. Va nguyn tc cua ho la bt ti, mt lao gia sp cht a hy
sinh tui tre v ho, nay khng ng xu dnh tui, phai tra mt
khoan tin ln c v cht trn qu hng cua mnh...
- Ln la bao nhiu? - Ti hoi.

TUYN TP TRUYN NGN

163

- Khng t hn mt nghn la My.

- Ngha la ho a t chi bac mt cach t nh? Ti khe nhun
vai mm ci.
- Co th la th. Ho ngh ti se khng kim u ra c mon
tin y. - ng gia da en th dai, bun ru ngi im mt luc ri noi
tip: - Ma qua ung ti khng bit kim u ra tht.
- Th bac nh lam th nao by gi?
- Con bit lam th nao na? Phai kim. Phai gop...
- Ri em i ly la?
- ung th.
- Bac bit gia mt la bao nhiu tin Vit Nam ch?
- Tt nhin. y la chuyn cua ti, ti phai bit ro hn ai ht.
- Va bac se gop cho n khi i c mt nghn la?
- Vng.
- Va cung v th ma bac phai... xin tin ngi khac?
- Vng, ti phai kim tin bng moi cach. Tt nhin la khng
lam g pham phap. Nhu cu chi tiu cua ti khng ln. Ti co th
tit kim trong s tin hu tr. Va lai nh ng bit, ti con co
manh vn, khu t v hoang, my con ga... Hn mt nm nay
ti a kim c gn mt trm la. Ti xung Ha Ni ln nay la
bao cho S quan Phap bit iu o. Va nhn th gp bui
ng ngi nh hm nay, xin thm c ng nao hay ng y.
- Sao bac hoi xin bng ting Phap, trong khi bac bit ting
Vit rt soi?
- Ti xin ca ngi Vit ln ngi nc ngoai. - ng nhn ti
ci ngng ngung, ri noi thm: - Va lai, ti ngh xin bng ting
Phap, ngi ta se thng va cho ti nhiu hn...
Con my phut na la mi hai gi m, gi phut quan trong
nht cua m l.
ng gia da en ung dy, to y mun vao d l trong nha th.
ng xach tui, nng nhoc bc i. n trc bc anh mt v

THAI BA TN

164

thanh da en, ng quy xung, lam du ri ngc ln, lm bm

mt iu g o. Co th ng ang noi:
- Quelques piastres, mon Dleu, donnez-moi quelques
plastres...

*
o la cu chuyn co tht xay ra vi ti trong m Nen va
qua. Man sng mu nhe nhe lun i thay mau theo anh en ht
ra t cac ca hiu. Tri se lanh, nhng ting nhac mt moi,
nhng con ngi n mc ep cm tay nhau i trn ng ph n
ao, hay lng le quy trc anh Chua. Mt ng lao da en gia yu
nga tay xin tng ng ch mt ngay nao o (nhng ngay nao?)
co c mt nghn la c tr v cht trn mt manh t
Chu Phi xa xi... Tt ca nhng iu trn phn nao lam cu
chuyn cua ti mang chut mau sc ly ky, huyn ao. Va rt co th
ban oc ngh y ch la mt Christmas Story(1) do ti pha ra,
nh ngi Anh thng pha ra nhng cu chuyn m Nen vui
ve. Khng. Nu y la mt cu chuyn m Nen th cung ch la
cu chuyn co tht, va nh cac ban thy, khng ly g lam vui
lm.
Sau bui l, ti con dao lang thang rt lu trn cac ng
ph. Ti ngc v pha B H, ri hoa vao dong ngi t Nha th
Ln ra, i theo ph Trang Thi n Ca Nam, re v pha Cng
vin Lnin. Ri t o, sut doc ng v nha, ti lun suy ngh
vn v quanh cu chuyn cua ng gia da en ti nghip. Cha la
ngi gia, nhng ti rt hiu tm trang hoai c, hiu y mun tr
lai vi ci ngun, vi t tin xa xa cua ng... Bt giac, ti bng
nh lai mt cu chuyn khac, cung v mt ng gia ngoai quc,
mt s phn b n ma lu nay ti lang qun trong bao s b
bn cua cng vic.

TUYN TP TRUYN NGN

165

Cach y nm nm, mt hm khi ti ang ngi ung tra

mt quan nho u goc ph Lo uc, th mt ngi bc vao. Kh
ngi to cao qua c cua ng nh lam chic quan nho ti sm lai.
- Bonjour madame! - ng ta noi, hi cui ngi v pha trc
vi ve lch s cua mt nha ngoai giao khi chao cac phu nhn quan
trong trong nhng bui l tn chnh thc.
Ba chu quan, mt ba gia be nho, dang ngi th l, vn ngi
im. Khng h pht y, ng khach lng le ngi xung canh ti, va
vi mt ng tac ht sc t nhin ma ch nhng khach quen mi
co, ng ta m np lo keo vng, nhon mt chic cho vao ming, ri
cung t tay ly mt iu thuc la chm la hut, trong khi ba kia
min cng rot cho ng mt chen nc.
o la mt ng gia ngi u co khun mt to, xng xng,
i go ma cao, chic mui o va b ru quai non lun phun co le a
ba bn ngay cha cao. ng n mc khng co g khac mt ngi
lao ng Vit Nam bnh thng - chic ao khoac mau xanh a
sn, chic qun kaki nhau nat va i dep a mon vet.
Luc y trong quan ch co mnh ti va ng. V lch s, ti
khng dam nhn thng vao ng, ma ch va v ung nc, va
kn ao quan sat. ng vi tay moc thm chic keo th hai, va ba
chu quan lai lng le rot cho ng mt chen nc na.
- Bac la ngi Phap a? - Khng nen c to mo, ti rut re hoi.
-Vng, - ng ap lai bng ting Vit, mt vn l ang nhn
vao chen nc ang bc khoi.
- Chc bac lai t thi nm nm mi t, - ti lai ln ting
ri ngn ng mt luc, hoi tip - Hoan toan v to mo, xin phep c
hoi bac: Sao bac khng tr lai nc Phap? i sng bn y...
ng vn ngi im nh khng nghe thy cu hoi, va ti a
thoang lo mnh khng t nh, a lam ng pht y. Nhng cui
cung ng quay sang pha ti, nhn ti vi ve do xet ri nhun vai,
nhch mep ci va noi:

THAI BA TN

166

- Rt n gian, anh ban tre a, v cach y nhiu nm, co mt

vic nho nho xay ra, va ti a th se khng bao gi t chn ln
t Phap na. Ri ng dy, ng noi vi ba hang nc:
- Ba ghi n ti nhe!
- Lai n ? - Ba kia cau nhau. - ng n nhiu ri y, ng Pie a.
- , khng sao, sp ti nhn lng, ti tra ht! Tra ht! - ng
gia ngi Phap vi noi va c n mt nu ci tht ti ly long
ba hang nc kho tnh.
Nhng xem ra, ba kia vn hoan toan th vi nu ci ly
long o, cung nh hoan toan th vi cu "Au revoir, madame"
ma ng khach a chao t bit ba mt cach rt lch s khi bc ra
khoi quan. Ba ta ch lng le rut t tht lng ra mt cun s mong
nhau bn, gi ung trang co tn ng Pie lch duyt kia va ghi
thm vao o s tin ng mi n.
- ng y la ai th ha bac? - Ti hoi.
- Mt ng gia lm cm, - ba ta ap.
- ng y vn hay lai y ung nc va n tin nh th a?
- Vng.
Ba hang nc qua ung la mt ngi khng d bt chuyn,
nhng ti cung khng la ngi d u hang. Cui cung th ti
cung a hoi bit c nhng iu ti mun bit.
ng Pie, theo li k cua ba hang nc, xa la vin chc mt
hang bun nho nao y cua Phap Vit Nam. Nm nm mi t,
ng khng v Phap nh tt ca ng bao cua ng, ma lai Ha Ni,
ly v ngi Vit, sinh c mt trai, mt gai. Nghe noi gia nh
ng Pari giu lm, thy ng thiu thn, my ln gi tin va
hang sang, nhng u b ng gi tra lai. Hai chau n tui i hoc,
b me ng xin cho v Phap vi ng ba. ng khng gi. Mt thi
gian sau, v ng cung bo ng sang Pari vi con, thanh ra sut
my chuc nm nay ng sng mt mnh, ch da vao s tin hu
lng th mc bc nm do trc lam vic mt t hp tac mc
trong khu tp th Nguyn Cng Tr . Ngheo la th, nhng ng

TUYN TP TRUYN NGN

167

cng quyt khng chu v con giup va khng bao gi nhn

bt c mt cai g t Phap gi sang hoc lin quan n nc Phap.
Cung theo li ba hang nc, mt ln anh con trai v thm ng,
c ng mt ngay hai ba dn ra mt quan cm bui Cho Tri ni ng bao cm n hang thang - ch nht nh khng cho con
mi i khach san chiu ai. Nghe noi anh con trai gin, vi ng
hai ngay ri bo v nc. ng cung chng gi.
- Tht ro lm cm, - ba hang nc kt lun. - a khng co
tin phai ung nc chu, ma vn con kiu... Lai con thoi nnh
m ang ghet kia na!

*
m hm y, ti nm trn troc mai khng sao ngu c. T
ngoai ph, chc chc ting ci noi cua nhng ngi i chi m
Nen v mun lai vong vao. T u o xa xa con vng lai ting
ken xcxphn trm ru r, khi to khi nho...
Sang hm sau, tnh dy, ti vi va phong xe n khu nha th
nho ph Ham Long. Ti co mt ngi ban lam vic B Ngoai
giao. Sp ti anh ta i cng tac qua Bc Phi. Ti mun bao iu
y cho ng gia Xngan ang thng kia. lam g th chnh ban
thn ti cung cha ro. Ti ch bit ng a nh ti giup , va thc
tnh ti rt mun lam c iu g o giup ng.
Khu nha th con vng ngi, ba bn nhng mu thuc la
tha va cac vun giy loai. Ngoai mt ba gia be nho mc ao dai en,
trum khn en ang quet don, xung quanh khng con ai khac.
Ti vong xe v pha ai s quan Phap, hy vong gp ng gia
kia y, nhng bn tm ca st nng n bao gi cung ong im
m, ti vn chng thy ng ta co ro ngi i gi m ca nh ti
tng tng.
ng ch thm mt luc, bt ng vi chnh mnh, ti cho xe
i v pha Lo uc, ni my nm trc ti a gp ng gia ngi
Phap no.

THAI BA TN

168

Ba hang nc vn ngi yn v tr cua mnh. Vn khun mt

nghim khc y, vn cn lu y, va vn ca cai lo ng keo va cai
khay thuc y. Tt ca hu nh khng thay i trong sut ca thi
gian qua. gy cam tnh, ti hoi mua mt luc my iu thuc
ngoai ma ti khng quen hut, ri va nhp nhap chen nc nong,
ti va kheo leo hoi chuyn v ngi khach gia lun mua chu cua
ba ngay no. Phai mt hi lu, ba ta mi hiu ti mun g. Khi
hiu ra, ba ta "a" mt ting, va noi:
- Cht ri. Nm ngoai. Con n cua ti my nghn cha tra.
ung la mt lao gia lm cm!
Ha Ni, 1984

TUYN TP TRUYN NGN

169

CHIC

ng cu m nm lit ging a lu, nhng ch khi bit sp

cht, mi cho anh in goi anh con trai duy nht tn thanh ph
H Ch Minh v. Va cung ngay hm y, ng cu bt c Nhan
chuyn ng t chic ging g ang nm sang chic chong tre op
ep k sat tng i din. ng cu cung bt thay ca chic chn bng
vai cheo hoa con mi va day bng chic chn chin cu, tuy tri
hay con lanh.
C Nhan la chau goi ng cu bng bac. C a bn mi tui
nhng cha chng, va c giao nhim vu chm soc thi gian gn
y. Khi hiu v sao ng cu lam vy, c kch lit phan i, nhng
vn nhut nhat, lai b mng, nn c buc phai chiu theo. Va th
la t y, nm trn chong vi chic chn mong trum kn u, ng
cu va rn r v bnh tt day vo, va nong long ch con trai va
cai cht.
ng cu nm nay a ngoai tam mi tui, vn n c, ngu
c, khoe manh n mc cac cu gia khac trong lang phai ghen
ty, th ma ung mt cai bng ln ra m. m g th chnh ban thn
ng cung chng ro, ch thy au toan thn, au m va dai dng;
cac khp xng nh b thao tung ra. Ch co cai u la con tnh
tao, thm ch tnh tao hn ca ngay thng. ng cu bit o la th
bnh cua ngi gia sp cht, nn khng chu mi thy thuc nao.
y ngh v cai cht khng lam ng lo s, trai lai, nhiu khi ng con
cam thy xu h v mnh sng lu qua, nh th tranh mt phn
sng cua con chau. Luc nay ng cu ch bn khon mt iu la nh

THAI BA TN

170

con trai khng v kp, ng cht khng co ngi rut tht bn

canh.
a ba ngay tri qua ma vn khng thy anh con trai xut
hin.
ng cu bt u lo lng tht s. Cai u co ve du bt, nhng
lai mt cam giac t dai, lanh lanh, va o la du hiu bao trc
rng cai phai n sp n.
Nh tt ca nhng ngi khac trong lang, sut i ng cu gn
bo vi canh ng chim trung cua qu nha, va cung nh ngi
khac, lun phai vt ln vi cai ngheo, cai vt va cua anh lam
rung. V ng cht t hi con anh nhau vi thng Phap, cht
trong mt cuc chay gic cung vi a con gai u long. Con lai
hai ngi con trai th mt i b i hy sinh u o bn Lao;
ngi kia, tc la ngi ng cu ang nong long ch i, sau nhiu
nm i ht nc nay n nc khac trn th gii, cui cung a v
ong hn thanh ph H Ch Minh, nghe noi lam cai ngh
ngoai giao hay ngoai thng g y ma ng khng ro lm. Tuy
khng l ra ngoai, nhng trong long ng rt t hao v con trai, va
lun cam n tri pht a cho no sng sot tha k chc trng
ho, thay cha hng khoi t tin trong cac dp l lat. Va sp ti
y, chnh no se t tay ghi ngay thang ng cht vao cun gia pha
cua dong ho ng, co iu khng phai bng ch nho, ma bng ch
Ty. Nm ngoai con ng v qu, mt hai oi a b vao Nam
cung vi gia nh ng ta. Con nha th "ban i, c ng nao th
c, khng th em cho ai o trong ho hang, nh c Nhan chng
han", ng con bao th. Tt nhin ng cu khng ng y. ng cu
cha bao gi ngh se co ngay sng hoc cht, nht la cht, u
y xa ngi lang thn thuc, xa dong ho ng uc ma ng ganh
chu trach nhim v tinh thn. ng cu bun, thm trach con trai,
ngi trng ho tng lai, ma lai co thai h hng vi qu
hng va ngi nha t tin nh vy.
Tuy nhin, ln y ng cu cung theo con vao thanh ph H
Ch Minh "thm chau va cha bnh" nh ng vn noi vi
hang xom. Thc ra, trong long ng cung to mo mun ngo qua mt
ty xem cai Sai Gon la g ma ngi ta hay nhc ti th.

TUYN TP TRUYN NGN

171

Co th noi chuyn i a lam chn ng manh c th vn a

gia nua cua ng cu. ng c a ra Ha Ni, chi y vai ba
hm, va la thm lng Bac, thm cng vin, ti i xem tung,
xem xic, va ch may vai b qun ao mi. Ri ng ln may bay
vao Sai Gon, khi xung a co t i sn. nha con, ng cu c
danh hn mt phong ring trong mt bit thc hai tng xinh xn
ngay trung tm thanh ph. Va theo yu cu cua con chau, ng cu
phai nm m mut, tm nc nong, ung ca ph mi sang. m,
nu khng c a i chi u o th ngi xem ti vi hoc nghe
nhac xp xnh vi nhng chic thung loa to nh chic tu con, nghe
n thy tc trong lng ngc. Ngha la ng cu c chu y cho
thng thc ht nhng cai hay ho cua cuc sng vn minh hin
ai ma mt gia nh thuc loai trung lu co th mang lai.
Con du va cac chau i x vi ng cu rt tt, l va tht
chu ao. Nhng vn quen vi cuc sng nng thn mc mac, nn
chnh cac tin nghi va s chm soc chu ao y lai lam ng thy
bt tin va phai lun tnh trang gi y cng thng, khoi lam
iu g y b coi la thiu lch s. Cuc sng thanh ph khin ng
cu thy mt. Sau nhng ngay u choang vang, ng cu a bt
u nhn nhng con ngi xa la xung quanh bng con mt va h
hng va s s. Ca trong ngi nha cua con trai, ng cu cung thy
mnh nh ngi la bng t u lac vao, va chng n nhp ty nao
vi nhng vt chung quanh.
iu u tin lam ng cu tht vong la khng thy co ch th
cung vi cai l hng quen thuc ma mt ngi nh con ng phai
co. Thay vao o la nhng dung ma kn sang loang, nhng bc
tranh phu n na kn na h. My ln ng th noi vi con v
chuyn qu hng, ho hang, v nhng vic ma nay mai khi ng
cht, con ng se phai lo n, nh cha lai nha th, bc m ng ba
quy v mt ch chn Nui Muc, vn vn, nhng xem ra con ng
khng tht quan tm lm. ng ta lun chm chu ngi nghe,
nhng cui cung ln nao cung ng dy ku bn bo i, khng
ng y ma cung chng phan i. "No chng con thit g n t
tin lang xom na". ng cu th dai, va thm chua xot thy con
trai, con du va hai a chau duy nht - ma toan gai - la nhng

THAI BA TN

172

ngi va gn gui, va xa la, va nh con chau ng ma cung

khng phai con chau ng...
nh vi con mt thang, va c mi lm ngay ng cu a
nng nc oi v, va cha y na nm sau th bt u m cho
mai n by gi.
"No chng con gn bo vi manh t nay na, va cung khng
cn g mnh, ngi nha nay, - ng cu lai th dai ngh. - Con cai
n nn lam ra, i y i o cho bng thin ha la tt, hn th,
nhng g th g, cai gc, cai ngun vn la trn ht. Va sut i xa
nhau, nhng ngay sp cht cha con cung phai gp nhau ch".
Ri ng cu bt u nh lai vic ng ngay xa chng kin cai
cht cua cha ng nh th nao. Vic o xay ra cach y nm mi
nm. Gia nh, va noi chung ca dong ho ng, bao i nay ch lam
ngh nng, va tt nhin u ngheo oi nh nhau. Khac chng,
n i ng, nh cach mang, cuc sng mi d th hn t nhiu.
Va cung chnh ng la ngi u tin xy c ba gian nha gach,
sm i ba th trong nha ang goi vt, y la cha noi n
vic con trai ng c hoc hanh t t thanh can b nha nc.
Nha ng ng ngi. Me ng mi mt ln sinh, ch sng
bay, va ng la con trai ca. Ngay cha ng cht, ca bay ngi con
u co mt. Trc y, cha ng i lam thu - xe g va lam mc
vt vanh - my thang lin tn Mng Xen giap Lao. Tin chng
kim c bao nhiu, nhng mc bnh st ret cp tnh, phai
nhanh lm mi kp v nha cht. La con trng, ng ng ra lo
moi vic, va theo l thng, c hng gia tai b me lai (ba
me cht my nm trc o). Goi la gia tai nhng thc ra chng co
g ngoai my sao rung xu a chia dn cho cac em ng luc
ring. Mt ngi nha tranh tng trat t ma sau nay khi xy nha
ngoi ng a d lam bp, va t ac vt vanh, trong o t
nhiu co gia tr la chic ging hin ng ang nm.
o la chic ging c ong bng g lim, cac canh a b hao
mon, trn va en nhanh. No khng la mt ging mt, nhng
cung cha u rng thanh ging i. Hnh dang no tht c l,

TUYN TP TRUYN NGN

173

thanh ging cao nn trng na na mt chic mang ln; chn thp

va manh, trong khi hai phn u va cui ging rt cao, gm
nhiu chn song g dai ngn khac nhau. Chic ging nay co th
mt thi tng c xem la ep, nhng by gi no gy cam giac
thy nng n va hi ng ng.
Ban thn ng cu cung khng bit no co t bao gi va bng
cach nao a lot vao nha ng. Ln ln, ng a thy no. Co le luc
cht, ng ni a lai cho cha ng, va v phn mnh, co th ng
ni nhn c no t cac bc t tin trc y. ng con nh mt
ngay trc khi qua i, theo yu cu cua ngi hp hi, chnh tay
ng a b cha ng t chic ging nay t xung chic chiu cu
trai di san t lanh, v theo tuc l bao i nay cua vung nay,
tt ca qun ao, chn man va chic ging ngi cht nm luc cht
se b hoa tang. Chn bng th thi y cha co, nhng chic ao nu
con tng i mi cung c ci ra thay bng chic khac a rach.
qu ng, xa nay vic y c xem la bnh thng, v ngi
cht khng nht thit phai mang i nhng g nhng ngi thn
thch ngheo kh cua mnh ang cn n. Cung chnh nh th ma
ht th h nay n th h khac, chic ging tuy th xu nhng
vng chc nay a c truyn lai cho ng cu, ng ni, cha ng va
cui cung la ng, nh mt ng dy lin tuc ni lin ca dong ho.
Con by gi n lt ng va con ng th sao?
ng cu t hoi mnh, va v tnh trc mt lai hin ln quang
canh Sai Gon sc s, nhn nhp, ni co ngi bit th xinh xn vi
nhng chic ging m ec c anh vec ni bong ln, co m
mut va vai hoa trai ging ma con chau ng vn nm. Ri cung
thm trong u, ng t chic ging c l cua mnh canh chung,
nhng lin ngay luc y a vi va b no i vi cam giac ngng
ngp, nh khi ln u ng thy mnh b lac vao gia nhng con
ngi thanh ph hin ai.
K ra, ng cu t thy chng co g phai ku ca v cuc i
mnh. a la nng dn, ai chng co luc vt va hoc thiu thn.
Nhng cui cung ng cu cung xy c cn nha gach, kim u cai
n, c xa hi va con chau chm soc t t. i ng nay khac xa

THAI BA TN

174

t tin xa kia, va co th v th, nh mt du hiu cua s i

khac y, phai chng by gi ng la ngi u tin co th yn tm
nm cht trn chic ging cua mnh? c cht trn ging
cung la iu hanh phuc lm ch?
"Con mnh chng con cn ngi nha nay, cai ging nay, va ca
cai lang nay na, - ng cu chua xot ngh. - ung th. No a la
ngi khac hn. Con chau va con chau cua con chau no co le cung
vy. Mi thi mi khac, bit lam th nao c. Nhng... Nhng
khng le chic ging, du xu x va co th khng con chut gia tr
nao nhng a c truyn ht i nay sang i khac, nay n ng
se b t thanh tro, va b t theo no la du vt cua t tin, ngha
la si dy lin h gia cac i vi nhau se b t?..."
ng cu c nm suy ngh mai nh th sut thi gian m, cho
n mt hm, cui cung, nh a noi, ng sai c Nhan a ng
sang chic chong tre, va thay chic chn bng vai hoa bng chic
chn chin mong.
Khi con trai v th ng cu a yu lm, yu n mc cai u
vn tnh tao luc nay cung khng chu lam vic. ng cu ch m h
bit rng con trai a v, va hnh nh ang to ting mng c Nhan
chuyn g y. Sau o, ng cu cam thy c mt i tay khoe
manh nhc bng khoi chic chong tre ri t ln ging. Tip
n la cam giac m ap cua chic chn bng ang phu ln ngi
mt cach d chu.
Sang hm sau, ng con trai rt ngac nhin khi thy b mnh
nm cht trn san nha m lanh, mt up xung t, mt tay ang
bam vao chic chong tre t sat tng i din.
Ha Ni, 1985

TUYN TP TRUYN NGN

175

M, MT GA YN

Chuyn tau Ha Ni - Vinh hi ha chay qua, trong chc lat

pha tan s yn tnh cua mt m mua he lng gio. ng bn ca
s phong mnh, ng Phat nhn theo cho n khi ngon en o tn
hiu sau ui oan tau ch con la mt chm nho, rung rinh ri tt
hn. Theo lch la chn ri, nhng tau vn thng v chm, nn
by gi chc a mun hn. Khng xem ng h, ng Phat cung
bit chc la th.
S yn tnh lai tr lai vi khu xom nho nm doc theo chn
nui Bac, ngay sat ga My Ly. Lp khng kh day c, m hi
sng, va b oan tau nh mui thuyn gia mt nc phng
chia ra lam i, gi cung c ni lin tr lai.
ng Phat vn ng yn bn ca s. T mt ni nao y pha
knh Nha L co ting may bm nc u u, mt moi vong lai.
ng ng nh th a lu, b ngoai bnh tnh va thanh than,
nhng trong long ang rt bn chn. y ngh cua ng ri rac, ln
ln, va ng kho chu vi s ri rac, ln ln o. Ri vic no xo vic
kia, ng kho chu ca vi anh con trai ma ng ch mai khng thy
v, du bit vao gi nay no cha th v c. Khi i, con ng a
bao trc nh th. "m nay, vng, nht nh m nay mnh se
noi vi no iu y. Noi ht tt ca. Va khoi do d thm na, no
v la bt u ngay! Ma i thng vao vn chnh!" Vi mt quyt
nh dt khoat va ro rang nh th, ng Phat cam thy nhe nhom
hn chut t. "Nhng mnh nn bt u th nao nh? Khng le c
noi thng: Bc nay, con ln ri, b ngh a n luc co th noi cho

THAI BA TN

176

con bit tt ca s tht, cai s tht b phai mang nng trong tim
hang chuc nm nay. Con se ngac nhin nhng ng vi oan ghet
b. B... B khng phai la b cua con. Hn th, b la mt thng
git ngi, ma ngi b git lai chnh la b e cua con, mt ng
ch cua b..."
ng Phat khng dam ngh tip. ng a tng tng thy
trc thng Bc se phan ng th nao. Luc u, vi cai tnh v t,
bng bt cua no, no se ng nghe ng mt cach l nh nh moi
khi, nhng khi y ngha cua cu noi kia n c vi no, mt cach
kho khn va chm chap, no se ng ngac nhn ng, hai mt m to
v ngac nhin. Sau o... Sau o co th no se hoang s lui lai my
bc, co th se tip tuc ng yn khng noi g, hai mt y gh
tm va cm gin. Cung co th no la ngi chn chn hn ng
tng, bnh tnh nghe ng k ht moi chuyn va se tha th cho
ng. Nhiu tnh hung co th xay ra, ng Phat khng hnh dung
ht. ng ch bit chc mt iu, la sau chuyn nay, quan h gia
hai b con ng se khng con nh trc. Thm ch co th ng se
chng con c goi no la con na. Va iu y lam ng rt au
kh.
ng Phat ng lng ngi. Mt s mt moi gh gm p n,
lam c th ng run ra, lao ao nh sp nga. ng a tay nm
cht hai song st quet sn mat lanh, nhn m m vao man m
trc mt. Xa xa, nhng tha rung mi gt xong anh ln mau
nc bang bac. m khng trng, sang th, chc tri phai nhiu
sao lm...

*
Chuyn a lu, nhng trong u ng Phat tt ca vn con mi
nguyn nh va xay ra hm qua. Vng, chnh ng a git b
thng Bc. Bng chnh i tay nay y. o la mt s tht khng
th chi cai, ma ri ng cung khng bao gi nh chi cai s tht
o. Ngc lai, hm nay ng con mun t mnh se noi ra tt ca.
Nm y, trong chuyn tau thc dn Phap ch ng va nhiu
tu chnh tr khac ay ra Cn ao, ngi ta phat hin thy mt

TUYN TP TRUYN NGN

177

tn ch im tra trn trong anh em tu nhn. Hn a gy khng t

tai hoa cho moi ngi. Cui cung, t chc ang b mt quyt nh
trng tr hn. K hoach tht n gian: m n, ch tt ca ngu
say, li dung bong ti va bon cai tu vng mt, ba ngi se ln n
ch hn nm - trc y a c xac nh va anh du cn thn trum chn ln ngi hn; mt ngi gi chn, mt ngi gi tay,
ngi con lai bop c; xong, lng le qung xac hn xung bin. V
la ngi khoe hn ca, ng Phat c phn cng bop c. K hoach
c thc hin kha m thm - khng ting ng, khng chng c,
xung quanh khng ai hay bit. m hm y, ng Phat nm trn
troc mai khng sao ngu c. Du sao y cung la ln u tin ng
git ngi, tuy o la con ngi xu xa, xng ang vi cai cht
nhuc nha cua hn.
Th ma sang hm sau, la lung thay, khi tnh dy, ngi u
tin ng nhn thy khng ng lai chnh la tn ch im no. Trong
i, cha bao gi ng ngac nhin va t ngac nhin tr thanh lo s
nh th. Ngha la ng va cac ban ng a git nhm mt ngi nao
o. Ai? Ch cn na ting sau, ng bit c o la mt ng ch tt,
rt tt, ma ng mi quen trn tau. Sut my ngay lin, ng nh
ngi mt hn, m thm au xot, dn vt lng tm va hi hn.
Hoa bnh lp lai, c tr v t lin, ng tm n gia nh
cua ngi a cht vi y nh se k ht moi chuyn. Co th, long
ng mi thanh than tr lai. Tuy nhin khi n ni, ng ch thy
mt ngi phu n tre, m yu va mt a be cha y bn tui.
iu y a khng cho phep ng thc hin y nh cua mnh, t
nht la tam thi vao luc nay. ng t gii thiu la ban thn, cung
tu vi chng ch, k nhiu chuyn tt ep va v cai cht anh
dung cua ngi ma chnh ng a git. ng tnh nguyn ganh ly
ganh nng cua gia nh ch - chm soc a be, chay cha thuc
thang cho me no. ng nh khi nao ch khoi bnh, se t thu ht
tt ca. Nhng oai om thay, ngi an ba c m yu mai, va cui
cung, hp phap hoa s giup cua mnh, ng a xin ci ch.
Mt nm, hai nm tri qua, v ng vn khng khoi bnh va hu
nh luc nao cung nm mt ch trn ging, thanh ra ng c nn

THAI BA TN

178

na mai khng dam noi ro s tht. C th, ht ngay nay sang ngay
khac, ng sng trong la di, mt s la di bt buc v li ch
cua ngi khac - cho tn n luc v ng cht nm nm sau o. T
y n nay ng sng mt mnh nui thng Bc, con ring cua v
va by gi ng nhin cung la con cua ng. ng nh bung ch
no n tui trng thanh se noi ht cho no bit. He va ri, con
ng tt nghip ph thng, thy no vui qua, ng lai chn ch.
Thi, c no yn tm thi ai hoc cai a, sau hng hay,- ng
ngh. - By nhiu nm con ch c, mt vai thang na co la
bao. Ri con ng thi u ai hoc, a co giy goi tp trung mi
ngay nay ma ng Phat vn cha noi c nhng iu nh noi.
c, ngay mai! Nht nh ngay mai mnh se noi! Nhng ngay
hm sau tt ca lai din ra ung nh ngay trc o. Bao gi ng
cung tm c ly do tr hoan. Cang gn ti ngay con ng ln
ng, ngha la cang gn ti thi han cui cung ma ng co th
cho phep mnh keo dai, long ng cang bi ri, hi hp. ng va
s, va ch i giy phut ma ng ngh phai n va nht nh th
nao cung n.

*
ng Phat vn ng yn bn ca s, trm ngm nhn khoang
khng m ao trc mt. Ting may bm nc pha knh Nha L
ang chay u u khng hiu sao bng nhin im bt. Xung
quanh la mt s yn tnh hu nh tuyt i, va iu o cang lam
ng thm nn nao kho ta. Thng Bc vn cha v. ng khng
gin no, v ngay mai a la ngay no ln ng. No con phai gp g,
tam bit ban be cua no na ch! No la mt thng be tt, ng bit
th, nhng du sao ng vn co cam giac cua mt ngi t nhiu b
xuc pham. ng la b no ma vao cai m cui cung nay no lai n
ng nha mt mnh ch no lu nh th. Nh phn ln nhng
ngi co tui khac, ng sng vi qua kh nhiu hn la hin tai,
luc nao cung chm ngp trong suy ngh va nhng li c thoai m
thm bt tn. Con con ng th hoan toan ngc lai - si ni, ao at,

TUYN TP TRUYN NGN

179

v t. V t n mc nhiu luc ng cho la nng ni, hi ht. Cang

ngay ng cang bun ru nhn thy cai h ngn cach gia ng va
con ng tr nn ln hn, va ngay mai th nh con chim a u lng
u canh bay khoi t, no se xa ng, xa hn, va co th mai mai,
nu khng k sau nay mt nm i ln no tr lai thm ng cai
ga xep bep nho, yn tnh nay...
Th la ngay mai con ng se ra i. ng bun hay vui? Tht
kho noi. ng bit ng ch la mt phn cua qua kh con sot lai gia yu, mt moi, con con ng la ca tng lai ang lao v pha
trc, t tin va khoe manh. ng cung ch nh chic la vang trn
cy xanh cua cuc i, ri xung, nhp vao t, lam phn nui
sng nhng chic la khac non hn, khoe hn, la con ng va nhng
a nh no. ng bit th. ng bit ca vic ng ang lng le hy
sinh tt ca v con, cung nh chic la vang lng le la canh,
nhng ch cho nhng chi non mi nhu. o la quy lut. o cung
la iu cn thit, nhng phai chng v th ma ng khng co
quyn oi hoi ngi khac bit n s hy sinh cua ng? Phai chng
by gi, sau bao nhiu nm gi kn iu y trong long, - v con
ng, v cuc sng thanh than cua no, - ng vn cha co quyn noi
ht s tht no, mt thanh nin khoe manh, san se bt ganh
nng ma luc nay c th gia nua, ru ra cua ng a bt u khng
kham ni? Khng! Nht nh ng phai noi!

*
Thng Bc ch tr v khi con ga trng nha bn rut re ct
ting gay u tin.
- y cht, b vn cha ngu a? - No hoi. - B thc lam g khuya
th?
- B i con, - ng Phat ap. Va khoi do d thm, ng
quyt nh i thng vao cu chuyn. C gi bnh tnh, ng khe
bt u bng cai cu ma ng ngh rt ky trc o: - Bc nay, b
co chuyn mun noi vi con. B...

THAI BA TN

180

- B ch con t nhe,- thng Bc noi ri chay vi ra b nc.

o, no va n khoat nc ln mt, va m hat mt bai hat ng
nghnh nao o. Ro rang la no ang vui. Vui v cuc gp g cung
ban be ma no va d. V ca nhng g ang ch no pha trc.
ng trong nha, ng Phat hnh dung ro tng bp c trn c
th trn khoe manh cua no. Bt giac, ngh n mnh, ng lai
thy bun. Va ln na, tt ca qua kh lai hin ln trc mt ng,
ranh rot va u n t u nh cun phim chiu ht by gi c
cho ln may quay lai. Nhng li ng chun b sn nh noi bng
bin u mt. Cai y ngh rng ng la mt ngi gia di, mt
thng git ngi, lai tr lai giay vo ng. y ngh y lam ng au
kh sut my mi nm nay, du thc ra, trong thm tm ng t
thy ng hoan toan khng co li. Khng co li, tt nhin, nhng
du sao... ng ngh, du sao... Cai mt t u bng lai p n. i
vai gy cua ng nh cao, lng cong xung, ngi nh be hn lai,
i chn run run, n ni ng s nga tht s, lin vi va ngi
xung chic gh u bn canh.
Ngoai sn, thng Bc vn khoat nc ra ray n , vn m
hat tip bai hat ng nghnh cua no. Va ln na ng Phat lai hnh
dung ro tng bp tht trn c th trn khoe manh cua con trai.
ng nhm mt, thy cai c th to khoe y tr nn to dn, to dn,
con hnh ngi meo mo, xc xch cua ng th ngay mt be i, cui
cung ch con lai mt chm nho ri mt hn. Ri ng lai tng
tng thy khi ng a trut c ganh nng qua kh cua ng sang
ngi no th ngc lai, c th khoe manh kia cua con ng se thi
te nc n , thi m hat nhng bai hat ng nghnh, ma se bt
u xut hin nhng np nhn, bt u teo lai, be dn, be dn
cho n luc thanh chnh ban thn ng hm nay, hay thm ch con
ti t hn. Con ng th ln thm, ln thm mai va thanh mt lao
gia beo nn, to x... n ni khng con mc va mt chic ao nao.
Cai cam giac kho chu v s cht chi y a a ng Phat tr lai
vi hin tai. Ngay mai con ng ln ng, se bc vao i, bt
u cuc sng t lp hanh phuc va gian kho cua mnh. ng co g

TUYN TP TRUYN NGN

181

cho con vao cai ngay trong ai nay cua no? ng co th lam
c g giup no? y nh noi ht s tht cua ng th sao? Va du
khng mun, trc mt ng Phat lai hin ln cai hnh anh ma
ng va tng tng ra. ng xu h, m to mt ri lc manh u,
c xua no i nh xua mt con rui dai dng bam vao ng.
Thng Bc a quay lai t luc nao, hnh nh qun vic b va
nh noi iu g o, no vui ve bao ng:
- Hm nay y ma, b a, chung con lin hoan vi nhau vui
lm. n nh con ma cung hat my bai c y, b xem co ng
khng? Thng Qun, con bac Vi trng ga cung phai hat. No
trung tuyn b i, ngay mai i. Tic la khng cung ng. Con
cai Lin, Lin lun y, a nhn c giy bao trung cp thu y ri,
nhng con nhng mt thang na mi tp trung. Chung con gp
lai, lin hoan mt ln tt. Quy lm...
Thy b ngi im khng co phan ng g, thng Bc bng dng
lai. No ngh ngi mt phut ri ha giong noi:
- Thi b i ngh i, mai con dy sm i lam. Con thy dao
nay b co ve mt moi, gia i trng thy.
ng Phat vn ngi im. , ma co le mnh gia va yu tht ri.
n phai v hu mt...
Thng Bc vn kin nhn ng yn trc mt ng.
- Hnh nh luc nay b co iu g nh noi vi con?...
B co iu g nh noi vi con a?. ng Phat a i mt mt
moi nhn con trai. Co ch! B co nhiu, rt nhiu iu mun noi
vi con. B mun noi rng con, chng y nm vi b, ln ln
bn b, con khng h bit, va hnh nh cung chng to ra mun
bit, rng v con, b a phai au kh th nao. Con ch sng vi
hin tai va tng lai, ma b ch la qua kh, nn b ng yn, lam
cai h hng moi s nng n cua cuc sng. Ngay mai con i, v t
va sung sng, con se bay nh con chim, va con qun rng con a
lai pha sau cho b mt ganh nng khng nho. Cung th bao
nm nay, lam ngi be ghi cai ga xep be nho nay, cha mt

THAI BA TN

182

ngi nao trn nhng oan tau vun vut lao qua y n b, mt
con ngi be nho, m yu ang ng gi c hiu an toan cho oan
tau i qua. Vng, b be nho, m yu, b sut i ng yn mt
ch, nhng th hoi thiu b, oan tau co dam ao at lao qua nh
th khng? Thiu b, con co c sng nh con ang sng hm
nay va se sng ngay mai khng? B khng trach, nhng qua con
a khng ngh ti iu o, nhng ngi i tau cung khng mt
ln ngh ti iu o?... ng Phat ngh nh th, mun noi nh
th. Mt ng meo xch hn i, i mi mp may nh khng
thanh ting. Di anh trng m chiu qua ca s, hai giot nc
mt ln ang ln trn ma ng nga thanh mau trng uc.
- Ka b, co chuyn g th b? - Anh con lo lng hoi.
ng Phat khng ap, th thn nhn vao mt im nao o
trc mt. Mai mt luc sau, ng mi ln ting:
- Khng, khuya ri, con vao ngu i, - ng hung hng ho ri
khe noi tip: - B ch mun dn con mai i, c gng hoc tp, ng
bn tm lo ngh g v b...
Va nh chm dt cu chuyn, ng Phat ng dy, do dm
bc v pha ca s.
Mt oan tau khng hiu la tau g, lai rm rp i qua khu ga
yn tnh. ng Phat ng nhn theo va ngh ti vic ngay mai,
trn sn ga be nho nay, ng se ng cm c ra hiu an toan cho
mt oan tau khac, trong o co con ng, cung se lao i, khoe
manh va vng tin nh th.
Ha Ni, 1983

TUYN TP TRUYN NGN

183

M THANG

Hai ngi gia ngi noi chuyn vi nhau, khe khe va thong
tha nh nhng ngi gia vn thng noi chuyn vi nhau.
m thang chap tri ti va lanh. Gio thi nhe tng t ngn
lam canh ca g khng cai then chc chc lai p vao khung cach
cach ... Co ting chut ui nhau cht cht u o sau chic ci
xay cu, nhng con meo vang t lu a nm khoanh tron bn ng
tro m ngay sat ngon la, vn li bing khng chu dy ui bt,
ma ch khe ngng u, a mt nhn mt cach tic re ri lai u
oai nm xung nh cu. Trn bp, ni cam li si ong oc, co le a
d chn, nhng thnh thoang ngi nay hoc ngi kia lai l ang
cho vao bp mt khuc cui gc nao o.
Nhng si khoi manh bc ln, ngon ngoeo, chm chap. Chc
chc mt vai tan la ri ln ao ho, lai nhng chm trng nhe
va xp.
Ba la mt phu n nng thn bnh thng, trac bay mi tui,
chic khn en cu buc trum ln u, che mt phn ln khun
mt thanh tu va th than. Mt tay ba lun cm chic que ci d d
xung t. Con tay kia ba t ln u gi, hu nh bt ng.
Trng ba co ve l nh nh ang suy ngh mt chuyn g xa xi
u o, nhng thc ra ba ang rt chu y lng nghe ngi ngi
i din.
Ngi ngi i din la ng, ng mi t Phap v. ng la Vit
Kiu v thm qu ln u sau hn nm mi nm xa cach. Hm

THAI BA TN

184

nay ng trut chuyn tau nhanh hai gi chiu ri mt mnh i b

t ga v nha, tc la sut gn mi hai cy s. Tt nhin canh vt,
lang xom ng xa by gi khac xa, hoan toan khng th nhn
ra, y th ma t ng vn tm c ng v lang - co le do nh
mt s cam nhn c bit nao y ma ch nhng ngi gia nh
ng mi co. lang, ng chng con ai thn thch ngoai mt ngi
chau goi ng la cu. Chuyn tro, thm hoi mt luc vi gia nh
ng chau va nhng ngi lang ging nghe tin keo n, va n ti
xong, ng a sang y thm ba.
Hai ngi ngi i din nhau bn bp la sp bui. Ho noi
chuyn nho nhe va thong tha. Cu chuyn thng b ngt quang
bi nhng luc im lng keo dai. Thoat nhn, co th tng ho la
hang xom lang ging hang ngay vn gp nhau, va ngi si va
trao i vu v i cu cho bun ngu. Chnh ho, ca ng ln ba,
cung phai thm ngac nhin v s bnh tnh y cua mnh, t ra la
b ngoai. Ca hai u ch i cuc gp nay t rt lu, n ni
thm ch a mt hy vong va a gn nh thi khng ch i na.
Mt cn gio cht thi manh vao canh ca. Ngi trong nha co
th nghe ro ting la kh lao xao trn sn gach.
- Con u? - ng cht hoi, ngc i mt cn nng hp hay
sau cp knh day nhn ba, giong khng thay i. Ch nhng ngon
tay run run ln ni long chic ca vat sm mau trn c la noi ln
ng ang xuc ng va hi hp.
Ba ngi im khng ap, n nhn mt cuc than o rc, nt
ne thanh nhng vung nho trong bp. ng vn kin nhn ch
i . Mt luc sau, s ba khng nghe ro, ng khe nhc lai mt ln
na:
- Con cua chung mnh u, ba? a con ngay xa y ?

*
Cai ngay xa y, tc la cach y hn nm mi nm, ba la
mt c gai xinh ep ni ting khp vung. Con ng la chang trai

TUYN TP TRUYN NGN

185

con nha bn, cung ni ting khng kem - v khoe manh va v tao
tn. Hai ngi cung nhau ln ln va yu nhau, mt tnh yu t
nhin, gian d trong khun kh nng thn phong kin va lac hu
thi o. Gia nh nha ng va nha ba u ngheo, xa nay vn chi
thn vi nhau, nn noi chung khng phan i cuc tnh duyn
nay. Nhng tng moi chuyn u se vao y, ai ng bt cht tai
hoa xung u i ban tre. S la trong lang co lao chanh tng
thy ba xinh ep, lin nay ra y nh ly ba lam v ba. Ngay y
chanh tng quyn to lm, mun lam g vi ai, ngi y phai chu.
Khng hiu t u hn moi ra mt mon n hai trm ng bac,
bt b ba tra ngay, nu khng phai ga con gai cho hn tr n.
Mt thu oan khng ly g lam mi va tinh vi, nhng bao gi
cung mang lai kt qua mong mun. Va th la am ci c d
nh gia hai ngi la khng thanh. Khng con cach nao khac, ba
anh phai lau nc mt nghe b v lam le, hay ung hn, lam
ngi hu trong nha ng chanh. Con ngi yu cua ba, khng noi
cung bit, a au kh va tc gin nh th nao.
ng ru ba cung bo trn tht xa, nhng ba khng dam v s
lin luy n gia nh. ng a cm dao nh n nha lao chanh
tng va m cht hn, ri sau mun ra sao th ra. May thay, ba
bit va kp ngn lai. Cui cung, sau khi a thoa thun vi lao
chanh tng, ng quyt nh bo nha ln tnh kim tin mang v
chuc lai ngi yu. Hm ng i, cung vao mt m mua ng gio
va ret th nay, ba a theo ng ti tn ra xe la, va o, va khoc,
ba va noi vi ng rng ba a co thai, rng ba se ch ng v, ch
mai.... ng m cht ba vao long. Hai ngi c th ng lng hi
lu, ri bt cht ng bung ba ra va nhay ln mt oan tau luc y
bt ng ang chay qua, vi nim tin hu nh chc chn rng ch
t thang sau ng se quay v vi u s tin cn thit.
Ac thay, s phn a khng chiu ng. Cui cung th ng cung
tr lai c qu hng, co iu khng phai sau t thang nh ng
mun, ma sau nm mi nm. a con ng hoi ba luc nay la a
con ba cho ng bit m y... Thy ba ngi im khng noi g, ng
i tai, vi hy vong chc na bt chuyn, ba se cho ng bit
iu ng quan tm nht.

THAI BA TN

186

- Noi chung, ba sng th nao?

- Cam n ng, khng n ni, - ba ap, vn khng ngc ln.
Ri ngng mt chc, ba noi tip: - Cung nh moi ngi trong lang
thi.
V mi v va hu nh cha tro chuyn nhiu vi ai nn ng
khng bit g v i ring cua ba, nu khng k iu duy nht
ng bit c - qua ngi chau - la xa nay ba vn sng mt
mnh, luc u vi con trai, ri con ln i b i, ly v, sinh con
e cai u o tn Mc Chu, by gi thnh thoang my nm mt
ln v chng mi v Ngh An thm ba. o co phai la con ng
khng? Hay con cua lao chanh tng, nu hn kp lai cho ba
mt a con? iu y a lam ng bn khon sut bui chiu hm
nay. Con v ng, cung qua ngi chau, n hang xom va cui
cung n ba, ba bit c rng ng co v va hai con. V ng ngi
Phap, ca gia nh u bn y, ngay thu Pari. Ba con nghe
ngi ta n la by gi ng rt giau, co xe hi va nha lu ring,
nay mai se co ca mt chuyn t ch qua cua ng v chia u
khp lang. Nghe tt ca nhng iu y, ba ch im khng noi g. Ma
ri trc vic ng tr v t ngt nh vy, ba cung chng bit
tnh cam cua ba ra sao na. Vui hay bun? Hay dng dng?
Co le dng dng th ung hn. Tnh cam cua ba nh bp lo
ba ang ngi bn hm nay, cung tng mt thi bung chay, tht
rao rc, tht manh lit, nhng by gi ch con lai mt am tro m
nong khng luc nao con chay o tr lai.
- Tai sao ba khng ly chng? - ng hoi. - Khng le sut
chng y nm va vn ch ti?
- Khng, - ba than nhin ap. - Ti khng ly chng, nhng
khng phai v ch ng.
Giong ba vn u u khng thay i, tuy vy, nu tht chu
y lng nghe va luc y nu trong nha co en sang, ng co th nhn
thy qua giong noi va net mt ba mt iu g o. Nhng v gia,
mt lai kem va trong nha m ti nn ng a khng nhn thy
iu y.

TUYN TP TRUYN NGN

187

ng bo nha ra i ung c chn thang th cach mang n ra.

Lao chanh tng bng mc bnh ri cht. Ba m con v nha b me
va bt u ht ngay nay n ngay khac mong ch ng tr lai. By
gi thi th a thay i, khng cn hai trm ng kia ho cung co
th ly nhau. Ch cn ng tr lai. Ba ch va tin la ng se tr lai,
nhng mt thang, hai thang ri nm thang tri qua ma vn
khng thy ng u. Ba nh ht ngi nay, ngi no tm giup,
nhng moi c gng cua ba u v ch. Mt ln khng nen c, ba
a bng con ra ga, nh ln tnh hay thm ch i ca Ha Ni tm
chng, nhng ngi nha bit, chay theo bt ba quay lai. Ba a
ch nh th rt lu, va thng, va oan trach ng, hoan toan
khng bit rng ng, sau khi a ht cai thi han my thang t
ng t ra kia ma vn khng danh dum c ng nao, cui cung
tht vong, ng trn ln mt tau bun sang Phap, nh th s
phn mt ln na bn o.
- Con ng, ng sng th nao? - ba hoi, tc la y ba mun hoi
sut nm mi nm qua ng a sng th nao.
- Cung bnh thng nh ngi khac. Ngha la kho khn, rt
kho khn ... Ba tha li cho ti la sut t by n nay ti a khng
kim u tin v chuc ba...
Qua ung cuc i cua ng khng d tht. Phap, mu quc,
kim tin cung kho nh An Nam thuc a. ng a tng tht
nghip hang nm, tng suyt cht oi, tng lam u ngh va th tm
vn may khp ni. K ra thnh thoang s phn nghim khc cung
khe mm ci vi ng, nhng ac thay, khng bao gi n mc cho
phep ng kim u tin mua ve tau bin tr lai qu hng. tui
gn nm mi, hoan toan mt ht hy vong, ng ly v, ly mt
phu n Phap cung ngheo va gp nhiu bt hanh nh ng...
- Sao ng khng cho bac gai va cac chau v thm qu lun
th?
- Ti v ln nay cung mt oan Vit Kiu yu nc. Hi chi
ph. Va lai... Va lai...- ng ngp ngng, khe mm ci nh ngi
co li. - V mt luc my ngi, t lo, ti khng u tin...

THAI BA TN

188

Ba nh hoi "Sao nghe noi ng giau lm?" nhng ngh th

nao lai thi. Hai ngi im lng. Mt luc sau, thy ba co ve bt
chuyn hn, ng quay lai cu hoi lam ng bn khon t u.
ng noi:
- Ti nghe noi ba co mt ngi con trai.
- Vng.
- Con cua ti?
- Khng.
ng hung hng ho, nhng ngon tay run ry lai a ln ni
chic ca vat trn c.
- Ti khng hiu... Nhng..... nhng no co phai la a con ba
noi vi ti cai m hm y khng?
- ung th, - ba ap, vn khng thay i giong, khng thay
i ca net mt ln th ngi. Ri ba noi tip, oan la ng ngac
nhin khng hiu: - Vng, ung la nh ng mi co no, nhng th
cha u thanh con ng. lam b, phai cn nhiu hn, nhiu
hn nhiu...
Ba im lng, nhn m m vao ng than hng trong bp.
Sau cai vo bnh tnh b ngoai, t lu trong long, ba ang khoc, ba
khoc cho ca chng y nm au kh. Ba trach ng - trach lm ch!
- v ng a bt ba phai ch i lu nh th, bt ba phai vt va
nh th. Cung v ng ma ba phai c n sut i. Tt ca nhng
iu y qua sc mt ngi chu ng, ca khi ngi y la phu n.
Va cung qua sc chu ng cua ba ca cai iu sau nm mi nm
ba mon moi ch ng, cui cung ng v, mt v va hai con, ng hoi:
"Khng le sut chng y nm ba vn ch ti a? " Va tnh t ai
ng bng cua ngi phu n b bo ri a bt ba noi trai long
mnh.
Thc ra ba vn bit ng khng co li. ng cung chng hanh
phuc hn ba, qua vy, nhng du sao, du sao...
... Ba ch ng sut ca chn nm khang chin. Ngay nao ba
cung ch, va ngay nao ba cung tin la hm nay co th ng se v.

TUYN TP TRUYN NGN

189

Nhng ng a khng v. Ri hoa bnh, ri hoa bnh c mt nm

ng cung khng v nt. n luc nay th ba ngh co le ng a cht ,
va ba thi khng ch i na, tuy trong long ba vn ngh co th
mt ngay nao o bt cht ng se xut hin. ng la ngi tao bao,
bng bnh ma. Vi ng, iu g cung co th xay ra. T by n
nay ba vy nui con, v qua au bun, qua mt moi bc
thm bc na. Nm thang tip nhau tri qua, ri dn dn trong
lang hu nh chng con ai nh ti cu chuyn tnh yu trc tr
gia ng va ba...
ng hoi:
- Khi ti Phap, tc la cach y... - ng dng lai nhm tnh,
- nm mi mt nm mt thang, ti co gi cho ba mt bc th,
ba nhn c khng?
- Khng, - ba ap.
- Va nm nm t, sau chin tranh thng in Bin, mt th
na? - giong ng nho nhe va t nhin, nh mt ngi nao y va
ngap va hoi ban: "Thang trc mnh gi th cho cu, cu khng
nhn c a?".
Ba lai lc u, ri ln u tin ba nhn thng vao mt ng,
hoi:
- Va sau o th thi? Ch hai th? Trong sut nm mi nm?
- Vng, - ng ap, v cui xung thi la tranh cp mt cua
ba. - V ti hoan toan bt lc trc hoan canh cua mnh. V ti s
lam anh hng n hanh phuc cua ba, tt nhin nu ba co hanh
phuc... Ba .... ba hay tha th cho ti, - giong ng run run. - Ti
khng con la mt thng an ng na, ti a khng kim u tin
v chuc ba... Vng, sut chng y nm...
Hai giot nc mt ln, mau uc t t ln trn ma ng cho
n luc gp mt knh, toa ra hai bn. ng c mc nc mt t do
trao ra ma khng cam thy xu h. Ba bng cam thy thng hai
ng, thng hai ca chnh ba na. i mt cay cay, ba lai cu
chuyn sang hng khac:

THAI BA TN

190

- Th tui gia cua ng, ng nh th nao?

ng khng ap ngay, thong tha ly chic khn mui xoa lua
t trong tui ra, va cung thong tha nh th, ng chm chm khn
ln hai mt, ln mt, ri noi.
- Cung anh sao chu vy ch bit lam g hn? Ba xem luc
trai tre, con khoe, con cn cho ba, cho lang xom th ti lai lang
thang ni qu ngi. By gi th nay, khng le ti con dam dn
b xng gia v qu, ri mai mt chim thm mt thc t
lam m, ung thm mt t nc, n thm mt t cm gao, cai ma
thiu ti, y vn cung chng ly g lam tha...
Im lng.
- ng thy qu hng by gi th nao? - ba hoi.
- khac lm, mi lm. Ti mng lm. - ng ap ngay. Chng con t g ging trc, tr cy a u bn. Cy a ch
khng phai dong sng. Dong sng by gi b nn thng, rng ra
va xu i... y th ma khng hoi ai, ti cung t tm c v lang
y. Va nu ngi nha cu cua b me ti con, co le ti cung tm ra
c...
Giong ng co ve vui hn, khng phai khng pha i chut t
hao.
Lai im lng.
C th, ho noi chuyn vi nhau, nho nhe va ri rac. Tuy
nhin, o cha phai nhng g ng mun noi, cung khng phai
nhng g ba quan tm mun bit. Ca hai u hiu rng gia ho
ang co chuyn khac ln hn, quan trong hn. Nhng khng hiu
sao - luc ngi nay, luc ngi kia, co luc ca hai , ho nh s khng
mun noi ti iu o, du bit trc th nao cung phai noi.
Ngoai tri, hnh nh ma lt pht ri, gio vn thi tng t
ngn, m va but nh trc. Ni cam ln a c nhc xung t
sat con meo ang nm khoanh tron, hai mt lim dim.
nha ngoai, chic ng h treo tng cu ky ba c chia r
hi cai cach rung t, thong tha go mi hai ting.

TUYN TP TRUYN NGN

191

- Mi mt gi, - ba noi, sau mt luc dai hai ngi im lng. ng h nha ti bao gi cung go tha mt ting.
ng ng dy, hung hng ho nh ngi co li. Ba vn ngi
yn, cung khng ngc nhn ln.
- Ba khng bao gi noi g vi con v ti a? - Cui cung ng
hoi.
- Khng.
- By gi no co nhn ti la b khng? - ng lai hoi, cang rut re
hn trc. - A ma luc nay ba a noi...
Im lng.
Trc mt ba lai hin ln canh ba m con nh ln tnh tm
chng, canh nhng nm thang c n, lam lu, nhng m dai
khoc thm, up mt xung gi.
- Ti khng bit, nhng co le la khng.... - ba noi.
ng ng yn, ngi co lai, u hi cui xung nh mt cu
hoc tro khng thuc bai ng ch c giao cho im yu.
- Ti mun nh ba mt iu.... Ti xin ba...- ng lp bp noi. Ti khng th.... Ba cho phep ti c gp con, du ch mt ln, du
phai giu ti la ai... Ti khng th v n y ma khng gp no ...
c khng... ba? - Tay ng run run, hi cha ra pha trc va
khe cham vao mai toc buc khn cua ba.
Cam thy khach ng ma mnh th c ngi mai, khng tin,
ba ng dy.
- Cai o tuy ng, - ba noi. - Nu ng mun, ti se cho ng a
ch. Co th con se tha th cho ng cung nn.
Thay cho li cam n, ng t mt ban tay gy kh ln vai ba.
Ba vn ng yn, nhng thc ra ba cam thy nh lao ao, sp
nga khi ban tay kh gy y cua ng cham vao ngi ba.
- Nhng cui cung, sau tt ca nhng g a xay ra, ba co tha
th cho ti khng? - ng khe hoi, khe n mc cac t dnh vao
nhau khng thanh ting.

THAI BA TN

192

Ba khng tra li. Ma ba cung chng bit tra li th nao.

Trong ba luc nay nhiu tnh cam ln ln cung dng ln. Bun va
vui. Tnh thng va oan gin. lng va c chp... Nhng bao
trum ln tt ca la mt moi, mt s mt moi va du ngot va cay
ng. Va di sc manh cua s mt moi y. Khng bit t bao
gi, ban tay hai ngi a nm gon trong nhau. ng t t bc ra
pha ca.
Bn ngoai, ma va gio vn cha dt.
Ba ng yn. Ba ang tng tng thy ngay mai ng lai se
mt mnh chng gy ra ga mua ve i Mc Chu. Mt mnh. Mt
ngi gia. Ma gio...
- Nay ng, - ba khe goi ri bc vi v ni ng nghe ting ba
ang ng lai, ch i. - Tri lanh th ma ng .... ng vn tao bao
nh xa. ng em theo cai nay. - Ri ba ci chic khn en bac
mau quang ln c ng, nh ba a ci khn quang cho ng nm
mi nm v trc, cung vao mt m thang chap ma va gio
nh m nay.
Din Chu, 1985

TUYN TP TRUYN NGN

193

MT NGI AN BA CO CON CHO

Trong cn phong nho mt khach san re tin nm sat bin

Bai Chay, nha vn M. ngi chng tay ln bc ca s, lng le hut
thuc, chc chc lai a i mt mt moi nhn ra vnh Ha Long.
Tri ma a ba ngay nay, khng ln, nhng dai dng va
tht bun. Cac hon ao ngoai vnh nh b y lui ra xa, ch con
la nhng mang en m m ngt ngat trong man sng lanh va
m t.
Nha vn M. thm nguyn rua mnh khng u bng dng bo
thu va ban be xung y vao nhng ngay thi tit xu th
nay. My ln ng ngi vao ban nh vit, nhng chng n thua
g. ng co cam giac cac cu ch nhat nheo, ri rac c tut khoi
u nh nhng giot nc ln ang u u ri t g mai khach
san xung ban cng phong ng. ng lai n ngi bn ca s, lai
th nhn nhng mang en khng hnh thu ro rt ngoai vnh...
Cui cung, ng bo ln ging nm,vi tay luc trong chic tui du
lch tp truyn cua Skhp bng ting Nga ma bao gi ng cung
mang theo. Ri trum chn ln tn cm, khng nhn muc luc, ng
gi chng mt truyn, bt u oc.
Mi lm, hai mi phut sau, ng vung dy, ln na n
ng bn ca s. Skhp bao gi cung lam ng kch ng, hoc
nhiu hoc t tuy theo mi truyn. Va ri truyn ng oc ngu
nhin lai ung la "Ngi an ba co con cho nho", mt truyn ng

THAI BA TN

194

a thch va a oc i oc lai khng bit bao nhiu ln. Nhng ln

nay n tng no tac ng ln ng khac trc, co th v hoan canh
cua ng by gi va hoan canh cac nhn vt trong truyn ging
nhau chng, ngha la cung bin, cung nhan ri va... bun te.
Nha vn M. ng im, hi lu nhn xung bai bin vng
ngi, kha bn va ln nhn nhng vin a sc canh ngay di
chn khach san ng ang . Trc mt ng, nh trong cun phim
mau quay ep, ln lt hin ln hnh anh mt anh chang Gurp
nao o, bn mi tui, chan v, chan i, t Matxcva trn xung
Yanta, va y a gp Ngi an ba co con cho nho, tc la Anna
Xecgyepna, v mt anh chng tnh le, giau co nhng nhu nhc.
Tip n la canh bai bin y nng, hai ngi thong tha bc i
di nhng tan cy xanh, hoc thu xe nga cung i Orana;
canh Gurp n phong Anna Xecgyepna, ri xy ra cai iu
thng xay ra trong nhng trng hp tng t i vi nhng
ngi i ngh giau co, nhan ri va d dai. Tip na la canh hai
ngi chia tay nhau, tr v vi cuc sng hang ngay bun te
cua mnh, nhng ri, khng ng i vi ca hai cuc gp g
thoang qua y khng chong qun i nh thoat tng, ma c dai
dng am anh ho, n ni Gurp phai tm n thanh ph C.
rnh gp ngi an ba co con cho nho cua mnh. Con Anna
Xecgyepna th sau o u n n Matxcva len lut gp Gurp.
Ngha la qua mt mi tnh bai bin nho nho, ho a tm thy hanh
phuc va tnh yu tht s. Ho khng th sng thiu nhau... nhng
than i, ca hai luc nay u con c t do hanh ng theo
ting goi tnh cam! Ho b rang buc bi hoan canh thc t cua
cuc sng gia nh va xa hi - ti tin, nho nhen y, nhng vn c
la nhng rang buc khng d thoat ra khoi...
- Ngi an ba co con cho nho, - nha vn M. va keo dai
giong lm bm, va i mt vong quanh phong.
Lat sau ng lai n ng bn ca s, nhn m m vao man
sng mu bang bac sung nc ang phu kn Vnh Ha Long. ng
nhn nh th rt lu, va sau lp sng mu y, ln na ng lai
thy bai bin Yanta rc nng. Nhng ln nay, thay cho Gurp,

TUYN TP TRUYN NGN

195

ng nhn thy chnh ban thn ng, mc chic qun sooc trng cun
cn, cp knh rm en che kn na mt, u i chic mu trng
bng vai ni-lng ang i gia nhng hnh ngi trn trung nm
phi nng ngn ngang trn cat. Khng co ngi an ba co con cho
nho, ma ch co c phin dch Antnhia, mt c gai mi hai mi
lm tui ma a phat ph n mc nghe n c ta, sau khi nhn
n hang tun lin ma vn v hiu, a phai nh n phu thut
giam bt trong lng tha cua c th. Ri ng thy ng cung
nha th Hoai Giao va nha ph bnh Lng Bao at, com-l, ca
vat chnh t, ang vao thm nha lu nim Skhp Yanta. (Nm
kia, ba ngi c Hi Nha vn c i d mt cuc hi thao vn
hoc quc t Matxcva). Khi cuc tham quan kt thuc, ngi ung
ca ph trong quan giai khat bn canh, mt ban ng nghip X
Vit hoi ng thch truyn ngn nao nht cua Skhp.
- Ngi an ba co con cho nho, - ng ap ngay khng chut do
d, du bit Skhp con nhiu truyn khac ni ting hn v nhiu
phng din.
- Th ng co ngh, - anh ban ng nghip X Vit nhay mt
ci mt cach ranh manh, - rng chung ta, trong i, ai cung co
mt ngi an ba co con cho nho cua ring mnh khng?
Ln y, nha vn M. a khng tra li cu hoi nay. Thc ra ng
chng quan tm lm ti no, ma ch xem nh mt trong nhiu, rt
nhiu cac cu noi tao lao khac ma ng a nghe hay a noi.
Nhng luc nay, di n tng cua cu chuyn va oc, vi
tm trang chan chng cua mt ngay xu tri, ng khoanh
tay bn ca s nhn Vnh Ha Long, ng lai ang ngh n no va
t hoi:
- nh, mnh a bao gi co mt ngi an ba co con cho nho
nao cha" Mt ngi an ba co th lam thay i hn ca suy ngh
ln cuc sng cua mnh ? Va nu co th ngi y la ai?
Ging nhn vt Gurp trong truyn ngn Skhp, nha vn
M. a bc qua cai tui bn mi cua i ngi ngn ngui. Mc
du co u iu kin xy cho mnh mt t m gia nh nho nho,

THAI BA TN

196

khng hiu sao mai n nay ng vn sng c thn. Nh Gurp,

trong ve ngoai, trong tnh cach va trong ca con ngi ng noi
chung, co mt cai g y hp dn va manh me, d thu hut s chu
y cua phu n. ng bit ro iu y, nhng ng cung bit ca iu la
ng lun b mt ma lc nao o thu hut ti phu n, tuy cung ging
Gurp, ng chng bao gi anh gia cao v ho. ng khng goi phu
n la lp ngi ha ng, tt nhin, nhng mi ln co ai o noi v
ho, ng thng hay ct ngang bng mt cu ng a thch: "St
rut! Thi, st rut lm!"
- Ngi an ba co con cho nho - ng lm bm va lai ln na
nhn m m vao lp sng mu trc mt. Ln nay ng thy g?
Lp sng mu day c kia ang chm chm tan i mt cach
min cng, l chnh cai bai bin Yanta cua Skhp, ng thi
cung la cua ng, nha vn M., co iu cach y a gn hai mi
nm, khi ng con la mt anh chang sinh vin nm th hai nao o,
vao cai thi ma by gi ng cam thy ng ngang kho tin la a
tng co tht...
Mt luc, trc mt ng cung hin ln hai canh song song
nhau, nh th mt canh ng nhn mt bn phai, canh kia mt
trai: cu chuyn cua Skhp vi Gurp va Anna Xecgyepna, va
cu chuyn co tht cua ng ma ng la nhn vt chnh.
Ln y ng ngh he Yanta, co th chnh bai bin nay, ni
Gurp gp Ngi an ba co con cho nho cua mnh. ng lam quen
vi mt c gai Nga, cung be nho, xinh ep va toc vang nh Anna
Xecgyepna. Cung nhng bui i dao rt lu doc b bin; cung
nhng ln bo i xa, co iu khng phai bng xe nga ti Olana
ma bng tau thuy ti Gagr hoc lu ai Vactangp. Ri g na?
Ri hai ngi cung chon luc moi ngi i vng c vi nhau
trong cn phong khep kn. Gia ng va c gai Nga xinh ep y
cung xy ra cai iu a xay ra vi Gurp va Anna Xecgyepna.
n y th bt u co s khac nhau, khac nhau c ban: sau khi
tnh lai, c gai Nga cua ng khng m mt khoc nh Anna
Xecgyepna, cung chng trach ng cu nao. iu y khng hiu

TUYN TP TRUYN NGN

197

sao lam ng thy b hng va phn nao kho chu. ng cha kp h

hong va tng trai nh Gurp xem vic va xay ra la bnh
thng. ng, mt anh chang ng nghch va chn cht, ng a
yu c ta vi tt ca s bng bt cua mnh. Trc y, cung nh
nhng ngay tip theo, ng lun nhc i nhc lai iu o vi c,
rng ng yu, rt yu c, va tt nhin khng qun hoi c co yu
ng khng. Thng th c gai khng noi g, ch ci hay t nhe
ln mi ng mt cai hn thay cho cu tra li. Th cung u lam
ng hanh phuc va bo qua cho c tt ca.
Cui cung, n ngay ng, cai anh chang si tnh cht phac y,
phai ln ng tr v Matxcva, ng nhng tng c ban cua ng
se lu luyn, bun tic lm, thm ch co th v ng ma bo ngh v
gia chng. Nhng khng, sang hm y, ra tin ng, c ta cung
chng bun hay vui hn ngay thng. ng ca sau t buyt,
ng nhn t tay c my bng hoa anh ao (chc va be trm
trong vn nha ngh) va mt mu giy ghi s in thoai va a
ch cua c Matxcva. Khi t n may, li dung ting n, ng hoi
lai c co yu ng khng. C gt u mm ci, va v ng xa, c
gi cho ng mt cai hn gio u ym. Xe chuyn banh. C i theo
ung nm bc ri quay lai, con ng th ng dan ngi vao ca
knh, nhn theo. Ch n by gi ng mi nhn thy mt anh
chang ngi Nga mt non choet, u i chic mu trng, li trai
quay v pha sau tao ra ve ngang tang ma anh ta thiu, ang
ng ch c bn quy ban bao canh y. Ch vai phut sau, c gai
va noi yu ng, va hn ng y, a than nhin khoac tay cai anh
chang mt non choet kia thong tha i v pha bai tm. Thi y,
vn bng bt va d t ai, ng a toan nhay xung xe nh toet
vao tnh yu cua c ta, va nhn th cho vai qua m vao cai mom
c thng ang ghet cua thng cha i canh. Nhng ng a nen
gin ngi im cho ti sn bay Ximphrpn, va t Ximphrpn ti
tn Matxcva.
Ri sau o th sao ? Sau o th chng co g ang noi. Ma cung
chng co g xay ra thm na. ng khng n nha c ta, cung
khng goi in. ng bun, tt nhin. Bun nh bt k chang trai
nao yu ln u va b phan bi, lai l liu, trng trao nh th.

THAI BA TN

198

May moi chuyn tri qua mt cach m thm, va cung khng qua
keo dai nh ng tng. Co iu, du sao no cung lai mt du n
kha su trong long ng. Cung co th v no ma xa nay ng co thai
ma mai, hi ht nh th i vi phu n chng?
"Co ung la trong i mi chung ta, ai cung co mt Ngi
an ba co con cho nho khng?" - nha vn M. t hoi mnh, mt vn
l ang nhn vao mt im nao o. "Co th la th. Va khng phai
mt, ma hai, ba, hoc nhiu hn, nu o la nhng ngi an ba
d dang n vi ta, thm ch co ca tnh yu va nc mt, nhng
ri cung d dang nh th, ho tut khoi y thc cua ta. Con nu o
la ngi an ba nh nhn vt cua Skhp th khng, khng phai
ai cung co c cai may mn gp nhng ngi nh th...
Nha vn M., mt ngi an ng ng tui, tng trai, dang
ngi cn i, khoe manh, co th noi la ep trai va kha lch lam,
bi luc hi lu trong k c mnh nhng ngi phu n a i qua
i ng. Ri lc u mt cach chua chat, ng noi to thanh ting:
- Ngi an ba co con cho nho! Quy tha ma bt no i!
Co ting go nhe vao ca. o la c trc khach san, mt c gai
ben len, rt gy, nhng co khun mt ep. C ta vao nhc ng a
n gi n chiu.
"Hay Ngi an ba vi con cho nho cua mnh chnh la c ta? nha vn M. mm ci ma mai, khi c gai va khep canh ca lai
sau lng mnh. - Hay nhng c gai hm hnh mi c in mt vai
bai th hay truyn ngn, a vnh mt, tng mnh la nha nay
nha no? La my c gai nc ngoai beo tt, - qua beo tt - om
dang mt cach vung v, dt nat, nhng hay to ra hiu bit, vi cai
ve bao gi cung khinh khnh, xet net, ma ng gp khach san
Caraven Sai Gon thang trc?"
Ti hm y, sau khi a ngi phong n ung mt gi, ung
ht na chai ru chanh loai ti sc sua mui cn, n mt a to
ph xao va mt chic banh nng "k hoach ba" do khach san t
lam, nha vn M. vui ve tr lai phong mnh. Va trum chn kn
u, trc khi lam mt gic n tn mi gi sang hm sau, ng

TUYN TP TRUYN NGN

199

va mm ci - hoan toan khng co chut ma mai chua chat, - va

nh lai cam giac ng mi trai qua bui chiu, nh nh lai mt cai
g y xay ra a lu, tht xa vi va khng h lin quan n ng...
Ngi an ba co con cho nho! St rut!
Bai Chay, 1984

THAI BA TN

200

SNG TIN SNG GIANG PHNG

- Chu y a, chu Hai? - co ting mt thng be ng khut

sau hang cy rm va thp bn b hoi vong xung.
- , chu y, sao chau con cha i ngu?
Thng be khng ap, im lng mt luc, no noi:
- Tri khuya, la sng nc, chu cn thn y, chu Hai a!...
- , chau vao nha i.
ng Ban thoc su hai mai cheo xung nc. Chic thuyn
nan le lang dn ln pha trc. Ri khua tay, nhp nhang cheo
thm mt luc na, cho n khi ngh cach b a kha xa, ng gac
cheo ln thuyn, sa sa lai t th ngi cho chc, mc dong
nc chm chm a thuyn ng xui v pha th xa Cu Long
lm m nhng anh en m uc.
Mua nay nc xung, dong sng phng lng. ng Ban chu y
lng nghe ma khng nghe thy ting nc v nhe vao hai man
thuyn. Nc c than nhin lng l tri, hu nh khng h chao
ng. Pha ng, trng mng mi a vt ln khoi rng cy xa
xa. "Chc a khuya", ng Ban nh lic nhn ng h, nhng cht
nh qun nha. Trng khng sang, nhng cung u lam loang
bt bong m ang bao trum khp ni. Di anh sang yu t y,
dong sng nh rng hn, mnh mang va huyn b hn.
ng Ban ngi yn sau thuyn, lng cong cong, chic u nho
vi mai toc a bt u im bac rut su vao i vai gy nhon.

TUYN TP TRUYN NGN

201

ng ang bun, va ng ra y c mt mnh yn tnh suy

ngh lai tt ca moi chuyn.
Con sng Tin Giang phng lng thong tha chay v pha
ng va a thuyn ng i theo, con y ngh cua ng, nhng y
ngh nng n va ln ln th quay ngc tr lai vi qua kh, hoc
toa ra hai bn vi nhng g va mi xay ra.

*
... Cach y hai mi nm, chnh xac hn - hai mi nm ba
thang sau ngay - cung khuc sng nay, v ng cheo thuyn a
ng sang b bn kia ln Sai Gon tp kt ra Bc. Luc y ho va
ly nhau va cung hoat ng trong vung tam chim, ng la du
kch, con v ng la giao lin. Khi chia tay - bui sang, gio thi
manh - ng trn chic thuyn con chong chanh, ng t mt tay
ln vai v, noi la sau hai nm ng se tr v. Con v ng, vn t li
va rut re, ch cui u ng im, hi lu mi noi c mt cu ma
c lm ng mi nghe ro: "Anh i gng manh gioi. Em ch... Bao
lu em cung ch..."
Tt ca ch co th. Ri ng nhay ln b, vi vang khoac ba l
chay theo anh em. Ch vai li noi bnh thng ngi ta vn noi
trong cac bui chia ly, - khng dung dng, khng nc mt nhng ca ng va ba u bit o la li th quan trong nht ma ho
phai gi...
Va ri sao?
Va ri hm nay ng tr lai vi ba nh a ha. Co iu khng
phai sau hai nm, ma la hai mi nm. Hn th, khng ch mnh
ng, ma cung vi mt ngi v khac ng a t min Bc vao.
Con ba? Ba la ngi bao gi cung ung va a noi la lam. By gi,
thm mt ln na, ng bit ro hn v c tnh y cua v. Trong
sut hai mi nm qua ba ch i tng ngay mon moi mong ng
tr v.

THAI BA TN

202

y th ma khi tr v, ng c tin ba a bo i tu. ngi

chua nho gn y thi, ngay sat b con sng Tin Giang nay. Co
le trc y ai o a kp bao cho ba bit ng co v "ngoai y".
m v khuya, cai mat d chu bt u chuyn sang lanh
lanh. ng Ban hung hng ho, keo chic ao s mi mong bo cht
thm vao ngi. Theo dong nc, con thuyn vn chm chm tri
nh cu.
"Mnh ang u nh? " - ng a mt nhn hai bn nh
hng, va ly lam ngac nhin rng a khng nhn ra. Ma ri vi
ng, iu y by gi cung chng quan trong.
... m ba mi thang T nm bay lm, ng a thc trng,
khng h chp mt mt chut nao. Vao cai m hoa bnh u tin
sau ba mi nm lin tuc chin tranh y, tt nhin con nhiu
ngi na khng ngu c. Nhng ng Ban thao thc con la v
mt ly do khac, o la ngi v trc cua ng. "Ba y by gi con
sng hay a cht? - ng t hoi - Va co bit ngoai nay mnh a ly
v ri khng ?" Trong sut hai mi nm qua hu nh ng khng
nhn c tin tc g v v ng. Noi "hu nh" la v nm mt ngan
chn trm sau mi, mt ngi t Min Nam ra noi rng hi Lut
10-59, Dim t cng xa ng, bt va chem ngay tai ch hn mi
ngi, nghe noi trong o co c Bay. Nhng khi ng hoi co phai la
Bay Chin v ng khng, th ngi kia lc u bao khng bit, v
khng la ngi cung xa. qu ng, tn Bay khng t - h ai con
th sau trong gia nh u co tn la Bay - thanh ra, ng Ban vn
cho cai tin y chng thng bao c iu g quan trong. Nm nm
sau co ngi noi la v ng a cht trong mt trn can. Cung luc
y, mt ngi khac lai khac qua quyt la con sng, nhng a ly
chng khac, hin ang m hiu bun vai Soc Trng. Ca hai tin
trn, ng Ban lng nghe mt cach chm chu, cn nhc ky cai co ly
va cai v ly, nhng cui cung ng vn chng i n mt kt lun
nao dt khoat, tuy thm tm khng hiu sao ng vn tin mt
cach m h v ng con sng va ang ch i ng. Ai ch v ng,
ng bit - c y gioi lm, gan ly lm, khng d ma cht c, lai
cang khng d bo ng i ly ngi khac.

TUYN TP TRUYN NGN

203

Va ri ng tip tuc ch, ch ngay c gp lai ba - sau, ma

cung co th trc khi t nc c giai phong, ai bit. Hai nm,
nm nm, ri mi nm tri qua. Toc ng bt u lm m i
si bac. H mt su hn, cai lng khng u bng tr nn gu gu
t luc nao, du thc ra, xet v tui, ng cha phai gia lm. Cang
ngay ng cang t noi, va co ve nh mun lanh xa moi ngi. t
m ng ngu tron gic, va luc nao cung nh ang chm trong
nhng y ngh xa xi nao o.
Mt hm, vao nm th mi lm cua s ch i keo dai v
tin tc y, va cung la khi bc sang cai tui bn mi lm, ng
Ban n gp ng ch b th chi b c quan, va noi:
- Anh Ba ne, ti co t vic mun noi vi anh.
- Chuyn g th, anh Hai?
- Ti nh ly v.
ng ch b th, cung la mt ngi ng bng sng Cu
Long, thong tha t chic but ch ang cm trn tay xung ban,
im lng nhn ng, ch nghe tip.
- Vng, ti nh ly v. Va ti mun bao chi b bit iu o.
- Ti nghe noi c Bay, v anh trong kia a cht, - cui cung
ng ch b th ln ting. - Nghe ca tin c y ly chng na...
- Khng, - ng Ban vi ngt li. - C y con sng, va ang
ch ti.
- Anh bit chc th a? Ai noi?
- Khng ai noi ca. y la ti tin nh th... va co le ti tin
ung.
- Th sao anh con nh v? Anh ly ai?
- Vn la ch y, anh Ba a. - ng Ban nhn thng vao
mt ngi ng hng ang ngi i din. - Ti a ch mi lm
nm, va anh Ba bit khng, ti co th ch thm mi lm nm,
hay thm ch lu hn. Nhng liu n ngay y ti hoc c Bay co
con sng gp nhau na khng ? Liu luc y ti, mt lao gia m

THAI BA TN

204

yu va bn tnh co con cn cho c y na khng ? Trong khi... ti

no tht anh Ba nhe, trong khi by gi cha mun, co th ti con t
nhiu co ch cho ai o... Ngay canh nha ti co c Thoa, anh bit
ri y, chng b i cht a my nm, mt nach hai con nho...
Thnh thoang ti co sang giup cai nay cai no. C y cn ti,
ma ri ti cung cn c y. Lu nay ti c ngh mai v chuyn nay,
rng liu ly c y, ti co li g vi v ti trong kia hay khng ? Y
anh th nao, anh Ba?
Anh Ba ng dy bc ra khoi ban, nhe nhang t mt tay
ln vai ng:
- y la chuyn ring cua anh, ti cung nh t chc, khng
co quyn can thip. Noi chung la tuy anh thi, tuy cach anh suy
ngh, tuy lng tm...
- Lng tm? - ng Ban cung ng dy. - Lng tm ti trong
sach. Lng tm ti mun v ti chung thuy, ch i ti, nhng
nu phai ch lu qua, c y co th bo ti i ly chng khac nh
ngi ta n. Thm ch iu y la cn thit. Cai g cung co gii
han. Khng th va khng nn oi hoi qua nhiu mt con ngi.
- Con v anh, anh cung ngh nh th khi quyt nh ly c
Thoa?
ng Ban im lng mt luc ri noi, giong trm hn xung:
- Trng hp cua ti, k co hi khac i t. Ti mun nghim
khc hn vi ban thn, mun th thach mnh hn na. V vy ma
sut chng y nm, du khng tin tc, hay co tin tc nh anh bit,
ti vn ch i...
- Con by gi?
- By gi co c Thoa, anh Ba a, ti a noi vi anh ri y. Ti
vn yu, vn chung thuy vi v ti, nhng ti ngh co le ti se ly
c Thoa...
Ri am ci c t chc, khng n ao nhng u cac nghi
thc cn thit. Nm nm qua, ho co thm mt a con va sng
vi nhau hanh phuc. Vng, co th noi la hanh phuc. ng yu v
con, chm vun cho chic t mun mn cua mnh, va cam thy

TUYN TP TRUYN NGN

205

cuc i tr nn m ap hn ln, du mai toc vn tip tuc bac thm,

cai lng vn gu gu va u oc vn lun ngh v ngi v cu.
La ngi tng trai qua nhng chn ng ln v tnh cam, lai
tinh t, nn ba Thoa rt hiu tm trang chng. Nhng luc thy
ng ngi thn th suy ngh, ba thng tm c ln tranh hay lng
le lam cng vic cua mnh vi cam giac bun bun cua mt ngi
t nhiu t thy mnh co li.
Nhng ngay u khi t nc va giai phong, ba thy tnh
tnh chng co nhiu thay i. ng to ra chm soc v con hn, hay
ci, hay pha tro mt cach vung v hn. Nhn chng, ba Thoa bit
sp n cai iu lu nay ca hai u lo s, nhng vn dung cam
ch i nh ch i mt cai g tt yu.
Mt hm, ch con hai ngi vi nhau, ng c ly giong bnh
tnh bao ba, nh th ho va ban bac vi nhau mt chuyn g o,
gia chng b ct ngang nay tip tuc tr lai.
- Bao gi chung ta co th ln ng?
- Co le anh i mt mnh th hn.
- Khng, ca hai. Trng hp nao, i ca hai vn hn. - C Bay
con sng hay khng may a cht ri cung vy. Em la ngi cng
rn, bnh tnh, em se giup anh... Va lai, em cung phai v thm
qu chng ch!
Hai ngay sau, ba Thoa nh ngi em gai n trng chau,
ri v chng khn goi ln ng. n Sai Gon, qua mt ngi
quen cu, ng Ban c tin ba Bay con sng, khng ly chng khac
va hin ang qu. ng em tin nay noi vi v. T o, du b
ngoai nh khng co g xay ra, trong long mi ngi mang nng
mt tm trang, mi ngi eo ui nhng y ngh ring cua mnh.
T Sai gon, t a ho ti th xa Cu Long. T y v lang
con hn ba cy s na. Ho quyt nh i b. Doc ng i, hu
nh khng ai noi vi ai cu nao. ng Ban ro rang ang xuc ng
manh, n ni nhiu luc ng phai cm tay v i cho vng. ng
xuc ng vi t cach la ngi xa qu hng hai mi nm nay

THAI BA TN

206

mi tr lai, va con ca v cuc gp g sp ti vi ngi v cu. Chc

chc ng trm lic ba Thoa, thm ngac nhin trc ve bnh tnh
n ang v cua ba.
B ng Ban cht sm, ma ng vy nui hai con - ng va
thng em ng. Luc ng ra i no mi mi sau tui. Ba Bay, v
ng, cung vi ma va no.
Du thay i rt nhiu , ng Ban vn nhn khu lang xa cua
mnh. No nm ngay trn b sng Tin, khut trong nhng hang
cy n qua xanh tt. Sp ti ni, tht may ng gp mt a be
gai cung lang. No dn ng v tn nha, doc ng lu l bao trc
cho ng nhiu iu quan trong. Qua no, ng bit ma ng con sng,
ngi em i lnh nguy a cht, c v bo ln Sai Gon ly chng,
con thng con, tn la Ly, mi hai tui, lai vi ba ngoai.
- Con d By? - ng Ban rut re hoi.
- D Bay Chin y a? - C be lin thong noi. - D Bay lam du
kch, ri lam can b trn huyn, nhng nay i tu ri, chua Bai
Vet, ch thnh thoang mi v lang...
- i tu? Nhng sao d y lai i tu?
- Con khng bit, y la con nghe ngi ta noi vy.
n y th cung va ti ni. C be ch cho v chng ng Ban
mt ngi nha tranh mi c tu sa kha tm tt, trc sn co
con ng nho thoai thoai dn xung sng.
Cuc gp g gia hai me con ng Ban tht cam ng. Khng
quen biu l tnh cam, ba cu ch bit cm tay con, va khoc va
k l nhng iu ri rac, ln ln. ng Ban ng im nghe me, i
mt cay cay. Mai luc sau ng mi cht ht hoang nh ti ba Thoa
luc y ang xach tui lung tung ng canh.
- y la c Thoa, v con. Chung con co ba a nho con gi
ngoai Bc...
- Chao ma, - ba Thoa p ung noi.
Ba cu nhn con du mt lt t u n chn bng i mt
khng ly g lam thn thin, ri lanh lung noi:

TUYN TP TRUYN NGN

207

- Chao con, con vao trong nha ri ngh ngi mt lat.

Ti n, khi khach kha ra v, ba Thoa vin c i ng mt
ln ging sm, me con ng Ban ngi noi chuyn vi nhau rt
lu ngoai sn.
- Con nghe noi c Bay bo nha i tu, sao th ma? - ng Ban
hoi.
- No ch may chng y nm, n khi hoa bnh, nghe may co
v, no hn no i tu ch sao. May tht khng phai vi no.
- Vng, con bit con co li, con se noi cho ma va nha con hiu
sau. Nhng nha con la can b huyn, c quan cung chu th a?
- Th ai bit no se lam th. Cach y mt thang, chc sau khi
nghe tin may, no xin t chc cho ngh vic v ly do sc khoe. Cha
la hi nm bay mi, tui My can bt c, anh n gy chn ma
no vn khng khai, sau may c anh em mnh cu thoat. By
gi no con i ca nhc y, ti nghip con be... - ba cu chep ming,
ri noi tip: - No v y vi tao c my hm ri ln hn trn
chua Bai Vet. Tao thng no lm, ti nghip... - Ba cu lai chep
ming. - Vy may nh th nao by gi?
- Con cung chng bit na, - ng Ban ap. - Nhng ngay mai
con va v con se ln thm c y.

*
Sang hm sau, thng Ly cheo thuyn a ng Ban va ba
Thoa ln chua Bai Vet. Khi m hoi ba Thoa cung i, ng Ban
khng tin ba se ng y, hay t ra cung khng n ni d dang nh
th. Nhng s thc lai din ra khac hn. Ba Thoa ch im lng gt
u ri bo vao bung thay qun ao. My hm nay ba t noi, va
nh ng a nhn thy - bnh tnh mt cach la lung. ng c oan
ba ang ngh g trong u, va phai tha nhn rng du ly nhau
a nm nm nay, ng vn con bit qua t v v. ng ch bit ba la

THAI BA TN

208

mt phu n nghim tuc ca trong cng vic ln tnh cam, c bit

rt ngay thng va cng quyt, iu vn lam ng v n va co
phn hi s s, tuy cng bng ma noi, ng cha bao gi thy ba
lam iu g qua ang. Ca luc nay cung vy, ba i x vi ng, vi
me ng va vi khach kha phai noi rt ung mc, va l phep,
va ang hoang, khin ng khng khoi cam thy i chut t hao
trc con mt cua lang xom. "Nhng vi ba Bay th thai cua c
y th nao? - ng Ban bn khon t hoi. - Mong sao ng xay ra
iu g gay gt qua". ng lic nhn v. Nh oan hiu tm trang
chng, ba Thoa khe mm ci, khng ro khch l hay giu ct,
ri quay sang hoi thng Ly iu g o v hang cy loa xoa trn
mt nc.
Chua Bai Vet nm cao trn mt doi t bi, xung quanh cy
ci um tum. Nh ung mt ngi chua phai co, no cung co mai un
cong, tng bam ru xanh loang l, nhng bc a en nhn thn,
khng kh yn tnh va bn goc sn la mt cy ai thp nhiu
nhanh vi nhng canh hoa vang trn cy va di t.
Trong khi thng Ly hy hoay ct chic thuyn vao gc cy
di bn, v chng ng Ban bc ln chua. ng trc, ba sau,
thong tha va nghim trong nh nhng ngi m ao i l. Ti
ni, khi bc ln bc a cui cung dn vao sn, ngc nhn ln,
ho a thy ba Ba ng di gc ai ang nhn ho, nh th ba bit
trc va t lu ch i sn.
- Mnh... - ng Ban p ung, giong run run. - Ti a v.
- Chao ng, - ba Bay khe ap sau mt luc im lng ri ba nhn
ba Thoa: - Chao ch.
- Chao ch, - ba thoa ap ri t nh lang ra u chua, hai
ngi lai vi nhau.
ng Ban ng lng, ngm ngi phu n nho be trc mt.
Ba mc chic qun en bng lua, chic ao ba ba vai gu sach se,
mai toc chai gon v pha sau. Nm nay ba cha n nm mi
nhng toc a bac nhiu, khun mt gy en, khc kh, khng

TUYN TP TRUYN NGN

209

phai cai khc kh cua ngi tu hanh, ma do vt va va au bun.

Phai kho khn lm ng Ban mi tm thy c khun mt y
nhng ng net cu khng thay i trong oc tng tng cua
ng.
- Ti n tht khng phai vi mnh, - cui cung ng noi, nh
li me ng a trach ng hm trc. - Ti...
- Ti a bit ht moi chuyn, ng khng cn noi na. - Ba
Bay khe khe ap.
Im lng.
- Ba co tha th cho ti khng ?
- ng lam nh th la ung, va chng co g ang trach - ba
noi, c ly giong bnh tnh, nhng ng bit phai kho khn lm ba
mi gi c khoi oa khoc va ku ln, trach ng nhng li
thm t.
- Ti a ch ba chng y nm... hoan toan khng tin tc...
- Ti bit.
- Con ba, sao ba lai y? Ba i tu a?
- Khng, ng nhn ti y th ro - khng cao u, khng mc
ao nha tu, cung chng n chay...
- Th ba lam g y?
- Ti thay ba t va cht, trng coi ngi chua nay. Ngay xa,
co ln gic can, nh trn y, ti mi thoat cht. Ti mun c
mt mnh ngh ngi yn tnh...
- Nhng vi ma, ba cung co th ...
- Vng, trc kia ti cung ngh th, nhng nay... nay a co
ngi chm soc cu.
ng Ban bit ro ba Bay nh noi g. ng lung tung ng im,
chn ch khng dam hoi cu hoi t lu ng mun hoi:
- Ba bao ti phai lam th nao by gi?

THAI BA TN

210

- Th con quyt nh cua ring ng? - thay cho cu tra li, ba

Bay hoi lai.
Quyt nh cua ring ng? ng Ban a nhiu ln t t cho
mnh cu hoi y. Ba Thoa cung a hoi ng nh th, nay n lt
ba Bay. y la cu hoi kho ma ng lun c ln tranh. Vi ca
chnh ban thn ng, ng cung cha bao gi co th tra li mt cach
dt khoat, tuy trong long, mt ni su xa nao o, ng mong
mun khng phai mt mt ngi nao trong s hai ngi an ba
yu quy kia cua i ng, ngha la noi trng ra, ng mun ca hai
vn la v ng... ng cam thy xu h vi y ngh y. Tt nhin,
ng a khng dam noi no vi ca ba Thoa ln ba Bay.
- Thc tnh ti cha bit nn th nao, - ng lung bung noi, nhng chc chn gia ti va ba... sau chng y nm ch i...
Ba Bay mm ci ve thng hai.
- ng khng cn bn tm iu o. ng phai v vi thm y.
Cung nh ng, thm y hoan toan khng co li. Va lai, con a be.
Ti gia ri, lai au yu. Nhng g co th lam c - cho cach
mang va cho mnh - ti a lam. Nay chut con lai cua i ti, ti
mun sng nt y, c thanh thi, yn tnh. Ti ngh co
th t chc, va ca ng na, se tha th cho ti iu o...
- Nhng...
- Thi, ng ng noi na! A, ma thm y u ri? ng goi
h... Chung ti mun noi chuyn mt ty. Chuyn an ba vi nhau
thi ma. ng ng lo, ti khng lam g thm y u. ng i i!
mc hai ngi phu n vi nhau, long ri bi, ng Ban ra
ngi trn bc a, thn th nhn con sng ang trai rng trc
mt. ng ngi nh th rt lu, chm m trong nhng y ngh
nng n, bi ri, n ni cui cung, khi hai ngi kia noi chuyn
vi nhau xong, cung i ra, goi ng, ng mi bit. Nhn ho, ng
hiu gia hai ngi a co mt cu chuyn ci m, thng thn.
Chc ca hai u va khoc, v mt ngi nao cung o va t. ng
Ban con mun nhn co mt ca ba, tip tuc cu chuyn bo d,
nhng ba Bay a i v pha bn, to y nn chm dt y.

TUYN TP TRUYN NGN

211

- Ly u, chun b thuyn a chu thm v, con. - Ba noi to,

tuy thy ro thng Ly ang ngi i sn trn thuyn.
Khng con cach nao khac, ng Ban anh i theo. Ho trao i
vi sau my cu t bit, va chc sau, thng Ly a khua manh ca
hai mai cheo, a con thuyn xui theo dong nc.
Hm sau, t sang sm, ng Ban mn chic xe ap cua ng
lang ging ap ln uy ban Huyn, ni lam vic cu cua ba Bay.
Gp ban be ngay xa cung hoat ng vi nhau, ch nay mt ty,
ch kia mt ty, c th dnh dang mai n chiu ti ng Ban mi
v n nha.
Ti ngo, ng thy thng Ly chay ra ku to:
- Chu Hai, chu Hai i, d Thoa i ri!
- Sao? May noi g ky vy, Ly! i u? i hi nao?
Ri ng lung cung y xe vao nha.
Trong nha, trn chic ban g cu ky, chic tui xach vai nha
mau xanh nhat cua ba Thoa khng con na, thay vao o la mt t
giy trng gp t, trn co chen chic lo mc cua thng Ly.
- Hi sang, ta biu con ch ta ln chua Bai Vet, tra quay
v, con khng thy d y u na. - Thng Ly i theo sau lng
ng, ln ting.
ng Ban khng noi g. Tay run run, ng cm mu giy ln
oc:
"Xin li v em khng th lam khac. Em a hiu tt ca. Trong
quan h v chng, s co mt cua ngi th ba khng bao gi
mang lai hanh phuc - cho chnh mnh va cho ngi khac. Ch Bay
a ln chua anh va em tip tuc sng vi nhau, nhng em, em
khng th va khng co quyn tip nhn mt s hy sinh nh th.
Anh ng lo cho em. Em a ngh ti kha nng nay t khi con
nha. Em co ba con Sai Gon, ho se giup em tr lai Ha Ni yn n.
Chuc anh va ch Bay hanh phuc".

THAI BA TN

212

*
... ng ban lai ra ngi bn sng. Bong m bung xung t
luc nao. Gio nhe nhe thi lam ung a nhng chic la ngai ngu.
u thang, trng cha ln nhng tri y sao. ng c ngi th,
trn trn nhn dong sng ang trai rng mt mau bang bac trc
mt. Mt gi, hai gi hoc co th ba gi... ri bt cht, nh nh ra
iu g, ng ng dy, i v pha chic thuyn con ang ct mt
gc cy canh y. Khi ng va x thuyn ra khoi b th co ting
thng Ly hoi vong xung:
- Chu y a, chu Hai?
- chu y, sao chau con cha i ngu?
Thng be khng ap, im lng mt luc, no noi:
- Tri khuya, la sng nc, chu cn thn y, chu Hai a.
- , chau vao nha i, - ng du dang bao no. Chc no lo lng,
theo doi ng t ti n gi. Ti nghip thng be.

*
Dong nc lng l tip tuc a thuyn ng Ban chm chm
tri v pha th xa Cu Long, v pha bin. "Ch nay la ch nao
nh?" - ng Ban t hoi nhng khng a mt nhn hai bn, ma
vn ngi im, chic u be nho nh cang tut su hn vao i vai
gy.
Mua nay nc xung, sng Tin Giang phng lng. Tht kho
ma tin c rng, cung vi con ngi, con sng nay va trai qua
mt cuc chin tranh gh gm, vi nhng vt thng su, nhng
xao ng d di ma no phai ganh chu, va ganh mt cach dung
cam. Th ma kia, by gi trc mt ng, no vn trm tnh, nhn
hu lam sao, vi tm long m rng nh mt c hy sinh v b

TUYN TP TRUYN NGN

213

bn. Bt giac ng lai ngh ti hai ngi v cua ng. ng sau cai
ve bnh than b ngoai va nhng vic lam lng le cua ho la nhng
xuc ng d di cua tnh cam, la long v tha bao la ch nhng
ngi phu n mi co. Con ng, ng th sao? ng cung la ngi
nhn hu, khng ai phu nhn iu o. ng yu mt cach chn
thanh ca ba Bay ln ba Thoa. Va hoan toan khng co chut gia di
nao, ca trong nhng li ng noi vi ng ch b th chi b c quan
my nm trc. ng noi th nao nh? , ng noi rng ng vn
yu, vn chung thuy vi ba Bay khi quyt nh ly ba Thoa! - ng
Ban nhch mep ci chua chat trong bong ti. Cung nh mi gn
y thi ng con tin mt cach th ngy rng ng co th cung sng
vi ca hai ngi an ba mt luc. Nhng luc nay, mt mnh trn
chic thuyn con gia dong sng bao la, ng hiu rng iu y la
khng th c, cung nh khng th cung mt luc chic thuyn
cua ng cp bn hai b cua mt dong sng. Vy th ng bit lam
th nao by gi, khi ca hai ngi an ba a khc t ng, v hanh
phuc cua ng va cua ca chnh ban thn ho?
Va cung chnh luc nay, ng mi hiu c mt cach ro rang,
rng nhiu nm qua trn dong sng cuc i, khng t luc ng a
con thuyn cua ng t do tri, nh sut m nay ng a gac
cheo, dong nc lng l cua con sng t do cun i...
", ma mnh b tri ti u ri nh? Chc a xa lm". - ng
Ban t hoi, cht git mnh khi ngh ti canh sang mai ng phai
vt va cheo ngc dong tr lai bn cu.
ng ngi thng ngi, lc manh u nh c ru nhng y ngh
nng n con sot lai. "Bit lam th nao c! Cach nay hay cach
no, cung phai quay lai thi", - ng bun ru ngh va thn th nhn
pha trc, ni bnh minh bt u nhum hng mt nc sng
Tin Giang phng lng.
Cn Th, 1984

THAI BA TN

214

TM

- Thi, chau khng tp na u, - Tm, mt c gai mi by

tui, sinh vin trng mua, co dang ngi gy va nhe nh luc nao
cung co th bay ln cao, ang mua cha ht bai Thin nga giay
cht cua Xanh-Xng ma ti keo Vilng lam nhac, bng bao ti
nh th vi ve gin di cua mt a tre quen lam nung. Ri c mt
moi ngi xung san trn xi mng con cha mt ht cai nong cua
mt ngay he oi bc, u guc xung, hai tay xoai dai v pha trc,
gn ging cai th con thin nga hp hi c va mua luc nay.
- V sao? - ti hoi va lng le xp an vao hp.
- Chng v sao ca, - Tm ap, vn khng ngng u ln.
- Hay mua iu khac Melody cua Gluck? Con thin nga nho
cua Traicpxki?
- Khng.
- Nhng hm nay chau va mi bt u, ma chng trnh thi
th chau noi, rt nng. Va lai, chau cung bit la chu bn, khng
th c gia chng bo d cng vic, leo ln sn thng cua ngi
nha sau tng nay giup chau tp mi, mi lm phut va...
- Chau chan lm ri.
- Chan? Nhng v sao?
- V sao? V sao? - Tm noi to nh thet, i th ngi va nhn
ti bng i mt m to y xuc ng va gin d ma luc nay ti
thy rt ro, thm ch ca di anh trng u thang m uc. -

TUYN TP TRUYN NGN

215

Khng le chu khng bit noi g hn ngoai hai ch "v sao" ngu
ngc y? Khng bit lam g hn ngoai vic hang ngay chui u
trn trang giy hoc co ca cai an vilng be t y? V sao a? V
chau mun cht!
- V vn!
Ti noi ri bun ba xach an i xung, lai Tm mt mnh,
hai tay m u ngi trn sn thng nha ngh Bai Chay rng va
hoan toan vng ngi gia m khuya yn tnh. Ti khng gin
Tm v nhng li xuc pham kia cua c, v bit xa nay tnh c
vn th - hn nhin ang yu, nhng tht thng, hay nh mt
s ban be vn quen goi, ng bong.
T pha bai bin co ting ken co trm va mm nh nhng
bun bun vong lai - hnh nh mt giai iu nao y cua
Rakhmanhinp. o la Quan, con c goi la Quan Bi (bi at),
sinh vin nm cui Nhac vin Ha Ni. Cu ta yu Tm m mn,
va cung v th ma theo c xung y. Con Tm th chng h chu y
n tnh yu cua cu ra, ma cung co th chu y nhng ti khng
bit - thanh nin by gi la th, khi yu khi khng, vui va bun
thay i lun, kho long oan ni. Ch bit Tm rt ghet ken co,
nn khng bao gi Quan dam mang ken lai gn nu khng c
phep. Ti nghip, anh chang c thui thui nh th mt mnh vi
chic ken sut m ngoai bai bin, va dai dng thi nhng bai
bun ai oan bay to ni long mnh vi ngi yu. Thi trong
nha th khng c, v ng chu nhim nha ngh a hai ln doa
ui, nu c tip tuc "lam mt yn tnh cua ngi khac". Cu ta
cung chng bit chi vi ai. Tm th hoc la ngu hoc tp mua,
con ti th luc nao cung bn, khng m an cho Tm th trn tm
ch yn tnh ngi vit. Cung i vi chung ti xung y con co
mt i na va u Nhac Vin. Chang chi pian, nang hat, nhng mi ngay ch xut hin nha ba ln vao gi n, con th
anh ch dt nhau i chi u bit tm.
"Phai n bao Quan ln vi Tm mi c", ti ngh va
thm hnh dung thy Tm ang ngi khoc, i vai gy run run
theo ting nc...

THAI BA TN

216

Hm sau, chung ti lai tp. Vn bai "Thin nga giay cht"

cua Xanh-Xng. Phai noi la Tm mua rt ep. i chn thon nho
nhe nhang di ng trn u ngon chn, Hai tay dang rng mm
mai v ln v xung nh i canh thin nga, va ti c co cam giac
nh ch cn nhun mt cai ly a, la c co th bay ln mt hut
trong bu tri m Ha Long huyn ao.
Nhng cung ging nhng ln trc, chng bao lu, c lai
chan nan ngi xung.
Ti im lng, kin nhn ch i.
Mt luc sau, trai vi iu ti d oan, Tm ngc ln noi vi
ti, giong m bun:
- Chau noi chu ng ci nhe - chau mun bay lm, va chau
ngh chau co th bay c. Chu co tin khng?
- Co, - ti ap.
- Chu xem, Ha Long ban m ep cha ka! - Tm ng dy,
si ni cha tay v pha Vnh lm m anh en cua v s chic
thuyn anh ca va nhng chic tau ln tha neo ch n than hoc
bc hang. - H nhm mt la chau thy ngi chau nhe tnh, ri
chau t t bay ln cao, tht cao, lai di t tt ca: Ky thi sp
ti, cuc sng hang ngay bun te. Ca chu na... - C pha ln ci
to sung sng: - Chu tin khng?
- Tin, - ti noi. - Trc chau cung tng co mt c gai bay nh
vy...
- Ai th? - Vn chm trong cn m quyn ru, Tm l ang hoi.
- Mt c gai Bungary, tn la rta. m m, c ta bay t
sn thng mt ngi nha mi hai tng Xphia...
- Chu noi tht y ch? - Tm chay lai, tum ly tay ti,
nghim mt hoi. - C y bay bng cach nao?
- Bng cach chau va noi - nhm mt, vung hai tay ly a,
va th la bay.
Ri ti k cho c nghe ni dung cun tiu thuyt "Barie" cua
nha vn Paven Vginp ti va oc. Tm chm chu nghe ti nh
ung ly tng li, khng chen ngang mt cu nao.

TUYN TP TRUYN NGN

217

- Co ln c ta con giup mt ngi na cung bay. Ho cm tay

nhau ln my vong trn bu tri Xphia tuyt ep. Di chn
ho la ca thanh ph rc r anh en, trn u, mun van v sao
ang nhp nhay, v.v... C rta y tht hanh phuc...
- Nhng ri cui cung c ta cht!
Chung ti cung ngoai u lai nhn, va thy Quan a ln ngi
bn canh t bao gi.
- Va th la ung! - cu ta noi tip, giong ma mai. - C ta ch
la mt ngi in!
- Khng ai mi anh xen vao chuyn ngi khac, - Tm kho
chu v tr tng tng bay bng cua mnh b ct t bi mt cu
phu phang nh th.
- Anh i i, hay i trn i chn t nng n, vi tm nhn
khng cao qua u mui tet cua anh.
Quan ngoan ngoan ng dy.
- Vng, nu Tm khng thch th ti khng noi na. Ti i.
Ti bit ti khng bay c, nn ti i bng chn trn mt t.
Chm, xu x nhng an toan va hp vi kha nng co tht cua ti.
Con nhng chuyn vin vng ep e kia ch la san phm cua
nhng b oc tm thn. ng tin, Tm. Cung ng tin ca nhng y
ngh nham nh va nguy him ang cha y trong u Tm. Ti
a oc cun sach y. ng nha vn Vginp kia la mt tay ai bp.
Mun vt bo nhng troi buc ang km ham mnh, con ngi cn
tm nhng cach khac thit thc hn, ch khng phai bay ln mt
cach ngu ngc nh vy, va ri cht... ng tin, Tm, va hay cn
thn...
- Anh i i! u ri. - Tm khe noi.
Khi ch con lai hai ngi, Tm quay sang nhn ti, net mt
ht sc nghim tuc:
- Co ung c ta b in khng, chu?
- t ra th moi ngi xung quanh cho la th. C ta b nht vao
bnh vin tm thn, ch thnh thoang mi c ra khoi o.

THAI BA TN

218

- Nhng c ta a bay?
- ung th, bay nhiu ln. C ta gioi lm, con co th oc c
y ngh cua ngi khac, hoc li xung nc ma khng chm...
- Th ma cui cung c ta a cht...
- Vng, v tai nan. Nh ngi khac co th cht v tai nan may
bay, v trt chn ri xung vc...
Tm khng hoi g thm. C ngi im, thn th nhn mai mt
im nao y trc mt, ri noi, khng ro vi ti hay vi c:
- Nhng cht ma c bay, c bit th nao la hanh phuc
thc s th cung bo. Con hn sng ma th nay... Con hn nh anh
Quan, bao gi cung ng tin, cn thn, bao gi cung thc t...
- Nhng nhng iu cu ta noi khng phai khng co cai
ung. Ma sao chau tan nhn vi Quan th? Chau khng yu a?
Theo chu, cu ta la mt ngi tt y ch - tnh tao, tht tha, tt
bung...
- Chnh v th ma chau khng th yu c.
- La tht. Th th chau yu ai?
- Yu chu.
Tm noi hai ch y tht t nhin, nh th khng phai v
mnh, ma v mt ngi nao y. Ti th v qua t ngt, khng
tm c cu nao hn ngoai cu ti thng noi trong nhng
trng hp tng t.
- V vn. C in ri sao?
Tm ngi, hai tay m gi, u guc xung. Chic ao mong
dnh cht vao c th gy nhng cn i cua c. Luc y ti rt
mun lai gn, mun t tay ln vai c va va noi vai li an ui,
nhng khng hiu sao, mt cai g y a gi ti lai. Co le o la
cam giac xu h, v du sao ti cung ln hn tm gp hai ln tui.
Trc y ch xem Tm la mt c be ma ti, vi t cach la ban
cua b me c, ti co trach nhim phai giup , che ch.
- Vng, chau in, chau la rta. Nhng ngi ta khng
in, ngi ta khng bit g ca, khng thy g ca!...

TUYN TP TRUYN NGN

219

Tm tm tc noi to mt mach lin nh s b ngt gia chng.

Ri c bo chay xung phong mnh.
T pha bai bin lai vang ln ting ken cua Quan, bun va da
dit nh moi ln.

*
Ti hm sau, va ca nhng hm tip theo, nh khng co
chuyn g xay ra, Tm vn tp mua va ti vn m an cho c.
Mi ln tp xong, Tm lai say sa th l vi ti cai y ngh ang
nung nu trong c, rng c mun bay va co th bay nh rta.
Con ti th, sau khi khng con g noi na v cun sach cua
Paven Vginp, ti bt u dai dong noi v chc nng cua vn
hoc, rng vn hoc phai chp canh cho c m cua con ngi, nng
con ngi ln cao hn cuc sng hang ngay bun te, vn ti
nhng hanh ng phi thng, ep e, vn vn...
Tt ca nhng iu y c Tm lng nghe mt cach ht sc
chm chu.

*
Mt bui sang, ti ang ngu th Quan t u bng x ca
chay vao.
- Tm a c a i bnh vin cp cu.
- Co chuyn g xay ra vy ? - Ti tung chn vung dy, hoi.
- Ri t sn thng tng sau xung sn phu tng bn! Theo
chun oan ban u - gay xng sn va mt tay. Mt chic canh
ma Tm m c dung bay ra Vnh Ha Long... - Quan mm ci
mt cach ma mai.
- Cu noi th ma khng bit xu h a? - Khng gi c bnh
tnh, ti quat to. - K lai ro rang xem nao. Bao gi? V sao?

THAI BA TN

220

- Rt n gian. Hai gi sang hm qua, ang i tun, ng gia

bao v nha ngh bng nghe co ting ngi rn. Chay ln th thy
Tm. ng lao cho la Tm ngi s y nga xung. Khng mun lam
huyn nao nha ngh, ng y lng le bao cao vi ng Chu nhim,
xin xe a vao bnh vin. Nhng ti th ti hiu v sao Tm gp
tai nan nay. C ta nh bay, ngha la nh lam cai iu khng bao
gi co th lam c. C ta b xuc ng, thn kinh qua cng thng
va ang khng kim ch ni ban thn. Trong vic nay, ang le
phai giup a c ta tr lai trang thai thng bng, vi nhng iu
co thc bnh thng trong cuc sng, th cac ng, ng va Paven
Vginp, bng cai vn hoc v vn va v b cua mnh, cac ng a...
Ti se vit n kin cac ng v vic a y mt c gai ang
thng nh Tm n ch tan ph.
Ri Quan bo i, sp manh canh ca mt cach gin d.
Con lai mt mnh, ti va sa soan vao bnh vin thm Tm,
va suy ngh v nhng li buc ti cua Quan, va v nhng chc
nng cao ca cua vn hoc ma ti a si ni noi vi Tm nhng m
trc o.
Quang Ninh, 1984

TUYN TP TRUYN NGN

221

PHN KT CUA CU CHUYN

1
Cn ma p n tht bt ng. Nhng dong ma thng ng
day va lin tuc. Cai nong va cai lanh gp nhau, tao thanh mt
cam giac hng nng d chu.
Trn cac ph, ngi i ng va xuyt xoa, va vi va chay
tm ch tru. Trong s nhng ngi chay tru ma mun mang
ngo N.S. hm y co mt c gai tre. ap xe n y th c dng lai
trc cng ngi n c u ngo. C dng xe vao con s t bng xi
mng ang thiu thiu ngu mt cach hin t trc mt. Ri c bc
ln bc thm co mai che cao rao, rung mnh ru nhng giot nc
ma khoi ngi. C bo non - may ma hm nay c mang theo non va ang nh phy cho sach nc th cht nhn thy co ngi bn
canh. C git mnh, lic nhn tht nhanh. o la mt chang trai
trac hai mi lm tui, eo knh trng, khun mt thng minh va
d coi. Chang trai ang ng oc cun sach g o. Thy co ngi,
anh ngc nhn ln, nhng lai vi cui xung trang sach.
Cng n tuy to, nhng ch c lp bng mai ngoi be t va
u ch tru cho vai ngi. o la khng k nu co gio, ma se ht
xuyn bn nay sang bn kia, luc y ng tru y cung chng g
ngoai mt ph. Theo ban nng, c gai khe ne x ra, nhng
khoang cach gia hai ngi vn chng tng thm c bao nhiu.
Nu chu y lng nghe, ngi nay co th nghe ro ting th cua

THAI BA TN

222

ngi kia. C cam thy bt tin va xu h. Trc ht la v qun

ao c b t, co ch dan cht vao ngi, lam lng ngc a cao lai
cang nh ln cao thm. Sau na, c vn thy ngai ngai khi phai
ng mt mnh - ma lai gn nh th - vi mt chang trai khng
quen bit, du anh ta, thoat nhn c a thy co cam tnh, thm ch
c ngh nh a gp u o. Co le oan bit tm trang cua c,
chang trai cung y t ne sang bn. C gai nhn anh vi ve bit n.
Cn ma khng tanh nhanh nh moi ngi tng. Nhng
dong nc vn chay u u, thng ng, tuy khng con ao at va
si ni nh trc. Bu tri co sang va rng ra t nhiu, nhng y
cha phai la du hiu chng to ma sp dt.
C gai ng yn, t l nhn ra ng. C c tp trung suy
ngh v mt chuyn g o nhng khng c. y ngh cua c c
nhay t vic nay sang vic no. Luc u, c ngh chic non mi
quang du cua c hm nay gp ma co th se b hong. Bit th, c
a chon chic cu mang i, hoc tha u trn chu t con hn...
Ri c ngh n bui hoc ting Anh hm no trng bui ti.
"Ngi Anh k cung bun ci, - vn minh, giau co la th ma
ngn ng th ngheo ht ch noi, xng h vi nhau ch c co I va
You, mt luc va la ti va c, anh va em, t va cu, hay thm ch
ca tao, may na. Ke thu cung nh ngi yu, u I va You tut!
Ky tht. Th mi bit ting Vit mnh phong phu. Khi cn cai
nhau th..." C nhu may, nh lai trn chi nhau ban sang gia
hai ng ba hang xom. C vi bt mnh ngh n chuyn khac.
Chuyn g c nh? Mt luc nhiu chuyn, bit ngh chuyn g
by gi? C t hoi, nhng khng tm cach tra li, v tha bit luc
nay c mun ngh va hin ang ngh v g.
C lic nhanh sang bn. Chang trai vn chm chu oc sach.
Khng hiu v tnh hay hu y, luc y anh bng khe ho, i th
ng. "Anh y oc sach g th nh? - C gai thm hoi. - hay la..."
Nhng c a vi bt mnh ngh sang chuyn khac. "Mnh ro v
vn! lam g th k ngi ta, c bn tm khng u..." Ri c quay
sang nhn con s t ang ngu ngon gia tri ma. No a gia lm
ri, co le v th ma no mt, phai ngu gt, sao nhang ca vic coi gac

TUYN TP TRUYN NGN

223

ngi n linh thing nay. Ngi no loang l cac vt l, tai bn

phai b st, lam thanh mt l hom, nc ma qua o ma chui vao
ngi. "Chc no lanh va kho chu lm, - c gai ngh, ri v tnh
a mt ngon tay ngoay vao l tai mnh, u lc lc. - No co bit
mnh ngi y khng, va ang ngh v no, thng no? No co bit
anh kia ang ngi oc sach, hoc gia v oc sach, kh rao, m ap,
va khng h ngh ti no, ma noi chung, chng ngh ti ai ca ?..."
C gai git mnh v thy mnh lai ngh v ngi bn canh. Khng
hiu sao c bng thy hi bun, mt thoang bun v ngha, du
du. C khng mun t thu mt iu la c thch anh kia chu ng
bt chuyn. Luc y co th c se ap chuyn vi anh ta. Chng
lam g ca, th thi... Nhng chang trai vn ng im. a ba mi
phut tri qua ma chang trai vn ng im.
Tri c ma, th va n iu. Nc a ngp n chn va
ui con s t gia, th ma no vn bnh than nm yn nh cu.
Chic xe ap cua c gai ta vao ngi no, chc do t tui, bt
cht nga v pha hai ngi, tay lai suyt va vao chn chang trai.
Anh kia vi bo sach, no dy ri a ln bc cng canh c gai.
C gai cam n. Chang trai ap lai. Hai ngi nhn nhau mm
ci. Ri lai im lng, ngng ngp va bt tin.
"Anh y oc g ma say m th? - C gai lai thm hoi, mt l
ang nhn nhng chic bong bong nc ang thi nhau v tan di
chn c. Ma sao mai khng thy lt trang? Hay mnh hoi xem
sao? Khng c, con gai ai lai..."
C gai cha kp ngh ht cu th mt tia chp loe sang, va
kem theo la mt ting sm n kha manh. C nhm cht mt, khi
m ra, thy chang trai ang nhn mnh va khe mm ci. C gai
cung ben len ci lai.
- Ch s sm a? - Chang trai de dt hoi.
- t ngt qua, lam em git ca mnh...
Lai im lng.
- Ma dai tht, - chang trai ln ting, by gi co ve t tin
hn. Cun sach oc sut ba mi phut khng lt trang a c

THAI BA TN

224

gp lai, cun tron trong tay. - D chng keo dai n ti mt. Ch

khng b nh vic ch?
- Khng, - c gai ap.- Con anh?
- Ti th co vic g u ma b nh.
- Hay nh. Nu vy chc cng vic cua anh la oc sach, ma
oc sach th u, luc nao cung oc c, ung khng? - Ri
khng ch tra li, c hoi tip: - Va ri anh oc g ma say sa th?
- Ti chng oc g ca.
- Khng oc g?
- Vng, khng oc g ht, - chang trai lai ci, ting ci tht
vui va ci m, lam c gai cung b ly theo cai t nhin cua anh. Ti ch suy ngh...
- Anh suy ngh lu th, chc phai v mt vn g y gh
gm lm.
- ung, ch noi ung, khng gh gm nhng la mt vn
quan trong, thm ch con y tnh thi s nong hi...
- Cu th?
By gi ho a co th noi chuyn vi nhau hoan toan thoai
mai, cai thoai mai my phut trc y ca hai u khng ng ti.
Chang trai qua ung la ngi thng minh, a khn kheo chu
ng vt qua tr ngai ban u, chon ung giong t nhin bt
chuyn. C gai cung nhn ra iu o.
- Cu th ? - Chang trai noi, tay mn m cun sach. - Trong
sut thi gian qua, cu th ti a ngh... - n y anh ngng lai
nhn c, na ua, na nghim tuc. - Ti ngh rng hm nay ti va
ch tnh c gp nhau, cung tru ma di cng n nay. Ca hai u
tre, u cha chng, cha v, va co th cha co ca ngi yu na...
- Anh kt lun hi vi y.
C gai noi xen vao, nhng chang trai vn lam nh khng
nghe thy, va noi tip:

TUYN TP TRUYN NGN

225

- Ca hai cung mun lam quen vi nhau, hay t nht la t

pha ti. Co th noi lam quen th hi qua, nhng nhng luc ma
gio, nh ng, nh vic th nay, co hai ngi tre tui bn nhau
ma c im lng mai th tht bt tin. Ti oan chc ch cung cho la
th. Ngha la mt ngi nao o trong chung ta phai ln ting
trc. Tc la ti, v ti la con trai. Th ma ch bit y, ti ng
im. V ti s ch hiu lm v ti. Co ung con gai cac ch thng
ghet va hay tru cac anh chang tm cach bt chuyn lam quen
khng nao? Thanh ra, ti va ch c v nh khng y n nhau,
ma trong long th ang ngh v nhau...
- Sao anh bit? - C gai mm ci.
- Ti chng hiu v sao ti bit, nhng ung la ti bit. Chang trai noi ri ci to thanh ting. - Cuc i k cung hay ma
cung lm cm tht. Bao gi cung co mt bc tng ngn cach v
hnh nao o, mong manh thi, be nho thi, y th ma khng phai
ai cung vt qua ni. Ngi ta gp nhau, thm ch thch nhau,
nhng ri cui cung...
- Xa nhau va khng bao gi gp lai? - c gai tip li, giong
pha chut giu ct.
- Vng, ung th. Chc na tanh ma, ti va ch se mi ngi
mt nga, se "khng bao gi gp lai", nh ch noi. K ra... - Chang
trai ngng lai vai giy tm li. - K ra trong trng hp cua ta
co th khac mt t. Ngha la ti se khng con gp lai ch, nhng
ch vn tip tuc gp ti...
- Sao co th nh vy c ? Ti khng hiu.
Chang trai mm ci, thch thu v gi c tr to mo cua
ngi nghe.
- Tht n gian. V ti lam ngh vit vn, co th ch oc se
thy tn ti, gp ti.
"Th tn anh la g ?" C gai suyt hoi, nhng ngh sao lai
thi.
- Hay nh, - c thanh tht tht ln, giong khe khe. - Nghe anh
noi ma thy nh trong tiu thuyt vy.

THAI BA TN

226

- Nh trong tiu thuyt... - Chang trai t l nhc lai. Bng

nhin, nh s nh iu g, anh si ni noi tip: - Th nay nhe. Ti
cht nay ra mt y ngh rt hay. Sau nhng li qua dai dong va
tht tha mt cach ng ngh cua ti, ti thy tht bt tin nu by
gi ti t gii thiu ti la ai, tn la g, lam u, vn vn, ri
yu cu ch cung cho ti bit tng t v ch. V luc y, ch co th
ngh rng t nay ti gi ti ch tm cach lam quen, tan tnh ch.
Nn ti nh th nay: Ti se vit mt truyn ngn v cuc gp g
hm nay cua chung ta, se ng no ln bao Vn Ngh. Sau nay oc
no, ch se bit ti la ai va ngh th nao v ch. Cung ch luc y ti
mi hoi tn va nhng iu khac v ch. Ch thy th nao?
- Cung lai nh trong tiu thuyt! - C gai mm ci.
- Th a sao? Ngi ta noi: vn hoc c lam t i. Nhng
cung co ngi noi: Chnh i c lam t vn hoc. Vi ti, ca hai
u ung. Tai sao chung ta khng th mt ln c sng nh
trong tiu thuyt, mt khi ta a tng nhiu ln lam mu cho cac
hnh tng vn hoc ?
- Vng, c cho la nh th. Nhng lam th nao ti tm c
anh luc y? Khng le anh nh vit ca a ch cua anh di tn
mnh ?
- nh? - chang trai sa sa lai cp knh trng. - khng,
mi ch c n toa soan. y, ho se ch cho ch.
Hai ngi mai noi chuyn, khng y thy ma ngng ri t
bao gi. Trn ph, moi ngi vi va ap xe i, c bu lai phn thi
gian phai mt v ch v cn ma.
- Nht nh th nao ch cung n ch? - Chang trai hoi khi
hai ngi dt xe ra long ph. - Ti se ch ch.
C gai mm ci gt u.
- Nhng trc ht ti phai ch gp anh trn bao a.
Ri hai ngi re sang hai ph khac nhau.

TUYN TP TRUYN NGN

227

Phai gn nm nm sau, c gai mi c oc truyn ngn ma

ch mong i. Rt tic ch phai ch lu nh vy. Nhng chang
trai chng co li trong vic nay. Anh gi ung li ha: ch vai
tun sau hm chia tay, anh vit xong cu chuyn v ho, va lp
tc a n toa soan bao. Con bao th than i, chng bao gi vi
va trong vic ng tac phm cac nha vn tre, cho du ho c xem
la co trin vong i na. Va lai, bao con co kho khn va yu cu
ring cua mnh. Thanh ra truyn ngn cua chang trai, luc th b
ch la qua ring t, lang man, luc th do khng hp tnh hnh
hin tai, nn mai n by gi, khi tac gia cua no a la mt cy
but chng chac, no mi c luc lai va cho in. Nm nm sau ngay
np ban thao!
Nm nm... Nhng g co th xay ra trong nm nm ?
T c sinh vin th mng, bng bt, c gai a tr thanh mt
c giao day vn im tnh va su sc. T cai ep nh nhanh, v t
cua cac c be mi ln , thanh cai ep t l cua tui hai mi t. Va
sut trong nm nm y, c gai a ch i tng s bao mi. C oc
ht, oc k tt ca cac truyn va k ng trn mi s. C ch i va
tin se c thy iu c mun thy. Trong cuc i mi ngi co
bit bao nhiu cuc gp g ch lu lai trong tr nh mt vai ngay,
hay tht ch mt vai gi, nhng cung co nhng cuc gp g khng
phai m cung nm thang. Trng hp cua c la mt th du.
Ngi ta hay noi ti mt loai tnh yu nay n t phut gp
ban u. i vi c, y khng hn nh th. Luc u c thy
vic xay ra hi ng ng, ht nh trong mt cun tiu thuyt v
tnh yu, va iu o rt hp vi tm hn lang man cua c. Ri khi
nhng phut bng bt dn dn lng xung, c nhn nhn moi vic
mt cach bnh tnh hn. C thy mn ngi con trai thng minh
va t nh y. Khng, c khng goi o la tnh yu. C ch mng
tng mt cach m h rng co th chang trai se mang n cho c
mt cai g y tht to ln, tht hanh phuc. La ngi nhay cam va
trong trng, c tin vao nhng y ngh chu quan cua mnh, tin vao
chang trai. Dn dn, cuc gp g tnh c hm y, t mt chi tit
co th noi la hoan toan mang tnh cht vn hoc thun tuy, nh

THAI BA TN

228

mt ct truyn tnh cho mt truyn ngn chng han, no tr thanh

mt s kin cuc sng ln, rt ngi, rt thc i vi c. C hi
hp ch i phn kt cua s kin y.
Va hm nay, cai c ch i a n.
C gai ng trc gng, ngm lai mnh ln na. Mai toc, ao,
qun - tt ca u u vao y. C xinh, c bit, va thm t hao v
iu o. C mm ci vi mnh, ve hai long. Chc na c se n
gp anh y...
Bng c ngi xung gh, ve t l.
Nm nm... G a xay ra vi anh y trong sut nm nm
qua? Anh y by gi la mt nha vn t nhiu ni ting, liu anh
y se ngh th nao v mnh? K cung bun ci, bao nm nay
mnh vn oc, vn thch tac phm cua anh y, ma mai n luc
nay mi bit tac gia quen thuc kia la anh... c, du sao mnh
cung c n. Trc kia anh y yu cu, va mnh a ha la se n
c ma!...
Nm phut sau, c chay sang nha bn mn a con ln ba
cua ch chu nha, noi eo no i chi, ri thong tha ap xe i.

3
Nha vn X.V. kho chu khi nghe co ting go ca. Anh khng
thch b quy ry trong khi lam vic. Khac vi phn ng cac ban
tre cung gii, anh a yn tnh, t giao du, va hu nh sut ngay
ong ca ngi l nha, vit va vit. Tht khng hp vi hoan canh
mt ngi nh anh t nao - c thn, ep trai va ang c chu y.
- Ch hoi ai? - anh hoi, thm ngac nhin khi thy khach la
mt c gai, tay lai b a con nho. Khi thy c gai o mt, ngp
ngng cha bit tra li th nao, vi s nhay cam ring cua ngi
tng trai, anh mm ci, khe noi: - Mi ch vao.

TUYN TP TRUYN NGN

229

Cn phong nho, gon gang, sang sua, ac khng nhiu,

nhng cung u cho mt ngi sng va sang tac, ngha la co mt
chic ging con, mt gia sach, mt chic ban va hai chic gh co
lng ta. C gai m a be rut re ngi xung mt trong hai chic
gh o, con chu nha th ngi i din.
- Xin li ch, sach v ba bn qua... - Nha vn X.V. m u,
ct khach khoi cam thy bt tin v im lng.
- Khng sao a, - c gai p ung noi. - Ti n... Em n chc
khng ung luc lm... Em khng bit anh ang bn vit. Nhng
theo hen... - , ma co le by gi anh khng con nh...
ung la nha vn X.V. khng nh. Anh chm chu nhn khach:
"C ta xinh tht, - anh ngh, - ma a be cung khau. Rt ging
me, nht la i mt n t..."
- Nm nm trc y, mt hm tri ma... - C gai noi tip,
hai ma o ng, xu h v hoan canh cua mnh. - Tnh c...
- A, ti nh ra ri! Xin li! Xin li! - Nha vn X.V. ng bt
dy, tay p p vao tran mt cach thch thu. - Tnh c ti va ch
gp nhau ch g? Trc cng n ngo N.S? Sau o ti ha vit
mt truyn ngn va mi ch khi oc xong, n tm ti, luc y
chung ta se lam quen vi nhau, ung khng?
- Vng. Hm kia em a oc truyn ngn y cua anh.
Khng kh tr nn thn mt, thoai mai hn.
- Ti thanh tht xin li ch nhe. ung la ti qun tht. Sau
hm o, v nha, ti vit ngay cu chuyn a ha ri em n toa
soan. Mt vai tun u con ch i, sau mai khng thy g, ti
oan th la se vnh vin khng c ng, nn chng hi vong g
na, va dn dn ti qun, qun hn...
"Qun hn! Qun ca li mnh ha! Ca nhn vt chnh cua
cu chuyn!" C gai va nghe, va suy ngh.
- ... Hm qua, sau mt t thc t dai ngay tr v nghe noi co
mt truyn ngn cua ti mi c ng, ti ang khng hiu
truyn nao, th ra la truyn cua chung ta. Th nao, ch thy co
c khng?

THAI BA TN

230

- Da, hay lm a.
- Ti phai cam n ch y, - nha vn X.V. hng hai noi tip. Cam n ch a gi cam hng cho ti vit thm mt truyn ngn.
"Cam n! Thm mt truyn ngn... - c gai chua xot thm
nhc lai. - Khng hiu co bao nhiu truyn ngn loai nay tt ca?".
Ri c ngc ln, nhn thng vao ngi i din. Khng hiu
sao c bng thy rt bun.
"Nm nm qua, nhng g a xy ra vi anh y?".
Nm nm qua, nha vn X.V. thay i kha nhiu. T mt
sinh vin mi tt nghip, hn nhin va th mng, anh a tr
thanh mt ngi an ng chng chac, t nhiu kp va vp vi cuc
sng. T mt ngi mi bt u cm but, anh a chim c mt
v tr kha ni bt trong s nhng cy but tre. Nm nm qua, anh
a khng tic mt cai g at c iu o. Ban be phai khm
phuc ngh lc va sc lam vic cua anh. Anh lun c khng bo l
mt c hi nao, du nho, vit va in tac phm cua mnh. Ngha la
tt ca cuc sng cua anh, tt ca suy ngh cua anh c tp trung
cho mt muc ch duy nht - la vit. Vit mt cach say sa, kin
nhn, va i luc - cay cu. Nn d hiu v sao anh qun, trc ht
la qun mnh, sau la qun ngi khac. Anh lun nhc mnh phai
i tht su, su hn na va th gii vn hoc, nhng anh lai qua
hi ht va nng can vi mt th gii khac con su va phc tap
hn, la th gii tm hn. Tm hn cua nhng ngi anh chon lam
mu cho nhn vt tac phm...
- Ch bit khng, chuyn cua mnh cung hay y nh? - Anh
ng dy, bt u i i lai lai trong phong, u gt gt theo nhp
bc chn. - Gp nhau tnh c. Ma. Ngi n c. Nhng li tm
s chn thanh. Cu chuyn nh vit. Va by gi, sau nm nm
gp lai nhau. ung nh hm y ch noi, tt ca ht nh trong tiu
thuyt! Mt tiu thuyt hay. Ma trong o ch la nhn vt chnh...
"Nhn vt chnh cua mt cu chuyn vn hoc tng tng...
Va cai gia phai tra la nm nm ch i trong cuc i sng thc".
C gai bun ru ngh va cui u th dai mt cach kn ao. "Anh
y i vao cuc sng ch tm vn hoc, ch khng phai chnh ban
thn cuc sng. Va cuc gp g no, vi anh y cung ch la mt

TUYN TP TRUYN NGN

231

cam hng sang tac. Th ma mnh trong bao nm tri c hi vong

co th o la mt cai g y ln hn, co y ngha hn".
- ... Cai ngh vit vn la th, ch a. Phai bit tm bt ung i
tng, ung tnh hung, nh anh a cht tm mo y ma, ri
khai thac, khai thac va khai thac...
"Va khai thc xong, bo i, lai sau mnh nhng h su xao
trn, nham nh?"...
- Nhiu khi ngh cung bt cng. Ch thy y, nh truyn ngn
va ri chng han. Chnh ch gi y cho ti vit y ch. Ch vi ti
la ng tac gia mi ung, th ma ngi oc ch bit mnh ti...
"ung, ho ch bit mnh anh, nh tac gia cua mt tac phm
hay, va hoan toan khng bit n ti, ngi phai chu tht bai
cho s thanh cng o..."
C th, nha vn X.V. con say sa mt hi lu na bai c
thoai trit l cua mnh. C gai kin nhn ngi nghe, khng ngt
li anh ln nao, ch thnh thoang xen vao mt vai li ma c khng
noi ln thanh ting.
Cui cung, c ng dy, sa soan ra v.
- y cht, ch lai chi a. Ch vi a?
- Khng, nhng a mun, em xin phep...
- A ma qun, nha vn X.V. vui ve noi to. - Tn ch la g nh?
Ch u? lam g? Nm nm trc chung ta a thng nht rng
by gi se lam quen vi nhau kia ma?
C gai ng im mt luc ri ap:
- Vng, qua ung th. Nhng em ngh co th luc nay em
khng noi g v mnh lai tt hn, v...
- V sao? - nha vn X.V. ku ln, ve khng hiu, nhng ngay
luc o, anh bng nhu may ngh ngi va v tay anh et mt cai
vao tran. - Hay, hay! Th ma lai hay! Ch tht la mt ngi k
diu. Lai ln na ch gi y cho ti vit thm mt truyn ngn
na. Hay t ra la phn ket cua cu chuyn ma hm nay ch mun

THAI BA TN

232

cha kt thuc. Tuyt! Tht lang man! Ma cung tht hp dn! Th

nay nhe: Mai kia ti vit lai truyn ngn va c ng, cng
thm cai phn kt ch gi y hm nay. Ch ch xem no trn bao, va
luc y se cho ti bit v ch nhe ?
C gai a b a be ra n ca. Trc khi ln xe, c khe noi:
- Khng, cam n anh. Chuc anh thanh cng, nhng em s
khng n c. Co le luc y em se bn. Bn lo cho phn kt cu
chuyn i em.
Mai say sa vi tac phm mi trong tng lai, nha vn X.V.
a khng nghe ro va hiu bit y ngha cu noi kia cua c gai, cung
nh a qua say sa ui theo nhng thanh cng trong vn hoc,
anh a khng nhn thy co th chnh anh va tut khoi tay
mt hanh phuc ln c gai a mang n cho anh ma anh khng
bit.
Ha Ni, thang Tam, 1982

TUYN TP TRUYN NGN

233

LP TRE BY GI

1
ng Thn, vn xa la mt nng dn ni ting khoe manh va
ngang tang nht nh tng X. tnh Ha Nam. Nghe n co thi ng
tng tay khng vt nga mt con bo mng, tng bn ba khp ni
trong nc ( kim ming n), sang ca tn Cao Min va Xim
La. ng t cho mnh tng trai, va v th thng nhn i bng
con mt kht khe, giu ct. By gi la mt ng gia a gn bay
mi, nho tho, gy va hi gu, vi i lng may rm moc ngc
bac gn ht trng tht ng, trong khi b ru ma ng rt chm
chut lai en va qua tha, n mc ng phai lun tay vut vut
chung tum lai vi nhau cho ten.
Mt sang cui he, tri trong va ep, ng Thn ngi -t t
Mc Chu tr v nha. ng ln li ln Mc Chu ban vi ng
em Ut v vic bc m xy lng cho t tin, cai vic ng cho mt
dong ho nh dong ho nha ng khng th khng lam. Th ma ng
em can b y lai phan i, bao ng ch thch bay ve nay no, nn
ng ung ung bo v. n tn luc nay, khi a i c gn na
ng, cn gin cua ng vn cha lng xung hn.
- Thi by gi tht ung la khng sao hiu ni! - ng va l
ang nhn nhng ngon i xanh nhp nh xa xa, va kho chu
ngh v ngi em bt hiu sut my nm lin khng mt ln chu

THAI BA TN

234

v qu lam gi b me, nay lai thm cai chuyn nay... - , th ma

sao ngi ta vn cho hn lam ng nay ng no, nghe con c
thng hun chng, huy chng g na. Tht khng sao hiu ni!
ng Thn con kho chu ca vi vn mt nha ai va vut qua
trc mt. ng thm ch chu nha khng bit tnh toan, rng trn
cung chng y t, trng mt nm c mua gioi lm cung ch
thu hoach bng na trng tao. Ri ng lim dim mt, c hnh dung
rng y la mt vn tao tru qua nh vn tao nha ng. V ch,
trong u ng, khng hiu sao ng vn ch thy nhng cy mt
gy go, xu x vi s tin t oi ma no co th mang lai. Ca iu nay
cung lam ng kho chu.
Trn xe ng ngi, nhng la xe chay ng dai nn ngi
nao cung co ch ngi, tuy khng c thoai mai lm. Ngi canh
ng Thn la mt thanh nin trac hai mi tui ma ngay t khi
va bc ln xe, ng a cam thy mt cam tnh. Anh ta mc chic
qun vai th mau xanh bo sat hai ng chn va y nhng inh la
inh. Cai mu trn u cung bng th vai y, vi ming da nho
pha trc, ma lai i lch sang mt bn, trng tht lc cc. Con
chic ao th tr tren ht ch noi, bng th vai lot mong tang, ca
trc ln sau u in nhng hnh ngi u toc cung bu xu nh
anh ta, va ngang nhin m hn nhau gia ban ngay ban mt, lam
ng nhn va tc va ngng. Mi ngi xung gh, anh ta a bt
cheo chn ln nhau, ch thiu ty na th gac ca ln ui ng. Nhng
iu kho chu hn ca la anh ta c lun ming nhai cai g y, va
nhai, va cui u xung mt cun sach y hnh ve, thnh thoang
mi co mt vai con s va dong ch bng ting nc ngoai.
"Loai nay khng u trm ui cp cung thuc loai bt
hao", ng Thn thm ngh va cn thn ngi nep vao thanh xe, tay
cang m cht hn chic tui vai bat trn bung, du trn gac hanh ly
con tha ch trng. " mt day!"
ung luc y, anh thanh nin ngi canh bng ngc ln nhn
ng, lam ng git thot ngi v s va ri khng phai ng ngh,
ma a but ming noi thanh ting cai nhn xet khng ly g lam

TUYN TP TRUYN NGN

235

tt ep kia cua mnh. Nhng may thay, anh kia lai chui xung
oc sach, va ng Thn lai l ang nhn ra ngoai. Va suy ngh. ng
ngh v ngi nha, v vn tao lai nha ng, v vic by gi xa hi
co tin ln tht y, nao tivi, tu lanh, xe nay xe kia, nha may, x
nghip moc ln c goi la nh nm; trong nha a bt u co cai b
gh xa-lng, cai ging m-ec, y th ma cai ao c con ngi
th lai chng tt hn thm t nao. Ngi ta cy tre, cy khoe, c
ao ao i ln chng bit s la g. Nht la bon tre. Thng nao cung
ht thng nao, mi ba tui ranh ma a i ng khnh khang, n
mc n ky cuc, noi nng th chng bao gi them y trn di.
Co khuyn bao chung cung nh nc u vt. Chung ngi im
lng nghe y, co ve ngoan ngoan na la khac, y th ma sau o
c vic chung chung lam, co a lai con lao lu dam trach b me
chung la c hu, lac hu. "i - ng Thn th dai. - C a nay th
cht, cht ht! Tht chng con hiu ra lam sao na".
ng Thn lai th dai thm ln na. ng bun. V co mun,
ng cung khng th t gia v khng bit rng nhng li buc ti
khe kht kia v bon tre chnh la nhm vao thng Thng, thng
chau ch tn cua ng. B no cht sm, me i bc na, nn t be
no vn vi v chng ng. Va cung chnh v no ma ng co thai
nh vy vi lp ngi mi ln quanh ng.
Chau ng lam vic cng trng Thuy in Sng a mi
c mt nm, va ri no v phep thm nha, thay i n mc
hu nh khng con nhn ni. No to ra, khoe hn, cng cap hn iu y la tt. Nhng t u ra, va lam g cai u bm xm
y? Cai b ria lun phun ang ghet y? Va ca cai ao khng bao gi
chu cai cuc t t, ma luc nao cung buc tum pha di h ca
bung, ca ngc kia na? Tom lai, thng Thng, thng chau t noi,
hay rut re cua ng bng chc a tr thanh mt trong nhng a
"mi ba tui ranh a i ng khnh khang, n mc n ky cuc,
noi nng th c oang oang, coi tri cha bng cai vung..." nh ng
vn thng nhn xet.
"H, th la no h!", ng gin d bao ba lao v ng nh th,
nhng v ng, vn khng a cai nhau, lai qua chiu chau, nn ch

THAI BA TN

236

tm c bnh no, va mong ng ng gy chuyn m . ng chu

nhn, mai n ngay i mi goi no ra ring mt ni, thuyt mt bai
tht dai v ao c. No kin nhn ngi nghe va khng cai lai cu
nao. ng ly th lam ha, cn gin co t nhiu ngui i, tuy bit
chc ln cng trng, ri u se lai hoan y.
Thng Thng i bui sang th bui tra, sau ba n, ba lao
em khoe vi ng chic bng khen a chau mang v. "... V
thanh tch cng tac va tu dng...", ng Thn lm nhm oc
nhng dong ch nn not trn t giy trng cun tron.
- Lao! Lao ht! Ai ch ti th con lu mi bp ni.
- hay, ng khng thy con du o va ch ky cua thu trng
no y ? - Ba v cai lai.
- Du hay khng cung th. C a nay th kheo khng lai vao
tu sm, ch khen vi cha thng g. - ng Thn noi tip, nhng
ri hnh nh cung cam thy mnh ui ly, ng quay sang vc v: Ma sao ba con ly tin giui cho no? Ba tng ti khng bit a?
ng ng mt anh cng nhn, lai con "lao ng xut sc", th
ma con v nha xin tin ba hut thuc, ro xu h!...
Ri ng gin d bo i, quyt nh khng treo chic bng khen
ep e kia ln tng vi. " con xem a, - ng ngh. - Ng nh
hn bp, treo ln, va tn tin mua khung, lai va b ngi ta
ci cho. Cha dai!"
Xe ang chay nhanh bng dng lai, lam ngt dong suy ngh
cua ng Thn. Bc ln xe la mt ba gia ngi thp nhng kha
y a, mt tay xach chic b coi to va nng, tay kia m con ga
trng vi cai mao o chot. Ba ta l m n ng bn chic gh ng
Thn ang ngi. Anh thanh nin, luc nay vn con oc sach va tip
tuc nhai keo cao su, ngc nhn ln, hnh nh do d mt luc ri
ng dy nhng ch cho ba gia. Ba kia cam n ri ngi xung
gh, va ng Thn lai phai ep vao sat thanh xe hn na, v thn
hnh to beo cua ba ta chim qua nhiu ch.
"Lai con to ra mnh la ngi lch s, - ng Thn ngh v anh
thanh nin ng canh. - Co khi anh by gi trng b ngoai t t
ra pht, ma thc cht vn la hang ngi vt i".

TUYN TP TRUYN NGN

237

n Hoa Bnh, xe dng lai lu cho khach n cm. n xong,

ng Thn th thn dao mt vong quanh ph, ao qua ca hang
bach hoa canh y, ri tnh c ra ng bn b sng a, nhn v
pha bn kia, ni cng trng ang rm r u cac th ting xe va
may. "Ma sao mnh khng nhn tin sang thm no mt hm nh?
- Mt y ngh cht loe ln trong u ng. - xem v sao no h.
Mnh la ng, khng noi c, th nh thu trng no day d. Lai
con cai chuyn bng khen kia na..."

2
Vn manh dan va t tin, khng them hoi ai, ng Thn xach
tui vt qua cu phao, ri i thng ti ngi nha to nht, ep
nht, ni ng tin chc giam c cng trng ang lam vic.
y, cung manh dan va t tin nh th, ng v vao cai lng to phe
cua mt ngi ang oc bao bc tam cp, mt ngoanh vao
trong, hoi phong giam c u.
Ngi nha y hoa ra la nha lam vic cua chuyn gia, va ngi
co tm lng rng la mt ngi Nga. ng ta ngc ln, nheo mt
ci thn thin. ng Thn cung lung tung ci lai ri vi va i ra.
T o, ng khng con dam ng t nh trc. ng a bt u
hoi ngi nay ngi no, thm ch vi ve rut re ma xa nay ng
cha tng co.

3
Phong Giam c ang luc ng ngi. ng Thn bc vao,
lng le ngi xung chic gh trng goc phong, va ch va quan
sat. Co th noi la t nhiu ng tht vong v ng giam c. ng ta
qua tre, khng b v chut nao, va u cung chng hoi nh ng
tng tng. Con cach ng ta c x vi nhng ngi n lam vic
th lai cang khng n - n gian qua, nhanh chong qua. "Khng
c, - ng thm nhn xet, - thu trng ma th th hong. Khng

THAI BA TN

238

th mt luc va noi nh quat vao may in thoai, va ky u cac

th giy t nh th. Lai con cu cu t t vi ca mt anh chang
mt non choet, qun ao lm y du m t u xng xc chay
vao... Vy th con ai xem mnh ra g na!"
mi lm phut sau, khi trong phong a vng bt ngi,
ng giam c quay sang pha ng Thn, hoi:
- Cu n gp ti a? Co chuyn g th a?
ng Thn vi vang ng dy, i lai gn:
- Ti la Nguyn Vn Thn, qu lang Ha, huyn Vu Ban,
tnh Ha Nam Ninh, co chau la Nguyn Vn Thng, mi chn
tui, hin ang lam cng nhn quy cng trng..., - ng p ung
noi nh ang oc mt la n khiu nai nao o. Chnh ng cung
khng hiu sao ng p ung nh th, nht la trc mt con ngi
ma ch vai phut trc y ng a ch la qua n gian va d dai. Ti va co vic t Mc Chu v, gi ghe vao y, trc la thm
chau, sau na ... hm... tm hiu thm i iu...
- Cu nh tm hiu iu g? - ng giam c hoi.
- Cha dam giu thu trng, s la thng Thng, chau ti y
ma, noi mi ln lam Cng trng ta gn nm nay, va ri v
phep, ti thy no thay i nhiu qua, h qua...
- H? H nh th nao? - ng giam c lai hoi, vi ve chm
chu c bit.
ng Thnn gai gai u, ri ng dng lai cai hnh anh a n
su trong oc ng v lp tre h hong ma chau ng la mt ai din
tiu biu:
- Toc th dai n lut gay, qun ao c bo cht ly ngi n
nghet th, ri noi nng, i ng... Lai con hut thuc na! - ng
noi thm mt cach si ni. - Thm ch con ung ca ru na.
ng giam c trm ngm mt luc ri noi:
- Hut thuc va ung ru th ung la khng nn tht...
- V nha con xin ca tin ba ni, - ng Thn vi chen vao.

TUYN TP TRUYN NGN

239

- iu y cung khng nn. Con chuyn qun ao, u toc th

con tuy. Mi thi mt khac, cu a. y, cu xem, toc ti cung u
phai la ngn, - ng giam c noi ri keo ngc gay toc cua mnh
ln. ng Thn nhn va thy qua la dai tht. ng thm ngac nhin
sao va ri ng co th bo qua khng nhn thy mt chi tit quan
trong nh th.
- Thi c, - ng giam c noi tip. - Chung ti se xem lai.
Nhng anh chau cua cu cng ty nao? i nao?
n y th ng Thn ng ngi ra, v qua ng khng bit
chau ng lam g, u. ng c tng cng trng cung nh lang
ng, noi n tn th ai cung bit. Cung may ma ng nh ng co
mang theo bc th thng Thng mi gi v nha, hnh nh ngoai
b th co a ch cua no. ng luc tui ly th a cho giam c.
- A, Cng ty ng hm, i ba, - ng giam c xem qua b
th, noi.
- Bao cao thu trng, tng ai ch thng Thng ng hm
th em bit. Cu y canh lan bon em. - Mt cu thanh nin t
nay n gi ngi im, hy hoay sa cai g y goc phong i din,
ln ting.
- Th a? Co ung cu ta h nh cu noi khng ?
- Em khng bit a, - cu kia ap. - Nh bon em ca thi. Quy
va ri cu y c Tng cng ty khen thng.
- Hm nay cu y lam ca m hay ca ngay?
- Da, ca ngay a.
- Th th tic nh... - ng giam c noi, ri suy ngh mt luc,
quay sang bao cu kia: - Khng sao! Mnh ang cn gp ng
Chc, cu anh xe ra ng hm s hai tm ng y h, nhn tin
a cu y ra cng trng gp cu Thng. Noi vi i trng i
ba la mnh ngh cho cu y ngh hm nay, nu cn th sau lam
bu. K ra by gi ang luc cao im cua chin dch nc rut. Phai
hoan thanh k hoach... Nhng khng sao, chng my khi cu ln...
- Vy th mi b i. - anh thanh nin noi to ri ra khoi phong.

THAI BA TN

240

Nh b thi min, ng Thn bc theo sau, qun ca chao ng

giam c.
"Lai mt thng cha lu lao", - ng thm ngh, khi chic xe r
may ln trn con ng y bui, va ng co u th gi quan ky
din mao b ngoai cua anh thanh nin ang ngi lai xe bn canh.

4
- Ai kia ma ng th? - ng hoi, ch tay xung oan ngi n
mc sach se va u cac la tui i gia ng.
- Ngi Ha Ni ln tham quan thuy in Sng a y, b a.
ng Thn khng noi g thm, nhng trong long thm kiu
hanh rng ng, mt lao nha qu, ma c ngi ring mt mnh
mt xe, con nhng ngi thanh ph lch s kia th phai cuc b.
Khi t i ngang, nh th v tnh, ng tho u ra ngoai, khe ho
mt ting.
Xe ln n nh mt qua nui b bat ngang, anh thanh nin
gi tay qu mt vong rng trc mt ri noi:
- B bit khng, ca vung nay, t y sang y, bng ca my
xa nha b cng lai, chng bao lu na se b ngp ht, ngp su
di my chuc met nc.
- y cht, sao lai th? - ng Thn lo lng hoi.
- lam h cha nc, tha b. Mun co in th tuc-bin
phai chay, mun tuc-bin chay th phai co nc, nc t trn cao
gii xung, b hiu ch?
ng Thn khng tht hiu, nht la cai tuc-bin ma anh ta no,
nhng v s b ci la dt, ng khng hoi tuc-bin la g, ma ch noi:
- Th ly nc u ra ma lam ngp chng y t?
- Rt n gian: Ngn cai sng a nay lai, khng cho no chay
na.
"Hn noi th ma nghe c, c nh la be cai b rung chim
khng bng!".

TUYN TP TRUYN NGN

241

- Th ai lam vic y, cai vic ngn sng a nh anh noi? ng Thn quyt nh dn anh ta vao th b, cho ht thoi bc phet.
Ai ch ng th khng d ma bp ni.
- Con, thng Thng cua b! - Anh thanh nin ap giong tht
t nhin va hoan toan nghim tuc. - Va nhiu ngi na nh bon
con, tt nhin.
ng Thn lai "hm" mt ting to y khng hai long, ri ngi
yn.
- B khng tin a? - Anh lai xe lai hoi, khi xe t trn cao
quanh xung mt p. - B co bit b ang u khng ? ang
chnh gia dong sng a xa y. Xe ang i trn mt p chn
sng.
ng Thn vn dai c ra khoi thanh xe nhn xung, nh th
mun bit co phai ung la xe ang i trn t hay khng .
- Con cai kia? - ng ch tay v pha con knh ao xuyn nui
a, lam dong chay tam thi cho Sng a. Anh thanh nin giai
thch cho ng ro. - Va cung do anh va thng Thng ao?
- Vng.
ng Thn lai "hm" ting na. Mt chc sau, ng bng hoi
mt cu khng u vao u:
- Nghe noi cac anh cui thang ht tin mua thuc va ung
nc, thng phai ghi n chu quan phai khng?
- Cung co luc nh th.
- Ca thng Thng.
- Vng.
Hai ngi khng noi g thm cho ti khi xe n tn ca hm.
- Cai g th nay? - ng Thn hoi.
- ng hm.
- Tc la hang nui?
- Khng, ng hm, - anh thanh nin noi. - Tuy-nen, b bit
ch?

THAI BA TN

242

- Tuy-nen la g? - Khng km c na, ng Thn hoi.

- La mt cai ng hnh tron, co iu rt to va rt dai, do ngi
ta uc xuyn qua nui a, - anh kia giai thch.
- Ai uc? Va lam th nao ma uc c?
- Thng Thng cua b uc. Con uc nh th nao, chc na
vao gp no, b se thy.
t i vao ng hm m ti. Nhn mt ng rng, g gh
vi mai vom nham nh, ng Thn c hnh dung nhng c may
khng l nao o vi nhng con ngi cung khng l nh vy a
lam nn cai ng hm v ai nay. ng rt i ngac nhin khi
thy -t i mai, i mai ma vn cha n ca hm ng kia,
thnh thoang lai con re phai, re trai ch nay ch no.
- ng hm co dai khng ? - ng hoi.
- Tng cng tt ca gn hai mi cy s.
Lp tc ng Thn nhm tnh hai mi cy s la bng bao
nhiu ln t nha ng n ch huyn, la ni ng vn mang tao
vn ln ban. ng cung nh ti vic thang trc ba v bt ng
cha lai long chic ci gia gao lu ngay b mon lom, va ng h huc
lam mt ngay khng xong, phai sang nh ng hang xom.
Cui cung xe lai trc mt ngo cut. Cach y mi met,
mt tp cng nhn ang lam vic bn chic may chay m .
Anh thanh nin nhay xung xe, ghe sat tn tai ng, noi to:
- Thng Thng lam ng kia. B lai vi no. Con con chay i
tm ng Chc. - Ri anh ta bo i, b bom li qua nhng vung nc
ong.
Vn ngi trn xe, ng Thn nhn v pha am cng nhn.
Di anh in m m v hi m va bui, ng nhn thy my chic
lng trn ang quay v pha ng, m hi nh nhai. Bng th cam
giac ch nhng ngi ng mi co, ng a nhn ra thng Thng
chau ng trong s o. No dang hai tay gi cai g y to va ngn
bng na cai chay, dung ht sc n vao tng a, n tanh thach,
tanh tach. No ng go lng, c banh to, hai chn choai ra gi

TUYN TP TRUYN NGN

243

thng bng. Trn u no, thay cho cai mu vai lc cc ma ng vn

ghet, by gi la chic mu cng va tron, nh mu phao thu thi
chin tranh b i vn i tranh manh an. Bn canh la hai
ngi na ma ng tin cung tre nh thng Thng, cung ang
chm chu lam vic vi nhng cai may tng t. Nhiu vun a, co
mu kha to, bn ra tung toe, bn ln ca chn va bung no.
"Chc chung mt lm", - ng Thn ngh, va nhn nhng tm
lng trn nhch hang m hi cua tp thanh nin, va ngi co
ngi lai v lanh. ng nh ch khi nao chau ng ngng tay,
ung nc, hut thuc chng han, ng se xung gp. Nhng ng
ch kha lu ma vn khng thy no ngng tay. Co mt ln no
ngc ln, quay sang a bn canh, noi mt cu g o, va a nay
ly mt iu thuc chm la, cm vao ming no, ri c th, va
hut thuc, no va tip tuc lam vic.
"Chung ang vi, - ng Thn oan, va cht nh nhng li
cui cung cua ng giam c va noi luc nay: Cao im, chin dch,
k hoach... - Ngha la n ngay nao, thang nao o, chung phai
lam xong mt vic g o, chc to ln va quan trong lm!' - Bn tai
ng ln na lai vang ln cu noi cua anh chang lai xe, rng cu ta
va thng Thng chau ng a ngn cai Sng a lai, khng cho
chay na, rng hai a a lam cai ng hm khng l nay...
Bt cht, ng cam thy chau ng, - cai thng Thng ng
nghch ma ngay be nhiu ln ng pht roi vao t va cai thng
Thng gn y m ra h hong, co lng ma vn xin tin ba Vng, cai thng Thng y khng hiu sao bng tr nn mt ngi
khac hn, nh va chau ng, ma cung khng phai chau ng, quan
trong, phi thng. No ang lam mt vic cung quan trong phi
thng nh th, thm ch khng con thi gian dng lai hut
mt iu thuc... "Th ng nh no khng lam c th sao, khng
lam c cai chin dch, cai k hoach ma ng giam c a noi?" ng Thn va lo lng t hoi, va cht nh cai y nh a dn ng
n y.
ung luc y, anh lai xe quay lai:

THAI BA TN

244

- Khng bit ng Chc ch quai nao ma tm mai khng

thy, - anh ta noi. Ri thy ng Thn vn ngi trn xe, anh ta
ngac nhin hoi: - Sao b vn con y? B khng xung gp
thng Thng a?
- Khng, ta i thi, - ng Thn khe ap, gng ci mt cach
bit li.
- Sao th? Hay con goi cu y ra nhe?
- Khng, no lam vic. Ta i thi! - ng Thn noi nh van v.
Anh lai xe nhun vai ve kho hiu, nhng ri cung ln xe, va
hai ngi vong theo mt ng hm khac, i ra.
- Con chu b y, - anh lai xe ln ting khi xe ra khoi ng
hm. - Ct cng ln y gp chau, chnh giam c cho xe ch ra
tn ni, th ma lai oi v ngay, khng them noi vi nhau mt cu.
Hay co chuyn g xay ra?
ng Thn khng ap. ng ang bn. ng bn nhn nhng
chic may khng l, nhng qua nui b phat ngang mt na,
nhng con ngi mc qun ao cng nhn ang say sa lam vic
hai bn, phn ln con tre nh chau ng, nh anh chang lai xe lem
lnh nay. Va ng ngh. ng ngh la tht la, rng chnh nhng con
ngi y, nhng thng cha lao lu, u toc bu xu, i ng khnh
khang, n mc n la ky cuc y, khng co ca tin ung nc va
hut thuc, phai ghi n, th ma vng, chnh nhng con ngi y
a lam nn nhng vic v ai nay, nhng vic ma nu ng khng
tn mt trng thy nh hm nay, th co chem, ng cung khng
tin la co tht.
Xe n ch ng re ra cu phao, ng Thn ra hiu dng lai.
ng bc xung, goi anh lai ng xa ra ngoai v ng cho n,
ri noi giong nho nhe va vi ve b mt nh ang m mu iu g:
- Nay, bac nh chau mt vic nhe, la chau cm khng c
noi vi thng Thng rng bac a ln y...
- Nhng v sao a? - Anh kia hoi.
- La v bac khng thch th. La v bac khng mun no ngh
ngi nay no. No con cao im, con k hoach cua no. ng giam c

TUYN TP TRUYN NGN

245

chng bao th la g? - Thy anh lai xe vn ng im, ng Thn vi

luc tui ly ra hai goi nho boc giy bao: - y, chau cm ly, mt t
che va mt t sa kh, bac mang t Mc Chu v y.
- B nh mua con y a?
- y cht, sao lai noi th? Bac lam qua cho bon chau ma, ng Thn vi thanh minh.
- Th thng Thng hoi che va sa u ra th con bit noi th
nao?
- Th c pha ra mt ly do nao y, thiu g ly do.
- Thi c, n b, con cm vy, - anh lai xe noi, ve min
cng, ri ut hai chic goi vao tui. - Con se khng noi g vi
Thng v b.
- Nhng tht y ch? - ng Thn hoi.
- Tht.
- Chau th i!
- Th g c? - Anh kia ngac nhin hoi.
- Th rng chau se gi b mt.
Anh lai xe pha ln ci, ri va i v pha xe, anh ta va noi to:
- Bao cao vi b, con xin th! Chao b!
Chic xe ru may ri phong i. ng Thn ng nhn theo, mm
ci, lc u:
- Mt thng cha lao lu! Th nao ri no cung b b ht moi
chuyn cho ma xem.

5
Ngi trn chuyn -t chiu Hoa Bnh - Ha Ni, ng Thn bn
khon mai khng bit co nn noi cho v bit ng a ghe vao cng
trng hay khng. ng cung bn khon ca vic, v nha, nn ln
ch huyn mua khung treo bng khen cua thng Thng, hay

THAI BA TN

246

sang thu ng hang xom ong, co th se khng ep bng, nhng

lai re, va iu quan trong nht la mun to bao nhiu tuy y.
Sng a, thang 3-1984
Quang Ninh, 4-1984.

TUYN TP TRUYN NGN

247

NGI MY MC THNG

"Ti la Clac, Henri Clac. Cu chin binh Vit Nam. Hn

th, ti la ke pham ti, mt tn git ngi. Git ng bao ng.
ung th, va chnh v iu o hm nay tnh c gp ng, mt
ngi Vit Nam pha bn kia, ti mun c noi i iu.
Ti nhp ngu nm 1966, khi con hoc d khoa Lut trng
ai hoc Tng hp Flria. Tt ca xay ra tht tnh c va nhanh
chong. Mt hm, co ngi t Oasinhtn t gii thiu la ai din
cua Nha Trng n trng ti noi chuyn. Phai cng nhn ng ta
la mt ngi bit noi, mt nha hung bin thc s. Trong sut ba
ting lin, ng ta noi mt mach khng ngh v cuc chin tranh
bao v t do Vit Nam , v s mnh lch s cua ngi M noi
chung va cua thanh nin chung ti noi ring i vi cuc chin
tranh o. Nhng ln noi chuyn nh th k ra khng phai him
trng ti, nhng ln nay ti a xuc ng tht s. Kt qua la ngay
hm o ti a tm gp din gia, bao ng ta ti mun tnh nguyn
sang Vit Nam chin u, bao v nhng g ng ta va noi mt cach
rt hay va say sa kia. Cho n by gi, ti cung khng tht hoan
toan hiu ro tm trang cua ti luc o. Khng hiu ca vic v sao ti
quyt nh mt cach cng quyt va vi va nh vy.
Ba thang sau khi vit n tnh nguyn nhp lnh, ti a co
mt Vit Nam, tc la cui thang Tam nm 1966. Ti c sung
vao mt n v lnh thuy anh b, va chng qua mt lp hun
luyn hay tp trn nao, ti c a thng n a Nng. Ti
khng ng moi vic xay ra nhanh va n gian nh vy. Th ra -

THAI BA TN

248

sau nay ti mi bit - la nghe tin, bit khng can c, b me ti

a ut tin xin cho ti mt chn "vn phong" b tham mu nao
o khoi ra trn, va yu cu cho ti sang Vit Nam sm
nhanh chong ht han tr v M.
Th la ti c lam th ky ring cho Mac Phecxn, mt ai
ta tre phu trach cng tac bnh nh cac mt trn pha Bc,
chuyn ong cht a Nng, hoa hon lm mi dung trc thng
th sat tnh hnh hay v Sai Gon hi hop.
Cng vic cua ti noi chung khng co g phc tap. Ti ch
phai thnh thoang lam mt ban tng hp tnh hnh da trn tin
tc cac ni gi v cho Mac Phecxn. Ti mau chong chim c
cam tnh cua ng ta, lai co vn hoa, nn nhiu ln c giao ca
vic thao cac bao cao quan trong gi ln cp trn, ng ta ch xem
lai ln cui. Nhng dn dn, ti bt u thy chan cai cng vic
nhe nhang, d dai va qua yn tnh y. Ti mun mt cai g si
ng va mao him hn. Ly c i nm tnh hnh thc t, ti xin
phep Mac Phecxn thnh thoang c theo trung oan lnh thuy
anh b M ong canh tham gia cac cuc hanh qun bnh nh.
ng ta ng y. Trc o, y ti a kp bt ban vi mt s quan
tre la trung uy Gim Frngclin. Gim la mt tay tao bao va cung
thch phiu lu nh ti. Ti nhiu ln theo anh ta ra cac vung
xung quanh a Nng.
Trong cac cuc hanh qun o, luc u ti ch ong vai mt
ngi quan sat, nhng sau th tham gia thc s nh nhng ngi
khac. Muc tiu cua chung ti la nhng vung c nghi co nhiu
Vi-xi hoat ng pha ri. Chung ti phai tiu dit ho i qun
bnh nh n gom dn lp p chin lc. Dn dn, ti cung bn,
cung git va t pha nh nhng ngi xung quanh. Tht ra, luc
u ti co hi ngai ngai i chut, nhng cai cam giac ngai ngung
y cung chong tri qua v ti ngh, trc ht, chin tranh la chin
tranh, anh khng bn, ngi ta cung bn anh. Sau na, phai thu
nhn rng mi ln c bop co, c chm la t nha, ti lai co
cai cam giac lng lng kho ta. Ti b kch thch. Mt ban nng tan
bao nao y tri dy trong ti. Nhng luc nh th, ti cht nh

TUYN TP TRUYN NGN

249

lai cac sach bao va phim anh ly ky, rung rn ma ti a oc va

thy rt nhiu M. Ti ly lam t hao v chnh mnh by gi
cung la mt nhn vt anh hung nh th. Ngha la ti ang say,
say vi ung ngha tht cua no, tc la v ru - trong nhng cuc
hanh qun y, bao gi ti cung ung, va ung nhiu. Ti say ca
vi cac ao anh ngy ngt cua chnh ban thn. C th, ti tip tuc
sng trong cn say y cua mnh va gy ti ac. Vng, gy ti ac ma
khng h y thc g v iu o. Chc chn ti se con ln thm trn
con ng dc y, nu khng nh mt hm, mt vic xay ra lam
ti tnh ng..."
Ngi ang ngi trn mt ti ngng noi. ng ta trac bn
mi tui, toc ct ngn nhng chai mt, chic khn mong mau
xanh l gp np dt le trn chic tui ao vet. ng la Henri Clac,
ngi M, cu chin binh nh ng ta, du khng ai hoi, a t gii
thiu.
Vao mt trong nhng m trng ni ting Lningrat, khi
ti ang ngi mt mnh ung ru va nghe nhac trong khach san
"Thang Mi" th ng ta tm n lam quen. Hnh nh ng ta
a theo doi ti t trc, chon luc ti ngi mt mnh n bt
chuyn. Sau t cu mao u xa giao, ng ta a bt u ngay cu
chuyn t bach nay cua mnh. Chc ng ta p u no t lu va ang
rt cn c noi ra. Ti vn tt nghip ai hoc ngoai ng
Matxcva, luc y, chnh xac la thang Bay nm 1975, ti c c
lam phin dch ting Nga - Anh cho mt oan can b cua Min
Nam ang thm Lin X va Thuy in.
"Vao mt m he nong nc, khoang mi thang k t ngay
ti ri M, - Henri k tip. - Gim c lnh dn mt ai i n
"trng phat" mt lang nho, rt tic ti khng nh tn, cach a
Nng u hn nm mi cy s, v lang nay trc o my ngay
a bt ng n sung git cht ba c vn M, mt trung ta Vit Nam
va ca tiu i lnh i theo bao v. o la mt vung an toan. Ngay
sau khi s vic xay ra, mt trung i Vit Nam Cng hoa c
phai n, nhng b du kch lang nay anh tra va sut ngay khng
tai nao vao c. V th mi phai iu ai i lnh thuy anh b

THAI BA TN

250

M do Gim ch huy. Ti theo Gim hanh qun, n ni th tri

gn sang. Nh trong nhng trng hp tng t, Gim goi phao
cho gia hi lu vao lang, va ch khi tin chc trong lang khng con
ai sng sot, anh ta mi c qun lo do tin ln. Ln nay, qua
ung trong lang khng con ai tht. Cy ci b cht ngang, ti ta.
Nha sp, mt t b an phao cay tung nham nh. Tuyt
khng thy mt bong ngi nao. Xac cht cung khng. Th ra hu
ht dn trong lang a bo i ni khac t m trc. Bc mnh v
khng con ai de trng phat, lai b cai nong day vo, chung ti m
sung i lang thang khp lang, gp cai g bn cai y, thm ch
suyt lam cht mt tn trong trung i lnh nguy lam nhim vu
"do ng" vao lang trc o, by gi ang toa i v vet nt s ga
ln ngi ta cha mang i kp.
Ti theo Gim suc vao mt chic nha lp tn nho may mn
con cha b an phao pha sp. V no lp tn nn ti khng th d
dang chm la t nh cac nha khac. iu nay lam ti rt tc
gin. Trong nha khng co ai. Gim lia mt bng vao bc anh chup
mt ng gia mc ao dai en, qun trng, khn xp, hai tay yn
trn u gi, ang mm ci nhn chung ti t trn tng. Ti
cung lia mt bng tip theo vao nai chui va my qua qut bng
nha phu y bui trn ban th. Ca ti va Gim hm y ung
nhiu hn ngay thng. Ung trc khi ri cn c, trc khi xng
vao lang, va ca by gi, gia ng nat nay. Chung ti thy
chn tay nga ngay. Phai bn, phai pha, phai git mt ngi nao
o. V y mun tra thu cho nhng ng chung b git hai ? V t
do? V ly tng? Co th. Nhng iu quan trong nht la luc y
chung ti thy mnh la nhng ngi chin thng, nhng ngi
anh hung thc s, co sc manh va co quyn trng phat i thu.
Trong khi Gim luc loi trong nha, ti bo ra pha sau. Mt qua
phao ri trung vn, khoet su mt h kha ln. t o bn ra bn
pha. goc vn, cach ch ti ng hn chuc met, co m t nh
cao, bn canh la mt bui cy rm. Ti ngt ngng bc lai gn,
ngon tro tay phai lun sn trn co sung khu tiu lin mi
toanh.

TUYN TP TRUYN NGN

251

Bt cht, ti ng sng lai. Trc mt ti la mt a be gai

sau tui, toc ri xoa, ang thut tht khoc bn xac mt ngi
an ba nm sp, u va lng b trung an, y mau. Ti khng
nhn ro mt, nhng oan co le la me hay la ba no. Ba nay nm
vt trn ming mt chic h vi a can nc, con a be th
pha di. No mc chic qun en dai, khng ao, ngi lem luc
t va nho. Thy ti va khu sung ang cha v pha no, con be
ngng ln nhn vi i mt m to ng ngac, nh mun hoi ti la
ai va tai sao lai y. Ti cung ng im, nheo mt nhn no. C
th keo dai mt luc lu. Tt nhin, trong sui thi gian y, khu
tiu lin cc nhanh cua ti cung nhn no bng con mt duy nht,
m to va bt ng cua mnh. No ht nhn ti lai nhn khu sung.
Cui cung no hiu. No bng co rum ngi, ku to mt ting g y
ti khng ro. Ri vn khng dam nhom dy, vi i mt m to
nhng khng con ngac nhin nh trc, ma y ve hoang s, no
lai nhn nh dan vao hong sung. No ln tay s sm, l ngi v
pha sau.
Ti vn ng im. Nghe ting ku, luc y khng hiu t u
Gim chay ra. Co le s im lng lam con be thm. Khi a ti mep
bn kia, khng th lui thm c na, no ng khng lai, hn
hn th. No vn khng ri mt khoi khu sung cua ti. Cui
cung, bt ng cho ca ti ln Gim, no bng lu ru noi mt cu g
y tht dai, ri nhanh nhen bo ln ming h. Ti tng no se bo
chay. Nhng khng. No ng sng lai mt giy nh cn nhc
ln cui quyt nh cua mnh, ri no rut re i v pha ti, hai ban
tay be nho dnh y t va mau gi cao trc mt. Sau nay ti
mi hiu luc y co le no chp tay van lay ti tha cht. Gim la
ngi u tin ln ting. Anh ta pha ln ci to, khng ngt
ming ku "Tt! Tt!" Anh ta moc tui ly chic "Canon" t hon luc
nao cung mang theo ngi, chup ngay cai canh ng nghnh va
kha c ao nay. Ti qun noi Gim la mt tay rt m chup anh,
va anh anh ta chup nhiu ln c giai, trng bay trong cac cuc
trin lam anh Niu Yooc va nhiu ni khac trn nc M. Con ti
th luc y vn ng yn. Ti nh b thi min, vo tri giac. m
cht khu sung trong tay, ti trn trn nhn vao i mt m to
cua no luc nay l u cac th tnh cam ln ln - ngac nhin,
hoang s va hy vong.

THAI BA TN

252

Con be vn tng bc nhch dn v pha ti. Bt giac, khng

hiu sao, ti cung lui lai, mt vn khng ri no. Ca nong sung
cung vy. Ti s. Co le th. Ti s no ng vao ngi ti, nu ly
u sung cua ti, hay bit u, co th cn hoc git ti. Thn
kinh ti ht sc cng thng. Khi ti khng th lui c na v
lng a cham tng nha, cung la luc con be gi i tay xng xu
va dn b ngc trn, gy go cua no v pha trc trong mt
hanh ng tuyt vong cui cung, ti bng thy rn rn u
ngon tro tay phai. Va ti... va ti..."
"Va anh a bop co?" - Ti nhn thng vao mt ng ta, hoi.
Hen-ri khng tra li ngay, khe th dai, hi lu nhn xung
mt ban.
"Vng, va ti a bop co... Ti a git no. Ngha la chnh ti
cung a t git va cu sng ti..." Co le s ti khng hiu, ng ta
vi vang noi tip: "ung th, vng, ung th. Ti git ti v cai
cht cua a be lun am anh ti, khng cho ti co c cuc sng
thanh thi, bnh thng nh nhng ngi khac. Ti cu ti v
chnh no a anh thc ti dy khoi cn say mu quang kia, bin
ti thanh mt ngi khac hn. Ma thi, ti k ng nghe mt
cach trnh t nhng g xay ra sau o. ng khng vi ch?"
Ti lc u, va ng ta lai k tip:
"Th la ti bop co. Mt bng an bay ra khoi hong sung, khoi
cai con mt duy nht, en kt va im lng kia ma con be vn nm
np lo s. Ting n vang, gon va chc. Con be b bn vao ngc khi
ang gi hai tay v pha trc. Hai con mt m ra nhn trng
trng vao ti, ky la lm! Bn xong, phai mt luc lu ti mi bnh
tnh tr lai, mi y thc ht vic mnh va lam. Ti co mt cam
giac m h, kho hiu nh va nh tay anh ri cai g y rt quy.
Trc o, ti a tng git ngi, nhng cha bao gi co cam giac
nh vy. By gi tt nhin ti c tm cach t bin bach cho hanh
ng cua mnh. Ti bt ti phai tin la con be xng ln git ti,
va ti co quyn t v. Khng n! V no khoc, no xin ti c ma! Va
lai, ngi no be th lam th nao vi ti c ti bop? Th th tai

TUYN TP TRUYN NGN

253

sung ti t ng nha an! Nhng vy th sao lai vao no ma khng

vao ngi khac, Gim chng han? Hay v luc y ti say ru, va
li tt ca ch tai cai ngon tay ngu ngc v tri giac nay ? Ti bt
lc, cau co vi chnh ban thn mnh. Cui cung, ti cung tm c
cho mnh mt cai bu vu, tuy khng chc chn lm. Ti lp
lun rng la lnh, ti phai bn vao i phng, phai bit tan bao,
khng nn va khng co quyn to ra mm yu, du mt trc mt
a be. Va chng minh cho y ngh o cua mnh, ti lin nng
sung lia khp ni, thm ch con ho het, quat thao moi ngi lam
theo. Tht ra, ti a thm bit trc tt ca nhng vic y la
gng gao, va ting sung, ting quat cua ti khng th at ni mt
ting g o, m h, nho nhe thi, nhng ang nm su trong ay
long va bt ti tr lai vi chnh cai ti tht cua mnh.
Luc u ti ngh co le ti ang b mt cu "sc" v tinh thn,
thm hy vong no se nhanh chong tri qua cung thi gian va hoan
canh. Ti xin phep Mac Phecxn i ngh a Lat hai tun. y,
ti c qun mnh trong cac tro giai tr nh tt ca cac s quan M
khac t cac ni v y sng va hng thu gp cho bo nhng ngay
cng thng va nguy him mt trn. Nhng kt qua khng nh
ti mong i. Ti bt u nghi ng v nhng suy ngh cua mnh.
Nh ng bit, t nghi ng ban thn chuyn sang nghi ng cai
khac cung la iu d hiu. Cung mt s vic, mt hin tng,
trc kia va by gi ti nhn khac nhau. Mi ln nghe sung n,
ngon tro tay phai ti lai rn rn, va trc mt lai hin ln hnh
anh c be Vit Nam kia. Hn th, chnh hnh anh y vi i mt
nho trng trng nhn ln a buc ti suy ngh lai v dn tc Vit
Nam ma nc My chung ang tin hanh chin tranh chng la.
Th y, dn dn y thc chng chin tranh cua ti c hnh
thanh. No bt u t mt s kin ngu nhin co tac ng manh
me v tm ly, tip n la mt qua trnh nghi ng, dn vt, chan
nan, cho n khi tm ra c phn nao s thc. Ti ngh noi
chung, v ban cht, phn ln nhng ngi M sang gy ti ac
Vit Nam la nhng ngi tt. Co iu, ho b lng gat, b cac
ng c vin vng va sai lm chi phi nh trng hp cua ti, b

THAI BA TN

254

ru ngu trong cn say cua ru, tin bac, chu ngha anh hung mu
quang va cai goi la "vai tro lanh ao" cua nc M. May ma ti
kp tnh ng... "
"Nhng ng khng ngh cai gia anh thc cac ng dy y
la qua t a? - ti noi xen vao. - Cai gia o chnh nhn dn chung
ti phai tra. ng xem, nu mt ngi lnh M thc tnh, mt
a be nh th phai cht, th..."
"Vng, ti hiu. Tt nhin la khng th nh th. Ti b dn
vt, ng bit, y th ma nhiu khi ti vn ngh cai ngay ang
nguyn rua kia cung khng phai khng co ch cho ti. ng th
tng tng xem, nu ti khng gp a be y, khng buc phai
mt ln bt mnh nhn xung i tay ma suy ngh... Nu ti c
th tip tuc sng trong cn say mu quang y va c th tip tuc
t, git, ma khng h ngh mnh sai, mnh ang t, git... Tht
kinh khung!"
Henri Clac ngi im luc lu, hai tay hn ln mt ban, ngon
tro tay phai trng, kha thon va dai mit ming chic cc cao c
bng pha-l trong sut. Bt giac, trc mt ti cht hin ln
khun mt lem luc vi i mt m to y hoang s cua mt be
gai ang chp tay van lay mt thng lnh M to ln ng git no.
Ri a be y bin mt, nhng ch cho tng c ba Maria vi
i mt xanh cung ngc nhn ln vi hai tay khep vao nhau
trc ngc. Ri ba ta cung bin i nt, va kia, xac hai a be,
cung gai, mt bay tui, mt ba tui u la con bac ti, ang m
nhau ngu trong nha. May bay M p n nem bom na-pan, khng
chay kp, chung b thiu chay, en xt va nham nh nh hai oan
g ngn ang chay d. Luc o la u nm 1967, ung dp ti v
phep thm nha. Chnh tay ti t bi trong ng tro di nc con
bc khoi tm xac hai a chau. Khng hiu ln y thng M
nem bom lang ti co b hai cai cht nay thc tnh, am anh nh i
vi ng ngi M ang ngi trc mt ti hay khng ? Chc la
khng, v hn bay cao qua, nhanh qua, va co le ting khoc yu t
cua chau ti cung kho ma at ni ting ru may bay phan lc lot

TUYN TP TRUYN NGN

255

vao tai hn. Phai chng v th ma hn co quyn yn tm bay tip,

bn pha tip? i mt ti v tnh lai dng lai trn ngon tro tay
phai cua Henri.
"ng k tip i" - ti nhc ng ta.
Henri vn ngi im nh khng nghe ti noi, mai luc sau mi
ln ting:
"Cui cung, ti quyt nh bo v M. Cang sm cang tt.
Trc ht xa lanh cai cuc chin tranh ma ti chan ghet nay.
Ngoai ra con nhiu nguyn nhn khac, va mt trong nhng
nguyn nhn o la i mt cua a be.
Tuy con m h, nhng co th noi luc y ti a quyt nh ri
Vit Nam nh mt ngi lnh phan chin. Ti khng mun tip
tuc lp lai nhng iu ma trc y v tnh mc phai. Ti mun
lam vic g o khac hn chng to vi lng tm, rng ti a
nhn thy s tht, a thay i va ang thc s mun hi cai. Th
nhng oai om thay, moi vic xy ra khng nh ti mun".
"Sao, - ti hoi, - luc y ng khng v M c a?"
"Co. Ba thang sau ti co cai quyt nh y. Ti a v M, v
vnh vin, nhng tic thay lai bng cach khac. Trong mt chuyn
bay quan sat trn a, trc thng cua chung ti trung an. Mac
Phecxn va mt thiu ta cung i cht ngay. Con ti va vin phi
cng b thng nng. Ti b gay mt chn, gay hn, tn u gi.
Khi tnh lai, ti thy mnh ang bnh vin. Va th la, ra vin,
ti tr v M vi mt chic chn gia, mt hun chng ma ti
c thng sau vu tai nan y, va, khng noi ng cung bit, con
vi ca mt tm long nng tru. Ti nh bo v M vi y nh nh
a noi, phan i chin tranh, th ma nay, trong giy xut ngu
lai ghi ro rng ti la qun nhn v nc v "khng con kha nng
phuc vu trong qun i". Ti a la ngi tha t Vit Nam
nay, v ti "khng con kha nng phuc vu", ngha la khng th tip
tuc can quet, bn git, t pha..."
Henri ty mt tay vao cm, dang trm ngm.

THAI BA TN

256

"Vng, th la ti v M, vi mt tm trang khac hn luc i.

Ti rt bun va kh tm, nht la thi gian u. Ti khng th
bnh tnh nhn con ti nh nhng ngi b khac nhn con mnh,
v mi ln no gi tay oi ba c, trc mt ti lai hin ln hnh anh
i tay be nho dnh y cat va mau cua a be gai Vit Nam no.
Nhiu khi ti c ngh tt ca co le tai do ti qua a cam va mm
yu. Phai cng rn, phai gat bo tt ca nhng g co lin quan n
qua kh, va ch sng vi hin tai, nu cn, bt chp ca lng tm,
ao c ma sng. Ti a th, va thu tht vi ng, lam th, ti
cung qun c phn nao, nhng qun hn th khng bao gi. Xa
hi M phai kh s v "hi chng Vit nam". Trong ti cung co mt
hi chng tng t.
Cung vi muc ch xoa ht qua kh, ti tm gp Gim xin
lai chic anh kia, nhng anh ta khng chu. Gim bao o la mt
bc anh c ao, va anh ta se gi no ti mt cuc trin lam anh
sp t chc Lt Angilet. Cui cung, ti phai bo tin ra mua, vi
gia ngang bng giai thng ln nht - 15.000 -la. Ti khng
trach Gim. Tin ti khng thiu. Ti ch mun mt iu la nu
khng vt bo c con be kia khoi u ti, th t ra cung phai huy
ht tt ca nhng g con lai co lin quan n no va ca cuc chin
tranh Vit Nam noi chung. Nhng khi cm tm anh trong tay, ti
mi bit ti nhm. Ti khng th xe no c, cung nh khng th
t bn vao u mnh huy bo cai nhn chng ln nht cua vic
lam gh tm o. Thanh ra t y ti phai lun gi tm anh y
trong ngi, gi ky nh mt bau vt, mc du ti mun... rt
mun khng co no. y, no y, canh trai tim ti. Ti khng th
du no ni nao khac... Ti ly ng xem nhe?"
Khng i ti tra li, ng ta moc tui trong ao vet, rut ra mt
tm anh en trng to bng long ban tay, c ep plastic cn
thn. anh chup kha ro net, va noi chung ung nh nhng g
Henri a k.
"Ti khng hiu tai sao luc y no khng bo chay. Nu no
chay, chc ti chng bao gi bn no"

TUYN TP TRUYN NGN

257

Ti t tm anh ln ban. Henri ngc nhn ln, co le mun

xem thai ti th nao, ri cn thn ct tm anh vao v, ng ta
k tip:
"Mun hay khng, ti cung phai tha nhn rng ti khng
th trn tranh trach nhim cua mnh, va rng lng tm nht
nh se khng ti yn. Phai lam mt vic g o. ung. Th la
ti bt u tham gia cac cuc biu tnh chng chin tranh Vit
Nam. Thi sinh vin, ti a co ln tham gia nhng cuc biu tnh
nh th, nhng cha co mt y thc chnh tr ro rt. By gi th
khac hn. Ti khng mun thanh nin M v tnh lp lai bi kch
cua ti trn mt t nc ma nhng con ngi o xng ang
c khm phuc va knh trong. Ti phai anh thc ho dy, ngay
y, trn t M, khi ho con cha kp gy ti ac. Ti phai gop
phn bt chnh phu nc ti chm dt cuc chin tranh ma
chung ti vn quen goi la "bn thu". C th, trong nhiu nm
lin ti hoat ng kha tch cc, thm ch con c bu vao Ban
chp hanh phn hi "Nhng ngi ban Vit Nam " cua bang
Floria qu ti. y ng xem... - ng ta lai vi vang m v ly ra
mt tm ba mau o, cha cho ti.- Va nhn tin, ca y na. y
bin lai ghi nhn s tin ti ung h Vit Nam"
Ti a mt lic nhanh nhng con s c anh may cn
thn bng mc o, trn mt t giy mong mau vang nhat; 500,
1.000, 3.000 -la... Va ct cac giy t tui, Hen-ri va k tip:
"Phai noi la trong qua trnh tham gia cac hoat ng chng
chin tranh, ti thy phn nao bt rt hn. Ti hu nh danh
toan b thi gian hi hop, mt-tinh, biu tnh hay tuyn truyn
cho Vit Nam. Nhng, ng bit khng, cung trong sut my nm
lin nh th, mt ni lo s m h, hay ung hn, mt ngon la
chay m , dai dng, i luc bung ln thiu t tm tr ti. o la
vic ti vn du ky qua kh ti li cua mnh Vit nam. Ti
khng mun va khng u can am t thu mnh la mt tn git
ngi. Nhng ac thay, nhu cu cn c th l mt ngay mt ln
dn trong ti, nh cai thai n ngay, nht nh oi c ra khoi
bung me".

THAI BA TN

258

Henri va noi n y th co chung bao gi ong ca. Gian

phong a vng khach, ch lac ac mt vai ban co ngi ang khe
noi chuyn va cung nh chung ti, min cng ng dy, to y
luyn tic v cu chuyn bo d.
Trc khi v phong, Henri nm cht tay ti, ci nh xin li:
"Hm nay ti khng lam ng mt v phai nghe nhiu th ch?
Tic la a mun qua. Ngay mai, nu co th, ta lai gp nhau, va
ng cho phep ti k nt phn con lai". Ri ng ta go chic chn g
xung san nha, tp tnh i v pha chic thang may vi nhng
chm en khi xanh khi o.
Sang hm sau, ti phai theo oan v Matxcva d hi ngh
nm ngay. Tr lai Lningrat, ng lao trc khach san vn a
chuyn, va thy ti a noi ngay:
", tic qua, gia bit hm nay cac ng v, ti a bao ng
Henri lai, rang ch thm chut na. Cai ng ngi M chn g,
co net mt bun bun y ma, ng nh ch? Ngay sang cac ng i,
ng y n tm ti hoi thm v ng. Nghe ti bao cac ng va i
Matxcva khng hen cu th ngay v, ng y bun lm. Chc co
chuyn g quan trong mun noi vi ng. Ngay tip theo, my
ngi ban M cung i vi ng ta ap may bay i Talin, nghe u
ho nh tham quan ht mt loat cac thanh ph ln ven b Bantch c y. Cha, mua nay y th tuyt. ng a bao gi ti y
cha?"
Ti gt u, c tnh nhn ng h nhc kheo ng gia tt
bung nay la ti ang bn, xin ng noi ngn gon. Hnh nh hiu y
ti, ng lao cn thn eo knh, rut ngn ban ra mt chic phong
b mau nhat a cho ti, va co le do thoi quen ngh nghip, ng lao
khng qun mm ci, thm ch con hi cui ngi v pha trc:
"Hm qua, trc luc ln ng, ng ta co nh ti chuyn
gium ng cai nay"
Ti cam n ri ln thang may v phong. Vn nguyn ca
qun ao, ti ngi xung ban, m th oc.

TUYN TP TRUYN NGN

259

"Tha ng,
Th la ti a noi ht, hay t ra cung gn ht cu chuyn cua
ti cho ng nghe. By gi, qua long ti nhe nhom hn nhiu. Tic
la trc khi ln ng v M, ti khng c gp ng ln na
k nt cu chuyn, va nu co th, nh ng mt vic nho. o la
vic giup ti giai quyt bc anh kia. Phai noi rng ngay t luc
mi gp ng, ti a co y nh xin c chup chung mt bc anh
thn mt vi ng, va ti se gi no lam ky nim, con bc anh kia,
ti se tng ng, hay nh ng gi h, cung goi la ky nim chung
ta a quen nhau. Tc la y ti mun qua o co th t an ui rng
ti a c xa ti.
By gi tr v nc, tuy khng c chup anh cung ng,
nhng long ti thanh than hn, va khng hiu sao ti vn ngh la
ng tin ti, thng cam hoc thm ch a tha li cho ti. Ti bit
ngi Vit Nam cac ng lun la nan nhn cua u loai xm lc,
ap bc, do vy cac ng phai lun canh giac, cng rn chin u
t bao v mnh. Nhng cac ng cung la nhng ngi co trai tim
bit tha th va giau long lng. Lch s dn tc cac ng a
chng minh iu o. Mt phn do tin nh th nn ti mi manh
dan noi chuyn vi ng. Con bc anh, luc nay ngh lai, ti quyt
nh vn trao cho ng, nhng vi mt y ngha hoan toan khac.
Khng phai ti s gi no trong ngi, mong ng ng hiu nhm.
Ti mun s dung no vao vic khac co ch hn, cho cac ng va ca
cho ti. ng hay mang tm anh nay trng bay vin bao tang
chng ti ac chin tranh cua My Vit Nam. Ti se sn sang chu
ng tt ca, min sao cai vic ti a lam se khng con lp lai, bt
c u va bt c luc nao.
Th la chin tranh a chm dt trn t nc cac ng.
Trong sut hang chuc nm qua, Vit Nam a la hon a th vang,
la tiu chun anh gia nhiu hin tng xa hi va gia tr tinh
thn cua ngi M. By gi Vit Nam vn con la mt th thach,
mt mon n, mt oi hoi day dt nhng cung rt chnh ang i
vi lng tm nc M va mi cng dn cua no. Ring ti, Vit
Nam a n nh mt iu bt hanh, nhng ng thi, Vit Nam

THAI BA TN

260

cung n vi ti nh mt iu tt lanh. t nc nay a anh

thc ti dy, bt ti phai suy ngh, va iu quan trong nht la
giup ti tr lai con ng lng thin.
Tha ng, co le iu cui cung ti mun tm s thm vi ng,
la vic ti vn nui hy vong mt ngay nao o co th ti se c tr
lai Vit Nam, tt nhin vi t cach mt ngi ban, mt ngi
khach n xin li chu nha v vic lam xu ngay xa cua mnh.
Luc y, th nao ti cung se tm n ch ti a git con be. Con by
gi, cai ngay y chong n, ti lai se v M, lam tip cng vic
cua mnh giai oan sau Vit Nam nay, tc la tch cc tham gia
cac phong trao qun chung, u tranh bt chnh phu chung ti
phai gop phn han gn nhng v do chnh mnh gy nn
Viet Nam, ng thi vach trn nhng lun iu tuyn truyn, noi
xu t nc cac ng, ma rt tic hin nay mt s gii nht nh
M va nhiu ni khac ang c lam m .
Knh chao ng,
Henri Clac".
Thanh ph H Ch Minh, 1979.