Binh Nhung Tac Pham Tho Noi Tieng (Q3) - 594

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING
Muc luc
Tri hanh (Bui Hoang Tam) ...........................................................................3

"Trng Sn ng, Trng Sn Ty" Pham Tin Dut ...................................5
Tip cn mt bai th Xun cua Bac...............................................................10
Thng qua... "Mua Xun..."........................................................................15
Mua xun chn - bai th tai hoa cua Han Mc T...........................................17
Thng em - mt bai th gian d ma cam ng..............................................20
Th tnh - Nguyn Trong Tao .......................................................................23
Thiu n ngu ngay .......................................................................................26
Thm Tm - thi ca va huyn thoai.................................................................28
Trm nm nh mt chuyn o ......................................................................33
Qua nha - Nguyn Bnh................................................................................35
ng - Vu nh Lin ................................................................................40
Nc vi qu hng..................................................................................... 44
Nh - Hng Nguyn..................................................................................... 49
http://www.ebooks.vdcmedia.com
Ngi nha tm hn trong th Hoang Phu Ngoc Tng ....................................55

Xun cha thanh..........................................................................................64
Ta vi ta - ong gop mi cua T Hu............................................................68
Ting an Kiu cua Nguyn Du....................................................................73
V bai th Cu khoai cua be...........................................................................77
Me m - Trn ng Khoa ............................................................................80
Mt ngi Sn Ty (Quang Dung - 1949)..................................................... 84
"Ba v" cua Trn Hu Tong .........................................................................88
Luy tre xanh - H Dznh..............................................................................92
Long me - Nguyn Bnh...............................................................................98
La o ......................................................................................................... 102
Khng kht.................................................................................................106
Hoang Cm- nha th tn c in .................................................................110
"Hu thang tam"- mt bai th c sc ......................................................... 113
Em s - Lm Th My Da ............................................................................ 116
oc th ng Bnh Thuc Da Th................................................................... 119
Tr i han
h (Bu i Hoan
g Ta m)
Mt thi so xui v yu
Trai tim c p vi iu vu v
Ban ngay mng mng, m m
Sut m i i, ch ch, mong mong
Nhn u cung thy hoa hng
Ph phng ng th ng khng co ngi
a i qua na cuc i
Trai tim vn p nh thi tre con
T dng gin, t dng hn
ang vui v c, lai bun v duyn
Thng ch i cai khng tn
Thng m mng n nhng min khng u
Vn nhn huyn hoc v nhau
Vn v tm vi nhng cu v tnh
Tnh yu la th tri hanh
Bt ngi bac toc hoa thanh tre con.

a co ti t nh ngha v tnh yu cua con ngi c kim ng ty.
Trong s o ring Bui Hoang Tam cho rng "Tnh yu la th tri hanh". Cai
nh ngha nghe quen quen ma cung la lung lam sao! Quen quen bi ta a
nghe ri, y la khi ai o b bnh tm thn khng n bac s kham ma n xem
thy boi c ng th nao cung c nghe cu phan: b tri hanh! Con la lung
v ke ang nh ngha v tnh yu kia chng chnh la ke ang yu y ? Bit
mnh, bit ngi lm ch, t mnh lam cho mnh kh y ch, bit b hanh ma
c lao vao nh con thiu thn. C sao lai cho tri hanh? Th nn tnh yu
cung nh trai t chng ai kham pha c ht. Sut i tnh yu la th bua m,
huyn b, thi min ngi ta, lam bin dang ngi ta.
Vng, ung th, oc bai Tri hanh cua Bui Hoang Tam mi thy ke
yu ti tnh lam sao!
Hnh hai th "So xui v yu"
Trai tim th loan nhp "p vi iu vu v", "p nh thi tre con"
Hn phach th xiu lac "Ban ngay mng mng m m/ Sut m i
i, ch ch, mong mong"
Mt mui th "quang ga" "Nhn u cung thy hoa hng/ Ph phng
ng th ng khng co ngi"
Tnh tnh th tht thng: "T dng gin, t dng hn/ ang vui v c
lai bun v duyn"
Hoai bao th vu v: "Thng ch i cai khng tn/ Thng m mng
n nhng min khng u"
Noi nng th cung chng y t g: "Vn v tm vi nhng cu v tnh"
Va tui tac cung ky la cha: "Bt ngi bac toc hoa thanh tre con"
Vi cach s dung lin tip nhng t lay, t lp lay ( oan u) va
cach chi ch tai tnh (v c, v duyn, v tm, v tnh), Bui Hoang Tam a
dng c chn dung ke yu ung vi moi mu hnh trn th gian. Cha oc bai
th, tng mi mnh la yu quai bit, la lung, co khi ng mnh b bnh hoan.
oc xong bai th mi th phao nhe nhom. Yn tm i! Trn con ng tnh
yu ang ng uc nm np kia, ngan van ke yu u co chung tm trang b

tri hanh nh ta ca.
Tri hanh cua tac gia Bui Hoang Tam la mt bai th tnh hay. Nhng ch
hay vi nhng ai a yu, ang yu va ch ung vi mt tnh yu ch thc.
Ngi cha yu oc se thy nghi ng va hoang mang. Ke yu toan tnh th t
hnh hai n tm hn, t trai tim n con mt, t noi nng n tnh tnh u lanh
lung tnh tao ch u co ngn ng nh th. Nhng ngi ta lai s cai lanh lung
tnh tao y ma quy trong cai ngn ng kh dai trong tnh yu bi no mi v t,
ch thc.
oc bai th thy thc. Ngm bai th thy thng. Thng nhng ke yu
y (trong o co mnh). Yu n bin dang ca th xac, tm hn. Yu n tan ca
mnh, yu nh b tri hanh. Th nhng nhng ngi ang yu va c yu co
bit cho u!....
Trn Manh Hung
"Trn
g Sn ng, Trn
g Sn Ty" Pha m
Tin
Du t
Cung mc vong trn rng Trng Sn
Hai a hai u xa thm
ng ra trn mua nay ep lm
Trng Sn ng nh Trng Sn Ty
Mt day nui ma hai mau my
Ni nng ni ma, kh tri cung khac
Nh anh vi em, nh Nam vi Bc
Nh ng vi Ty mt dai rng lin
Trng Sn Ty anh i, thng em
Bn y ma nhiu, con ng ganh gao
Mui bay rng gia cho dai tay ao
Rau ht ri, em co ly mng khng?
Em thng anh bn y Ty mua ng
Nc khe can, bm bay len a
Bit long anh say min t la
Chc em lo ng chn bom thu

Anh ln xe, tri cn ma
Cai gat nc xua i ni nh
Em xung nui nng v rc r
Cai nhanh cy gat mi ring t
ng sang Ty khng phai ng th
ng chuyn an va ng chuyn gao
ng Trng Sn, c gai "ba sn sang" xanh ao
Ty Trng Sn b i ao mau xanh
T ni em gi ti ni anh
Nhng oan qun trung trung ra trn
Nh tnh yu ni li v tn
ng Trng Sn ni Ty Trng Sn
Nn th chng My kha n ao nao nhit, vi nhiu gng mt, nhiu
goc nhn, nhiu giong iu, nhng phn tng ng, na na nhau lai con nhiu
hn, va tt ca gop thanh mt thn thai kho ln vi nhng thi ky khac, k ca vi
thi ky chng Phap. Va nu mun nhn dang cai thn thai y, d thng ch cn
oc mt vai bai nh "Trng Sn ng, Trng Sn Ty" la u. Bi qua tht
bai th nay cua Pham Tin Dut v rt nhiu phng din ht sc tiu biu cho
ca ni dung va hnh thc th thi chng My, ng nhin mt thi chng My
hi nghing v pha "min Bc", pha "hu phng cua tin tuyn" mt chut.
No cha co cai tm th va khng kh cua cuc ung toe la cua loai lnh chin
trong tm an bn thng va nhng cuc giap la ca, v vy no con sach se va
nghim ngn. Tuy nhin, noi th thi ch khng hiu do nguyn c g ma ri
ngay ca nhiu bai vit ra i ngay trong khoi la, trong ca bun va mau ma cht
d di, cai mui m hi lu nm va mui xac cht vn la c thu cua lnh trn nh
ta vn thy trong "La" cua Hngri Bacbuyt chng han, th trong vn chng ta
thi y cung him co lm. V vy, bai th cua anh Dut lai cang co quyn tiu
biu cho th (thm ch ca vn na) cua ca mt thi.
y la cai thi "ng ra trn mua nay ep lm". Chnh ngi vit
nhng dong nay trong nhng ngay lam lnh trn mt trn Quang Tr, nm
1972, cung hat bai th c ph nhac nay lun, va luc hat nh th thy trong
long th thi. Nhng cung khng t ln chng kin nhng anh lnh trn thc thu
va thoat cht t trong man Thanh C, Tri Bu, Thach Han chay ra thng nm
ln hai bn v ng, mu tai beo che na mt, ch he na con mt ma nhn cai
am lnh hoc tro chung ti nh va chui trong kho qun trang ra ang va i vao
va nghu ngao cai n "cung mc vong" ma nem cho mt cai nhn khng ra
ch giu, cung khng ra thng hai, oan lm bm cu g o cung khng nghe
ra c nt! a n nc o th bit noi nng lam sao. Thi th mi cy mi
hoa, mi nha mi canh, ta thy thch th ta c noi la thch, ai thy sao th k
ngi ta. Va luc o ti thch cai "ng ra trn mua nay ep lm" thc long.
Con nh, co anh ban tn la T th phai, co bn ang vac trn vai cun dy
boc ba mi cn lao m m t trn nui xung, cy la qut cho toe om om
mt, vn con kp hat "em xung nui nng v rc r, cai nhanh cy gat mi ring
t", ch hat va ku ln, ch khng co c hi v ui nh nhn vt Hoang
trong "i mt" cua Nam Cao: "Cai lao Pham Tin Dut nay tai tht..."
Th tai qua i ch con g na. T luc co con ng Trng Sn, tc la
t nm 1959 (nh cach goi phin hiu con ng nay la 5-59) th mai mi nm
sau, tc la khi anh Dut lam bai th nay, cai hin tng con ng Trng Sn
vn co hai pha nhan tin nh th mi co c hi i vao th, tr thanh y th rt
c a, v t gc thc cua hnh tng m ra ca mt chn tri cho ca y th va
hn th bay bng. Hnh anh cua con ng chin lc vn la xng sng cua
cuc chin u chng My trong thc t a phn ra lam hai nga nm pha
ng va pha Ty day Trng Sn vi nhng khac bit v a hnh, kh hu,
canh tr, thm ch ca lanh th quc gia na, nhng co chung mt nhim vu,
mang mt tm hn chung cua ca dn tc ang chin u giai phong T
quc... Tt ca s "ging va khac", "xa va gn" y nh mt mm c thnh soan ma
cuc sng bay ra cho ngi lam th, va nha th tai nng nay a khng sot
mt cht liu quy nao ma khng a vao mm c th cua mnh. Chng han, y
la s "khac":
Mt day nui ma hai mau my
Ni nng ni ma, kh tri cung khac
Nh anh vi em, nh Nam vi Bc

S "khac" y n mc chan chat, vi mt bn "ma nhiu" mt bn
"nc khe can", bn "mui bay" bn lai "b m bay" va cao nht th nh th mt
i cu :
Anh ln xe, tri cn ma...
Em xung nui, nng v rc r...
Nhng s "khac" va "xa" cc oan nh th lai ham cha trong no mt
s "ging" va "gn" con co sc thuyt phuc hn. Bi cai "gn" u tin va cai
sinh ra moi cai "gn"khac la:
ng Trng Sn, c gai "ba sn sang" xanh ao
Ty Trng Sn, b i ao mau xanh
o la cai gn gui ti thng cua nhng chin s chin u chng mt
ke thu chung. Con mi quan h "anh, em" y ong vai tro nh th nao? Ro
rang, bai th se khac hn nu y la hai ngi ban chin u co cung gii tnh
ma nh nhau. Vy mi quan h nay co th goi la tnh yu? Ch bit rng bai th
nay thng xuyn xut hin ca trong nhng tuyn tp th chin u ln nhng
tp th tnh. Th cung chng co cach goi nao khac hn khi ta thy hai ngi con
trai va con gai y quan tm, lo lng cho nhau n "trn mc tnh cam":
"Trng Sn Ty anh i, thng em...", va em th "thng anh bn Ty mua
ng" va "chc em lo ng chn bom thu"... y khng co cuc gp g nao,
khng mt li nhn nhe, va cung khng co ca n mt bc th. Cai gach ni gia
ho tht ky la va cung ky v, y la "nhng oan qun trung trung ra trn"! Mi
tnh ring t y tr nn to ln d thng, no vt ln trn nhng s phn ca
nhn, ln trn ca canh rng ai ngan va nui non trung ip. o la th tnh yu
c bit ch sinh ha mt ln cung nhng tnh cam cao ca cua ly tng va u sc
hoa thn vao trong nui rng sng dai:
Nh tnh yu ni li v tn
ng Trng Sn ni Ty Trng Sn
Mn nui sng, tri t lam cai c noi chuyn con ngi, lai em
tnh ring hoa vao trong s nghip chung, lam cho cai nho be tr nn cao rng,
10
con cai cao rng th khng che khut cai nho be - mt bai th ngn ngn ma
ch c by nhiu tnh y ha lai khng phai la ai kheo va ai tai hay sao?
Anh Ngoc
11
Tip cn
m t ba i th Xun cu a Bac
Cach y tron 50 nm, sau bai: "Th chuc Tt Mu Ty" (1948), Bac H
con vit 5 bai th cam hng tr tnh. y la hin tng t thy trong sang tac
th ca cua Bac gn 1/4 th ky sau Cach mang (1945- 1969). "Nguyn Tiu"
(1948) la mt trong s o:
Kim da nguyn tiu nguyt chnh vin
Xun giang, Xun thuy, tip xun thin
Yn ba thm x am qun s
Da ban quy lai nguyt man thuyn.
(Rm Thang Ging)
m nay, rm thang ging, trng va tron,
Nc sng Xun tip lin vi mau tri xun
Gia ni khoi song thm thm, ban bac vic qun
Na m tr v, thuyn ch y anh trng.
(Th- H Ch Minh- In ln th 3- NXB Vn hoc Ha ni 1975- tr. 103)
Trong th Bac hu nh ch nao cung vi vi anh trng, iu c
bit la trng canh ng nao cung rt sang: Trng m rm, Trng Trung thu.
Phai chng trong tm tng tnh cam Bac yu thch nhng canh ep rc r,
sang trong; khng chp nhn cai nhp nhng, m ti cua mt manh trng
khuyt, mt anh trng non. Ta khng thy mt m trng lu trong th Bac va
12
mt iu c bit na: Trng trong th Bac khng gi bun mc du trong th

c khng him nhng bai th v trng co luc rt sang song vn gi ln mt cai
g o man mac n ci.
M u bai th: "Kim da nguyn tiu nguyt chnh vin" la mt
m trng rm mat me, toa sang rc r ca tri xun, la mua trng ep nht trong
mi hai mua trng. Th t sp xp cac t, cac hnh tng th, tng gia tr thm
my, va giau cht ta thc, va giau cht tng trng, n du.
Trng trong "Nguyn tiu" khng phai trang that tnh. Theo thi
gian, gia canh sng nc mnh mng, khng gian khoang ang, trng t t
nh dn ln khoi ng chn tri nh "mm vang, a ngoc" (t cua Xun
Diu) n thi khc khi tao thanh tip im, cua mt hnh tron (trng) ng
thng (mt sng) luc o mi "nguyt chnh vin" (trng va tron).
Trong th Bac, tac gia va anh trng chu th va khach th i v trong
quan h gn bo thn thit, trng khng b ong khung trong canh ng cht hep,
han ch mt i nhng ve ep cng hng khac.
Cac thu phap ngh thut hi tu cu th th hai:
"Xun giang xun thuy tip xun thin"
(Nc sng xun tip ln vi mau tri xun)
Khng gian ngh thut rc r bao la, cam hng th hoanh trang,
sang khoai va v cung dim l. Nu nh "nguyt chnh vin" tao nn s lin
tng v thi gian, thi khc "trng va tron" theo s bin dch cua thi gian
trng cao dn, toa sang lung linh tao nn canh "Nc sng xun ln mau tri
xun" lai gi ln y nim khng gian bao la, khng gii han. Gia mnh mng
sng nc t tri y trng y, co con thuyn nho nho. Hai cu th tao thanh
mt bc tranh xun vi nhng net chm pha ngh thut lin hoan: sng - nctri. Cai lng lng cua mt hn th giao thoa, cng hng cai lng lng cua t
tri mua xun y hng sc. Sng nc - tri xun ni tip nhau, nng
nhau, goi nhau, tng tng lp lp bay ln trong khng gian nh canh co nh
canh co cua Vng Bt trong rang thu hoang hn:
"Lac ha d c l t phi
Thu thuy cng trng thin nht sc"
13
(Canh co bay vi rang pha

Sng thu tri nc bao la mt mau).
Va cung nh canh hac trong gic m cua Nguyn Trai cach y hn
sau th ky:
"Tac da nguyt minh thin t thuy
Mng ky hoang hac thng tin an"
(m qua trng sang tri nh nc
Mng ci hac vang ln an tin)
Cht sang khoai, hoanh trang cua mt hn th khoang at trong hai
cu u co khi hng t mt hin thc lch s: o la chin dch thu- ng 1947
ai thng. T y cuc din khang chin thay i, chin khu Vit Bc c m
rng, tao nn nim vui tran tr long ngi, khng gian tm tng hoa ln khng
gian hin thc, ca chiu cao lng lng va ca b rng mnh mng, ni ham thm
my a dang, phong phu.
n cu th 3: "Yn ba thm x am qun s" th con thuyn bng
bnh trn sng xun y vao ni "Khoi song thm thm" khng phai thng
ngoan, giai toa mt tm trang lang qun, trn tranh cuc i. Th xa noi nhiu
n "khoi song". Mt "Yn ba giang thng s nhn su" cua Thi Hiu, hay
mt "Yn ba su sat nhn" trong th Bach C D. "Khoi song" thng tao nn
ni bun man mac, c liu cua cac n s trc cuc i phu du, du b.
Con thuyn trong m "nguyn tiu" con ch nng nhng lo toan
cua Bac. Thin nhin du co dim l cung cha th tha long thng ngoan,
gia hin thc "Yn ba thm x" tip n ba t "am qun s" lam ni bt t
tng chu cua bai th. Bi bit bao m "Tru hoach thm canh" (ban tnh
cng vic mai cho ti khuya) "Qun vu nhng mang" (vn con bn vic qun)
c mt "nguyn tiu" (rm thang ging) th lai "am qun s". T trong su
xa, tm tng Bac lun ngh ti quc thai dn an, ngay ca khi ch co trng
xun trn sng xun v cung hoanh trang va con ngi Bac la mt hn th rng
m. Ch khi cng vic a xong nim vui tron ven cung thin nhin mi th thai
tm hn:
14
"Da ban quy lai nguyt man thuyn"

(Na m tr v, thuyn ch y anh trng)
Na m trng toa sang va con thuyn ch y trng sau khi a
"am qun s" vi i nhng suy ngh lo toan, nhng tnh toan "qun c quc
k" nhng khng ghe bn hoang s nh mt n s. Trng thanh d bao mt
tng lai va vng trng vi nhng ve ep th mng cng hng vi mt hn
th t tai, lac quan thanh cng cua cuc khang chin.
S kt hp hai hoa gia cac thu phap ngh thut ta chn va ta thc
tao cho bai th va co phong v c in va giau tnh hin ai. y la mt trong
nhng c im ni bt phong cach th ch Han cua H Chu Tch.
Vo Vnh Khuyn
15
Thng qua. .. "Mua Xun..."
Canh hai dong u cua bai th la mt tm man khng gian nhe:

nng trai rng ra thanh tng "lan" va khoi khng tu lai ma tan ra. Tai tnh cua
Han Mc T ch "ng" va ch "m"; va din ta c cai ti mi cu a nng
va cam giac h ao cua khoi. Trong cam nhn va thc, va mng o, nhng
mai nha tranh im mt sc vang quyn ru. Co phai anh nng hoa trong khoi
m lan toa trn mai nha tranh ma tao ra canh "lm tm vang" chng?. Trong cai
nn thin nhin thi v a xut hin mt "Bong xun". "Bong xun" n khng
lng le ma nh mt khach a tnh ng cham vao cy la thin nhin.
St soat gio tru ta ao bic
Trong s la li cua gio, vi ta ao, gian cy... tao canh, "Bong xun" y
khng ai khac chnh la thiu n. Nang n. "Bong xun sang". T y m ra
mt khng gian. Mau cua ta ao bic, cua gian thin ly tip vi mau xanh bt tn
cua co
Song co xanh ti gn ti tri
Cu th khng nhng miu ta b rng, b cao ma con miu ta cam xuc
con ngi trc thin nhin choang ngp pha trc va ting hat xao xuyn
long ngi cua cac thn n.
Thin nhin trong th Han Mc T y tm trang. Con ngi trong o
cung khng d dai hoa cam. Nhn "song co xanh ti", nghe ting hat hn nhin
cua cac c thn n, Han Mc T a ngh ti ngay mai vi nhng d bao chua
xot:
16
Ngay mai trong am xun xanh y

Co ke theo chng bo cuc chi
"am xun xanh" chnh la cu th hoa "Bong xun" kh 1, la "bao c
thn n" ang hat... Nhng ngay vui, ngay xun cua ho tht ngn ngui. Tnh
yu vi n va cung vi i
Cach miu ta ting ca, li noi, bng nhng t "vt veo", "hn hn", "thm
th" (ch khng phai "thm th") va dong th:
Nghe ra y v va th ngy..
ta co th thy s m mai, say m, hn nhin cua cac thn n trong cuc
tnh hm nay co th "y v" va "th ngy" song no cung nh "lan nng ng" va
"khoi m tan" ma thi, mong manh va ngn ngui lam sao?
"Bong xun sang", "am xun xanh", "Mua xun chn" du la cach goi
khac nhau song nhng cum t nay u din ta cai thi ep nht cua ngi con
gai. Thi o co th vnh vin khng tr lai nhng ve ep cua Tnh yu- Mua
Xun- thn n mai mai con lu gi trong tm hn tac gia. T cam xuc trong
sang o, Han Mc T a co nhng giy phut bng khung nh v lang qu vi
nhng iu day dt:
Ch y nm nay con ganh thoc
Doc b sng trng nng chang chang?
Tac gia nh nh v "c thn n" "xun xanh"... a thanh "ch y" by gi
co con ganh thoc nng nhoc i trn b sng dai y cat trng, y nng gio nh
bao ngi phu n vt va bc i trong cuc i nay.
Vi y tng hin thc lang man y tnh nhn vn; vi nhp iu, cach
hip m, tao vn, cu th nay tr thanh mt trong nhng cu th hay nht cua
thi th mi va cua th Vit Nam t trc n nay. Va "Mua xun chn" la mt
trong nhng bai th hay nht cua Han Mc T bi s lin tng- thc- h nay.
Thanh ng
17
Mua xun chn - ba i th ta i hoa cua Han

Mc
T
Han Mc T la nha th tai hoa. ng lai cho i khng nhiu thi phm
nhng tac phm nao cua ng cung ang trn trong, nng niu nh "Mua xun
chn":
Trong lan nng ng: khoi m tan
i mai nha tranh lm tm vang
St soat gio tru ta ao bic,
Trn gian thin ly, bong xun sang
Song co xanh ti gn ti tri
Bao c thn n hat trn i:
- Ngay mai trong am xun xanh y.
Co ke theo chng bo cuc chi...
Ting ca vt veo lng chng nui,
Hn hn nh li cua nc my
Thm th vi ai ngi di truc,
Nghe ra y v va th ngy...
18
Khach xa gp luc mua xun chn

Long tr bng khung sc nh lang
- Ch y nm nay con ganh thoc
Ngay tn bai th a cho thy tac gia la ngi dung cng vi cu
ch. Cu ch cua ng lun c cht loc tm toi.
St soat gio tru tao ao bic
Trn gian thin ly, bong xun sang.
Cu th tht gi m. Trn nhng mai nha tranh vach t cua lang
qu ngay xa lm tm nhng lang qu tm tm nhng nu hoa thin ly n vang,
xen gia mau xanh ti cua la. La va hoa thin ly la nim c sc cua hng v
qu hng
Thng chng nu chao le le
Nu canh bng ly, nu che hat sen
(Ca dao)
Cua quy nh vy, xanh ti mn mn nh vy nn mi c gio
tru, gio ua, gio mn man. Lam bt cht mua xun ao ti.
Song co xanh ti gn ti tri,
Bao c thn n hat trn i:
- Ngay mai trong am xun xanh y
Co ke theo chng bo cuc chi...
Mua xun t trong nha a lan xa ra vung i nui, t cy canh sang
ti ngi. Con ngi cua mua xun tht tre trung, hn nhin, y sc sng. Bao
c thn n trn i. Hat rng: Ngay mai trong am xun xanh y/Co ke theo
chng bo cuc chi... lai lang chi vi cac c tht vui, song ai o c i ly
chng cung vui khng kem, thm ch y con la s phat trin cua mua xun.
Ting ca vt veo lng chng nui,
19
Hn hn nh li cua nc my...
Nhng t vt veo, hn hn c tac gia dung tht tai tnh. Vt veo
cu trn ch s th ngy, hn hn cu di noi ln s hi hp, i ch trong
lng ngc cua nhng c gai ang cng tron sc sng. Lam cho ai o ang ngi
di truc (trong bi canh nay ma chu ngi yn di truc th chc khng con
tui thanh xun na) cung phai rn rang:
Khach xa gp luc mua xun chn
Long tr bng khung sc nh lang.
Doc b sng trng nng chang chang
Thy mua xun qu ngi lai nh ti canh lang mnh, mt canh
lang mua ha co nng choi chang va bao nhiu ngi thn ang on lng lao
ng gia nng. y la net rt nhn ban cua con ngi lun nng tnh vi qu
hng x s. Nh lang la nh nhng g cn phai suy ngh, se chia.
Ch y la ai vy? Rt co th y la ngi ban gai ngay xa cua
khach- ang la lao ng chnh qu nha. Doc b sng trng nng chang chang
nn c xem la cu th thn tnh nht cua Han Mc T. Ta hay noi sng xanh,
sng o, y nha th noi sng trng. Nng n trng ca sng th phai bit nng
gay gt nh th nao. Cac cp vn trng- nng; chang- chang kt hp vi nm phu
m "ng" ng cui mi t lam cho cu th c keo dai va ngn nga mai.
ung la"Mua xun chn", mt mua xun y n nn th.
20
Thng em - m t ba i th g ian
d ma ca m n g
Trong tp "Th tnh tng v", Nha xut ban Thanh nin n hanh nm
2000, trang 83 co bai "Thng em" cua Bui vn in. Ti gp tn anh ln u,
oc th anh ln u. Bai th gian d ma cam ng:
Thng em
Chiu vang nh mt ai mong
Thc n chay ch, chiu ng nght ngi
y tht nac- y ca ti
Dng dng gia ting chao mi lao xao
Thang ngay ai hiu cho u
Nay lo gia mc mai su mun lng
Ngn ngang trm vic i thng
Th ma chn nh, mi thng vn nng
Anh tng anh Bc, dep ng
Nay v ngh phep lam chng bn em
Vung v nu mt ni cm
Na kh, na nhao- la chm rat tay
Nu khng lam v mt ngay
21
Th sao thu hiu ng cay ngm ngui

Ch mong ma bao trn i
ng gay gt- keo hoa ti chong tan
Tac gia khng lam th ma quan sat cuc sng, nu ln nhng
nhn xet v v mnh- ngi quan ly gia nh, lo sao cho u thang- cui thang
khng thiu hut. Lo gia nh mt ngay, anh a thu hiu cai lo mt i cua v
bng tnh cam yu mn va bit n:
Chiu vang nh mt ai mong
Thc n chay ch, chiu ng nght ngi
y tht nac, y ca ti
Dng dng gia ting chao mi lao xao
Cung bit la nhng thc ngon y nhng y dng dng chng thit (ma
co thit cung chng c) v y b bnh ... vim mang tui (!)- noi nm na la t
tin!.
T thc t cuc sng, anh hiu va thng v lm:
Thang ngay ai hiu cho u
Nay lo gia mc mai su mun lng
Ch "ai" y rt t nh, chu yu la mun noi chng con- nht la chng, s
ngi chng khng hiu cho nhng kho khn cua mnh nh: gia mc (mc la tting min Nam), mun lng. Ngi chng t t y i ch mt ln la hiu
n hiu kep: va hiu v phai vt qua nhng kho khn nh th va hiu v lo
chng khng cam thng. Khng nhng qua cam thng, anh con khen ngi, biu
phng na:
22
C nh bai th noi ln th ngi chng y la ngi lnh v "Anh tng

anh Bc dep ng! Nay v ngh phep lam chng bn em". Anh thu nhn:
Vung v nu mt ni cm
Na cm, na nhao- la chm rat tay
Tac gia h cu chi tit nay cao vai tro ngi v trong gia nh,
nhng cao pha nay th ha thp pha kia: bt ky anh an ng nao cung co th
vung v nh th nhng dt khoat khng phai la ngi lnh- b i Cu H- nht la
anh lnh a tng "anh Bc, dep ng"!
y la im bc l ban lnh ngh thut th ca cua tac gia ch a n
cao cng!
Bn cu cui bai chn tht va nhn hu:
Nu khng lam v mt ngay
Th sao thu hiu ng cay ngm ngui
Ch mong ma bao trn i
ng gay gt keo hoa ti chong tan!
Bai th c vit ra t mt tm th y cht liu i sng, y suy t tnh
cam , khng co nhng cu tht c sc. Mc mac, gian d nhng co tnh va cam
ng.
Ban oc- nht la nhng ngi phai ep- co th tha th cho tac gia
cach cu tao bai th n gian, chm chc cho i ch vung v v y hoc vn
cha tht chnh ma tip nhn mt cach trn trong tm long cua ngi vit a hiu
ht, cam thng nn cang yu thng ngi ban i vt va cua mnh.
Nguyn Bui Vi
23
Th tnh - Nguyn Tron

g Tao
Nh cac thi s xa nay, Nguyn Trong Tao cung cp n nhng

chuyn mun thu cua tnh yu: ch i va hen ho, thng nh va m say,
ngot ngao va au kh... Net ring chu yu cua th tnh Nguyn Trong Tao la
th tnh ngi lnh. o la th tnh cua mt ngi ng tui a day dn qua th
thach. Ngi lnh y a gi lai tui xun cua mnh nui rng Trng Sn,
nhng ni an bom ac lit. Ngi lnh y tng "ngu trn co sau mi ln anh
trn", tng vit nhng bc th cho ngi thng "cui tri sung ran":
Nng ma nhoe la th vang
Chng con mong nhn mt hang ch quen.
ri n khi tr v sau hn mi nm xa cach th bit tin ngi thng
cua mnh a i ly chng t bao gi. Ngi lnh y cung a tng yu mt ngi
khng quen. C ta a cu sng anh, a chm soc anh trong mt ln anh b
thng nng:
La khi cht tnh cn m
Nhn ra mai toc bn b ngc ti.
Va du cha mt ln gp lai nhau, n tn nang chc anh cung cha kp
bit nhng anh vn c tin "Ngi khng quen sng rt nhiu cho ti"
Thi t nc thanh bnh, ngi lnh vn la ngi lnh. Ho vn ong cht
bin gii, tin tiu hai ao. Ho vn yu theo kiu cua mnh. V ho bit: "nu
long mnh i khac, gic se tran qua ao cua mnh y!". Nn ho yu ma khng
h bung li tay sung. Ho vn ao cng s "xuyn ngay, xuyn m", ho vn
24
phai keo phao ln nhng nh dc "lnh ca tri xanh". iu ang noi la cho du
sng trong t th sn sang chin u nh vy ngi lnh vn mng m va lang
man. Nhng bui sang tun tra ven ao anh cht bi hi:
Nng nh nng nh t lin
Ti nh ti chng xa em bao gi
Anh thanh tht thu nhn:
Khng em, gio thi t bn pha
Khng chic hn hng hut bong da
Nhng phut y anh khng ch thng cho mnh ma con thng cho bao
hon ao ng "c thn" nh anh. Nhng phut y ta cang thm tha v sao anh
c bn khon, c trn tr:
Hon Kin bo trn song bac
n bao gi gp t pha t nu?
Th tnh Nguyn Trong Tao khng co cai si ni, rao rc cua tnh yu
mi tam, i mi. Ta bt gp trong th anh s chn chn cua mt ngi qua
tng trai. Anh yu va chp nhn tt ca:
Ta chp nhn nhng g ta a bit
Ca nhng g cha bit cung vy thi!
By gi anh a hiu cai gia tnh yu ma anh phai tra. Bi v con ng
n vi tnh yu u ch co hoa thm, co la:
Ti con i ma gio ng dai
Trai tim phai li qua bao thac lu
Du gio lanh thi mai con chim nho
Em ng bun- tri rng pha yu thng...
Nhng tnh yu la th, cho du anh la ngi lnh a qua dan day, a qua
bao nhiu th thach i chng na th no vn u sc lam ao ln tt ca... No co
th bin tre hoa gia, bin gia hoa tre. Bin mt ng Vua tr thanh hanh kht va
25
bin ngi hanh kht tr thanh ng Vua. Noi nh Nguyn Du cai "song khuynh
thanh" y lam cho " quan xiu nh nh chi". Bi th cho nn khi gp lai
ngi ban gai nm xa:
Vn con chch choang chai ma
Ti tin la ru em mua cua tri
Ngi lnh y qua bao nhiu ch i n khi yu mi nhn ra rng:
Bao nhiu ch i trn tri
Bng dng anh hiu khi ngi i em.
Bom an qun thu, kho khn gian kh ngi lnh u co s, th ma n
khi yu anh t bc l:
... Ln u anh bit s
Ting coi tau thang tht pha ngoai ga.
Tnh yu a lam cho "bin bac u" vn "nng ni thu hai mi". Cai
mun thu cua tnh yu la vy. Chnh v iu o ma th tnh Nguyn Trong
Tao khng ch la th tnh cua nhng ngi lnh ma con th tnh cua moi ngi.
Ai cung co th tm thy mt chut mnh trong th cua anh. Tt nhin nhng
ngi lnh vn la nhng ngi ng cam vi anh nht. c bit la nhng ngi
lnh a ng tui- cai la tui tuy "cha gia" nhng "cung chng bao gi tre
lai".
Mai Vn Hoan
26
Thiu
n ngu ngay
Mua he hy hy gio nm ng
Thiu n nm chi qua gic nng
Lc truc bing cai trn mai toc
Ym ao tr xung di nng long
i go bng ao sng con ngm
Mt lach ao nguyn sui cha thng
Qun t dung dng i chng dt
i th cung d khng xong.
(H Xun Hng)
Net c sc khin bai th cua Ba Chua th Nm tre mai khng gia
trong ky c vn hoc cua nhiu ngi co le la ch bai th tao dng c mt
tnh hung tr tru, kch tnh song cung rt th. Mt anh chang nho sinh ngi
xa nh danh chung la "qun t" v tnh trng thy canh tng c thiu n ngu
ngay. "Nam n thu thu bt thn", l giao phong kin kht khe khng cho phep
anh chang th sinh t tin chim ngng cai "toa thin nhin" trong thp thoang
ym ao y, l giao y anh i nhng ve ep thanh tn cua ngi thiu n, ve
ep cua bc hoa loa th na vi keo anh lai.
Lam sao mt chang trai tui xun ru ao bo i cho c khi trc
mt anh ta l l "mt toa thin nhin" na kn na ph by, ph by khng phai
27
do ngi con gai c y ma do s v tnh, do ngon gio nm mn trn da tht, do

gic ngu ngay cht n nn ve ep cang t nhin, cang khin ngi trai m m
hn. Hai cu u co th goi la th k, ngoai tr hai t "thiu n" ch c gai va t
"ng" ch phng hng thuc t gc Han Vit, song cung xem nh Vit hoa
lu i, con lai la t thun Vit.
Mua he hy hy gio nm ng
Thiu n nm chi qua gic nng
T lay "hy hy" ch ngon gio sng ng, t thun Vit "gio nm",
cach noi "gic nng" cua ngi Vit ch gic ngu say khin cho li th - k va
dn da lai va hom hnh. Gic ngu tra he cht n a lam x lch mt cach
ang yu cai ym trn thn hnh thiu n. Qua hai cu th:
Lc truc bing cai trn mai toc
Ym ao tr xung di nng long
Ngi ta co th tng tng ra s x lch ang yu y. Hai t c
"nng long" ch phn ngc cua ngi con gai, lin tng n cu thanh ng
"Nng long mi ngay mt cao - Ma ao mi ngay mt o". Ve thanh tn cua
c gai c hai cu th sau noi ra bng hnh anh c l:
i go bng ao sng con ngm
Mt lach ao nguyn sui cha thng
Hnh anh n du y buc ngi thng thc th Ba Chua th Nm
lin tng n thc t trn tuc nhng khng dung tuc. My t "ao nguyn" sui hoa ao, gi nh tch xa Lu Nguyn lac thin thai va "bng ao" - ch
khun ngc thanh tn, co le nhm ca ngi ve ep trinh nguyn cua c thiu n
ngu ngay. Ve ep y a khin cho chang nho sinh xa lm vao canh hung tin
thoai lng nan:
Qun t dung dng i chng dt
i th cung d khng xong
T lay thun Vit "dung dng" co le la bin m cua "nhung nhng"
ch tnh th quanh qun, kho quyt nh dt khoat. Con t "d" y co le
28
khng nhm ch tnh trang xu, kem ma hiu rng t ng canh th la s tic re.
Khng co s phn thn nao lai c biu trng sinh ng nh th gia mt bn
la s sng hn nhin, oi hoi t nhin cua tui tre bng nghch canh: chang nho
sinh ng trc c thiu n ngu ngay cua Ba Chua th Nm H Xun Hng.
Chnh y ngha ph quat m a tinh thn nhn ban y khin cho
ngi i nh th Thiu n ngu ngay, cho du thi gian a phu bui trn trang
th cua Ba Chua th Nm vai trm nm tui.
29
Thm Tm - th i ca v a huyn
thoa i
Khng phai cho n khi thi s Thm Tm vnh bit cuc i, t na th
ky nay, ngi ta mi noi v th ng va nhng huyn thoai tnh yu co mt
khng hai trong lang th Vit luc by gi. Ngay luc con sinh thi, vao nhng
nm cui thp nin 30 va u thp nin 40, gia luc cao trao th mi ang hi
rc r trn thi an, bng xut hin mt Thm Tm Nguyn Tun Trnh lp lanh
sc mau hoa Ty-gn u bun, le loi mt coi th ring vi mt tnh yu m say
va dang d. a na th ky i xa, nhng bt c luc nao nhc v thi s, ai cung d
lin tng n mt ngi con gai vi cai tn T.T.KH y b n, a i vao th
ng lam lng ly mt ni bun, chon von mt con ng th ca c n va y
ni nim trc n.
Mau hoa Ty-gn a bin sc
Tim ngi yu cu phu mau tang
a khng bit bao nhiu giy mc, suc sao tm kim cho ra cai
nhan sc cua ngi con gai ky tn T.T.KH di nhng bai th ng trn bao
Tiu Thuyt Th Bay va nhng bai th hi m cua Thm Tm. Nhng moi gia
thuyt vn la nhng gia thuyt. Cho du sau nay, khi nha th a qua i, cu
Nguyn Vy (thi s ng thi vi ng) a chng minh trong nhng dong hi ky
cua mnh v cai tn b n y la ai. Nhng co ve nh ngi ta c mun cai tn
T.T.KH kia mai h ao trong khoi sng, ep nao long trong nhng cu th
bun cua thi sy. Suy cho cung, moi cuc tm kim, ct la phu hoa cho cai
nhan sc y a b n lai cang thm b n, a ep lai cang lng ly hn n la
huyn tng, hoang ng.
30
Ga t nhng cu th bun, cung nh nhiu nha th khac thuc

th h cua mnh, nghe theo ting goi sn ha, ng a co mt trong lp nhng vn
ngh s u tin bc vao cuc trng chinh khang chin chng Phap. Vao
nhng nm thang lam bao mt trn bin gii pha Ty- Bc cung vi nha th
Vu Cao, th mt cn bnh t bin quai ac a cp mt cuc i tai hoa cua
mt thi s. S nghip vn chng na ng dang d. Gia tai vn hoc ng lai
khng nhiu. Mt s v kch va truyn dai, truyn ngn va th a ng trn cac
t bao trc o. Cho mai n nm 1988, nha xut ban vn hoc mi tp hp xut
ban mt tp th "Th Thm Tm" chng vai chuc bai. t oi la vy, nhng vi
mt thi tai c ao, tac phm cua ng a va se sng mai vi thi gian.
Thm Tm tn tht la Nguyn Tun Trnh, ng sinh vao ngay
12/5/1917 tai th xa Hai Phng trong mt gia nh ngheo, ng con. Thi nin
thiu ng n hoc qu nha, bc vao tui thanh nin ng va gia nh ln sinh
sng Ha Ni. Nh nng khiu hi hoa va hoc nha trng, Thm Tm bt
u cuc i ve vi kim sng. Cung thi gian nay, th ng ng trn cac t
bao: Tiu Thuyt Th Bay, Ngay Nay, Tiu Thuyt Th Nm... Do hoan canh
kinh t gia nh kho khn, ngheo tung, i sng ly lt eo seo, ng a nhn cuc
i vi bao ni bun vy bua.
Tuy vy, ni bun n vi ng nh mt s ging xe, ri vi mt giong
iu can trng, luc nao cung khao khat dn thn vi mt ch ca. Cung ct la
giai toa bt nhng u ut, vung vy nhng mong he m mt chn tri, nhng bai
th theo th Hanh y kh v c xa cua ng ra i a chinh phuc trai tim ngi
oc sut nhiu th h na th ky nay. Mt trong nhng nh cao y, chc rng
"Tng bit hanh" la nh cao nht. Chnh t y ng a nghim nhin ngi
chung chiu trong thi nhn Vit Nam. Cai ch ca "Trang s nht kh h" nh
mt th men say cho thi s bay ln trong anh mt hoan lac nhn ra mt chn tri
rng m.
a ngi, ta khng a sang sng
Sao co ting song trong long
....
a ngi ta ch a ngi y
Mt gia gia nh mt dng dng
31
Co th con ng dn thn ra i y cung la con ng mong

manh va b tc
Ch ln cha v ban tay khng
anh la vy, nh ng thn trai trang khng th bo tay trc s phn. Nn
ch a quyt, phai dt ao ln ng
Ngi i! nh ngi i tht
Me gia coi nh chic la bay...
Tng nh ng, nhc lai mt t kh v "Tng bit hanh". T nhng
cam xuc co thc y, ta hiu ng n vi Cach mang nh mt s khai phong
c m toang lng ngc ht th, hoa nhp vao thac lu qun chung nhn dn
trong cng cuc khang chin chng ngoai xm. y thc cng dn va trai tim cua
mt thi s y nhay cam gia luc dn tc ang du si la bong, a thi thuc thi
s tr thanh ngi cm sung xng pha chin trng. Thi gian nay, ng cng
tac bao V quc qun (tin thn cua bao Qun i nhn dn ngay nay). Mt
s th vn cua ng trong giai oan nay a anh du mt quan im sang tac
mi gn gui vi nhn dn va cng cuc khang chin
Chiu ma ng s 5
t t sng quanh vng
Ngi kn di nha tranh
Nghe gio lua ng lng
(Chiu ma ng s nm)
Tic thay tai nng mt thi s ng ba mi, ng ra i lai
bao tic thng cho ng i, nht la nn th ca Vit Nam mt i mt thi tai
(ng mt vao ngay 18.08.1950)
Na th ky tri qua, nh n nha th, bt c ai cung u co th
ct ln: "a ngi , ta khng a sang sng...". Cuc i va s vong tng
mt tai th ch ngn y. Nhng trong moi lp hoc t khp moi ni, th "Tng
bit hanh" la mt ang th a kham khc vao tm hn tt ca hoc sinh. Va u o,
bn chuyn k v nhng tnh yu, v mt thi th ca vang bong trc Cach
32
mang thang Tam, ngi ta t ai lai khng nh n cai sc mau "hoa Ty-gn"
huyn thoai, mt ni bun khn ngui chuyn la i, ma chnh thi s la ngi
gieo hat ging moc n v tn nhng mua sau "Thi em hay gi canh hoa ua.
Ky nim ngan nm mt cuc i"...
Nguyn Nha Tin
Trm n m nh m t chuyn
o
Nh mt ti gia rng Vit Bc
c xung o theo Bac sang ngang
Nui xa vin anh trng vang
Co i mt sang im man tri sao
o la Bac ma nao bit trc
Tng cu gia min ngc sang sng
Dao rng cai gon bn hng
Gy song cp nach, tui vong qua vai
Gn cp bn, nc lay song dng
o trong tranh ti ng nghing nghing
Cu gia dang rt du hin
a tay ti vn, ti vin vng dn
Khi bit Bac, Bac ln i khut
Pha me rng phang pht ma bay
Tn ngn nhn vong hang cy
33
34
m ran da tht hi tay cua Ngi

Chuyn cu a hai mi nm trc
Con dat dao song nc sng L
Trm nm nh mt chuyn o
Chnh vnh lai c Bac H cm tay
(Thang 9 nm 1969- Thanh Tnh)
Ngi c ca ngi trong bai th "Trm nm nh mt chuyn o"
a i vao coi vnh hng 31 nm va tac gia bai th- nha th Thanh Tnh- cung a
vnh bit chung ta tron mt giap (1988) nhng chuyn k v Bac, bai th v
Bac th con.
y la mt bai th co s tch. Cai tch y c kim chng qua
li k cua nha th T Hu" Nhng nm Vit Bc, Bac khng n nhng ni
ngi ta b tr trc. Bac cai trang va i. Khi th la mt ng gia Tay ru en,
mc ao cham ngi trn mnh nga; khi th la mt ng gia Meo u i non
giang, dao rng tra vao vo, cai bn hng". Co n v b i ong trai lng
chng nui, Bac ln, ng sng trc mt cac chin s, ch huy vn cha bit.
Khi bit la Bac, b i ng thanh h "Bac H mun nm!" th Bac ci hin:
"Leo nui moi chn lm; cac chau cho Bac nm vong ngh mt lat ri Bac noi
chuyn thi s cho ma nghe!"
Cho nn cai vic nha th Thanh Tnh c i cung Bac trong mt
chuyn o qua sng L la rt d hiu. Khng ai ngh ng gia "dao rng cai gon
bn hng/ gy song cp nach, tui vong qua vai" la Bac H. Nhng n luc
"Gn cp bn, nc lay song dng/ o trong tranh ti ng nghing nghing/
Cu gia dang rt du hin/ a tay ti vn, ti vin vng dn" th s n cn o a
mach bao nha th rng cu gia tt bung va chu ao vi moi ngi y la Bac H.
Khi nha th nhn ra th "Bac dn i khut/ Pha me rng phang
pht ma bay"... Cai ky nim ep e y a ong mt trong tm hn Thanh Tnh:
Chuyn cu a hai mi nm trc
Con dat dao song nc sng L
35
Trm nm nh mt chuyn o
Chnh vnh lai c Bac H cm tay
Bai th c vit theo th song tht luc bat vi m iu ngot
ngao mang phong v dn gian. Du la chuyn tht 100% hay la chuyn nha th
"ba nh tht" th cai ct loi cua bai th vn la 100% v cach sng cua Bac, s
quan tm cua Bac i vi moi ngi la nh th.
Nguyn Bui Vi
Qua nha - Nguy n

Bnh
Cai ngay c cha co chng

ng gn ti c i vong cho xa
Li nay lm bm nhiu hoa...
( i vong c qua nha y thi)
Mt hm thy c ci ci
Ti yu yu qua nhng hi mt long
Bit u lai cha noi chong:
"Lang nay khi a phai long mnh y!"
Mt nm n lm la ngay
Mua Thu mua cm vao ngay mua hng
T ngay c i ly chng
Gm sao co mt quang ng ma xa
B rao cy bi khng hoa
Qua bn nha thy bn nha vng teo
Ln khng nui c ao beo
Giu khng dy chng bun leo vao gian
36
37
Ging thi ma ngp nc tran

Ba gian y ca ba gian nng chiu
Trong phong trao th mi giai oan (1930 -1945) khi nhiu nha th co
y " hin ai hoa" th mnh v moi mt th co mt nha th lng le, m thm sang
tac va i theo mt con ng ring. o la Nguyn Bnh.
ng thi, anh gia v th Nguyn Bnh co nhiu y kin rt khac
nhau. Thm ch co ngi con cho rng, th Nguyn Bnh ch nhng ngi
mc mac "chn qu" oc va thng thc ma thi. Nhng tht ky la cang trai
qua thi gian hi th mc mac, qu mua, hng ng gio ni y cang n su,
bam r trong long ngi oc. Nhiu th h ngi Vit Nam a oc, a thuc va
say m th Nguyn Bnh. Chnh hi th qu mua, dung d y la yu t khng
nh v tr Nguyn Bnh trong nn vn hoc Vit Nam.
Nhng bai th tnh yu chim ty l kha cao trong th Nguyn Bnh.
Nhiu bai th tnh cua ng rt ni ting nh: Tng t, Mua xun, Ngi hang
xom, Ghen...Mi bai th u co net c sc ring. Trong s nhng bai th tnh
cua thi s Nguyn Bnh, "Qua nha" la bai th kha c ao. Xet v y t, b cuc
"Qua nha" chia lam hai phn kha ro: T tng tnh cam cua nhn vt tr tnh
"ti" i vi c gai thm yu, trm nh trc va sau khi c gai i ly chng.
Tnh yu la lnh vc tnh cam cc ky t nh, phc tap va c bit bc
nht cua con ngi. Thi s a phat hin va bc l s tinh vi, t nh, c bit y
trong " Qua nha".
Co th noi, khi a thm yu, trm nh hoc ngm y n ai th
ngi ang yu co n hn mt nghn cai c n vi nhau. Co luc ch cn
nhn thy ngi thng mt chut thi, th la thoa man lm ri. Chng th ma
ngay xa tao iu kin i lai gp g Kiu, Kim Trong a chng thu nha tro
hoc gn nha Kiu o sao.
Cai ngay c cha co chng
ng gn ti c i vong cho xa
Li nay lm bm nhiu hoa
( i vong c qua nha y thi).
38
Mt ngi nao o a noi: khi yu con ngi ta ai cung tr thanh thi

sy. Tnh yu lam cam xuc cua con ngi dng trao dao dat. Trong mt ngi
ang yu canh vt va ai cung ep e, th mng bit bao.
Du chm lng sau cu th 3 va cu th th t t trong ngoc n
tht la chn thanh, y v. Nha th a phat hin ht sc tinh t tm ly cua ngi
ang yu. Tnh yu bao gi cung co cai ly ring cua no. Nhiu khi iu v ly
ht sc lai nm trong cai co ly v cung. "ng gn ti c i vong cho xa", v
ly qua! Nhng lai rt co ly ( i vong c qua nha y thi).
iu ang noi la ch tnh yu cua "ti" vi c gai trong nha th "
Qua nha" lai la tnh yu n phng, mt pha: thm yu, trm nh da dit
nhng cha mt ln dam th l, giai bay vi ngi mnh yu. Con ngi ta my
ai noi c li yu mt cach manh bao, trn tru u?
Thi gian c v tnh tri i. Tui xun cua ngi con gai co th "hoa
n th hoa phai n, o y, o phai sang sng". Ri mt ngay kia n duyn,
c gai cung phai i ly chng lai trong long "ti" mt ni trng vng mnh
mng:
T ngay c i ly chng
Gm sao co mt quang ng ma xa
B rao cy bi khng hoa
Qua bn nha thy bn nha vng teo
Ln khng nui c ao beo
Giu khng dy chng bun leo vao gian.
T tng, tnh cam, tm trang cua " ti" by gi qua i khac xa.
"Cai ngay c cha ly chng" lai cang xot xa, bun tui by nhiu.
Vn canh cu, nha xa nhng gi y trong tm tng cua ngi yu
mt pha, n phng tht khac xa: ng nh xa hn, bi chng co bng hoa
nao, nha vng teo, khng nui ln, beo c ao...n dy giu khng cung thn
th, nao rut " chng bun leo vao gian". Cach my trm nm Nguyn Du a
vit nhng cu th y tm trang trong Kiu:
39
Canh nao canh chng eo su

Ngi bun canh co vui u bao gi
Khi ch i, bun tui, ngong trng ngi ta co cam giac thi gian
tri i chm chap nh c, nh sn. Khi vui ve, ngi ta co cam giac thi gian
vun vut nh tn bay, an bn. o la thi gian tm ly. Vi "Qua nha", Nguyn
Bnh a th hin thi gian tm ly, canh vt tm ly cua nhn vt tr tnh tht tinh
t, su sc:
Ging thi mua ngp nc tran
Ba gian la ca ba gian nng chiu
Bai th kt lai trong khung canh y hoang vu, xao xac trng vng
n tn ay long. Tnh yu n phng, mt pha c th hin trong th
Nguyn Bnh kha nhiu. Mi tnh n phng trong th Nguyn Bnh tht ang
nui tic nhng cung ang chia se, cam thng. Trc sau trong th Nguyn
Bnh vn y p nhng hnh anh thn qu mc mac, cht phac. o chnh la cht
vang mi cua tm hn con ngi. o cung chnh la manh t, ngun nc
nui dng vun p cho cy ai thu th Nguyn Bnh mai mai ti xanh.
Nguyn c Tm
ng - Vu nh Lin
Mi nm hoa ao n
Lai thy ng gia
Bay mc tau giy o
Bn ph ng ngi qua.
Bao nhiu ngi thu vit
Tm tc ngi khen tai
"Hoa tay thao nhng net
Nh phng mua rng bay"
Nhng mi nm mi vng
Ngi thu vit nay u?
Giy o bun khng thm
Mc ong trong nghin su...
ng vn ngi y
Qua ng khng ai hay
La vang ri trn giy
Ngoai tri ma bui bay
40
41
Nm nay ao lai n
Khng thy ng xa
Nhng ngi mun nm cu
Hn u by gi?
Hnh nh vn hoc ngh thut noi chung va th ca noi ring sinh ra
la v nhng ni bun au, nhng phen tui hn, ngha la nhng ngun cn b cc
cua con ngi hn la danh cho nhng thi khc sng vui, hoan h. T c kim
ng ty, vn ngh vn lam cng vic y nhiu hn, tai gioi hn, co hiu qua
hn co le cung chnh v con ngi thc s cn n no hn trong nhng tnh
hung y. Va cung bi con mt le n gian na la trong hoan canh thun cheo
mat mai, thng ng ben giot, con ngi t co dp th hin c mnh tht
phong phu, tinh vi va phc tap nh khi gp kho khn, trc tr, gp tht bai, b
tc, thm ch b dn n ch cung ng. Tuy nhin, khi khai thac nhng mtp
kiu y, nhng ngi vit kem tai thng sa vao mui mn, khai thac qua a cht
bi luy cai lng lam ha thp gia tr nhn ban va thm my. Trong trng hp
nay, tnh liu lng se quyt nh ng cp gia tr cua tac phm.
Nhn nh trn co th danh chung cho moi tac phm ngh thut
cung loai, s d t vao y la bi mt bai th nh "ng " la rt tiu biu
minh hoa cho y tng nay.
n tng u tin khi oc bai th nay la no hoan toan mang dang
ve t nhin, khng mt du vt sp xp, bay t. No phn nao ging nh mt
bc tranh, hay ung hn, nh mt oan phim ghi nhanh ma tac gia cua no bt
ng chp c trn ng ph. Nhng canh nh th xa nay vn co y ra y,
nhng khng my ai y ngm ngha ch ng noi la ghi lai lu gi cho
mnh. Th ri tht nhin xut hin mt con ngi vi trai tim va cp mt y
mn cam va nhay cam vi ni i va ni ngi, lai c h tr bi mt nng
lc s dung ngn t tinh thng cua mt thi s, cai canh tr tm thng no bng
thng hoa thanh mt tac phm th lam rung ng long ngi. Cai cam giac nht
c, nh thin phu cua bai th khin no cang quy gia.
Ca bai gm nm kh, mi kh co nm ch, gon va cht ma vn y u,
khng tha khng thiu mt ch. T my dong gii thiu "mi nm hoa ao n/
lai thy ng gia..." bt vao kh th then cht cua phn u- phn khi s vui
42
ve cua cu chuyn- tac gia cung ch s dung co ven ven hai cu ca ming gian
d: "Hoa tay thao nhng net/ nh phng mua rng bay". Th la xong mt cao
trao th. Tip y, chuyn sang oan noi tm th xung dc, cung ch vi vai
dong rt tit kim: "Nhng mi nm mi vng/ ngi thu vit nay u"...
y ch xin noi thm mt chut v mt ngh nghip, ky thut: Cach chuyn tip,
moc ni trong vn mach lm luc khng h d dang mt chut nao, thm ch
thng khi chung con la mt trong nhng thc o tai nng iu khin ngn t
cua ngi vit- chuyn mach nhanh va gon nh tac gia "ng " y cung a
tai la vy. oan th c ban nhm cc ta cai canh th lng cua ngh vit thu
ch Han va la s am anh ngay tan cua nn Nho hoc c vit ra bi mt trai tim
cam thng thm thm:
Giy o bun khng thm
Mc ong trong nghin su...
ng vn ngi y
Qua ng khng ai hay
La vang ri trn giy
Ngoai tri ma bui bay
Hai cu u vi vic dung thu phap nhn cach hoa, thi ni
"bun", "su" vao lu giy mc la tac gia a mc nhin em tnh ring can thip
vao canh, khng con la ngn ng cua khach quan, nhng n "la vang ri trn
giy/ ngoai tri ma bui bay" th mc du khng h trc tip to thai , nhng t
thn hnh tng th qua biu cam a noi h tt ca tm tnh xot thng v han
cua ngi vit trc cai cht t t va khng g cu van ni cua ca mt lp
ngi, mt thi ai, mt nn vn hin vn a co my ngan nm gn bo vi
manh t nay. Bng chu yu ngn ng khach quan cua ta va k, ngi vit a
long mnh lng le tran trn mt giy. o la cai cach ma ngh thut vn lam
lay ng hn ngi- cai cach khng bnh lun, chng trc tip bay to thai ,
ma c mc cho nhng canh, nhng chuyn thay ngi noi ln tt ca nhng
cam xuc- th cam xuc a tng, a ngha, y u un ma ch co ngn ng ngh
thut mi co th ct ln. Rt cuc, ch co hai cu kt:
Nhng ngi mun nm cu
43
Hn u by gi?
mi la ngn ng trc tip cua tac gia. Nhng t ng ham cha va chnh
xac- "mun nm cu", "hn u"- a c uc ca sc nng tm linh va y thc cua
ngi vit vao trong mt cu hoi bng khung khng li ap, nh mun gi n
tt ca xa sau, tt ca nhng ai a su, a cam trong chung ta ni khc khoai v
mt ni au nhn th khng d g xoa du ni.
Anh Ngoc
Nc vi qu hng
m rng gia i nghe ma ri

Mt manh ao ti che chng kn ngi
Nc chay qua mi, hp tng ngum nho
Bng nh me ngi bn m gio
Nc vi mn nng
ngot ngao chuyn cu
i nh sao,
Manh vn qu hng ta o
Cy vi gia bac phch nng ma
Mi nhanh mc gy u in du tui th
Thang nm ti canh ch con thy nu
Nu chn vang me ly vao dm u
Hat kh ron trong nng nho xn xao
Ri nhng ngay ngu tran chum nc gc cau
Nhng thang ret trai rm lam ngu
Bc m nc ma, con ngi nhom la
44
Nu tch my mua me lai se ra pha

Chen nc m nng ngai ngai v thuc ta
Ma nhp khoi c ngot ngao u li
Con u tay di np bng nong hi
Nghe r rm cu chuyn cu nm nao
Co ga chn ca, nga chn hng mao
Trn thuy chin nc dng cun cun
C gai lang ging len sang nghe trm
Bng hoi dn:
- Sn Tinh thng hay khng?
Me i,
Qu ta m nay co nng hat ma ging
m vi c chc vn nng trong gio
Thang nm ri, vi trong vn kt nu
C lang ging con hai giup me khng?
Chung con i gia rng m ma xi
Long vn ngot ngao v nc vi qu hng
Sung chc trong tay, gao cun bn sn
Theo bc chn nhau gat cy bng ti
t nc mnh con an thu cay xi
Giuc gia chung con nhanh bc trong ma
Me hay noi gium con vi c gai tui th:
- Ta se thng hn Sn Tinh thu trc!
45
46
Con se v vi bao nhiu hen c

Bn m vi nng k lai me nhng chin cng
Thoang thoang u nha nu vi a hng
(Nguyn Trong nh)
Nha th, nha bao Nguyn Trong nh hy sinh nm Mu Thn,
khi mi 26 tui, mt trn Quang Nam, ni anh co mt vi t cach la phong
vin Mt trn cua bao Nhn dn. i ngi va i vn cua anh tht ngn ngui,
nhng may mn anh a kp lai mt s tac phm, du t oi, nhng phan anh
ung con ngi va tm hn anh, ma Nc vi qu hng co le la mt trong
nhng bai tiu biu.
Ti co may mn la ban hoc cung lp va con chi kha thn vi
Nguyn Trong nh Khoa Vn, ai hoc Tng hp, khoa 1961- 1964, va ti
bit Nc vi qu hng c nh vit t luc y, ngha la trc khi anh i
chin trng kha lu. Tuy nhin dao y khng kh chin tranh a t min Nam
tran ra ca nc va ung la kh th "toan qun toan dn mt y ch" a bng ln,
ma m tp chu ao cua bai th nay phan anh rt ro. Bai th mang m thn thai
cua th h tre luc y chun b bc vao cuc chin u mt mt mt con vi
quc My. Ch la chun b hoc cung lm la mi bt u vao cuc, ch cha
hn a la tm trang cua nhng cu binh dan day chinh chin. No vn con
nguyn cai ve ti tn n th ngy vi mt nim tin chu yu bt ngun t
nhng nhn thc tip thu c t nha trng va sach v.
Nhn thc y co le con bt ngun t xa hn na, trong cuc chin tranh
gi nc v ai cua Lin x (cu) vi cu noi ni ting cua Ilya Erenbua vn a
thanh chm ngn cua th h chung ti "Tnh yu T quc bt u t tnh yu
nhng vt tm thng nht..." Ngha la m tp chung cua dong th nay chu yu
la ct ngha ly do va ly giai sc manh cua cuc chin u cua chung ta. Sc
manh o bt ngun t pha sau ngi lnh, tc toan b nhng tnh yu thng,
gn bo rut tht vi con ngi va manh t qu hng... va mt trai cua no
ng nhin la long cm thu qun gic. o co le la dong th chu yu cua thi
u chng My. No bao gm hu ht cac bai trong tp Hng cy, bp la (Lu
Quang Vu, Bng Vit), Hoa doc chin hao (Xun Quynh), cac bai Hng thm,
Xom cua Phan th Thanh Nhan va nhiu ngi vit khac... Ngay ca ngi
47
vit nhng dong nay cung gop vao o nhng Bn l bn bi, Ting ma qu ta,
Cao im... (trong tp Hng t, mau c)
Nc vi qu hng nm trong dong chay o. Cho nn v mt y
tng khng co g phai ban thm. No ung va cn trong hoan canh y. Ma cung
khng th nao khac c. Vn la ch: cung x ly mt ni dung y, nhng
mi ngi vit phai tm mt cach ring, mt cht liu va giong iu ring co
quyn tn tai trong long ban oc. Vi Lu Quang Vu th hu phng o la mt
khu vn cua tnh yu, mt mui hng la bi, la chanh; vi Xun Quynh la mt
ting ga tra gi v tui th va me; vi Phan th Thanh Nhan la mt ky nim kho
qun v cai xom lam lu ma nng tnh nng ngha, hoc mt thoang khc da
dit khng noi nn li cua thu ban u lu luyn trong Hng thm...
Con vi tac gia Nc vi qu hng th xem ra la gm gn nh u ca
nhng ngi, nhng canh. Trn cai nn tnh cam chung vi qu hng, vi me,
vi c gai lang ging, Nguyn Trong nh a kheo chon mt si ch o lin
kt tt ca: y la cai mui v cua th nc ung dn da, c thu cua nhng lang
qu ngheo Vit Nam- nc vi. Nhng tnh cam, nhng n ngha sinh ra trong
ngheo kh, c cc bao gi cung la nhng tnh cam thm tha va lu bn nht.
Chao i, la cai th nc vi d thng khng mt tin mua, th nc ung co
u nh t thi cac Vua Hung n lp nghip x ta, bng chc tr nn thng
mn la thng khi con ngi a trot nng tnh qu king:
Cy vi gia bac phch nng ma
Mi nhanh mc gy u in du tui th
Ung th cung nh n, ngi xa thng day: ting chao cao hn
mm c, ba tic khng quan trong bng cach mi. Nc vi y u con
ch la th nhu yu phm vt cht, ma no a la mt phn cua hn ngi. No c
hai t thn cy vn toa bong xung vn nha, toa hng vao tui th. Cai ngon
ngot y chnh la cng sc cm cui va tm long nng niu, trn trong cua
ngi me ngheo:
Nu chn vang me ly vao dm u
Hat kh ron trong nng nho xn xao
48
Nng nho la g? Sao lai xn xao? Ti khng th va cung khng mun ct

ngha tht tn tng. Co nhng ve ep t thn no a noi ln tt ca. Ngi to mo,
hiu ky cung phai ng xa ra mt chut. Ti ch cht nh n Nguyn Duy khi
anh vit v cai m hanh qun l ng, c ngi me ng chim lot
rm cho ngu:
Rm vang boc ti nh ken boc tm
Ti thao thc trong hng mt ong cua rung
Trong hi m hn chn m
Cua nhng cong rm x xac, gy go
Cai hng v nc vi cua Nguyn Trong nh va hi m rm
cua Nguyn Duy gn nhau bit my, mc du mt bn la t me e, mt bn la
cua ngi me ln nhn dn
y th c ao nht va cung la cai inh trong h thng hnh anh
cua bai th nm cu: Chen nc m nng ngai ngai v thuc ta. Cai ly thu cua
cu th la chi tit thc cua quan sat, tng n gian nhng khng co mt
nhay cam tinh t kho ma nm bt c, va lai chnh nh cai gc thc n cu
th, chi tit nh th mi neo gi cho nhng suy t, cam xuc khac co th bay bng
rng dai. Bi ang sau no la qu hng, la me, la em, la nhng ky nim tui
th- ma mt trong nhng ky nim y la nhng cu chuyn me k bn bp bung
bp la. D dang thy la ca cu chuyn k va hnh anh c gai lang ging u la
phep bay t cua ngi vit. Tao dng y, nhng vng tay, hp ni hp luc,
nn thun le, thu tnh va co sc truyn cam.
ng nhin, sau nhiu nm oc lai, bn s phi phi, ti tn
cua ngay nao, ta cung thy du vt cua nhng han ch ma thi gian lai trn
bai th. Ve lac quan co phn d dai, ni nnh; cach bay bin, dn dt, m ong
bai th th hin ro cach thc lp y, dung li cua mt thi con kha n gian. Tuy
nhin, noi sau bao gi cung d. Vao thi y, vit c mt bai th nh Nc
vi qu hng cua Nguyn Trong nh a la mt thanh cng thc s.
Anh Ngoc
Nh - Hn
g Nguyn
Lu chung ti,
Bon ngi t x,
Gp nhau hi cha bit ch
Quen nhau t bui "mt hai"
Sung bn cha quen,
Qun s mi bai,
Long vn ci vui khang chin
Lt st ng tau
Ren thm dao kim
ao vai chn khng
i lung gic anh,
Ba nm ri gi lai qu hng,
Mai lu gianh,
Ting mo m trng,
Lung cay t o
t nhiu ngi v tre
49
Mon chn bn ci gao canh khuya.

Chung ti i
Nng ma sn mep ba l,
Thang nm ban cung thn xom
Ngh lai lng eo
Nm trn dc nng
Ky h lng nhau ngang b cat trng
Qu chn tm hi m m ma
- ng n v cha?
- ng n?
- T con ch c lp
Ca lu ci vang bn rung bp
Nhn o thn n cui nng du.
Chung ti i mang cuc i lu ng
Qua nhiu ni khng nh ht tn lang
a ngh lai rt nhiu nha dn chung
Ti nh b tre gio lng
Lang xui xom ngc mai ra nh nhau
Co nng chiu t kch my hang cau
Co ting ga gay sm
Co "khai hi, yu cu, cht vn"
Co me hin bt rn cho nhng a con xa
Trng ln tp hp hat om nha
50
Ti nh
Ging k canh ca
Bp la khoai vui
ng ch n vui vui
ng ch n day ti nm ti ch
ng ch m nh na
K chuyn Bnh Tr Thin
Cho by ti nghe v
Bp la rung rung i vai ng ch
- Tha trong n hin ch v cung gian kh
ng bao ta phai khang chin ra ri.
m o chung ti i
Nong sung nghing nghing
ng mon thp thoang...
Trong im nho
Mi ngi trai trang
S chui lu an
Ngi thi nun rm
Thc va rang sang
Nhn tri sng nhm bc chung ti i
Chung ti i nh nht cu ni
Dn chung cm tay lc lc
51
52
c lp nh ghe vin chi cho chc.

"Nh" la mt bai th hay cua Hng Nguyn. Hng Nguyn tn tht la
Nguyn Vn Vng, sinh nm 1922, mt nm 1954. Bai th "Nh" c vit
vao nm 1946 khi nha th sp ln ng vao Vinh lam vic t bao Dn Mi.
Bai th " Nh" gn vi but danh Hng Nguyn t o thi gian vn nh ti
mt gng mt th tai hoa ma oan mnh cua x Thanh.
Noi n bai th "Nh", Nha th Ha Quang Nguyn, PCT Hi Vn Ngh
Thanh Hoa cho rng:" Nh" la mt s lt xac tai tnh. Hng Nguyn cha bao
gi vit truc trc pha lut nh th ma vn c cai hay, cai kh phach cua ngi
lnh v quc. T ngac nhin n hng thu, "Nh" lam ti a nc mt khi nghe
oc Hi trng Tam Lac.Trong mt bai bao vit v be ban, nha bao Minh
vit:" Cai con lai trong long ngi thn be ban va nhng ngi yu th la bai
th "Nh". Rt t co nhng nha th vi mt tc phm duy nht a gy c
trong long ngi oc nh Hng Nguyn vi bai th " Nh".
Bai th "Nh" cua Hng Nguyn la vy. Vi ng, th la ky c cua cuc
i."Nh" chnh la ky c v cuc i chin s, mt cuc i lu ng vi bao
ky nim kho qun, nh thng da dit cua thu ban u bc vao cuc khang
chin, la im tu, im gp g quen thn cua ngi chin s.
Lu chung ti
B ngi t x.
Gp nhau hi cha bit ch
Quen nhau t bui mt hai
im tu phat ra nhng tia sang u tin cho ni nh khac vi bai th
"ng ch" cua Chnh Hu bt u t nhng im ri, t nhng im phn tan "
Qu hng anh nc mn ng chua. Lang ti ngheo t cay nn soi a" i
ti cai ta, cai chung"ng ch".
Tnh ng ch c th hin trong " Nh" la hnh anh ngi chin s gn
bo vi nhau t trn anh u tin trong cuc khang chin chn nm." Lt st
ng tau ren thm dao, kim, ao vai chn khng i tm gic anh". Hnh anh
tht rn roi sinh ng. Hi th tht chc khoe, hao hung. Tt ca u tac vao ni
nh nhng n tng kho qun.
53
Ky nim v tnh ng i cua nhng ngi lnh v quc qun gn lin

vi nhng hnh anh bnh d ma ep la lung:
Ky h lng nhau, ngang b cat trng
Qu chn tm hi m m ma
Chi tit "Qu chn tm hi m m ma" va gn gui, thit thc i vi
cuc sng y gian lao cua nhng ngi lnh v quc nm xa. Hng Nguyn
thc s tai hoa khi ng vit v nhng cung bc tnh cam ngi lnh trong nhng
ngay hanh qun ra trn. Ni nh nha, nh v con lun thi thuc ngi lnh.
Tnh thng va cu th, va khai quat, lai dn da lai y xao ng.
t nhiu ngi v tre
Mon chn bn ci gao canh khuya
Ni nh hin hu ngay ca trong ting ci tre trung trong sangcua ngi
lnh t vung qu ngheo kho ra i.
-ng n v cha.
-ng n?
-Cha.T con ch c lp
Ca lu ci vang bn rung bp
Nhn o thn n cui nng du.
c lp, nim khat khao m c va hanh phuc. o la im tu th hai cua
ngi lnh v vi ngi lnh, ngi lnh tr v vi nhn dn, va ni nh
lai chay ln tia sang manh me tip theo
Ti nh b tre gio lng
Ti nh ging k canh ca
Chung ti i nh nht cu ri
Dn chung cm tay lc lc
c lp nh ghe vin chi cho chc.
54
Tnh ng ch, ng i la ngun mach cho ni nh. Va hn th na a

lam nn sc manh cua dn tc, cua cuc khang chin, la khat vong cua c lp,
t do. Nhng ky nim bng ln, lan toa min man qua nhng con ng mon
thp thoang, nhng xom lang,lng eo, dc nng cua ngi lnh"Nng ma sn
mep ba l" lai tr v vi hnh anh "Dn chung cm tay lc lc. c lp nh
ghe vin chi cho chc"
"Nh" nh mt ban nhac hay, giau tit tu, giai iu , lay ng long
ngi. Nhp th bin tu theo nhng cu dai ngn khac nhau, co nhng cu ch
hai m tit, cung co nhng cu nhiu m tit nhm din at nhng cung bc tnh
cam va cam xuc cua nha th."Nh" c vit theo th th t do, t do nh ni
nh, nh cuc i gian d mc mac chn thanh tha thit.Nhng cu hoi cu k
y tnh khu ng mang ban sc cua mt a phng, mt vung t, thut ng
chnh tr mt thi "khai hi", "yu cu", " cht vn" vn c dung nap vao th
va t nhin thanh thoat, va gi cam.
Sau Cach Mang Thang Tam, i vao khang chin vi nhng hnh anh
cuc sng va con ngi mi, Hng Nguyn a thanh cng bai th "Nh"- mt
trong s khng nhiu nhng bai th hay nht cua khang chin chn nm hao
hung va a chay sang trong nn th Vit Nam my chuc nm qua.
Vng Hng Hoan
55
Ngi nha tm hn
trong th Hoang Phu
Ngoc Tn
g
( Nhn oc tp th " Ngi hai phu dung" cua Hoang Phu Ngoc Tng")
Tp th "Ngi hai phu dung", chu yu la ni bun, ni bun vit
hoa c nng ln thanh trit ly, co sc am anh ln v nhng iu mun th,
lin quan n s" hin sinh"cua tac gia, rng ra, n khp ca kip ngi: Tnh
yu, s sng, cai cht...Tt ca u c nha th t duy bng kinh nghim bun
cua chnh mnh thng qua s i chiu vi cac pham tru nh: thi gian, tnh
yu, cuc sng...
M u tp" Ngi hai phu dung", tac gia a khai quat mt cach
trit hoc v s mong manh, ngn ngui cua thi gian i ngi qua s i mau
cua loai hoa phu dung canh trng:
Anh hai canh phu dung trng
Cho em nim vui cm tay
Mau hoa nh mau anh nng
Bui chiu cht tm khng hay
T t th c ao nay, bng vic quan sat, so sanh vi cac s vt, hin
tng chung quanh va sc lin tng c ao, tac gia a trin khai va chng
minh thanh mnh trit hoc y sc am anh v s"xun ngc" cua thi gian
56
sng mt i ngi. T o, rut ra y ngha va khat vong vnh cu v s hin din

cua nhng ngi con bit sng:
Du nm du thang em i
Tim anh ch p mt i
Nhng trai tim mang vnh cu
Trong tng hat mau o ti
(Du nm du thang)
Hoang Phu Ngoc Tng lun co am anh phu du. No n su trong
tim thc va kinh nghim sng cua anh. i ngi cung nh con phu du kia, sinh
ra yu, khat vong, bng sang ri cht? Khac chng la con ngi hay bun
va m mng, bi le,"Ni khat vong v cung" a"nem vao tn ay" vn con
dang d nhng long tin th c mai sang trong "Du nm du thang", "Noi vi
bong mnh in trn vach", "Ni ti gi bong", "m qua"...la nhng kham pha
ngh thut bt ng v s sng, cai cht c t duy bng quy lut cua thi
gian va"ngi nha tm hn" cua chnh tac gia. V vy, va trit ly va nhn ban.
Chnh trn h quy chiu nay ma trong tnh yu, Hoang Phu Ngoc Tng
cung co cach trm t ao diu. Anh quan nim, vi tnh yu khng th gian n
bi o la hanh vi va ting noi vi t, ky la nht cua trai tim. Cho nn ngi nao
au kh trong tnh yu mi co th rut ra nhng trit ly cho ring mnh. Vi tac
gia, Tnh yu la mt kinh nghim bun:
Thi em cam ta ch mong
Ngay anh i hai phu dung cha v
m qua hng a tan m
May ai con du trng th nh in
(m qua)
Cu th ep nh li kinh sam hi. mt ni xa nao o, co mt
ngi con gai ch i thuy chung, con anh th mai m vi mt loai hoa bt cht
i thay. Nhng em co bit u, ni nay, trong nhng gic m hng, bong em
vn"chn ch" bn anh: nay mi, nay mt, nay trng.
57
Chnh bng kinh nghim y ma th tnh Hoang Phu Ngoc Tng

tuy bun nh ng vi vi, mang ve ep lung linh, tnh s. Ni au, hanh phuc
trn ky nim gin hn cua anh cung la va xuc ng bit bao.
Trn ky nim gin hn
Co ngi sao chiu tm
La mi em cui xung
Trn mnh anh vt thng
(Bai ca sao)
"Da khuc"la mt tnh s bun din ta bng ngn ng bi kch. Khi nu hn
nng nan va trao cung la khi ni au oan trng."Ngot ngao nh trai nho
ti"bt u t y. Va con y nhng ip khuc ngn vang, keo dai nh nhng
li t vn trong m.
Co bui chiu nao mng m vy quanh
Na vanh mi cong hn di
Em xoa mun su trn gi
Ri bi nh m t xanh
co mt bui chiu, trong cn phong y bong ti- "Anh lng
thm nh la cai bong- Hoa tan mt mnh ma em khng hay"
Nu trc y Tan a t noi v mnh mt cach trn trui cua mt
con ngi thch tn hng va x dch th ngay nay Hoang Phu Ngoc Tng lai
noi v mnh mt cach tm linh, qun tht qua net ve bng th.
Ve ti mt na mt ngi
Na kia m mui cua thi hoang s
Ve ti mt ting m h
Ban tay em v bn b h khng
Ve ti mt oa bng hng
58
Tan phai t ba em cm trn tay

Ve ti mt net mi ci
Mt dong nc mt, mt i phu du.
( Ve ti)
Ngay ca ni cua mnh, anh cung co cach lin tng bt ng c
ao:" Nha ti ph am Tin". Ni o, co mui hng cua co hoa kt thanh ni
su huyn thoai. va co mt chang lang t lang thang m mng, ri nm ngu
di trng m thy mt nang tin n t chn vnh hng nhn mnh nhng khng
bao gi hanh ng. Gic m y a thanh hin thc c n, ch con lai thi nhn
,mang ni bun thng c qua hnh anh hao gy cua ngon nn hng ang tan
tng giot gic m.
Ti con ngon nn hao gy
Chay nh nc mt t ngay s sinh
Ti xin em chut long thanh
Cai ln mt phin u tnh lam hoa.
( a ch bun)
Vi th, anh quan nim: Mi ngi ch thc s la chnh mnh trong
cn nha cua mnh. Th cung vy. Th cn phai tr v cn- nha- -i cua no la
ni bun. Mt quyn cua thi s la quyn c bun.
Hoang Phu Ngoc Tng hay lo u v cai cht ( thc cht cung la
ni bun) trong tng quan vi s sng. o cung chnh la kiu t duy trit hoc.
Bng vn trit hoc, vn hoc, s hoc cua mnh, anh a trit lun v nhng vn
trn mt cach su sc.
Khi chia tay ngi yu, mang ni bun thn phn nn hoa cua hn
thi s cung tan trong phut chc, khng con ai khoc va "Anh cht mt mnh
trong m qua".
" Noi vi bong mnh trn vach" cung la cach ngh suy v cai cht - s kt
thuc mt vong "lun hi ", nhng vn mang theo hi m cua s sng, cua khat
vong i ngi.
59
Mon qua tng sau cung i danh cho anh

La nm t u hi ban tay be ban
Se gi theo anh.
Trc cai v thng cua tao hoa, s sng vn cao hn cai cht
i! Cuc sng ang quy bit bao nhiu!
Nhng ri, i ngi ai cung v vi co, iu ang s nht la khi t
gia coi i "Khng con lai g trong nhng ngi khac". o la th co ch, th
cuc i.
Ni bun trong th Hoang Phu Ngoc Tng mang mau sc ng
Phng, gn gui vi con ngi hin ai, c th hin bng ngn ng tr tnh,
trang nha. V vy, sc bt cua cu ch, net vang ngn, huyn ao cua m nhac,
hi hoa c hin ln mt cach quyn ru.
Thin nhin trong th anh lun xut hin nh mt nim n hu.. Ni
bun khng tm n thin nhin, bng ngn ng cua thin nhin ma thanh
loc va tip tuc m mng th ni bun se khng u sc i tip cuc hanh trnh
au kh cua no. Hoang Phu Ngoc Tng y thc su sc v iu nay. Anh bit
n t canh phu dung n sng mu, co lau; t canh hng, bng violet nho n
hoa su ng la nhng nim vui mong manh, be nho d b bo ri.ng thi anh
cung bit n nhng cai vnh hng cao rng nh bu tri, vng trng, ngon la,
v sao... la nhng ve ep hng thng bn vng, rao rc co kha nng thanh loc
va lam cao sang ni bun.
Tha rng ngi a qun ti
Ti v chi vi ngon i co may
Khat vong t do cua anh cung khac. o la khi a i kt cuc kim tm va
thc hin li nguyn dng hin.
Ti tr v tm trong hng co
Du dang mt chut bnh yn
T do nhiu khi la im lng
60
ng nghe ai goi tn
( Ti bit ni kia co mt ch ngi)
Hoang Phu Ngoc Tng lun quan nim cai hin sinh cua con
ngi la chnh vn ky c trong tm hn mnh qua tng nim vui, ni bun
gn vi nhng hoan canh va quan h cu th; trong o co s t do lc chon cua
chnh mnh. Cho nn trit ly v ni bun trong th anh mang ni au va khat
vong i thng, anh thc ngi oc nhng ng cam, suy t thm trm su
sc. Vi Hoang Phu Ngoc Tng, t do cua th, cung chnh la cua ban thn anh
la ni bun. Th anh, v vy y tnh trit ly, hp dn ngi oc b su, s
trang trong, quy phai. Th th luc bat, nm ch, sau ch, tam ch... ma anh u
tin th hin la mt s chon la. No phu hp vi ni tm va y tng ma anh cn
din at. Cht tr tnh truyn thng, cht hoai nim, cht thm trm, cung nh
cht hoanh trang trong th Hoang Phu Ngoc Tng chnh la c im cua cac
th th trn. Ring luc bat, anh a em lai s hp dn mi cht quy phai ma
hin ai cua no. Trong th anh a phat huy tnh nhac mt cach trit qua vic
s dung th loai, t o , anh th hin tai gieo vn va tao tit tu, phu hp vi
chat th bun cua anh.
Vi tp Ngi hai phu dung, Hoang Phu Ngoc Tng t tao cho
mnh mt danh hiu mi: Nha th cua Ni bun.
Mua Xun, ta xin hat.
"Mua Xun, ta xin hat
Cu Nam ai, Nam bnh
Nc non ngan dm mnh
Nc non ngan dm tnh
Nhp phach tin x Hu.."
(Thanh Hai)
Vng, a co mt Mua Xun nh th- mt Mua Xun m vang ting hat t
trong long ngi ri lan toa ca t tri- mt Mua Xun trn qu hng x
Hu giau cht th vi bao ve ep quyn ru lam say m long ngi. Mua Xun
lam i mi, khi sc thin nhin, tao vt va bng dng tm hn con ngi tran
61
tr mt nim yu i, vui sng manh lit. Nha th Thanh Hai, mt ngi con
cua Hu a nm bt va truyn vao long ngi nhng cam xuc chan cha yu
thng y bng mt bai th co nhan rt khim tn: "Mua Xun nho nho".
Th nhng bai th t luc ra i a ct cao ting hat lac quan t trai tim nha th
hoa vao ban hoa- tu- cuc- i rng ln, m vang sut chiu dai thi gian t
by n nay. Bai th a thc s thanh bai hat ni ting c moi ngi yu
chung.
M u bai th la mt bc tranh Mua Xun ti ep, khng gian bao la,
bat ngat m ra ca ba chiu:
Moc gia dong sng xanh
Mt bng hoa tm bic
i con chim chin chin
Hot chi ma vang tri
Tng giot long lanh ri
Ti a tay ti hng.
Trn cai nn khng gian rng ln y, ni bt nhng hnh anh, ng net,
mau sc tht nn th va gi cam, m ai, du dang, ang yu bit bao. Mt mau
xanh ti sang trai rng mnh mng lam nn va tn thm ve ep ni bt cua
"bng hoa tm bic". Mt mau "tm bic" lung linh, lp lanh gia "dong sng
xanh" lai cang th mng.Ve ep cua bc tranh thin nhin c nha th phac
hoa bng hai hnh anh vi nhng ng net mm mai, thanh s, mau sc hai
hoa a th hin cai "hn" cua Mua Xun: mt sc Xun y sc sng va quyn
ru
Moc gia dong sng xanh
Mt bng hoa tm bic.
"Moc" la vn ln, tri dy t long t. t t "moc" ngay t u cu th,
bai th a gy cho ngi oc v sc sng manh lit, bt ng n ngac nhin cua
thin nhin, tao vt. Bc tranh Mua Xun khng ch co hnh anh, mau sc ma
con co ca m thanh. o la m thanh ting chim chin chin hot ngn vang,
thanh thot cang lam cho bui sm xun co khng kh nao nc la thng. ng
62
trc ve ep y sc hp dn va quyn ru cua bc tranh Xun y, tm hn nha

th lam sao ngn c nhng xuc ng manh lit. Tm hn nhay cam cua thi
nhn va nhng tac ng ngoai canh a khi dy bao ngun cam xuc. Tnh yu
thin nhin, long yu i, yu cuc sng trao dng chan cha, tran y. Ting
th la ting long tac gia tht ln t trai tim rung ng dao dat:
i con chim chin chin
Hot chi ma vang tri.
Hai cu th nhm bc l cam xuc cao . Co cai g ngot ngao, rt Hu
trong giong th tru mn, thn thng qua nhng t ng chn qu, mc mac:
"i... chi ma..". Phai thc s la ngi sng gn bo vi Hu qua bao thang nm
bng tnh yu tha thit, mi hiu c cai giong Hu ngot ngao trong li th
Thanh Hai. "Hot chi ma vang tri" c ng nh la mt li trach nhng la trach
yu y thi; chan cha yu thng. Vi mt tm hn nhay cam va mt tnh
yu manh lit nh th, ting chim a tac ng vao tr tng tng phong phu
cua nha th, tao nn nhng ao giac. Tm hn tac gia ang trang thai "tnh"
chuyn sang trang thai "say". Tr tng nha th i t coi thc dn vao coi
mng. V th ma ting chim hot, nha th c ng nh la "tng giot long lanh ri"
co th nhn thy, co th a tay hng c:
Tng giot long lanh ri
Ti a tay ti hng.
Tm hn nha th a b cun hut manh lit bi ting chim. Va cai c ch
"Ti a tay ti hng" la mt biu hin cao cua nim say m o. Co cai g nao
nc, rn ra, xao xuyn khng ch th hin qua c ch ma con cha ng trong ca
li th, giong th. Nhp th dn dp, m hng ngn vang rt cao nh mt ban
hoa tu, bt u thong tha, nho nhe ri nhanh dn, vut cao bng mt thanh trc
cui oan: "ti a tay ti hng". Ting hot cua loai chim trong thin nhin a
khi dy ting hat trong long tac gia. Dng nh, t trong long mnh, nha th
a ct cao ting hat. Ting hat cua nim lac quan yu i, yu cuc sng thit
tha. Nha th a hat cung th h, hat mai mt nim khat vong, mt le sng tt
ep: khat vong cng hin phn nho be cua ban thn mnh lam cho cuc i
chung ngay mt ti ep:
Ta lam con chim hot
63
Ta lam mt canh hoa

Ta nhp vao hoa ca
Mt nt trm xao xuyn.
Le sng y a tr thanh iu tm nim va iu tm nim y c lay i
lay lai nh mt ip khuc trong ban hoa tu ngi ca Qu hng, Mua Xun va
Cuc sng.
Thuy Triu
Xun ch a than
h
Mua xun i yu iu
Gin hoai gai mun chng
Bao nhiu by con st
a tnh bng qua sng
Trng cm goi trng qun
Mi xun qua... xun lai...
am tre hat ngoai sng
Vong v vng vng mai
Vai nu chanh song soai
Trn nn my la t
Goc sn cy bi mc
Du hng a gio a
Ba gian nha vng tha
Ch con gai mun chng
Bc gh tri trc ca
Chm vun my khom hng
64
65
i mua xun tr lai

Hoa tng mt vai bng...
(Vu Th Huyn)
Lnh vc hn nhn gia nh ngay cang t ra nhiu bc bach cho
vn hoc, cho th: ht tao hn, ly hn, lai n mun hn. Vic cac c gai mun
kt hn, do hoan canh khach quan, la mt vn thi s cua xa hi. Chung ta
tng co nhng "xom khng chng", nhng "ngi nha khng co an ng". Hoan
canh cua ho tht ang thng cam. Va khi vit v ho phai rt t nh, tinh t. Nh
Xun cha thanh cua Vu Th Huyn.
Mua xun i yu iu
Gin hoai gai mun chng
Mua xun lun lun gn lin vi c gai. C gai lun c v nh
mua xun. Tng hai ma mt. u phai th, mua xun th c tri i nh keo c
gai cung i, nhng mua xun i ri mua xun lai con c gai ch bit i ma
khng th quay v. V th t "gin" y c dung tht chnh xac. Song v
tnh ma gin thi ch u co chu y. Moi s vic xay ra trc mt c gai nh
tru ngi cung ch la v tnh:
Bao nhiu by con st
a tnh bng qua sng
Trng cm goi trng qun
Mi xun qua... xun lai...
am tre hat ngoai sng
Vong v vng vng mai
y la nhng bai hat mi nm nao c gai a tng hat, nhng tro
chi mi nm nao c gai a tng chi. Nhng bai hat, tro chi cua tui th
ni thn da. Mi o ma gi y c a thanh ngi ngoai cuc. Nm trong nha
y ting vong cua chung, c co mun nghe khng?
n kh th tip theo:
66
Vai nu chanh song soai

Trn nn my la t
Goc sn cy bi mc
Du hng a gio a
Tac gia a co mt n du tinh vi. Ta hoa, ta hng con o ma nh a
tan. Cy chanh sau vn, gc bi u sn u a qua ky xun sc. No vn ra
nu, tr hoa la v sc sng deo dai cua no. Sc sng nay a khng cng lai c
tui tac, bi o la quy lut cua thin nhin.
Sau khi a chun b y u y t, tac gia miu ta cu th ngi nha:
Ba gian nha vng tha
Ch con gai mun chng
Ngi nha ba gian ch u phai nho, no vn la ni oan tu cua ca
mt gia nh. Sau nhiu nm bin thin, ke mt ngi con, ngi i ke ch
con lai mt mnh c. S rng rai cua khng gian cang lam cho long ngi se
lanh. Long se lanh ngi cang mau gia. Chng bit t khi nao c gai a co kiu
sinh hoat cua ngi lung tui:
Bc gh ngi trc ca
Chm vun my khom hng
"Tre trng na gia trng chui". C gai cha phai trng chui kp
n nhng tng vui chi trng cm trng qun khi nao c a chuyn sang vui
chi cy canh:
i mua xun tr lai
Hoa tng mt vai bng...
Theo trt t cu phap cua hai cu th nay co th hiu c c say m
chm bm nh th, khi mua xun n se co hoa chi.
Phn kt cua bai th nu vy th thng qua. Chc la tac gia mun noi:
C gai ang chu ng i mua xun tr lai (ch khng s canh mi nm thm
67
mt tui) tng hoa cho mua xun. Mua xun a thy cha, ng co "gin
hoai gai mun chng" nay nhe!
Vng Tha Vit
68
Ta vi ta - on
g gop
m i cua T Hu
Vao nhng ngay cui cung cua mt th ky sp khep lai, T Hu lai em

n cho ban oc mt tng phm tinh thn mi: tp th Ta vi ta (1). Ta vi ta
thu nhn va chng kin mt th ky nhiu bin ng. Nhng cuc cach mang
ln lao, xac lp quyn lam chu cua nhng ngi lao ng kh, s vung ln cua
cac dn tc u tranh cho bnh ng, t do. Nhng phat minh khoa hoc ky diu
nng cao tm voc va v th cua con ngi trong vic chinh phuc thin nhin va
vu tru. Mc khac th ky XX cung chng kin nhng cuc chin tranh tan bao,
nhng xung t sc tc keo dai gy au kh, tang toc cho hang triu ngi. Va
au xot hn ca la mt th gii hng a "V tan tng manh hoa thanh khng".
Tuy nhin T Hu khng bi quan, khi nhn xet con ngi trong mt trm nm
qua:
Du bao in ao bao bung
Th ky hai mi th ky ep v cung!
Vi mt im nhn sang sut va bnh tnh, T Hu a chon loc trn dong
bin ng cua cuc i phn n nh, trn cai bt thng le v thng, ly bt
bin ng van bin:
ao in thin ha i mau tn
"Bt bin" la ta, vng ch bn
T Hu suy ngh nhiu n chn ly cua cuc i qua nhng i thay. Co
th tm chun mc u xa hay chnh la con ng i cua dn tc qua nhng
chng ng lch s vi nhng kh au nhoc nhn va vinh quang tt , vi sc
69
sang tao va i mi nhng bc ngot lch s. Chung ta t tin nhng khng

bao thu, i mi nhng khng i mau, nn sau trc ta rt khac ta, nh ng vn
la ta:
S chi khuc khuyu ng mun dm
Ta vn la ta, ta vi ta
T Hu qua tp th a biu hin mt cai nhn chu ng, sang to gia
trm ngan s vic nhiu luc nh con ln ln. Vn con o nhng kho khn va
nhng t nan xa hi lam cho nha th lun nhc nhi xot xa:
Xom th o lu che tre chut
Lang qu ngheo x xac chao cm hi
Vn con nhiu khoang cach va nhng nghch ly cua canh giau ngheo
trong xa hi.
i th trng cung "chin trng" thng bai
Con ch chng, cho tnh thng, le phai?
(Du xun)
Nhn thc v xa hi, T Hu rt nhay cam kha canh ao ly va bao v
nhn cach cua con ngi. Du trong hoan canh nao th con ngi cung vn phai
gi c phm cht tt ep cua hai ch "con ngi". Vn co mt ranh gii ro
rt gia con ngi, tnh ngi vi thu tnh hoang dai "i ngi khng th lai
la kip con".
Ta vi ta la tp th co nhiu nim vui. iu lam cho nhng trang th anh
ln nim vui, nim tin cuc i va con ngi chnh la nha th a tm c
nhng si dy rang buc vng chc vi t nc, vi nhn dn. Nhn dn la bt
t, truyn thng kin cng cua nhn dn la ang t hao. T Hu khng thuyt
ly chung chung ma tm v vi ngun mach cua truyn thng dn tc. Nha th
nh ng ngang vi cu chuyn cua Hng ao Vng va Ba hang nc. Bai th
ca ngi tr tu cua nhn dn, ba cu hang nc bnh d nhng tht cao ca, phi
thng, gop mu k cho Hng ao Vng thng gic. Nhn dn suy tn ba la
"Vua ba" va nm thang qua i ch con lai ngi miu Vua ba va tm long thanh
70
knh cua nhn dn. T Hu ngng m ngi xa nh mt tm gng linh thing

ang hin hin.
i! Ngi la ai, ba me qu ta hay tin Pht vi Ba!
Tr v vi Van Xun, T Hu tm thy sc manh ci ngun cua mt thi
t nc ve vang thng gic.
Van Xun nay mun thu xanh ti
Va hin tai t khi co ang, sc manh cua dn tc lai khi dy vi bao
tinh anh va hao kh. Nhng ng ch lanh ao cua ang nh Nguyn Th Minh
Khai, Nguyn Vn C, Vo Vn Tn, Phan ng Lu a nga xung mi tam
thn Vn Tru lai tic thng va long bit n vi nhng ngi a khut. T
Hu qua tp th a tin hanh mt cuc hanh hng v nhiu min t thing
ling cua t nc. Nhng chuyn i nh s tr v ci ngun. Thi gian tri
qua con ong lai bao ky nim, mi ky nim c tao nn bng nhiu chin tch,
nhng cu chuyn cam ng, nhng tm gng. Mi ky nim vn con mang hi
m cua cuc i va lun co kha nng hi sinh tao nn mt sc manh mi
trong cuc i hin tai. T Hu a tip nhn va tao c nhiu cam hng ep
trong th ca. Cam hng xa hi cua nha th vn thit tha, m thm va manh
me. T Hu con nhn c s tip sc cua th gii ban be. Cuc gp g gia
nha th vi ch An v M-ri-sn va chau -mi-ly gi lai nhiu xuc ng. Ba
mi ta nm a qua, cu chuyn a i vao lch s nhng ngon la nm xa vn
chay sang. Bai th -mi-ly con a c vit ra vi nhng cam xuc au thng
va tr tng tng cua nha th trong vi vi khng gian xa cach. Va cuc gp
g xuc ng nhiu yu thng va nc mt a lai cho T Hu nhiu tnh
cam ep.
i hi i! Co luc nao ep th
Tnh ngi trong nh ngoc trai di b
Ti nm tay c gai My thn tnh
-mi-ly chau hay tin
Vit Nam cung la mt gia nh
Cua chau
71
Ta vi ta la tp th mang nng tnh i, tnh cam vi t nc, nhn dn,

ban be. Cam hng th ca lac quan, tin cy du cho nhng canh i va s phn
y o con nhiu kho khn. Nhng tnh cam trn cang co y ngha trong nhng
nm thang cui cua cuc hanh trnh th. T T y n Ta vi ta, th T Hu
vn la ngun mach thi ca m va on nhn hng sc va bao ni nim cua cuc
i.
Ta vi ta cung la tp th mang nhiu ky nim thi gian cua ca nhn. T
Hu sp bc vao tui tam mi. Tam mi nm cua tui i va trn sau mi
nm cua tui th. Gn nh nha th a chng kin va tham d vao hu ht nhng
s kin quan trong cua th ky hai mi, mt th ky ma cang vao nhng thp
ky cui cung cang co nhiu bin ng ri bi, phc tap. T Hu trc sau vn
gn bo vi cuc i, nhp th vi tinh thn tch cc. Tm long mang nng cng
n Bac, s chung thuy st son vi ly tng, tnh ngha vi qu hng va ng
ch vi ban be lun tao nn sc manh tinh thn vt ln tui tac va nm
thang.
Me i! Sng a bay lm nm
Con vn con i, chng chu nm
Khng lam nn nui th nn a
Lot dm ng xa, bui lm
(Hu lai huy hoang)
T tm long nhn hu giau yu thng, nha th hiu ro nhng gii han
v thi gian vi mi cuc i va nhng c mong cua nha th cung gn gui
mang nng tnh i, tnh ngi nh "Cy lua vang thm hat", "Ting chim
thanh vui hot", "Hang gach lat mat ng thn". Dong i si ng va dong
thi gian cho ring mnh lng le tri xui. Nhng cu th cua T Hu trn tr u
t nhng thanh thoat vi nhiu y tnh cao ep. Tri a vao cui thu ri nhng
tri vn xanh, va co th mt mua ng a n nhng gia lanh khng ngn can
c cy ci nay mm. Th cua T Hu nh ngay nao vn tao c s cam
thng rng rai. Nu Ting i la li th tm s hoa ng vi trai tim cua moi
ngi th Ta vi ta biu th s thu hiu tnh i, le i cua mt tm hn th
ep, giau nhn ban:
72
Du khng hi sc khi dong thng

Con chut phu sa cung gng bi
T T y n Ta vi ta, trn sau mi nm a qua nhng dong th cua
T Hu vn i gia cuc i, vn gi sc lay ng va nim tin con ngi, vn
la nhng gia tr tinh thn cao ep gn vi t nc va nhn dn.
(1) Ta vi ta - tp th cua T Hu - Nxb Vn hoc, 2000.
Ha Minh c
73
Tin
g an
Kiu
cu a Nguyn
Du
Trong gia tai vn chng s cua ai thi hao Nguyn Du co nhiu ang
th hay miu ta ting hat, ting an. iu o cho thy Nguyn Du rt m an,
m hat, va chc chn gioi an, gioi hat. Khng co g la, nu chung ta bit rng,
cha ng la Nguyn Nghim (ngi Ngh Tnh) va me la Trn Th Tn (ngi
Bc Ninh). Cha me ng khng ch hay ch ma con hay ca hat va an hat hay
nhng lan iu dn ca c sc va cc ky phong phu.
Trong 3.255 cu th Kiu, Nguyn Du a gi tron long cam thng su
sc, s quy trong va tn vinh qua nhng vn th ep nht, hay nht, tm huyt
nht... ng vit v Kiu.
Kiu ep:
"Lan thu thuy net xun sn
Hoa ghen thua thm, liu hn kem xanh
Mt hai nghing nc, nghing thanh..."
Kiu a xinh ep lai co tai cm, ky, thi, hoa. Nhng dng nh... Nguyn
Du m tai an, tai hat hoc gia, Kiu co phn... vt tri hn v m nhac, nn
chi Nguyn Du vit ky hn. Ngay sau khi khen Kiu "Thng minh vn sn tnh
tri. Pha ngh thi hoa u mui ca ngm" Nguyn Du say sa:
"Cung thng ln bc ngu m
Ngh ring n t h cm mt chng
74
Khuc nha tay la nn xoang..."

Trong "Truyn Kiu", co ti 4 ln Nguyn Du ta ting an Kiu. Du la
nhng "Thin Bac mnh", nhng ln nao ting an Kiu cung lam xuc ng
long ngi.
1- Ting an giao duyn gia Kiu va Kim Trong:
"...So dn dy vu dy vn
Bn dy to nho theo vn cung thng
Khuc u Han S chin trng
Nghe ra ting st ting vang chen nhau
Khuc u T Ma Phng cu
Nghe ra nh oan nh su phai chng
K Khang nay khuc Quang lng
Mt rng lu thuy hai rng hanh vn
Qua quan nay khuc Chiu qun
Na phn luyn chua na phn t gia
Trong nh ting hac bay qua
uc nh nc sui mi sa na vi
Ting khoan nh gio thoang ngoai
Ting mau sm sp nh tri ma..."
2- Ting an Kiu trong cn ghen Hoan Th:
"...Bn dy nh khoc nh than
Khin ngi trn tic cung tan nat long
Cung trong mt ting t ng
Ngi ngoai ci nu ngi trong khoc thm"
75
3- Ting an Kiu sau khi T Hai b git:

"...Mt cung gio tham ma su
Bn dy nho mau nm u ngon tay
Ve ngm vn hot nao tay..."
4- Ting an Kiu sau 15 nm lu lac, tai hp Kim Trong:
"...Phm an du dt tay tin
Khoi trm cao thp ting huyn gn xa
Khuc u m m phng hoa
y la H ip hay la Trng sinh
Khuc u m ai xun tnh
y hn Thuc hay mnh quyn?
Trong sao chu nho duynh quyn
m sao hat ngoc Lam in mi ng!"
Ting an Kiu... nao long n vy nhng tht co nhiu cung bc. Ting
an Kiu oan 1, 4 vn bun nhng co phn... say sa, v c an cho ngi
mnh yu nghe. oan 1, Nguyn Du... dung ti 14 cu th va oan 4 dung 8 cu
th. Nghe th Nguyn Du, chung ta co cam giac nghe c ting an Kiu.
Ting an oan 1 nh th co anh mt ci giao duyn "Long trong nh a mt
ngoai chn e" cua ca Kiu va Kim Trong. Bi khng th sao lai co chuyn
"Nghe trong u ym co phn la li", hay "Rng quen mt nt i ri".
Nu ting an oan 1 co 14 cu va oan 4 co 8 cu th ting an Kiu
oan 3 va 4 ngn tht nghen lai. Tm trang au n tt cung cua Kiu a khin
ting an Kiu t oan, ch con 4 cu khi an cho Hoan Th nghe, va ch con 3
cu khi Kiu an cho H Tn Hin nghe, sau khi T Hai - chng nang b H
git cht. Kiu khng an ni va... Nguyn Du cung khng vit ni!
Xin trch vai nhn xet bng th v thin tai cua Nguyn Du.
Nha th T Hu vit:
76
"...Ting th ai ng t tri
Nghe nh non nc vong li ngan thu
Nghn nm sau nh Nguyn Du
Ting thng nh ting me ru nhng ngay
Hi Ngi xa cua ta nay..."
Va nha th Ch Lan Vin vit: "Nguyn Du vit Kiu, t nc hoa
thanh vn...". Vn y la Vn Th, la Hoa Vn, la Vn hoa Ngh thut... vy!
(*) Th trch trong "Truyn Kiu" - NXB ai hoc va Trung hoc chuyn
nghip, 1972.
Lac Thi
77
V ba i th Cu kh oai cua be
Vi hn 30 tp th, tp truyn vit cho thiu nhi,

Pham H la mt tac gia c cac em c bit yu quy. Sang
tac cua ng thng nhm vun p cho cac em long yu
thng t cy co, loai vt n con ngi. Sau y la tm s
cua ng v mt bai th c sang tac khi cac con cua ng
phai i s tan - bai th khin ng by gi mi ln oc lai
vn a nc mt.
Ti vit bai th nay sau khi nhn c qua cua Sng ng gi t ni

s tan v. o la vao nm 1968, khi cuc khang chin chng My, cu nc ang
vao giai oan quyt lit nht, gia nh ti phai s tan mi ngi mt ni. Ti
cng tac tai Bao Vn ngh (Hi Nha vn) nn cho Sng Hng va Sng ng i
s tan v ng Du (Bc Ninh) cung con em can b trong c quan. Sng Hng
th theo nha ti s tan cung trng ai hoc Tng hp trn Thai Nguyn. C
hng tun Toa soan u cho ngi xung nm tnh hnh sinh hoat cua cac chau.
Thi o i sng kinh t kho khn, nhng i sng tnh cam tht giau
co. Hnh nh ngi nao cung vy, hng ngay ho ngh v ngi khac hn la ngh
v ban thn mnh. Ngi thanh ph sm sa cac th gi v ni s tan a
anh, ngi ni s tan cung lun ngh tm qua g o gi v Ha Ni. Thng
la m tm, m ca mua ch qu v kho mn cho khoi hong ri gi theo xe v
thanh ph. Sng Hng va Sng ng cua ti cung theo ngi ln i ch. Thy
ngi ln mua tm ca, hai a ban nhau mua mt cu khoai lang ro to. V nha,
78
thy ngi ln thi la rm kho tm, nu ca th hai a ngh cach nng khoai,
v o la vic lam d nht ma co th lam c, gi v nha cho b me.
Tnh c hm o nha ti cung t Thai Nguyn v qua nha. Nhn c
khoai cua con va mng va tui, bit tin la Sng Hng va Sng ng vn khoe
manh. Bn cng tac, ng sa xa xi, nguy him, thng nh con ma khng
bit lam th nao. Ch ch n ngay chu nht gi xung cho con t banh my
kh vi lng kh. Phai noi tht, luc o Sng ng con be qua, ch bit vui
khoai vao tro nong, ch khng bit sng chn ra sao. Nn khi chung ti boc
khoai ra th gia na phn con sng. B me n khoai ma cam nhn cai tnh cua
con nho ni s tan, nc mt rng rng.
Ta cung nghe lai bai th o:
Cu khoai cua be
Ru nhau ra ch
Ch, m ca nho
Ch, m tm con
V, thi la rm
V, un la cui...
Toc vng tro bui
Con mt o hoe
Ca nay tm kia
Chiu v Ha Ni...
Qua gi b me
Ring be loay hoay
Chon mt cu khoai
em vui tro nong
Lang xa s tan
79
Khoai v n nha
Me nhn, boc ra:
Na bn con sng!
Khoai vn ngon lm
Long con ngot bui
Mt me rm t
Tay cm chia i...
Khi vit bai th nay, ti c gng vit rt tht, khng co s trau chut li
th phu hp vi suy ngh cua Sng ng cung nh phu hp vi la tui thiu
nhi. Ngay u bai th cung a noi ln iu o. Cu khoai cua be a c in
trong tp th Chu vt con va khi Trung ng oan Thanh nin, Hi Nha vn m
cuc vn ng sang tac cho thiu nhi (1968) th bai th a c trao giai
thng A. n by gi, mi khi nh lai ky nim v cac con, ti u a nc
mt. t nc hoa bnh, gia nh oan tu, cuc sng m no, ti cang thy yu
quy cuc i hn. Va vit cho cac em se mai mai la s la chon cho ca cuc i
ti.
Nguyn Th Bch
80
Me m
- Trn
ng Kho a
Trn ng Khoa in bai th u tin nm 1966, khi Khoa ln tam

tui. Nhng bt u lam th chc con sm hn. o la hin tng hy hu trong
lch s vn hoc nc ta, la s gp g cua nhng yu t chu quan va khach quan
co mt khng hai, u sc tao ra mt hin tng tuyt ep cua thi ai cach
mang. Tuy nhin y ti cha mun noi nhiu v hin tng nay, ma ch th
xem xet n mt trong nhng sang tac thi nin thiu cua "thn ng th" nay,
hy vong qua o co th kham pha ra mt vai net g o trong ban sc th Trn
ng Khoa chng.
Vao la tui con ham chi giun d, nhng bn canh nhng bai th hn
nhin rt tre con, nha thi s t hon a to ra gia trc tui rt nhiu khi khng t
ln em vao th nhng chuyn chng tre con mt t nao. Nhng bai nh th
khng co ti tnh g va cung rt Trn ng Khoa thi, nhng khi thi cuc a i
qua, cung nh nhiu tac phm cung thi khac, sau nay oc lai ta co cam giac
sc sng cua chung hao mon i kha nhiu, i luc con gy d ng. Co le v th
ma ti a chon bai "Me m" vit nhng dong nay, v bai th nay, Khoa a
at n ca tnh chn thc cuc sng cung nh tnh chn thc ngh thut rt cao.
Bai th mang tnh chn thc trc ht v no la th tnh cam thing ling
cua mun i, mt th ban nng gc, tc la long yu thng v b cua a con
vi ngi me, hung chi y lai la mt a con con be bong. Ngi ta co th
khn ngoan u, manh li vi ai, nhng khi n trc ngi me rut, ta lun
tr lai la mt a tre th ngy, hn nhin nh thu con tm be:
81
Moi hm me thch vui chi

Hm nay me chng noi ci c u
Noi "me thch vui chi" la cach noi cua tre con, nhn t goc tre
con, tc la tip thu hnh anh ngi me qua lng knh tre con, cung nh cu tip
o "hm nay me chng noi ci c u" - ta nghe nh cu be ang phn bua
vi ai o, mc du cu ch t noi mt mnh: c thu cua tre con la lun tng
mnh la ngi ln, va v vy chung lai cang tre con hn. Va tre con th thch to
mo, a quan sat:
La tru kh gia ci tru
Truyn Kiu gp lai trn u by nay
Cu th trn ng nh t nhin nh khng, nhng o la mt li noi ma
khng co ky nng ngh nghip khng d dung c. Con cu di, vi chi tit
"Truyn Kiu" th l mt bai th ro rt, v chi tit rt thc trong i thc nay
lai mang y sc manh ngh thut, bi no noi ln bao iu v ngi me, n
mc nu ta mun giang giai cho ra nhe th phai tn khng t giy mc! Tng
bc mt, ta thy xut hin mt ban lnh th thc s, ngha la kha nng nghe ra
c nhng ting noi su thm vn la ban cht cua hin tng ma ngi thng
khng d g nghe ra va hn th na - kha nng din at nhng biu hin tinh vi
y bng th ngn ng gian d, chnh xac va giau hnh anh co th gy hiu qua
tnh cam manh me:
Nng ma t nhng ngay xa
Ln trong i me n gi cha tan
Hai cu th tai tnh bi a goi ung tn s vic, mt s vic bao
gm ca mt i ngi, nu khng mun noi bao gm moi i ngi, trong co
ven ven mi bn m tit. Mt a con, du con mng sa, ma a y thc su
sc n th v nhng chu ng, hy sinh tri b cua ngi me tht a khin cho
khng ch ngi me, ma ngay ca ngi oc chung ta cung khng giu ni cam
ng. Ca hai dong th c uc, khng co t nao khng ham cha mt lng
thng tin cn thit, c bit vi t "ln" khng th chnh xac va biu cam hn.
Nha th mi hai tui nay tht a gm vao trong th ca tai va tnh khi tip tuc
82
lam ta kinh ngac v nhng chi tit nhn xet khng phai ch bt ln t con mt
ma la t trong su thm trai tim:
Ca i i gio i sng
By gi me lai ln ging tp i
Con nh co ln Trn ng Khoa a tng noi rng Khoa khng phai
la nha th vit cho thiu nhi. Qua thc iu nay cung d nhm ln. a anh mt
a tre t but th moi iu cn ta vit ra u la cua mt a tre. Nhng mt
a tre thi s th la cua chung tt ca moi ngi, cu be hay c be y co th em
ca th gii vao trong th theo cach cua mnh, ma v tt cach y a kem su sc,
kem thu th hn nhng ngi ln.
Vi mt cu th nh cu th trn, nhng thi s ln tui cung phai nga mu
chao, bi du co c cai tinh t va nhay cam thi s nh Khoa th t ra nhng
ngi ln cung hoc lam cho cu th gia i hoc lam cho no mang cai ve tre
con gia v rt kho chu. Vi trng hp nhng cu th ky diu nh th nay,
cung luc Trn ng Khoa phai vn ng theo hai qua trnh ngc nhau: phai
trng thanh ln nhn nhn s vic bng s tng trai cua mt ngi ln, lai
phai quay tr v vi ban cht tre con cua mnh! S phn thn, hay chnh la nhp
thn khng bit na a lam cho cu be nh co hai cuc i trong mt con ngi.
Kh th tuyt vi tip o cang khng nh kha nng phn thn nay cua tai nng
thin bm Trn ng Khoa:
Me vui, con co quan g
Ngm th, k chuyn, ri th mua ca
Ri cao din kch gia nha
Mt mnh con sm ca ba vai cheo
Xa nay co nhiu cu th hay nhng rt t at n song toan: hoc
cai tai ln cai tnh, hoc ngc lai. Bn cu th trn cua Khoa, cung vi ca
nhng cu trn kia na, cung luc lam cho ta va trn trong cai tnh, lai va
khm phuc cai tai, tht la tai tnh tron ven. Nha ngh s t hon thu y a lam
c cung luc nhng vic ng nh trai ngc nhau: va tre con, va ngi ln,
va tnh tao, va m say, mt chn t gia i mt chn ng vng trn
83
manh t cua ngh thut. Mt s kt hp tai tnh n nh vy, khng ch trong

th ky nay, ma trong ca lch s cung tht him hoi.
Anh Ngoc
Mt ngi Sn Ty (Quang Dun

g - 1949)
Em thanh Sn chay gic v

Ti t chinh chin cung ra i
Cach bit bao ngay qu Bt Bat
Chiu xanh khng thy bong Ba V
Vng tran em mang tri qu hng
Mt em du du bun Ty phng
Ti nh x oai my trng lm
Em a bao ngay em nh thng?
Me ti, em co gp u khng
Bao xac gia nua ngp canh ng
Ti nh mt thng con be nho
Bao nhiu ri xac tre tri sng!
T thu v hoang bong gic
iu tan i lai ni iu tan!
t a ong kh nhiu sui l
Em a bao ngay l cha chan?
84
85
i mt ngi Sn Ty
U n chiu lu lac
Bun vin x khn khuy
Ti gi nim thng nh
Em mang gium ti nhe
Ngay tr lai qu hng
Khuc hoan ca rm l
Bao gi tr lai ng Bng Cn
V nui Sai Sn ngo lua vang
Sng ay chm ngun qua Phu Quc
Sao diu khuya khot thi m trng
Bao gi ti gp em ln na
Chc a thanh bnh rn ting ca
a ht sc mua chinh chin cu
Con co bao gi em nh ta?
Nu "Ty tin" la bai ca hao hung trong nhng ngay khang chin
chng Phap gian kh cua oan qun Ty tin th "i mt ngi Sn Ty" lai la
cung trm, su lng, xot xa trong mach nhng bai ca thua y. Ty tin, bc
tranh v cuc sng cua nhng ngi lnh Ty tin hin ln ro net, sinh ng vi
tt ca cai bi, cai hung cua mt thi ai lch s th "Mt ngi Sn Ty" lai la
s m xot xa, thao thc, nhung nh n qun long cua ngi thi s tai hoa.
Trong th Quang Dung, tuc trc mt ni nh va s thao thc khn
ngui. Cam hng ngh thut cua Quang Dung thng i sau s xuc ng, trn
tr v con ngi va cuc sng. Trong "Mt ngi Sn Ty" bc tranh v qu
hng trong khang chin chng Phap hin ln vi tt ca nim au va ni nh.
Trong cai canh hn loan, tang thng cua vung qu b gic chim ong va tan
sat da man, nhng xac ngi v ti cht mt cach tham khc: "Nhng xac gia
86
nua ngp canh ng", "bao nhiu ri xac tre tri sng"... Quang Dung co th
noi g y khi bn b chung quanh, nhng anh mt "u un chiu lu lac" vi
nhng ni "bun vin x khn khuy"? Theo doc ngun cam xuc, l trnh trong
ni nh va s au au trong th Quang Dung co nhng luc on lai, xot xa. Mt
net chm pha cua qu hng trong mau xanh x s "Chiu xanh khng thy
bong Ba V", trong nhng ve ep my trng x oai, trong ni bun xa xm
cua ngi con x Pht "Mt em du du bun Ty phng"... a khng ch la
nhng nt nhn trong bai ca tr tnh da dit, mnh mng su lng nay.
Khi ngun cua cam xuc la canh bit ly. Bit ly trong au thng va
mt mat. Quang Dung hoi v qu hng x s, hoi v nhng s phn leo let rui
may trc nhng ti ac tay tri cua gic. Hoi t tra li vi chnh mnh va t
cht vn chnh mnh. Khi a nhn ra "iu tan i lai ni iu tan" th cung la
luc thi s m tron tnh qu trong ni "bun vin x khn khuy" lam hanh
trang ln ng hen vi ngi thn, qu hng: "ngay tr lai qu
hng/khuc hoan ca rm l".
Nu "Mt ngi Sn Ty" la bc tranh phn canh ti sang tng
i thanh cng cua thi s - hoa s tai hoa Quang Dung ma mang ti nhat nhoa
phn u th pha sau lai la khoang sang rc r lam reo vui long ngi khng d
g ai cung lam c. Mang ti vi s leo let cua ngi sng, cai bi thng cua
ngi cht, cai u su trong tm trang, cai un trong anh nhn ... th mang sang
lai ua vao trong bc tranh khi nhng net phac thao cua nha th hoa tit v tng
lai :
" ... Bao gi tr lai ng Bng Cn
V nui Sai Sn ngo lua vang
Sng ay chm ngun qua Phu Quc
Sao diu khuya khot thi m trng ..."
Thi gian cha nh hnh nhng s vic lai la cu th. Cai ngay ma
Sai sn, Bng Cn rc ln mau vang no m trn nhng canh ng va bc tranh
thanh bnh trong ting sao m trng a khng ch la ta ma la gi ln nim thao
thc trong mi con ngi. Ngi lnh Ty tin, nha th, hoa s tai hoa y a
khng hiu v sao mnh lai chm chm "gi nim nh thng" cho ngi thn
"ngay tr lai qu hng" i trong "khuc hoan ca rm l".
87
S gp g ln nay ch co vy thi. Nhng Quang Dung lai hen ngay

tai ng:
" ... Bao gi ti gp em ln na
Chc a thanh bnh rn ting ca
a ht sc mua chinh chin cu
Co bao gi em nh ta?"
Ngi a cung oan qun Ty tin kiu hung "khng moc toc" vi
"qun xanh mau la d oai hum"a tng tuyn th "chin trng i chng tic
i xanh" cung la ngi tron i hy sinh cho t nc "thanh bnh rn ting
ca" cung la iu hiu. Trong "Mt ngi Sn Ty" ta a khng ch gp mt
cai nhn su lng ma con cam nhn c mt tm long, mt s thao thc rt
nhn ban cua thi s. Va, s thao thc y a giup nha th vng tin, thanh cng
trn l trnh n vi cai ep trong coi vn, cai cao quy trong ly tng - c bit
qua nhng trang th ng lai cho i ...
Chu Th Thm
"Ba v" cua Trn

H u
Ton
g
Ba xa bn chuc nm tron
Chau ba vn thy ba con gn y
Ba m chau, ngon tay gy
Ba nhn chau, mt gp y np nhn
Ming tru ba goi vung khn
Va vai tm ao t thn nu song
Nh ngay gao ch, nc sng
Nui con, nui chau lng cong, cong lng
Chao rau tra ti cm chng
Se y bat chau mi bng bat ba
Ai cho tm banh ng qua
Boc vao cheo ao v nha chau n
rm, chiu coi m nm
Tay m p chau lng ngn gio lua
Ba ru cu chuyn ngay xa
88
89
Tng Trn Trang vong a v lang

Trang Nguyn che tm long vang
Ma khng qun canh c han... xin n...
Ba xa tron bn chuc nm
m m ba vn v chm chau ba.
Cu thanh ng "Con h tai me, chau h tai ba" phai chng con
nhm noi ln s gn gui, ch che cua me cua ba i vi con chau. Ngi con
nao chng co me, ngi chau nao chng co ba. Mi quan h huyt thng nay
trong gia nh c xem la cam ng nht, sinh ng nht. May mn thay ta
va co me, va co ba- nhng ngi a nng niu, chm chut ta t khi ta con o
hon. Du mai sau co ln n u, trng thanh n u ta vn la a con a
chau trong ngi nha mai ra u thn.
Ba xa bn chuc nm tron
Chau ba vn thy ba con gn y
Co th ngi chau thng thy ba trong gic chim bao, co th
trong hi tng. Song, hi tng hay chim bao th ngi chau cung thy ba
hin ln tht ro net, tht cu th, ung la ba mnh:
Ba m chau, ngon tay gy
Ba nhn chau, mt gp y np nhn
Ming tru ba goi vung khn
Va vai tm ao t thn nu song
Canh ba thng chau trong vung qu ngheo cang cam ng lam
sao:
Chao rau tra ti c m chng
Se y bat chau mi bng bat ba
Ai cho tm banh ng qua
Boc vao cheo ao v nha chau n
90
rm, chiu coi m nm

Tay m p chau lng ngn gio lua
Nhng cu th ta thc, trn trui n mc khng th tht hn c
na. Song ai dam bao la nm na? Ai dam bao la thiu cht th? Ai dam bao la
"qu" nao? Kho ma vit gian d hn th, cung kho ma vit hay hn th. Tac gianha th Trn Hu Tong, khi vit bai nay a sang tui ngu tun, thng nh ba
ni cua anh ma lam th.
Ba mt a 40 nm anh vn thy ba thn thng gn gui. Anh lam th nh
lam tng ba, lam cho ba oc. Lam cho ba oc th phai vit gian d nh con
ngi ba th ch. Co cam tng nh anh chng phai day cng tm toi, sang tao,
h cu g. Moi th ba lam cho ht. Anh ch vic chep lai li ba noi, ghi lai vic
ba lam vi cam xuc thc cua ngi chau la thanh bai th hay. Nu pha chut
mau me, kiu cach vao y ba chu lam sao, vit modern qua ba oc lam sao?
Ba a tng ru chau bng ca dao, k chau nghe bao chuyn c tch, chuyn nm
khuyt danh- k cho chau nghe ma thc ra la rn day chau y:
Ba ru cu chuyn ngay xa
Tng Trn Trang vong a v lang
Trang Nguyn che tm long vang
Ma khng qun canh c han.. xin n...
Li ru tng nh tnh c nhng tht thm thuy. Ba mun chau ba
cung vt ln c canh ngheo oi thi tam khoa. Nhng thanh danh ri,
thanh at ri phai gi ly l, ng mt gc. Con ngi sao ma co trc co
sau, thuy chung, nhn ngha.
Ba xa tron bn chuc nm
m m ba vn v chm chau ba.
V chm chau ch khng phai v thm. Chau ba khng con tre na.
Nhng m m ba vn v chm chau. Th ra "ngay lam sao m chim bao
lam vy" khi thc anh lun ngh v ba, khi ngu anh lun thy ba bn canh. Thy
ba vn chm chut nh th mnh con u th.
91
i ba, ca kip trc ln kip sau ba ch bit hy sinh v con v chau.

Vng Tha Vit
92
Luy
tre x anh - H Dzn
h
Co mt bai th luc bat dai 4 kh 12 cu mang u Luy tre xanh ma ca

bai th ch ven ven dung mt t tre
Co mt bai th ch ven ven dung mt t tre ma ve ln chn dung ca ngi
lang xanh mat, yn bnh va tht thn quen gn gui vi cuc i mi chung ta.
Bai th y co trong tp th Qu ngoai cua nha th H Dznh sang tac
cach y hn 60 nm:
Luy tre xanh
Lang ti tht ay lng... tre
Sng dai, co mt ng t mua
Nhp i nh sn t xa
m t thang sau, ln chua thang ging
Ch lang mi quy, mi phin
ong ng i gao, trang tin bng khoai
Trong lang lm gai, tha trai
Nn thng co lut chng hai v lin
Lang gn th tuy nhin
93
Mt trong vn gi c nim st son

Lu ri truyn t lu tn
Mau duyn n ai my con thoang bay
Ti yu... nhng chnh la say
Tnh qu Nam Vit ban tay du dang
Th ti: thm, bm vang
Con sng be be, cai lang xa xa...
(H Dznh)
ung th, ca bai th ch co mt t "tre" nhng o la mt t t. No
t v no xut hin bt ng va la s phat hin c ao: "Tht ay lng... tre".
Ngi oc vn quen cu "tht ay lng ong" khi noi v voc dang ngi con gai
nay c nghe "tht ay lng.. tre" th la. Nhng ngm thy ung. Cang ngm
cang thy tai. Tai tht. Cai hnh tng "tht ay lng... tre" va gii thiu c
c im cai lang nhiu tre nh bao nhiu lang qu khac nng thn Vit Nam,
va khoe c ban cht truyn thng cua cai lang thun phac nng nghip, con
ngi vn cn cu lng thin, chu thng chu kho, tht lng buc bung nh
cy tre cua lang.
T "tre" xut hin ngay dong th u tin nh net but u tin tac gia ve
bc chn dung cua lang vy. Lang y co tre, lang bn sng va co con co mt t mua. Tre, sng, , co ch la phac thao bng hn mt dong luc bat ma sao
cai lang a hin ra xanh mat trc mt ta, lam ta sang khoai d chu nh c
m mnh trong khng gian thin nhin thanh khit. Yu ngi lang bnh yn
xanh mat va cung thng ngi lang ngheo cua thi kinh t gian n:
Ch lang mi quy, mi phin
ong ng i gao, trang tin bng khoai
Co le o la ngi lang c, xa cu lm so vi thi ta ang sng hm
nay. Thi y, con ngi hnh nh khng co nhu cu ban mua, tiu tin. Mi quy
mi phin ch. Con ngi n ch mang nhng th mnh co i ly nhng
th mnh cn. Vt ngang gia la gao, ng, sn... la lng thc cn thit phai co
94
sng. Con ngi cha ngh n nhng nhu cu khac. Vy nn con ngi ch
bit lam n v t, sng hin lanh khng tham vong quyn uy sang giau va co le
ngay cai "lut chng hai v lin" ho cung coi nh iu hoa tnh trang "lm
gai tha trai" ch cung khng bt bnh trc s phn bit i x cua ch
phong kin xa.
Yu ngi lang xanh mat, bnh yn, thng ngi lang ngheo, nhng
hn ca la quy ngi lang v nhng truyn thng tt ep vn c lang gi gn
nguyn ven:
Nhp i nh sn t xa
m t thang sau, ln chua thang ging...
Lang gn th tuy nhin
Mt trong vn gi c nim st son
Lu ri truyn t lu tn...
Khng th tng tng c gn th ma lai co mt ngi lang
thun nng ngheo nhng n np n nh th. Cai ep cua hnh tng bai th co
phai ch nay chng?
Th hoi nu lang khng co tre, khng co sng, khng co va co...
lang toan nha cao tng xy xi mng ct thep vi nhng siu th dp du sut
ngay, sut thang, tin cua quay nh chong chong... th con u la lang? Va lang
khng luy tre. Mt moi kha nng ch che, khng con rao luy bao v... lam sao
cuc sng co th bnh yn bn vng?
o mi chnh la cam hng trong tm cua bai th.
o mi chnh la ly do v sao tac gia t tn bai th la "Luy tre xanh"
ri tuyn ngn th cua mnh:
Th ti: thm, bm vang
Con sng be be, cai lang xa xa...
(Nguyn Th Mai)
Ly nga ng ai
95
Nhng vong xe ap
Hay m cht na i em!
Nh thi son tre m m ngay xa
Hen ho sm on chiu a
Vong xe ap ln ni vong mua yu thng
Ta tng vt nhng dm trng
ao cm vng vu neo ng thi ca
Chung long tat can giang ha
Yn nhm khung st hoa ra kiu vang
Bon bon xe ap ca tang
V chng con cai doc ngang t tri
Bng qua th ky hai mi
Ci ngm ngp mt, th sui sut tai...
Nguyn Thanh Mng (Tuyn th Vit Nam hin ai 1975- 2000)
Bng nhng tn hiu thm my cua thi ca, bai th thng bao vi
chung ta, nu noi bng vn xui, th nh sau: y la tiu gia nh mt nha th
ngheo nhng hanh phuc. Hai v chng cung "nui ch ln" trong vn nghip.
Du a con cai eo bong, ho vn yu nhau nh thu ban u va lac quan qua
moi gian lao cua i thng.
Tom lai ni dung bai th ti a lam cai vic"da man" la be i canh
cua chu chim ang bay, khin chu nm quay ra o, tuy m khng thiu mt
chic lng vu nao, nhng o ch con la cai xac chim, con cai thn thai, sc bay
cua no th a b huy dit!
So sanh nh vy thy hiu ng thi ca cua mt bai th hay no tac
ng n nao ti ngi oc!
96
Ngn ng th thng thng la xuc tch, ngn gon hn vn xui

mang cung thng bao y. Nhng khi cn no vn gian ra thu tom moi sc thai
cua mt hoan canh, mt thi im:
Hay m cht na i em
Nh thi son tre m m ngay xa
Hen ho sm on chiu a
Phng tin cua yu thng ch la chic xe ap noi canh ngheo
cua tac gia, nhng chic xe ap y lai co kha nng ve ln bc tranh hanh phuc:
vong xe ap ln ni mua yu thng
kh 2, vn chic xe ap th s y a mang i ban tnh qua moi
dm trng, nhng y la dm dai cua thi gian: neo ng thi ca. Khi ho cung
chung ch hng "thun v thun chng tat b ng cung can" na la tat can
giang ha, th chic xe th s yn nhm khung st y co thua g mt chic kiu
vang "on nang v dinh"!
Kh cui cung la khuc ca khai quat v long t hao (va t trao) cua
tac gia: Ta tuy ngheo vy nhng vn doc ngang tri t nh ai ma vt sang th
ky mi, du co vt va hn ngi i chut!
Bon bon xe ap ca tang
V chng con cai doc ngang t tri
Bng qua th ky hai mi
Tac gia a phat hin ra tht chnh xac thn thai cua ngi ap xe
ng trng: ci ngm ngp mt, th sut sui tai (thy ca m hi m trn mi
mt va hi th ra ng tai cua ho)
Khai thac mt i lp, t chung canh nhau lam ni bt y la
thu phap thng dung cua th, nhng mi nha th s dung mt khac. Nguyn
Thanh Mng m ring cho mnh cach i: Anh thng dung h thng t Han
Vit vi nhng khai nim, t ng c l thi "thanh gm yn nga" xa xa t
ln vao nhng chi tit i thng ngay hm nay, lam cho cai i thng tr nn
lp lanh, khng phai lam sang ma ua ct, t trao: kiu vang bn yn
97
nhm khung st, ri tat can giang ha, doc ngang tri t... Hn o la m hng
nhng v tung lch s tng vang ng thu thiu thi cua tac gia?
Nhng vong xe ap la mt bai ly nga danh suy tn con nga st
xe ap, "sang trong" chng kem g, ma lai "hin ai", vi giong t trao co
duyn cua tac gia. Ci trn ni gian lao, gian lao ch con mt na, ma phm
cach ngi th ang trong gp hai!
Vn Long
Lon
g me - Nguyn
Bnh
Gai ln ai khng phai ly chng

Can g ma khoc, nn i khng!
Nn i, mc ao ra chao ho
Ro quy con ti, cac ch trng!
ng ng d d qua i thi!
C co con thng n chung ti
Th ng ln nao! Lau nc mt
Mnh c lam bn my mi ngi
Nay ao ng lm, qun lnh ta
Nay gng, nay lc, nay hoa tai
Mun g ti sm cho c u
Nao a thua ai, a kem ai ?
Rung ti cay cy, du ti hai
Nui day em c ti am ng
Nha ca ti coi, n ti gia
Ti con manh chan! Khin c thng!
98
99
a con ra n ca bung thi,

Me phai xa con, kh my mi!
Con a! m nay mnh me khoc
m m mnh me lai a thoi.
(1936)
Mi tam tui vit c mt bai th nh th nay th qua la thin tai!
(Nguyn Bnh sinh nm Mu Ngo 1918). Bai th noi v tm long cua ngi me
cho con gai i ly chng. Giy phut y, long me qua la ngn ngang trm mi:
va mng la con gai a ln, a trng thanh, a co hanh phuc; va lo cho con
v lam du nha ngi khng bit ri co thun cheo mat mai, ch bit chc chn
mt iu t gi phut nay no khng c ap trong i canh me na; mng ma lai
tui thn v cng dng duc, ngha sinh thanh, nui con ln chng y, by gi no
v nha ngi ta...
Ngn ngang nh th nhng me phai gng ln, noi cng:
Gai ln ai khng phai ly chng
Can g ma khoc, nn i khng!
Nn i! Mc ao ra chao ho
Ro quy con ti! Cac ch trng
ng ng d d qua i thi!
C co con thng n chung ti
Th ng ln chao! Lau nc mt
Mnh c lam bn my mi ngi.
Li ngi me tht mc mac, tht chn qu, cang chn qu chng nao
cang t nhin chng y. Ngn ng th kho nht la vit sao cho t nhin.
Nguyn Bnh dng nh khng nhap, khng sa, c "xut khu thanh chng"
vy! Ta co cam giac giy phut y, ba me nha qu nao cung phai "mng yu"
con nh th, khng ai co th noi khac c. Trong li "mng yu" con gai,
ngi me khng giu c nim vui sng va t hao v con. My ting co ve
100
nh noi ma "Ro quy con ti" tht ra la rt thng; ri my ting "ng ng

d d" giong nh ch ma tht ra la y thng cam.
Kh th tip theo la nim t hao cua ngi me - ma la ngi me nha
qu: nui con ln, day con thanh ngi va may sm cho con gai bng chung
bng ban, bng ch, bng em:
Nay ao ng lm, qun lanh ta
Nay gng, nay lc, na y hoa tai
Mun g ti sm cho c u
Nao a thua ai, a kem ai ?
Bn cu th co ve "k cng" vi con gai chnh la li bt buc con ng
dung dng, khoc loc na, dt ao me ma v nha chng i thi!
C con gai sut st th l ni long thng me gia yu, cac em con dai,
ch i ly chng, ai la ngi chm soc me y th ngi me lai "ln giong" gat
pht:
Rung ti cay cy, du ti hai
Nui day em c ti am ng
Nha ca ti coi, n ti gia
Ti con manh chan! Khin c thng!
Giong ngi me y tht la... cong cn, anh a (nhng la mt th
cong cn, anh a gia tao, ln gn ln ct cho con gai yn long ma v nha
chng!) Ngoai s cong cn, anh a, ba t "khin c thng!" con co chut
"nhn tm" na nhng o cung la s "nhn tm" c y... lam ra "nhn tm" ma
thi!
ang... hung hn nh th, kh th cui cung hng hn:
a con ra n ca bung thi,
Me phai xa con, kh my mi!
Con a! m nay mnh me khoc
101
m m mnh me lai a thoi.

y mi la kh th tht long 100%, Nguyn Bnh vit v me: Con
a! m nay mnh me khoc. Cai giot nc mt khoc thm cua me, chang thi s
mi tam tui a thu hiu va din at mt cach tht tai tnh. Vng, m con
gai v nha chng, ch mnh me khoc thi. Con ch khoc luc sp v nha chng
con by gi th ang ngy ngt hanh phuc! "m m mnh me lai a thoi" ,
cu th sao ma c n, ma ngao ngan n vy!
Nguyn Bnh t tn bai th la "Long me" va a ph din tai tnh cac
cung bc tnh cam, din bin tm ly cua ngi me khi con gai i ly chng, qua
o toat ln tnh thng v b bn cua me vi con.
oc i oc lai bao nhiu ln, ti vn khng ht ngac nhin v s hiu
bit tm ly thu ao, cn ke, hiu vic i su sc cua Nguyn Bnh va cach
din at t nhin nh hi th cuc sng trong th ng. 18 tui vit c bai th
nh th nay qua la "danh bt h truyn".
Nguyn Bui Vi
102
La o
Gp em trn cao lng gio

Rng la ao ao la o
Em ng bn ng nh qu hng
Vai ac bac quang sung trng.
oan qun vn i vi va
Bui Trng Sn nhoa tri la.
Chao em, em gai tin phng
Hen gp nhau nhe gia Sai Gon.
Em vy ci i mt trong.
(Nguyn nh Thi, Trng Sn, 12/1974)
a hn mt ln nha th Nguyn nh Thi cho nhng c gai Vit
Nam nho be khoac sung trng. Ln trc, cach thi im cua bai th nay ngot
chuc nm, khi cuc chin tranh chng My mi lan ra min Bc, trong bai Chia
tay trong m Ha Ni, ng a cho nhn vt tr tnh cua mnh trc luc ln
ng song bc bn ngi yu:
Em i bn anh toc xoa bay ri
103
Nho nhn vai em khoac sung trng

Va cai hnh anh kt thuc nh tht nh gia, nhng co sc gi:
Anh m em va m ca khu sung trng bn vai em.
Ln nay, ngi con gai be nho cua hu phng ngay nao a khng
cam chu lai pha sau, c a ra mt trn. a anh rng trong cuc chin tranh
va qua, ranh gii gia tin tuyn va hu phng rt m h, va trn khp t
nc ta ngay y, u cung co th tr thanh tin tuyn, nhng... y la mt tin
tuyn thng trc, tin tuyn cua tin tuyn: con ng Trng Sn ac lit va
hao hung, ni san sinh ra bao nhiu huyn thoai mi ma hnh anh nhng ngi
con gai kin cng nh nhn vt cua bai th nay la mt trong s o. Ln nay
chng con ai tin a ai. Tac gia - hay nhn vt tr tnh cung th - i trong dong
ngi ang hanh qun vi va, bt cht:
Gp em trn cao lng gio...
ung ch la mt thoang khc, mt cai ngc nhn, mt p anh chup
vi. Nhng o la mt thoang khc y tnh biu tng, y cht th. Trc ht,
bi v no la. Noi nh thi s tre cua thi o Lu Quang Vu: Th la s ngac nhin
trc cuc sng, hoc xa hn na, i Thanh bn Trung Quc, Thiu ai
Nghip co cu: Giang sn kin quan tn thi thiu (Tam dch: Sng nui xem
nham th mi t). Cai g a nham chan, mon cu th khng con th na. o la
quy lut mun i cua cam hng sang tao ngh thut. y ngc lai, n tng
Trng Sn p vao tac gia hoan toan mi me, la lm khac thng: trn cao,
lng gio, rng la, ao ao la o... trong o ni bt ln cai mau la o, d di va hao
hung, khng phai mau la xanh cua bnh yn va quen thuc. Trong mt chuyn
vao Nam trc o khng lu, T Hu cung a khng bo qua chi tit nay cua
Trng Sn: Bui bay, bui o la rng (Nc non ngan dm).
Nh vy, vi T Hu, mau o cua la la v bui. Ai a i qua Trng Sn
nhng nm thang y hn khng th qun c canh bui, khng phai th bui lay
phay cua ng bng, bui Trng Sn mt mu tri t, bui day hang gang, hang
my gang, t co th patin v bui... va bui, y la c thu cua mua kh, mua
cua chin trn, cua nhng ngay tt bt cua con ng... Nhng cung co th mau
o la rng cung con v nhng le khac: v nng chay, v anh chiu ta, v n gian
o la mau cua la, Trng Sn bat ngan rng nui thiu g cy la, canh la... Ch
104
bit o la mt n tng manh. Va nha ngh s nhay cam khng th bo qua, ng

a kp gi lai no cho mnh va cung la cho ngi oc, ngi nghe. cc ta n
tng la o, nha th a dung n nhng t sc, manh, vi cu th xit cht n
cung: Bui Trng Sn nhoa tri la... Vn la s chon la rit rong, s dn nen
(ch khng phai la nhi nhet) cua t ng vn la c thu cua ngoi but Nguyn
nh Thi t bui u lam th.
Co th noi, ch nhng thng ip v ni dung manh me, nhng rt
gian d, d hiu nh ly tng chin u cua chung ta ngay y, tac gia a dung
n nhng thu phap ngh thut khng n gian mt chut nao: nhng hnh anh,
m thanh, mau sc c chon loc tinh vi va t ung ch, u sc tao n tng
va li cun cam xuc cua ngi oc.
Va, gia canh hung trang ma la lm y cua chin trng hin ln hnh
anh ngi con gai be bong, thn gy, vi vai ao bac nh cuc i lam lu cua
me cha, vi trn vai khu sung trng cung a tr nn quen thuc, a c i
thng hoa va n tnh hoa t lu. Trong bi canh y, goi tt ca hnh anh mn
thng ma lm lit nay la qu hng th thit tng khng con g chnh xac va
gi cam hn. y ta thy sc manh cua n tnh tht gh gm. Ng nh ca khi
buc phai cm st thep trn tay, co mt gia mt ni y mau la, th ngi phu
n vn khng anh mt i nhng thuc tnh thin tao, nhng phm cht lam nn
mt hu phng m ap va ch che... Chnh ho a tao dng ln nhng hu
phng ngay gia long tin tuyn. Mt nha vn Nga a vit: Chin tranh khng
mang gng mt phu n, nhng t nc ta, mt khi phu n tham gia vao
chin tranh th ho a lam thay i gng mt cua no. Va th, tac gia tht ln
mt li chao ma cung la mt li hen ho y tin cy, hng ti cai ch ln cua
toan dn tc, tt nhin - gp nhau gia Sai Gon - nhng trong o vn khng
giu ni mt sc thai g o ring t tha thit, vi cach goi tn em gai tin
phng ham cha bit bao u ym.
Nguyn nh Thi nhiu tai nhng vit t, nht la vi th. ng gi ta nh
n mt nha th khac: Chnh Hu. Ca hai ng, v s lng va cht lng th co
nhng net kha gn nhau. Tuy nhin, phn khac nhau cung khng nho. Ring vi
Nguyn nh Thi, ng a to ra trung thanh vi tuyn ngn th cua mnh c
tung ra t nhng ngay u khang chin chng Phap. ng la ngi co y thc rt
sm rng mun phuc vu tt cho canh mang, cho cuc sng th th trc ht
phai la th, ngha la th ch co ch chng nao no hay, no li cun ngi oc
105
khng ch bng ni dung ma bng ca sc manh cua ngh thut, vi nhng tm

toi, nhng i mi va sang tao khng ngng... at n cai ch chuyn tai
c nhng y tng va cao hn la nhng n tng, nhng cam xuc cho ngi
oc, nha th tao bao nay a sn sang t bo cac lut l cua th truyn thng
ch gi lai nhng g cn thit nht: Sc ham cha cua t ng, sc gi m cua
hnh tng, sc lay ng cua nhac tnh... Co le v th ma th ng gn vi m
nhac, hay ngc lai, chnh v ng con la mt nhac s nn th ng tha hng
c nhng u im y chng?
Anh Ngoc
Khng kht
Em co chau goi "ba"

Goi "em" anh vn goi
Nm mi tui, ai gia
Chung mnh sao tre vy
Anh oc truyn em nghe
Em mun em la "Tm"
Long hoang t- anh m
T bui u em lm
Em got kh cui mua
Anh cn tng lat nho
i, qua thng v chua
Ma mong nhiu thng nh
Bao bn anh ln ng
Ngay v thng sai hen
Gia luc em di hn
106
107
Th anh lin kp n
Bao bn em se mnh
Gianh cm, anh nu chao
i u phai mui hanh
M hi em thm ao
Hat nng nhay trong vn
Khin "long i" xao xuyn
Co phai ngay ta thng
Mt mua he qua ngn
Chic ao ci nm xa
Mui hom rng np gp
m lai rng khng va
Em vn khen t chc.
Ta gn nhau t u
Cang gn nhau v cui
u ngh la xa nhau
Cho n gi hp hi.
(Yn Lan)
Nm 1994, i bnh th cac tnh Quang Nam a Nng, Bnh
nh, Khanh Hoa va Bnh Thun, ti co n thm nha th Yn Lan th trn
An Nhn. Vui chuyn, ti hoi ng v cai but danh mang tn rt con gai nay th
nha th th l: Thi ng i day trung hoc, co hai c n sinh cung yu thm nh
trm thy giao Lm Thanh Lang (tn tht cua nha th). Mt c tn la Yn, mt
c tn la Lan. Sau khi ra trng, bit thy Lm Thanh Lang a ngo li vi Lan,
Yn bo nha i tu. Cam kch trc tnh yu cua hai c Yn va Lan, thy giao day
108
vn Lm Thanh Lang ly but danh la Yn Lan. Yn Lan a co nhng bai th

ni ting nh: Bn My Lng, Lai v tnh nho...
Bai "Khng kht" nay, nha th vit cach y ngot ba mi nm
khi hai ng ba a ngoai tui 50:
Em co chau goi "ba"
Goi "em" anh vn goi
Nm mi tui, ai gia
Chung mnh sao tre vy
Nha th t khep mnh mt cach hn nhin, khng cn gi y, khng
s ai bt be "ch ci". K cai vic xng h goi ngi v a cng tui la "em",
vi Yn Lan c nh la mt phat hin, tht ra xa hi hin ai, o la vic bnh
thng. Cai cht thi s hn nhin, ng ngac cua ng th hin ro nht kh th
u y.
Ri, ca bai, bao nhiu kh th tip theo u noi ln s khng kht
cua i v chng tui cao ma tnh con tre bng nhng chi tit i sng ti
xanh va cu th:
- Anh oc truyn em nghe
Em mun em la "Tm"
- Em got kh cui mua
Anh cn tng lat nho
- Gia luc em di hn
Th anh lin kp n
- Bao bn em se mnh
Gianh cm, anh nu chao
...v. v ...
Tnh yu thi tre thng m say, ngy ngt vi nhng nu hn nng
nan, nhng hen c, th nguyn, nh thng chay bong co luc cung ... hoang
109
tng, "gii i"! Con ngi co tui gn bo vi nhau bng nhng chi tit hanh
phuc a tr thanh ky nim. Va khi a la nhng ky nim ep th no rt bn.
bai th nay, nha th Yn Lan khng lam th. ng khng phai
lp t, tm y tng, tm b cuc ma ch thong tha k ht cho ban oc nhng g
ng ba danh cho nhau, quan tm n nhau, sng v nhau v ca hai v chng rt
yu nhau, khng kht vi nhau.
Bai th n vi ngi oc nh mt li ru r chuyn tro, chn tnh
va tin cy. Yu nhau luc ca hai con tre th d, yu nng nan tui trung nin a
kho, yu thm thit tui 50, 60 con... lam th c qua la khng d chut
nao!
Phai chng, o cung la thng ip nha th gi n ban oc.
Nguyn Bui Vi
110
Hoan
g C m- nha th tn c in
Khng hiu sao trong tm thc th ca cua ti lun am anh bi Han

Mac T va Hoang Cm, du th cua hai thi s nay rt khac nhau v hn th va
giong iu. Han Mac T thng hoa coi trm vao coi m: "Th co tch va chim
bao co tui", Hoang Cm lai pht canh diu th t trm tch cua vn hoa Kinh
Bc "Giai ym long trai phai pht c". Han Mac T mt nm 28 tui (1940)
cung la luc Hoang Cm xut hin trong lang th va ti nay a 78 tui vn con
sung but. Ti nh hi nho a tng chep tay hang chuc bai th cua Han Mac T,
va sau chin tranh tr v Ha Ni (1976) ti lai mai mit chep vao s tay tp th
V Kinh Bc t ban thao cua Hoang Cm, bi th ng rt li hut nhng nha th
tre chung ti luc by gi. Qua la th Hoang Cm co mt ma lc ky la s
cach tn, hn ct vn hoa lang qu Vit.
Thc ra, th h chung ti ln ln sau vu Nhn vn- Giai phm t c
oc Hoang Cm du trc Cach mang 1945, ng a ong gop khng nho cho
kch th vi hai v Hn Nam quan va Kiu Loan cung vi nhng bai th khang
chin, tiu biu la Bn kia sng ung ni ting va trng ca Ting hat Quan
ho. Th cua ng ep mt ve ep thot tha ma lai dat dao, hao sang:
Sng ung tri i
Mt dong lp lanh
Nm nghing nghing trong khang chin trng ky
111
Nhng hnh anh thn thng gn gui cua qu lang vao th ng bng
tr nn sang trong la lung:
Nhng c hang xen rng en
Ci nh mua thu toa nng
Noi nh nha th Nguyn Thuy Kha th th Hoang Cm "trm y
mt ni phng ng". ung nh vy, cai "ni phng ng" lun "trm
y" chnh la nh ng a nhp hoa hn th mnh vao chiu su vn hoa Vit
ri hin ra trn trang giy vi dang ve nng ng cua th moi trong s lun
chuyn v hin ai.
30 nm vng bong trn thi an (1958- 1988) lai chnh la thi gian ma
Hoang Cm a tao nn s t khi trong s nghip th cua ng bng tp V
kinh Bc va nhiu tp th le nh Men a vang, Ma thun thanh, 99 bai tnh....
Nhiu bai th trong tp th nay, ma c bit la tp V kinh Bc a tr thanh
"ngn truyn" trong cng chung vi nhng La diu bng, Qua vn i, Cy tam
cuc, Co bng thi... Theo Hoang Cm th V kinh Bc chnh la tp th ct sng
cua i ng. y la mt tp th ma tinh tuy cua vn hoa Quan ho- Kinh Bc a
c chng ct, kt ong lai. ng chia tp th thanh cac "nhp" vi nhng m
Kim, Mc, Thuy, Hoa, Th nh nen lai ri lam thng hoa th Vit trong mt
khng gian, thi gian thc ao bin hoa khn lng. oc th ng, ta gp mt con
ngi Vit nguyn khi qua hi th cua luc bat, ngu ngn va nhp t do tai tnh
lt qua khun phep. Chnh v th ma th ng khng cu i trong c in,va cung
khng qua xa la trong hin ai.
Mang th tnh cua Hoang Cm lai la mt ong gop ang k v cam
giac tnh yu trong th ca. y la mt cam giac si m hng phn trong ai tnh,
ma co ngi nhm tng la kch ng nhuc cam. Thc ra, nhuc cam trong th
tnh Hoang Cm lun a ngha, ma cui cung hng v cai ep e p lun co
nguy c bin mt. Trong i thc, Hoang Cm la mt ngi a cam va cung a
tnh lm. Da trng, mi son vn con phang pht trn gng mt ch in di
mai u bac trng nh cc. Cho du a gn tui 80, ng vn thng khat khao
mt mi tnh chn thanh, m ui. Co le nh th ma trai tim trong th ng vn
rn rang nhng iu nhac xa xm:
Ai bay mi ti ron
112
Nm m a vong me
Ru say dong mu h
Vong tay qu b bng
hoc:
Em i! em i!
Toc xanh bac ong
Nh hai con song
D g che i...
Ngoai tnh yu va th ca, Hoang Cm cung la ngi con nhiu am
m khac. Mi nm lai y, nhiu bai ph bnh, tiu lun va hi ky cua ng
thng lam git mnh ngi oc v mt tr tu va kha nng sung man trong
sang tao. Tp Vn xui Hoang Cm khoang 500 trang ang sp sa phat hanh,
se cung cp cho ban oc nhiu iu ly thu bt ng. Tuy sc a yu, Hoang Cm
vn khao khat c chung tay vi Hi nha vn ra mt t bao TH thuc y
th ca ngay cang at ti nhng thanh cng mi va ap ng nhu cu cua cng
chung yu th. oc nhng li tm s cua ng trn bao, cang thy khat vong y
cua ng nhc nhi n chng nao: "Th la mt mt v cung trong yu cua i
sng tinh thn dn tc ta, th lai khng co mt t bao du ch la hai trang thi!.
Ly u ra sc manh y th ln ti mc hin ai hoa vn chng va ngh thut
cho kp vi cac trao lu th gii?"...
Nhng ma, du cha co bao TH, Hoang Cm vn lng le sang tao.
Hm qua, ng lai va oc cho ti nghe my bai th mi, va vn con tip tuc sa
cha. Nhn ng toc bac, da trng, mi son va cp mt anh ln nhng tia sang
m ui, ti nh thy ca thi tui tre cua ng vn con song hanh cung ng trn
con ng vn chng y m m.
Nguyn Trong Tao
113
"Hu th an
g ta m"- m t ba i th c sc
Cang v sau cung vi tui tac th T Hu cang y nh, su sc tnh i,

tnh ngi. Nhng cai sc vac, tre trung va hng hc sc sng th ch co nhiu,
rt nhiu thi cua "T y".
oc "Hu thang tam" trong nhng ngay nay, co cam giac nh lch s a
thc dy sau nhiu nm ngu yn. Mt Hu t thn kinh, trm mc va kiu
hanh, nhp nhoa gia xa va nay:
Hu trm mc hm nay sao khac khac
Nhng mt huyn ng ngac hoi thm nhau.
Nhiu nm sng vi Hu va co ca mt thi bach din th sinh, T
Hu a nhn Hu t goc nhn cua nhng canh phng o, vi mt thoang ring
t tim tm ao dai ai:
Hu xn xao, lo lng nhng m m
Khat khao hoai nh c gai mong ch
Sau ca he ngi yu cha bit mt
Du noi v "nhng mt huyn m" hay co ca ngi yu sau canh ca,
nhng "Hu thang tam" khng phai la mt bai th tnh ring t. m hng chu
ao cua bai th vn la nhng s kin lch s c chuyn tai qua y thc cng
dn. Trn cai nn cua mt qua kh xa cu, hay noi chnh xac hn la cua mt thi
ai a xa, vi s im ng cua ting an va ngoai kia dong Hng lng ngt; Bao
114
ai- v vua cui cung cua triu Nguyn thc s c c vi cu hoi v vn mnh
dn tc:
Ngi ng y. Trm ho ang v u?
nh thn o ru ru thn a trng
S thoai v cua vua Bao ai c nha th nhn thc nh la mt tt
yu cua lch s- "Mt ngai vang khng th thng ca giang sn- Ngi phai lui
cho dn tin nc con".
Qua bai th" Hu thang tam", sc manh cua dn tc di s lanh ao
cua ang trao ln nh nc triu dng:
Hay m mt quanh hoang cung bin la
a dng ln ngp Hu o c sao
o la mt sc manh v ch khng g ngn can c:
Ch y Hu, Hu i!
Xing gng xa a gay
Hay bay ln! Sng nui cua ta ri.
Sinh thi nha th"iu tan"Ch Lan Vin tng cho rng th ng ch
la con sng Thng nhiu a cam, co luc t anh m ca i mnh; con th T
Hu o la "con sng Ma, gm reo trong an la".Co oc "Hu thang tam" mi
thy cai sc manh gh gm bt ra t mt ni lc th a c ren luyn qua bao
ngay lao tu. Nim vui giai phong, nim vui c lp dn tc c nha th th
hin mt cach tai tnh, t nhin nh th khng con co nim vui nao ln hn:
Nc mt ta trao,hup m, tran mi
C ta re trm trn ci, trn khoc
Ngc lep bn ngan nm tra nay cn gio manh
Thi bng ln, tim bng hoa mt tri
Kt thuc bai th la mt hnh anh ep, lu du trong long ban oc:
Vang vang bay, ep qua, sao sao i
115
Ta nga vt trong dong ngi cun thac

M ta triu Nguyn- mt th gii v chiu heo ua, phan anh va khc hoa
sc manh cua dn tc ang ru bun ng dy, "Hu thang tam" con co nhng
thanh cng ring v mt ngh thut. Co th noi trao lu "Th mi" a thi vao
tm hn nha th- ngi chin cach mang, cai sc sng cua "Nh rng".
Ca bai th la mt chui cu lin hoanh, nhp th nh song dn ui.
Nhng cu hoi tu t lin tuc, c t ra a xoay su vao tm ly ngi oc va
thuyt phuc mt s tht hin nhin: cai cu a qua i, cai mi ang n va khng
mt sc manh nao co th can tr dn tc Vit Nam trong cuc hanh trnh gianh
c lp. Vn dung tai tnh nhp iu" Th mi", "Hu thang tam" con rt thanh
cng cach dung t sinh ng, giau bin hoa, gy n tng manh, goi ung s
vt bng tn s vt, cu truc gian d, d nh.
Hn 50 nm a tri qua, lch s dn tc qua bao thng trm cung a lt
sang mt trang mi. Hu vn con o nhng thanh quach ru phong. Ca Ngo
Mn- ni vua Bao ai thoai v , gi tp np du khach.
Cung vi thi gian, bai th"Hu thang tam" vn gi nguyn gia tr ngh
thut, gia tr lch s c ao, anh du chng ng th y nhit huyt cua
mt nha th ln.
Hoang Bnh Thi
Em s - L m Th My Da
Nhng luc anh khen

"Em ti xinh ep"
Mt em tre ep
Xin anh ng khen
La luc em bun
Tnh yu khng
Va em thy ghet...
Trn gng mt em
Mt ni lo u
Nm thang cun tri
But trong ngc tre
Mt thi con gai
Li anh ngot ngao
Trn gng mt em
Long em au xe
116
117
Net bun ong lai.

Em thi xinh ep
Anh con yu ai?
Bai th co 4 kh c xy dng trn nn ngh thut cua li th t t
- mt li th kha t do. Mi tam dong, bay hai con ch xoay quanh cai tm s
mun i khng cu, y la hng sc tui tre vi nm thang va tnh yu.
Kh mt - bn dong th u oc ln nghe nh co iu g phi ly, my
ai trong i lai khng thch c khen, nht la i vi phai ep, phai thng
ganh sc, thch ph chng... Vy ma "Em" trong bai th lai khng thch c
khen "Mt em tre ep". oc, lng nghe m hng cac dong th, ta nh gp
y mt c gai hn nhin ma y y t. C noi "Bun" va "Ghet" "Nhng luc
anh khen mt em tre ep", la thc hay ct giu long mnh? Xet mach phat trin
tm trang nhn vt trong bai th, ta nhn ra cai s "Bun" va "Ghet" c em
nhc ti luc nay co le ch la cach noi bui s u, ung hn em ch hi "ghen
ghet" kiu nh "ghet cai mt!" trong ngn ng thng nht cua cac c gai mi
ln, ngha la cai s ghet nay ch co li th nhng lai khng thc coi long.
Hai s nay an xen nhau lp lanh nh vang va ng trong ting vang ngn cua
mt qua chung nha th nao o.
Bn dong th tip bc l ro hn tm trang em. Cai s "Bun" va
"Ghet" kh th trn luc nay a co tn la "Lo u", mt ni lo u "But trong
ngc tre", ang ln dn trong em mt cach m h. S u lo y cha co hnh, ro y.
Ngi ta bao: Con gai phai de chng vi nhng li ngot ngao cua an ng! Em
ngh: My ai thch nghe li noi xng, va lai, con co ngi th nay, ngi th
khac! Phai u ai cung nh ai.. tin va i n vi tnh yu bng long tin y, em
luc nay mun c nghe va nghe nhiu ln ting noi cua anh! Nhng ngay nay
em co th qun n sng bng chnh ting noi ngot ngao y. Nm thang lng
le ln i, ri mt hm bt cht tri khng nng, khng ma, ch va va gi
nh va em l m nhn ra hnh nh nhng li ngot ngao kia khng nm pha
trai tim, chung cung khng nm trong i mt ma ch nm trong li noi cua anh
thi!!! y phai chng la a ch khi s cho moi "lo u" va "em s"?
Kh th th ba, tac gia em - nhn vt tr tnh cua bai th bc l
ro hn nhng "lo u" dn n "em s" ngay trong nhng ngay con ang yu
118
anh. M kh th bng "Em ti xinh ep" va i tip: "Xin anh ng khen", li

th tuy vn du dang, thanh nha nhng nu ta tm lng nghe se thy chen
trong cac ting vang ngn cua bn thanh ngang va huyn la m hng xa vng
lanh lung, phai chng y la tm trang, la thai cua em t sau cai ngay nhn
ra ting noi cua trai tim anh cha h ln ting, cha h thn thc thc s v em
va tnh yu cua em.
Hai cu th tip sau noi ro hn v suy ngh nay. Tai y phm hanh c
gai lai sang ln ln na, y la li noi nhe nhang, bnh tnh u nghe, u y ma dt
khoat: "Tnh yu khng /Trn gng mt em". Nh vy tnh cam gia em va
anh a ro rang, em bun y nhng bit lam sao!!! Qua y ta thy "em" la c
gai sm tip nhn c net ep gii tnh - bit lo xa cai cn phai lo cho i
mnh, yu thng ung mc, khng da trn ve ep hnh thc, khng da trn
khun mt cua em. anh rng cai ep la cn thit song khng phai la tt ca.
Sau cu con lai xem nh mt xen c thoai cua nhn vt th, no la d
m c phat ra t nhng dong tm s trn ang lan ngn trong khng gian, gi
ngi oc, ngi nghe suy ngm va lin tng v nhng cuc i - nhng mi
tnh a xy dng trn nn tnh yu hnh thc, trn nn cua mt trong hai ngi
b ng, vi vang cha tht hiu nhau. Nhng cu th y nh nhng ting vong
hoc nt nhn, nt lng trong mt ban an, khi gi moi ngi hay suy ngh
cung em, giup em, giup mnh giai quyt mt thc t, mt bai hoc vao i.
Bai th a khep lai ma s lng kt vang ngn cua no - ting long
ngi ban, ngi ch, ngi me chuyn lai cho an em va nhng a con ang
ng trc ngng ca tnh yu, ngng ca cuc i, mt bai hoc nhe nhang
ma cn thit.
Nguyn c Khu
119
oc th ng Bnh Thuc Da Th
Lch s vn hoc Vit Nam thi ky cn hin ai a san sinh ra nhiu

nha th Han ln cua th k. Nhng cng hin cua ho v ngn ng va th loai a
t nn tang cho s hin ai hoa th ca sau nay. Trong s nhng nha th y co
th k n Tan a- Nguyn Khc Hiu, Tu Xng va ng Bnh Thuc Da Th.
S nghip trc tac cua ng Bnh Thuc Da Th rt s, bao gm 1000 bai
th ch Nm, 227 bai th ch Han, 2 v tung c va nhiu li ca, ho Hu ni
ting. Sinh ra trong bui giao thi, cung la luc ma s giao lu vn hoa VitPhap gn bo n mc cao nht, nn s nghip thi ca cua ng Bnh Thuc Da Th
la s nghip cua mt v quan triu Nguyn, u thi mn th, lun lun hng v
nhn dn va gn gui vi nhn dn. Co th nhn thy su nng va trc ht th
ng, o la ni au mt nc. ng hay bun ba v mnh co chc phn ma khng
lam c vic g kha d giup dn:
" Cai n tang bng thn phai ganh
Tm gng ngay thao, da thng soi".
Va cung chnh ng Bnh Thuc Da Th la tac gia cua mt bai th a
thanh li hat ni ting:
"Chiu chiu trc bn vn lu
Ai ngi, ai cu, ai su, ai tham
120
Ai thng, ai cam, ai nh, ai mong

Thuyn ai thp thoang bn sng
a cu mai y, chanh long nc non".
Va cung chnh nha th cho bit ch "ai" ni ting trong bai th la
nha vua Duy Tn nhng ngay mu s ln, gia dang thng dn ch gp Trn
Cao Vn mt ban quc s bn Phu Vn Lu.
Qua nm thang, gia tr ni dung va ngh thut cua th ng Bnh Thuc Da
Th cang toa sang, vi mt chiu su mi, trong mt cam nhn mi. T duy th
ca cua ng la s k tuc cua t duy trit hoc phng ng. Lun lun nhn thc
ro cai hu han cua i ngi, hng thin va nhn ai. Nn du quyn cao
chc trong, ng Bnh Thuc Da Th vn la mt v quan thanh bach:
"Canh tin chua Pht thng lui ti
Neo li, ng danh t lai qua
Bit u du khng chi cung u
Nn lui a co dp th lui".
Ln canh tin, vao chua Pht, hng ch nhn cua bc nho gia, thoat
vong tuc luy nhng cha bao gi ng Bnh Thuc Da Th lai yn long thu hng
ch nhn. Canh canh trong long ng vn la s cam thng danh cho "con o".
"Hoi ta ta bit nhn tnh o
Bit lai cang thm ni xot thng"
Trn neo li, trn ng danh v vi thin nhin cy co, hiu le i,
hiu tnh ngi...Th ng Bnh Thuc Da Th co g o gn gui vi th Nguyn
Trai bi co mt tm long trung lin hiu. m m thc nhn neo s chung".
Nhng nu th cua Nguyn Trai la th cua thi thnh, th th cua ng Bnh
Thuc Da Th la th cua thi suy. Sinh thi t hao ng vit:
"Vy Da thn co Lao Vng Tn la Thuc Gia
ng ca, ng hat, ng gia gao ho khoan
Ham vui iu c thi an
121
Nghe cu tuyt xng mun vang cung mua"

Co cam giac nh ng Bnh Thuc Da Th ch la mt thi s "ham
chi", mt tai t tra d tu hu, am m cm k thi hoa, lanh xa th tuc. Thc ra
cach hanh x cua ng khng nm ngoai tm trang cua mt c quan; hiu, chp
nhn, bt lc va au xot trc thi th. Co le cung ging nh nhng nha th
mi sau nay, ng a trn ma khng thoat. Va s tr v vi tra, ru, vi hoa va
thin nhin suy cho cung la s lc chon mt li hanh x kha ph bin cua bc
tuc nho tai hoa:
"Ru co mui hng nn ung mai
Thi la thuc b c ngm chi
Thu ra sn khu khng lam rn
Khi ha vai tung t h ngi".
Mt mc chn ch vi quan nim sng thanh tao thoat tuc, th ng
Bnh Thuc Da Th rt gn vi li n ting noi cua nhn dn. Phng ng Hu
trong th ng cung la mt net c ao, oc ln nghe su nng va m vang kho
ta. Nhng cu th nh:
"Cum hoa n ngoai ci
Yn ta hu Tn sau no bit".
Hoc"Te ret dam khoe cn vong o
Dai du nn chung bat cm lng"
lun gi ln mt iu g o nh la cuc sng bnh d.
a 36 nm qua, Hu vng bong ng Bnh Thuc Da Th. S ra i cua ng
cung t nhiu lng le nh ban sc va ct cach cua loai hoa sen- qua nm thang
va thi gian c thm mai nh li th bt t v mt bn xa" Chiu chiu trc
bn Vn Lu..."
Hoan Bnh Thi

Binh Nhung Tac Pham Tho Noi Tieng (Q3) - 594

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Binh Nhung Tac Pham Tho Noi Tieng (Q3) - 594

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

Tri hanh (Bui Hoang Tam) ...........................................................................3

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

Ngi nha tm hn trong th Hoang Phu Ngoc Tng ....................................55

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

Bt ngi bac toc hoa thanh tre con.

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

yu ang ng uc nm np kia, ngan van ke yu u co chung tm trang b

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

Chc em lo ng chn bom thu

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

Nh anh vi em, nh Nam vi Bc

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

mt iu c bit na: Trng trong th Bac khng gi bun mc du trong th

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

(Canh co bay vi rang pha

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

"Da ban quy lai nguyt man thuyn"

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

Thng qua. .. "Mua Xun..."

Canh hai dong u cua bai th la mt tm man khng gian nhe:

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

Ngay mai trong am xun xanh y

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

Mua xun chn - ba i th ta i hoa cua Han

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

Khach xa gp luc mua xun chn

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

Th sao thu hiu ng cay ngm ngui

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

C nh bai th noi ln th ngi chng y la ngi lnh v "Anh tng

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

Th tnh - Nguyn Tron

Nh cac thi s xa nay, Nguyn Trong Tao cung cp n nhng

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

do ngi con gai c y ma do s v tnh, do ngon gio nm mn trn da tht, do

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

Ga t nhng cu th bun, cung nh nhiu nha th khac thuc

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

Co th con ng dn thn ra i y cung la con ng mong

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

m ran da tht hi tay cua Ngi

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

Qua nha - Nguy n

Cai ngay c cha co chng

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING

Ging thi ma ngp nc tran

BNH NHNG TAC PHM TH NI TING