VIET NAM NHNG THACH THC OI VI C S HA TANG

Tai lieu Hoi thao

Chin lc C s H tng
Nhng van e lien nganh

Ngn hng Th gii ti Vit Nam

2006

VIET NAM NHNG THACH THC

OI VI C S HA TANG
Khi Vit Nam tr nn giu hn, Vit Nam i mt vi nhng
thch thc trong vic iu chnh cc chnh sch v th ch c
s h tng. Trong khi nhng thch thc trc kia l cung cp
cc dch v c bn ti nhng ni cha c dch v, xut hin
nhng thch thc mi nh tip cn cc ngun ti chnh mi,
ci tin cc quy trnh lp k hoch, chun b cho th ha
nhanh chng, ci thin tnh hiu qu ca cc nh cung cp
dch v c s h tng, pht trin th ch mnh hn khuyn
khch khu vc t nhn u t vo c s h tng hoc khu
vc t nhn trc tip cung cp c s h tng, v pht trin
nhng phng thc c mc tiu xa i gim ngho.
Bo co Chin lc C s h tng ny l mt trong su bo
co v Thch thc i vi c s h tng Vit nam. Bo co
cp n cc vn chung i vi tt c cc ngnh c s
h tng, v cung cp mt cch nhn tng quan v nhng
thnh tu v nhng thch thc ny sinh trong thi gian gn
y. Cc bo co khc cp n cc lnh vc Cp nc v
V sinh, in, Giao thng, Vin thng v Pht trin th.
Cng tc son tho cc bo co ngy c cc cn b
ca Ngn hng Th gii v cc t vn thc hin trong thi
gian t 2004 n 2006.
Hi tho gii thiu cc bo co ny c t chc l mt dp
mi cc c quan chnh ph v cc c quan ban ngnh lin
quan gp cho ni dung ca cc bo co trc khi xut bn
chnh thc.

Danh muc cac t vit tt

ADB
BCC
BOT
CPRGS
DAF
EVN
GSO
HIFU
IBRD
ICOR
IDA
IPP
ITU
JBIC
LDIF
MARD
MCF
MOF
MOT
MPI
MTEF
OBA
ODA
PER-IFA
PIP
PPI
SEDP
SOCB
SOE
VHLSS
VITRANSS
VND
VNPT
VRA
WDI

Ngn hang Phat trin chu A

Hp ng Hp tac Kinh doanh
Xy dng - Vn hanh - Chuyn giao
Chin lc Tng trng va Giam Ngheo Toan din
Quy H tr Phat trin
in lc Vit Nam
Tng Cuc Thng k Vit Nam
Quy u t Phat trin th Thanh ph H Ch Minh
Ngn hang Tai thit va Phat trin Quc t (Ngn hang Th gii)
Ty s Tng Vn trn Tng San lng
Hip hi Phat trin Quc t (Ngn hang Th gii)
Nha San xut in c Lp
Hip hi Vin thng Quc t
Ngn hang Hp tac Quc t Nht ban
Quy u t Phat trin a phng
B Nng nghip va Phat trin Nng thn
Chi ph Cn Bin cua Cng Quy
B Tai chnh
B Giao thng
B K hoach va u t
Khun kh Chi tiu Trung han
H tr Cn c theo u ra
H tr Phat trin Chnh thc
Kim im Chi tiu Cng va anh gia Uy thac Tch hp
Chng trnh u t Cng
S Tham gia cua T nhn trong C s ha tng
K hoach Phat trin Kinh t Xa hi
Ngn hang Thng mai Quc doanh
Doanh nghip Nha nc
iu tra Mc Sng H Gia nh Vit Nam
Nghin cu Chin lc Giao thng Vit Nam
ng Vit Nam
Tng Cng ty Bu chnh Vin thng Vit Nam
Cuc Quan ly ng b
Cac Ch s Phat trin Th gii

vii

viii

Tom tt

rong thp nin qua Vit Nam a at tin

b ngoan muc v tng trng GDP va
giam ngheo. Tng trng trn u ngi
at trung bnh 5,9%, ty l cao th tam trn th
gii trong sut thp nin qua. K t nm 1990,
ty l ngheo theo chun ngheo $1 mt ngay a
giam t 51% dn s xung con 8%. Co c
thanh cng nay la nh mt phn quan trong
mc u t cao danh cho c s ha tng. Khoang
9-10% GDP hang nm c u t vao nganh
giao thng, nng lng, vin thng, nc va v
sinh, mt ty l u t c s ha tng cao so vi
chun quc t. Cac nghin cu kinh t vi m cho
thy co mi lin h manh me gia u t c s
ha tng va tng trng va giam ngheo Vit
Nam. dai cua mang li ng b tng gp
i tnh t nm 1990, va cht lng cung cai
thin ang k. Tt ca cac khu vc thanh th va
88% h nng thn c tip cn in. S ng
in thoai c nh va di ng trn 100 dn tng
gp chn ln t nm 1995. Tip cn nc sach
tng t 26% dn s ln 49% trong khoang thi
gian t 1993 ti 2002, va trong cung thi ky nay
tip cn nha v sinh at tiu chun tng t 10%
ln 25% dn s.
Chin lc c s ha tng hin tai cua Vit
Nam to ra thanh cng. Tuy nhin, chin lc
nay cn tip tuc phat trin va iu chnh hn
na. Nhng din bin mi trong nn kinh t
ang t ra nhng thach thc mi v bn kha
canh: vn, quy hoach, cai thin hiu qua va giai
quyt vn ngheo.
i kem vi tc tng trng nhanh la tng
nhu cu u t c s ha tng. Du co nhiu u
t cho nganh in va ng b, nhng vn xay

ra tnh trang mt in, ng xa ngay cang tc

nghen hn, th hoa va cng nghip hoa khin
mi trng xung cp. Nhng u t hu ch
v c s ha tng oi hoi mc vn nhiu hn so
vi trc y. Trong thp nin ti Vit Nam
chc se khng con c vay u ai khi GDP
trn u ngi cua Vit Nam vt ngng cho
phep cua nha tai tr. Vit Nam phai tm nhng
ngun vn mi thay th cho vn vay u ai
va ap ng nhu cu u t cao hn. Vic s
dung vn t nhn nhiu hn se giup giam ganh
nng u t cng, ng thi giai phong vn
ngn sach s dung cho cac lnh vc khac.
Cung cn chuyn t vic s dung ngun tin
chung cua moi i tng ong thu sang nhng
ngun do ngi s dung chi tra.
Cn co s iu chnh trong qua trnh lp k
hoach co nhng anh gia tinh t hn v cac
u tin u t, va cn lng ghep tt hn cac
quyt nh ngn sach vao trong cac k hoach
u t. Con tn tai vn ph bin trong cng
tac iu phi chiu ngang gia cac b va iu
phi chiu doc gia cac cp chnh quyn khac
nhau. Nu khng c giai quyt, nhng vn
nay chc se tr nn trm trong hn khi Vit
Nam tip tuc th hoa hn na, bi v phat
trin th oi hoi phai phan ng nhanh vi cac
din bin do th trng tao ra cung nh vi nhu
cu cua ngi nhp c mi.
Trong tt ca moi lnh vc c s ha tng u
cn cai thin hiu qua trong la chon d an, u
t, vn hanh va bao dng. Khi s lng c s
ha tng Vit Nam tng ln co th thu c
nhiu li ch hn t vic cai thin hiu qua. Thc
hin cai thin hiu qua la mt trong nhng

ix

thach thc ln trn khp th gii, xu hng hin

nay tp trung vao nhng cai cach nng cao
ng c cua nhng ngi ra quyt nh trong
vic tm cach ti a hoa li nhun, thng la
qua n lc giam chi ph. Cac phng an co th
s dung la cng ty hoa cac doanh nghip Nha
nc trong lnh vc c s ha tng, tao thm s
canh tranh, cai thin cac ng c hng ti hiu
qua hn va giam tham nhung.
Cach tip cn giam ngheo cua Vit Nam noi
chung la da vao tng trng, nhng u t
c rai theo v tr a ly am bao tt ca moi
vung u c tham gia. Cach tip cn nay hiu
qua trong vic giam c mc ngheo chung.
Nhng nhng vung ngheo vn tp trung
nng thn ni ma vic cung cp dch vu con tn
kem, ng thi xut hin thm nhng vung
ngheo th do tac ng cua di c. Cn anh
gia cn thn v cac lnh vc c s ha tng xac
nh cach lam th nao cac chng trnh tr
gia n c ung i tng nhm giai quyt
tnh hnh nhng vung ngheo mi, tranh lang
ph ngun vn giam ngheo vi ngi khng
ngheo.

Bao cao nay cp ti nhng vn c s ha

tng lin nganh. Chng 1 gii thiu cac thach
thc ln, cac chng t 2 ti 5 cp ti bn vn
chnh nu trn vn, quy hoach, hiu qua
dch vu, va ngheo kt thuc la Chng 6 vi
phn thao lun v cac u tin cai cach. Bao cao
nay i kem vi nm quyn v tng lnh vc giao
thng, in, vin thng, nc - v sinh, va cac
vn quy hoach th.

Nhu cu va ngun vn u t
Bang 1 th hin cac c tnh v mc u t
c s ha tng trong thi gian gn y (ca.
2002/2003) va ngun vn. Tng u t c s ha
tng chim khoang 9,4% GDP cua nhng nm
gn y.
Nhn v tng lai, cac quy hoach va d bao
nganh cho thy u t c s ha tng hang nm
cn at khoang 11,4% GDP, tng 2% GDP so vi
mc gn y: Nm 2005, 2% GDP tng ng
khoang 15.250 ty ng (966 triu USD). Cac c
tnh ty l u t trn GDP da trn gia nh
rng GDP tng vi tc 7% mt nm.

Bang 1:

Cac ngun vn u t c s ha tng (c. 2002/2003)

in

Vin thng

Nc

Tng

% vn c s ha tng

Giao thng

(% GDP)

(% GDP)

(% GDP)

(% GDP)

(% GDP)

Ngi s dung

0,9

0,3

0,1

1,3

14

ODA

1,7

1,2

0,3

0,3

3,5

37

Ngn sach

0,8

0,1

0,1

1,0

11

Ngun vn

Trai phiu CP

1,2

Ngn hang TM

0,1

1,2

13

0,2

0,3

0,6

2,0

21

0,1

0,1

0,6

9,4

100

quc doanh
T nhn

0,2

1,2

Cng ng
Tng

4,0

3,4

1,4

Ngun: Xem Bang 0.2.

ngn sach co th khin mt s xut u t b

hoan v thi han. Tuy nhin, u t ap ng
cac ch tiu tip cn v in, nc va vin thng
noi chung la khng th tranh c nu mun
at c cac muc tiu ma Chnh phu ra, va
nhng u t o noi chung se em lai li sut
cao. Con nu khng ap ng kp nhu cu tng
cao th se gy ra hu qua kinh t ln. Cac
xut u t giao thng a c sp xp theo th
t u tin cho phu hp vi cac ngun vn hin
co.
Cho nn, ngh ti vic huy ng ngun
vn th ty l 10-11% GDP to ra phu hp. Tuy
nhin, anh gia ro hn v mc u t th nao
la phu hp th cn phai co n lc chung theo
doi cac hoat ng u t va bao dng va anh
gia li sut tai chnh va li sut kinh t.
Cac xut tng u t cho thy cn phai
huy ng t nhng ngun vn mi. Gia thuyt
nay c cung c bi nhn thc rng trong giai
oan 2010 - 2013 Vit Nam co th bt u tt
nghip khng con c hng vn vay u ai
na. Hin nay cac nha tai tr cp vn cho
khoang 37% u t c s ha tng cua Vit Nam.
Gia tr hin tai cua cac khoan thanh toan cua
Chnh phu i vi cac khoan vay u ai cua
Ngn hang Th gii chim khoang 20% vn
vay. Khi khng con c vay vi cac iu kin
u ai na th thng cac nc u giam mc
vay nha tai tr. phat trin cac ngun vn
thay th th cn phai co thi gian, vy nn bt
u ngay t by gi.
Trong khun kh mc u t hin tai vn
con co kha nng tng ty l cua ngun vn ngoai
ngn sach va ngoai ODA. Lam nh vy se giai
phong c cac ngun ngn sach va ODA, cho
phep hoc la tng c mc u t danh cho c
s ha tng hoc la chi cho cac vn u tin
khac cua Chnh phu. Vic chuyn sang cac
ngun tai chnh mi se giup chuyn giao ganh
nng chi tra sang pha ngi tiu dung, thng
qua ph ngi s dung trc tip hoc cac ngun
vn c h tr bi ngun thu tng lai t c s

Thang 9/2005, B Giao thng c tnh nhu

cu vn trong Khun kh Chi tiu Trung
han (MTEF), gn cac xut u t vi
ngun tai chnh tim nng. Cac xut chi
u t cho giai oan 2006 2008 ln ti
69.186 ty ng (4,3 ty USD) trong sut ba
nm, tng ng vi mc trung bnh 4,1%
GDP mi nm.
Trong nganh in, u t cn co ap ng
Quy hoach Tng th Nganh in s 5 ln ti
215.078 ty ng (13.743 triu USD) trong giai
oan 2005 - 2010, tng ng 3,9% GDP.
Con s nay c xem la tnh con thp, bi v
nhu cu trong nhng nm gn y tng cao
hn so vi d kin. M hnh tai chnh ma
EVN s dung lp k hoach u t tng
lai cho thy rng chi u t trong giai oan
2005 2010 se at khoang 237.246 ty ng
(16 ty USD), tng ng vi mc trung
bnh 4,7% GDP mi nm.
Trong lnh vc nc va v sinh, Chnh phu
ra muc tiu tip cn nc va v sinh
at c muc tiu phat trin cho nm 2010.
Ch tiu cu th la 85% dn s th va 75%
dn s nng thn c tip cn nc va v
sinh, nh vy la cn 57.547 ty ng (3,62 ty
USD) trong giai oan 2005 - 2010, hay 1,2%
GDP mi nm.
Trong lnh vc vin thng, thang 10/2005 B
Bu chnh Vin thng t ch tiu 32-42 tng
ng in thoai trn 100 dn vao nm
2010. at mc 35 ng in thoai trn
100 dn se cn phai co khoang 57.000 ty
ng (3,6 ty USD). Rai u trong giai oan
2006 - 2010, ch tiu nay oi hoi phai co
khoang 1,4% GDP mi nm.

Khng nn coi cac d bao trn la s ph

chun cac xut u t cua nganh. Vic phn
tch ky cac quy hoach tng nganh co th giup
tm ra c cac cach u t kinh t hn, tng ph
ngi s dung co th giup giam nhu cu va v
th cha cn u t ngay, va cac quyt nh

xi

ha tng. Ban thn nhng iu nay cung co tac

dung ham cu va nh o giam bt ganh nng
u t. Cac ngun vn thay th cung co th tao
ra thm ky lut thng mai trong vic la chon
d an. Vic u tin cac d an co li sut cao se
giup ti a hoa c li sut xa hi t u t c
s ha tng.

dch vu nay thng vt xa s sn long chi

tra cua tng ca nhn, nn cung cn co mt
mc h tr ngn sach nht nh. Vi
nhng nganh nay th iu then cht huy
ng ngun vn u t mi la phai co cac
quy nh ro rang d tin liu v vic phn b
h tr ngn sach, sao cho dong thu t ngn
sach trong tng lai tao s am bao u
huy ng u t. Co th kt hp ph ngi
s dung vi ngun ngn sach trang trai
chi ph dch vu bng cac cach nh u thu
canh tranh cung cp dch vu trn c s t
phai tr cp nht.

Nhu cu tng thu hi chi ph

Mt iu kin tin quyt vi cac c ch cp vn
mi la phai am bao mc gia dch vu u thu
hi vn. am bao thu hi vn y u da vao
gia dch vu m ra mt loat cac phng an cp
vn ma nu khng co thu hi vn th khng th
co c. Ty l thu hi chi ph co s khac bit tuy
theo tng nganh, va ch co th tng ty l nay
trong mt s nganh.

Cac ngun vn khac

Cn co cac cai cach su rng phat trin cac
th ch manh me nhm tao ngun vn u t
cho c s ha tng.
Cn co cac cai cach quan tr cho cac ngn
hang thng mai quc doanh loai bo ap lc
khng chnh thc v chuyn cho vay chnh
sach, hay la cho vay cho nhng d an khng co
c s thng mai. Du th nao i chng na, vic
ngn hang cho vay trc tip chc ch ong vai
tro tng i nho trong vic cp vn u t c
s ha tng, bi s khng trung khp gia cac
khoan tin gi ngn han ma ngn hang nhn
cua ngi gi tin va nhu cu vn dai han cua
cac d an c s ha tng.
Trai phiu la mt cach hu ch cp vn
phat trin c s ha tng, bi v y la ngun vn
dai han. Chnh phu ang co tin b tt v lnh
vc nay, nhng cn phai c gng hn na
cng khai thng tin v nng lc thanh toan n
cua chnh quyn; va cn nng cao hoat ng va
thanh khoan cua th trng th cp thng qua
nng cao khun kh phap ly, cai thin cng tac
phat hanh va quan ly n cua Kho bac, va cung
c chc nng trung gian. tm cach giam bt
rui ro tai khoa Chnh phu nn chuyn t trai
phiu ngha vu chung (c h tr bi quyn
anh thu) sang trai phiu thu nhp (c h

Nguyn tc nay c thit lp tt trong

nganh vin thng va nganh in.
Cac mc cc ph v giao thng ng b,
nh ng ky phng tin vn chuyn va
thu xng em lai ngun thu cao hn so vi
chi ph bao dng, nhng cha u thu
hi vn xy dng c ban. Vn con co th
tng cac mc cc ph nay va co nhiu kha
nng tao ngun thu t ph cu ng.
Trong nganh nc, mc gia cho phep thu hi
vn a c quan trit trong hng dn cua
B Tai chnh v ph s dung nc, va
nguyn tc nay ang c cn nhc a
vao thc hin trong mt ngh nh cua
Chnh phu. Nhng mc ph s dung nc
hin tai ch u thu hi chi ph vn hanh
trong khi chi ph xy dng c ban co th
chim ti 80% tng chi ph cua mt nha may
nc. Cn tng ph s dung nc mt cach
ang k am bao thu hi chi ph y u.
Trong nhng lnh vc nh v sinh, x ly nc
thai, va quan ly cht thai rn, kha nng tng
ngun thu b han ch bi s sn long chi tra
cua ngi s dung. Li ch xa hi cua nhng

xii

tr bi ngun thu t c s ha tng) khi iu kin

cho phep.
Qua trnh phn cp hng ti vic giao
nhiu trach nhim hn cho chnh quyn tnh.
Con cha ro xem cac cp chnh quyn nay co u
ngun lc ap ng nhng trach nhim o
khng. H thng tr cp ngn sach t trung
ng khng nn lam suy yu ng c chnh
quyn a phng t tao ngun thu cho mnh.
Cn anh gia gii han mc vay cua a phng
da trn nng lc tra n cua a phng thay v
theo gii han ngn sach u t nh cach lam
hin nay. Vic m rng thu tai san co th tao ra
c s thu hu ch cung c hiu qua cac loai
ph hin co va tao ngun thu vng chc cho
chnh quyn a phng.
Ca chnh quyn trung ng ln chnh
quyn a phng u a thanh lp cac c ch
chuyn u t, chu trong u t c s ha tng:
Quy H tr Phat trin (DAF) va 13 Quy u
t Phat trin a phng (LDIFs). Cac t chc
nay c thanh lp nhm muc ch tp hp
vn u t t nhiu ngun khac nhau (giam
bt rui ro cua tng ngun vn ring re), va tao
ra cac trung tm co nng lc ky thut xy
dng cac chng trnh cp vn u t c s ha
tng. Nhng:

cng khac, cung nh cn co cac tiu ch

khach quan.
C phn hoa la mt phng tin tim nng
tao ngun vn nht nh cho u t c s ha
tng. Co th s dung ngun vn s hu nay
tng u t, hoc giai phong ngun vn Nha
nc dung vao muc ch khac. Nhng se
khng hin thc hoa c nhng li ch ti a
t ngun vn nay nu nha u t ch ng y tra
gia thp bu lai nhng rui ro nay sinh t vic
thiu cng khai thng tin k toan, hoc nu nha
u t khng th co quyn kim soat trong
quan ly doanh nghip.
Co tim nng ln tng u t t nhn v
c s ha tng. Nhng tn dung c tim
nng nay th cn phai chun b ky lng cho
giao dch cung nh cn co mi trng iu tit
lanh manh. Vit Nam nn th nghim ngun
vn t nhn nhiu hn so vi trc y, trin
khai mt s giao dch trong nhiu lnh vc, s
dung hnh thc u thu canh tranh, va chm
chu theo doi cac bai hoc kinh nghim.
Cung vi vic s dung ngun vn t nhn,
Vit Nam nn phat trin mt khun kh quan ly
rui ro cho phep s dung phu hp trach nhim
lin i cua Chnh phu (nh bao lanh) trong
vic thu hut ngun vn, nhng ng thi theo
doi cht che va han ch mc trach nhim lin
i o.
Cui cung, cai thin hiu qua trong xy dng
va vn hanh cac dch vu c s ha tng cung co
th c xem nh la mt cach thay th cho vic
huy ng ngun lc. Cai thin hiu qua co th
giup tng san lng u ra cua cac c s ha tng
c xut, va qua o giam bt nhu cu phai
u t mi.

Chung cung t ra cho Chnh phu mt s cac

rui ro tai khoa trong trng hp mt kha
nng thanh toan. Cn co cac bin phap
tach nhng t chc nay xa hn khoi Chnh
phu thng qua cac c ch quan tr ro rang
hn, thit lp cac tp quan quan ly mang
tnh chuyn nghip, va cai thin cng tac
bao cao am bao tnh u cac tai san n
cua cac t chc nay khi anh gia v th tai
khoa cua Chnh phu.
Con i vi Quy H tr Phat trin, vic cho
vay lai c tnh lai sut u ai. Nu tr cp
u t, cn co nhng mc tr cp khac nhau
cho cac nganh khac nhau tuy theo mc
ngoai hin hoc da trn cac c s tai chnh

Lp k hoach va iu phi
Cac tiu ch kinh t la chon gia cac d an
u t se cang co y ngha quan trong hn khi s
lng c s ha tng tng. Xac nh cac d an co

xiii

li sut cao luc phn ln ngi dn con thiu

tip cn dch vu c s ha tng th con d. Nhng
khi tip cn c trin khai rng ra, vic la
chon gia nhng u t nng cp cht lng
dch vu se tr nn kho hn.
Cn xy dng cac quy trnh tt hn anh
gia cac u tin u t gia cac lnh vc va gia
cac d an. Mt cach ly tng th se cn phai tnh
toan va theo doi ty sut hoan vn, xp hang
cac d an co th co c trong khun kh
ngun vn cho phep. N lc nghim tuc xy
dng nng lc anh gia ty sut hoan vn kinh
t va tai chnh se oi hoi phai co thi gian. V
ngn han cn u tin cai thin cht lng cua
cac nghin cu kha thi, cung cp cho cac nha ra
quyt nh nhng thng tin tt hn so sanh
u im tng i gia cac d an c xut.
Cn cai thin mi lin h gia cac muc tiu
phat trin kinh t - xa hi cua Vit Nam va vic
lp k hoach u t bng cach s dung khun
kh kt qua nu ro cac muc tiu cu th cn at
c (v du, cai thin tip cn v sinh at tiu
chun), cac chin lc at ti nhng muc tiu
o (v du, u t cac h thng thoat nc khu
vc thanh th) va cac ch s thc hin o lng
tin b hng ti nhng muc tiu o (v du, s
h gia nh thanh th c u ni vi h
thng thoat nc). Cac muc tiu cn phai mang
tnh toan din, va cac d an se ch c ph
duyt nu chung n nhp vi cac chin lc.
Cac quyt nh cp vn cho d an co th tao c
s theo doi cac ch s thc hin.
Khi a co tiu ch tt hn phn bit gia
cac d an, mt khun kh cn nhc kha nng
d an ong gop vao cac muc tiu phat trin, th
se cn co quy trnh cua Chnh phu u kha nng
cp vn cho nhng d an co u tin cao nht,
con nhng d an u tin thp ch c cp vn
nu vn con vn. Nhng d an nao co th t
nhn cp vn th khng cn u tin cao trong
danh sach cp vn Nha nc.
Quy trnh lp ngn sach cn phai c kt
hp cht che hn na vi qua trnh lp k

hoach u t. Trc y ky lut ngn sach con

cha tt, cac d an giao thng c khi cng
ma khng co ph chun ngn sach. Con co cu
hoi v vic liu a co s cn bng phu hp gia
u t mi va bao dng cha, nht la trong
nganh giao thng. Kinh nghim gn y cua B
Giao thng trong vic chun b xut ngn
sach trong Khun kh Chi tiu Trung han
(MTEF) la mt tin trin hu ch v vic a cac
xut u t vao goi tai chnh co c va chu
y hn ti chi ph bao dng. Kinh nghim v
MTEF cn phai c m rng hn na ti ca
nhng ngun tai chnh ngoai ngn sach, va
cung cp thng tin tt hn v s anh i gia
u t mi va bao dng (tc la so sanh ty sut
hoan vn tng i cua vic chi tiu cho hai
lnh vc nay).
Cung cn co thm nh ty sut hoan vn mt
cach tinh t hn trong khi anh gia s cn bng
v v tr khng gian cua u t. Trong thp nin
va qua Vit Nam a lam tt vic cn bng gia
cac u t co li sut cao cac trung tm kinh
t ln va u t nng thn nhm giam ngheo,
giup at c tng trng chung cao vi s
chnh lch gia cac tnh hi tng mt chut.
Nhng s di c t nng thn ra cac trung tm
th ln ong vai tro quan trong trong vic
han ch s chnh lch gia cac tnh. Lan song di
c tip tuc co th vt qua kha nng quy hoach
cua cac trung tm th ln dn ti tnh trang
qua ng uc, khng th cung cp u dch vu
c ban va mi trng xung cp. Mt cach i
pho la cung cp nhiu ngun lc hn cho quy
hoach th cac thanh ph ln. Mt cach khac
la lai lung di c ti nhng thanh ph c va,
nhng iu nay oi hoi phai co cac chnh sach
su rng vt ra ngoai khun kh thng thng
cua quy hoach tng th khng gian va quy
hoach nganh. anh gia xem cac chnh sach
nh vy co ang thc hin khng th cn phai
co thng tin tt hn rt nhiu so sanh li sut
xa hi tng i gia cac khu vc thanh th
khac nhau.

xiv

Hin tai cng tac quan ly quy hoach th

con yu kem. Cac quy hoach khng gian do cp
trung ng soan thao ra nhng tiu chun
khng thc t, va phn nao v th nn khng
c tun thu trn thc t. Cn co thm s linh
hoat trong cac quy hoach khng gian do trung
ng phac thao, va cn co thm s chp hanh
i vi nhng quy hoach o cp a phng.
Mt cach ly tng th quy hoach khng gian nn
c soan thao cp a phng nhiu hn, va
phai ap ng sat hn vi nguyn vong cua cng
ng a phng va s phat trin cua th
trng.
Con tn tai vn chung v s phi hp
gia cac b nganh, cn cai thin s iu phi
gia quy hoach khng gian, gii han tai chnh,
va quy hoach tng th cua nganh cho tng loai
u t, nht la khu vc thanh th. Cn n lc
hn na lng ghep cac vn mi trng va
anh gia tac ng xa hi (nht la vn tai nh
c) vao khun kh quy hoach chung. Hin tai
th anh gia tac ng mi trng co th c
thc hin cho tng d an ring le, nhng co le
cung cn phai anh gia nh vy cho mt loat
cac d an u t. Trong khi tng d an ring le
co th co tac ng khng ang k, va v vy vn
c ph duyt, th tac ng tng th cua mt
loat cac d an co th ln hn nhiu, va oi hoi
phai chnh sa k hoach u t.
Qua trnh phn cp ang din ra, vi vic
dn dn tai phn b trach nhim chi tiu va u
t t chnh quyn trung ng xung chnh
quyn tnh va a phng. Phn cp em theo
nhiu rui ro v kha nng tht bai trong iu
phi gia cac cp chnh quyn pha di (v du,
khng tnh ti cac tac ng mi trng i vi
a phng sat bn, hoc khng iu phi
c cac u t vi nhau). Chnh quyn trung
ng cn theo doi nhng lnh vc nao cn co
iu phi va xy dng cac cng cu tai khoa (nh
cac khoan tr cp ngn sach tng ng) co
th phi hp cac quyt nh cp a phng
vi cac muc tiu quc gia.

Hiu qua
Noi chung, cac dch vu c s ha tng cua Vit
Nam to ra kha hiu qua. Nhng cung ging nh
tt ca cac nc khac, vn con co kha nng cai
thin giam chi ph dch vu. Co nhiu c ch
khac nhau co th s dung tao ap lc cai thin
dch vu.
Quan tr doanh nghip cng ch. iu quan
trong trong cai thin hiu qua la phai co mt cu
truc quan tr chu trong muc tiu thng mai la
tng thu nhp va giam chi ph.
y la nhng muc tiu c ban cua cac doanh
nghip t nhn, va cac cu truc quan tr phu
hp at c nhng muc tiu nay la nhng
cu truc c xy dng cho cac doanh nghip
t nhn. Chnh phu nhiu nc a cng ty
hoa cac doanh nghip cng ch bng cach t
nhng doanh nghip nay di s iu chnh
cua lut doanh nghip t nhn. Vit Nam,
vic t cac doanh nghip cng ch di s iu
chnh cua Lut Doanh nghip co th giup thit
lp nhng yu t c ban cua quan tr doanh
nghip va y phai la bc i ti thiu. Co th
ap dung nhng bin phap khac nh nu ro cac
muc tiu cu th cua doanh nghip, va quy nh
cac ngha vu bao cao b sung thm bn ngoai
nhng g ma Lut Doanh nghip oi hoi.
Chnh phu cac nc thng ra thm
nhng muc tiu phi thng mai cho cac doanh
nghip cng ch, va nhng muc tiu nay co th
at c bng mt hp ng hn hoi gia
Chnh phu va doanh nghip, co thanh toan
ang hoang cho nhng dch vu cu th ma doanh
nghip cung cp.
Canh tranh la ng lc kinh t co kha nng
nht tao s cai thin hiu qua bn vng.
Nhng trong hu ht cac lnh vc c s ha tng
th kha nng a thm canh tranh vao la kha
han ch. Ch co ngoai l la nganh vin thng va
phat in.
Trong nganh vin thng kinh nghim quc
t chng to mt cach manh me rng tc trin

xv

khai mang li c y nhanh nh co thm

canh tranh. Mt s tac nhn mi a c cp
phep canh tranh vi VNPT v dch vu in
thoai ca c nh ln di ng, nhng VNPT vn
duy tr v tr thng lnh. Quan ly iu tit hiu
qua, nht la trong quan ly dai tn va giai quyt
cac tranh chp kt ni lin mang se la nhng
yu t quan trong tao iu kin cho cac tac
nhn mi tin ln. Co th at c tin b
nhanh hn nu cho phep cac cng ty nc ngoai
tham gia sn chi. V kha canh nay, My a co
c li th thi gian nh tip cn u ai danh
cho cac cng ty My theo khun kh cua Hip
nh Thng mai Vit - My. Nhng ngay ca
nhng li th nay vn chu s gii han v s hu
nc ngoai khng c vt qua 49% trong th
trng in thoai di ng va 45% trong th
trng in thoai c nh. Nhng gii han nay
co th can tr s gia nhp th trng mt cach
khng cn thit.
Lut in lc nm 2004 ra cac k hoach
dch chuyn dn dn trong thi gian 20 nm
sang canh tranh trc tip trong phat in, cui
cung ngi tiu dung se c la chon mua
in cua nha san xut in nao ho mun. Con
co mt s tr ngai trong vic thc hin cac k
hoach nay, trong o co kho khn cua vic
khuyn khch u t t nhn trong m hnh
Nha San xut in c lp IPP (mt u tin
quan trong trong nganh in) khi cu truc th
trng tng lai con cha chc chn. Vic quan
ly qua trnh chuyn i sang mt nganh in co
canh tranh se la mt thach thc kho khn v mt
chnh sach trong c s ha tng.
S tham gia cua t nhn. hu ht cac lnh
vc c s ha tng khac, canh tranh ch co th
c a vao di hnh thc canh tranh
gianh th trng: u thu canh tranh gia cac
nha u t t nhn co c quyn cung cp
dch vu c s ha tng trong mt khoang thi
gian c nh. Nu c thc hin tt vi quy
trnh u thu canh tranh c chun b ky va
mi trng iu tit phu hp, th cac c ch

nhng quyn khai thac, cho thu va hp ng

quan ly co th la nhng cng cu manh me cai
thin vn hanh cung nh cp vn u t.
Vit Nam a co kinh nghim s dung hnh
thc BOT, nhng phai noi rng t ra la mt vai
thoa thun BOT hin tai a c am phan vi
mt nha vn hanh c u tin. u thu canh
tranh se tao ra xac sut cao hn giam thiu
chi ph xy dng. Mt s thoa thun BOT a
c am phan vi cac cng ty xy dng thuc
s hu Nha nc. Trong khi vic dung doanh
nghip trong nc cp vn u t co li th
la giam bt rui ro v ngoai hi, th vic s dung
cac doanh nghip nc ngoai co kinh nghim
chuyn nganh c s ha tng co th giup cung
cp thm y tng cai thin quan ly va s
dung cng ngh mi. Hn na, cai vng cua
cac doanh nghip Nha nc la cu truc quan tr
yu co th se khin ho t co ng c thng mai.
Cn ci m hn na on nhn cac doanh
nghip t nhn nc ngoai u t vao c s ha
tng. Vit Nam hin ang ra soat lai Ngh nh
BOT. Ngh nh sa i cn khng nh yu cu
phai chun b ky lng va u thu canh tranh
trong cac hp ng BOT.
Ngoai vic xy dng c s mi, cac hnh thc
hp tac Nha nc t nhn khac co th giup cai
thin hiu qua cua cac c s a sn co. Vit Nam
nn thc hin cac d an th im trong nhiu
lnh vc khac nhau co thm kinh nghim
trong vic s dung hp tac Nha nc t nhn
ngoai hnh thc BOT ra. co mt quy trnh
hiu qua cn co mt loat cac d an c xut
va mt n v chuyn phat trin hp tac Nha
nc t nhn.
C phn hoa. Vic ban c phn chu yu la
cho can b quan ly va cng nhn vin c s
dung nh mt cng cu cai thin hiu qua
nhiu doanh nghip Nha nc. Tuy nhin,
nhng ng c khuyn khch to ra hiu qua
cac doanh nghip nho co th khng u manh
khi dung cho cac doanh nghip c s ha tng
ln, ni co nhiu kha nng thu li t n lc cua

xvi

nhng ngi khac (li dung ngi khac) hn. V

th, iu quan trong la khi c phn hoa cac c s
ha tng phai ban c phn kim soat cho cac nha
u t chung cung nh cung cn co cac c ch
tao ra ng c manh me hn cai thin quan
ly, v du nh nim yt trn th trng chng
khoan.
Quan ly iu tit. Mt cach gy ap lc iu
tit nhe nhang cai thin hiu qua la so chun
gia cac c s. Vit Nam a co tin b ang k
trong vic so chun gia cac doanh nghip cp
nc, khuyn khch cac doanh nghip cai thin
cht lng hiu qua bng cach nu gng
nhng doanh nghip tt lam hnh mu cho cac
doanh nghip khac. Co th ap dung kinh
nghim nay vi cac lnh vc c s ha tng khac,
v du cac cng ty mi trng th, vn hanh
cang, hoc phn phi in. Cung nn chu y hn
ti vic so chun quc t co ng lc cai thin
hoat ng.
Noi tng quat hn, cac tiu chun hoat ng
va cac mc gia c iu tit khng ch c s
dung tao tac ng v u t va tao vn ma
con co th c s dung nh la nhng cng cu
cai thin kt qua hoat ng trong dch vu c
s ha tng. iu nay co nhiu kha nng hiu
qua i vi cac doanh nghip c s ha tng chu
trong muc tiu thng mai nh cac doanh
nghip t nhn. Lam sao co mc gia ung la
mt cng vic phc tap, oi hoi phai co ky nng
chuyn mn.
Cn xy dng th ch iu tit va xy dng
nng lc, nht la trong lnh vc kim toan chi
ph va kinh t ( xac nh gia ca mc hiu
qua). Mt vn u tin hang u la h tr cho
C quan Quan ly in mi thanh lp, v nhng
bai hoc rut ra t y se co y ngha cho cac lnh
vc khac. Trong nganh vin thng, vic B Bu
chnh Vin thng nm s hu trong VNPT tao
ra xung t li ch trong vic B quan ly iu
tit nganh vin thng, v du trong vic giai
quyt tranh chp v vn cac nha vn hanh
mi lam sao co c tip cn bao am vi mang

cua VNPT. Cn co mt c quan quan ly iu tit

c lp vi B.
X ly tham nhung. Tham nhung lam tng chi
ph cui cung cua cac dch vu c s ha tng, va
cung la nguyn nhn dn ti khng hiu qua.
phn ln moi giai oan cua chu trnh d an c
s ha tng u co c hi tham nhung. Trong
nhng nm gn y Vit Nam a co thm nhiu
n lc x ly tham nhung. Nhng cai cach gn
y tp trung nhiu vao phat hin va trng
phat, nhng la ap dung chung cho moi lnh vc.
Khi anh gia ky hn th co th phat hin ra
nhng hoat ng c s ha tng c bit rui ro,
lam c s cho vic xy dng nhng bin
phap phu hp. Cac cai cach nhm tng ap lc
canh tranh trong c s ha tng co th b tr cho
cac bin phap chng tham nhung, nhng cung
cn co cac bin phap chng cu kt.

Ngheo
u t xy ng va cp nc la nhng
phng thc tt nhm ti nhng tnh co ty l
ngheo nng thn cao, nn tip tuc u tin
nhng u t theo kiu nay.
Ngheo th co kha nng tng trong
nhng nm ti. Cn c vao tc di c va phat
trin th co th thy nu mun x ly cac vn
ngheo th th cn phai cai thin quy
trnh lp k hoach a phng am bao cac
mang li c s ha tng c lp t kp thi,
ung ni cn.
Co nhiu cach khac nhau tr cp nhm
giup ngi ngheo co th s dung cac dch vu c
s ha tng:

xvii

Hin nay, Vit Nam s dung cac mc gia

tng dn theo lng s dung nc va in.
Mc du cn nghin cu ky cac chi tit, biu
ph xy dng theo kiu nh vy thng co
tac dung tr cp nhiu cho ngi kha gia
hn la cho ngi ngheo.
Se la hu ch nu chu trong tr cp cho vic

kt ni hn la tr gia theo mc tiu thu, bi

v nhng ngi a co kt ni thng t
ngheo hn nhng ngi cha co kt ni.
Cung nn thm do cac phng phap tr cp
theo ch tiu u ra. Mt biu gia da trn
mc u ra ph bin la cach lam ma trong
o cac nha vn hanh u thu canh tranh
gianh quyn cung cp dch vu (khuyn
khch giam chi ph cung cp dch vu), va ch
c tr cp khi nao ma nha thu at c
ch tiu u ra theo yu cu (chuyn giao rui
ro thc hin sang cho khu vc t nhn).

Cn xy dng mt chin lc tr cp chung

cho cac dch vu c s ha tng, xac nh xem
co cn tr cp cho ngi ngheo khng, va nu
cn th lam cach nao ti a hoa li ch cua
nhng khoan tr cp o.

u tin hoa cac cai cach

Chnh phu kho co th thc hin cung mt luc tt
ca cac khuyn ngh trong bao cao nay. V th
nn cn phai ra trnh t u tin. Cac yu t
cn xet ti trong vic lp trnh t u tin gm:
mc ma nhng nganh nay la nhng tr ngai
i vi nng lc canh tranh quc t cua Vit
Nam, c tnh n gian v li ch tim nng cua
cac hnh thc cai cach khac nhau, va nng lc
quan ly cua cac b khac nhau trong vic x ly
cai cach.
cac b nh B Tai chnh, B K hoach va
u t, B Xy dng, u tin chnh la phat trin
ra cac c ch tt hn la chon, theo doi va
anh gia d an. Cac b nganh trung ng co th
ong vai tro dn u trong vic xy dng nng
lc lin nganh nhm cai thin cht lng cua cac
nghin cu kha thi d an va cac hoat ng theo
doi & anh gia. Muc ch la lam sao co c cac
phn tch co cht lng cao th hin ty sut
hoan vn ky vong va ty sut thc t. Cn s
dung nhng c tnh nay lam tiu ch c ban
trong vic la chon d an c duyt ngn sach.

Chng 3 nu bt nhu cu cn tch hp tt

hn vic lp k hoach tai chnh vi cac kha canh
khac cua lp k hoach noi chung. Cn phai tm
ra c ch phn b ngun thu ngn sach cho
cac d an c s ha tng khi cn thit, va se
khng s dung ngun ngn sach o khi khng
co chu y ma thay vao o se s dung cac ngun
vn khac cho nhng d an co li nhun xa hi.
Cn gn nhng quy trnh nay vao nhng khun
kh kt qua, a ra cac chin lc gn tng d
an vao cac muc tiu phat trin do cac b nganh
xy dng.
Cac cai cach th trng vn nu trong
Chng 2 se oi hoi phai co mt loat cac cai
cach, nhiu trong s o thuc trach nhim cua
B Tai chnh. Trong s cac cai cach nay, th vic
chun b don ng cho t nhn u t vao c
s ha tng la mt u tin c bit, xet tm quan
trong a nu cua u t t nhn trong nganh
in cung nh vai tro tim nng cua u t t
nhn tao ngun vn va cai thin hiu qua
trong cac lnh vc khac. y B K hoach va
u t co vai tro then cht. Vic cai cach khun
kh phap ly v BOT la mt bc, nhng con cn
phai cai thin hn na v chun b d an va th
ch quan ly. Cac n lc xy dng chuyn
mn quan ly iu tit co th bt u t vic chu
trong hn ti quan ly iu tit cn c vao cac
quy nh trong khu vc cng.
Cac u tin trong tng nganh co s khac bit
gia cac b nganh khac nhau.

xviii

Trong nganh giao thng vi trong im la

xy ng, cn chu y nhiu hn ti vic bao
dng ng b va bao dng cac c s ha
tng giao thng.
Trong nganh in, khu vc t nhn se ong
vai tro quan trong trong vic ap ng cac
nhu cu u t mi. Thach thc ln nht se
la chun b y u cac d an ku goi u t
t nhn trong nhng nm ti.
Trong nganh vin thng, vn u tin
la khuyn khch canh tranh nhiu hn

u t chu s tac ng t cac muc tiu

phat trin cua Vit Nam. Mt phn vn se
n t ngun ph ngi s dung cao hn,
nhng trong lnh vc v sinh la lnh vc
ma s sn sang chi tra thp hn, cn xac
nh ngun vn ngn sach va c ch phn
b u t phu hp.

bng ca c h a thm ca c ta c nhn t

nhn va ca c doanh nghi p n c ngoa i
tham gia th tr n g cu n g nh thng qua
cng ta c qua n ly i u ti t t t hn, nh t
la qua n ly ca c i u khoa n va i u ki n
k t n i lin ma n g.
Trong nganh nc va v sinh, cac ch tiu

xix

xx

1. Cac thanh tu va thach thc

ac muc tiu kinh t bao trum cua Vit

Nam la thuc y tng trng kinh t
manh me va am bao li ch cua tng
trng c phn b mt cach ng u. C s
ha tng h tr nhng muc tng quat nay bng
cach ph cp cac dch vu c ban. Chin lc C
s Ha tng Vit Nam nay ra mt loat cac cai
cach chnh sach va cac hanh ng nhm cai
thin thanh tu cua nhng muc tiu nay. Chin
lc ra mt khun kh theo o Vit Nam co
th anh gia tt hn nn thc hin u t nao,
lam th nao cp vn cho nhng u t o,
lam th nao cai thin hoat ng dch vu c s
ha tng, va lam th nao hng nhng co th
thip v c s ha tng sat hn vi nhu cu cua
ngi ngheo.
Thoat nhn th se co th thy la khi gi y rng
cach tip cn cua Vit Nam v c s ha tng cn
thay i. Vi c s ha tng ong vai tro quan
trong trong tc tng trng kinh t 7% cung
nh trong s nghip giam ngheo cua Vit Nam,
th chin lc cua Chnh phu trong thp nin
va qua a phuc vu tt cho t nc. Tt nhin,
cho du chin lc co thanh cng n mc nao i
chng na th vn con co th cai thin hn na.
Ngoai ra con co nhng thay i quan trong
ang din ra trong nn kinh t oi hoi phai iu
chnh chin lc trong nhng nm ti. Trong s
cac thay i o la vic Vit Nam ang dn at
ti mc phat trin khin Vit Nam khng u
iu kin vay u ai na, qua trnh th hoa
ang nhanh dn, va nhu cu bao dng cang
ngay cang tng, cung nh s gia tng v khoang

cach chnh lch gia cac tnh. Nhng thay i

nay co y ngha tac ng i vi ngun vn u
t danh cho c s ha tng, cach thc lp k
hoach u t, cach thc quan ly cac dch vu c
s ha tng, va cach thc ma Chnh phu se giai
quyt vn bt bnh ng va ngheo.

1.1. Tng trng va giam ngheo

Trong thp nin qua Vit Nam a cc ky thanh
cng trong vic thuc y tng trng va giam
ngheo. Tc tng trng GDP trung bnh
trong giai oan 1994 2003 la 7,4%, trong khi
tc tng trng thu nhp trn u ngi la
2
5,9% . Hnh 1.1 so sanh tc tng trng cua
Vit Nam vi mt s nc lang ging. Cn lu y
rng canh tranh trong khu vc v tng trng
GDP la rt manh: mc tng trng GDP trung
bnh cua Vit Nam trong giai oan 1994 2003
ng th tam trn th gii.
Mt yu t quan trong cua thanh cng nay la
s chu trong ma Chnh phu danh cho u t,
nht la u t c s ha tng. Nh Hnh 1.2 cho
thy, t nm 1997 tc u t c s ha tng
lun cao hn tc tng trng GDP, giup thuc
y nng sut cua nn kinh t. Bang 1.1 cho
thy tng u t va u t c s ha tng cua
Vit Nam trong nhng nm gn y lun at
mc cao so vi khu vc (va ng A co mc u
t cao so vi th gii). Trong im ma Chnh
phu danh cho c s ha tng c minh hoa bng
ty l 44% u t Nha nc giai oan 1997 - 2002
3
c danh cho c s ha tng .

2. Ngun: WDI, (thang 4, 2005).

3. Ngun: Tng Cuc Thng k. u t cua Nha nc gm cac loai nh sau: Ngn sach Nha nc, tn dung Nha
nc va chi tiu cua cac doanh nghip Nha nc.

Chin lc u t cua Vit Nam co vai tro

quan trong tao ra tng trng kinh t. Khng
co chut nghi ng nao v iu nay. Tng tng
vn t ban co tac dung thuc y san lng. Mc
thuc y c n u c quyt nh bi
nng sut cn bin cua t ban o va bi quy m
cua mc tng vn t ban. Nhiu nghin cu
kinh t vi m va v m a chng to mc nng
sut cn bin cao cua c s ha tng; va Vit Nam
co mc tng ang k v s lng c s ha tng
so vi cac nc khac. Ngay ca khi yu t khac

mi la nguyn nhn em lai tng trng i

chng na, th mc kem hn v c s ha tng
chc chn se can tr nghim trong ti tim nng
4
tng trng cua Vit Nam .
Mi lin h gia c s ha tng quy m ln va
tng trng a c khng nh trong cac
nghin cu kinh t vi m. Nm 2003, Chnh phu
va cac nha tai tr thc hin kim im toan din
u t quy m ln trong ca nc trong qua trnh
soan thao Chin lc Tng trng va Giam
ngheo Toan din (CPRGS). Cuc kim im

Hnh 1.1: Tng trng GDP trn u ngi giai oan 1990-2003

Trung Quc (1067)

Vit Nam (470)

Thai Lan (2276)

Lao (352)

Philipines (1047)

Indonesia (781)

Campuchia (313)

Ngun: WDI (2005). Cac con s trong ngoc phn chu giai la GDP trn u ngi cua nm 2003 tnh theo la My cua nm 2000

4. Trong m hnh tng trng kinh t tiu chun cua Solow-Swan th nn kinh t c xac nh bng ham san xut
Y=AF(K,L), trong o Y la san lng, A la yu t cng ngh, F la ham lom, K la vn t ban va L la lao ng. San lng
c thuc y mt cach c hoc khi K tng ngoai sinh, iu o v ngn han c th hin thanh tng trng. Tuy nhin,
v dai han hn, tc tng trng c quy nh bi g = a + n: tng trng la tng cua tc tng trng cng ngh
cng vi tng trng cua lc lng lao ng. Sau khi tng trng c thuc y ngn han nh tng tch luy t ban,
nn kinh t tip tuc tng trng tc n nh, g, cho du la mc GDP cao hn. Cac vn thao lun ly thuyt
gm: liu mc c s ha tng cao hn co thuc y a, tc sang tao cng ngh/t chc, va qua o thuc y tc tng
trng dai han khng; va liu cac th ch nn tang giai thch ly do tai sao mt s nc u t vao c s ha tng nhiu
hn cac nc khac (trong trng hp o th chnh th ch ch khng phai c s ha tng tao ra tng trng). Mt cu
hoi mang tnh thc nghim hn Vit Nam la mc ong gop tng i vao tng trng cua tch luy t ban so vi
cac ong gop cua cac yu t khac, nh cai cach nng nghip va m ca ngoai thng. Nhng khng co nghi ng g
v vai tro quan trong cua u t c s ha tng, t nht la v ngn han.

Hnh 1.2: Tng trng va u t c s ha

tng, % GDP

GDP (ty l tng trng)

u t c s ha tng (% GDP)

Ngun: Tng Cuc Thng k (GSO). u t c s ha tng gm giao thng,

vin thng, nc, kh t va in

Bang 1.1:

u t ng A (% GDP)
u t (2003)

Chi c s ha tng (1998)

Chi c s ha tng (2003)

Cam pu chia

22

2.9

2.3

Indonesia

16

3.1

2.7

Philippines

19

5.6

3.6

Lao

20

1.7

4.7

Trung quc

44

2.6

7.3

Vit Nam

35

9.8

9.9

Thai lan

25

5.3

15.4

Ghi chu: u t la tng tao vn t ban tnh bng % GDP, Ngun: WDI (2005). Ngun chi c s ha tng ly cua ADB, JBIC va WB
(2005), Kt ni ng A, Phu luc A, Bang 7. S liu c s ha tng gm chi u t c ban va chi thng xuyn, mc du trong mt

Cu My Thun

xem xet tac ng kinh t - xa hi cua mt s d

an c s ha tng quy m ln chu cht, gm d
an nng cp Quc l s 1, cu My Thun, hanh
lang giao thng Ha Ni - Hai Phong (xem
Khung 1.1) va ng dy tai in Bc - Nam 500
kV (Din an Phat trin GRIPS, 2003). Nhn
chung, nghin cu khng nh vai tro quan
trong cua c s ha tng truc chnh trong vic m
ra cac c hi kinh doanh mi, thuc y a dang

Khung 1.1: Hanh lang giao thng pha bc Ha Ni - Hai Phong

Ha Ni (thu ) va Hai Phong (la tnh co cang quc

t ln nht min bc) la hai trung tm tng trng
min bc Vit Nam.
Trong nhng nm gn y, cac tnh doc theo
hanh lang giao thng Ha Ni - Hai Phong a co
hoat ng kinh t rt nng ng. Vi vic cai thin
Quc l s 5 va m rng cang Hai Phong, hanh
lang giao thng a cung c s kt ni gia hai trung
tm tng trng, va tng cng tip cn cua Ha Ni
vi cac th trng quc t bng cach cai thin tip
cn giao thng ng b va ng bin5. u t
trc tip nc ngoai (FDI) cac khu cng nghip
chu cht a gia tng ang k, nht la t nm 2000,
thuc y tng trng cng nghip va xut khu
min bc. iu tra phong vn vi hn 70 nha quan
ly doanh nghip FDI cho thy rng gn 90 % u t
mi se khng c thc hin nu khng co vic
nng cp Quc l s 5 va cang Hai Phong. iu tra
cung cho thy rng nhng nha quan ly nay b hp
dn bi nhng li ch nh (i) giam chi ph vn
chuyn u vao nhp khu, (ii) tit kim thi gian

chuyn ch nguyn vt liu va thanh phm, (iii)

iu phi tt hn gia lch biu san xut
lch biu ban hang. FDI mi a tao thm nhiu vic
6
lam .
Hn na, tng trng con lan toa sang cac khu
vc ln cn, nht la hai tnh Hng Yn va Hai
Dng (nm gia hai trung tm kinh t k trn),
trong khi kinh t nng thn trai qua s bin chuyn
ln. Cac h nng thn a a dang hoa san xut
nng nghip (t canh tac lua sang nui ca va gia
cm) va cang ngay cang tham gia nhiu hn vao
cac c hi kinh doanh mi. Giao thng thun tin
hn cung gop phn thuc y nhu cu du lch vnh
Ha Long (trn thc t, hin nay tn tai tam giac phat
trin Ha Ni - Hai Phong - Ha Long).
Kt qua la hu ht cac tnh nm trn hanh lang
Ha Ni - Hai Phong u at c tng trng
nhanh hn v thu nhp trn u ngi va giam
nhanh hn s h ngheo, so vi mc trung bnh cua
ng bng sng Hng hay so vi ca nc.
Ngun: Din an Phat trin GRIPS (2003).

Hnh 1.3: Phn trm dn s sng trong tnh trang ngheo

Gii han ngheo oi $1/ngay

Gii han ngheo oi $2/ngay

Ngun: Ngn hang Th gii (2004). Cp nht ng A, thang 11/ 2004. S liu thiu c ngoai suy.

5. Vic nng cp Quc l s 5 va m rng cang Hai Phong la do Nht ban (JBIC) va ai loan tai tr. Nng cp
ng nhanh nng thn la do Ngn hang Th gii, DFID va JBIC tai tr.
6. JBIC/ IDCJ (2003), anh gia tac ng cac d an c s ha tng nng thn min bc Vit Nam

hoa thu nhp va vic lam phi nng nghip.

Nghin cu cung cho thy c s ha tng truc
chnh giup toa rng lin h kinh t gia cac
trung tm tng trng va cac vung nng thn
ln cn, chng to tm quan trong to ln cua vic
kt ni vung su vung xa vi li in va cac
ng truc chnh vi ng nhanh at tng
trng giam ngheo.
Tng trng manh a ong vai tro quan
trong trong vic a hang triu ngi thoat
khoi canh ngheo. Trong s cac nc c so
sanh trong Hnh 1.3 Vit Nam co thanh tch tt
nht v giam ngheo theo chun $1 mt ngay,
a 43% dn s ca nc thoat ngheo va giam ty
l ngheo xung mc d bao la 8% dn s vao
nm 2005. Nu dung chun ngheo $2 mt ngay
th ty l ngheo a giam 39 im phn trm, ch
thua mc giam cua Trung quc Trung quc
giam ngheo c 40 im phn trm. Mc giam
ngheo ro rt nht la vao gia thp nin 90, khi
ma nhom dn ln vt qua ngng $1 mt
ngay. Khng nn qua phn khi v mc giam
ngheo nay ma cn nhn thc rng nhom dn
nay vn mp me chun ngheo va rt d b tn
thng bi bt c mt s suy giam kinh t nao.
Gn 50% dn s vn con ngheo theo chun $2
mt ngay. Du Vit Nam a co tin b ang k,
vn con cn c gng nhiu xoa ngheo.
Vai tro cua u t c s ha tng trong giam
ngheo a c Larsen, Pham va Rama (2004)
xem xet. Ty l ngheo trung bnh cua cac tnh
nm 1998 la 41,7% dn s tnh, tnh co ty l
ngheo cao nht la 97% va tnh co ty l ngheo
thp nht la 2,2%. Khi phn tch s liu tnh
cac tac gia nay thy rng c chi thm 50 triu

USD u t c s ha tng th giam c

khoang 2% ty l ngheo (trung bnh la giam
khoang 0.8 im phn trm theo thc o
ngheo tnh bng m u ngi). Ho con thy
rng tac ng i vi ngheo la ln hn cac
tnh ngheo nht va t hn cac tnh giau nht.
Phn tch su hn cac cn s u t c s ha
tng ho thy rng u t cho nc va v sinh
co tac ng rt manh giam ngheo, cac d
an giao thng giam ngheo manh, va u t
in t co tac ng giam ngheo ngay tnh
nha. Phat hin cui cung nay cung d hiu v
thng c s ha tng in thng em lai li
ch cho nhiu ngi nm ngoai tnh co cng
trnh phat in.

1.2. Cai thin tip cn

Chng trnh u t c s ha tng cua Vit Nam
cn phai ln: u t phai lam giam bt s thiu
hut c s ha tng ma Vit Nam gp phai trong
nhng nm u thp nin 90 ng thi phai
ap ng nhu cu cua mt nn kinh t tng
trng nhanh. Tng lnh vc cu th u co tng
trng n tng v tip cn dch vu.

Mang li ng b cua Vit Nam a m

rng t 96.100 km vao nm 1990 ln thanh
7
205.782 km vao nm 2002 . H thng ng
quc l tng t 15.100 km trong o 36,6%
tnh trang tt trong nm 1997 ln 17.300 km
8
trong o 44,8% tnh trang tt trong 2002 .
Tip cn nc tt hn tng t 26% dn s
nm 1993 ln thanh 49% nm 2002. Tip cn
nha v sinh at tiu chun tng t 10% dn

7. Ngun: WDI (thang 4, 2005) cho cac s liu cua nm 1990; Nghin cu nganh giao thng Vit Nam thang 8/2003
cho cac s liu nm 2002.
8. Ngun: VITRANSS.
9. Ngun: Bao cao Phat trin Vit Nam 2004, Ngn hang Th gii, s dung s liu cua Tng Cuc Thng k. Lu y
rng cac con s v tip cn Vit Nam co s khac bit ang k, nh c nu trong chng noi v nc va v sinh.
10. Ngun: ITU.
11. Ngun: EVN.

Hnh 1.4: Tip cn cac dch vu c s ha tng

Tip cn ti ngun nc c cai thin
(% dn s) (2002)

Tip cn ti dch vu v sinh c cai thin

(2002)

Tnh GDP theo u ngi

Tnh GDP theo u ngi

in (% dn s) (2000)

S in thoai c nh va di ng (2003)

Tnh GDP theo u ngi

Tnh GDP theo u ngi

Ngun: WDI (2005). GDP trn u ngi c th hin bng l-ga-rt cua so sanh ngang gia sc mua, tnh theo -la nm 2000).
9

s nm 1993 ln thanh 25% nm 2002 .

Mt vin thng (s ng in thoai c
nh va di ng trn 100 dn) tng t 1,08
10
nm 1995 ln thanh 9,19 nm 2002 .
Tt ca cac khu vc thanh th cua Vit Nam u
a c in kh hoa. Con khu vc nng
thn th ty l in kh hoa tng t 51% ln
thanh 88% s h gia nh trong khoang thi
11
gian t nm1996 ti nm 2004 .
Vic u t nhiu cho c s ha tng giup cai
thin tip cn tt hn c chng to hn na

in nng thn

Hnh 1.5: Vin tr nc ngoai tnh theo triu USD

2,000
1,800
1,600

US$ million

1,400
1,200
1,000
800
600
400
200
0
1994

1996

ODA

1998

Tng NHTG

2000

2002

2004

C s ha tng NHTG

Ghi chu: ODA la tng h tr phat trin chnh thc va vin tr chnh thc, Ngun: WDI
(2005). Tng WB la tng s cam kt cua Ngn hang Th gii. C s ha tng WB la cam kt
cua Ngn hang Th gii danh cho cac d an c s ha tng. S liu cua Ngn hang Th gii
la s liu tnh theo nm tai chnh, kt thuc vao ngay 30/6.

khi so sanh khu vc. Mc tip cn in nc

cua Vit Nam tim cn sat hn vi mc tip cn
cua cac nc giau hn trong khu vc. V v sinh
va in thoai th mc tip cn con tut hu so vi
nhng nc co mc tip cn tt nht trong khu
vc, nhng khi iu chnh theo mc thu nhp
th Vit Nam kha quan hn so vi mc trung
bnh v v sinh va mc trung bnh v in thoai
(xem Hnh 1.4).

rng ngi dn c cung cp cac dch vu c s

ha tng nhng cang v sau trong tm cang
chuyn sang vic am bao dch vu c cung
cp co cht lng phu hp va mc gia phai
chng. Cang ngay cang cn am bao bao dng
thch ang va hiu qua trong vn hanh giam
thiu chi ph, cung nh cn co quan ly iu tit
hiu qua phn b chi ph hp ly gia ngi
ong thu va ngi tiu dung hin tai va th h
tng lai. Cui cung, co bng chng cho thy
bt bnh ng gia cac tnh ang gia tng, iu
nay oi hoi phai co cac cach tip cn mi
am bao s phat trin cho moi nhom dn.

1.3. Hoan canh thay i

Du Vit Nam a thanh cng trong thp nin
va qua v vic cung cp dch vu c s ha tng,
cn thay i cach thc cung cp va quan ly c s
ha tng ng pho vi nhng bin i quan
trong trong nn kinh t. Qua trnh th hoa
tng nhanh se tao ra thach thc cho qua trnh
lp k hoach. Trong mi nm ti Vit Nam co
le se mt i ngun vn u ai, nn Vit Nam
cn tm ngun vn thay th. Mc du ban u th
thach thc chu yu la v tip cn ch am bao

1.3.1. Sp ht ngun vn vay u ai

Trong thp nin sp ti Vit Nam chc se khng
con c tip cn ngun vn vay co chi ph re
nht t cac nha tai tr, khin chi ph vn tng
nhiu. Vic gia tng chi ph cua cac khoan vay
nha tai tr co tac ng quan trong i vi chi
ph u t c s ha tng noi chung.

trung bnh trong thi gian 5 nm tnh ti nm

2003 la 6,6%. Gia s GDP trn u ngi tip
tu c tng trong khoa n g hai m c trn va
ngng thu nhp c vay vn khng
thay i, Vit Nam se bt u qua trnh tt
nghip trong khoang thi gian gia nm 2010
va nm 2013.
Vic tt nghip lam tng gia tr hin tai cua
vic thanh toan cac khoan vay mi, du no
khng anh hng g ti vic thanh toan cac
khoan vay hin tai. Khoan tn dung IDA
thng co ky han 40 nm, vi 10 nm n han,
khng phai tra lai, ph dch vu la 0,75% mt
nm. Khoan vay cua IBRD co ky han 25 nm,
vi 3 nm n han, lai sut hin tai la 2,3%, va
ph dch vu trong bn nm u la 0,85%. Bang
1.2 lit k gia tr hin tai cua dong thanh toan
tng lai i vi khoan vay gia nh tr gia $1
cua IDA hoc IBRD. Bang nay cho thy Chnh
phu Vit Nam co mc chit khu 10%, khi vay
$100 triu cua IDA, tt ca moi khoan thanh
toan ma Chnh phu phai tra trong sut 40 nm
ch co gia tr hin tai la $20 triu. Nhng khi
vay $100 triu cua IBRD, th chi ph i vi
Chnh phu quy v gia tr hin tai tng gp i
12
ln ti $48 triu .
u iu kin vay IDA khng ch co y
ngha v kha canh chi ph khi vay tin cua
Ngn hang Th gii. Phn loai cua Ngn hang
Th gii la xut phat im cac t chc a
phng va song phng khac cn nhc cho
vay u ai va tai c cu n. Cho nn trong
vong mi nm ti chi ph cua vic vay vn t
cac nha tai tr khac cung se co nhiu kha nng

Bang 1.2:

Gia tr hin tai cua vic thanh toan khoan vay tr

gia $1 cua nhom Ngn hang Th gii

IDA
IBRD

Ty l chit khu cua Chnh phu

5%
10%
15%
$0,45
$0,20
$0,11
$0,74
$0,48
$0,34

Ghi chu: Nhng c tnh nay ch mang tnh th hin, da

trn iu kin cho vay tiu chun. Cac iu khoan vay vi
tng nc cu th co th khac so vi nhng iu kin c
nu y. Cac c tnh v IBRD gia nh mc lai sut c
nh 2,3% va thanh toan gc khng i.

Hnh 1.5 th hin mc h tr phat trin

nc ngoai danh cho Vit Nam t nm 1994.
Trung bnh ODA chim 4,4% GDP cua Vit
Nam. Thi ky nay, cam kt cua Ngn hang
Th gii danh cho Vit Nam at trung bnh
1,5% GDP, trong o 0,77% GDP danh cho cac
d an c s ha tng. Ngoai tr khoan vin tr
khng hoan lai tr gia $11 triu cua quy GEF
cho giai oan 2002 - 2003 va $75 triu tin bao
lanh d an vi lai sut 0,75% trong nm 2003,
tt ca moi khoan vay cua Ngn hang Th gii
la vay cua IDA, la t chc cho vay vi lai sut
u ai.
Ngng thu nhp quc dn trn u ngi
c vay t IDA la $895. Nhng nc vt
qua ngng nay bt u mt thi ky qua
vai nm trong o ho dn mt i quyn vay
vn vi lai sut u ai cua IDA, va tt nghip
sang vay cua IBRD. Trong nm 2003, GDP
trn u ngi cua Vit Nam la $480. Trong
giai oan 1995 - 2003, mc tng GDP trn u
ngi at trung bnh 10,5%, con mc tng

12. Co th hiu cng thc tnh toan y nu gia nh c ch vay n gian, trong o khoan gc (P) cng lai sut
(r) c thanh toan trong cung mt ln sau n nm. S dung ty l chit khu cua Chnh phu (), th se tnh c gia tr
cua vic thanh toan khoan vay quy v gia tr hin tai (PV) thi im vay bng:
P x (1 + r)n
(1 + )n
Nu ty l chit khu cua Chnh phu cao hn ty l lai sut, th gia tr hin tai cua tin thanh toan n t hn so vi
khoan gc. Ty l chit khu cang ln, th gia tr hin tai cua vic thanh toan khoan vay cang nho. L-gc nay vn khng
thay i trong trng hp thanh toan lam nhiu t.
PV =

tng theo.
Cn lu y rng ngay ca vi khoan vay IBRD
th gia tr hin tai cua vic thanh toan vn thp
hn so vi gia tr hin tai cua vn vay c
nhn. Nu tin nay c u t vao cac d an
tt, th rt nn vay cang nhiu tin theo nhng
iu khoan nay cang tt. Sau khi tt nghip
Vit Nam chc vn se thy vic vay cang nhiu
cang tt cua Nhom Ngn hang Th gii la hp
dn v mt tai chnh, nhng luc o chi ph xa
hi cua vic thanh toan n se chim ty l cao
hn trong GDP. V le o, Chnh phu se cn phai
tao thm ngun lc tai chnh duy tr mc c
s ha tng thc t.
co y tng s b v tm quan trong cua
mc tng chi ph vn, chung ta co th xem xet
Chng trnh u t Cng (PIP) giai oan 1996
- 2000. Cac nha tai tr a cung cp 76.090 ty
ng (khoang 4,8 ty USD) cho cac d an giao
thng, nng lng, nc va v sinh trong PIP.
Larsen, Pham va Rama (2004). Tng s o
chim 72% s vn danh cho cac d an PIP. Nu
toan b s vn nay la vay theo iu khoan IDA
va nu ty l chit khu cua Chnh phu la 10%
th chi ph i vay tnh theo gia tr hin tai se la
15.218 ty ng; nu tt ca vn vay cua cac nha
tai tr u la vay theo iu khoan IBRD th chi
ph se la 36.523 ty ng. Chnh lch y la
21.305 ty ng, hay khoang 1,2% tng GDP
trong thi ky nay.

m hnh cua nhiu nc lang ging hng ti

ty l th hoa cao hn (xem Hnh 1.6). Ngay
by gi cac thanh ph va th trn cua Vit
Nam a chim khoang 70% tng san lng
kinh t, va phn ln u t trc tip nc
ngoai hng ti cac thanh ph. Cac c hi
kinh t vung thanh th hin ang thu hut
khoang mt triu ngi di c t vung nng
thn mi nm. V vy dn s th ang tng
tc 2,9% mt nm, so vi tc tng dn
14
s noi chung la 1,1% .
Cac c tnh cua Chnh phu Vit Nam cho
thy dn s th se tng theo cp s nhn
trong 15 nm ti, ui kp mc th hoa cua
Trung quc vao nm 2020, khi s ngi sinh
sng th theo c tnh se chim 45% dn s
Vit Nam.
B Xy dng phn loai cac trung tm th
ra thanh sau nhom da trn cac tiu ch v iu
kin vt cht, dn s, mt dn s, mc va
ban cht hoat ng kinh t, GDP, va c s ha
tng (xem Bang 1.3). Cac th t nho nht vi t
cach la trung tm th (Loai V) co dn s trn

Dn s th theo % tng dn s (2003)

Hnh 1.6: th hoa ng A

1.3.2. th hoa
Tc tng dn s th cao c d oan la
yu t chnh thuc y u t c s ha tng
trong tng lai. Hin nay dn s cua Vit Nam
chu yu sng nng thn, phan anh trnh
phat trin hin tai cua t nc. Nm 2003 ty
l dn s th la 25%. Nhng cung vi s
phat trin kinh t, chc Vit Nam se i theo

Tnh GDP theo u ngi

Ngun: WDI (2005). S liu GDP trn u ngi la cua nm
2003.

14. Ngun: WDI (2005). S liu nm 2003.

Bang 1.3:

D oan th hoa
Phn loai th

1998

2010

2020

S thanh

% dn s

S thanh

% dn s

ph

th

ph

th

ph

th

Ha Ni & tp HCM th.ph c bit

37%

39%

40%

Th.ph cp q.gia Loai I

9%

10%

11%

15%

12

16%

12

17%

Th.ph cp tnh Loai III

16

7%

18

8%

20

9%

Huyn th Loai IV

58

14%

62

13%

66

12%

Th t Loai V

612

18%

1172

14%

1831

11%

Th.ph cp vung 12 Loai II

5.000, trong o 65% lam vic phi nng nghip.

c tnh dn s trung bnh cua mi phn loai se
tng gp ba trong thi gian t nm 2000 ti
nm 2020. Chin lc cua Chnh phu la thuc
y th hoa cac huyn th va mt vai vung
nng thn nh la mt cach giam bt s di c
ra cac thanh ph ln. Nhng cac d bao v
th hoa cho thy ty l dn c th sng cac
trung tm huyn va huyn th Loai IV va Loai
V se giam.
Co th xac nh cac tam giac tng trng ln
ng bng sng Hng vi ba goc Ha Ni, Hai
Phong va Ha Long min Bc; ng bng
sng Cu long quanh Thanh ph H Ch Minh
min Nam; va tam giac min Trung da vao
a nng. Tc tng dn nhanh vung th
se gy ap lc cng thng i vi nng lc c s
ha tng th hin tai, bc l nhng s tc
nghen chu cht trong vic cung cp dch vu c
s ha tng. Nhng tc nghen nay co nhiu kha
nng tr nn c bit nghim trong trong va
xung quanh cac trung tm th ln nh
Thanh ph H Ch Minh, Ha Ni, Hai Phong,
va a nng.
th hoa em lai c hi giam chi ph cua

S thanh % dn s

vic cung cp c s ha tng, nh tnh kinh t

theo quy m. Tuy nhin, tn dung c c
hi nay oi hoi phai quy hoach tt cac u t
mi. Nu co th t c s ha tng mi nhng
vung ven trc khi din ra phat trin th,
th chi ph se thp hn nhiu so vi vic tm cach
chp va c s ha tng vao nhng vung ma dn
c a vao . th hoa t ra mt loat cac thach
thc cho h thng quy hoach.
Mc du co c hi giam chi ph nh cac mang
li day c hn, nhu cu chung cua dn s
th tng cao chc se oi hoi phai co tng manh
v s tin u t th. Hin tai ch mt na
c dn th c tip cn nc may, cha co
thanh ph nao x ly nc thai, va giao thng
th ang b e doa tc nghen hn na. giai
quyt cac vn c s ha tng ng thi chm
lo cho cac c dn th mi cn huy ng
ngun tai chnh ln, oi hoi Chnh phu tm
nhng ngun khac na ngoai cac ngun tai
chnh hin tai, va phai co cac c ch tai khoa mi
gia cac cp chnh quyn.
th hoa cung t ra cac thach thc v vic
lam th nao Vit Nam giai quyt vn
ngheo va bt bnh ng. Ty l ngi ngheo

10

vung th thp hn so vi ty l ngheo nng

thn. Nhng mt ngi ngheo trn mt kil-met th lai cao hn so vi nng thn.
Ngheo vung th, ca theo ty l phn trm
cung nh v mt co nhiu kha nng se tng,
t ra la v trung han, khi co thm ngi ngheo
nng thn di c ra th. Nh tnh kinh t theo
quy m ma vic giai quyt nhu cu c s ha tng
cho ngi ngheo th se t tn kem hn so
vi vic giai quyt nhu cu cua ngi ngheo
nng thn. ng thi, co ve cac tui ngheo nng
thn vn se tp trung nhng vung ngheo nht
trong ca nc. Giai quyt nhu cu c s ha tng
cua nhng vung ngheo trong im nay se t ra
nhng vn chnh sach kho khn v vic co
ang danh nhng khoan tr cp tn kem
cung cp c s ha tng cho nhng nhom cng
ng nho hay khng.

dn. V du, lam ng a dm cho mt thn

lang ln u tin se em lai li ch cn bin cao
nh cai thin tip cn th trng. Sau o vic rai
nha con ng co th tao thm nhng li ch
b sung, nhng co le khng c nhiu bng li
ch cn bin ban u. Ty sut hoan vn kinh t
trung bnh cua cac d an c s ha tng cua Ngn
hang Th gii trong ca khu vc ng A va Thai
Bnh Dng giai oan 1990 - 2004 la 21%, co th
la bng chng v mc li sut thp hn nhng
ni ma h thng c s ha tng phat trin hn.
Co th din giai h s ICOR tng cao cua
Vit Nam (xem Hnh 1.7) la bng chng v li
sut giam dn cua u t c s ha tng. ICOR
c tnh bng mc u t hang nm chia cho
mc tng tng san phm (GDP) hang nm
(GDP). Vi cac yu t khac khng i, u t

1.3.3. S lng c s ha tng nhiu hn

Hnh 1.7: H s ICOR (Ty l tng vn

trn san lng) cua Vit Nam

Trong tm cua chnh sach c s ha tng trong

thp nin qua tp trung vao vic trin khai c s
ha tng mi, tao tip cn cho nhng ngi s
dung mi. Nh phn trn cho thy, nhim vu
tao tip cn vn con lu mi hoan thanh xong.
Tuy nhin, khi s lng c s ha tng tng ln,
co th se din ra quy lut li ch giam dn i vi
cac u t c s ha tng, chc chn nhu cu bao
dng se tng ln, va khi nhim vu am bao tip
cn ph cp i n hoan thanh th cn hng s
chu y ti vic am bao cac c s ha tng a lp
t c vn hanh va bao dng hiu qua.
Li sut xa hi cao khi cung cp mang li
c s ha tng ln u. Ty sut hi vn kinh t
cua bn d an c s ha tng a hoan thanh cua
Ngn hang Th gii Vit Nam trong giai oan
15
2000 - 2003 la 30,2% . Nhng ti mt thi im
nht nh chc se xay ra li sut cn bin giam

Ngun: WDI (2005). ICOR c tnh bng cach ly tng t

ban (LCU khng i) chia cho thay i GDP hang nm (LCU
khng i).

15. Ty sut hoan vn tnh tai thi im anh gia, v phat trin nganh in nm tai chnh 2000 (19%), khi phuc
nganh in nm tai chnh 2000 (38,8%), khi phuc ng quc l nm tai chnh 2002 (38%), va khi phuc ng quc
l giai oan hai nm tai chnh 2003 (25%).

11

hanh trong nganh nc cho thy co th tng

hiu qua chi u t khoang 43% so vi tng
chi ph vn khi theo ui muc tiu 100% tip
cn nc th nu cac c s cp nc theo
kp vi nhom mt phn t hiu qua nht
nganh nc. cai thin cac kha canh cung
cp dch vu nh vy cn phai co cac ng c
khuyn khch tt hn i vi cac nha quan ly
c s ha tng.
Mt y ngha tac ng na cua vic chuyn
trong tm t cung cp tip cn sang cung cp
dch vu hiu qua la nhu cu bao dng tng ln.
iu nay c bit ung i vi ng b. Khi
mang li ng b con tng i mi, th nhu
cu bao dng con tng i t. Nhng khi cac
con ng mi c xy gn y co tui hn,
nhu cu chi bao dng se tng theo. Trong thi
ky 1998 2002 Cuc Quan ly ng b chi trung
bnh 23 triu USD bao dng nh ky ng
quc l va 12 triu USD bao dng thng
xuyn. Nhng con s nay chim cha y mt
na nhu cu bao dng ma Cuc Quan ly ng
b c tnh cho K hoach Bao dng Chin lc
Mi Nm.

ng rai a cai thin tip cn nng thn

cang co hiu qua, th mc tng tng san phm

nh mt n v u t cang ln, va h s ICOR
cang nho. Vic tng h s ICOR trong nhng
nm gn y co th xem nh la du hiu li
sut u t giam dn, trong o u t c s ha
tng la mt phn ln. u t c s ha tng
danh trc tip cho vic cung cp tip cn c s
ha tng se co xu hng cho li sut cao, nhng
h s ICOR tng cho thy rng cn xem xet ky
lng hn vi nhng u t nao khng gn
lin vi tao tip cn.
Vit Nam cn tng hiu qua trong khu la
chon u t, va mt khi a co u t, cn tng
hiu qua cua vic quan ly dch vu c s ha tng.
Co th xac nh kha d dang cac u t tng
tip cn dch vu c s ha tng (ch cn tm
nhng nhom dn cha c tip cn) va nhng
u t nay co li sut xa hi cao. Mt khi a at
c tip cn ph cp, se cang ngay cang kho
xac nh nn u t vn vao d an nao. Se cn
phai co cac quy trnh quy hoach tt hn am
bao ngun vn han ch c dung cho nhng
d an co li sut cao nht.
Quan ly d an sao cho hiu qua la vn
loai bo lang ph, giam chi ph cung ng dch
vu, va cai thin cht lng. Co ve con co
nhiu ch cai thin hiu qua trong cung
cp dch vu. V du, vic so chun c tin

1.3.4. Bt bnh ng gia tng

Mc du Vit Nam a co nhiu n lc am
bao rng li ch tng trng c chia se ng
u trn khp ca nc, cac thc o bt bnh
ng trong nc a tng ln trong nhng nm
gn y. H s Gini quc gia tng t 0,34 thi
ky 1992/93 ln thanh 0,35 thi ky 1997/98 va
16
0,37 trong nm 2002 . Ty s gia chi tiu theo
u ngi cua nhom ngu phn (20%) cao nht
va chi tiu theo u ngi cua nhom ngu phn
(20 %) thp nht a tng t 4,6 ln thanh 4,7 ri
5,3 trong nhng nm tng ng. Nu ch tnh
ring nhom dn nng thn hoc nhom dn
thanh th, th h s Gini noi chung la n nh,

16. Ngun: iu tra mc sng h gia nh Vit Nam (VHLSS).

12

Hnh 1.8: Mc ngheo va thay i mc ngheo nng thn /thanh th (1993-2002)

Cac mc oi ngheo

Mc giam ngheo trung bnh hang nm

Ngun: GSO. Ghi chu: dn tc thiu s khng tnh ngi Kinh va ngi Hoa.

Hnh 1.9: Ty l ngheo theo khu vc

ng
Nam

Cao Vung bin Cao nguyn

ng bng ng bng Vung
nguyn Bc Trung Trung b
bin
sng
sng Hng
b
Cu Long Nam pha Nam
Trung b

Cao Vung bin Cao nguyn

ng ng bng ng bng Vung
nguyn Bc Trung Trung b
bin
Nam sng Hng sng
b
pha
Nam
Cu Long Nam
Trung b

Phn dn s ngheo

Phn tng dn s

Ngun: GSO.

iu nay cho thy rng bt bnh ng gia tng

chu yu la do bt bnh ng tng ln gia nhom
dn thanh th va nhom dn nng thn. Tip cn
nng thn kem hn va mc giam ngheo t
hn vung nng thn so vi mc giam ngheo
vung th (xem Hnh 1.8). Hnh nay cung
cho thy rng cac dn tc thiu s b han ch
trong vic tham gia cac c hi kinh t, iu nay
bao hiu kha nng mt i s gn kt gia tng
trng va giam ngheo cac vung su vung xa

thit thoi.
Ngheo trai khng u gia cac vung. 53%
ngi ngheo sng ba vung ma dn s ch
chim 34% tng dn s: min nui pha Bc, Bc
Trung b va Ty Nguyn (xem Hnh 1.9). T
nm 1993 li ch cua tng trng chia se khng
ng u gia cac vung, va tnh trang di c
cung a tai phn b ty l ngheo gia cac vung.
Hnh 1.10 minh hoa rng ngheo tp trung hn
na ba vung ngheo nht, trong khi ngi

13

Hnh 1.10: Din bin v ong gop vao tnh trang Ngheo (im phn trm) 19932002

ng Nam

ng bng sng Hng

Cao nguyn Trung b

Vung bin Nam Trung b

Vung bin Bc Trung b

ng bng sng Cu Long

Cao nguyn pha Nam

Ghi chu: Hnh nay th hin ong gop cua tng vung vao tnh trang ngheo c nh ngha la s khac bit gia ty l ngi ngheo
cua vung o so vi s dn ngheo cua ca nc chia cho ty l dn s cua vung o so vi dn s ca nc.

Hnh 1.11: Tip cn nc sach, theo nhom ngu phn thu nhp
Thay i trong ty l tip cn

Ty l tip cn

Ngheo
nht

Cn
ngheo

Trung
bnh

Cn
giau

Ngheo
nht

Giau
nht

Cn
ngheo

Trung
bnh

Cn
giau

Giau
nht

Thay i tnh bng dim phn trm

Ngun: Bao cao chung cac nha tai tr (Bao cao phat trin Vit Nam 2004).

ngheo chim mt ty l nho hn trong s c dn

vung ng Nam b.
Cung co bng chng cho thy bt bnh
ng ang gia tng trong tip cn dch vu c
s ha tng. Hnh 12 va Hnh 3 minh hoa rng
khng ch ngi giau c tip cn nc
sach va nha v sinh nhiu hn ma ngi giau
con c tng tip cn nhiu hn so vi mc

tng tip cn cua ngi ngheo trong thi gian

t nm 1993 n nm 2002. Khi o tip cn
ng nng thn bng ty l phn trm h gia
nh sng trong mt thn lang co ng -t
i c th cu chuyn tr nn phc tap thm
(xem Hnh 1.13). Nhng mt iu vn ung
o la nhng h ngheo nht thng sng
nhng thn lang khng co ng xa, va mc

14

Hnh 1.12: Tip cn nha v sinh u tiu chun, theo nhom ngu phn thu nhp

Thay i trong ty l tip cn

Ty l tip cn

Ngheo
nht

Cn
ngheo

Trung
bnh

Cn
giau

Giau
nht

Ngheo
nht

Cn
ngheo

Trung
bnh

Cn
giau

Giau
nht

Thay i tnh bng dim phn trm

Ngun: Bao cao chung cac nha tai tr (Bao cao phat trin Vit Nam 2004).

Hnh 1.13: S h nng thn co tip cn ng xa, theo nhom ngu phn thu nhp

Tip cn cua h gia nh vi ng b

(vung nng thn)

Ngheo
nht

Cn
ngheo

Trung
bnh

Cn
giau

Thay i trong ty l tip cn

Giau
nht

Ngheo
nht

Cn
ngheo

Trung
bnh

Cn
giau

Giau
nht

Thay i tnh bng dim phn trm

Ngun: iu tra mc sng h gia nh Vit Nam (VHLSS, 1998, 2002)

tng tip cn ng cua nhng h ngheo va

cn ngheo cung kem hn so vi mc tng
tip cn ng cua cac h trung bnh hoc
cn giau. Co nhiu kha nng la bt bnh ng
trong tip cn se tip tuc gia tng v trung
han, bi v cac h ngheo nht t sn sang va
t co kha nng ong gop chi ph kt ni c s
ha tng.

Bt bnh ng lun la vn quan tm chnh

sach i vi Chnh phu, cho nn nhng xu
hng nay se oi hoi phai co cac i sach c
thit k ring nhm han ch gia tng bt bnh
ng trn ca nc.

1.4 Cac thach thc chung

15

i pho vi hoan canh ang thay i Vit

Nam oi hoi phai bin i chin lc c s ha
tng cua Vit Nam. Cn huy ng cac ngun tai
chnh mi tao iu kin thc hin cac d an
cn co, va chun b cho s chuyn i qua
sang ngun vn khng u ai cua nha tai tr.
Cn cai thin cac tiu ch u t chu trong
hn ti ty sut hoan vn kinh t, va cn hp ly
hoa quy trnh quy hoach. Cn cai thin quy trnh
u thu xy dng va cung cp dch vu c s ha
tng. Cung cn co cach tip cn mi v tr cp
x ly nhng c im ngheo ang thay i
Vit Nam.
y cung la nhng thach thc chung cua
nhiu nc lang ging cua Vit Nam. ADB,
JBIC, va WB gn y a xem xet cac thach thc
v c s ha tng trong khu vc trong mt
nghin cu quan trong vi tiu Kt ni
ng A. Nghin cu nay nhom cac thach thc
c s ha tng thanh ba chu chnh: phat trin
ng u cho moi ngi; iu phi; va trach
nhim giai trnh va quan ly rui ro.
Phat trin ng u cho tt ca moi ngi
lin quan ti muc ch tao tng trng va
am bao li ch cua no c chia se trong
khp ca cng ng. Vai tro cua c s ha tng
Vit Nam trong vic tao tng trng va
giam ngheo a c thao lun trong chng
nay, va co th thc hin cac bin phap b
sung co c s phn b li ch cng
bng hn nh c nu trong Chng 5.
iu phi la vn lin quan ti kha nng
ra tm nhn chin lc cua Nha nc va
bin tm nhn o thanh kt qua c s ha
tng. y la ni dung chu cua Chng 3
la chng v quy hoach. Chng 6, v u
tin hoa cai cach, cung nhm giup cho qua
trnh quy hoach.

Trach nhim giai trnh va quan ly rui ro lin

quan ti s tng tac gia nhiu tac nhn
khac nhau gm Nha nc, ngi tiu dung,
nha cung ng dch vu, va nha u t, va lam
th nao nh hng s tng tac o co
c kt qua c s ha tng phu hp. Trach
nhim giai trnh co ngha la thng cho thanh
tch tt va phat i vi kt qua kem. Quan ly
rui ro co ngha la am bao cac chi ph va li
ch tim nng cua cac hanh ng c phn
b mt cach cng bng va bn vng. Nhng
vn nay c giai quyt trong Chng 2,
v quyt nh cp vn u t, va Chng 4,
v cac c ch cai thin hiu qua.
y la nhng chu chung co nhiu tim
nng hoc hoi t kinh nghim cua cac nc
trong khu vc, va rng hn la kinh nghim quc
t noi chung. Bao cao nay minh hoa nhng y
tng cu th v cai cach bng cac v du ly t
kinh nghim quc t.

16

2. Cp vn u t

Cac vn

(i)

Vn u t c s ha tng mi hin chim khoang 9-10% GDP. Co le trong nm nm ti ty l nay se

tng ln thanh 10-11%, cn c vao muc tiu tng tip cn in nc, va ap ng nhu cu tng cao
v in.
(ii) Hin tai nha tai tr ap ng khoang 30% ganh nng cua chng trnh u t, ngi s dung chi tra
khoang 50%, con ngn sach Chnh phu chi nt phn con lai. Trong tng lai mc ong gop t cac
nha tai tr chc se giam, va ganh nng ln hn se t ln vai ngi s dung.
(iii) a dang hoa cac c ch u t se cho phep co nhiu thm cac u t sm hn. at c s a
dang hoa nay cn co cac chng trnh cai cach su rng v th trng vn, cung nh phai ap dung
c ch thu hi vn manh hn mt s lnh vc c s ha tng.

hu cu vn phu thuc vao cac muc

tiu tng trng va cng bng c
ra trong cac quyt nh quy hoach
cung nh phu thuc vao hiu qua cua chnh
nhng u t o. V vy no la kt qua cua cac
vn c thao lun trong cac chng sau.
Tuy nhin, trc khi qua trnh quy hoach i qua
xa cn xet ti cac kha nng cp vn; hay goi
ngn sach. Nn se la hu ch chng nay
im qua nhu cu vn va ngun tai chnh sn co
ap ng cac nhu cu o, trc khi noi ti cac
chi tit v cai cach c s ha tng tim nng trong
cac chng sau.

cng moi lnh vc th cac khoan u t c s

ha tng at khoang 9,4% GDP, cha tnh ti
u t kh t.
Nhn v tng lai, cac quy hoach va d bao
nganh cho thy u t c s ha tng hang nm
cn at khoang 11,4% GDP, tng 2% GDP so vi
17
mc gn y :

2.1 Mc u t c s ha tng

Bang 0.1 a ra c tnh s b v mc u t

gn y trong cac lnh vc c s ha tng khac
nhau. u t ln nht la danh cho lnh vc
giao thng va nng lng, mi lnh vc
chim khoang 3-4% GDP; trong khi u t c
s ha tng nc va v sinh ch at 1,4% va
u t vin thng ch at 0,8 % GDP. Tng

Thang 9/2005, B Giao thng c tnh nhu

cu vn trong Khun kh Chi tiu Trung
han (MTEF), gn cac xut u t vi
ngun tai chnh tim nng. Cac xut chi
u t cho giai oan 2006 2008 ln ti
69.186 ty ng (4,3 ty USD) trong sut ba
nm, tng ng vi mc trung bnh 4,1%
GDP mi nm.
Trong nganh in, u t cn co ap ng
Quy hoach Tng th Nganh in s 5 ln ti
215.078 ty ng (13.743 triu USD) trong giai
oan 2005 - 2010, tng ng 3,9% GDP.
Con s nay c xem la tnh con thp, bi v
nhu cu trong nhng nm gn y tng cao
hn so vi d kin. M hnh tai chnh ma

17. Nm 2005, 2% GDP tng ng khoang 15.250 ty ng (966 triu USD). Cac c tnh ty l u t trn GDP da
trn gia nh rng GDP tng vi tc 7% mt nm.

17

Cu mi Ha Long thay th pha chm chap

EVN s dung lp k hoach u t tng

lai cho thy rng chi u t trong giai oan
2005 2010 se at khoang 237.246 ty ng
(16 ty USD), tng ng vi mc trung
bnh 4,7% GDP mi nm.
Trong lnh vc nc va v sinh, Chnh phu
ra muc tiu tip cn nc va v sinh
at c muc tiu phat trin cho nm 2010.
Ch tiu cu th la 85% dn s th va 75%
dn s nng thn c tip cn nc va v
sinh, nh vy la cn 57.547 ty ng (3,62 ty

Bang2.1:

u t c s ha tng cua Vit Nam trong thi gian gn y

1999

2000

2001

2002

2.132

2.306

2.532

2.778

2003

ty ng
Nc& V sinh
Vin thng

8.422

in
Giao thng

13.517

18.172

11.219

11.660

17.871

21.576

153

163

172

182

19.548

triu USD
Nc& V sinh
Vin thng

543

in

918

1.189

Giao thng

805

823

1.214

1.412

Nc& V sinh

0,53

0,52

0,53

0,52

1.260

% GDP
Vin thng

1,39

in
Giao thng

2,81

2,64

2,81

3,39

3,71

4,03

3,23

Ghi chu: Cac ch trng la do khng co s liu. S liu v nc & v sinh c c tnh da trn tuyn b trong ban chin
lc nc va v sinh rng trong 10 nm qua a chi 1.003 ty USD cho nc th, va trong thi ky 1999 - 2002 a chi 3.160
ty ng cho nc va v sinh nng thn; ng thi da trn gia nh u t tng hang nm mc u n la 7%. Cac con s
v vin thng da trn ngn sach u t nm 2003 tr gia 133 triu USD cua VNPT, va Hp ng Hp tac Kinh doanh (BCC) vi
230 triu USD u t nc ngoai. Mc du cac BCC co gia tr khac nhau, con s nay gn vi mc u t BCC trung bnh hang
nm k t nm 1994. Cac s liu v in ly t m hnh tai chnh cua EVN, s dung s liu lch s c soan theo tiu chun
k toan quc t, co b sung cac con s u t cua d an BOT Phu My II va III ly t c s d liu PPI, vi gia nh rng s lng
hp ng c chia u trong hai nm 2003 va 2004. dy khng tnh ti u t ng ng dn kh. S liu v giao thng ly
t Kim im Chi tiu Cng PER, Bang 11.7, ly tng chi tr i chi thng xuyn. Ty gia hi oai chnh thc cua WDI c s
dung.

18

USD) trong giai oan 2005 - 2010, hay 1,2%

GDP mi nm.
Trong lnh vc vin thng, thang 10/2005
B Bu chnh Vin thng t ch tiu 32-42
tng ng in thoai trn 100 dn vao nm
2010. at mc 35 ng in thoai trn
100 dn se cn phai co khoang 57.000 ty
ng (3,6 ty USD). Rai u trong giai oan
2006 - 2010, ch tiu nay oi hoi phai co
khoang 1,4% GDP mi nm.

tiu trung han nganh giao thng MTEF la

khun kh gn xut u t vi ngun lc
co sn.
Tuy nhin, khi xet ti s quan ngai t goc
kinh t v m v giam nng sut cn bin
cua u t (xem phn 4(c) v h s ICOR), cn
xem xet ky lng i vi cac c tnh nay.
Tng quyt nh u t phai c cn nhc ky
mc kinh t vi m, da trn cac nghin
cu kha thi tt va c tnh v ty sut hoan vn.
Nu khng theo doi d an o lng tac
ng tai chnh va kinh t cua vic u t c s
ha tng, Chnh phu se khng th chc rng
ang thu c li ch tt t cac u t c s ha
tng. Xet ln cua chng trnh u t, cai
thin cng tac theo doi va anh gia la cng vic
kha cp bach.

Khng nn coi cac d bao trn la s ph

chun cac xut u t cua nganh. Vic
phn tch ky cac quy hoach tng nganh co th
giup tm ra c cac cach u t kinh t hn,
va cac quyt nh ngn sach co th khin mt
s xut u t b hoan v thi han. Tuy
nhin, tng u t mc nht nh la iu
hp ly. Ngay ca khi s dung cac c tnh a
2.2. Ai tra tin u t va tra khi nao?
li thi cua Quy hoach Tng th Nganh in
s 5 i chng na th u t in hang nm se
Bang 2.2 cung cp thng tin v cac c ch cp
cn phai tng khoang 0,7% GDP mi nm.
vn u t c s ha tng trong nhng nm gn
u t nc va v sinh hang nm cn tng
y. Hnh 2.1 th hin ty l phn trm cac
khoang 0,7% mi nm nu mun at c cac
ngun vn khac nhau trn tng u t c s
muc tiu ma Chnh phu ra. Trong nganh
ha tng.
vin thng, chc rng ap lc canh
tranh se khin VNPT phai giam mc
li nhun va qua o la kha nng u Hnh 2.1: Cac c ch cp vn u t c s ha
t. Nu mun at c muc tiu cua tng (% vn u t noi chung)
nganh vin thng th mc u t se
Ngn hang thng
cn phai mc tng t, oi hoi phai
mai nha nc
Cng ng
huy ng thm nhng ngun khac,
3%
1%
nht la tng thm u t t nhn.
Ngn sach
ngh ti vic huy ng ngun
11%
ODA
vn th ty l 10-11% GDP to ra phu
37%
hp u t cho giao thng, in,
Trai phiu
nc va v sinh, va vin thng. Ch
Chnh phu
13%
tiu vn nay la cn c theo muc tiu
lam sao co th thoa man nhu cu v
in va ap ng cac ch tiu cua
T nhn
Chnh phu v tip cn in, nc, va
21%
vin thng, cung nh cn c theo
Ngi s dung
cac c tnh trong khun kh chi
14%

19

Bang 2.2:

Cac c ch cp vn u t c s ha tng (% GDP)

Ngun vn

Giao thng

Ngi s dung

in

Vin thng

Nc

Tng

0,9

0,3

0,1

1,3

0,3

0,3

3,5

0,1

1,0

ODA

1,7

1,2

Ngn sach

0,8

0,1

Trai phiu CP

1,2

NHTMNN

0,1

T nhn

0,2

1,2
0,2
1,2

0,6

Cng ng
Tng

4,0

0,3

3,4

1,4

2,0
0,1

0,1

0,6

9,4

Ngun: T tnh trn c s s liu t nhng ngun sau: Giao thng: B Giao thng va Cuc Phat trin Quc t, anh gia chin
lc v h tr cua nha tai tr danh cho k hoach phat trin kinh t - xa hi cua Chnh phu Vit Nam giai oan 2006 - 2010,
thang 6/2005; in: m hnh tai chnh cua EVN; Vin thng: c tnh s b ty l u t cua VNPT da trn cac tuyn b trong
tai liu cua Zita (2005) rng ODA ong gop khoang 35% u t trong giai oan 1993 - 2001, va rng Ngn hang Cng nghip
va Phat trin Vit Nam (Vietindebank) nm 1999 a cho vay khoang 63 triu va ri gia nh s vn nay tip tuc c duy tr
trong nhng nm sau o; Nc: s liu ly t chng nc cua Chin lc C s Ha tng. Cac c tnh c ly t nm 2002
va 2003 tuy theo s sn co cua s liu, cung mt s gia nh c dung trong tnh toan. Ngun vn cua Quy H tr Phat trin
c a vao tuy theo ngun vn ban u.

Cho du co s dung cng cu vn u t nao

i chng na, th cui cung tt ca moi u t
c s ha tng u do ngi s dung, ngi
ong thu, hoc nha tai tr chi tra. V du, khi
dung vn t nhn, xet cho cung th ngi s
dung se chu ganh nng chi ph bi v nha
u t se thu hi vn thng qua cc ph s
dung. Con khi s dung vn vay cua nha tai
tr, ngi dn se chu trach nhim thanh toan
khoan vay, nhng ch tra mt phn gia tr
hin tai cua khoan vay. Da vao thng tin v
cac c ch vn u t, co th phac hoa s b
ganh nng chi tra cui cung v u t c s
18
ha tng nh sau :

ng t u t cac d an nc va v sinh
cua chnh ho.
37% Ngi s dung tng lai tra tin khi cac
doanh nghip c s ha tng gy vn bng
cach phat hanh trai phiu, vay n, hoc
gy vn c phn cho mt u t t nhn,
bi v se phai da vao ngun thu nhp
tng lai thanh toan khoan n gc.
Ngi s dung in cua tng lai cung se
phai chu ganh nng chi tra cac khoan
ODA ma Chnh phu nhn cho cac d an
in. Chnh phu yu cu EVN thanh toan
khoan vay theo lai sut th trng, cho nn
vic thanh toan lai n cn phai c tnh
vao trong gia in tng lai.
11% Ngi ong thu hin tai tra tin khi Chnh
phu s dung ngun thu ngn sach tai
tr cho u t.

15% Ngi s dung hin nay tra tin khi cac

doanh nghip c s ha tng s dung li
nhun gi lai u t hoc khi cac cng

18. Nhng tnh toan nay khng chnh xac: iu khoan cho vay cua cac nha tai tr co khac nhau, ranh gii gia hin
tai va tng lai khng chun xac, trong mt s trng hp cac khoan vay ODA danh cho nganh giao thng co th c
h tr thm bi ngun thu d an ch khng phai t ngun ngn sach chung, va s liu nn v ngun vn trong moi
trng hp u ch mang tnh gn ung.

20

7% Ngi ong thu tng lai tra tin khi Chnh

phu vay tin, du la vay cua nha tai tr hay
bng cach phat hanh trai phiu, va da vao
ngun thu ngn sach trong tng lai
thanh toan khoan n, nhng ganh nng
thanh toan n cua ho c giam nhe bt
ung bng mc chnh lch lai sut ma
Chnh phu tnh khi cho EVN vay lai cac
khoan ODA.
30% Cac nha tai tr chi tra cho cac phn vin tr
khng hoan lai trong cac khoan vay u ai,
va Vit Nam cung thu c li ch t s
chnh lch gia mc lai sut tnh vi nha
tai tr so vi mc lai sut tnh vi Vit
Nam. Nh a noi phn trn, nu Chnh
phu Vit Nam co ty l chit khu la 10% va
vay t ngun IDA; th gia tr hin tai cua
vic thanh toan khoan vay ch la 20% cua
khoan tin vay, vy nn co th coi la nha
tai tr a chu n 80% s tin cho vay.

sach t thu s dung cho nhng nganh

khac co mc thu hi chi ph thp hn.
Mt ly le na la ly le v s cng bng: gia
nhng ngi bnh ng v nhng mt khac th
se la cng bng hn khi ngi thu hng dch
vu (ngi s dung) chi tra cho dch vu o, trong
khi nhng ngi khng thu hng (ngi
ong thu khng s dung) khng phai ong.
Va cui cung, a dang hoa cac c ch cp
vn ( giai phong vn cua Chnh phu
dung vao vic khac) se b han ch nu ganh
nng cui cung t ln vai ngi ong thu.
Chi tra t ngun thu cua Chnh phu se phu
thuc vao vic phn b ngn sach hang nm,
va lun mang tnh khng chc chn. Se d
huy ng ngun vn trung va dai han hn
khi ganh nng cui cung la do ngi s
dung chu, va rui ro cui cung la rui ro
thng mai. Vi t cach mt nhom, th
ngi s dung d d oan hn so vi quy
trnh chnh tr.
Cung la hp ly dung ngun thu cua
Chnh phu chi tra mt phn ganh nng u t
c s ha tng. V du, se la khng thc t khi thu
ph cu ng i vi ng nng thn, va cac
li ch xa hi cua dch vu v sinh va x ly nc
thai thng vt xa s sn sang chi tra cua t
nhn i vi nhng dch vu nay. Thach thc cua
Chnh phu la dn dn tng mc ong gop cua
ngi s dung, ng thi han ch phn ong
gop t ngun thu cua Chnh phu, ch tp trung
vao s t trng hp thc s cn thit.

Ngi s dung (hin tai va tng lai) chu

52% tng ganh nng tai chnh u t c s ha
tng, trong khi ngi ong thu (hin tai va
tng lai) chu 18%. Gia ngi s dung va
ngi ong thu, nn t ty l ganh nng ln
hn ln ngi s dung (hin tai va tng lai)
thng qua ph s dung trc tip hoc thng qua
cac khoan vay se c thanh toan bng cach
da vao ngun thu t c s ha tng:

Mt ly le bin lun cho quan im nay la

vic tng s tin ma ngi s dung chi tra
co tac dung han ch tng cu, va v th
giam c ganh nng tai chnh. Con nu
dung tin cua ngi ong thu cp vn
u t c s ha tng th ngi s dung se
quan nim la no min ph i vi ho,
khin cu co th tr nn qua cao xet t goc
xa hi.
Mt ly le khac na la nn huy ng ngun
thu nhp t ngi s dung ch nao huy
ng c giai phong ngun thu ngn

Vic phn tch xem ai phai chu ganh nng

cui cung trong u t c s ha tng cung
cho thy nhiu iu v s phn b theo thi
gian. Ngi s dung cua hin tai va ngi
ong thu cua hin tai chi tra khoang 26%
vn u t c s ha tng, trong khi ngi s
dung cua tng lai va ngi ong thu cua
tng lai chi tra khoang 44%. Vic tng
cng s dung cac cng cu tai chnh thay th
se cho phep chuyn bt ganh nng tai chnh

21

sang tng lai. V du, tng vn vay hoc tng

u t vn c phn cua t nhn se cho phep
u t sm hn theo chiu thi gian. Khi co
thm ngun vn, co th gia tng mc u t
c s ha tng, hoc co th rut bt ngun vn
cua Chnh phu sang dung vao vic khac
trong khi vn duy tr c mc u t c s
ha tng khng i.
Ngun vn cua nha tai tr chi tra cho mt
ty l ang k (30%) trong vn u t c s ha
tng, t ra vn quan trong la lam sao
quan ly c qua trnh chuyn i sang thi
ky ma Vit Nam khng con c vay u ai
nhiu nh th na. Thng cac nc phan
ng vi vic ht kha nng vay u ai bng
cach giam lng vn vay cua cac t chc phat
trin chnh thc. Vit Nam nn tn dung
ngun vn u ai trong khi con c hng,
tn dung thi gian nay thc hin nhng
cai cach cn thit huy ng ngun tai
chnh thay th.

a dang hoa cac ngun vn th iu

quan trong la cn cai cach chnh cac dch vu c
s ha tng. am bao mc cc ph u thu hi
vn i vi cac dch vu c s ha tng, trong
nhng lnh vc kha thi, tao cho cac doanh
nghip c s ha tng kha nng t cp vn bng
cach s dung li nhun gi lai, ng thi m ra
kha nng mi v cac ngun tai chnh thay th
da vao nhng dong thu trong tng lai va
nhng cai cach cai thin hiu qua trong xy
dng va cung cp dch vu c s ha tng co th
giup lam chm lai nhu cu u t mi, giup
giam nhu cu tai chnh noi chung.

2.3.1 Chi tra cua ngi s dung

Theo cac c tnh phn trc, li nhun gi lai
cua cac doanh nghip c s ha tng chim
khoang 30% tng vn u t c s ha tng. Mt
iu kin tin quyt t cp vn la mc gia
ph phai bu p c chi ph vn hanh va vn
con di ra. Thu hi chi ph la mt bc cn thit
tin ti a dang hoa ngun tai chnh, bi v hu
ht cac th ch tai chnh u oi hoi li sut
dng i vi khoan u t cua mnh. Kha
nng a dang hoa ngun tai chnh co s khac
bit gia cac nganh tuy thuc vao kha nng cua
tng nganh trong vic t mc gia ph thu hi
c chi ph.
Trong nganh giao thng t co s liu v thu
hi chi ph dung cho bao cao nay. Ty sut
vn hanh cua Cang Sai gon (chi ph vn
hanh/thu nhp vn hanh) a tng dn t 0,78
vao nm 1995 ln thanh 0,91 vao nm 2002, cho
thy thu nhp vn hanh cua cang nay trang trai
c chi ph vn hanh, nhng mc di ra lai b
19
giam theo thi gian . Trong cung giai oan nay
lai trn vn (ROE) cua cang giam t 24,7%
xung con 6%. Mc lai giam co th phan anh

2.3. Cac th ch va c ch tai chnh

ap ng cac k hoach u t hin tai vi
mc u t cao hn cung nh chun b
cho qua trnh chuyn i t vn vay u ai cua
nha tai tr th u cn huy ng ngun tai chnh
mi. Ngay ca khi khng co nhng tnh hung
nh vy, th nhng ly le nu trong phn 2 cho
thy nn chuyn sang nhng ngun vn u t
mi. a dang ngun tai chnh, nht la vic
chuyn sang s dung vn t nhn nhiu hn, se
giup phn cp cac quyt nh cp vn, giam bt
ganh nng i vi cac c quan lp k hoach
trung ng va co tim nng cai thin hiu qua
cua cac quyt nh u t. Thao lun di y
xem xet nhng cai cach nn co tao iu kin
a dang hoa ngun vn u t.

19. ADB (2003).

20. Ngn hang Th gii, D an khi phuc cang va giao thng ng thuy, tai liu thm nh d an, trang 108.

22

tnh hnh gia tng canh tranh cua cang t nhn

VICT ngay canh o. Ty sut vn hanh cua Cang
Cn Th tng t 0,86 vao nm 1989 ln thanh
1,28 vao nm 1993, nhng ri lai giam c
20
xung con 0,95 vao nm 1995 . Kt hp lai,
nhng s liu nay a ra bng chng yu rng
cac cang cua Vit Nam thc hin chnh sach thu
hi chi ph vn hanh, nhng cha th t cp vn
cho cac u t quan trong.
ng st Vit Nam b l trong nhng nm
gia thp nin 1990s, nhng trong giai oan t
nm 1999 va nm 2003 thu nhp tng vi mc
15% mt nm. ng st Vit Nam hin nay c

ban la thu hi c chi ph vn hanh va danh

c 10% thu nhp cho cng tac bao dng c
s ha tng. Tuy nhin, co th thy chi bao dng
vn con t.
Ph s dung ng (ph xng du, bng lai,
ph kim tra va ph cu ng) ln ti 5.671 ty
ng vao nm 2001, ln hn chi ph bao dng
ng. Ngun thu nay thng c chuyn
trc tip vao ngn sach Nha nc, nn khng
nht thit la ngun thu nay c dung chi
bao dng trn thc t.
Trong nganh in, EVN t trang trai c
u t. Khoan vay cua Ngn hang Th gii
cho nganh in c Chnh phu cho EVN vay
lai, yu cu EVN thanh toan khoan n mc
lai sut th trng. Mc gia c t mc
thu hi chi ph k ca u t c ban. Tuy
nhin, mc gia in cn phai tng ap ng
nhu cu u t cho tng lai. Phn ln nhng
u t mi a ln k hoach u co th dung
vn vay thm tai tr, nhng iu nay oi
hoi phai co gop vn c phn duy tr ty l
phu hp gia n va vn t co. Mc gia in
cn phai tng tao ngun tin cho vn s
hu nay. Hnh 2.2 cho thy rng cac h gia
nh Vit Nam chi 2,9% thu nhp tra tin
in. Ty l nay khng co g la c bit cao so
vi khu vc. Trong Hnh 2.3, gia in sinh

Hnh 2.2: Chi tiu dch vu nng lng

(% chi tiu cua h gia nh)

Ngun: IDB, JBIC, & WB (2005), Phu luc 1.

Hnh 2.3: Mc gia in trung bnh (USD/kWh)

Gia in sinh hoat

Gia in cng nghip

Ngun: IDB, JBIC, & WB (2005), Phu luc 1.

23

Ty l bao phu

hoat va gia in cng nghip trung bnh cua

nm mi thc hin c.
Vit Nam la 0,05USD/kWh, nh th la thp
Co mt s du hiu kha thi v cai thin thu
hn so vi mc in sinh hoat trung bnh cua
hi chi ph bng cach tng gia nc t cac s
khu vc la 0,068USD/kWh va gia in cng
liu so sanh chi tiu cua h gia nh va gia
nc trong khu vc. Hnh 2.5 so sanh chi tiu
nghi p trung bnh cu a khu v c la
nc cua h gia nh trong khu vc. H gia
0,069USD/kWh. Nhng con s nay cho thy
nh Vit Nam danh trung bnh khoang 1,4%
rng con co th tng gia in na ma khng
chi tiu cho nc, t hn so vi mc trung bnh
anh hng ti kha nng chi tra va cung khng
gy tr ngai g v tnh canh tranh cua doanh
nghip Vit Nam.
Trong nganh vin thng, VNPT thu hi
y u chi ph. VNPT t trang trai cac u t
cua mnh (t ngun li nhun gi lai, nha tai
tr va vay ngn hang thng mai), va kim
c u li nhun ong gop vao ngn sach
Nha nc. Nm 2003, mc ong gop ngn
sach Nha nc cua VNPT at 3.450 ty ng
(222 triu USD), theo thng tin trn trang web
cua VNPT.
Hnh 2.4 cho thy nm 2003 tt ca cac nha
may nc cua Vit Nam tr hai c s u thu
hi c chi ph vn hanh. Vi mt nc ang
phat trin th y la mt thanh tch him co.
Tuy nhin, chi u t c ban thng chim
khoang 80% tng chi ph cua cac doanh
nghip nc, nn gia thu hi chi
ph vn hanh va thu hi chi ph
Hnh 2.4: Thu hi chi ph vn hanh 61 doanh
y u la ca mt khoang cach ln.
nghip nc cua Vit Nam
Thang 11, 2004 B Tai chnh va B
Xy dng ban hanh Thng t lin
b 104/2004/TTLT-BTC-BXD yu
cu cac doanh nghip nc t
mc gia trn c s tnh u va chnh
xac moi chi ph vn hanh & bao
dng, khu hao, tra n, va li
nhun u t. Tin thc hin
thng t nhanh n u th phai
ch xem. Cac Uy ban Nhn dn
tnh co trach nhim xem xet ph
duyt mc gia nc do cac c s
xut. iu chnh gia nc t
Mi ct th hin thu nhp vn hanh nh la phn trm so vi chi ph vn
tr c t i nay mang tnh b t
hanh cho tng doanh nghip nc. S liu nm 2003.
thng, va i khi phai mt vai
Ngun: S liu so sanh cua Hip hi Cp Nc Vit Nam.

24

Hnh 2.5: Chi tiu dch vu nc cua h gia nh (% chi

tiu cua h gia nh)

Campuchia

Trung Quc

Lao

Mng C Phillippines

Ngun: IDB, JBIC, & WB (2005), Phu luc 1.

Vit Nam

cua cac nc c khao sat

nm 2003 la 1,9%. Hnh 2.6 so
sanh gia nc trung bnh
Ha Ni va Tp H Ch Minh
vi cac thanh ph ln khac
trong khu vc. Nm 2003 gia
nc trung bnh la 0,26 USD
Ha Ni, 0,18 USD Tp H
Ch Minh, co n trung bnh
khu vc la 0,22 USD. Hnh
2.7 cho thy gia nc phn
ln cac th trn cua Vit Nam
re hn so vi gia nc Ha
Ni va Tp H Ch Minh. Kt
hp nhng iu nay lai th
thy co kha nng cai thin
thu hi chi ph.

Hnh 2.6: Gia nc trung bnh (USD/m3)

Ngun: IDB, JBIC, & WB (2005), Phu luc 1.

25

Hnh 2.7: Thu nhp tin nc trung bnh (USD/ m3)

60 doanh nghip

2.3.3. Vn ngn sach

Vn ngn sach co han, v th nn

cn u t vao nhng lnh vc s
dung hiu qua nht. Chi tiu ngn
sach cho c s ha tng co ngha la
con lai t ngn sach hn danh cho
cac lnh vc hoat ng khac cua
Chnh phu. Va bi v vn ngn
sa c h c l y t ngu n thu
21
thu , va anh thu tao ra cac chi
ph v phuc li ln nn kinh t,
nn bt c khi nao dung vn ngn
sach u gy ra mt chi ph thc
Mi ct th hin mt nha may nc. Con mt nha may nc na (Than Po, Tp H s ln n n kinh t (xem Khung 2.1
Ch Minh) bao cao mc thu nhp $1,71/m3, nhng khng c th hin y bi
v chi ph cn bin cua vn ngn
v a nha may o vao biu se lam giam mc hin th v s chnh lch gia
sach). V ca hai ly do nay, nn c
cac nha may khac. S liu nm 2003.
Ngun: S liu so sanh cua Hip hi Cp Nc Vit Nam.
s dung cang nhiu t cac ngun
tai chnh thay th cang tt, ng
thi han ch vic s dung ngun vn ngn
2.3.2. Cai thin hiu qua trong xy dng va
sach, ch tp trung vao s t trng hp thc
cung cp dch vu
s cn thit.
Cho du khng phai la c ch tai chnh trc
Tuy nhin, co ly do chnh ang s dung
tip, vic cai thin hiu qua co th giup giam
vn ngn sach trong mt s trng hp. Nht la
bt ganh nng u t noi chung. V du, giam
khi li ch xa hi vt xa hn li ch cua t nhn.
tn hao trong truyn tai va phn phi in
V du, s sn sang chi tra cua t nhn co dch
c 1% co tac dung ging nh tng cng
vu x ly nc thai thp, nhng y co nhng
sut h thng c 1%, hoc mt nha may
li ch y t cng va li ch mi trng thng la
in co cng sut 112 MW vi chi ph khoang
u bin lun cho vic u t cac nha may x
100 triu USD. (Quan ly bn cu trong nganh
ly nc thai. Tng t nh vy, khi giai vn
in c thao lun chi tit hn trong phn
ngheo la u tin hang u cua Chnh phu, co
vit v in cua Chin lc C s Ha tng
th co ly do chnh ang xet t goc xa hi
nay). Cai thin quy trnh xy dng, nht la
u t em lai li ch cho cac cng ng ngheo,
thng qua s dung u thu canh tranh
nhng li ch ln hn so vi kha nng chi tra cua
nhiu hn va kim soat tham nhung cht hn
cng ng. Khi cn nhc v nhng yu t ngoai
cung co tac dung lam giam chi ph u t
hin hoc cng bng xa hi co th thy co ly do
mt cach ang k. Chng 4 cp ti cac
chnh ang dung vn ngn sach cua Chnh
cach cai thin hiu qua.
phu, khng cn co s chi tra.

21. Ngun thu ngn sach chung cua Chnh phu at khoang 23% GDP, trong o thu thu chim khoang 57% va
ngun du mo chim khoang 30%. Khi Chnh phu tm cach iu chnh mc chi th bt buc phai iu chnh mc thu
thu, bi v doanh s ban du chu tac ng cua iu kin thng mai. V th thu thm c ng ngn sach nao th
th thng la thu t thu.

26

Khung 2.1: Chi ph cn bin cua ngn sach cng

Noi chung, h gia nh co c thng d kinh

t khi ho mua hang hoa va dch vu. Ho anh gia
nhng hang hoa dch vu ho mua o cao hn so
vi s tin bo ra, nu khng th ho a khng bo
tin ra mua chung. Khi Chnh phu tao ngun thu
ngn sach bng cach anh thu, cac h gia nh
khng ch mt i khoan tin thu np cho Chnh
phu, ma con mt i thng d kinh t ma le ra ho
co th c hng nu ho co s tin o mua
hang hoa va dch vu.
V ly do nay chi ph xa hi cua vic tng mt
n v ngn sach cng bng cach anh thu
thng vt xa hn mt n v. Gia tr c tnh v
chi ph cn bin cua ngn sach cng (MCF)
thng hay c trch dn My la 1,30, co ngha
la chi ph phuc li cua vic gy mt -la tin thu
la bng ng -la a chuyn sang cho Chnh phu
cng thm 30 xu tin thng d b mt i.
anh thu ch co gia tr xa hi nu Chnh phu
chi khoan tin thu c vao nhng d an em lai
li ch cng ln hn so vi chi ph xa hi. Vi
My, th iu nay co ngha la cac d an u t
bng tin ngn sach cng phai co li sut xa hi
cao hn 30%.
Chi ph cn bin cua ngn sach cng (MCF)
thng tng ln khi thu tng, con li ch cn

bin cua chi tiu cng thng giam v Chnh phu

tp trung vao cac d an co li sut cao trc ht.
Trong mt h thng chi tiu cng ly tng, chi
tiu cua Chnh phu se phai giam ti mc ma tai
o li ch cn bin cua chi tiu cng ngang bng
vi MCF. Trn thc t khng co nc nao quyt
nh v chi tiu Chnh phu cn c theo c tnh
v MCF. Vn la thc o v MCF thng
khng u tin cy.
Ba o ca o na y a ra m t c tnh v MCF
Vi t Nam, s du n g m hnh cn b n g t n g th
tnh c (CGE) cu a Warlters va Auriol (2005).
Gia s m c thu a n h va o ha n g hoa trong
n c , xu t kh u , nh p kh u , v n va lao n g
m i loa i u tng thm 1% cu a m c thu ban
u , th c tnh MCF la 1,10. Phng pha p
c s du n g qua n gia n co th la th c
o tin c y (co kha nng la tnh qua th p , b i
v, ngoa i ca c v n kha c , s me o mo phi thu
khng c l p m hnh), nhng no h u ch
ca c nha la m chnh sa c h ghi nh r n g ngu n
ngn sa c h t vi c thu thu khng pha i la khng
co ca i gia cu a no . C n pha i thu c m t l i
su t t i thi u t u t cng, n gia n la bu
p chi ph cu a s me o mo ta o ra b i khoa n
thu ta o ngu n thu.

Trong mt h thng tai chnh cng ly tng,

loat cac d an u iu kin c h tr ngn
sach se c han ch trong s cac d an vi c
im nh sau:

M c du xe t v m t ng n ha n Vi t
Nam co th cha a t c m t h
th n g ta i chnh cng nh v y , co th
i u chnh quy trnh quy hoa c h sao cho
nhng d an nao chng to c
khoa n g ca c h chnh l c h l n gi a l i ch
xa h i va l i ch t nhn co nhi u kha
nng c h tr ngn sa c h hn, va
nh n g d a n na o co th tm ngu n v n
ngoa i ngn sa c h se co u tin th p hn
khi phn b ngn sa c h. Co th h tr
cho qua trnh i u chnh quy trnh quy
hoa c h b n g ca c h a ra ca c h n g d n
cho th y d a n loa i na o co y u t
ngoa i hi n nhi u nh t , va la m th na o
tnh c ca c l i ch o . Quy trnh
l p ngn sa c h va quy hoa c h c tha o
lu n ky hn trong Chng 0.

Tm cach thu hi chi ph mc ti a da

vao ph ngi s dung, nhng phn nay
cung khng u am bao tnh kha thi tai
chnh cua d an khi s dung nhng ngun
vn ngoai ngn sach; va
Li ch xa hi cua d an c chng to la vt
xa cac li ch t nhn v ly do cac yu t ngoai
hin hoc cac mi quan tm v mt xa hi.
Sau o cac d an trong loat nay se c xp
hang theo th t giam dn v li ch xa hi, va
vn c phn b cho cac d an cho n khi li
ch xa hi cua d an cn bin bng chi ph cn
bin cua ngun vn cng.

27

Tr trng hp cac doanh nghip trong

nganh giao thng, cac doanh nghip c s ha
tng cha co khoan vay ln nao vi cac SOCB.
Nhng khi cac cng ty xy dng vay cua cac
SOCB, kt qua khng phai luc nao cung kha
quan, iu nay phan anh cac yu kem cua h
thng ngn hang hin tai. Trong giai oan
1999 - 2002 khoang 35% cac cam kt cho
nganh giao thng a c vn phong Thu
tng ph duyt, nhng khng c cp vn.
B Giao thng ky hp ng vi cac cng ty

2.3.4. Ngn hang

Nganh tai chnh Vit Nam co mt loat kha rng
cac th ch tai chnh (xem Khung 2.2), nhng v
tr thng lnh thuc v bn ngn hang thng
mai quc doanh (SOCB), chim khoang 80%
tng vn, khoan vay va tai san cua h thng
ngn hang. Trong thp nin va qua cac SOCB
a bin i t v th la cng cu cho vay chnh
sach tr thanh trung gian tai chnh nh
22
hng thng mai .

Khung 2.2: Nganh tai chnh Vit Nam

H THNG TAI CHNH CHNH THC

Nganh tai chnh ngn hang
5 ngn hang thng mai quc doanh - SOCB, gm
o 4 SOCB ln:

Ngn hang Ngoai Thng

(Vietcombank)
Ngn hang Cng Thng (Incombank)
Ngn hang Nng nghip va Phat trin
Vit Nam (Agribank)
Ngn hang u t va Phat trin (BIDV)
o 1 SOCB nho
Ngn hang Phat trin Nha ng bng
Sng Cu long
1 Ngn hang chnh sach xa hi
25 chi nhanh ngn hang nc ngoai
6 tiu chi nhanh ngn hang nc ngoai
40 vn phong ai din cua cac t chc tn
dung nc ngoai
5 ngn hang lin doanh
36 ngn hang c phn thng mai trong nc
h thng Quy Tn dung Nhn dn Trung ng
va 32 chi nhanh
888 quy tn dung a phng
7 cng ty tai chnh, trong o 5 cng ty la cng
ty trc thuc cac tp oan ln (tng cng ty)

Nganh tai chnh phi ngn hang

18 cng ty bao him
8 cng ty cho thu ta i chnh: 3 trong s o
la lin doanh vi nha u t nc ngoai hoc
100% nc ngoai; 5 la cng ty con cua cac
SOCB
1 h thng tit kim bu in, Cng ty Dch
vu Tit kim Bu in Vit Nam
2 s giao dch chng khoan: Trung tm Giao
dch Chng khoan Thanh ph H Ch Minh, Trung
tm Giao dch Chng khoan Ha Ni.
4 quy u t
1 Cng ty Mua Ban N va Tai san (DATC)
thanh lp nm 2003, trc thuc B Tai chnh
H THNG TAI CHNH KHNG CHNH
THC
Ngi cho vay, ho hang va ban be
Hip hi tit kim va tn dung quay vong
(ROSCA)
Ngun: Hoang Tin Li (2004), Cac h thng khng co kha
nng thanh toan va quan ly rui ro chu A, bai trnh bay tai
Din an cai cach mt kha nng thanh toan nm 2004, khach
san Oberoi, New Delhi, 3-5 thang 11 nm 2004.

22. Dng nh khng co mt nh ngha c tha nhn chung v cho vay chnh sach. y Chnh phu chnh
thc yu cu mt ngn hang cho mt doanh nghip cu th vay vn, bt k anh gia cua ngn hang v mc ang
cho vay cua doanh nghip o. Trong mt s trng hp cac khoan vay c h tr bng ngun vn ch nh cu th,
vi bao lanh ro rang hoc bao lanh ngm cua chnh phu. Thng nhng khoan vay nay co mc lai sut thp hn so
vi vic cho vay thun tuy thng mai.

28

phap kim soat cht che hn nh tng yu

cu d tr bt buc d phong cac khoan
n xu, cac ngn hang a cai thin c cng
tac phn tch tn dung, Chnh phu cung cp
ngun lc ngn sach Nha nc x ly n
xu cua cac doanh nghip Nha nc, thit lp
Quy H tr Phat trin nh la mt cng cu
chuyn cho vay chnh sach, Cng ty Mua Ban
N va Tai san giup tai tr cho nhng
doanh nghip nao vn con kha nng ban bt
tai san cua mnh thoat khoi tnh trang n
nn. Tuy nhin, vn tn tai nhng im yu,
v tp quan cho vay ch nh vn tip tuc, ty
l u vn (vn s hu/tai san rui ro) thp
mc trung bnh 3,5% trong cac SOCB so vi
chun quc t la 8%, va vn cn tip tuc cai
thin phn tch tn dung.
S sai l c h v ky ha n gi a nhu c u v n
da i ha n cho c s ha t n g va ti n g i ng n
ha n ngn ha n g co ngha la ca c ngn ha n g
khng pha i la ca c th ch t i u c p v n
u t c s ha t n g. Tuy nhin, b n g ca c h
go p chung va o m t t h p u t, ca c ngn
ha n g co th ti p tu c o n g vai tro c p v n
u t c s ha t n g, i u quan tro n g la
pha i du n g v n o cho nh n g d a n co l i
su t cao nh t .
Cn thit lp cac SOCB trn c s thng
mai ro rt hn, khng con chu s ch nh
chnh tr na. Ch cp tn dung cho nhng d
an co cac yu t cn ban manh. Cac yu t rui
ro phai c cn nhc hp ly. giup cho qua
trnh nay, co th thanh lp cac c quan nh
hang tn dung, k ca cac chi nhanh cua cac
hang nh hang tn dung quc t. Danh muc
n xu cua cac SOCB hin chim khoang 1015% tng s vn cho vay, tng ng vi 58% GDP. Vic cho vay mang tnh h thng cho
cac d an rui ro a la nguyn nhn chnh dn
ti cuc khung hoang ng A nm 1997 va
tnh trang kinh t tr tr keo dai Nht ban.
Nguy c tn tai ro rt; Vit Nam cn cai cach
h thng ngn hang.

Ngn hang u t va Phat trin

xy dng thuc s hu Nha nc thc

hin cng trnh vi li ha se bi hoan chi ph
sau. Cac SOCB c khuyn khch hoc ch
nh cho vay cho nha thu tai tr cho vic
xy dng cac cng trnh. Sau o cac SOCB
buc phai gia han thm i vi cac khoan vay
nay, bi v trong nhiu trng hp tin lai
phai tra con cao hn ca gia tr vn hoa cua
doanh nghip. N ong cua B Giao thng
vi nha thu ln ti 1.200 ty ng, va n cua
Cng ty Xy dng Giao thng la 1.000 ty na.
Vn nay sinh v thiu trung khp gia ph
duyt quy hoach va ph duyt cp vn, kt
hp vi tnh trang cac SOCB khng da vao
cac tiu ch thun tuy thng mai trong vic
quyt nh cho vay.
Tp quan ch nh mt cach khng chnh
thc cac SOCB cho vay phuc vu chnh sach
cua Chnh phu va nng lc phn tch tn dung
con han ch dn ti s tn ong cac khoan n
xu (NPL), ln ti 18% tng d n tnh ti
cui nm 2003. Phn ln cac khoan n xu
c tch tu trong giai oan 1995-98 khi cac
khoan vay chnh sach c danh cho cac
doanh nghip Nha nc kem hiu qua. Sau
o Ngn hang Nha nc a ap dung cac bin

29

se gop phn lam tng mc n cng noi chung.

Ro rang trai phiu phat hanh phai c phan
anh vao thng k chnh thc v n cng, va nu
vic phat hanh trai phiu co c s kinh t hp ly
th nn sa i quy nh cua Lut Ngn sach
Nha nc gii han ty l thm hut.
Ngi mua trai phiu chu cht la cac SOCB
va cac cng ty bao him. am bao u s t
mua, Chnh phu a ch th cac SOCB mua trai
phiu. Cac cng ty bao him co ngha vu bt
buc phai u t vao trai phiu hoc gi tin
vao ngn hang. Nu c t chon, cac nha u
t nay se tm cac c hi u t khac. Vic bt
buc cac trung gian tai chnh u t trai phiu
khng phai la cach ti u am bao li sut
cao cho tit kim cua ca nc.
cp tnh, trai phiu tnh thanh u tin la
do Thanh ph H Ch Minh Chnh phu phat
hanh vao nm 2003, di hnh thc trai phiu
ngha vu chung, thu c 127 triu USD. Nm
2004, Quy u t Phat trin a phng
Thanh ph H Ch Minh (HIFU) quan ly vic
phat hanh mt t trai phiu tnh thanh khac
tr gia 127 triu USD. Cac quy nh v vic
phat hanh trai phiu tnh thanh con cha ro, va
khng phai luc nao cung tao ng c khuyn
khch cho ngi phat hanh. Cha co cac quy
nh cng khai thng tin khi chao ban ra cng
chung, hoc nu co th con rt yu kem. S
lng n cua chnh quyn a phng Vit
Nam hin tai khng gy e doa g ti n nh
tai khoa. Nhng cac k hoach tng u t co
th khin n cua chnh quyn a phng tng
ln ang k, oi hoi phai co s giam sat cp
quc gia.
i u trong vic phat hanh trai phiu
doanh nghip phat trin c s ha tng la
EVN, Tng cng ty in lc a phat hanh trai
phiu xy dng nha may thuy in Ialy vao
nm 2001. Ngay 5 thang 5 nm 2005 EVN bt
u phat hanh trai phiu gy 200 ty ng
u t d an ng dy tai in 500 kV vung
Ty Nguyn. Trai phiu nay co ky han 5 nm

2.3.5 Phat hanh trai phiu

Co ba loai chu th phat hanh trai phiu: Chnh
phu cp quc gia, chnh quyn tnh va doanh
nghip c s ha tng. Trai phiu Chnh phu
c bao am bng quyn lc anh thu cua
Chnh phu. Trai phiu cua chnh quyn tnh
c bao am tng t bng quyn lc tao
ngun thu chung cua cp chnh quyn nay. Trai
phiu doanh nghip c bao am bi nng lc
cua doanh nghip trong vic tao ngun thu
bng cach ban san phm.
Chnh phu a c gng phat trin th trng
trai phiu Chnh phu, mt phn tai tr trc
tip cho u t, k ca u t c s ha tng, va
muc ch rng hn la tao mc chun phat
trin th trng vn trn din rng hn. Chnh
phu d nh huy ng tng cng 63 nghn ty
ng (4 ty USD) tnh ti nm 2010 u t vao
c s ha tng va cac d an giao duc gm ng
H Ch Minh theo truc bc nam, nhng con
ng doc theo bin gii vi Trung quc va
Cam pu chia, va cac d an thuy li nhng tnh
min trung hay b anh hng thin tai. Nm
2004 Chnh phu phat hanh khoang 5 nghn ty
ng trai phiu phat trin c s ha tng va 2,5
nghn ty ng cho nganh giao duc, tng
ng khoang 0,7% GDP. Cac trai phiu ky han
2 nm va 5 nm co mc lai hang nm khoang
8%. Thang 10 nm 2005 Chnh phu phat hanh
t u tin trai phiu Chnh phu trn th
trng nc ngoai, thu c 750 triu USD vi
mc lai sut 7,125%.
Trai phiu c gi ngoai ngn sach, tun
thu theo gii han thm hut ngn sach theo quy
nh cua Lut Ngn sach Nha nc la khng
c vt qua 5% GDP. Tnh ca trai phiu ngoai
ngn sach va vic tai cp vn cho cac SOCB th
mc n cng chnh thc tng thm 3 im phn
trm, t mc hin tai la 33% GDP. Tng ty l n
noi chung hin nay khng ang lo ngai xet t
goc n nh kinh t v m, nhng khi chng
trnh phat hanh trai phiu m rng hn na no

30

vi mc lai sut la 8,8% cho nm u tin, con

cac nm sau th lai sut bng lai sut trung bnh
cua bn SOCB ln cng thm 1,1%. Trong
khoang t by gi cho ti nm 2010, EVN co k
hoach ban hn 1,6 ty USD trai phiu ng ky
trn th trng trong nc va quc t.
Nhn chung th trng trai phiu co tim
nng phat trin ang k nhng bin tim
nng thanh hin thc th cn co cac cai cach
quan trong v th ch, nht la vn quan tr va
minh bach.

(DAF), thanh lp nm 2000, co chi nhanh trn

khp ca nc. cp tnh, mi hai tnh a hoc
tp Thanh ph H Ch Minh (xem Khung 0.3)
thanh lp cac Quy u t Phat trin a
phng (LDIFs).
Nhng quy u t nay phuc vu vi t cach
cac c ch tp hp va quan ly vn t nhiu
ngun khac nhau, tai tr cho mt loat cac d an
trong nhiu lnh vc ch khng ch la c s ha
tng. Mt s khac bit quan trong gia Quy H
tr Phat trin va cac Quy u t Phat trin a
phng o la Quy H tr Phat trin ch huy
ng ngun vn cng, va cho doanh nghip
cng vay. Trong khi o th mt trong cac ng
c cua cac Quy u t Phat trin a phng la
nhm tao c cu phap ly t chc cac lin
doanh vi cac nha u t t nhn, va cac Quy
u t Phat trin a phng cung co th gop
vn c phn vao cac d an.

2.3.6 Quy u t cua Chnh phu

Trong nhng nm gn y cac quy chuyn u
t cua Chnh phu a c thanh lp cp quc
gia va cp tnh, co vai tro quan trong trong u
t c s ha tng. cp quc gia, th ch u t
cng quan trong la Quy H tr Phat trin

Khung 2.3: Quy u t phat trin th cua Thanh ph H Ch Minh (HIFU)

c thanh lp nm 1997 vi t cach mt chng

trnh th im, HIFU la quy tin tin nht trong s 13
Quy u t Phat trin a phng Vit Nam. Mt
trong cac chc nng cua HIFU la quan ly ngun vn
ma chnh quyn thanh ph/tnh cung cp bin
cac khoan tr cp cua Nha nc danh cho nhng
lnh vc nh xy dng vung mi thanh cho vay ngn
sach co thanh toan y u. V a thanh cng trong
quan ly quy, HIFU c giao pho quan ly Quy Giam
thiu nhim cua Thanh ph H Ch Minh va Quy
Quay vong cai thin mi trng.
HIFU cho vay i vi cac d an c s ha tng
th v giao thng, nc, y t, giao duc, nha , va khu
cng nghip. HIFU ang bt u ong vai tro dn
u trong cac nhom hp vn, huy ng vn t cac
ngn hang thng mai, th ch tai chnh, va cac t
chc va ca nhn tp hp cac goi tai chnh danh
cho cac d an quy m ln. Trong cac d an hp vn
ty l vn cua HIFU chim khoang 20% khoan vay.
Thanh ph H Ch Minh cung giao cho HIFU
ngun vn huy ng c t vic phat hanh trai
phiu tnh thanh, da vao quyn lc anh thu va
cac ngun thu chung cua thanh ph. a co hai t

phat hanh trai phiu mi t tr gia 127 triu USD

vao nm 2003 va nm 2004. HIFU hin ang xem
xet kha nng phat hanh trai phiu da vao ngun
thu nhp cua d an.
HIFU co th u t trc tip vao cac cng ty c
phn co u t vao lnh vc c s ha tng. Trong
nm 2001 HIFU thanh lp Cng ty u t C s ha
tng Thanh ph H Ch Minh (CII), gop 15% vn s
hu ban u tr gia 20 triu USD va huy ng phn
con lai t cng chung. Ban thn CII a u t vao
hai d an nhng quyn ng thu ph, d an BOT
cu Phu My, nha may x ly nc Knh ng, va khu
cng nghip Tn Phu. By gi CII a co v th bn
vng, HIFU ang tnh ti chuyn ban c phn cua
mnh trong CII.
Cac u t trc tip khac cua HIFU gm Cng ty
c phn nc Knh ng, Cng ty c phn chng
khoan Thanh ph H Ch Minh, Cng ty c phn
u t c s ha tng khu cng nghip Song Tn, va
Cng ty c phn nc BOO Thu c. Chin lc
cua HIFU la gop khoang 10-20% vn u t ban
u, va sau o khi cac cng ty nay a at c s
n nh th rut vn ra u t vao ch khac.

31

Ngun lc tai chnh trong cac quy nay la

ang k:
Quy H tr Phat trin la th ch tai chnh
ln nht ca nc. Nm 2004, tng d n
cua Quy H tr Phat trin chim khoang
12 % GDP, va vn cua quy ln ti 94.145 ty
n g (6 ty USD), g m ngu n ODA
(39,9%), trai phiu Chnh phu (14,8%), quy
uy thac trong nc (12,1%), quy bao him
xa hi (10,2%), tit kim bu in (5,9%),
hi phiu kho bac (4,2%), ngn sach Nha
nc (3,6%), vn huy ng t cac chi
nhanh cua Quy H tr Phat trin (3,1%) va
tn dung Nha nc (1,4%). Trong s cac
ngun huy ng trong nc, khoang 80%
c cho vay lai cho cac doanh nghip
Nha nc.
Nm 2004 tng s vn cung cp qua knh
cac Quy u t Phat trin a phng at
khoang 400 triu USD. Bn Quy u t Phat
trin a phng nng ng nht la Thanh
ph H Ch Minh (HIFU), ng Nai (DNIF),
Bnh Dng (BDIF) va Ha Ni (HANIF).
Nm 2004 ty l cac khoan u t cua bn
chnh quyn a phng do cac Quy u t
Phat trin a phng x ly bn ni o ln
lt la 13%, 9%, 7-8%, va 33%.
Bi v nhng th ch nay tng i mi, cac
c ch quan tr cua chung cha c phat trin
y u.
Quy H tr Phat trin chnh thc bao cao ln
Thu tng, nhng chu s giam sat cua Hi
ng Quan tr gm cac thanh vin la B Tai
chnh, Ngn hang Nha nc Vit Nam, va
B K hoach va u t. S kt hp cac b
nganh khac nhau nay co ngha la Quy H tr
Phat trin chu s tac ng cua nhiu ng
c quan ly khac nhau, trach nhim giai trnh
yu, va t co s giam sat.
Quy H tr Phat trin khng co d tr d
phong n xu, khng co c ch anh gia
mc ang cho vay cua cac khoan n,

khng co quy nh gii han v trong s cua

tng nganh hoc tng doanh nghip trong
danh muc cho vay, va khng co kim toan
bn ngoai.
Nhiu kha canh hoat ng cua cac th ch
nay, k ca cac Quy u t Phat trin a
phng, con ang giai oan mi bt u
phat trin, k ca v quan ly rui ro tn dung,
chun mc k toan va bao cao, cac h thng
thng tin va giam sat.

Ngh nh 106/2004/N-CP la mt tin b

mi v quan ly iu tit Quy H tr Phat trin.
Ngh nh nay thu hep danh muc cac bn c
vay tn dung, va quy nh ch nhng d an co
kha nng thanh toan trc tip, co hiu qua kinh
t-xa hi va co k hoach kinh doanh kha thi mi
c vay t Quy H tr Phat trin. Tai san cua
d an se c dung th chp va khng c
phep chuyn nhng nhng tai san o cho ti
khi nao khoan vay a c thanh toan y u.
Cung cn co yu t chia se rui ro, thng qua c
ch ng chi tra cua cac c quan khac cua Chnh
phu hoc cua cac ngn hang thng mai. Khoan
vay u t va bao lanh tn dung cua Quy H tr
Phat trin khng c phep vt qua 70% tng
vn cua mt d an. Nhng bin phap nay nu
c ap dung hiu qua se lam tng xac sut tra
n va giam thiu chi ph tai khoa. Nhng vn
tn tai vn quan tr va minh bach.

Tram thu ph do Quy Ha tng Tp. HCM tai tr

32

nay chng kem g mt khoan tr cp cng, le ra

phai chu s xem xet cht che thng thng khi
kim im chi tiu cng. Tr cp phai c bin
lun v cac yu t ngoai hin, nht la cac vn
ngheo, sao cho mc tr cp phai khac bit tuy
theo tng lnh vc. Nhng chnh sach nay co th
lam suy yu trong im thng mai cua cac quy
u t, lam giam tnh nghim ngt cua vic
anh gia d an.
Mt im yu chung gia Quy H tr Phat
trin va cac Quy u t Phat trin a phng
la rui ro t ra v v th tai khoa cua cp chnh
quyn tng ng. Xet tm mc cac hoat ng
cua ho cung nh kha nng cho vay t kha thi v
mt thng mai, cn phat trin cac cu truc
quan tr t cac th ch nay khoang cach xa
hn vi cac cp chnh quyn tng ng, tranh
tao ra ky vong sai lm rng cac d an cui cung
u c Chnh phu bao am. Cui cung, cn
phai thc hin k toan cng i vi cac th ch
nay, va a cac tai khoan vao tai khoan tng
hp cua Chnh phu.
Nhn chung, cac quy nay ang giup lp y
khoang trng v vn dai han trn th trng vn
cua Vit Nam, nhng chung t ra nhng rui ro
ang k. Cn co cac cai cach v quan tr va minh
bach giam bt nhng rui ro nay, va ngay ca
khi a co cai cach nh vy, th vic thanh lp cac
Quy u t Phat trin a phng hiu qua se
la vic lam qua sc i vi nhiu chnh quyn
tnh. Hn na, ch nhng ngun vn nay th
cung khng u ap ng moi nhu cu vn
u t c s ha tng.

Cung tn tai nhng yu kem tng t v

quan tr va minh bach trong trng hp cac Quy
u t Phat trin a phng. Chnh phu co k
hoach ra quy nh phap ly trong lnh vc
nay, nhng ngh nh d tru trong Quy hoach
Tng th Cai cach Hanh chnh Cng nm 2001
vn ch la ban thao. Do cha co quy nh cua
trung ng v quan tr nn y la lnh vc
ngo cho phep cac tnh linh hoat th nghim
nhiu cu truc khac nhau. iu quan trong la
nu/khi Chnh phu a ra quy ch th cn duy
tr cho c nhng c im tt nht cua tng
Quy u t Phat trin a phng. ng thi,
cac quy nh phap ly v nhng iu quan trong
nh vn quan tr cua cac quy co th tao long
tin rng quyn li cua nha u t c bao h,
giup cho cac quy huy ng c nhiu vn dai
han hn. Mt trong cac y kin ph bnh i vi
cac Quy u t Phat trin a phng o la cac
quy nay khng thanh cng lm trong vic tao
on bay vay thm so vi vn iu l ban u.
Mc du cac th ch nay co trong im
thng mai, nhng ho vn co th chu s ch
nh tai tr cho nhng d an co le khng co li
nhun xet theo mc lai sut th trng.

Quy H tr Phat trin cho vay lai mc lai

sut thp hn so vi chi ph huy ng.
Chnh phu tr cp chnh lch lai sut cung
nh chi ph hoat ng cua Quy H tr Phat
trin.
Bay Quy u t Phat trin a phng hin
ang quan ly ngun vn trn giao, do
chnh quyn a phng cung cp h tr
cho nhng chnh sach u tin. Nhng ngun
vn nay khng phai tun theo quy trnh
thm nh d an thng thng cua Quy u
t Phat trin a phng, va cac Quy u t
Phat trin a phng c hng ph quan
ly ngun vn nay.

2.3.7 Ngun tai chnh a phng

Vic phn cp a lam tng ngha vu chi tiu cua
cac cp a phng. Cung vi qua trnh thc
hin phn cp, ty l chi tiu cua chnh quyn a
phng trong tng chi tiu chung cua Chnh
phu a tng t 26% nm 1992 ln thanh 48% vao
nm 2002. Trong giai oan 2005 - 2010 nhu cu
chi tiu hang nm khoang 378 triu USD v

Khng ro c s giai thch vic h tr cho

cac giao dch phi thng mai la g. H tr kiu

33

cp nc th, 280 triu USD thu gom va x

ly nc thai, USD 239 triu cho thoat nc k ca
khi phuc knh, va khoang 800-900 triu USD
cho giao thng th. Tng s tin nh vy la
1,7 - 1,8 ty USD mi nm, hay khoang 3,7% GDP
trong giai oan 2001 - 2010. Ngoai ra con cn chi
hang nm cho nha danh cho cac h co thu
nhp thp th, y la trach nhim cua
thanh ph, vi mc c tnh la 835,4 triu USD,
23
tng ng 1,8% GDP .
iu nay t ra thach thc phai lam sao huy
ng ngun tai chnh a phng. Cac ngun
chu cht chnh quyn a phng huy ng
vn u t c s ha tng a phng gm:

thu ngn sach nhiu hn cho a phng. Hin

tai tt ca moi loai thu u do trung ng thu.
i vi mt s loai thu th 100% ngun thu
c gi lai cp trung ng, ngun thu cua
mt s loai thu khac c giao 100% cho cac
tnh, phn con lai th chia se gia cp trung
ng va cp tnh ni thu o c thu. Chnh
quyn huyn va xa co th thu mt s loai ph
nh ph thu gom cht thai va hoc ph trng s,
nhng khng co khoan thu a phng nao.
Bao cao PER-IFA gi y v kha nng cho phep
chnh quyn a phng ap dung thu thu nhp
ca nhn thm vao thu thu nhp cp quc gia
hin tai, va ap dung thu bt ng san hin ai
cp huyn va xa. Hin tai co nhiu loai ph
trung lp v bt ng san va giao dch bt ng
san, co th tng hp chung lai thanh mt thu
duy nht hiu qua hn. Bi v phat trin bt
ng san la mt yu t quan trong thuc y nhu
cu c s ha tng th, thu bt ng san
thng c xem la mt hnh thc hiu qua
thu hi chi ph cua cac c s ha tng c tai tr
bng ngun vn cng. Co th co tim nng thu
hi chi ph tt hn i vi mt loat cac dch vu
thanh ph (v du, ph xe).
Mt lnh vc khac c xem xet trong
PER-IFA la tr cp cn i ngn sach ma
trung ng danh cho cac tnh, tr cp nay co
vai tro quan trong giam bt chnh lch
gia cac tnh do s khac bit trong nng lc
tao ngun tai chnh ring cua tng tnh, va
iu nay lai do s khac bit v mc thinh
vng cua tnh va v nng lc chnh quyn
tnh. Cn da vao nhng cng thc khach
quan (thay v am phan bt thng) khi phn
b nhng khoan tr cp nay cac tnh co
c s chc chn v ngun thu trong tng
lai cua ho, iu o tng cng nng lc i
vay cua tnh (bi v ngi cho vay cung se
cam thy tin tng hn v nng lc tra n

Ngun ngn sach, k ca tr cp ngn sach t

trung ng.
Vay cua cac ngn hang thng mai quc
doanh.
Ngun thu ring cua tng a phng chu
yu la thu t quyn s dung t va cac lin
kt hp tac vi khu vc t nhn.
Tn dung phat trin Nha nc t Quy H tr
Phat trin.
Phat hanh trai phiu.
Cac Quy u t Phat trin a phng.

phn trn a ban ti mc ong gop tim

nng t cac ngn hang thng mai quc doanh,
th trng trai phiu, Quy H tr Phat trin, va
Quy u t Phat trin a phng. Nhiu kha
nng la ngun vn chu yu vn la tr cp ngn
sach t trung ng rot xung, nhng cung co
th cai thin hn na ngun thu cua ban thn
chnh quyn a phng.
Kim im Chi tiu Cng anh gia Uy thac
Tch hp (PER-IFA) nm 2005 xem xet cac thach
thc ni tai cua vic giao trach nhim thu ngn
sach y u cho chnh quyn a phng. Mt
lnh vc cai cach tim nng la trao quyn t chu

23. Xem Chin lc C s ha tng th bit ro hn v nhng gia nh ng sau nhng c tnh nay.

34

Khung 2.4: S dung quy bao him hu tr cp vn u t c s ha tng Chi-l

u thp nin 1990s tng u t c s ha tng,

Chnh phu Chi-l a a ra chng trnh nhng
quyn thu hut vn t nhn u t c s ha tng
giao thng, gm ng xa, cu, hm va sn bay.
Chng trnh nay a thu hut c hn 3,6 ty USD
vn t nhn cho u t c s ha tng.
Chi-l la nc My La-tinh u tin cho phep
quy bao him hu tr u t vao cac d an c s ha
tng. Nm 1981, Chi-l thay th h thng bao him
hu tr thu n u chi n o bng mt h thng
tch luy u vn gm cac tai khoan bao him hu tr
cua tng ca nhn do t nhn quan ly. Tnh ti nm
2001, hn 95% ngi lao ng Chi-l a tham gia
h thng nay; quy bao him a tch luy c s tai
san tr gia 36 ty USD; va ty l li sut thc trung
bnh la 10,9% mt nm.
Ban u, quy hu tr b han ch khng c u
t vao cac d an c s ha tng. Mt tr ngai cu th
la tnh trang thiu cac trai phiu hoc cac cng cu
tai chnh khac at hang ang u t do cac doanh
nghip d an nhng quyn phat hanh. n gia
thp nin 1990s a co nhng thay i phap ly trong
cac quy ch v tai chnh va c s ha tng cho phep
cac quy hu tr va cng ty bao hin c u t vao
lnh vc nay. Nhng cai cach nay giup cac quy hu
tr va cng ty bao him u t vao trai phiu mi
cha co lch s. Nh cac cai cach nay, mt cng cu

tai chnh dai han mi, Trai phiu C s ha tng,

c tung ra. Trai phiu c s ha tng tiu biu la
trai phiu lai sut c nh vi ky han 20 nm ghi
bng n v Unidades de Fomentos (n v thanh
toan co iu chnh lam phat c s dung Chi-l)
vi hang tn dung AAA theo kt qua nh hang a
phng va co bao lanh n dong. Trai phiu nay
c danh ring ban cho cac nha u t t
nhn, k ca cac quy hu tr trong nc, va lun co
s t mua cao hn so vi s lng phat hanh.
Trong s 16 d an nhng quyn ng thu ph
c trao, 11 d an chon phng an Trai phiu C
s Ha tng, 3 d an vay ngn hang va 2 d an cha
quyt nh cu truc vn. Vic phat trin th trng
trai phiu c s ha tng Chi-l c hng mt
li th la nm 1995 Chi-l c nh hang tn dung
A-, nh o co c hi bao lanh n dong i vi
vic phat hanh trai phiu. Thang 11 nm 1998, t
hp x ly vic nng cp oan ng Talca
Chillan trong truc ng chnh, Tuyn ng s 5,
a phat hanh t u c 150 triu USD trai
phiu c s ha tng. Tnh ti gia nm 2002, a co
nm ln phat hanh trai phiu c s ha tng vi tng
gia tr at 963 triu USD. Chng trnh nhng
quyn hin ang c m rng t nhn u t
xy dng trai giam va c s ha tng th

cua chnh quyn a phng). iu quan

trong la nhng cng thc o phai da trn
ngun thu tim nng, khng phai la ngun
thu thc t, co nh vy th mi thuc y
chnh quyn a phng tm cach t huy
ng ngun thu cua mnh.
Hin nay, chnh quyn tnh thanh thng
huy ng ngun thu qua cac giao dch vi cac
cng ty phat trin bt ng san t nhn, cu th
la ban quyn s dung t. Bi v chnh quyn
tnh tin hanh giao dch vi t nhn theo cach
bt thng trong cac mi trng khng thc s
cng khai, nn co kha nng xay ra hanh vi
khng chnh ang. Cn co khun kh c ban
cp tnh cng khai cac tiu chun hoat ng
cua chnh quyn a phng khi lin kt hp tac
vi khu vc t nhn. Tt nht la tng chnh
quyn a phng se xy dng cac tiu chun

nay ri cng b cho cng chung bit; hoc trung

ng ra cac tiu chun. Nhng tiu chun
nay cn t ra yu cu bt buc s dung u
thu canh tranh, va phai ra quy trnh minh
bach xem xet cac xut do nha u t t
a ra.

Ngun: Ngn hang Th gii (2004).

2.3.8 Cac th ch tai chnh phi ngn hang

cac th trng tai chnh phat trin hn, cac
th ch tp hp rui ro (cng ty bao him) va cac
th ch tit kim theo hp ng (cac quy tng
h hoc chng trnh bao him hu tr t
nhn) la nhng th ch b tr quan trong bn
canh cac ngn hang (xem Khung 0.4). Nhng
th ch nay co th giup m rng din ky han
va rui ro i vi nha u t, va qua o a ra
mt din rng hn cac dch vu tp hp rui va

35

ky han cho nha u t. Hin nay phn ln tit

kim trong nc u vao u t bt ng
san, kinh doanh nho, vang, tai khoan ngn
hang nc ngoai hoc n gian la trong
nha. Phat trin cac cng cu u t dai han co
th giup thuc y mc li sut chung cua ca
quc gia i vi nhng khoan tit kim nay, va
se giup tao ra ngun vn dai han u t c
s ha tng.
Bng cach tao thm canh tranh i vi cac
ngn hang, cac th ch tai chnh phi ngn hang
co th giup thuc y hiu qua chung, va giup
nn kinh t phuc hi nhanh hn sau cu sc
trong nganh ngn hang. Mc du u tin cai cach
hin nay tp trung vao nganh ngn hang v tm
quan trong cua cac ngn hang trong vic cp
vn cho moi loai hnh doanh nghip, cung nn
chu y thuc y lnh vc tai chnh phi ngn hang.
Cn chu y am bao mc giam sat cn trong
y u i vi lnh vc nay.

cng ty nay co nhng ngun lc cung cp

thng tin tn dung v cac doanh nghip c s ha
tng. Cn co cac quy ch giup cho vic thit lp
mt c quan co kha nng thu thp nhng thng
tin hu ch v cac doanh nghip c s ha tng.
Quy ch o co th quy nh vic tip cn cac
thng tin v thu va hai quan, hoc ngha vu
phap ly bt buc cac doanh nghip mun c
nim yt c phiu hoc phat hanh trai phiu th
phai co nh hang tn dung. Theo tin tc bao ch
th B K hoach va u t ang tm kim i tac
nc ngoai thit lp mt c quan nh hang
tn dung di hnh thc lin doanh hoc 100%
vn nc ngoai.

2.3.10 C phn hoa

Trn trng quc t, nhiu Chnh phu a s
dung vic ban c phn cua cac doanh nghip
thuc s hu Nha nc nh la mt cach tao
ngun thu ang k. Cho ti nay, qua trnh c
phn hoa Vit Nam chu yu la hng ti muc
ch cai thin hiu qua, ch khng phai v muc
ch tao ngun thu. Nhng khi Vit Nam phai
i mt vi cac thach thc v ngun vn tai
tr cho chng trnh u t ln, th vic c phn
hoa co th la mt ngun tai chnh b sung.
Chng trnh c phn hoa la mt qua trnh
a dang hoa s hu cac doanh nghip Nha nc
bng cach ban c phn. y chu yu ban c
phn cho can b cng nhn vin cua doanh
nghip, qua o lam tng nng sut doanh
nghip v ngi lao ng co ng c manh hn
lam vic hiu qua hn. C phn hoa cung co
th la ban lai cho mt doanh nghip khac, nn
no cung khng nht thit la t nhn hoa. C
phn hoa thng ban t nht la 15% c phn,
con Nha nc vn la chu s hu chnh.
Nm 2003, co khoang 450 doanh nghip Nha
nc a c c phn hoa, va nm 2004 thm
700 doanh nghip na. Khao sat tin hanh 850
doanh nghip Nha nc a c phn hoa cho

2.3.9 Cac c quan nh hang tn dung

Cac c quan nh hang tn dung co th giup cai
thin hiu qua trong nhiu yu t khac nhau cua
th trng tai chnh, bng cach cai thin cht
lng thng tin v xac sut tra n cua cac doanh
nghip hoc cac chnh quyn ang tm ngun
vn. Nhng thng tin nh vy se giup nh gia
chnh xac hn cac tai san tai chnh nh trai
phiu hoc c phiu, du la do chnh phu hay
doanh nghip phat hanh, va cac ngn hang
cung co th s dung nhng thng tin nay xac
nh mc ang cho vay cua cac doanh
nghip ang xin vay vn.
C quan nh hang tn dung u tin cua
Vit Nam, Trung tm nh hang Tn dung
Vietnamnet (CRVC) c khai trng ngay 4
thang 6 nm 2005, thuc cng ty phn mm va
truyn thng (VASC) thuc s hu Nha nc.
Sang kin xut phat t chnh cng ty VASC ch
khng phai cac can b Chnh phu. Dng nh

36

thy rng cac doanh nghip hoan thanh tt vic

tai c cu co nhiu kt qua tch cc: vn tng
44%, doanh s tng 24% va thu nhp ngi lao
ng tng 12%. Phn ln cac doanh nghip c
phn hoa u nho, vi s vn di 5 ty ng
(300.000 USD). Cac doanh nghip co vn trn 10
ty ng ch chim 13% s cac doanh nghip
24
c c phn hoa trong nm 2004 .
Cac quy nh lin quan ti c s ha tng theo
Quyt nh s 155 cua nm 2004 gm:

Vy la Quyt nh mi va Ngh nh mi tao

c s phap ly c phn hoa mt s doanh
nghip c s ha tng thuc s hu Nha nc.
Tnh ti mua he nm 2005, a tin hanh th im
c phn hoa trong lnh vc phat in va phn
phi in, va co k hoach c phn hoa tt ca cac
nha may in hin nay cua EVN tr cac nha
may thuy in ln, trong ba nm ti. B Giao
thng Vn tai a c phn hoa 48 doanh nghip,
va vao thang 6 nm 2005 a cng b k hoach c
phn hoa 141 doanh nghip trong nm 2005 va
nm 2006. Vic c phn hoa hai cng ty con
trong lnh vc dch vu in thoai di ng cua
VNPT ang c xem xet.
Mt s c im chung cua chng trnh c
phn hoa hin tai lam giam bt li ch tai chnh
cua no. Cac nha tai tr se giam bt s tin ho sn
sang tra mua c phn cua mt cng ty nu:

H thng tai in quc gia se vn thuc s

hu Nha nc, nhng phn phn phi va
phn phat in th c c phn hoa ti
mc 49%.
Cac mang cap vin thng quc gia va quc
t vn thuc s hu Nha nc. Khng thy
cp g ti vic ai co quyn s dung cap.
Quan ly va bao dng mang li ng st
quc gia vn thuc s hu Nha nc, cung
tng t vi sn bay cang bin ln, cng
trnh x ly nc thai cac thanh ph ln va
chiu sang khu vc cng cng.
Cac doanh nghip co s vn Nha nc t 30
ty ng va ong gop ngn sach t 3 ty ng
va cac doanh nghip vn tai hang khng
ng st vn tip tuc thuc s hu Nha
nc 100%.
Nha nc se gi ti thiu 50% vn s hu
trong cac doanh nghip cp nc ln th.
Nha nc se gi ti thiu 50% vn s hu
trong cac doanh nghip vn tai ng bin.
Nha nc se gi ti thiu 50% vn s hu
trong cac doanh nghip hoat ng trong
lnh vc quan ly va bao dng ng b,
ng thuy, tau be, bn xe buyt quan trong.
Cac cng ty xy dng khng con nm
trong danh muc cac doanh nghip Nha
nc ma Nha nc se gi ti thiu 50%
vn s hu na.

24. Ngun: Kinh t Vit Nam (2005)

37

Khng co u s cng khai thng tin v tnh

hnh k toan va cac rui ro kinh doanh cua
doanh nghip;
Mt ch quan tr doanh nghip kem phat
trin khng tao cho c ng u quyn lc
nh hng cac nha quan ly, hoc khng bao
v quyn li cua c ng thiu s ho
c hng mt ty l li nhun tng
ng;
Cac nha u t c s ha tng khng co kha
nng at c quyn kim soat quan ly;
C phiu khng c nim yt trn th
trng, lam giam kha nng ban c phn. Ch
co mt s t cac cng ty c phn hoa c
nim yt. Nm 2005 ch co 28 doanh nghip
Nha nc c phn hoa c nim yt trn
san giao dch chng khoan Thanh ph H
Ch Minh, trong tng s hn 2.400 doanh
nghip Nha nc a c phn hoa.
Vic ban c phiu thng han ch trong
pham vi cac nha quan ly va cng nhn vin,

Bang 2.3:

u t t nhn (Cam kt hp ng) triu USD

Cang

Sn bay

ng

Vin thng

Nc

in

Kh t

thu ph
1994

10

1995

128

1996
1997

15
70

1998

40

205

714

110

237

38,8

1999

120,5

2000

20

2001

154

2002

20

10

480

2003

230

1300

412

2004
Ngun: c s d liu v s tham gia cua t nhn trong lnh vc c s ha tng (PPI), tr s liu nganh Vin thng v u t mang
li theo hp ng hp tac kinh doanh BCC c ly t ngun USAID (2005).

nhng ngi ch sn sang hoc co kha nng

tra mt s tin t hn so vi nha u t chung
mua c phiu trong doanh nghip ho.

chun b ky lng cho cac giao dch; va mi

trng quan ly iu tit tt. Mc du trong Chnh
phu dng nh co s ngai ngn khng mun
y nhanh chng trnh ln v u t t nhn
trong lnh vc c s ha tng, co th thy co
nhng ly le rt thuyt phuc th nghim
nhiu hn vi cac giao dch u t t nhn,
xac nh mc cn co mt chng trnh u t
t nhn ln hn, va xy dng kinh nghim
cn thit co th chuyn sang mt chng
trnh ln hn.
Bang 0.3 tom tt s tin u t trong cac d
an c s ha tng co s tham gia cua t nhn t
nm 1994. Trong giai oan 1997 - 2003 cam kt
cua t nhn tham gia c s ha tng (PPI) chim
khoang 15% tng u t c s ha tng. Tr i
mt d an - d an phat trin mo kh va ng
ng dn kh t tr gia 1,3 ty USD, th cam kt
PPI chim 8,5% tng u t. Co ngha la ngoai
tr lnh vc phat trin kh t, th vn t nhn
t trc ti nay ong vai tro nho trong u t c
s ha tng.
Nng lng la nganh thu hut PPI nhiu nht,
vi d an Nam Cn Sn va mt s d an san

Khi qua trnh c phn hoa m rng v quy

m va pham vi, cn khc phuc nhng vn
nay. Co th thng qua mt lut c phn hoa
mang tnh toan din (hoc v vic c phn hoa
cac doanh nghip c s ha tng), quy nh v
cach thc ban c phn, quyn li hp phap cua
c ng thiu s, v.v. Hoc la Chnh phu co th
bt u bng cac d an th im, va cai thin
dn cach lam theo thi gian.

2.3.11 u t t nhn
Co tim nng ln v u t t nhn trong lnh
vc c s ha tng. u t t nhn, k ca u t
nc ngoai, ha hen ngun tai chnh gn nh
khng co gii han, va co th ap ng tt cho
chng trnh phat trin u t c s ha tng.
Nhng co th tn dung ti a tim nng nay
cn co cac d an tt vi mc gia ph am bao
thu hi chi ph y u, tnh ca lai vn u t; s

38

c thc hin trong cac vn ban giao dch (hp

ng phap ly, giy phep, va lut phap c thit
lp thu hut nhng u t ban u) va trong
mi trng quan ly iu tit tip theo c thit
lp iu chnh hoat ng cua doanh nghip
c s ha tng. Lam tt tt ca nhng vic nay la
chuyn rt kho, oi hoi phai co cac nha kinh t,
k toan, va lut s gioi cung nh phai co nh
hng chnh tr cn trong. Cach tt nht thit
lp nhng ky nng nay la hoc bng cach trai
nghim, ngha la ngoai chng trnh nha u t
san xut in c lp c d kin cho nganh
in (IPP) Vit Nam nn thit lp cac d an th
im vi s tham gia cua t nhn, cho phep ho
co ca quyn kim soat quan ly, trong mt loat cac
lnh vc c s ha tng.

xut in c lp (IPP) theo hnh thc BOT.

Nhn v pha trc, do thiu nhng ngun tai
chnh khac EVN se cn phai mua hn mt na
s in cn co thm trong giai oan 2005 2010
t cac ngun c lp, chu yu la cac nha may
in c lp. Kinh nghim u thu canh tranh
cung kt cuc thanh cng cua d an Phu My II la
khun kh tt co thm cac d an IPP khac.
Nganh vin thng la mt ng vin hang u
tng thm s tham gia cua t nhn. Cac th
trng vn quc t chng han thng rt sn
sang u t vao lnh vc vin thng. Hn na,
bi v cac th trng vin thng co th tao iu
kin canh tranh manh me nn t co kho khn v
mt quan ly iu tit hn so vi cac nganh khac.
Vic t nhn tham gia th trng vin thng
co th lam tng thm ngun vn u t cho
vin thng, va giai phong ngun lc cng
u t cho cac lnh vc khac. Th trng vin
thng canh tranh hn cung lun tao tng trng
manh v vic lam t trc ti nay. Tng u t
t nhn trong lnh vc vin thng se oi hoi y
nhanh qua trnh dch chuyn hng ti t do
hoa, k ca vic ni long cac han ch hin nay v
s hu nc ngoai. co th thuc y qua trnh
nay, nn c phn hoa cac cng ty vin thng,
cho phep nc ngoai tham gia.
Lnh vc cn u t mi nhiu nht la giao
thng, trong o ng b chim ty l u t cao
nht (khoang 80%). ng thu ph co th tao
kha nng hp dn i vi nha u t t nhn.
Co nhiu d an tim nng trong cac lnh vc
khac, ca ln ln nho, co th tranh thu c
nhiu vn t nhn hn, nh cac nha may nc
va x ly nc thai, xy dng cu va cang.
Nhng thu hut khu vc t nhn thc hin cac
u t ln v c s ha tng la vic va kho va
phc tap. thu hut ngun vn t nhn, cac nha
u t ky vong mc lai trn vn u t tng
xng vi rui ro ho lanh chu, nhng cn cn
bng nhu cu nay vi vic bao v ngi s dung
trc th lc th trng cua cac doanh nghip c
s ha tng a t nhn hoa. S cn bng nay phai

2.3.12 Quan ly rui ro

Nn tai tr cho u t bng cach vay trc tra
sau, nhng lam nh vy co th co rui ro la chnh
phu se khng co kha nng thanh toan cho khoan
vn a c ng trc. Mt yu t truyn thng
trong quan ly rui ro la am bao vic thanh toan
n khng chim mt ty l qua cao trong chi tiu
cua Chnh phu. Khi cac cng cu tai chnh thay
th c s dung nhiu hn na th cn chu y
hn ti cac ngha vu lin i, cp quc gia
cung nh cp tnh.
Trn trng quc t khi cac Chnh phu trng
ch vao cac doanh nghip Nha nc hoc khu
vc t nhn am nhim phn ln hn trong vic
u t c s ha tng, th ho thng a ra bao
lanh hoc nhng hnh thc h tr lin i khac
cua Chnh phu. V du, Chnh phu co th bao
lanh trai phiu do mt doanh nghip Nha nc
phat hanh, hoc Chnh phu co th bao lanh rng
cac c s cng ch cua Nha nc se mua mt s
lng in ti thiu cua nha san xut in c
lp. Muc ch la lam tng li sut ky vong cho
nha u t t nhn, va nh o tng c u t
t nhn, ma khng cn phai chi tin mt trc
tip t ngn sach.

39

sut ma bao lanh o se c s dung ti. Rui ro

tai khoa co ngha la s bin ng cua dong tin
ma Chnh phu chi tra.
Ngha vu lin i cua Chnh phu co th la
mt c ch hiu qua Chnh phu tranh thu
on bay b sung cho ngun lc khan him cua
ngn sach, khuyn khch t nhn bo vn nhiu
hn. Thc t rng co nhng rui ro i kem vi
ngha vu lin i cua Chnh phu cung khng co
ngha la cn phai tuyt i tranh s dung ngha
vu lin i. ung hn la cn phai theo doi
nhng rui ro nay, am bao rui ro khng tr nn
thai qua. Cac yu t cua mt khun kh quan ly
rui ro hiu qua gm:

Khi cn nhc xem liu Chnh phu co nn co

h tr lin i hay khng th nn phn bit gia
nhng rui ro chnh sach va rui ro ngoai chnh
25
sach . Rui ro chnh sach la s bin i li sut
rong cua mt d an do tac ng cua thay i
chnh sach cua Chnh phu. Nhng thay i n
phng t pha Chnh phu v lut phap, quy
ch, hoc thm ch la ca hp ng co th lam
giam kha nng thu li cua d an. Khi nha u t
t nhn phai chu nhng rui ro nay chi ph vn
tng ln. Khi Chnh phu ng ra lanh chu
nhng rui ro nay th no se tao c ng c
manh me hn chnh phu thit lp va duy tr
nhng chnh sach lanh manh. Noi chung, cac
thoa thun v vic nha u t se c n bu
trong trng hp chnh sach thay i co th
giup giam chi ph d an.
Cac rui ro ngoai chnh sach la nhng rui ro
ma Chnh phu t hoc khng co kha nng tac
ng. V du v loai rui ro nay la chi ph xy
dng, nhu cu tng lai i vi dch vu c s ha
tng o, hoc gia tr cua ng ban t. Kin
nghim quc t cho thy mt s Chnh phu a
bao lanh i vi nhng rui ro ngoai chnh sach
di s ng nhn rng lam nh vy khng mt
g cua Chnh phu. Khng khac g trng hp rui
ro chnh sach, trong trng hp nay co tn tai
mt chi ph khi Chnh phu lanh chu nhng rui
ro nay bi v co xac sut la bao lanh se c
dung ti, nhng trong trng hp nay cha ro
la chi ph se thp hn i vi chnh phu hay la
thp hn nu cho nha u t lo.
Khi a ra bao lanh, mt Chnh phu cn
trong v tai khoa se co nhng bc i phu hp
kim soat mc rui ro, chi ph tai khoa,
va rui ro tai khoa tao ra bi bao lanh o. Mc
rui ro co ngha la s tin ti a ma Chnh phu
co th phai chi tra khi a ra bao lanh. Chi ph
tai khoa co ngha la gia tr hin tai rong cua
dong tin se c chi tra bao lanh, co xet ti xac

Xy dng cac hng dn va tiu ch i vi

nhng rui ro ma Chnh phu nn bao lanh;
Cac chnh sach han ch mc chu rui ro
cua Chnh phu mc cn trong;
Phn tch nh lng v chi ph tai khoa va
rui ro cua cac xut v bao lanh va cac
hnh thc h tr khac cua Chnh phu,
Bao cao tai chnh cng khai v bao lanh cua
Chnh phu va cac chi ph d kin cua chung
trong cac tai khoan cua Chnh phu.
H tr th ch i vi nhng chnh sach nay,
k ca v can b co ky nng phu hp.

Co th gp phai cac vn v quan ly rui ro

trong tng lai gn khi nhu cu phat trin cac
IPP trong nganh in tr nn cp bach hn.
Cach tip cn cua Chnh phu trong bao lanh
i vi cac IPP se co tac ng ln cac lnh vc
khac. Cn phat trin chnh sach v bao lanh
IPP nh la mt phn cua cach tip cn chung
trong tt cac ban nganh va cp chnh quyn
quan ly rui ro.
Khun kh quan ly rui ro cua Vit Nam cn
bam sat theo cac hoat ng cua Chnh phu,
chnh quyn a phng va cac doanh nghip

25. Xem Brixi (2005).

40

Nha nc. Trn thc t Chnh phu khng th

chnh quyn a phng hoc cac doanh
nghip c s ha tng ln sup v a am lanh
qua nhiu ngha vu. Cho nn hoc la Chnh
phu phai am bao co u ngun thu trang
trai mc tn kem rui ro cua nhng n v
nay, hoc ban thn tng n v phai co khun
kh y u t quan ly rui ro cua ring mnh.

xem xet theo tng d an am bao tng d

an em lai gia tr dng v li ch xa hi rong.
Trong khun kh u t noi chung co th
tng thm ty l ngun vn ngoai ngn sach va
ngoai ODA. Lam nh vy se giai phong c
ngun ngn sach va ODA, cho phep tng thm
u t c s ha tng hoc dung chi tiu cho
cac u tin khac cua Chnh phu. Vic phat trin
cac hnh thc cp vn khac cung se giup thay
th ODA u ai, khi ngun ODA ht dn. Mt
loat cai cach se giup phat trin nhng ngun tai
chnh mi nh vy, va cai thin hiu qua cua cac
ngun tai chnh hin tai.
giup cho vic u tin hoa, cac khuyn
ngh di y co i kem vi khun kh thi
gian d kin: (S) ngn han (1-2 nm) va (M)
trung han (3-5 nm). Noi chung, cac khuyn
ngh v vic thay i chnh sach hoc chnh
sa lai n gian th co th thc hin trong
khung th i gian ng n ha n , co n nh n g
khuyn ngh oi hoi phai xy dng nng lc
co th cn phai co khung thi gian dai hn
mt chut.
Cac khuyn ngh gm:

2.4. Khuyn ngh

Mc u t c s ha tng trong nhng nm
gn y at khoang 9% GDP. u t c s ha
tng tp trung x ly s thiu hut co th
cung cp cho ngi s dung nhng dch vu c
ban kt hp vi vic m rng h thng theo
kp vi tc tng trng nhanh cua Vit
Nam. Cac s liu v tip cn cho thy con cn
u t thm nhiu, va u t in cha thc s
ap ng u nhu cu, khng thy bng chng
g la mc u t nh trn la qua nhiu.
Thc t cac quy hoach nganh cho thy nhu cu
u t c s ha tng co th mc 10-11% GDP,
mc du nhng k hoach nay cn phai c

(2.1) Cai thin cac c ch theo doi va anh gia d an anh gia li ch at c t chng trnh
u t c s ha tng. Trc ht la nganh giao thng, v cac ch tiu tip cn cn at c
trong nganh nay t hin nhin hn trong khi nganh nay lai chu yu da vao u t cng.

(M)

(2.2) Hng ti thu hi chi ph nhiu hn trong cac lnh vc c s ha tng, bt c khi nao lam
c.

(S)
(S)

(2.3) Xac lp cac tiu ch cho vic s dung ngun tin ong thu u t c s ha tng ch han
ch trong pham vi nhng d an ma:
li ch xa hi c chng to vt xa li ch cua t nhn v cac yu t ngoai hin hoc
cac mi quan tm v xa hi; va
thu hi chi ph thng qua ph ngi s dung trong pham vi ti a co th at c, nhng
vn cha u am bao kha thi tai chnh.
(M)
(2.4) Cai thin trong im thng mai cua cac th ch tai chnh cng, k ca cac ngn hang thng
mai c phn, Quy H tr Phat trin, va cac Quy Phat trin u t a phng. Cac quyt
nh cho vay cn da trn c s anh gia thng mai v xac sut thanh toan va vic nh lai
sut i vi khoan vay cn phai phan anh rui ro lin quan. Cac bin phap thc hin iu
nay la phai xy dng cac cu truc quan tr va trach nhim phap ly quy nh ro nhng iu

41

kin cn ap ng co th c vay, va h tr ky thut xy dng nng lc anh gia kha

nng li nhun va nh hang rui ro mt cach chnh xac.
(2.5) Cai thin hiu qua th trng trai phiu bng cach cai thin cng khai thng tin v kha nng
ap ng ngha vu n cua cac c quan cng, phat hanh trai phiu Chnh phu vi nhiu loai
ky han, tao chun cho cac cng cu tai chnh khng phai cua Chnh phu, cai thin phat hanh
va quan ly n cua Kho bac, tng cng hoat ng va tnh thanh khoan cua trai phiu Chnh
phu bng cach tng cng khun kh phap ly.

(M)

(2.6) Thit lp cac quy nh hng dn v vic phat hanh trai phiu Chnh phu dung cho u t
c s ha tng, u tin trai phiu da vao ngun thu c s ha tng hn so vi trai phiu da
vao ngun thu chung cua Chnh phu.

(S)

(2.7) Tin hanh anh gia nhu cu va phng tin u t cp tnh thanh, so sanh nhu cu cua tnh
thanh vi ngun tai chnh hin co, va ngun lc tim nng co th huy ng c, cp tnh
thanh.

(S)

(2.8) Cai thin nng lc tai chnh cua cp tnh thanh. Bt u bng cach th im ri rut ra bai hoc
trin khai trn ca nc. Nhng yu t th im co th la: chn oan im manh va
im yu trong nng lc cua tnh thanh; anh gia hiu qua cua cac mc va cu truc thu
a phng, thm do kha nng tng cng minh bach va s tham gia cua ngi dn trong
vic lp ngn sach; xy dng nng lc kim soat chi ph; cai thin cac h thng k toan (v
du, vi tnh hoa, k toan dn tch co iu chnh); va phat trin cac cng cu tai chnh cp tnh
thanh k ca trai phiu.

(M)

(2.9) Ra soat lai cu truc quan tr cua cac quy phat trin u t a phng tach xa chung ra
khoi chnh quyn s hu, chnh quyn a phng khng phai tr thanh ngi tra n cui
cung cho nhng ngha vu n cua quy phat trin a phng.

(S)

(2.10)Cai thin khun kh quan ly iu tit v c phn hoa, k ca nng cao cng khai thng tin va
bao v tt hn cac quyn li cua c ng; va yu cu cac doanh nghip c s ha tng nim
yt trn san giao dch chng khoan cng.

(S)

(2.11)y nhanh s tham gia cua t nhn trong nganh vin thng va nganh in, va xuc tin cac
chng trnh th im t nhn tham gia nhiu hn trong nganh nc va v sinh va nganh
giao thng.

(S)

(2.12)Thit lp khun kh quan ly rui ro ra mc han ch ti a i vi mc ngha vu lin i

cua Chnh phu, a ra cac hng dn v vic phn chia rui ro phu hp gia khu vc Nha
nc va khu vc t nhn trong cac lin kt hp tac gia Nha nc vi t nhn, va yu cu
tt ca cac khoan h tr cua Nha nc, du la trc tip hay la gian tip, trong cac lin kt o
u phai co ph duyt cua B Tai chnh.

(M)

42

3. Lp k hoach va iu phi

Nhng vn

Hin nay co ba khu vc kho khn trong lp k hoach va iu phi c s ha tng:

(i) Thiu vng tiu tr kinh t t ra th t u tin gia cac d an.
(ii) iu phi ngang nhng quyt nh gia cac b vi nhng trach nhim lp k hoach, c bit trn
phng din kt hp nhng cn nhc tai chnh va cac muc tiu phat trin khng gian vao hoat ng
lp k hoach u t c s ha tng.
(iii) Phn b trach nhim doc qua cac cp cua chnh phu, trn nguyn tc l thuc kep co kha nng
lam phc tap hoa hoc lam chm tin trnh ph duyt; va vi vic phn cp phn quyn dn n
nhng kho khn trong iu phi gia cac cp a phng.
Bn canh nhng vn phi hp cheo gia cac nganh, c bit cn cai thin quy hoach th, ni quy
hoach khng gian va thi gian quan trong hn bt c ni nao khac, va kt hp nhng cn nhc v an toan
mi trng va xa hi vao khung quy hoach u t chung.

sat d an nhm tm thy bng chng v cac loai

hnh hoan vn cho cac loai d an khac nhau.
Vic thiu tiu ch kinh t xac nh th t u
tin dn n vic tach bit trong lp k hoach
i vi u t mi va bao dng. Trong mt s
trng hp, tng bao dng se cho hiu qua
u t cao hn la u t mi, do vy bao dng
cn c xp u tin cp vn cao hn.
Bc u tin tin ti tiu ch cai thin i
vi phn b cac ngun vn cng cng cho cac
d an cng la cai thin cac nghin cu kha thi
cho cac d an c s ha tng. Thm ch nu
khng th d tnh c cac ty sut hoan vn ro
rang cho tt ca cac d an, th thng tin c cai
thin cung co th giup phn bit nhng d an co
th t u tin cao hn vi nhng d an co th
t u tin thp hn. Khung 3.1 xac nh nhng
vn cn cai thin trong nhng nghin cu
kha thi c trng cua Vit nam.
Bc th hai la xy dng mt khung kt qua
vi nhng muc tiu va cac tiu chun ro rang
cho tng nganh. Khi xy dng phng hng
chin lc tng th cho mt nganh, vic kt ni

3.1. u tin cac quyt nh u t

Tm quan trong cua tiu ch kinh t dung la
chon cac d an u t co th ngay cang tng khi
vn u t c s ha tng tng. Xac nh nhng
d an co hoan vn cao d khi nhiu ngi dn
thiu kha nng tip cn vao cac dch vu c s ha
tng. Khi vic tip cn c s ha tng tin b hn,
vic la chon nhng u t nng cp cht
lng dch vu se tr nn kho khn hn.
Mt quy trnh lp k hoach kinh t hiu
qua co th d tnh cac ty sut hoan vn kinh
t lin quan ti tng d an, va th t u tin
tuy thuc vao ty sut hoan vn. Vn se c
phn b cho cac d an phu hp vi th t u
tin, cho n khi ngun tai chnh ngn sach
can kit.
Qua trnh lp k hoach hin nay con xa mi
at tiu chun ly tng, cha tuyn b ro
phng thc lam th nao cn i hp ly gia
cac u t mong mun. Khng co hng dn
thm nh d an trc khi ph duyt k hoach,
va qua trnh lp k hoach khng quy nh giam

43

Khung 3.1: Nhng yu im chung cua cac bao cao nghin cu kha thi cua
Vit nam

Cac yu cu thm nh

Nhng thiu sot hay gp nht

A. ANH GIA CHUNG

Cac vn quc gia va nganh

Thiu tm nhn cp quc gia va cp nganh, c bit la i vi cac k

hoach tng th

Cac muc tiu phat trin

Thng khng xut phat t cac k hoach va chin lc cp cao; noi

chung con han ch tnh tp trung.

Cac phng an u t

Phng thc t trn di xung, co th dn n trung lp vi cac d an

khac trong trng hp ngun vn tai tr.

B. M TA D AN
Cac thng s

Cac khung l-gc kt ni hoat ng vi cac thng s khng c s

dung thng xuyn.

Cac phng an thay th c cn Phn tch cac phong an da trn tiu tr ky thut, kinh t, xa hi va
nhc
mi trng con han ch.
C. THC HIN VA VN HANH
T chc th ch

Phn tch cha y u v cam kt va nng lc cua c quan thc hin

d an

Tnh bn vng

Cha chu y y u n phng din vn hanh va bao dng d an

Giam sat va anh gia

Thng da trn kt qua, khng a nhng s liu trc khi co d an

vao hoc anh gia tac ng cua d an.

Nhng rui ro chnh

Phn tch khng y u v rui ro (v du nhng kho khn trong trng

dung t) va cac chin lc giam thiu rui ro.

D. TOM TT D AN
Ky thut

Han ch v chi tit trn cac phng din tiu chun va hoat ng cung
nh cac tac ng mi trng

Kinh t va Tai chnh

Cac d toan chu yu da vao cac nh mc gia; phng phap d toan

hoan vn khng ang tin cy.

Tn dung Fiduciary

Thng thiu vng anh gia cac rui ro tn dung va cac chin lc giam
thiu tham nhung.

Xa hi

Thiu tham vn cng ng va anh gia nhng tac ng tim n i vi

nhng nhom dn c d b tn thng.

Mi trng

S dung han ch cac anh gia tac ng mi trng va cac chnh sach
an toan

Ngun: Bao cao phat trin Vit nam 2006, trch dn KFW (2005)

44

Khung 3.2: Lp k hoach phat trin Malaysia

Lp k hoach phat trin Malaysia cp n lp

k hoach dai han trung han va ngn han; lp k
hoach nganh doc, nganh ngang, tp trung hoa va
phn cp phn quyn.
c khi xng nm 1991, va tm nhn hng
ti nm 2020, th hin nguyn vong phat trin quc
gia trong giai oan 30 nm. K hoach nay c h
tr bi cac k hoach 10 nm, trong o cung cp
thng s cua cac chng trnh cu th h tr tm
nhn lu dai. K hoach trung han c lp cung vi
cac k hoach phat trin 5 nm trong o ra phn
b chng trnh phat trin khu vc cng cng.
Thng qua vic xac nh nhng nganh u tin,
nhng k hoach nay cung hng dn khu vc t
nhn quyt nh cac chnh sach u t cua ring
ho. Vao thi im gia chu ky 5 nm cua k hoach,
mt oan cng tac xem xet k hoach 5 nm se c
tin hanh. oan xem xet nay xac nh k hoach co
c thc hin theo ung vi nhng muc tiu a
nu va theo ung lch trnh phat trin hay cha, ri
anh gia cac chnh sach nganh va cac chin lc
nu cn thit. K hoach ngn han (va iu chnh k
hoach) nay sinh trong ngn sach nm c b Tai
chnh chun b.
cp quc gia, cac muc tiu phat trin c Uy
ban Kinh t quc gia (NEC) mt uy ban cp b do
Thu tng lam chu tch, va Uy ban lp k hoach
phat trin quc gia (NDPC)mt uy ban bao gm
nhng can b cao cp nht cua cac b, xy dng.
Phong lp k hoach kinh t (EPU) nm trong vn
phong Thu tng gi vai tro hoat ng nh mt c
quan iu phi va tng hp hn la mt c quan
xng nhng k hoach nganh. Mt t chc th ch
tng t tn tai cac cp bang va qun huyn.
cp bang, Cac phong lp k hoach kinh t bang va
cac vn phong phat trin cua bang chu trach nhim
xy dng cac chin lc phat trin cho bang mnh.

bc khi u cua bt ky mt k hoach nao,

NEC va NDPC xac nh nhng chnh sach phat trin
tm rng va nhng th t u tin nganh. Cac b,
cac ban nganh, cac c quan lut phap va cac doanh
nghip cng ch phi tai chnh c mi xem xet
u thu cung cp vn phat trin trong nm nm ti
thc hin nhng chin lc a ra. Nhng c
quan cp di quc gia c yu cu thao lun cac
chng trnh phat trin cua mnh vi phong lp k
hoach kinh t lin bang trc khi np cac chng
trnh nay ln cp b lin quan. iu nay am bao
rng chnh quyn bang bit c nhng xut phat
trin cua cac c quan ang hoat ng trong pham vi
khu vc ho quan ly. Tai liu np phai bao gm m ta
d an xut, va bao gm d toan chi ph. Khi nhn
c nhng tai liu xut nay, EPU se anh gia va
phn th t u tin cho nhng d an phat trin. EPU
se tham vn vi cac b, c quan va chnh quyn
bang xem xet kt qua hoat ng trong thi gian
qua cung nh kim tra tt hn v pham vi va chi ph
cua mi chng trnh. NDPC la c quan ra quyt
nh cui cung v la chon cac chng trnh chi tiu
cho cac k hoach nm nm.
S lng va tm c nhng xut lun lun vt
qua ngun lc co sn. Theo o EPU phai cn i va
xp th t u tin cac yu cu phu hp vi thc t tai
chnh cng. Mt s tiu tr ap dung khi xp th t u
tin cac d an la: thuc y s tng trng, tnh kha thi
va bn vng cua d an, giao c va nhu cu xa hi,
xoa oi ngheo va thuc y s cn bng khu vc.
Nhng d an thuc khu vc th co tim nng c
t nhn hoa cao chim t u tin hn nhng d an co
pham vi t nhn hoa nho. Nhng d an thuc cac
bang va cac khu vc kem phat trin hn c u tin
hn nhng bang hay khu vc phat trin hn. Nhng
d an k tip c u tin hn nhng d an mi.

cac chin lc vi muc tiu va kt ni cai cach

chnh sach, cac d an vi nhng thanh tu cua
muc tiu o la ht sc quan trong. xac nh
mc thanh cng trong thc hin nhng muc
tiu nay, cn xac nh nhng ch s hoat ng
co th anh gia c.
Chin lc giao thng minh hoa ro iu nay.
V du, mt muc tiu co th la cai thin giao
thng i vi ngi dn khu vc nng thn.

Mt chin lc nhm at c muc tiu nay co

th bao gm u t va bao dng ng dn
n cac cng ng dn ngheo, vi nhng d an
cu th bao gm phat hanh trai phiu, s ong
gop cua cng ng, va nhng d an cua nha tai
tr. Mt ch s anh gia hoat ng co th la
s h gia nh tng thm c tip cn ti
ng i trong vong 2 km. Khung kt qua nn
tng th. Nhng d an khng hng ti at

Ngun: Economic Planning Unit (2004).

45

c nhng muc tiu nganh khng nn c

ph duyt.
Vi tiu ch c cai thin nhm phn bit cac
d an, va khung kt qua cung cp anh gia i
vi cac d an, oi hoi phai co mt quy trnh cua
chnh phu - mt quy trnh co th phn b ngun
vn cho nhng d an c xp th t u tin cao
nht, va nhng d an co th t u tin thp hn
ch nhn vn khi con ngun vn. V du quy trnh
lp k hoach cua Malaysia (Xem khung s 3.2)
khuyn ngh rng cac d an co tim nng c
u t t nhn co th se c xp th t u tin
thp hn i vi u t cng cng.
Mt yu t quan trong cua qua trnh nay la
giam sat va anh gia d an xac nh nhng
tac ng phat trin cua d an, bao gm thu thp
s liu ban u nu ln thc trang trc khi co
d an, va phn tch nhng s liu tip sau, trong
o ch ra ngi s dung a thay i hanh vi cua
ho nh th nao sau khi co d an. Nhng kt qua
nay co th c s dung xac nh tac ng
kinh t cua cac d an, do o cai tin c thm

nh cac d an khac trong tng lai. Nu phn

tch chi tit cho tt ca cac d an qua tn kem, th
t nht nn phn tch mt d an mu trong cac
d an cung cp nhng ch s v hoat ng
nao a at kt qua tt va hoat ng nao khng
mang lai hiu qua.
S phuc tap trong xac nh th t u tin
u t da trn ty sut hoan vn la nhng tac
ng lin quan n oi ngheo, nhng tac ng
co th co ty sut hoan vn thp, nn c xem
xet nh th nao? Khi Vit nam at c n
thi im co mt d toan h thng v nhng
mc ty sut hoan vn t nhng d an u t,
cn u tin thm i vi nhng d an ap ng
tiu tr phat trin c bit, nh giam ngheo.
Nu thiu nhng thng tin nh th nay, co th
oi hoi thc hin theo kinh nghim, nh cac
mc u t ti thiu mi tnh hoc nhng
bao cp lin quan n oi ngheo. Thanh cng
ln at c trong nhng muc tiu xoa ngheo
oi co th c xac minh bng ch s Gini quc
gia anh gia s bt bnh ng (Hnh 3.1). Ch

in
Br
ax

ay
si
a
al
M

Ph

Q
un
g

ai
Tr

Th

ilip
pi
n

La
n

y
M

pu
ch
ia

am

am
C

t
N
Vi

La
o

h
An

ia
do
ne
s

In

Ph
ap

Hnh 3.1: Ch s Gini

Ngun: WDI (2005) s dung quan sat mi nht cho tng nc. Mt ch s Gini = 0 cho thy s bnh ng hoan toan. Ch s = 100
ngha la bt bnh ng hoan toan (toan b thu nhp quc gia tp trung vao tay mt ngi)

46

s nay co th c tnh nh ky theo kt qua

cua Nghin cu v mc sng h gia nh Vit
nam. Chnh phu co th ra mt ch s gii
han, di gii han nay bt ky s gia tng nao
trong bt bnh ng u khin phai phn b
thm ngun lc cho xoa oi giam ngheo.

(SEDPs) c ch ao bi cac chin lc phat

trin quc gia 10 nm do Quc hi ra, theo
ngh quyt trung ng ang. K hoach phat
trin kinh t xa hi 5 nm bao gm mt bao cao
phn tch qua trnh a thc hin trong k hoach
5 nm trc o, xac nh nhng thach thc ma
nn kinh t ang gp phai va ra nhng muc
tiu cho mt loat cac ch s kinh t, xa hi, va
a ra nhng khuyn ngh v chnh sach. K
hoach nay bao gm tt ca cac cp u t do
quc gia ch ao, bao gm ca c s ha tng.
ap lai yu cu cua cac nha tai tr, t nm 1996,
cac k hoach phat trin kinh t xa hi 5 nm a
c i kem vi mt chng trnh u t cng
cng (PIP), vi muc ch phuc vu nh mt c s
i thoai gia cac nha tai tr va chnh phu,
cung nh hng dn vic phn b vn ODA.
Chin lc Tng trng va Giam ngheo toan
din cua Vit nam(CPRGS) c lp ap
ng nhng yu cu cua cng ng cac nha tai
tr - co th c coi la nhng k hoach 5 nm
m rng. Theo ch ao cua Thu tng chnh phu
i vi cac b trong soan thao k hoach phat
trin kinh t xa hi cho giai oan 2006-2010,
SEDP va CPRGS nn c kt hp vi nhau.
Ch ao yu cu k hoach 5 nm phai cp ti
cac muc tiu phat trin Vit nam, dn n mt
k hoach tp trung nhiu hn vao kt qua at
c. Mc du d thao cua SEDP 2006-2010 a co
tin b so vi SEDP trc trong vic nu ra
nhng lin h gia Tng trng toan din va cac
muc tiu oi ngheo vi nhng u t cu th,
vn con nhng im cn cai thin.
Cac k hoach u t nganh, nh la cac k
hoach tng th i vi cp nc va in, do cac
b chu quan va cac doanh nghip nha nc
(SOEs) lin quan soan thao. Vic thng nht
gia cac k hoach nghanh va cac k hoach kinh
t xa hi c B k hoach u t iu phi
cp trung ng; va do S k hoach u t iu
phi cp tnh, thanh ph va qun huyn.
Quy hoach khng gian thc hin di s ch
ao cua B xy dng va ra nhng t chc

3.2. iu phi lp k hoach cheo

gia cac b
Vit nam co mt quy trnh lp k hoach u t
phc tap, bao gm ba th loai k hoach kinh t
xa hi, nganh va quy hoach khng gian c
thc hin tt ca cac cp thuc chnh phu, trong
nhng khung thi gian hay thay i, xp t 1
cho n 10 nm. Trong khi k hoach phat trin
kinh t xa hi dng nh thng nht mt cach
hp ly vi cac k hoach phat trin nganh, th
nhiu vn nay sinh trong vic phi hp cac
k hoach phat trin khng gian vi kha nng tai
chnh.
Nhng k hoach phat trin kinh t xa hi

47

khng gian, xy dng nn nhng nn mong va

c cu c s ha tng cp khu vc, tnh, thanh
ph va qun huyn. Rt tic la nhng kim ch
cua quy hoach khng gian a khng c kt
hp khi soan thao cac k hoach u t nganh.
Ph duyt u t SEDP tao iu kin cho ph
duyt xy dng, nhng ph duyt u t SEDP
la khng cn thit va cung khng u iu kin
ph duyt xy dng c cp. S phi hp
gia cac k hoach u t nganh va quy hoach
khng gian la cha u. Tac ng cua s thiu
phi hp nay, b s khng thng nht gia quy
hoach khng gian quc gia va a phng lam
cho xu hn, a xay ra cac khu vc th, va
c thao lun chi tit phn 3.4.

yu cu co u t khoang 15% GDP/nm.

Mong mun co mt quy trnh trung ng
phn b vn cng cng cho PIP, cho phep tt ca
cac d an xut c cung cn nhc khi u
tin tai chnh c xac nh. Trn thc t, cac b
nganh ly ngun tai chnh trc tip t ngn sach
nha nc (vi vic phn b do Quc hi, hoc
Hi ng nhn dn tnh thc hin), hoc t
ngn sach cua chnh cac b, t Quy h tr phat
trin hay t ngun vn ODA, hoc ly t doanh
thu cua cac doanh nghip nha nc. Cui cung,
Ngn hang nha nc Vit nam co th gy ap lc
khng chnh thc i vi cac Ngn hang thng
mai thuc s hu nha nc (SOCBs) cho
nhng d an cu th vay vn. Vic thiu vng
tiu tr thng nht i vi la chon d an xuyn
sut nhng t chc nay co ngha rng cha co
mt h thng hiu qua nhm xp th t u tin
cac ngun vn cng cng cho cac d an u t.
Mt h thng c t chc tt hn phn
b cac ngun vn cng cng co th se cung cp
thng tin chc chn hn cho nhng nha hoach
nh nganh khi thit k cac d an. Di h
thng hin hanh, vic khng chc chn v tai
chnh dn n cac d an thng xuyn b thay
i v pham vi, quy m, a im va thi gian.
Co nhng d an khng c thc hin, nhng
d an thc hin d dang va nhng d an khng
hoan thanh ung thi han.
Vic thiu phi hp gia ph duyt u t
va ph duyt tai chnh a tao nn nhng vn
nghim trong trong thi gian qua. Trong thi ky
1999-2002, khoang 35% cac cam kt cho giao
thng a nhn c ph duyt cua thu tng
chnh phu, nhng cha c phn b vn. B
giao thng a ky cac hp ng vi cac cng ty
xy dng thuc s hu nha nc thc hin
cac cng vic nay, vi cam kt se hoan tra thanh
toan sau. Cac ngn hang thng mai thuc s
hu nha nc a c khuyn khch cung cp
tn dung ng trc cho cac cng ty xy dng, va
cung cp khoan vay n tra sau trong khi cac
ngun vn ngn sach vn cha c phn b.

3.2.1. Kt hp nhng han ch tai chnh vi

lp k hoach u t
S tht bai c ban trong phi hp gia soan
thao cac k hoach kinh t xa hi va cac k
hoach u t nganh chnh la tht bai trong
phi hp nhng han ch v tai chnh vi lp k
hoach u t. H thng ngn sach kep cua
Vit nam dn n s tach bit trong quan ly
u t va chi tiu thng xuyn. Kt qua la h
thng nay cung dn n tach bit cng tac lp
k hoach va lp ngn sach. B Tai chnh (MOF)
va S tai chnh cp a phng (DOF) c
giao trach nhim xy dng khung tai chnh va
chi tiu thng xuyn, trong khi B k hoach
va u t (MPI), S k hoach va u t (DPI)
cp a phng lp ngn sach u t, bao gm
chi ph xy dng c ban va cac d an c cp
vn tai tr.
Chng trnh u t cng cng (PIP) cung
cp mt danh muc u t dai t cac k hoach
tng th nganh. Nhng PIP c lp ma khng
h cp n cac ngun tai chnh. Danh muc
nay co tac dung nh mt danh sach c
mun, co th c thc hin nu khng co s
han ch ngn sach khc nghit. thc hin
hoan toan k hoach PIP cho giai oan 2001-2005,

48

Nhng khoan n tn ong cua B giao thng

ln n 1.200 ty ng Vit nam, va cac khoan n
cua cac tng cng ty xy dng giao thng i
vi nhng nha cung cp tn dung a ln n
1.000 ty ng Vit nam. Chnh phu cui cung
cung a ng y xoa n i vi nhng d an a
thc hin hoan thanh cac k hoach tng th,
nhng con nhiu d an thm ch cha bao gi la
i tng cua cac k hoach tng th. Cac cng ty
xy dng va cac Ngn hang thng mai thuc
s hu nha nc la nhng c quan phai chu
ganh nng i vi quyt nh cua chnh phu
khng thanh toan cho nhng d an nay.
Cho ti nay, nhng n lc cua chnh phu
nhm phi hp tt hn trong vic lp ngn sach
va lp k hoach u t a c tp trung vao
vic lam ro cac trach nhim tng ng cua cac
b K hoach u t va B tai chnh, hn la hp
thanh mt h thng.
Gn y, mt bc tin ti phi hp tt hn
gia tai chnh vi cac d an c lp k hoach
la vic gii thiu nhng chng trnh th im
cho cac khung chi tiu trung han (MTEFs)

(xem Error! Reference source not found.) trong

nganh giao thng va cac nganh khac khng
nm trong c s ha tng. Dng nh a at
c tac ng tch cc cua vic kt hp nhng
han ch tai chnh vao lp k hoach u t cua
B giao thng trong nhng xut chi tiu ban
u cua b c soan thao trong pham vi
MTEF vao thang 9, 2005. Trong khi d tnh
nhu cu tai chnh hang nm i vi cac u t
tim nng a ln n 12.4% cua GDP, B Giao
thng a trnh chin lc Giao thng n nm
2020 ln Thu tng chnh phu vao thang 12
nm 2002. Chin lc nay ku goi u t
khoang 789.977 ty VND (tng ng 50 ty
US$) cho giai oan 2002-2010. hoc 8.5% cua
GDP, Bao cao anh gia Chin lc H tr cua
nha tai tr giao thng cho k hoach phat trin
kinh t xa hi cua Vit nam giai oan 20062010, xut ban u nm 2005, d tnh tng yu
cu u t la 361,439 ty VND (23 ty US$) cho
giai oan 2006-2010. xut MTEF ku goi
u t hang nm la 4.1% cua GDP, mt mc
thc t hn. Nhng khu vc cn c cai thin

Khung 3.3: Khung chi tiu trung han (MTEF)

Mt MTEF bao gm mt goi ngun tai chnh t

trung ng, thng nht vi s n nh kinh t v
m; nhng u tin chnh sach rng ln, mt d
toan cac chi ph thng xuyn va trung han cua
nhng chng trnh va hoat ng quc gia t cp
a phng va qua trnh tng tac cua vic ra
quyt nh ma nhng chi ph tng ng vi cac
ngun tai chnh sn co.
Nhng ngn sach nm c lp trong pham vi
trung han, phan anh u t co kha nng chi tra c
trong giai oan ngn han, co mt kt ni ro rang gia
d tnh chi tiu va ngn sach nm, va co nhng quy
nh minh bach i vi vic phn b lai ngun vn,
trong ca qua trnh lp va thc hin ngn sach.
Nhng muc tiu cua vic a ra cac khung chi
tiu trung han gm:
Cai thin cn bng v m, bao gm ky cng tai
chnh, thng qua nhng d toan tt v goi
ngun tai chnh co sn, ngun se c s dung
lp cac ngn sach sao cho phu hp trong

pham vi goi tai chnh.

Cai thin phn b ngun tai chnh lin nganh
va trong nganh bng cach xp th t u tin
cho tt ca cac chi tiu mt cach hiu qua (trn
c s chng trnh kinh t xa hi cua chnh
phu) va ch danh cac ngun tai chnh cho
nhng d an quan trong nht.
S dung cac chi tiu cng cng hiu qua va hu
ch hn, bng cach cho phep cac b v c ban
linh hoat hn trong quan ly ngn sach cua mnh
trong iu kin ngn sach han hep va thng
nht nhng chnh sach cung nh cac chng
trnh.
Mt mnh cac MTEF khng th giup cai thin
quan ly chi tiu cng cng cac nc ma cac
lnh vc chu yu khac cua quan ly ngn sach
nh thc hin ngn sach va lp bao cao vn
con yu kem.

Ngun: Le Houerou & Taliercio (2002), Holmes & Evans

(2003).

49

hn na bao gm xy dng tiu tr khach quan

i vi phn b th t u tin, va ky cng
ngn sach tt hn, am bao rng cac d an
cha c am bao v ngun cung cp tai
chnh se khng c thc hin.
Hng cai t se la thng nht cac quyt nh
u t va tai chnh, mt d an khng th
c ph duyt u t tr phi a co k hoach tai
chnh am bao.

s lin quan n ngn sach chi tiu thng xuyn.

Vic cung cp khng y u ngun vn cho
chi tiu thng xuyn c bit a tr thanh nan
giai trong nganh giao thng. Chi tiu thng
xuyn a giam ang k trong phn trm tng chi
tiu cho nganh giao thng t nm 1996, trong
khi chi ph xy dng c ban a tng vot (xem
hnh 3.2). D an Cai tao mang li giao thng
ng b do Ngn hang th gii tai tr gn y
cho thy vi chi tiu gi mc hin tai, ty l cac
ng quc l c anh gia iu kin tt se
giam ch con 10% cua tng s h thng ng
b. Tnh trang nay thm ch con ti t hn i
vi giao thng ng b thuc cac tnh. Trong
xut cp vn cho giai oan 2003 n 2005, cuc
ng b Vit nam ch co th am bao di mt
na ngun tai chnh cn thit i vi toan b
nhu cu bao dng cho cac ng quc l.
S phi hp yu kem gia chi ph xy dng
c ban va chi ph bao dng la mt im chung
cua cac nc ang hoat ng cac h thng ngn
sach kep. Mt nghin cu gn y v kinh
nghim cua cac nc ang phat trin co h
thng ngn sach kep cho thy vic a vao s
dung cac khung chi tiu trung han la mt bc
khi u nhm giai quyt vn nay, v d
oan trung han co th giup nu ro nhng tit

3.2.2. Phi hp cac ngn sach cho chi tiu

thng xuyn va xy dng c s ha tng
Mt vn na nay sinh t h thng ngn sach
kep la thiu kha nng kt hp nhng quan h cua
cac k hoach u t vi cac k hoach chi tiu
thng xuyn. Khi vn xy dng c ban tng ln
do kt qua cua cac u t mi, cn co nhu cu
tng chi ph bao dng. Nhng chnh phu vn
tun thu theo mt quy nh rng mc tng chi ph
xy dng c ban cn cao hn mc tng chi ph
thng xuyn. Theo o cac ngn sach cho xy
dng c ban tng vi mc nhanh hn cac ngn
sach danh cho chi tiu thng xuyn. V dai han,
vic danh cho chi ph xy dng c ban ngay cang
tng khng phai la mt chin lc bn vng. Cn
nhn nhn rng nhng u t mi mang theo no

Hnh 3.2: Chi tiu thng xuyn cua chnh phu so vi chi tiu xy dng c ban

% tng

Mc tng trng hang nm

cho giao thng

Chi ph xy dng
c ban

Chi tiu thng xuyn

Chi tiu
thng xuyn

50

kim i vi chi ph xy dng c ban do bao

dng y u mang lai. Sarraf (2005). Tuy
nhin, mt cu tra li y u cho vn nay oi
hoi s kt hp gia chun b ngn sach cho chi
tiu xy dng c ban va chi tiu thng xuyn,
bao gm kt hp ca vn nhn cng, h thng
ngn sach thng nht, cac h thng k toan va
bao cao thng nht

3.2.3. Cac muc tiu phat trin khng gian va

vic lp k hoach u t

Tc nghen giao thng

Co mt tnh trang cng thng gia cac muc

tiu phat trin khng gian a c chnh phu
cng b va thc t qua trnh thc hin u t.
K hoach tng th nh hng cho phat trin
th n 2010 do b Xy dng soan thao, theo
ui han ch s phat trin cua cac thanh ph
chnh va trai u s phat trin th trn din
rng. Nhng muc tiu chu yu la:

trin cu th khu vc pha Bc, Nam va Trung

b cua t nc. Y tng y la co th at
c mc thu hi u t cao hn i vi u t
c s ha tng nhng khu vc tp trung ng
dn c, nhng ni co kha nng thu hi cac
ngun vn u t ln hn va co s b sung gia
cac hnh thc u t khac nhau. ng thi,
nhng u t thc hin cac khu vc nng
thn ap ng cac muc tiu giam ngheo. S cn
bng phat trin khng gian tng th noi chung
phu hp. Mc du s bt bnh ng gia cac a
phng gia tng (nh nu phn 4(d)), s gia
tng nay rt nho, va iu nay at c trong khi
tc tng trng nhanh chong mc tng th.
Mt lan song di c ln t cac khu vc nng
thn ra cac thanh ph ln a la mt ong gop
ang k i vi thanh cng nay (trn phng
din tao ra tng trng ma s bt bnh ng gia
cac a phng khng tng nhiu) cua chin lc
u t hin tai. S hin din cua s ng ngi
nhp c khng ng ky h khu cac thanh ph
ln va d bao th hoa muc Error! Reference
source not found. khuyn cao rng tc nhp
c cao Ha Ni va TP H Ch Minh se vn con
tip din. Kinh nghim quc t khuyn ngh rng
nhng lc lng di ng nh ngi nhp c rt
kho ngn chn. V tng th, trn thc t hin nay
cha at c cac muc tiu khng gian v phat
trin cac thanh ph tm trung va kim ch s
phat trin cac thanh ph ln.
Mc du kho khn trong thc hin k hoach

Xy dng cac muc tiu dn s cho cac thanh

ph va cac th trn th t trong h thng phat
trin th;
Han ch s phat trin th Ha Ni va TP
H Ch Minh; giam mt dn s khu vc
trung tm cac thanh ph cp I.;
Thanh lp cac thanh ph v tinh cho Ha Ni
va TP H ch Minh;
Khuyn khch phat trin cac khu ven ;
Thuc y s phat trin cua cac thanh ph
tm trung va nho cung nh cac th trn th
t;
Thanh lp cac khu th mi nhng tnh
xa xi hn va nhng khu vc k cn vi
cac thanh ph ln nh la mt bin phap
kim ch s phat trin cua nhng thanh ph
ln hn;
Bao tn t nng nghip va quy hoach phat
trin nng thn.

Trn thc t, lp k hoach u t co xu

hng tp trung vao nhng trung tm phat

51

phn b hp ly quyn lc cua cac cp chnh

quyn. Co s nan giai gia trao quyn am
bao cac quyt nh a ra phai ap ng nhu cu
cua a phng, va tp trung quyn lc trung
ng am bao cac quyt nh c phi hp,
va am bao rng cac vn khac (c xac nh
trn pham vi rt rng, bao gm cac vn nh
hu qua tai chnh cua cac quyt nh, cac vn
c quan tm mang tnh quc gia nh ngheo
oi, tac ng mi trng, vv) c cp mt
cach y u; va am bao rng cp chnh quyn
co u ngun lc (kha nng tai chnh va ky
thut). Vit nam la bng chng cho s nan giai
nay, khi Vit nam giai quyt cac vn trn
nguyn tc truyn thng l thuc kep va
nhng vn mi nay sinh t vic phn cp
phn quyn. The following discussion draws on
the PER-IFA (2005).
Vit nam co bn cp chnh quyn, vi 64 tnh
thanh, 643 qun huyn va 10,602 xa, mi cp co
hi ng ring cua mnh (hoc cac Hi ng
nhn dn cp tnh thanh) va t chc hanh
phap (Uy ban nhn dn cp tnh thanh).
am bao tnh thng nht trong vic ra quyt
nh, cac c quan quan ly hoat ng di mt
h thng l thuc kep: ho bao cao ln Hi
ng nhn dn cua cp tng ng, va phai co
trach nhim i vi cp cao hn trong chnh
phu. Kho khn cua h thng nay la ht thng
nay co th dn n s hoat ng khng hiu
qua trong quan ly cng cng. V du, khi mun
co u t, yu cu n 14 cp ph duyt chnh
thc, vi cac quyt nh a ra nhiu cp
chnh quyn. Nhng hng dn ch ao khng
thng nht nganh doc va nganh ngang co th
cung bo mc cp chnh quyn t quyt nh
hng dn nao phai tun thu, hoc cac c
quan canh tranh quyn khi cac trach nhim
khng ro rang. (xem Khung 3.4).
Mt hng phat trin h thng nay co th la
cho cac cp chnh quyn cao hn ra quy nh
hng dn hoc a ra tiu tr cac cp chnh
quyn thp hn a ra quyt nh, va trong

tng th, khng nn khinh sut xoa bo bt cac

muc tiu. Trong khi cac thanh ph ln co th
mang lai tnh kinh t, nhng cung co th phai
ganh chu nhng vn ln nh ach tc giao
thng, nhim, va nhng kho khn trong quy
hoach th cung nh cung cp c s ha tng.
Trong chng mc nhng vn nay tr nn
ang k, muc tiu tng ti a s tng trng
kinh t va muc tiu trai rng hn phat trin
th phai thng nht vi nhau.
Vic xac nh co ang thuc y tng trng
th ln hn cac thanh ph tm trung hay
khng oi hoi phai phn tch tt hn cac mc
thu hi kinh t i vi cac d an tim nng
cac thanh ph chnh va cac thanh ph tm
trung, co tnh n mt loat cac tac ng bn
ngoai khac nh ach tc giao thng va nhim,
ng thi phai tnh n cac chi ph thc hin
quan ly cac thanh ph ln. Nu chnh phu
mun theo ui cac muc tiu cua k hoach nh
hng tng th, oi hoi phai co mt bc u
tin la cac k hoach u t nganh phai c
iu chnh ap ng c nhng u tin
khng gian. Nhng s phat trin khu vc thanh
cng cung oi hoi mt n lc phat trin hoa
hp, nm ngoai tm u t nho cac thanh ph
trong khu vc. V du nhng chnh sach nh vy
co th bao gm m rng cac c hi tuyn dung
vic lam nhng thanh ph nho hn, hoc
cung cp t nhiu hn gi gia nha va gia
u t kinh doanh thp hn cac thanh ph
trong khu vc. V tng th, yu cu co mt
phn tch nhm xac nh cac muc tiu cua k
hoach tng th co thch hp hay khng, va nu
cac muc tiu la thch hp, th lam th nao
giai quyt c tt nht lc lng dn nhp c
hung manh t cac khu vc nng thn ra thanh
ph H Ch Minh va Ha ni.

3.3. Phn b trach nhim gia cac

cp chnh phu
Cac nc trn th gii u tranh tm ra s

52

Khung 3.4: S yu kem trong iu phi Bao dng ng b

S giam bt trach nhim trong h thng quan ly tai

chnh cng cua Vit nam c minh hoa bi t
chc bao dng ng quc l va ng ni b a
phng. Cuc ng b Vit nam (VRA) a c
thanh lp vao nm 1993, va trc kia co trach
nhim i vi quan ly va giam sat toan b h thng
ng b, va thc hin cac cng vic lin quan n
ng quc l. Tuy nhin, trn thc t, khng th
hoan thanh c vai tro nay mt cach hiu qua v
mt loat cac ly do, chu yu lin quan n vic cac
trach nhim tai chnh c phn b trong h thng
nay nh th nao.
B giao thng nhn ngun tai chnh t ngn
sach nha nc, cung nh t cac t chc tai chnh
qucc t, va chia khoan nay gia Cuc ng b
Vit nam (VRA) va UBND tnh (PPCs), da trn
phn loai quy m bao dng sa cha ma ho am
nhn. VRA chu trach nhim cho phn vic lin
quan n mang li ng quc l, trong khi PPCs
chu trach nhim cho nhng phn con lai cua h
thng ng quc l va nhng ng b nm trong
pham vi tnh ho. VRA giao vic bao dng mang
li quc l cho cac Ban quan ly d an (PMUs) va
cac ban quan ly ng b khu vc (RRMUs), trong
khi PPCs giao vic sa cha bao dng cho cac S
giao thng thuc a phng (PDOTs). i vi
nhng sa cha ln cho mang li quc l, trong
khoang mt na n mt phn ba cng vic do cac
PMU cua VRA quan ly. Phn con lai do cac PDOTs
quan ly. i vi nhng bao dng thng thng va
sa cha tm trung trn cac mang li quc l, hu
ht cac cng vic do cacRRMUs quan ly, phn con
lai cung lai do cac PDOTs quan ly.

Kt qua cua vic chng cheo pham vi quyn

han gy nn phc tap trong vic phn cng trach
nhim va kim tra kt qua. Trong khi VRA chnh
thc chu trach nhim quan ly mang li quc l,
c quan nay lai trng ch vao cac ban quan ly
ng b a phng thc hin phn ln cac cng
vic trn mang li quc l. VRA co quyn kim
soat han ch i vi cac ban quan ly a phng,
va iu nay lam han ch kha nng am bao rng
cac ngun vn phn b cho bao dng ng quc
l thc s c s dung nh k hoach ra, mc
du trn thc t muc ch s dung cac ngun vn
nay c nh ro mt cach chi tit, va co phn nh
ro cho cac loai bao dng khac nhau. iu nay nay
sinh v cac phn vn c chuyn qua cac s tai
chnh a phng, dn n chm tr trong giai
ngn. Cac VRAs khng co bin phap hu hiu nao
kim soat nhng cng vic c thc hin.
Trong khi cac VRA cung co trach nhim lp k
hoach va t ra cac tiu chun ky thut i vi
ng b, c quan nay giam th rt t tnh trang
ng b cp a phng, ngoai vic c vn v
cac tiu chun ky thut va cac vn quan ly. iu
nay xay ra v cac PDOTs gi trach nhim quan ly
trc tip i vi cac ng b thuc a phng, va
ngun vn phn b cho nhng con ng nay
chuyn v cac tnh ma khng co s tham gia trc
tip cua VRA c quan co trach nhim kim tra va
ph duyt cac k hoach. Kt qua la vic cac ngun
vn c phn b co thc s c s dung bao
dng hoc xy dng ng hay khng la khng ro
rang.

pham vi nhng tiu tr o, cp chnh quyn

thp hn nay co th a ra nhng quyt nh
ma khng cn tham khao lai vi cac cp cao
hn. iu nay co th giup han ch xu hng tin
ti quan liu qua va giup am bao cao hn
i vi cac vn c quyt nh.
Truyn thng lp k hoach tp trung a trai
qua mt cuc cai cach c ban khi lut Ngn sach
nha nc nm 1996 thi hanh mt qua trnh phn
cp phn quyn. Kt qua la phn b ngn sach
cho cac chnh quyn a phng c tng t
26% nm 1992 ln 43% nm 1998 va 48% nm

2002. Lut Ngn sach nha nc nm 2002 a

trao cho cac a phng quyn t chc cac chi
tiu cho qun huyn va xa trong pham vi a
chnh cua tnh mnh. Lut nay cung tng cng
ngn cm vic cac cp chnh quyn cao hn ap
t chi tiu khng co ngn sach xung cac cp
chnh quyn thp hn. Cac nhim vu c
phn cng ti cac cp chnh quyn thng nht
vi pham vi quyn li v a ly. Chi tiu a
phng c cp thng qua phi hp doanh
thu thu c tai a phng va chuyn t ngn
sach trung ng.

Ngun: Louis Berger (2003); JICA (2001)

53

Phn cp phn quyn mang lai mt loat cac

vn tim nng v iu phi, bao gm:

u t dan trai qua mong, v mi xa va

qun/huyn u t ap lc ln cac uy ban
nhn dn tnh. Qua nhiu d an nho thc
hin mt luc co th la mt yu t n sau vic
cac u t c s ha tng b thc hin chm tr,
cam kt qua mc v ngn sach va gy nn
nhng vic lam d dang i vi cac nha thu.
Nhng c s ha tng up khng cn thit.
V du, hu ht tnh nao cung co t nht mt
khu cng nghip nhm thu hut u t trc
tip nc ngoai, thm ch cho du cac nha
u t nc ngoai thch tp trung u t
vao nhng khu vc gn cac trung tm
chnh. Mt rui ro tng t xay ra vi cac
quyt nh xy dng bn cang. Nm 2005,
mt khi xng nhm giai quyt vn nay
bng cach xy dng nhng quy hoach vung
i vi cac khu vc th ln nh Ha Ni,
TP H ch Minh va a Nng, nhng sang
kin nay mi ch han ch quy hoach
khng gian.
Mt s xa co th qua nho co c xp loai
li th kinh t trong xy dng ng ni b
hoc cac h thng cp nc. Co th co nhng
thc mc v nng lc cua chnh quyn a
phng trong quan ly cac d an ma ho chu
trach nhim. Nhng vn nh th nay co
th c giai quyt bng cach lin kt cac xa

co anh hng, hoc ch nh trach nhim co

chon loc i vi chnh quyn a phng sao
cho phu hp v tm c cung nh nng lc.
Quan ly cac vn khac nh: mt th
nm u ngun co th khng quan tm
n x ly nc thai, nhng th nm cui
ngun lai co th mong mun x ly nc thai.
Tai chnh doc khng cn i: co th co s
ghep i khng cn xng gia nhng trach
nhim cua chnh quyn a phng trong
chi tiu tin va nhng ngun tai chnh co th
cp cho ho. V du, hu ht chnh quyn
qun huyn va xa thiu vn cho xy dng c
ban nhm ap ng nh cu cai tao, thay th
va xy dng c s ha tng mi. Xem PERIFA trang 84

mt s nganh, nhng vn tim nng

cua phn cp phn quyn co th tranh c
bng bin phap vn gi kim soat t trung
ng mt cach tng i. T nm 2001,
chng trnh PIP phn loai cac d an thanh
u t cac cp A, B va C. Nhng d an u t
cp A trong o bao gm nhng u t c s
ha tng ln nht va chin lc nht (v du nh
cang chnh, ng chnh) do chnh quyn
cp trung ng quan ly, yu cu co s cho
phep cua Thu tng chnh phu. Nhng u t
nh th nay c bao v khng b phc tap
cp a phng. Tng t nh vy cac doanh
nghip thuc s hu nha nc cp quc gia
trong cac nganh nng lng, vin thng chu
trach nhim i vi cac quy trnh tai chnh va
lp k hoach cua mnh. Ho khng b han ch
bi h thng l thuc kep hay ngn sach
kep. Trach nhim thc hin cua ho cung
khng b phn tan qua nhiu cp chnh quyn
khac nhau. Mt s cac d an cp nc nng
thn a c bao gm trong Chng trnh
muc tiu quc gia, mt chng trnh c thc
hin mt cach c lp.
Nhng d an c s ha tng con lai i mt
vi nhng rui ro do vic ra quyt nh c

Bao dng ng b

54

phn cp phn quyn em lai, nhng chm tr

tim nng va nhng xung t nay sinh t
nguyn tc l thuc kep, va nhng kho khn tai
chnh cua h thng ngn sach kep. Tac ng
cua nhng rui ro va nhng vn nay chu yu
ri vao cac d an giao thng, va cac dch vu c
s ha tng quy m nho hn cac khu vc
th. Tac ng cua s s yu kem trong iu
phi va lp k hoach trong nganh giao thng
a c minh hoa bng v du v cac khoan n
b chuyn sang cho cac nganh xy dng va
ngn hang.

vi c s ha tng th, ca cach thc lp quy

hoach ln cach thc quy hoach nay lin h vi
cac k hoach tai chnh va k hoach nganh nh t
nao. Hu ht cac quy hoach c Vin quy
hoach th va Nng thn Quc gia, hay
min Nam la Vin quy hoach va Kin truc thuc
Tng cng ty T vn Xy dng Quc gia soan
thao. Hai vin nay trc thuc B Xy dng.
Ch co ba quy hoach khng gian ln nht
c soan thao 4 cp chi tit: cac quy hoach
nh hng (chnh sach quc gia), cac quy
hoach vung, cac quy hoach chung (tnh hoc
thanh ph); va cac quy hoach khu vc chi tit
(khu vc, khu cng nghip hoc d an). Trc
nm 2005, quy hoach vung a khng c quan
tm: a khng co s phi hp gia cac tnh ln
cn. Nm 2005, a co mt khi u trong soan
thao cac quy hoach vung, bt u t nhng
trung tm th ln nh Ha ni, TP H Ch
Minh va a Nng. y la mt bc phat trin
tch cc nhm khc phuc mt trong nhng yu
im cua phn cp phn quyn.
cp tnh/ thanh ph, oi hoi cac quy
hoach khng gian chung bao gm nhng nh
hng i vi phat trin va t chc khng gian
th, mang li c s ha tng va cac phng
tin c s ha tng v trung han va dai han.
Nhng quy hoach nay cung phai cha ng
nhng c tnh cua cac khu vc th, quy m
dn s, vn s dung t, tai nh c, s bao
tn va phn vung. Nhng quy hoach nay quy
nh cac tiu chun ky thut i vi xy dng,
v du nh chiu rng cua ng ph, ty l khu
vc nn, hay ty l din tch san, hoc din tch
san trn u ngi s dung. Mt ban la yu
t c ban cua quy hoach. Thu tng ph duyt
cac quy hoach chung cho cac thanh ph cp I, II
va cac thanh ph c bit.
Cac quy hoach khu vc chi tit c xy
dng di s hng dn ch ao cua UBND cac
tnh thanh ph a phng. Ho xac nh nhng
s dung khng gian th cu th va bao gm
cht lng, s lng, va v tr cua tng loai hnh

Tt hn la ch n gian gi quyn kim soat

cp trung ng i vi mt s d an, va i vi
mt s d an khac co rui ro do ra quyt nh
c phn cp phn quyn em lai, bin phap
giai quyt dt khoat cac vn v iu phi
trong mt mi trng c phn cp phn
quyn c a chung hn. Hin tai, cac ngun
vn ma chnh quyn a phng co th s dung
cho u t c s ha tng c chuyn t chnh
quyn cp trung ng di hnh thc cp phat
v iu kin. Chnh quyn trung ng nn xy
dng nhng cng cu tai chnh thng qua h
thng quan ly tai chnh cng lin kt u t
a phng vi nhng u tin cp quc gia. V
du, thng qua cng cu cp phat co iu kin hay
nhng nhu cu chi tiu ti thiu co th c s
dung chuyn ngun vn cho cac u tin c
s ha tng c thu.

3.4. Quy hoach cac th

Nhng kho khn trong c s ha tng th
minh hoa nhiu vn v phi hp nganh doc,
nganh ngang, cung nh nu ro rng nhng kiu
k hoach ra c ban la khng phu hp vi mt
nn kinh t trong o s phat trin ngay cang gia
tng nhm ap ng nhng yu cu cua th
trng hn la cac quyt nh lp k hoach cua
trung ng.
Quy hoach khng gian la vn ln nht i

55

cac nha hoach nh trung ng va thc t

a phng, va vi vic chnh quyn cp
a phng c giao thm quyn han v
xy dng cung nh quy nh vic s dung
t (Cac s giao thng cng chnh cac
thanh ph ln va cac cng ty giao thng
cng chnh nhng th trn nho), khng co
g ngac nhin khi cp a phng, cac
quy hoach thng b bo qua, hay b coi la
nhng hng dn khng ang tm.
oi hoi co mt hnh thc quy hoach khac,
co tnh n s phat trin nhanh chong trong
nn kinh t th trng. Cac quy hoach cn
c thng xuyn cp nht, co s tham gia
cua cac cng ng a phng. Yu cu tun
thu nghim ngt hn cac lut v quy hoach
va cac quy nh xy dng, nhng ng thi
cac quy hoach khng gian cn mang tnh chin
lc hn. Cac quy hoach nay cn cung cp
hng dn va nh hng cho cac thanh ph
phat trin nh th nao, ma khng quy nh qua
chi tit. Cac quy hoach cung cn linh hoat trong
pham vi nh hng tng th va cac chnh
quyn a phng cn c trao thm quyn
han nhanh chong iu chnh cac quy hoach
nhm ap ng nhng nhu cu thay i. Chnh
quyn a phng nn c giao trach nhim
kim tra thc t va cn i. Cac quy nh xy
dng cn da trn cac tiu chun hoat ng hn
la cac nh mc ky thut cng nhc. V du,
chiu rng mt con ng nn lin h vi d
tnh nhu cu giao thng hn la co kch thc
c nh trc; nc thai nn c x ly ti
mc tng ng vi cht lng nc sng hay
bin ma nc thai sau x ly nay se c ra;
mc tiu thu va cht lng cp nc sach
nn lin h cht che vi mc ma ngi dn
sn sang chi tra.
Nhi u v n ph i h p do c co th c
gia i quy t v i nh n g tiu chu n linh hoa t
hn va ca c quy trnh l p k hoa c h cho phe p
chnh quy n a phng c linh hoa t
hn. M t ph n cu a v n la ca c k hoa c h

Ban quy hoach a Nng

phat trin va xy dng nn mong c ban. Mt

ngh nh v quy hoach nm 2005 a a ra mt
c s thit k th, nu ro kin truc, hnh thc
xy dng, cao xy dng, phong canh cua
mi khu vc th va ng ph.
Mt kho khn i vi cac quy hoach c
lp cp trung ng la cac quy hoach nay co
xu hng qua cng nhc trong cac quy nh
v ky thut, va c da trn tm nhn ly
tng hoa i vi phat trin th ma khng
tnh n thc t nh hin tng nhp c trai
phep hay phat trin theo hng th trng.
S xa ri cac tiu chun ky thut a quy nh
cp quy hoach chung oi hoi mt quy trnh
nhiu n lc. Cac quy hoach thiu c ch
phat trin tng phn va lin tuc nhm a
nhng quy hoach nay vao thc t trong mt
nn kinh t hn hp, ni ma s phat trin
dng nh xay ra trn c s lin tuc gia tng
di s iu khin cua cac quyt nh cua
cac nha u t nhiu hn la cua cac nha
hoach nh quy hoach cua chnh phu. Vi
mt s khng tng xng gia tm nhn cua

56

 c soa n tha o c p trung ng, khi la i co

yu c u s tham gia l n hn cu a c p a
phng. Lu t xy d n g m i (2004), v i
nh n g ngh nh m i (2005) v quy hoa c h
va qua n ly d a n u t xy d n g, a a
ra phn c p phn quy n l n hn cho ph
duy t ca c quy hoa c h, va co tham v n cng
chu n g. y la nh n g b c tch c c , nhng
n u nng l c c p a phng khng tng
c n g, nh n g quy hoa c h na y se v n ti p
tu c c ca c vi n quy hoa c h trung ng
soa n tha o . Cu n g co m t v n quan tm la
la m th na o ca c chnh quy n a phng
c giao tra c h nhi m phu h p v i nh n g
y u t c n thi t cu a ca c k hoa c h c soa n
tha o c p trung ng.
Vi c a tham v n c n g n g va o l p
quy hoa c h la m t b c ti n quan tro n g
trong v n trao cho chnh quy n a
phng co tra c h nhi m v i dn chu n g ta i
a phng mnh. Nh n g quy hoa c h c ly
t n g ho a t trung ng th t ba i trong vi c
tham kkha o y ki n cu a nh n g tha n h ph n
lin quan thu c a phng. Nh n g quy
hoa c h c ly t n g ho a nh th na y co th
d n n k t qua loa i bo hoa n toa n ca c c n g
n g va nha pha t tri n la i khu v c v i
m t tiu chu n cao hn. i u na y th n g
d n n pha hu y nh n g c n g n g va nha
a lin k t ch t che v i nhau cu n g v i
nh n g h th n g kinh t xa h i a c xy
d n g va pha t tri n trong nhi u nm. Kinh
nghi m nhi u n c kha c , bao g m nhi u
n c ng u va My , cho th y vi c pha v
tnh ha n g xo m , th n g la v i mu c ch t t
nh t , v n a la i k t qua la m t n thng
khng th ha n g n c i v i lin k t xa
h i cu n g nh s bnh an cu a ng i dn. Gia
nha nh n g khu v c m i c pha t tri n se
th n g v t xa kha nng chi tra cu a nh n g
ng i b di r i . Kinh nghi m nhi u n c
kha c nh Indonesia va Brazil ch n g minh
r n g tun thu m t phng pha p c pha t

tri n v i s tham gia tch c c cu a nh n g

ng i h n g l i se th n g mang la i hi u
qua chi ph va c s xa h i t t hn.
Nh n g v n i u ph i ngang gi a ca c
b thu c chnh phu na y sinh v i s khng
tng x n g gi a ca c ngn sa c h va ca c quy
hoa c h khng gian, va s khng tng x n g
gi a ca c quy hoa c h nga n h va quy hoa c h
khng gian. Ca c quy hoa c h khng gian no i
chung th n g c soa n tha o c l p ,
khng cn nh c n ca c v n ta i chnh.
Thi u ngn sa c h th c hi n ca c quy
hoa c h na y co th la c s th t ba i trong
vi c th c hi n c p a phng. Thi u ta i
chnh kp th i co ngha la ca c c s ha t n g
cng c n g (nh c p n c , qua n ly ch t tha i
r n , thoa t n c va thoa t n c tha i ) th n g
b theo sau khi s pha t tri n a c th c
hi n . S pha t tri n nhanh cho n g va khng
co k hoa c h cu a ca c khu ven cu a ca c
tha n h ph l n ang d n n xu n g c p
mi tr n g nghim tro n g va khi n u t
c s ha t n g t n ke m hn r t nhi u so v i
tr n g h p c s ha t n g c xy d n g
b c th i gian s m hn. (Tuy nhin, co m t
s ca c khu v c ven c quy hoa c h t t ,
nh khu T lin Ha N i va khu Phu My
Hng TP H Ch Minh.)
Cac quy hoach tng th nganh cho cung
mt v tr a ly ang c xy dng c lp,
va co th khng c phi hp trong cac giai
oan, v tai chnh cung nh qua trnh thc
hin. V du thoat nc, c bao gm nh
mt phn cua quy hoach giao thng tng th,
co th khng c phi hp vi quy hoach
tng th thoat nc ma va thoat nc thai.
Trong mt s trng hp thm ch con
xut nhng chin lc mu thun nhau.

3.5. Cac chnh sach an toan mi

trng va xa hi
Cac d an c s ha tng co th co tac ng

57

bt li i vi mi trng va xa hi, iu nay

mu thun vi cac muc tiu phat trin bn
vng va lam cai thin i sng ngi dn.
Trong s nhng quan ngai v mi trng la
vic nhim khng kh va ngun nc, tac
ng n lng nc va dong chay, gop
phn lam thay i thi tit. Phat trin giao
thng co th m ra ng tip cn n
nhng khu vc nhay cam v mi trng, dn
n tim nng pha huy rng va gy ra hu
qua lam mt i a dang hoa sinh hoc, lam
tng lu lut va nghen bun trong cac h thng
cp nc.Nhng quan ngai v xa hi bao
gm vic pha v lin kt xa hi (s lin kt
cng ng), trng dung t khng t nguyn
va di di tai nh c, nhng anh hng n
dn tc thiu s.
Nhi u v n mi tr n g xa h i r t kho
tnh quy tha n h ti n . M c du nh n g ha n ch
trong vi c o l n g chnh xa c nh n g chi
ph mi tr n g, xa h i , nh n g c tnh s
b v t n th t lin quan n ca c d a n c
s ha t n g bi u th r n g c n a m ba o co
quan tm m t ca c h nghim tu c t ca c b k
hoa c h va ta i chnh, ch khng ch t nh n g
nga n h h u tra c h lin quan. V du , m t
nghin c u cu a Ngn ha n g Th gi i ta i

Trung qu c c tnh thi t ha i v mi

tr n g do ring nhi m a chi m t 3.5
n 7.7 % cu a GNP. Ngn ha n g Th gi i
(1997). Trong khi ca c d a n u t quy m
l n ch c ch n c ca c c quan mi tr n g,
xa h i va cng chu n g t p trung chu y , th
nhi u n c , m t s l n ca c d a n c
thi t k va th c hi n quy m nho th n g
gy ra lo nga i l n hn v mi tr n g va xa
h i . Do v y ca c b thu c chnh phu c n k t
h p cn nh c v n mi tr n g va xa h i
va o cng ta c l p k hoa c h va c ch th m
nh d a n cu a mnh.
Mt loat cac chnh sach hin co nhm cp
n cac kha canh mi trng va xa hi trong
phat trin c s ha tng, bao gm:

Nhng anh gia tac ng mi trng cn

phai la mt phn khng th thiu cua thm
nh d an. Nhng anh gia mi trng
chin lc co th cn tuy theo ng canh
tng d an ring bit . Nhng anh gia nay
co th c s dung, v du khi soan thao cac
quy hoach khng gian cho s dung t
trong khu vc hoc trong ng bng.
Khung 3.5 thao lun mt v du thc t tt
nht Bali, Indonesia. Mt phng tin

Khung 3.5: anh gia mi trng mang tnh chin lc Bali

D an c s ha tng th Bali c thit k nhm

cai thin cac dch vu c s ha tng trn toan ao
Bali, vi nhng tiu d an lam ng th, quan
ly giao thng, cp nc va v sinh, thoat nc va
kim soat ngp lut. Mc du khng phai la mt yu
cu v phap ly, anh gia mi trng mang tnh
chin lc (SEA) a c tin hanh giup giai
quyt nhng vn mi trng nguy cp Bali, vi
h thng dn nc, rng, tai san vn hoa ang b d
phat trin dn s, phat trin cng nghip va du lch
e doa.
SEA a c thit k am bao rng phat trin
c s ha tng th se din ra trong bi canh, va
nhay cam vi s quan ngai v mi trng. SEA co
s tham gia cua tham vn cng ng tt ca cac

cp a phng, dn n mt s nhng khuyn

ngh v thc hin cac tiu d an cung nh vic la
chon cac th t u tin, trong o bao gm tm quan
trong cua bao tn di san vn hoa va lch s. SEA
cung bao gm nhng khuyn ngh chi tit i vi
xy dng nng lc th ch am bao thc hin tt
chng trnh u t.
SEA cung cp mt m ta tnh trang mi trng
toan din cho Bali, va nht la mt b ban xac nh
cac khu vc mi trng, t cac tiu d an va cac tac
ng tim n cua cac tiu d an nay trong mi lin
h vi cac khu vc khac nhau, va giup tranh nhng
hu qua bt li v mi trng, xa hi cua nhng
chng trnh phat trin c s ha tng th.
Ngun: Warford (2004).

58

Cng thai ang c xy dng thanh ph H Ch

Minh

tng t, c bit n nh la Mt anh

gia tac ng ngheo oi xa hi, co th c
s dung kim tra vic phn phi thu
nhp va cac vn ngheo oi nay sinh t
cac d an c s ha tng.

Cac u t trong lnh vc v sinh, x ly

nc thai, x ly cht thai rn c thit k
nhm lam giam suy thoai mi trng va cai
thin sc khoe cng ng. Phat trin giao
thng cng cng co th giup lam giam
nhim do cac phng tin i lai gy nn.
Cac cng ngh lam giam bt nhim co th
c s dung lam giam tac ng xu i
vi mi trng do vic san xut in gy ra.
Tng u t trong nhng lnh vc nay se
em lai li ch mi trng quan trong Vit
nam.
nh gia hiu qua co lin quan ti cac tac
ng mi trng va xa hi. V du, cac chi
ph mi trng cho t than co th c kt
hp thng qua thu anh vao gia than, va
do o c kt hp vao gia san xut in
bng s dung than. Gia than cao ln se lam
giam tiu thu than, va do o giam tac ng

Khung 3.6: Tai nh c va cac th trng t ai

Lut t ai Vit nam nm 2003 yu cu n bu c

chi tra cho t ai b chnh phu bt buc trng dung.
Bao cao phat trin Vit nam 2005 bao gm mt tranh
lun v cac chnh sach n bu cua Vit nam, kt lun
rng cac chnh sach nay phn ln phu hp vi thng
l quc t, nhng trn thc t co xu hng cung cp
n bu hoan toan t hn cho nhng ngi b di ri.
Trong khi cac muc tiu chnh sach xa hi khuyn
ngh rng c ch n bu cua Vit nam co th rng
rai hn, cac muc tiu phat trin c s ha tng lai tm
kim cac chi ph n bu tai nh c. Mt phn chi
ph b i ln do gia t cao. V du, mt quang
ng b dai 10 km xut la mt phn cua d an
phat trin giao thng th Ha Ni se cn tai nh
c cho 1100 h gia nh. Chi ph xy dng con
ng c tnh la khoang 60 triu US$, trong khi
c tnh chi ph n bu tai nh c ln n khoang
t 170-210 triu US$. Trong trng hp mt cu
vt do JBIC tai tr va c hoan thanh gn y tai
Ha Ni, chi ph cho n bu tai nh c chim ti
hn 80% chi ph d an. Ro rang chi ph n bu tai
nh c co th lam tng ang k tng chi ph cho
phat trin c s ha tng th.

Gia t cao ro rang khng phai la ly do trn

tranh chi tra n bu hp ly cho nhng ngi b tai
nh c bt buc. Nhng Vit nam, gia t cao
mt phn la san phm cua cac chnh sach t ai,
nhng chnh sach y ga t cao mt cach gia tao:
Nht la Ha ni, chnh phu gi mt phn ln quy
t, do o vic cung cp t thng mai ra th
trng t nhn rt han ch. Han ch cung kt hp
vi nhu cu cao a y gia th trng tng cao.
Trn ca nc, chi ph giao dch cao trn nhng
khu vc t co ng ky, do vy nhiu ngi dn
khng co u giy t hp phap i vi khu t
ma ho co. Bao cao phat trin Vit nam 2006 co
mt tranh lun hu ch v hu qua cua vn
nay. Mt ln na, s khan him t co u giy
t hp phap y gia t ln cao, va gia t nay
tr thanh bang tham chiu ngi dn tmg
kim n bu cho tai nh c.
Giai phong bt t thuc chnh phu va cai t t
chc ng ky t ai se giup cai thin hiu qua th
trng t ai, tng doanh thu cho chnh phu va co
tac ng tt i vi giam chi ph tai nh c cho
phat trin c s ha tng.

59

cy vao cac thm nh d an. V du, EVN ang

lp k hoach m rng cng sut nha may thuy
in. Tac ng n le i vi mi trng va xa
hi cua cac d an a c lp k hoach co th
ch la nhng tac ng bn l, nhng chng
trnh cn c kim tra cp quc gia trong
qua trnh lp k hoach, am bao rng tac
ng gp lai cua nhiu d an n le co th chp
nhn c.

tiu cc n mi trng.
Quy hoach khng gian, nht la cac quy
hoach ng b, cn tnh n bao v mi
trng hay bao v cac khu vc nhay cam v
mi trng.
n bu i vi tai nh c khng t
nguyn co th c s dung giam tac
ng xa hi. Cac quy trnh anh gia va
n bu hiu qua la cn thit i vi hoat
ng tai nh c thanh cng. Lut t ai
Vit nam nm 2003 a thit lp mt chnh
sach chnh thc i vi tai nh c, yu
cu tnh gia tr thay th i vi nha va s
dung cac mc th trng tnh n bu.
T quan im cua mt chnh sach xa hi,
y la nhng chnh sach ung n, nhng
nh thao lun Khung 3.6, vic tng tac
gia cac chnh sach nay vi nhng th
trng t ai yu kem nh hin nay co
th gy ra nhng vn i vi phat
trin c s ha tng.
Cac c quan mi trng nn ong vai tro
trung tm trong giam sat va kim tra cac
tiu chun mi trng. hoat ng co
hiu qua, nhng c quan nay cn c
cung cp u ngun tai chnh va can b co
chuyn mn.

6. Khuyn ngh
V da i ha n , d n g nh ca c c p chnh quy n
kha c nhau se co nh n g khu v c tra c h nhi m
ring ( tra n h nh n g i u chnh t n ke m
trong qua trnh ra quy t nh), trong khi
m t s lnh v c se v n gi nguyn chia se
tra c h nhi m , chnh quy n trung ng co
th gia m sa t . Nhi u ca i t c n thi t se c
ti n ha n h a p n g s pha t tri n , do o
yu c u m t khung v n g ch c ki m tra
va gia i quy t ca c v n . Khung ki m tra va
gia i quy t v n na y co th c t ch c
trong vn pho n g Thu t n g. Co m t nhu
c u c p thi t c n k t h p ca c quy t nh
ta i chnh va o quy trnh ph duy t u t, va
m t i m kh i u se la m t xem xe t do
chnh phu la n h a o . Khu v c c n xem xe t
kh n c p nh t m t ca c h co h th n g la ph i
h p ca c qua trnh l p k hoa c h ca c khu
th. S h n g n g ly t n g nh t co th la
da n h m t th i gian th c hi n , va ca c
khuy n ngh c a ra trong khi l p k
hoa c h trung ha n . Tuy nhin, ca c v n v
th o i ho i ca c gia i pha p pha i c xy
d n g kh n trng.

Nhng chnh sach nay khng th ch la trach

nhim cua mt mnh cac c quan lam v xa hi
va mi trng. thc hin co hiu qua, cac
muc tiu mi trng va xa hi cn c phi
hp vi cac hoat ng cua cac b c s ha tng,
va cac giam th v lp k hoach cung nh tai
chnh. V du, nhng muc tiu mi trng nh
tranh nhim ngun nc co th la mt phn
cua cac muc tiu i vi cac c quan hu trach
v cp nc va v sinh. Va khng nn ch trng

Khuyn ngh nhng hoat ng sau:

60

(3.1) Thanh lp mt h thng anh gia cac d an u t o c ty sut thu hi u t at c.

(M)

(3.2) Cai thin cht lng cac nghin cu kha thi, cp n tt ca cac lnh vc a c xac nh
trong khung 3.1

(M)

(3.3) Xy dng mt khung kt qua cho tng nganh, ra cac muc tiu nganh, cac chin lc
at c nhng muc tiu o, va cac ch s hoat ng anh gia qua trnh tin ti cac muc
tiu. am bao rng tt ca cac d an xut u phu hp trong khun kh khung nay, va
cung cp kim tra ong gop cua cac d an vao cac muc tiu a ra.
(S)
(3.4) Xy dng mt quy trnh chnh phu nhm kt hp cac quyt nh ngn sach vi vic lp k
hoach u t, am bao rng cac d an c phn b ngun vn phu hp vi th t u tin
cua chung. Quy trnh nay khng nn phn b ngn sach cho cac d an co kha nng huy
ng tai chnh t cac ngun khac.
(3.5) Xy dng nhng quy trnh lp ngn sach am bao s cn i hp ly gia chi tiu cho bao
dng va chi tiu cho cac u t mi. Ly tng nht la ty sut thu hi vn t cac chi tiu cho
bao dng nn c c tnh.

(S)

(3.6) anh gia cac chi ph va li ch cua vic thuc y phat trin cac thanh ph tm trung
xac nh liu co cn thit iu chnh chnh sach h tr cac muc tiu cua K Hoach nh
hng tng th cho Phat trin th n nm 2020.

(S)

(3.7) Xy dng cac cng cu tai chnh lin kt nhng u tin cua tnh vi nhng u tin cua khu
vc va quc gia. V du bao gm cac phng tin cp phat co iu kin, va nhng yu cu
chi tiu nm trong pham vi ti thiu.

(S)

(3.8) Kim soat tac ng cua h thng l thuc kep. nhng ni nguyn tc dn n s chm
tr qua ang trong vic ra quyt nh, hoc co nhng mu thun gia cac quyt nh vi
nhau, cn cn nhc hoc la iu chnh cac quy trnh nhm cai thin s phi hp cheo gia
cac cp chnh quyn, hoc la danh quyn quyt nh cho mt cp. Cn cn nhc trao quyn
quyt nh cho cac cp chnh quyn thp hn nhng lnh vc trong o cac chnh quyn
a phng t khi b phu thuc.
(3.9) Xy dng nhng th th quy hoach th nhm i pho tt hn vi mt nn kinh t hn hp.
H thng lp k hoach nn tin ti cac tiu chun hoat ng, phn cp phn quyn, va co s
tham gia cua cac bn lin quan. Mt chin lc nhm giai quyt vn nay nn y manh:
Phn tch li ch cng cng quy hoach th va quy trnh ph duyt phai anh gia
c nhng li ch va nhng vn tiu cc trong nhng phat trin c xut.
Nhng kinh nghim thc t tt nht va cac tiu chun hoat ng - Cn tha long s trit
tun thu cac tiu chun ky thut cng nhc trong quy hoach tng th va thay vao o la cac
tiu chun hoat ng, nht la khi co nhiu u t n t cac khu vc phi nha nc, cn phai
c lam cho phu hp va em lai li ch cho hoan canh a phng hn la tun thu cac tiu
chun quc gia. Cac tiu chun hoat ng (nng lc giao thng, quan ly cht thai, khng
gian m, cac gii han chiu cao, kha nng tng thch, ting n, vv) nn c a vao h
thng lp k hoach nh nhng yu cu ti thiu cn ap ng, nhng cung cho phep linh
hoat trong vic ap ng nhng yu cu nay. Lp k hoach phn cp phn quyn vi thm
quyn cua cp a phng ln hn, tnh minh bach, va s tham gia cua cac bn hu quan
nn thay th cho s tun thu trit cac tiu chun thit k theo mt cng thc cu th.
Lp k hoach hp nht phi hp gia cac yu t cua quy trnh lp k hoach tng phn
(bao gm lp tai chnh va ngn sach cho nganh thuc nha nc) la cn thit hp ly
hoa lp k hoach va quan ly th.
Thc t tai chnh cac k hoach cac cp c lp ma khng tham khao ky thc t tai
chnh hay chi ph. quy hoach th tr nn co ch, trach nhim lp tai chnh va ngn
sach i vi nganh va cac d an phai la mt phn cua qua trnh lp k hoach.

(S)

61

(S)

(S)

(M)

Phn cp phn quyn trong lp k hoach lp k hoach se cn c phn cp phn

quyn co th ap ng c cac iu kin a phng, co tnh minh bach cao hn va
co s tham gia cua cng ng tt hn. Mt chng trnh c phi hp phat trin
nhng ky nng lp k hoach tai a phng va tao iu kin cho hoa nhp la cn thit.
Cac nha hoach nh phai co u tn nhim cac phn tch cua ho c cng nhn va
c nhng ngi ra quyt nh cui cung tin tng.

(3.10)am bao rng vn mi trng va xa hi c quan tm trong cac muc tiu cua cac c
quan hu trach i vi lp k hoach u t, va rng nhng vn mi trng xa hi nay
c cp n y u trong cac nghin cu kha thi cua d an, va rng tng t nh vy,
cac k hoach tng th cho hang loat cac d an cung c anh gia tac ng mi trng xa
hi.

(M)

(S)
(3.11)am bao rng Cuc mi trng quc gia co ngun lc va ra, giam sat, kim soat nhng
tiu chun mi trng phu hp.

62

4. Hiu qua

Vn

(i) Cac nha cung ng dch vu c s ha tng Vit Nam to ra kha hiu qua, xet trnh phat trin cua Vit
Nam, nhng tt nhin lun lun co th cai thin hn na. Dch vu c s ha tng hiu qua hn se giup
giam bt chi ph i vi ngi s dung va doanh nghip, va co th giam bt s vn u t c s ha
tng cn phai co.
(ii) Cac cng cu cai thin hiu qua trong cac dch vu c s ha tng cua Vit Nam gm cai cach khu vc
Nha nc, canh tranh, s tham gia cua t nhn, va quan ly iu tit. Chnh phu co th lam nhiu iu
trong tt ca cac lnh vc nay.
(iii) Tham nhung co th tac ng ti hiu qua, va phai co cac bin phap chng tham nhung.

Khi c vn hanh hiu qua, dch vu c s ha

tng cho u ra nhiu hn vi u vao khng
i. V vy cai thin vn hanh co th trc tip
em lai dch vu re hn, giup at muc tiu giam
ngheo va tao s thuc y tng trng. Cai cach
hiu qua cung se giup giai quyt mt phn
nhng kho khn v vn u t c s ha tng cua
Vit Nam. V du, giam c cac tht thoat v
mt ky thut trong nganh nc hoc in co th
giup lam chm s cn thit phai m rng h
thng, nh o tit kim c u t.
Chng nay xem xet mt s cng cu co th
giup cai thin kt qua vn hanh cua cac nha
cung ng dch vu c s ha tng. Noi chung,
ng c manh nht la canh tranh tch cc gia
cac nha cung ng dch vu tp trung vao trong
im thng mai. Noi chung, trong im
thng mai (tc la ng c li nhun) la iu
kin tin quyt cho cac cng cu khac tao thm
ng c cai thin kt qua hoat ng. ang
tic la khng co kha nng tao canh tranh tch cc
trong phn ln cac dch vu c s ha tng. Trong
nhng trng hp nay, canh tranh theo tng
t nh ky gia cac nha vn hanh t nhn co
th la phng cach thay th xac nh ra cac
nha vn hanh hiu qua. Bng cach cho phep

hng li nhun cao hn nu cai thin c kt

qua hoat ng, cac quy ch co th tao ra ng c
nha vn hanh cai thin hoat ng.
Cui cung, tham nhung co th gy anh
hng nghim trong ti hoat ng cua cac nha
cung ng dch vu c s ha tng. May la nhiu
bin phap khac ma co th thc hin cai thin
hiu qua cung ng thi co tac dung giam bt
c hi tham nhung. Nhng nhng bin phap
nay cn phai c b tr bng nhng bin phap
chng tham nhung trc din, nh thng xuyn
kim toan vt cht va tai chnh va h thng truy
t tham nhung khi no xay ra.

4.1. Mc hiu qua hin tai

Nhn chung, cac nha cung ng dch vu c s ha
tng cua Vit Nam kha hiu qua xet trnh
phat trin cua t nc, nhng tt nhin cn cai
thin thm.
Hnh 4.1 cho thy Tp HCM thuc na kem
hn trong s cac thanh ph ln chu A v
ty l nc tht thoat (v ro r hoc b n cp).
Hnh 4.2 cho thy Tp HCM gn mc trung
bnh cua cac doanh nghip cp nc cua
Vit Nam v ty l nc tht thoat, doanh

63

Ni, vi ty l 7 nhn vin trn mt nghn

u ni kem hn so vi nng sut trung
bnh cua cac thanh ph trong khu vc co
trong mu (6 nhn vin). Tp HCM co kt
qua tt hn vi ty l 3,5 nhn vin trn mt
nghn u ni.

nghip kem nht mt ti 95% nc. S

chnh lch gia cac doanh nghip Vit Nam
th hin mc cai thin co th at c.
Hnh 4.3 cho thy nhng cai thin gn y
v nng sut nhn vin cac doanh nghip
nc Ha Ni va Tp HCM. Tuy nhin, Ha

Hnh 4.1: Ty l nc khng thu c ph cac nc chu A (2001)

Ngun: c s d liu cua IBNET, http://www.ib-net.org/wb/bench/nodes/ADB.html

% nc tht thoat

Hnh 4.2: Ty l nc tht thoat Vit Nam

Mi ct th hin mt doanh nghip cp nc ring. S liu cua 62 doanh nghip cp nc nm 2003.

Ngun: S liu so sanh cua Hip hi Cp Nc Vit Nam

64

Hnh 4.1 nu bt mt iu la cac doanh

nghip cp nc Ha Ni va Tp HCM
trong s nhng doanh nghip tt nht ca
nc v nng sut nhn vin. Ty l trung
bnh ca nc la 11 nhn vin cho 1.000 u
ni, va 25% kem nht co ty l trn 15 nhn
vin cho 1.000 u ni.
Hnh 4.2 cho thy rng nng sut lao ng
nganh vin thng la kem so vi nng sut
cua cac nc lang ging.
cho thy rng du tht thoat in trong
truyn tai va phn phi a giam mt cach
vng vang Vit Nam nhng nhn chung
vn kem so vi Trung quc va Thai lan.
mt chng mc nht nh th so sanh nh
vy la khng cng bng. V du, Trung quc
co ty l doanh nghip c cp in cao th

Kim tra ro r thanh ph H Ch Minh

cao hn, va v th nn tht thoat phn phi

thp hn. Nhng s liu gn y hn so vi
nhng g th hin trong biu nay cho
thy tht thoat truyn tai va phn phi cua

Hnh 4.3: Ty l nhn vin cua cac c s cp nc (s nhn vin/1.000 u ni)

Ngun: ADB, JBIC, WB (2005).

65

Vit Nam mc 12,2%, nhng vn cn cai

thin hn na.
th hin ty l chi tiu ng b c danh
cho bao dng. Vi ty l 7,1% nm 2003, Vit
Nam co mc chi tiu bao dng thp nht
trong mu. Xem thm th hin xu hng
giam dn v chi tiu bao dng. L la bao
dng la khng hiu qua v no se lam tng

chi ph bao dng dai han.

Tau hoa Vit Nam co tc chm: 40 km/h
vi tau hanh khach, 22 km/h vi tau ch
hang, v h thng ng st b xung cp do
thiu bao dng va u t mi. Nng sut
lao ng thp: 124.000 n v vn tai/nhn
vin, so vi 548.000 Thai lan va 610.000
Indonesia.

S nhn vin/1000 u ni

Hnh 4.4: S nhn vin trn 1.000 u ni nc sach va nc thai Vit Nam

Mi ct th hin mt doanh nghip cp nc ring. S liu cua 60 doanh nghip cp nc nm 2003.

Ngun: S liu so sanh cua Hip hi Cp Nc Vit Nam

Hnh 4.5: S ng in thoai chnh

Hnh 0.6: Tht thoat tai va phn phi

trn mt nhn vin

in (% so vi phat in)

Ngun: WDI (2005). S liu nm 2003 vi Cam pu chia,

Lao va Vit Nam; 2002 vi Philippines va Thai lan; 2001 vi
Indonesia; va 1999 vi Trung quc.

Ngun: WDI (2005)

66

Hnh 4.7 Chi bao dng ng b (% cua tng chi

ng b)

Ngun: ADB, JBIC, WB (2005).

Giam chi ph u vao se cho phep giam gia mt

hang xut khu, va qua o se thuc y nhu cu
quc t i vi hang xut khu cua Vit Nam.
Khng giam c chi ph u vao se co ngha la
Vit Nam thu c t li ch t vic m ca i
vi thng mai quc t hn.

Cac con s thng k v tai nan ng st

Vit Nam cho thy h thng nay khng
c bao dng tt. Nm 1998 ty l tai nan
ng st la 41 trng hp t vong trn
1.000 km ng. Con s nay tng ln thanh
271 vao nm 2003. Cac s liu tng ng cua
Indonesia la 11 vao nm 1998 va 16 nm
2003, con Thai lan: 5 va 2.
Co s chnh lch ln v nng sut cac
cang khac nhau cua Vit Nam. Mt s cang
c bao cao la at c 15-20 chuyn bc
d mt gi vi mt i bc d, so vi 25-30
chuyn bc d Philippines chng han.
Mt khac, Vinalines bao cao tc bc d
cang Sai Gon la 20-25 cng-ten-n mt gi
va 30 cng-ten-n mt gi cang mi la
cang Cai Ln.

2. Cai cach doanh nghip c s ha

tng quc doanh
Cho ti nhng nm 1980s, trn khp th gii t
co canh tranh hay s tham gia cua t nhn trong
vic cp vn hoc vn hanh c s ha tng. Trong
n lc cai thin hiu qua nhiu nc a tm cach
cai cach khu vc cng. Kinh nghim quc t cho
thy nhng bin phap nay em lai cai thin v
hoat ng thng mai, nhng cung chng to
rng kt qua con c cai thin hn na nh co
thm cai cach v sau trong canh tranh va s hu.
Mt s khac bit ang chu y gia nhng loai cai
cach nay o la cai cach khu vc cng d ao
ngc lai hn, va v th khng bn, so vi
nhng bin phap thit lp cac tac nhn canh
tranh mi hoc quyn s hu t nhn. Mt nha
quan ly khu vc cng tt co th cai thin kt qua

Tt ca nhng con s trn cho thy la con co

kha nng giam chi ph dch vu c s ha tng.
y khng ch la vn i vi s dung sinh
hoat. Cac doanh nghip s dung dch vu c s
ha tng nh la nhng u vao san xut. Chi ph
cao cua u vao y gia thanh san phm ln,
lam giam tnh canh tranh quc t cua san phm.

67

hoat ng cho ti khi nao co ngi khac ln

thay, nhng vic ap dung canh tranh tao c
ap lc lu dai hn nhiu nng cao kt qua
hoat ng.
Trn trng quc t, mt trong nhng vn
ln v s hu Nha nc o la trong im
thng mai cua cac doanh nghip thuc s hu
Nha nc qua yu. Mt doanh nghip co muc
tiu ti a hoa li nhun se lun c gng giam
chi ph. Mc du cac chnh tr gia va quan chc
ra quyt nh cua Chnh phu cung mun thy
li nhun tng, nhng ho con theo ui nhng
muc tiu phi thng mai khac nh ti a hoa
vic lam. Mc du mt s muc tiu phi thng
mai la nhng muc tiu chnh ang v chnh
sach cng, vic ln ln chung vi muc tiu
thng mai khng lam bc l y u chi ph
cua nhng muc tiu o, lam giam kha nng cn
nhc cai c cai mt, khng tao c ng c
i vi nha quan ly, ma tao cho ho nhng ly do
co ve hp ly bin giai cho tnh hnh hoat
ng yu kem.
Trong nhiu trng hp co th at c cac
muc tiu phi thng mai vi chi ph thp hn
nu dung nhng phng phap khac. V du, co
th at c muc tiu cung cp cac dch vu xa
hi cho ngi ngheo mt cach tt nht bng
cach tr cp trc tip cho ngi ngheo, con vn
cho doanh nghip c s ha tng t do theo
ui cac muc tiu thng mai. Ngoai ra, tm
quan trong danh cho cac muc tiu phi thng
mai co th khng c truyn thng n cng
chung. Phn ln cac Chnh phu theo ui chnh
sach minh bach va thao lun chnh sach cng
thy rng khi ngi dn c cung cp y u
thng tin ho co th ong gop vai tro quan trong
cai thin cht lng cua cac chnh sach cng.
thuc y trong im thng mai hn na
nhiu Chnh phu a "cng ty hoa" cac doanh
nghip Nha nc, ap dung lut doanh nghip
cua khu vc t nhn. Lut doanh nghip c
thit k tao cho cac chu s hu t nhn
nhng quy tc cho phep ho quan ly doanh

nghip hiu qua hn, a ra nhng quyt nh

chin lc v nh hng cua doanh nghip, va
am bao trach nhim giai trnh cua cac nha
quan ly doanh nghip i vi kt qua hoat ng
cua doanh nghip. Cung cn co nhng nguyn
tc nh vy khi Chnh phu la chu s hu. Tt
nhin, hiu qua cua vic cng ty hoa trong vic
chuyn tai trong im thng mai va cung cp
nhng thng tin cn thit ti chu s hu phu
thuc vao mc manh hay yu cua lut doanh
nghip tng nc.
Vit Nam phn ln cac dch vu c s ha
tng u do cac doanh nghip Nha nc cung
cp. Vn quan tr trong cac doanh nghip
nay tun theo Lut Doanh nghip Nha nc.
Doanh nghip Nha nc khng phai chu
nhng nguyn tc chung cua quan tr doanh
nghip khu vc t nhn, va khng co kha nng
t a ra cac quyt nh thng mai cua chnh
mnh. Nu cac doanh nghip nay co chin lc
kinh doanh i na th chung nm trong Quy
hoach nganh do cac b chu quan soan thao,
chnh sach nhn s th do B Lao ng, Thng
binh va Xa hi kim soat, cac d an u t th
do B K hoach va u t ph duyt, va B Tai
chnh cp vn.
Quan tr doanh nghip Vit Nam thng b
xem la kem. Lut Doanh nghip Thng nht
(UEL) c ban hanh vao nm 2005 bt u co
hiu lc thc hin t ngay 1 thang 4 nm 2006.
Lut nay a ra cac quy nh chung c cai
tin v quan tr doanh nghip thng nht chung
cho cac doanh nghip t nhn trong nc cung
nh nc ngoai. Nhng cac doanh nghip Nha
nc se ch chu s iu chnh cua Lut Doanh
nghip Thng nht mi nay nu ho chuyn i
thanh cng ty trach nhim mt thanh vin hoc
cng ty c phn. t cac doanh nghip c s ha
tng thuc s hu Nha nc di s iu chnh
cua Lut Doanh nghip Thng nht se la mt
yu t hp ly cua bt c mt chng trnh cng
ty hoa nao, nhng dng nh hin ang co t
tin trin theo hng nay.

68

Ngoai vic a cac doanh nghip thuc s

hu cng vao khun kh cac quy nh quan tr
doanh nghip cua khu vc t nhn, co th cn
phai t ra nhng quy nh khac na i vi cac
doanh nghip c s ha tng thuc s hu Nha
nc am bao thao lun v s anh i gia
cac muc tiu thng mai va cac muc tiu phi
thng mai. Mt tp hp cac quy tc b sung
cung c trong im thng mai va cho phep cn
bng vi cac muc tiu phi thng mai se:
t ra cho doanh nghip muc tiu hoat ng
cang co li nhun cang tt;
ra cac quy trnh am phan hp ng hoc
k hoach kinh doanh gia Chnh phu va
doanh nghip la quy trnh duy nht cac
nha chnh tr hoc quan chc co th ch th
hoc gy anh hng ti doanh nghip;
quy nh v vic Chnh phu tra tin cho
doanh nghip theo ui nhng muc tiu
phi thng mai va ngn nga vic Chnh
phu ch th doanh nghip theo ui nhng
muc tiu nh vy ma khng tra tin;
yu cu b nhim cac uy vin hi ng quan
tr khng phai la can b Chnh phu ho
khng th b ch ao hang ngay bi Chnh
phu, va khng phai lo b trng phat nu ho
phan i s can thip chnh tr;
quy nh quy trnh ma Chnh phu phai s
dung b nhim cac uy vin hi ng
quan tr;
thit lp h thng tra lng theo kt qua
hoat ng cho cac uy vin hi ng quan tr
(va ho co th thit lp cach tra lng nay cho
cac giam c); va
yu cu phai co bao cao cng khai v kt qua
hoat ng va cac chnh sach ma thng
khng bt buc vi cac cng ty t nhn, nh:
- li nhun kinh t co xet ti chi ph c
tnh v vn s hu Nha nc trong
doanh nghip;
- bt c mt ch th nao ma Chnh phu a
ra vi doanh nghip;

kt qua hoat ng trong cng tac tnh

hoa n va thu ph; va
s nhn vin.

Vic b nhim nhng doanh nhn thanh

cng cua t nhn lam uy vin hi ng quan tr
co th giup gy dng mt vn hoa thng mai.
Vic nim yt mt phn nho c phiu cua doanh
nghip se em lai ky lut cua th trng c
phiu v cng khai thng tin va cung se tao s
theo doi cht che v kt qua tai chnh t cac c
ng thiu s. Tng t, yu cu doanh nghip
i vay t cac nha cho vay thng mai, thay v
tm ngun tai tr cua Chnh phu, se tao s giam
sat cht che cua nhng nha cho vay o i vi
hoat ng tai chnh cua doanh nghip.
Vit Nam vn cha s dung nhng bin
phap nh vy thuc y trong im thng
mai va am bao s anh i minh bach gia cac
muc tiu thng mai va phi thng mai. Co th
s dung nhng gi y k trn nh la chng
trnh ngh s phuc vu cho muc ch cai thin
hiu qua cac doanh nghip Nha nc trong lnh
vc c s ha tng.
Ngoai s yu kem v trong im thng
mai, kho khn ln th nh v s hu cng trn
th gii o la Chnh phu gp phai s mu thun
v li ch lam suy yu cht lng cua chnh
sach. V du, vi t cach la mt doanh nghip
Chnh phu chc la mun bao v mnh khoi s
canh tranh hn la so vi khi Chnh phu khng
phai la chu s hu. Va khi la chu s hu cua mt
doanh nghip c quyn, Chnh phu co th
quan ly nganh o theo mt cach tuy tin, ma
khng co s phan i cua nhng ngi ai din
cho phn s hu thng mai cua doanh nghip.
Mc du khng th loai bo hoan toan nhng
mu thun li ch nay, co th giam bt nhng
tac ng tiu cc cua chung bng nhng bin
phap nh:

69

Tach bach gia cac b chu trach nhim quan

ly phn s hu cua Nha nc trong doanh

nghip Nha nc va cac b chu trach nhim

v chnh sach nganh. V du, New Zealand
B Tai chnh va Doanh nghip Nha nc
nm c phn trong cac cng ty in thuc s
hu cng cua New Zealand, trong khi B
Nng lng va Thng mai co trach nhim
v chnh sach in. Cung co th giao cho b
lam v chnh sach nganh lun ca trach
nhim mua hoc tr gia cho nhng dch vu
ma ngi s dung khng tra y u chi ph.
Thit lp va s dung nhng c quan quan ly
iu tit va giam sat canh tranh c lp
thc thi mt s nhng quy tc trn (vn
quan ly iu tit c thao lun chi tit hn
trong Phn 4.5).
Thit lp nhng quy tc cp cao ung h
canh tranh mt cach tht manh me sao cho
cac nha chnh tr va cac quan chc khng th
d dang lam suy yu khi a ra quyt nh
cp thp hn.

nh cua chuyn gia c lp v nha thu duy

nht.
c bit trong nganh giao thng va vin
thng co nhiu kha nng cai cach cac doanh
nghip Nha nc trong cac c s ha tng nong
ct. V du, co th tach nhiu cng ty xy dng
trong nganh giao thng ra khoi B Giao thng,
co th tach nhng c s san xut thit b vin
thng ra khoi VNPT, va chnh sa c cu quan
tr, tao ng c thng mai manh me hn. Tin
xa hn mt bc na th nhng doanh nghip
nay cn phai i mt vi s canh tranh manh
me hn, co ng c thng xuyn cai
thin hiu qua.

4.3. Canh tranh

Canh tranh la c ch manh nht cai thin
hiu qua. Canh tranh tao ng c cac doanh
nghip giam thiu chi ph, cung cp nhng san
phm phu hp hn vi nhu cu cua ngi s
dung, va ng dung cac cng ngh mi khi
chung xut hin.
Co nhiu kha nng tng canh tranh trong
cac lnh vc c s ha tng (v du, cac cng ty xy
dng giao thng, cac c s san xut thit b vin
thng) nhng cung co nhng tiu lnh vc co
c quyn t nhin, nh tai in hoc ng
ng dn nc la nhng lnh vc khng kha thi
co canh tranh trc tip. Nhng trng hp
ma canh tranh trc tip la khng kha thi t ra
nhng thach thc ln nht v cai thin hiu qua.
Trong cac th trng c quyn t nhin co
kha nng s dung "canh tranh gianh th trng"
xac nh ra nhng doanh nghip hiu qua
hn. V du, Chnh phu co th ban quyn vn
hanh doanh nghip cho cng ty nao chao mc
gia thp nht cho ngi s dung, hoc cho
doanh nghip nao chao ph cao nht cho Chnh
phu. V mt ly thuyt, doanh nghip u thu
nao co mc chi ph thp nht d kin se co li
nhun cao nht mt mc gia nht nh, va v
th co th a ra mc gia thp nht cho ngi

Bn canh nhng cai cach khuyn khch

cac quyt nh thng mai va chnh sach tt
hn, con co th thc hin mt s cai cach khu
vc cng x ly nhng vn cu th Vit
Nam. Vit Nam co th tng cng s dung cach
tra lng cho cac giam c cn c theo kt qua
hoat ng x ly nhng vn co th o
lng cu th. V du, nu bt vn tht thoat
nc. Tra lng theo kt qua giam c lng
nc tht thoat co th la mt cng cu hu ch
giai quyt vn nay. Tuy nhin, cn c bit
chu y khi thit k nhng chng trnh nh vy
bi v mt giam c cc oan co th at kt qua
khng co chut tht thoat nc nao bng cach
ngng san xut hoan toan. Hn na cac giam
c co th t co tin b v nc tht thoat nu
khng co kinh ph lp t ng h nc
xac nh xem ro r din ra u, hoc khc
phuc khi a xac nh c ch ro r.
Cui cung, cn cai cach cac tp quan mua
sm u thu cng s dung u thu canh
tranh nhiu hn, giam bt vic s dung kim

70

s dung hoc ph cao nht cho Chnh phu. u

thu canh tranh la phng tin xac nh ra
c doanh nghip co chi ph thp nht t
nhiu doanh nghip tham gia u thu.
Cai kho cua cach tip cn "canh tranh gianh
th trng" la s tin u t cn co cang ln, th
thi han hp ng cang cn phai keo dai
am bao thu hi c chi ph u t. iu nay
oi hoi mt hp ng dai han u linh hoat
i pho vi nhng hoan canh thay i. Vi
nhng khoan u t ln, nhng hp ng nay
co th keo dai ti 30 nm, va tt nhin kho ma
lng trc c nhng tnh hung co th xay
ra trong quang thi gian dai nh vy. Co th tao
s linh hoat bng cach trao quyn quyt nh
cho mt nha quan ly iu tit, nhng ngay ca
iu nay cung co nhng han ch cua no (xem
phn quan ly iu tit di y). Vy nn vic
am phan lai la rt ph bin khi s dung "canh
tranh gianh th trng". V am phan lai din ra
trong nhng hoan canh rt khac so vi u thu
canh tranh ban u, khng phai luc nao cung co
th duy tr c nhng li ch cua u thu
canh tranh. Trong bt c trng hp nao i
chng na, trong sut vong i cua mt hp
ng dai han khng co g bao am la doanh
nghip co nng lc canh tranh nht tai thi
im c trao hp ng vn tip tuc la doanh
nghip dn u th trng.
Vit Nam vic s dung canh tranh lam
cng cu cai thin hiu qua din ra mc
khac nhau gia cac lnh vc c s ha tng khac
nhau, nhng quan im chung th vn t nim
tin vao cac quy trnh quy hoach cua Chnh phu
va cac ch tiu thc hin mang tnh quan liu
hn la tin vao canh tranh th trng.

thng huyn va Uy ban Nhn dn xa quan ly.

u thu canh tranh c s dung trong xy
dng ng b, nhng canh tranh y la gia
cac doanh nghip Nha nc tt ca u s dung
nhng tiu ch ging nhau chun b bai thu
cua mnh, va thng ho a ra nhng gia bo
thu tng t nhau. iu nay cho thy co th co
s cu kt thng ng vi nhau trong cac bai
thu hoc la cn phai co nhiu i thu canh
tranh hn co s canh tranh manh me.
Co th ap dung "canh tranh gianh th trng"
i vi cac ng thu ph (xy dng va/hoc
bao dng), hoc la thng qua ph cu ng
trc tip hoc "ph bong" tc la Chnh phu chi
tra cho nha vn hanh cho tng phng tin giao
thng s dung con ng o. Co th s dung s
canh tranh nh vy lam giam tng chi ph
ng b bi v nha vn hanh ng thu ph co
ng c tm ra s kt hp ti u gia chi xy
dng va chi bao dng - tiu chun xy dng
ma kem th dn ti chi ph bao dng cao.

4.3.2. ng st
Cuc quan ly ng st Vit Nam (VNRA) trc
thuc B Giao thng xy dng k hoach u t.
Tng cng ty ng st Vit Nam (VNR) vn
hanh hai cng ty vn tai hanh khach, 1 cng ty
vn tai hang hoa va mt nhom cac n v quan
ly c s ha tng khu vc. V th nn khng co s
canh tranh trong nganh ng st cua Vit
Nam, mc du ca nganh ng st noi chung
phai i mt vi canh tranh t nganh ng b.
Trn trng quc t, nhiu nc a ap dung
"canh tranh gianh th trng" thng qua cac hp
ng nhng quyn cho cac cng ty ng st
khu vc. Anh c s ha tng ng st (h
thng ng ray va cac ga tau) a c tach
thanh mt cng ty tao iu kin canh tranh
gia cac cng ty dch vu (vn hanh tau va toa)
trn cung cac tuyn. Cach tao ra s canh tranh
trc tip nh vy a gy ra nhiu tranh cai, bi

4.3.1. ng b
H thng ng quc l do B Giao thng quan
ly, mt na trong o c giao cho S Giao
thng tnh. ng a phng do Phong Giao

71

v co tnh kinh t trong vic kt hp gia vn

hanh ng ray va vn hanh dch vu trong mt
cng ty tch hp theo chiu doc. Mt cach tip
cn khac vi cung muc tiu tao s canh tranh la
vn duy tr cng ty tch hp theo chiu doc,
nhng bt buc tao tip cn cua bn th ba cho
cac nha vn hanh dch vu mi.
Vit Nam hin nay ang ban ti vic la
chon xem nn tach c s ha tng ng ray ra
khoi dch vu tau, hay la nn ch n gian yu
cu Cuc ng st tao tip cn h thng ng
ray cho cac nha vn hanh bn th ba.

Phong, a Nng, Sai Gon va My Tho do

VINALINES vn hanh, con nhng cang nho do
Cuc hang hai vn hanh, ca hai u la doanh
nghip Nha nc. Trong nganh nay co s canh
tranh han ch. Hin ang cn nhc vic xy
dng cang bin nc su phuc vu Thanh ph
H Ch Minh, va xy dng trung tm chuyn
tau.
Kinh nghim quc t cho thy co mt s c
ch ap dung canh tranh vao lnh vc cang.
Co th ap dung canh tranh gianh th trng
bng cach nhng quyn khai thac tng cang
cho doanh nghip nao tra mc ph cao nht
cho Chnh phu, hoc mc gia thp nht cho
ngi ch hang. Nu lu lng kt ni lin
hoan gia giao thng thuy - b - hoa u ln, cac
cang co th canh tranh trc tip vi nhau. V
du, Thanh ph H Ch Minh co th dung dch
vu cua cang Sai Gon hoc co th gi hang ti
My Tho va hoan thanh nt chng ng con lai
bng ng st hoc ng b. Cui cung,
nhng cang ln co nhiu bn , th vic
nhng quyn tng bn cho t nhn vn
hanh co th khin tng bn canh tranh trc tip
vi nhau. Noi chung, canh tranh trc tip em
lai cai thin kt qua tt hn la canh tranh gianh
th trng.
Hin tai vic ap dung canh tranh vao lnh
vc cang cha c a vao chng trnh ngh
s. Co th nhng quyn vn hanh mt cang
ln lam th im. Lun co cac cang khac nh la
s bao am trong trng hp tht bai, nhng co
nhiu kha nng la s xut hin cua mt i thu
canh tranh manh se thuc y cai thin hoat
ng cang trong khu vc.

4.2.3. ng thuy
Vit Nam co khoang 8.000 km ng thuy
thng mai, 70% trong s nay thuc quyn
quan ly cua Cuc ng thuy Vit Nam, phn
con lai thuc quyn quan ly cua cac S Giao
thng va S Nng nghip cac tnh. Cac cang
va bn do cac tnh vn hanh. Vic quan ly cac
xa lan ln co s kt hp ca t nhn ln doanh
nghip Nha nc, trong khi cac tau nho thng
do t nhn vn hanh. Ph s dung c s ha tng
ng thuy thp, han ch quy m canh tranh.
Trn th gii t co nc nao co h thng
ng thuy ni b quan trong n nh cua Vit
Nam, nn t co kinh nghim quc t hoc tp.
Mc du khng phai la khng th thc hin c
v mt vt cht, nhng quyn khai thac cac
tuyn ng thuy se t ra nhng kho khn
thc t ln trong vic tao ngun thu trang
trai chi bao dng va tip tuc u t. Nhng
cng cu tao ngun thu ha hen hn o la tng
ph s dung cang va ng ky tau, nhng bin
phap khng cn phai co canh tranh mi ap
dung c. Cac hp ng bao dng cn phai
c u thu canh tranh.

4.3.5. in
Co th co mc canh tranh cao trong cac th
trng in, nhng nc tin tin nht co cac th
trng ban bun tai ch trong o gia in va
lnh t mua c xac nh vai phut mt ln

4.3.4. Cang
Vit Nam co 80 cang. Cac cang ln nh Hai

72

bi s canh tranh gia nhiu cng ty phat in,

va tng h gia nh co th chon nha cung ng
in cho mnh. Truyn tai va phn phi vn la
nhng c quyn t nhin co chu s iu tit
tt ca cac h thng. Canh tranh trong phat in
va ban le loai tr nhu cu v s iu tit cua
Chnh phu i vi gia in. Hn na, gia ca
ong vai tro nh la mt du hiu v nhng han
ch nng lc phat in sp ti, khin nha u t
co y nh u t mi khi co nhu cu. Nim hy
vong y la cac du hiu th trng se tao chi
u t hiu qua hn la s quy hoach cua Nha
nc, nhng co le con qua sm anh gia v
lp lun nay bi v nhng th trng canh tranh
cao nh vy cha trin khai c lu, va ch
tn tai mt vai nc.
Vit Nam con xa mi ti mt m hnh kinh
doanh nh vy. Canh tranh c ap dung mt
cach t oi thng qua u thu canh tranh vi nha
san xut in c lp (IPPs) trong d an Phu
My 2.2 va Phu My 3. Trong m hnh nay "ngi
mua duy nht" (EVN) ky kt hp ng "thoa
thun mua in" (PPA) dai han vi doanh
nghip t nhn a bo thu cung cp in vi
mc gia thp nht Bng cach nay canh tranh
giup giam gia in ma EVN mua. IPPs cung
giup a dang hoa ngun tai chnh. EVN d tnh
trong nhng nm ti se mua khoang 50% cng
sut phat in cn co thm bng cach s dung
IPPs. Se la hp ly nu Vit Nam tng cng s
dung IPPs m rng nng lc phat in,
nhng cn tng cng s dung u thu canh
tranh nhiu hn so vi trc va, nh a noi
trong phn vn u t, cn tng gia in ban
cho ngi s dung am bao la EVN co nng
lc chi tra cho in ma ho mua.
Vit Nam co k hoach ap dung canh tranh
nhiu hn theo ba giai oan. Trong giai oan
u, bt u t nm 2009, cac nha phat in se
u thu ban in vao mt tp hp in
chung, va EVN la ngi mua duy nht. Trong
giai oan hai, bt u t khoang nm 2014,
ngi s dung ln nh nhng cng ty phn

phi hoc nhng nha san xut cng nghip ln

se c quyn ky hp ng song phng vi
cac nha phat in, tranh tnh trang EVN la
ngi mua duy nht. Trong giai oan ba, bt
u t khoang nm 2022, ngi s dung nho
di hnh thc ban le se c quyn chon nha
cung ng in cua mnh.
Canh tranh co c nh nhng cai cach nay
se giai phong nhng lc lng manh me cai
thin hiu qua trong nganh in, v ca vn hanh
cung nh trong m rng h thng. Nhng se co
mt s vn kho khn trong vic quan ly qua
trnh chuyn i nay. Trong qua trnh hng ti
gia in c xac nh mt cach canh tranh
trong tnh hung thiu nng lc san xut, gia ca
th trng co th ln rt cao khin siu li nhun
v cho cac cng ty phat n. V ngn hang
cn u t nhiu vao nng lc san xut, va se
cn co cac IPP giup lp y s thiu hut v
nng lc san xut. Nhng cac IPP oi hoi phai
co s bao am v gia in ma ho se nhn c.
Cac k hoach tin ti nh gia canh tranh mang
tnh khng chc chn co th lam nan ch nha
u t t nhn (cho du gia ca c xac nh
theo c ch o co th kha cao i chng na).
Cui cung, cac k hoach hin tai dng nh u
theo hng duy tr s hu cua EVN i vi cac
tai san phat in. Cung kho tin rng EVN se
khng thin v cac chi nhanh phat in cua
mnh trong vai tro la ngi mua in duy nht.
Mu thun li ch cua EVN se lam nan long nha
u t t nhn cac cng ty phat in canh
tranh. Nhng thach thc trong qua trnh
chuyn i c thao lun ky hn trong quyn
noi v in.

4.3.6. Vin thng

Trn trng quc t, dch vu vin thng di ng
va ca in thoai c nh a tr thanh nhng lnh
vc mang tnh canh tranh cao. ang tic la Vit
Nam con tut hu so vi tp quan tt nht cua
quc t. Tng Cng ty Bu chnh Vin thng

73

(VNPT) thuc s hu Nha nc thng lnh th

trng nay vi 90-94% th phn chung (k ca
trong nhng mang nh xy lp thit b). VNPT
thng lnh v dch vu in thoai c nh moi
hnh thc: ni hat, ng dai, ng thu ring
va quc t, va thng qua hai cng ty con,
Vinaphone va Mobifone, thng lnh lun ca th
trng in thoai di ng.
Du sao th cung co y nh chnh thc thuc
y canh tranh. Vinaphone va Mobifone, du
u la cng ty con cua VNPT, dng nh co ve
canh tranh vi nhau, co le mt phn bi v hai
cng ty nay co hp ng hp tac kinh doanh vi
cac i tac nc ngoai khac nhau. Bn doanh
nghip Nha nc c cp phep gia nhp th
trng in thoai c nh va di ng gm SPT,
Vin thng Ha Ni, Vin thng in lc, va
Viettel. Bn cng ty nay a co s hin din nho
trong th trng in thoai c nh, bi v t
trc ho u co nhng mang li ring cua
mnh. Bn cng ty nay mi trin khai hoat ng
trn th trng di ng. SPT ch co mt Thanh
ph H Ch Minh, va thuc s hu cua VNPT
vi ty l 18%; Cng ty Vin thng Ha Ni ch co
mt Ha Ni; Viettel la mt doanh nghip Nha
nc thuc qun i, va Cng ty Vin thng
in lc thuc s hu cua EVN, cng ty in
quc gia.
Co le con qua sm anh gia v vic co
thm s canh tranh gn y t cach doanh
nghip Nha nc. Nhng tin b chc se chm v
VNPT vn thng lnh th trng. Thanh cng
cua vic quan ly kt ni lin mang se co y ngha
quan trong i vi thanh cng cua nhng doanh
nghip mi gia nhp, bi v nu doanh nghip
thng lnh t chi hoc can tr tip cn i vi
mang cua doanh nghip o, khach hang cua cac
mang mi se ch thc hin c rt t cac cuc
goi. Hin nay cha co mt quy trnh minh bach
nao giai quyt hoc yu cu xem xet cac tranh
chp hoc mc cc kt ni lin mang. Cung con
cn ch xem liu canh tranh gia cac doanh
nghip Nha nc co th duy tr c hay khng.

Trong mt th trng tng trng nhanh, rui ro

cua vic tht bai kinh doanh c giam thiu,
nhng tht bai vn co th xay ra. Khng co ly do
g Chnh phu lanh chu rui ro nay.
Mc canh tranh manh hn, va v th xac
sut cao hn v dch vu hiu qua va tng trng
nhanh v tip cn cua ngi s dung co th at
c bng cach m ca th trng hn na i
vi nha u t t nhn, k ca cac doanh nghip
nc ngoai. Thng qua Hip nh Thng mai
Song phng, cac doanh nghip cua My a at
c tip cn u ai i vi th trng vin
thng cua Vit Nam. Trong bi canh Vit Nam
sp gia nhp WTO theo d kin co th vao nm
2006 th cac quc gia khac cung se at c tip
cn tng t. Nhng ngay ca tip cn ma cac
doanh nghip My at c cung con mang tnh
han ch mt cach khng cn thit. Mc du cac
cng ty My c quyn nm ti 50% s hu
trong cac doanh nghip cung cp cac dch vu
vin thng gia tr gia tng va dch vu Internet, t
co doanh nghip nao tham gia th trng nay.
Vi dch vu in thoai di ng va c nh, ty l
s hu cua My c gii han mc 49% cho di
ng va 45% cho c nh, cho nn cang t co s
quan tm cua nha u t khi cac th trng nay
m ca vao cui nm 2005 va cui nm 2006.
Cac nha u t thng thch co c quyn
quyt nh quan ly nu ho u t nhng khoan
tin ln.

4.3.7. Nc va V sinh
Kha nng chnh v vic ap dung canh tranh
trong nganh nc va v sinh la thng qua canh
tranh gianh th trng (v du, u thu hp
ng quan ly, thu mua, hoc nhng quyn).
Kinh nghim quc t cho thy nhng quyn
va thu mua tng rt ha hen cho cac h thng
cp nc, nhng to ra kho thc hin trong thc
t. Dng nh t co vn kho khn trong vic
nhng quyn cac nha may x ly nc ln, va
thc t Thanh ph H Ch Minh a ky kt mt

74

hp ng BOO xy dng mi nha may x

ly nc Thu c vao thang 3 nm 2005. Cac h
thng phn phi nc nho hn do cac nha vn
hanh c lp Vit Nam vn hanh thng
khng c u thu canh tranh, nhng cac
cng ng, v mt nguyn tc co th s dung
u thu canh tranh. u thu canh tranh
cung co th din ra trong th trng ban dao
nc, mc du cac nha ban dao nc thng
cung cp dch vu vi tng chi ph cao hn so
vi nc may.

4.4. S tham gia cua t nhn

Hin tai cac n lc cua Vit Nam a khu
vc t nhn tham gia cac lnh vc c s ha tng
chu yu tp trung vao vic ap ng nhu cu
vn, thng qua chng trnh c phn hoa va cac
hp ng BOT hn la cai thin hiu qua c s ha
tng. Nhng co th dung s tham gia cua t
nhn nh la phng tin cai thin hiu qua,
nht la khi thc hin thng qua u thu canh
tranh gianh quyn phuc vu mt th trng cu
th. Co th khuyn khch s dung s tham gia
cua t nhn nhiu hn nh la mt cach cai thin
hiu qua doanh nghip vi nhiu cai cach th
ch khac nhau.

Thu Duc, Ho Chi Minh City Build own Operate (B.O.O)

under construction May 2006

4.4.1. C phn hoa

C phn hoa n gian la s thay i s hu. Cac
bng chng quc t cho thy rng so vi vic ap
dung canh tranh th thay i s hu em lai cai
thin hiu qua tng i nho. Co bng chng
thc nghim manh me cho thy rng cac doanh
nghip t nhn trong cac th trng canh tranh
co kt qua hoat ng tt hn cac doanh nghip
s hu cng xet theo mt loat cac thc o, k
ca tng phuc li xa hi. Vy nn, co th cung c
cac th trng vin thng chng han bng cach
d bo cac rao can i vi s canh tranh va a
thm cac tac nhn canh tranh mi la t nhn vao
th trng. Nhng trong cac lnh vc c s ha
tng co c quyn t nhin bng chng quc t
yu hn nhiu v cai thin hiu qua nu ch da
vao thay i s hu. Tuy nhin, thay i s hu
trong cac lnh vc c quyn t nhin em lai
tim nng cai thin kt qua hoat ng khi kt
hp vi canh tranh gianh th trng.
Chng trnh c phn hoa cua Vit Nam a
a mt mc s hu t nhn vao cac doanh
nghip c s ha tng, va tao c ngun vn co
th dung u t. Nhng vi t cach la
phng tin cai thin hiu qua trong lnh
vc c s ha tng th chng trnh hin tai co
nhng im yu ln:
C phn hoa co xu hng tp trung vao cac
can b quan ly va cng nhn vin cua doanh
nghip. Mc du lam nh th tao c ng
c manh me hn cai thin nng sut trong
mt s doanh nghip nho Vit Nam,
nhng ng c nay yu hn trong cac doanh
nghip c s ha tng ln. Khi li ch cua
nng sut cao hn c chia se ng u
gia s ng can b cng nhn vin, th
ngi ta co ng c la t mnh khng c
gng ma ch tm cach hng li ch trn sc
lao ng cua ngi khac.
C phn hoa cha c s dung nh la mt
phng tin ap dung cach quan ly mi

75

trong c s ha tng, cho nn kho co th tm

ra nhng giai phap mi i vi tnh trang
quan ly yu kem.
t co doanh nghip c phn hoa nao c
nim yt trn th trng chng khoan. y
la iu ang tic v mt phn quan trong cua
c phn hoa la kha nng cac c ng bn
ngoai co quyn kim soat khi ho thy co
tim nng cai thin hiu qua.

Nu mun s dung chng trnh c phn

hoa nh la mt phng tin cai thin hiu
qua doanh nghip c s ha tng th cn ni long
cac quy nh hin tai (xem phn 2.3.10) ang oi
hoi rng Nha nc gi ty l s hu a s ngay
ca trong nhng phn mang a co s canh tranh
cua cac lnh vc c s ha tng. Nhng quy nh
nh vy la khng cn thit trong nhng th
trng ma co s la chon nha cung ng, v du
nh phat in hoc vin thng. Hn na, khi
cac quy nh o c ni long, cn s dung c
phn hoa a cach quan ly mi t nht la
trong mt s doanh nghip vn hanh c s ha
tng, thuc y canh tranh hng ti s cach
tn va cai thin hiu qua.

D an nhit in Phu My BOT

an BOT em lai mc gia thp hn so vi am

phan trc tip. iu nay cung a c nhn
thy trong d an Phu My 2.2 (xem ). Kinh
nghim quc t con cho thy rng u thu
canh tranh t dn ti tham nhung hn so vi
am phan trc tip.
Mt s d an BOT a c am phan vi cac
cng ty xy dng thuc s hu Nha nc. Nu
dung doanh nghip trong nc cp vn u
t co li th la giam bt rui ro v ngoai hi, th
vic s dung cac doanh nghip nc ngoai co
kinh nghim chuyn nganh c s ha tng co th
tao s kt hp manh me v chuyn mn quan
ly, cng ngh mi va cac y tng mi cai
thin hiu qua. Hn na, cai vng cua cac
doanh nghip Nha nc la cu truc quan tr yu
co th se khin ho t co ng c thng mai,
iu nay lam suy yu muc tiu cua chng trnh
BOT. Cn ci m hn na on nhn cac
doanh nghip t nhn nc ngoai u t vao c
s ha tng.
C s phap ly cho cac hp ng BOT c
ra trong Lut u t nc ngoai nm 1996, va
cac Ngh nh lin quan s 62/1998/N-CP va
02/1999/N-CP. Nhng quy nh lut phap
nay khuyn khch u t nc ngoai trong lnh
vc giao thng, vin thng, san xut va mua
ban in., cp thoat nc, x ly cht thai va
nhng lnh vc khac do Thu tng quyt nh.
Chung ra nhng u ai thu va quy trnh

4.4.2. Cac hp ng BOT

Bang 4.1 nu nhng trng hp co s tham gia
cua t nhn trong lnh vc c s ha tng Vit
Nam. ai a s cac hp ng la hp ng BOT.
(Hp ng hp tac kinh doanh (BCC) la mt
phng tin dung vn t nhn khng i kem
vi quyn kim soat quan ly). Co th cho u
thu canh tranh d an BOT xac nh ra
nhng nha cung cp dch vu hiu qua. Bi v
ngi thng thu chu trach nhim tt ca cac
khu vn hanh, quan ly, va u t nn lun co
ng c manh me hoat ng hiu qua.
ang tic la Chnh phu t trc ti nay
lun trao hp ng BOT trn c s am phan
thay v u thu canh tranh. Bng chng quc
t cho thy rng u thu canh tranh cac d

76

Bang 4.1:

Cac hp ng t nhn tham gia Vit Nam

Loai hp Ngay ong hp
ng
ng

Thai han
(nm)

Lam g

Nc u t

BOT

1994

25

Cang nc su

Phy My, coch tp. HCM 70 km

Phap, Na-uy

BCC

1995

10

Mang di ng MobiFone

Toan quc

Thuy in

BOT

1996

Ga bc d hang

Thanh ph H Ch Minh

Singapore

ROT

1996

50

Nha may phat in chay bng

diesel, ng dy tai in &
ng b thu ph

Khu ch xut Hip Phc, cach ai loan

tp HCM 15 km

BCC

1996

10

Phat trin mang li

Bn tnh

Han quc

BCC

1997

15

Phat trin mang li

ng bc Ha Ni

Nht ban

BCC

1997

15

Mang li ni b

Tp. HCMC

Phap

BCC

1997

15

Phat trin mang li

ng Ha Ni

Anh

BOT

1997

Bn d cng-ten-n VITC

Thanh ph H Ch Minh

Nht ban

BOT

1997

30

Nha may phat in chay bng

diesel

Bin Hoa

Thai lan

BOT

1998

20

Nha may x ly nc

Thanh ph H Ch Minh

Malaysia

BCC

1998

Mang vin thung quc t

Toan quc

t-xtry-li-a

BOT*

2001

25

Nha may x ly nc

Thanh ph H Ch Minh

Phap
, Malaysia

BOT

2002

Khoang 20

BOT

2002

BCC

Khai thac mo kh, ng ng dn Nam Cn Sn

va c s san xut

Anh, My

20

Nha may phat in chay bng kh Phy My 2.2

t

Phap, Nht ban

2003

15

Mang di ng S-Fone

Han Quc

BOT

2003

23

Nha may phat in chay bng kh Phy My 3

t t nhin

Anh, Nht ban,

Singapore

BCC

2005

15

Mang di ng cng ngh CDMA Ha Ni

Anh

Toan quc

Ngun: thng tin v BCC ly t USAID (2005); cac thng tin khac ly t c s d liu cua PPI.
BCC - hp ng hp tac kinh doanh.
ROT - khi phuc, vn hanh, chuyn giao.
* Thang 2, 2003 Suez Lyonnaise (Phap) va Pilecon Engineering (Malaysia) rut khoi d an nc Thu c sau khi co tranh chp
vi cng ty xy dng va cac i tac a phng. Thang 8, 2005 mt t hp cac cng ty Vit Nam ma ng u la Cng ty c
phn u t c s ha tng Thanh ph H Ch Minh (CII) thng thu thay th cac nha u t nc ngoai trong mt hp ng
BOO co sa i.

77

Khung 4.1: D an Phu My 2.2

D an phat in chay bng kh t vi cng sut 715 MW mang tn Phu My 2.2 la d an c s ha tng u
tin Vit Nam s dung u thu canh tranh quc t. Sau t hp quc t u thu gianh mt hp ng BOT
keo dai 20 nm xy dng va vn hanh nha may phat in Vung Tau, gn Thanh ph H Ch Minh.
Ngn hang Th gii giup phn h tr ky thut cho d an va cung cp khoan bao lanh mt phn rui ro tr
gia 75 triu USD lam on bay huy ng thm c 405 triu USD na. Nm 1996 mt cng ty t vn thit
k c thu phat trin khun kh khai nim d an, k ca ban thao hp ng thoa thun mua ban in.
Yu cu gi xut c thng bao vao cui nm 1997; sau o nhn cac cu hoi cua cac bn u thu; ri
cung cp thng tin lam ro. Cac bai thu c m vao thang 4 nm 1998.
Hp ng vi bn thng thu quy nh v vic giao in cho EVN vi mc gia 4,1 US cent mt kWh (k
ca gia nhin liu da trn gia kh t a thoa thun vi Petro Vit Nam) trn c s tnh ngang bng sut ca
i d an. Mc gia nay thp hn so vi mc gia bo thu cua cac d an khac c am phan trc tip vi
nha u t d an, thng mc khoang 5 xu la My mt kWh.

tin hanh nghin cu kha thi, thu tuc ph duyt

cua Chnh phu, cac iu khoan hp ng, va cac
c ch giai quyt tranh chp, mc du khng i
su chi tit lm.
Khun kh phap ly hin tai v BOT cho
phep, ch khng bt buc s dung u thu
canh tranh. Bao cao khun kh quc gia nm
1999 (PPIAF, 1999) xac nh mt s vn khac
na cua khun kh lut phap BOT, k ca mi
quan ngai cua nha u t v th t u tin trong
trng hp xay ra tnh trang thiu ngoai hi, c
quan Nha nc nao co thm quyn hp phap
ng ra thc hin cac bao lanh, v kha nng
chuyn giao quyn s dung t trong trng
hp ban cng trnh, quyn "tip quan" cua
ngi cho vay trong trng hp nha u t
khng co kha nng hoan thanh ngha vu hp
ng, va quyn c ch nh trong tai nc
ngoai trong trng hp co xay ra tranh chp
gia doanh nghip BOT va mt doanh nghip
khac cua Vit Nam.
Chnh phu hin ang soan thao mt ngh
nh BOT thay th. Nhng im cn co trong
ngh nh BOT gm:

Cn quy nh s dung u thu canh tranh

trong tt ca cac d an BOT, ch tr nhng
ngoai l c phep trong nhng hoan canh
han ch c quy nh cn thn;
Cn quy nh ro trong nhng lnh vc nao

78

th co th trao hp ng BOT va xac nh ai

co thm quyn ky kt hp ng BOT;
Cn quy nh cac bc chun b d an, k ca
nghin cu kha thi, bt buc phai thc hin
trc khi goi thu;
Cn nu ro c quan Nha nc nao co thm
quyn (tt nht la ch co B Tai chnh) co th
cung cp h tr tai chnh hoc kinh t, k ca
h tr lin i nh bao lanh, cho vic thc
hin d an BOT;
Cn quy nh quy trnh u thu cho phep
s tuyn cac bn d thu; va la chon theo hai
giai oan, giai oan u ra cac tiu chun
ky thut ti thiu phai at c, va sau o tt
ca cac bn d thu con lai c anh gia ch
da trn mt tiu ch tai chnh duy nht;
Cn quy nh cac quy trnh v cach thc tin
hanh am phan trong trng hp khng s
dung u thu canh tranh;
Cn quy nh cac quy trnh v cach thc x
ly cac xut do bn d thu t a ra, co
th cho phep mt hnh thc n bu nht
nh v quyn s hu tr tu va chi ph tai
chnh cua bn t xut d an, nhng vn
oi hoi rng nhng d an nh vy phai c
u thu canh tranh;
Cn quy nh cac iu khoan v ni dung
hp ng BOT, k ca v lut iu chnh, s
hu tai san, trach nhim n bu giai toa mt

Bang 4.2:

Trach nhim theo cac phng an chu cht v s tham gia cua t nhn
Phng an

Vn hanh va bao dng Rui ro thng

mai

u t c
ban

S hu tai san

Thi han
ph bin

Hp ng dch vu

Nha nc va t nhn

Nha nc

Nha nc

Nha nc

1-2 nm

Hp ng quan ly

T nhn

Nha nc

Nha nc

Nha nc

3-5 nm

Cho thu

T nhn

Chia se

Nha nc

Nha nc

8-15 nm

Nhng quyn

T nhn

T nhn

T nhn

Nha nc

25-30 nm

BOT/BOO

T nhn

T nhn

T nhn

T nhn va Nha nc

20-30 nm

Ban khoan

T nhn

T nhn

T nhn

T nhn

Khng xac nh

bng d an, chuyn giao hp ng, va thi

han va kt thuc hp ng;
Cn quy nh v giai quyt tranh chp, phn
bit gia tranh chp gia c quan Nha nc
co thm quyn ky kt d an va nha u t,
tranh chp vi cac nha cung ng cho d an
BOT, tranh chp vi ngi s dung thit b
cua d an BOT, va cac tranh chp khac.

t, bi v ch ly vn t nhn ma khng trao

quyn quan ly cho khu vc t nhn.
Nhng nh a nhn nh trn, hiu qua
cua cac doanh nghip hin tai cha c tt. Co
nhiu phng an hp ng a khu vc t
nhn tham gia dch vu c s ha tng nh la mt
phng tin cai thin hiu qua. u thu
canh tranh la yu t ct loi trong vic s dung
nhng phng an nay cai thin hiu qua, bi
v no giup xac nh ra nhng doanh nghip hiu
qua nht.
Bang 4.2 ra mt s kha nng:
Hp ng dch vu quy nh v vic thu
hp ng i vi mt s nhim vu cu th,
nh oc ng h o, dch vu may tnh, bao
dng ng b hoc thu ph. Co th s
dung cac hp ng dch vu nh la mt
phng tin a chuyn mn c bit
con ang thiu trong khu vc Nha nc,
va/hoc giam chi ph bng cach xac nh
doanh nghip t nhn nao co th thc hin
dch vu vi chi ph thp nht.
Hp ng quan ly c s dung x ly
mt vn mang tnh chung hn, o la
quan ly khng hiu qua. Cac hp ng
quan ly c ban chuyn giao trach nhim
vn hanh va bao dng sang cho doanh
nghip t nhn. Doanh nghip t nhn tm

Bi v chi tit cua cac BOT khac nhau kha

nhiu tuy theo tng lnh vc, co th cn phai b
sung cac quy nh cua nganh v cac chi tit hp
ng ti thiu, ng thi vn bao toan s linh
hoat cho phep iu chnh hp ng tuy theo
hoan canh cu th. Nh a thao lun trong phn
2.3.12, cung nn co hng dn cua Chnh phu
v vic h tr lin i.

4.3. Cac hnh thc t nhn tham gia

khac
Cach s dung BOT nh la phng tin duy nht
cho s tham gia cua t nhn Vit Nam cho
thy Vit Nam chu yu tp trung vao vic huy
ng vn t nhn, thay v chu trong cai cach
hiu qua cua cac doanh nghip hin tai. Cac hp
ng hp tac kinh doanh trong nganh vin
thng la nhng bng chng cho thy iu tng

79

cach cai thin hiu qua va i lai ho c

hng mt khoan ph c nh. Co th xy
dng mc ph tao ng c at c
nhng ch tiu nht nh, nhng vic ra
nhng ch tiu nay mt cach ro rang co th
la mt vic kho.
Theo mt hp ng cho thu mt doanh
nghip t nhn thu tai san doanh nghip
cua Chnh phu va am nhim vic vn hanh
va bao dng tai san o. Bi v bn i thu
trn thc t mua quyn i vi dong thu
nhp t hoat ng cua c s (tr i tin
thu), nn bn o am nhn phn ln rui ro
thng mai cua vic vn hanh. iu nay tao
ng c manh me doanh nghip t nhn
giam chi ph va tng thu, va giam nhu cu
phai nu ch tiu hoat ng cu th cac
nha quan ly lu tm. Hp ng cho thu
lai trach nhim cp vn va lp k hoach cho
Chnh phu. Mt trong nhng vn phc
tap nht cua hp ng cho thu la s iu
phi cn phai co gia k hoach u t cua
Chnh phu va k hoach vn hanh cua doanh
nghip t nhn.
Nhng quyn khng ch giao cho i tac
t nhn trach nhim v vn hanh va bao
dng tai san cua mt c s ma con ca trach
nhim u t. Tuy nhin, quyn s hu tai
san vn thuc v Chnh phu, va quyn i
vi tt ca cac tai san se quay v vi Chnh
phu khi ht han hp ng. Nhng quyn
thng c u thu theo gia ca: bn d
thu mong mun vn hanh doanh nghip
nao ap ng c ch tiu u t vi mc
gia thp nht se c nhng quyn. iu
chnh vic nhng quyn la mt hp ng
ra nhng iu kin nh cac c ch iu
chnh mc gia, cac ch tiu hoat ng nh
cht lng va pham vi cung cp dch vu, va
c ch giai quyt tranh chp. u th chnh
cua nhng quyn la no chuyn giao toan
b trach nhim vn hanh va u t sang
cho khu vc t nhn va v th tao ng c

am bao hiu qua trong tt ca moi hoat

ng cua c s.
C ch xy dng - vn hanh - chuyn giao
(BOT) v c ban ging nh c ch nhng
quyn, co b sung thm yu cu la doanh
nghip t nhn xy dng cng trnh c s ha
tng lin quan. Nhng hp ng nay giup
Chnh phu giam bt c rui ro cng nu
xay ra chi ph qua cao hoc tin qua
chm. Cac hp ng xy dng - vn hanh s hu (BOO) quy nh rng tai san a c
xy vn la cua doanh nghip t nhn mt
cach v thi han.
Ban khoan co th xay ra thng qua vic ban
tai san hoc c phn. Ban khoan toan b se
tao cho khu vc t nhn toan b trach nhim
y u v vn hanh, bao dng, va u t.
Nhng khng ging nh trong nhng
quyn, ban khoan chuyn giao s hu sang
cho khu vc t nhn. Trong c ch nhng
quyn, Chnh phu cn ra nhng quy nh
am bao la tai san c tra lai trong tnh
trang tt. Nhng quy nh nh th khng
cn thit trong c ch ban khoan bi v chu
s hu t nhn a co u ng c duy tr
bao dng tai san.

Cn cn nhc s dung nhng phng an

PPI nay nh la mt phng tin cai thin
hiu qua trong cac doanh nghip c s ha tng
hin tai. Cn tin hanh th im vi cac lnh
vc c s ha tng khac nhau, co kinh
nghim trong chun b d an, cung nh
anh gia hiu qua cua s tham gia cua t nhn
i vi muc ch cai thin hiu qua. Do co
nhng kho khn trong vic thu hut u t t
nhn trong nhng lnh vc t trc ti nay
lun t co u t t nhn, cn tp trung nhng
th nghim ban u vao nhng d an co
nhiu ha hen hp dn v mt thng mai.
co th anh gia hiu qua iu quan trong la
cn phai co theo doi anh gia cn thn i vi
nhng d an th nghim nay.

80

nhng tiu chun ky thut y u va cn co tiu

ch tai chnh ro rang anh gia cac bai thu, va
tt ca nhng tiu chun tiu ch o cn c
a vao tai liu mi thu.
Cui cung, bn thng thu lun tn dung
thi ky hu u thu am phan nhng iu
khoan va iu kin sa i. Co th giam thiu
rui ro nay nu tt ca cac iu khoan va iu
kin a c nu t trong hp ng t trc
khi din ra u thu, ch trng duy nht chi
tit v kt qua u thu v tai chnh. Cn
thng bao cho cac bn d thu la se khng
c phep thay i hp ng sau khi a u
thu xong. Theo tp quan quc t tt nht, d
thao hp ng c Chnh phu ph duyt
trc, va bn thng thu c yu cu in
mc bo thu tai chnh va ky kt hp ng ngay
sau khi c chon.
Chun b u thu canh tranh la mt qua
trnh tn thi gian. Nhng tt ca nhng bc
nay u cn c thc hin ngay ca trong
trng hp am phan xut, va li ch cua
vic chun b cn thn la co th s dung sc
manh y u cua canh tranh tit kim c
nhiu chi ph hn trong vic mua sm dch vu
c s ha tng mun co.
Chu n b d a n ky l n g cu n g o i ho i
pha i co ky nng chuyn nga n h v kinh t ,
k toa n va pha p ly . Ph n l n Chnh phu
ca c n c , ngay ca nh n g ni a co nhi u
kinh nghi m v PPI, v n th y c n b tr
thm va o nng l c n i b cu a Chnh phu
b n g ky nng cu a ca c t v n chuyn v
chu n b d a n . Nh n th c c kho khn
cu a vi c nhn r n g nh n g ky nng o
trong nhi u b va nhi u c p trong Chnh
phu , m t s n c a la m theo ca c h giao
cho ca c c quan chuyn chu tra c h nhi m
xy d n g danh mu c ca c d a n , chu n b d
a n , va trong m t s tr n g h p , ca ph
duy t d a n n a . Ca c v du t t g m Trung
tm BOT cu a Philippines, n v i ta c
Nha n c - t nhn (PPP) cu a Nam Phi,

4.4.4 Chun b cho s tham gia cua t nhn

u thu canh tranh oi hoi Chnh phu phai co
s chun b cn thn. Mt cach ly tng, d an
phai c chun b ky lng a ra mt loat
iu kin chung cho tt ca cac bn d thu,
khng cn phai co am phan thm sau khi a
xac nh c doanh nghip thng thu. Ngay
ca khi u thu canh tranh khng phai din ra
mt cach t ng, th s chun b ky cua Chnh
phu trc khi tip cn cach doanh nghip t
nhn co th giup giam bt thi gian va chi ph
i vi khu vc t nhn, va qua o giup giam
chi ph cui cung.
Cng tac chun b cn din ra trc khi kt
lun qua trnh u thu gm xac nh pham
vi d an, anh gia li ch kinh t tim nng
cua d an, thm nh tac ng mi trng va
xa hi, thm nh th trng, c nh chi ph
vn cua khu vc t nhn, chun b m hnh
tai chnh cho d an, anh gia xem mc gia
tng ng co nht quan vi chnh sach cua
Chnh phu v kha nng chi tra hay khng, va
c nh chung v chi ph va li ch xa hi cua
d an. Cn am bao la tt ca cac bn d thu
tim nng u c tip cn tt ca cac tai liu
lin quan.
Khi d an co lin quan ti vic ban cho ngi
s dung cui cung, thng cn co c ch quan
ly iu tit gia ca va cht lng dch vu. Cn xy
dng va ban hanh cac quy nh cai cach trc
khi tit hanh u thu.
xac nh ra nha vn hanh hiu qua nht
thng thng ngi ta thc hin u thu theo
hai giai oan trong o trc ht xut cua cac
bn d thu phai ap ng c tiu chun ky
thut nht nh, ri sau o chon ra doanh
nghip thng thu thun tuy ch da trn
xut tai chnh (v du doanh nghip xut mc
gia thp nht cho ngi s dung, hay mc ph
cao nht tra cho Chnh phu, hoc yu cu t tr
cp nht t Chnh phu). u thu tin hanh
tt, Chnh phu cn phai xac nh xong xui

81

Khung 4.2 Uy ban phat trin c s ha tng Gujara

Bang Gujarat n , nm trn b bin gn

Pakistan, co dn s trn 50 triu ngi, va co tc
tng trng hang nm at t 10 ti 12% lin tuc
trong nm nm qua. Uy ban phat trin c s ha tng
Gujarat (GIDB) co ngi ng u la Thu hin cua
bang, vi cac thanh vin khac la cac b trng chu
trach nhim v c s ha tng. Uy ban nay c h
tr bi mt ban th ky ky thut co chuyn mn
trong tng lnh vc lin quan.
Nhim vu cua GIDB la don ng tao iu
kin thc hin nhanh cac d an c s ha tng. Quy
trnh lp k hoach xac nh ra 383 d an c s ha
tng cn co ap ng nhu cu trong giai oan
2000-2010. Danh muc d an c anh gia theo
cac tiu ch kinh t xac nh th t u tin. Cac
d an c xet theo th t u tin xem tim
nng tham gia cua t nhn.
Khi quyt nh khu vc t nhn tham gia vao
d an, GIDB thc hin chun b d an, gm ca khun

kh phn b rui ro, khun kh tai chnh, va cac tiu

ch u thu. Chun b thu ao ti mc d an co th
kha thi c la vic lam tn kem. GIDB vn hanh mt
quy quay vong chi tra nghin cu tin kha thi. Co
nhng d an co tnh kha thi, co d an khng. Khi mt
d an kha thi tin n khu chon la nha vn hanh t
nhn, GIDB t ra mt mc ph, thu hi vn xy
dng nghin cu tin kha thi va tip tuc dung tin o
cho cac nghin cu tin kha thi khac.
Phn ln nhng n lc ban u cua GIDB tp
trung vao vic xy dng chnh sach ro rang, nh
cac tiu ch u thu va mu thoa thun nhng
quyn nh hng phat trin tng lai. ng
thi, a co tin b thc s v vic a t nhn
tham gia: 6 d an cang, 10 d an in c lp, 6 d
an ng thu ph va 2 d an ng st a hoan
thanh k t nm 2000, vi gia tr u t trn 5 ty
USD. Mt s d an khac cung sp xong.

ho c n la Uy ban pha t tri n c s ha

t n g bang Gujarat (xem Khung 4.2).
h tr chnh quyn tnh va thanh ph, co
th giao cho cac "n v PPP" hoc cac "trung
tm BOT" vai tro t vn (cung cp s h tr theo
yu cu cua cac cp chnh quyn a phng)
hoc vai tro bt buc (phai co s ph duyt cua
n v hoc trung tm nay th d an mi c
tin trin). Mt cach khac la phat trin cac Quy
u t Phat trin a phng tr thanh cac
trung tm chuyn v chun b cac PPP, mc du
chin lc nay se khng thc hin c nhiu
tnh cha co cac quy nay.

lng dch vu cung tac ng ang k ln chi ph

dch vu. Mun iu tit co t chc tt cn co ky
nng chuyn mn, va cac c cu th ch mi
nng cao hiu qua iu tit. Tuy nhin, quan ly
iu tit khng phai la phng thuc bach bnh
va khng nn ly no thay th cho canh tranh.
Quan ly iu tit co chi ph cua no, k ca kha
nng xay ra sai sot trong quan ly iu tit co th
tac ng xu ti hiu qua.

Ngun: GIDB website: http://www.gidb.org

4.5.1. So chun
Mt hnh thc quan ly iu tit nhe tay bng
cach cng b thng tin rng rai, ngi dn
co th so sanh nha cung ng dch vu ma ho s
dung vi cac nha cung ng dch vu nhng
ni khac trong nc. V du, cng khai gia nc
cua cac nha may nc trn ca nc co th
khin ngi s dung va quan chc a phng
t cu hoi v sao nha may nc ma ho s
dung lai co mc gia cao, va hi thuc ho cai
thin hiu qua giam chi ph. Quan ly iu

4.5. Quan ly iu tit

Khi khng co s canh tranh, quan ly iu hiu
qua la cha khoa am bao vn hanh hiu qua.
Quan ly iu tit co th tao ra ng c cac
doanh nghip giam chi ph va co th quy nh
cac mc gia c thit k nhm am bao hiu
qua trong phn b. Cac quyt nh quan ly cht

82

tit theo kiu nh th nay khng phai la cach

ap t gia mt cach quan liu, ma ch da vao
ap lc cng chung. No co th tao ra mt dang
canh tranh gia cac nha may nc, cac nha
quan ly nha may nc u mun c xp
hang tt nht ca nc. Co th ap dung so
chun khi co nhiu doanh nghip cung cp
nhng dch vu ging nhau.
Hip hi cp nc Vit Nam hin ang thc
hin chng trnh so chun, chng trnh nay
dng nh ang mang lai s cai thin hoat
ng trn khp ca nc. Co th thc hin nhng
chng trnh tng t cho cac cang va cac
doanh nghip phn phi in. Co th chu y
nhiu hn ti vic so sanh quc t thuc y
cai thin hoat ng hn na.

ly do v hiu qua lam nh vy: thu lam meo

mo nn kinh t va t ra tn tht trong tai cht
vt ra ngoai chi ph trc tip cua vic anh
thu ngi s dung. Bng cach chuyn ganh
nng sang ngi s dung chi tra co th tranh
c nhng tn tht trong tai cht nay. ng
thi, tnh thm ph i vi ngi s dung se co
tac dung lam ham bt cu, va qua o giam bt
tng chi ph cua vic cung cp dch vu, giam
yu cu u t.
Mt khi a at c thu hi chi ph noi
chung, k ca chi u t, co th s dung quan ly
iu tit gia nh la cng cu tao ng c cai
thin hiu qua, nht la vi nha vn hanh t
nhn vn rt nhay cam vi li nhun. thao
lun nhng cach tip cn tng quat v t gia.
Quan ly iu tit li sut t tao c ng c
nha vn hanh giam chi ph, bi v ho ng nao
cung at c mc li nhun nh th du h
thng hoat ng ra sao i chng na. Trn thc
t, no co th dn ti mt h thng chi u t c
ban qua nhiu, bi v u t c ban cang nhiu
th tng li nhun cang cao. Mt khac, co s
khng chc chn i lin vi vic iu chnh
nh ky mc gia trn, va s thiu chc chn nay
lam tng chi ph vn. Chi ph vn cao hn nay
cn c phan anh vao mc gia dch vu ban
u cao hn. Trn th gii, xu hng chung
thng nghing v quan ly iu tit gia trn,
bi v s giam chi ph v dai han c anh gia
la ln hn so vi mc gia ban u cao ( bu
p rui ro).
Cac thao lun thng thng v iu tit
gia ca thng tp trung vao mc gia chung
i vi ngi s dung. V muc ch bn vng
tai chnh va li ch nha u t th iu nay ro
rang rt quan trong. Nhng cung co nhiu
cu truc gia khac nhau at c bt c mt
mc thu nhp c xac nh nao. Tuy thuc
vao cach xy dng cu truc gia (v du, theo
cac block giam dn/khng i/tng dn, ph
kt ni so vi ph khi lng s dung) co th
at c nhng mc phuc li khac nhau cho

4.5.2. Quan ly iu tit gia ca

Nu c t do lam theo y mnh, cac c s ha
tng c quyn se t mc gia cao hn nhiu so
vi chi ph, ti a hoa li nhun. bao v
ngi s dung khoi s lam dung nay thng
ngi ta quy nh gia ca bng cac quy ch iu
tit. Thach thc la lam sao t mc gia cang
thp cang tt ti a hoa li ch xa hi cua vic
cung cp dch vu, ng thi vn bao toan tnh
bn vng tai chnh cua dch vu (tc la, vn cho
phep doanh nghip co li nhun "thng
thng"). Nhiu nc a b hp dn chnh tr
t mc gia dch vu c s ha tng thp hn so
vi chi ph, nhng nhng nc lam nh vy rt
vt va cp kinh ph bao dng va u t mi.
Kinh nghim quc t co c t trc ti nay
cho thy tm quan trong cua vic t gia dch
vu mc thu hi chi ph y u.
Trong nhng nm gn y Vit Nam noi
chung a chuyn theo hng t gia thu hi
chi ph - t ra la chi ph vn hanh va bao dng,
nhng nganh co tnh ph. Thach thc cua
tng lai la lam sao at ty l ong gop cao hn
t ngi s dung trong chi u t, giam bt
ganh nng tai khoa cua u t c s ha tng. Co

83

KHUNG 4.3: CAC HNH THC IU TIT GIA CA

Co ba cach tip cn c ban tranh cac doanh

nghip c s ha tng c quyn thu mc gia qua
cao: quan ly bng ty sut li nhun, quan ly bng gia
trn va canh tranh theo chun.
Cac c quan quan ly iu tit s dung cach tip
cn ty sut li nhun trc ht se xac nh mt mc
li sut (li nhun) hp ly, va sau o t ra mc gia
cho doanh nghip thu hi chi ph vn hanh cng
thm mt mc u nha u t thu c ty sut li
nhun a xac nh trc. Mc gia nay co th c
iu chnh tng ln nu mc li nhun cua doanh
nghip bt u giam, hoc ngc lai la iu chnh
giam xung nu doanh nghip co li sut cao hn.
H thng nay khuyn khch u t, bi v no am
bao mt mc li nhun nht nh, nhng no khng
khuyn khch giam chi ph.
Mc gia trn la mt cach khac t gia cho cac
dch vu c s ha tng. Theo cach tip cn nay, mc
gia iu tit c iu chnh hang nm theo ty l lam
phat tr i mt khoan a c xac nh trc va
khng tnh g ti thay i trong li nhun cua doanh
nghip. Cng thc nh gia i khi c goi la RPIX, trong o RPI la ch s gia tiu dung va X th hin
mc cai thin hiu qua hang nm d kin cua doanh
nghip. Theo h thng nay, cac doanh nghip co
ng c manh me giam chi ph bi v cai thin
hiu qua em lai li nhun cao hn cho doanh
nghip. Khng at c mc cai thin hiu qua d
kin se khin gia ch tng theo lam phat. Gia trn co

th c t lai, thng thng la nm nm mt ln,

am bao la ngi s dung c hng li ch t
vic giam chi ph.
Co th s dung cach tip cn canh tranh theo chun
khi co nhiu doanh nghip ging nhau, nh cac cng ty
nc hoc phn phi in. y la phin ban tinh xao
hn cua chng trnh so chun, tha nhn rng co
nhng ly do chnh ang khin chi ph n v chnh lch
gia cac c s khac nhau. V du, chi ph c nh se
chim mt ty l ln hn trong tng chi ph cua mt
doanh nghip co t khach hang. Trong h thng nay
ngi ta thu thp thng tin v tng doanh nghip va dung
cac phng phap thng k tnh chi ph n v cua mt
doanh nghip hiu qua, lu y nhng c im h thng
cua doanh nghip o. Sau o co th t mc gia thu cua
ngi s dung cho tng doanh nghip bng vi chi ph
cua mt doanh nghip hiu qua vn hanh trong nhng
han ch tng t. Nu kt qua hoat ng cua mt doanh
nghip khng at c mc chun o, th li nhun cua
doanh nghip o se thp, ngc lai nu lam tt hn so
vi chun th li nhun se tng ln. Khi tng doanh
nghip cai thin hiu qua cua mnh, yu cu chun se
c nng cao hn cho tt ca moi doanh nghip.
Cung co th kt hp nhng hnh thc iu tit gia
nay lai vi nhau. V du, co th s dung mt chun
hiu qua hoc mt mc li nhun c tnh toan
xac nh ra gia trn ban u; va cang t lai mc gia
trn thng xuyn hn, th h thng lai cang ging
vi iu tit li nhun hn.

ngi s dung. ra cac cu truc gia am

bao rng tng ng vi mt mc thu nhp
nht nh se at c mc phuc li xa hi cao
nht (co th tnh trong s phuc li cao hn
cho ngi ngheo) la chu c cp ti
nhiu trong kinh t hoc ly thuyt nhng lun
b cac nha thc hanh iu tit bo qua. Tuy
nhin, co th thu ngoai nhng ky nng
chuyn nganh cn co thc hin cng tac
nay, va cac yu cu v thng tin th cung
khng phai la khng th co c. co th
cai thin phuc li bng cach thay i cu truc
gia th cac doanh nghip hoc Chnh phu cn
phai quan tm ti vn nay. Cai cach nay
khng ch da trn ng c li nhun cua

doanh nghip, va v th no co y ngha ngang

nhau i vi doanh nghip Nha nc cung
nh doanh nghip t nhn.

4.5.3.

Quan ly cht lng

Quan ly cht lng dch vu c s ha tng co th

co nhiu hnh thc, v du nh tiu chun u ra
ti thiu (v du, gi phuc vu, ap lc nc, cht
lng nc), tiu chun u vao (v du, loai dy
s dung, trnh ky thut vin, kim tra an
toan cua phng tin vn tai), tiu chun mi
trng, cung cp thng tin cho ngi s dung,
hoc trach nhim trong trng hp dch vu
khng at tiu chun. Thng thng, tiu

84

chun cht lng cao hn co ngha la chi ph cao

hn. Tiu chun cht lng co le c bit quan
trong vi nha vn hanh t nhn, bi v cht
lng thp hn giup giam chi ph va cai thin
li nhun. Khi co nhng cam d nh vy, th
iu quan trong la phai co n lc thch ang
nhm thanh tra va am bao cht lng. Tuy
nhin, iu quan trong la cn cn nhc cac tac
ng chi ph khi thit k cac tiu chun cht
lng. ra cac tiu chun cht lng mc
ma nhom dn tinh tuy th mong mun co
th khin dch vu tr nn ngoai tm chi tra cua
ai a s dn.

4.2.

dn a c a ra t trc cn bng gia li

ch cua nha u t va li ch cua ngi s dung.
Quyt nh cua cac b thng b nha u t
xem la b thi thuc bi nhng cn nhc chnh tr
ngn han, va v th tao ra nhiu rui ro v thay
i quy ch khin tai san cua ho co th b sung
cng. Bng cach tao long tin rng quyn li cua
nha u t se c bao v, cac nha quan ly iu
tit c lp co th giup kim soat chi ph u t.
Co th tao tnh c lp cho cac c quan quan
ly iu tit bng cach giao nhim vu phap ly ro
rang, c lp khoi s kim soat cua b; ra cac
tiu ch chuyn mn cho vic b nhim; b
nhim can b quan ly iu tit theo nhim ky c
nh, bao v ho khoi s ph trut tuy tin; va
cung cp cho c quan iu tit ngun tai chnh
n nh, thng la nhng khoan thu ring i
vi doanh nghip chu s iu tit hoc ngi
s dung. Cn co cac c ch kim tra va cn bng
am bao rng nha quan ly iu tit khng i
chch khoi nhim vu cua mnh hay tr nn
khng hiu qua mt cach thai qua. Cac bin
phap thit lp trach nhim giai trnh gm
cng b cac quyt nh va ly do cua cac quyt
nh o; cm mu thun li ch; tao quyn c
khiu nai cac quyt nh cua c quan quan ly;
t hanh vi cua ngi quan ly iu tit di s
kim tra giam sat cua kim toan bn ngoai, va
cho phep ph trut ngi quan ly nu co bng
chng v hanh vi sai trai hoc thiu nng lc
(Smith, 1997).
Vit Nam t trc ti nay c quan quan ly
iu tit lun la cac b nganh Chnh phu. Nm
2005 ln u tin a co mt bc tin ti mt c
quan quan ly iu tit c s ha tng chuyn bit
vi s ra i cua C quan Quan ly in Vit
Nam, c m ta trong vn ban Chin lc C
s Ha tng - Nganh in. C quan Quan ly in
khng phai la c quan hoan toan c lp, va
khng co thm quyn thng vn gn lin vi
cac c quan quan ly iu tit nhiu ni khac.
iu ang lu y la B Cng nghip la b chu
quan i vi c quan nay, cac quyt nh cui

Cac c quan quan ly iu tit

Trong bt c mt h thng quan ly iu tit nao

cung u phai theo doi va thc thi tun thu cac
quy tc. Ngay ca vi h thng quan ly iu tit
nghim ngt nht vi cac quy ch ro rang v
tiu chun hoat ng cung nh v cach tnh gia,
vn cn phai co can b chuyn nganh v kim
toan, k toan va lut phap. Trong hu ht cac h
thng quan ly iu tit, co mt yu t tuy tin
nht nh, v chuyn gia ca c t nh th
nao (xem ), doanh nghip nao c phep gia
nhp th trng(v du, cp phep va phn b dai
tn cho cac nha cung ng dch vu di ng mi),
hoc trong vic quyt nh tiu chun ky thut
hoc mi trng nh th nao la phu hp. Trong
nhng h thng nh vy, bn canh cac ky nng
theo doi va thc thi cn phai b sung thm ky
nng chnh sach, k ca kha nng phn tch kinh
t xac nh chi ph va li ch xa hi tim nng
cua cac chnh sach thay th.
Khi i tm u t t nhn, xu hng chung
trn th gii la tin tng giao pho quyn quyt
nh cho c quan quan ly chuyn nganh, c
lp vi cac b cung nh vi cac doanh nghip
chu s iu tit. Cac b thit k h thng
chung, con cac quyt nh cu th trong cac quy
nh c coi la nhng vn ky thut cac
chuyn gia ky thut din giai theo cac hng

85

Khung 4.4: Quyn quyt nh trong quan ly iu tit cac doanh nghip c s
ha tng t nhn

Quan ly iu tit gia dch vu c s ha tng chu

tac ng cua nhiu lc lng khac nhau:
Chnh phu noi chung la mun gi gia thp
bao v ngi s dung, va phai i mt vi ap
lc chnh tr giam gia in sau khi a co u
t (thc s la sung cng u t o).
Nha u t nhn thc c v nhng ap lc
nay, va se khng i nao chu u t tr phi
Chnh phu a ra cam kt co th tin c i
vi nhng quy tc cho phep co mc li nhun
thch ang cho vn u t ho bo ra. tin cy
cang thp th chi ph vn cang ln.
Ban cht dai han cua phn ln u t c s ha
tng khin kho co th tao ra nhng cam kt co
th tin c. Quy nh chi tit v cach thc ma
gia ca se c xac lp theo thi gian co th
cung cp mt mc chc chn cho nha u
t, nhng iu nay lai t tao s linh hoat theo
ui hiu qua bi v tnh hnh thay i theo
nhng cach khng th lng trc c.
Vy nn co s anh i quan trong gia vic
giam rui ro sung cng va cung vi no la giam chi
ph vn va bn kia la gi c s linh hoat theo
ui hiu qua va x ly nhng tnh hung bt ng.
Cac nha lam chnh sach cn quyt nh danh mc
nh th nao v quyn t y quyt nh cho h
thng quan ly iu tit, va nn thc hin quyn o
nh th nao.
Mc quyn t y quyt nh trong h thng
quan ly iu tit co s khac bit ln gia cac nc.
mt thai cc, cac nha quan ly iu tit My
thng co thm quyn rng rai t gia ca sao
cho "cng bng va hp ly". Nhng My co hn mt
th ky kinh nghim v quan ly iu tit cac doanh
nghip c s ha tng t nhn, vi mt loat cac tin
l v th nao la "cng bng va hp ly", va co uy tn

trong chuyn bao v li ch chnh ang cua nha

u t. mt nc ang phat trin con han ch v
uy tn v vic bao v quyn s hu t nhn, trao
quyn quyt inh rng n mc nh vy khng tao
c s tin tng la quyn li nha u t se c
bao v. bu p rui ro theo quan nim cua nha
u t v kha nng sung cng, nha u t se oi hoi
mt mc li nhun cao hn cho vn cua ho.
thai cc kia, mt s nc thc hin quan ly
iu tit thng qua cac lut quy nh cht che hoc
cac hp ng tm cach loai bo quyn quyt nh
cua h thng iu tit. Cach tip cn nay thng
c nha u t hng ng bi v ho cho rng co
rui ro cao la cac b hoc cac nha quan ly iu tit
s dung sai quyn quyt nh. Nhng kinh nghim
quc t thp nin qua cho thy nhng hp ng
nh vy rt d b tn thng do hoan canh thay i,
thng dn ti tranh chp va am phan lai.
Phn ln cac h thng quan ly iu tit u nm
khoang u o gia hai thai cc nay. Cac chnh
sach va nguyn tc chu cht thng c quy nh
trong lut, giy phep, hoc hp ng, cha lai mt
cach cn thn mt s quyn quyt nh co tham
chiu ti cac tiu ch, yu t va muc tiu. Khi cha
lai quyn quyt nh v gia ca hoc cac vn
khac ma nha u t quan tm, thach thc la lam
sao quan ly quyn quyt nh o giam thiu kha
nng lam dung. Vic thc hin quyn quyt nh
cn phai c tach ra khoi cac ap lc chnh tr ngn
han hay nhng anh hng khng chnh ang khac,
va phai da trn phn tch chuyn mn. Kinh
nghim quc t cho thy co th ap ng nhng
yu cu nay cn co c quan quan ly chuyn nganh,
tt nht la c lp khoi anh hng cua b.

cung v gia in ban le vn la c quyn cua Thu

tng, va cac chi tit v quyn thu thp thng tin
va thc thi vn cn c tip tuc xy dng.
Mt cach tip cn tin trin dn dn ti c
lp la le t nhin: giao pho quyn quyt nh
quan trong cho mt c quan mi hoan toan
cha c kim chng se qua rui ro. Nhng
cung vi thi gian, muc tiu cn hng ti la
thanh lp c mt c quan quan ly iu tit

in c lp, manh trong ky nng chuyn mn,

va cn tach gia in ban le ra khoi cac thao lun
chnh tr. Vit Nam cn mt lng ln u t
nc ngoai trong cac d an IPP ap ng nhu
cu ang tng. Mc du gia in IPP la c nh
theo hp ng mua ban in vi EVN, kha
nng tai chnh cua EVN vi t cach la ngi
mua in duy nht cua cac IPP se chu anh
hng trc tip cua gia ban le in. Mt h

Ngun: Smith (1997).

86

thng ma trong o nha iu tit c lp xac lp

mc gia in ban le da theo nhng tiu ch
thun tuy ky thut lin quan ti chi ph se giup
giam quan nim cua nha san xut in c lp
v rui ro xay ra v n cua EVN, va qua o giam
c chi ph vn.
Co nhng yu kem khac ln hn trong cac c
quan quan ly iu tit cac lnh vc c s ha
tng khac. Trong lnh vc vin thng, vic quan
ly iu tit thuc v B Bu chnh Vin thng.
Vic b nay s hu VNPT t ra mu thun li
ch gia vic ti a hoa li nhun cua VNPT va
vic phat trin canh tranh manh me i vi
VNPT. iu nay c bit ro net trong cac tranh
chp v vic i thu canh tranh mun kt ni
tip cn mang cua VNPT. Nu mun co mt
nganh vin thng canh tranh va hiu qua v chi
ph, th cn phai co mt c quan tach hn khoi
b va khng co s hu li ch g trong cac doanh
nghip chu s iu tit thc hin vic quan
ly iu tit.
Cang la mt v du ro rt hn na v mu
thun li ch. Tng cuc Hang hai Vit Nam
(Vinamarine) quan ly iu tit vn hanh cang,
nhng ng thi cung vn hanh mt s cang
nho. Khng th co quan ly iu tit hiu qua khi
ma thc thi quan ly co th lam giam li nhun
cua Vinamarine.
Co le tt hn la c ch trong nganh ng
st trong o Tng cuc ng st Vit Nam la
c quan quan ly iu tit, con Tng cng ty
ng st Vit Nam cung cp dch vu ng
st. Tuy nhin, xet ty l tai nan ng st, se la
hp ly khi t cu hoi liu tiu chun an toan
co c thc thi y u hay khng. Mt phn
cua vic cung cp dch vu hiu qua la phai
cung cp u ngun lc cho c quan quan ly
iu tit tao iu kin thc thi. ang co
anh gia v cng tac quan ly iu tit trong
nganh giao thng, bao quat ca ng b,
ng st, ng thuy, hang hai, cang bin,
vn tai hang khng, giao thng a phng
tin, hai quan va cac vn xuyn bin gii.

Sau khi co kt qua anh gia se co cac khuyn

ngh cai cach nganh giao thng.
Trong nganh nc, mc du yu cu thu hi
chi ph gn y a c B Tai chnh ap t
cp toan quc, nhng cac chi tit quy nh cu
th la do Uy ban Nhn dn tng a phng
thc hin. t co kha nng la cac Uy ban Nhn
dn co u ngun lc thc hin nhng nhim
vu iu tit gia ca v y la cng tac oi hoi
nhiu v mt kinh t, du y la vic co tim
nng cai thin phuc li cho ngi dn a
phng. Chnh phu trung ng co th cn phai
h tr quan ly iu tit cho chnh quyn a
phng trong nhng cng vic nay.
Cung vi qua trnh din ra t do hoa th
trng va s tham gia cua cac doanh nghip t
nhn trong nhiu lnh vc c s ha tng khac
nhau, se cang cn phai co chu quyn t quyt
trong cac quy trnh iu tit co th c lp vi
cac li ch chnh tr (tc la cn tach hn ra khoi cac
b) nhm tao s yn tm cho nha u t la nhng
khoan u t cua ho se khng phai chu s tac
ng cua cac cu bt ng chnh tr. Nhng hin
nay yu cu cp thit nht la xy dng nng lc
quan ly iu tit manh hn v ca kim toan
kim chng chi ph thc s cua cac doanh nghip
chu s iu tit cung nh v kinh t t gia
mt cach hiu qua. Muc tiu y la lam sao
phat trin c cac chuyn gia co kha nng cai
thin hiu qua trong iu tit gia va cac hnh thc
iu tit khac. Cn cung cp cac chuyn gia nh
vy cho cac cp chnh quyn a phng giup
ra soat cng tac quan ly iu tit. Mt phng an
co th cn nhc la tp trung cac chuyn gia kinh
t trong mt c quan quan ly iu tit a nganh,
giai quyt tnh trang thiu nng lc chuyn
mn v kinh t va cac nng lc khac quan ly
iu tit gia mt cach chuyn nghip.

4.6. X ly tham nhung

Ch s quan nim v tham nhung cua t chc
Minh bach Quc t (TICPI) cho thy Vit Nam

87

Hnh 4.8: Ch s quan nim v tham nhung T chc

Vi khoang 10% GDP ang

c danh cho u t c s ha
tng Vit Nam, c s ha tng la
mt lnh vc ro rang co tim nng
tham nhung, va a co mt s vu
vic c bit ti v hanh vi tham
nhung lin quan ti cac d an c
s ha tng (xem ). Mc u t
ln kt hp vi li ch xa hi cao
cua c s ha tng khin cho chi ph
c hi cua tham nhung la rt ln.
V du, gia s trung bnh d an c
s ha tng em lai tng li ch la
20%, va tham nhung lam i chi
ph d an ln 10%. Nu khng co
tham nhung, ty l u t 10% GDP
Ghi chu: im ti a la 10 danh cho mt nc khng h co tham nhung. im
danh cho c s ha tng se em lai
s cua Vit Nam nm 2004 la 2,6.
tng li ch bng 2% GDP. Khi xay
co vn tham nhung nghim trong. Mc du so
ra tham nhung, nhng ke ti pham se chim
vi khu vc th Vit Nam vao mc trung bnh
hng 0,9% GDP, va li ch xa hi t u t c
v tham nhung (), khi so sanh quc t din
s ha tng se giam xung con 0,9% GDP, giam
rng hn th Vit Nam xp hang 102 trn tng
mt 1,1% GDP.
s 146 nc cua nm 2004. Tham nhung va la
C hi tham nhung nay sinh trong hu ht
triu chng ngheo (nc ngheo thng co mc
cac giai oan cua chu trnh d an c s ha tng.
tham nhung cao hn, bi v thiu cac h
Tham nhung trong khu chun b d an thng
thng kim soat tham nhung) va la nguyn
lin quan ti vic la chon a im d an, chon
nhn gy ngheo (no lam tng thm rui ro va chi
thit k, k hoach giai toa n bu tai nh c.
ph trc tip cua cac giao dch kinh doanh, can
Trn th gii, a s cac vu tham nhung tp
tr tng trng).
trung vao khu thc hin d an: nht la trong
Cac nghin cu cho thy tham nhung thng
u thu, nhng cung co ca trong vic ph
co xu hng lam giam tc tng trng.
duyt va thanh toan hoa n. Ngoai vic cu kt
Nghin cu kinh t lng cua Mo (2001) va
cua cac bn tham gia thu vi nhau, d an c s
Pellegrini va Gerlagh (2004) u thng nht v
ha tng con c bit d vp phai s thay i
tac ng nay, cho thy rng khi ch s TICPI
biu gia (luc bo thu nha thu c tnh t gia
tng mt im th tng trng kinh t tng thm
thp thng c hp ng, ri sau o lai
c khoang mt na im phn trm. Vit
iu chnh gia) va vic s dung nguyn vt liu
Nam con kem hn mt im so vi ch s TICPI
khng u lng va/hoc co phm cht kem (v
so vi Thai lan, va thua khoang hai im phn
du, nha thu xy dng ng giam chi ph bng
trm so vi Malaysia. Pellegrini va Gerlagh
cach lam mong qua yu va khng am bao
(2004) cung cp nhng bng chng rng c ch
thoat nc, kt qua cua vic lam gian tra nay
truyn tai chnh giai thch tai sao tham nhung co
khng b l ra cho ti mt thi im nao o
tac ng lam han ch u t o la v no lam tng
trong tng lai khi xut hin ga hoc khi phn
chi ph va rui ro cua vic u t.
mt ng b xoi l ra).
Minh bach Quc t (2000-2004)

88

Mt khi d an a i vao vn hanh co hang

ty c hi tham nhung cp thp, v du nh
ngi vn hanh cn cu ng ghi sai trong
tai cua xe tai va v th khin ng xa xung
cp qua mc, hoc th in giup n cp in.
iu tra Mi trng u t nm 2005 cho thy
rng 17% cac doanh nghip san xut bao cao
la cn phai co "qua" cho can b nganh in th
mi c ni in. V u ni nc con s cac
doanh nghip phai biu qua c u ni
la 11%. kt ni ng in thoai chnh, ch
co 8% doanh nghip noi rng ho phai biu
xen, iu nay cho thy rng kha nng tham
nhung giam i khi co s canh tranh, trong
trng hp nay la canh tranh cua cac cng ty
in thoai di ng.
Chnh phu gn y rt chu trong u tranh
chng tham nhung. C quan chng tham nhung
chnh cua Chnh phu la C quan Thanh tra
Chnh phu (GIO). C quan Thanh tra Chnh phu

chu s iu chnh cua Phap lnh Thanh tra

(1990), Lut Khiu nai T cao (1998) va Phap
lnh Chng Tham nhung (1998). Tng Thanh
tra tc ngi ng u C quan Thanh tra
Chnh phu co ham b trng. Nhng nhim vu
cua C quan Thanh tra Chnh phu con chung
chung, va chu trong vao vic giai ap n th
khiu nai va "t cao" cua ngi dn, va ra soat
tai san cua cng chc. Mc du C quan Thanh
tra Chnh phu co thm quyn thanh tra s tun
thu lut phap cua nhanh hanh phap trong tt ca
moi lnh vc hoat ng, con cha ro la iu c
quan nay co u ngun lc thc hin kim
toan iu tra pha an va thanh tra thc t phat
hin ra tham nhung trong u thu c s ha
tng hay khng. Khng th ch da vao mnh
C quan Thanh Tra Chnh phu phat hin
tham nhung. Cn thc hin cac h thng phat
hin tham nhung trong tt ca moi c quan c s
ha tng, nht la trong lnh vc u thu, phat

Khung 4.5: Ban in kh hoa Nng thn Bangladesh

Bangladesh, Ban in kh hoa Nng thn (REB)

va cac hp tac xa in nng thn (Pally Bidyut
Samities) a t bao v mnh trc cac hanh vi tham
nhung thng thy trong nganh in thng qua mt
s c ch sang tao:
B may hanh chnh: Ban quan tr cua tng hp
tac xa in nng thn c ngi s dung bu ra.
Ban nay cung vi cac nha quan ly trong Ban in
kh hoa Nng thn ph duyt cng thc tnh lng
cua hp tac xa PBS trn c s th trng (khng
lin h vi thang lng cua Chnh phu). Bi v oc
ng h o in la ngun tham nhung ph bin,
nhng ngi oc ng h o in c thu hp
ng vi thi han mt nm. Nu lam tt th co th
c gia han hp ng, nhng khng c vt
qua ba nm - sau o ngi oc ng h phai i tm
vic lam khac. a lam tt vic oc ng h th co
th c lam th ng dy hoc mt vic khac
vi PBS, va ky vong v vic lam tng lai la mt
ng c manh ngi ta duy tr qua trnh lam
vic tt khi con i oc ng h.
C ch vn hanh: Mi nm mt ln ban quan tr
cua tng hp tac xa PBS am phan thoa thun kt
qua hoat ng vi Ban REB. Thoa thun nay co tn

goi la Thoa thun Ch tiu Hoat ng (PTA). Nu

mt PBS ap ng c thoa thun PTA, th ban
quan tr PBS c thng mt khoan tin. Con nu
khng at c cac ch tiu trong PTA th se co
mc phat. Mt thoa thun PTA tiu chun co
khoang 20 ch tiu, vi trong s cao danh cho tht
thoat h thng, hiu qua thu ph, thu nhp/km
ng dy, chi ph cung cp/km ng dy, va
thanh toan n.
Quyt nh u t: Cac hp tac xa PBS s
dung cac cng ty t vn c lp khao sat cac
vung nng thn nhm xac nh ra ngi s dung
tim nng va thit k mang phn phi in.
Nhng cng ty nay tnh mc thu nhp d kin thu
c t tng ng dy c xut, va nhng
ng dy nao co thu nhp cao nht c chon
xy lp trc. Danh sach cac ng dy cn
xy lp trong nm tip theo c cng b trn
bang thng tin cua tng PBS ngi dn c
bit. Nhng cach lam nay giam bt rui ro v tham
nhung va x ly cng vic theo quan h thn quen
trong cac quyt nh u t, va giup cac PBS
tranh c vic xy lp nhng ng khng co
tnh kinh t.

89

hin ri th chuyn ln C quan Thanh tra

Chnh phu truy t.
Chnh phu a ph chun "K hoach Hanh
ng Chng Tham nhung Khu vc chu A Thai Bnh Dng" do ADB va OECD xy dng
trong khun kh Sang kin Chng Tham nhung
Khu vc chu A - Thai Bnh Dng
(ADB/OECD, 2000). Trong "Bao cao T anh
gia" nm 2004 trong khun kh cua sang kin
nay Chnh phu cho bit a thc hin nhng bin
phap x ly phn ln cac lnh vc trong K
hoach Hanh ng (ADB/OECD, 2004). D thao
lut chng tham nhung c a ra ly y kin

cng lun vao thang 7 nm 2005. Mt s iu

trong d thao oi hoi cng chc phai k khai tai
san, khuyn khch ngi dn bao cao v cac vu
tham nhung, va yu cu cac c quan cng quyn
cung cp thng tin cho bao ch. Con qua sm
anh gia tac ng thc t cua nhng bin phap
gn y. Tuy nhin, mt anh gia tp trung vao
vic phat hin tham nhung trong c s ha tng
co th ch ra nhng bin phap b sung cn co, v
du nh cn c bit chu y ti cac vu nha thu
thng bao thay i, hoc cn co cac h thng
c cai thin tt hn thanh tra cac cng
trnh xy dng.

Khung 4.6: Cac c hi tham nhung

Nhng vu vic nu di y xay ra trong thp nin

qua Vit Nam minh hoa mt s kha nng tham
nhung trong cac d an c s ha tng.
Nm 1995 cu B trng Nng lng b bo tu 3
nm v ti nhn biu xen trong cac hp ng xy lp
ng dy tai in 500 kVA bc - nam. Ngun:
Vietnam Today (2002).
Nm 1997 hang nghn nng dn tnh Thai Bnh
a biu tnh phan i nhng sai trai trong s dung
t, quan chc tham nhung, thu khoa khng cng
bng va lao ng cng ch bt buc. Hai khiu nai
chnh cua ho la thu a phng b sung (v du thu
thay co anh vao nhng nng dn co an vt hn 30
con) cp vn cho d an c s ha tng y tham
vong cua chnh quyn va vic can b ang s dung
sai muc ch cng quy t li. Bao cao chnh thc
v vu vic nay cp ti ng ng cng thai ma
chnh quyn lp t tn ht 21 triu ng, trong khi
ng ng do nng dn t lp t ch tn 7,5 triu
ng, va cac quan chc nng thn cp cao tr nn
giau co bt thng trong vong nm nm. Ngun:
UNHCR (1998).
Nm 2003 cac cu hoi c t ra v cac hp
ng mua sm thit b cua VNPT, trong o bao ch
cao buc rng 90% cac hp ng c trao trong
khoang thi gian t nm 1998 ti nm 2003 la danh
cho cac nha cung ng c u ai, va vi pham lut
u thu. Trong qua trnh iu tra cac hp ng u
t b nh ch tam thi, gy ra vn nng lc mang
cho VNPT khi doanh nghip nay ang c gng ap
ng nhu cu cao hn v in thoai di ng. Cui

cung doanh nghip nay c tuyn b la khng co

hanh vi pham phap, nhng nm hp ng danh cho
mt cng ty ma con r cua B trng Bu chnh va
Vin thng la ngi quan ly a b huy. Ngun: Vit
Nam News (2004), Vit Nam Trade (2004).
Ngn hang Th gii gn y iu tra 400 hp
ng xy dng thuc sau khoan tn dung. Khng
phat hin thy co du hiu trai lut trong quan ly tai
chnh hoc giai ngn, va a s cac cng trnh c
iu tra thc t u at cht lng tng th. Tuy
nhin, phn ln gia bo thu u trong ngng hep,
co th la du hiu cu kt ln nhau gia cac bn d
thu. Cung co th co li giai thch cho iu nay, v
du nh cac cng ty d thu thuc s hu Nha nc
cung s dung cac chun c tnh chi ph chnh thc
ging nhau. Nhng nu qua nh vy, th iu o lai
th hin tnh trang thiu canh tranh gia cac doanh
nghip nay. Ngun: Bao cao Phat trin Vit Nam
(2005), trang 97f.
Thang 4/2006, bao ch a tin v cac trng hp
s dung sai muc ch vn u t trong cac d an giao
thng do Ban Quan ly D an 18 (PMU 18). c
bit nhiu con ng va cy cu do PMU18 xy a
xung cp nhanh chong do b n bt nguyn vt liu
khi xy dng ban u. Ch tnh ring mt cy cu a
tn ht 31 ty ng (2 triu USD) tin sa cha ngay
trong nm u a vao s dung. Theo ngun tin bao
ch vu vic c phat hin t khi can b tham nhung
ly tin d an t nhng ca ln ca bong a
giai chu u.
Ngun: Bao Thanh nin (2006).

90

Mt tin mng la nhiu bin phap c

khuyn ngh trong chng nay nhm cai thin
hiu qua se ng thi co tac dung ngn nga
tham nhung. Cac bin phap thuc y trong
im thng mai nhiu hn nh cng ty hoa,
c phn hoa, va t nhn hoa se tao thm ap lc
i vi cac nha quan ly ho xac nh ra
nhng bin phap sang tao chng tham
nhung nho vt, nh oc sai ng h o. trnh
bay cac v du v mt s phng phap ngn
nga cu th.
Canh tranh co hiu qua la mt trong nhng
cach tt nht thu hep kha nng tham nhung.
Kim im chi tiu cng - anh gia Uy thac Tch
hp nm 2005 a ra mt s khuyn ngh
thuc y canh tranh trong u thu, gm yu
cu u thu canh tranh, chun b tai liu mi
thu chun, quang cao mi thu trn phng
tin ai chung, va xoa bo han ch tnh (hoc
nc) xut x cua cng ty d thu. Cn cung c
thm iu nay bng cac tiu ch anh gia khng
cho phep loai tr cac doanh nghip da trn cac
ly do gia tao. Canh tranh trong nganh xy dng
co th c thuc y thm nh chng trnh c

phn hoa: hin nay trong nganh xy dng chu

yu la cac doanh nghip Nha nc ang chim
u th, va ho cung dung nhng chun chung
dung cho khu vc Nha nc chun b bai d
thu.
duy tr bn vng cac bin phap thuc y
canh tranh hiu qua cn co lut chng cu kt.
Mt trong nhng u tin hang u cho c quan
quan ly canh tranh cua Vit Nam la iu tra cac
cao buc v gian ln u thu. Mt cng cu tim
nng tuyn dung cac nha iu tra v canh
tranh la dung can b cng ty xy dng tham gia
vao vic chun b tai liu thu.

4.7. Khuyn ngh

Cac khuyn ngh v cai thin hiu qua dch vu
c s ha tng bam sat theo cu truc cua
chng nay, cp ti cai cach khu vc cng,
canh tranh, s tham gia cua t nhn, quan ly
iu tit va cac bin phap chng tham nhung.
Nh a nhn manh cac phn trc, canh
tranh em lai ng c ln nht lin tuc cai
thin hiu qua.

(4.1) Tin hanh cai cach quan tr cac doanh nghip Nha nc cung cp dch vu c s ha tng, tao
trong im thng mai (ng c li nhun) ln hn. Nhng cai cach nay bao gm a
doanh nghip Nha nc vao khun kh iu chnh cua Lut Doanh nghip Thng nht, va
co th la ca nhng bin phap b sung nh a nu trong phn 2. Khi Chnh phu theo ui
nhng muc tiu phi li nhun, th Chnh phu phai mua hn hoi nhng dch vu o t doanh
nghip Nha nc.

(M)

(4.2) Xem xet lai kha nng cai cach doanh nghip Nha nc trong cac cng ty dch vu giao thng
va c cu lai cac doanh nghip cung cp dch vu trc thuc VNPT (v du nh cac nha san
xut thit b), chu y tao ng c manh me hn hng ti hoat ng theo kiu thng mai,
tach cac hoat ng co th co canh tranh ra khoi cac hoat ng mang tnh c quyn t nhin,
va ap dung canh tranh vao nhng lnh vc hoat ng o.

(S)

(4.3) Tng cng canh tranh trc tip trong nganh vin thng, bng cach ni long han ch s hu
nc ngoai, va m ca th trng vi tt ca cac bn nc ngoai, ch khng ch cac cng ty
My.

(S)

(S)
(4.4) Ap dung canh tranh gia cac bn cang, k ca trong dch vu bc d, t ra la th im mt
cang.

91

(4.13)Ap dung cac bin phap thuc y canh tranh trong mua sm u thu, nh cac khuyn ngh
cua Kim im Chi tiu Cng - anh gia Uy thac Tch hp nm 2005.

(S)

(4.14)y nhanh c phn hoa trong nganh xy dng.

(M)

(4.15)Xac nh gian ln u thu cua cng ty xy dng c s ha tng la u tin hang u C

quan Quan ly Canh tranh iu tra
(4.5) Yu cu nim yt trn th trng chng khoan, bao gm tun thu y u moi quy nh thu
tuc cua th trong chng khoan, vi bt ky doanh nghip c s ha tng nao c c phn
hoa.

(S)
(S)

(S)
(4.6) Sa i quy ch BOT am bao u thu canh tranh la hnh thc mua sm thng thng,
phat trin cac quy trnh a d an do nha u t t xut vao khun kh u thu canh
tranh, va ra cac tiu ch va quy trnh trong s han hu cac trng hp u thu khng
canh tranh.
(M)
(4.7) Tin hanh th im a s tham gia cua t nhn bng nhng hnh thc khac ngoai BOT ra.
Co th o la hp ng quan ly dch vu nc trong mt nha may nc hoat ng yu kem,
hay hp ng vn hanh cang trong o Nha nc vn am nhim v c s ha tng con nha
vn hanh t nhn thc hin vn hanh hang ngay. Cn ghi chep y u v vic th im
co th rut ra bai hoc kinh nghim nhm ap dung rng rai hn trn khp ca nc.
(S)
(4.8) Xy dng chng trnh so chun nh ky i vi cac dch vu khac ch khng ch dch vu
nc, k ca hoat ng cang va hoat ng cua cac doanh nghip phn phi in.
(S)
(4.9) Khuyn khch chuyn sang t gia theo hng thu hi chi ph y u hn trong moi lnh vc
c s ha tng.
(M)
(4.10)Tin hanh anh gia kinh t thu ao v cu truc gia trong cac lnh vc vin thng, in, nc,
va giao thng, nhm xy dng nhng cu truc am bao phuc li xa hi ti a mt mc thu
nhp nht nh.
(M)
(4.11)Thit lp c quan quan ly iu tit ngoai b cho nganh vin thng, chu trach nhim thuc
y canh tranh va u t. Cn nhc kha nng th ch quan ly iu tit lnh vc giao thng
va lnh vc nc nh a thao lun trong phn 4.5.4. am bao cac c quan quan ly iu tit
c cung cp y u ngun tai chnh va ngun nhn lc.
(S)
(4.12)Tin hanh anh gia tham nhung trong dch vu c s ha tng, nhm xac nh nhng lnh vc
d co tham nhung va cac c ch phat hin tt hn.

92

5. Ngheo

Cac vn

(i)

vung nng thn, vi ty l ngheo tp trung kha cao, tng u t cng nhng tnh ngheo la phng
phap co chi ph giao dch thp nhm ti ngi ngheo. u t ng b va nc rt tin dung cho
muc ch giam ngheo nhng vung nng thn ngheo nht.
(ii) vung thanh th, nhm u t theo v tr a ly se ch hiu qua nu xac nh c ban ngheo tht
tinh t, va phai co phan ng nhanh trc cac hnh thai nh c thay i, iu nay oi hoi nng lc
lp k hoach a phng phai cai thin rt nhiu.
(iii) ca nng thn ln thanh th, co th cai thin cng tac nhm i tng bng cach dung cac tiu ch
phi a ly xac nh ngi ngheo. Noi chung, co s anh i gia chi ph giao dch trong vic xac
nh ngi ngheo va hiu qua cua cng tac nhm i tng.
(iv) Ngoai vic nhm i tng, mt tiu ch na anh gia mc tr cp cua Nha nc danh cho
ngi ngheo la mc han ch trong thu hi chi ph cua vic cung cp dch vu (va qua o la s
cn thit phai co h tr cua Nha nc). Tr cp cn c theo u ra c thit k tao ng c
giam chi ph.

Chng 1 im lai tin b cua Vit Nam v

giam ngheo da vao chin lc tng trng, va
lu y v bt bnh ng gia tng gia cac vung.
Tip cn dch vu c s ha tng a cai thin ca
nm nhom ngu phn, nhng nhom ngheo nht
t c hng li ch hn so vi cac nhom con
lai. Nu trc y tnh trang ngheo rai u trn
khp ca nc th by gi no tp trung vung
min nui, va cac tui ngheo cung ang xut hin
cac vung ven . Chin lc Tng trng va
Giam Ngheo Toan din cua Vit Nam cho thy
Chnh phu khng hai long trc xu hng nay
va co y x ly tnh trang bt bnh ng gia
tng ng thi vn chu trong tng trng nh la
cach tt nht giam ngheo.
Cac chng trnh nhm muc ch giam
ngheo thng co yu t nhm i tng. Cng
quy se b lang ph nu tin nh danh cho ngi
ngheo lai chay sang tui ngi khng ngheo. Cac
vung nng thn cua Vit Nam thng co ty l
ngheo tp trung cao, cho phep nhm i tng
theo vung a ly. thanh th, ngi ngheo va

ngi khng ngheo thng ln ln vi nhau v

mt a ly, oi hoi phai co bin phap lp ban
ngheo tinh t hn va/hoc cac c ch nhm i
tng khac a s h tr n vi ngi
ngheo. Tt nhin, ngay ca trong ban thn vung
nng thn, co th cai thin vic nhm i tng
bng cach b sung thm tiu ch xac nh
ngi ngheo.

5.1. Ngheo nng thn

Ty l ngheo cao vung nng thn cho phep
nhm i tng theo a ly a cng quy
n vi ngi ngheo. a co nhiu iu c
bit v nhng d an giam ngheo cac tnh tiu
tin cng.
S dung s liu cua tnh v san xut nng
nghip, vic lam phi nng nghip, ngheo, va va
u t Chnh phu, Shenggen Fan, Pham Lan
Hng va Trnh Quang Long (2004) a phat
trin m hnh kinh t lng c tnh li sut
cn bin trong tng trng nng nghip va

93

giam ngheo di tac ng cua cac loai chi tiu

khac nhau cua Chnh phu. Kt qua cho thy u
t nghin cu nng nghip co tac ng giam
ngheo ln nht, tip theo o la u t xy
ng. V trn thc t co rt t chi tiu cho
nghin cu nng nghip cho nn thc t la u
t ng b co tng li sut cao hn. Cung thy
giao duc em lai tac ng giam ngheo tch cc,
37
du mc thp hn .
Larsen, Pham va Rama (2004) a nghin cu
tac ng giam ngheo cua u t giao thng,
nc, in, va thy rng nhng tnh u t
nhiu hn cho cac d an giao thng va nc
thng giam ty l ngheo c nhiu hn. Tac
ng cua d an in thng khng ch tp
trung trong pham vi tnh o.
Deolalikar (2001) phat hin thy rng cac d
an ng nng thn Vit Nam co tac ng
giam ngheo ang k. Vic xy dng mt con
ng mi trong thn lang lam tng thu nhp
u ngi cua h gia nh c 30% trong thi
ky 1993 - 1998, sau khi a kim soat cac yu t
khac, nh quy m va trnh hoc vn cua h
gia nh. Hn na, v tr cua ng lam tng xac
sut thoat ngheo cua h gia nh thm c
68% trong cung thi ky. ng thi, ng nng
thn lam tng ty l nhp hoc cua tre moi bc
hoc, va cai thin vic s dung dch vu y t. Hn
na, Deolalikar con thy rng li ch cua ng
nng thn tnh ngheo th ln hn so vi li ch
38
tng ng nhng tnh kha gia hn . Phat
hin nay cung c phan anh bi ba tac gia
Larsen, Pham va Rama (2004).

Tip cn vin thng cho moi ngi

ang tic la khng co bng chng nao t

Vit Nam v ong gop cua tip cn in thoai
trong giam ngheo. Mt nghin cu gn y
cho thy rng c tng thm c 10 in thoai
di ng trn mt trm dn th tng trng kinh
39
t tng thm c 0,6% . Mi lin h gia
in thoai va tng trng la ch in thoai
giup thu hep c "khoang cach kinh t" ti th
trng (nng dn co th co y tng tt hn v
gia ca th trng, giao dch vi cac nha bun
xa, tm vic lam, chuyn tin nhanh chong,
v.v). Phn Vin thng trong bao cao nay gi y
v nhng cach tng tip cn dch vu vin
thng nng thn, iu nay c ch i la co
tac dung giam ngheo.
Tom tt nhng kt qua nghin cu th thy
u t ng b va va nc la nhng phng
tin tt nhm ti nhng tnh co ty l ngheo
cao. Nh a thao lun trong , Vit Nam a co n

37. Trong tt ca cac loai chi tiu cua Chnh phu, cac tac gia thy rng nghin cu nng nghip co li sut giam
ngheo ln nht - c mi ty ng chi cho nghin cu nng nghip th co 339 ngi ngheo thoat khoi chun ngheo. u
t ng b em lai li sut ln th nh, c mi ty ng chi cho ng b th 132 ngi thoat ngheo. u t giao duc
cung co li sut tt, mi ty ng chi cho giao duc th 76 ngi thoat ngheo.
38. Trong tt ca cac loai chi tiu cua Chnh phu, cac tac gia thy rng nghin cu nng nghip co li sut giam
ngheo ln nht - c mi ty ng chi cho nghin cu nng nghip th co 339 ngi ngheo thoat khoi chun ngheo. u
t ng b em lai li sut ln th nh, c mi ty ng chi cho ng b th 132 ngi thoat ngheo. u t giao duc
cung co li sut tt, mi ty ng chi cho giao duc th 76 ngi thoat ngheo.
39. Fuss va cac tac gia khac (2004).

94

lc ang k tao tip cn ng nng thn,

nhng dng nh nn tng hn na ty l chi
tiu phat trin ng danh cho ng nng
thn. Ngoai ra, cn co c ch trong tng tnh

lam sao h tr cho nhng xa ngheo nht co tin

bao dng ng.
Trong n lc giam ngheo nng thn qua vic
u t ng b va nc Chnh phu co th gp

Khung 5.1: u t ng b - Cn phn phi lai chi tiu hn na

Li ch phat trin ro rt cua cac u t ng nng thn

a thu hut tt ca moi nha tai tr va b nganh. Cac d an
ng nng thn, hoc co cu phn lin quan ti ng
nng thn hin ang c thc hin qua B Giao
thng, B K hoach va u t, va B Nng nghip va
Phat trin Nng thn. Chnh phu cp vn cho ng
nng thn qua phn b ngn sach danh cho cac tnh
(tnh co thm quyn quyt nh phn b ngn sach cho
cac huyn va xa) hoc thng qua cac chng trnh muc
tiu quc gia giam ngheo, nh Chng trnh Xoa oi
Giam Ngheo (HEPR) va Chng trnh Quc gia Phat
trin Kinh t Xa hi cac Xa Co Hoan canh c bit Kho
40
khn (Chng trnh 135) . Tng t, cac nha tai tr cp
vn cho cac d an ng nng thn qua cac d an giao
thng ring, hoc xu hng gia tng hin nay la qua cac
d an phat trin do cng ng nh hng (CDD). Cac
xa cung co mt la chon la thu ph (ph cu ng)
tai tr cho cac d an ng. Mc du muc tiu chnh cua

u t ng la h tr muc tiu chnh sach cua Chnh

phu v vic tao tip cn ng trong moi iu kin thi
tit cho tt ca moi xa trn khp ca nc, cac d an giao
thng nng thn c lp k hoach va thc hin vi t
cach la trach nhim cua chnh quyn tnh. Mt khi
ng a c xy xong, th quyn s hu c chuyn
giao cho chnh quyn huyn quan ly va bao dng.
T nm 1999, s xa con thiu tip cn ng ti
trung tm huyn c giam hn mt na, t trn 600
xa xung con 269 xa (2,6% trn tng s 10.500 xa).
Cho du a co tin b nh vy cung nh nhng n lc
a chi tiu ti nhng vung ngheo nht, vn cn
phn phi lai chi tiu hn na: mc du chiu dai
ng tnh trn u ngi cac tnh ngheo cao gp ba
ln bi v mt dn s tha tht, nhng chi tiu trn
tng ki-l-met ch bng hai phn ba so vi tnh giau.
Hn na, co s chnh lch ang k trong mc tip
cn gia cac vung, nh c th hin trong .
c ch i la t lp v tai chnh, cac
xa
g
n nh b loai tr ra khoi ngn sach
Hnh 5.1: Phn trm dn co tip cn ng nng
Nha nc tng hp. Mt s xa ngheo hn
thn trong moi iu kin thi tit (2002)
co th c huyn h tr chi ph giao
thng. Tuy nhin, cac xa thng co xu
hng anh 'thu' hoc thu ong gop t
nguyn bu p mt phn chi ph vn
hanh hoc xy dng c ban ng nng
thn. S dung nhiu ong gop cua a
phng nn h thng kha la luy thoai bt
li cho ngi ngheo. V vy, cac xa giau
hn thng c rnh rang hn v tai
chnh nn cht lng ng tt hn so vi
xa ngheo. Th nn cn co h tr cua trung
ng phat trin ng b cac vung
trong im khc phuc s chnh lch
hin tai v mc tip cn gia cac vung.
Ty
Bc

ng bng Cao nguyn ng

Bc
sng Mkng Trung b

Vung bin
Bc Trung
b

Vung ng bng ng
bin
Nam
sng Hng
Nam (tr Ha Ni) (tr
Trung b
TP. HCM)

Ngun: PER-IFA.

40. "C s ha tng thit yu" (gm tip cn ng b c ban, trng hoc, trung tm y t, nc sach, in kh hoa,
ch, bu in, va thuy li) la trong tm cua cac chng trnh muc tiu giam ngheo.

95

la nng thn co cao hn, cac thanh ph va

cac tnh th hoa lai co con s tuyt i cao
hn v ngi ngheo. Con s chnh thc v ty
l ngi ngheo thanh th giam t 25% nm
41
1993 xung con 6,6% nm 2002 . Tuy nhin,
nu tnh ca nhng ngi di c khng co
ng ky h khu, co th ty l ngheo thanh th
42
nm 2002 mc gn 15% . Nha cua
khoang 25% c dn thanh th nm 2002 c
Chnh phu xp la cac khu chut hoc nha
tam b.
S ngi ngheo thanh ph se tng, t
nht la v trung han, bi v ngi ngheo
nng thn se tip tuc di c ra thanh ph.
iu nay tao ra ca c hi va thach thc v
giam ngheo. Tnh kinh t theo quy m vn la
yu t nn tang trong s tn tai va tng trng
cua cac thanh ph co ngha la ngi ngheo co
th thoat ngheo mt cach hiu qua v mt chi
ph thanh th hn la so vi nng thn. Mt
khac, thanh th th ngi ngheo va ngi
khng ngheo co th sng xen ln vi nhau
hn, khin chi ph giao dch cao hn trong
cng tac xac nh ngi ngheo nhm i
tng chi tiu cng.
Khi ngi ngheo thanh th sng trong cac
khng gian tp trung, th co th a cac chnh
sach giai quyt ngheo vao nhng a ban cu th
(v du, vung ven hoc khu chut). tng
a ban nh vy, co th tr cp lp t nhng
mang li c ban mc thu hi chi ph thp hn
bnh thng, va co mt s dch vu danh ring
cho ngi ngheo (v du, may nc cng cng),
co th tr cp u ni.
Cac cn nhc v vn ngheo tao thm
ng c, nu cn co ng c, nng cao
nng lc lp k hoach cua tnh thanh. Ngi
ngheo thng tp trung nhng khu dn c
mi. V th hu qua tiu cc cua vic lp quy
hoach khng mang tnh ap ng va s chm

u t cp nc nng thn nhm xoa oi giam ngheo

hai thach thc c bit. Theo c ch phn cp

hin tai, co th co thm ngun lc c tr cp
cho nhng tnh ngheo nht nhng khng co g
bao am la tin o se c chi cho nhng lnh
vc u tin c xac nh cp quc gia. Cho
nn, vi nhng chng trnh co trong im
ngheo cu th, cn phai co c ch khuyn
khch la chon d an cp tnh nht quan vi
cac muc tiu a c xac nh cp quc gia.
Gn lin vic cp vn vi cac u tin d an cu
th co th la mt cach uc khun cac u tin
cp tnh theo cach mong mun.
Mt thach thc khac co th nay sinh trong
nhng nm ti o la ngheo cc co th tp trung
nhng vung xa ma o vic cung cp dch vu
c s ha tng thng thng se la cc ky tn kem.
nhng ni ma chi ph cung cp dch vu cao qua
n mc khng th thc hin c th co th da
giai phap la tao ng c ngi dn di c ra
khoi nhng vung xa nh vy. Cung co mt s
cng ngh thay th cung cp cac dch vu c ban
cho cac cng ng vung su vung xa.

5.2. Ngheo thanh th

Mc du ty l ngi ngheo nhng tnh chu yu

41. Vit Nam: Tng trng va Giam Ngheo - Bao cao hang nm 2002-2003.
42. Ngn hang Th gii, Tai liu Thm nh D an i vi D an Nng cp th, 20 thang 2 nm2004.

96

Se la hu ch khi xem xet cac chnh

sach tr cp cua Vit Nam trong cac lnh
vc c s ha tng, xem xet hiu qua
nhm i tng va chi ph cua cac c ch
tr cp hin tai va cn nhc xem liu co
th cai thin nhng c ch o khng.
Trong khi thit k bt c mt chng
trnh tr cp c s ha tng nao cung u
cn:
So sanh hiu qua chi tiu c s
ha tng nh la mt phng tin giam
ngheo vi hiu qua khi chi tiu v giao
duc, y t, hoc tr cp tin mt trc tip
(tr cp xa hi).

Quyt nh xem nn tr cp
tiu dung hay tr cp kt ni hay ca hai.

Quyt nh xem nn tr cp dai

han hay ch tam thi.

Quyt nh ngun vn tr cp:

Cai thin c s ha tng c ban cac khu vc thu nhp thp
ly ngun thu ch no tr cp cho ch kia
(tr cp cheo) hay ly t ngun ngn sach.
tr trong vic cung cp c s ha tng
Quyt nh xem chng trnh se tn ht bao
nhng khu dn c mi se dn ln ngi
nhiu, k ca ph quan ly hanh chnh.
ngheo. Vic lp k hoach ma khng tnh ti
anh gia chng trnh xet v goc nhm
nhng ngi di c khng co ng ky h
i tng: tt ca ngi ngheo thc s nhn
khu cung co th co tac ng tiu cc ln
c tr cp (pham vi bao phu); va cng quy
ngi ngheo.
khng b lang ph theo kiu tr cp trc tip
Khi ngi ngheo phn b kha u trong s
cho ngi khng ngheo (ro r).
dn th noi chung, cn cn nhc cac bin
phap khac nhm i tng ngi ngheo.
Khi so sanh cac cach thc khac nhau
Phn tip theo thao lun nhng cach o.
giup ngi ngheo, se la hu ch nu bit c

mi chng trnh tn ht bao nhiu. V tiu ch

nay cac chng trnh ma da vao tr cp ngn
sach trc tip co th tt hn so vi tr cp cheo,
bi v chi ph th hin ro ngay cho tt ca moi
ngi thy, da trn phn b ngn sach. Khi s
dung tr cp cheo th nn nh ro nhng tr
cp cheo n ngm va ghi vao tai khoan cng,
nh th mi d so sanh gia cac chng trnh
thay th nhau.

5.3. Thit k tr cp
Giai quyt bt bnh ng bng cach lp k
hoach u t la mt chnh sach co tm quet
rng: giup mt vung ngheo bng cach u t c
s ha tng se giup nhiu ngi khng phai la
ngi ngheo. Lai cung co nhiu ngi ngheo
nhng vung xet chung la giau.

43. Gia in sinh hoat la khoang 4 cent My/kWh cho 100 kWh u tin trong thang va 10 cent/kWh cho nhng
s in t 310 kWh tr ln. Gia tng theo cac block tiu thu, nn goi la "gia tng dn theo block".

97

tr gia tiu dung theo kiu nh vy la cach tnh

gia tng dn theo cac block, nh cach tnh tin
43
in va tin nc Vit Nam . Y tng la cung
cp mt lng nho vi gia thp - ngi
ngheo co th s dung mt lng "thit yu" ti

5.3.1. Tr gia tiu dung cn c vao

s lng
Mt phng phap ph bin tr gia tiu dung
o la cn c vao s lng c tiu dung. Mt

Khung 5.2: Hiu qua nhm i tng cua cach tnh gia tng dn theo cac block

Komives va cac tac gia khac (2005) a xy dng mt

thc o v hiu qua nhm i tng cua mt loai tr
cp bt ky nao o. Ch s cua ho, , c xac nh bng
ty l cua li ch cua tr cp ma ngi ngheo nhn c
chia cho ty l cua h ngheo trong tng dn s:

SP

nhin tr cp trong toan dn, hay mt tr cp ph quat

phn phat li ch u khp cho tt ca moi ngi. C s
ly giai s tn tai cua phn ln moi tr cp la giai
quyt vn ngheo, va se la lang ph khi phat tr cp
cho ngi khng ngheo. Gia tr cua ma ln hn 1,0
co ngha la tr cp o mang tnh luy tin, con gia tr cua
ma nho hn 1 th co ngha la tr cp o mang tnh luy
thoai (ngi giau lai c li hn ngi ngheo).
Phn tch cach tnh gia tng dn theo cac block
10 nc ang phat trin (xem s ) cho thy tt ca cac
nc u co kt qua phn phi li ch kem hn so vi
s phn phi tin tr cp mt cach ngu nhin (<1).
Vn la ch nhiu ngi ngheo khng tip cn c
tr cp bi v ho cha kt ni dch vu, va nhng ngi
s dung s lng nhiu hn cung nhn c tng tr
cp ln hn.
Cac nc c iu tra la: Cape Verde, Guatemala,
Honduras, Hungary, n , Peru, Rwanda, Sao Tome &
Principe v in; Cape Verde, n (Bangalore), Nepal
(Kathmandu), Sri Lanka v nc.

SH
H

trong o SP la s tin tr cp ma h ngheo nhn

c, SH la tng s tin tr cp ma tt ca cac h nhn
c, S la s h ngheo, va P la tng s cac h gia nh
noi chung.
Gia tr 1,0 cua co ngha la phn phi tr cp la
trung tnh tc ty l li ch n c vi ngi ngheo
bng ty l ngi ngheo trn tng dn s. V du, nu
40% dn la ngi ngheo, th c ch nhm i tng
trung tnh se danh 40% tr cp cho ngi ngheo. iu
nay khng co g kha hn so vi vic phn b ngu

Ngun: Komives va cac tac gia khac (2005).

Phn h ngheo c
nhn tr cp (%)

Kt qua cng tac nhm i tng cua cach tnh gia tng dn theo cac block

Ch s hoat ng muc tiu

Nc

in

98

cn c vao s lng la kim nh tai san trc

tip. Chi-l, thu nhp cua h gia nh c
kim nh da vao mt iu tra ma cac h
mong c nhn tr cp se tham gia. Tr cp
nay co th khoang t 25% n 85% mc tiu
dung nc cua h gia nh c coi la u t
cach hng tr cp, vi mc tiu thu ti a la 15
met khi mt thang. Ty l nc c tr cp cho
tng h gia nh c xac nh theo mc thu
nhp c tnh cua h gia nh. Tr cp c
thit k am bao la khng co h nao phai chi
qua 5% thu nhp cua mnh tra tin nc. Cac
cng ty nc gi mt bin lai ti h s dung
nc va mt bin lai ti chnh quyn a
phng. Chnh quyn a phng c Chnh
phu trung ng cp phat tr cp chi tra cho
khoan nay. u im cua chng trnh nay la t
co s ro r tin tr cp sang cho cac h khng
ngheo hn so vi cach tr gia bng cach tng gia
dn theo cac block. Mt khac, chi ph giao dch
cua vic xac nh t cach hng tr cp lai cao
hn so vi chng trnh cn c vao s lng tiu
dung quyt nh t cach hng tr gia.
Honduras, Wodon va cac tac gia khac
(2003) a thy rng hn 80% tr gia cho mt
lng in tiu dung thit yu la do ngi
khng ngheo hng. Cung nghin cu o phat
hin thy cac c im v tnh trang nha la

thiu mc gia thp - va ri t mc gia cao

hn vi nhng s lng tip sau o - tao iu
kin thu hi chi ph.
Nhng cung co th xay ra sai sot loai tr
ngi cn a vao cung nh sai sot theo kiu
ngi khng ang c a vao th lai c
a vao trong nhng chng trnh nay. Thng
thng nhng ngi s dung ngheo nht lai
cha c kt ni vi dch vu, cho nn cung
khng c hng li ch t tr gia cho mc
tiu dung ti thiu nay. Va trong s nhng
ngi co kt ni, ngi khng ngheo cung c
hng tr gia nay cho s lng tiu dung ban
u cho nn phn ln gia tr tr gia la lai cho
ngi khng ngheo hng. Bng chng quc t
cho thy rng nhng loai tr cp nay thng
em lai cho nhng ngi khng ngheo mt ty
l trn tng tr cp toan dn cao hn so vi ty
l cua ngi khng ngheo trn tng dn s ().
Vic s dung tr gia cn c vao s lng gia
nh rng ngi ngheo s dung mt lng dch
vu t hn so vi ngi giau. iu nay co th
khng ung, nu cha du nh gia nh ngheo o
ng ngi hn hay trong trng hp my h
ngheo chung nhau mt ng kt ni.
Ngoai yu kem trong vic nhm i tng,
tr gia cn c vao s lng trn thc t con lam
suy yu tnh kha thi tai chnh cua cac nha cung
ng dch vu c s ha tng. Thng th nhng
ngi s dung s lng nho tra mc gia thp
hn so vi gia thanh y u, ngi s dung s
lng ln tra mc bng chi ph vn hanh va bao
dng, vy nn doanh nghip khng th thu
hi chi ph y u. Nu s dung tr gia cn c
vao s lng, cn iu chnh gia ca sao cho nht
quan vi s thu hi chi ph hoc phai cp hn
ngun tin ngn sach tra tin cho s lng
tiu dung c tr cp.

5.3.2. Cac tiu ch thay th dung nhm i

tng
Mt phng an thay th cho tr cp tiu dung

Trng hoc c xy dng trong Chng trnh 135

99

yu t d bao v tnh trang ngheo tt

hn so vi s lng in tiu thu, vy
nn s dung tnh trang nha lam
tiu ch phn b ngn sach giup giam
ngheo th tt hn.

Khung 5.3: H tr cn c theo u ra: Gn tr

cp vi vic cung cp dch vu cho ngi ngheo

Hai chng trnh h tr cn c theo u ra (OBA), mt

Cam pu chia va mt Paraguay, s dung cac nha vn hanh
t nhn a phng cung cp nc cho ngi ngheo. Cac
nha vn hanh - c la chon trn u thu vi mc tr cp

5.3.3. Tr cp kt ni

t nht - c am bao thanh toan cho vic u ni nc

cho ngi ngheo, nhng thi im thanh toan la sau khi a

Tr cp kt ni thng c a chung
cung cp dch vu. Hai chng trnh nay s dung nhng hnh
hn vi t cach la mt c ch tr cp,
thc nhm i tng khac nhau - nhm i tng bng cach
bi v thng nhng ngi ngheo nht
kim nh tai san va nhm i tng theo a ly - am
la nhng ngi khng co kt ni c s
bao rng tr cp n c vi i tng d tru.
ha tng, va bi v no khng tao ra ganh
Cam pu chia, ngi ta quyt nh a tr cp trc tip
nng tai khoa vi t cach mt khoan
n tng h gia nh: trong s 13.000 h sng bn th
chi thng xuyn. Khi s dung tin
trn, 3.000 h ngheo nht (c xac nh bng mt cuc
ong thu cua ngi dn tai tr cho
iu tra do xa thc hin co s kim nh cua t vn c lp)
vic kt ni c s ha tng, trn thc t
se c tr cp u ni. Paraguay, aguateros (cac doanh
Vit Nam ang tr cp cho vic kt ni.
nghip nc quy m nho) thng ch hoat ng nhng
Mt chng trnh tr cp nhm i
khu ven kt hp vi cac cng ty xy dng a phng
tng cu th hn la Chng trnh 135.
cung cp dch vu nc cho cac cng ng nng thn ngheo.
c thit lp vao nm 1998, Chng
Trong trng hp Paraguay, cac khu vc nng thn con
trnh 135 cung cp mt loat tr cp
thiu dch vu va cac th t vi ty l dn ngheo cao c
khng hoan lai u t c s ha tng
chon hng tr cp. Ngoai ra, nhng khach hang ngheo
quy m nho, danh cho cac xa kho khn
nht c phep i cng lao ng trong thi gian xy dng
va vung su vung xa. Trong giai oan
bu vao tin tra cho nha cung ng dch vu.
1998 - 2000 khoang 760 ty ng tin tr
cp a c chi. V cach s dung
khoan tr cp nay th cac xa co th la
Co th c gng nhm tr cp kt ni chun
chon t mt danh sach cac d an c s ha tng.
xac hn ti nhng h gia nh cn h tr nu n
Trong tng s 2.274 d an c xut trong
l
c y la thu hi chi ph kt ni. Chng
khun kh chng trnh nm 2000, 39% la d an
trnh Xoa oi Giam Ngheo co ca phn cp
ng, 27% xy trng hoc, 19% thuy li quy
"chng nhn h ngheo" lam tiu ch tr cp
m nho, 7% cp nc, 5% in kh hoa, 1% xy
kt ni. Mt cach khac la Vit Nam co th bo
tram xa, va 0.5% xy dng ch a phng
chnh sach tr cp c s ha tng va kt ni, va
(YAnhio, 2000). Cac xa nhn tr cp phai co ti
thay vao o se phat tin mt cho nhng h c
thiu 40% s h c phn loai la h ngheo. Bao
chng nhn la ngheo.
cao Phat trin Vit Nam 2004 cho thy rng cac
Ph kt ni la mt tr ngai i vi muc tiu
tiu ch c s dung xac nh cac h ngheo
m
rng tip cn. Co th coi chi ph kt ni la
kha chnh xac.
44. So sanh OBA vi nhng tr cp khac c thc hin thng qua cach tnh gia tng dn theo block, trong o nhiu
ngi khng nhn thc c la ang co tr cp va thng se ngac nhin khi nghe noi rng ngi s dung s lng ln
c tr cp nhiu hn so vi ngi s dung s lng t, va kho co th tnh c tng s tin tr cp la bao nhiu.

100

mt phn cua chi ph c nh chung cua doanh

nghip, va thu hi chi ph o t gia tnh vi
ngi s dung thng thng. Co th xem chnh
sach nay nh la mt tr cp cheo t nhng ai a
ang kt ni ri sang cho nhng ngi cha
c kt ni.
Cui cung, nng cao tip cn tn dung vi m
co th giup ngi ngheo tra c ph kt ni.

5.3.4. Cac tr cp truyn thng

Mt s tr cp c thit k nh nhng bin
phap tam thi, thng la tao thm thi gian
ngi s dung thch nghi vi gia dch vu cao
hn, hoc ngi dn chp nhn mc gia
dch vu cao hn bng cach cung cp dch vu
tt hn trc a. V du, Ghi-n vao nhng
nm u thp nin 1990s Chnh phu a ky kt
thoa thun cho thu keo dai 10 nm vi mt
cng ty cp nc t nhn. Trc cai cach gia
nc la 0,12USD/m3. Theo c tnh gia nc
trung bnh se cn tng ln thanh 0,76USD
am bao thu hi chi ph. Chnh phu cam kt
tng gia nc, nhng mun lam t t ngi
s dung co thi gian thch nghi dn, cung
nh khu vc t nhn co thi gian chng to
s cai thin trong cht lng dch vu trc khi
ngi s dung thy gia tng. Trong giai oan
chuyn i keo dai sau nm, Chnh phu giam
dn phn tin tr cp trn tng s tin trong
hoa n tin nc cua ngi s dung. Bng
cach o, cng ty t nhn c tng gia nc
ngay t u (qua o thu hi c chi ph),
nhng tac ng ln ngi s dung c tr
hoan t t. Chng trnh nay cho phep Chnh
phu tranh c tr cp thng xuyn cho tiu
dung, nh o han ch c tng chi ph cua
tr cp.
V du, nu cac a phng thy co s phan
i vi muc tiu hin tai la thu hi chi ph y
u trong dch vu nc, hoc v vic chi tra
tng quy m h thng nc thai, th hnh thc

chuyn i qua trong tr cp co th giup xy

dng s chp nhn cua ngi dn i vi mc
gia dch vu cao hn.

5.3.5

H tr cn c vao u ra

H tr cn c vao u ra (OBA) la mt chin lc

s dung cac tr cp cn c vao nhng kt qua
hoat ng cu th b sung hoc thay th ph
ngi s dung trong vic cung cp cac dch vu c
ban (xem khung 5.3). Mt chng trnh OBA c
ban co u thu canh tranh trong s cac nha vn
hanh t nhn gianh quyn cung cp dch vu
(khuyn khch giam chi ph trong vic cung cp
dch vu), va ch thanh toan tr cp khi doanh
nghip at c u ra a quy nh sn t trc
(chuyn giao rui ro thc hin sang vai khu vc t
nhn). OBA la "cu th" theo ngha la no am bao
s tha nhn ro rang v chuyn tai sao tr cp lai
c cung cp, ai ang c hng tr cp, ai la
ngi cung cp tr cp, tr cp cho hoat ng g,
44
va s tin tr cp la bao nhiu . No cn c vao
kt qua hoat ng bi v no lin h vic chi tra
cho ngi cung cp dch vu vi vic ho cung cp
dch vu a c nu ro, hay con goi la u ra.
Mi lin h nay vi u ra chuyn giao rui ro
thc hin sang pha ngi cung cp dch vu, tao
ng c manh me am bao at c u ra
vi chi ph thp nht.
Mt chng trnh OBA ang c phat trin
cho nganh nc Thanh ph H Ch Minh.
Chng trnh nay se tao ng c doanh
nghip cp nc va cac nha thu t nhn giam
ro r va u ni cho nhng ngi ngheo a c
nhm i tng ho c s dung dch vu.
Cac nha cung ng se ch c thanh toan cho
nhng u ni ma ho a thc hin sau khi
chng to a giam c ro r.

5.4. Khuyn ngh

Cac khuyn ngh gm:

101

(5.1) Xy dng chin lc tr cp cho tng lnh vc c s ha tng, xac nh xem co cn cung cp
tr cp cho ngi ngheo khng, va nu cn th lam th nao ti a hoa li ch cua nhng
tr cp o. am bao anh gia lin lnh vc v nhng chin lc nay, nhm am bao nhng
c ch cung cp tr cp c s dung la nhng c ch hiu qua nht, va khng co s chng
cheo khng cn thit tr cp gia cac lnh vc khac nhau.

(S)

(5.2) Lng ghep cac muc tiu cng bng vao quy trnh lp k hoach, ra phng phap u tin
hoa cac d an va phn b u ngun vn at c nhng muc tiu o.

(M)

(5.3) Phat trin cac c ch cp tnh am bao rng co u ngun tin bao dng ng b
cho cac xa.

(M)

(5.4) Ra soat lai cac c ch nh gia dch vu am bao at c cac muc tiu cng bng vi
mc chi ph thp nht cho doanh nghip cng ch.

(S)

(5.5) Khi s dung tr cp trong vic cung cp dch vu c s ha tng, cn cn nhc vic quy nh
ro v u ra lam tiu ch cp tr cp (v du s kt ni mi, thay v s tin u t) va cn
nhc xem co th s dung canh tranh trong cung cp tr cp ( giam thiu chi ph) c
khng.

(M)

102

6. u tin hoa cai cach

ho co th thc hin cung mt luc tt ca

nhng khuyn ngh c nu trong bao
cao nay. Chnh phu Vit Nam, ging
nh chnh phu bt c nc nao, co nng lc
han ch quan ly cai cach; mt s cai cach
c khuyn ngh y, nht la nhng cai cach
thuc y s tham gia cua t nhn trong lnh vc
c s ha tng, co th t ra nhng thach thc v
chnh tr; va mt s cai cach co th gp phai s
phan i cua cng chung, nht la bt c khuyn
ngh nao ma dn ti tng gia. Co th x ly
nhng cai cach nhiu thach thc chnh tr nht
bng cach s dung nhng chng trnh th
im: co th vt qua nhng kho khn chnh tr
khi hiu qua cai cach c chng to. Trong cac
lnh vc khac, la chon xem nn chu y ti cai
cach nao trc, Chnh phu Vit Nam co th da
vao mt s tiu ch nh:
cac doanh nghip Vit Nam co kha nng
canh tranh trn trng quc t th c s ha
tng cua Vit Nam v c ban phai ngang c
vi cac i thu trong khu vc. So sanh khu
vc co th tao c s anh gia xem Vit
Nam con tut hu u. iu tra thai
doanh nghip co th cung cp nhng gi y
v nhng lnh vc cu th ma doanh nghip
thy la quan trong.
Co th co c y tng v li ch tim nng
cua cac loai cai cach khac nhau thng qua
vic lp m hnh kinh t c ban. Nhng c
tnh o co th gi y xem lnh vc c s ha
tng nao co kha nng em lai li ch ln
nht, va v th ang c chu y ti nht. Co
th m rng lp m hnh phn tch v
phn phi tac ng cai cach giup Chnh
phu xac nh ngi c ke mt trong cac
cai cach khac nhau.

Mt cach khac na u tin hoa cai cach la

cn c theo mc kho khn cua cai cach;
xac nh xem u co nng lc quan ly cai
cach va mc phc tap co th quan ly c
tai mt thi im nht nh.

6.1. Nng lc canh tranh quc t

Phn 1.2, 2.3.1, va 4.1 trnh bay mt loat so sanh
quc t, th hin nhng nganh ma Vit Nam
kem hn so vi cac i thu trong khu vc.
Trong s cac ch tiu tip cn c trnh bay,
Vit Nam kem hn v v sinh va mt vin
thng. So sanh hiu qua trong khu vc cho thy
cn cai thin v nc khng thu c ph, nng
sut lao ng nganh vin thng, gia cuc goi
quc t, tht thoat trong tai va phn phi in,
va chi bao dng ng.
Nu Chnh phu tp trung vao cai thin nng
lc canh tranh cua doanh nghip, th nhng u
vao cua doanh nghip nh vin thng va in la
c bit quan trong. Bao dng ng cha y
u co th lam giam nng lc canh tranh bi v
no lam tng thi gian va chi ph vn tai hang
hoa ti th trng.
iu tra quan nim cua doanh nghip co th
cung cp mt cai nhn khac xem iu g la quan
trong i vi nng lc canh tranh. iu tra mi
trng u t cua Ngn hang Th gii phong
vn cac doanh nghip san xut nho, va va ln
v 18 han ch tim nng i vi doanh nghip
ho. Giao thng vn tai va in c xp th 3 va
4 trong s cac han ch nghim trong nht. Giao
thng c xem la han ch ln nht hoc nghim
trong nht i vi 24% cac doanh nghip san
xut, con in la han ch ln nht hoc nghim
trong nht i vi 19% doanh nghip. Giao

103

thng vn tai b xem la han ch ln hn Vit

tht thoat h thng la nhng u tin chnh
Nam so vi cac nc lang ging cung tham gia
trong nganh in.
iu tra nay (xem Hnh 6.1). Hnh 6.2 nu cac ly
Trong lnh vc vin thng, vn chnh theo
do tai sao c s ha tng b xem la han ch i vi
quan nim cua cac doanh nghip la gia ca va
doanh nghip, trong s nhng doanh nghip a
cht lng. Nh a ly lun trong Chng 4, giai
nu c s ha tng nh la han ch quan trong th
phap tt nht co le la da vao canh tranh. Co
nh i vi doanh nghip ho.
thm canh tranh se giup y gia xung, va se
V in th vn chnh theo quan nim cua
tao cho ngi tiu dung co c la chon nu
ho gp vn v cht lng dch vu cua mt
doanh nghip la gia ca va cht lng in. 60%
doanh nghip coi gia in la t qua. Thc ra,
nha cung cp dch vu cu th nao o.
EVN kha hiu qua xet v mt
chi ph, va nu mun EVN bn
Hnh 6.1: % doanh nghip xp giao thng la mt
vng c th phai am bao la
han ch nghim trong
mc gia in thu hi c chi
ph, cho nn kho co th lam
c g giup giai toa quan
ngai nay cua doanh nghip v
ngn han. Quan trong hn, hn
40% doanh nghip to ra lo ngai
v cht lng kem cua dch vu
in. c tnh tnh trang mt
in va in ap tng vot khin
cac doanh nghip san xut thit
hai tng ng 3,2% doanh s
cua ho. Khoang mt phn ba
Ngun: iu tra mi trng u t Vit Nam (2005)
doanh nghip a mua may phat
in i pho vi tnh trang
Hnh 6.2: Vn cu th v c s ha tng theo quan
in khng n nh cua EVN.
nim cua doanh nghip
Trung bnh tin mua mt
may phat in tn khoang 79
triu ng (11.500 USD), con
C s ha tng
tin chay tn ht khoang 1.649
han ch
n g/kWh (khoa n g 10 cent
Cht lng kem
US/kWh, tc la gp i gia
Qua t o
in trung bnh cua EVN), cho
Quan ly kem/
nn ngay ca vi cac doanh
dch vu chm
nghip co may phat in th
Chm/qua nhi
cng oan
tnh trang in khng n nh
gy ra ganh nng chi ph ang
k. Nhng quan ngai nay gi
y rng u t tng thm
Ngun: iu tra mi trng u t Vit Nam (2005), phan hi t cac doanh nghip
nng lc phat, tai va phn
a nu cac lnh vc c s ha tng cu th la lnh vc cn u tin s 1 hoc s 2
phi in cung nh giam
cai thin c s ha tng.

104

thi gian tit kim c va hao mon xe c giam

c, va cha tnh u tac ng thuc y tng
trng nh co mang li ng b tt hn. Tuy
nhin, co th lp ra nhng m hnh chi tit hn
khi a bit ro hn v nhng cai cach cu th c
xut Vit Nam.
Muc ch cua nhng v du nay la nhm minh
hoa ky thut lp m hnh h tr cho vic
ra u tin. Vi cai cach gia nc, gia nh v
mc gia co th c xac nh bng cach tham
chiu ti mc chun chi ph hin tai, nh chi ph
vn hanh, bao dng va chi ph vn mi. V
giam chi ph, co th a ra cac gia nh v mc
cai thin bng cach tham chiu ti kinh
nghim quc t. Co th lp m hnh n gian v
cu cua ngi s dung da vao nhng c tnh
quc t v co gian theo gia cua cu, mc tiu
thu hin nay, va cn c vao tc tng cu t
trc ti nay. S dung nhng gia nh nh vy

6.2. c tnh v tac ng cua cai cach

Nhng ky thut lp m hnh kinh t n gian co
th cung cp nhng phng phap thay th
giup Chnh phu xac nh cac u tin cai cach.
Bang 6.1 tom tt kt qua t vic lp m hnh n
gian i vi cac cai cach co th thc hin trong
nganh nc va giao thng. Cac m hnh nay c
tnh thng d b sung cua ngi tiu dung qua
mt vai nm, la kt qua thu c t cai cach gia
nh. Cac chi tit v gia nh va phng phap
lp m hnh c cung cp trong phu luc cua
cac quyn v nc va giao thng.
Cn lu y khi din giai kt qua trong Bang
6.1. Cac m hnh n gian c s dung khng
phan anh y u li ch cua nhng cai cach
c gia nh. V du, kt qua v nc khng bao
ham li ch v y t cng cng. Kt qua v bao
dng ng c tnh cn c vao gia tr cua

Bang 6.1:

Li ch cua cac cai cach co th co

Lnh vc
Nc

Gia tr hin tai

Cai cach

rong cua li ch ($)

(i) tng 40% gia nc thanh th trong 4 nm, u

Li ch (% GDP)

2,2 ty USD

0,7%

5,1 ty USD

1,3%

2,5 ty USD

0,7%

6,3 ty USD

1,8%

t lai vao vic m rng u ni nc.

(ii) tng 40% gia nc thanh th trong 4 nm; &
giam 25% chi ph in trong 2 nm; & giam chi ph
vn trung bnh i vi nhom t phn (25%) cac nha
may nc hoat ng hiu qua nht; ngun thu nhp
b sung c u t lai m rng u ni nc.
ng b

(i) chi ngn sach u bao dng ng b nh trong

iu kin hin tai (khoang 73 triu USD mt nm so
vi mc hin nay la ch khoang 39 triu USD).
(ii) chi ngn sach bao dng ti u (khoang 93 triu
USD), nh o at c li ch rong ln nht t bao
dng.

Ghi chu: Cac cai cach c gia nh y tao ra mt dong li ch rong, c chit khu vi ty l 10% tm ra gia tr hin
tai rong. Li ch tnh bng % GDP c tnh bng cach n gian la cng tt ca cac li ch hang nm lai, chia cho tng GDP
hang nm trong thi ky tng ng. GDP hang nm c tnh da trn con s 39.157 triu USD cua nm 2003, ri cho tng
vi tc 7% mt nm.

105

co th giup co c y tng v mc tng

i cua nhng li ch co th thu c t cac loai
cai cach khac nhau.
Cac ky thut lp m hnh kho ap dung hn
trong trng hp cac cai cach th ch hoc cai
cach lin nganh. Nhng thng th nhng cai
cach nh vy co th c xet t goc m rng
u t, tranh c chi ph hoc mt hnh thc

nao o v thay i chi ph hoc gia ca trong tng

nganh. V du, cai cach th ch ma dn ti cac quy
trnh quy hoach tt hn co th giup loai bo
nhng vn nh khi cac ngn hang thng
mai quc doanh cho vay cho cac d an giao
thng ma vn cha c ph duyt tai chnh. Co
th tnh ra c gia tr hin tai rong cua nhng
khoan l ma cac ngn hang va cng ty xy dng

Khung 6.1: Lp m hnh v li ch cua cai cac -xtry-li-a

u nhng nm 1990s Hi ng Chnh phu -xtryli-a (CoAG), gm chnh quyn cp quc gia, cp bang
va lanh th, a tin hanh anh gia v chnh sach canh
tranh quc gia. Bao cao anh gia khuyn ngh nhng
cai cach su rng nhm tng thm canh tranh mt
cach h thng trong toan b nn kinh t. CoAG luc
by gi cung cn nhc cac chng trnh cai cach
nganh, k ca vic thit lp cac th trng canh tranh
quc gia v in va kh t, thc hin cach tip cn
trn toan quc tnh ph ng b theo hng phan
anh mc lam hong ng i vi nhng loai xe
nng, va mt h thng nh gia va mua ban ngun tai
nguyn nc.
Tt ca cac cai cach nay c goi chung la Chnh
sach Canh tranh Quc gia (NCP). Thc thi nhng cai
cach su rng nh vy co nhiu li ch va chi ph tim
nng: co th cai thin hiu qua, nhng cung co th
dn ti mt vic lam do tai c cu, cac tac ng phn
phi khac, va anh hng ti quan h tai khoa gia
chnh phu trung ng va chnh quyn a phng.
Trc khi nht tr thc hin Chnh sach Canh
tranh Quc gia, Hi ng Chnh phu -xtry-li-a yu
cu Uy ban Nng sut tin hanh anh gia cac tac
ng co th co cua chnh sach nay, Uy ban Nng sut
la c quan chnh phu co ky nng chuyn mn v kinh
t hoc anh gia tac ng cua cac cai cach tim
nng. Ho s dung m hnh Cn bng Tng th Tnh
toan c (CGE) c tnh tac ng cua cac cai
cach c xut. Cach tip cn c ban la gia nh
rng canh tranh nhiu hn se dn ti giam chi ph khi
ma c s ha tng va cac nganh cng nghip khac tip
cn dn ti tp quan tt nht cua quc t. Uy ban thy
nhng cai cach co th lam tng GDP cua -xtry-li-a
ln khoang 5,5%, y la c tnh "bao ngoai" v
nhng li ch co th co. Bao cao nay giup tranh thu
c s ung h trong ni b chnh phu co th thc
hin Chnh sach Canh tranh Quc gia vao nm 1995.
Nm 1999, nay sinh cac quan ngai chnh tr v

vic cac cai cach v chnh sach canh tranh gy anh

hng khng tt i vi nhng vung nng thn.
Ngi ta lai dung m hnh CGE va phng phap "bao
ngoai" anh gia tac ng cua mt tiu tp hp cac
cai cach NCP lin quan ring ti cac vung nng thn.
Bao cao trnh bay kt qua tach ring theo vung. Noi
chung, bao cao ch ra li ch t tiu tp hp cai cach
bng khoang 2,5% GDP, va cho thy nhng tac ng
tiu cc vung nng thn la kt qua cua nhng xu
hng kinh t khng lin quan g ti Chnh sach Canh
tranh Quc gia.
Nm 2005, Uy ban tin hanh anh gia tac ng
thc t cua Chnh sach Canh tranh Quc gia tnh ti
thi im o. Uy ban thy rng kho co th tach tac
ng cua NCP ra khoi nhiu yu t khac cung anh
hng ti cac kt qua kinh t. co c nhng ch
s th hin phn nao, Uy ban tm cach lng hoa
nhng li ch trong toan b nn kinh t nh cai thin
nng sut va gia ca quan sat c trong nhng nm
1990s v in, kh t, nc th, vin thng, giao
thng th, cang, vn tai hang hoa ng st. Vic
lp m hnh cho thy cai thin nng sut va gia ca a
lam tng GDP cua -xtry-li-a ln khoang 2,5%.
Trong nhiu lnh vc c nghin cu trong nm
2005, Chnh sach Canh tranh Quc gia va cac cai
cach khac c cng nhn la a co tac ng then
cht, nhng con co nhng anh hng khac cung tao
ra cai thin nng sut cho nn xet kha canh nay th
li ch cua cai cach co th b tnh qua cao. Mt khac,
m hnh cung khng bao quat ht tt ca moi lnh vc
bao quat cua cai cach NCP; khng tnh ti nhng tac
ng t nm 2000 (vic ap dung thu VAT nm 2000
phc tap hoa cac phn tch sau nm o); va khng xet
ti li ch ng cua cac th trng canh tranh hn. Uy
ban cho rng li ch y u ln hn kha nhiu so vi
con s co c t vic lp m hnh.
Ngun : Uy ban Nng sut (2005).

106

phai chu, so vi trng hp gia nh nu cac d

an co vn khng h c thc hin. Mt cach
tnh nh vy se cho bit v gia tr cua cai cach th
ch c xut, xet t goc tranh c
nhng tn tht tng t trong tng lai.
Co th tnh ra cac ngng trn va ngng
di cua cac li ch cua cai cach, co c y
tng v khoang li ch co th co c khi kho
co th xac nh c kt qua chnh xac. Co th
thit lp mt th ch chuyn mn, nh Uy ban
Nng sut cua -xtry-li-a (Khung 6.1) giup
cng vic ang tin hanh xac nh cac cai
cach tim nng va o lng tac ng co th co
cua chung, khng ch trong lnh vc c s ha
tng ma con trong toan b nn kinh t.

6.3. Nng lc quan ly cai cach

tt ca cac nc, co mt nhom ngi nho tham
gia ra nhng quyt nh cai cach quan trong.
im khac bit gia cac nc la nh ngha th
nao la quyt inh "quan trong". Khi Thu tng
co th yn tm uy quyn quyt nh cho cac b
trng chun b tt ca moi chi tit trc khi
xut cai cach c a ra trc Quc hi, th
nng lc cai cach cua nc o c nhn ln
nhiu ln so vi tnh hung khi Thu tng phai
ph duyt moi chi tit t u n cui. Va cung
se co c nng lc cai cach ln hn nhiu nu
nh cac b trng co th tin tng giao pho
quyn quyt nh cho b may cua mnh, ch cn
thnh thoang hng dn va ph duyt nhng
quyt nh quan trong.
Vit Nam, co th tin tng giao cho cac b
nganh soan thao nhng ng hng chnh cua
cac cai cach nhm cai thin phuc li cua ngi
dn. Nhng nh a nu trong Chng 3 v lp
k hoach; khi nay sinh vn lin nganh th
Chnh phu cha co cac quy trnh tt am bao
tham vn va phi hp mt cach y u va kp
thi. iu nay co th can tr nhng n lc cai
cach nganh.
Cho du nng lc hin tai v vic uy quyn

quyt nh co ra sao i chng na th khi xem

xet cac vn u tin cai cach c s ha tng, cac
nha ra quyt nh Vit Nam phai cn nhc
nng lc cua tng b quan ly c s ha tng trong
vic quan ly nhiu cai cach khac nhau. Mt s
cai cach oi hoi phai co s iu phi, va cn co
vai tro c bit cua nhng b nganh trung ng
nh B Tai chnh, B K hoach va u t. Bi v
vai tro iu phi oi hoi nhiu nng lc, nn
hin tai ch co th thc hin vai cai cach ma cn
phai co iu phi. Nhng han ch v nng lc
nay se nh hng cac u tin khi la chon xem
nn theo ui cai cach nao trong s cac cai cach
c xut.
Cn co cac quy trnh tham khao y kin gia
cac ban nganh trc khi tin hanh ra quyt nh
cp cao. Nn thit k qua trnh tham khao y
kin at c s ng thun ti a cp
thp hn, nu bt nhng lnh vc con ang bt
ng y kin cac nha ra quyt nh cp cao
giai quyt. mt h thng nh vy vn hanh
hiu qua, th cng chc cp di phai phat trin
cac ky nng chnh sach sao cho cac b trng co
th tin tng rng khng cn phai xem lai cac
kt qua trnh ln ho. Va ban thn iu nay lai
oi hoi la cac can b c hun luyn bit
cach t cu hoi i vi cac chnh sach hin tai,
so sanh chung vi nhng phng an khac co th
co, va xac nh nhng chnh sach ti a hoa
phuc li. Kha nng t cu hoi chnh sach co th
gy kho khn. Nhng nu khng th b may
chnh phu se mai b han ch v nng lc chnh
sach, can tr kha nng uy quyn xy dng cac
chnh sach cung nh han ch s cai cach ma co
th c xy dng ng thi.

5.3

Cac u tin cai cach chu cht

Gia s tng b nganh lin quan co kha nng

quan ly ti thiu la mt u tin cai cach ln, kt
hp vi tm nhn co c t hai phng phap a
c gi y anh gia cac lnh vc u tin, th
se co c c s xac nh nhng u tin o.

107

6.4.1

Cac b nganh trung ng

cac b nh B Tai chnh, B K hoach va u

t, B Xy dng, u tin chnh la phat trin ra
cac c ch tt hn la chon, theo doi va anh
gia d an. Cac b nganh trung ng co th ong
vai tro dn u trong vic xy dng nng lc
lin nganh nhm cai thin cht lng cua cac
nghin cu kha thi d an va cac hoat ng theo
doi & anh gia. Muc ch la lam sao co c cac
phn tch co cht lng cao th hin ty sut
hoan vn ky vong va ty sut thc t. Cn s
dung nhng c tnh nay lam tiu ch c ban
trong vic la chon d an c duyt ngn sach.
Chng 3 nu bt nhu cu cn tch hp tt
hn vic lp k hoach tai chnh vi cac kha canh
khac cua lp k hoach noi chung. Cn phai tm
ra c ch phn b ngun thu ngn sach cho
cac d an c s ha tng khi cn thit, va se
khng s dung ngun ngn sach o khi khng
co chu y ma thay vao o se s dung cac ngun
vn khac cho nhng d an co li nhun xa hi.
Cn gn nhng quy trnh nay vao nhng khun
kh kt qua, a ra cac chin lc gn tng d
an vao cac muc tiu phat trin do cac b nganh
xy dng.
Cac cai cach th trng vn nu trong
Chng 2 se oi hoi phai co mt loat cac cai
cach, nhiu trong s o thuc trach nhim cua
B Tai chnh. Trong s cac cai cach nay, th vic
chun b don ng cho t nhn u t vao c
s ha tng la mt u tin c bit, xet tm quan
trong a nu cua u t t nhn trong nganh
in cung nh vai tro tim nng cua u t t
nhn tao ngun vn va cai thin hiu qua
trong cac lnh vc khac. y B K hoach va
u t co vai tro then cht. Vic cai cach khun
kh phap ly v BOT la mt bc, nhng con cn
phai cai thin hn na v chun b d an va th
ch quan ly. Cac n lc xy dng chuyn
mn quan ly iu tit co th bt u t vic chu
trong hn ti quan ly iu tit cn c vao cac
quy nh trong khu vc cng.

6.4.2

Cac nganh doc

Mi b chu trach nhim v mt lnh vc c s

ha tng cn soan thao mt khung kt qua cho
nganh mnh, lin h cac muc tiu phat trin,
chin lc, va cac ch s hoat ng c ban. Bt
c d an u t nao c xut cung cn
phai xem xet theo ti thiu la mt trong nhng
chin lc a c xac nh. Nhng khung kt
qua nay se giup cai thin s gn kt chung cua
quy trnh ph duyt u t cua Vit Nam vao
vi cac muc tiu phat trin kinh t - xa hi.
Mt thach thc ln i vi B Giao thng la
lam sao phat trin cac th ch co th o lng
nhu cu bao dng, cung cp dch vu bao dng
vi chi ph t nht, va am bao co u ngun lc
tai chnh chi tra cho nhng dch vu nay. Co
nhiu du hiu cho thy rng hin nay bao
dng cha c chu y ti mt cach y u, du
co nhng li ch ln co th thu hi c t vic
chi bao dng. Nhng cai thin thng tin la bc
i u tin nhn thc va giai quyt vn .
Trong nganh in thach thc ln nht la tao
nng lc u thoa man nhu cu ang tng.
Trong khi quy m cua chng trnh u t cng
se tng mt cach tng i so vi nhng nm
trc, th thach thc ln hn la lam sao thu
hut u t t nhn quy m ln trong cac d an
IPP. B Cng nghip cn co nhng n lc ln
trong vic chun b d an, am bao u thu
canh tranh quc t, va am bao phn b rui ro
mt cach hp ly gia khu vc cng va nha u
t t nhn.
Nganh vin thng a tr thanh mt nganh
canh tranh cao do t nhn quan ly nhiu nu
khng phai la hu ht cac nc. Cac nganh canh
tranh to ra hiu qua hn so vi cac c quyn
nha nc xet theo mt loat cac thc o. u tin
cai cach trong nganh vin thng Vit Nam nn
tp trung vao vic tng cng mc canh
tranh va cai thin c ch quan ly iu tit
am bao nhng iu khoan tip cn thoa ang
i vi mang cua VNPT.

108

Trong lnh vc nc va v sinh, cac u tin

c thuc y bi cac muc tiu phat trin cua
Vit Nam. Bang 2.3 cua tai liu Chin lc Nc
va V sinh ra cac ch tiu v tip cn nc va
v sinh tt hn, c xac nh trong chin lc
nganh cua Chnh phu, Chin lc Tng trng
va Giam Ngheo Toan din, Muc tiu Phat trin
cua Vit Nam, va Chin lc Mi trng cua
Chnh phu. Du chon ch tiu nao i chng na,
th cung u cn phai tng u t thm nhiu

cho nganh nay. Vic tng gia nc se giup ap

ng nhu cu u t v dch vu nc. Nhng s
sn sang chi tra cho v sinh lai kem hn nhiu
so vi nhng li ch chung cua v sinh. Co ly do
bin lun cho vai tro ln hn cua vic dung
tin ngn sach cng tai tr cho dch vu v
sinh va x ly nc thai. Thc thi tng gia nc
la u tin cao nht trong lnh vc nay, nhng u
tin tip theo la at c mc vn ngn sach
nhiu hn u t vao v sinh.

109

Tai liu tham khao

ADB (2003), Project Performance Audit Report

on the Saigon Port Project (Loan
1354-VIE[SF]) in the Socialist
Republic of Vietnam - Bao cao
Kim toan Hoat ng D an i vi
D an Cang Sai Gon (Khoan vay
1354-VIE[SF] nc Cng hoa Xa hi
Chu ngha Vit Nam. (thang 3).

cac nc ang phat trin ra khoi

khung hoang va hng ti tng
lai, Public Policy for the Private Sector
Note No. 162 - Chnh sach Cng cho
Khu vc T nhn Ghi chep s 162,
Ngn hang Th gii.

ADB, JBIC & WB (2005), Connecting East Asia

A New Framework for Infrastructure
- Kt ni ng A - mt Khun kh Mi
v C s ha tng, Washington.

Brixi, Hana (2005), Addressing Contingent

Liabilities and Fiscal Risk - X ly
Ngha vu Lin i va Rui ro Tai
khoa trong Anwar Shah (chu bin),
Fiscal Management - Quan ly Tai
khoa, Ngn hang Th gii.

ADB & OECD (2000). Anti-Corrruption Action

Plan for Asia and the Pacific - K
hoach Hanh ng Chng Tham nhung
chu A va Thai Bnh Dng.
Co
:
http://www1.oecd.org/daf/asiaco
m/ActionPlan.htm#impcyc1.

Commonwealth of Australia - Cng ng

Thnh vng Chung -xtry-li-a
(1998), Asias Infrastructure in the
Crisis Harnessing Private Enterprise
- C s ha tng chu A trong Khung
hoang - Tn dung Doanh nghip T
nhn

ADB & OECD (2004), Anti-Corrruption Policies

in Asia and the Pacific: Self-Assessment
Report Viet Nam - Chnh sach Chng
Tham nhung chu A va Thai Bnh
Dng: Bao cao T anh gia cua Vit
Nam.
Co
:
http://www1.oecd.org/daf/ASIAc
om/countries/index_VTN.htm.

Deolalikar, A. (2001). The Spatial Distribution

of Public Spending on Roads in
Vietnam and Its Implications Phn b Khng gian v Chi tiu
Cng cho ng b Vit Nam va
Tac ng cua no Manila: ADB.
Thang 9.

Albouy, Yves va Reda Bousba (1998). The

Impact of IPPs in Developing
Countries Out of the Crisis and into
the Future - Tac ng cua cac IPP

Economic Planning Unit - n v Quy hoach

Kinh t (2004), Development
Planning in Malaysia - Lp K
hoach Kinh t Malaysia, co
http://www.epu.jpm.my

110

Fan, Shenggen, Pham Lan Hng, Trnh

Quang Long (2004), Government
spending and Poverty Reduction in
Vietnam - Chi tiu Chnh phu va
Giam Ngheo Vit Nam. Bao cao d an
chun b cho d an do Ngn hang
Th gii tai tr vi tn goi Chi tiu
co Li cho Ngi Ngheo Vit
Nam, cua International Food Policy
Research Institute - Vin Nghin
cu Chnh sach Lng thc Quc t,
Washington DC, va Vin Quan ly
Kinh t Trung ng, Ha Ni.
Fuss, Melvyn, Meloria Meschi va Leonard
Waverman (2004), Development
and Telecoms Infrastructure: Calling
Up Growth - Phat trin va C s ha
tng Vin thng: Ku goi Tng
trng.
Holmes, Malcolm & Alison Evans (2003), A
Review
of
Experience
in
Implementing
Medium
Term
Expenditure Frameworks in a PRSP
Context: A Synthesis of Eight Country
Studies - Ra soat Kinh nghim Thc
hin Khun kh Chi tiu Trung han
trong Bi canh PRSP: Tng hp t
Tam Nghin cu Quc gia Overseas
Development Institute - Vin Phat
trin Hai ngoai, London.
Irwin, Tim and Chiaki Yamomoto (2004),
Some Options for Improving the
Governance of State-Owned Electric
Utilities - Mt s Phng an Cai
thin Quan tr i vi cac Doanh
nghip Cng ch Nganh in,
Energy and Mining Sector Board
Discussion Paper No. 11 - Tai liu
Thao lun s 11 cua Ban Nng lng
va Khai khoang, Ngn hang Th gii.

Komives, Kristin, Vivien Foster, Jonathon

Halpern & Quentin Wodon (2005),
Water, Electricity and the Poor: Who
Benefits from Utility Subsidies? N c , i n va Ng i Nghe o : Ai
Hng Li t Tr cp?, Ngn hang
Th gii.
Larsen, Theon Ib, Pham Lan Hng, va Martin
Rama (2004), The Impact of
Infrastrucutre Development on Rural
Poverty in Vietnam - Tac ng cua
Phat trin C s ha tng i vi Giam
Ngheo Nng thn Vit Nam.
Cha cng b. Ngn hang Th gii.
Le Houerou, Philippe & Robert Taliercio,
Medium
Term
Expenditure
Frameworks: From Concept to
Practice. Preliminary Lessons from
Africa - Khun kh Chi tiu Trung
han: t Khai nim ti Thc hanh.
Nhng Bai hoc u tin t chu
Phi, Africa Region Working Paper
Series Number 28, Tai liu Cng tac
Khu vc chu Phi Loat S 28, Ngn
hang Th gii.
Megginson, William L. va Jeffrey M. Netter
(2001), From State to Market: A
Survey of Empirical Studies on
Privatization - t Nha nc sang
Th trng: mt iu tra Nghin cu
Thc nghim v T nhn hoa
Journal of Economic Literature - Tap
ch Ly lun Kinh t 39(2) trang 321-389.
Mo P.H. (2001), Corruption and Economic
Growth - Tham nhung va Tng
trng Kinh t, Journal of
Comparative Economics - Tap ch
Kinh t hoc So sanh quyn 29, trang 6679.

111

Pellegrini L. va R. Gerlagh (2004),

Corruptions Effect on Growth and
its Transmission Channels - Tac
ng cua Tham nhung ln Tng
trng va cac Knh Truyn tai cua
no Kyklos, quyn 57, Fasc. 3, trang
429-456.
PDP Australia Pty Ltd & Meyrick and
Associates - Cng ty trach nhim
hu han PDP -Xtry-li-a & Meyrick
va cac cng s (2005), Promoting
Efficient and Competitive Intra-ASEAN
Shipping Services - Vietnam Country
Report - Thuc y Dch vu Vn tai
Tau thuy Ni khi ASEAN Hiu qua va
Canh tranh Bao cao Quc gia Vit
Nam, D an REPSF s 04/001.
Co http://www.aseansec.org/17485.htm.
Productivity Commission - Uy ban Nng sut
(2005), Review of National Competition
Policy Reforms - Ra soat Cai cach
Canh tranh Quc gia, Bao cao s 33,
Canberra.
Sarraf, F. (2005) Integration of Recurrent and
Capital Development Budgets:
Issues,
Problems,
Country
Experiences, and the Way Forward
- Tch hp Ngn sach Thng
xuyn va Ngn sach Phat trin u
t C ban: cac Vn , cac Kho khn,
Kinh nghim cac Nc, va Con
ng pha Trc, Ghi chep Thc
hin, thang 7. Ngn hang Th gii,
ban in r-n-. Co www.pefa.org.
Smith, Warrick (1997). Utility Regulators The Independence Debate - Cac c
quan iu tit doanh nghip cng ch
- Cuc thao lun c lp, Public
Policy Notes for the Private Sector Ghi

chep v Chnh sach Cng i vi Khu

vc T nhn, Ghi chep s 127 (thang
10), Ngn hang Th gii.
Socialist Republic of Vietnam & WB - Nc
Cng hoa Xa hi Chu ngha Vit
Nam & Ngn hang Th gii (2005),
Vietnam: Managing Public Expenditure
for Poverty Reduction and Growth.
Public Expenditure and Integrated
Fiduciary Assessment - Vit Nam:
Quan ly Chi tiu Cng Giam Ngheo
va Tng trng. Chi tiu Cng va anh
gia Uy thac Tch hp (PER-IFA), Nha
Xut ban Tai chnh.
Thanh Nien News - Bao Thanh nin (2006),
PMU 18. 5/4/2006.
United Nations High Commissioner for
Human Rights Cao uy Lin hp
quc v Nhn quyn (UNHCHR)
(1998), Writen Statement submitted by
the International Federation of Human
Rights Leagues - Tuyn b bng Vn
ban do Lin oan Quc t cac Lin minh
Nhn quyn trnh, Tai liu
E/CN.4/Sub.2/1998/NGO/27, 4
thang
8.
Co

http://www.unhchr.ch/Huridocda
/Huridoca.nsf/.
United Nations Commission on International
Trade Law - Uy ban Lin hp quc
v Lut Thng mai Quc t (UNCITRAL) (2004), Model Legislative
Provisions on Privately Financed
Infrastructure Projects - Cac Quy
nh Phap lut Mu v cac D an C s
ha tng do T nhn Tai tr, Lin hp
quc, New York.
USAID (2005), Competition Review of the

112

Vietnamese Telecom Sector - anh gia

Canh tranh trong Nganh Vin thng
Vit Nam, Tai liu Chnh sach cua
VNCI #3.
Vietnam Economy (2005), SOE equitisation fell
short of 2004 target - C phn hoa
Doanh nghip Nha nc chm hn so vi
ch tiu nm 2004. 5 thang 1. Co :
http://www.vneconomy.com.vn/e
ng/index.php?param=article&catid
=05&id=050105141202
Vietnam News (2004), VNPT Probe Uncovers
No Sign of Coruption - iu tra
VNPT khng thy co du hiu tham
nhung, 10 thang 11. Co
http://Vietnamnews.vnagency.com.
vn/2004-11/09/Stories/06.htm
Vietnam Today (2002), Corruption in Vietnam
Today - Tham nhung Vit Nam hin
nay,
13
thang
4.
Co
:
http://www.vietquoc.com/news200
2/na041302.htm
Vietnam Trade (2004), Minister Told to Review
Responsibility for Misconduct in VNPT
- B trng c yu cu xem xet
trach nhim i vi cac sai pham
VNPT, 8 thang 11. Co
http://www.info.vn/index.php?ne
ws=1&id=2&nid=2041&lang=en&sta
rt=300&archive=1).
Warford, Jeremy (2004). Infrastructure
Policy and Strategy in the East Asia
and Pacific Region: Environmental
and Social Aspects - Chnh sach
va Chin lc C s ha tng ng
A va Thai Bnh Dng, Tai liu
nn cua ADB, JBIC & World Bank
(2005).

Warlters, M. & E. Auriol (2005). The Marginal

Cost of Public Funds in Africa Chi ph Cn Bin cua Cng Quy
chu Phi, Tai liu Nghin cu Chnh
sach s 3679, World Bank.
Wodon, Q., M.I. Ajwad, & C. Siaens (2003).
Lifeline or Means-Testing: Electric
Utility Subsidies in Honduras Kim tra Mc sng Ti thiu: Tr cp
in Honduras trong cun cua P.
Brook & T. Irwin, Infrastructure for Poor
People: Public Policy for Private Provision
- C s ha tng cho Ngi Ngheo: Chnh
sach Cng T nhn Tham gia Cung cp.
Washington D.C., WB.
World Bank (1997), Clear Water, Blue Skies:
Chinas Environment in the 21st Century
- Nc Trong, Tri Xanh: Mi trng
cua Trung quc trong Th ky 21.
World

Bank (1998), Public Expenditure

Management Handbook - S tay Quan
ly Chi tiu Cng.

World Bank (2004), Indonesia Averting an

Infrastructure Crisis: A Framework for
Policy and Action - Indonesia Tranh
Khung hoang C s ha tng: mt Khun
kh Chnh sach Hanh ng.
YAnhio (2000), Poverty Alleviation Policies and
Ethnic Minority People in Vietnam Cac Chnh sach Giam Ngheo va Dn tc
Thiu s Vit Nam, ban in r-n-. Co
http://www.st-edmunds.cam.ac.
Anh/vhi/sen/papers/ikemoto.pdf
Zita, Ken (2005), South East Asia: Telecom Brief ng Nam A: Tom tt Nganh Vin thng. Co
http://topics.developmentgateway.
org/ict

113