TRNG I HC Y DC THI NGUYN

THC HNH LM SNG

SN PH KHOA
CH BIN
PGS.TS. Nguyn Vn T
BSCKII. Phm Th Qunh Hoa

NH XUT BN Y HC
H NI - 2013
1

Ch bin:
PGS.TS. Nguyn Vn T
BSCKII. Phm Th Qunh Hoa

Tham gia bin son:

TS. L Minh Chnh
ThS. Ng Vn Hu
BSCKII. Phm M Hoi
ThS. Nguyn Th Bnh
ThS. Cn B Qut
ThS. Nguyn Th Hng
ThS. Nguyn Thy H
ThS. Bi Hi Nam
BS. T Quc Bn
BS. Hong Quc Huy
BS. Hong Th Ngc Trm
BS. Nguyn Th Kim Tin

LI GII THIU

Trong o to cn b y t ni chung v o to bc s a khoa ni ring, o to

k nng lm sng chim mt v tr c bit quan trng v c tnh quyt nh n cht
lng ngun nhn lc y t. K nng lm sng khng ch gip ngi cn b y t thc
hin cc th thut y khoa, khm v chn on mt cch ton din m cn lng ghp
c cc kin thc sn c ca mnh a ra cc quyt nh ng n, kp thi v
hiu qu cao nht trong khm, chn on v chm sc cho ngi bnh.
Trc yu cu nng cao cht lng ngy cng cao ca cng tc o to v chm
sc sc khe b m - tr em, B mn Sn, Trng i hc Y Dc Thi Nguyn, vi
s h tr k thut ca cc cn b T chc Pathfinder International Vit Nam, bin
son cun sch Thc hnh lm sng Sn Ph khoa. Cun sch l kt qu ca qu
trnh lm vic nghim tc, trch nhim v tm huyt ca cc thy, c gio nh trng,
nhng chuyn gia nhiu kinh nghim v Sn Ph khoa, vi mong mun cung cp mt
cch y v cp nht nht v thc hnh nhng k nng lm sng cn thit trong lnh
vc Sn Ph khoa.
Trng i hc Y Dc Thi Nguyn xin trn trng cm n cc thy, c gio
dnh nhiu thi gian, cng sc bin son v hon thnh ti liu c gi tr ny. Xin cm
n s h tr k thut ca cc cn b T chc Pathfinder International Vit Nam v s
h tr v ti chnh ca Qu T thin Atlantic Philanthropies trong qu trnh bin son,
chnh sa v xut bn cun sch.
Do nhng hn ch nht nh, cun sch chc chn khng th trnh khi nhng
khim khuyt. Chng ti mong mun nhn c nhng kin ng gp qu bu ca
cc thy c gio, cc ng nghip v hc sinh/sinh vin cun sch ngy cng c
hon thin hn, gp phn nng cao hn na cng tc o to cn b y t ni chung ti
cc trng y trn c nc.

MC LC

Bnh n sn ph khoa ..................................................................................................... 9

Chng 1. Chm sc trc sinh ................................................................................ 25
Khm thai ...................................................................................................................... 25
T vn nui con bng sa m ....................................................................................... 35
Mt s tnh hung ng vai t vn nui con bng sa m ........................................... 44
Nghe tim thai bng ng nghe sn khoa ......................................................................... 46
S nn ngoi xc nh t th thai nhi o chiu cao t cung, vng bng ...................... 49
Chng 2. Chm sc trong khi sinh .......................................................................... 54
Theo di chuyn d, ghi biu chuyn d ................................................................. 54
K thut bm i ............................................................................................................. 63
thng ngi chm .............................................................................................. 68
X l tch cc giai on III ca chuyn d ................................................................... 75
Kim tra rau .................................................................................................................. 79
Ct v khu tng sinh mn ............................................................................................ 84
Tim oxytocin vo c t cung v truyn nh git tnh mch ....................................... 91
Bc rau nhn to - kim sot t cung ........................................................................... 93
Nghim php lt ngi chm.......................................................................................... 95
Chng 3. Chm sc sau sinh .................................................................................... 98
Chm sc tr s sinh ..................................................................................................... 98
Hi sc tr s sinh ...................................................................................................... 103
Theo di v chm sc sn ph sau ......................................................................... 108
Theo di, chm sc sau m ly thai ............................................................................ 118
Chng 4. Ph khoa ................................................................................................. 121
Khm ph khoa ........................................................................................................... 121
K thut ly bnh phm lm t bo m o v soi ti dch m o ......................... 128
Cch lm test acid acetic v test Schiller .................................................................... 133
Chng 5. K hoch ha gia nh ........................................................................... 135
T vn k hoch ha gia nh ..................................................................................... 135
5

K thut t dng c t cung - loi Tcu 380A ........................................................... 149

Ph thai bng bm ht chn khng ............................................................................. 154
Chng 6. Bnh l sn ph khoa ............................................................................. 161
Chy mu sn khoa 3 thng u ............................................................................... 161
Da sy thai - sy thai ........................................................................................ 161
Thai cht lu....................................................................................................... 164
Cha trng.......................................................................................................... 165
Thai ngoi t cung.............................................................................................. 165
Chy mu sn khoa 3 thng cui .............................................................................. 167
Rau tin o........................................................................................................ 167
Da non ......................................................................................................... 168
Rau bong non ..................................................................................................... 169
Sn kh - sn bnh..................................................................................................... 170
Ngi bt thng.................................................................................................. 170
Chuyn d vi so m c t cung .............................................................. 170
Chy mu sau ................................................................................................ 171
Tim oxytocin vo c t cung v truyn nh git tnh mch ............................ 172
Thai i .............................................................................................................. 172
Tin sn git ....................................................................................................... 173
Khi u sinh dc .......................................................................................................... 174
U x t cung ....................................................................................................... 174
U nang bung trng............................................................................................ 175
Nhim khun ng sinh dc ............................................................................ 176
Phn hng dn tr li tnh hung ......................................................................... 178

Ti liu tham kho........................................................................................... 215

DANH MC CC CH VIT TT

BN:

: bnh nhn

BPTT

: bin php trnh thai

CTC

: c t cung

CBYT

: cn b y t

DCTC

: dng c t cung

HIV/AIDS : Human Immunodeficiency Virus infection/

Acquired Immunodeficiency Syndrome
HA

: huyt p

KH

: khch hng

KHHG

: k hoch ha gia nh

LTQTD

: ly truyn qua ng tnh dc

NCBSM

: nui con bng sa m

NPLNC

: nghim php lt ngi chm

NVYT

: nhn vin y t

SKSS

: sc khe sinh sn

TBA

: t bo m o

TC

: t cung

TSG

: tin sn git

TSM

: tng sinh mn

BNH N SN PH KHOA
MC TIU
p dng c mu bnh n sn ph khoa lm bnh n cho bnh nhn c th.

PHN 1: HNG DN CHUNG

Da trn tnh hnh thc t cc bnh nhn (BN) thuc khoa Ph sn c th chia ra
7 loi bnh n nh sau:
1. Bnh n tin sn cha chuyn d
L nhng trng hp thai nghn trong 3 thng cui cha c du hiu chuyn d
v khng c du hiu bnh l.
V d: ngi u, ngi mng, cha sinh i...
Yu cu ca bnh n ny l chn on c tui thai (tnh bng tun), t th thai
nhi trong bung t cung (TC), tnh trng ngi m d kin ngy v d nh ni .
2. Bnh n tin sn ang chuyn d
L tt c nhng trng hp chuyn d bnh thng hay bnh l. Loi bnh n ny
c c im l phi nu bt cc du hiu ca chuyn d v s tin trin ca chuyn d.
Yu cu ca bnh n ny l phi chn on c ngi, th, kiu th, lt, xc
nh c giai on cuc chuyn d v pht hin cc yu t nguy c, gip tin lng
cuc mt cch chnh xc.
3. Bnh n hu sn, hu phu v sau no
y l nhng trng hp sau , sau m ly thai, m ph khoa hoc sau no thai,
no trng, no thai lu
Yu cu ca bnh n ny, ngoi vic chn on chnh xc tnh trng hin ti, a
ra c cch theo di iu tr cn phi bn lun c phn khm xt, chn on v x
tr trc c g ng, sai.
4. Bnh n sn bnh
L nhng trng hp thai nghn bnh l. V d: tin sn git, thai cht lu, rau
tin o... hoc c bin c khi nh nhim trng i, sa dy rn, v TC...
Yu cu ca bnh n ny l phi nu c phng php khm chnh xc, chn
on hp l, tin lng v iu tr ng.

5. Bnh n ph ngoi
L nhng trng hp mc bnh ph khoa cn phi iu tr bng phng php
ngoi khoa nh: khi u bung trng, u x TC, sa sinh dc, ung th c (CTC), ung th
thn TC...
6. Bnh n ph ni
L nhng trng hp mc bnh ph khoa cn phi iu tr bng phng php ni
khoa nh: ri lon kinh nguyt, rong kinh, rong huyt, v kinh, vim m h, m o,
vim phn ph...
7. Bnh n kt hp
L nhng trng hp BN mc bnh sn - ph khoa kt hp vi bnh l ni khoa,
ngoi khoa hay ph khoa.
V d: bnh tim, bnh thn, bnh giang mai, bnh lao, bnh vim rut tha, vim
phc mc hoc u nang bung trng, u x TC, ung th CTC cng vi thai nghn...
Yu cu ca bnh n ny l phi chn on chnh xc tnh trng bnh v nu bt
nh hng trc tip hay gin tip ca bnh n tnh trng thai nghn.
PHN 2: NI DUNG BNH N SN PH KHOA
Ni dung cc loi bnh sn ph khoa c nhng nt chung c bn ging nhau,
nhng mi loi c nhng chi tit khc nhau, tu theo yu cu ca mi loi. Bnh n
gm 10 mc:
I. Hnh chnh
II. L do vo vin
III. Lch s hay bnh s
IV. Tin s
V. Khm hin ti
VI. Chn on
VII. iu tr
VIII. Phng bnh
IX. Tin lng
X. Bn lun
V th t cc mc chnh trn tng loi bnh n i khi c th nu phn tin s
trc phn lch s hay bnh s, phn tin lng trc phn iu tr v phng bnh.
10

Sau y l phn hng dn chi tit i vi tng mc ln v nhng yu cu khc

nhau i vi tng loi bnh n.
I. HNH CHNH
Bt c bnh n no u c phn th tc hnh chnh ging nhau l:
- H v tn:
- Tui:
- Dn tc
- Ngh nghip:
- a ch:
- S ln c thai:

PARA:

- Ngy gi vo vin:
- a ch lin lc (khi cn bo tin cho ai):
II. L DO VO VIN
L triu chng c nng bt buc BN phi n khm v iu tr.
Trong cc bnh n sn ph khoa l do vo vin s khc nhau tu tng loi:
1. Bnh n tin sn cha chuyn d
L do vo vin c th ch l khm thai, theo di s pht trin ca thai hoc c khi
mt triu chng khc thng m thai ph thc mc nh: au bng, ph nh hai chi
di, TC to hn bnh thng...
2. Bnh n tin sn ang chuyn d
L do vo vin l tui thai km theo triu chng c nng vo vin nh: au bng
tng cn, ra dch hng, ra dch nhy ca mnh. Hoc c khi km theo mt triu
chng bt thng nh: au bng, ph ton thn, ra huyt ti...
3. Bnh n sn bnh v ph khoa
L do vo vin l triu chng ch yu v ni bt bt buc BN n bnh vin. V d:
tt kinh 3 thng au bng, thai 9 thng ra huyt, c thai v kh th, rong kinh, rong huyt,
c khi u bng di, khi sa ca mnh, ra nhiu kh h, au bng di
4. Bnh n sau , sau m, sau no
Ngoi l do ban u khin BN phi n bnh vin cn phi ghi thm ,
m, no c my gi hay ngy th my.
11

V d:
- Thai 38 tun, au bng c 6 gi.
- Thai 40 tun, ph, can thip Forceps c 12 gi.
- Thai 9 thng ra huyt nhiu, m ly thai gi th 24.
- Tt kinh 3 thng ra huyt, no TC c 2 ngy.
Ch : trong mc l do vo vin phi ghi tht khch quan, theo li khai ca BN,
tuyt i khng c ghi ngay chn on nh: ngi ngc, cha sinh i, sy thai, sa
sinh dc. Khng c ghi cc t chuyn mn nh au bng h v, xut huyt ph
khoa... Nhng BN chuyn t tuyn trc n c th ghi chn on ca tuyn trc vo
phn l do vo vin.
L do vo vin phi ph hp vi chn on, khng c c tnh trng mu thun
nh l do vo vin l ra huyt m chn on l tin sn git (TSG), hay l do vo vin
l nng mt, nng chn m chn on l v TC.
III. BNH S (HAY LCH S)
Nu l tnh trng thai nghn bnh thng th c th ghi l lch s thai nghn, nu
l tnh trng bnh l hoc ph khoa ghi l bnh s.
Phn ny c yu cu khc nhau ty tng loi bnh n.
1. Bnh n cha chuyn d hay ang chuyn d
1.1. Lch s thai ln ny
- K kinh cui t ngy no n ngy no?
- C nghn khng? Nu c th xut hin t khi no? Biu hin nghn ra sao?
- Qu trnh pht trin ca thai c nh hng n sc kho, hoc c gy ra nhng
ri lon g bt thng khng nh: n km, ngi gy, mt mi, thnh thong c
ph, au bng, nhc u, chng mt, hay vn kho mnh, lm vic bnh thng.
- c theo di thai u, khm thai bao nhiu ln, kt qu nh th no?
- C ung vin st khng? tim phng un vn cha?
- Tuyn trc x tr g? Kt qu ra sao?
1.2. Lch s chuyn d
- au bng khi no? Tnh cht au ra sao? Mi cn au ko di bao nhiu, cch
bao nhiu lu c mt cn au, trong cn au c hin tng g khng?

12

- C ra nc m o khng, nu c th ra t khi no? Ra nhiu hay t, mu sc,

mi nh th no?
- C ra huyt? S lng, mu sc?
- x tr hoc can thip g? Kt qu?
Ch : khi m t cc triu chng trn cng phi m t ln lt theo th t xut hin.
2. Bnh n hu sn, hu phu, sau no
2.1. Lch s thai nghn: nh ghi trn, nhng ch cn tm tt nhng nt chnh.
2.2. Lch s chuyn d
Cn phi nu tm tt din bin qu trnh chuyn d t khi xut hin triu chng
u tin cho n khi thm khm, ng thi phi ghi phn khm xt ca bnh vin, k
c nhng xt nghim nu c, chn on ca bnh vin v cch x tr ( thng, can
thip bng th thut, m, no), l do v kt qu x tr ra sao?
c t liu phn ny cn tham kho h s bnh n.
Ch : ch nn ghi nhng iu cn thit gip cho phn bn lun v chn on
sau ny.
2.3. Din bin sau , sau m, sau no
- Cn m t k din bin cc triu chng c nng t sau , sau m hoc sau
no n thi im lm bnh n nh gi c tnh trng tin trin bnh
thng hay c g bt thng;
- Lit k cc loi thuc dng v cch chm sc t sau , sau m, sau no
n nay;
- Tnh trng hin ti.
Trong loi bnh n ny, phn bnh s tng i di v quan trng hn c, v vy,
cn ht sc lu ch ghi nhng iu cn thit trnh trng lp phn khm hin ti, ch
m t cc du hiu (triu chng) c nng.
3. Bnh n sn bnh hay ph khoa
- Bnh xy ra t bao gi, vo thng th my ca thi k thai nghn;
- Du hiu u tin ca bnh nh th no? Tin trin ra sao? C bin chng g
xy ra trong qu trnh din bin ca bnh (cn din t y v c h thng
cc triu chng do BN k v nu bt tnh cht tin trin ca bnh);

13

- Lin quan ca bnh vi tng thi gian ca thai nghn v s pht trin ca thai;
v d: khi thai 5 thng ch ph nh hai chi di, khi thai 7 thng xut hin ph
thm bng, khi thai 8 thng th xut hin ph to ton thn ngy cng tng;
- c khm, theo di v iu tr u, dng nhng thuc g (nu BN
nh) kt qu ra sao (, khng , nng thm).
4. Bnh n kt hp
C thai kt hp mt bnh ni, ngoi khoa hay ph khoa th bnh s gm hai phn:
- Lch s ca thai nghn: nh phn trn;
- Bnh s ca bnh: nh trong bnh n sn bnh hay ph khoa.
Ty tnh hnh c th m c th trnh by ring tng phn hay kt hp. Nu bnh
c tnh cht mn tnh, nn trnh by kt hp; nu bnh c tnh cht lin quan ca bnh
vi thai nghn hay ngc li cn m t k thy c nh hng ca thai nghn vi
bnh. V d: bnh tim, bnh lao, bnh vim thn mn tnh vi thai nghn. Nu bnh c
tnh cht cp cu, tin trin trong thi gian ngn th nn ghi ring. V d nh vim rut
tha, vim phc mc cp vi thai nghn. Trong trng hp bnh c tnh cht quan
trng v cp cu hn tnh hnh thai nghn th nn ghi phn bnh s trc.
Ch : trng hp lm bnh n cho nhng BN iu tr bnh vin mt thi
gian th thi gian nm vin phi ghi vo bnh s, tm tt qu trnh thm khm, iu tr
v tin trin ca bnh.
IV. TIN S
Bt c bnh n sn ph khoa no phn tin s u c:
Tin s sn ph khoa;
Tin s bnh tt;
Tin s gia nh;
Tnh hnh sinh hot vt cht v tinh thn.
Ni dung phn tin s nh sau:
1. Tin s sn ph khoa
- Tnh hnh kinh nguyt: c kinh nm bao nhiu tui, vng kinh bao nhiu
ngy? u hay khng u? Tnh cht kinh nguyt ra sao? (s lng, mu sc,
c au bng khng).
- Ly chng nm bao nhiu tui? c thai my ln, , sy hoc no bao
nhiu ln?
14

- Tnh hnh sinh cc ln trc, d hay kh, c phi can thip ly thai bng th
thut Forceps, gic ht, ct khu tng sinh mn (TSM) hoc m ly thai, nu c
phi ghi r l do (nu BN bit), c chy mu sau khng? Trng lng ca con?
- Bnh n da sy thai nu c tin s sy thai nhiu ln cn phi trnh by chi
tit tng ln sy thai. Khng th vit phn tin s chung ging nhau cho mi
bnh n m phi nhn mnh nhng tin s gip ch cho chn on xc nh,
chn on nguyn nhn v tin lng;
- Hin ti cn my con sng, my con cht, v sao?
2. Tin s bnh tt
T trc n nay mc nhng bnh g? Ch nhng bnh mc trc y c lin
quan n bnh hin nay, cc bnh c nh hng nhiu n thai nghn: bnh tim, bnh
thn, cao huyt p (HA), bnh ph khoa, bnh truyn nhim, bnh da liu. Nu c tin
s sang chn ct sng, xng chu, xng i cn nu r mc thi gian.
3. Tin s gia nh
Chng, b, m, con ci c ai mc bnh g khng, c bit cc bnh truyn nhim,
c kh nng ly lan n sn ph v thai nhi nh bnh lao, lu, giang mai, vim gan,
HIV/AIDS, bnh di truyn
4. Tnh hnh sinh hot vt cht v tinh thn
- Vt cht: i sng no hay thiu thn, c phi lao ng nng nhc hay lm
vic bnh thng, nhn h. Mi trng lm vic c c hi, n o hay khng?
- Tinh thn: an tm, tin tng hoc thc mc lo lng g khng?
V. KHM HIN TI
1. Ton thn
Tnh trng ton thn gm c:
- Hnh dng, t th, chiu cao, cn nng, c d tt g khng nh g, vo lng, i
khp khing;
- Tnh trng tinh thn tnh to, nhanh nhn hay chm chp, lo u s hi hay an
tm, bnh tnh;
- Mch, HA, nhit ;
- Tnh trng cc hch bch huyt, tuyn gip v cc du hiu ton thn khc c
lin quan n bnh v thai nghn hin ti.

15

2. C nng
2.1. Bnh n sn khoa
2.1.1.

Cha chuyn d

Hi cc triu chng nh: thai p, au bng, ra huyt, ra kh h, du hiu nhc

u, m mt, du hiu thiu mu (hoa mt, chng mt) tnh trng i tiu tin, s
lng nc tiu hng ngy.
Nu thai ph hon ton bnh thng cng cn ghi mt s triu chng c nng m
tnh cn thit gip cho chn on, nhng phi hp l. V d: khng ph, khng hoa
mt chng mt, khng nhc u, khng ra huyt m o.
2.1.2.

ang chuyn d

Cn thit phi hi k cc triu chng c nng ca chuyn d nh:

- Mc au nh th no, tha hay mau, mi cn di bao lu, cch bao lu c
mt cn au, trong cn au c hin tng g?
- C nc i chy ra khng, mu sc, mi ca nc i?
- C huyt ra khng, nu c phi ghi r mu sc, s lng v tnh cht huyt
nh th no?
- Ngoi ra hi cc triu chng c nng khc nh: kh th, chng mt, nhc u,
i tiu tin
2.2. Bnh n sn bnh hay ph khoa
Cn m t cc triu chng c nng hin ti c bit l cc triu chng c lin
quan n chn on v tnh cht, cng , v tr, din bin trong ngy.
V d:
- au bng: au nh th no, tng cn hay lin tc, au m hay d di, v tr
au u, din bin ca au, khi nm ngh, i li, hay khi lm vic;
- Ra huyt: hi tnh cht, mu sc, s lng din bin trong ngy v lin quan ra
huyt vi cc triu chng khc: hoa mt, chng mt, thai p, bng to dn.
- Cch din t cc triu chng c nng cn ch :
Phi m t cc triu chng c nng chnh v c lin quan vi nhau (c h
thng) ri m t cc triu chng ph sau;
Nn so snh cc triu chng vi tnh trng bnh s nhc li nhng triu
chng ghi trong phn bnh s, c tc dng lm ni bt din bin ca bnh.

16

V d: triu chng ra huyt nh t trn so vi trc y gim nhiu hay

t, hoc li ra nhiu hn, tnh cht mu sc ging hay khc trc;
Ngoi ra c cc triu chng c nng BN k trong phn bnh s n nay
khng cn na cng cn phi ghi r;
Nhiu khi phi ghi mt s triu chng c nng m tnh, cn thit cho chn
on xc nh v phn bit c y , nhng phi hp l, trnh nu trn
lan, v d: bnh n u nang bung trng cn thit phi nu khng au,
khng ra huyt, kinh nguyt bnh thng.
3. Thc th
3.1. Khm sn ph khoa
3.1.1.

Nu l bnh n tin sn cha chuyn d, ang chuyn d v sn bnh l

Phn khm sn khoa bao gm cc ni dung:

1. Nhn
2. S nn
3. o
4. Nghe
5. Thm m o hay hu mn
6. Cc phng php khm b sung
Ty theo cc loi bnh n m c nhng phn khng p dng th khng ghi.
Nhng cn thit khm th t theo cc trnh t k trn, khng c o ln m phi bt
u t nhn xt, ri s nn
Bnh n sn khoa
1. Nhn
- Hai v pht trin c bnh thng khng? C tt nm v khng? C so m c
khng?
- Thnh bng nho hay chc, c s khng? Vt rn nhiu hay t? Mu sc v v
tr ca nhng vt rn. Bng c ph hay ni tnh mch khng. C so m c
khng? Nu c phi m t k vt so v v tr, tnh cht;
- Hnh dng TC: hnh trn, hnh trng, hnh tr, b ngang hay hnh tim. Trc ca
TC chnh gia hay lch sang phi, sang tri;
- Tnh trng ca m h v y chu: hp, ph gin tnh mch hoc c so c
khng? Tnh cht nh th no?

17

2. S nn
- Nn cc di thy nh th no? V d: thy mt khi trn, rn u c du hiu
lc lc (ngi chm cha lt) hay thy trng rng (ngi vai);
- Nn cc trn thy nh th no? V d: thy mt khi khng u, to hn cc
di l mng thai nhi;
- Nn hai bn TC, mi bn thy nh th no? V d: bn tri thy mt din
phng, rn ni lin hai cc u v mng ( l lng thai nhi). Bn phi thy
nhiu khi ln nhn khng u, di ng (chn, tay);
- Nu chuyn d nn xem lt nh th no? Cao lng, chc, cht hay lt v
nh gi tnh trng cn co TC v thi gian, cng , khong cch.
3. o
- o chiu cao TC;
- o vng bng;
- o v nhn nh cn co TC.
4. Nghe
- V tr ca tim thai;
- S lng tim thai;
- Tn s tim thai trong mt pht;
- Tnh cht ca tim thai: u, r, chm, yu, xa xm;
- Cn phn bit vi ting thi ca ng mch TC v ting p ca ng mch
ch bng.
5. Thm m o
- Nu cha chuyn d:
Tnh trng m h, m o, y chu, CTC c g c bit khng nh:
cng rn, hp, c khi u, hoc so c, d dng g khng?
Nu thai cn nh tm cc du hiu c cha nh: CTC mm, thn TC to
mm, tm du hiu Noble;
Nu c thai nhng thng cui th phi xem tnh trng CTC: t th (trung
gian, lch phi/tri, ng sau), mt CTC, gin ca CTC.
Ch : bnh thng nu khng c g c bit, khi cha chuyn d c th khng
cn thit phi thm m o.
- Nu chuyn d:
Tnh trng y chu, m h, m o;
CTC xa v m c my centimet?

18

i v cha? Nu cha v th u i loi g? Nu i v th nc i

chy ra mu g? S lng, mu sc, mi?
Tnh trng ca ngi thai: din ca ngi, im mc, di ng;
Kim tra kch thc ca tiu khung xem c s thy mm nh hay
khng? Nu s thy phi o ng knh nh - hu v, kim tra mt
trong xng cng. S di ng ca khp cng ct, o ng knh lng
ngi, ng knh lng gai hng
V d:
S thy ngi thai l mt khi trn u, rn, lt trong tiu khung khng y
ln c, trn ngi thai c mt rnh khp vi ng knh cho tri ca tiu khung
v pha tri ca rnh c mt thp nh hnh tam gic ( ni l ngi chm,
hng tri kiu chm chu tri trc lt).
S thy ngi thai l mt khi mm, khng u, trn khi trn s thy mt ng
rnh su, mt u rnh s thy mt mu xng nh, u kia thy b phn sinh dc
ngoi, gia c mt l, cho ngn tay vo thy dnh phn su, ngoi ra bn cnh ngi
thai cn s thy nhng khi ln nhn vi nhng ngn ngn c cm gic l bn chn
( ni l ngi mng hon ton).
6. Khm b sung
Trong mt s trng hp c bit c th thm phn khm b sung nh:
- Khm m vt nh gi r hn tnh trng CTC v m o;
- Soi i xem mu sc ca nc i d on tnh trng thai nhi, xc nh i v
hay r i.
3.1.2. Nu l bnh n sau , sau m ly thai cn phi khm
- Khm m
Khm bng: nhn bng c chng khng, di ng theo nhp th? Cu
bng quang? V tr di vt m, khm vt m;
Khm sonde dn lu bng hoc bng quang (nu c): s lng, mu sc;
Khm v xem s tit sa: bu v, nm v, tnh cht sa;
Khm co hi TC: o s co hi, nhn nh tnh cht, mt , cm gic khi
thm khm
Khm sn dch: nhn nh s lng, mu sc v mi ca sn dch;
Khm TSM: ph n, vt ct

19

- Khm tr s sinh:
Tnh trng da, nim mc, i tiu tin, b m, rn, cc phn x s sinh
Cc ch s chn on hi cu tui thai nh: tc, mng, sn vnh tai, b
phn sinh dc nh gi tnh trng chung ca tr, tr thng hay
thiu thng, suy dinh dng bo thai?
C bin chng sn khoa trong nhng trng hp kh, c bin c.
3.1.3.

Bnh n ph khoa

Thc hin quy trnh khm ph khoa, bao gm:

- Khm bng: pht hin u cc bng, hch bn, cc du hiu sinh dc ph
- Khm m vt nhn nh tnh trng m o, CTC v th tch mu sc, dch
m o CTC.
- Thm m o kt hp vi s nn bng nhn nh tnh trng TC (th tch, t
th, mt , di ng), phn ph 2 bn, cng
- Khm b sung nh: o bung TC, soi CTC, chc d Douglas, lm test acid
acetic, thm trc trng... Mc ch cc phng php khm trn l tm
nhng du hiu thc th c lin quan n chn on xc nh v chn on
phn bit.
3.2. Khm cc b phn khc
Trong bnh n ph khoa ngoi b phn chnh l b phn sinh dc ta cn phi
khm cc b phn khc nh:
- H tun hon
- H h hp
- H tit niu
- H tiu ha
- H c, xng, khp
- H thn kinh.
Nu cn khm cc b phn khc khng nht thit ging nhau m ty theo s lin
quan ca b phn n thai nghn hay bnh hin ti khm trc hay sau v cn
thit phi trnh by k hay khng.
Ring loi bnh n kt hp thai nghn vi mt bnh ni, ngoi, hay ph khoa th
phi khm b phn bnh l y cc du hiu c nng v thc th ca bnh

20

nhng ch ghi tm tt nhng triu chng ch yu, khng th lm y chi tit nh

mt bnh n ni, ngoi, hay ph khoa trong mt bnh n sn khoa.
3.3. Cn lm sng
Phn cn lm sng gm nhng phng php xt nghim, chn on hnh nh:
siu m, X-quang hay nhng phng php thm d khc m ta xt thy cn phi ra
gip cho chn on, tin lng c chnh xc v y hn.
- Trc ht phi nu nhng xt nghim c bn gip cho phn tin lng nh
gi ton trng BN;
- Sau l cc xt nghim cn thit gip cho chn on xc nh, chn on
phn bit, chn on nguyn nhn;
- Cc xt nghim gip cho tin lng v iu tr;
- Tuy nhin khng phi bt c BN no cng phi c y 3 loi xt nghim
trn v triu chng lm sng y , ch cn yu cu 1 - 2 xt nghim c
bn hoc c trng hp khng cn thit phi yu cu xt nghim;
- Nu c kt qu xt nghim cn phn tch kt qu v xut thm xt
nghim nu cn thit.
Ch :
1) Ni dung cc xt nghim c nhiu, cn phi chn lc, tm nhng xt nghim
quan trng nht, khng c nu trn lan.
2) Khi yu cu lm mt xt nghim, cn phi nu r l do ti sao, da vo du hiu
lm sng g hoc nghi ng vi bnh g cn phi lm xt nghim phn bit. V
d: mt trng hp u x TC c du hiu chm kinh hay tt kinh bt buc phi
th phn ng sinh vt phn bit c thai hay khng.
3) Khi trnh by kt qu xt nghim, phi phn tch nhng hin tng bt thng
mt cch y khng c b qua. Nu c nhng kt qu xt nghim mu
thun hay khng ph hp vi lm sng c th yu cu lm li.
4) i vi cc bnh n m triu chng lm sng cha cho php chn on xc nh
bnh c, cn ngh n nhiu kh nng th trc khi nu phn khm xt cn lm
sng, nn c hng chn on ra nhng yu cu xt nghim cho st vi thc
t ngi bnh.
VI. TM TT TRIU CHNG V CHN ON
1. Tm tt cc triu chng chnh
Cn phi bit tm tt gn, r, v chnh xc nhng thng tin trong bnh n.
21

Ni dung bao gm:

- Phn hnh chnh: tn, tui, s ln c thai, l do vo vin, tin s sn ph khoa;
- Cc triu chng ch yu c lin quan n chn on xc nh k c triu
chng trong bnh s, hin ti, triu chng cn lm sng;
- Ty theo yu cu chn on xc nh l chn on tui thai, chn on ngi,
th, kiu th, chuyn d hay cha hoc chn on bnh g m chn nhng
triu chng tm tt cho ph hp;
- Khng c tm tt chung chung hoc tm tt nhng triu chng m trc
y cha ni ti;
- Cc triu chng cn thit chn on phn bit, c khi l nhng triu chng
m tnh nh nu trn cn phi chn cc triu chng c gi tr phn bit
gia ngi thai ny vi ngi thai khc, bnh ny vi bnh khc.
2. Chn on
2.1. Chn on phn bit
C trng hp bnh n qu r rng, c th chn on xc nh ngay th khng
cn thit phi nu chn on phn bit. V d: sau , sau m, sa sinh dc
Nhng trng hp sn khoa v nhng bnh c triu chng tng t (c kh nng
chn on nhm) cn vn dng nhng l lun hc phn bit.
Cc chn on phn bit phi thc t v logic trnh nu nhng trng hp m
khng ai ngh ti, ngha l phi chn nhng chn on phn bit hp l.
2.2. Chn on xc nh: khc nhau ty tng loi bnh n:
* Bnh n sn khoa: phn chn on gm:
- Tui thai, ngi thai, th, kiu th, lt;
- chuyn d cha, nu chuyn d th chuyn d giai on no?
- Du hiu bt thng km theo: i v non, i v sm, r i, thai to, thai km
pht trin, a i
V d: thai 38 tun ngi u, lng tri, chuyn d giai on Ia gi th 6.
* Bnh n hu sn, hu phu
- Chn on xc nh l chn on tnh trng bnh hin ti thi im sau ,
sau m, sau no, bnh thng hay din bin xu, din bin l g? Chn on
tnh trng tr s sinh.
V d: sau m ly thai v tim thai suy hin ti gi th 8, m v con din bin n nh.
22

2.3. Chn on th lm sng, giai on (nu c)

2.4. Chn on nguyn nhn: trong trng hp c nguyn nhn r rng nn c thm
phn ny. V d: nhim trng TC do st rau, da v TC do ngi trn
2.4. Kt lun chn on: nu chn on tng hp cui cng.
VII. IU TR
Nu l bnh n sau , sau m ly thai cn iu tr cho c m v con.
Nu l bnh n sn bnh, bnh ph khoa cn c hng iu tr.
Phn iu tr c th bao gm:
1. iu dng
- L nhng chm sc cho BN v n ung, vn ng, v sinh. y l phn rt
quan trng, c bit nhng bnh n nh hu phu, hu sn, bnh n sn bnh
nh sn git hay TSG
- Ch theo di.
2. Ch thuc
Ch thuc: nn cho thuc c th ngy khm ph hp vi chn on. Phi
ghi ng tn thuc, hm lng, liu dng, ng dng, cch dng. Phi hiu r tc
dng ca thuc c bit ph n c thai v ang cho con b.
3. Can thip sn ph khoa hay phu thut
- Nu bnh n cha chuyn d: c ch nh r rng l theo di yu t no, theo
di nh th no, nhn nh kt qu nu c. Khi cn thit phi ch nh can
thip th thut v phu thut cn nu r lm g v v sao. V d: m ly thai v
ngi ngc thai to hoc Forceps v tim thai suy hi sc khng kt qu. Ch
nh lm nghim php lt ngi chm (NPLNC) v thai c trng lng trung
bnh trn sn ph c khung chu gii hn
- Nu bnh n sn bnh, ph ngoi, bnh n kt hp cn can thip ngoi khoa
khng, nu c l g? V d: thai 35 tun, nh ch thai nghn v TSG iu tr
ni khoa khng kt qu. Hoc phu thut ct TC bn phn v u x TC.
Ch : nu l bnh n hu sn, sau m ly thai thm phn theo di, iu tr cho con.
VIII. PHNG BNH
i vi mt s bnh c kh nng xy ra nhng bin chng v sau m c th
phng c, cn nu r nhng bin php phng bnh cho ngi bnh hoc cho con,
23

ngn nga bin chng. Ngoi ra c nhng trng hp cn thm phn phng bnh
chung cho x hi nhm rt kinh nghim ngn nga cho nhng ngi khc. V d: sn
git, v TC, nhim trng.
Nu l bnh n sn khoa, phn phng bnh cn trnh by thm vn k hoch
ha gia nh.
Phng bnh cho con: nhng bnh l hay gp trong thi k s sinh, t vn chm
sc tr phng suy dinh dng, tim chng m rng
IX. TIN LNG
Phn tin lng c th trnh by sau hay trc phn iu tr v phng bnh ty
tng loi bnh n. Da vo tnh trng c th ca ngi bnh a ra cc yu t tin
lng nhng nguy c c th xy ra cho ngi bnh trc mt cng nh lu di lin
quan n ngi bnh.
i vi bnh n ang chuyn d hoc mt s bnh cp cu cn thit phi nu tin
lng trc mi c th ra cch x tr ng c. V d bnh n tin lng d
hay kh mi cp cch x tr ng, bnh tim vi thai nghn cn tin lng cc nguy
c cho m v thai mi x tr thch hp.
Ni dung tin lng l: nh gi tnh trng thai nghn nh vy c bnh thng
khng, c kh nng thng hay kh, c nguy c g cho m v thai. Nu l bnh
th tin lng nh hay nng, c kh nng khi hon ton hay khng hoc bnh tin
trin nng a n t vong.
Tin lng con: nu cn thit.
X. BN LUN
Phn ny ch c trong trng hp bnh n hu sn, hu phu, sau no, sau sy
thai. Bn lun v chn on, x tr t khi vo vin cho n thi im hin ti k c
ng v sai. Cn rt ra bi hc g cho trng hp ny.
Phn bn lun bao gm:
- Bn lun v pha BN: thc qun l thai nghn, thc phng bnh, thc hin
sinh k hoch, thi im vo vin
- Bn lun v pha thy thuc:
Nu BN c chuyn t tuyn trc n, bn lun v chn on, x tr v
t chc chuyn tuyn;
Nhng BN nm ti vin, bn lun v thi , k nng chn on, x tr ti
bnh vin c g ng sai, v sao?
- Bn lun v cch theo di, chm sc;
- Bn lun v trang thit b c s vt cht c y , sn sng khng?
24

Chng 1

CHM SC TRC SINH

KHM THAI
MC TIU
1. Thc hin c cc bc khm thai theo ng quy trnh.
2. Nhn thc c tm quan trng ca vic khm thai.
NI DUNG
Trong thi k thai nghn, thai ph cn i khm thai t nht 3 ln: ba thng u, ba
thng gia v ba thng cui, theo di s pht trin ca thai nhi, pht hin cc yu t
nguy c v tin lng cuc . Ch c i khm thai mi pht hin c cc trng hp
thai nghn c nguy c cao t vn, x tr v phng cc bin chng cho m v con.
Khi khm cn theo cc trnh t sau:
1. Phn hi
1.1. Bn thn
- H v tn;
- Tui;
- Ngh nghip, iu kin lao ng: t th lm vic ngi hay ng, ch ngh
ngi, c tip xc c hi khng?
- a ch (ghi theo a ch h khu ch vng su, vng xa) v s in thoi
nu c;
- Dn tc (ch dn tc thiu s);
- Trnh hc vn;
- iu kin sng, kinh t (ch hon cnh i ngho...).

25

Hnh 1. Trao i gia thy thuc v b m

1.2. Sc khe
1.2.1. Hin ti
Hin mc bnh g (nu c), mc bnh t bao gi, din bin th no, iu tr g,
kt qu iu tr, c nh hng g n sc khe, ang dng thuc g.
1.2.2. Tin s bnh
Mc nhng bnh g? Lu nhng bnh phi nm vin, phi phu thut, phi
truyn mu, cc tai nn, d ng, nghin ru, thuc l, ma ty, bnh tiu ng, tim
mch, tm thn, ni tit, bnh v mu, gan, thn.
1.2.3. Tin s sn khoa (PARA)
c thai bao nhiu ln, ghi theo 4 s:
- S th nht l s ln thng;
- S th hai l s ln non;
- S th ba l s ln sy thai hoc ph thai;
- S th t l s con hin sng.
V d: 2012: thng 2 ln, khng non, 1 ln sy hoc ph thai, hin 2
con sng.
Vi tng ln c thai:
- Tui thai khi ( bit non hay thng);
- Ni : bnh vin, trm x, ti nh, ri;
- Thi gian chuyn d;
- Cch : thng, kh Forceps, gic ht (phu thut ly thai...).

26

- Cc bt thng ln c thai trc: ra mu, TSG, ngi bt thng, kh, thai

d dng, bng huyt, nhim khun
- Tnh trng con khi ra: cn nng, gii tnh, khc ngay, ngt, cht...
1.2.4. Hi v tin s ph khoa
C iu tr v sinh, iu tr ni tit, c cc bnh nhim khun ng sinh dc,
bnh ly truyn qua ng tnh dc (LTQTD), t CTC (t nhit, t in, laser, p
lnh) cc khi u ph khoa, sa sinh dc, cc phu thut ph khoa...
1.2.5. Hi v cc bin php trnh thai s dng
Loi bin php trnh thai (BPTT);
Thi gian s dng ca tng bin php;
L do ngng s dng;
BPTT dng ngay trc ln c thai ny (nu c).
1.2.6. Hi v ln c thai ny
Chu k kinh nguyt c u khng v ngy u ca k kinh cui;
Cc triu chng nghn;
Ngy thai my;
St bng (xut hin 1 thng trc , do ngi thai xung thp);
Cc du hiu bt thng nh au bng, ra mu, dch tit m o tng;
Mt mi, u oi, au u, n km ngon (du hiu thiu mu);
Nhc u, hoa mt, au thng v, nn ma (du hiu TSG).
1.3. Gia nh
Sc khe, tui b m, anh ch, cn sng hay cht. Nu cht, cho bit l do;
C ai mc bnh ni khoa: tng HA, i tho ng, tim mch, gan, thn, lao
C ai mc bnh nhim khun: lao, bnh LTQTD, HIV/AIDS, st rt
Cc tnh trng bnh l khc: sinh i, con d dng, d ng...
Hi sng lc bo hnh ph n.
1.4. Tin s hn nhn
Ly chng nm bao nhiu tui;
H tn, tui, ngh nghip, sc khe, bnh tt ca chng.

27

1.5. D tnh ngy sinh theo ngy u ca k kinh cui

Tnh ng 40 tun k t ngy u ca k kinh cui.
Theo dng lch, ly ngy u ca k kinh cui cng 7, thng cui cng 9 (hoc
tr 3 nu tng s ln hn 12).
V d: ngy u ca k kinh cui: 15/9/2012.
Ngy d kin : 22/6/2013;
S dng bng quay (nu c) tnh ngy d kin ;
Nu khng nh ngy u ca k kinh cui th c th da trn kt qu siu m (tt
nht l trong 3 thng u ca thai k) xc nh tui thai. Nu sn ph ch nh ngy
m lch th chuyn ngy m sang ngy dng lch tnh tui thai;
Trong trng hp bm tinh trng vo TC th ngy u ca k kinh cui c
tnh l trc ngy bm 14 ngy. D tnh ngy c tnh nh cch trn.
2. Khm ton thn
o chiu cao c th (ln khm thai u);
Cn nng (cho mi ln khm thai);
Khm da, nim mc, nh gi c ph hoc thiu mu hay khng (cho mi ln
khm thai);
o HA (cho mi ln khm thai);
Khm tim phi (cho mi ln khm thai);
Khm v;
Khm cc b phn khc khi c du hiu bt thng.

Hnh 2. Dng c khm thai

28

3. Khm sn khoa
3.1. Ba thng u
S nn trn khp mu xem thy y TC cha;
Xem c vt so phu thut bng khng?
t m vt xem CTC c vim khng? Nu nghi ng vim nhim ng sinh dc
xt nghim tm vi khun;
Ch thm m o nu cc du hiu c thai cha r, cn xc nh thm;
C iu kin nn lm siu m ln 1 (khi thai khong 11 - 13 tun).
3.2. Ba thng gia
o chiu cao TC;
Nghe tim thai khi y TC n rn (tt nht l bng my nghe tim thai nu c);
C ng thai, s lng thai, tnh trng i;
C iu kin nn lm siu m ln 2 (khi thai khong 20 - 24 tun). Nu nghi ng
c vim nhim ng sinh dc nn quan st m o, CTC qua t m vt.
3.3. Ba thng cui
Tt nht nn khm thai mi thng mt ln;
o chiu cao TC/vng bng;
S nn xc nh t th thai nhi trong bung TC;
Nghe tim thai;
nh gi xung ca ngi (trong vng 1 thng trc d kin );
C ng thai, s lng thai, tnh trng i;
C iu kin nn lm siu m ln 3 (khi tui thai 30 - 32 tun).
Lu : Khi lm siu m, nhn vin y t (NVYT) khng c cho thai ph bit gii
tnh thai nhi;
Khi nm ngh, ng nn nm nghing v tt hn l nghing bn tri, hai chn k
gi hi cao nu c ph chn do chn p;
Nu nghi ng c vim nhim ng sinh dc cn c quan st m o, CTC
qua t m vt.

29

Hnh 3. S nn ngoi trong khm thai

4. Cc xt nghim cn thit
4.1. Xt nghim tm protein trong nc tiu
Ly nc tiu bui sng, gia dng;
Dng que th protein (so vi gam mu mu) hoc dng phng php t;
Th nc tiu cn lm cho mi thai ph vo mi ln khm thai.
4.2. Xt nghim mu
tuyn x, nu nghi ng thiu mu cn chuyn tuyn trn xt nghim nh gi
tnh trng thiu mu: cng thc mu, huyt sc t, hematocrit;
Xt nghim nc tiu tm protein niu, ng mu;
Cc xt nghim khc: nu c thiu mu th xt nghim phn xem c giun khng?
Xt nghim sng lc HIV, giang mai v vim gan, xt nghim dch m o (nu cn).
5. Tim phng un vn
- Vi ngi cha tim phng un vn ln no: tim mi 1 khi bt u t qu II
thi k thai nghn; tip theo tim mi hai sau mi 1 t nht mt thng v phi
cch thi gian d kin t nht 1 thng;
- Vi nhng ngi tim 2 mi ln c thai trc, nu:
Khong cch vi ln c thai ny < 5 nm: tim 1 mi;
Khong cch vi ln c thai ny > 5 nm: tim 2 mi.
- Vi ngi tim ba mi hoc bn mi, cn tim nhc li mt mi;
- Vi ngi tim nm mi phng un vn theo ng lch, nu mi tim
cui cng cch 10 nm tr ln th nn tim thm mt mi nhc li.
6. Cung cp thuc thit yu
Thuc st rt (vng st rt lu hnh) theo phc quy nh ca ngnh st rt.
30

Vin st/acid folic: ung ngy 1 vin trong sut thi gian c thai n ht 6 tun
sau . Ti thiu ung trc 90 ngy. Nu thai ph c biu hin thiu mu r, c
th tng t liu d phng ln liu iu tr 2 - 3 vin/ngy. Vic cung cp vin st/acid
folic cn c thc hin ngay t ln khm thai u. Kim tra vic s dng v cung cp
tip trong cc ln khm thai sau.
7. Gio dc sc khe
7.1. Dinh dng. Ch n khi c thai:
S lng tng: s ba n v s lng cm, thc n trong mi ba;
Tng cht: m bo cho s pht trin ca m v con: tht, c, tm, sa, trng,
u, lc, vng, du n, rau qu ti
Khng nn n mn, nn thay i mn ngon ming;
Khng ht thuc l, ung ru;
Khng ung thuc nu khng c ch nh ca thy thuc;
Trnh to bn bng ch n ung hp l, khng nn dng thuc chng to bn.
7.2. Ch lm vic khi c thai
Lm theo kh nng, xen k ngh ngi, khng lm vic qu nng nhc, trnh lm
ban m (nht l t thng th by);
Khng lm vic vo thng cui m bo sc khe cho m v con tng cn;
Khng mang vc nng, trnh i xa;
Khng lm vic di nc hoc trn cao;
Khng tip xc vi cc yu t c hi;
Quan h tnh dc thn trng.
7.3. V sinh khi c thai
Nh phi thong kh, sch s, trnh m, nng, khi;
Mc qun o rng v thong;
Tm ra thng xuyn, v sinh v v b phn sinh dc hng ngy;
Duy tr cuc sng thoi mi, trnh cng thng;
Ng t nht 8 gi mi ngy, ch trng ng tra;
Trnh tht ra m o.
8. Ghi chp s v phiu khm thai, phiu hn
Ghi s khm thai: nu l ln u ghi tt c cc mc trong 26 ct ca s khm.
Nu l ln khm sau ghi tt c nhng mc hi v khm (mt s mc nh tn, tui,
tin s... khng cn ghi li).
Ghi vo phiu Theo di sc khe b m v s sinh ti nh (phn theo di, khm
thai) hoc vo Phiu khm thai thng thng ang s dng cc c s khm bnh.
31

Trong phn ghi phiu khm, ngoi tnh hnh thai ph v cc s liu thm khm
o c c, nht thit phi ghi li kt qu nh gi v ln khm thai , cc du hiu
quan trng thai ph cn t theo di, tn thuc v liu dng, cch dng (nu c) v thi
gian hn ti khm.
Ti x, nu dng Phiu theo di sc khe b m v s sinh ti nh th phi ghi
li trn phiu th hai lu trm v phiu lu ny vo ngn (hp, hay ti) lun
chuyn phiu khm vo ng c thng quy nh ca ln khm sau. Nu ch c phiu
khm thai a cho thai ph lu gi th vit thm phiu hn cho thai ph v t phiu
ny vo ca thng hn n khm tip.
trm y t x, ghi phiu con tm ngay t ln khm u tin gn ln bng Qun
l thai. Trong nhng ln khm sau nu pht hin thai nghn c nguy c th nh du
thm vo phiu .
9. Kt lun - dn d
Thng bo cho thai ph bit kt qu ca ln khm thai c bnh thng hay
khng, tnh trng m v thai pht trin th no, cn lu nhng im g trong thi
gian t sau khi khm n ln khm tip theo.
x, khi khm pht hin nhng du hiu bt thng, cn gii thch v hng
dn chu o cho thai ph i khm hi chn tuyn trn.
Cung cp thuc thit yu v hng dn cch dng (nu cn thit).
9.1. Vi thai ba thng u
Hn tim phng un vn;
Hn thm khm ln sau.
9.2. Vi thai ba thng gia
Hn thm khm ln sau;
Hn tim phng un vn (nu cha tim ).
9.3. Vi thai ba thng cui
Hn thm tip (nu c yu cu);
D kin ngy sinh, ni sinh;
Hng dn chun b cc dng cn thit cho m v con khi , k c ngi h
tr v cho mu nu cn thit;
Hng dn cc du hiu bt thng cn thm khm li ngay nh au bng, ra
huyt v ph n;
Hng dn cch nm, cch th khi chuyn d v rn ;
Hng dn cho con b ngay sau khi v chm sc tr s sinh;
Trc khi kt thc cuc khm, nn hi mt s iu kt lun v dn d quan trng
thai ph nhc li xem h c hiu v nh ng hay khng.

32

BNG KIM DY/HC: K NNG KHM THAI

TT

Cc bc thc hin

ngha

Yu cu phi t

CHUN B
1

Phng khm rng, nh To yn tm v Sch s, nhit ph

sng, kn o v c ging nm hp tc cho b hp theo ma.
cho b m.
m.

B dng c khm thai theo Gip thm khm y phng tin

hng dn quc gia v sc khe thun li.
dng c.
sinh sn (SKSS): cn c thc
o, HA k, ng nghe tim phi,
thc dy, ng nghe tim thai,
ng h c kim giy, gng tay.

To s nghim Gn gng, ng tc
Chun b v pha thy thuc:
tc v tin tng phong.
trang phc o chong trng, m.
ca ngi bnh.
THC HIN KHM THAI 9
bc

Bc 1: hi: ty theo ln khm

thai v thai ln my m hi cc
thng tin:
- Bn thn (tn, tui, ngh
nghip, a ch, dn tc, trnh
vn ho, iu kin sng);
- Gia nh, hn nhn;
- Kinh nguyt (tin s kinh
nguyt, kinh cui cng);
- Tin s cc bnh ton thn;
- Tin s sn - ph khoa;
- Cc BPTT dng;
- Hi v ln c thai ny: thai
my, c nhng phn nn g
khng.

Bit c c n cn, t nh v y
im c nhn ca cc thng tin.
thai ph, tin
lng thai nghn
v cuc .

Bc 2: khm ton thn v c

quan:
- o chiu cao, cn nng, mch,
HA, khm da, nim mc, ph;
- Khm bu gip, nghe tim phi;
- Khm vng thn, phn x gn
xng.

Nhn nh ton nh gi chnh xc

trng, pht hin cc ch s (c cc
cc yu t nguy bng kim ring).
c.

33

Bc 3: khm sn khoa: ty
theo tui thai v ln khm, vic
khm c th khc nhau. Khm
thai 3 thng gia v 3 thng cui
gm:
- Nn bng tm y TC;
- Cc cc ca thai;
- o chiu cao TC, vng bng;
- Nghe tim thai

Xc nh t th nh gi chnh xc
thai nhi c cc ch s (c cc
lng tui thai v bng kim ring).
trng lng thai.

Bc 4: xt nghim: th protein
niu, cng thc mu (Hb, Hct),
HIV, giang mai, HbSAg, ng
mu

H tr khm lm Ghi y xt
sng xc nh cc nghim v nhn nh
bnh l km theo kt qu.
vi thai nghn.

Bc 5: tim phng un vn: Phng un vn Thai tim ng v

tim vo qu II ca thi k thai rn s sinh.
theo lch.
nghn, tim 2 mi cch nhau mt
thng, tt nht l mi tim nhc
li phi trc ngy sinh d on
4 tun, nu khng cng phi t
nht l trn 2 tun mi c hiu
qu.

Phng mt s K n v hng dn
Bc 6: cung cp vin st, acid
bnh l hay gp thai ph cch s dng.
folic; thuc phng st rt (nu
trong thi k
vng c st rt lu hnh).
mang thai.

10

Bc 7: gio dc v sinh thai Thai ph bit R rng y (c

cch t chm sc. bng kim ring).
nghn.

11

Bc 8: vo s, ghi phiu, in Theo di qun l y chnh xc.

thai nghn.
bng v hp qun l thai.

12

Bc 9: thng bo kt
khm, hn khm li, dn d
c s y t gn nht nu c
hiu bt thng: nhc u,
mt, co git, chy mu

34

qu Theo di qun l R rng, thai ph bit

n thai nghn.
ngy khm li v
du
khm khi cn thit.
hoa

T VN NUI CON BNG SA M

MC TIU
1. Thc hin c cc bc trong t vn nui con bng sa m (NCBSM) mt
cch hiu qu.
2. Nhn thc c tm quan trng ca vic t vn nui con bng sa m.
NI DUNG
1. Li ch ca sa m v nui con bng sa m
Sa m
- Ngun dinh dng hon ho
- D tiu ha v d hp thu
- Bo v tr chng li s nhim khun

Nui con bng sa m

- Gip tr mau ln v pht trin y
v th lc v tr tu sau ny
- Tin li, hp v sinh, tit kim thi
gian v chi ph

- Sa non (l sa c sn sinh trong ngy

u sau , ph hp nht vi tr mi sinh - Gip tr tng sc khng chng
li bnh tt
c v s lng v cht lng)
- Tng tnh cm m con
- Giu m
- Giu khng th

- Gip m chm c thai li

- Nhiu t bo bch cu

- Bo v sc khe cho b m; trnh

cc bnh l v v

- Giu vitamin A
2. Sa m v nhng thay i trong thnh phn ca sa m
Sa non: l sa m c sn xut ra t thi k c thai v c bi tit trong
vng 2 - 3 ngy u sau . Sa non thng c snh, mu vng nht hoc trong.
Xung sa: l sa c tit ra sau khi sinh vi ngy. S lng sa tit ra nhiu,
ngi m cm thy v cng v nng.
Sa u: l sa c tit ra khi bt u cho tr b.
Sa cui: l sa c tit ra giai on cui ba b. Sa cui trong hn sa u
v cha nhiu cht m hn. Cht m ny cung cp rt nhiu nng lng cho tr. V
th, cc b m nn tr b ht sa trc khi chuyn sang v khc hoc ngng cho
b. Sa u c mu hi xanh hn sa cui, cung cp rt nhiu protein, ng
lactose v cc cht dinh dng khc. V tr b c rt nhiu sa u, tr nhn
lng nc v khng cn ung nc g thm n khi tr c 4 - 6 thng tui, ngay c
vo ma h. Nu khng c cm gic kht, tr c th b t hn.
35

3. Mt s khuyn ngh v nui con bng sa m

- Cho b sm, trong vng mt gi u sau ;
- Cho b hon ton trong 4 - 6 thng u sau ;
- Cho tr bt u n dm t khi 4 - 6 thng tui (thi gian chnh xc c th khc
nhau ty tng tr);
- T 6 thng tr ln, ngoi b m, tt c cc tr u phi c n thc n b sung;
- Tip tc cho tr b n 2 tui hoc lu hn.
4. T vn nui con bng sa m
Kin thc v k nng t vn ca cn b y t (CBYT) gp phn quan trng trong
vic tng t l NCBSM. t vn hiu qu, CBYT cn p dng cc k nng t vn
chung (nh giao tip bng li v khng li) vo qu trnh t vn NCBSM. Vic t vn
NCBSM c th thc hin ti phng chm sc trc sinh, phng sinh, phng chm sc
hu sn, phng t vn hay ti gia nh.
Cc bc t vn NCBSM:
Bt u: cho hi ngi m (v ngi nh nu c) mt cch nim n gy thin cm
v t gii thiu v mnh. Hi tn ca b m v em b v hi v tnh trng hin ti ca
ngi m. a ra nhng h tr, gip nu thy cn thit.
nh gi tnh trng NCBSM.
Vic nh gi tnh trng NCBSM trc khi t vn gip bn quyt nh xem ngi m
c cn gip khng v nu cn th cn gip g. Bn c th bit vic NCBSM ang
din ra tt hay khng tt bng cch quan st v t nhng cu hi.
Quan st: vic quan st ngi m v tr c th gip nhn vin y t (NVYT) s b
nh gi c tnh trng NCBSM. Quan st ngi m bao gm t th ngi m cho
con b, cch b con, cch a con tip cn vi v, cch gi con trong khi ang b, tnh
trng v. Quan st tr bao gm cch tr p ng, cch ngm nm v v mt v, tr c
tha mn khng.
Hi:
- Nhng kinh nghim NCBSM trong qu kh (nu l con th);
- Hi thi gian bt u cho b ln sinh ny, tnh trng xung sa, tnh trng
b ca tr;
- Nhng kin thc ca ngi m v gia nh lin quan n NCBSM;
- Nhng vn gp phi ca ngi m khi cho con b v trong qu trnh
NCBSM: tm l, thc th, s h tr ca cc thnh vin trong gia nh.
36

Gii thch: cho ngi m v gia nh v:

- Li ch ca sa m, nht l sa non;
- Li ch ca vic NCBSM: vi tr, vi ngi m v vi gia nh;
- Thi gian cho b, nhn mnh n cc khuyn ngh v NCBSM;
- ng vin khuyn khch b m pht huy nhng hnh vi ng, kin tr gii
thch v chnh sa li nhng hiu bit hoc hnh vi cha ng v NCBSM,
ch dng ngn ng thn thin, d hiu, khng ph phn hoc ch bai.
Hng dn:
Hng dn b m cch cho con b ng cch:
- T th: b m c th nm hoc ngi t th thoi mi, m bo n nh v
vng chi trong sut qu trnh cho con b, c th ta lng vo mt im c
nh khi ngi, khng nn chng ngi ln khuu tay v s gy kh cho tr khi
bt v v d gy mi cho b m.
- Cch b tr: ch 4 im chnh sau y:
u v thn tr trn mt ng thng;
M ton b thn tr, ch khng phi ch u v vai;
Mt tr i din vi v m, ming tr i din vi nm v;
Thn tr p st vo c th m.
- Bc l bu v m;
- Dng cc ngn ca bn tay i din t ln ngc ngay di v bu v;
- Dng ngn ci n nh phn trn bu v iu chnh v tr ca v sao cho tr
d bt nm v. Khng cc ngn tay qu gn nm v;
- Hng dn b m a mi con chm vo nm v tr m rng ming ngm
bt nm v;
- Tr ngm bt v ng: ming m rng ngm bt v, mi di un cong v
hng ra ngoi, li chm quanh bu v, qung v cn li pha trn nhiu
hn pha di;
- Tr b hiu qu: mt chm, su, thnh thong ngng li ri b tip, c th nhn
hoc nghe c ting tr nut;
- Khi b tr c th thiu thiu ng, cn nh thc tr bng cch ni chuyn, xoa
hay bng nh vo bn chn kch thch cho tr tip tc b;
- Khi b no, tr s t nh v m, khng cn nhn quy khc;
37

- Cho tr b ht mt bn v ri mi n v bn kia;
- Khi tr b xong, nu bu v cha ht sa th m nn vt ht sa ra tuyn
sa rng s to sa nhiu hn;
- Lau sch v m bng khn bng sch, mm, m sau khi cho b xong;
- Tr b xong khng nn t nm ngay m nn vc tr ln vai v xoa hoc v
nh vo lng cho tr hi.
Lu :
Lun lun quan st ngi m trc khi mun gip h;
Ch h tr ngi m khi h thc s cn;
Hy b m t lm cng nhiu cng tt;
m bo rng b m hiu bn lm g h t lm sau ny;
Thi gian cho tr b:
Cho tr b bt c lc no tr c nhu cu. Thng thng trong hai tun u nu
bn cho tr s sinh b 10 ln trong mt ngy v m th khi tr c hn 6 tun tui
bn nn gim xung cn 8 ln.
Cch gi gn ngun sa m:
- Ung nhiu nc;
- n cht v tng nhiu ba, n mt s loi thc n c th lm tng s lng
v cht lng sa;
- Ngh ngi , ng t nht 8 gi/ngy;
- Cho tr b ng cch;
- Khi dng thuc trong thi k cho con b phi c n ca thy thuc;
- Tm l ngi m thoi mi, cuc sng gia nh ha thun, hnh phc cng
gp phn khng nh vo vic gi gn ngun sa m.
5. Mt s kh khn hay gp khi nui con bng sa m
Trong qu trnh NCBSM, mt s tnh trng sau y c th xy ra v gy cn tr
qu trnh NCBSM:
- Nm v qu ngn, qu di hay qu to;
- Tc tia sa;
- Vim v;
- Lot qung v v nt nm v;
- Tc tia sa.
38

5.1. S khc nhau gia cng sa v tc tia sa

Cng sa
- Nng vng bu v
- Cm gic nng
- Cm gic cng cng

- Sa vn chy
- Khng st

Tc tia sa
au vng bu v
Ph n
V cng cng, nht l nm v
Vng da bu v cng bng, c th

- Sa khng chy ra
- C th st trong 24 gi
-

5.2. Nguyn nhn v cch phng tc tia sa

Nguyn nhn
- Qu nhiu sa;
- Bt u cho b mun;
- Ngm bt v km;
- Khng thng xuyn vt ht sa sau khi b;
- Qu nghim ngt v khong thi gian b.
Cch phng
- Bt u cho b sm, trong vng mt gi u sau sinh;
- m bo ngm bt v tt;
- Khuyn khch vic khng qu nghim ngt khi cho con b.
Hng dn b m x tr tc tia sa: khng cho v ngh.
Nu tr cn mt c: cho b thng xuyn, lu b tr ng t th;
Nu tr khng mt c: vt sa bng tay hoc bng bm ht;
Trc khi cho b: p m hoc tm nc m;
Mt xa vng c v lng;
Mt xa nh nhng vng v;
Kch thch nh nhng nm v;
Gip b m th gin;
Gim ph n sau b: p lnh vng v.
39

Nui tr trc khi m xung sa:

Nui tr trc khi m xung sa l nui bng thc n hay ung nhn to trc
ln b u tin. iu ny rt nguy him v:
- Tr khng c dng sa non l ngun thc n tt nht v ph hp nht vi
tr s sinh, v c nguy c:
Tr d b nhim khun nh tiu chy, nhim khun huyt hay vim no
mng no;
Tr c th phn ng li vi protein trong thc n nhn to v gy bnh d
ng sau ny.
- Nui nhn to lm gim kh nng mt v ca tr
Tr mt cm gic i v khng mun b nhiu;
Nu c b bnh, tr gim kh nng bt v (kh khn trong bt v v
mt v);
Tr mt v km.
- Sa m chm xung v gy kh khn cho vic bt u NCBSM;
- B m cho tr n sa nhn to sm c th gp mt s kh khn nh tc tia sa.
Vic NCBSM c nhiu kh nng dng sm hn nhng b m khng cho b
hon ton t u.

40

BNG KIM T VN NUI CON BNG SA M

TT

Cc bc thc hin

ngha

Yu cu phi t

GP G
1

Cho b m v ngi nh (nu c).

Gy thin cm.

Tn trng, ng
vi tui, gii v
vn ha.

T gii thiu v mnh.

To s tin tng y : tn, chc

cho b m v gia v v nhim v ca
nh.
mnh.

GI HI
3

Hi tn, tui b m, tn ca tr.

To thin cm.

Hi cc thng tin lin quan n sc Th hin s quan

khe, tnh trng ca ngi m, tm v chun b
cuc .
t vn tt.

Hi v nhng kinh nghim

NCBSM trong qu kh, nhng
kin thc lin quan n NCBSM,
v s tit sa hin nay.

S b nh gi v
nhng hiu bit
ca b m v
NCBSM.

R rng, y .

Hi c thng tin
v NCBSM nhng
ln sinh trc;
Hi c xem
xung sa cha.

GII THIU
6

Li ch ca sa m.

Cung cp kin Nu c cc li
thc v li ch ch ca sa m (3)
ca sa m.
v li ch ca sa
non (6).

Li ch ca NCBSM.

Cung cp nhng
kin thc v li
ch ca NCBSM
vi con v vi
m.

Thi gian cho con b:

Nu c cc li
ch ca NCBSM
vi con, m v gia
nh.

Gip b m bit Gii thiu c

- B sm trong vng 1 gi u v thi gian cho y cc ni
41

sau ;

con b ph hp.

dung.

- B theo nhu cu ca tr;

- B ht v ny ri mi sang v
khc;
- B hon ton trong 4 thng u;
- C th n b sung t thng 4 - 6;
t thng 6 tr i, phi cho n b
sung.
GIP
9

Gip b m b tr ng t th:
-

10

Hng dn cch Ch gip khi b m

u v c th trn mt ng b tr ng khi cn, hy b m
cho b.
t lm cng nhiu
thng;
cng tt;
Mt i din vi v, mi i
m bo b m
din vi nm v;
cm thy thoi mi
Tr st vo ngi m;
v th gin.
mng v chn tr.

- Gip b m bc l v cho con Hng dn cch B m lm c

b;
bc l v lm tr
- t cc ngn tay vo thnh ngc d bt v nht.
bn i din ngay di v;
- Ngn tr nng v;
- Ngn ci bn trn v;
- Cc ngn tay khng qu gn
nm v.

11

- Gip b m cch cho tr bt v;

- a nm v chm vo mi tr;
- i n khi ming tr m rng;
- a tr st vo v sao cho nm
v nm trn trong ming tr v
mi di tr ngay di nm v;
- Quan st thy du hiu bt v tt.

42

Gip tr bt v v Tr bt v v mt
mt v tt.
v c.

12

Lun vui v, ng vin an i b To tm l thoi B m hng th,

m t tin hn v NCBSM.
mi v t tin hn tin tng vo kh
v NCBSM.
nng NCBSM ca
mnh.
GII THCH

13

Gii thch v chnh sa nhng kin Gip b m v

thc cha ng ca b m v ngi ngi nh hiu
nh v NCBSM.
ng hn v
NCBSM.

Thi nh nhng,
kin tr gp , gii
thch, khng t thi
bc bi, ch bai.

14

Gii thch r cc du hiu bt B m t nhn Thng tin r rng,

thng cn phi thng bo ngay bit c du y , chnh xc.
cho cn b y t (st, sng, au hiu bt thng.
nm v hay bu v).

15

Gii thch v hng dn c th cho Gi v sinh v.

b m cch duy tr ngun sa m
v gi v sinh v hng ngy.

16

Gii thch v gip b m t la Trnh thai B m t la chn

chn mt BPTT thch hp.
khng nh hng c mt BPTT
ti vic NCBSM ph hp nht.

17

Tr li v gii thch v cc thc m bo kt qu Gi hi cho b m,

mc ca b m v gia nh (nu ca bui t vn.
tr li cu hi ca
c).
h.

B m bit cch
duy tr ngun sa
m v t v sinh v
hng ngy.

GP LI
18

Khuyn khch gp li bt c khi To nim tin cho B m v gia nh

no c kh khn g lin quan n b m.
hi lng.
sa m v NCBSM.

19

Cung cp ti liu truyn thng v Thm thng tin Hon thnh.

NCBSM v cho tm bit.
cho b m v gia
nh.

43

MT S TNH HUNG NG VAI T VN

NUI CON BNG SA M
TNH HUNG 1
Ch Nguyn Th An 20 tui sinh con u lng vo sng sm hm nay. n 8:00
gi sng bn n lm vic v sang thm m con ch An. Bn thy ch An c v nhn
nh khi con b v qua hi chuyn bn bit nm v ca ch An b au v con quy khc
nhiu. Khi quan st k hn bn thy khi ch An cho con b ch c nm v vo trong
ming tr v thng xuyn tut khi ming tr. B m chng cng ngi nhng
khng gip g c cho ch An. Qua thm khm bn thy hai v mm, khng au, da
nm v lnh ln, hi , c cht sa nm v.
Theo bn, ch An gp vn g? V bn cn lm g h tr cho ch An v em b?
TNH HUNG 2
Ch My 24 tui, ngi Hmng bn Tn (ng H, Thi Nguyn). Hai v
chng ch My u lm nng v v mi ly nhau nn gia nh cn nhiu kh khn.
Ch ang c thai n gn ngy sinh, ch n khm ti trm y t x. Qua hi v thm
khm thy:
Ch My c thai ln u, 36 tun, ngi thun, cc du hiu ca thai pht trin
bnh thng. Sc khe ngi m khng c g c bit ngoi tr tm vc hi nh v
gy. Sau khi trao i v gii thch mi vic lin quan n thai nhi v cuc sau ny,
bn hi k hn v k hoch cho con b ca ch My. Ch ni rng mc d rt mun
cho tr b m nhng ch rt lo lng v phn vn v v ch qu nh v ch ngh mnh s
khng c kh nng c sa cho con b.
Bn hy t vn th no cho ch My?
TNH HUNG 3
Ch Hng 28 tui sinh chu trai th hai c mi ngy. Con u ca ch
hn ba tui v khi cn nh chu c nui bng sa m. Mc d ch cho con b sm
v qu trnh b din ra bnh thng, nhng hai ngy nay ch thy v bn phi ra t sa
hn i, cng cng v rt au. V t sa nn con ch hu nh khng thch b v bn phi
v ch b v bn tri.
Khi khm bn thy v bn phi cng hn bn tri nhiu, da hi v rt au, xoa
nh khng thy sa chy ra.
Theo bn, ch Hng gp phi vn g? Bn hy t vn v hng dn ch Hng x
tr vn ny.
44

TNH HUNG 4
Ch Vi Th H, dn tc Ty, 20 tui xm ng Hong, x Ph nh, huyn
nh Ha, tnh Thi Nguyn. V chng ch H u lm ry rt vt v. Ch mi sinh
em b c 5 thng tui v v kinh t kh khn ch i lm ry. Ch mang theo con
i lm. Thi thong ch vn cho con b, nhng v t sa nn ch yu ch cho con n
cho. Ba ngy nay, chu b tiu chy v quy khc nn ch cho con ra trm y t khm.
L cn b y t trc tip khm cho m con ch H bn nhn thy chu b b tiu
chy nh, khng c du hiu mt nc, bt u c du hiu suy dinh dng nh. Ch
H khe mnh, hai v mm c t sa chy ra.
Theo bn, vn ca m con ch H y l g v bn cn t vn v hng dn g
cho ch H v NCBSM?

45

NGHE TIM THAI BNG NG NGHE SN KHOA

MC TIU
1. Thc hin c cc bc nghe tim thai theo ng quy trnh.
2. Nhn nh v t vn c tnh trng tim thai cho thai ph.
3. Nhn thc c tm quan trng ca vic nghe tim thai.

NI DUNG
Nghe tim thai l mt bc khm khng th thiu c khi khm thai t tun l
th 22 tr i v trong chuyn d. Xc nh tim thai bng nhiu cch khc nhau (ng
nghe g sn khoa, doppler, siu m, monitoring sn khoa). ng nghe g sn khoa l
mt phng tin d s dng mi tuyn y t, k nng n gin, r tin. Nghe tim thai
theo di s pht trin ca thai nhi v tin lng cuc . Khi nghe tim thai cn theo
trnh t sau:
1. Chun b
- Thy thuc: trang phc gn gng, ng bn phi hoc bn tri thai ph (tt
nht cng bn vi tim thai);
- Thai ph: nm nga trn ging hoc bn khm, bc l ton b vng bng,
hai chn chng 450 so vi mt ging;
- Dng c: ng nghe tim thai (g, nha hoc kim loi), ng h c kim giy.
2. K thut nghe tim thai
- Xc nh v tr tim thai bng cch s nn xc nh mm vai, phi hp hi v
tr thai p tm v tr nghe tim thai r nht (cng pha vi u, cng bn vi
lng thai nhi).

46

Hnh 4. Cc v tr nghe tim thai tng ng vi tui thai

- t ng nghe vung gc vi thnh bng ca thai ph, p tai nghe, phn bit nhp
tim thai vi ting thi ca ng mch TC hoc ting p ca ng mch ch
bng bng cch ng thi bt mch quay ca m. Nhn nh hai ting khng
trng nhau ngha l xc nh ng tim thai, nu hai nhp trng nhau cn xc
nh li v tr tim thai. Nu trong chuyn d, nghe tim thai ngoi cn co TC.

Hnh 5. Nghe tim thai bng ng nghe sn khoa

- Nhn nh kt qu:
Tn s tim thai/pht: l s nhp tim thai c trong mt pht, tn s tim thai
bnh thng 120 - 160 ln/pht;
Cng tim thai: xc nh tim thai r hay khng r. Cng tim thai c
th thay i bi t th thai nhi, s lng nc i, v tr bm ca bnh rau;
Bin nhp tim thai: u hay khng u.
3. Thng bo kt qu: sau khi nghe tim thai cn thng bo cho thai ph v gii thch
nhng vn cn thit.
4. Ghi kt qu vo phiu khm thai, biu chuyn d hoc h s (nu nghe tim thai
trong chuyn d).

47

BNG KIM DY/HC NGHE TIM THAI BNG NG NGHE SN KHOA

TT

Cc bc thc hin

ngha

Yu cu phi t

CHUN B
1

- Dng c: ng nghe tim thai thc hin k y , chnh xc.

bng g hoc nha;
nng nghe tim
thai.
- ng h c kim giy.

Thai ph nm nga trn bn An tm v hp Vng bng c bc

khm hoc trn ging v c tc.
l r, thai ph yn tm
gii thch y .
hp tc.
THC HIN

48

S nn xc nh cc cc ca Nghe c tim Xc nh c v tr
thai, th ca thai, mm vai (v tr thai.
nghe tim thai r nht.
nghe tim thai r nht).

t u ng nghe vo v tr xc nghe tim thai ng nghe vung gc

nh l tim thai.
r nht.
vi thnh bng, trnh
knh.

Mt tay gi ng nghe ng t Nghe tim thai.

th, gh tai nghe u trn ng
nghe, mt tay bt mch quay.
Nu ting tim thai trng mch
m cn xc nh li v tr tim
thai.

Nghe c nhp p
tim thai, phn bit vi
ting:
- Ting thi ca ng
mch TC;
- Ting p ca ng
mch ch bng ca
m.

m nhp tim thai trong 1 pht Bit tn s tim nh gi c tn s

v nhn nh nhp tim thai (trong thai.
tim thai.
khi m tim thai khng gi ng
nghe v khng bt mch).

nh gi kt qu.

Thng bo v trao i vi thai

ph v tnh trng tim thai.

Lin quan n Nhn nh ng tnh

tnh trng thai.
trng tim thai.
R rng, y .

S NN NGOI XC NH T TH THAI NHI

O CHIU CAO T CUNG, VNG BNG
MC TIU
1. Thc hnh c k thut s nn ngoi xc nh cc cc, ngi v th thai nhi.
2. Thc hin c k thut o chiu cao TC v vng bng trong khm thai.
3. Nhn thc c tm quan trng ca vic s nn ngoi xc nh t th thai
nhi, o chiu cao TC, vng bng.
NI DUNG
S nn ngoi, o chiu cao TC v vng bng l nhng k nng thc hnh quan
trng trong khm thai, chn on thai nghn, theo di v tin lng cuc .
1. Chun b
Chun b cc dng c khm thai hay theo di trong chuyn d ph hp vi th
thut; thc dy c chia vch centimet.
2. Thc hin k thut s nn bng xc nh t th thai nhi
- Cho hi thai ph, gii thch mc ch ca vic s nn xc nh t th thai nhi;
- Hng dn thai ph nm nga, hai chn chng i to vi mt ging mt
gc 450, bc l r ton b vng bng;
- Hi v ngy kinh cui cng, v tr thai p s lc xc nh ngi thai;
- Ngi khm ngi bn tri hoc bn phi thai ph, nn theo th t: cc di,
cc trn v hai bn TC.
Nn cc di: ngi khm ngi quay mt xung pha chn sn ph. t
hai bn tay hai bn cc di TC. S nn xc nh ngi u hay ngi
mng. Nu l u gia hai bn tay s thy mt khi trn rn. Khi thai cha
thng, khi ny cn cao so vi khp v v khi hai tay y ln th n di
ng d dng trong bung i, to nn du hiu lc lc ca u thai nhi.
Nu l mng s thy mt khi mm v thng t di ng hn, khng c
hnh trn r nh ngi u. Ngi ngang th khng nn thy khi no trn
khp v (du hiu tiu khung rng);
Nn cc trn: ngi khm quay mt ln pha u thai ph, dng hai tay
nn hai bn dn ln y TC. Nu l ngi u, s cc trn s thy mng v
hai chi hp thnh mt khi to, ch rn ch mm, khng trn, di ng t.
49

Nu l ngi mng, s s thy mt khi trn u, rn v di ng d, chnh

l u thai nhi;
Nn hai bn TC: dng lng c bn tay s p ln TC xc nh lng v
chn tay thai nhi. Lng l mt din phng, rn, ni lin cc di v cc
trn. i din vi lng nn thy ln nhn nhng khi to nh khc nhau, di
ng d, c khi nn mnh thy mt i, ri li hin ra, l chn tay
thai nhi.

Hnh 6. S nn ngoi xc nh t th thai nhi trong t cung

3. o chiu cao t cung - vng bng

- o chiu cao TC: thai ph nm nga, thy thuc mt tay gi u thc dy v
t b trn khp v. Tay kia xc nh y TC v t bn tay thng gc vi
thnh bng, kp thc dy gia ngn tr v ngn gia sao cho thc dy thng
cng. Nhn vo mc ca thc dy xc nh chiu cao TC.
Trong trng hp TC lch trc, y TC nh nhng v trung gian ri o hoc c
th o chiu cao TC theo hng ca TC.
- o vng bng: thai ph nm nga, thy thuc lun thc dy qua lng thai
ph v o ch TC cao nht (thng o qua rn).

50

Hnh 7. o chiu cao t cung - vng bng

4. Thng bo kt qu cho thai ph v gii thch nhng vn cn thit.

5. Ghi kt qu vo phiu khm thai hoc h s bnh n.
Cn ch ra ngi thai, t th thai nhi trong bung TC. Da vo kt qu o chiu cao
TC vng bng d tnh tui thai (theo thng) v trng lng thai.

Hnh 8. Chiu cao t cung o t b trn xng mu

n y TC tng ng vi tui thai

51

BNG KIM DY/HC K THUT S NN NGOI XC NH T TH

THAI NHI, O CHIU CAO T CUNG, VNG BNG
(p dng khi khm thai hoc khi chuyn d)
Ni dung

TT

ngha

Yu cu cn t

CHUN B
1

Cc dng c khm thai hay theo To iu kin thun y ;

di chuyn d;
li cho k thut tin Sp xp
Thc dy c chia vch centimet. hnh.
gng.

gn

THC HIN

52

Cho hi, gii thch mc ch ca To s tin tng v Thai ph yn tm

vic s nn xc nh t th thai yn tm cho thai hp tc.
nhi.
ph.

Hi v ngy kinh cui cng, v tr Xc nh tui thai;

thai p.
S b chn on t
th thai trong bung
TC.

T th thai ph: nm nga trn Thc hin k thut Thai ph nm

ging hoc bn khm, bc l thun li.
ng t th;
ton b vng bng;
Thy thuc ng
Thy thuc ng bn phi hoc
ng v tr.
bn tri thai ph.

S cc di:

S cc trn:

Thng tin thu

thp y ,
chnh xc, tnh
c tui thai.

Gip xc nh s b Xc nh ng
phn ca thai
Ngi khm ngi quay mt xung v ngi thai.
cc di.
pha chn thai ph. Dng mt
trong ca cc ngn tay s hai bn
cc di TC.
Gip cng c xc Xc nh ng
phn ca thai
Ngi khm ngi quay mt v nh ngi thai.
cc trn.
pha mt thai ph. Dng hai lng
bn v ngn tay nn hai bn dn
ln y TC.

S hai bn:

Gip xc nh din Xc nh c
Dng lng c bn tay p ln TC phng l lng thai lng thai nhi.
xc nh lng v chn tay thai nhi.
nhi.

o chiu cao TC: t u thc nh gi tui Xc nh ng

dy im gia b trn khp v, thai v mc pht im mc, thc
mt tay c nh u dy, tay kia trin ca thai.
dy cng, tip
kp thc dy vo gia ngn tr
tuyn vi thnh
v gia vut thng dy n y
bng.
TC.

o vng bng.

10

Thng bo kt qu thm khm Thai ph yn tm tin R rng, chnh

cho thai ph v gii thch nhng tng.
xc.
iu cn thit (nu c).

11

Nhn nh kt qu, ghi vo h s

nh gi tui Thc dy vng

thai v mc pht qua ch cao nht
trin ca thai.
ca bng.

Gip theo di qun R rng, y ,

l thai nghn, theo ng cch.
di chuyn d.

53

Chng 2

CHM SC TRONG KHI SINH

THEO DI CHUYN D, GHI BIU CHUYN D
MC TIU
1. Thc hin c theo di chuyn d v ghi biu chuyn d.
2. Nhn nh v nh gi c tnh trng v tin lng cuc chuyn d thng qua
vic theo di v ghi biu chuyn d.
3. Nhn thc c tm quan trng ca vic theo di chuyn d v ghi biu
chuyn d.

NI DUNG
1. Cc nguyn tc chm sc trong chuyn d
- Phi theo di chuyn d mt cch ton din, c h thng, phi bit ghi y
cc thng s vo biu chuyn d theo di;
- Phn tch v nhn nh c biu chuyn d, pht hin cc yu t bt
thng trong chuyn d, kp thi x tr (thuc, th thut, phu thut hay
chuyn tuyn) m bo an ton cho m v con;
- Nu sn ph c quyt nh ti c s y t x, ngi n h sinh cn phi
chun b nhng dng c ti thiu cn thit v m bo v khun cng vi
nhng dng c chm sc s sinh ngay sau . Nu sn ph ti nh phi
chun b nc sch, un si ngui v s dng gi sch (hoc b
dng c c hp v khun trong ti cp cu);
- Tn tnh, kin nhn v t m l nhng c tnh cn thit ca ngi chm sc
trong chuyn d;
- Trong khi theo di qu trnh chuyn d, CBYT cn ng vin, h tr v tinh
thn gip cho sn ph gim bt lo lng;
- Hng dn sn ph cch th v khuyn khch h i li, khng nn nm mt
ch khi khng c cn co;
- Khuyn khch sn ph i tiu 2 gi/ln.
54

2. Theo di trong qu trnh chuyn d

2.1. Theo di ton thn
- Mch:
Trong chuyn d phi theo di mch 4 gi/ln, m bo pht hin sm
nhng thay i bt thng v mch trong qu trnh chuyn d v ngay sau
. Bnh thng mch 70 - 80 ln/pht;
X tr nhng bt thng: tuyn x, nu mch > 100 hay < 60 ln/pht,
sn ph cn c hi sc ri chuyn ln tuyn trn; tuyn trn cn tm
nguyn nhn x tr.
- Huyt p:
Trong chuyn d o HA 4 gi/ln nu din bin cuc chuyn d bnh
thng. Nu c chy mu hay mch nhanh, phi o HA thng xuyn hn;
X tr bt thng: tuyn x, nu HA tng (HA 140/90mmHg), cho
thuc h HA ri chuyn tuyn; nu HA h (HA 90/60mmHg), tin hnh
hi sc ri gi tuyn trn v h tr. tuyn trn, ty theo nguyn nhn
m x tr.
- Thn nhit:
Trong chuyn d, o thn nhit 4 gi/ln, nu cuc chuyn d tin trin
bnh thng;
X tr bt thng: tuyn x: nu nhit 38oC, cho chm m, ung
nhiu nc. Nu nhit khng gim, hoc tng > 390C, ton thn c du
hiu kit sc, vt v, kh th, chuyn tuyn trn ngay. tuyn trn, tm
nguyn nhn x tr.
2.2. Theo di cn co t cung
- Trong chuyn d, theo di di cn co v khong cch gia 2 cn co. o
cn co trong 10 pht. pha tim tng o 1 gi/ln, pha tch cc 30 pht/ln.
- X tr cn co bt thng:
Tuyn x, cn co TC qu ngn (< 20 giy), qu di (> 60 giy) hoc ri
lon (tn s < 2 hoc > 4) phi chuyn ln tuyn trn;
Tuyn trn, tm nguyn nhn gy ri lon cn co c thi x tr
thch hp.

55

Hnh 9. o cn co t cung

2.3. Theo di nhp tim thai

- pha tim tng: nghe tim thai t nht 1 gi/ln; pha tch cc 30 pht/ln.
Nghe tim thai ngay sau v i hay trc v sau khi bm i;
- Thi im nghe tim thai l ngoi cn co TC. giai on rn nghe tim thai
sau mi cn rn;
- m nhp tim thai trong 1 pht, nhn xt nhp tim thai c u hay khng?
- Bnh thng: nhp tim thai trung bnh t 120 - 160 ln/pht, u, r. Nhp tim
thai bt thng khi > 160 ln/pht hoc < 120 ln/pht hoc khng u;
- X tr tim thai bt thng: tuyn x phi hi sc v chuyn tuyn; tuyn
trn phi tm nguyn nhn x tr.
2.4. Theo di tnh trng i
- Nhn xt tnh trng i mi ln thm m o (4 gi/ln) v khi i v;
- Bnh thng u i dt, nc i c th trong hay trng c;
- Nc i bt thng khi c mu xanh, mu hoc nu en, mi hi;
- a i, thiu i.
X tr i bt thng: x phi chuyn tuyn; tuyn trn tm nguyn nhn x
tr thch hp. Nu i v non, i v sm trn 6 gi cha , x cho khng sinh ri
chuyn tuyn; cc tuyn trn cn tm nguyn nhn x tr.
2.5. Theo di mc xa m c t cung
- Cn hn ch thm m o trnh nhim khun;

56

- Thm m o 4 gi/ln pha tim tng, 2 gi/ln pha tch cc, khi i v v
khi quyt nh cho sn ph rn. Trng hp cuc chuyn d tin trin nhanh,
c th thm m o nh gi CTC, lt ca ngi;
- Pha tim tng ko di 8 gi: bt u chuyn d n khi CTC m 3cm;
- Pha tch cc ko di ti a 7 gi: t khi CTC m 3cm n 10cm (m ht);
- Bnh thng CTC mm, mng, khng ph n. ng biu din xa m
CTC trn biu chuyn d lun bn tri ng bo ng;
- Bt thng nu: CTC khng tin trin, ph n, ng biu din xa m
CTC chuyn sang bn phi ng bo ng hoc CTC m ht m u
khng lt;
- X tr: tuyn x phi chuyn ngay ln tuyn trn, ni c iu kin phu thut.
Tuyn trn: ty theo nguyn nhn m x tr.
2.6. Theo di mc tin trin ca ngi thai
- Theo di mc tin trin ca ngi thai bng cch nn ngoi thnh bng v
thm m o;
- nh gi s tin trin ca ngi: c 4 mc: cao lng, chc, cht v lt. Khi
lt, c 3 mc: lt cao, lt trung bnh v lt thp;
- Ghi lt vo biu chuyn d. Pht hin sm chuyn d nh tr;
- Nu ngi thai khng tin trin, nu tuyn x phi chuyn n ni c iu
kin phu thut.
2.7. Theo di khi thai s
(xem bi thng ngi chm)
2.8. Theo di khi s rau
(xem bi X tr tch cc giai on 3 ca chuyn d v bi Kim tra rau).
Tm tt cc yu t cn theo di
Yu t

Pha tim tng

Pha tch cc

Mch, HA, nhit

4 gi/ln

4 gi/ln

Tim thai

1 gi/ln

30 pht/ln

Cn co TC

1 gi/ln

30 pht/ln

Tnh trng i

4 gi/ln

2 gi/ln

lt ca ngi (s nn ngoi)

1 gi/ln

30 pht/ln

Chng khp (thm trong)

4 gi/ln

2 gi/ln

m CTC (thm trong)

4 gi/ln

2 gi/ln
57

3. Biu chuyn d
3.1. Ch nh
- Tt c cc trng hp chuyn d c tin lng c theo ng m o (k
c trng hp c so m c TC hoc ngi mng c ch nh cho ng
m o) u c theo di chuyn d trn biu ;
- Khi sn ph c theo di bng biu chuyn d th t lc tr i
ngi theo di chuyn d khng phi ghi tnh hnh din bin ca h trong
phiu theo di ca bnh n sn khoa, tr cc din bin c bit khng c ch
ghi trong biu mi phi ghi trong bnh n. V d sn ph t nhin ra mu
t, b ngt xu, co git.
3.2. Thi im bt u ghi biu chuyn d
- Ch bt u ghi biu chuyn d khi sn ph c chuyn d thc s (thi
im ny c th khc vi thi im sn ph vo vin);
- Thi im bt u ghi ti phn th tc ca biu phi ghi ng theo gi v
pht trong ngy nhng khi theo di trn biu th gi u tin theo di c
lm trn s.
3.3. Ni dung cn ghi trn biu chuyn d
1) Tin ca chuyn d
- m CTC;
- xung v lt ca ngi thai;
- Cn co TC.
2) Tnh trng ca thai
- Nhp tim thai (m trong 1 pht);
- Nc i: mu sc, s lng;
- S chng khp (un khun) ca u thai nhi.
3) Tnh trng ca sn ph
- Mch, HA;
- Nhit ;
- Nc tiu: protein;
- Cc thuc c s dng;
- Lng dch c b sung cho m.
58

3.4. Cch ghi cc k hiu trn biu chuyn d

3.4.1. Cc k hiu dng ghi trn biu chuyn d
- Biu chuyn d bt u c ghi khi sn ph c chuyn d thc s.
- K hiu ghi m CTC c ghi bng du X, ni cc im ghi trong cc ln
thm khm sau bng mt ng lin vch.
- K hiu ghi lt ca ngi thai c ghi bng du O, ni cc im vi nhau
bng ng chm (khng lin vch).
- Cc k hiu v nhp tim thai, mch, HA ca sn ph ging nh cch ghi thng
thng (chm ghi nhp tim thai, mch m v mi tn hai u nhn ghi 2 s
o HA).
- Cc k hiu khc nh tnh trng i, chng khp, cn co TC... theo hng
dn ca ti liu o to hoc trn biu .
3.4.2. Pha tim tng
- CTC m 3cm v xa cha ht.
- Khi CTC m > 3cm th phi chuyn k hiu ghi m sang pha tch cc, nm
trn ng bo ng, tng ng vi mc ch m ca CTC lc . Cng vi
s chuyn v tr ghi k hiu v CTC, phi chuyn ghi gi trong ngy n
thch hp vi tnh trng CTC lc v tt c cc k hiu ghi nhn v mi din
bin khc cng phi chuyn theo.
3.4.3. Pha tch cc
- CTC m t 3 - 10cm;
- CTC m t 3cm tr ln th phi bt u ghi m CTC pha tch cc trn
ng bo ng v ghi gi bt u ghi biu vo thi gian tng ng. Cc
k hiu khc ca cuc chuyn d cng ghi theo v tr ghi v m CTC ghi
lc ban u.
3.5. c v x tr
3.5.1. Ti tuyn x, phng
- Pha tim tng: thng thng khng ko di qu 8 gi. Nu ko di trn 8 gi,
tuyn x cn chuyn tuyn trn nh gi v x tr.
- Pha tch cc: ng m CTC phi bn tri ca ng bo ng (m trn
1cm/gi). Nu ng m CTC chuyn sang bn phi ng bo ng (m
di 1cm/gi) th tuyn x phi chuyn ln tuyn trn.
3.5.2. Ti cc tuyn trn
- Phi tm nguyn nhn kh x tr.
59

BNG KIM DY/HC THEO DI CHUYN D BNG BIU

TT

Cc bc

ngha

Yu cu cn t

CHUN B
1

Dng c:
Thc hin theo
- Dng c khm v theo di mt di chuyn d
cuc chuyn d: ng h, ng tt.
nghe tim thai, gng v khun,
HA k, ng nghe
- Phiu ghi biu chuyn d,
bt, thc

y , ng quy
cch, sp xp hp l
v sn sng s
dng.

Sn ph:
- Sn ph c du hiu chuyn d
thc s, ang c theo di ti
phng ch ;
- Tin lng ng di.

Xc nh c ng
cc du hiu ca
chuyn d thc s;
Sn ph c tin
lng ng di.

NVYT mang trang phc theo quy Thai ph

nh: o, m, khu trang.
tng.

Ch ghi biu
khi c chuyn d
thc th v tin
lng ng
di.

tin Gn gng ng tc
phong.

THC HIN

60

- Cho v gii thch cho sn ph To s tin tng

mc ch cng vic s lm v v yn tm cho
cc bc s thc hin;
sn ph.
- Hi cc thng tin hnh chnh
lm bnh n v ghi vo biu
chuyn d.
-

Tn trng, n cn
Thu thp y v
chnh xc thng tin
sn ph theo yu cu
h s bnh n;
Sn ph bit cc cng
vic tip theo NVYT
s thc hin theo
di chuyn d.

Khm xc nh chc chn sn Gip nhn nh Thn

ph chuyn d thc s.
ng tin trnh xc.
chuyn d theo
biu .

Khm ton trng: mch, nhit , nh gi tnh y thng tin theo

HA, nhp th.
trng ton thn mu ca biu .
ca b m.

S nn ngoi xc nh ngi, S b nh gi C bng kim ring.

th, xung ca ngi thai.
ngi, th.

trng,

chnh

Nghe v m nhp tim thai.

nh gi tnh ng quy trnh theo

trng thai nhi.
bng kim nghe tim
thai bng ng nghe
(hoc bng my nghe
tim thai).

Theo di cn co TC.

nh gi tnh ng quy trnh (bng

trng cn co TC: kim o cn co TC
tn s v cng bng tay).
.

10

Ra tay v i gng v khun.

m bo v Theo
khun khi khm ring.
m o.

11

Khm m o: nh gi tnh trng nh gi tnh

- Nhn nh ng tnh
ca CTC xc nh xa, m trng TC, u i, trng CTC.
CTC.
th v kiu th,
lt ca ngi.

12

nh gi tnh trng i
- Nu i cn: u i, mng i;
- Nu i v: mu sc nc i.

13

nh gi lt ca ngi:
nh gi tnh
Cao lng, chc, cht, lt cao, lt trng hin ti
ca lt, tin
trung bnh, lt thp.
trin ca chuyn
d.

14

Ghi tt c thng tin vo biu theo di hin Ghi y theo mu;

chuyn d, k c gi khm v gi ti v tin lng ng cc k hiu.
th my ca chuyn d.
cuc chuyn d.

15

Lp li cc bc trn ln khm theo di tin Ghi ng hng ct v

sau, cc kt qu thu c u trin v tin thi gian.
c ghi vo biu .
lng
cuc
chuyn d.

16

Nhn nh tnh trng cuc chuyn nh gi cuc Nhn nh ng c

d:
chuyn d theo cc yu t trong
biu .
chuyn d.
- Pha tim tng: CTC m < 3cm;
- Pha tch cc: CTC m 3-10cm.

17

a ra quyt nh x l theo tnh Trnh

trng cuc chuyn d:
chng.

bng

kim

nh gi tnh Nhn nh ng tnh

trng hin ti v trng u i v nc
tnh trng i.
i (nu v).
Nhn nh ng tnh
trng lt, a ra
hng iu tr tip
theo.

bin ng lc, chnh xc.

61

- Pha tim tng: nu ko di trn 8

gi, cn tm nguyn nhn kh
can thip v chuyn tuyn
trn (vi tuyn x);
- Pha tch cc: nu ng m
CTC chuyn sang bn phi
ng bo ng th cn chuyn
tuyn (tuyn x) hoc tm
nguyn nhn x l.
18

62

Thng tin cho sn ph bit tnh

trng ca chuyn d v t vn cho
sn ph hng x tr tip theo;
Cho sn ph.

Gip sn ph
bit tnh trng
ca chuyn d,
tr li cc cu
hi nu c.

Thng bo tnh trng

hin ti ca sn ph;
To c s hi lng
i vi sn ph.

K THUT BM I
MC TIU
1. p dng c cc ch nh, chng ch nh bm i trong thc t lm sng.
2. Thc hin c ng k thut bm i.
3. Nhn thc c tm quan trng ca vic bm i ng quy trnh.
NI DUNG
1. Khi nim
Bm i l mt th thut c lm trong qu trnh chuyn d , khi CTC xa
m c th tip cn c u i, mc ch lm v mng i ch ng nc i thot
ra ngoi.
2. Mc ch
Loi b u i khi khng cn tc dng nong m CTC;
Lm gim p lc bung i;
Rt ngn thi gian chuyn d.
3. Ch nh
* Ch nh bm i ng lc: khi CTC m > 8cm, u i khng cn tc dng, bm
i chun b .
* Ch nh bm i sm trong cc trng hp sau:
- CTC m 3 - 4cm, khi c th tip cn c u i, mng i dy, u i phng
cn tr cuc , CTC tin trin chm;
- Gy ch huy, lm NPLNC, hoc thai th hai trong sinh i;
- Cm mu trong rau tin o: loi bm bn, bm mp;
- Gim p lc bung i trong a i;
- Ngoi ra cn bm i trong mt s bnh l ca ngi m cn bm i rt ngn
chuyn d, nh bnh tim, TSG nng khi CTC m 4cm.
4. Chng ch nh
- Cha chuyn d thc s, cn co cha u n (tr trng hp gy non);
- Sa dy rau trong bc i;
- CTC cha m ht trong ngi mng, ngi mt, ngi vai.
63

5. Chun b
- Thy thuc: o, m, khu trang, tp d;
- Dng c: mt kim di 15 - 20cm u t c nng, hoc mt ngnh km Kocher;
- Sn ph: nm trn bn, t th sn khoa, th u, khng rn.

Hnh 10. Dng c bm i

6. Cc bc tin hnh
- Nghe tim thai trc khi bm i (ghi nhn tn s, cng u hay khng u);
- Ra sch m h bng nc v khun;
- Thy thuc ra tay, eo gng v khun;
- Mt tay a vo m o, khm v kim tra li xem c sa dy rau trong bc i
khng, xc nh ngi thai, m CTC. Ch tin hnh bm i khi khng c sa
dy rau trong bc i;
- Tay kia a kim chc i vo m o theo hng dn ca tay trong m o, kim
bm i nm gia 2 ngn tay hng ti u i v ch n thi im bm i;
- Thi im bm i: nu u i phng th bm i ngoi cn co TC, nu u i
dt th bm i trong cn co TC;
- K thut: y nh kim chc vo mng i nc i chy ra t t theo ngn
tay, quan st mu sc, s lng nc i chy ra. Tay kia rt kim chc i sau
nn trn khp v hng cho ngi thai vo eo trn. Khi khng cn nc i
chy ra x rng mng i, kim tra xem c sa dy rau hay cc chi khng v
ngi thai c thay i g khng;
- Nghe li tim thai ( phng sa dy rau bn ngi khng pht hin c);
64

- Ghi chp h s/biu chuyn d: thi im bm i, s lng, mu sc nc

i, tim thai.
Thay i k thut bm i trong mt s trng hp:
- Nu bm i trong rau tin o th sau khi chc u i, phi x rng mng i
song song vi b bnh rau, trnh x vo bnh rau gy chy mu.
- Nu bm i trong a i cn sn ph nm u dc, mng hi cao. Dng
phng php tia i, ngha l dng kim chc mt l nh, chc ngoi cn co TC,
cho nc i chy t t, khi nc i chy gn ht mi x rng mng i.
Trong trng hp ny, nu nc i chy o ra ngoi, sn ph d b sc v
p lc bng gim t ngt, hn na d gy sa dy rau, sa cc chi hoc c th
tr thnh ngi bt thng.
- i vi ngi ngang khi c ch nh v iu kin ni xoay thai th sau khi
chc u i phi x rng mng i v a ngay tay vo bung TC tm chn
thai nhi lm ni xoay. Cn lu trng hp ny, nc i cng c gi trong
bung TC nhiu cng tt v cn nhiu nc i ni xoay thai nhi cng d, CTC
cng bp cht vo thai nhi.
7. Bin chng sau bm i
- Sa dy rau: nu sau khi bm c bin chng sa dy rau, phi cho sn ph nm
u thp, mng cao, dng 2 ngn tay y dy rau ln, nu khng c phi
phu thut ly thai. Sa dy rau bn ngi kh pht hin, v vy mi trng hp
sau bm i bt buc phi nghe tim thai;
- Nu chy mu sau bm i, hay nc i bt thng (mu ln mu hoc mu
xanh ln phn su) phi tm nguyn nhn x l kp thi;
- Nhim trng i, nhim trng thai nhi: trong trng hp m b nhim khun m
o hoc bm i trn 6 gi m thai cha s;
- Chc vo thai: do kim chc i chm vo phn thai gy chm thng thng
gp trong mng i dy, t i, ngi mng;
- Gy mu t sau rau, nng c th lm rau bong non.
Tuy nhng nguy c ny rt him khi xy ra, nhng cn ht sc cn thn hn
ch cc nguy c trn, bng cch thc hin th thut trong iu kin v trng, chc i
di s hng dn ca siu m trnh chm thng cho thai v sang chn cho m.

65

BNG KIM DY/HC K THUT BM I

TT

4
5

66

Ni dung/cc bc
CHUN B
Dng c: mt kim di 15 20cm u t c nng, hoc
km Kocher, bng cn, gng
tay, sng v khun, ng trn
khay v khun.
Sn ph: c gii thch y
, nm theo t th sn khoa.

ngha

Tiu chun
phi t

To iu kin lm th Dng c c
thut thun li.
chun b y .

To iu kin th Sn ph yn tm,
thut thun li.
nm trn bn ,
theo t th sn
khoa.
NVYT trang phc y : o To s tin tng.
Gn gng, ng
m, khu trang, tp d.
tc phong.
THC HIN
Nghe li tim thai trc khi Xc nh tnh trng Nhn nh ng.
thc hin bm i.
tim thai.
Ra tay, i gng v khun.
m bo v khun.
Theo ng quy
trnh (bng kim
ring).
St trng m o, m h, m bo tnh v Ton b vng m
TSM.
khun.
o, mi nh, mi
ln v TSM c
st khun (theo
ng quy trnh).
Dng tay thun a nh nh gi tnh trng Nhn nh c:
nhng vo m o, khm v trc khi bm i, trnh loi u i, ngi
kim tra xem c sa dy rau bin chng.
thai v nhng yu
trong bc i khng.
t bt thng (nu
c).
Tay kia nh nhng a kim m bo u kim vo
chc i vo di s hng u i, trnh gy tn
dn ca ngn tay trong m thng m o, CTC.
o.

10

Xc nh thi im bm i:
- Nu i phng, chc i ngoi
cn co;
- Nu i dt, ch c cn co
ri chc i.
Thc hin chc i nh nhng
theo hng dn ca ngn tay
trong.

m bo trnh tn Xc nh ng thi
thng thai nhi, trnh im.
bin chng sa dy rau.

m bo trnh tn
thng cho thai nhi.

11

Rt kim chc i, dng ngn Nhn nh tnh trng

tay trong x rng mng i, i, pht hin bin
khm kim tra sau bm i.
chng.

12

Nghe li tim thai sau bm i.

13
14

Cho nc i chy
ra t t, phi hp 2
tay hng ngi thai
chc vo
tiu
khung.
Nhn nh ng
tnh cht i, pht
hin c bin
chng (nu c),
nghe tim thai sau
bm i
Nhn nh c
tim thai.

nh gi s thay i
ca tim thai sau bm
i.
Thu dn dng c.
Kt thc th thut.
ng quy trnh.
Ghi h s theo di/biu Qun l theo di sau Chnh xc, t m,
chuyn d v cn dn sn ph th thut.
chu o.
sau th thut.

67

 THNG NGI CHM

MC TIU
1. Chun b c dng c thc hin thng ngi chm.
2. Thc hin c thng ngi chm ng k thut.
3. Nhn thc c tm quan trng ca vic thng ngi chm.
NI DUNG
1. nh ngha
thng ngi chm kiu chm v l th thut tc ng vo th s thai gip
cuc c an ton theo ng m o, khng cn can thip (tr trng hp ct TSM).
2. Chun b
2.1. Dng c
B dng c : 2 km Kocher, 1 ko ct cung rn;
B dng c ct, khu TSM;
Khn, bng, bng, gc hp, ch khu, kim khu;
Dng c ht nht v hi sc s sinh (my ht, ng nha);
Thng tiu.
2.2. Sn ph
c ng vin, hng dn cch th, cch rn v th gin ngoi cn rn;
Nu c cu bng quang m khng t i c th tin hnh thng tiu;
Ra vng sinh dc ngoi bng nc chn;
St khun rng vng sinh dc ngoi, tri khn v khun.
2.3. T th sn ph
Nm nga trn bn , nng ging ln c t th na nm na ngi, u
cao, hai tay nm vo hai thnh bn , hai i giang rng, mng st mp bn, hai cng
chn gc trn hai cc chng gi chn.
3. Cc bc tin hnh
3.1. Nguyn tc
Ngi phi tn trng nguyn tc v khun trong khi , phi kin nhn
ch i, hng dn sn ph rn khi CTC m ht v c cn co TC, khng c nong
CTC v m o, khng c y bng sn ph.
68

 th lt, xung v xoay khng can thip, ch theo di cn co TC, tim thai,
xa m CTC, lt, khi CTC m ht u lt thp mi cho sn ph rn.
Thi gian rn ti a ngi con so l 60 pht, ngi con d l 30 pht. Nu
qu thi gian ny cn can thip ly thai ra bng Forceps hoc bng gic ht.
Trong thi gian sn ph rn vn phi theo di tim thai thng xuyn, sau mi
cn rn.
3.2. K thut ngi chm kiu chm v
3.2.1.

Thi im

CTC m ht;
i v (cha v th bm i);
Ngi thai lt v thp th m mn lm TSM cng gin, hu mn loe rng;
Hng dn cho sn ph ch rn khi c cm gic mt rn cng vi s xut hin
ca cn co TC.
Nhng lu khi tin hnh :
Thao tc nh nhng, thai, khng ko thai;
Gip cho thai s t t;
Kin nhn ng vin sn ph, khng thc p, gic gi, st rut.
3.2.2.

K thut

u
Gip u ci tt: n nh nhng vo vng chm trong mi cn co TC;
Nu c ch nh th ct TSM v tr 5
gi hoc 7 gi, vo lc TSM gin
cng;
Khi h chm t di khp v: sn ph
ngng rn, mt tay gi TSM, mt tay
y vo vng trn ngc ln trn,
gip u nga dn, mt, mi, ming,
cm s ln lt s ra ngoi;
Khi u s ra ngoi ht dch hoc
dng gc lau ming thai nhi.

Hnh 11. u

69

 vai
Quan st xem u thai c xu hng quay v bn no th gip cho chm quay v
bn (chm tri - ngang hoc chm phi - ngang), kim tra dy rn nu qun c: g
hoc ct (khi cht khng g c).
Hai bn tay m u thai nhi hai bn tai v nh thi dng, ko thai xung theo
trc rn - ct vai trc s trc. Khi b di c Delta t di khp v th mt tay
gi u (c nm gia khe hai ngn ci v tr) tay kia gi TSM, nhc thai ln pha trn
v cho s vai sau. th ny d rch TSM, v vy phi gi TSM tt v cho vai s t t.

Hnh 12. thn, mng v chi

Hnh 13. vai

thn, mng v chi

Khi s xong hai vai, b tay gi TSM thn thai nhi s v khi thn ra ngoi
th bt ly hai bn chn, tim bp 10 n v oxytocin khi chc chn khng cn thai no
trong TC (xem X tr tch cc giai on 3 ca chuyn d).
Gi thai t th ngang, u hi thp (hoc thai nm nghing trn phn bn
c ko ra hoc cho nm sp trn bng m) ri tin hnh cp ct rn. Nu ngi
chnh cn b gi thai th ng tc cp ct rn do ngi ph thc hin.
Chuyn thai ra bn hi sc, giao cho ngi ph chm sc, lm rn, nh gi ch
s Apgar pht th 1 v th 5.
4. K thut kiu chm cng
Cch theo di c bn ging nh ngi chm v ch khc mt s im sau:
- Khi u v ngi chm s kiu chm cng mt thai nga ln pha xng mu
ngi m nn phi gip u ci bng cch dng u ngn tay n vo u thai
t di ln;
- Khi h chm ca thai ra n mp sau m h th cho u thai nga dn ra sau
l cc phn trn, mt, mi, cm;

70

- Khi u s hon ton ch cho u t quay v pha no s gip thai quay

hn sang bn (tri hoc phi ngang);
- Tip tc vai v cc phn khc ca thai nh vi ngi chm kiu chm v.
Ch :
Ngi chm s chm cng thng din bin lu, s kh hn v d gy sang chn
cho m v vy cn ct rng TSM trc khi u thai nhi.
Thai nhi s chm cng cng d b ngt v th cng phi hi sc thai tht tt.
5. Theo di v x tr tai bin
5.1. Theo di
Sau mi cn rn, ngi ph li nghe nhp tim thai, bo li cho ngi
chnh, nhm pht hin suy thai c thi x l thch hp.
Lun quan st bng sn ph pht hin kp thi du hiu da v TC.
H bn nm ngang khi thai s ra ngoi.
Sau khi , ngi chnh phi quan st sn ph kp thi pht hin chy
mu, vt rch v nh gi mc co hi TC chun b x tr tch cc giai on 3 ca
chuyn d.
Ghi li tnh hnh din bin cuc vo h s.
5.2. Cch x tr mt s tai bin sau
Ngay sau khi s thai, rau bong d dang gy bng huyt cn bc rau nhn to v
kim sot TC ngay.
Nu rch m h, m o, TSM (hoc ct ch ng): khu li sau khi s rau v
kim tra bnh rau.
Nu b bng huyt do TC phi tp trung cp cu bng cc bin php lm
ngng chy mu v bi ph lng mu mt.
Nu tr b ngt: phi hi sc s sinh tch cc.

71

BNG KIM DY/HC THNG NGI CHM

TT
1

2
3

4
5

72

Cc bc
CHUN B
Dng c:
- B dng c ;
- B dng c ct khu TSM;
- Dng c ht nht, hi sc s
sinh;
- Thuc: oxytocin;
- Sng v khun: 4 ci, bm tim.
NVYT: o m, tp d, khu trang,
ra tay ngoi khoa.
B m nm t th sn khoa, ng
vin v gii thch nhng vic sp
lm, hng dn cch rn trong cn
co v th u khi khng c cn co.
THC HIN
NVYT i gng v khun.

ngha

Yu cu cn t

Gip th thut - Theo hng dn

thun li, an
quc gia;
ton.
- m bo v
khun.

m bo nguyn
tc v khun.
B m an tm,
hp tc.

V khun, sch v
y .
Hng dn chi tit
c th;
Thi h tr v
tn trng.

m bo v
khun.
St khun TSM, tri sng v khun: m bo v
01 di mng, 01 trn bng sn khun.
ph, 02 sng i.
u
Khi TSM cng phng, quyt nh Trnh rch TSM.
xem c ct TSM khng, nu c th
gy t v ct (xem Bng kim ct
khu TSM).
Dng mt tay gi TSM qua sng v phng rch
khun.
TSM.

Theo ng bng
kim.
y , che kn
vng bng v i.

Th ci: dng cc ngn tay ca tay Gip u

cn li t ln chm gip u ci hn khi s.
thm cho ti khi h chm t vo b
di khp v.

Nhn nh c s
gin n ca TSM
v c ch nh ct
ph hp.
Lu cng tc v
khun khi tip xc
khu vc hu mn
ci Duy tr lc n nh
nhng nhng chc
chn;
Yu cu b m ht
su, rn mnh khi
c cn co.

10

11

12

13

14

15

Th nga: dng bn tay m ly

chm hng ln trn cc phn
trn, mi, mm v cm thai nhi chui
ra, trong khi tay kia vn gi TSM
trnh b rch.
Khi u s hon ton, u quay
t nhin sau h tr tip u
quay v t th ngang, dng gc hay
khn sch lau nht ming v mi
tr.
Kim tra xem c dy rau qun c.

vai
Vai trc: hai tay m u thai nhi
hai bn tai v nh thi dng ko
xung di khi b di c Delta t
di khp v.
Vai sau: NVYT mt tay gi u (c
ca thai nhi nm gia ngn ci v
tr) ko thai nhi ln trn, tay kia gi
TSM gip vai sau s hon ton.
thn, mng v chi
Khi hai vai s, tay TSM
chuyn lng, mng v cm hai
c chn thai nhi gia ba ngn tay,
tay kia gy thai nhi t th
ngang.
t b nm nghing trn bn (bn
s sinh) hay nm sp trn bng m.

Gip s u, Yu cu b m th
trnh rch TSM. ra u, khng rn
na.

Gip u s
hon ton v s
b lm sch
ng th tr.

Thc hin nh
nhng, gip u
thai nhi quay v
kiu th khi xung.

m bo dy Dng mt ngn tay

rau khng cn kim tra.
tr s vai v
mng.
Gip vai trc Ko theo trc rn s.
ct bng lc ca
cnh tay.
Gip vai sau s.

Gip thai
hon ton.

Cho vai sau s t

t;
Gi TSM tt m
bo khng rch.

s Gi tr ng t th,
lu khng ri
tr.

Tip nhn thm m bo gi m tr

mu t bnh rau; s sinh
Tng tnh cm
m con.

73

16

Kp v ct rn.

17

a tr v bn s sinh v thc hin

chm sc s sinh.
X tr tch cc giai on III.

18

19

Kim tra ng sinh dc xem c

tn thng hay khng.

20

V sinh ng sinh dc, ng kh,

thu dn dng c.

21

ng vin sn ph, hng dn cho

con b, hng dn xoa TC v pht
hin chy mu sau .

22

Ghi chp h s, biu chuyn d.

74

Tch tr ra khi Kp 1 cch rn tr

m.
15 - 20cm;
Vut nh dy rn
v pha m, kp th
2 cch kp th nht
2cm, ct dy rn
gia 2 kp.
m bo an ton C
bng
kim
cho tr.
ring.
Ly rau v C
bng
kim
phng chy mu ring.
sau .
Trnh st tn Kim tra ton din
thng.
pht hin c tn
thng nu c.
m bo v Ra b phn sinh
sinh.
dc bng nc
chn, ng kh
sch.
Gip co hi TC, Sn ph cho b
v chm sc tr trong vng 30 pht
s sinh.
sau , trong 2 gi
u xoa TC 15
pht/ln.
Hon chnh h Chnh xc, y ,
s bnh n, gip r rng.
chm sc theo
di sau .

X TR TCH CC GIAI ON III CA CHUYN D

MC TIU
1. X tr c giai on III ca chuyn d theo ng phc .
2. Nhn thc c tm quan trng ca vic x tr tch cc giai on III ca
chuyn d trong vic gim nguy c chy mu trong .
NI DUNG
1. Ch nh
Cho mi trng hp ng di, khi thai va mi s ra ngoi v chc chn
khng cn thai no trong TC.
2. Cch thc tin hnh
2.1. T vn
Gii thch cng vic s tin hnh ly rau sau khi s thai ra ngoi cho sn
ph yn tm v hp tc vi NVYT.
2.2. Thuc v dng c
Dng c: bm tim, khay rau, sng v khun;
Thuc: oxytocin 10 n v, chun b trong bm tim sn trn bn dng c .

Hnh 14. Thuc v dng c x tr tch cc giai on III

2.3. Quy trnh thc hin

Bc 1: nn TC ngay sau khi thai s ra ngoi chc chn trong TC khng cn thai
no na.
75

Bc 2: tim bp 10 n v oxytocin vo 1/3 di mt trc ngoi i cho sn ph.

Bc 3: cp dy rn gn st m h ngi m khi ko dy rn d dng hn.
Bc 4: ko dy rn c kim sot.
Kim tra s co bp TC: mt tay gi cng dy rn ch i TC co li, tay cn li
t trn bng sn ph nh gi TC c cn co.
rau: mt tay ngi t trn bng sn ph, pha trn xng mu, n nh
vo mt trc on di TC, y nh ln pha xng c trnh TC b ko xung di
khi ko dy rn. Tay kia gi kp dy rn, ko dy rn nh nhng v lin tc dc theo
ng , ko nh vy trong vng 2 - 3 pht, nu rau khng s trong giai on ny, dng
li 5 pht ri ko li. Khi bnh rau s ra mng rau bng cch: h thp bnh rau
xung li dng sc nng ca bnh rau ko mng ra. Cng c th dng hai bn tay
bnh rau v xoay trn nh nhiu vng gip mng rau bong ht.
Xoa bp TC: sau khi rau s, xoa bp ngay y TC qua thnh bng n khi TC
co tt.
Hng dn sn ph xoa bp nh y TC 15 pht/ln trong vng 2 gi u
m bo chc chn TC co tt.
Kim tra rau: khi chc chn TC co tt v khng thy chy mu mi tin hnh
kim tra bnh rau, mng rau, dy rn nh thng l (xem quy trnh Kim tra rau).
2.4. Kh khn v cch x tr
- Ko dy rn nhng bnh rau khng bong v khng xung dn trong TC,
khng c ko git, ko mnh, cn ch i mt lt ri tip tc ko. Nu vn
khng kt qu:
Ti tuyn x: nu chy mu cn bc rau nhn to, nu khng chy mu
chuyn tuyn trn;
Tuyn huyn tr ln c th t m o 1 - 4 vin misoprostol (200 - 800mcg)
hoc ngm di li, sau 10 pht nu rau khng bong tin hnh bc rau
nhn to.
- Trng hp dy rn b t trong khi ko: thc hin bc rau nhn to.

76

BNG KIM DY/HC X TR TCH CC GIAI ON 3 CA

CHUYN D
TT
1

2
-

6
-

Cc bc
CHUN B
NVYT trang phc y , ra
tay;
Cn thm mt ngi ph
tim.
Dng c:
Cc dng c ca cuc
thng v kim tra rau: khay
rau, gng tay; bm kim tim
np 10 n v oxytocin.
Gii thch cho b m v ngi
nh v vic sp lm, ng vin
v hng dn h hp tc.
THC HIN
Nn TC ngoi thnh bng ngay
sau khi thai s.

ngha

Yu cu cn t

m bo v Trang phc gn gng

khun cho b m. sch s.

Dng c sn sng
- Dng c y , ng
khi lm th thut. quy cch, sp xp tin
s dng;
- Oxytoxin sn sng.
Gip b m v Gii thch c th, r
ngi nh an rng.
tm, hp tc.

m bo khng
cn thai th 2
trong TC.
Tim bp 1/3 di mt trc Gip rau bong,
ngoi i 10 n v oxytocin.
hn ch chy
mu sau .
Ko dy rn c kim sot:
Gip bong v s
Dng tay thun gi kp dy rn, rau, trnh ln TC.
ch cn co;
t tay kia trn mu, lng bn tay
hng v rn, n nh hng ln
trn v pha mi c;
Tay thun ko chc dy rn theo
hng xung di, duy tr lc
ko, trnh git mnh;
Nu rau khng xung, ngng
ko, ch 1 - 2 pht v lm li khi
c cn co khc.

S c y TC v
kim tra c khng
cn thai khc.
ng quy trnh tim
bp (bng kim ring).
Ko nh nhng trong
cn co TC, phi hp 2
tay: tay trn y TC
v pha mi c, tay
di ko dy rn.

77

8
9

10

11

12

13

14

15

78

Khi nhn thy bnh rau m h,

dng hai tay bnh rau xung
thp, nh nhng quay bnh rau
n khi mng rau xon li v t
t cho rau s hon ton.
t bnh rau vo mt khay
chun b sn.
Xoa y TC qua thnh bng m
bo TC co hi tt.

Trnh st mng bnh rau s nh

rau.
trng lng bnh rau
(khng ko bnh rau).

kim tra rau

v mng.
phng chy Xoa y TC mt ln
mu sau .
v hng dn sn ph
xoa nhng ln tip
theo.

KIM TRA NG
Yu cu ngi ph chiu n nh sng
vo vng y chu.
quan st chnh
xc.
Nh nhng tch mi m h v Quan st tn
quan st m o xem c tn thng.
thng khng.
Kim tra vng y chu xem c An ton cho sn
tn thng khng v x tr ph ph.
hp.

n ri tp trung vo
y chu.

Quan st ht c m
h, thnh m o,
cng .
Pht hin ton b cc
tn thng v x tr
ng k thut vi tng
loi tn thng.
Ra m h bng nc chn, m V sinh v to Nh nhng, sch s.
v lau kh bng khn sch mm. thoi mi cho b
m.
t bng v sinh hay vi mm To thoi mi Sch s.
vo y chu cho b m thoi cho b m.
mi.
Dn d b m v ngi nh Chm sc tinh Theo ng quy nh.
nhng iu cn thit v ghi h s thn, phng
nhng bt thng.

KIM TRA RAU

MC TIU
1. Thc hin c kim tra bnh rau, mng rau, dy rau theo ng th t k thut.
2. Nhn nh ng tnh trng mi rau, mng rau v dy rau.
3. Nhn thc c tm quan trng ca vic kim tra rau.
NI DUNG
1. nh ngha
Kim tra rau l thao tc quan st cc mt mi, mt mng ca bnh rau, cc mng
rau, dy rn c bnh thng khng v c st rau, st mng khng.
2. Chun b
Mt khay to, phng hoc mt chu ng rau khi rau ra.
Gng tay, bng, gc cn cho vic lau thm mu khi kim tra.
3. Cc bc tin hnh
3.1. Kim tra mng rau
Quan st mng rau v nh gi xem hay thiu.
Quan st v tr l rch mng i.
Vi trng hp sinh i cn bc tch phn mng nh gi 1 hay 2 bnh rau.
Quan st v tr bm ca dy rn: bm trung tm, bm cnh hay bm mng.
Quan st cc mch mu t chn dy rn i ra n tn mp bnh rau pht hin
bnh rau ph.

79

Hnh 15. Kim tra mng rau v dy rau

3.2. Kim tra bnh rau

Lt bnh rau l mt mi, lau sch mu cc sau ln lt kim tra:
nh gi cht lng bnh rau: c cc nhi mu, cc lng ng calci, tnh
trng rau c b x ha hay khng.
Quan st k cc mi rau t trung tm ra xung quanh xem c b khuyt khng?

Hnh 16. Kim tra mi rau

3.3. Kim tra dy rn

Tm xem c b tht nt, xon vn, mu sc, kch thc
Quan st mt ct ca dy rn, kim tra cc mch mu rn.
o di dy rn, o hai pha (pha bm vo bnh rau v pha bm vo rn s sinh).
80

Kt thc phn kim tra, thng bo kt qu cho sn ph bit v gii thch nhng
iu cn thit nu c nhng bt thng cn phi x tr tip.
Gip sn ph ng khn v sinh v mc vy, o.
4. Theo di v x tr tai bin
4.1. Theo di
Ngay khi kim tra rau, phi m mch v o HA, ghi h s.
Trc khi chuyn sn ph v bung hu sn cng phi theo di v ghi li trong
h s tnh trng mch, HA, mc chy mu, co hi TC v ton trng.
4.2. X tr
4.2.1. Trng hp sau khi rau ra b bng huyt
Kim sot TC ri cho thuc co hi TC, khng sinh v hi sc (nu cn).
4.2.2. Trng hp st rau hoc st nhiu mng rau (trn 1/4 mng b st)
Nu khng bng huyt: ti tuyn x/phng: chuyn sn ph ln tuyn trn. Ti
tuyn trn: kim sot TC ly rau v mng b st ri tim thuc co hi TC v khng sinh.
Nu c bng huyt: tin hnh hi sc, cm mu c hc, kim sot TC, tim thuc
co TC v dng khng sinh d phng nhim khun.

81

BNG KIM DY/HC KIM TRA BNH RAU

Cc bc

TT

ngha

Yu cu cn t

CHUN B
1

NVYT va thc hin xong x tr

tch cc giai on III.

Dng c

Dng c sn sng
Mt khay to, phng hoc mt khi lm th thut.
chu ng rau khi rau ra;

Dng c y .

Gng tay, bng, gc cn cho vic

lau thm mu khi kim tra.
THC HIN

82

Kim tra mng rau: dng kp kim

cp rn nng bnh rau ln cho mng rau
mng rau r xung nh gi.
dng.

tra Quan st c ton b

d mng rau v l mng
rau.

Kim tra l mng rau: trn u Xc nh

hay nham nh.
mng rau
khng.

o khong cch t l rch mng Chn on hi o chnh xc (cm).

rau n mp gn nht ca bnh cu rau tin o.
rau.

Kim tra mch mu.

Xc nh c bnh Nhn nh ng:

rau ph hay ng i ca mch
khng.
mu bnh rau.

Mu sc mng rau.

Xc nh bnh l Nhn nh ng.

km theo.

Kim tra bnh rau: t bnh rau Gip xc nh Quan st c mt

ln khay, gt ht mu cc, thm bnh l bnh rau, mi ca bnh rau.
kh mt bnh rau.
rau hay thiu.

Kim tra mi rau.

st Nhn nh ng.
hay

Xc nh c st Nhn nh ng mt
mi hay khng.
mi: bnh thng,
khuyt, mt nhn
bng.

10

Cn bnh rau.

Xc nh bnh l Nhn nh ng (g).

bnh rau.

11

Kim tra dy rau.

Xc nh chiu Nhn nh ng (cm).

di dy rau v
bnh l dy rau.

12

X l m bnh phm v thu dn Trnh ly nhim ng quy trnh x l

dng c.
v v sinh mi cht thi v m bnh
trng.
phm.

13

Dn d b m v ngi nh Chm sc tinh Theo ng quy nh.

nhng iu cn thit v ghi h thn, phng
s.
nhng bt thng.

83

CT V KHU TNG SINH MN

MC TIU
1. p dng c ch nh ct TSM trn lm sng.
2. Thc hin ng k thut khu v chm sc TSM.
3. Nhn thc c tm quan trng ca vic ct khu TSM ng quy trnh.
NI DUNG
Trong khi , m h v TSM c th b rch, nu rch rng thng tn c th lan
ti hu mn. phng rch TSM phc tp ngi ta ch trng ct TSM trong
trng hp e do b rch.
1. Ch nh ct tng sinh mn
1.1. Ch nh v pha m
- TSM, m h hp, ngn;
- m h v TSM b ph n do chuyn d ko di v nhim khun;
- TSM c so c xu, x trai.
1.2. Ch nh do thai
- Thai to;
- Thai non thng: bo v u thai trnh sang chn;
- Ngi thai: ngi mt, ngi mng, ngi chm s kiu chm - cng;
- Thai suy giai on s thai.
1.3. Ct tng sinh mn khi lm th thut: Forceps, gic ht, ni xoay thai.
2. Chun b
2.1. Phng tin
B ct, khu TSM: mt ko thng u t, phu tch, km mang kim, bng, cn,
panh st trng.
Thuc gy t, phng tin st khun.

84

Hnh 17. Dng c ct khu tng sinh mn

2.2. Sn ph: t vn, ng vin sn ph.

2.3. Thy thuc: mc o m, khu trang, ra tay i gng tay v khun.
3. K thut ct tng sinh mn
- Thi im ct: ct khi m h, TSM phng cng gin ti a, ct trong cn co
TC sn ph ang rn, nh vy s au v xc nh c di ca ng ct.
- Tr au bng gy t ti ch: novocain 1 - 2% t 5 - 10ml.
- V tr ct: thng thng v tr ct l v tr 5 gi hoc 7 gi. Ct chch xung
di v ra ngoi theo mt gc 450 so vi ng trc m h. di vt ct t
3 - 5cm tu theo mc cn thit. Ct bn phi hay bn tri tu theo tay
thun ca th thut vin. Thng ct mt bn l , khng nn ct rng qu v
c th s vo c nng hu mn, nu cn ct rng nh trong kiu s chm cng th c th phi ct c hai bn TSM.
Ct nh th no?: ct bng ko
thng, sc, mt u t. Ngi ct
dng ngn tay tr v gia cho vo
m o nng vng nh ct ln
lun ko vo cho cng v ng thi
bo v ngi thai, tay kia ct mt
nht dt khot v gn trong cn rn.
Sau khi ct TSM tin hnh
(Xem bi thng).

Hnh 18. V tr ct khu tng sinh mn

85

4. K thut khu v chm sc sau

4.1. K thut khu tng sinh mn
Thng khu sau khi rau s.
4.1.1.

Chun b

- Ra sch vng m h v TSM.

- St khun TSM v tri khn v khun.
- Ngi khu ra tay, mc o, i gng tay v khun.
- Gy t ti ch bng novocain 1 - 2%.
4.1.2.

Cch khu

t mt bc to vo m o trn ch ct cho mu r t TC ra khng lm cn tr

n th thut. Ngi ph dng van m rng m o bc l r vng khu. Vt ct gm
3 lp t chc l: thnh m o, c TSM v da. V vy khu TSM gm 3 th:
- Th khu m o: khu t trong ra ngoi, khu mi ri bng ch catgut s 0
hay 1. Mi khu ly tt c b dy ca thnh m o n tn y vt thng,
nu vt thng su c th khu 2 lp. Hai mp vt khu phi khp nhau v khi
khu n m h phi ly gc mng trinh lm im chun phn bit gia m
o v m h;
- Th khu c: khu c bng nhng mi ch catgut ri s 0 hay s 1, cn thn
trnh li nhng khong trng gia c v da, v vy nn khu gn ti da;
- Th khu da: khu mi ri bng ch line hoc bng catgut chm tiu lun trong
da (Vicryl 2.0).
Sau khi khu xong, rt bc chn trong m o, st trng m h, TSM lau kh v
ng kh sch.
Mt s ch khu TSM:
- ng bnh din gii phu;
- Khng ng hm;
- Buc ch va khong cch v cht.
4.2 . Chm sc tng sinh mn
Vic chm sc TSM sau phi ht sc chu o. Nn gi cho vt khu lun c
sch v kh gip TSM lin tt. Phi ng kh sch, thay kh 3 - 4 ln trong ngy bng
nc chn, lau sch v thm kh vng m h TSM nht l sau mi ln i tiu tin. Ti

86

vt khu khng nn dng cc loi thuc nc hay thuc m. Kim tra vt khu hng
ngy nu kh lin tt th ct ch vo ngy th 5 (trong trng hp khu ch line).
5. Tai bin v cch x tr tai bin
Chy mu do c khong trng gia cc lp khu: khu li cho cc lp lin v p
vo nhau.
Nhim khun: ct ch TSM cch qung, ra sch, khng sinh ti ch v ton thn.
Nu khng lin do nhim khun cn phi ra sch vt thng dng khng sinh
ti ch hoc ton thn. Ch khu li khi vt thng ht tnh trng nhim khun v
ln t chc ht.

87

BNG KIM DY/HC K THUT CT - KHU TNG SINH MN

Cc bc

TT

ngha

Yu cu cn t

CHUN B
Dng c:

1
-

Gip th thut
- Theo hng dn quc
thun li, an gia;
B dng c ct khu TSM;
- m bo v khun.
Sng v khun, gc c u, bng ton.
cu;

Thuc t novocain, bm tim;

Gng v khun.

NVYT: mang trang phc theo m bo nguyn V khun, sch v y

quy nh (o, m, khu trang), tc v khun.
.
mang tp d, ra tay ngoi khoa.

B m nm t th sn khoa, B m an tm, Hng dn chi tit c

ng vin v gii thch nhng hp tc.
th;
vic sp lm h yn tm.
Thi h tr v tn
trng.
THC HIN
Ct TSM

Sn ph nm trn bn , ang
rn c ch nh ct TSM.

St khun TSM: t trn xung m bo nguyn ng quy trnh.

di, t trong ra ngoi.
tc v khun.

Gy t ti ch (gy t di da):
- V tr 5 gi hoc 7 gi;
- Lun kim tim vo tn cng,
ni vt ct s ti;
- Rt bm tim xem c mu
khng?
- Va tim thuc t va rt dn
kim cho n v tr ban u.

88

Tham kho Bng

kim thng.

Gim au cho Gy t ng v tr,

sn ph, an ton. thi im gia 2 cn
rn;
Da vng v tr ct
phng ln, sn ph
khng c cm gic
au khi ct.

Chn thi im ct TSM: khi Phng rch v Sau khi ct thai s

TSM cng phng, gin mng.
xc nh di ngay.
va .

Ngoi cn rn: NVYT a 2 Trnh tn thng Ko gia 2 ngn

ngn tr v gia ca bn tay cho thai nhi v tay v khng chm
khng cm ko vo m o vng ln cn.
ngi thai.
gia u thai nhi v thnh bn
m o. t mt nhnh ko
thng u t vo gia 2 ngn
tay; ch cn co.

Ch lc sn ph rn - ct dt
khot vi ng chch v tr 5
gi hoc 7 gi di khong 3 5cm.

Ni rng TSM, ng ct gn, khng

khng tn thng rch thm.
cc t chc xung
quanh.

10*

Thc hin ngi chm

Ly thai an ton.

11*

Thc hin x tr tch cc giai rau v kim Theo bng kim.

on III, rau v kim tra tra ht tn thng
ng sinh dc.
ng sinh dc.

Theo bng kim.

Khu TSM
12

St khun xung quanh vng

TSM ct, tri sng v khun
di mng sn ph, nh gi tn
thng, gy t ti ch mt ln
na.

13

Mang gng v khun.

14

Khu m o:

Khu phc hi Khng chy mu,

khng ng hm,
t qu bng cu vo m o thnh m o.
hai mp mng trinh
trn vt ct ngn mu t
khp nhau.
bung TC;

Khu ch t tiu mi ri hoc

khu vt: mi khu u tin
pha trn gc vt ct;

Khu t trong ra ngoi, ti mp

ngoi gc mng trinh khu st
vi nhau, sau buc ch (i
vi khu vt).

15

m bo v ng quy trnh.
khun, nh gi
y

tn
thng,
gim
au.

Khu c:
Khu bng ch t tiu mi ri

Phc hi vt ct.

ng bnh din gii

phu.
89

hoc khu vt t nh ca vt ct
xung di: cc mi khu cch
nhau 1cm. m bo kim xung
su khng khong trng
di vt ct.
16

Khu da:

Phc hi vt ct.

Mi ri (ch line) hoc khu lun

trong da (ch vicryl) khp 2 mp
da khng chng mp.

Hai mp da chng kht

nhau.

17

Kim tra li ton b vt khu, m bo khng Khng st tn

tho bng cu.
c mu t.
thng v bng cu.

18

Tho gng, thu dn dng c.

19

Hng dn sn ph/gia nh m bo kt qu Sn ph v gia nh

cch chm sc vt khu TSM.
ca th thut.
hiu y , r rng
v bit cch t chm
sc, pht hin sm
nhng bt thng
x tr.

20

Ghi chp h s, y lnh theo di, Hon thnh th R rng, y , chnh

iu tr.
tc h s bnh xc.
n.

90

Kt thc
thut.

th ng theo quy trnh

x l dng c.

TIM OXYTOCIN VO C T CUNG

V TRUYN NH GIT TNH MCH
MC TIU
1. Thc hin ng k thut tim oxytocin vo c TC v truyn oxytocin nh git
tnh mch.
2. Nhn thc c tm quan trng ca vic tim oxytocin v truyn oxytocin nh
git tnh mch.
NI DUNG
Oxytocin l mt hormon chit xut ca thu sau tuyn yn, c tc dng tng co
bp TC. Oxytocin c th dng bng cch tim bp, tim tnh mch hay tim vo c TC
ty thuc iu kin v ch nh.
1. Tim oxytocin vo c t cung
Ngi ta thng tim oxytocin vo c TC trong nhng trng hp TC co hi
khng tt sau ng di hoc trong lc m ly thai.
1.1. Tim oxytocin vo c t cung trong trng hp sau ng di
Khi tim oxytocin vo c TC phi m bo trong bung TC rng (khng cn rau
v mng rau), v th thng tim oxytocin sau khi kim sot TC, trong lc bn tay
ca ngi kim sot TC cn trong bung TC. Cc bc tin hnh tun t nh sau:
- Thng tiu trc khi tim khi tim vo bng quang;
- St khun vng thnh bng trc khi tim;
- Dng kim tim khng qu to trnh chy mu, khng qu nh d b tc;
- Oxytocin c th dng 5 - 10 n v.
Cch tim: sau khi kim sot TC, dng bn tay ang trong bung TC y TC
v pha trc st thnh bng trc. Chc kim tim vo mt trc vng y TC, khng
chc kim qu su thuc s vo bung TC khng c tc dng lm TC co bp. Sau khi
bm ht thuc vo c TC mi rt tay trong bung TC ra.
1.2. Tim oxytocin vo c t cung trong lc m ly thai
Trong khi m ly thai, sau khi ly thai ra khi bung TC, c th tim 5 n v
oxytocin vo c TC gip TC co tt c th bc rau d dng. Nu TC co hi khng tt,
sau khi tim c th dng tay xoa bp thn TC TC co rt li. Khi tim oxytocin nn
tim vo lp c y TC, khng nn chc kim su qu thuc s vo bung TC, cng
91

khng nn tim nng qu thuc s lm phng phc mc TC khng c tc dng lm

cho TC co bp.
2. Truyn nh git oxytocin vo tnh mch
K thut truyn oxytocin nh git tnh mch trong nhng trng hp ch huy
gy cn co hoc lm cho cn co TC tin trin bnh thng. S d phi truyn nh
git tnh mch l c th ch ng iu chnh cn co, gi cho cn co TC mc
sinh l, trnh cc trng hp cn co qu mnh hoc qu yu, nh vy l dng oxytocin
ch huy cuc .
K thut pha: 5 n v oxytocin vo 500ml huyt thanh ngt ng trng 5% v
truyn vo tnh mch, nh vy mi git huyt thanh s c 1/200 n v oxytocin.
Trong qu trnh truyn oxytocin cn phi theo di st v cn co TC, tim thai, s tin
trin ca chuyn d phng cc bin chng ca truyn oxytocin nh: suy thai, cn
co TC cng tnh, v TC. Thi gian truyn oxytocin cng khng nn ko di qu 5 gi
trnh bin chng TC sau .

92

BC RAU NHN TO - KIM SOT T CUNG

MC TIU
1. p dng ch nh ng bc rau nhn to v kim sot TC trn lm sng.
2. Kin tp c t nht 3 trng hp kim sot TC.
3. Nhn thc c tm quan trng ca vic bc rau nhn to v kim sot TC ng
quy trnh k thut.
NI DUNG
1. Bc rau nhn to
Bc rau nhn to l mt th thut cho tay vo bung TC bc v ly rau sau khi
thai s.
1.1. Ch nh
- X tr tch cc giai on III tht bi khng ly c rau sau 10 pht;
- Chy mu sau khi thai s (khi rau vn cn trong bung TC);
- Nhng trng hp cn kim tra s vn ton ca bung TC sau khi s thai,
thng l bc rau nhn to ngay ng thi kim sot bung TC. V d:
nghi ng v TC sau khi lm th thut ng di kh khn nh Forceps, ni
xoay thai, ct thai, TC c so m c
1.2. K thut
1.2.1. Chun b
- Cho thuc gim au: Pethidin 0,1g hay Seduxen 10mg tim bp
- Thng tiu, st khun TSM v tri sng v khun;
- Th thut vin ra tay, mc o, i gng tay v khun.

93
Hnh 19. K thut bc rau nhn to, kim sot t cung

1.2.2.

Cch lm

Phi phi hp hai tay:

- Mt tay t trn thnh bng c nh y TC;
- Tay kia cho vo m o v ln theo dy rn, a tay vo bung TC v tm n
vng rau bm. Bc bnh rau bng cch dng b trc ca bn tay lch gia
bnh rau v thnh TC. Bc t ra bnh rau n trung tm ln tn b trn bnh
rau trnh st;
- Khi rau bong ht th tay trong TC y bnh rau ra ngoi, khng rt tay ra, nu
cn tay ngoi ko vo dy rn ly bnh rau ra khi bung TC;
- Trong khi lm th thut nu TC co cht khng cho tay vo bung TC c th
phi ch mt cht ri nong dn bng tay, ng thi dng thuc gim co bp
TC. Nu rau bm cht khng bc c trong trng hp rau ci rng lc
khng nn c bc v s lm tn thng c TC v chy mu nhiu. Trng hp
ny phi m ct TC.
2. Kim sot t cung
Kim sot TC l mt th thut tin hnh sau khi rau s kim tra xem c st
rau hoc st mng khng v kim tra s ton vn ca TC.
2.1. Ch nh
- Chy mu sau s rau;
- Kim tra rau thy thiu mi rau hoc st trn 1/4 s mng rau;
- Kim tra s ton vn ca TC sau cc th thut kh khn nh: Forceps, ni
xoay thai, ct thai hoc trn nhng TC c so m c.
2.2. K thut
- Chun b nh trong bc rau nhn to;
- Cch lm: lm th thut phi phi hp hai tay. Mt tay t ln thnh bng
c nh y TC, tay kia cho vo m o, qua CTC vo bung TC ti tn y
TC, ri kim tra ln lt y TC, mt trc, mt sau, hai b v hai sng TC
bng u cc ngn tay. Nu thy cc mng rau v cc mi rau th vt nh
nhng, ng thi kim tra xong hn mi rt tay ra, trnh a tay ra vo nhiu
ln v d gy nhim khun v sc do au.
Sau khi kim sot TC c th tim 5 n v oxytocin vo c TC qua thnh bng
nu TC co hi khng tt.
* Sau bc rau nhn to hoc kim sot TC, BN cn tim hoc cho ung khng
sinh trong 5 ngy phng nhim khun.
94

NGHIM PHP LT NGI CHM

MC TIU
1. p dng c ch nh lm nghim php lt ngi chm (NPLNC) trn lm sng.
2. Thc hin c cc bc lm NPLNC.
3. Nhn thc c tm quan trng ca nghim php lt ngi chm.

NI DUNG
1. Khi nim
NPLNC l mt th nghim sn khoa nhm th thch xem ngi chm c lt qua
c eo trn hay khng.
NPLNC nu c lm ng ch nh, k thut v c theo di cn thn th khng
c bin chng g nguy him. Ngc li, c th dn n bin chng nghim trng.
2. Ch nh
NPLNC c ch nh trong nhng trng hp ngi chm c nghi ng bt cn
xng gia thai nhi v khung chu.
2.1. Khung chu gii hn nhng c lng trng lng thai trung bnh
Ch nh NPLNC, vi thai c t 2800g - 3200g. ng knh nh - hu v trong
khong 8,5 - 10,5cm, khng hp eo gia hoc eo di.
2.2. Khung chu bnh thng thai to
Khung chu bnh thng c lng trng lng thai 3500g.
3. Chng ch nh
NPLNC khng c lm khi c yu t nguy c gy nguy him cho m v con.
- Da v TC;
- Tim thai suy;
- Rau tin o;
- BN ang c bnh nng, e da tnh mng;
- Thai gi thng, km pht trin, suy thai mn v cc bnh l khc.
4. iu kin lm nghim php lt ngi chm
4.1. Ni c iu kin phu thut: phu thut kp thi khi cn thit.
95

4.2. chuyn d thc s: tt nht l lm NPLNC khi:

- Con d, CTC m 3cm;
- Con so khi CTC m 4cm.
4.3. i phi cn hoc mi v
4.4. Phi c theo di cn thn
- C bc s, n h sinh chuyn khoa, c o to v c kinh nghim.
- C iu kin phng tin theo di bng monitoring.
5. Cch lm nghim php lt ngi chm
5.1. Khm li kim tra xem ch nh ng cha: tnh trng ngi m nh khung
chu, m CTC, tnh trng thai nhi, c lng trng lng v tim thai. H s bnh
n y cc xt nghim v thm d cn thit. Con ngi v trang thit b lm
NPLNC, kp phu thut khi cn, c chng ch nh khng?
5.2. Bm i
Theo ng k thut bm i: cho nc i ra t t, x rng, nh gi tnh trng nc
i, tnh trng ngi v cc phn ca thai - phng b sa dy rau. Kim tra li tim thai.
Nu bm i c nc i xanh chng t thai suy, ngng nghim php lt ch
nh m ly thai.
Nu nc i trong theo di tip.
5.3. Theo di
- Theo di cn co TC v tim thai bng monitorning hoc trn lm sng (o cn
co TC, nghe tim thai):
Sau 20 pht bm i, nu cn co TC tng dn u ph hp vi cc giai
on chuyn d, nhp tim thai trong gii hn bnh thng th theo di cho
ng di. Nu cn co TC b ri lon th cn iu chnh, nu khng
kt qu ngng nghim php ch nh m ly thai. Nu cn co TC yu,
truyn oxytocin vi liu lng hp l, tng dn ph thuc vo s p ng
ca TC.
Theo di tnh trng tim thai nu tim thai bnh thng tip tc theo di
nghim php, nu tim thai suy cn hi sc, nu hi sc khng kt qu th
ch nh m ly thai.
- Theo di m ca CTC v lt ca ngi thai:
m CTC tin trin tt, lt ca ngi din ra thun li v tim thai n
nh, tip tc theo di.

96

Thm m o 30 pht/ln nu CTC tin trin tt, lt ca ngi din ra

thun li th theo di ng di. Nu CTC tin trin chm tm nguyn
nhn: do cn co TC, ngi thai, tnh trng CTC, nu khng gii quyt c
th ch nh m ly thai.
5.4. Thi gian lm nghim php: trung bnh 3 - 4 ting, ti a 6 - 8 ting trnh
nguy c nhim khun.
5.5. Tho lun rt kinh nghim: tm ra nhng iu lm tt v cha tt rt kinh
nghim cho nhng trng hp sau c tt hn.
TNH HUNG 5
Sn ph L Th Minh, 30 tui, chuyn d ln 2 gi th 7, tin s ln trc
thai nng 3200 gram. Thm khm thy:
- Ton trng bnh thng, cao 152cm, khung chu bnh thng;
- Cao TC 34cm, vng bng 98cm, trng lng thai c lng khong 3800g;
- CTC mm mng m 3cm, i cn, u i phng;
- Ngi chm cao lng.
L bc s khoa ph sn tuyn huyn, anh/ch cn thm khm lm sng v ra ch nh
xt nghim b sung g? V sao?
........................................
Sau khi khm v lm xt nghim thy: nghe tim thai 145 ln/pht u, r; siu m thai
c khong 3900 gram, rau bm y, i bnh thng, tim thai 150 ln/pht. Cc xt
nghim c bn trong ch s bnh thng. Bn hy a ra chn on v hng x tr
cho ch Minh? V sao?
...........................................
Bn hy ra y lnh iu tr v theo di cho trng hp ca ch Minh?
.........................................
Sau bm i 30 pht, khm cn co TC tn s 1 - 2, tim thai 150 ln/pht, CTC m 3cm,
ngi chc. Bn s lm g? V sao?
.............................................
Sau 2 gi truyn oxytocin khm thy:
- Ch Minh au bng nhiu hn, mt mi, lo lng. Mch 73 ln/pht, HA
120/75mmHg, khng st;
- Cn co TC tn s 3, tim thai 155 ln/pht. CTC mm mng m 5cm, ngi
chm u chc c bu thanh huyt. Bn lm g? V sao?

97

Chng 3

CHM SC SAU SINH

CHM SC TR S SINH
MC TIU
1. Chun b c cc phng tin chm sc tr s sinh sau .
2. Thc hin c cc thao tc chm sc tr s sinh.
3. Nhn thc c tm quan trng ca vic chm sc tr s sinh.
NI DUNG
1. i cng
Chm sc tr s sinh ngay sau rt quan trng gip cho tr thch nghi vi iu
kin sng sau khi tun hon rau thai b chm dt.
Tr s sinh kho mnh khi ra phi c nhng tiu chun sau:
- Tui thai t 37 n ht 41 tun;
- Cn nng khi trn 2500 gram;
- Khc to, da hng, th u, nhp th 40 - 60 ln/pht;
- Apgar t 8 im tr ln pht th nht, 9 - 10 im pht th 5;
- B kho, khng nn, i tin phn su;
- Khng c d tt bm sinh.
2. Chun b dng c lm rn
- Bn lm rn s sinh: m, sng, my ht m di. Bn lm rn c nh sng
v m;
- Phng m, c l si vo ma rt;
- Dng c lm rn.
Hp ct rn bao gm:
Mt ko thng ct rn;

98

Mt "gi rn": 3 ming gc, 3 ming bng con st khun, 1 si ch lin

to di 20cm buc rn hoc kp rn nha (nu c).
Hai ming gc lau m di tr s sinh.
- Cn iode 5% st khun dy rn trc khi ct;
- Cn, thc o tr s sinh;
- Thuc nh mt, vitamin K.
3. Chm sc tr s sinh ngay sau
- Lm thng ng h hp ca tr
t tr s sinh ln khn v khun, di c lt m;
Ht m di ming, hu hng, mi tr s sinh.
- Lau kh, mc o, i m, gi m cho tr;
- Lm rn.
Ra sch hai tay, eo gng v khun v lm rn;
M gi rn, dng ming bng thm cn iode 1% st khun t chn rn n
kp rn. St khun cm kp Kocher nng cao dy rn trnh rt cn iode
xung da bng tr s sinh v d gy tn thng da bng tr. Nn dng
ming gc sch che xung quanh chn rn phng cn iode rt xung;
Buc rn: dng si ch trong gi rn ngm vo cn iode buc rn. V
tr buc cch chn rn khong 2 - 3cm. Nt buc phi cht nu khng s
d b chy mu, nn buc hnh ch N hoc dng kp rn kp cch chn
rn khong 2 - 3cm, bm cht kp;
Ct b dy rn cn li trn nt buc 0,5cm. Sau khi ct dng 1 ming
gc nh kim tra xem c chy mu khng.
St khun cn iode 5% vo mm ct v dy;
Dng gc bng kn mm rn st khun, ph ming gc khc ln ngoi
rn v bng li. Ch : khng lng (d tt), khng cht qu gy kh th
cho s sinh v cn tr tun hon vng bng.
Tt c cc cng vic trn u phi tin hnh trong iu kin v khun trnh
nhim trng rn, un vn rn s sinh hoc chy mu rn lm nh hng n sc kho
s sinh.
- nh gi tnh trng ca tr;
- Cn, o tr s sinh;
99

- Ra mt bng nc mui sinh l, nh thuc mt;

- Tim vitamin K;
- Quan st pht hin cc d tt bm sinh thng thng;
- Cho tr nm cng m v hng dn b m cho tr b cng sm cng tt.

Hnh 20. Chm sc tr s sinh

100

BNG KIM DY/HC CHM SC TR S SINH NGAY SAU

TT

Ni dung/cc bc

ngha

Tiu chun
phi t

Tr s sinh sau khi s ra ngoi, ct rn v c chuyn n bn chm sc.

1

Khu vc chm sc s sinh m bo An ton cho tr.

sch, m, sng, ring bit.

Chun b thuc v dng c: khn lau Tin hnh k y .

tr, kp rn, bng rn cn iode 3%, t thut thun li.
lt, bm kim tim 1ml, vitamin K1.

Ra tay v i gng.

m bo
khun.

Lau kh v kch thch tr

Lm sch tr,
trnh mt nhit,
kch thch tr
th.

- Lau t u n chn;
- B sng u tin, thay sng th 2;

C bn chm sc
ring, nhit
29 - 300C.

v ng quy trnh
(bng
kim
ring).
Nh nhng, lau
ht dch trn da
tr, khng cn ly
ht cht gy.

- Lau tr, kch thch dc theo ct

sng, bn chn.
5

nh gi th v mu sc da ca tr Xc nh xem Nhn nh ng.

trong khi lau kh cho tr. nh gi tr c cn hi
ch s APGAR.
sc hay khng.

Gi m cho tr:

Thay gng v khun.

Trnh mt nhit. Tr c kn tr
phn mt v
- i m;
bng.
- Che ph phn ngc v chn trong
khi lm rn.
m bo
khun.

v ng quy trnh
(bng
kim
ring).

101

Kp v ct rn (lm rn);
- Lt gc di chn rn;
- St khun rn;

Ngt mch dy Nh nhng, v

rn.
khun v khng
chy mu.

- Kp rn cch chn rn 2cm, ct

dy rn;
- St khun mt ct ca dy rn;
- Bng rn.
9

Mc o qun t.

10

Chm sc mt: nh mt bng dung Phng

nhim ng thuc, mi
dch Argyron 1%.
khun mt s mt 1 git.
sinh.

11

Tim vitamin K1;

Tim 1/3 ngoi mt trc i.

Gi m cho tr.

Phng
mu.

Khng qun qu
cht, kn, m.

chy ng thuc,
liu v tim ng
v tr.

12

Cn, o tr s sinh.

13

Tho gng, ra tay, x l cc dng c Kt thc

sau th thut.
thut.

14

Gip m cho tr b trong vng 30 Gip TC co hi Tr b ng cch,

pht u sau khi .
tt, gi m v trong 30 pht u
dinh dng cho sau .
tr, kch thch
xung sa sm.

102

Nhn nh tnh Xc nh ng
trng tr.
cc ch s.
th ng quy trnh
(bng
kim
ring).

HI SC TR S SINH
MC TIU
1. Thc hin c cc thao tc hi sc tr s sinh trn m hnh.
2. Nhn thc c tm quan trng ca hi sc tr s sinh.
NI DUNG
1. Chun b
- Cc phng tin, dng c cn cho hi sc s sinh: my ht, bp bng tr s
sinh, bm kim tim, thuc: adrenalin, calciclorid;
- Thy thuc: cn 2 - 3 ngi ty mc ngt, mc o m khu trang gng tay;
- Phng hi sc c nhit 32 - 350C hoc c n ta nhit;
- Gii thch cho sn ph bit tnh trng ca a b v ng vin h.
2. iu kin
- Phi c cn b c trang b kin thc v hi sc s sinh;
- C bn hi sc;
- C ng h treo tng hoc bn.
3. Thc hnh
3.1. Hi sc ngay lp tc
- Lau kh v kch thch: dng khn kh v m lau sch dch v mu t u n
chn b, phi hp lau kh l kch thch vng c, nch v dc sng lng ca b;
- Thay khn, b trong mt khn kh khc hn ch mt nhit, phi t tr
di n ta nhit;
- tr hi n c bng mt khn n di vai hoc nghing u;
- Nu nc i c phn su phi ht sch hu hng trc khi kch thch.
3.2. nh gi: nh gi tr bng bng ch s APGAR, ch yu bng mu da v nhp th.
Mc 1: khi tr c da km hng (xanh tm), th bnh thng.
Mc 2: khi tr c da xanh bc, khng th hoc th yu.
- Nu tr mc 1 ch cn gi m cho tr, tip tc kch thch da vng lng, chn
gip tr th tt;
103

- Nu tr mc 2 phi thc hin cc bc sau:

Ht sch dch trong ming, mi;
H tr h hp bng bp bng qua mt n hoc t ni kh qun p lc
25 - 30 cmH20, tn s 40 ln/pht, th tch 60 ml/ln;
Theo di xem nu lng ngc c di ng, da tr c hng ln khng;
Nu APGAR

3 im.

Thng kh qua ni kh qun;

Bp tim ngoi lng ngc 100 - 120 ln/pht;
Bm adrenalin qua ni kh qun;
Chng toan bng bicarbonat 4,2% t 3 - 5 ml/kg tim tnh mch rn.
- Sau hi sc nn chuyn tuyn v tr s c nguy c vim phi, co git;
- nh gi tr vo cc pht: 1 - 5 - 10;
- Ghi chp y cc bc thc hin hi sc chuyn i:
iu kin khi sinh;
Nhng vic lm trong khi hi sc;
Thi gian hi sc;
Cc thuc dng;
Ch theo di chm sc tr sau hi sc.

104

Hnh 21. Hi sc tr s sinh

105

BNG KIM DY/HC HI SC TR S SINH

TT

106

Ni dung/cc bc

ngha

Tiu chun
phi t
Tr s sinh sau khi s ra ngoi, c nh gi ngt cn hi sc
Khu vc hi sc s sinh m bo sch, An ton cho tr. C bn chm sc
m, sng, ring bit;
ring, nhit
S thy thuc tham gia hi sc c th
29 - 300C;
2 - 3 ngi ty tng mc ngt.
Thy thuc phi
thnh tho v
phi hp tt.
Chun b thit b v dng c: ng, my Tin hnh k y .
ht nht, mt n s sinh, bng bp s thut thun li.
sinh, ng h bm giy, gc, ng ni
kh qun, n soi ni kh qun, oxy,
thuc: calci, adrenalin, dung dch
Natribicacbonat 4,2%, bm kim tim,
catheter tnh mch rn.
Ra tay v i gng.
m bo v ng quy trnh
khun.
(bng
kim
ring).
T th tr: nm nga u thp v Thun li cho T th tr ng,
hng v ngi hi sc.
tin hnh cc m bo m
thao tc hi trong sut qu
sc.
trnh hi sc.
Lm sch ng h hp:
Lm
thng Nh nhng, theo
- Ht m di ming v hu tr;
ng h hp trnh t.
- Ht cht dch mi hng.
v kch thch
tr th.
Cung cp oxy:
H tr h hp Nh
nhng,
- Thi ngt ming - ming;
v cung cp chnh xc, phi
- Thi ngt qua mt n.
oxy.
hp h tr tun
hon.

10

11

12

H tr tun hon: xoa bp tim ngoi

lng ngc
Hai bn tay m ly lng ngc tr, hai
ngn tay ci t trc xng c, cc
ngn tay khc t pha lng tr. Dng
ngn tay ci p xng c xung vi
nhp u n 80 - 100 ln/pht. Nu c
mch bn th p tim c hiu qu.
Nu kt hp xoa bp tim vi thi ngt
th c 1 ln thi th c 3 - 4 ln xoa
bp tim.
Tim truyn qua tnh mch rn cung
cp nng lng v thng bng kim
toan;
t mt kim u t hoc 1 ng
Catheter vo tnh mch rn. Bi ph
nng lng bng glucose 10% vi liu
10 ml/kg. Cn bng kim toan bng
dung dch Natribicacbonat 4,2% liu 8
- 10 ml/kg v phi theo di lng kim
d (BE).
nh gi trong v sau hi sc;
Trong qu trnh hi sc c 5 pht nh
gi li ch s Apgar xem hiu qu
ca cc phng php hi sc m iu
chnh cho thch hp;
Ch ngng hi sc khi ch s Apgar >
7 im. Quyt nh ngng hi sc khi
tr t th, khc to, da hng;
Sau 30 pht hi sc tch cc m khng
c kt qu th nn ngng hi sc chp
nhn tr cht.
Thu dn dng c.

H tr tun Nh
nhng,
hon, kch tim chnh xc, phi
hot ng.
hp h tr h
hp.

Thng
bng K thut chnh
kim toan v xc, s dng
cung cp nng thuc ng.
lng.

Quyt
nh Nhanh v chnh
thi , phng xc.
php iu tr
tip theo.

Kt thc
thut.

th ng quy trnh
(bng
kim
ring).
Thng bo cho sn ph hoc gia nh, Gip gia nh n cn, chia s,
hng dn cch chm sc tr tip theo. nhn bit tnh cm thng.
trng tr.
Ghi chp h s.
Hon thnh th R rng, y .
tc h s bnh
n, theo di
bin chng sau
hi sc.
107

THEO DI V CHM SC SN PH SAU

MC TIU
1. Pht hin c mt s yu t bt thng v m, tr s sinh sau x tr v
chuyn tuyn kp thi.
2. T vn c cho ph n sau cch chm sc bn thn v em b.
3. Nhn thc c tm quan trng ca chm sc, theo di b m v tr s sinh sau .

NI DUNG
Qu trnh phc hi v tr li bnh thng ca b m bt u t giai on sau ,
giai on ny rt quan trng i vi s sng cn ca b m v tr s sinh. Khong
60% trng hp t vong m xy ra sau v gn 50% trong s xy ra trong vng
24 gi u. Khong 2/3 cc trng hp t vong tr em di 5 tui xy ra trong 4 tun
l u sau . Theo di chm sc tt trong giai on sau c th lm gim t l mc
bnh v t vong ca b m v s sinh. Theo phong tc tp qun ca mt s dn tc t
ngi, sau ngi ph n phi n king, phi nm phng kn, thiu nh sng...
Nhng tp qun ny nh hng khng tt n sc kho b m v tr s sinh. Tuy
nhin mt s bi thuc dn gian: l tm cho ph n, l thuc li sa, l thuc trnh
thai l nhng bi thuc gia truyn qu cn c nghin cu v p dng.
Theo di, thm khm sau khi sinh cn c thc hin t m cn thn cc thi
im ngy u, tun u v 6 tun sau .
1. Chm sc b m v tr s sinh ngy u sau
1.1. Theo di chm sc trong 2 gi u sau
- Sn ph vn nm phng ;
- Theo di m: theo di th trng, mch, HA, co hi TC, ra mu 15 pht/ln;
- Theo di con: theo di nhp th (ting khc), mu sc da, b m.

108

Hnh 22. Khm co hi t cung sau

Cc tnh hung c th xy ra v cch x tr

Pht hin
M

X tr

Mch nhanh > 90 ln/pht.

Kim tra ngay HA, cu an ton, ra

mu, khm kh nh gi tnh trng
mt mu.

HA ti a < 90mmHg.

X tr chong sn khoa.

HA cao: HA ti a > 140mmHg, HA X tr TSG.

ti thiu > 90mmHg.
TC mm cao trn rn.

X tr TC.

Chy mu > 250ml v vn tip tc X tr bng huyt sau .

chy.

Con

Rch m o,TSM.

Khu vt rch.

Khi mu t.

Chuyn tuyn.

Kh th tm ti, mm nho.

Hi sc th, hi sc tim, chuyn

vin.

Tr b lnh hoc phng khng m.

m tr theo phng php chut

ti (da k da) hoc si m bng
phng tin sn c.

Chy mu rn.

Lm li rn.

1.2. Theo di chm sc t gi th ba n ht ngy u

-

Sau khi theo di tch cc 2 gi u tin, nu bnh thng tip tc theo di t

gi th ba n gi th 6 theo hng dn sau:
109

a b m v b v phng, theo di cc ni dung nh nu phn trn 1

gi/ln;
t b nm cnh m, m cho b;
Ngi m c bng v sinh sch thm;
Gip ngi m n ung ng yn;
Vn ng nh sau 6 gi;
Gip v khuyn khch cho con b sm;
Hng dn b m cch chm sc con, theo di chy mu rn;
Yu cu b m v ngi nh gi ngay NVYT khi:
B khng b, khng th, tm ti, chy mu rn;
M chy mu nhiu, au bng tng, nhc u chng mt hoc c bt c
vn g khc.
- Theo di t gi th 7 n ht ngy u;
Theo di m: th trng, co hi TC, bng v sinh (nh gi lng mu
mt).
Theo di con: th (nu c kh th, m nhp th), da (nu lnh o thn
nhit), rn, b m.
Cc tnh hung c th xy ra v cch x tr
Pht hin

X tr

TC mm cao qu rn, bng v sinh Xoa bp TC, n y ly mu cc;

thm t mu sau 1 gi.
Tim 10 n v oxytocin vo bp,
c th nhc li nhiu ln.

Con

Nu cha b m.

Khuyn khch b m cho b ngay.

Tr lnh hoc phng khng m.

m, si m vi phng tin sn
c.

Kh th tm ti.

Hi sc th, hi sc tim, chuyn

tuyn.

Chy mu rn.

Lm li rn.

Nu khng c phn su.

Khm xem c hu mn khng.

110

2. Chm sc b m v s sinh tun u sau

2.1. Hi
- M
Sc kho chung, gic ng, n ung;
Trng thi tinh thn ca m, nhc u hoa mt, st
i tiu tin, c r nc tiu hoc sn phn;
au, co hi TC, sn dch, au TSM;
Sa, v (au, cng);
Ung thuc vin st, vitamin A.
- Con
B, cch ngm v v t th b;
Ng, khc;
i tiu tin;
Mt;
Rn: chy mu, c mi hi.
2.2. Khm
- M
Ton trng: mch, HA, thn nhit, c xanh, c ph;
Trng thi tinh thn: vui v, phn khi, bun b, trm cm;
Kim tra v: nm v, bu v, lng sa;
Kim tra TC: co hi mt ;
Kim tra sn dch: lng, mu, mi;
Kim tra TSM: kh, lin toc, nhim khun.
- Con: th trng, cn nng, th, thn nhit, da, rn, phn x b, t th b v cch
ngm v.
2.3. Hng dn chm sc
2.3.1. M
- V sinh hng ngy: ra vng sinh dc t nht 3 ln/ngy; lau ngi thay
sch, sau 2 - 3 ngy tm nhanh bng nc m;
111

- Chm sc v: cho con b hon ton sa m, khng cho bt c thc n, nc

ung khc; nu tc tia sa cn x l sm (day, vt, ht, i khm) phng
nga vim v, p xe v;
- X tr au do co bp TC: nu au nh: khng cn x tr; nu au nhiu:
chm nng, cho ung paracetamol;
- Vt khu TSM (nu c): ra sch m h sau i tiu tin v thm kh. Ct ch
nu 5 ngy sau ;
- Ch n ung v sinh hot: n lng, cht, khng king khem. Ng 8
gi/ngy, tn trng gic ng tra. Mc sch s, rng ri;
- Ch vn ng: sau 6 gi c th ngi dy, ngy hm sau i li, vn
ng nh nhng;
- T vn v gip gii quyt vn tm l (nu c);
- T vn v k hoch ha gia nh (KHHG), v NCBSM;
- Hn n thm hoc hn sn ph n khm ti trm vo 6 tun sau .
2.3.2. Con
- Hng ngy: nm chung vi m trong phng m; ng mn; khng t tr nm
sp, trn nn lnh, cng; khng cho tip xc vi ngi ang c bnh, khng
cho gn sc vt, khng trong mi trng khi, bi, khi thuc;
- Nui con bng sa m: cho b m hon ton, b c ngy v m, t nht 8
ln/ngy. Nu m c kh khn khi cho b cn hng dn cch cho con b ng;
- Chm sc mt: ra tay sch bng x phng trc v sau khi chm sc; dng
khn sch, m lau mt hng ngy; khng nh bt c thuc g vo mt tr khi
cha c ch nh ca thy thuc;
- Chm sc rn: rn kh v sch; khng bng kn hoc p bt c th g ln
rn; c th ph mt lp gc mng v khun; hn ch s vo rn v vng
quanh rn.
- V sinh thn th v chm sc da: lau ra hng ngy, khng nht thit phi
tm hng ngy; tm bng nc m, sch trong phng m, kn gi; thay vi
nh m, o, t lt hng ngy v mi khi tr i tiu tin;
- Hn ngy tim phng v ghi nhn xt vo phiu sau mi ln tim phng;
- Hn n thm b.

112

2.4. Mt s tnh hung bt thng c th xy ra v cch x tr

2.4.1.

Cho m
Pht hin

X tr

TC: co chm, mm, n au, c th km theo

st, sn dch hi.

X tr St sau .

Sn dch: c m, mi hi.

X tr St sau .

R, r nc tiu, sn phn.

Gi tuyn trn khm v iu tr.

TSM: sng, ph n, au, , r nc vng

Khng sinh, chm sc v sinh hng

ngy, ct ch (khi cn), ra vt
thng. Nu tn thng rng
chuyn tuyn.

V: nm v lm, nt, sng, au hoc c kh

khn khi cho con b.

Vt sa ra cho tr n bng tha.

(tham kho bi T vn NCBSM)

Cc du hiu nguy him:

- St cao;
- Mch nhanh;
- Tng HA;
- Da rt xanh;
- Ph n;
- Co git

Chuyn khm, iu tr tuyn trn

sau khi s cu (ty trng hp:
truyn dch, khng sinh, tim thuc
co TC, thuc chng co git).

2.4.2.

Cho con
Pht hin

Mu sc da: xanh ti, vng da m tng dn.

Th bt thng: nhp th nhanh hoc chm:( 60 hoc
< 40 ln/pht, co rt lng ngc nng.

X tr
Chuyn tuyn c kh
nng iu tr.

Thn nhit: st cao ( 38,5oC) hoc h thn nhit

(< 36,5oC).
Tiu ha:
- B km, b b;
- Nn lin tc;
- Chng bng;
- Khng a/khng i sau 24 gi.

113

Pht hin

X tr

Cc du hiu nguy him khc:

Chuyn tuyn c kh
nng iu tr.

- Ng li b kh nh thc;
- Co git.
- Mt ty , c m;
- Vim ty lan rng quanh rn hoc rn c m;
- Chy mu bt c ni no trn c th.
3. Chm sc b m v s sinh trong 6 tun u sau
3.1. Hi
M:
-

Con:
Tnh hnh chung: ngh, ng, n
ung
St
i tin, tiu tin
au bng di
Dch m o
Cho b: s ln cho con b trong
ngy
ung vin st, vitamin A
cha?
C kinh tr li cha?
Cc nhu cu v KHHG
Nhng lo lng, thc mc lin quan
n sc kho ca m v con

B: s ln b, b th no?
Ng
Tiu ho, tit niu
tim phng nhng loi vaccin
no?

3.3. Khm
M:
Mch, thn nhit, HA, cn nng;
Kim tra v v cc vn lin quan n
cho con b;
Khm bng;
TSM lin tt cha?
Dch m o, t m vt nu nghi c
vim sinh dc.

114

Con:
nh gi s pht trin ca tr:
Kim tra cn nng v theo di tng cn
trn biu tng trng;
Pht hin sm cc vn v thnh gic,
th gic;
Nu tr non/nh cn, c cc vn
v dinh dng, bnh tt, sinh ra t b
m c HIV (+) cn c hng dn
theo di, chm sc c bit.

3.3. Hng dn b m cch t chm sc

Cho m
Sau mi ln i, tiu tin phi ra v lau
kh m h;
C th tm hng ngy bng nc sch v
m;
Mc sch s v rng ri;
n ung no, cht c sc khe v
sa nui con;
Cho con b m hon ton;
Sau 1 tun c th lm vic nh, trnh
lao ng nng, ko di;
Nn tp th dc gip c th chng phc
hi, trnh to bn, gip n ngon ming;
Nn trnh quan h tnh dc trong vng 6
tun v d sang chn, nhim khun.

Cho con
Ging nh phn chm sc tr trong
vng 1 tun sau :
Chm sc chung hng ngy;
Cho con b m hon ton;
Chm sc mt;
Chm sc rn: rn rng t khong 7
n 10 ngy sau , lin so khong 15
ngy;
V sinh thn th v chm sc da cho
tr;
Hng dn b m nhng du hiu nguy
him cn a tr i khm.

3.4. Mt s tnh hung c th xy ra v cch x tr

M:
Pht hin
Tt c u bnh thng
Thiu mu
Nhim khun
Cng v, nt nm v
Bnh l nng

X tr
- Tho lun thc hin KHHG
- Ghi phiu theo di
iu tr thiu mu
iu tr nhim khun
nh gi ba b, cho li khuyn ph hp
Chuyn tuyn

Cho con
Pht hin
Tt c u bnh thng

Tr khng tng cn
Nu c bt thng

X tr
- Hng dn v sinh, cho b, gic ng, theo
di tng trng, tim chng
- Ghi phiu theo di
- nh gi ba b
- Chuyn tuyn trn khm
Chuyn tuyn

115

NHNG IU CN GHI NH
Thi k sau cn c xem l thi gian nguy kch cn c gim st cht ch.
Thm khm sau cn c thc hin cc thi im: ngy sau khi sinh cho n
6 gi u sau sinh, tun th nht v tun th 6 sau .
Bng huyt sau cn c pht hin cng sm cng tt v x tr thch hp.
Nui con bng sa m thnh cng rt cn thit cho s tng trng ca tr nht l
trong vng 6 thng u.
Cn thit phi tim chng min dch cho tr v hng dn p dng cc bin php
KHHG cho ngi m.

TNH HUNG 6

MC TIU
1. Thc hin c hi tin s bnh s nh gi v chm sc mt sn ph sau .
2. Ra y lnh theo di mt trng hp sau cho m v tr s sinh.
Tnh hung
Sn ph Lng Th M 40 tui PARA 3123, ngi dn tc Dao va sinh con ln
th t c 8 gi, tr gi nng 3400g. Ch c a v phng hu sn hin ti ch cn
mt, cha cho con b.
Hy khai thc tin s bnh s, tm nhng yu t nguy c cn phi theo di.
..
Sau khi khai thc thng tin c bit cc ln trc ch u ti nh khng bit con
nng bao nhiu, cc con ca ch u l con gi.
C thai ln ny ch khng i khm thai v trm y t xa nh v xu h v gi ri.
Ch au bng 2 ngy t trm y t mi c chuyn ti bnh vin huyn, ti bnh vin
huyn, ch c theo di 7 ting th c.
Sau ch thay kh 2 ln, cha t i tiu.
Hin ti ch thy hi mt, khng au bng, chu b cha c n g.
Bn hy xc nh cc yu t nguy c ca thai ph ny.

Bn cn khm cho ch M v chu b nhng ni dung g xc nh tnh trng hin ti.

116

Kt qu thm khm:
Mch: 95 ln/pht, HA 100/65 mmHg.
Khng c cu bng quang, TC trn khp v 16cm, mm. Kh c mu .
V bnh thng, cha tit sa.
Khm tr: da hng, phn x s sinh tt, i ngoi phn su.
Bn s b chn on cho trng hp ny, v sao?
.
Bn hy xut cch theo di v x tr cho ch M.

117

THEO DI, CHM SC SAU M LY THAI

MC TIU
1. p dng thc hin v theo di, chm sc sau m ly thai.
2. Nhn thc tm quan trng ca vic theo di, chm sc sau m ly thai.
NI DUNG
1. Theo di sau m ly thai
Sn ph ngay sau khi c n m v phi c nm phng thong, yn tnh,
sch v m, m bo cho sn ph c ngh ngi.
1.1. Ngy u sau m
- Trong 2 gi u, theo di 15 pht/ln trong gi u tin v 30 pht/ln trong
gi th hai;
- Gi th 3 n gi th 6, theo di 1 gi/ln;
- Gi th 7 n ht 24 gi, theo di 3 gi/ln.
Theo di cc yu t:
Ton trng: mch, nhit , HA;
Tnh trng vt m: c mu thm bng hay khng;
Co hi TC: TC co chc hay khng;
Ra huyt m o: mu sc, s lng;
Nc tiu qua sonde: mu sc, s lng nc tiu. Lu sonde 24 gi.

Hnh 23. Chm sc vt m

118

1.2. Nhng ngy sau

Theo di 2 ln/ngy cc yu t:
- Ton trng: mch, nhit , HA;
- Tnh trng vt m: c mu, dch thm bng hay khng, ch tnh trng nhim
trng vt m;
- Co hi TC: TC co hi tt hay khng tt;
- Sn dch: mu sc, s lng.
2. Chm sc sau m ly thai
2.1. Chm sc m
- Ch n: c thc hin sm sau m, t lng n c dn, m bo cung
cp dinh dng cho m v cho con b. 6 gi sau m c th cho sn ph n
nc cho long. Ngy th hai sau khi trung tin, cho n cm v ung nc
bnh thng;
- Ch vn ng: Ty theo phng php v cm m c ch vn ng ph
hp cho sn ph.
i vi trng hp gy m ni kh qun: sau 12 gi sn ph c th ngi
dy c v i li nh nhng;
i vi trng hp gy t ty sng: sau m 6 gi, hng dn sn ph vn
ng nh nhng, nm nghing, co dui chn tay. Sau 24 gi sn ph mi
c ngi dy. Nhng ngy sau cho sn ph vn ng nh nhng, c bit
trnh lao ng nng trong thi k hu sn phng sa sinh dc.
- Chm sc vt m: gi vt m kh, sch, thay bng hng ngy hoc cch ngy
ty tnh trng vt m;
- Vn cho con b v NCBSM:
Hng dn sn ph cho con b sm, c th t th nm hoc ngi trn ging.
Trng hp m cha c sa hoc sa m khng , cho tr n thm sa ngoi bng tha.
- T vn KHHG:
Khng giao hp trong thi k hu sn.
Khuyn sn ph cho tr b m hon ton trong 6 thng u, y cng l
mt BPTT (v kinh cho b).
Khuyn sn ph khng nn c thai li t nht trong 2 nm, hng dn sn
ph la chn BPTT ph hp.
119

2.2. Chm sc con

Sau m ly thai vic chm sc tr s sinh c thc hin ging nh nhng
trng hp sau . Tuy nhin, cn lu nhng trng hp m ly thai khi cha
chuyn d tr d b suy h hp do chm tiu dch phi nn cn c theo di st
pht hin sm v x tr kp thi.

TNH HUNG 7
MC TIU
1. p dung thc hin c vic theo di v chm sc sn ph sau m ly thai
2. Ra c quyt nh x tr mt s trng hp c bin chng sau m ly thai
Tnh hung
Sn ph A 25 tui, PARA 0000, c ch nh m ly thai v thai 39 tun, i v
sm, tim thai suy. Sau khi m, sn ph c chuyn v phng hu phu theo di tip.
1. Anh ch hy nu ra y lnh chm sc sn ph sau m ly thai trong 24 gi u.
2. Trong qu trnh theo di sn ph, gi th 3 thy huyt ra m o nhiu, mu ti,
thay t 1 kh. Anh ch cn hi bnh v thm khm g gip cho chn on?
3. Kt qu thm khm: sn ph mt mi, khng hoa mt chng mt, mch 80 ln/pht;
HA 110/70mmHg co hi TC km, nc tiu qua sonde 300ml, khng c cu bng
quang, vt m khng c mu thm bng. Tr hng ho phn x trung bnh. Anh ch
hy nu chn on v x tr hin ti? gii thch?
4. Sau khi x tr tch cc, hin ti sn ph ton trng tnh to, TC co trung bnh, sn
dch va mu thm, nc tiu qua sonde trong s lng 300ml. Tr s sinh hng
ho, phn x tt.
5. Anh ch hy t vn cho b m cch t theo di v chm sc sau m ly thai?
6. Ngy th 4 sau m, BN au nhc vt m, khm thy vt m n, c dch vng
thm bng. TC co chc, khng au, sn dch bnh thng.
7. Anh ch hy nhn nh tnh trng ca ch A v a ra hng x tr tip theo.

120

Chng 4

PH KHOA
KHM PH KHOA
MC TIU
1. Chun b c dng c v BN khm ph khoa.
2. Thao tc ng cc bc k thut v nhn nh c kt qu khm ph khoa.
3. Nhn thc tm quan trng ca vic khm ph khoa.

NI DUNG
Khm ph khoa l khm b phn sinh dc ngoi thi k c thai. pht hin
nhng bnh m h, m o, CTC, TC, vi trng, bung trng v nhng bt thng
trong y chu, tiu khung.
1. Chun b dng c v bnh nhn
- Dng c:
Bn khm ph khoa;
n chiu soi trong m o v CTC;
M vt, km cp bng, km sinh thit, thc o bung TC, km Pozzi;
Bng thm nc, gc, gng tay v khun;
Du parafin, dung dch acid acetic 3%, dung dch lugol 3%, thuc st
khun thng thng;
Nu phng khm hin i th phi c my soi CTC.
- BN phi c i tiu trc, nu to bn th phi tht tho, nu khng t i tiu
c th phi thng tiu trc khi khm;
- gip cho BN yn tm khi khm, nu thy thuc l nam gii cn tn trng
quy tc khm ba ngi: thy thuc, BN v mt y t hoc h l.

121

2. Cch khm
2.1. Hi
- Tn, tui v ngh nghip ca BN;
- L do n khm;
- Tin s kinh nguyt: chu k kinh bnh thng l 28 n 30 ngy, t nht l 25
ngy, nhiu nht l 35 ngy. Mi k kinh bnh thng ko di 3 - 4 ngy. Mu
kinh thng khng ng, mu ti. Khi c kinh thng c cm gic nng
hay tc bng di do hin tng sung huyt gy ra;
- Tin s sn khoa: ly chng nm bao nhiu tui, s ln , s ln sy, no? C
bin chng g sau sy, sau hay khng?
- Kh h: bnh thng vn c mt t nim dch do cc tuyn CTC v m o
tit ra, khi tit nhiu, gy kh chu nh nga, hoc kh h c mi hi l du
hiu bt thng.
2.2. Nhn
- Quan st ton thn, da, nim mc, c th pht trin c cn i khng?
- Nu ging ni th xem BN c mc ru khng? Mc lng c nhiu khng?
- Xem c so m c trn thnh bng khng?
- Xem h thng lng trn v, trn bng c pht trin bt thng khng?
- Xem m vt, hai mi ln, hai mi b, TSM c bnh thng khng?
2.3. S nn ngoi
Theo nguyn tc khm bng ngoi khoa, ch vng bng di pht hin u
cc. Khm hch bn 2 bn xem c sng n.
2.4. Khm bng m vt
Khi t m vt cn phi lu : t nh nhng, khng gy au cho BN, khng gy
tn thng m o v CTC, qua m vt phi quan st c cc thnh ca m o v 2
mp CTC.
2.4.1. Cch t m vt: cm m vt khp li, a m vt nh nhng vo m o theo
hng trc sau, y su vo khong 3 - 4cm th quay chui cm m vt sang chiu
ngang ri a theo trc t trn xung di, t ngoi vo trong, vo su khong 7 8cm th m dn m vt, quan st thnh m o v tm 2 mp CTC. Chui cm v kha
m vt nn quay ln trn. Khi bc l r 2 mp CTC, th vn cht c chui m
vt c nh m vt trong m o.
2.4.2. Quan st qua m vt: nhn thy nim mc m o mu hng, c mt t nim
dch. Nu b vim nhim th nim mc m o , c nhiu kh h. Ty theo nguyn
nhn gy vim m o v tnh cht kh h c th khc nhau: kh h c trng nh bt,
122

kh h long c bt hay kh h nh m. m o cn c th thy nhng tn thng

vim lot, l tuyn. Ngoi ra cn c th c d tt bm sinh nh vch ngn dc hoc
ngang, nhng chn thng do nh vt rch c ca CTC.
Nhn qua m vt thy c 2 mp CTC, bnh thng th mt ngoi CTC nhn,
mu hng nht, khi c thai mu hi tm. Nu c tn thng th mt ngoi lm tm nh,
cn c th thy nang Naboth hoc nhng polip xut pht t c hay t bung TC.
2.4.3. Sau khi quan st k m o v CTC, dng bng thm nc lau sch kh h, sau
bi acid acetic 3% lm chng nghim Hinsenlmann, acid acetic ch c tc dng
trong khong 1 - 2 pht, do c th bi acid acetic 2 - 3 ln vo CTC xem r
tn thng.
Sau khi bi acid acetic th vng tn thng lot s rm mu, cn vng l tuyn s
thy se trng li, ch tit s kt ta, nhn tn thng s r hn. Sau dng bng thm
nc bi lugol 3% vo CTC lm chng nghim Schiller, iod trong dung dch lugol
tc dng vi glycogen c nhiu cc t bo lp gia v lp b mt ca biu m lt
tng CTC v m o to ra mt mu nu thm. Nu ton b CTC c mu nu thm l
biu m lt bnh thng, gi l chng nghim Schiller m tnh. Nu c iu kin soi
CTC pht hin cc tn thng nghi ng.
2.4.4. Tho m vt: trc khi tho m vt nn dng bng thm nc lau sch m o v
CTC, sau tho cht c nh, khp m vt li, quay cht m vt sang ngang, ri nh
nhng rt m vt ra.

Hnh 24. Dng c khm ph khoa

123

2.5. Thm m o kt hp vi nn bng

y l th cn bn ca thm khm ph khoa, nh phng php ny m ta thm
d c tnh trng TC v 2 phn ph.
2.5.1. Cch khm
- Thy thuc ng bn phi BN;
- Bn tay phi eo gng v khun;
- Dng ngn tay tr v gia ca bn tay phi a nh nhng vo m o tm
CTC, di ng CTC. Tay ngoi nn trn khp v, phi hp 2 tay xc nh
th tch, t th, mt v di ng ca TC v pht hin cc bt thng ca vi
TC, bung trng v y chu qua cc cng m o.
2.5.2. Nhn nh kt qu
- TC bnh thng to bng qu trng g, t th ng trc hoc sau, lch phi
hoc tri, mt chc, di ng d, khng au. Nu TC gp trc, bn tay nn
trn bng d thy y TC khi 2 ngn tay trong m o y CTC ln. Nu TC
sau, bn tay trn bng kh nn thy y TC. Phi cho 2 ngn tay vo ti
cng sau mi thy c y TC. TC to c th l c thai hay c khi u. TC b
c th gp ngi mn kinh hoc ngi c TC nhi tnh. Nu TC di ng
hn ch v BN au l b dnh.
- Hai phn ph (gm vi trng v bung trng) bnh thng khng nn thy,
nhng i khi c th nn thy c mt khi u nh ranh gii khng r, n au
phi xem c phi khi cha vi trng khng. Nu thy khi u to, ranh gii
r, bit lp vi TC th phi ngh ti khi u bung trng.

Hnh 25. Thm m o kt hp vi s nn ngoi

124

2.6. G
Trng hp nghi ng c nc c chng trong bng, th phi g bng cc t
th nghing tri hay nghing phi, xc nh chn on.
2.7. Nghe
Trng hp khi u to, cn phn bit vi TC c thai bng cch dng ng nghe sn
khoa, hoc dng my Doppler pht hin xem c ting tim thai hay ting thi ca
ng mch mu TC.
2.8. o bung t cung
Trong mt s trng hp nh u x TC, sa sinh dc, th dng thc o bung TC
thm d. Phi st khun m h, m o, CTC k trc khi o. a thc o t t
vo bung TC, theo t th ng trc hay sau ca TC. Khi qua eo TC thng kh khn,
phi y mnh thc mi qua c. o CTC trc ri y thc vo chm ti y
o thn TC. Bnh thng bung CTC di 2,5 - 3cm v thn 4cm.

125

BNG KIM DY/HC KHM PH KHOA

TT

1
2

126

Ni dung/cc bc
CHUN B
NVYT: trang phc y , m o
khu trang.
Chun b phng tin, dng c: bn
khm, n, m vt, gng tay, panh
st trng, sng, bng, dung dch st
khun
BN: i tiu trc khi khm, hng
dn nm, theo t th ph khoa hai
tay bung xui hai bn.

THC HIN
Cho hi ngi bnh, gii thch ti
sao li cn khm v m t cc bc
khm.
Hi v tin s, bnh s v l do n
khm:
- Tin s bnh tt chung;
- Tin s sn ph khoa;
- Bnh s v l do n khm.
Ra tay thng quy.

ngha

Tiu chun
phi t

To s tin tng
cho ngi bnh.
Gip th thut
thun li.

Gn gng ng
tc phong.
y v v
khun.

Gip thm khm T th thoi

d dng.
mi, bc l r
vng bng di
v b phn sinh
dc.
To mi quan h,
ngi bnh yn
tm.
Gip chn on
bnh.

Ngi bnh vui

v hp tc tt.
Nh nhng, khai
thc y
thng tin.

m bo nguyn ng quy trnh

tc v khun.
(c bng kim
ring).
Khm vng bn bng: Bc l v Pht hin cc Nh
nhng,
quan st ton b vng bng;
thay i vng khng st
Dng mt trong ca bn tay n nh bng, bn.
tn thng.
nhng cc vng ca bng;
S nn c hai bn xc nh hch,
khi u hay sng.
i gng tay.
m bo nguyn ng quy trnh
tc v khun.
(c bng kim
ring).

10

11

Khm sinh dc ngoi: kim tra vng Pht hin cc

mu, m vt v vng TSM.
thay i, tn
thng b phn
sinh dc ngoi.
Khm m vt:
nh gi cc tn
- Chn m vt c c ph hp vi thng m o
ngi bnh, lm trn m vt;
v CTC.
- a m vt vo su trong m o
ri m m vt;
- Quan st cc thnh m o, v
xc nh xem c vim nhim,
lot, hay tn thng khng, c
tit dch khng;
- Ly bnh phm xt nghim
nu cn;
- Tho m vt v ngm vo dung
dch chlorine 0,5% ty u.
Khm bng tay kt hp vi s nn nh gi cc tn
ngoi:
thng TC,
- Lm trn u ngn sau a phn ph 2 bn.
ngn tr v ngn gia vo trong
m o n khi chm c CTC;

Nh
nhng,
khng st
tn thng.
Nh
nhng,
khng gy au,
nh gi c
y tn
thng.

Nh
nhng,
khng gy au,
nh gi c
y tn
thng.

- Tay kia n nh nhng trn khp

mu, phi hp 2 tay xc nh kch
thc, mt , di ng ca TC
(CTC v thn TC) bung trng 2
bn.
12

13
14

Tho gng, thu dn dng c.

Kt thc
thut.

th ng quy trnh
(bng
kim
ring).
Thng bo cho BN kt qu khm v Ngi bnh yn y , r rng,
t vn cch iu tr.
tm.
d hiu.
Ghi chp h s, y lnh theo di, iu Hon thnh th R rng, y
tr.
tc h s bnh .
n.

127

K THUT LY BNH PHM LM

T BO M O V SOI TI DCH M O
MC TIU
1. p dng thc hin ly v bo qun c phin t bo m o (TBA) ng
k thut.
2. Ly tiu bn ng k thut v soi ti nh gi c kt qu.
3. Nhn thc c tm quan trng ca vic lm TBA v soi ti dch m o.

NI DUNG
1. Cch ly bnh phm lm t bo m o
1.1. Ly phin lm t bo m o ni tit
- Thi im: ty vo mc ch chn on TBA ni tit m c th ly bnh
phm cc thi im khc nhau: sau sch kinh 3 ngy, vo ngy th 7 - 8 ca
vng kinh, vi BN c s ngy hnh kinh trung bnh 4 - 5 ngy v trc khi thy
kinh 5 - 7 ngy, vi BN c vng kinh trung bnh 28 - 32 ngy.
Trc y, TBA ni tit chn on phng non, s ln lm t bo m o
phi t 5 - 7 ln, mi ln cch nhau 3 ngy. Khong 10 nm tr li y, ch p dng
nhn nh tnh trng ni tit sinh dc v theo di trong iu tr ni tit.
- Dng c: dng a thy tinh trn hay que nha c u dt, bn rng, pht
ln phin knh. Phin knh c ghi s khm ca BN;
- V tr: ly cht nhy cng bn. Mi ln ly u mt bn cng nht
nh. Trng hp kh ly v kh, c th ly cht nhy cng sau;
- Ngm phin knh vo dung dch c nh, gm cn trng 700 v Ether, t l 1/1.
Thi gian bo qun t 30 pht n < 24 gi.
1.2. Ly phin lm t bo m o khi u
- Thi im: ngoi thi k hnh kinh, trng hp vim hay tn thng gy chy
mu, vn c th lm c;
- V tr: ly dch nhy 3 v tr l cng sau, b mt CTC v im c nghi
ng. Trc khi ly bnh phm, c th lau nh, sau dng a hay que nha
ly cht nhy, pht ln phin knh v c nh nh trn.

128

2. Cch ly bnh phm soi ti trn knh hin vi quang hc

- Thi im: ly bnh phm trc hoc sau khi hnh kinh vi ngy;
- c im kh h:
Vim m o do nm: kh h c hoc kt thnh vy;
Vim do trng roi: kh h long v nhiu bt.
- Cch ly: t m vt, dng a thy tinh ly 1 git (hay vy) kh h, dn mng
ln phin knh, nu kh h c qu, c th nh 1 git dung dch Natriclorid
9 lin cnh git kh h, sau soi ti ngay bng knh hin vi quang hc.
Bc u c th soi bng th knh c phng i 20 hay 40 ln.
2.1. Tm trng roi
Nu c trng roi, ta thy trng roi to nh nhng bch cu a nhn, hnh bu dc
hoc hnh giy mt u c roi v di ng ti ch. V tr d pht hin nht l
vng "dng chy" trong phin knh.
Trng hp kh, s lng trng roi trn vi trng t, nn y phin knh mng
ln git kh h, soi vi th knh c phng i ln hn, hnh nh trng roi s r
hn, c th nhn r c ng ca cc roi v mng t bo.
2.2. Tm nm
Nu tiu bn c nm Candida albicans, ta thy si nm chng cht v chia nhiu
cnh, nhnh. u nhnh, ngn cnh c th thy bo t nm, hnh trn hay a gic,
hi m nt. Tm nm, tiu bn nn nhum Giemsa, Frucsin hoc Gram.

129

BNG KIM DY/HC LY BNH PHM LM T BO M O

TT

CC BC

NGHA

YU CU CN T

CHUN B
1

Dng c:
- Phng khm kn o, nh To iu kin Dng c c chun b
sng;
thc hin th , ng quy cch v sp
- Bn khm ph khoa, n g, thut thun li. xp thun tin cho vic
s dng.
m vt, que Ayre, lam, l dung
dch Alcohol 95% ng lam,
hp ng lam, bt ch, gng
tay, sng, bng, cn, du bi
trn.

KH:
- C ch nh lm t bo m o; ly c Xc nh ng KH v
- Khng c xut huyt TC, mu chnh xc. lm t bo m o ng
thi im.
khng giao hp, tht ra m
o trong vng 48 gi, khng
b vim m o - CTC cp.

NVYT mang trang phc theo quy m bo quy Thc hin theo quy nh.
nh.
nh
ca
CSYT.
THC HIN

Cho hi KH, gii thch mc To mi quan KH an tm v sn sng

ch ca vic ly bnh phm lm h v lng tin hp tc.
t bo m o.
ca KH.

- Hng dn KH i tiu trc,

ci qun, nm ln bn t th
ph khoa, t st mng ti mp
bn khm;
- Tri sng v khun m bo
kn o cho KH;
- Chiu ngun nh sng vo vng
m h ca KH.

To iu kin - Bng quang KH rng

thc hin th trc khi lm th thut;
thut thun li, - KH nm ng t th;
an ton v kn - Ngun nh sng .
o cho KH.

Ghi phiu xt nghim, ghi nhn

trn lam (tn, tui, mu t bo
l ngoi (N) hay l trong (T)
bng bt ch). Kp 2 lam u
lng li vi nhau bng kp giy.

Thng tin KH Ghi thng tin r rng,

c gi theo chnh xc, y , ng
mu
xt quy nh.
nghim.

Ra tay, mang gng v khun.

Khng
ch Theo ng quy trnh
nhim khun.
(bng kim ring).

130

TT

CC BC

NGHA

YU CU CN T

St trng m h, TSM.

m bo tnh St trng ton b vng

v khun.
mi nh, mi ln v
TSM.

t m vt:
Bc l CTC.
- Khp ming m vt, hng theo
trc ca TC;
- n 2/3 m o: xoay ngang
m vt, bc l r CTC;
- Vn c c nh m vt.

10

Ly bnh phm:
Ly c bnh - ng k thut;
ng - Ly c t bo mt
- 1 tay cm sn 2 lam ( c phm
cch.
kp dnh vo nhau);
ngoi CTC, l trong
CTC;
- 1 tay cm que Ayre ly ra
khi bao. Gi cho 2 u que
- Pht ln lam knh theo
lun v trng trc khi ly
ng nhn dn.
mu;
- Ly mu c ngoi: t u
ngn ca que ta ln l ngoi
CTC xoay 360o ly t bo
mt ngoi CTC (c th xoay
hn 1 vng);
- Pht mt que cng bn vi
chiu xoay ln lam (nhn mu
c ngoi) theo ng thng 1
chiu, ch pht 1 ln duy nht;
- Ly mu c trong: dng u di
ca que a vo cnh CTC
xoay ta vo thnh cnh CTC
360o (c th xoay hn 1 vng);
- Pht mt que cng bn vi
chiu xoay ln lam (nhn mu
c trong) ging nh trn.

11

C nh 2 lam ngay: nhng ngay

vo l Alcohol 95o cho ngp lam.
Thi gian t lc ly mu c
ngoi n lc c nh 2 lam
khng qu 1 pht (trnh kh v
bin dng t bo).

12

Tho m vt: xon c c nh, Hon

thnh ng quy trnh, m bo
khp v xoay dc ri a m v th thut.
v khun.
ra ngoi;

ng k thut, nhn r
ton b CTC v l ngoi
CTC.

C nh bnh ng tc dt khot, m
phm vo lam, bo ng yu cu k
khng lm t thut.
bo bin dng.

131

TT

CC BC
St khun m o, TSM.

13

- Thng bo cho KH hon KH yn tm - Thng tin r rng,

thnh th thut, hng dn KH tin tng.
chnh xc;
xung bn v mc qun;
- Giao tip ph hp vn
- Gii thch nhng iu cn thit
ha v phong tc tp
(nu c);
qun vng min, d
hiu vi KH.
- Hn lch ly kt qu.

14

Ghi vo h s v phiu xt Gi mu bnh R rng, y , chnh

nghim t bo gi i xt phm lm xt xc, ng quy nh.
nghim.
nghim.

132

NGHA

YU CU CN T

CCH LM TEST ACID ACETIC v TEST SCHILLER

MC TIU
1. Thc hin c tets acid acetic v test Schiller ng k thut.
2. Nhn nh c tn thng CTC qua test acid acetic v test Schiller.
3. Nhn thc c tm quan trng ca vic lm test acid acetic v test Schiller.

NI DUNG
1. C ch lm test
Acid acetic c tc dng lm kt ta nim dch, lm sch v lm se nim mc
cng nh vng tn thng nhn r tn thng (lot hoc l tuyn). Mt khc acid
acetic c tc dng lm co nhng mch mu bnh thng phn bit vi nhng mch
mu tn to bt thng.
Lp t bo b mt v lp gia ca biu m lt 1/3 trn m o v CTC ph n
trong tui sinh , chu nh hng ca estrogen v progesteron, lun lun tng hp v
ch tit glycogen. Khi bi lugol, iod tc dng vi glycogen lm nim mc CTC v m
o chuyn thnh mu nu sm. S thay i v cu trc v hnh thi t bo, s lm lp
b mt ca m o v CTC khng bt mu.
2. Cch lm test
2.1. Chun b: dng c v ha cht:
- Dung dch acid acetic 3% ng trong cc v c bng thm nc. Dung dch
lugol 3% v c bng thm nc ng trong cc;
- M vt, panh st khun, sng v gng tay v khun.
2.2. Cch tin hnh v c kt qu
2.2.1. Test acid acetic
- St trng vng m h TSM, tri sng v khun, i gng tay;
- t m vt, bc l CTC, quan st s b, dng bng lau sch kh h b mt
CTC v cng , sau dng bng nhng acid acetic bi ln b mt CTC;
- Quan st nhanh, bng mt thng hoc qua soi CTC, thi gian trong 1 - 2
pht. Nu xt thy vn cn quan st k thm, th phi bi tip, v sau 1 - 2 pht
acid acetic ht tc dng.
133

- Kt qu sau khi bi acid acetic ton b nim mc CTC s trng bt, nu c tn

thng, l tuyn th hnh nh s r hn, b v nn vt lot s sch v se li, l
tuyn cng se li, lm ni r chm tuyn. Mt khc nu tuyn ch tit nhy
(nim dch), th mt phn cht nhy cng b kt ta trng c nh nhng b
nh thch.
Do b se i, c hin tng co tht cc b, nn b vt lot hoc i ch vng l
tuyn c th b rm mu ti.
2.2.2.

Test Schiller

Thng lm test Schiller sau khi lm test acid acetic.

- Dng bng lau sch CTC v cng m o, bi ln b mt CTC dung dch
lugol 3%, bi chm nim mc ngm u;
- Bnh thng ton b CTC (tr l CTC) v thnh m o bi lugol s c mu
nu thm v bng. Kt qu nim mc bt mu iode (+) hay test Schiller
m tnh;

134

Nu c lot v l tuyn hoc khi u, hay tn thng tin ung th, th vng bi
Lugol s khng bt mu gi l vng iode (-) hay test Schiller dng tnh (+).

Chng 5

K HOCH HA GIA NH
T VN K HOCH HA GIA NH
MC TIU
1. Chun b c y cc dng c phc v cho mt cuc t vn KHHG
2. Thc hin c cc bc trong t vn KHHG mt cch hiu qu.
3. Nhn thc c tm quan trng ca vic t vn KHHG.

NI DUNG
T vn KHHG l qu trnh giao tip hai chiu trc tip gia ngi t vn vi
khch hng (KH) (c th l mt ngi hay mt cp v chng) v nhng vn ring
t (thm ch b mt khng th chia s vi ngi khc) theo yu cu ca KH trong lnh
vc KHHG.
T vn KHHG nhm mc ch cung cp cc thng tin mt cch khoa hc v
trung thc lin quan n cc BPTT gip KH la chn c bin php ph hp nht
vi h. T vn tt gip lm tng t l chp nhn cc BPTT, tng t l tip tc s dng
cc BPTT v gp phn tng cng SKSS cho KH.
KH khc nhau c cc iu kin khc nhau do h cn nhng h tr khc nhau.
T vn tt nht l p ng nhu cu c nhn ca KH.
1. Ngi t vn k hoch ha gia nh
Ngi lm t vn KHHG (c th l cn b y t hoc cn b lm cng tc dn
s) phi am hiu c cc BPTT, nhng chng ch nh, iu kin s dng v nhng
tc dng khng mong mun c th c ca tng BPTT. Ngi t vn tt l ngi c k
nng giao tip tt, lun t ra tn trng, thng cm vi KH v gip KH la chn c
mt BPTT ph hp nht vi h.
Cc phm cht cn c ca ngi t vn KHHG (4 ch T):
- Tn trng KH;
- Thng cm v thu hiu KH;
135

- Thnh tht vi KH;

- Thng tin r rng, c trng tm cho KH.
2. Phng t vn k hoch ha gia nh
Phng t vn KHHG cn rng, thong mt v kn o m bo tnh ring t,
c bn gh ngi cho KH v cn b t vn.
3. Dng c cho mt cuc t vn KHHG
- Cc BPTT hin i: tt nht l c tt c mu cc BPTT hin i:
Cc loi vin ung trnh thai hng ngy (n thun v kt hp);
Thuc tim trnh thai;
Bao cao su;
Dng c t cung (DCTC);
Vin ung trnh thai khn cp...
- M hnh gii phu t DCTC, m hnh dng vt s dng bao cao su;
- Cc ti liu truyn thng lin quan n s dng cc BPTT: t ri, tranh lt,
sch hng dn nh, tranh treo tng, video v.v
4. Su bc t vn k hoch ha gia nh (6 ch G)
4.1. Gp g
Thi tip xc cn thn mt, ci m v tn trng to nim tin v gim s e
ngi ca KH vi ngi t vn.
- Cho hi v mi KH ngi;
- Gii thiu tn v chc danh ca cn b t vn;
- Hi tn, tui, a ch, tnh trng hn nhn ca KH. Tuy nhin nu KH khng
mun tr li mt hay nhiu thng tin trn th cng khng nn p buc.
4.2. Gi hi
- L do KH cn t vn. Lu hi KH v s c mt ca ngi i cng m
bo tnh ring t khi KH trao i v nhng thng tin mang tnh b mt c nhn
hoc thng tin nhy cm;
- Hi KH v cc thng tin lin quan n hon cnh sinh sng, tin s bnh tt
ton thn v ph khoa, tnh trng hn nhn v nhu cu trnh thai ca KH, cc
BPTT m KH bit hoc nghe nh gi xem KH hiu bit cc vn

136

 th no. Nn s dng cc cu hi m v hn ch s dng cc cu

hi ng.
- Chm ch lng nghe, khng t ra st rut v ng ngt li KH. Dng ngn
ng khng li v c li biu hin s thng cm, tn ng (nh: ng ri,
tt lm, gt u, mm ci, v.v). Nu KH t ra lng tng, cha bit din t
th no th c th gip KH bng cch gi mt s t ng thch hp;
- Pht hin nhng nhn thc cha ng ca KH (nu c) v kin nhn gii thch
trong qu trnh t vn KH hiu r v thay i nhn thc.
4.3. Gii thiu
- Gii thiu nhng BPTT da trn nhu cu trnh thai thc t ca KH ( c
bit qua phn gi hi), tp trung c th vo cc BPTT hin c ti c s y t v
nhng BPTT hin ang thng dng trn th trng;
- Cung cp cc thng tin v c u im, nhc im, tc dng ph v bin chng
ca tng BPTT, lu gii thiu tc dng bo v kp ca bao cao su (va c tc
dng trnh thai, va phng cc bnh LTQTD);
- Trong qu trnh trao i, ngi cung cp dch v c th t cc cu hi
nh gi s hiu bit ca KH;
- Vi nhng im KH hiu ng th khng ni nhiu v nn nhn mnh "nh
anh (ch) bit rt ng rng...";
- Vi nhng iu KH cha r th gii thch li;
- Vi nhng iu KH hiu cha ng nn la li ni KH c nhn thc li
nhng khng bao gi ni l h nhn thc sai.
4.4. Gip
- Gip KH t la chn mt BPTT ph hp nht vi h. C th a ra mt vi
BPTT ph hp v khng c chng ch nh vi h h t quyt nh;
- Ngi t vn khng nn p t BPTT theo ch quan ca mnh cho KH;
- Nu KH chn BPTT khng ph hp v c chng ch nh th cn gp KH
chn mt BPTT khc.
4.5. Gii thch
Khi KH chp nhn mt BPTT, cn gii thch y v cch s dng
BPTT :
- Hng dn r rng cch thc thc hin (nu KH la chn bao cao su, BPTT t
nhin, thuc ung trnh thai, bin php cho b v kinh) v quy trnh tin hnh
137

(nu KH la chn tim thuc trnh thai, cy thuc trnh thai, t DCTC, hoc
trit sn);
- Gii thch nhng nguyn nhn c th dn n tht bi khi s dng cc BPTT
v cch phng trnh;
- Trnh by r cc tc dng ph c th gp v cch x tr ti nh v khi no cn
i khm li;
- Nu cho KH bit nhng du hiu cnh bo khi s dng cc BPTT tht bi
(mang thai ngoi mun), du hiu cnh bo ca cc bin chng v cch
x tr;
- Ni r kh nng hi phc sinh sn sau khi ngng s dng BPTT;
- Gii thch ti sao cn phi n kim tra nh k v khuyn KH nn thc hin
y ;
- ngh KH nhc li m bo KH nh c nhng thng tin chnh va
trao i;
- Gii thch mi thc mc hoc hiu cha ng ca KH;
- Cui cng, khng qun ngh KH t cu hi nu h c nhu cu.
4.6. Gp li
- Trc khi cho tm bit, dn d KH nhng im quan trng nht, hn thi
im ti khm v a ch KH c th lin lc nu c vn pht sinh trong qu
trnh s dng cc BPTT.
- Cung cp cho KH cc ti liu truyn thng c sn ti c s lin quan n cc
BPTT, c bit l BPTT m KH va la chn.
5. Nhng iu cn c mt cuc t vn thnh cng
- Th hin s tn trng v h tr KH thy thoi mi trong khi t vn;
- Lun lun lng nghe v khuyn khch KH trnh by nhu cu, chia s nhng
bn khon v t cu hi;
- Tp trung tho lun v nhng mong mun v nhu cu ca KH v trnh thai;
- Cung cp nhng thng tin v ch dn chnh. S dng t ng n gin, d hiu
v ph hp vi vn ha ca tng vng min, hn ch ti a vic s dng cc
t chuyn mn trong qu trnh t vn. Vi ng bo dn tc thiu s, nu c
th, tt nht l s dng ngn ng ca h;
- Tn trng v h tr nhng quyt nh cui cng ca KH;
138

- Hy ni r cc tc dng ph nu c v quan tm ng mc n nhng lo lng

ca KH.
- Kim tra li xem KH c hiu ng v nh cc thng tin khng;
- Khuyn khch KH quay li ti khm vi bt k mt l do no.
6. Nhng du hiu ca mt cuc t vn thnh cng
- KH cm thy h nhn c s gip v h tr;
- KH bit mnh phi lm g v c th lm c iu ;
- KH t ra hi lng;
- KH s dng BPTT hiu qu v an ton.

139

BNG KIM DY/HC T VN K HOCH HA GIA NH

TT

Cc bc thc hin

ngha

Yu cu cn t

CHUN B
1

Ni t vn (phng t vn).

To cm gic tin Kn o, ring t.

tng, thoi mi.

Dng c: tranh nh, t ri, Gip KH d hiu.

phng php trnh thai mu.

C cng nhiu cng

tt.

Ngi t vn.

Trang phc theo quy

nh.

THC HIN - 6 ch G
G1 - Gp g
4

Tip n;
Cho hi KH nim n.

Gy thin cm.

Tn trng, nim n,
ph hp vi vn ha,
tui KH.

Mi KH ngi ngang hng vi To an tm cho KH v chng ngi

ngi t vn, nu c chng mi KH ngay t u.
ng ch, thun li
ngi bn cnh, khng h
trong giao tip.
phi ng.

T gii thiu: tn, chc v, To lng tin cho Chnh xc, r rng y
nhim v chnh ti c s y t KH.
.
ca ngi t vn.

G2 - Gi hi
7

Hi tn, tui, a ch v nhng Hiu nhng thng R rng y , theo

yu cu v hnh chnh theo quy tin u tin v ng quy nh.
nh.
KH.

Hi v ngh nghip, hon cnh Hiu thm thng Cu hi r rng, ph

sng, tin s bnh tt, sinh .
tin v KH gip hp v tui, vn ha,
qu trnh t vn phong tc.
sau ny.

Hi v tnh trng hn nhn, gia Nm c nhu Hi t nh, ph hp vi

nh v nhu cu trnh thai.
cu trnh thai ca trnh , vn ha.
KH.

10

L do KH cn t vn KHHG, Hiu r nhu cu Cu hi d hiu, y

nhn thc, quan nim v nhng v nhng bn thu thp thng
lo lng ca KH.
khon ca KH.
tin chnh xc. S dng
hu ht cu hi m.

140

11

Hi KH nhng hiu bit v bin Nm c nhng

php KHHG m h bit hiu bit ca KH
hay s dng.
gip cho qu trnh
t vn.

Hi, lng nghe v

ng cm. Khng
c t thi ch
bai, coi thng.

G3 - Gii thiu
12

Gii thiu cho KH cc BPTT Gip KH hiu s

da trn nhu cu ca h v lc
v
cc
KHHG (bit c qua gi BPTT.
hi).

Thng tin chnh xc,

ngn ng r rng, d
hiu, dng c t ri,
tranh v mu BPTT.

13

Gii thiu v nhng thun li Gip KH hiu

v khng thun li ca tng y hn v cc
bin php, tc dng ph ngoi BPTT.
mun v c tai bin (nu c)
ca cc BPTT.

Thng tin chnh xc.

Khng ni qu v tc
dng ph, tai bin ca
cc BPTT.

14

Trnh by nhng iu KH mun Gip KH hiu Kho lo chnh li

bit, sa li nhng hiu bit ng hn v cc nhng kin thc cha
cha ng.
BPTT.
ng ca KH.

15

Quan st thi c ch ca KH Kim tra mc

v t cu hi cho h v nhng hiu v thu nhn
iu gii thiu nh gi thng tin ca KH.
mc hiu ng v cc iu
c nghe.

Quan st KH; t cu
hi kim tra li m
bo KH hiu ng cc
thng tin.

G4 - Gip
16

Gip KH hiu bit y cc KH t la chn KH chn c BPTT

BPTT ang c h t chn.
BPTT.
ph hp nht vi h v
khng c chng ch
nh.

17

Nu KH chn BPTT khng ph Gip KH la

hp (chng ch nh) th nh chn li gii php
nhng gii thch KH la ph hp hn.
chn mt BPTT khc.

KH la chn li BPTT
ph hp vi s h tr
ca ngi t vn;
Khng p t v la
chn thay cho KH.

G5 - Gii thch
18

Gii thch cho KH bit quy Gip KH hiu r

trnh p dng BPTT h chn: v th tc s
c hnh chnh v chuyn mn.
dng BPTT h
chn.

Thng tin y ,
chnh xc, c quy trnh
hnh chnh v chuyn
mn.
141

19

20

21

22

Gii thch y cch s dng,

nhng u im, hn ch ca
BPTT la chn.
Nu KH c nhng quan nim
hay hiu bit cha ph hp v
BPTT h la chn th gp ,
gii thch.
Gii thch nhng nguyn nhn
c th lm BPTT tht bi, cch
theo di x tr ti nh.
Gii thch cc du hiu cnh
bo v tai bin, du hiu bt
thng nn i khm ngay.

23

Gii thch lch phi khm kim

tra nh k v khuyn KH thc
hin sau ny.

24

Gii thch kh nng phc hi

sinh sn sau khi dng BPTT.
ngh KH nhc li mt s
im chnh t vn m
bo KH hiu, nh v c th
thc hin.

25

Gip KH hiu r R rng, y , c u

v BPTT chn. im v hn ch.
Gip KH nhn Nh nhng, chia s
bit ng v BP thng tin y ;
la chn.
Khng t thi bc
dc, coi thng KH.
Gip KH hiu Thng tin cn thit, r
nguyn nhn tht rng, y .
bi v cch x tr.
Gip KH bit v Thng tin v nhng
cc du hiu bt du hiu phi i khm
thng n khm v khm u.
sm.
Kim tra hiu qu KH bit r lch khm
vic s dng v bit ti sao phi i
BPTT v pht khm ng hn.
hin sm nhng
bt thng.
KH yn tm.
Thng tin chnh xc
cho BPTT chn.
Kim tra li s Cu hi m, thng tin
hiu bit ca KH thu thp lin quan n
v nh gi hiu hiu bit ca KH v
qu t vn.
ni dung bui t vn.

G6 - Gp li
26

27

28
29

Hn KH thi gian khm li gn Kim tra s s

nht.
dng BPTT ca
KH, nh gi
an ton vi KH.
Khuyn khch KH gp li khi To nim tin v
cn tm hiu v BPTT ca bn tng nhu cu s
thn hay gia nh.
dng dch v ca
KH.
Cho tm bit v tin KH.
To s tn trng
KH.
Hon thin h s KH.
Lu v theo di.

KH bit chnh xc thi

gian i khm, a ch
khm li, l do i
khm li.
KH hi lng v vic s
dng dch v v mong
mun tip tc c s
dng dch v.
Thi n cn nim
n.
Theo ng quy nh.

Ghi ch: tr bc 1 v 6 (gp g v gp li), cc bc khc c th thay i th t

142

MT S TNH HUNG NG VAI T VN K HOCH HA GIA NH

TNH HUNG 8
Ch Tho Th Ma, 43 tui, ngi Hmng bn Tn (ng H, Thi Nguyn). Gia
nh ch Ma thuc din ngho v kh khn ca bn, hai v chng ch Ma u lm
nng. Anh ch c 5 con, chu ln nht 13 tui v chu nh nht c 20 thng, tt
c cc chu u khng c i hc. Ch khng p dng bin php KHHG v ngi
n trm y t, 5 con ca ch u c sinh ti nh v c m vn . Hm nay
trong mt chin dch truyn thng v cung cp dch v v SKSS, ch Ma c mi
n trm y t x.
Bn hy xy dng kch bn v ng vai mt cn b ca Trm y t x ph trch lnh
vc KHHG v t vn gip cho v chng ch Ma la chn v p dng mt BPTT
ph hp.
TNH HUNG 9
Trong mt ln cng cng tc vin dn s n thm mt s h gia nh kh khn ti
xm Ngc Thng, x Nga My - Huyn Ph Bnh - Tnh Thi Nguyn, anh/ch c
tip xc vi ch Hong Th Vui 40 tui, mt ph n Ty, theo cng gio, sng bng
ngh lm nng ry. Ch sinh 8 ngi con, con nh nht c 1 tui. Khi tr
chuyn, ch Vui cho rng: Ti thy khng c g l sai khi c nhiu con c. Ti sinh
con cho bn thn v t ti nui chng, do quyt nh sinh bao nhiu con l quyt
nh ca ti. Khng c g l kh khn v vt v c. Nhng a tr ln gip ti chm
sc nhng a nh v do vy chng c g l kh.
Cng ging nh nhng gia nh cng gio khc, v chng ch Vui khng c nh
dng bin php KHHG v cho rng con ci t khi sinh ra n ln ln u nh vo
cha v vic sinh l hon ton t nhin khng nn can thip vo.
Bn hy t vn cho ch Vui la chn mt BPTT hiu qu s dng.

TNH HUNG 10
Ch L Th Pnh 25 tui, dn tc Thi, hin ang sng ti bn P Tu, x Thanh
Xng, huyn in Bin. V chng ch cng lm ngh nng ry nn thng phi i
lm t sng sm n chiu ti. Hin v chng ch Pnh c mt con gi c 8 thng
tui. Chu sinh thng ti nh.
Ch Pnh mi hc ht tiu hc, tnh hnh sc khe t khi sinh con n nay vn n nh,
ch ang cho con b sa m nhng khng c thng xuyn, ch cha thy kinh tr li.
143

Ch Pnh s c thai nn khng dm quan h v chng; ch cng cho bit chng ch

khng mun s dng bao cao su. Nghe ph n cng bn ni vng trnh thai l bin php
tt c th gip ch khng c thai khi quan h, ch n trm y t x hi xem sao.
L mt cn b trm y t, bn hy ng vai v:
1. T vn cho ch Pnh chn cho mnh mt BPTT ph hp nht.
2. Gi s ch Pnh chp nhn t DCTC trnh thai, sau khi t DCTC cho ch Pnh,
anh/ch hy hng dn cho ch y cch t theo di v x tr cc vn pht sinh nhm
gip ch p dng DCTC trnh thai mt cch lin tc v hiu qu.
TNH HUNG 11
Trong thi gian i thc t cng ng, bn n thm gia nh ch L Ph M, mt gia
nh ngi dn tc H Nh huyn Than Uyn, Lai Chu. Gia nh ch M c 3 chu,
chu ln nht mi 7 tui, chu nh nht 1 tui, ch li hay au m, mi cng vic trong
gia nh u do ngi chng gnh vc. Kinh t gia nh kh khn, khng c tin np
hc cho cc chu nn cc chu khng c i hc, ch chi nh. Khi hi thm v
tnh hnh gia nh, kinh t v tng lai cho cc chu th 2 v chng ch M cho bit
khng c k hoch g, h cng khng mun sinh thm con na nhng khng bit lm
th no.
L mt cn b y t bn hy t vn v gip gia nh ch M la chn v p dng
mt BPTT ph hp.

TNH HUNG 12
Khch hng Hong Th V 24 tui ngh nhip lm rung c 1 con 12 thng tin s m
ly thai. Ch n phng khm vi mong mun c t vn s dng vin thuc trnh
thai phi hp. L CBYT bn s t vn nh th no cho ch V?

144

BNG KIM DY/HC T VN S DNG VIN THUC TRNH THAI

PHI HP
Ni dung

TT

ngha

Yu cu phi t

CHUN B
1

Ni t vn (phng t vn).

To cm gic tin Kn o, ring t.

tng, thoi mi.

Dng c: tranh nh, t ri, Gip KH d hiu.

phng php trnh thai mu.

C cng nhiu cng

tt.

THC HIN
A - Gp g
3

Tip n

Gy thin cm, s KH thoi mi, hp

thoi mi cho KH. tc tt. V tr KH
Cho hi KH nim n;
c ng nh yu
Mi KH ngi ngang hng vi
cu.
ngi t vn, nu c ngi i
cng mi ngi bn cnh;

T gii thiu: tn, chc v, nhim To s tin tng Chnh xc, r rng
v chnh ti c s y t ca ngi cho KH.
y .
lm t vn.

B - Gi hi
5

Hi tn, tui, a ch, ngh nghip,

dn tc, hon cnh sng, s con,
tin s bnh tt, tin s sn khoa,
thun li v kh khn trong cuc
sng ca KH.

Hiu v KH v R rng y . Tn
cuc sng ca h trng quyn KH.
c hng t
vn.

Hi xem KH cn c cung cp Hiu r nhu cu T nh, cu hi d

dch v g trong chm sc ca KH gip nhn hiu.
SKSS/KHHG.
nh ni dung cn
t vn.

Hi KH v mc tiu sinh sn: Bit c mc Lng nghe v ng

gin khong cch sinh hay hn tiu ca KH gip cm.
ch s con.
qu trnh t vn
145

Tm hiu thi , tn ngng c Bit c mc T nh, cu hi d

th lin quan n vic chn hoc tiu ca KH gip hiu.
t chi mt s BPTT.
qu trnh t vn.

Tr li cc cu hi chung m KH To s tin tng Chnh xc, r rng,

c th t ra.
cho KH.
y .

Thi thn mt, gn gi, lng

nghe, quan tm, ng cm vi
KH. Kho lo gi hi v ni lo
lng, bn khon c th c ca KH.

To cho KH s tin
tng v ng
cm h c th
ni ht bn khon.

KH chia s thng tin

y , thu nhn
c nhng bn
khon ca KH (nu
c).

C - Gii thiu
10

Gii thiu mt s BPTT hin ang Gip KH bit v Ngn ng r rng,

c sn.
cc BPTT hin c d hiu, hn ch
sn.
dng t chuyn mn.

11

Gii thch li ch/u im v nguy KH bit c li Thng tin chnh xc,

c/nhc im ca tng bin ch/u im v y , d hiu, hn
php.
nguy
c/nhc ch t chuyn mn.
im ca tng
BPTT.

D - Gip
12

Gip KH ra quyt nh la chn Gip KH la chn Tn

BPTT (s dng thuc trnh thai BPTT.
KH.
vin phi hp).

13

Hi xem KH bit g v thuc

ung trnh thai. Chnh sa nhng
thng tin sai lch m KH c th
va ni ra.

14

Hi xem KH tng dng thuc Gip KH bit s T nh, cu hi d

trnh thai vin phi hp cha, dng vin thuc hiu.
kinh nghim s dng nh th no. trnh thai phi
hp.

15

a cho KH cm v xem v thuc Gip KH nhn Chnh xc, r rng,

trnh thai vin phi hp.
bit c v thuc y .
trnh thai kt hp.

146

trng

quyn

Gip khch hng Ngn ng r rng,

hiu v thuc d hiu, hn ch
ung trnh thai kt dng t chuyn mn.
hp.

E - Gii thch
16

Gii thch ngn gn c ch trnh Pht hin nhng

thai ca vin thuc v tm quan nhn thc cha
trng ca vic ung u n hng ng ca KH.
ngy.

Thi nh nhng,
kin tr gp , gii
thch, hng dn r
rng. Khng c t
thi bc bi, ch
bai.

17

Gii thch nhng u im ca

thuc trnh thai vin phi hp,
bao gm c nhng u im khc
ngoi tc dng trnh thai.

KH bit nhng u Thng tin r rng,

im ca thuc y chnh xc.
trnh thai vin
phi hp.

18

Gii thch mt s tc dng ph v

nhc im c th c ca thuc
vin trnh thai phi hp. Nhn
mnh rng KH c th gp hoc
khng gp nhng tc dng ph
v tt c nhng tc dng ph
u c th gii quyt c.

KH bit tc dng Thng tin r rng,

ph v nhc y chnh xc.
im ca thuc
trnh thai vin
phi hp.

19

Hng dn KH s dng thuc nh gi kh nng

trnh thai vin phi hp.
thu nhn thng tin
v kt qu ca
bui t vn.

20

Gii thch cho KH cn lm g nu KH bit x tr khi Thi nh nhng,

nh qun ung thuc.
qun ung thuc. kin tr gp , gii
thch, hng dn r
rng.

21

Gii thch nhng tnh hung cn KH bit s dng

s dng BPTT d phng khc.
BPTT d phng
trong trng hp
cn thit.

22

Yu cu KH nhc li nhng ch m bo KH nm Ngn ng r rng,

dn v: cch ung thuc, lm g c nhng thng d hiu, hn ch
khi qun ung thuc v khi no tin cn thit.
dng t chuyn mn.
cn s dng BPTT d phng
khc.

Cu hi m, gip
KH bit v lm c
cc ni dung trong
bui t vn.

KH chia s thng tin

y , thu nhn
c nhng bn
khon ca KH.

147

23

Gii thch nhng du hiu nguy

him khi dng thuc, nhn mnh
tnh him gp ca cc du hiu
ny.

KH bit nhng Thng tin r rng,

du nguy him c y chnh xc.
th c khi dng
thuc.

24

Hi KH mt s cu hi m nh gi kh nng
bo KH hiu v nh mt s hng thu nhn thng tin
dn chnh.
v kt qu ca
bui t vn.

Cu hi m, gip
KH bit v lm c
cc ni dung trong
bui t vn.

G - Gp li
25

148

Khuyn khch KH thng tin cho

CBYT bt c khi no thy cn
trao i hay cm thy bt thng
trong vic s dng thuc trnh
thai vin phi hp. Ni vi KH
sn sng tip n h v gip
h.

To nim tin v
nhu cu s dng
dch v ca KH
lun c sn
sng phc v.

KH hi lng v vic
s dng dch v v
mong mun c s
dng dch v tip.

K THUT T DNG C T CUNG LOI TCu 380A

MC TIU
1. Thc hin t c DCTC loi TCu 380A ng k thut.
2. Nhn thc c tm quan trng ca vic t DCTC loi TCu 380A ng k
thut.
NI DUNG
1. Ch nh v chng ch nh
1.1. Ch nh
Tt c cc ph n trong tui sinh , c con c nguyn vng s dng
BPTT ny nu khng c nhng chng ch nh sau.
1.2. Chng ch nh
- Vim nhim ng sinh dc cha iu tr khi;
- C cc bnh LTQTD;
- C tin s cha ngoi TC;
- Nghi ng bnh c tnh ng sinh dc;
- Rong kinh, rong huyt cha r nguyn nhn;
- TC d dng: TC i, TC 2 sng;
- C thai hoc nghi ng c thai;
- Sa sinh dc II v III;
- Mt s bnh ni khoa: tim mch, gan thn.
2. Thi im t
- t sau sch kinh 2 - 3 ngy l tt nht v CTC cn h m d t;
- Sau 42 ngy c th t nhng cn thn trng v d thng TC;
- Ngay sau khi ht thai hoc no thai nu m bo khng b st rau, st thai v
ng sinh dc khng b vim nhim.
3. K thut t
Dng c v phng tin
- Van m o hay m vt;
149

- Km di kp bng;
- Km Pozzi;
- Thc o bung TC;
- Dng c TC loi TCu 380;
- Thuc st khun: cn iode 0,5% v cn 700;
- Gc c u, bng;
- Gng v khun;
- 5 sng v khun;
- Khay dng c v khun.
4. K thut t dng c t cung
- Phi khm ph khoa trc khi t, phi m bo 2 nguyn tc v khun v t
ng k thut;
- Dng m vt hay van m o bc l CTC;
- St khun m o, CTC;
- Dng km Pozzi kp CTC v tr 6 gi hoc 12 gi tu theo t th TC ng trc
hay ng sau. Ko nh nhng trc thn TC v trc CTC nm trn mt ng
thng;
- o bung TC: dng thc o a nh nhng qua l CTC, y nh ln n khi
u thc chm y TC, ri rt thc ra. Chiu cao bung TC c tnh t
u thc o n ht ch c vt mu. Nu l CTC b cht hp khng o c,
hoc nu chiu di bung TC di 6,5cm th khng c t DCTC TCu 380;
- hn ch nhim khun:
Lp DCTC trong bao, ngnh ngang phi c cho vo cn t su t nht
6mm;
Dng c TC ch c ly ra khi bao trc khi t.
- iu chnh li nc hm su (nc xanh) chiu di t nh ch T n CTC
tng ng vi chiu cao ca TC m ta o c;
- t nh nhng cn t c DCTC vo bung TC cho ti khi chm vo y TC,
nc xanh chm vo CTC;
- Khng di chuyn ng y, dng tay kia ko nh nhng cn t xung di
gii phng ngnh ngang ca ch T y TC;
- Di chuyn ng y, nh nhng y cn t ln trn chm vo y TC, y
l th c bn khc vi t DCTC TCu 200;
150

- Tho t t ng y ra trong khi

vn gi c nh cn t;
- Tho cn t t t cho ti khi
nhn thy dy DCTC;
- Ct dy vng th ra ngoi CTC
2cm vn v cng bn;
- St khun li v t vn cho KH.

Hnh 26. t dng c TC

151

BNG KIM DY/HC K THUT T DNG C TC LOI TCu 380A

TT
1
-

2
3

6
7

152

Cc bc
CHUN B
KH:
c t vn v sng lc
khng c chng ch nh v t
DCTC;
c t vn v DCTC
TCu380A;
c hng dn i tiu trc
khi t DCTC.
Dng c:
B t DCTC;
DCTC TCu380A.
NVYT: mang trang phc, m o
khu trang v ra tay.
THC HIN
KH nm t th ph khoa,
NVYT iu chnh ngun nh
sng ph hp.
NVYT mang gng v khun,
khm trong xc nh t th TC
v phn ph;
Tho b gng dng.
St trng m h, TSM, tri khn
v khun di mng.
NVYT mang gng v khun,
ngi gia 2 i KH, ngi ph
ngi bn cnh (tay cm van c
mang gng).
M m o bng van hay m vt
v giao cho ngi ph gi van;
St trng m o, CTC, cng
.
Kp CTC bng km Pozzi ko
nh xung.

ngha

Yu cu cn t

To lng tin cho

KH, m bo KH
hiu bit v
DCTC v hp tc
vi CTC.

KH c t vn v
DCTC;
KH c hng dn
cc bc t DCTC
trn m hnh.

B dng c y ;
DCTC cn hn, bao b
nguyn vn.
m bo v ng quy trnh v quy
khun
nhim nh.
khun.
-

Thun li cho
NVYT thc hin
t DCTC.
Gip nh hng
khi a thc o
hoc DCTC vo
bung TC.
m bo khng
ch nhim khun.
m bo v ng quy trnh mang
khun.
gng.

Lm sch CTC v Ton b CTC, m o

m o.
v cng c st
khun sch.
C nh TC.

Kp ch 12 gi, cch
l ngoi 1cm.

10

11

12

13
-

14

15

16
17

Dng thc o bung TC, m Bit su bung Nh nhng, ng

bo k thut khng chm.
TC.
hng, thc o chm
y TC.
Lp DCTC vo ng t v iu Chun b DCTC Tuyt i v khun
chnh cn y.
trc khi y vo (lp trong bao); 2
bung TC.
ngnh ngang ch T
vo u ng t, u
cn y chm ui
DCTC.
iu chnh nc hm.
m bo DCTC ng bng chiu su
vo ng y TC, bung TC.
trnh thng TC.
t DCTC vo bung TC:
DCTC vo ng Thao tc nh nhng,
Cm kp Pozzi ko CTC xung; bung TC.
Tuyt i v khun
Cm ng t a nh ng
DCTC vo ng v tr.
hng qua l ngoi CTC vo
trong n khi nc hm chm l
ngoi;
Gi nguyn cn y, ko cn
t xung gii phng 2 cnh;
y nh ng t ln nc hm
chm l ngoi CTC;
Gi nguyn ng t, rt cn y
ra;
Rt ng t ra.
Ct dy DCTC.
Lm ngn dy th Dy DCTC cn 2cm
ra ngoi.
v gp vo cng
bn.
Tho kp Pozzi, st khun li Hon thnh th Nh nhng, kim tra
m o, tho van m o.
thut.
chy mu v tr kp c
hay khng?
Thu dn dng c, tho gng.
Kt thc th ng quy trnh.
thut.
Ghi phiu, k n hng dn Qun l theo di Chnh xc, t m chu
theo di v hn ti khm.
sau th thut.
o;
KH bit pht hin cc
du hiu bt thng,
bit r lch khm li.
153

PH THAI BNG BM HT CHN KHNG

MC TIU
1. p dng ra c cc ch nh v chng ch nh ca phng php ph thai bng
bm ht chn khng.
2. Thc hin c cc thao tc ht thai bng bm ht chn khng.
3. Nhn thc c tm quan trng ca ph thai bng bm ht chn khng ng quy trnh.
NI DUNG
Ph thai bng phng php ht chn khng l phng php nh ch thai nghn
bng cch dng bm ht chn khng Karmann ht thai n ht tun th 12 k t
ngy u tin ca k kinh cui cng.
1. Ch nh
- Tuyn x:
Tui thai

6 tun k t ngy u tin ca k kinh cui cng;

Sc kho KH bnh thng (khng c tin s bnh l ni, ngoi, sn khoa

c bit).
- Tuyn trung ng, tuyn tnh, tuyn huyn:
Cho tt c cc trng hp tui thai
cui cng.

12 tun k t ngy u tin ca k kinh

2. Chng ch nh
- Tuyn x: tui thai > 6 tun;
- Tuyn trung ng, tuyn tnh, tuyn huyn: tui thai > 12 tun;
- Vim ng sinh dc cp tnh.
3. Chun b
- KH:
Hi tin s v bnh l ni, ngoi, sn khoa. Nu c bnh ni khoa (tim
mch, HA cao...), d dng ng sinh dc ch thc hin tuyn c phng
tin gy m hi sc;
Khm ton thn;
Khm ph khoa xc nh c thai v loi tr chng ch nh;
154

Tnh tui thai da vo ngy u tin ca k kinh cui cng;

Siu m (nu c);
T nguyn ph thai (c giy cam kt).
- Chun b phng tin dng c:
Sng v khun, bng cn, van m o, kp CTC;
B dng c ht chn khng;
Thuc t, hp chng sc v thuc tng co TC;
Cc phng tin x l dng c v x l cht thi.
- Thy thuc:
Ra tay bng x phng di vi nc chy;
Mc o chong, qun, m, eo khu trang;
eo gng tay v khun.
4. Cc bc tin hnh
- Trc khi tin hnh th thut cn:
Khm xc nh kch thc v t th TC;
Ph khn sch cho thai ph trong t th ph khoa;
St khun CTC, m h, m o;
Cho dng thuc gim au;
Kim tra cc xt nghim trc khi lm th thut.
- Cc bc tin hnh:
Bc 1:
M van m o st khun li mt ln na.
Dng km kp CTC v tr 12 gi.
Bc 2: o bung TC bng ng ht (canuyn).
Dng canuyn a su vo bung TC cho ti khi c cm gic u canuyn chm
y TC, ghi nhn chiu su TC bng cc chm nhn thy trn canuyn.
Nu chn canuyn tng ng m khng a c canuyn qua l CTC cn dng
nn nong Hegar nh nhng t s 5 v tng dn. Trnh nong CTC bng sc mnh m
nn kt hp vi ng tc xoay canuyn mt cch nh nhng trnh lm thng tn TC.
155

Tip a canuyn qua CTC sau khi nong xong. Khi cm gic canuyn qua c
l trong th dng li. o chiu su bung TC bng canuyn ri rt nh canuyn ra
mt cht.
Bc 3: lp bm chun b vo canuyn.
Mt tay gi u canuyn, cn tay kia gi bm.
Ch khng y canuyn vo su hn trong TC khi lp bm.
Bc 4: ht thai.
Nh cc van kp to p lc chn khng qua canuyn vo TC. Cc m v dch
mu c ht qua canuyn vo bm. Tip tc ht cc cht cha trong TC bng cch
a canuyn tin, lui chm v nh nhng bn trong bung TC, quay bm sao cho ca s
ca canuyn trnh ht vo mt v tr c nh qu lu c th tn thng TC, cn thn
trng khng rt canuyn qua CTC ti ca s, nh vy khng kh s vo theo v lm
gim p lc trong khi ang ht.
Lu : khng cm bm phn chui pt tng.
Bc 5: kim tra TC sch bng:
Nhn thy bt , hng trong canuyn theo ra.
Khng thy cc m ra thm na.
Cm gic sch khi a nh canuyn qua mt trong TC.
Cm gic TC co bp quanh canuyn.
Tho bm v rt b dng c.
St khun li CTC, m o.
Bc 6: kim tra cc m ly ra t TC.
Nu khng r nn lc v ra m loi b mu ng sau cho t chc m vo
bnh nh cha nc acid nh, lc nh v soi trc nh sng s thy nhung mao rau l
lng trong nc.
Xt nghim gii phu bnh t chc m.
5. Theo di v chm sc
- Theo di mch, HA v ra mu m o t nht 30 pht sau th thut;
- K n khng sinh;
- T vn sau th thut;
- Hn khm li sau 2 tun.
156

BNG KIM DY/HC K THUT HT THAI BNG

BM HT CHN KHNG
TT
1

2
3
4
-

Cc bc thc hin
ngha
CHUN B
Cho hi v t vn trc th thut To mi quan
v quyt nh ph thai ca KH v h tt vi KH
quy trnh thc hin.
gip h yn tm
hp tc.
V pha KH:
m bo ng
Hi tin s ni, ngoi, sn khoa;
ch nh, th
Khm ton thn;
thut an ton.
Khm ph khoa xc nh c thai
v loi tr chng ch nh;
Tnh tui thai da vo ngy u tin
ca k kinh cui cng;
Lm test th thai;
Siu m (nu cn);
K cam kt t nguyn ph thai;
Cho dng thuc gim au trc 30
pht;
Kim tra cc xt nghim trc khi
lm th thut.
Chun b phng tin dng c:
Gip thc hin
Sng v khun, bng cn, van m th thut thun
o, kp CTC;
li.
B dng c ht chn khng;
Thuc gim au, gy t, hp chng
sc v thuc tng co TC;
B dng c kim tra m;
Cc phng tin x l dng c v
x l cht thi.
NVYT: Ra tay thng quy
m bo khng
Mang trang phc theo quy nh (o ch
nhim
chong, qun, m, khu trang), knh khun.
bo v mt.

Yu cu cn t
T vn theo bng
kim;
KH yn tm v sn
sng hp tc.
T m, ly c y
thng tin.

y , ng quy
cch, sp xp thun
tin s dng.

ng quy trnh
(Bng kim ring).

157

56

158

THC HIN
KH nm t th ph khoa;
Khm xc nh kch thc v t th
TC;
Mang gng tay v khun;
Ph sng v khun cho KH;
Dng kp v khun th nht st
khun m h, TSM.
Bc 1:
- t van m o, dng kp v
khun th 2 st khun m o v
CTC;
- Gy t cnh CTC bng Lidocain
1% v tr 4 v 8 gi;
- Ch 2 - 3 pht thuc t c tc
dng;
- Kim tra bm ht v to sn p
lc m cho bm ht.
Bc 2:
- o bung TC: dng kp Pozzi kp
CTC v tr 12 gi, a ng ht
vo bung TC cho ti khi c cm
gic u ng ht chm y TC,
ghi nhn chiu su TC bng cc
chm nhn thy trn ng ht;
- Nong CTC bng ng ht (nu
cn).
Bc 3: nh nhng a ng ht ph
hp vi tui thai qua CTC vo
bung TC.

Gip th thut Hai i KH c

an ton v v ph kn sng;
khun.
Thao
tc
nh
nhng;
Tr chuyn KH
bt cng thng.
Lm sch m
o, CTC;
Gim au cho
KH trong khi
ht;
m bo p lc
bm ht.

m o sch;
Khng gy t vo
mch mu;
Bm ht kn, p
lc ht.

Xc nh chiu Nh nhng, ng
su ca TC.
hng TC;
Kp CTC cch l
ngoi 1cm.

a ng ht ng ht ph hp
vo bung TC vi tui thai c
chun b ht a vo bung TC
thai.
khng qu chiu
su o trc ;
ng ht trc khi
a qua l CTC
khng c chm
vo m o hoc
cc b mt khng
v khun.

10

11

12

Bc 4: ht thai:
Ly ht cc t Thc hin nh
Lp ng ht vo bm ht, m van, chc thai t nhng;
ht cc cht cha trong TC bng bung TC ra.
Khng rt ng ht
cch xoay v di chuyn nh nhng
ra khi bung TC
ng ht trong bung TC.
trong qu trnh ht.
Khng ht qu lu
cng 1 v tr;
Khng a ng ht
qu chiu su ca
bung TC c
o trc .
Bc 5:
m bo ly ht Nhn nh ng
m bo bung TC sch:
t chc trong cm gic bung TC
Nhn thy bt , hng trong ng bung TC.
sch.
ht theo ra bm;
Khng thy cc m ra thm na;
Cm gic gn khi a nh ng ht
qua mt trong TC;
Cm gic TC co bp quanh ng ht;
Tho bm khi ng ht v rt ng
ht;
St khun li CTC, m o v tho
km Pozzi.
Bc 6:
m bo cc t Cn thn, chnh
Kim tra cc m c ht ra chc ca thai xc, nhn nh
ngay khi KH cn nm trn bn;
c ht ra ht; ng;
Xt nghim gii phu bnh v t Gip pht hin Tin hnh ht li
chc m (nu cn).
thai ngoi TC ngay nu nghi ng
nu khng ht cn st t chc thai
c cc t trong bung TC.
chc thai.
Tho gng, thu dn dng c, ra Kt thc th ng quy trnh
tay.
thut.
(bng kim ring).

159

13

14

160

T vn sau ht thai:
- Kt qu ht thai;
- Cc biu hin bnh thng sau ht
thai;
- Cc du hiu bt thng sau ht
thai v cch x tr;
- Ch thuc, n ung, sinh hot
sau ph thai;
- Kh nng c thai tr li sau ph
thai v cc BPTT ph hp.
Ghi chp h s, k n, hng dn
nhng du hiu bt thng cn ti
khm v lch ti khm.

KH bit kt qu
ht thai, bit
cch t theo di
v chm sc sau
ph thai.

Cung cp thng tin

y , r rng, d
hiu (c bng kim
ring);
KH chp nhn s
dng BPTT ph
hp.

Hon thnh th R rng, y ,

tc h s bnh KH bit nhng du
n, theo di hiu cn ti khm.
bin chng sau
th thut.

Chng 6

BNH L SN PH KHOA
CHY MU SN KHOA 3 THNG U
DA SY THAI - SY THAI
MC TIU
1. xut cch chn on, x tr v phng bnh cho mt trng hp da sy thai.
2. Nhn thc c tm quan trng ca vic chn on, x tr v phng da sy thai.
TNH HUNG 13
BN S. 28 tui, c thai ln th hai. n khm bnh vi l do tt kinh 2 thng au
bng vng di rn tng cn.
1. L mt bc s tuyn huyn, bn cn khai thc nhng triu chng g gip chn
on bnh cho ch S?
2. Sau khi thm khm thy: TC to bng thai 2 thng, c cn co TC, (au bng) ra
huyt m o s lng t, tin s kinh nguyt bnh thng, thai nghn ln th nht
sy thai tui thai 3 thng. Khm: CTC cn di, ng kn. Bn ngh ti BN b
bnh g? Cn xut thm xt nghim cn lm sng no?
3. Nu BN c chn on l thai > 1 thng do sy. Hy a ra hng iu tr cho
ch S.
4. Nhng vn cn t vn cho ngi bnh phng do sy thai ti pht.
TNH HUNG 14
Ch A 20 tui, c thai ln u c gia nh a n trung tm y t. Ch c th t
i vi s gip ca em gi v chng. Ch A ni ch c thai 14 - 15 tun, 3 ngy nay
b cng bng v ra vi git mu. Tuy nhin, 6 - 8 gi qua ch thy ra mu nhiu, ch
cha iu tr thuc g, n bnh vin khm v iu tr ngay.
Bn ngh ti bnh g?
Bn s lm g u tin?

161

Chn on
Khi thm khm thy HA 100/60mmHg, mch 100 ln/pht, th 24 ln/pht, tnh
to. Da khng lnh v m t. Bn thy mu thm qua qun.
Ch A c b sc khng?
Bn s lm g tip theo?
Bn s hi cu hi no?
Bn c th xc nh ch A ang mong mun c thai, khng c du hiu
ca bo lc, kh thm t sau 4 - 5 pht, khng chong nhng cm thy
mt, ra mu cc v c ln t chc mng nhy. Bn s lm g tip theo,
ti sao?
X tr
Qua thm khm bn xc nh: TC mm c cn co nh, khm m o kt hp s
nn ngoi thy CTC m 2cm, th tch TC tng ng vi thai 12 tun, v khng c
t chc rau qua CTC. Bn chn on l g?
Phng th thut ang thc hin mt ca ht thai khc, cn ch i 30 pht.
Bn s lm g?
Sau khi tim ergometrin 15 pht, ch A vn tip tc chy mu nhiu, HA 98/60
mmHg, mch 104 ln/pht
Bn s lm g?
Sau 2 ln tim ergometrin mu chy hn. Th thut ht thai bng bm ht chn
khng c thc hin 30 pht sau v ly ht t chc trong TC.
Bn s lm g?
Sau 6 gi, cc ch s sinh tn n nh v khng chy mu. Ch A mun tr v nh.
Bn s lm g trc khi cho ch A v?
TNH HUNG 15
Gio vin chn 3 sinh vin thc hnh ng vai: CBYT, ph n c thai v chng
c ta. thc hnh ng vai 3 sinh vin ng vai cn c trc tnh hung v xy
dng kch bn ng vai. Nhng sinh vin cn li s quan st ng vai cho nhn xt sau
bui ng vai.
Mc ch ca ng vai l to c hi cho sinh vin nng cao k nng giao tip khi
tip xc vi ngi ph n c kinh nghim v thai nghn v thai nghn c nguy c.

162

* Phn cng ng vai

CBYT: CBYT l mt bc s c kinh nghim v k nng giao tip tt.
BN: c A 25 tui, c thai ln 2 thai 12 tun, c mt con gi 3 tui khe mnh.
Chng BN: ng A 25 tui l li xe ca mt c quan nh nc
* Tnh hung ng vai:
BN A c chng a n phng khm cp cu bnh vin huyn v b chy mu
m o. Ch A c bc s thm khm v truyn dch thay th lng mu mt. Ch
A c chn on l sy thai khng hon ton, khng c du hiu ca chong, tuy
nhin, c ch A v chng u rt lo lng v bnh l ca mnh. Ch A c thai trong k
hoch, 2 v chng ch ang mong mun c a con th 2. Bc s cn thng bo cho
ch A cn thit phi ht bung TC v gii thch cc bc ca th thut v nhng nguy
c c th gp.
* Nhng im ch khi ng vai
im ch khi ng vai l cn th hin s tng tc gia thy thuc v BN
thng qua k nng giao tip bng li v khng li.
* Cu hi tho lun
Sau bui ng vai ging vin c th s dng mt s cu hi cho sinh vin tho lun:
1. Bc s gii thch cho v chng ch A v th thut v nhng yu t nguy c
nh th no?
2. Nhng ngn ng khng li no bc s s dng khuyn khch s tng
tc vi v chng BN A.
3. Lm th no thy thuc m bo rng v chng c A hiu nhng iu m thy
thuc gii thch.
TNH HUNG 16
Mc tiu
1. xut c cc bc thm khm, chn on cho mt trng hp chy mu trong
3 thng u ca thai nghn.
2. Ra c quyt nh chm sc v x tr i vi trng hp chy mu trong 3 thng
u ca thai nghn.
Tnh hung
Ch A 28 tui, c thai 12 tun, ch n phng khm sn vi du hiu ra mu ti
m o, ch c thai trong k hoch v sc khe bnh thng.

163

nh gi (tin s, bnh s, khm lm sng, xt nghim)

1. Nhng ni dung cn thm khm cho ch A l g, ti sao?
2. Nhng du hiu khm thc th no gip bn chn on bnh cho chi A, ti sao?
3. Nhng nguyn nhn chy mu no bn cn ngh ti?
Chn on:
Sau khi thm khm cho ch A, bn xc nh: nhit 36,80C, mch 82 ln/pht;
HA 110/70mmHg. Da khng xanh, khng v m hi, au nh vng bng di, ra t
mu m o. TC to tng ng tui thai, n bng khng au, CTC cn di,
ng kn.
4. Da trn nhng du hiu thm khm, ch A c chn on bnh g, v sao?
Chm sc:
5. Da vo chn on? K hoch chm sc cho ch A l g, v sao?
nh gi:
Ch A quay li phng khm sau 3 ngy, ch k li ti qua mu ra nhiu hn km
theo c au bng vng h v, thc xung di. Ch A khng thy ra t chc thai, TC to
tng ng tui thai, CTC m, khng c du hiu ca chong. Ch A rt bun v kh
nng b sy thai.
6. Da trn nhng du hiu pht hin, k hoch chm sc tip theo cho ch A l
g, ti sao?

THAI CHT LU
MC TIU
1. xut cch chn on, x tr v phng bnh cho mt trng hp thai cht lu.
2. Nhn thc c tm quan trng ca vic chn on thai cht lu.
TNH HUNG 17
BN A: 28 tui, c thai ln th hai. n khm bnh vi l do tt kinh 2 thng, ra
huyt en m o.
1. Bn cn thc hin hi bnh, thm khm g gip chn on bnh cho ch A?
2. Sau khi thm khm thy: ra huyt en t nhin t bung TC, khng au bng,
tin s kinh nguyt v thai nghn ln th nht bnh thng. CTC ng kn, TC to
khng tng xng vi tui thai. Bn ngh ti BN b bnh g? Cn xut thm
xt nghim cn lm sng no?
3. Nu BN c chn on l thai > 1 thng cht lu. Nhng thng tin g cn c
khai thc tm nguyn nhn hoc cc yu t thun li gy nn thai cht lu.
164

4. Nu BN c chn on l thai > 1 thng cht lu. Theo bn bin php iu tr

no c p dng cho BN.
5. Nhng vn cn t vn cho ngi bnh phng thai cht lu cho thai
nghn ln sau.

CHA TRNG
MC TIU
1. xut cch chn on, cch x tr v phng bnh cho mt trng hp cha trng.
2. Nhn thc c tm quan trng ca vic x tr v theo di sau no trng.
TNH HUNG 18
BN S. 22 tui, c thai ln th nht. n khm bnh vi l do tt kinh >1 thng ra
huyt m o, nghn nhiu.
1. Bn cn thc hin hi bnh, thm khm g gip chn on bnh?
2. Sau khi thm khm thy: ra huyt en long t bung TC, khng au bng, tin s
kinh nguyt bnh thng. CTC ng kn, TC to bng thai > 2 thng. Bn ngh ti BN
b bnh g? Cn xut thm xt nghim cn lm sng no?
3. Nu BN c chn on l cha trng. Nhng thng tin g cn c khai thc
tm nguyn nhn hoc cc yu t thun li gy nn cha trng.
4. Nu BN c chn on l cha trng. Theo bn bin php iu tr no c p
dng cho BN.
5. Nhng vn cn t vn cho ngi bnh theo di sau no trng.

THAI NGOI T CUNG

TNH HUNG 19
Mc tiu
1. p dng a ra chn on, cch x tr v phng bnh cho mt trng hp
thai ngoi TC.
2. Nhn thc c tm quan trng ca vic chn on sm thai ngoi TC.
Tnh hung
BN M: 32 tui, c thai ln th hai. n khm bnh vi l do chm kinh 15 ngy
ra huyt en m o km theo au bng.
1. Bn cn thc hin hi bnh, thm khm g gip chn on bnh?

165

2. Sau khi thm khm thy: ra huyt en t nhin t bung TC, au bng, tin s kinh
nguyt v thai nghn ln th nht bnh thng. CTC ng kn, TC to khng tng
xng vi tui thai. Cng c phn ng khi thm khm. Bn ngh ti BN b bnh
g? Cn xut thm xt nghim cn lm sng no?
3. Nu BN c chn on l thai ngoi TC cha v. Theo bn bin php iu tr
no c p dng cho BN.
4. Nhng vn cn t vn cho ngi bnh phng thai ngoi TC cho thai
nghn ln sau.
TNH HUNG 20
Ch B. 20 tui, n phng khm 2 ngy trc vi du hiu ra mu m o v
au bng di. Ch c xt nghim chn on c thai, ch B c khuyn hn ch
quan h tnh dc v quay li phng khm ngay nu cc du nng ln. Hm nay, ch B
tr li phng khm v vn chy mu v cch y 2 gi xut hin au bng d di.
nh gi (tin s, bnh s, khm lm sng, xt nghim)
Nhng ni dung cn hi bnh, thm khm cho ch l g? Ti sao?
Nhng du hiu khm thc th no gip bn chn on bnh cho ch B? Ti sao?
chn on cho ch B, cn xt nghim thm d no (c th) v ti sao?
Chn on
Sau khi thm khm cho ch B, bn xc nh: mch 130 ln/pht yu; HA
85/60mmHg, nhp th 20 ln/pht, nhit 3608. Da xanh, v m hi. Ch B au bng
d di vng h chu, bng cng v c phn ng thnh bng, Ra t mu m o, CTC
ng kn.
Da trn nhng du hiu thm khm c, ch B c chn on l g? V sao?
K hoch chm sc
Da vo chn on? K hoch chm sc cho ch B l g? V sao?
nh gi
Ch B phc hi tt sau phu thut. Hin ti ch tnh to, xt nghim Hb
9g/dL. Ch cng cho bit, ch mun c thai li nhng t nht sau 1 nm na.
Da trn nhng du hiu pht hin, k hoch chm sc tip theo cho ch B
l g? Ti sao?

166

CHY MU SN KHOA 3 THNG CUI

RAU TIN O
MC TIU
1. xut c cch chn on v x tr rau tin o.
2. Nhn thc c tm quan trng ca vic chn on v x tr rau tin o.
TNH HUNG 21
BN B. 28 tui, c thai ln th hai. n khm bnh vi l do thai 8 thng ra huyt.
1. Bn cn thc hin hi bnh, thm khm g gip chn on bnh?
Sau khi thm khm thy:
- Ra huyt ti, ln cc, s lng va, chy ra t bung TC, khng au bng;
- Tin s kinh nguyt v thai nghn ln th nht ng di c st rau sau ;
- Thai cha thun, tim thai 145 ln/pht. Thai pht trin bnh thng;
- CTC ng kn.
2. Bn ngh ti BN b bnh g? Cn xut thm xt nghim cn lm sng
no?
3. Nu BN c chn on l thai 32 tun rau tin o bm thp hin ti khng
chy mu. Theo bn bin php iu tr no c p dng cho BN.
Nhng vn cn t vn cho ch B phng rau tin o.
TNH HUNG 22
Ch D 20 tui, khe mnh c thai ln th nht, qu trnh pht trin thai bnh
thng khng c bin chng. Hin ti thai c 38 tun, ch c chng a n
phng cp cu bnh vin huyn. Ch ni rng ch khng au bng, ra huyt ti
cch y 2 gi. Ch i khm thai 3 ln trong qu trnh mang thai. ln khm cui
cch y 2 tun khng pht hin du hiu g bt thng.
nh gi, thm khm
1. Ch D cn c hi bnh, thm khm v t vn nhng vn g? Ti sao?
2. Thm khm lm sng no gip bn chn on xc nh tnh trng bnh l cho ch
D, v sao?

167

Chn on
Sau khi thm khm cho ch D c mt s triu chng chnh sau:
Mch 88 ln/pht, HA 110/80mmHg, nhp th 16 ln/pht, nhit 370C.
Huyt m o mu ln mu cc, v thm t 12 kh trc khi nhp vin.
TC mm, khng au bng, ngi dc, u di, u cao trn khp v.
Khng lm c siu m thai.
3. Da trn nhng triu chng trn, bn chn on l g? V sao?
Chm sc
4. Da vo chn on, k hoch chm sc cho ch D nh th no? V sao?
DA NON
MC TIU
1. xut cch chn on v ra quyt nh x tr c da non.
2. Nhn thc tm quan trng ca vic chn on v x tr da non.
TNH HUNG 23
Ch 18 tui ngi dn tc thiu s mt x vng xa, ch c thai ln u, hin
ti thai khong 7 thng, ch cha i khm thai ln no ch vn lao ng v sinh hot
bnh thng v ch cm thy khe mnh. Ch vn cng chng i lm nng xa nh,
ngy hm qua sau bui i lm nng v ch eo mt gi ng v nh, ti v thy lm
rm au bng, ch c gng lm nt mt s cng vic gia nh ri mi i ngh, lc ny
ch cm thy au bng nhiu hn, au tng cn. Ch trn tr, xoa vo bng cho au
nhng vn khng . Chng ch lo lng gip v xoa lng, xoa bng, bi du cho
au nhng tnh trng au ca ch vn khng .
1. Bn hy phn tch v bn lun tnh hung ca ch .
2. Sng hm sau chng ch quyt nh a ch n khm trm y t. n
trm, ch c bc s khm, cho ung 2 vin thuc gim au ri cho ch
chuyn ln bnh vin huyn, mc d v chng ch mun li trm y t iu
tr cho gn nh. Bn hy phn tch v bn lun tnh hung ny?
3. Ti bnh vin huyn, ch c thm khm thy: ch c thai 28 tun, ngi
cha thun, tim thai 150 ln/pht, c cn co TC r, 1 - 2 cn co trong 10 pht.
Thm m o CTC ngn, ng kn khng c huyt, khng c nc theo tay.
Bn hy a ra chn on v iu tr ph hp vi tnh trng ca ch v
gii thch.
168

4. Sau 5 ngy iu tr ti bnh vin huyn, ch ht au bng, ngi khe

mnh. Bc s cho ch ra vin. Bn hy a ra nhng vn cn cn dn ch
trc khi ra vin?
RAU BONG NON
MC TIU
1. xut cch chn on v ra c quyt nh x tr rau bong non.
2. Nhn thc c tm quan trng ca rau bong non.
TNH HUNG 24
Ti khoa sn bnh vin tnh X, ch H 28 tui ang c theo di chuyn d. Ch
H vo vin 2 ngy nay v c thai 9 thng, ph 2 chn, HA 150/100mmHg, au bng.
Khm cao TC 28cm, vng bng 90cm, tim thai u 140 ln/pht. Km theo c au
bng lin tc khng thnh cn, bng cng. Qua 2 ngy theo di ti bnh vin v du
hiu chuyn d cha r rng. Ch H thy ngi mt mi, au u, au bng vng
thng v c ra t huyt en m o, CTC vn ng kn.
1. Thai nghn ca ch H c yu t nguy c g? Bn ngh ch H b bnh l g? V
sao? Bn cn xut thm d cn lm sng g chn on tnh trng bnh l
ca ch H?
2. Qua theo di 4 gi ti phng , ch H au bng nhiu hn, au lin tc khng
thnh cn. Khm TC cng, cao TC 30cm, nghe tim thai kh, tn s 170 chu
k/pht. Thm m o CTC m 4cm i cng, bm i ra nc i mu nu .
Bn hy a ra chn on v cch x tr ph hp cho ch H.

169

SN KH - SN BNH
NGI BT THNG
MC TIU
1. Ra c quyt nh x tr ngi mng khi c thai v khi chuyn d.
2. Nhn thc c tm quan trng ca vic chn on ngi bt thng.
TNH HUNG 25
Ch K 33 tui c thai ln th 3, tin s 2 ln trc thng, ngy 28-07-2013
n khm thai ti trm y t, CTC hi bnh v khm thy: k kinh cui cng l 12 n
15-01-2013, TC hnh tr, s cc di thy khi trn mm, cc trn c khi rn, nghe
tim thai r trn khp v khong 20cm, cao TC 26cm, vng bng 88cm, khng ph,
HA: 120/80mmHg.
1. Bn hy chn on s b tnh trng ca ch K, hng x tr tip theo ca ch K
l g?
2. Sau 2 ln khm thai ti bnh vin huyn, hm nay ch K tr li bnh vin
huyn khm v au bng, ra nc m o 6 gi, gia nh nh cho ch ti
nh v 2 ln trc ch rt d nhng v i lu m cha c gia nh
mi a ch n bnh vin.
Bn hy bn lun tnh hung ny v x tr nh th no? V sao?
Sau khi thm khm thy nhp tim thai 150 ln/pht, CTC m 2cm, dy, i v
hon ton, nc i c phn su, qua CTC thy chn thai nhi, khng s thy dy rau.
Hng x tr tip tc cho ch K l g? V sao?
CHUYN D VI SO M C T CUNG
MC TIU
1. Ra c quyt nh x tr chuyn d vi so m c ti TC.
2. Nhn thc c tm quan trng ca vic x tr chuyn d vi so m c ti TC.
TNH HUNG 26
Ch T 23 tui c thai ln th 2, x YL, huyn PL, ln th nht ch m ly thai
ti bnh vin huyn, thai ln ny c 5 thng. Ch n Trm y t khm thai ln u.
1. Bn hy bn lun v vn thai nghn v qun l thai nghn ca ch T?
170

2. L bc s tuyn x, bn thc hin thm khm cho ch T v nhng vn g

gip chn on thai nghn, tin lng cuc ?
3. Sau khm v hi bnh thy ch T c thai 23 tun, thai pht trin bnh thng,
m ln trc cch y 26 thng v i v sm, tim thai suy, b trai nng 2900g,
hin ti khe mnh. Bn hy nu nhng ni dung cn t vn cho ch T v qun
l thai nghn?
4. Sau thi gian 4 thng, ch T vo trm y t vi du hiu au bng tng cn
c 3gi, khm xc nh chuyn d giai on Ia, CTC m 2cm, tim thai
tt, ngi thun, i cha v, trng lng thai khong 3000g. Bn hy bn lun
tnh hung ny? Bn s x tr trng hp ny nh th no? Theo bn hng
x tr ca tuyn trn trong trng hp ny nh th no l ph hp nht?
CHY MU SAU
MC TIU
1. p dng pht hin v phn tch triu chng ca chy mu sau .
2. Ra c quyt nh x tr chy mu sau cho tnh hung c th.
3. Nhn thc c tm quan trng ca vic x tr chy mu sau .
TNH HUNG 27
Ch B 24 tui, sau 7 gi chuyn d. va sinh chu gi khe mnh. Sau x
tr tch cc giai on 3, rau v mng rau . Ngi n h sinh cho ch li bnh
vin theo di. Sau khong 30 pht, y t bo vi bn Ch B b chy mu nhiu.
1. Bn s hi bnh thm khm g gip chn on tnh trng ca ch B?
2. Khi thm khm thy sn ph mt, HA 86/60mmHg, mch 120 ln/pht lm
tm m hi. Bn hy nhn nh tnh trng ca ch B? Bn s lm g trong tnh
hung ny?
3. Khm thy TC ca ch B mm, khng c cn co. Bn s lm g trong tnh
hung ny?
4. Sau 5 pht, khm TC ch B co hi tt nhng mu vn tip tc chy nhiu.
Bn s lm g trong tnh hung ny?
5. Sau khi thm khm thy khng st rau v mng rau, CTC c vt rch ang
chy mu nhiu. Bn s lm g?
6. Sau khu vt rch CTC 45 pht, ch B ng thip, HA 100/60mmHg, mch 100
ln/pht, nhp th 24 ln/pht. Bn s lm g?

171

TIM OXYTOCIN VO C T CUNG V TRUYN NH GIT TNH MCH

TNH HUNG 28
Sn ph Nguyn Th Lm c thai ln u, thai 39 tun xut hin au bng km
theo ra nc m o sau 3 gi ch Lm c gia nh a n bnh vin theo di v
iu tr. L bc s tuyn huyn bn s hi bnh, thm khm g gip chn on bnh
cho ch Lm?
Sau khi thm khm thy:
- Ra nc s lng va, mu trong, chy ra t bung TC;
- Cn co TC tn s 1 - 2;
- Tim thai 140 ln/pht;
- Thai pht trin bnh thng;
- CTC m 2cm, s thy ngi u.
Bn hy xc nh tnh trng ca ch Lm? Cn xut thm xt nghim cn lm
sng no? Theo bn c nn m ly thai lun khng?
Sau 30 pht nhp vin: kt qu siu m v monitoring: Biu tim thai bnh
thng, tim thai 146 ln/pht, cn co TC: 10 n 15 pht c mt cn co, sn ph au
t, trng lng thai c lng 3000g, khm khung chu m bnh thng. Bn lm g
thc y qu trnh chuyn d? v sao?
Bn hy ra ch nh x tr v theo di cho ch Lm?

THAI I
MC TIU
1. p dng pht hin c cc yu t nguy c c thai i vi m v thai.
2. Thc hin c t vn v x tr ban u vi thai ph c thai i.
3. Nhn thc c cc nguy c ca thai i trong khi c thai v trong chuyn d.
TNH HUNG 29
Thai ph Hong Th M, 28 tui, c thai ln 2.
n khm vi l do:
- Thai i hn 7 thng;
- Ph nh 2 chn;
- au tc bng;
172

- Mt mi.
1. Anh/ch xut nhng ni dung cn thm khm, t vn v x tr nh th no?
2. Kt qu khm thy:
- Lm sng: HA 115/85mmHg, ph nh 2 chi di, s nn r c 2 cc u,
nghe c 2 tim thai
- Siu m: c 2 thai trong TC, d i
- Xt nghim c thiu mu nh (Hb 10,5g/Dl, MCH 26pg, thm d tim phi gii
hn bnh thng Protein niu c vt).
3. Yu cu khm v xc nh thm?
4. Khng pht hin thy bnh l ph, mt mi v kh th khi gng sc.

TIN SN GIT
MC TIU
1. xut cch thm khm chn on v x tr TSG.
2. Nhn thc c tm quan trng ca vic chn on v x tr TSG.
TNH HUNG 30
BN S. 36 tui, c thai ln th nht. n khm bnh vi l do thai 8 thng nng 2
chn, au u.
1. Bn cn hi bnh, thm khm g gip chn on bnh?
2. Sau khi thm khm thy: ph hai chn khng lin quan n ch ngh ngi, HA
150/100mmHg, nc tiu kt ta nhit si. Thai: ngi thun, tim thai 140
ln/pht, thai pht trin bnh thng. Bn ngh ti BN b bnh g?
3. Nu BN c chn on l TSG th trung bnh. Theo bn bin php iu tr no
c p dng cho BN.
4. Nhng vn cn t vn cho ngi bnh phng TSG.

173

KHI U SINH DC
U X T CUNG
MC TIU
1. p dng pht hin v phn tch triu chng ca u x TC.
2. Ra c quyt nh x tr u x TC cho tnh hung c th.
3. Nhn thc c tm quan trng ca vic chn on u x TC.
TNH HUNG 31
Ch M 40 tui c 2 con, my thng gn y ch thy au tc nng vng bng
di, km theo hay to bn. My chu k kinh nguyt gn y ko di, rong huyt.
Thy vy ch i khm.
1. L bc s tip nhn bn s hi bnh, thm khm g gip chn on?
.
2. Sau khi thm khm thy: TC to bng thai 2 thng, mt chc, g gh. CTC
khng vim, m o c t kh h long. Bn ngh ti BN b bnh g? Cn phn
bit vi bnh g?

3. Cn xut thm xt nghim cn lm sng no?

.
4. Kt qu siu m: TC kch thc to hn bnh thng, mt sau TC c 1 khi tng
m vang kch thc 5 x 6cm, nim mc TC mng, phn ph 2 bn bnh thng.
CTM: Hng cu 3,2 triu, huyt sc t 80g/l
Bn cho bit bnh gy bin chng g?
.
5. Bn cho hng x tr v nu l do m bn chn
..

174

U NANG BUNG TRNG

MC TIU
1. p dng pht hin v phn tch triu chng ca u nang bung trng.
2. Ra c quyt nh x tr u nang bung trng cho tnh hung c th.
3. Nhn thc c tm quan trng ca vic chn on u nang bung trng.
TNH HUNG 32
Ch L 29 tui, c 1 con 5 tui. Cch y 2 ngy ch khm sc khe c quan,
qua siu m pht hin bung trng phi c khi trng m kch thc 40x45cm. Ch
rt lo lng, n phng khm ca bnh vin huyn khm v xin m.
1. L bc s chuyn khoa Sn ti phng khm, bn cn thm khm nhng ni dung g
v t vn cho ch L nh th no?
2. Sau 1 thng ch L tr li phng khm theo hn, bn s hi bnh v ch nh theo di
g cho ch L?
3. Kt qu thm khm sc khe ca ch L vn bnh thng c kinh nguyt v sch
kinh c 3 ngy, siu m khng pht hin khi u ti bung trng. Bn gii thch
tnh hung ny v t vn cho ch L?
TNH HUNG 33
Ch V 30 tui, c 2 con, kinh nguyt khng u, gn y ch thy bng to, tc
nng, ch ngh mnh tng cn. ng nghip ngh ch c thai v khuyn ch i khm.
Ch n c s y t khm.
1. L bc s chuyn khoa Sn phng khm, bn s thm khm v xut nhng xt
nghim g gip chn on cho ch L?
2. Sau khi thm khm, hi bnh, xt nghim thy:
- Tin s kinh nguyt bnh thng, au bng khi hnh kinh;
- Sp n ngy kinh;
- Bng mm, vng h v c khi cng, di ng c;
- Thm m o: CTC bnh thng. Tiu khung c mt khi di ng c, bit
lp vi TC;
- Siu m cnh TC c vng trng m ng nht, kch thc 60 x 80mm, khng
c vch, cng khng c dch;
- HCG m tnh.

175

2.1. Bn ngh BN b bnh g? V sao? Bn cn phn bit vi cc bnh l g khc?

2.2. Nu BN c chn on l u bung trng. Hng x tr l g? V sao?

NHIM KHUN NG SINH DC

MC TIU
1. xut c cch thm khm lm sng v xt nghim chn on xc nh bnh.
2. Ra quyt nh iu tr v t vn c cc bin php phng nhim khun ng sinh dc.
3. Nhn thc c tm quan trng ca vic chn on nhim khun ng sinh dc.
TNH HUNG 34
Ch S 35 tui, l cng nhn nh my may, ch phi lm ca 12 gi/ngy. Ch c
2 con, tin s ht thai 2 ln. Gn y ch cm thy kh chu v kh h ra nhiu hn,
khng c mi nhng nga. Ch hi bn b v t mua thuc iu tr nhng khng
, sau nhiu ln cn nhc hm nay ch quyt nh n khm ti c s y t.
1. Bn cn hi thm g v tin s, bnh s, khm v xut nhng xt nghim g gip
chn on xc nh, chn on nguyn nhn, chn on phn bit?
2. Sau khm v lm xt nghim, kt qu:
- Ch S ang s dng BPTT t DCTC c 18 thng;
- Thnh thong v sinh, thay kh trong nhng ngy hnh kinh ti phn xng.
Mt s ch em trong phn xng cng phn nn ging ch S;
- Chng ch S vn khe mnh, khng c biu hin khc thng ng sinh dc;
- Khm kh h trng, c dnh, bm vo thnh m o v cng ;
- Soi ti c hnh nh si, c t, chi nh xen ln bch cu.
Bn a ra hng chn on cho ch S v gii thch?
3. Nu ch S c chn on l vim m o do nm, bn hy k n v hng dn
cch iu tr cho ch S?
TNH HUNG 35
Ch M 25 tui, lm rung. Ch c 1 con, tin s ht thai 1 ln. Gn y ch
cm thy kh chu v kh h ra nhiu, mi hi, khng nga. Ch hi hng xm v
ra, ngm b phn sinh dc bng mt s loi thuc l nhng khng , sau nhiu ln
do d, hm nay ch quyt nh n khm ti c s y t.

176

1. Bn cn hi thm g v tin s, bnh s, khm v xut nhng xt nghim g gip

chn on xc nh, chn on nguyn nhn, chn on phn bit?
2. Sau khm v lm xt nghim, kt qu:
- Ch M khng s dng BPTT no;
- Nc sinh hot hng ngy l nc mng, ng trong vi, khng c np y;
- Chng ch S vn khe mnh, khng c biu hin khc thng ng sinh dc;
- Khm kh h trng c hoc vng nht, long, nhiu bt;
- Soi ti c hnh nh vi khun hnh ht chanh, c ui, di ng, xen ln bch cu.
Bn a ra hng chn on cho ch S v gii thch?
3. Nu ch M c chn on l vim m o do trng roi, bn hy k n v hng
dn cch iu tr cho ch M?

177

PHN HNG DN TR LI TNH HUNG

TNH HUNG 1, 2, 3, 4: sinh vin tho lun t tr li
TNH HUNG 5
Sn ph L Th Minh, 30 tui, chuyn d ln 2 gi th 7, tin s ln trc
thai nng 3200g. Thm khm thy:
- Ton trng bnh thng, cao 152cm, khung chu bnh thng;
- Cao TC 34cm, vng bng 98cm, trng lng thai c lng khong 3800g;
- CTC mm mng m 3cm, i cn, u i phng;
- Ngi chm cao lng.
1. L bc s khoa ph sn tuyn huyn, anh/ch cn thm khm lm sng v ra ch
nh xt nghim b sung g? V sao?
Gi tr li:
- Gii thch cho ch Minh v gia nh nhng kh khn c th xy ra trong cuc
, ng vin cho ch Minh yn tm.
- Nghe tim thai nh gi tnh trng tim thai, siu m nh gi trng lng thai,
tnh trng thai, nc i, bnh rau.
- Lm cc xt nghim c bn.
2. Sau khi khm v lm xt nghim thy: nghe tim thai 145 ln/pht u, r; siu m
thai c khong 3900 gram, rau bm y, i bnh thng, tim thai 150 ln/pht. Cc
xt nghim c bn trong gii hn bnh thng. Bn hy a ra chn on v hng x
tr cho ch Minh? v sao?
Gi tr li:
- Chn on: thai 39 tun chuyn d giai on Ia gi th 7, theo di thai to.
- Hng x tr: lm NPLNC.
V c thai to khung chu bnh thng.
iu kin: bnh vin huyn c kh nng phu thut, ngi chm, i cn,
chuyn d tht s.
Khng c chng ch nh: tim thai bnh thng, tin s ln trc ng m
o, rau bm ng ch.
178

3. Bn ra y lnh lm NPLNC v theo di cho trng hp ca ch Minh?

Gi tr li:
- Bm i.
- Theo di: cn co TC, tim thai, m ca CTC, tin trin ca ngi thai 30
pht/ln.
4. Sau bm i 30 pht, khm cn co TC tn s 1 - 2, tim thai 150 ln/pht, CTC m
3cm, ngi chc. Bn s lm g? V sao?
Gi tr li:
- Gii thch ng vin ch Minh v gia nh.
- Ch nh truyn oxytocin 5 n v pha trong 500 ml dung dch Dextrose 5%
- 8 - 10 git/pht.
- Lp bng theo di truyn oxytocin v: cn co TC, tim thai, m ca CTC,
tin trin ca ngi thai 15 pht/ln
5. Sau 2 gi truyn oxytocin khm thy:
- Ch Minh au bng nhiu hn, mt mi, lo lng. Mch 73 ln/pht, HA
120/75mmHg, khng st;
- Cn co TC tn s 3, tim thai 155 ln/pht. CTC mm mng m 5cm, ngi
chm u chc c bu thanh huyt.
Bn lm g? V sao?
Gi tr li:
- Gii thch cho ch Minh kh nng ng di kh khn v sau 2 gi truyn
oxytocin cn co TC p ng nhng ngi cha lt, c th do nguyn nhn
thai to - Ch Minh v gia nh cn chp nhn ch nh m ly thai.
- Ra ch nh v lm cc th tc cn thit m ly thai cho ch Minh.
TNH HUNG 6
Sn ph Lng Th M 40 tui PARA 3123. Ngi dn tc Dao va sinh con ln
th t c 8 gi, tr gi nng 3400g. Ch c a v phng hu sn hin ti ch cn
mt, cha cho con b.
1. Hy khai thc tin s bnh s, tm nhng yu t nguy c cn phi theo di:
Gi tr li:
- Hi: trng lng tr nhng ln trc? Gii tnh ca tr.
179

- Ln ny c c khm thai hay khng? S ln khm thai? Kt qu khm thai?

- Chuyn d my ting, trong cuc c phi can thip g?
- Sau thay kh my ln, t i tiu cha?
- Hin ti c au bng khng? au nh th no? Tr c b m hay n sa
ngoi?
2. Sau khi khai thc thng tin c bit cc ln trc ch u ti nh, khng bit
con nng bao nhiu, cc con u l gi.
C thai ln ny ch khng i khm thai v trm y t xa nh v cm thy xu h v
gi ri.
Ch au bng 2 ngy t trm y t mi c chuyn ti bnh vin huyn, ti bnh
vin huyn, ch c theo di 7 ting th c.
Sau ch thay kh 2 ln, cha t i tiu.
Hin ti ch thy hi mt, khng au bng, chu b cha c n g.
Bn hy xc nh cc yu t nguy c ca thai ph ny?
Gi tr li:
- Sau khi khai thc thng tin c bit cc ln trc ch u ti nh, ch
ln 4, ti nh, khng c theo di.
- Ln ny c thai ch khng i khm thai v trm y t xa nh v xu h v gi
ri.
- Chuyn d ko di, ch au bng 2 ngy t trm y t mi c chuyn ti
bnh vin huyn, ti bnh vin huyn ch c theo di 7 ting th c.
- Sau ch thay kh 2 ln, cha t i tiu.
- Hin ti ch thy hi mt, khng au bng, chu b cha c n g.
3. Bn cn khm cho ch M v chu b nhng ni dung g xc nh tnh trng hin ti?
Gi tr li:
- o mch, HA;
- Khm xc nh cu bng quang, TC (co hi, mt );
- Khm kh;
- Khm v;
- Khm tr s sinh: ton trng, d tt bm sinh

180

4. Kt qu thm khm:
Mch: 95 ln/pht, HA 100/65mmHg.
Khng c cu bng quang, TC trn khp v 16cm, mm. Kh c mu .
V bnh thng cha tit sa.
Khm tr: da hng, phn x s sinh tt, i ngoi phn su.
Bn s b chn on cho trng hp ny, l do bn a ra chn on l g?
Gi tr li:
TC sau (cha c chong) v:
- ln 4;
- Chuyn d ko di;
- Thay kh 2 ln trong vng 8 gi sau ;
- TC co hi chm;
- Yu t thun li khc: tui cao, cha cho con b.
5. Bn hy xut cch theo di v x tr cho ch M?
Gi tr li:
- Xoa y TC.
- Cho con b.
- Theo di ton thn, sn dch nu mu vn chy dng thuc tang co bp TC.
- Khuyn khch ch M i tiu.
- Nhc nh ch v gia nh nhng du hiu cn bo thy thuc x tr.
TNH HUNG 7
Sn ph A 25 tui, para 0000, c ch nh m ly thai v thai 39 tun, i v
sm, tim thai suy. Sau khi m, sn ph c chuyn v phng hu phu theo di tip.
1. Anh ch hy nu ra y lnh chm sc sn ph sau m ly thai trong 24 gi u
Gi tr li:
- Ton trng: mch, nhit , HA, nhp th;
- Tnh trng vt m;
- Sn dch;
- Co hi TC;
- Tnh trng tr s sinh;
- Nc tiu qua sonde.

2 gi u -> 15 pht/ln
4 gi tip -> 30 pht/ln
6 gi tip -> 1 gi/ln
Nhng gi sau -> 3 gi/ln

181

2. Trong qu trnh theo di sn ph, gi th 3 thy huyt ra m o nhiu, mu ti,

thay t 1 kh. Anh ch cn hi bnh v thm khm g gip cho chn on?
Gi tr li:
- Hi xem c mt mi, hoa mt, chng mt.
- ng vin an i ch A v gia nh.
- Nhn mu sc da, o mch, HA.
- Khm co hi TC.
- Nc tiu qua sonde.
- Tnh trng vt m.
- Khm kh nhn nh s lng mu mt.
- Cn cho thm xt nghim CTM nh gi tnh trng mt mu.
3. Kt qu thm khm: sn ph mt mi, khng hoa mt chng mt, mch 80 ln/pht;
HA 110/70mmHg co hi TC km, nc tiu qua sonde 300ml, khng c cu bng
quang, vt m khng c mu thm bng. Tr hng ho, phn x tt. Anh ch hy nu
chn on v x tr hin ti?
Gi tr li:
Chn on: sau m ly thai v i v sm, tim thai suy hin ti gi th 3 m c bin
chng TC, con tm n nh.
X tr:
- Xoa y TC.
- Dng thuc tng co TC (Oxytocin, Ergometrin, Misoprostol, Duratocin..)
thm ch c th dng phi hp thuc bng ng truyn tnh mch, ngm
hoc t trc trng.
- Kim tra nc tiu qua sonde: nu c cu bng quang thay sonde v cho nc
tiu chy ra.
4. Sau khi x tr tch cc, hin ti sn ph ton trng tnh to, TC co trung bnh, sn
dch va mu thm, nc tiu qua sonde trong s lng 300ml. Tr s sinh hng
ho, phn x tt.
Anh ch hy t vn cho b m cch t theo di v chm sc sau m ly thai?
Gi tr li:
- Ton trng (mt mi, hoa mt chng mt);
- Sn dch (lng huyt ra m o, mu sc, mi);
182

- T xoa y TC;
- Hng dn cho tr b m (cng sm cng tt);
- Theo di tnh trng vt m (tnh trng chy mu, chy dch, au nhc);
- Sau 24 gi hng dn sn ph t ngi dy, vn ng nh nhng v n nh
(cho) hi TC.
5. Ngy th 4 sau m, BN au nhc vt m, khm thy vt m n, c dch vng
thm bng. TC co chc, khng au, sn dch bnh thng.
Anh ch hy khm v a ra hng x tr tip theo.
Gi tr li:
Khm:
- Vt m: sng n, chng mp, tit dch, mu nh th no, mi?
- Ly ch s sinh tn (nhit , mch, HA.).
X tr:
- Cho tng liu khng sinh, tt nht dng khng sinh phi hp, thuc gim ph n;
- Ti ch v sinh, n dch ra ngoi ti a, v sinh thay bng vt m ngy 2 ln.
TNH HUNG 8, 9, 10, 11, 12: sinh vin t tr li
TNH HUNG 13
BN S. 28 tui, c thai ln th hai. n khm bnh vi l do tt kinh 2 thng au
bng vng di rn tng cn.
1. Bn cn hi bnh, thm khm g gip chn on bnh?
Gi tr li:
- Hi tnh cht au bng: v tr, tnh cht, hng lan, lin quan ca au bng
vi ch ngh ngi, du hiu km theo vi au bng: ra huyt, mt mi...
- Hi tin s kinh nguyt v thai nghn ln th nht.
- ng vin an i cho BN v gia nh, gii thch cho BN nhng vn cn thm
khm.
- Khm: nh gi tnh trng ra huyt, tnh trng CTC, TC v phn ph hai bn.
2. Sau khi thm khm thy: TC to bng thai 2 thng, c cn co TC (au bng) ra huyt
m o s lng t, tin s kinh nguyt v thai nghn ln th nht sy thai tui thai 3

183

thng. CTC cn di, ng kn. Bn ngh ti BN b bnh g? Cn xut thm xt

nghim cn lm sng no?
Gi tr li:
- Thai 7 tun da sy thai cha r nguyn nhn
- nh tnh hoc nh lng HCG; siu m: nh gi tnh trng thai v phn ph.
3. Nu BN c chn on l thai > 1 thng do sy. Theo bn bin php iu tr no
c p dng cho BN.
Gi tr li:
- Ngh ngi tuyt i ti ging.
- iu tr ni khoa: gim co bp TC, c ch TC co bp (salbutamol) - Dng ni
tit nu cn.
- Khu vng CTC nu c h eo TC (khi iu tr n nh).
4. Nhng vn cn t vn cho ngi bnh phng da sy thai ti pht
Gi tr li:
- Thc hin ch v sinh thai nghn: vn ng ngh ngi, n ung hp l Trnh tip xc vi cc yu t c hi cho sc kho ca m v thai nghn.
- Thn trng khi s dng cc loi thuc trong khi mang thai.
- Qun l thai nghn cht ch ti c s y t.
TNH HUNG 14
Ch A 20 tui, c thai ln u c gia nh a n trung tm y t. Ch c th t
i vi s gip ca em gi v chng. Ch A ni ch c thai 14 - 15 tun, vi ngy nay
b cng bng v ra vi git mu. Tuy nhin, 6 - 8 gi qua ch thy ra mu nhiu, ch
cha dng thuc g n vin khm ngay.
1. Bn ngh ti bnh g? Bn s lm g u tin?
Gi tr li
- Trc tin cn xc nh xem ch A c trong tnh trng sc khng?
- nh gi nhanh tnh trang chung: nhit , mch, HA, nhp th, mc tnh
to, mu sc v nhit da.
- Gii thch cho ch A v gia nh nhng vn g xy ra, lng nghe v tr
li nhng cu hi lin quan.
184

2. Khi thm khm cho ch A: tnh to, HA 100/60mmHg, mch 100 ln/pht, th 24
ln/pht. Da khng lnh v m t, thy mu thm qua qun.
Ch A c b sc khng?
Bn s lm g tip theo?
Bn s hi cu hi no?
Gi tr li:
- Ch A khng b sc.
- Truyn tnh mch dung dch lactat Ringer.
- Hi ch A c vn g tc ng lm ch b chy mu?
- Bao nhiu lu phi thay kh.
- Ch A c thy ra t chc, mnh g khng?
- Hi xem ch c mt mi khng?
3. Bn c th xc nh ch A ang mong mun c thai, khng c du hiu ca bo lc,
kh thm t sau 4 - 5 pht, ch khng chong nhng cm thy mt, ch thy ra mu
cc v c ln t chc m.
Bn s lm g tip theo, v ti sao?
Gi tr li:
- S nn bng xc nh kch thc TC, mt . Kim tra phn ph 2 bn loi
tr thai ngoi TC, kim tra xem TC c to hn tui thai loi tr thai trng.
- Khm bng 2 tay loi tr sy thai t nhin hoc sy thai khng hon ton.
- o nhit loi tr nhim trng.
4. Qua thm khm bn xc nh: TC mm c cn co nh, khm m o kt hp s nn
ngoi thy CTC m 2cm, th tch TC nh hn thai 12 tun, v khng c t chc rau
qua CTC.
Bn chn on l g?
Gi tr li:
- Ch A b sy thai khng hon ton
Ti sao bn loi tr cha ngoi TC? C chy mu nhiu, khm bng v m o khng
pht hin c du hiu phn ng phn ph, CTC m, khng c tin s
chong/ngt.

185

5. Bn s lm g?
Gi tr li:
- Gii thch kt qu thm khm cho ch A v gia nh.
- Chun b b ht thai bng bm ht chn khng.
6. Phng th thut ang thc hin mt ca ht thai khc, cn ch i 30 pht.
Bn s lm g?
Gi tr li:
- Gii thch cho ch A v gia nh yn tm.
- Duy tr truyn tnh mch.
- Tim bp 1 ng oxytocin hoc ngm 2 vin Misoproston.
- Tip tc theo di lng mu mt, mch v HA.
7. Sau khi tim oxytocin 15 pht, ch A vn tip tc chy mu nhiu, HA 98/60mmHg,
mch 104 ln/pht.
Bn s lm g?
Gi tr li:
- Tim nhc li 1 ng oxytocin (tim bp).
- Tip tc truyn dch tnh mch.
- Tip tc theo di chy mu, mch, HA.
- nh nhm mu v th phn ng cho trong trng hp cn thit.
8. Sau 2 ln tim ergometrin mu chy hn. Th thut ht thai bng bm ht chn
khng c thc hin 30 pht sau v ly ht t chc trong TC.
Bn s lm g?
Gi tr li:
- Theo di du hiu sinh tn v lng mu mt.
- m bo ch A c ngh ngi trong phng sch, yn tnh, thoi mi.
- ng vin ch A n ung nhng th ch thch.
9. Sau 6 gi, cc ch s sinh tn n nh v khng chy mu. Ch A mun tr v nh.
Bn s lm g trc khi cho ch A v?
Gi tr li:
- Hi ch A v vn KHHG v t vn, cung cp mt s dch v KHHG
trong trng hp cn thit.
186

- T vn qun l thai nghn cho nhng ln c thai sau.

- Khuyn ch A ti c s y t khi c cc du hiu sau: au bng, chy mu ko
di hoc ra mu nhiu hn hnh kinh, au tng ln, st, n lnh, dch m o
c mi hi.
- Ni cho c y v chng ch y v tnh dc an ton.
- Hi v vic tim phng un vn v tim phng un vn cho ch y nu cn thit.
TNH HUNG 15
Bc s gii thch cho v chng ch A v th thut v nhng yu t nguy c nh
th no?
1. Nhng ngn ng khng li no bc s s dng khuyn khch s tng tc vi
v chng BN A.
2. Lm th no thy thuc m bo rng v chng c A hiu nhng iu m thy
thuc gii thch.
Nhng gi tr li sau ng vai
Ging vin c th a ra nhng gi tr li cu hi tho lun sau bui ng vai.
1. Bc s cn gii thch nh nhng, thuyt phc s dng nhng t d hiu.
2. S dng ngn ng khng li nh gt u, mm ci bit c v chng ch A
nghe v hiu c.
3. m bo v chng ch A hiu c nhng iu gii thch, bc s phi yu cu
ch A/chng nhc li nhng im chnh m h c gii thch.
TNH HUNG 16
Ch A 28 tui, c thai 12 tun, ch n phng khm sn vi du hiu ra mu
ti m o, ch c thai trong k hoch v sc khe bnh thng.
nh gi (tin s, bnh s, khm lm sng, xt nghim)
1. Nhng ni dung cn hi bnh, thm khm cho ch A l g? Ti sao?
Gi tr li:
- Cho hi ch A mt cch thn thin v lch s.
- Cn gii thch bn s thm khm g cho ch A v lng nghe v tr li cu hi
ca ch A mt cch thu o.
- Xc nh nhanh cc ch s sinh tn xem ch A c trong tnh trng sc v cn
x tr cp cu khng (mch nhanh, yu; HA ti a <90mmHg, da xanh, lnh
v v m hi, th nhanh) hoc bt tnh.
187

2. Nhng du hiu khm thc th no gip bn chn on bnh cho ch A? Ti sao?

Gi tr li:
Thm khm bng xc nh du hiu bng chng hoc phn ng thnh bng,
xc nh th tch, t th v mt ca TC. Thm m o xc nh du hiu phn ng
cng trong trng hp CTC ng v nhn nh xem c t chc rau thai ln mu
chy ra t bung TC.
3. Nhng nguyn nhn chy mu no bn cn ngh ti?
Gi tr li:
- Sy thai (da sy, ..., sy hon ton, sy khng hon ton).
- Thai ngoi TC.
- Thai trng.
Chn on
Sau khi thm khm cho ch A, bn xc nh: nhit 3608, mch 82 ln/pht;
HA 110/70mmHg. Da khng xanh, khng v m hi, au nh vng bng di, ra t
mu m o. TC to tng ng tui thai, n bng khng au, CTC cn di,
ng kn.
4. Da trn nhng du hiu thm khm, ch A c chn on bnh g? V sao?
Gi tr li:
Nhng triu chng ca ch A (ra t mu, CTC ng, TC to tng ng tui thai) ph
hp vi chn on DA SY THAI
Chm sc:
5. Da vo chn on? K hoch chm sc cho ch A l g? V sao?
Gi tr li:
- Hin ti cha cn dng thuc g.
- Khuyn ch A trnh quan h tnh dc.
- Khuyn ch A yn tm, tin tng. T vn ngh ngi, dinh dng v nhng du
hiu nguy him nhn mnh du hiu ra mu m o.
- Nu cm c mu, ch A cn tun th qun l thai nghn ti y t c s.
- Nu mu vn tip tc chy, ch A cn quay li vin thm khm.
nh gi:
6. Ch A quay li phng khm sau 3 ngy, ch k li ti qua mu ra nhiu hn km
theo c au bng vng h v, thc xung di. Ch A khng thy ra t chc thai, TC to
tng ng tui thai, CTC m, khng c du hiu ca chong. Ch A rt bun v kh
nng b sy thai.
188

Da trn nhng du hiu pht hin, k hoch chm sc tip theo cho ch A l g?
Ti sao?
Gi tr li:
- Nhng triu chng ca ch A ngh ti sy thai khng gi c.
- Ch A cn c t vn v du hiu ca sy thai, v c ng vin chia s.
- V tui thai <16 tun, nn c th s dng th thut bm ht chn khng.
- Nu cha chun b c ngay bm ht chn khng c th tim bp 0,2mg
ergometrin v nhc li sau 15 pht, ung 2 vin Misoproson v nhc li sau 4
gi trong trng hp cn thit.
- Chun b th thut ht thai cng nhanh cng tt.
- ng vin, h tr ch A, gii thch, ch lng nghe v tr li mi lo lng ca ch.
- Sau th thut ch A cn c gii thch c hi kh nng thnh cng ln c
thai sau v khuyn khch c ta ch nn c thai li khi sc khe bnh phc
hon ton.
- T vn v cung cp cc BPTT ph hp.
- Khuyn ch A cn quay tr li phng khm ngay khi c cc du hiu:
au bng ko di;
Chy mu ko di (hn 2 tun);
au bng tng ln;
St hoc gai rt.
Xem ch A c cn cung cp cc thng tin v chm sc SKSS.

TNH HUNG 17
BN A: 28 tui, c thai ln th hai. n khm bnh vi l do tt kinh 2 thng ra
huyt en m o.
1. Bn cn hi bnh, thm khm g gip chn on bnh?
Gi tr li:
- Hi tnh cht ra huyt: s lng, mu sc, lin quan ca ra huyt vi ch
ngh ngi, du hiu km theo vi ra huyt: au bng, mt mi...
- Hi tin s kinh nguyt v thai nghn ln th nht.
- ng vin an i cho BN v gia nh, gii thch cho BN nhng vn cn thm khm.
- Khm: nh gi tnh trng ra huyt, tnh trng CTC, TC v phn ph hai bn.

189

2. Sau khi thm khm thy: ra huyt en t nhin t bung TC, khng au bng, tin
s kinh nguyt v thai nghn ln th nht bnh thng. CTC ng kn, TC to khng
tng xng vi tui thai. Bn ngh ti BN b bnh g? Cn xut thm xt nghim
cn lm sng no?
Gi tr li:
- Thai cht lu.
- nh tnh hoc nh lng HCG; siu m tnh cht phn ph.
- nh lng si huyt.
3. Nu BN c chn on l thai > 1 thng cht lu. Nhng thng tin g cn c
khai thc tm nguyn nhn hoc cc yu t thun li gy nn thai cht.
Gi tr li:
- Ngh nghip, bnh tt ca ngi m khi c thai v s dng thuc trong khi c thai.
- Tin s gia nh c ngi ht thuc, nghin ru.
- Tip xc vi thuc tr su, thuc bo v thc vt.
- Yu t mi trng ti nh v xung quanh: nc, khng kh...
- Tin s gia nh ni ngoi c cc bnh di truyn...
4. Nu BN c chn on l thai > 1 thng cht lu. Theo bn bin php iu tr no
c p dng cho BN.
Gi tr li:
- iu tr ni khoa phng ri lon chc nng ng mu.
- No thai, lm gii phu bnh t chc no.
- Dng khng sinh.
5. Nhng vn cn t vn cho ngi bnh phng thai cht lu cho thai nghn
ln sau.
Gi tr li:
- iu tr tch cc bnh l ti ch v ton thn trc khi mun c thai.
- Trnh tip xc vi cc yu t c hi cho sc kho ca m v thai nghn.
- Thn trng khi s dng cc loi thuc trong khi mang thai.
- Qun l thai nghn cht ch ti c s y t.
190

TNH HUNG 18:

BN S. 22 tui, c thai ln th nht. n khm bnh vi l do tt kinh >1 thng ra
huyt m o, nghn nhiu.
1. Bn cn hi bnh, thm khm g gip chn on bnh?
Gi tr li:
- Hi tnh cht ra huyt: s lng, mu sc, lin quan ca ra huyt vi ch
ngh ngi, du hiu km theo vi ra huyt: au bng, mt mi, nn nhiu...
- Hi tin s kinh nguyt v bnh l ph khoa.
- ng vin an i cho BN v gia nh, gii thch cho BN nhng vn cn thm khm.
- Khm: nh gi tnh trng ra huyt, tnh trng CTC, TC v phn ph hai bn.
2. Sau khi thm khm thy: ra huyt en long t bung TC, khng au bng, tin s
kinh nguyt bnh thng. CTC ng kn, TC to bng thai > 2 thng. Bn ngh ti BN
b bnh g? Cn xut thm xt nghim cn lm sng no?
Gi tr li:
- Cha trng.
- nh tnh hoc nh lng HCG.
- Siu m TC phn ph.
- Chp phi.
3. Nu BN c chn on l cha trng. Nhng thng tin g cn c khai thc
tm nguyn nhn hoc cc yu t thun li gy nn cha trng?
Gi tr li:
- Ngh nghip, bnh tt ca ngi m khi c thai v s dng thuc trong khi c thai.
- Tin s gia nh c ngi ht thuc, nghin ru.
- Tip xc vi thuc tr su, thuc bo v thc vt.
- Yu t mi trng ti nh v xung quanh: nc, khng kh...
- Tin s gia nh ni ngoi c cc bnh di truyn...
4. Nu BN c chn on l cha trng. Theo bn bin php iu tr no c p
dng cho BN
Gi tr li:
- No trng, lm gii phu bnh t chc no.
- Dng thuc tng co bp TC.
- Dng khng sinh.

191

5. Nhng vn cn t vn cho ngi bnh theo di sau no trng.

Gi tr li:
- S cn thit phi theo di sau khi ra vin trong thi gian 2 nm theo s ch
dn ca thy thuc.
- Theo di HCG.
- Theo di s xut hin nang hong tuyn (nhn di cn phi hoc m h m o).
- Theo di cc du hiu ton thn.
- Ch nn c thai li sau 2 nm.
TNH HUNG 19
Bnh nhn M: 32 tui, c thai ln th hai. n khm bnh vi l do chm kinh
15 ngy ra huyt en m o km theo au bng.
1. Bn cn hi bnh, thm khm g gip chn on bnh?
Gi tr li:
- Hi tnh cht ra huyt: s lng, mu sc, lin quan ca ra huyt vi ch
ngh ngi, du hiu km theo vi ra huyt: au bng, mt mi...
- Hi tnh cht ca au bng: v tr, hng lan...
- Hi tin s kinh nguyt v thai nghn ln th nht.
- ng vin an i cho BN v gia nh, gii thch cho BN nhng vn cn thm khm.
- Khm: nh gi tnh trng ton thn (mch, HA) tnh trng ra huyt, tnh
trng CTC, TC, cng v phn ph hai bn.
2. Sau khi thm khm thy: ra huyt en t nhin t bung TC, au bng, tin s kinh
nguyt v thai nghn ln th nht bnh thng. CTC ng kn, TC to khng tng
xng vi tui thai. Cng c phn ng khi thm khm. Bn ngh ti BN b bnh g?
Cn xut thm xt nghim cn lm sng no?
Gi tr li:
- Theo di: thai ngoi TC cha v.
- nh tnh HCG.
- Siu m TC phn ph.
3. Nu BN c chn on l thai ngoi TC cha v. Theo bn bin php iu tr no
c p dng cho BN
Gi tr li:
- Nu tuyn c s: chuyn tuyn.

192

- Nu tuyn chuyn khoa: m cp cu trnh bin chng v. Khi m c th cp

ct khi cha vi hoc bo tn vi TC.
4. Nhng vn cn t vn cho ngi bnh phng thai ngoi TC cho thai nghn
ln sau.
Gi tr li:
- iu tr tch cc bnh l vim ng sinh dc trc khi mun c thai.
- Qun l thai nghn cht ch ti c s y t.
TNH HUNG 20
Ch B. 20 tui, n phng khm 2 ngy trc vi du hiu ra mu m o v
au bng di. Ch c xt nghim chn on c thai, Ch B c khuyn hn ch
quan h tnh dc v quay li phng khm ngay nu cc du nng ln. Hm nay, ch B
tr li phng khm v vn chy mu v cch y 2 gi xut hin au bng d di.
nh gi (tin s, bnh s, khm lm sng, xt nghim)
1. Nhng ni dung cn thm khm cho ch l g? Ti sao?
Gi tr li:
- Cho hi ch B mt cch thn thin v lch s.
- Cn gii thch bn s thm khm g cho ch B; lng nghe v tr li cu hi
ca ch B mt cch thu o.
- Xc nh nhanh cc ch s sinh tn xem ch B c trong tnh trng sc v cn
x tr cp cu khng (mch nhanh, yu; HA ti a <90mmHg, da xanh, lnh
v v m hi, th nhanh) hoc bt tnh. Cng cn xc nh xem lng mu
chy ra m o v c km theo t chc thai khng.
2. Nhng du hiu khm thc th no gip bn chn on bnh cho ch B? Ti sao?
Gi tr li:
- Thm khm bng xc nh du hiu bng chng hoc phn ng thnh bng,
l du hiu ngh ti thai ngoi TC. Xem TC mm, to hn tui thai l du hiu
ngh ti thai trng.
- Khm m o nh nhng c th kim tra tnh trng CTC v phn ng ti cng
l du hiu ngh ti thai ngoi TC; v kim tra nu c t chc rau ln mu th
ngh ti sy thai khng hon ton.
3. chn on cho ch B, cn xt nghim thm d no (c th) v ti sao?
Gi tr li:
- Siu m c th gip phn bit da sy thai hoc u nang bung trng xon vi
thai ngoi TC.
193

Chn on:
Sau khi thm khm cho ch B, bn xc nh: mch 130 ln/pht yu; HA
85/60mmHg, nhp th 20 ln/pht, nhit 36,80C. Da xanh, v m hi. Ch B au
bng d di vng h chu, bng cng v c phn ng thnh bng, ra t mu m o,
CTC ng kn.
4. Da trn nhng du hiu thm khm c, ch B c chn on l g? V sao?
Gi tr li:
- Ch B c du hiu chong, au bng vng h chu, phn ng thnh bng, ra t
mu m o, CTC ng kn ph hp vi chn on thai ngoi TC v gy chy
mu bng.
K hoch chm sc:
5. Da vo chn on? K hoch chm sc cho ch B l g? V sao?
Gi tr li:
- Ngay lp tc x tr chong.
- t nm nghing.
- m bo thng ng th.
- Th oxy 6 - 8 ln/pht qua mt n hoc qua sonde.
- m.
- Nng cao chn.
- Theo di mch, HA, nhp th v nhit .
- Lp ng truyn tnh mch tc nhanh (Ringers lactate 1 lt trong 15 - 20 pht).
- Theo di lng nc vo v ra (t sonde tiu theo di lng nc tiu).
- Xt nghim mu Hb, phn ng cho c th truyn mu sm.
- Chuyn tuyn cp cu n bnh vin c kh nng phu thut cp cu. Va
phu thut va hi sc truyn dch.
- T vn, gii thch cho ch B v gia nh yn tm, tin tng v tr li nhng
cu hi lin quan.
nh gi
Ch B phc hi tt sau phu thut.
By gi ch tnh to, xt nghim Hb 9g/dL.
Ch cng cho bit, ch mun c thai li nhng t nht sau 1 nm na.
6. Da trn nhng du hiu pht hin, k hoch chm sc tip theo cho ch A l g,
ti sao?
194

Gi tr li:
- iu tr thiu mu cho ch B ferrous sulfate hoc ferrous fumarate 60 mg ung
b sung thm folic acid 400 g ung hng ngy trong 6 thng.
- T vn cho ch B bit v kh nng v sinh hay thai ngoi TC lp li ln c
thai sau.
- T vn KHHG v cc BPTT.
- Lp k hoch thm khm cho ch B sau 4 tun v khuyn ch B n vin nu c
bt k du hiu bt thng no.
TNH HUNG 21
Bnh nhn B. 28 tui, c thai ln th hai. n khm bnh vi l do thai 8 thng
ra huyt.
1. Bn cn hi bnh, thm khm g gip chn on bnh?
Gi tr li:
- Hi tnh cht ra huyt: s lng, mu sc, lin quan ca ra huyt vi ch
ngh ngi, s lp li ca ra huyt, du hiu km theo vi ra huyt: au bng,
mt mi...
- Hi tin s kinh nguyt v thai nghn ln th nht.
- Khm ton thn nh gi tnh trng thiu mu.
- Khm: nh gi tnh trng ra huyt, tnh trng CTC, tnh trng thai: ngi thai,
s pht trin ca thai.
2. Sau khi thm khm thy:
- Ra huyt ti, ln cc, s lng va, chy ra t bung TC, khng au bng,
- Tin s kinh nguyt v thai nghn ln th nht ng di c st rau sau .
- Thai cha thun, tim thai 145 ln/pht. Thai pht trin bnh thng.
- CTC ng kn.
Bn ngh ti BN b bnh g? Cn xut thm xt nghim cn lm sng no?
Gi tr li:
- Thai 32 tun rau tin o chy mu mc trung bnh
- Siu m.
- Xt nghim mu nh gi tnh trng mt mu.
- Cc thm d nh s pht trin v trng thnh ca thai.

195

3. Nu BN c chn on l thai 32 tun rau tin o bm thp, hin ti khng chy

mu. Theo bn bin php iu tr no c p dng cho BN?
Gi tr li:
- Ngh ngi ti ging, nm nghing tri.
- Gim co bp TC.
- Tip tc theo di s pht trin ca thai v bin chng chy mu.
4. Nhng vn cn t vn cho ch B phng rau tin o
Gi tr li:
- Khm ph khoa nh k, iu tr tch cc cc vim nhim ng sinh dc v
cc bnh LTQTD.
- Lm tt cng tc sinh k hoch, gim t l no ph thai.
- Qun l thai nghn tt pht hin sm rau tin o c k hoch iu tr
trnh cc bin chng nng n ca bnh.

TNH HUNG 22
Ch D 20 tui, khe mnh c thai ln th nht, qu trnh pht trin thai bnh
thng khng c bin chng. Hin ti thai c 38 tun, ch c chng a n
phng cp cu bnh vin huyn. Ch ni rng ch khng au bng, ra huyt ti
cch y 2 gi. Ch i khm thai 3 ln trong qu trnh mang thai. ln khm cui
cch y 2 tun khng pht hin du hiu g bt thng
nh gi, thm khm
1. Ch D cn c hi bnh, thm khm v t vn nhng vn g? Ti sao?
Gi tr li:
- Cn thm hi ch D v chng ch mt cch n cn v lch s.
- Cn ni cho h bn s lm g? V tr li nhng vn h cn cha r.
- Xc nh xem ch B c b sc khng thng qua cc du hiu: mch nhanh,
nh, HA ti a <90mmHg, v m hi, chn tay lnh, th nhanh, khng tnh
to. Cng cn xc nh lng mu mt qua ng m o.
- Thm khm m o khng nn thc hin, tuy nhin khm m vt nh nhng
xc nh nguyn nhn gy chy mu (vim CTC, chn thng CTC, polyp CTC).

196

2. Thm khm lm sng no gip bn chn on xc nh tnh trng bnh l cho ch

D? V sao?
Gi tr li:
- Khm bng xc nh t th ca thai nhi (ngi bt thng hoc ngi u cao
lin quan n rau tin o). TC cng, sn ph au vt v thng ngh ti rau
bong non (rau bong non thng c du hiu ca TC tng trng lc, co cng).
- Nghe tim thai nh gi tnh trng thai nhi (tim thai c th bnh thng nu
l rau tin o, nu l rau bong non nhp tim thai suy hoc mt tim thai).
3. Xt nghim cn lm sng no cn lm cho ch D? V sao?
Gi tr li:
- Siu m xc nh v tr rau bm.
Chn on
Sau khi thm khm cho ch D c mt s triu chng chnh sau:
Mch 88 ln/pht, HA 110/80mmHg, nhp th 16 ln/pht, nhit 370C.
Huyt m o mu ln mu cc, v thm t 12 kh trc khi nhp vin.
TC mm, khng au bng, ngi dc u di u cao trn khp v.
Khng lm c siu m thai.
4. Da trn nhng triu chng trn, bn chn on l g? V sao?
Gi tr li:
- Cc triu chng ca ch D (khng au, ra huyt m o, ngi u cao, tim
thai bnh thng) ph hp vi chn on rau tin o.
Chm sc
5. Da vo chn on, k hoch chm sc cho ch D nh th no? V sao?
Gi tr li:
- Truyn dch Ringers lactate b lng mu mt
- Xt nghim huyt sc t, phn ng cho chun b cho truyn mu nu cn
- Cn cho ch D nhp vin v theo di st
- Cn lm siu m sm xc nh v tr bm ca bnh rau
- Cho ch D ung vin st 60mg/ngy
- Cn gii thch nhng bin chng c th xy ra cho ch D v chng.
197

TNH HUNG 23
Ch D 18 tui ngi dn tc thiu s mt x vng xa, ch c thai ln u, hin
ti thai khong 7 thng, ch cha i khm thai ln no ch vn lao ng v sinh hot
bnh thng v ch cm thy khe mnh. Ch vn cng chng i lm nng xa nh,
ngy hm qua sau bui i lm nng v ch eo mt gi ng v nh, ti v thy lm
rm au bng, ch c gng lm nt mt s cng vic gia nh ri mi i ngh, lc ny
ch cm thy au bng nhiu hn, au tng cn ch trn tr xoa vo bng cho au
nhng vn khng . Chng ch lo lng gip v xoa lng, xoa bng, bi du cho
au nhng tnh trng au ca ch vn khng .
1. Bn hy phn tch v bn lun tnh hung ca ch D.
Gi tr li:
- Ch D c thai tui rt tr (18 tui), vng xa, cha c tip cn vi chm
sc v bo v thai nghn, ch ngh c thai nu khe mnh th khng cn khm
thai. Khng bit ch lao ng cho ph n mang thai nn sau mt ngy lao
ng nng cn gi ng v nh. Khi b au bng khng ngh ngi ngay m cn
c lm nt cng vic gia nh. Khi b au bng cn xoa bng, xoa lng
gim au nhng thc t ng tc xoa bng s l kch thch cn co TC.
2. Sng hm sau chng ch quyt nh a ch D n khm trm y t. n trm ch
D c bc s khm, cho ung 2 vin thuc gim au ri cho ch D chuyn ln bnh
vin huyn, mc d v chng ch D mun li trm y t iu tr cho gn nh. Bn hy
phn tch v bn lun tnh hung ny?
Gi tr li:
- Quyt nh i khm ca v chng ch D d mun nhng rt ng.
- Cn b trm y t khm, dng thuc gim co bp TC cho ch D, thuyt phc
v chng ch D chuyn tuyn huyn l ng v ti tuyn x khng iu kin
chm sc v iu tr cho ch D v em b nu tnh trng non xy ra.
3. Ti bnh vin huyn, ch D c thm khm thy: ch D c thai 28 tun, ngi cha
thun, tim thai 150 ln/pht, c cn co TC r, 1 - 2 cn co trong 10 pht. Thm m
o CTC ngn, ng kn khng c huyt, khng c nc theo tay. Bn hy a ra chn
on v iu tr ph hp vi tnh trng ca ch D v gii thch.
Gi tr li:
Chn on:
- Da non v tui thai 28 tun (22 - 36 tun l non)
- Nguyn nhn: lao ng nng;
198

- Mc : c th iu tr ni khoa v: CTC ng kn, khng ra nc, khng ra

huyt.
iu tr:
- Ngh ngi ti ging, nm nghing tri, trnh kch thch vo bng, u v.
- Ch n d tiu, trnh to bn.
- Nghe tim thai ngy 2 ln.
- Theo di cn co TC (au bng).
- Dng thuc gim co bp TC: Nospa 0,04g 4 vin/24 gi ung chia 2 ln
8 gi v 16 gi.
- Dng thuc kch thch trng thnh phi thai nhi: Dipropan 5mg+2ml 2 ng
tip bp cch 24 gi.
4. Sau 5 ngy iu tr ti bnh vin huyn, ch D ht au bng, ngi khe mnh. Bc
s cho ch D ra vin. Bn hy a ra nhng vn cn cn dn ch D trc khi ra vin?
Gi tr li:
- Ch lao ng: trnh lao ng nng, trnh i lm xa nh.
- n ung cht, thc n d tiu.
- Khm thai ti trm y t x.
- D kin ngy sinh, hng dn chun b cho cuc
- K n thuc gim co bp, hng dn mua v s dng khi c du hiu au
bng ging nh ln ny, nu khng phi n c s y t ngay
TNH HUNG 24
Ti khoa sn bnh vin tnh X, ch H 28 tui ang c theo di chuyn d. Ch
H vo vin 2 ngy nay v c thai 9 thng, ph 2 chn, HA 150/100mmHg, au bng.
Khm cao TC 28cm, vng bng 90cm. tim thai u 140 ln/pht. Km theo c au
bng lin tc khng thnh cn, bng cng. Qua 2 ngy theo di ti bnh vin v du
hiu chuyn d cha r rng. Ch H thy ngi mt mi, au u, au bng vng
thng v c ra t huyt en m o, CTC vn ng kn.
1. Thai nghn ca ch H c yu t nguy c g? Bn ngh ch H b bnh l g? V sao? Bn
cn xut thm d cn lm sng g chn on tnh trng bnh l ca ch H?
Gi tr li:
- Cc yu t nguy c: ph, HA cao, au u, au bng vng thng v, ra huyt
en m o.
199

- Ch H c th b: TSG (v c tng HA, ph, au u); hi chng HELLP; rau

bong non (v c bnh l TSG, au bng lin tc khng thnh cn, bng cng).
- Cn lm xt nghim: cng thc mu, b ng mu, si huyt men gan,
creatinin, acid uric, protid mu.
- Siu m tnh trng thai, rau, i c bit vng rau bm vo TC.
2. Qua theo di 4 gi ti phng , ch H au bng nhiu hn, au lin tc khng
thnh cn. Khm TC cng, cao TC 30cm, nghe tim thai kh, tn s 170 ln/pht.
Thm m o CTC m 4cm i cng, bm i ra nc i mu nu .
Gi tr li:
Bn hy a ra chn on v cch x tr ph hp cho ch H.
- Chn on: rau bong non v: TC tng trng lc, cao TC tng, tim thai suy,
nc i c mu nu.
- X tr:
ng vin, gii thch cho ch H v gia nh v tnh trng bnh l ca ch H.
S cn thit phi ch nh m cp cu ly thai, nhng nguy c c th xy
ra cho m v thai.
Hi sc tim thai.
Ch nh m cp cu ly thai ch kp hi sc s sinh. Trong khi phu
thut nh gi tn thng, ty mc tn thng TC m c th bo tn
hay ct TC.
TNH HUNG 25
Ch K 33 tui c thai ln th 3, tin s 2 ln trc thng, ngy 28-07-2013
n khm thai ti trm y t, CTC hi bnh v khm thy: k kinh cui cng l 12 n
15-01-2013, TC hnh ng, s cc di thy khi trn mm, cc trn c khi rn, nghe
tim thai r trn khp v khong 20cm, cao TC 26cm, vng bng 88cm, khng ph,
HA: 120/80mmHg.
1. Bn hy chn on s b tnh trng ca ch K, hng x tr tip theo ca ch K l g?
Gi tr li:
- Chn on s b: thai 30 tun, ngi mng, thai pht trin bnh thng v: da
vo ngy u ca k kinh cui cng, nhn TC hnh tr, s nn; cao TC, vng
bng tng xng vi tui thai, khng c du hiu TSG.

200

- Hng x tr tip theo: t vn cho ch K sau 1 thng khm thai ti bnh vin
huyn v y l ngi bt thng, cn qun l thai nghn ni c iu kin
phu thut.
2. Sau 2 ln khm thai ti bnh vin huyn, hm nay ch K tr li bnh vin huyn khm
v au bng, ra nc m o 6 gi, gia nh nh cho ch ti nh v 2 ln trc ch
rt d nhng v i lu m cha c gia nh mi a ch n bnh vin.
Gi tr li:
Bn hy bn lun tnh hung ny v x tr nh th no? V sao?
- Ch K n vin mun do cha bit hoc cha hiu r nguy c ca vic
ti nh, c bit trong trng hp ngi bt thng.
- Hon chnh h s bnh n, ng vin, gii thch cho ch K v gia nh yn tm
hp tc, khm ton thn, khm sn khoa xc nh giai on chuyn d, pht
hin cc yu t nguy c (nu c), ch nghe tim thai, thm m o xc nh
tnh trng ngi thai xem c sa dy rau hay khng, tnh trng nc i, cho
khng sinh v i v trn 6 gi, hi sc tim thai.
3. Sau khi thm khm thy nhp tim thai 150 ln/pht, CTC m 2cm, dy, i v hon
ton, nc i c phn su, qua CTC thy chn thai nhi, khng s thy dy rau. Hng
x tr tip tc cho ch K l g? V sao?
Gi tr li:
- Gii thch cho ch K v gia nh vic cn thit phi m ly thai v ngi mng
cng vi mt yu t kh l i v sm (khi CTC m 2cm).
- Hon chnh cc th tc chun b m v h s bnh n: bin bn hi chn,
hng dn k giy cam oan; v ngi bnh: v sinh vng b phn sinh dc,
t sonde tiu dn lu.
TNH HUNG 26
Ch T 23 tui c thai ln th 2, x YL, huyn PL, ln th nht ch m ly thai
ti bnh vin huyn, thai ln ny c 5 thng. Ch n trm y t khm thai ln u.
1. Bn hy bn lun v vn thai nghn v qun l thai nghn ca ch T?
Gi tr li:
- tui 23, ch T c thai 2 ln ( dy, sm).
- Ch T khng thc hin tt vn qun l thai nghn v khi thai c 5 thng
mi khm thai ln u, hn na ch T c tin s m ly thai ln u.
201

2. L bc s tuyn x, bn thc hin thm khm cho ch T v nhng vn g gip

chn on thai nghn, tin lng cuc ?
Gi tr li:
- Hi bnh:
Ln trc m khi no? So snh vi thi gian bt u c thai ln ny.
Ln trc m v l do g?
Kt qu thai ln trc?
Thi gian nm vin sau m?
Giy chng nhn phu thut (nu c )?
- Thm khm thai ln ny:
Ngy u ca k kinh cui cng (nu BN nh); du hiu thai my, thai
p; bng to dn hoc cc triu chng bt thng nh au bng, ra huyt
m o.
o chiu cao TC, vng bng nh gi s pht trin ca thai.
Khm vt m thnh bng: v tr? So mm phng hay rn rm?
3. Sau khm v hi bnh thy ch T c thai 23 tun, thai pht trin bnh thng, m ln
trc cch y 26 thng v i v sm, tim thai suy, b trai nng 2900g, hin ti khe
mnh. Bn hy nu nhng ni dung cn t vn cho ch T v qun l thai nghn?
Gi tr li:
- Qun l thai nghn ti tuyn huyn/tnh khi thai trn 28 tun.
-

Khm thai 1 thng 1 ln.

- Tim phng un vn 1 mi.

4. Sau thi gian 4 thng, ch T vo trm y t vi du hiu au bng tng cn c 3
gi, khm, chuyn d giai on Ia, CTC m 2cm, tim thai tt, ngi thun, i cha
v, trng lng thai khong 3000g. Bn hy bn lun tnh hung ny? Bn s x tr
trng hp ny nh th no? Theo bn hng x tr ca tuyn trn trong trng hp
ny nh th no l ph hp nht?
Gi tr li:
- Ch T vo vin mun v c vt m ly thai c khi c du hiu chuyn d c 3
gi mi vo vin, ch nn vo vin sm ch khi n d kin ngy sinh hoc
n vin ngay khi bt u c du hiu chuyn d. Ch T cn n thng bnh vin
huyn/tnh, ni c th x tr cc trng hp chuyn d c vt m c TC.
202

- X tr:
ng vin, gii thch cho ch T v gia nh cn chuyn tuyn.
Dng thuc gim co bp TC, t chc chuyn tuyn cho ch T n tuyn c kh
nng phu thut, c NVYT i km, bng cc phng tin nh nhng nht.
- Hng x tr ph hp ca tuyn trn l: hon chnh h s bnh n, ch nh
m ly thai v so m c di 24 thng.
TNH HUNG 27
Ch B 24 tui sau 7 gi chuyn d, va sinh chu gi khe mnh. Sau x tr
tch cc giai on 3, rau v mng rau . Ngi n h sinh cho ch li bnh
vin theo di. Sau khong 30 pht, y t bo vi bn ch B b chy mu nhiu.
1. Bn s lm g trong tnh hung ny?
Gi tr li:
- Ku gi s gip ca cc NVYT.
- o cc ch s sinh tn, nh gi tnh trng ton thn, du hiu ca sc mt mu.
- ng vin gii thch cho ch B gim bt lo lng v yn tm hp tc.
2. Khi thm khm thy sn ph mt, HA 86/60mmHg, mch 120 ln/pht lm tm m
hi. Bn hy nhn nh tnh trng ca ch B? Bn s lm g trong tnh hung ny?
Gi tr li:
- Ch B b shock do chy mu sau . Nhng du hiu chn on sc: v mt
ht hong lo lng, da xanh ti, v m hi, mch >110 ln/pht; HA ti a
di 90mmHg, nhp th >30 ln/pht.
- X tr: kch thch TC co bp bng xoa y TC.
- Truyn dch ringerlactat pha vi 10V oxytocine tc 1lit trong 15 - 20
pht.
- Xt nghim mu lm Hb ng thi th phn ng cho, v xt nghim ng mu.
3. Khm thy TC ca ch B mm, khng c cn co. Bn s lm g trong tnh hung ny?
Gi tr li:
- Xoa y TC, kch thch TC co bp y ht mu cc ra ngoi.
- Th oxy 6 - 8 lt/pht.
- t sonde bng quang theo di lng nc tiu.
203

- m.
- K cao chn.
- Tip tc theo di mch, HA v lng mu mt.
4. Sau 5 pht, khm TC ch B co hi tt nhng mu vn tip tc chy nhiu. Bn s
lm g trong tnh hung ny?
Gi tr li:
- Khm CTC, m o xem c tn thng khng.
- ngh n h sinh kim tra bnh rau xem c st rau hay khng.
5. Sau khi thm khm thy khng st rau v mng rau, CTC c vt rch ang chy
mu nhiu.
Gi tr li:
- Chun b khu vt rch CTC.
- Gii thch ng vin ch B.
- C mt nhn vin theo di ton trng v cc ch s sinh tn.
Cu hi tho lun b sung: bn s lm g khi kim tra bnh rau thy rau st
- Gii thch cho BN rau b st cn can thip th thut ly ht rau cn st.
- Gim au bng Pethidin hoc Seduxen tim tnh mch.
- Kim sot TC bng tay hoc bng dng c.
6. Sau khu vt rch CTC 45 pht, ch B ng thip, HA 100/60mmHg, mch 100
ln/pht, nhp th 24 ln/pht. Bn s lm g?
Gi tr li:
- Gim tc truyn dch.
- Tip tc kim tra lng mu mt.
- Theo di mch, HA.
- Theo di lng nc tiu qua sonde t 30ml/gi.
- Tip tc ch theo di sn ph sau , khuyn khch sn ph cho con b.

204

TNH HUNG 28
Sn ph Nguyn Th Lm c thai ln u, thai 39 tun xut hin au bng km
theo ra nc m o sau 3 gi chi Lm c gia nh a n bnh vin theo di v
iu tr.
1. Bn cn hi bnh, thm khm g gip chn on bnh?
Gi tr li:
- Hi tnh cht au bng: s cn co, thi gian mi cn co...
- Hi tnh cht ra nc m o, s lng, mu sc, ra nc c lin quan cn co
TC khng, thi gian ra nc.
- Khm: nh gi tnh trng ra nc, tnh trng CTC, tnh trng thai: ngi thai,
s pht trin ca thai.
- Gii thch ng vin ch Lm v gia nh.
2. Sau khi thm khm thy:
- Ra nc s lng va, mu trong, chy ra t bung TC.
- Cn co TC tn s 1 - 2.
- Thai ngi u, tim thai 140 ln/pht.
- Thai pht trin bnh thng.
- CTC m 2cm, s thy ngi thai.
Bn hy xc nh tnh trng ca ch Lm? Cn xut thm xt nghim cn lm
sng no?
Gi tr li:
- Thai 39 tun chuyn d giai on Ia, i v sm gi th 3.
- Cn lm siu m nh gi lng nc i trong TC, tnh trng tim thai c
lng trng lng thai.
- Lm xt nghim c bn (cng thc mu, CRP) xem c nhim khun khng?
Cc xt nghim thng quy khc.
- S dng monitoring theo di tim thai v ghi biu tim thai.
3. Theo bn c nn m ly thai lun khng?
Gi tr li:
- Cha m ngay (tuy nhin cn ph thuc vo tnh trng m, thai, cc yu t
nguy c khc).
205

4. Sau 30 pht nhp vin: kt qu siu m v monitoring: biu tim thai bnh thng,
tim thai 146 ln/pht, con co TC tn s 1 - 2 sn ph au t, trng lng thai c lng
3000g, khm khung chu m bnh thng, bn lm g thc y qu trnh chuyn
d? V sao?
Gi tr li:
- Truyn oxytocin, v chuyn d i v sm, con co TC tha yu, khung chu v
thai nhi tng xng, khng c suy thai.
5. Bn hy ra ch nh x tr, v theo di cho ch Lm?
Gi tr li:
- Pha 5 UI oxytoxin vi 500ml huyt thanh ngt ng trng 5%, truyn vi tc
5 n 7 git/pht.
- Lp bng theo di truyn oxytoxin, iu chnh tc truyn cho cn co TC
ph hp vi giai on chuyn d.
- Theo di mch, HA, cn co TC, nhp tim thai, xa m CTC, tin trin
ca ngi.
- Khng nn truyn qu 3 gi
- Nu tim thai suy ngng truyn v ch nh m ly thai
- Nu cn co TC mnh m khng iu chnh tc truyn phi ngng truyn v
m ly thai.

TNH HUNG 29
Thai ph Hong Th M, 28 tui, c thai ln 2.
n khm vi l do:
- Thai i hn 7 thng;
- Ph nh 2 chn;
- au tc bng;
- Mt mi.
1. Bn cn hi bnh, thm khm g gip chn on bnh v pht hin cc yu t nguy c
Gi tr li:
- Khai thc nhng triu chng thai i, theo di sc khe m v s pht trin
ca thai.
206

- Hi tnh cht ph: thi im xut hin ph, v tr, lin quan ph vi vn ng
ngh ngi, n nht, mt mi, au u, s ln v s lng tiu
- Hi tnh cht au, tc bng: au lm dm, au lin tc hay au thnh cn
- Hi tnh cht mt mi, mt mi thng xuyn hay ty lc. Mt nhiu khi gng
sc mt mi c lin quan ti ngh ngi th hoc nm gi cao u hn
2. Kt qu khm thy:
- Lm sng: HA 115/85mmHg, ph nh 2 chi di, s nn r c 2 cc u,
nghe c 2 tim thai
- Khm siu m, c 2 thai, d i
- Xt nghim c thiu mu nh (Hb 10,5g/Dl, MCH 26pg, thm d tim phi gii
hn bnh thng Protein niu c vt).
Gi tr li:
Chn on thai i pht trin, d i, hin ti m v con n nh, km theo:
- Ph chn p.
- Khng c nhim c thai nghn.
- Thiu mu nh nhc sc.
3. Yu cu khm v xc nh thm?
Gi tr li:
- Theo di st s pht trin ca 2 thai, tnh trng nc i
- Xin khm tuyn trn xc nh thai i 1 non hay 2 non, d i
4. Khng pht hin thy bnh l ph, mt mi v kh th khi gng sc.
Gi tr li:
T vn thai ph yn tm, tip tc duy tr thi quen n ung, bi dng tht tt,
vn ng hp l
- Nm u cao.
- Theo di HA 1 ln/ngy, nu HA tng bt thng n vin ngay.
- Mi 3 - 5 tun khm v XN li 1 ln
- n ung bi dng tt v c thai i, ung vin st y

207

TNH HUNG 30
BN S. 36 tui, c thai ln th nht. n khm bnh vi l do thai 8 thng nng 2
chn, au u.
1. Bn cn hi bnh, thm khm g gip chn on bnh?
Gi tr li
- Hi qu trnh thai nghn: ngy kinh cui cng, qu trnh pht trin thai
nghn, khm thai my ln, u...
- Hi tin s bnh l trc khi c thai c bit bnh l v thn, HA cao...
- Hi thi gian xut hin, tnh cht ca ph, lin quan n ch ngh ngi, n
ung..., v tr, tnh cht ca au u, cc du hiu km theo v mng no v
no: bun nn, co git...
- Khm: nh gi tnh trng ph, o HA, xt nghim nc tiu tm protein niu.
Khm nh gi tnh trng thai: o chiu cao TC, nghe tim thai...
2. Sau khi thm khm thy: ph hai chn khng lin quan n ch ngh ngi, HA
150/100mmHg, nc tiu kt ta nhit si. Thai: ngi thun, tim thai 140
ln/pht, thai pht trin bnh thng. Bn ngh ti BN b bnh g?
Gi tr li
- Tin sn git
3. Nu BN c chn on l TSG th trung bnh. Theo bn bin php iu tr no
c p dng cho BN.
Gi tr li:
- BN cn c theo di v iu tr ti bnh vin
- iu tr ni khoa: an thn, li tiu, h p, chng ph no, khng sinh...
- Tip tc theo di nh gi hiu qu iu tr TSG v s pht trin ca thai
- nh ch thai nghn hoc tip tc theo di n khi thng tu theo p ng
iu tr ni khoa.
4. Nhng vn cn t vn cho ngi bnh phng TSG
Gi tr li:
- iu tr tch cc bnh thn, bnh thiu mu trc khi c thai.
- B sung acid folic trong thi k c thai, trnh lnh, khng n qu mn, trnh
cc thc n d ng...
- Thn trng khi s dng cc loi thuc trong khi mang thai.
- Qun l thai nghn cht ch ti c s y t.
208

TNH HUNG 31
Tnh hung: ch M 40 tui c 2 con, my thng gn y ch thy au tc nng
vng bng di, km theo hay to bn. My chu k kinh nguyt gn y ko di, rong
huyt. Thy vy ch i khm.
1. Bn l bc s tip nhn, bn s lm g?
Gi tr li:
- Hi tnh cht au bng: v tr, tnh cht, hng lan, lin quan ca au bng
vi ch ngh ngi, du hiu km theo vi au bng: ra huyt, mt mi...
- Hi tin s kinh nguyt.
- Khm: nh gi tnh trng CTC, TC v phn ph hai bn.
2. Sau khi thm khm thy: TC to bng thai 2 thng, mt chc, g gh. CTC khng
vim, m o c t kh h long. Bn ngh ti BN b bnh g? Cn phn bit vi bnh g?
Gi tr li:
- Ngh ti u x TC
- Phn bit vi: u nang bung trng, c thai.
3. Cn xut thm xt nghim cn lm sng no?
Gi tr li:
- Siu m TC phn ph.
- Xt nghim cng thc mu.
4. Kt qu siu m: TC kch thc to hn bnh thng, mt sau TC c 1 khi tng m
vang kch thc 5 x 6cm, nim mc TC mng, phn ph 2 bn bnh thng. CTM: Hng
cu 3,2 triu, huyt sc t 80g/l
Bn cho bit bnh gy bin chng g?
Gi tr li:
- Chn p.
- Thiu mu.
5. Bn cho hng x tr v nu l do m bn chn
Gi tr li
- Phu thut.
- L do: BN con.
209

- Kch thc khi u to.

- c bin chng chn p.
- C bin chng thiu mu.
TNH HUNG 32
Ch L 29 tui, c 1 con 5 tui. Cch y 2 ngy ch khm sc khe c quan,
qua siu m pht hin bung trng phi c khi trng m kch thc 40x45cm. Ch
rt lo lng, n phng khm ca bnh vin huyn khm v xin m.
1. Bn l bc s chuyn khoa Sn ti phng khm, bn cn thm khm nhng ni
dung g v t vn cho ch L nh th no?
Gi tr li:
- Hi bnh tin s kinh nguyt ca ch L, du hiu au tc bng, sc khe ni
chung, n ung, i tiu tin, hin ti ngy th my ca vng kinh? tng
siu m pht hin khi u ln no cha?
- Vi khi u bung trng kch thc < 5cm, mi pht hin, nu cha gy bin
chng g km theo, khuyn ch L theo di siu m li sau 1 thng nh gi
tin trin khi u.
2. Sau 1 thng ch L tr li phng khm theo hn, bn s hi bnh v ch nh theo di
g cho ch L?
Gi tr li:
- Hi din bin cc triu chng ca phn 1 xem c tin trin g khc thng khng.
- Ch nh siu m tiu khung cho ch L, so snh kt qu vi ln siu m trc.
3. Kt qu thm khm sc khe ca ch L vn bnh thng c kinh nguyt v sch
kinh c 3 ngy, siu m khng pht hin khi u ti bung trng. Bn gii thch tnh
hung ny v t vn cho ch L?
Gi tr li:
- y l trng hp u c nng v tin trin nhanh, t khi sau 1 vi thng,
khng nh hng ti sc khe ca ch L, khng gy triu chng c nng g.
- ng vin, chc mng ch L khng mc bnh, khuyn ch khm ph khoa nh
k pht hin sm bnh l.

210

TNH HUNG 33
Ch V 30 tui, c 2 con, kinh nguyt khng u, gn y ch thy bng to, tc
nng, ch ngh mnh tng cn. ng nghip ngh ch c thai v khuyn ch i khm.
Ch n c s y t khm.
1. L bc s chuyn khoa Sn phng khm, bn s thm khm v xut nhng xt
nghim g gip chn on cho ch L?
Gi tr li:
- Hi k tnh hnh kinh nguyt: tnh cht kinh nguyt, ngy c kinh cui cng,
tin s kinh nguyt (rong kinh, rong huyt, au bng, mt kinh)
- Tnh hnh s dng cc BPTT.
- Khm bng.
- Khm ph khoa xc nh tnh trng m o, CTC, TC, phn ph 2 bn.
- Siu m TC phn ph xc nh tnh trng TC, bung trng 2 bn, cng .
- Siu m bng xc nh thn v cc khi u khc trong bng.
- Xt nghim HCG nu kinh nguyt khng u hoc c chm kinh.
2. Sau khi thm khm, hi bnh, xt nghim thy:
Gi tr li:
- Tin s kinh nguyt bnh thng, au bng khi hnh kinh.
- Sp n ngy kinh.
- Bng mm, vng h v c khi cng, di ng c.
- Thm m o: CTC bnh thng. Tiu khung c 1 khi di ng c, bit lp
vi TC.
- Siu m cnh TC c vng trng m ng nht, kch thc 60 x 80mm, khng
c vch, cng khng c dch.
- HCG m tnh.
3. Bn ngh BN b bnh g? V sao? Bn c cn phn bit vi cc bnh l g khc?
Gi tr li:
- U bung trng v vng h v c khi cng, di ng c, thm m o khi u
di ng bit lp vi TC, siu m c vng trng m ng nht, kch thc 60 x
80mm.
- U x t cung v c au bng khi hnh kinh, khi u vng tiu khung.
211

4. Nu BN c chn on l u bung trng. Hng x tr l g? V sao?

Gi tr li:
- Phu thut ct khi u v u thc th, kch thc 60 x 80 mm. Khi phu thut c
th ct bung trng v ch V c 2 con.
- Cn xem xt tn thng km theo, bung trng bn i din.
- Sau phu thut gi bnh phm lm gii phu bnh t vn theo di, iu tr
tip cho BN.
TNH HUNG 34
Ch S 35 tui, l cng nhn nh my may, ch phi lm ca 12 gi/ngy. Ch c
2 con, tin s ht thai 2 ln. Gn y ch cm thy kh chu v kh h ra nhiu hn,
khng c mi nhng nga. Ch hi bn b v t mua thuc iu tr nhng khng
, sau nhiu ln cn nhc hm nay ch quyt nh n khm ti c s y t.
1. Bn cn hi thm g v tin s, bnh s, khm v xut nhng xt nghim g gip
chn on xc nh, chn on nguyn nhn, chn on phn bit?
Gi tr li:
- Hi tin s:
Thi quen v sinh sinh dc.
Tnh cht dch t bnh l bn b cng c quan, trong gia nh.
Tin s iu tr bnh l ng sinh dc.
BPTT ang s dng.
Tnh cht kh h.
- Khm ph khoa nh gi tnh cht dch m o, tn thng m o, CTC
bng Lugon.
- xut xt nghim soi ti, nhum dch m o tm cn nguyn: nm, trng
roi, tp khun, lu cu
2. Sau khm v lm xt nghim, kt qu:
- Ch S ang s dng BPTT t DCTC c 18 thng.
- Thnh thong v sinh, thay kh trong nhng ngy hnh kinh ti phn xng.
Mt s ch em trong phn xng cng phn nn ging ch S.
- Chng ch S vn khe mnh, khng c biu hin khc thng ng sinh dc.
212

- Khm kh h trng, c dnh, bm vo thnh m o v cng .

- Soi ti c hnh nh si, c t, chi nh xen ln bch cu.
Bn a ra hng chn on cho ch S v gii thch?
Gi tr li:
- Vim m o do nm v:
iu kin v sinh, yu t dch t;
Tnh cht kh h;
Kt qu xt nghim soi ti.
3. Nu ch S c chn on l vim m o do nm, bn hy k n v hng dn
cch iu tr cho ch S?
Gi tr li:
- Nistatin, hoc Sporal x 7 vin.
- t m o 1 vin/ngy vo bui ti trc khi i ng.
- V sinh ng sinh dc bng nc chn, dng chu ring.
- Git lt ring, phi ch thong, c nh nng.
- S dng BPTT bng bao cao su trong thi gian iu tr.
- Sau iu tr 1 tun khm li.
TNH HUNG 35
Ch M 25 tui, lm rung. Ch c 1 con, tin s ht thai 1 ln. Gn y ch
cm thy kh chu v kh h ra nhiu, mi hi, khng nga. Ch hi hng xm v
ra, ngm b phn sinh dc bng 1 s loi thuc l nhng khng , sau nhiu ln do
d, hm nay ch quyt nh n khm ti c s y t.
1. Bn cn hi thm g v tin s, bnh s, khm v xut nhng xt nghim g gip
chn on xc inh, chn on nguyn nhn, chn on phn bit?
Gi tr li:
- Hi tin s:
Thi quen v sinh sinh dc;
Tnh cht dch t bnh l trong gia nh;
Tin s iu tr bnh l ng sinh dc;
213

BPTT ang s dng;

Tnh cht kh h.
- Khm ph khoa nh gi tnh cht dch m o, tn thng m o, CTC
bng Lugon.
- xut xt nghim soi ti, nhum dch m o tm cn nguyn: Nm, trng
roi, tp khun, lu cu
2. Sau khm v lm xt nghim, kt qu:
- Ch M khng s dng BPTT no.
- Nc sinh hot hng ngy l nc mng, ng trong vi, khng c np y.
- Chng ch S vn khe mnh, khng c biu hin khc thng ng sinh dc.
- Khm kh h trng c hoc vng nht, long, nhiu bt.
- Soi ti c hnh nh vi khun hnh ht chanh, c ui, di ng, xen ln bch cu.
Bn a ra hng chn on cho ch S v gii thch?
Gi tr li:
- Vim m o do trng roi v:
iu kin v sinh, yu t dch t.
Tnh cht kh h.
Kt qu xt nghim soi ti
3. Nu ch M c chn on l vim m o do trng roi, bn hy k n v hng
dn cch iu tr cho ch M?
Gi tr li:
- Metronidazol 500mg ung 4 vin/ngy trong 7 ngy.
- t m o 1 vin/ngy vo bui ti trc khi i ng.
- iu tr cho chng nu c du hiu tng tit dch niu o.
- V sinh ng sinh dc bng nc chn, dung chu ring.
- Git lt ring, phi ch thong, c nh nng.
- S dng BPTT bng bao cao su trong thi gian iu tr.
- Sau iu tr 1 tun khm li.

214

TI LIU THAM KHO

1. B mn Ph Sn Trng i hc Y H Ni (1996), Th thut sn - ph
khoa, Nh xut bn Y hc.
2. B Y t (2007), Sn ph khoa, Nh xut bn Y hc.
3. Phan Trng Duyt (1998), Phu thut sn ph khoa, Nh xut bn Y hc.
4. Phan Trng Duyt, inh Th M (2001), Lm sng sn ph khoa, Nh
xut bn Y hc.
5. Phan Hiu (1994), Cp cu sn ph khoa, Nh xut bn Y hc.
6. inh Vn Thng (1976), Th thut v phu thut sn ph khoa, Nh xut bn
Y hc.

215