NGUYEN QUANG CU - NGUYEN MANH DUNG
VE KY THUAT
| XAY DUNG
NHA XUAT BAN GIAO DUCNGUYEN QUANG CU - NGUYEN MANH DUNG
GIAO TRINH
} E KY THUAT XAY DUNG
Sach ding cho cdc truéng dao tao hé THCN va Day nghé
NHA XUAT BAN GIAO DUCLai néi dau
Gido tink “Ve hip chute Kary dang” nny dase dang, Cam ti: lib ying,
day viv hoc tip mén hoo Ve hiy thudt trong cho tuding Guiry hoo hip thudt uty
66 hy thuét hoae céng nhiew lam vite rong link wer xi duny co bin. Tiong
thidt lap cde ban ue dé. *
Gio vink, si cuny clip cho nguis: hoe:
- Whitay hiter thito va bin cita che phuang phip bbw dién ede doi wong
- Whieng titw chudin co bin dé cis thé dow hidw vir hits lap duce ede bdn us
Cie nibs dung néw tbr dupe teins bay lang ghép bic wha mit etch: here bi
8 nguidi hoo tick lui duse nbieny kit thite cit thitt nhét vé Hinks hac hoa
Ninh, trie co sd dis hie hop vii nhing hidu bith vé cde tiéw chudin, quuy ude vd
“Ve ky thudt he 06 thé doo hid vir thiét lap dupe cde bin ub kip thud tic dan
DE hoe tipi tit mon hoe Ve hy thud, ite lum che bai tap thuc hint la rite
can thidt, Bren cank phin ly, thuysy, gido van nay dua va mbt he thing cée bai
tip bao, ghim dé bai, li hung din vin mbt s& bai mau dé nguii hoc tham khdo.
Ching téi hy vong trong that gian sdp té sé 06 co hii bidn scan mbt cudn sich
bai tigo Va hy thud vitng dé diag him bi gide itnhs ny,
duge haie thiéw hon tong cic lin Ubi bdn. Xin chin thanh cd on.
Ching Wi citny xin git lair odin an dén cic: ding nghiby Nguyia Phe
Dito vr Pham Hang Ha dir gisigy thé hitin phi hank wis cata eudin shh nity.
CAC TAC GIA2 ap
Me dau
Ve Kj thudt la mgt mén hoc can thiét déi voi nhimg nguéi lam cdc céng
vide lién quan tdi ky thudi, trong dé cé kp thudt xdy dung. Né cung edp cho
ngudi hoc nhing kién thie cén thiét dé 6 thé doc hiéu va thiét lép duoc cde
ban vé kp thudt.
Vay ban vé kj thudt la gi? Dé 1a cde tai ligu Ky thudt wrong a6 moi théng
tin lién quan dén cdc sén phdm nhu: ¥ dé cia ngudi thiét ké, hinh dang, edu tgo
cua san phdm, cdc két qua tinh todn vé kich thuéc, vé kha nding chiu luc ca
san phdm, vat ligu lam nén san phi déu duoc ihé hién trén gidy bang cdc
hinh vi két hop voi hé thang cdc ky hiéu, quy woe, cde quy dinh cd tinh phdp
quy. Tit cdc ban ve kf thudt nay ngudi ta cé thé tao ra cde san pham trong thyc
1é niu may moc, céng trinh... théng qua qué trinh san xudt, ché tao hode xdy
dung. Cé thé noi ring, ban vé kf thudt la mét lagi “ngén ngie” dae biét cia
nhimg ngudi lam ky thudt — “ngén ngit hinh vé", thie ngén ngit nay duoc sir
dung khéng chi trong pham vi méi nganh nghé ma ld trong nhiéu aganh nghé
kkdc nhau; khong chi trong pham vi mét quéc gia ma la trén pham vi quéc té.
Cc hinh vé néi & trén chinh le hinh biéu dién cua cdc déi teong trong thc
16 (niu mdy moc, cdc céng trinh xdy dung...) lén trén mat phing va ching
cé thé due xdy dung bang nhiéu phuong phdp biéu dién khde nhau niu:
Phuong phap chiéu thing géc, phuong phap chiéu cd true do, phuong phdp
chiéu phdi can...
Con hé thong cde ky higu, quy ude va cdc quy dinh co tinh phdp quy ? Dé
la nGi dung cia ede tiéu chudn thudc nhiéu linh vie khdc nhau va do cde co
quan cé thdm quyén ban hanh, ngudi thiét lép cde ban vé kP thudt cé wéch
nhiém phai tudn thit ching mot cdch nghiém nic. Tiéu chudn e6 thé do cde cdp
khde nhau ban hanh nine: cp co quan thiét ké: cdp BG hodc Ngdnh (xdy dung,
co khi...); edp qué Bia, (TCYN — viée tét cia “Tiéu chudn Viét nam”); cdp
quée té (ISO - viét tt cia “ International Organization for Standardization” —
Té chute Tiéu chudn héa Quéc 16).
O nude ta, cdc tiéu chudn lién quan dén ban vé w thudt da dugc bién soan
ddy dt va xép logi trong “Hé théng cdc tai liéu thiét ké” thugc Ae théng tiéu
chudn nha mréc (TCVN). Trong qua trinh h6i nhap voi nén kinh 46 vat khoa hoc,
Ay thudt, cong nghé todn cau, ede tiéu chudn thuge hé thong TCWN direc sodt
xét va xdy dyng theo cdc tiéu chudn ISO nhung van sdt hop véi trinh d6 khoa
hoe, kf thudt va cong nghé ctia nudc ta.Cae tiéu chudn co ban nhdt lién quan dén ban vé AY thudt giéi thigu trong
gido trinh nay dit dé cho ngudt hoc la-nhing can bp ki thudt hodc céng nhdn
nganh xdy dung cé thé doc hiéu va thiét ldp dicoc cdc ban vé ky thudt xdy dung.
N6i dung ctia gido irinh gdm 3 phan chinh:
Phan 1: Gidi thigu nhimg khdi niém chung vé VE kp thudt va mot sé tiéu
chudn co ban nhét lién quan dén viée trinh bay ban vé.
Phén If: Gidbi thigu cde phueong hap biéu dién thuéng ding trong kp
thudt, n6 gitip ngudi hoc néim ving cach mo ta cdc déi tugng trong khéng gian
len trén mat phang cia td gidy vé. Trong phan nay cling gidi thigu mét sé tiéu
chudin lién quan dén vigc biéu din cde déi tagng trén ban v8.
Phdn IIL: Gigi thiéu mét sé loai ban ve xdy dung. giup ngudi hoc lam quen
dan v6i cde ban vé chuyén mon, tao diéu Kign dé ho hoc tép cdc mén hoc
chuyén mon va lam cdc dé dn durge thudn Igi hon.
V6i su phat wrién nhanh chong cia cong nghé thong tin, ngdy nay vigc img
dung tin hoc vao viée thiét lap cdc ban ve ky that ngay cang phé bién va tre
thnh mét niu edu can thiét. Moi cong vige lién quan dén thiét k&. ché tao vi
thiét lap cde ban vé ky thudt duge tw déng héa cao dé nho sy tre giip rdt higu
qua cia mdy tink dién tir (MTDT) véi cdc phan mém CAD (Computer Aided
Design — Thiét ké véi swe tre giip cia MTDT) va CAM (Computer Aided
Manufacturing — Ché tao véi su ire gidp cia MTT), ching cho phép tye dng
hba qué trink tinh tadn, ue ding héa céc thao tac vé déng thoi cé thé siza chita
hodc b6 sung, diéu chinh két qué vé mét cach nhanh chong va chinh xde, gitip
» Sidi phéng ngudi cdn b¢ ky thudt khot cdc hoat ding vé truyén thng.
Tuy nhién viéc ndm ving nhimg kién thate co ban vé phuong phdp biéu dién
cing nhu cdc tiéu ehudn co ban dé doc va thidt ldp ban ve kp thudt la rdt quan
frong va may méc dis hién dai dén dau cing khong thé thay thé dugc. Gido
trinh nay chi gidi han 6 vigc trinh bay phuong phap vi truyén théng, cdc ban vé
duge thee hién béng tay véi cdc dung eu v8. Nguoi hoc 6 thé va nén tim hiéu
phuong phdp vé véi se tro giip cla MTBT trong cdc gido trinh vé Tin hoc
ung dung.
V8 kS thudt [a mt mén hoc cé. tinh thyc hanh cao, Trong qud trinh hoc tap,
ngodi viéc can ném vimg kién thitc I; thuyét neudt hoc can chi trong nhiéu dén
vige luyén tdp kp ndng thuc hanh vé, tinh chinh xde va kién nhan. Viée hoc tdp
16t mn hoe nay sé gitip ich rdt nhiéu cho vige hoe cdc mon hoc chuyén mén va
déng vai tré quan trong trong céng tac chuyén mén sau nay.CAC KY TY VA KY HIEU DUNG TRONG SACH
Cée mat phang hinh chiéu:
1: Mat phang hinh chiéu dimg.
2, Mat phiing hinh chiéu bing. ~
>; Mat phing hinh chiéu canh.
Cac truc hinh chiéu: x,y z.
Cae diém: A,B, C...hoe 1, 2, 3...
Cée duéng théng hodc dudng cong: a, b, c...
Cade mét phéng: & QR...
Cde m@t cong: 2, 2, ¥...
Cae géc: a, B, ¥... .
Hinh chiéu thang géc eta cde yéu t6 hinh hoc:
— Hinh chiéu dmg: Dang chi sé 1, thi du: Ay, Bi, C)..., a:, bi, cp...
Pi, Qs, Rane
— Hinh chiéu bing: Dung chi sé 2, thi du: Az, Bz, Cy..., a2, ba, ¢2.-
Pz, Qe, Re. .
— Hinh chiéu canh: Dung chi sé. 3, thi du: A3, Bs, C3..., a3, bs, ¢3...,
Ps, Q, Ree.
Song song: //. Thi du: d //Q : duéng thing d song song voi mat
phing Q. ‘
Vuong géc: | . Thi du: a | @: duéng thing a vuéng géc voi mat
phing e,
Thugc: <. Thi dy: M ¢€ a: diém M thudc dudng thing a.
Giao: x hode A. Thi du: @xQ hoic PA Q: mat phing ® c&t mat
phing Q.
Két qué ctia su giao nhau: = .Thi dy: K =d xQ : K la giao diém cia
duéng thing d va mat phing Qs B= PxQ :g la giao tuyén cla hai mat
phing Pva Q.
Tring nhau: =, Thi du: Ay = Bo : hinh chiéu dimg cia diém A tring
v6i hinh chiéu bang cia diém B.Phan I
NHUNG KHAI NIEM CHUNG
VE VE RY THUAT
Phan I bao g6m nhttng noi dung sau :
* Vat lieu vé - Dung cu ve va cach dung.
* Cac tieu chudn co ban dé thiét lap ban ve ky thuat.
e Vé hinh hoc.
iI. VAT LIEU VE, DUNG CU VE VA CACH DUNG
MUC DicH - yeu CAU |
- Biét cach chon céc vt liéu vé phit hop.
- Nam vitng chirc ning cha cic loai dung cu v8.
- Biét ciich str dung ding va thanh thao cic dung cu do.
Dé thiét lap cdc ban vé ky thudt theo phuong phap truyén théng (vé
tay véi cic dung cy vé), nhat thiét phai str dung cac vat ligu va cdc dung
cu vé chuyén ding. Viée Iya chon vat ligu vé ding yéu cdu va str dung
cdc dung cy vé ding céch sé cho ta nhimg ban vé cé chat hong tét va
gitp nang cao nang swat vé.
1.1, VAT LIEU VE
Cae vat ligu thudng ding dé thiét lap ban vé ky thudt gdm cé: gidy
vé, but chi ca¢ toai, tay, gidy rap, dinh mi ho&ch bang dinh.;.Can chudn
bj day da cdc vat Hiéu nay truée khi tién hanh thiét lap ban vé.
1.1.1. Gidy vé
Céc ban vé tinh duge.vé trén loai gidy tring, c6 46 day va d6 cimg
vira da dé dé bao quan va khi tay x04 khng bi sd hod rach. DSi voi
loai gidy nay c6 thé ding chi ho&c muc den dé ve.
Cac ban vé phée thudng ding loai gidy mém, c6 ké 6 (gidy vo hoc
sinh) dé thuan tign cho viée dung hinh. Thudng ding chi den dé vé phic.
Cac ban can ding loai gidy bong mo (gidy can) va ding myc den aé
sao chép (can) e4c hinh vé tir ban vé géc.
1.1.2, Bat chi
But chi c6 nhiéu loai khéc nhau: vé bang g6, bing nhya hodc kim loai;
16i chi gin c6 dinh véi v6 (g3) hoc 16i chi roi (hinh 1.1). Nén ding loai
bit chi bam 6 16i chi rdi dé thuan tién cho viéc thay thé hodc mai nhon.Loi chi cé d6 ctmg khac nhau: loai cumg cé ky higu 1a H, loai mém ky
higu 1a B, loai trung binh ky hiéu la HB. Chir 36 dimg triéc cac ky hiéu H
(2H, 3H...)va B QB, 3B...) chi d6 cimg hodc 46 mém cua Idi chi. Trong
vé ky thuat nén ding Idi chi HB dé vé phac va 1di chi B hoae 2B dé té dam
ban vé. Cac Idi chi c6 dudng kinh nhé (0,2-0,5mm) dung cho cde but chi
kim khong can mai nhon khi vé, céc-I0i chi cé dudng kinh lén can luén
mai nhon bing gidy rap khi dang.
Hinh L1
1.1.3. Céc vat igukhac
Gém cé: ty, gidy rap, dinh mf ho&e bing dinh; dao tré, bit pha...
- Tay: Nén dang loai ty chi mam dé khi diag khéng lam sén gidy ve.
- Gidy rép: Ding loai min dé mai nhon dau cde 10i chi c6 dudng kinh
> 1mm.
- Dinh mi, bang dinh: Dung dé cé dinh t& gidy vé trén van vé trude
khi tién hanh cdc thao téc va,
+ Dao tré: Ding dé xén ta gidy vé theo ding khuén khé da quy dinh.
- But phu: Dung dé xoa cac nét vé bing myc.
1.2. DUNG CY VE VA CACH DUNG
Céc dung cu vé thong dung nhét gdm c6: van vé, thude chit T; bé
thude é-ke, com-pa, but kim, thuéc cong, cAc loai thudc 18...
1.2.1, Van vé
Van vé thong lam bang g6 dan cé bé day it nhdt la 5mm hodc bing
phoéc-mi-ca. Mép van nén cé nep bang gd cimg hoac bing nhém dé matvan khéng bj cong
vénh (hinh 1.2). Tuy
theo kich thuée cla
to gidy vé ma ding
van vé cé cdc co
khde nhau, déi voi
cac ban vé bai tap
khé A4 hode A3 od
thé ding van vé cé
Kich thuée 400 x
600mm. Hink 12
1.2.2. Thade chie T
Thuée chix T lam
bang gd ho&e nhya
cimg. Céu tao cia
thuée cht T gdm
mé6t thuée det va ddu
thude (hinh 1.3). Dau
thudée nay cé thé gin
cé dinh va vudng géc
voi thin thudc, khi
6 thude chit T ding
dé ké cdc duéng
thing nim ngang
(hinh 1.3a). C6 loai
thuée cht T dau
thuée gém 2 tim,
mét tam gin cé dinh
v6i than thuéc, tim
c6n lai cé thé xoay
quanh mét dinh dc
bing cach van chinh
dai 6c. Loai thude
nay cho phép vé cac
duéng thing song
Hink L3b
10song cé phuong tuy
chon (hinh 1.3b).
Caéch ding. Chi
dug truot ddu cia
thiéc chit T doc theo
mép trai clia van vé.
Trudéng hop ding
loai thude dau c6 2
tam dé vé cfc duéng
thing song song cé
phuong tuy chon thi
” inh bc
phai trugt tam di déng doc mép trai cia van vé.
Ngoai loai thuée chit T ndi trén, d6i khi dé ké cdc dudng thing nim
ngang ngubi ta co thé ding mét thudc det luén luén duge git 6 tu thé
nam ngang nhé hé théng 2 rong roc va cdc day ching lam bing vat liu it
bi-co dan nhw day cute ni-léng hoac day da (hinh 3c).
1.2.3. BG é-ke
Gém hai chiéc dang hinh tam gide vudng cé cdc géc nhon 1a 45° va
30°- 60°. E-ke co nhiéu cd khac nhau, déi voi cdc ban vé thong thudng
nén ding loai é-ke cd trung binh.
Céch ding: Phdi hop é-ke voi thuée chit T cé thé ké cdc dudng thing
thing dimg hoc xién cae géc 30°, 45°, 60°, 75° so véi phuong nim
ngang (hinh I.4a).
Phéi hop 2 é-ke cho
phép ta ké cdc dudng
thing song song cd
phuong tuy y: dat
cho canh cia mét é-
ke tring voi phuong
4% chon di trugt
thuéc nay doc theo
canh cia é-ke thir hai
dugc ding lam gia
48 (hinh 1.4b).
4Luu y ring khi vé
cdc duéng thing song
song hoc vudng géc
nhau, nhat thiét phai
ding phéi hop hai
thude é&ke dé hinh vé
chinh xée va nhanh.
1.2.4, Com-pa
Cé hai loai:
com-pa vé dudng tron _
. Hinh 146
ya com-pa do.
a} Com-pa vé duéng tron: Mét can cé du kim va mét can dé [4p dau
chi ho&c ddu muc (hinh 1.Sa).
b) Com-pa do: Ca hai cin cia com-pa déu Ia dau kim. Loai com-pa
nay ding dé do d6 dai mét doan thing trén ban vé hoc dat mét d6 dai
cho trudc 1én ban vé (hinh 5b).
Céch ding:
- Truée tién diéu chinh cho hai can eda com-pa can nhau vé chidu
dai, khdng bi so le.
- Khi vé cac dudng trén ding cdc ngén tay cdi va ngén trd git nim
dau com-pa sao cho dau kim cua né huéng vudng géc véi mat gidy vé va
xoay déu cdn cén lai theo mét chiéu.
- Khi can vé céc dudng tron én, ngoai viéc mo rong hai cin cha
com-pa nén diéu chinh dé cdc dau kim va dau chi hoc mye vin huéng
vudng géc véi mat gidy vé.
a) 4
Hink 15
121.2.5. But kim
Ding 4 té dam ban vé bang myc den. But cé m6t éng dung muc den
dat trong than bat, ngdi but 1A mét dng hinh tru, trong cé 160i kim dé din
muc. But kim cé nhiéu s6 voi cdc ky hiéu: 0,10; 0,20; 0,3; 0,4...cho phép
td cdc loai nét c6 bé rong tuong tg 1A 0,1; 0,2; 0,3; 0,4mm...(hinh 1.6).
Céch ding: Trude khi ding but kim nén vay nhe dé Idi kim chuyén
d6ng va din myc ra dau ngdi but. Khi vé ludn gid but 6 tu thé thing
dimg dé dau kim di chuyén tron tru. Bat kim ding réc higu qua khi phdi
hop vai thude 15 (t4m dudng) 6 c& pha hop dé viét chir hoae dé vé mot
s6 dudng cong dac biét nhur dudng trén, el ho&c vé mét sé ky hié
ude di duge tiéu chudn hod.
Thuong ding but cd 0,20 dé
vé caéc nét manh, bit cd 0,5 —
0,7 dé vé cdc nét dim.
Dau bit kim cé thé lip
néi vao cdn com-pa dé vé cac
duong tron.
Hink 16
1.2.6. Thuéc cong
Thuéc thuing lam bing
nhya cimg, 6 nhiéu dang khéc
nhau va ding dé t6 dam céc
dudng cong khéng vé duoc
bing com-pa (thi. du:
e-lip, parabén, hypecbon...)
(hinh 1.7). Hink 1.7
Cdch ding (hinh 1.8):
- Truéc tién vé phdc qua cdc diém d& x4c dinh duge cha dudng cong
can dung m6t dudng cong tron déu.
- Lya chon va dat m6t doan cha thude cong tring khit v6i mét doan
cha duéng cong via vé phdc va 16 dam doan dudng cong dé. Nén chia
khéng 6 mét doan nhé & hai dau cia doan cong néi trén dé cdc chd ndi
tiép nhau khéng cé. sy gay khac.- Tiép tuc lam nhu trén déi véi cdc doan cén lai cua dudng cong.
Déi voi cdc dudng cong cé tryc déi xing, nén dat thude cong sao cho
6 thé t6 dam dugc doan dudng cong tai chd giao nhau voi truc déi xumg.
1.2.7. Thwéc 15 (tim dung)
La nhimg tém bang nhya
eting trén cé tao cdc 15 rong 6
thé 14 cde cht cdi va ddu: cde
hink hinh hoc khdc nhau nhu
hinh tron; e-lip; hinh tam gidc;
hinh vuéng; hinh chi nhat hode
cdc ky higu quy ude voi nhiéu
kich cd khac nhau (hinh 1.9).
Cuch ding: Thude 15 duoc ¢,
ding véi bat chi bm hodc but
kim. Khi t6 chit ho&c hinh, luén
git but 6 tu thé thing ding,
riéng khi t6 cht cdn irugt thudc
18 theo canh mét thude khac lam
gid do dé cdc chi thing hang.
14
ink £3
Hink £9IT ..cAc TEU CHUAN CO BAN DE THIET LAP
BAN VE KY THUAT
MUC DicH - Yéu cAU
- Thay ré y nghia quan trong cia viée tudn thi cdc tiéu
chudin khi thiét ldp mot ban ve ki thut.
- Nam vitng ngi dung cia cic tiéu chudn co ban lién quan
dén viéc trinh bay bin vé kj thudt va vin dung cdc tiéu
chuéin d6 vaio cic ban vé bai tép.
Ban vé k¥ thuat la tai ligu ky thudt co ban chita dung cdc théng tin lién
quan dén mét sin phdm nao d6. Dé 1a phuong tién théng tin chi yéu gitta
nhimg ngudi lam céng tac ky thudt thudc nhiéu linh vuc khde nhau nhw:
xay dung, kién tric, co khi, dién... Dé thye hién duge chire nang d6, ban
vé ky thudt phai duge thiét lap theo nhimg quy tac théng nhdt duge quy
dinh trong cdc tiéu chudn cap nganh, cdp quéc gia hodc quéc té.
Dudi day giéi thigu nhimg tiéu chudn lién quan dén viéc trinh bay
cdc ban vé ky thuat.
2.1. KHG GIAy
Khé gidy duge x4c dinh bing kich thuéc hai canh cua to gidy vé hinh
cht nhat sau khi xén. Dé thuan tién trong vige hm tri, bao quan va tra
cir, cdc ban vé kf thuat phai duge thiét ap trén nhing to gidy ve cé kich
thuéc dugc quy dinh trong TCVN 7285- 2003.
C6 5 khé gidy chinh, ky hiéu va kich thude cho trong bang dudi day.
Bang Ll
Ky higu khdé gidy AO Al A2 as | As
Kich thuge cdc
canh cia te gidy | 841x1169 | 594x841 | 420x594 | 297x420 | 210«207
(mm)Chi y:
- AQ 1a khé gidy Idn nbdt, din tich 18 1m’, Cac khé gidy con lai nhan
duge bing cach chia déi theo canh dai cia khé gidy lon hon ké voi n6
(hinh 1.10).
Hinkh 110
- Déi véi cdc ban vé céng trinh trong d6 kich thudc dai kha lén so
voi kich thuée cao (thi du: céng tinh thuy Igi) hodc nguge lai (céng
trinh nha cao tang), cho phép ding céc khé gidy phy tao thanh tir mot
khé gidy chinh nao 6 bing cdch ting 1én mét sé nguyén [an kich thuéc
canh ngn cia khé gidy chinh va gitt nguyén canh con lai.. Thi du tir khé
gidy chinh A3 (297x 420) 6 thé tao ra céc khd gidy phy cd ky hiéu la
A3x3 (420x891); A3x4 (420x1189)...
* Khung ban vé va khung tén
Mai ban vé déu phai cé khung ban vé va khung tén.
Khung ban vé 14 m6t hinh chit nhat ding gidi han phan gidy dé ve
hinh, vé bang nét lién dam (xem muc 2.3. Nét vé), cdch mép td gidy sau
khi xén 10mm (déi voi cdc khd gidy AO va Al) hode 5mm (déi véi cdc
- khé gidy A2, A3 va A4), Néu cdc ban vé can déng thanh 14p thi'canh trai
cua khung ban vé dé cach mép té gidy vé 25mm.
16