Binh Nhung Tac Pham Tho Noi Tieng (Q2) - 593

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING
Muc luc
Mt bai th xun cua Nguyn Du ...................................................................3

Nguyn Bnh - Nha th mang hn qu t Vit ...............................................6
i ch .........................................................................................................9
Nhn nhu cua Vu nh Minh........................................................................13
Th non nc cua Tan a .........................................................................16
Tng bit hanh cua Thm Tm..................................................................... 25
Song............................................................................................................34
Long anh lam bn thu...................................................................................36
Ng ngn trc Bui u... ng ngn cua Nguyn Nhn Phong.................. 39
Mt ln oc th cua ngi ban va cam xuc....................................................43
C Tm a vao cung vua cua Nguyn Hu Quy ............................................45
i cam nhn v bai th Nng mi cua Lu Trong L ...............................50
V c im ngh thut ng i trong th Kiu ...........................................54
Cht Hu trong Mau thi gian...................................................................56
Ti nh cua X.xnhin .............................................................................58
http://www.ebooks.vdcmedia.com
Em vn nh ngay xa...................................................................................63
C phai la em cua Xun Diu ....................................................................66
m thm cua Nguyn Quang Ha ...............................................................70
S thc va s ao trong th ............................................................................74
Em v lam du... cua Khanh Nguyn ............................................................76
Bai th Qua nha cua Nguyn Bnh................................................................79
Bnh bng cho ti mai sau - Bai th tnh rt la cua Hoang Phu Ngoc Tng
...................................................................................................................83
Vit cho con gai cua Nguyn Th Hng Ngat ................................................88
Ngi Phap oc th H Xun Hng............................................................92
Tm s nang Thuy Vn ................................................................................95
m Ha Ni, nh .......................................................................................100
Th xun Nguyn Bnh ..............................................................................105
Xa vng qua............................................................................................... 110
Bai th tng v cua H Dznh....................................................................112
Ting cuc.................................................................................................115
V bai th "Khng " cua nga Becgn....................................................120
Mt ba i th xun cua Nguyn

Du
Nguy n Du la ngi t lam th xun. Trong s 250 bai th ch Han cua
ng th ch co ba, bn bai vit v mua xun, chnh xac hn la noi ni long cua
ng khi mua xun n. Hu ht nhng bai nay u vit trong "mi nm gio
bui" ng sng qu v Thai Bnh t nm 1786 n nm 1796, tc la t khi ng
21 tui n nm 31 tui. Nguyn Du t co th vui, th vit khi xun v cung
thm m ni bun. Ta hay oc mt trong nhng bai th xun o:
Xun da
Hc da thiu quang ha x tm?
Tiu song khai x liu m m
Giang h bnh ao kinh thi cu
Phong vu xun tuy nht da thm
Ky l a nin ng ha l
Gia hng thin ly nguyt trung tm
Nam ai thn ngoai Long Giang thuy
Nht phin han thanh tng c cm (kim)
Dch ngha:
m xun
Tri ti en, tm u thy canh xun ti sang. Qua khun ca s nho,
ch thy bong liu m u. Trong bc giang h, lai phai nm bnh lu ngay, cuc
i co khac g v xun theo ma gio chm trong bong m. t khach lu

nm, ngi di bong en ma ri l. Qu hng xa nghn dm bong trng vn
trong long. qu, pha ngoai thn Nam ai, ting song dong sng Long Giang
vn lanh lung tin a kim c (Theo ban phin m va dch ngha cua Nguyn
Thach Giang va Trng Chnh).
Dch th:
m xun
m en nao thy anh xun
Trc song, bong liu m m mt vung
Giang h, bnh tt hai hung
Xun mang ma gio v cung m su
Di en l khach ri chu
Trng qu ngan dm nhoi au long nay
Long Giang bn xom Nam ai
Ting con song lanh tin hoai c kim.
oc bai th nay ta lin tng n ni bun trong "Xun tha hng" cua
Nguyn Bnh. Khac la Nguyn Bnh trang trai ni bun nh ln 100 cu th,
con Nguyn Du c uc lai trong tam cu, ma ngi oc hiu kha tng tn ni
long tac gia. Mua xun i vi moi ngi la ep va vui, th vi Nguyn Du
nhng nm sng nh qu v, m xun ma chng thy xun u, ch thy tm
ti, t bong m en n bong liu m u, ch thy ma gio p ti khi ng bnh
tt va nh nha. Bai th tam cu c chia ra hai phn u n: bn cu u noi
chuyn m xun bun trn qu ngi. Bn cu tip theo noi canh nh qu.
Ban oc co th hoi rng: Tai sao qu v ma ai thi hao cua chung ta bun n
vy? Th nht, v cai tang vn d bun, long thng "ngn ngang trm mi"
cua ng. Th hai, ng v mi nm qu v trong mt hoan canh c bit:
Nm 1786, hai ngi anh cua Nguyn Du la Nguyn Khan va Nguyn iu ln
lt qua i, Nguyn Hu tin vao Thng Long (ln th nht), Nguyn Du v
qu v Thai Bnh la lanh nan.
Ta bit rng, Nguyn Du sinh ra va ln ln Thng Long, qu Tin

in, Nghi Xun. ng ch sng y t nm 1780 n 1783; va t nm 1796
n 1802. Nh vy, trc mi nm sng Thai Bnh, ng ch mi sng Tin
in ba nm ma thi. Th nhng khi bun nh, ng khng nh v Thng Long
vi sng Nh Ha ma nh Tin in vi dong Long Giang, hoc Long V. Qu
Giang la tn sng Lam chay qua qu ng thi y. m xun ngi Thai Bnh
ma mt nh thy c vng trng qu nha, tai nh nghe c ting song lanh
cua sng Long Giang tin a kim c. Ma qu nha ng nhng nm o, anh em
ly tan mi ngi mt phng nh ng a vit: "Hng Lnh v gia huynh
tan", ng co mun tr v cung chng bit nng ta vao u!
Nguyn Du thn gia trc tui, mai u bac sm, ni bun thng trc
trong long. Mua xun lam cho ng bun hn, nh nha nhiu hn nn th ng
cung bun hn. o cung la iu khac nhau gia th xun cua ai thi hao ngay
y vi th xun trn cac trang bao cua chung ta by gi!.
Vng Trong
Nguyn Bnh - Nha th mang hn

qu t
Vi t
Trn thi an Vit Nam, Nguyn Bnh nh mt v sao sang trong th i ky
th mi 1932-1945. ng lam th t nm 13 tui. Bai th cua ng c ng
bao u tin la bai C hai m:
"C hai m i, c gai i
Chng tra li nhau ly mt li
C lng ri i, ri khut bong
Rng m hiu ht la m ri".
Nm 1937, Nguyn Bnh gi tp th Tm hn ti d thi va a c giai
thng cua T lc vn oan. T o ng lin tip co th in trn nhiu bao ch.
Co th noi, ng la mt trong nhng cy but vit sung sc nht thi by gi. Ch
trong 3 nm ng a cho ra i 7 tp th: Tm hn ti (1940), Hng c nhn
(1941), Ngi con gai lu hoa (1942), Mi hai bn nc (1942), My tn
(1942), va tac phm c chu y nht la L bc sang ngang. Tr lai thi ky u
tin cua th mi, nhiu nha th Vit Nam khac ang mai m tm toi vi ti
cai hn cua th hin ai va phong thai cua th phng Ty th Nguyn Bnh
vn m mng say m vi hn qu, canh qu mc mac Vit Nam. Chnh v th
ma ngi ta thng goi Nguyn Bnh la nha th cua tnh qu, chn qu va hn
qu. Nha ph bnh vn hoc Pham Xun Nguyn nhn xet: Khi noi v Nguyn
Bnh, u tin phai khng nh ng la mt nha th mi. Nhng khi noi li thn
thit v ng, ngi ta thng thm mt nh ng na vao o la nha th chn

qu. nh ng o la mt c sc, net ring cua nha th. ng la mt ngi a ra
sng thanh th ma con ngoai lai v thn qu, tic nui thn qu nh mt s
gn kt gia hin ai va qua kh. Cai hn qu y nu gi trong ng nh mt ky
c, iu o lam cho th Nguyn Bnh at n mc ph cp. Nu noi v s ph
cp th th Nguyn Bnh at ti s ph cp nht trong s nhng thi nhn Vit
Nam.
Nha vn T Hoai, ban cung thi Nguyn Bnh k rng: Nguyn Bnh la
con ngi cua cac x ng, cua cai diu giy, cua dan hoa ly, cua ma tha,
ma bui gia moi cng vic lam n vt va sng nng. Bi o la ct loi cuc
i va tm hn th Nguyn Bnh. Qu hng la tt ca va cung la ni in m
du VT I MNH. Nguyn Bnh, qu hng la hnh bong t nc,
nhng ni anh a t chn vi v van ky nim. Sc manh sang tao cua Nguyn
Bnh cung t ni ng chim trung trng tri, trng nc nay. ng T Hoai con
k: Nguyn Bnh bit lam th t thu be. Va thuc mt ch a oc ra th.
Nhng bai th hay nht cung la nhng bai th u tin y. Tht ro Nguyn
Bnh, khi nng khiu trong th c khi t cuc sng chn thc, ly tr va ban
nng nha th hoa mt tm long. Hu nh nhng ai la ngi Vit Nam u thuc
nm long i ba cu th cua Nguyn Bnh trong cac bai hat ru nh L bc
sang ngang, Ngi hang xom, C hai m, Chn qu... Ring v mua xun, nha
th a danh rt nhiu t th cho tai nay nh Mua xun xanh, Nhac xun,
Ru xun, Th xun, Ma xun, Xun tha hng, Xun v... Mua xun, ai
cung bit, cung c thng thc va chng kin, song ch co Nguyn Bnh
bng cai nhn tinh t, say m, ng a nhn ra cai hn qu n cha trong thin
thin, ng a vit v mua xun mt cach t nhin nh th o la iu tt yu:
"Mua xun la ca mt mua xanh
Gii trn cao, la canh
Lua ng ti va lua
ng nang va lua ng anh"...
hay:
"Ba y ma xun phi phi bay
Hoa xoan lp lp rung vi y"...

Nhng canh lang qu trong th Nguyn Bnh khng dng lai mc
miu ta ma bao gi cung co hn, lam rung ng ngi oc. Nhng thn oai,
thn ng, con o bn nc, gian tru hang cau, giu mung ti, khung ci...
u nh noi ln ting noi cua trai gai yu nhau. Cai tnh y u nh canh noi
h nh cach trao duyn cua ca dao truyn thng Vit Nam:
"Thn oai ngi nh thn ng
Mt ngi chn nh mi mong mt ngi"...
hay:
"Nha nang canh nha ti
Cach nhau cai giu mung ti xanh rn"...
Phn tch v ngh thut c ao trong th Nguyn Bnh, nha ph bnh
vn hoc Pham Xun Nguyn nhn xet, th Nguyn Bnh vit phn ln la nhng
bai luc bat. Giong iu o khin cho ngi ta d thuc, d cam. M ming ra
la co th oc ngay c mt cu th cua Nguyn Bnh. o chnh la cach th
Nguyn Bnh i vao long ngi. Nu nh co mt cuc bnh chon th Vit Nam
lai cho th h mai sau th nhiu ngi cho rng ca hai nha th Vit Nam la
Han Mc T va Nguyn Bnh u cung nhau chuyn giao th h c. Nu Han
Mc T at n cai cao siu, cai ky diu cua th th Nguyn Bnh at c s
rung ng ph cp, s lay ng long ngi. Cai gian d bnh thng, song
khng kem phn su xa, di goc nghin cu vn hoc.
Nguyn Bnh la nha th chn qu - co th moi nh ng khng th ca
ngi ht v ng nhng ng la mt trong nhng nha th co sc sng lu bn
trong tm tr ngi Vit Nam. Co th noi khng qua ln rng con ngi Vit,
con dn Vit, th Nguyn Bnh se con sc sng. Bi v no la mt mang hn qu
cua dn Vit. Trong bai Chn qu, Nguyn Bnh a vit:
"Hoa chanh n gia vn chanh
Thy u mnh vi chung mnh chn qu".../.
i ch
Chc g anh n hm nay

Ma em c i, tan ngay, trng m
Ht i ra ca ngong nhn
Vao nha ngi xung ng ln thn th.
Chc g anh n by gi
Tra pha ngui, nhat m v hng
Chc g?
Ma da c thng
C day dt ni vn vng trong long
a yu, yu n v cung
a thng, thng n nat long v nhau
Chc g?
a chc g u!
Hm nay va ca ngay sau
EM CH...
(Vu Th Khng)
Li bnh
10
T xa n nay, vn hoc C, Kim, ng, Ty noi n s khc khoai i

ch kha nhiu. Tnh yu chay bong thng i lin vi mong ngong, i ch la
le tt nhin. Bai th i ch... cua Vu Th Khng in trong tp "100 bai th
tnh chon loc" do Nha xut ban Giao duc n hanh nm 1997 la mt trong nhng
bai nh vy. Bai th th hin s i ch n mon moi theo thi gian, nm thang
cua trai tim ngi phu n ang yu "nat long v nhau". y la mt trong nhng
bai th tnh c sc cua th ca Vit Nam.
Chc g anh n hm nay
Ma em c i tan ngay trng m
Ht i ra ca ngong nhn
Vao nha ngi xung ng ln thn th.
Bai th m ra vi tm trang bn khon dn vt n chay long, chay da "chc g anh n". Mc du co hen trc hay khng hen trc, du anh co n hay
khng n, tnh cam cua em vn lun hng ti anh, i anh n "tan ngay
trng m".
Ngay t u bai th, thi im em i ch a c xac nh "hm nay".
Noi la hm nay nhng cung co th hiu hm nao cung vy. Hm nay la thi
im mi nht va cung la s m u. Tm trang, c ch i ch c tac gia
din ta rt chnh xac: ngong nhn, ngi xung ng ln, thn th... Cach din ta
nay phang pht mau sc cach din ta cua vn hoc dn gian: "Ra ngo ma trng,
ban thi khng thy ban" va gian d, chn thc lai va v cung su sc.
Chc g anh n by gi
Tra pha ngui, nhat m v hng
Chc g?
Ma da c thng
C day dt ni vn vng trong long.
Thi gian a thu hep t "hm nay" u bai th nay la "by gi". S i
ch cua em i vi anh trai dai theo thi gian nm thang. Thi gian c thu
hep va cung la thu hep khoang cach gia anh vi em.
11
Em vn la ngi cn thn, chu ao, nhit tnh, yu thng anh nhiu, em

lai cang cn thn, chu ao nhit tnh hn. Cai gat tan trn ban khng mt m
thuc chay o. Em chun b pha tra sn i anh hng a lanh, nc a
ngui t bao gi, ch co tnh em vi s i ch anh la khng bao gi ngui
lanh.
i ch... cua Vu Th Khng c sang tac bng th th luc bat. iu
ang chu y la nha th co dung y ngh thut khi tach cu 6 ting thanh 2 dong
th
Chc g?
Ma da c thng
C day dt ni vn vng trong long.
Cu hoi "Chc g?" xoay su vao long ngi oc. Cu hoi nay nh co
iu g va hy vong lai va tht vong, va yu thng lai pha chut gin hn du
dang.
Nhiu ngi cho rng phu n la phai yu, phai ep. iu o hin nhin
ri! Nhng phu n quyt khng phai la phai yu. Noi cach khac phu n la phai
manh trong cai ve b ngoai hn nhin du dang ma moi ngi tng la yu
ui. din at s su sc, manh me tnh cam cua ngi phu n co le kho co
cach din at nao hn:
a yu, yu n v cung
a thng thng n nat long v nhau.
Tnh yu thng cua con ngi thuc pham tru tru tng. Tac gia a
thanh cng trong vic din ta pham tru tru tng tr nn cu th nht ngi
oc d hnh dung, d cam nhn.
Cp luc bat kt thuc bai th:
Chc g?
a chc g u!
Hm nay va ca ngay sau
12
Em ch...
Mt ln na cu hoi chc g c lp lai. Vit va oc nh nhau, nhng
ln nay cu hoi a mang ni dung y ngha khac. Theo ti cu hoi ln nay
nghing v hng khng nh, giai thch, phn bua. Va cung chnh v th ma
trai tim ngi phu n tr nn nhn vn va v tha hn. Phai chng em mun phn
bua iu nay: Anh khng n c vi em "hm nay" hay "by gi" chc anh
bn cng vic chung nhiu lm. Em khng th tin va khng bao gi tin anh a
thay long i da, phai nhat i vi em. Anh khng n vi em "hm nay" hoc
ngay "by gi" nhng thi gian con dai, anh se n vi em bng ca cuc i.
Mt ln na cu 6 ting va ln nay thm cu 8 ting c tach thanh hai
dong th, s sang tao nay a at c hiu qua ngh thut cao. Li nh nghen
ngao, qun tht, hn di lai va khng nh manh me nh dao chem a: "Em
ch...".
Nhan bai th la "i ch..." cu kt la "Em ch..." Bai th c kt
cu theo li vong tron khep kn nhm tp trung th hin tnh yu son sc
thuy chung trc sau nh mt cua ngi phu n. Vu Th Khng a vn dung
linh hoat th th luc bat, chng to tac gia a co nhiu suy ngh, dung cng
at hiu qua ngh thut cao nht. Tnh cam cua ngi phu n ang yu trong
th Vu Th Khng va kn ao, t nh, du dang, lai va si ni manh me va
v cung su sc.
Nguyn c Tm
13
Nhn
nhu cua Vu nh Minh
Anh ng noi g thm nhe
em t bit th hn
Em s nhng li hoa my
ma i th lai gian n
Mua xun co noi g u
ma la, ma chi c bic
Ma hoa c ti thm thit
ma tri c thm thm xanh
ng noi g thm nhe anh
chung mnh bn nhau tin cy
Tnh yu nh mua xun y
lng thm ti tt cho nhau
(Vu nh Minh)
Co th noi, s gn kt trong tnh yu cua mi ngi vi nhau, gia hai
tm hn vi nhau chnh la s giao cam, s ng iu hay s hoa hp t su kn
bn trong. Ngi nay yu ngi kia bi v ho tm thy mt na kia nhng g ho
14
ang thiu, ang khao khat, la nhng cai ma ho cam thy quy va trn trong.
Cho nn s biu l cua tnh yu khng n gian ch dng lai gia tr cua li noi
ma su sc hn la chnh hanh vi. Co le y cung la nhng g nha th Vu nh
Minh mun gi gm trong bai th "Nhn nhu"- qua li th thm cua trai tim
mt ngi phu n a cam, tinh t:
Anh ng noi g thm nhe
em t bit th hn
Em s nhng li hoa my
ma i th lai gian n
a yu nhau th du t du nhiu cung a hiu nhau, bit c i chut v
nhau. Nhng yu t lam nn s hiu nhau y khng phai th hin bng li,
bng ngn ng, tc la cai hin ngn bc l ra bn ngoai ma ct yu phai thng
qua s cam nhn v nhau bng giac quan bn trong (la s nhn thc t giac):
" em t bit th hn". Nhng li hoa my, nhng li co canh ch ru ngu c
con ngi trong giy lat trong khi phn ln cuc i con ngi la thc, la vn
ng. Cai hnh thc hoa my bn ngoai ch nh bng hoa khoac tm ao mau rc
r ma lai v hng, du ong bm n nhng chng th gi c ong bm. Cai
ong bm cn khng phai mau sc ma phn nhuy ngot ngao. Cai lam nn
tnh yu khng phai s hoa ngn ma nh ve ep bn trong cua tm hn- la
cai ct tuy lam nn s hoa hp ng iu. Cung nh:
Mua xun co noi g u
ma la, ma chi c bic
Ma hoa c ti thm thit
ma tri c thm thm xanh.
Bn cu th la mt khoang lng cua tm hn, la phut giy tnh lai t
trong su thm nhn thc chn ly cuc sng. Mua xun la biu hin cua thi
gian. S th hin mang tnh cht nh hnh nn mua xun y khng phai la
nhng thuc tnh cua thi gian ma lai khng gian. Khng gian lam nn mua
xun qua sc xanh bing bic cua la, cua chi, qua ve ti thm nhun nhuy cua
hoa, qua mau xanh thm thm cua bu tri. Ly khng gian nh hnh nn
15
thi gian, lam nn mt mua trong nm. Vy ly g nh hnh nn tnh yu?.

Bn cu th cui a lam ro iu nay:
ng noi g thm nhe anh
chung mnh bn nhau tin cy
Tnh yu nh mua xun y
lng thm ti tt cho nhau
Co th thy ngi con gai y mang mt tm hn nhay cam va rt su
sc, m thm tnh cam va ly tr phn minh. Trai tim c th thm nhn nhu vi
ngi yu bng s rung cam nhe nhang, tha thit. Tnh yu cua chung ta khng
cn phai din giai nhiu li, ch cn chung ta bn nhau bng s tin cy, bng
long chung thuy, lng thm chm soc vun ven cho tnh yu cua nhau tr nn
ti tt. Tnh yu tr nn ngi ban ng vnh vin cua cuc i hai chung ta,
nng cho chung ta trong nhng luc kho khn va u lo cua cuc sng. y
mi la iu lam nn y ngha, lam nn gia tr cua tnh yu.
Nhe nhang ma da dit, m thm va lng su, bai th "Nhn nhu" a cam
hoa cho tm hn mi ngi tr v vi ung ngha cua hai ch tnh yu cung
nh nhng g Hilari t thi La Ma a nhn xet: "Tnh yu la mon qua quy nht
ma con ngi nhn c cua nhau".
16
Th non nc cu a Tan
a
Tiu dn
1. Tan a tn khai sinh la Nguyn Khc Hiu (1889 1939). ng sinh
lang Kh Thng, bn nui Tan sng a, huyn Bt Bat, tnh Sn Ty (nay la xa
Sn a, huyn Ba V, tnh Ha Ty); nhng gc la dong ho Nguyn danh ting
triu Hu L, lang Kim Lu (lang Lu), huyn Thanh Tr, ngoai thanh Ha Ni.
Tan a theo nghip khoa c, nhng thi khng . Kp vi y a cua thi th,
ng quay sang lam th vit vn ng bao "Nm na pha nghip kim n xoang".
Tan a la "ngi th nht co can am lam thi s"(1) (Xun Diu, 1939), va
cung la thi s u tin dam ly thi ca lam ngh nghip, va cam sng cht vi
ngh. Ma co le, nh vy mi ung vi ct cach Tan a, v ch cai ct cach y
thi a "chnh la cai tac phm tuyt xao, mt bai th hay nht" (Lu Trong L,
1939). Song, i ng vui t bun nhiu, cang v cui cang cht vt. Co iu,
ang quy la, trc sau Tan a vn gi c mnh trong sach.
ng vit va thanh cng nhiu th loai; nhng lam nn mt Tan a
danh ting, trc ht la th. Nhng tac phm chnh la: Khi tnh con (th, ba
tp: 1916, 1918, 1932), Con chi (tp th, 1921), Th Tan a (tp th, 1925),
Nhan tng (kiu th vn xui, 1928), Gic mng con (truyn gia tng, hai
tp: 1917, 1927 1928), Gic mng ln (t truyn kiu hi k, 1929), Th non
nc (tp truyn, 1932), Tan a vn tp (tp hp th ln vn xui, 1932)...
"Sinh vao luc (...) th c tan va th kim ang phi thai" (Xun Diu, 1939),
nha th Tan a, mt mt la ai biu xut sc cua th ca theo li truyn thng
hi u th k XX; nhng mt khac, cung Tan a a xut hin nhiu du hiu
17
mi la cua th nht la v mt cai Ti lang man ang p u, bao hiu ch nay

mai no se lam t tung cai cht chi l lut cua th li cu... Tan a chnh la
cu ni gi hai thi ai vn hoc dn tc: t trung ai sang hin ai; hoc noi
nh Hoai Thanh (1941), Tan a la "ngi cua hai th k". Trn vn an cng
khai b thc dn Phap kim duyt, th vn Tan a vn n hin mt tm long
thm thit vi t nc, nhn dn o lai la bnh din ang quy khac ma hn
th, i th cua nha th nui Tan sng a gi lai.
2. Bai th Th non nc ban u co 12 cu (dong) luc bat, c lam vao
u nm 1920, kt qua chuyn i u tin cua nha th theo chiu dai t
nc(2). n 1922 ng sa lai va vit thm 10 cu a vao truyn ngn cung
tn(3), lam mt tnh tit truyn. V sau, khi cng b bai th nh mt tac phm
c lp (1925, 1938), Tan a ly lai hu nh nguyn ven bai th trong truyn.
Nc non la hnh tng th nhiu tng ngha, va Th non nc la bai th
nhiu tng y ngha. Co non nc thin nhin vi chuyn vnh canh (canh ma
nha th gp trong chuyn i dai; va canh trong bc tranh cua truyn); co non
nc tnh yu a thanh giong iu ring kho ln cua th Tan a (gia Tan a
vi "n s" nao o, nh nha th th l trong th cho ban; va gia Vn Anh vi
ng khach, hai nhn vt truyn); va su kn bn trong chnh la nc non T
quc vi tnh cam yu nc cua nha th, du bong gio nhng khng kem thm
thit chn thanh.
***
Nc non nng mt li th(4),
Nc i, i mai khng v cung non.
Nh li nguyn nc th non,
Nc i cha lai, non con ng khng.
Non cao nhng ngong cung trng(5),
Sui kh dong l ch mong thang ngay(6).
Xng mai mt nm hao gy(7),
Toc my mt mai a y tuyt sng(8).
Tri ty nga bong ta dng(9),
18
Cang phi ve ngoc net vang phi pha.

Non cao tui vn cha gia,
Non thi nh nc, nc ma qun non!
Du cho sng can a mon(10),
Con non con nc vn con th xa.
Non cao a bit hay cha,
Nc i ra b lai ma v ngun.
Nc non hi ng con lun(11),
Bao cho non ch co bun lam chi.
Nc kia du hay con i,
Ngan du xanh tt non th c vui.
Nghn nm giao c kt i,
Non non nc nc khng ngui li th.
1920 1922
(Tuyn tp Tan a, NXB. Vn hoc, Ha Ni, 1986. Co tham khao cac ban
khac)
Chu thch:
(1): Y noi cai Ti lang man. Xun Diu con vit "Tan a la ngi th
nht (...) dam gi mt ban nga, dam co mt cai Ti" (Cng cua thi s Tan a,
Ngay Nay, s 167, 1939).
(2): Trong hi k t truyn Gic mng ln, Tan a vit v y ngha
chuyn i nay: "Cai li ch trong s i chi y, c doc ng v phn
nhiu. Rng mt nhn sn hai ma nng long chung tc giang san. Treo ln nh
Hoanh Sn ma trng quanh ngoai b trong non, co hn nh phuc di en
xanh, oc mt thin lun thuyt t tn vy".
19
(3): Tom tt truyn Th non nc: Vn Anh vn con nha, a ep nt

ep ngi lai bit ch, bit lam th, nhng ngheo. Nang phai m hang c u
nui me, nui thn. Tnh c mt ng khach ti ca hang va nhn ra ve ep
tm hn c chu, ho thanh tri k vn chng. Vn Anh co bc tranh Th non
nc la "gia bao" (cua quy trong nha), ben em ra nh khach th. Nhn canh
trong tranh, hai ngi lin ngm ni nhau vnh (khach m bn cu, Vn Anh
ni tam cu; con mi cu sau: Vn Anh lam hai cu trn va hai cu di,
khach lam sau cu gia) va mn lun tn bc tranh t cho bai th. Ri ho
chia tay, khng hen ngay gp lai, nhng tnh tri k ho gi mai bn nhau...
Truyn ba hi, bai th thuc hi u.
(4): Th non nc: th, mt phong tuc lu i, la li cua mt ngi vi
mt ngi hoc cua nhiu ngi vi nhau, ly tri t, quy thn, hoc ly chnh
long mnh lam chng; cung giao hen v mt vic, mt iu g y, thng la
linh thing h trong. Ngi xa co thanh ng "th hai minh sn" (" li th
hai minh sn" Truyn Kiu) hoc "ch non th bin"... noi vic trai gai yu
nhau ly bin ma th nguyn chung thuy vi nhau. Tan a chon nhan bai
th nay la Th non nc vi ba lp ngha va ba tng y ngha nh Tiu dn a
noi (y 2).
(5): Ngong: trng mong ch i mt cai g y xa xi.
(6): Bc tranh trong truyn ngn Th non nc ve trai nui, ma "trn
nui thi nh my nh tuyt, nh my cy mai gia, nh bong ta dng, u la
ta cai tnh canh th tham (...) cai tnh thng nh cua day nui (...) cam ni tang
thng", v "mt ngan du chn nui nay, y tc la sng nc khi xa ma tang
thng a bin i". o la bc tranh non nc tang thng, bc tranh v cai tan
khc cua s "b du" (thng hai bin vi tang in, bin xanh bin thanh rung
du).
(7): Xng mai: cy mai vn gy, manh; thm m xa thng v vi
dang ngi con gai ep.
(8): Tuyt sng: xa dung noi v sc tan pha gh gm cua thi
gian i vi con ngi, tui tre.
(9): Ta dng: mt tri x chiu (nga v phng ty).
20
(10): Sng can a mon: thanh ng, noi v s hao mon thay i nhng
cai tng u khng th thay i hao mon. Lin mach vi cu th sau, co y so
sanh lam ni ln s bn vng cua th xa gia non va nc.
(11): Hi ng: gp g, sum hop sau nhng ngay xa cach, ngong trng.
Phn tch va bnh giang
1. Ghep nui Tan, sng a lam but danh trc tac ca mt i trn
coi trn ai nay, dng nh trong Tan a a co Th non nc. ng a t tm n
cai but hiu thuc v non nc nay, hay nc non a t tm n thi s nh
mt hen ho, mt duyn nghip? Tht kho ma noi cho cung. Ch bit rng nc
non a thc s la mt am anh ln trong sut ca i vn cua thi s. Bt c
ngi nao oc Tan a cung co th thy hnh tng non nc tr i tr lai
trong vn chng cua thi s nh mt mach ngun c tun chay khi th cha
chan ao at, khi th m thm len ln vao bit bao thi , thi t, thi cam cua thi
nhn. Mach ngun y cung a em v cho Tan a nhiu ang thi ca hao hoa
phong nha, thanh tu.
Thc ra, thi Tan a, non nc cung la mt hnh tng, mt biu
tng co mt sc am anh c bit i vi vn chng nc nha, nht la th ca.
y la thi ma Chiu hn nc a tr thanh mt ngun cam hng da dit i vi
moi cy but co tm huyt vi non sng. Ngi th noi li h hao thng thit, ke
th dung li chp chn bong gio xa xi. Bi by gi giang sn T quc ta ang
trong canh ng mt chu quyn. Tuy vy, cung t ngi co c ting noi vn
chng nh Tan a.
Co trong mnh ca mt tm hn dao dat phong tnh, ca mt tm long
thit tha vi t nc, ting th Tan a nh mt ban hp ca cua ca hai be y.
No c dp du, luc ui nhau, quyn ly nhau, co luc chuyn hoa sang nhau,
ma thng khi hoa nhp hn vao nhau. Va tht k la, im hen th cua ca hai
ting long y a t vao hnh tng non nc. Chng phai th sao? Non
nc va la mt hnh tng cua long yu nc, va la biu tng cua tnh yu
i la. Cho nn, khi hai ting non nc ct ln t hn th Tan a, ngi ta
thy o la li ng vong cua nhng g thm su trong tm thc cua thi nhn.
Th y, Th non nc u ch la san phm t cuc tao ng cua mt
i trai gai phong tnh trong truyn ngn cung tn. Th non nc trc ht la
21
a con tinh thn ra i t cuc giao duyn tin nh kia trong hn th cua thi
s. Vic sinh thanh y dng nh la tt yu!
2. Th non nc chao i ti hai ln. Ln u la mt bai th le, ln hai
lng ghep vi mt truyn ngn. Ring vic n vi cuc i mt cach c bit
nh th, u thy Th non nc co mt y ngha th nao i vi t tng Tan a.
ung la bai th co ti ba lp ngha. Ba lp ngha y giao nhau, nhng phn
chnh la chng ln nhau. Ba lp y tng tng ng vi ba lp y ngha cua hnh
tng non nc. Nu khng co truyn ngn Th non nc k lai tnh tit ngi
khach lang chi va c ao Vn Anh cung vnh mt bc tranh sn thuy co tn la
Th non nc, th ngi oc th vn c thy lp ngha th nht cua bai th la
tai hin ve ep th ca cua mt canh thin nhin sn thuy. Co th thy trong th
nhng net ve theo li ta thc kha lng ly:
Tri ty nga bong ta dng,
Cang phi ve ngoc net vang phi pha.
La mt thi s tng c ao luyn trong nn giao duc theo loai hnh
trung ai, tng theo oi vn chng c t, Tan a cha thoat hn h thng thi
phap trung ai. Cu th ve hnh anh nui non nay vn dung nhng vt liu quen
thuc cua trung ai vi nhng "bong ta dng", "ve ngoc net vang", vi li c
l, cach iu c in. y la nhng th ma thi s ng ch la y phuc. Tan a
mun trut bo, nhng no thc la mt th vong kim c xit cht ln nhng tung
pha t do cua th Tan a khin cho s bt pha cua hn th b ach tc bi thi
phap. Va co le o cung la iu d nhin. Thi phap trung ai vn c gianh ly
mt na Tan a, khng cho ng vt thoat sang hn b hin ai, ng ch
la mt cy cu ni gia i b ma thi.
Nhng lp ngha ta thc ch la xut phat im. No em lai cho bai th
nhng hnh th sng ng t nhiu mang tnh trc quan, lam cho ngi oc co
th co c nhng rung ng thm m trc tip. Trc mt ngi oc hin ln
mt canh tr cu th co khng gian thc va thi gian thc cam nhn c bng
giac quan. Dng nh mt bai th ma thiu i iu o th du no co nhng n y
su xa n my, tm voc t tng cao siu n u cung se ri vao tru tng.
Ma tru tng thun tuy la ch cht cua th. V vy, hnh tng trc quan lam
nn hnh hai cua th, lam tin khng th thiu cho s thng hoa cua t tng
th.
22
3. Ct loi cua cu truc bai th vn la cuc i thoai gia non va nc.

Ca non va nc u "tranh thu" ph din tm tnh cho nn y ngha ta thc b m
i va cac lp ngha bong co xu hng tri ln bnh din th nht. Co ngha la
y canh non nc b m i trc tnh non nc. V th bai th a i su vao
a hat cua ngha bong ngay t u, va nht la khi non va nc lai bit ct ln
nhng ting noi trc tip bay to.
Vy la co mt i trai gai "nau mnh" trong non va nc. Cai tnh
hung nay sinh cuc i thoai nay la canh du b. Bc tranh sn thuy, nhng
ch co sn khng co thuy. Noi ung hn, sn th vn con o, nhng thuy a ra
i di chn nui co rng du xanh tt, qua o ngi oc co th hnh dung
trc kia la bin xanh (nc) theo lut "thng hai bin vi tang in". Thanh
th bc tranh khng ve nc ma vn co nc vy. Theo cai logic ni tai cua
hnh tng, canh i thay du b trong thin nhin a tr thanh canh bit li lu
lac cua tnh yu i la. y la ch Tan a bc nhp cu ni cac lp ngha
vi nhau. Th hin tai la du b. Ca thin nhin, ca i la, ca nc non u
trong cn du b. Hin tai, thc tai du b kia a chia la tt ca.
Va nui a thanh nui tng t. Da vao nhng s vt c m ta trong
bc tranh, Tan a a khng dng lai vic vnh lai bc tranh mt cach may
moc, ma tai tao thanh hnh tng nui tng t trong dang net cua mt nang
c phu:
Non cao nhng ngong cung trng,
Sui kh dong l ch mong thang ngay.
Xng mai mt nm hao gy,
Toc my mt mai a y tuyt sng.
Moi mon trong tng t, con ngi ta co th b hao gy thn xac. Nn
chnh s hao gy v thn xac la mt bng chng sng cua ni tng t. Ngay
xa Trng Cu Linh a vit:
Nh chang nh manh trng y,
m m vng sang hao gy m m.
(Li dch cua Ng Tt T)
23
y cung vy, nui tng t c m ta nh mt hnh anh ma net nao

cung h hao, gy mon, tan ta i. Nh thng a lam nhan sc phi pha theo
ngay thang. Tuy hao gy nhng non vn khng h i thay, long vn chung
tnh, son st:
Du cho sng can a mon,
Con non con nc hay con th xa.
Co th noi toan b phn y la li cua non. Khng phai non ang t hoa
v cai dang voc hnh hai cua mnh ma ang t tnh, ang ph din cai tnh nh
thng, chung thuy cua mnh.
4. Li cua nc cung rt mc thuy chung. Mi li la mt s khng
nh inh ninh, trc sau nh mt. Mi li cua nc u da vao quy lut vnh
vin cua t nhin, u tac vao sng nui.
Non cao a bit hay cha,
Nc i ra b lai ma v ngun.
...
Nghn nm giao c kt i,
Non non nc nc khng ngui li th.
Hai ch non nc bt u t cu u tin cua bai th c luc chia tach
thanh non, nc co luc chp vao nhau. Nhng cha luc nao co c s qun
quyt, xon xuyt, hanh phuc tran ngp nh cu cui cung nay. Ch ngha trong
ban tay Tan a u phai la nhng kt hp v tnh?
Ca non va nc u khng nh inh ninh: sng can a mon, vt i
sao di... nhng th xa th quyt khng may may di dch. Trc canh th gian
bin cai, mt li th inh ninh y co th lam nim tin duy nht cua nc non.
Trong cai bin nht thi khng nh cai bt bin i i, chng phai o chnh la
t tng ct loi cua Th non nc chng?
5. Lp ngha th ba c suy ra t o la vn chu quyn cua t
nc. Co th nht thi t nc b mt chu quyn. Nhng chu quyn ri se tr
v, o la mt nim tin inh ninh, mt chn l vnh vin. Hin tai la ngn ngui,
24
va se kt thuc. Nc se tr v trong "Nghn nm giao c kt i", khng ch

nh thc hin mt li th, ma nc se tr v nh mt quy lut, mt le sng cua
Nc Non.
Trong hoan canh ng thi, vit v t nc, du sao vn c la mt
vic mao him. Tan a a phai dung n mt chuyn phong tnh khoac ln
cai t tng su xa cua bai th. iu 1 thu la ca phong tnh va yu nc u la
nhng lung tnh cam di dao trong hn th Tan a, nn no mi quyn lai
thanh mt bai th nhun nhuyn nh vy.
Co th thy non nc la biu tng c dung ph bin trong th ca
thi nay. V sau, chung ta thy vit v T quc, th ca hay dung trc tip biu
tng t nc. Phai chng cam xuc thin nhin ca hai biu tng nh nhau,
con cam xuc phong tnh trong non nc m a hn, trong khi o cam xuc
chnh tr trong t nc trc tip hn? Du sao trong th ca ( cp hnh
tng bao trum tng quat ch khng noi cp t) t non nc n t nc,
dng nh vn la hai chng ng!
Ngun:
1. NGUYN NH CHU TRN HU TA (chu bin),
Vn hoc 11 (tp 1), NXB. Giao Duc, 2001, tr. 100 103.
2. NGUYN NG MANH (chu bin), Phn tch bnh giang tac
phm vn hoc 11, NXB. Giao Duc, 2001, tr. 76 81.
25
Tn
g b i t han
h cua Thm Tm
Tiu dn
Thm Tm (12-5-1917 18-8-1950) tn khai sinh la Nguyn Tun
Trnh, sinh tai th xa Hai Dng (nay la thanh ph Hai Dng, tnh Hai Dng)
trong mt gia nh nha giao ngheo. Khoang nm 1938, Thm Tm cung gia
nh ln Ha Ni kim sng bng ngh ve tranh va bt u lam th, vit vn
(kch, truyn ngn, truyn dai). Thm Tm vit khng nhiu nhng sang tac nao
cung c ao, mang du n ring. c bit c gia thch th Thm Tm v cai
hi th trm hung, bi trang.
Sau Cach mang thang Tam, Thm Tm hng hai hoat ng vn ngh
cach mang, va khi n ra cuc khang chin toan quc, Thm Tm gia nhp b
i, lam th k toa soan bao V quc qun. Trn ng hanh qun i chin dch
Cao - Bc - Lang, Thm Tm nga bnh nng qua i.
Tng bit hanh(1) la mt bai th rt ni ting. Mt s ban cu cua
Thm Tm cho bit Thm Tm lam bai th nay tin mt ngi ban i chin
khu.
***
a ngi, ta khng a qua sng(2),
Sao co ting song trong long?
Bong chiu khng thm, khng vang vot,
26
Sao y hoang hn trong mt trong?

a ngi, ta ch a ngi y,
Mt gia(3) gia nh, mt dng dng...
- Li khach(4)! Li khach! Con ng nho,
Ch nhn cha v ban tay khng,
Th khng bao gi noi tr lai!
Ba nm, me gia cung ng mong.
Ta bit ngi bun chiu hm trc:
By gi mua ha sen n nt,
Mt ch, hai ch, cung nh sen,
Khuyn nt em trai dong l sot.
Ta bit ngi bun sang hm nay:
Gii cha mua thu, ti lm thay,
Em nho ngy th, i mt bic,
Goi tron thng tic chic khn tay...
Ngi i? nh, ngi i thc!
Me tha coi nh chic la bay,
Ch tha coi nh la hat bui,
Em tha coi nh hi ru say.
(Thi nhn Vit Nam, Hi Nghin cu va Giang day vn hoc Thanh ph
H Ch Minh, NXB. Vn hoc, tai ban, 1988)
Chu thch
(1) Hanh: mt th th Trung Quc c, vit kha t do, phong khoang.
Vi cac nha th Thm Tm, Nguyn Bnh, cac bai hanh thng c s dung
27
din ta mt tm trang bi phn, bi hung (v du: Tng bit hanh, Hanh phng
nam, Vong nhn hanh).
(2) Khng a qua sng: Thm Tm gi lai in tch Kinh Kha, ngi
kim khach thi Chin quc. Kinh Kha t nguyn i hanh thch vua Tn Thuy
Hoang tr kh mt tn bao chua. Nhng ngi a tin Kinh Kha ngm cu
th: "Gio u hiu sng Dch lanh lung gh, Trang s mt i khng tr v" va
khang khai vt sng. Nhng vic hanh thch khng thanh, Kinh Kha b bm
nat thy trong cung cua Tn Thuy Hoang.
(3) Gia: t gia.
(4) Li khach: ngi ra i.
Phn tch va bnh giang
1. V tr cua Thm Tm i vi th mi co cai g na na nh Thi Hiu
i vi th ng. Nu chon mi nha th ng ln nht, cha chc a co
Thi Hiu, nhng nu chon mi bai th ng hay nht khng th khng co
Hoang Hac lu. Vng, k tn mi nha th mi ln nht khng chc co Thm
Tm, nhng chon mi bai th hay nht kho co th bo qua Tng bit hanh. Thi
phm la s thng hoa t xut cua ngoi but Thm Tm.
Bai th mang trong mnh "chut bng khung kho hiu cua thi ai"
ung nh cam nhn cua Hoai Thanh. Nhng bai th cung co cai kho hiu ring
cua no. Cha th ma, thi ai th mi qua i a gia na th k ri, Tng bit
hanh vn c gy kho hiu cho thi ai nay. Cuc tranh lun trn bao Giao duc
va thi ai va bao Vn ngh nhng nm 1992 - 1993 chng phai la nhng "bng
khung kho hiu" th sao! Bn khon hang u cua cuc lun chin y la
"Ngi ra i la ai?". Nhng ngi da vao hoan canh ra i th khng khng
rng: o la ngi chin s cach mang ang "gia gia nh" ln chin khu. (Ngh
cung la. Hiu th la hoan toan dung ngoai hiu trong, a anh, ma sang tao
th u phai trc tip th! S kin ngoai i i vao hn tac gia tr thanh
hnh tng con phai qua nhiu "b loc" lm: nao cam quan ring, nao khun
mu ring, nao cht liu ring na.
Th cho nn trong bai Ngay v, Chnh Hu vit v nhng chin s Trung
oan Thu , ma hnh tng th vn c la nhng chinh phu, trng phu kiu
trung ai o thi!). Nhng ngi ch cn c vao vn ban th nht quyt rng y
28
ch la mt trang nam nhi mang ch ln. Co le hiu nh th la ung mc. Bi

trong bai th, khng co bt c chi tit nao u lam cn c khng nh y la
chin s cach mang. Va chng, vic ngi ra i co phai la chin s cach mang
hay khng, khng my quan trong. Thm ch no khng h quyt nh may may
n cht lng ngh thut cua th ca. Cai quyt nh vn la tnh ngi trong
tin bit chia li c th hin y co su sc khng, chn thanh khng, mi
me khng. Ri ngi ta cung bn khon v "hoang hn trong mt ai?". Ngi i
hay ke ? Ngay ca ba cu cui cung "Me tha coi..., Ch tha coi..., Em tha coi..."
la th nao? Nhng ngi thn la chu th hay i tng cua "tha coi"?... n
nay, ni "bng khung kho hiu" dng nh vn con nguyn o.
2. Ngi ra i la ai? Cu hoi vn rt cn li ap. Nhng khng phai la
t anh ta vao tng lp, thanh phn xa hi nao, ma la xac nh trung ni dung
thm m cua hnh tng "li khach". Bi iu nay dng nh quyt nh n
giong bi phn rt c sc cua bai th, cung nh cac b n khac cua no.
Nh cai tn cua thi phm, Tng bit hanh vit v mt cuc chia li, tin
bit. tai khng mi. Vy ma vn c c ao. Trc ht, co le bi y la mt
cuc chia tay ngang trai va y un khuc. No va tiu biu cho thi ai y, va
co tnh cach mun thu.
Ngi ra i co mt gia canh tht nng n: me gia, hai ch lung tui
mun chng, em con be th. La con trai ln, anh phai nha phung dng
me, chm soc ch, bao ban em th mi thun canh, mi lam tron bn
phn. Nhng anh lai la mt trang nam nhi mang ch ln, m mng ln, m mt
nghip ln. Th la anh ri vao tnh th ging co gia bn phn va khat vong.
Noi mt cach khac la s ging xe gia tnh va ch. Khat vong giuc anh ln
ng, bn phn nu anh nha. Nu nh anh ch co mt trong hai phm cht o
thi, hn la khng au kh. ng nay ch th ln, ma tnh lai nng. Chng phai
mu thun ni tm nay co tnh cach mun thu i vi mt trang nam nhi o ?
Anh vn phai i, khng th khac. co th ra i, anh phai t lam rn long mnh
lai, phai dung ca y ch va l tr dn long, cng ch tnh cam. Anh phai
quyt long dng dng, dt khoat t gia t:
a ngi, ta ch a ngi y,
Mt gia gia nh, mt dng dng...
29
o khng ch la chuyn ong vai. o dng nh con la mt n lc cua

y ch km nen tnh cam na. Bi chia tay la luc long ngi ta d mm yu
nht. Nhng ngi thn co le ch thy ve b ngoai, hn a ngh rng anh la ke
v tnh, v tm, bac beo. Duy ch co mt ngi hiu ro bung anh. Ngi y la
tri k cua anh, va xem ra cung la mt trang nam nhi mang ch ln. Ngi y la
tac gia. Tac gia se "bt m" cung ta:
- Ta bit ngi bun chiu hm trc...
- Ta bit ngi bun sang hm nay...
Cuc chia tay nay khin ngi bun lm. Cho n tn luc i, ngi
vn bun, du rng ngi c tnh che gi:
Th ra anh vn la ngi rt nng tnh. Khng nng tnh sao co th bun
da dit n vy!
iu un khuc la ch nay y! Con ngi anh hin ra thanh mt s
tng phan gia b ngoai va bn trong. Ngoai, th dng dng, lanh lung, kiu
bac; trong, th quyn luyn, ngm ngui, bun ba. Ngi thiu cam thng ch
thy b ngoai, ngi tri k th c thu t gan rut ma ra.
3. Tt ca nhng un khuc, trai ngang kia dng nh a hin ra ngay t
kh m u. Va y cung la kh th hay hn ca:
a ngi, ta khng a qua sng,
Sao co ting song trong long?
Cp t xng h y a khin ngi ta chu y. Tht kho thay bng mt
cp nao khac. "Ta - Ngi" ham cha mt khu kh. Khu kh gi ra dang iu
ngang tang, ngao ngh cua hai trang nam nhi cung mang ch ln va nhng cao
vong. Kh th nay danh noi ring mt na cuc tin a: hai ngi ban, hai
30
ngi an ng. Co le v th ma no c vit rt tng xng. Bn cu thanh hai

cp, hai cu hoi, hai ni bng khung, bn khon.
Hai cu trn: ni long ngi tin, hai cu di: tm s ngi i khng
bc l theo li trc tip, ma tnh cam c th hin gian tip thanh nhng bn
khon, la lung - ngi trong cuc nh khng hiu c iu g ang din ra
trong long. Mi cp cu ng vi mt ngi, i xng vi nhau, tao ra cai khng
gian ring cua tnh bu ban. Ch co ho la hiu nhau. Long ngi tin c din
ta bng ting song (m thanh), tnh ngi i c th hin bng bong hoang
hn (hnh sc). Ca hai u su kn, tht phu hp vi kh cht nam nhi - nhng
ngi t ph bay, biu l tnh cam, ma thng kim ch, e nen tnh cam cua
mnh. Cach t chc kh th th theo nguyn tc tng xng, con cach khc hoa
hnh tng th lai theo nguyn tc tng phan. Li th, hnh anh th, tnh th
tun chay kha t nhin giu kn bn trong hai cp tng phan ln. y la s
tng phan gia ngi va canh, va tng phan ngay trong con ngi: gia b
ngoai va bn trong. Canh th bnh thng, dng dng (khng gian, thi gian u
rt i bnh thng - "khng a qua sng", "Bong chiu khng thm, khng
vang vot"), khng h co tac ng, can thip g n long ngi. Vy ma, ni
bun chia phi u co u. Th mi bit long ngi quyt nh tt ca. Dng nn
canh "tng bit" nay, dng nh Thm Tm mun choi lai vi ngi xa. C
nhn quan nim canh va ngi bao gi cung thng nht, cung mang chung mt
tm trang. Con y khng th. Canh th v tnh, con ngi th mang mt coi
long khep kn, c n trc canh. Va vit "khng a qua sng, Sao co ting
song trong long?", Thm Tm con nh mun choi lai vi cuc tin Kinh Kha
nhp Tn trn sng Dch thu xa na! V th ma li th khng khoi co chut
giong ngang tang! Thc ra s tng phan nay khng kho thy. S tng phan
ngay trong con ngi kho nhn thy hn! Ma xem ra no tu ca cu th t - cu
kt cua kh:
Kh th nay s dung m "ong", "ng" vi mt kha day (khng,
sng, song, trong, long, bong, khng, khng, trong, trong...). No tao nn m
hng cua nhng cn song long y xao ng, xao xuyn. Nhng ngoai vic
ong gop cho kh th hai m "ong", "ng" nh th, hai ch "trong" cu nay
con co mt b n khac. y la no th hin c s tng phan gia b ngoai va
bn trong y un khuc cua ngi i. B ngoai, anh to ra dng dng, anh mt
31
lam ra trong veo, c than nhin nh khng. Nhng ngi ban tri k cua anh lai
thy ro bong hoang hn chnh anh mt trong y. Anh c cng ch tnh cam,
nhng tnh cam vn t nhin, no vn c dng ln, du kn ao, du che giu th
nao ri cung hin ra thi. Vy la ch co i mt tri k mi co th cam thng
c ay su cua i mt trong. "Trong mt trong" tht kim li ma cht cha
nhiu d ba, co mt gia tr tao hnh, tao chn dung tht tinh t.
4. Tng bit hanh vn con bn cu na va y mi la kh kt:
Hi thu u nui gia ln trng
Cn lanh chiu nao bong thm
Bun lng tri nghe a lai
Ting i x ng ting long cm.
Khi tuyn vao Thi nhn Vit Nam, Hoai Thanh a quyt nh ct bo
oan y. Th la Tng bit hanh a kt lai bn cu nghen ngao, tc ti y bi
phn nay:
Ngi i? nh, ngi i thc!
Me tha coi nh chic la bay,
Ch tha coi nh la hat bui,
Em tha coi nh hi ru say.
Hnh nh y mi la im dng cua li th, y mi la cai kt ma bai
th cn phai tm n! Tic rng nhiu ngi a nhoc cng chng minh
nhng ngi thn la chu th hay la i tng cua "tha coi". ung la bai th nay
co mt hin tng lam cho no cang m ve kho hiu: s lu chuyn giong
phat ngn. Co luc la li ngi tin. Lai co luc ngi tin nhp thn vao ngi
i cung ct ln ting noi bn trong cua anh ta. Va kh th nay chng phai la
mt s nhp thn th sao? Chung ta ng thi nghe thy ca hai giong khng
tach bach c: giong "noi thay" y cam thng cua ke tin va giong c thoai
y bi phn cua li khach. Thc ra th, cho du no c ct ln bng s hoa giong
cung chng n ni kho hiu lm. Bi du sao o cung la chuyn chu th cua
phat ngn thi. Vn la giong iu biu at xuc cam thc cua phat ngn y.
32
Khng chu y ung mc n giong iu c thu cua no, kho long hiu trung
c tnh y thc cua li th.
Xet n thun ng ngha va cu phap th ba cu "tha coi" o u co quyn
hiu theo hai cach: Li khach co th la i tng, cung co th la chu th cua "tha
coi". Nhng giong iu bi phn a xe chp hai lan ngha y vao mt tnh y, tnh
iu thng nht. Giong bi phn n y hin ra bi cach noi au, noi chua chat,
noi phn. Ngha la cach noi hng vao mnh t giay vo mnh, lam au chnh
mnh. Vy co nn duy tr cach hiu theo li loai tr hoc "chu th", hoc "i
tng" th khng? Thm na, nhn t tnh a ngha cua ngn t th va nht la
t tm s y un khuc kia cua li khach, ta se thy rng y ngha cua cu th
chnh la s chng cht cua ca hai sc thai y.
Chng phai th ? Du ngi i ang khn cu ngi thn "tha coi" mnh
nh chic la bay, nh hat bui, nh hi ru say (nhng th tn tai ma nh
khng tn tai), hay anh ta ang phai dn long, buc long hi sinh cai bn phn
cua mnh, cai tnh nha cua mnh n ni phai "tha coi" nh th, th du b nao
cung la au n, dn vt, cao xe v ni phai cha ap ln ch hiu, cha ap ln
tnh nha ma thi! Ca hai u la ting noi nghen ngao, ng chat cua mc cam
bt hiu, li ao mt ngi con vn nng tnh ma trot mang ch ln o! Bi
s chng cht cua ca hai sc thai o ma ni long anh ta nng n gp bi. Co
phai ngu nhin u khi t "chic la" sang "hat bui" n "hi ru say" ngm
cha mt nghch ao: hnh cang ngay cang v hnh, h ao, v ngha th tnh
cang luc cang nng n, ng ot. Nhng li noi nh a v ra cung nc mt!
Va cn thy rng nu khng phai la ngui nng long hiu ngha su sc th
ngi ta khng th co cai mc cam bt hiu, li ao y, du ch la may may. Tt
ca ch v trot mang ch ln, m p hoai bao ln ma anh phai anh long vy, cm
long vy trong s la chon nghit nga gia bn phn va khat vong, ch phai u
anh ta la ke co trai tim st a, v tnh!
Co th noi rng mc cam bt hiu, li ao la nh im cua tnh cam
bit li y. Mc cam nay la mt ve ap y un khuc cua li khach. Th y,
ngi i a co mt tri k. Nhng xem ra bai th cht cha nhng un khuc trai
ngang nay vn rt cn nhng tri m!
Ngun:
33
1. Nguyn nh Chu - Trn Hu Ta (chu bin), Vn hoc 11 (tp 1),

NXB. Giao duc, 2001, tr. 147 - 148.
2. Nguyn ng Manh (chu bin), Phn tch - bnh giang tac phm vn
hoc 11, NXB. Giao duc, 2001, tr. 128 - 134.
34
SON
G
Vi mt bai th dai nh "song", vic phn tch sao cho tron ven va hp
dn la mt iu kho khn v cung, v th ti ch xin nu y kin v kh th u
cua bai ma chc hn ban gai nao cung thuc nm long
"D di va du m
n ao va lng le"
Xun Quyng a ra nhng trang thai khac nhau cua song va cung la cua
tnh yu. Tnh yu cung nh cn song kia luc cun cun trao dng, luc lai
nhe nhang, bnh lng. Ta ai dng mnh mng xa xi, tnh yu bao la, v
cung v tn ma con ngi du bo ca cuc i mnhra kham pha, tm hiu
cung khng th n c "ng chn tri". Trong tnh yu co bao iu ng
ngang nh nhng t phong ba xoay tron trn mt bin xanh khng th lng
trc c. Vi nhng trang thai thay i lun phin y, ngay ca nhng ngi
trong cuc cung khng th ly giai, cho nn:
"Song khng hiu ni mnh
Song tm ra tn b"
"Tm ra tn b" lam g? Tr v vi ngon ngun yu thng, quy qun
vi nhng t song khac giao hoa, gn bo chng? Vy la cai ring a hoa
hp vi cai chung, va cai chung a bao ham ca cai ring ri.
"Long em nh n anh
Ca trong m con thc"
35
Xun Quynh khng c goi la nha th cua tnh yu, va th cua ch

khng th goi la th cua n s tnh yu. Ma Xun Quynh la ngi phu n lam
th va th cua ch la th cua mt ngi phu na (thun hu ung ngha). Ngi
phu n Vit Nam.. Cho nn hi th nhe nhang, li th du dang, y th tha thit,
chn tnh bit bao. Ni nh ngi yu, nh ngi chng thng yu theo ca vao
gic m, nhng gic m o khng h m h, xa xi ma rt ro rang cu th nh
chnh tnh cam ma ch danh cho anh bi le "ca trong m con thc"
Ti yu Xun Quynh, yu nhng vn th tron tra, nhe nhang cua ch.
n vi th cua Quynh, ti bt gp mt s ng cam trong suy t, s ng iu
trong nhp p trai tim. Ti nh thy mnh u y trong nhng bai th t hoa
cua ch:
"Tran ti nh ra bng bnh hn, ban tay th lai con vung na
Vung ti ni khng ch mo ti u la v
Ma khi noi chuyn vi ai, ti thy tay tha khng bit giu vao u"
ti thy cam xuc mnh nh ong lng trong tng vn th:
"... nu ti yu c mt ngi
Ti se yu anh ta hn ti nhiu lm
Ti yu anh du ngan ln cay ng..."
Th Xun Quynh nh mt li chuyn tro thn mt, du dang gia ch va
em gai, gia nhng ngi ban gai vi nhau, tm s v tnh yu, cuc sng, con
cai, bao iu trn tr cua phu n.
"Nhng cai chnh chung ta thng cha noi
Ma bon con gai mnh thng hay noi xu nhau
Bon con trai nghe lom i cu
........................
Ho khinh chung ta va li ca ming
"chuyn an ba" ...
36
......................................
Ta yu ngi con trai khng phai v mnh
Ma ho yu ta v ho yu chnh ho
c yu hai ln ho cao ln mt bc
Ta khng c yu cam thy thp dn i
V chnh ta cung chng yu ta
Ti tin la mai mai v sau vn se co ngi yu Quynh, va tm n vi
Quynh, khng ch la "bon con gai mnh" ma con "bon con trai" nua ch.
Yen_Vy
37
Lon
g anh la m bn
thu
Bui sang em xa chi
Cho chiu, mua thu n
long anh hoa bn
Nghe thuyn em ra i!
(Ch Lan Vin)
Li bnh:
"Long anh lam bn thu"
hay la s i ch tuyt ep cua tnh yu?
Bai th ngu ngn t tuyt vi li ch chn cht, gian d, cung li v von
n du m tnh dn gian, giau sc gi, tht s em n cho ngi oc mt n
tng ep, kho qun v tnh yu, v quan h tm ly tnh cam trong tnh yu ma
nha th th hin.
Bui sang em xa chi, cu th m u nu tin , ly do Cho chiu,
mua thu n la h qua. T ly do kia tao nn h qua nay. H qua nay chnh la s
cam nhn t mi quan h tnh cam con ngi ma nn, co tnh chu quan ch
khng phai la do khach quan a ti. Bui sang em xa chi, cu th hoi ma nh
khng hoi, ung hn ch la s cam than thi - em xa chi. Tac gia (anh) trong bai
th va la nhn vt tr tnh, va la i tng t cam. Cho nn y ch la cai c
anh t bc l mnh. Bi vy, mi co Cho chiu, mua thu n.
38
"Mua thu" trong cu th nay, ngi oc ng vi tng o la mua thu

thin nhin, ma thc ra la mua thu long ngi. Thay vao cai s "em xa chi" la
ca "mua thu" p n, theo o la mt cam giac bun bun, c n kho ta. Sang,
em xa-vng th chiu "mua thu" n ngay. Cai khng gian, thi gian cua
"chiu" khng co em chng khac g canh thu, mua thu. Tng nh v ly nhng
lai tht hp ly vi tm trang, vi long anh luc o. Anh ch con bit... vn vao
mua thu bay to ma thi. Hnh nh ch "mua thu" mi ng cam vi anh. Cu
th tht s gi ln nhiu thu v cho ngi oc khi a cam nhn c ht y ngha
cua no. "Anh" trong bai th la ngi a cam va cung rt nhay cam. Co em bn
canh th o la nim sung sng hanh phuc nao bng. "Anh" u mun co s...
xa em, vng em ma... c n. Cai hay la "mua thu n", nhng thc ra o la
mua thu cua long anh ch khng phai la mua thu cua t tri.
Th nn "long anh hoa bn", bn y la bn thu - bn tnh yu i em.
Tht la mt sang tao bt ng cua nha th Ch Lan Vin. Long anh hoa bn th
t hn em phai la thuyn khng th nao khac c. Cu kt Nghe thuyn em ra
i tht gi. Cai hay la long anh du a "hoa bn" nhng bn y khng v tri,
v giac. Co nh vy mi nghe c thuyn em ra i nh th nao? Tht la tinh
diu, du li v von bn thuyn nay thc ra khng la g, thm ch rt thn thuc
trong dn gian, nhng Ch Lan Vin a a hai hnh anh rt thn thuc o vao
bai th nay giai ma cho s xa cach va ch i.
Trong th, hai hnh anh n du bn - thuyn cung c cac nha th hay
dung noi n pham tru tnh yu. Trong ca dao, thng gp, kiu nh Thuyn
v co nh bn chng? Bn th mt da khng khng i thuyn... Con trong bai
th trn, thuyn (em) ra i, anh (bn) lun hy vong thuyn (em) tr lai.
Thuyn ra i thanh than, yn tm v co bn i la anh. Tht la mt s i ch
tuyt ep. Long anh lam bn thu la bai th c ao v tnh yu.
Minh Quang
39
Ng ngn
trc Bu i u
... ng ngn cua
Nguyn
Nhn Phong
Ti co mt ngi ban th, anh rt m Xun Diu. Co ln anh bc bach:
Mnh thch net th va cai hn cua th Xun Diu , va moi bai u co
mt net hay ring cho nn bao rng thch nht bai th nao th tht kho noi ...
Cung co i luc th thch cai tnh nh h nh ao ...
"... Ke a tnh khng cn u tht da
Khi cht ri th ta se yu ma"
Va cung co khi thch cai lu luyn m bun
"
Anh bit yu em a mun mang

Nhng lam sao cng c tnh thng
Ngm ngui tng trai tim lu lac
Anh ch xin v mt chut hng..."
Va trong mi bai th cua anh, ti lai thy u o mt Xun Diu rt tnh

t thit tha, ti mun gii thiu vi cac ban mt sang tac mi cua anh, mt sang
tac ma ti cho rng, cai cht Xun Diu thm tran nhng lai rt hin ai:
BUI U ... NG NGN
Anh nh v em bui ban u
Cung nhau ta chat noi u u
40
Nhng ri cht hiu... rng anh mun

Mt chut tnh ring chng bn su
Anh rng... anh mun anh thng nh

Mt mi tnh ring nn vn v
Va th mnh anh khng noi na
Anh a v em vng ngn ng
Anh m v em ni ph th
Cha ln gp g noi nng chi
Nhng long nh hn mnh u y
Chc th long anh qua d k
Anh bit em anh xa cach lm

Nhng tnh u nng ch xa xi
Ch cn anh gi long theo gio
Nhn nhu gium anh ni n ci
(Thanh ph 14/11/01 )
Ngay t cai nhan cua bai th a gi cho ti nh n bai "Th Duyn"
cua Xun Diu ri:
"Bui y long ta nghe y ban"
"Trng thy chiu hm ng ngn vy"
Va cai "ng ngn" y hu nh la cam xuc chu ao cho toan b bai th.
Tng cu tng ch trong bai u nhun v cua 2 t "ng ngn", no man mac, x
y, h h ao ao "nh:, "u u", "cht", "chut tnh ring", "thng nh", "vn
41
v", "vng ngn ng", "m", "d k", gi long theo gio". Chi tit y cho thy
s m h trong cam xuc, trong tnh yu cua anh. y la mt bai th tnh, ro
rang la th, trong th co "anh", co "em", co k nim, co tnh cam, th nhng no
cha hn la tnh yu, ma ch la mt cam xuc ma thi. Cam xuc tnh yu tri dy
khi con ngi trng trai c n, va o cung chnh la nguyn nhn dn n "bui
ban u" gia "anh" va "em":
Anh nh v em bui ban u
Cung nhau ta chat noi u u
Nhng ri cht hiu... rng anh mun
Mt chut tnh ring chng bn su
Ngay t u, ti a thng bao cho cac ban rng bai th mang mt ve hin
ai mi. Ve hin ai y c bt gp ngay t "bui ban u" gp g: chat, mt
mode rt fashion hin nay cua cac ban tre. Vi cac ban, nhng ngi ang xem
bai vit cua ti y, chc hn khng di 1 ln a lang thang trn mang tm
ngi phim chuyn vu v? Ti cung th, va dng nh mi ln chat, mnh
lai mang mt cam giac khac nhau phai khng? Ti nh co mt ln, hm y, ti
bun, bun lm, ngi vao ban may, lang tahng net khng cu ch, vy ma
cung tm c 1 ngi ...., ngi y rt chu kho nghe ti k l, than th, nhe
nhang khuyn nhu ti. Ban bit khng, luc y ti nhe nhom lm, va ri mt
cam giac xao xuyn, va ham n, va lu luyn con ngi xa la va xa xi y.
Ti bit ch, cai xao xuyn nhe nhang y ch la mt cn gio thoang ma hti, th
ma no eo nng ti ca mt thi gian dai, va khi nh lai vn con d m chut tic
nui vu v. Ti khng bit anh ban cua ti co gp trng hp y khng, ma sao
li th cua anh sao nhe thoang va thng thng la:
Anh rng...anh mun anh thng nh
Mt mi tnh ring nn vn v
Va th mnh anh khng noi na
Anh a v em vng ngn ng
42
Anh m v em ni ph th
Cha ln gp g noi nng chi
Nhng long nh hn mnh u y
Chc th long anh qua d k
Co i khi, y thc tri dy anh thc long choa nh nhn ra rng "anh
bit em anh xa cach lm", th nhng tnh cam lai co mt ni lc ring y lui
s sang sut cua nhn thc, dm vt vic vao tnh cam mng lung:
Nhng tnh u nng ch xa xi
Ch cn anh gi long theo gio
Nhn nhu gium anh ni n ci
nh mt s bin h cho chnh con tim cua mnh.
Nu nh nhng sc mau xn xao trong "Ha Tm" chnh la ngun khi gi
cam hng cho ti vit nn nhng li bnh lun th vi "bui u ng ngn",
chnh cai nhan rt th va cu "gi long theo gio" lai chnh la ng lc thi
thuc ti a bai vit nay ra vi cac ban.
"Gi long theo gio" rt gn vi cu "gi hng cho gio" cua Xun Diu.
Th nhng hng th nhe, gio th cao, quyn hng vao gio rai i trm ni la
mt hnh anh ep, nhng lai la mt net ep thin v c in quan. Con vi anh,
anh gi ca long mnh theo gio, hai hnh anh vt cht cu th "gio" va "long" ma
lai gi nn mt y nim tru tng, siu hnh. Lam sao ma co th "gi long cho
gio" c ch? Co c khng? c! Chng phai Trnh Cng Sn a nhn
nhu " Sng trn i mi ngi u cn co mt tm long, lam g em bit
khng? gio cun i". Va by gi anh a "gio cun i" long mnh.
Yen_Vy
43
Mt ln oc th cua ngi b an
va ca m xu c
(thn tng anh Nguyn Nhn Phong cung bai th Ha Tm cua anh)
Bai th o la "Ha Tm" cua Nguyn Nhn Phong ng trn muc Su Tm
- Sang Tac. Ti man phep khng ghi lai toan bai th nhng chung ta se theo doi
qua tng oan trch dn cac dong cam xuc cua anh.
Cu t cua bai th la "tng em gai thu ". Vy la anh a co mt
nhn vt tr tnh sn co cho ring mnh nh hng cam xuc. Nhng phai
chng o khng phai la mt nhn vt cu th ma ch la mt thu phap ngh thut
gi cam hng, gi tnh cam thng thy trong thi ca?
T cu t cua bai th ta xac nh c ngay cai khng gian ma anh
mun gi
"Co phai em la c gai Bc
Nht canh hoa mai ep nng vang
V tnh nht ly mua hoa trng
Bt phai nn th tm mun mang"
Kh th ngp tran nhng sc mau cua mua xun. Nu nh mau vang
nng rc r cua nhanh mai la biu tng cua mua xun ni phng nam m ap,
mau trng mut tinh khi cua hoa ban la tn hiu cua mua xun v trn min
cao Ty Bc th mau tim tm lung linh, mc mac cua cac bng hoa luc bnh
tri mn man lai la sc xun c trng cua x Hu th mng:
"Moc gia dong sng xanh
44
Mt bng hoa tm bic"

(Mua xun nho nho _ Thanh Hai)
Nh vy, mua xun y u ch dng lai min Bc, ma trai sut chiu
dai cua t nc. u u cung ngp tran anh xun va sc xun.
Nhn Phong khng h noi n cai ep cua mua xun, cai sc sng
manh lit cua mua xun; th nhng ta vn cam nhn c iu o qua nhng
sc mau im uyt trong th anh va qua hnh anh con ngi vi nhng hanh
ng gi cam:
Thiu n lun la hnh anh ti tn, ep e ma ngi ta thng
dung v vi mua xun. Cung vi nhng thai , hanh ng nhe nhang, nung
nu, duyn dang cua "c gai bc" : "nht canh hoa", "ep nng", "bt phai", mt
mua xun trong treo, th mng dn trai ra.
Th ri theo quy lut mun i cua thin nhin tri t, xun qua
ha n thu tan ng sang, nhe nhang ma chong vanh khin con ngi khng
khoi ng ngn, tic nui:
"Ha a qua ri cha tr lai"
va
"Ha i nhanh qua anh cha thy"
Cai ng ngn, luyn tic ve ep nay chnh la xut phat t long yu tha
thit cai ep. Bi khng yu cai ep thit tha lam sao co cai cam xuc luyn
tic, s mt i cai ep. Ging nh Xun Diu, nng nan m say vi thin nhin,
lo s thi gian tri qua cun mt nhng tn hu cua hin tai:
"Mau vi ch vi vang ln vi ch"
Th nhng, nu Xun Diu thuc giuc vi va moi ngi cung cung quyt,
hi ha th Nhn Phong lai lng le, thit tha:
"Anh ni y vn i ch
Ch mau sc tm dt nn th
em ca m hoa cung y nh
45
Gi cung thng nh n trng t"

Bai th c lam theo th luc bat cho nn no mang m hng
tha thit, da dit cua dn ca, cho nn no co sc truyn thu rng ln mt tm tnh
rt i man mac, trm lng.
Yen_Vy
C T m a v ao
cung vua cu a Nguyn Hu
Q uy
C Tm a vao cung Vua
Lu gianh me nng ma mt mnh
Thn con nng nghip n xin
Ming cm ngui, my ng trinh be bang
i i, chic b a mang
Th con ong lai chut hng hay la?
Ming tru canh phng gic m
Cung bay theo nhng ting ga tan canh!
ng mon con bong th xanh
Chng con c Tm lu gianh n...
Ngh chi me ngo trng vang
(Trng trong i me cha rm mt m)
Da ngheo mang ngha tai sinh
i n me, me n xin gia i!
46
47
B hanh kht vn cha ri

Ai v vi me le loi x chiu
Goc lang mt mai ra xiu
Lu son co thu phn ngheo me ta?
Gy tre theo bc tui gia
Khi vao li ch, khi qua sn chua
C Tm a vao cung Vua
Lu gianh me nng ma mt mnh...
(Nguyn Hu Quy)
Trc ht, cn nhc lai thi im ra i cua bai th. Thang 9/1989, thi
ky co ung la co chuyn:
C Tm a vao cung Vua
Lu gianh me nng ma mt mnh...
Cha vi i su vao ni dung, ma hay lu y n vn trc ch th hai
cua cu sau trong th luc bat y! Nu theo ung lut th tt ca ch th hai
cua mi cu th u phai la thanh bng, tr trng hp tiu i cu sau va i
vn cu tam. V du:
- Khi chen ru, khi cuc c...
- Chn li di bun, tay cy ma non
Nu khng phai th ma vn phai pha lut nh th, chng to cai tnh
trong cu th co g trc n, ngang trai. Tac gia khng thiu g t ng va ky thut
t mt vn bng theo ung lut vao cu th. Vic t mt vn trc nh th
vao y ro rang la co chu y. oc n cu sau ta se thy ro cai chu y o va cam
thy cai thc t y qua la ang trach: C Tm c tr lai cung Vua ri th
i me lai "nng nghip n xin" nh mt nh mnh!
Nhng du cho thc t co be bang nh vy, me ngheo cua chung ta vn
khng h oan trach g c Tm na li. Trai lai, nhng ky nim m ep va trong
48
sang v c Tm vn con theo me vao ca gic m, ra ngoai i thc. o la

ming tru canh phng ch co tay c Tm mi tm ni. o la bong th xanh
trn con ng mon me thng qua lai. Qua th ln ngi trong qua th du
khng con, nhng bong th vn con xanh nh th an ui me. Khng con qua th
ma ngm, ma ngi na, me lai ngo ln vng trng m rm. T vng trng,
me lai lin tng n thc t:
Trng trong i me cha rm mt m!
Vng, du phn ngheo, hanh phuc cha bao gi c vin man, nhng
trong tm t me, vng trng vn mang hnh bong qua th chn vang, vn la s
cao thng trong sang. Vic me phai i n xin ch v "i n me- me n xin
gia i". n y ta co cam ngh, bai th ging nh oan tom tt cua "Hu
Tm Cam". Cuc i nay phai mc n ba me ngheo a nui c Tm, v c Tm
la hin thn cua chnh ngha chng lai phi ngha. Me nui c Tm la gop
phn bao v chnh ngha cho cuc i nay khng con nhng mu d ghe c
ac na. Mu d ghe c ac b trng tr, sau bao cay ng dp vui, c Tm lai
c tr v lam hoang hu. Lam hoang hu ri c QUN ME NGHEO
CHNG? y cha hn nh vy, bi ta khng h nghe mt li oan trach nao
me, va tac gia cung khng h c y quy li cho c Tm. Co th v cung vuachn lu son xa xi qua, ma me th vn bam ly xom ngheo, mai ra, li ch, sn
chua, khi ma thng tin con lac hu, c Tm lam sao thu hiu ht tnh cam o?
Co th v khi tr lai cung vua, phai lam "ni tng" cho vua, cai quan ca "tam
cung luc vin" chm ngp gia lo toan va cng vic, du co nh n me ngheo
tht, c cung cha giup c g?
Bai th ch co 22 cu, trong o, hai cu cui lai lp lai hai cu u, va lp
lai u . Nhng cai hay, cai tai cua bai th, theo ti la ch o. u , cung
do bai th ra, y mun noi co th coi y la "Hu Tm Cam" cung c. Hai
cu u th vao thng va trin khai mt mach, khin cho c Tm nu c
But cho hoa thn tr lai vao bong th xanh cung phai t trach mnh sao lai thiu
sot vi me nh th! n hai cu cui, ta cung khng thy co y g trach moc, ma
ch nhc nh mt cach nhe nhang, t nh.
Bai th d nh, t th d hiu, y trong li th nao, y ngoai li th y,
chng co g cu ky b n. Lam c th nh th khng d. B quyt thanh cng
y la tnh cam cua tac gia i vi nhng ba me ngheo a nui c Tm trong
49
oi ngheo, n khi c Tm c tr lai cung vua, vn gi ung phng chm

x th "thi n vt nim, thu n vt vong" (lam n khng k, chu n khng
qun) cua vn hoa phng ng.
Vao thi im o (9/1989), oc bai th, ta ngh th nao me ngheo cung
se c c Tm n n ap ngha. Vao thi im hin nay, oc lai bai th, mi
bit cu chuyn "Hu Tm Cam" noi trn tht la co hu!
li bnh cua Vng Tha n
50
i ca m nh n
v ba i th Nn
g m i cua Lu
Tron
g L
Mi ln nng mi ht bn song
Xao xac ga tra gay nao nung
Long ri bun theo d vang
Chp chn sng lai nhng ngay khng
Ti nh Me ti thu thiu thi

Luc ngi con sng ti ln mi
Mi ln nng mi reo ngoai ni
Ao o ngi a trc giu phi
Hnh dang me ti cha xoa m

Hay con mng tng luc vao ra
Net ci en nhanh sau tay ao
Trc anh tra he, trc giu phi
51
Lu Trong Lu la ai? Th anh nh th nao? Anh la 1 nha th tin phong

cua phong trao Th MI, tch cc ong gop vao s toan thng cua phong trao
I vI th cu. Cat c ca 1 goc vn th MI lung linh, rn ra bao sc mau,
bao hng thm, nhng bng hoa th cua Lu Trong Lu lun man mac, nhe
nhang 1 th hng Tnh_Su_I thoang thoang, chi vi.
Giong th, va hn th cua anh rt a dang. Nu nh ta a bt gp 1 Lu
Trong L su au, nao n trong Thu au thng, a ng ngang trc 1 Lu
Trong L hoan toan la lm vI Ting Thu hn nhin, th mng, giau nhac
iu, th by gi 1 chang L ht sc hn hu, trong sang, ang mai hoai vong 1
ky c xa xi, 1 chang L khng con ve lang t, su I, 1 chang L trong
Nng MI.
Kh th u tin, tac gia gii thiu v hoan canh xung quanh
mnh. Ma canh vt bao gi cung la tac nhn u tin gy ra nhng cam xuc
trong con ngI, canh th hin hn ngI:
Mi ln nng mi ht bn song
Xao xac ga tra gay nao nung
Long ri bun theo thi d vang
Chp chn sng lai nhng ngay khng
Canh tht bun, tht u hiu, c quanh. Nhng chu th, nhng m
thanh phat ra t bc tranh lang qu nay m bun. Nng tuy mI nhng
laI ht bn sng, yu t, c quanh, ting ga tra vn a le loi, nao n nay la
xao xac, bun nI tip bun. Canh co mau sc, co m thanh, co hoat ng,
nhng khng h co chut sinh kh, van vt nh im lm, tnh lai. Ting ga tra
khng h anh ng c cai khung canh hoang vng, x xac cua buI tra he,
ngc laI, con t m nI quanh que, su thng cua canh vt. Thu phap ngh
thut ly ng ta tnh nay khng phaI la 1 sang tao mI cua LTL, ta a bt
gp cai ting ng lac long nay trong Thu Vnh cua Nguyn Khuyn:
"mt ting trn khng ngng nc nao "
Hn bu trI Thu Vnh phaI cao va trong, yn tnh lm mI co th t
dI mt t voI nghe c 1 m thanh duy nht, c c phat ra t tn thm cao
xanh! y cung th, khgn kh cua buI tra he hn phaI im ng th nao mI
52
nghe c 1 ting ga tra xao xac, va tm hn ngI nh th nao mI co th

nhn ra ting gay y nao n bit bao.
Nguyn Du a tng tht ln: ngI bun canh co vui u bao
gi; ma canh y bun th thit n th, phaI chng bI long ngI cung
ang day dt 1 nI su min man?
Long rI bun theo thI d vang
Chp chn sng laI nhng ngay khng
Trc s th lng, tiu iu cua canh tr, d vang nhat nhoa p vao long
ngI, va rI 1 chic cu hoai nim c bc ra nI lin hin taI va qua kh,
a nha th ngc dong thI gian tr v bn kia b ky c.
Ky c cua 1 I thI thng gn lin vI 1 khoang trI th cua
thu thiu th , bI le, thI th u lun la 1 im thI gian ep e ma ngI
ta thng hoai vong khi a mt moI vI bao lo toan, bon chen cua cuc i.
Chp chn bc vao ky c, ky c chp chn tr v vI thi th, 1 thi th bn
canh ngI yu du nht cua ca I ngi:
Ti nh Me ti thu thiu thi
Luc Ngi con sng ti ln mi
NgI Me lun la hnh anh tr tnh, thng mn cua thi ca ngan I, noi
n Me, ngI ta thng dung nhng hnh anh ngot ngao thn yu, du dang
danh cho me, va ngI ta cung vn thng ly me ch nhng hnh anh, s vt
v aI, m thm.
y, LTL khng dung nhng lI ca sao rng, nhng t ngI y hnh
thc, ma noi n me, ng trn trong, thng knh: NgI. Gn lin vI me,
khng phaI la hnh anh con co ln lI b sng, ganh gao nui chng ting
khoc n non ma la nhng vic lam thng ngay cua ngI: phi ao trc giu,
khoe ming cI en nhanh nh mua thu toa nng.
oc oan th, ta hnh dung ra hnh anh 1 a be toc chom chay khet
nng, ang ru rt chn sao theo lng me ra ngoai nI, ngI nhn me lam vic,
va trng me, va to chuyn voi me, nhgn cu chuyn be th ng nghnh i
luc lam me phaI bt cI, trong ng tac vI tay phi ao, tay me a che khut
53
i mt phn net cI en nhanh duyn dang, th nhng nng Quang Bnh a

chiu soi, lam rang r, lp lanh ca nu cI, khin cho gn 20 nm sau, nu cI
cua me vn anh linh trong tm tr nha th, vn n hin trn tahm ch cua bai
th Nng mI. Bao nm qua, hnh anh me, khung canh buI tra he thu y
vn khng m trong tm tng nha th, iu o cho thy long yu thng me
dat dao, khn xit cua nha th. Me th ai laI cha yu, cha nh, nhng nh n
tng c ch cua me trong nhng cng vic khng tn hng ngay, mI thy c
tnh cam cua nha th gn bo vI me n mc nao.
Ngay t u bai th, tac gia a t but t: " Tng hng hn thy me",
ngha la bai th nay nha th a tn huyt tn long knh dng cho bc sinh thanh,
ngha la tnh cam trong th nng lng va tha thit lm. Tnh cam cua 1 ngi
con i vi cha me, nu chn tht, thng phai theo 1 mtp chung: o la bit
n va to long bit n. Con ngi ai cung co nhng tnh cam y, khac chng la
cach biu hin cua tng ngi. C mi ln oc bai th nay, ti lai rat rao dng 1
nim cam xuc kho ta, thng qua nhng ngi me tao tn, trn trong qua tm
long cua nhng a con bit ngh v me. Va mi ln nh th, trong ti lai bng
ln 1 tia "nng mi" roi sang ca tm hn.
54
V c i m ngh thu t ng i trong th

Kiu
Xa nay cac th h c gia Vit Nam yu thch truyn Kiu va dng

nh ai cung thy mt iu la th Kiu, th luc bat truyn Kiu khac bit hn
vi th luc bat ca dao dn ca, lai cang khac bit vi th luc bat cua cac nha
th Vit khac. Co le v th chng ma ngi Vit t xa xa, t sau khi truyn th
theo phong cach th Kiu. Mt trong nhng c im ngn ng th Kiu la
ngh thut ng i. a co nha ph bnh vn hoc thng k trong 3.254 cu th
Kiu, co n 862 cu mang ngh thut ng i.
y la mt c im ngh thut ni tri va phong phu cua th Kiu va
nhiu nha ph bnh vn hoc, ngn ng hoc a nhn t nhiu goc phn tch.
Co ngi xp th Kiu co s i choi, v nh trong cu th "Mai ct cach, tuyt
tinh thn" noi v tai sc cua ch em Kiu th thy rt ro: "mai ct cach" i choi
vi "tuyt tinh thn". Co ngi ch ra c im i trong cu, v nh cu "nga
xe nh nc, ao qun nh nen" th "nga xe nh nc" i vi "ao qun nh
nen" - cu th sau ch chia hai na ng i nhau. Co khi ng i cui cu
th, v du "trai bao tho ln ac ta" th "tho ln" i vi "ac ta". Cung co khi i
gia cu th Kiu v nh "ngh ngi n gio nm ma khoc thm" th "n gio"
i vi "nm ma". Ngi ta con tm thy th Kiu i hai u cu v nh cac
cu: "Li vang vng lnh y cao", "li vang" i vi "y cao"; "i phn hoa cung
la i bo i" th "i phn hoa" i vi "i bo i". Hay cu "ao tin a ben
tay pham" th "ao tin" i vi "tay pham".
55
Co khi trong mt cu th tam ch co hai cp i, v nh:

Sinh cang nh dai nh ngy
Giot dai giot ngn chen y chen vi.
Trong cu nay "giot dai" i vi "giot ngn"; "chen y" i vi "chen
vi". Lai cung co trng hp "i y" cu sau cu tam ch hoan chnh, v nh:
Ngi v chic bong nm canh
Ke i mun dm mt mnh xa xi.
"Ngi v" i vi "ke i"; con "chic bong nm canh" s c n tng
t "mt mnh xa xi". Tng t la cu:
Hoa tan ma lai thm ti
Trng tan ma lai hn mi rm xa
y "hoa tan" i vi "trng tan", con cai s "lang man hoa" hoa tan,
trng tan cung i nhau "thm ti" va sang "hn mi rm nm xa".
c im ngh thut ng i trong th Kiu lam nn phong cach th
luc bat tuyt diu cua cu Nguyn Du. Ngi i sau khng ai xa la g vi th
luc bat thun Vit nhng vn c phai "tp Kiu", dung cng mong co c
nhng cu th mang dang dp hn th tuyt vi cua ai thi hao dn tc.
Hoai Vit
56
Ch t Hu trong Mau
th i g ian
oan Phu T sinh Ha Ni, hoc Ha Ni va sng chu yu cung Ha
Ni. Nghip chnh cua ng la sn khu. ng cung co bit tai vit kch va din
kch.V th, oan Phu T ch vit dm bay bai nhng theo nhn xet cua Hoai
Thanh th "bai nao cung co c sc". Trong quyn "Thi nhn VN" ch duy nht
"Mau thi gian" cua oan Phu T la c chon bnh mt cach tron ven.
bai vit nay, ti ch xin noi thm cai cht Hu cua "Mau thi gian".
Ngh cung la: co bao nhiu ngi lam th v Hu, nu u cac a danh sng
Hng, nui Ng... ta y u nhng canh ep, nhng n ai, lng tm... th ma
phn ng trong s ho khng nm bt c cai hn x Hu. Ta rt kho tm cht
Hu trong hang loat bai th y cua ho. Trai lai, oan Phu T khng h co y
nh vit v Hu, trong "Mau thi gian" khng h co mt a danh nao cua Hu
c nhc, khng co mt phong canh nao cua Hu c ta, vy ma oc bai th
ta cam thy nh tac gia ang noi n cai mau tm Hu, ang vit v mt mi
tnh Hu. Ngay cach th hin tinh t va kn ao cua oan Phu T trong "Mau
thi gian" a la Hu ri. V Hu, c bit la "n sinh ng Khanh ngay xa"
vn ni ting kn ao va tinh t. Tinh t trong cam nhn cai hay, cai ep, kn
ao trong cach biu hin tnh cam. Cac thi s thng m con gai Hu chnh la
m cai net kn ao va tinh t y. m iu trong "Mau thi gian" rt nhe nhang:
Sm nay ting chim thanh
Trong gio xanh
Du vng hng m thoang xun tnh
57
m iu nay cung rt gn gui vi Hu. Him co ni nao ma cac c gai

noi nng nho nhe nh con gai Hu. Cai mui hng "thanh thanh" va "tri my
phang pht nhum thi gian" cung rt Hu. Ca bai th nh co mt man sng
mong bao phu. No cung huyn ao nh sng khoi x Hu. Cht Hu trong
"Mau thi gian" con c th hin qua giong th trang trong, c knh gi nh
v c cua thu xa xa:
Toc my mt mon chic dao vang
Nghn trung e l phung qun vng.
Mt vai in tch c kn ao nhc n trong "Mau thi gian" noi v
nang Ly phu nhn va Vua Hang Vo, Dng Quy Phi va ng Minh Hoang
cung gop phn lam cho "Mau thi gian" phang pht cht Hu. Cac tch y khin
ta lin tng n lu ai cung in cung nhng thin tnh s ni ting mt thi
Hu. Nhng cht Hu ro net hn ca la cai mau thi gian tm ngat ca bai th.
Trong bc gi cho nhom bin tp "Bai th thn V" ngay 6/10/1986,
oan Phu T vit: Hai cu th cui cung cua bai th "Mau thi gian"cua ti la:
Hng thi gian thanh thanh
Mau thi gian tm ngat
Ti ngh rng v tnh no a ghi c nhng cam xuc cua ti trc mau
tm Hu cua cac c gai sng Hng vn vn vt trong tm hn ti". oan Phu
T khng h co y nh ta cai mau tm Hu. Nhng cai mau tm Hu c "vn vt"
trong tm hn tac gia. Bi vy, khi cm but pha "mau thi gian", chnh tac gia
cung khng ng mnh a chon gam mau c bit cua x Hu. Ch Hu mi co
cai mau "tm ngat" y. Chng phai v c ma mau tm gn lin vi Hu thanh
"tm Hu". Ngi ta khng noi tm Ha ni, tm Nha trang, Sai gon, a lat... ma
ch noi "tm Hu". Mau tm chng bit t luc nao a tr thanh mau sc ring
cua x s th mng nay.
Nhng g a gop phn tao nn cai mau tm Hu? Phai chng la nhng
bui chiu trn cu Bai Du vi "Chn tri tm nhat mnh mng, Nga ba bng
bnh sng khoi"? Phai chng la mau mc tim cua n sinh ng Khanh
thng dung chep nhng "trang th hoc tro"? Phai chng la nhng ta ao dai
mau tm cua nhng c gai sng Hng ngy y vn "vn vt" trong tm hn cac
58
chang thi s? Luc mi oc "Bai th thn Vy" - tp th vit v Hu trc 1945

gp "Mau thi gian" thu thc la ti hi ngac nhin. Nhng oc ky lai nhiu ln
ti thy nhom bin tp tht co ly khi tuyn chon. Tac gia "Thi nhn Vit Nam"
cho rng: "Trong th ta co le khng co bai nao khac tinh t va kn ao th". Ti
xin b sung thm: Co le cung t co bai nao ban bac cht Hu nh "Mau thi
gian" cua oan Phu T.
Mai Vn Hoan
T i nh cua X. xnh in
Nh lun, em hi nh hoai
Mai u em ta, toc ngi hao quang
Xa em gi phai l lang
Khng vui cung chng d dang u em.
Anh con nh mai nhng m
Lao xao trong la m m bach dng
Du ngay khi y ngn hn
Choang i ta, anh trng xun lai dai
Nh xa em noi cung ti:
"Nhng nm cua tui xun ri se qua
Va, anh yu quy, dn da
Bn ngi yu khac anh a qun em!"
Canh hoa nay n hoa thm
Nhc cung anh mi tnh duyn khi nao
Canh hoa anh rc hm nao
59
60
Ln lan song toc em- sao du dang!

Trai tim ngng p sn sang
Yu ngi yu khac, su mang trong long
i thin tnh s nghen ngung
Ngi bn ai, vn m mang nh em.
(Ban dch cua Xun Diu)
Trc ht, cn noi ngay rng, theo ti, cng vic dch th thc cht la
vic sang tao lai bai th bng mt ngn ng khac trn c s y t va cam xuc cua
nguyn ban va ngi dch thc s la ng tac gia cua bai th. Vi cach nhn
nhn y, mc du ti co bit bai th trn y trong nguyn ban nhng gi y ti
ch cam nhn no nh nhng g ang hin ln trc mt va vang ln bn tai, tc
la mt thi phm ting Vit vi tt ca ve ep cua m hng th luc bat ma nha
th- dch gia Xun Diu a s dung rt tai tnh. Va xin cac ban hay cung ti
thng thc cai hay cua bai th nh mt tac phm ch khng phai mt dch
phm, ngha la ta tam gac sang bn nhng vn cua cng vic dch thut th
vn la mt vic thin nan van nan.
Chung ta bit X. xnhin (1895- 1925) la nha th Nga v ai, "cy ai
phong cm do thin nhin tao ra danh cho th" nh cach goi cua M. Gorki.
Trong th ?xnhin, hai chu xuyn sut la tnh yu qu hng ng rung
nc Nga va tnh yu i la. Ring v tai tnh yu (i la) ng a co nhiu
bai th tuyt diu co sc kham pha th gii su thm cua hn ngi vi s
phong phu cua cam xuc, tran ngp hnh anh va c bit la rt giau nhac tnh.
Bi vy, vic nha th Xun Diu chon th th luc bat chuyn ng bai th
nay la mt iu rt hp ly v y nhac iu chim mt v tr hang u tao
nn cam xuc. Chung ta se thy ngay rng v mt y t, bai th nay khng la,
cung chng mi, no noi mt chuyn xa nh trai t va cung ph bin n ni
tng nh moi s a an bai, cai iu ma sau nay nhac s Trnh Cng Sn a co
ln tm s trong mt bai bao: Sc sng cua tnh yu lu dai hn ta tng rt
nhiu va ta ng co th dung mt tnh yu nay xoa i mt tnh yu khac
nhng iu y la khng th...
Trai tim ngng p sn sang
61
Yu ngi yu khac, su mang bn long

i thin tnh s nghen ngung
Ngi bn ai, vn m mang nh em
D nhin, anh phai yu cai ngi cua ngay hm nay anh mi ngi bn
ngi tnh t va thin tnh s mi nay co nhng vn th cua no, nhng s vt la
th, long ngi cung la th, chung con mt cai na th hai khng sao che khut
ni va bai th nay la danh cho cai na o: s bt t cua mt thin tnh s ng
nh a cht. Chnh la tnh yu hm nay a anh thc tnh yu cua hm qua, va
qua s gan loc va khuc xa cua thi gian, nhng g con lai cua hm qua u
lung linh ln tt ca nh khi ta nhn ln vom tri sao trong m en, t "mai
u em ta, toc ngi hao quang", "lao xao trong la m m bach dng", cho
n:
Canh hoa anh rc hm nao
Ln lan song toc em- sao du dang
Cai c ch th mng va m say bit chng nao: rc nhng canh hoa ln
toc ngi yu... n y ta mi hiu v sao cac tac gia cua bai th goi cu
chuyn a qua y la "thin tnh s nghen ngung"- ta bt bit cu chuyn xa kia
y co n cha nhng chi tit g a oan va dim l c goi la thin tnh s,
nhng ch bng vao nhng biu hin qua mng m va say m y cung a m
ra cho ta bit bao nui tic nh nhung! Nhng cha ht, hnh anh ep nht trong
cu th tai hoa va xuc ng nht v cuc tnh a mt y chc chn phai la hnh
anh:
Du ngay khi y ngn hn
Choang i ta, anh trng xun lai dai
T chi tit thc cua i sng "mua xun ngay ngn m dai", hnh tng
th a bc cu sang cai th gii h ao mnh mng trong tnh yu cua hn ngi
va ngc lai, lai mang cai anh trng tru tng mng lung cua tri t
"choang" ln b vai m ap cua i tnh nhn nh tm voan dai bt tn dt bng
anh sang. Hnh tng th ep n nao nung, cht cha trong o bao nhiu nim
hoan lac, nhng am m va hanh phuc thanh thin cua mt ba tic tnh yu
bay ra gia khoang tri t bao la cua mt m xun.
62
Mt th gii yu ng ep n nh vy mt i ai chng tic nui, au

long. Nhng con au n hn na la tt ca tn bi kch u a c d bao
trc:
Nh xa em noi cung ti:
"Nhng nm cua tui xun ri se qua
Va, anh yu quy, dn da
Bn ngi yu khac anh a qun em!"
My cu th chn thc a l mt ban cht trong tm th cua nhng
ngi ang yu: tm th lo u, bt an. o la mt iu co tht, nht la vi nhng
ngi qua yu. Khng phai do con ngi qua phc tap, thch ba ra nhng nguy
c run ry, lo s, ma chnh s thc phu phang cua i sng a hn mt ln
canh bao vi ho, o la cai ma ta goi la le "v thng" cua tao vt va coi sng.
Va iu au n n tai t y la con ngi bit vy nhng tuyt nhin khng
th lam g c. Tht ky la la moi iu tng nh u nm trong ban tay cua
con ngi, y vy ma c nh ma lam, nh quy khin, nh co ban tay nao siu
nhin can thip vao cho con ngi khng sao chay trn c thn phn va ca
ngi thng ke bai u khn kh nh nhau!
Tnh yu la nhng giy phut con ngi sng ht mnh, sng n tn cung,
va v vy sc sng cua no trng cu la d nhin. Ti vn hng ngh, mi con
ngi ch co mt cuc i, va mi cuc i cung ch co mt tnh yu ma thi,
khng hn. Vi nhng cu th trn y, vt ln trn tm thc cua mt bai th
tnh thun tuy, bai th con anh thc trong ta mt ni g xao xac va thm tha
v coi sng duy nht y cua con ngi.
Anh Ngoc
Em v n
nh ngay
xa
Du thi gian chia phi
Du ng dai xa xi
Em vn nh ngay xa
Mn yu anh tron i
Em vn nh ngay xa
Mua xun v hao hc
Hoa goi nng xn xao
Bao nu mm mong c
Em vn nh ngay xa
Mt en nhn ung a
Net ci sau vai ao
Tay mm thon bup t
Em vn nh ngay xa
Khi nng bao y th
Cho long ai hat mai
n bao gi bao gi
63
64
Mua xun xun sang ri

Nhn hoa em trao li
Nh ngay xa em noi
Yu thng anh tron i
(Trn Ngoc Thu)
Tnh yu ngha la s hoa iu cua hai tm hn, n gian th ma tht
mnh mng nh tri b. No biu hin bng u moi cach, moi ngoc ngach, tinh
t, tinh vi. Bi th th vit v tnh yu cung tht v cung, ngha la phai phan
anh c cai phong phu mun mau mun ve cua no. Nh Em vn nh ngay
xa cua Trn Ngoc Thu
Hai ngi yu nhau, xa nhau, lu ngay gp lai la s thng tnh vn
thng thy nhan nhan i. Mi nha th se co mt cach vit v tai nay.
Trn Ngoc Thu cung co cach vit cua anh, kha thanh cng.
Gp lai ngi yu cu tac gia khng tp trung miu ta s bi ri va n lai
ky nim xa. Anh i thng vao "vn hm nay" la hai ngi vn say nhau lm:
Du thi gian chia phi
Du ng dai xa xi
Em vn nh ngay xa
Mn yu anh tron i.
Trc tnh cam cua ngi ban gai chang trai ht sc xao xuyn bng
khung. S rao rc trong long anh c v vi mua xun trm hoa ua sc
Em vn nh ngay xa
Mua xun v nao nc
Hoa goi nng xn xao
Bao nu mm mong c.
Nhng cu th va co hoa, va co la, co mm; va co s thn thc, s
hi thuc. Mua xun trong con mt cua ngi ang yu la th. Mua xun trong
65
long ngi ang yu lai cang nh th. Yu va c ngi ep yu lam g ma

anh chng ri ln.
Em vn nh ngay xa
Mt en nhn ung a
Net ci sau vai ao
Tay mm thon bup t
y la bn cu th duy nht ta ngi. Cach ta khng co g c sc,
khng co g mi me. Th ma ngi oc vn c hnh dung ngi yu cua anh la
mt c gai ep, thuy m, oan trang. Cai tai cua bai th la o. Cai thn cua bai
th la o. Trong th ca ngh thut ngn t co gii han, cai thn mi la v han.
Th hay phai co thn. Song thn bai th ch co c khi nha th thc s co xuc
cam, co tm huyt v nhng iu mnh vit, vit mt cach thit tha mn ma vi
mt but phap gia dn:
Mua xun xun sang ri
Nhn em trao li
Nh ngay xa em noi
Yu thng anh tron i
Trn Ngoc Thu a co ba tp th, mng cho anh la bai th Em vn nh
ngay xa kn ao ca ngi long thuy chung cua ngi phu n c nhiu ngi
a thch.
Vng Tha Vit
C pha i la em cu a Xun Diu
C phai la em; chng phai ai

La em, em na, ch em thi
Sao ngi anh quy anh yu th
Ma chng cung anh sut i?
Khac chi cy sng ma em cht
Cht gia ngang lng s sng con,
Cht gia ang hoa, ngang gia la
Khac chi hoa n phai vui chn!
Em co bao gi tng tng xem
Mt mnh anh se sng khng em,
B v nh a mun ln cht,
a cht nhng con phai sng thm!
Li c cung nhau thu sanh i
Anh con ven ve gi y li
Rng khng ai th thay em c
66
67
Em vng, yu em vn sut i
Duy co long em, vn hen ho
y la n hu cua em cho
Cho anh mt oa hoa tinh tuy
Mt oa hoa long chng heo kh
Ti nh co mt nha vn a tng noi vi ti rng: ng trc mt tac
phm vn hoa khng phai c gia nao cung cam thy thch (k ca i vi nhng
tac phm ni ting cua nhng tac gia co tn tui). Ngi ta ch thc s cam thy
thch khi trong long ho xut hin mt s hai hoa, mt s ng cam i vi tac
phm y. Phai chng iu o la ung i vi ti bi ln u tin oc bai th
"C phai la em" cua Xun Diu ti a cam thy thch ngay?
Trong toan b bai th, ngi oc khng h thy co mt tnh yu n ao,
gp gap nh mt s bai th khac cua Xun Diu, ma trai lai tnh yu y
c to bay mt cach nhe nhang, su lng. y vy ma no cung khng kem phn
manh lit! Ngay t u, chang trai trong bai a noi ln tnh cam cua mnh mt
cach t nhin:
C phai la em; chng phai ai
La em, em na, ch em thi
Sao ngi anh quy anh yu th
Ma chng cung anh sut i?
Kh th la mt li khng nh chc chn ng thi la mt cu hoi ln c
day dt, c trn tr mai trong long chang trai, c din ta bi mt giong th
ang ngn gon, dt khoat bng nhin trm xung mt cach da dit.
Co th noi, tnh yu ngoai nhng g trn tuc th no con la mt cai g o
ht sc ly tng va thanh thin. V th khi yu ngi ta lun m ti ngi mnh
yu, lun mun c sng gn bn ngi yu va cung nhau chia se nhng vui
bun trong cuc i. y cung chnh la cai khat vong cao nht, cai ch cao
nht cua tnh yu; la cai tao nn hanh phuc tuyt vi cua nhng tnh nhn chn
chnh. Va chang trai cua chung ta cung la mt ngi nh th. Nhng tht tr
68
tru khi anh ta ang ngt ng trn nh cao cua hanh phuc cung lai la luc anh
nhn ra rng ngi yu cua mnh a ri xa. Tnh yu ging nh mt cai cy
ang xanh ti tt la bng b n guc mt cach phu phang:
Khac chi cy sng ma em cht
Cht gia ngang lng s sng con,
Cht gia ang hoa, ngang gia la
Khac chi hoa n phai vui chn!
Khi khng con ngi yu bn, chang trai cam thy cuc i nay la ca
mt khoang khng gian rng ln, trong o cha ng mt trai tim yu ang b
v, lac long. i vi chang, gi y cuc sng tr nn v ngha ly. Chang bc
bach: nu khng co em, khng co tnh yu cua em th cuc sng cua ti ch la
mt cuc sng v mt th xac, con tm hn ti a ra i cung vi em ri. Em co
ngh ti iu o chng?
Em co bao gi tng tng xem
Mt mnh anh se sng khng em,
B v nh a mun ln cht
a cht nhng con phai sng thm
Du la mt li trach y nhng no lai cha ng o mt tnh yu nng
chay, mt s khng nh: khng ai co th thay th c hnh bong cua ngi
yu trong long chang. y, nha th Xun Diu a s dung rt chun cum t
ma nha vn Nam Cao thng noi n "cht khi ang sng". Cai cht nay la mt
cai cht v tinh thn- no mon moi, gm nhm dn cuc sng cua con ngi.
Thi gian quay ngc tr lai mt ln na chang trai tm s:
Li c cung nhau thu sanh i
Anh con ven ve gi y li...
Vn bit rng hnh bong cua em a i xa nhng tnh yu cua ti i vi
em se la vnh cu, no se mai mai trng tn vi thi gian "Em vng, yu em
vn sut i".
69
n y, ngi oc nhn thy chang trai mt tnh yu v cung cao ep

khi anh ta hin dng ca cuc i mnh mt cach tron ven va tuyt i cho ngi
yu. S hy sinh o la hoan toan t nguyn. Va co le iu o khng phai la v
ngha khi chang nhn thy vn con co mt s giao cam gia tm hn mnh vi
tm hn cua ngi yu: "Duy co long em vn hen ho". i vi chang "oa hoa
hng chng heo kh" la "mt oa hoa tinh tuy" nht ma ngi tnh lai cung
u em lai cho chang mt nim hanh phuc v b. Kh th cui bai la mt nim
lac quan c ct ln gia nhng ting th bun da dit va su lng.
Co le v tnh yu chung thuy cua chang trai y va v tt ca nhng g a
noi trn ma ti a thch bai th nay. Va ti tin rng khng ch co ti ma a,
ang va se co nhiu ngi khac co cung cam nhn nh ti.
Ta Hng
m th m cua Nguyn
Quang Ha
Ni trng trai nh vt thng nho mau

T by n nay cha kn ming bao gi
Anh cam thy thi gian nh ng lai
Va em vn la em cua ngay xa
Nhng g tng ao su chn cht
Co ai ng vn sng mai cung ta
Anh n hn v dai kh nhut nhat
a co em ri lai em xa
Em i, mi tnh dang d
Cho anh bit th nao la yu em
Em i, ng i song gio
Cho anh bit th nao la thiu em
Thi gian u cho anh hiu
Hanh phuc khng n gian chut nao
Nhng g m thm nen chu
Thanh ting th dai lang thang tm nhau
70
71
Cuc i nay ai hiu chung ta u

Ai hiu em tng theo anh sut nhng thng trm nghit nga
Ai hiu em noi g vi anh trong anh nhn lng le
Va ai hiu phut giy nay anh nh em.
Ti ngh, i vi nhng ngi nhay cam, nhng ngi co cuc sng cam
tnh manh hn ly tnh, iu ang s nht i vi ho la s c n. S c n
thng gi cho chung ta ni nh, lam xn xao ky c, khuy ng nhng min
phng lng trong tm hn mi ngi . Trong tnh yu cung vy, ni c n
trng trai khin cho con ngi day dt, bn khon, dn vt, nht la nhng ngi
va mi i qua mt cuc tnh, mt cuc tnh dang d, nghit nga, lai trong
ho mt vt thng long su kn, kho qun. Nha th Nguyn Quang Ha rt gioi
khi noi n iu nay qua s giai bay tm trang cua mnh trong bai th "m
thm":
Ni trng trai nh vt thng nho mau
T by n nay cha kn ming bao gi
Anh cam thy thi gian nh ng lai
Va em vn la em cua ngay xa
Nhng g tng ao su chn cht
Co ai ng vn sng mai cung ta
Anh n hn v dai kh nhut nhat
a co em ri lai em xa
Co nhng cu th ch la s trau chut ngn t, la s sp xp kheo leo con
ch nhng nhng cu th nh th nay khng ch oi hoi nha th mt tm hn
nhay cam ma hn na phai la mt ngi giau vn sng, mt ngi a thc s
yu, xot xa khi mt i ngi yu. Tt ca ch v mt chut ngu ng, nhut nhat,
mt chut dai kh cua ban thn, ch v anh khng t vt qua ni chnh mnh.
Nhng giy phut le ra phai noi, phai th hin nhng v s nhut nhat, dai kh y
a no tri i, ng u thanh xa cach mai mai. Nn by gi anh n hn va
72
thm tha bit bao khi nhn v qua kh, khi ngh n tng lai, khi nhn lai
nhng ngay a qua va nhng ngay a n khng co em trong i:
Em i, mi tnh dang d
Cho anh bit th nao la yu em
Em i, ng i song gio
Cho anh bit th nao la thiu em.
y la nhng li t vn vi long, cung nh Raxun Gamatop a tng noi:
"Con ca to nht la con ca nhay ra ngoai li; con d rng beo nht la con bn trt; ngi an ba ep nht la ngi a bo anh ma i...". Cung v th ma mi
ngi lun cn phai trn trong va gi gn nhng cai g ta ang co, ang sng,
ang c tn hng, nu khng hoc se ua tan hoc se mt i theo dong thi
gian. S th , v tm se lam cho chung ta khng nhn thc c ve ep lung
linh, n hin ng sau s vt, s th trong tnh yu khng dn n g ngoai kt
cuc tan v. Tnh yu cua con ngi cung ging nh mt nu hoa, s quan tm
chm soc ln nhau chnh la giot sng m tinh khit, la tia nng mt tri cua
bui ban mai thi hn cho nu hoa he n, tr thanh mt bng hoa ti thm, rc
r va y sc sng. y khng phai v nha th thiu i s quan tm ma ang
bun hn la nha th a khng t vt qua chnh mnh, cho mi tnh tr nn
dang d, cho "a co em ri lai xa em":
Thi gian u cho anh hiu
Hanh phuc khng n gian chut nao
y co le la oan hay nht trong bai, no n cha nhng trn tr, suy t,
dn vt, uc kt nn chn ly ma v v tnh nn khng phai ai cung nhn thc
c rng hanh phuc khng th t co, hanh phuc chng gian n. Hanh phuc
ch co th co c khi anh bit nng niu quy trong nhng g mnh ang co, ang
sng:
73

Mt ni bun su kn hay la mt nim an ui nho nho cho ring mnh.
Phai chng "thanh ting th dai lang thang tm nhau" chnh la i tm lai nhng
gic m a qua, i tm lai nhng ngay thang ti ep a mt. Co le la vy. Con
ngi ch tm n gic m khi hin thc ch la ao anh. Va:
Cuc i nay ai hiu chung ta u
Ai hiu em tng theo anh sut nhng thng trm nghit nga
Ai hiu em noi g vi anh trong anh nhn lng le
Va ai hiu phut giy nay anh nh em.
Khng ai hiu ca, ngay chnh ban thn ta cung khng hiu c ta, em
cung khng hiu anh va au n hn la anh cung khng hiu c em, cho nn
mi xay ra nhng thng trm nghit nga, cho by gi nhn lai tic nui, xot
xa n hn th cung mun mt ri. Gia nh anh hiu em hn, gia nh anh khng
qua dai kh, nhut nhat, gia nh... Vn ch la gia nh, la s gia tng, ch co mt
iu rt tht rng "Va ai hiu phut giy nay anh nh em". Mt kt thuc gi lam
nn gia tr mai mai cho bai th, cho ngi oc, cho nhng con ngi ang ng
cam vi nhau trong tnh yu, trong cuc sng b bn nay.
Nguyn Th Nam
74
S thc va s ao
trong th
Trong th ca ngi Vit thng ly s m o m, trnh bay mt

y tng nao o. Thng th nhng con s o la s thc khi ngi ta nh xp
th t mt phm hanh nao o. V nh li th dn gian:
"Mt yu toc bo ui ga
Hai yu n noi mn ma co duyn
Ba yu ma lum ng tin"...
Ngi con trai mun "thng k" cac u im ca v ve ep hnh thc bn
ngoai ln ve ep ni dung bn trong cua c gai ma anh ta "chm im" th cac
con s 1, 2, 3... y tam goi la s thc. Ca dao dn ca co nhiu bai cu truc
theo li k tun t mt, hai, ba... nh th. Dn thm cu ca dao v trng cy:
"Thang ging la thang trng khoai
Thang hai trng u, thang ba trng ca
Thang t cy v rung ra..."
Nhng con s nng lch-thi vu c s y la s thc, tun t u nm m
lch uc kt kinh nghim dn gian.
Nhng phn ln nhng con s trong th la s ao, s co tnh tng trng
cho s t hoc s nhi u song c noi theo kiu c l. V nh trong th Kiu
co cu:
75
"Su ong cang lc cang y

Ba thu don lai mt ngay dai gh".
y "ba thu" - ba mua thu, ch ba nm va mt ngay; hai con s 3 va 1
co th xem nh con s khng thc. Khng thc bi le cai ni su chang Kim
khng gp c nang Kiu "cang lc cang y" la mt tnh cam tru tng,
khng th o m cu th c. Cu Nguyn Du mn t th c "nht nht bt
kin nh tam thu h" - mt ngay khng gp dai nh ba nm "Vit hoa" thanh
hai cu luc bat tuyt vi k ta cai ni su y nn "mt ngay" va "ba thu" ch la
cach noi tng trng cho s t - mt ngay, s nhiu - ba thu. Xin dn thm cu
ca dao khng my ai khng bit:
"Yu nhau tam t nui cung treo
Ngu luc sng cung li, tht bat eo cung qua"
Ro rang y tam t hay ba bn, ngu luc tht bat hay nm sau by tam,
cung th. y u phai la con s cu th, con s thc ch ng trng tnh yu
cu th nao gia c gai va chang trai. y ch la cach noi tng trng ham y a
yu nhau th xa xi cach tr n my ngi ta cung co th vt qua c.
Trong cu ca dao:
"m qua ba bn ln m
Khi m th thy dy s th khng"
Ta tm trang "tng t nng" cua mt chang trai hoc c gai nao o, hai
con s ba, bn cung ch la cach noi tng trng bi le chc chn c gai hay
chang trai noi ra iu o khng nhm k cu th mnh m ba hay bn ln ma ch
nhm chng minh rng mnh ang tng t n m m nm m thy ban
tnh. Lin tng n cu th Chinh Phu Ngm:
"Khi m nhng tic khi tan
Tnh trong gic mng mun van cung khng"
c bit trong ca dao dn ca co mt s bai th tnh yu c vit theo
but phap trao lng, con s trong o lai cang la s ao, khng ai co th tin la thc.
V nh bai:
76
"Em la con gai nha giau

Me cha thach ci ra mu xnh xao
Ci em trm tm lua ao
Mt trm hon ngoc, hai ng sao trn tri...".
Con am ngheo th:
"Ci em co mt tin hai
Co dm si bun co vai hat xi
Ci em con na anh i
Co mt ua u hai mi rau cn".
Tt ca cac con s y u la s ao th hin tinh thn lac quan vui sng
cua ngi Vit.
Hoai Vit
77
Em v la m du... cu a Khan
h Nguyn
Khanh Nguyn la nha th hay chm lo n nhng bai th v phu n:

"Chn tri", "Ch gn sang", "Con s khng", "Ch...". Gn y nht bai "Em
v lam du..." co th xem la bai th c nhiu ngi a thch.
Em v lam du nha anh
Cu th m u ung cho mun thua
Bng:
Ging n ghep lai thanh ging i
Lam cho chung ta git mnh. Mt thu can b cng nhn vin Nha nc
gp mun van kho khn v i sng c nha th miu ta chi tit, sinh ng va
cam ng:
n s gian tp th thi
Cai chan em sm, cai ni em mua
Cai g cung em ca! Cng to vic ln u n tay em - Ngi v tre,
ngi con du mi v nha chng! oan th t "Me cong..." n "Cho cai ngu
n" c din ta theo th thc dn gian nhm lam toat ln tnh tn tao, hai
sng mt nng nhng lai rt hin du nh c Tm ngi phu n nay.
n hai cu th nay cang phai cng nhn la do Khanh Nguyn gioi:
78
ng lng hep ta vung khn

Tay em kheo goi ca nm vung tron
ng lng vn a eo hep ma ngoai lng ra chng co thm mt khoan
thu nhp nao khac y th ma ban tay ngi phu n tre a kheo thu ven, cht
chiu u chi tiu cho ca gia nh: "Tru knh me, sach phn con...". Ta co th
hnh dung ba n am bac cua gia nh ch co mt ty cht ti ca tht hay qua
trng, a nhng thng ch c u tin cho hai i tng: me chng va a
con th. Phn rau da la cua v cua chng. Anh chng a sm to ra bit thng
v, bit ng cam cng kh vi v. Nhng anh khng bit lam ra hao. Khng
lam c ra hao nhng anh giai thch la tai anh "ng". Kh ch v luc mi v
nha chng a phai lo sm tng chan bat, ni niu. Cang v sau ganh gia nh
cang e nng: ht chm soc me chng gia, con th dai lai phai la li vi mt
anh chng ng nganh. Cha bit cai kh nao hn cai kh nao Hai cai kh o
nh hai u ganh vt on vai ch.
Ba me chng, mt ngi phu n tng trai, la ngi hiu ro ban cht v
chng anh ch hn ai ht. Ba khng th tin c con trai mnh. Noi ung hn la
con du ba sm l ro phm cht vt tri so vi con trai ba nn khi hp hi ba
a goi u con chau n bn ging uy thac vic ai s cho con du. Ngi con
trai cui u lng nghe nh nut ly tng li cua me:
Tri trn me dn hm nao
a con a chau t vao tay em
Bai th kt thuc li tri trn cua me. T y gia nh nay khng con me
na. Nhng co ch moi vic se vn u vao y. Ngi thin c a tin nh th.
Chng con ch cang tin nh th. Co ngi noi bai th "Em v lam du..." Khanh
Nguyn vit v v mnh. Nu ung th y la t liu hay v mt nha th hay v
phu n - Nha th Khanh Nguyn.
Vng Tha Vit
Ba i th Qua nh a cua Nguyn

Bnh
Cai ngay c cha co chng
ng gn ti c i vong cho xa
Li nay lm bm nhiu hoa...
(i vong c qua nha y thi)
Mt hm thy c ci ci
Ti yu yu qua nhng hi mt long
Bit u lai cha noi chong:
"Lang nay khi a phai long mnh y!"
Mt nm n lm la ngay
Mua Thu mua cm vao ngay mua hng
T ngay c i ly chng
Gm sao mt quang ng ng ma xa
B rao cy bi khng hoa
Qua bn nha thy bn nha vng teo
Ln khng nui c ao beo
Gu khng dy chng bun leo vao gian
Ging thi ma ngp nc tran
79
80
Ba gian y ca ba gian nng chiu

Li bnh cua Nguyn c Tm
Trong phong trao th mi giai oan 1930-1945 khi nhiu nha th co y
"hin ai hoa" th mnh v moi mt th co mt nha th lng le, m thm sang
tac va i theo mt con ng ring. o la Nguyn Bnh.
ng thi, anh gia v th Nguyn Bnh co nhiu y kin rt khac nhau.
Thm ch co ngi con cho rng, th Nguyn Bnh ch nhng ngi mc
mac "chn qu" oc va thng thc ma thi. Nhng tht ky la la trai qua thi
gian hi th mc mac, qu mua, hng ng gio ni y cang n su, bam r
trong long ngi oc, a thuc va say m th Nguyn Bnh. Chnh hi th qu
mua, dung d y la yu t khng nh v tr Nguyn Bnh trong nn vn hoc
Vit Nam.
Nhng bai th tnh yu chim ty l kha cao trong th Nguyn Bnh.
Nhiu bai th tnh cua ng rt ni ting: Tng t, Mua xun, Ngi hang xom,
Ghen... Mi bai u co net c sc ring. Trong s nhng bai th tnh cua thi s
Nguyn Bnh, "Qua nha" la bai th kha c ao. Xet v y t, b cuc, "Qua nha"
chia lam hai phn kha ro: T tng, tnh cam cua nhn vt tr tnh, trm nh
trc va sau khi c gai i ly chng.
Tnh yu la lnh vc tnh cam cc ky t nh, phc tap, va c bit bc
nht cua con ngi. Thi s a phat hin va bc l s tinh vi, t nh, c bit y
trong "Qua nha".
Co th noi, khi a thm yu, trm nh hoc ngm y n ai th ngi
ang yu co n hn mt nghn cai n vi nhau. Co luc ch cn nhn thy
ngi thng mt chut thi, th la thoa man lm ri. Chng th ma xa kia
tao iu kin i lai gp g Kiu, Kim Trong a chng thu nha tro hoc gn
nha Kiu o sao.
Cai ngay c cha co chng
ng gn ti c i vong cho xa
Li nay lm bm nhiu hoa
(i vong c qua nha y thi).
81
Mt ngi nao o a noi: khi yu, con ngi ta ai cung tr thanh thi s.
Tnh yu lam cam xuc cua con ngi dng trao dao dat. Trong mt ngi ang
yu canh vt va ai cung ep e th mng bit bao.
Du chm lng sau cu th 3 va cu th t t trong ngoc n tht la
chn thanh, y v.
Nha th a phat hin ht sc tinh t tm ly cua ngi ang yu. Tnh yu
bao gi cung co cai ly ring cua no. Nhiu khi iu v ly ht sc lai nm trong
cai co ly v cung. "ng gn ti c i vong cho xa", v ly qua! Nhng lai rt
co ly (i vong c qua nha y thi).
iu ang noi la ch tnh yu cua "ti" vi c gai trong nha th "Qua
nha" lai la tnh yu n phng, mt pha: Thm yu, trm nh da dit nhng
cha mt ln dam th l, giai bay vi ngi mnh yu. Con ngi ta my ai noi
c li yu mt cach manh bao, trn tru u?
Thi gian c v tnh tri i. Tui xun cua ngi con gai th "hoa n th
hoa phai n, o y, o phai sang sng". Ri n mt ngay kia n duyn, c
gai cung phai i ly chng lai trong long "ti" mt ni trng vng mnh
mng:
T ngay c i ly chng
Gm sao co mt quang ng ma xa
B rao cy bi khng hoa
Qua bn nha thy bn nha vng teo
Ln khng nui c ao beo
Giu khng dy chng bun leo vao gian
T tng, tnh cam, tm trang cua "ti" by gi qua i khac xa. "Cai
ngay c cha co chng", "ti" phn chn, hm h bao nhiu th "t ngay c i
ly chng" lai cung xot xa, bun tui by nhiu.
Vn canh cu, nha xa nhng gi y trong tm tng cua ngi yu mt
pha, n phng tht khac xa: Dng nh xa hn, bi chng co bng hoa
nao, nha vng teo, khng nui ln, beo c ao... n y giu khng cung hn
82
thn th, nao nut "chng bun leo vao gian". Cach my trm nm, Nguyn Du
a vit nhng cu th y tm trang trong truyn Kiu:
Canh nao canh chng eo su
Ngi bun canh co vui u bao gi.
Khi ch i, bun tui, ngong trng ngi ta co cam giac thi gian tri i
chm chap nh c nh sn. Khi vui ve, ngi ta co cam giac thi gian vun vut,
nh tn bay, an lac. o la thi gian tm ly. Vi "Qua nha", Nguyn Bnh a
th hin thi gian tm ly, canh vt tm ly cua nhn vt tr tnh tht tinh t, su
sc:
Ging thi mua ngp nc tran
Ba gian la ca ba gian nng chiu
Bai th kt lai trong khung canh y hoang vu, xao xac trng vng n
tn ay long. Tnh yu n phng, mt pha c th hin trong th Nguyn
Bnh kha nhiu: Tng t, Qua nha, Ngi hang xom... Mi tnh n phng
trong th Nguyn Bnh vn y p nhng hnh anh thn qu mc mac, cht
phac. o chnh la cht vang mi cua tm hn con ngi. o cung chnh la
manh t, ngun nc nui dng vun p cho cy ai thu th Nguyn Bnh
mai xanh ti.
83
Bnh bn
g cho t i mai s au - Ba i th tnh r t
la cu a Hoan
g Phu Ngoc T n
g
Co con thuyn trong sng trng
Bnh bng nh mt canh chim
Co em cheo thuyn ao trng
Xn xao nh trn nh tm
Co vng mt tri rng sang
Bi hi nh mt trai tim
Em cheo thuyn v pha hng ng
Hng chut phn mt tri trn ma
Bui mt tri vng y got chn
In nhng du hoa hai trn song
Anh mai nghe t ay mau sng mong
Bai hat tnh yu dy mt phng hng
T thu nao vu tru a sinh ra
Ma sao mt tri mi ngay vn tre
84
Ma sao anh a t van ky

Bn sng nay anh ng hat mt tri ln
Vn i hoai trong coi v bin
Mt trng la manh gng ring soi trai t
Trai t tri nh mt canh beo du
Mt tri nhiu khi php phng hi th
M man nh nhng tnh cu
Nhng hanh tinh ngm ri thy la
Bnh bng ma vn theo nhau
Anh vi em, th cung la
Bnh bng cho ti mai sau.
Hoang Phu Ngoc Tng la mt trong s t nha vn vit but ky ni ting
nc ta vai chuc nm nay. But ky cua Hoang Phu Ngoc Tng hp dn ngi
oc tnh nhn vn su sc, nhng chiu kch khac nhau cua tr tu uyn bac va
cht Hu huyn hoc, quyn ru. o la nhng trang vit tai hoa, tai t, tai tnh.
Thc ra, but ky Hoang Phu Ngoc Tng chnh la ang th vn xui cun hut
ngi oc. Co c gia Ha Ni a cng phu ct tng cu trong but ky ni ting
"Ai a t tn cho dong sng" cua anh xp lai thanh mt bai th rt ly thu.
Ngoai but ky, anh co nhiu bai th hay c rt nhiu c gia thuc nh "a ch
bun", "Du nm du thang", "Dong sng i me", "m qua", "Bnh bng cho
ti mai sau"... "Bnh bng cho ti mai sau" la bai th tnh hay va rt la trong
mach "th bun nh vit ra t mau" (ch dung cua Nguyn Trong Tao) cua
Hoang Phu Ngoc Tng trong vai chuc nm nay!.
Mua ha nm y, Hoang Phu Ngoc Tng v thm L Thuy qu v. m
anh ngu lai vi manh t a cho mnh tnh yu cuc i. Rang sang, ting hat t
nhng con o trn dong sng Kin Giang lam anh choang gic. Anh chay ra
Mui Vit ni nga ba sng, va bang hoang trc canh tng th mng ep nh
tranh thuy mc cua Tau:
Co con thuyn trong sng trng...
85
Co em cheo thuyn ao trng....

Co vng mt tri rng sang...
o la nhng hnh anh thc, rt thc din ra trong mi bui sang mua ha
trn sng Kin Giang ma bt c ai cung co th k lai c. Bt gp nhng canh
tng bnh minh nh trong c tch o, Hoang Phu Ngoc Tng b hp hn va.
Nhng hnh anh ep o i vao tm hn th cua anh tr nn v cung xao ng
va n tng hn nh nhng cp lin tng bt ng va thu v:
Co con thuyn trong sng trng
Bnh bng nh mt canh chim
Co em cheo thuyn ao trng
Xn xao nh trn tm
Co vng mt tri rng sang
Bi hi nh mt trai tim.
"Mt tri" bi hi nh "mt trai tim" la mt hnh tng la, mt s so sanh
bt ng mang lai hiu qua thm my cao!.
Nh thu thut so sanh, lin tng iu luyn nhng canh thc va th a
thanh ao, thanh mng, cai ta a bin thanh cai cam, cai say dn ngi oc n
mt trang thai tnh cam mi: tnh yu!. C gai cheo thuyn trn sng phut chc
bin thanh nang tin n gia chn bng lai tin canh vi nhng net ep vang
son lp lanh va cc ky sang trong "phn mt tri trn ma", "bui mt tri vng
got chn", "du chn thanh hoa hai trn song"...
Em cheo thuyn v pha hng ng
Hng chut phn mt tri trn ma
Bui mt tri vng y got chn
In nhng du hoa hai trn song
Trc hnh tng Nang Th lng ly sinh ra t trai tim mt tri y, nha
th cua chung ta khng th khng th l rng mnh a yu, rng t ay long
86
mnh "Bai hat tnh yu dy mt phng hng"! y la logic tnh cam, logic cua
th!
Ht kh th th 2, coi nh "ting set tnh yu" a th hin quyn lc cua
mnh: Tnh yu a c bay to mt cach nng nan. Nhng Hoang Phu Ngoc
Tng khng dng lai o. Nhng hnh anh th c ta rt cn canh t gn
n xa ri t xa noi gn. T nhng hnh tng bt gp ngu hng, bng cp
lin tng cao hn, anh a phat hin ra tnh m phng cua vu tru va a y bai
n mt t ln hn, t ngt hn: Tnh yu cua con ngi rt vnh cu bi tnh
yu mang ban cht cua vu tru
T thu nao vu tru a sinh ra
Ma sao mt tri mi ngay vn tre
Ma sao anh nh t van ky
Bn dong sng nay ng hat mt tri ln..
Quan h "co i" y c biu cam trong tng chi tit:
Vn i hoai trong coi v bin
Mt trng la manh gng ring soi trai t
Trai t tri nh mt canh beo du
Mt tri nhiu khi php phng hi th
M man nh nhng tinh cu...
Th ra mt tri, mt trng, trai t va nhng tinh cu trong coi v bin vu
tru t van ky nay vn hng vao nhau, v nhau, m p nhau, nh nhau... nh
con ngi, nh anh va em, nh m va phng. Vng, vu tru la mt tnh trng
vnh cu. Tnh yu cua "anh va em" cung bn vng nh tnh yu gia cac hanh
tinh. Bai th kt lai bng kh th rt hay, vi nhng cu th sng ng rt i
ma nng trit ly nhn sinh, nhng cu th co th tach ra bin thanh ngan ng
tnh yu:
Nhng hanh tinh ngm ri thy la
Bnh bng ma vn theo nhau
87
Anh vi em, th cung la

Bnh bng cho ti mai sau
Nha th Nguyn Trong Tao cho rng th Hoang Phu Ngoc Tng "...
thm m trit hoc v cai cht... th anh bun mi ni bun t rut... y la
th cua coi m"... o la mt nhn xet ung va tinh t. Nhng trong ngun th
nh t t vong ln cua Tng lai co mt bai th khac la, bai th nh t tri vang
xung, y cha chan, khoai cam va tr tu. o chnh la bai th Bnh bng cho
ti mai sau, bai th v trai tim tnh yu, trai tim mt tri vnh cu, mt bai th
tnh hay va mi.
(Su tm)
88
Vi t cho con ga i cua Nguy n

Th Hng Ng a t
Me bit
Con a bt u tui yu
Me bit
Con a bt u tui nh
Mi tnh u bao gi chng thing ling ep e
Cac chang trai sn on quanh con
Tm li thn se c chng ln
Chu nhn nho th nao khng mc li
Tm li cua tnh yu nhe nhang nh gio thi
Con mt thng chng nhn thy c u
Nhng bo hoa... s chm soc ban u
Gi tan hoc... chang trai nao on i
ng th xa ma con th nho dai
Me nhn con long khng khoi lo thm
Gia nh la chin trng
89
Me co th con la la chn
Nhng tnh yu gia cuc i trc n
Se lam con iu ng si m
Con se qun nhng li me dn do
Kinh nghim sng cua ngi nay khng day c cho ke khac
Ch co iu- con gai cua me i, nu con gp c ngi yu con nht
ng bao gi mt nghe con
Nu k tn mt s nha th n ni ting cua nc ta hin nay, chc chn
khng th thiu Nguyn th Hng Ngat. Nhng trc ht, ch la mt ngi me.
Bi vy oc bai "Vit cho con gai" c thy cai tnh me nhe nhang ma su sc,
bnh d ma m thm, thit tha.
Bai th la li tm s cua ngi me vi con gai. i vi cac bc phu
huynh chc khng con g ang lo ngai hn khi con cai mnh bt u chp chng
bc vao i. c bit, ring vi con gai, ni lo cang ln. Nh ngi ta vn noi:
con gai ln trong nha khac nao trai bom n chm. Th nhng trong th Nguyn
th Hng Ngat, ni lo lng y bin hnh trong tnh thng yu, s quan tm su
sc cua me vi con gai
Me bit
Con a bt u tui yu
Me bit
Con a bt u tui nh
Ngi me- nha th bit con gai mnh a ln, a vao cai tui d co nhng
rung ng u i. Nguyn th Hng Ngat a m u li tm s bng giong th
nhe nhang ma su lng. Con ai hiu con gai mnh bng me. Me bit, me hiu,
con khng th nao giu c nhng tnh cam ban u o u.
Mi tnh u bao gi chng thing ling ep e
Cac chang trai sn on quanh con
90
Tm li thn se c chng ln
Chu nhn nho th nao khng mc li
Khi con gai me a bt u tui yu, tui nh, ngi me a noi vi con v
mi tnh u tin. Phai, mi tnh u bao gi cung rt ep, rt trong sang va
cung rt i thing ling. Con gai me khng th nao tranh c tm li cua tnh
yu. Bi v:
Tm li cua tnh yu nhe nhang nh gio thi
Con mt thng chng nhn thy c u
Tnh yu la tnh cam mun i cua con ngi, nao co ai tranh c.
Hng Ngat v tnh yu nh gio thi. Bi th nn lan gio y mi nhe nhang i
vao long ngi luc nao khng bit va tt nhin khng th tranh. Con gai me
cung th. Con lam sao tranh c "nhng tnh cam ban u" y. Co th ch la
nhng bo hoa, nhng s quan tm... nhng o la nhng du hiu a tin cua
tnh cam.
ng th xa ma con th nho dai
Me nhn con long khng khoi lo thm
Me bao gi va luc nao cung th. Du con gai me a ln tht ri y, n
tui yu, tui nh tht ri y nhng vi me - con luc nao cung con nho dai.
Bi th me khng lo lam sao c khi con bt u n tui nhn c s quan
tm, s thng mn cua ngi ta. Tm long cua ngi me y tht chn thanh va
m thm. Ngi me y a tng la chin s, tng xng pha, vao sinh ra t v qu
hng, t nc. Me a sn sang hy sinh cho T quc va cung sn sang v con
Gia nh la chin trng
Me co th con la la chn
Nhng "chin trng" tnh yu th khng n gian. Cuc i nay y ni
trc n, nht la trong tnh yu. Me khng th giup con c.
Kinh nghim sng cua ngi nay khng day c cho ke khac
Me yu con va me sn sang bao v cho con. Nhng trong tnh yu th con
phai t bao v ban thn mnh. Ngi me y rt hiu tm trang cua con gai
91
mnh luc nay ang bn khon, lo lng. Cuc i dai va rng th. Tnh yu cung
ln lao nh th. Con se qun mt li me dn. Nhng:
Ch co iu- con gai cua me i, nu con gp c ngi yu con nht
ng bao gi mt nghe con
ng bao gi anh mt hanh phuc. Cu trit ly hang ngan xa n nay
vn lun lun ng nghim vao trong th Nguyn th Hng Ngat va c nhum
mau tnh cam m thm cua ngi me, m thm va tht thit tha. Hanh phuc
trong cuc i nay u d tm thy c nhng no lai rt mong manh, ngi me
hiu hn ai ht. Bi me la phu n- ma nao co ai cam nhn ro rang va su sc v
hanh phuc hn ngi phu n trn. Me co th nhc nh, khuyn nhu va dn do
con rt nhiu nhng vi tnh yu th con ng mt, o la iu quan trong
nht.
Du dang va thit tha, bai th c dn i vao long ngi oc, cun theo
nhng tm trangs khac nhau. Bi hi, xuc ng. Bai th la ca tm long chn
tnh cua ngi me vi con gai. Bai th kt thuc ri nhng cai d v cua tnh cam
thing ling- tnh mu t vn con lng ong va d m mai.
Ha th Hai
92
Ngi Phap
oc th H Xun H ng
Tp th cua H Xun Hng gm 26 bai ln u ra mt tai Phap nm

1996. Ngi ta a in kem tp th hai bai gii thiu, trong o co bai cua nha vn
Congo, Henry Lopes vit bng ting Phap th hin cam xuc manh me cua ng
khi oc th H Xun Hng.
Gn y, chung ta c bit th H Xun Hng a c xut ban
bng ba th ting Nm, Vit va Anh My.
Nhng t nm 1996, H Xun Hng, ln u tin xut ngoai a co
mt Paris vi mt tp th 26 bai gm ca th ch Han, kem theo bai Mng
thy hai sen ma cac dch gia (trong o co Hoang Xun Han) khng nh la cua
Nguyn Du tng ngi ep C Nguyt ng.
Mt tp th khim tn vi nm trm ban in trn giy mu hng nhng
c hoan thanh vi s trn trong va tnh yu n s. Nm dch gia gm Hoang
Xun Han, Lm Ba Chu, Nguyn Minh Thanh va hai ngi ban Phap: Jean
Ristat va Olivier Stern a dch va t xut ban. ch thn Hoang Xun Han cung
vi Olivier Stern ve ba. Hai bai vit trang trong kem theo, mt cua Henry
Lopes, nha vn Congo vit ting Phap, giai thng Ln vn hoc chu Phi nm
1972, tng la Thu tng Congo va nguyn la Pho Tng giam c UNESCO.
Hn 20 minh hoa en trng trn giy cng cua Nguyn Minh Thanh va Antoine
Steinegger.
93
Nhng liu c gia Phap co hiu c ba khng? Va liu nhng cu

th hoc him kiu "Nay cua Xun Hng a qut ri" hay nhng cum t thun
Vit nh "gia tom", "chnh ra", "d con", "bun sng" vn vn se c chuyn
nh th nao sang ting Phap?
Xin trch gii thiu hu c gia thay cho cu tra li, toan vn bai cua
nha vn Henry Lopes, vit v th H Xun Hng:
"Thc ra, nhng bai th nay khng cn thit phai ta hay giai thch.
ung ra ch cn bit tac gia cua chung, bit x s ma tac gia tng sng, tng
m mng cuc i. Co th la th ky y nhng mi tnh cua ba a tng rc r
hn ca nhng mi tnh thi trai tre cua chung ta.
Khi bt u oc th ba, ti a tng co cai s cua mt ke l hanh ln u
tin mt mnh, khng phin dch, khng ngi hng ao, i vao t la, ni
mnh khng bit ting, khng bit ch, khng am hiu lut l. Nhng t nhng
bc u tin, nhac iu cua nhng bai th a chim lnh ti. Trc mt chung
ta la mt ngi an ba bit noi bng th nhng iu khng ngi an ng nao
bit noi. Chung ta bng mong c xng la ngi tnh cua ngi ang th l
vao tai ta rng "thn nay u a chu gia tom!". Con xa mi xu h, nang hng
chu t song t nh va nhay cam thn thanh ang dng ln t nhng min da
tht gia ui va c nang. Va sc song o a keo nang lai gn chung ta. Th
nhng, n ai manh me la mt chuyn, bit noi ln iu o lai la mt chuyn
khac. Va nht la, bit cach lam ra ve yu ng lai la iu khac na.
Th ky nay a c tham him, c boc trn, c nm trai moi cht
liu tnh duc n lam ta phat ngan nhng tro khiu dm. Th ma, trong nhng
lung chng kh o, bng thi n ta ngon gio lanh mang ting noi ngi phu
n. Hi th cua nang khng phai la ting rn rm sinh vt truy lac ma la nhng
bai ca chay bong yu ng ct ln bn ca s cua nang. Nang la nha th hay
nhac s? Ti cung khng bit chc na. Chnh nang a a ve ep cua ting
long thn thc trong m trng hay ni thanh vng i vao coi vnh hng.
Phai chng nang a day cho nhng ng quan va cac ba mnh phu "tit hanh kha
phong" cua in Pantheon chu a cai ngh thut bit noi ln mt cach manh me
ma vn gi c ve e l oan chnh ngon la hi he cua thn xac con ngi.
Hay kn ao nhng khng c xu h v tnh yu cua chung ta. Nu cn thit
co mt thng ip th o la thng ip cua H Xun Hng...
94
Ch mt ln c kham pha, ngi ta bng mun oc lai va nhm nhi

nhng bai th nh nhng cu nho cua nang, nhng tac phm a giai ma c
moi kha canh tinh t cua nhng bc tiu hoa, cua nhng ngon tay vu n thn
tin... cai v iu cua tinh thn va nhuc cam hoa ng trong s mp m co chon
loc bi nhng ngi mun ln tranh lut l va sm set cua nhng th kim
duyt kho chi va lanh cam. o la nhng bai th nho nhm nhap, chm
chm, tng ming mt nh ta nhm nhap trai cy, tng ngum nh ru quy. oc
th ba, cung nh trong cuc ai n, moi c ch u oi hoi thn trong, t nh va
co thi gian... Vi vang, hp tp, ngn ngu se lam ta trt ln bn trn b mt
cua moi chuyn.
Ti khng bit H Xun Hng co ep hay khng. Cung khng bit
nang bao nhiu tui khi sang tao ra nhng net cham xa c ep e nay. Du cu
tra li la th nao, ti vn co cu tra li cua ti. Khi nghe nhng bai ca nay, ti
day dt nui tic a khng c tng la ke ng loa cua nang.
Nhng ti a lac ...
S thc, ti xin nhc lai, nhng bai th nay khng cn li ta cung
nh li giai thch.
Ban hay gi tng trang, tng trang, hay n vi H Xun Hng, ban
se khng mun ri nhng ngon tay mn nh lua cua nang".
Paris a hiu H Xun Hng cung nh hiu nhng ba cu Thai Bnh n
tru a cung Ea Sola Thuy sang thu anh sang biu din ngh thut.
Nguyn Quang Thn
T m s nan
g Thuy
Vn
Ngh thng li ch dn do
Mi lm nm m con o xun xanh
Ch yu l chay a anh
Ch em nc mt u danh chang Kim.
ka sao ch ngi im
Mau con bit chay v tim hng
Ly ngi yu ch lam chng
i em th tht mt vong oan khin
Sut sui t co am Tin
Ch thng ke khut, ng qun ngi con
Mp m s phn vung tron
t khng th nht linh hn i yu!
La em ngh vy thi Kiu
Sanh u i ch ba chiu bao ging
Con o i ch v khng
95
96
Ch theo ting khoc ay sng Tin ng

Ch nhiu hn gin yu thng
Vng trng con lm mui hng hen ho
Em cha c th bao gi
Tit trinh thng ch anh la con tim
Em thanh v cua chang Kim
Ngi ru giot mau tng hnh ch trao
Giu y n ni khat khao
Kiu i, em i kip nao yu?
(Trng Nam Hng)
Ti chu y n cai tn Trng Nam Hng t khi oc "Tm s nang Thuy
Vn" cach y vai nm. Hai mi t cu luc bat cun hut ti t u n cui.
Khng mt ch tha. Toan bai la mt s dn nen, dn nen n tc ti, ri v
dn, v dn, hin ra mt bi kch tron ven. Truyn Kiu la mt chui nhng bi
kch ni tip nhau, nhng "cung gio tham ma su" xoay quanh cuc i nang
Kiu. Nhng bn canh o con n su mt bi kch ma ch n Trng Nam
Hng mi c phat hin, khai thac:
Ngh thng li ch dn do
Mi lm nm m con o xun xanh
Ch yu l chay a anh
Ch em nc mt u danh chang Kim!
oc Truyn Kiu, ngi ta thng t chu y n Thuy Vn. Bi so
vi c ch tai sc ma bac mnh, s phn cua c em xem ra may mn, sun se
moi b. Co nha ph bnh thi xa nng li khi anh gia nang "Thuy Vn nh mt
khi a tr... ch lam ba quan la hp..." Ngi ta qun rng nang cung la mt
ngi con gai co tm hn, co tnh cam. Trong cuc i khng chng gai nh
ch song nang cung mang nim au kh kho ai thu hiu. Trng Nam Hng
a noi h tm s cua nang:
97
Ly ngi yu ch lam chng

i em th tht mt vong oan khin
Ta con nh, Thuy Vn nhn ly Kim Trong bi li nh cy "trao
duyn" cua Kiu. Nang ly chng nh mt ngha c, ct cho yn long ngi ch
au kh. Ngi chng y - chang Kim - du sng vi nang nh ng vn canh canh
bn long mi tnh su nng vi Kiu:
Khi n , luc ra vao
Cang u duyn mi, cang ao tnh xa
Tm tnh y, du la ngi v tm nht cung nhn ra Thuy Vn lam
sao khng chanh long, tui phn! Co ngi noi: Cai g cung co th chia se, tr
tnh yu. Tnh Kim- Kiu chng th san se cho nang Vn. Con Thuy Vn, nang
cung ch a bao gi yu Kim Trong. Cai bui gp g trong tit Thanh minh, tuy
"hai Kiu e l nep vao di hoa" nhng "tnh trong nh a, mt ngoai con e" th
ch co Kiu vi Kim. Cho nn:
Ch yu l chay a anh
Ch em nc mt u danh chang Kim!
Chp nhn lam v Kim Trong, thay ch tra ngha cho chang, nhng
Thuy Vn khng th dp tt nim khao khat c sng c yu nh moi ngi
con gai bnh thng. Bi v, n "mau con bit chay v tim hng" kia ma!
Hai cu th tip sau nh mt li trach c:
Sut sui t co am Tin
Ch thng ke khut ng qun ngi con
Ch a cam, thng ngi lm, ch ng qun a em, a hy sinh
cho ch, sng mt cuc hn nhn khng tnh yu! Trach c dn nen lai v oa
hai cu th rt tai tnh:
Mp m s phn vung tron
t khng th nht linh hn i yu!
98
Ti yu nht hai cu th nay. Bao nhiu tai hoa, tnh cam dn uc

nn mi bn ch y. Co le Trng Nam Hng la ngi u tin tac nn hnh
anh "mp m s phn". Phai chng tac gia mun gi n nhng nm m, mi
nm m la mt s phn khng ai ging ai, long ong, khuc khuyu, nhoc nhn.
t en a chn kn kip ngi nhng khng th chn vui nhng linh hn chay
bong khat khao yu ng. Th th em, lam sao co th chn vui nim khao khat
y bn chuyn tnh cua ch, ch i! Tng ch trong cu th nh linh hn mun
pha tung song st cua nh mnh sng va yu ht mnh. y la mt sang tao
ngh thut c ao, y biu cam cua Trng Nam Hng.
Thuy Vn hiu ro cuc i oan kh cua ch. Nang thng ch v
ngn:
La em ngh vy thi Kiu
Sanh sao i ch ba chiu bao ging
Con o i ch v khng
Ch theo ting khoc ay sng Tin ng
Nhng ch con hanh phuc hn em:
Ch nhiu hn gin yu thng
Vng trng con lm mui hng hen ho
Em cha c th bao gi
Tit trinh thng ch anh la trai tim
Cu th nh mt ting nc xot xa tc nghen "Tit trinh- thng chanh la trai tim". Ch a yu va c yu. Con o vng trng vng vc chng
giam tnh yu cua ch. Con em, em cha bao gi va se chng bao gi c th.
V thng ch ma em phai anh la trai tim bit yu va khao khat tnh yu ch
thc cua mnh thanh v ngi yu ch. Ni au cua em, ch co thu chng?
Bi kch cua Thuy Vn a ln n nh im. Ni au dn vao tng ch nng
nh ch, nhc nhi, xoay su vao tim oc. "Tit trinh thng chanh la trai
tim". Oan khc xung u gia nh Kiu khng ch lam cho mt ngi con
gai phai la bo ngi thn yu, dn mnh vao kip giang h nhuc nha, xe nat trai
tim "trong gia trng ngn" ma con khin mt ngi con gai khac phai "anh la
99
trai tim" mnh, dm su ni khao khat sng va yu tron tnh vi ch. Co cai g
nh mt li phan khang, gao thet trong lng le, cm ut, nghen ngao bt ln
trong cu th.
Bai th kt lai bng mt cu hoi day dt, qun long:
Kiu i, em i kip nao yu?
Cu hoi vong vao khng gian va thi gian. Bit n kip nao em
mi c yu, ch Kiu i! Kip nay em a la v chang Kim, lam tron vic tha
gia, tra ngha. Nhng n bao gi, bao gi em mi c mt ln di "vng
trng lm mui hng hen ho" nh ch a tng c th?
Bai th khep lai, ma d m v ni au, ni khat khao cua nang Vn
vn ong mai trong long ngi oc. oc "Tm s nang Thuy Vn" ta hiu thm
mt bi kch ma xa hi Truyn Kiu a gy ra. Khng ro rt trao si nh nhng
tham canh trong i nang Kiu, nhng su sc lng ong, day dt va am anh,
Trng Nam Hng a m ra tn bi kch y mt cach tai hoa. Cai tai y xet cho
cung, chnh la cai tnh cua anh vi Truyn Kiu, vi nang Vn tng nh chm
khut bn Kiu, nhng tm anh a soi mt anh sang mi vao hnh anh y. Nh
Nguyn Du a vit:
"Ch tm kia mi bng ba ch tai"
Trn Th Bch
m H a N i, nh
Xa mt tun co lu qua khng anh

Sao em thy ngay c dai n th
m Ha Ni thm nghen long hoa sa
Ngi sao em ngn ngn khoc chn tri
Ngay xa anh em bng hoa n ci
Gi cung chng v tnh sang ca na
Mt chic la ri cung lam em nh
ap mt ln trng mi bit trng gy
Ha Ni bng bnh tri theo heo may
anh trng nhc v mt thi m m
Th em xung dong
Bun nghing du lng
Ni nh v anh lp mai khng y...
(Bui Sim Sim)
100
101
Co le trn i nay, nhng ngi t but lam th c bit la th tnh

kho giu ni con ngi tht cua mnh. Bao nhiu ni nim bc xuc cua tnh yu
xm chim, bua vy, am anh... hay noi nh mt nha th nao o tng tm s,
trang thai tinh thn o la ni kh au ngot ngao cua tnh yu i la. Va th la
co th. Th hay hay d - cha ban ti. Ch bit cam xuc dng y- yu t chn
cam y, la iu kin tin quyt, la yu t khi thuy, dn th i...
Ti a oc va on nhn c ni nim th y qua "m Ha Ni,
nh" cua tac gia Bui Sim Sim:
Xa mt tun co lu qua khng anh
Sao em thy ngay c dai n th
m Ha Ni thm nghen mui hoa sa
Ngi sao em ngn ngn khoc chn tri
Kh th m u nay trai ra mt canh ng xa cach cua ban tnh- iu
ma tac gia he l t tn bai th (m Ha Ni) va li gi (Gi Sai Gon) "Xa
mt tun" canh ng (xa) va thi gian (mt tun) qua la nhng iu ma qua u
thm tha dng y thng nh vi trai tim tre ang nng nan yu. Thi gian
va canh ng y, qua u thanh ni dng dc tng t ri. Th ma Sim Sim lai
co cach din ta tht nhe nhang, d thng, rt con gai- ngha la tac gia a kn
ao, mm mai chuyn t s khng nh sang nim bn khon- Xa mt tun co
lu qua khng anh. Ngay t cu m u nay, ngi em trong thng nh a
"keo" ngi anh trong xa cach, diu vi vao th gii tm tnh ring cua hai
ngi- bng li th mang iu noi cua nhng trang la tm giao. T ni long
bc xuc ma mm mai trong cu noi y, cu th th hai mi bung li li th l
chn thanh- Sao em thy ngay c dai n th.
y la mt cach t cam nhn. Noi vi ngi xa- cung la quay vao t
noi vi long mnh, t nhu vi chnh ni thm tha chia xa. Bi v xa mt tun
khng ch la thi gian xac nh- bay ngay, t th hai cho n chu nht ma bi
s l th ngay lai ngay, ngay ni ngay. Nng n lam sao cai n tng cua thi
gian- tm ly. Thi gian cua long ngi th lam th nao m cho c bng con
s cua t nhin.
102
Vi hai cu th khi m nay, Bui Sim Sim a noi trung iu trong

quy lut cua tnh yu- ni nh!
n y ngi vit nhng li bnh nay cung xin phep tac gia c la
ngi tm giao, tri ky ma noi h ting noi tm t cua mt nang Ha Ni gi ti
mt chang Sai Gon trong nim thng nh. Vng, qua la ni nh rt Ha Ni, rt
con gai na khi tac gia phat hin chiu thm su cua khng gian m Ha Ni
... Thm nghen long hoa sa
Ngi sao em ngn ngn khoc chn tri.
Dng nh cum t nm m tit Ha Ni - m- Hoa sa a noi tht
thoa ang cai duyn tnh su lng ma tnh t v Ha Ni. Tac gia cua "m Ha
Ni, nh" a mn hng hoa- cung la long hoa, mn net rng rng, long lanh
cua m sao ma noi h long ngi. Khi nh, khi thng nhau trong xa cach;
ngi ta t cam nhn long mnh thm m trong canh- iu y a tr thanh ni
xuc ng- thng- tnh cua vn chng, cua th ca. y vy ma nhng hnh anh
Thm nghen long hoa sa. Ngn ngn khoc chn tri cua Sim Sim vn xn xao
va xuc ng n th. Nht la nhng ting nghen long, ngn ngn, tht hay ma
cung tht thng!
n kh th tip sau (kh hai) s th l tm t c din ta qua
nhng trang thai ngn ng cua ni nh thng
Ngay xa anh em bng hoa n ci
Gi cung chng v tnh sang ca na
Mt chic la ri cung lam em nh
ap mt ln trng mi bit trng gy
Bao nhiu la ngn ng, bn b cua ni long ke tng t- cn bnh
mun thu cua tnh ai, bnh tnh y con ngi trut vao th, mai mai ma chng
th cu. Vn thanh thin tre trung nh tnh yu vy. Tac gia cua "m Ha Ni,
nh" cung din ta tht tre trung nhng sc iu tm tnh vn a thanh quy lut.
o la trang thai hng hut n chi vi (em bng hoa n ci). Khi ma ngon gio
chng v tnh ngang qua ca na; y la chut lay ng thoang qua, m mang cua
mt chic la ri..
103
Tt thay thanh ni nh- ni nh t cam thy cua long ngi, ni nh

dan du sang gio thi, la ri.
Nhng cu th trn Bui Sim Sim chn thanh trong t bach song
cng bng ma noi cha cam hoa ta bi n tng tht ring. Nhng n hnh anh:
ap mt vao trng mi bit trng gy, mi ro ra mt dang ve tm tnh ring cua
ngi vit. Hnh anh th cua Bui Sim Sim m p tm trang va chuyn hoa t
nhin t mt c ch tht (ap mt- xin noi thm la ap mt ch khng phai la up
mt nh mt s ban a in nhm) ri chuyn sang mt trang thai nhn bit- ap
mt vao trng mi bit trng gy. Vi hnh anh rt gi nay, tac gia a din ta
c s ng iu cua yu t thc va ao, thc va m cua ni nh thng trong
s cach vi cua khng gian xa cach diu vi... Qua la nhn trng, trng thm
gy thm hao khuyt, bi long ngi nh nhau. n y ta cht nh bt gp s
ng iu tm tnh trong bai th Hai na vng trng cua Hoang Hu:
Trng cui thang nh i anh hao khuyt
Em a khoc
Trng tng giot tan vao anh mn chat
Em a khoc
Nhng lam sao ti c
Bn b anh tim di song khng cung
Tac gia cua "m Ha Ni, nh" a t s chanh long trong nhn bit
trng gy ri thao thc, rao rc nh lai mt thi nng nan, m m:
Ha Ni bng bnh tri trong heo may
anh trng nhc v mt thi m m
Ta nh nghe thy co ting th dai trong cu th. Tnh yu ng nh
chp chn, lay ng ep ma lai cung tht xanh Ha Ni m nay bng bnh
tri trong heo may. Ca n anh trng th mng m nay dng nh anh thc
ni m m ngot ngao, a thanh qua kh. a thanh du n cua ni nh thng.
Thi khc say nng qua ri. Ch con thc tai, phai tr v, phai i din
Th em xung dong
104
Bun nghing du lng

Ni nh v anh lp mai khng y...
Cung co nhng nt lng trong nhac. Co nhng du chm lng trong
vn- va co ca nhng ni thm trong co du hiu hnh thc ma toa lan, d m
mai trong long ngi. Bai th tnh cua Bui Sim Sim lng le ma vi y ni nh
thng- ngay ca khi cu ch a khep lai.
Trn Trung
105
Th xun Nguyn
Bnh
Nguyn Bnh (1918-1966) la mt trong nhng ngi vit rt nhiu th

xun. Nha nghin cu Nguyn Hin L tng anh gia, "ch a co bai th nao ta
canh xun thn qu va tnh xun thn n Bc Vit ung va hay nh bai Xun
v" cua Nguyn Bnh. Nguyn Bnh trai qua nhiu cai Tt xa nha, v vy th
xun cua ng thng mang nim hoai cam va tm trang c n.
Chc la ti khng lm, khi noi: So vi cac nha th xa nay cua chung ta,
Nguyn Bnh (1918-1966) la ngi lam th v mua xun nhiu nht.
Co th giai thch bng my ly do: nha th yu mua xun hn cac mua
khac trong nm; hn na, min qu Nam nh - ni ng sinh trng - giau ca nh
sc va th mng, thi v - nht la trong nhng ngay xun - a hp dn ng; lai
na, trong nhiu nm trc Cach mang Thang Tam, Nguyn Bnh phai tha
hng, tri ni t bc n nam, phai sng nhiu cai Tt xa nha - ma, hn bao
gi ht, Tt lai la thi gian danh cho gp g, sum hop...
y la canh Xun v (1937) mt min qu qua cai nhn cua Nguyn
Bnh:
Tng an con tre chay xun xoe
Ma lanh, tri quang, nng mi hoe
La non nhanh non, ai trang bac?
Gio v tng tn, gio bay i...
106
Thong tha dn gian ngh vic ng,

Lua th con gai mt nh nhung,
y vn hoa bi, hoa cam rung,
Ngao ngat hng bay, bm ve vong.
Trn ng cat mn, mt i c
Ym o, khn thm, try hi chua
Gy truc dt ba gia toc bac
Tay ln trang hat, ming nam m.
Canh xun ep lam nha th hn nhin tao mt cu th co cu truc la
nh la th vit cho tre con: Gy truc dt ba gia toc bac (ch khng pha i cach
noi thng thng: ba gia toc bac chng gy truc). No gn nh s hn nhin
trong cu truc mt cu th Xun Diu thi by gi, noi v tnh yu: Ba nay
lanh, mt tri i ngu sm vy. Cho du con co i cu xa vi tnh qu (khng
trch y) va vai t dung cha t, Xun v vn la mt bai th ep. Nha
nghin cu Nguyn Hin L (1912-1984) vit trong hi ky cua ng: "Ti cha
thy bai th nao ta canh xun thn qu va tnh xun thn n Bc Vit ung va
hay nh bai Xun v".
Mua xun xanh (1937) lai cung vn canh qu m a, thanh bnh, nhng gn vi tnh yu trai gai va c choan ngp bi mt mu xanh: xanh cua
bu tri, cy la, ng lua, bai co, luy tre, chic tht lng cua c thn n cung
mu xanh:
Mua xun la ca mt mua xanh,
Gii trn cao, la canh;
Lua ng ti va lua
ng nang va lua ng anh.
Co nm trn m i thanh minh,
Ti i ngi yu n t tnh,
107
Khoi luy tre lang ti nhn thy

Bt u la chic tht lng xanh.
Du sao, o mi la dang ve bn ngoai cua t nhin, cua con ngi vn
cha phai la net chu ao trong th Nguyn Bnh. Tm t, tnh cam cua nhng
ngi dn qu va cua chnh nha th mi la du n m cua th ng. C thn n
trong Mua xun (1936) xin phep me sang thn oai xem cheo, tht ra la i
gp ngi yu, ma khng gp c! Luc i th vui phi phi vi ca t tri:
Ma bui nn em khng t ao va Thn oai cach co mt thi ! Luc v th v
"ngi bun" cho nn "canh" cung bun ao mong che u ma nng hat va Co
ngn g u mt dai ! C lai o (1940) trong tm trang Xun a em mong
nh tr v, ma "ngi khach tnh" th a my ln xun tri chay mai/i bit
khng v vi bn sng, c anh "i ly chng", va "t dao y" bun cho
nhng khach sang sng! Chen Ru xun (1940?) ngi con trai mi ngi
con gai ung la mt cach t bit, c i "dt mng cung ngi", "Le loi
ring mt goc tri ring anh"... (Cu th nay, theo ti, hay hn hn cu ban
cu: "Le loi xun mt goc tri ring anh").
Tuy nhin, nhng mua xun xa qu mi em lai cho Nguyn Bnh mt
ni bun gh gm. ng co bai Xun tha hng - 1941 vit Hu, "Gi ch
Truc", noi canh mt mnh on xun:
Thin ha ua nhau ma sm Tt,
Ring mnh em vn c tay khng.
va nht la on xun trong tm trang
Chao i, Tt n, em khng c
Trng thy qu hng, tht nao nung!
cung v vy ma
Ch i, Tt n, em mua ru,
Em ung cho say n nao nung.
Ung say ci v ba gian gac...
108
Cai tn bai th nay - Xun tha hng - a c ngi ta ly lam tn

chung cho mt tp th Nguyn Bnh vit v mua xun!
Mt mua "xun tha hng" khac, nha th ngi trong Quan tro (1942)
ma than th:
Dang d mt thn ni t khach
Tt nay ta lai ngm hoa sung!
Nguyn Bnh con trai qua mt cai Tt bin thuy - 1941 bun ba, vi t
th Ngi xp bng tron trong ai lanh mt khung canh khng con g nao n
hn:
ai xa khng phao giao tha n,
Ma ret ti bi, ma ret thm!
Tiu biu cho nhng mua "xun tha hng" cua Nguyn Bnh chnh la
li than nay:
Chng i ma xun vn c sang!
i khi gp luc tm hn th thai lm, Nguyn Bnh mi co c mt
giong iu thanh than, nh trong bai Tt cua me ti (1942?) Nha th k lai kha t
m cng vic cua ngi me t my ngay cui nm n ht ba ngay Tt, vi
giong thng cam, va vn khng thoat c ni bun, co iu y la mt ni
bun co tnh cht khac:
Xong ba ngay Tt, me ti lai
u tt mt ti nui chng con...
Chc la bai th c vit vao mt bui nao cua nm mi, nha th bt
giac nh n me ma hnh dung ra, ch nh ta bit, Nguyn Bnh m ci me t
luc mi sinh c co m y thang!
Co le, trc Cach mang Thang Tam, ch co mt ln Nguyn Bnh thc s
vui khi Tt n. Giong th hn nhin va nghch ngm, trong bai Bm i ch
(1940), cha bao gi thy trong th Nguyn Bnh vit v mua xun:
Co hai ch bm i chi ch,
109
Ch ao h l, ch ao iu.
Ch ao h l thm hoi ban:
"- Mua xun, may bit gia bao nhiu?"
Ch ao iu nghe, ci ngt ngheo:
"- Mua xun t lm, c mnh i!
Trm quan h d ma mua c!
C ao ma mua, t chu thi!"
Sau Cach mang, Nguyn Bnh vn lam nhiu th xun, nh Tr v qu
cu va bai th dai hn hai nghn cu Ting trng m xun (1957), hay Bach ao
va Xun mi gi ban cu (1959)... o, tnh qu, canh qu ngay xa, ngay nay
quyn vi nhau trong nhng ky nim. Nguyn Bnh con co nhng bai th gi
vao min nam, ni o co v con ng, ma lai mt ln ng phai cach xa, trong ni
au t nc b chia ct: Th Tt (1955), Xun nh min nam (1956)... Con bai
Ma xun (1958) th th mng nh nhng g th mng Nguyn Bnh a tng vit
v ng qu x bc trc Cach mang:
Bai lanh b du sm la t
Lang bn m t giong chung m
Chiu xun lu luyn khng anh ht
L lng mu sng phang pht ma...
oc th xun Nguyn Bnh - nhng bai th vit trong sut mt phn t
th ky vi tnh cam vui bun cua nhn tnh th thai, du con gp nhng ch cha
c nh y v cu, v ch, v tnh, ta vn c sng lai kha y u vi canh
sc va con ngi thn qu ma i sng th thanh thi hin ai nhiu khi lam ta
qun mt...
Hng Diu
110
Xa vn
g qua
Xa vng qua bn chn i hoi cat

ng ng ngi u nh du chn em
Xa vng qua mt mnh i hoi bn
Ngi sang o co dn song g thm
Xa vng qua tn ngn i hoi ch
Ngi mua gng dao y co hay v
- Ngi mua gng ch mt ln tr lai
Soi tng bng ri lng le quay i
(Hu Thnh)
Xa vng qua... ma i hoi cat, th nhc bng khng hoi. Ri lai i hoi
bn. Bn r rm ting noi, ting ci nhng bn khng tra li. Lai i hoi ch,
thi th hoi u, t ch khng ngi n ch y ngi. Bn chn ma hoi. Mt
mnh ma hoi. Tn ngn ma hoi. Ro rang nhng ln hoi khng ging nhau. Hoi
cai g? Rng tha cat, tha bn, tha ch, co bit ngi ti gp hm trc nay
u khng? Ti a yu c y ri, nn by gi xa vng qua! Mt ngi i trn
cat, ch au au nhn cat phat hin mt du chn quen. Mt ngi i qua
bn, hoi bn rng ngi yu ti co dn do iu g khng? Nhng song hm nay
khng con la con song cua hm qua. Hm qua a thuc v qua kh, ch ring
111
tm hn con ngi. Cui cung ch co ch - ung ri - ch co ch, ch nhn ra

mt ngi quen, nhn ra c gai n mua gng ngay y, ch tra li:
Ngi mua gng ch mt ln tr lai
Soi tng bng ri lng le quay i
Bai th sng trong ti, dai dng nh mt ni am anh. Soi tng bng,
th nao la tng bng? Tng bng phai c lam ra bi nhiu ngi. Nhng c
gai mi lm, mi bay noi ci ci m, cung chum lai trc mt chic gng
soi, th mi tng bng. Soi tng bng ri lng le quay i. Th th quay i ma vui
hay quay i ma bun? Khng bit na. C gai y a i u? Cho nn mi hoi
cat, mi hoi bn, mi hoi ch... cui cung ni xa vng con nguyn.
Hoi ma nh khng hoi. Tra li nh khng tra li...
Nem cai m y vao gia nhng ngi yu nhau, cho xn xang,
cho quay qut, cho thn th, cho th dai... Ta goi nh th la mt bai th tnh
ep. ep nh ni bun.
ng Trnh
112
Ba i th tn
g v cua H Dzn
h
Mnh va la ch la em
Tm long ngi me, trai tim ban i
Mai nay ti phut chia i
Hai ta ai se la ngi tin nhau?
Xot mnh a lm thng au
Ti xin lam ke i sau mnh
Cuc i u phai phu sinh
Nc non chan cha ngha tnh, mnh i!
(Tuyn tp th Vit Nam 1975- 2000)
Nha th H Dznh tn tht la H Triu Anh, sinh nm 1916 tai xa
Quang Trng, huyn Quang Xng, tnh Thanh Hoa, la con trai ng Ha Kin
Hun gc Hoa t Quang ng di c sang Vit Nam. H Dznh mt nm 1991.
ng lam th, vit tiu thuyt, vit kch. ng in khng nhiu nhng vi tp
truyn ngn "Chn tri cu" va tp th "Qu ngoai", H Dznh c bit n nh mt nha th co chn tai.
113
"Bai th tng v" khng ghi nm thang sang tac nhng cn c

vao ni dung bai th, ta co th oan ng vit vao nhng nm thang cui i
vao tui 69 hay 70 g o, cai tui thy thi gian pha trc khng con la bao
nhiu, ngoai lai pha sau thy mnh con n nn bao nhiu n ngha. y la cai
tui, con ngi a phai ngh n chuyn i, . Trong cac gia nh Vit Nam,
ngi v yu chng bao gi cung mong Tri cho chng mnh "i" trc
mnh co th lo moi vic cho chng chu tt moi b, con n lt mnh i th c
th nao hay th y. bai th nay, s th lai ngc lai. Nha th gia mong c:
Bai th co 8 dong th vi 4 cp luc bat ma tm t, tnh cam m
thm su sc bit n dng nao! Ch cp luc bat u tin a y p thng
mn :
Mnh va la ch la em
Tm long ngi me trai tim ban i
T c ch kim, t ng sang Ty, co le khng co cu th nao ca
ngi ngi v n nh th: Cu th va noi tnh yu va noi n n ngha.
Chm soc chng chu ao, nh chm soc em: y la ngi ch. Du dang, m
thm, chiu chng, hn di, nung nu: y la ngi em. Ngi v y lai co tm
long ngi me, ng cam cng kh, chia bui se ngot vi ngi ban i cua
mnh. Mt cp luc bat vit tht t nhin ma tm t, n ngha nng n th, su
sc n th. Phai chng, hai nn vn hoa Vit- Hoa trong ng a uc nn cu
th nay?
Mai nay ti phut chia i
Hai ta ai se la ngi tin nhau?
Cu th khng h lm ly khi noi n cai oan "m phng i
nga" y, no cung khng ly tr, gng gao ma vn mn ma yu thng. Hai ting
"chia i" tac gia dung tht chun? Non tay chon mt chut, se dung hai ting
"chia phi" th "ln giong cai lng" ngay, mon sao ngay!
114
Cu th tip theo "Hai ta ai se la ngi tin nhau" nghe tht bng

khung, xuc ng ma vn bnh tnh, chu ng. Ngi chng y bit thng v
v cung:
Cu th y tm trang, y suy t va khut chm ca nim n hn na?
(Trong ni "thng au" cua ngi v, bit u lai khng co nhng ni tai
chng, v chng?)
Ch "" tht chnh xac, tht hay, tht co tnh. y tng chnh cua
bai th, hn va bai th u tp trung th hin ba cp luc bat o. Thng v la
vt va "thng au" nhiu, nha th gia xin "lam ke i sau" v mnh khng
phai vt va lo toan cho cuc ra i cui cung cua mnh na, ngi chng mun
c lo cho v tht chu ao nh mt nim n ap.
Cp luc bat cui cung khng co phat hin g mi nhng no lam
cho bai th m lai, lam cai cho bai th chc hn, vng hn.
Cuc i u phai phu sinh
Nc non chan cha ngha tnh mnh i!
Xa nay, khi ban v kip ngi, trong xa hi khng phai khng
co mt s nhn sinh quan ym th, coi i ngi la v ngha, la kip phu sinh...
Nha th H Dznh khng ngh th. ng trn trong cuc i, trn trong hanh
phuc gia nh, trn trong tnh ngha, n tnh...
Bai th co 8 dong vi 4 cp luc bat, ngi yu th ch oc hai
ln la thuc, qua la khng co y tng g cao siu mi la ma oc ln sao no lay
ng tm t ta n th, no "gan uc khi trong" tm hn con ngi, tnh cam
con ngi n th? D nhin, ban oc tre cha u tng trai, tm trang, ni i
"nhp" bai th nay nh nhng ngi co tui, nhng bac cao tui.
Nguyn Bui Vi
115
Tin
g cuc
Khng d nhn thy con cuc, nhng dng nh ai cung tng nghe
ting goi he khc khoai cua loai chim nay. Xa nay, ting cuc khng ch am
anh nhiu vn nhn thi s, ma con tr thanh ting long nh nc cua nhng
ngi xa qu.
Tuy khng d gp con cuc nhng ta thng nghe ting cuc ku khc
khoai nh t coi xa xm nao o vong v. Loai chim nay co nhiu vung nng
thn Vit Nam. No thng ln li ven sng, rach, b ao, b rung, ba rng.
Bc i cua chim cuc dai va nhanh, tt bt va hi ha. Khi co bong ngi hoc
ting ng, cuc sai bc tht nhanh, lui vao bui rm mt tm. Cuc lui la t
v, khac vi c ch lm la lm let chui lui cua ke bun gian ban ln trn tranh
phap lut, ma dn gian ta quen goi "lui nh cuc".
Ngoai cai tn "cuc" nm na, trong vn c loai chim nay con co cac tn
" quyn", " vu"...
Xa chim cuc gn vi cu chuyn huyn thoai v Thuc mt nc
khi cht hoa thanh chim cuc ku hoai ni au mt nc. Hnh anh con chim
cuc va ting ku "cuc cuc" la hn nc luc n, luc hin thng toa vi thi
gian, khng gian i i:
Khuc u m ai xun tnh
y hn Thuc hay mnh quyn
(Nguyn Du)
116
(Nhn y noi thm: lang qu ta, cung vi ting "cuc cuc" con
nghe ting "da da" cua loai chim khac ma ting Han goi la "gia gia", nhc v
in Ba Di, Thuc T - b ti nha Thng tha cht ch khng chu sng vi nha
Chu (triu ai a dit nha Thng) va khng n thoc nha Chu. No la loai chim
hin thn hai v y, lun lun ku "bt thc cc Chu gia" (dn gian goi la
"bt tep kho ca") tc la "khng n thoc nha Chu"; nhng "gia gia" thng dung
nhc n nha).
Lot long thu nm ni, li ru cua me, cua ba rot vao coi tm linh va a
ta vao gic ngu tra he di bong tre:
Cuc ku ting nho ting to
Na thng phn nc na lo phn nha
Hay:
m khuya di t trn tri,
Mt mnh c ng c ngi c nghe
C nghe ht giong con ve
n li con cuc goi he tic xun!
Chung quanh in tch v chua Giai Oan, sui Giai Oan Hng Sn
co ni au cua con ngi d vang lu lai y qua bn cu th khuyt danh giai
thch hin thc thi y:
Giai Oan chua sui ni danh
Ngi i m mn loanh quanh nc ci
Oan ma giai c ai i
m m cuc chng hoai hi ku su
au, su, kh ai, oan khin la b trm lun cua kip ngi xa:
Nng ma, sng tuyt by chu
Cho au long cuc, cho su long ve
117
Ting cuc va la ting ng h thin nhin bao mua - thi gian, khng
gian, va im nhp tm trang con ngi:
Trong ting cuc ku xun a mun
y sn ma bui n hoa xoan
(Nguyn Trai)
Cung vi sc mu cua trng, cua hoa, ting cuc la m thanh c sc
gop cho bc hi hoa thin nhin cua tit he thm dim l:
Di trng quyn a goi he
u tng la lu lp loe m bng
(Nguyn Du)
Qua eo Ngang nghe ting cuc ku, Ba Huyn Thanh Quan ngh v
nim chung va tnh ring:
Nh nc au long con cuc cuc
Thng nha moi ming cai gia gia
"Cuc cuc" va "gia gia" la cac m thanh biu tng cho nc va nha
u thn thit va mt thit nh mau vi tht, va hin hu, va qua kh - no la
lch s.
Nhiu ngi tui sau mi con nh bai hoc thuc long trong sach
Quc vn giao khoa th lp ng u cua Nha hoc chnh ng Phng in nm
1948 va trong sach cua Nha xut ban Tre tai ban sau o co bai Vao he ging
tng cu tng ch bai Vao he sach giao khoa Vn lp 4:
Ai xui con cuc goi vao he
Cai nong nung ngi nong nong gh
Ngo trc vn sau um nhng co
Hng ri thm rung tic cho hu
Trn canh goi ban chim xao xac
118
Trong ti ua bay om lp loe

Nay c nm nam cn gio thi
an ta ta gay khuc nam nghe
(Vao he chnh la bai th hay co li th, iu th ging mt bai th cua
Phng Ba Trac - vn la mt nha th hi u th ky 20).
Nha th Ch Lan Vin sinh thi a ku ln: Th sao lai nh may h
con chim cuc - Cai cuc goi he la trong sach giao khoa th?
Con cuc va ting cuc ku la co tht. Con u la nguyn nhn su
thm v hoai nim da dit y? Nguyn nhn tm ly, tm linh hay cam hng?
Ting cuc khng ch am anh vn nhn thi s, nhng ngi giau cam
xuc. Ting cuc con gy xuc ng tn ay long mi ngi Vit Nam, nht la
ngi Vit xa x. Ting cuc m m ngm vao tht xng thanh mt th tnh
yu trn tt ca moi th tnh yu, o la tnh yu T quc:
Nhu iu chi i ting cuc m sng
Ku da dit sut mt mua nc ni
Bng in in m canh vang nong hi
La nng chiu m lai gia long tay
t nc ngm vao ta n s
nh Thap Mi khng im trang
y im lng
trn tt ca tnh yu - tnh yu nay i thng
n mi i ta
bt chp nhng ngn t
T xa, ting cuc ngoai i vao sach v, vn chng thanh biu tng
cua long yu nc, yu nha. Ting cuc thi chin la li thuc giuc mang v
chin thng, ting cuc thi bnh khin ta xuc ng t hao v nhng nm thang
119
hao hung cua qua kh, nhc ta sai bc nhanh hn trong hin tai dng xy
t nc.
Phng Kim Anh
120
V ba i th "Khng " cua nga Becgn

Em nh lai chuyn ngay qua kh
Khuc hat ngy th mt thi thiu n
Ngi sao chay bung trn sng Neva
Nm thang ng cay hn, nm thang ngot ngao hn
Em mi hiu by gi anh co ly
Du chuyn xong ri, anh a xa cach th
Em hat khac xa ri, khoc cung khac xa
Lp tre ln ln gi lai hat theo ta
Lai nhp v ngot ngao thu trc
Vn sng Neva, chiu ta, anh nc
Nhng ngh cho cung ho co li u anh?
(Bng Vit dch)
"Trn i nay co nhng iu ch co th giai quyt c bng th!"
Ti a ngh n cu noi ni ting y cua Maiacpxki khi oc bai th
"Khng " cua nga Becgn, mt nha th cach mang, song ong lai trong
long ngi hm m th ba khng phai la nhng dong th la chay ma lai la
nhng vn th tnh dat dao si ni cua mt trai tim khao khat yu thng, a
121
yu ht mnh va cung gp nhiu trc tr - k ca nhng mt mat, v trong tnh

yu. Th ba khng phai la ting th cua mt tm hn vin man, hanh phuc ma
la ting th gai goc, lng ong nhiu suy t, trai nghim su sc v cuc sng,
v tnh yu. Va, nh ngi ta noi: "Tnh yu i qua, ni bun lai", nhng vn
th cua ba c am anh hoai trong tm tr ti.
" Em nh lai chuyn ngay qua kh
Khuc hat ngy th mt thi thiu n
Ngi sao chay bung trn sng Neva
Va ting chim ku nhng bui chiu ta!
m iu th chm rai, trm bun nh ting vong t su thm trai
tim cua nhn vt tr tnh "em" khi " nh lai chuyn ngay "qua kh". Tnh yu
cua em va anh gn lin vi dong sng Neva, vi ting chim ku trong nhng
bui chiu ta", va ngi sao chay bung" ln nh khat vong cua tnh yu khng bao
gi tt trong trai tim cua nhng i la ang yu.
Ti chu y nhiu n hnh anh: "Khuc hat ngy th mt thi thiu n".
Khng hiu sao trong tm tr ti lai hin v cu th cua Han Mc T : "Bao c
thn n hat trn i". Cac c gai qu y ang hat n tn cung cua tui tre va
tnh yu trong "Mua xun chn" thi thiu n cua mnh, ri: "Ngay mai trong
am xun xanh y, co ke theo chng bo cuc chi". Nhn vt tr tnh "em"
trong "Khng " cua nga Becgn - phai chng cung la hoa thn cua tac gia
y thi - cung co mt thi bng bt, say m, a tng yu va c yu, co le
cung tng t chay mnh hat ln bai tnh ca say m. y la khuc ca hanh
phuc!
Khuc ca y ( cung vi dong sng, ting chim ku...) a tr thanh
chng nhn cua tnh yu qua kh. by gi em nhn thy:
"Nm thang ng cay hn, nm thang ngot ngao hn
Em mi hiu by gi anh co ly
Du chuyn xong ri, anh a xa cach th
Em hat khac xa ri, khoc cung khac xa!"
122
Mach th i t hi tng lai nhng k nim qua kh thot tr v vi

nhng bun vui hin tai. C gai yu say m va bng bt ngay xa nay chn
chn hn co th thm tha mt iu tng chng n gian: "Nm thang ng
cay hn, nm thang ngot ngao hn". Phai ngot ngao va cay ng , hanh phuc va
bt hanh, sum hop va chia li...o la tt ca nhng mt i lp lun tn tai trong
cuc sng nay. Nhng ngay y khi mi mt anh, em a khng hiu - hay c tnh
khng hiu.Em a "bo chay trong quay cung thac lu, mc cho moi ngi kinh
ngac nhn em" ( Khng II) em a " p nat tay vao nm thang, co anh du
thi gian hoang tan" nhng tt ca ch la v vong.
Thi gian a lam em mt anh, nhng cung giup em hiu ra "by gi
anh co ly". Co th ngay y khi yu anh, em a qua bng bt say m vi " khuc
hat ngy th" trn dong sng Neva ma khng nhn ra nhng nhp p khac
thng cua hai trai tim" khng cung chung suy ngh. n khi em hiu th: "Anh
a xa cach th" va ca em cung khac em ngay xa yu anh: "Em hat khac xa ri,
khoc cung khac xa".
Vng, vn la khuc hat y, la giot nc mt y nhng nm thang cuc
i a nhum v ng cay mn moi trong li hat. Ngay ca khi em hanh phuc ln
khi em au kh em cung a ln ln...Ti goi o la bai ca tnh yu dang d bai
ca c nha th chim nghim bng chnh s trai nghim cua mnh.
Lp tre ln ln gi lai hat theo ta
Lai nhp v ngot ngao thu trc
Vn sng Neva, chiu ta, anh nc.
Nhng ngh cho cung ho co li u anh
Kh th cui cung cua bai th t ngt thay i v giong iu va cam
xuc. Nhng chng nhn cua tnh yu gia em va anh nay lai tr thanh ni ho
hen , chng kin tnh yu cua bao i la khac. Khuc hat y cung khng con la
ring cua hai ta na ma la cua lp tre va no bt dit!
Bi v ngh cho cung, ho khng co li trong tnh yu dang d cua
chung ta! Bi v, ca " sng Neva, chiu ta, anh nc"...cung a tr thanh mt
phn mau tht cua anh va em, cua bai ca tnh yu du o la bai ca dang d!
123
Bai ca y se con ngn xa mai mai trong tim cua nhng ngi yu
th nga Becgn.
Nguyn Th Mai Lan

Binh Nhung Tac Pham Tho Noi Tieng (Q2) - 593

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Binh Nhung Tac Pham Tho Noi Tieng (Q2) - 593

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

Mt bai th xun cua Nguyn Du ...................................................................3

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

Mt ba i th xun cua Nguyn

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

i co khac g v xun theo ma gio chm trong bong m. t khach lu

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

Ta bit rng, Nguyn Du sinh ra va ln ln Thng Long, qu Tin

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

Nguyn Bnh - Nha th mang hn

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

thit v ng, ngi ta thng thm mt nh ng na vao o la nha th chn

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

Hoa xoan lp lp rung vi y"...

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

Chc g anh n hm nay

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

T xa n nay, vn hoc C, Kim, ng, Ty noi n s khc khoai i

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

Em vn la ngi cn thn, chu ao, nhit tnh, yu thng anh nhiu, em

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

thi gian, lam nn mt mua trong nm. Vy ly g nh hnh nn tnh yu?.

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

mi la cua th nht la v mt cai Ti lang man ang p u, bao hiu ch nay

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

Cang phi ve ngoc net vang phi pha.

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

(3): Tom tt truyn Th non nc: Vn Anh vn con nha, a ep nt

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

3. Ct loi cua cu truc bai th vn la cuc i thoai gia non va nc.

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

y cung vy, nui tng t c m ta nh mt hnh anh ma net nao

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

va se kt thuc. Nc se tr v trong "Nghn nm giao c kt i", khng ch

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

Sao y hoang hn trong mt trong?

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

ch la mt trang nam nhi mang ch ln. Co le hiu nh th la ung mc. Bi

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

o khng ch la chuyn ong vai. o dng nh con la mt n lc cua

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

ngi an ng. Co le v th ma no c vit rt tng xng. Bn cu thanh hai

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

1. Nguyn nh Chu - Trn Hu Ta (chu bin), Vn hoc 11 (tp 1),

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

Xun Quynh khng c goi la nha th cua tnh yu, va th cua ch

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

"Mua thu" trong cu th nay, ngi oc ng vi tng o la mua thu

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING