Thm d a chn trong a cht du kh

Chng 1
khi qut v phng php a chn
trong a cht du kh
1.1. c im ca cc phng php a chn.

Thm d du kh l mt lnh vc phc tp, i hi phi s dng tng

hp nhiu phng php a cht v a vt l khc nhau. Cc phng php
a vt l tin hnh kho st trng vt l trn mt hoc trong cc ging
khoan, t c th xc nh c cc i tng a cht b ph kn v nm
di su trong lng t. Do qu trnh kho st v x l s liu c thc
hin vi cc thit b v phng tin hin i nn c th tin hnh trn cc khu
vc rng ln vi nng sut v cht lng cao, cho php tng hiu qu tm
kim thm d du kh, nht l nhng vng c iu kin a cht phc tp.
Thm d a chn l phng php a vt l nghin cu qu trnh
truyn sng n hi khi tin hnh pht v thu sng trn mt nhm xc
nh c im mi trng a cht. tin hnh thm d a chn, cn pht
sng to ra cc dao ng n hi bng n mn, rung, p (khi kho st trn
t lin) hoc p hi (khi kho st trn bin)..., cc dao ng ny truyn
trong mi trng di dng sng n hi. Khi gp cc mt ranh gii c tnh
cht n hi khc nhau th s hnh thnh cc sng th cp nh sng phn
x, sng khc x... Vi h thng thit b my mc thch hp t trn mt
c th thu nhn v ghi gi cc dao ng sng ny trn cc bng a chn.
Sau qu trnh x l v phn tch ti liu s to ra cc lt ct, cc bn a
chn v cc thng tin khc phn nh c im hnh thi v bn cht mi
trng vng nghin cu. Hnh nh tin hnh phng php a chn trn t
lin v trn bin c minh ho trn cc hnh 1.1 v 1.2.
C hai phng php a chn chnh l phng php a chn phn
x v a chn khc x. Phng php a chn phn x s dng sng
phn x t cc mt ranh gii phn chia hai phn mi trng m phn trn
v phn di c tc truyn sng v mt t khc nhau. Phng
php ny c p dng rt rng ri v c vai tr quan trng trong thm
d du kh, cho php kho st c mi trng a cht t su vi
trm mt n 4 - 5km.
Phng php a chn khc x s dng cc sng khc x t cc mt
ranh gii c tc truyn sng ca lp di ln hn lp trn. Trong thm
d du kh chng thng c s dng xc nh cc mt c tc
truyn sng tng mnh nh mt mng kt tinh...
5

Mai Thanh Tn

Hnh1.1. Hnh nh o a chn trn t lin

Hnh 1.2. Hnh nh o a chn trn bin

Phng php a chn c hnh thnh t nhng nm 20, tuy nhin
s pht trin ng k l t nhng nm 70. Ngy nay, vi nhng tin b ca
khoa hc k thut cho php i mi mnh m cng ngh a chn t
thit b my mc thc a n x l v phn tch ti liu. Vi k thut ghi
s, s dng cc h giao thoa mnh, cc b lc ti u, t ng ha chng
trnh x l, m rng phm vi quan st trong khng gian... v hng lot i
mi khc cho php nng cao hiu qu thm d a chn, p ng cc i
hi ngy cng cao ca cng tc thm d, khai thc du kh. Ngoi vic xc
6

Thm d a chn trong a cht du kh

nh hnh thi cu trc a cht, ngy nay phng php a chn cn c th

nghin cu c im tng cha, phc v trc tip tm kim du kh. Cc kt
qu ca thm d a chn c ngha quan trng trong cc giai on khc
nhau ca thm d du kh nh thm nh, nh gi tr lng, pht trin v
khai thc m...
Bn cnh cc u im rt c bn, phng php a chn cng c
hn ch nh di tn s sng a chn thp nn phn gii ca lt ct a
chn cha cao, do kh phn chia t m cc phn v a tng, ngoi ra
vic tch bit v tng cng sng c ch so vi nhiu khng phi trng
hp no cng t yu cu mong mun...
nng cao hiu qu ca phng php a chn cn phi khng
ngng hon thin h thng pht v thu sng, ci tin thit b vi chnh
xc cao, p dng cc cng ngh mi trong x l v phn tch s liu, phi
hp tt gia phng php a chn vi phng php a vt l ging khoan
v cc phng php a cht khc.
hnh dung h thng phng php a chn chng ta c th xt m
hnh khi qut c th hin trn hnh 1.3.
Ngun

Mi trng
a chna cht
(A)

Trng
sng

-Phng
php
- Thit b

(B)

Bng t

- X l
tch

- Phn

Lt ct
a chn

(C)

Hnh 1.3. M hnh khi qut h thng a chn

Phn tch s khi trn hnh 1.3 cho thy nhim v ca phng
php a chn l ghi nhn thng tin v trng sng n hi do cc i tng
a cht gy ra, x l v bin i chng nhn c cc lt ct, bn
phn nh c im mi trng cn nghin cu.
Khi tin hnh phng php a chn, c th coi mi trng kho st bao
gm cc yu t a cht v cc tham s n hi ca t l mi trng a
chn - a cht (khi A). Mi trng a chn - a cht va l i tng cn
nghin cu va l ngun pht thng tin i dng sng n hi.
ghi nhn trng sng n hi cn phi s dng h thng cc
phng php k thut v h thng my mc thit b (khi B). Cc h thng
phng php v thit b ny c nhim v bin i trng sng n hi
thnh cc ti liu c th lu tr v nhn bit c di dng cc bng t. H
cc phng php k thut v thit b chnh l phng tin tch lu thng
tin. Trong qu trnh pht trin, cc phng php k thut khng ngng c
hon thin, xut phng php mi, ci tin v ch to my mc thit b
7

Mai Thanh Tn

hin i thu nhn mt cch ti a lng thng tin do mi trng a cht

pht ra. Hin nay thng dng cc thit b ghi s c nhy cao v rt n
nh, c th kho st theo tng tuyn hoc ng thi kho st ng thi
theo nhiu tuyn, tng phn gii theo chiu thng ng v theo chiu
ngang...
T cc s liu a chn thu nhn c di dng bng t, cn tin
hnh qu trnh x l v phn tch (khi C). y l qu trnh khai thc thng
tin c cc kt qu a cht phn nh c im mi trng a cht, c
bit l cc i tng cn nghin cu. Ngy nay vic p dng cc thit b v
chng trnh x l hin i cng vi cc thnh tu v a tng phn tp v
a chn a tng, cho php tng hiu qu qu trnh x l v phn tch ti
liu a chn gii quyt tt cc nhim v a cht du kh t ra.
1.2. Qu trnh p dng a chn thm d du kh

1.2.1. S pht trin ca phng php thm d a chn

Thm d a chn c hnh thnh t nhng nm 20 ca th k
XX. T nm 1845 Mallet th nghim o vn tc truyn sng t ngun
nhn to. Nm 1899, Knolt cng b cc nghin cu v s phn x v
khc x sng t cc mt ranh gii. Nm 1907, Zocppritz v Wichert
xut bn cun l thuyt trng sng.
Phng php a chn phn x c Reginal Fessenden t nn
mng vo nm 1913, tuy nhin n nm 1927 mi c ng dng vng
Oklahoma (M). Nm 1934 G.A. Gambusev (Nga) cng a
phng php sng phn x vo sn xut. Phng php a chn khc
x c Mintrong (M) xut t nm 1919 v bc u p dng
Mehico v vng ven bin nc M, nm 1930 ng dng pht
hin cc vm mui. Nm 1939 G.A. Gambusev (Nga) cng xut
phng php lin kt sng khc x.
Nm 1956, phng php im su chung ra i nh du
bc pht trin quan trng ca phng php a chn phn x ni ring
v ca a chn thm d ni chung. T nhng nm 80, phng php a
chn 3D c xut v a vo sn xut, tip cc phng php a
chn a thnh phn (4C), a chn 4D... c nghin cu v c nhng
ng dng rt c hiu qu trong thm d du kh.
Cng tc x l s liu a chn v ng dng l thuyt thng tin
vo x l c bt u t nm 1953 khi cc trm a chn ghi bng t
c a vo sn xut, t ngy cng c nhiu my tnh in t c
ln c s dng x l cc s liu a chn. Cc b chng trnh x
l hin i xut hin ngy cng nhiu km theo l cht lng x l
ngy cng cao.
8

Thm d a chn trong a cht du kh

S ra i ca phng php a chn a tng t nhng nm 70 v

s dng cc trm my tnh chuyn dng Workstation trong minh gii ti
liu trong nhng nm gn y cho php nng hiu qu ca thm d
a chn trong gii quyt nhiu nhim v a cht du kh.
Cho n nay, thm d a chn v ang c pht trin mnh
m trong mi lnh vc t phng php thu n, thit b my mc n x
l v minh gii ti liu. Chnh do s pht trin mnh m m ngy
nay khi lng a chn thm d ngy cng ln, phm vi s dng thm
d a chn ngy cng c m rng.
1.2.2. S pht trin thm d a chn trong a cht du kh Vit Nam
Vit Nam c din tch t lin trn 300.000km2 v vng thm lc
a rng trn mt triu km2 vi nhiu b trm tch c tim nng du kh
to ln. Cng tc tm kim du kh c tin hnh t u nhng nm
60 v hin nay ngnh cng nghip du kh ang tr thnh mt ngnh
mi nhn trong nn kinh t quc dn.
t c nhng thnh tu ng t ho ca ngnh du kh trong
nhng nm qua, s pht trin nhanh chng v nhng kt qu t c
ca cng tc thm d a chn ng vai tr rt quan trng. Chng ta c
th im qua vi nt v s pht trin .
Cng tc tm kim du kh nc ta c tin hnh t nhng nm
60 vi s gip ca Lin X (c). Cng tc ny c trin khai cc
vng trng H Ni, An Chu. Cc phng php a vt l c bit l
phng php a chn phn x, a chn khc x c p dng v
cho nhng kt qu v cu trc a cht, pht hin cc cu to c trin
vng. Nm 1975 pht hin m kh Tin Hi C Thi Bnh.
thm lc a pha Nam, nm 1967 - 1969 Hi qun M trin
khai cc kho st a vt l nh o t hng khng trn lnh th v vng ven
bin. Nm 1969 - 1970, cng ty Ray Geophysical Mandrel (M) thm
d a chn kt hp vi o t v trng lc ng Nam thm lc a. Cc
kt qu t c cho php xy dng cc bn t l 1: 500.000. Nm 1973
- 1974, cc cng ty Sunning Dale, Mobil, Esso, Pecten, Union Texas,
Marathon tip tc cc kho st trn 13 l v pht hin cc cu to c
trin vng du kh trong trm tch Miocen v Oligocen. Cng ty Mobil
khoan 2 ging khoan vo thng 9 nm 1974 trong c ging khoan Bch
H su 3062m l ging khoan tm thy du u tin Vit Nam. Nm
1974, cng ty Western Atlas (M) hon thnh o a vt l v bt u
khoan thm d khu vc bin Bc Trung B - Hong Sa. Cc kt qu
nghin cu phn chia cc i cu trc a cht khu vc thm v sn lc
9

Mai Thanh Tn

a Bc Trung B. Cc Cng ty du kh k 13 hp ng vi chnh quyn

Si Gn vo cui nm 1974, n u nm 1975 khoan v pht hin du
m Bch H thuc bn trng Cu Long v cu to Da thuc bn trng
Nam Cn Sn.
Sau nm 1975, bt u giai on mi ca t nc thng nht, cng
tc thm d du kh c y mnh trong phm vi c nc. Nm 1975,
cng tc tm kim thm d du kh c tip tc trng H Ni v trng
Cu Long. Nm 1976, cng ty CGG kho st a chn vng ng bng
sng Cu Long v vng ven bin. Nm 1978, cng ty GECO kho st
gn 12.000 km tuyn a vt l khu vc cc l 09, 19, 20, 21 v kho st
t m trn mt s cu to nh m Bch H. Kt qu cho php thnh lp
cc s cu to t l 1: 25.000, 1: 50.000 trong vng nghin cu v
t l 1: 25.000 trn cu to Bch H.
Cng trong nm 1978, cc cng ty DEMINEX, AGIP v BOW
VALLEY cng tin hnh o hng ngn km tuyn a chn trn cc l 15,
04, 12, 28 v 29. Cc kt qu kho st a chn v khoan cho nhng s
liu quan trng khng nh tnh cht phc tp ca cu trc a cht v bc
u nh gi tim nng du kh trong khu vc nghin cu.
Trong nhng nm 1979 - 1987, vi s hp tc ca Lin x (c), tu
POISK kho st a chn bn trng Cu Long v Nam Cn Sn, tu
ISKATEL kho st t m trn mt s cu to. Cc kt qu kho st khng
nh s tn ti ca cc n v cu trc ln v lm sng t thm trin vng
du kh ca thm lc a. Nm 1983 - 1984, tu kho st a chn
GAMBuRSEV tin hnh o 4.000 km tuyn a chn bn trng Cu
Long v mt s cu to thuc l16. Nm 1985, tu MALGIN kho st
2.700 km tuyn a chn vng cu to i Hng v cu to ln cn thuc
l 11. Trong chng trnh SEATAR, tu Sonne kho st nhiu lt khu
vc qun o Trng sa (1981-1983).
T nm 1981, X nghip Lin doanh Vietsovpetro c thnh lp,
nh du s hp tc c hiu qu vi Lin X (c) to c s ban u cho nn
cng nghip du kh ca Vit Nam. Vietsovpetro tin hnh thm d v pht
trin khai thc m Bch H, ng thi khoan thm d v pht hin du
cc cu to Rng, i Hng, Tam o, Ba V v Si. Nm 1988, vic pht
hin du kh t i nt n ca mng granit ca m Bch H m ra mt
bc pht trin mi ca ngnh du kh nc ta. Thm d v khai thc du
kh trong mng l mt lnh vc rt phc tp v mi m, thu ht s quan
tm khng ch Vit Nam m c cc nc trn th gii.
Nm 1988 - 1989 cc Cng ty ONGC Videsh, Enterprise Oil,
PetroCanada cng kho st trn 30.000 tuyn a a chn thm lc a
10

Thm d a chn trong a cht du kh

pha Nam. T nm 1990 n nay, vic kho st t m bng phng php a

chn 2D v 3D cc vng c nhiu trin vng v cc vng ang khai thc
du kh b Cu Long v b Nam Cn Sn c tin hnh khn trng.
vng thm lc a pha Bc v min Trung, tu ISKATEL thc
hin 46 tuyn kho st khu vc vnh Bc B, tu POISK kho st 50 tuyn
vi mng li (2 x 2)km v (2 x 4)km. Ti cc khu vc ven b, tu Bnh
Minh (Cng ty VL) cng kho st 12.000km tuyn a chn. Cc kt
qu kho st a chn phn nh c phm vi pht trin cc n v kin
trc ln ca thm lc a Bc B v Trung B Vit Nam, t c s cho
hng tm kim du kh trong cc giai on tip theo.
Trong nhng nm 1988 - 1989, cc Cng ty TOTAL, BP, SHELL FINA cng tin hnh kho st Vnh Bc B v Min Trung. Trong thi
gian ny cc cng ty du kh nh Shell, IPL, BP, BHP..., tm kim du
kh trn vng thm lc a min Trung. Cng ty NOPEC tin hnh o a
vt l gm a chn su, t v trng lc theo cc mng li tuyn khu vc
t Nng n bc T Chnh. Trn vng T Chnh - Vng My, Cng ty
a vt l Vin ng Nga o a vt l vi mt chi tit kh cao...
Trong nhng nm gn y, cng tc tm kim v thm d du kh
trn vng thm lc a vn c tin hnh lin tc, trong c bit l p
dng cc phng php hin i nh a chn 3D, khoan su... kho st t
m cc khu vc c trin vng du kh thuc cc b trm tch Cu Long,
Nam Cn Sn, Sng Hng, Malay - Th Chu... Ngoi ra vic kho st a
cht v nh gi trin vng du kh cc vng nc su xa b nh cc b
Ph Khnh, T Chnh - Vng My, vng qun o Trng sa, Hong sa...
cng ang c quan tm.
T 1988 n nay l thi k pht trin rm r cng tc tm kim
thm d du kh thm lc a Vit Nam, c bit t khi nh nc ta c
lut u t nc ngoi (1988) v lut du kh (1993) thu ht nhiu
cng ty du kh Quc t u t vo lnh vc du kh. n nay k trn
50 hp ng du kh. Tng din tch cc l k hp ng khong gn
30% din tch thm lc a Vit Nam tnh ti su nc 200m, mt s
ni ti 1.000m, tp trung ch yu bn trng Cu Long v Nam Cn
Sn, Malay- Th Chu...
Qua 40 nm hot ng, ngnh Du kh v cc cng ty du nc
ngoi tin hnh kho st trn 300.000km tuyn a chn 2D, trn
30.000km2 a chn 3D v khoan gn 600 ging khoan thm d, thm
lng v khai thc vi khi lng khong 1,4 triu mt khoan vi tng
chi ph u t thm d khai thc trn 7 t USD.

11

Mai Thanh Tn

V tr cc l thm d du kh v cc hp ng du kh ang hot

ng Vit Nam c nu trn hnh 1.4 v kt qu cng tc thu n a
chn t 1988 n nm 2004 c nu trn hnh 1.5

Hnh 1.4. Cc l thm d du kh v cc hp ng du kh

ang hot ng thm lc a Vit Nam
12

Thm d a chn trong a cht du kh

Hnh 1.5. Khi lng kho st a chn 2D v 3D t nm 1988 n 2004

Du kh l ti nguyn qu him, l ngun nng lng v nguyn

liu quan trng cho s pht trin kinh t ca t nc. Tr lng v
tim nng cc b trm tch Tam ca Vit Nam d bo trn 4,3 t tn
du quy i v phn b ch yu thm lc a. Du pht hin vo
khong 1,2 t tn (28% tng tr lng v tim nng d bo). Hng nm
ngun thu t xut khu du th chim 20-24% tng kim ngch xut
khu v t 22-25% tng thu ngn sch ca nh nc. Hin nay, ngoi
khai thc du th, vic thm d khai thc kh thin nhin v cc hot
ng du kh khc (dch v du kh, lc ho du, sn xut phn m,
PVC...) ang khng ngng tng ln. S pht trin ca ngnh du kh
Vit Nam trong nhng nm qua cho php a Vit Nam vo danh sch
cc nc sn xut du kh trn th gii v ng th 3 ng Nam v
khai thc du th.
Trong nhng nm ti, ngoi vic tip tc tm kim thm d cc
vng pht hin du kh, cn thit phi m rng kho st cc vng
cha thm d, c bit l cc vng nc su, vng xa b, vng gip
ranh; thm d t m v khai thc cc m nh, cc m kh c hm lng
CO2 cao; m rng hp tc u t thm d khai thc nc ngoi.
Nhng vn trn i hi pht trin mnh m cc gii php kinh tcng ngh, trong s pht trin ca thm d a chn ng vai tr ht
sc quan trng.

13