Giong To - Tac Phamve Du Luan (Q5) - 845

Ging t - Tac phm va d lun
398
OC LAI TRUYN GING T
NGUYN TUN
Tiu thuyt Ging t dai 30 chng va thm mt oan

kt: nhng s vic xay ra trong mt thi gian cung ngn
vy. Nh li Vu Trong Phung ghi vao long truyn, s vic
m ra vao thang 10-1932 va kt thuc vao mua he 1933.
Nhng nin hiu nay noi lai rt nhiu v hoan canh chnh
tr va xa hi nc ta luc by gi.
(...) Tiu thuyt Ging t gm nhiu th ngi: thn
qu, thanh th va ca nhng nhn vt t qu ra tnh. Co
ngi la thn n b ban lam le th mi hai cho nha giau,
co ngi la th ky, co ngi la du thu du thc, co ngi
la gai tn thi, co ngi la c hoc, co ngi lam cach
mang. Nhng tri ln ht ngi oc suy ngh, ngi
oc nh lai ma t thanh vn th co hai nhn vt Th
Mch va Ngh Hach.
http://ebooks.vdcmedia.com
Vu Trong Phung
399
(...) Thy ro thc dn cai tr, mt mt an ap, bn git

nhng ngi chng lai trt t cua chung; mt mt khac,
chung tao ra mt bon tay sai trng trao. Nhng s trng
trao bn thu cua nhng ke ch sng vi ng tin, ly
ng tin ra ma bt nat, n hip cuc sng, iu khin
cuc sng, t cho cuc sng mt khun phep theo ng
tin bop nn n cp c, cai s trng trao y (nh oan
vn trch trn y cua thin truyn XXI), s trng trao
cua cai xa hi ly cua e ngi y lai con ln ti cai mc
mt dan may day v lim s cao ma ch co ngoi but Vu
Trong Phung mi phn tch ni va tng hp c ht
chng XXIX. Sau nhng tnh tit phc tap cua truyn
(chnh cuc i ring cua Ngh Hach la mt s phc tap
kinh rn nhp nhua). Ngh Hach a bit Long, cai ngi
b y cp v kia, lai chnh la con giai y ma y vn ga con
gai cua y cho Long nh thng, va trng trao n cai mc
quang cao cho y bng s cng nhn vic loan lun o gia
mt ba tic khoe m ay, sau mt cuc phat chn gia
nhn gia ngha cho 4.000 ngi, chnh nhng ngi y a
boc lt va ay oa.
Chng nay gn kt thuc Ging t : oc n y, thy
s Vu Trong Phung. Trong cac tac phm cua Vu Trong
Phung, Ging t la mt truyn dai ai din rt nhiu cho
t tng tin b va thai ph phan cua nha tiu thuyt
trc cuc sng ao in cua thi y. Nhng trong Ging
t, chng nay la cai oan ma thy tac gia manh nht va
400
cao tay nht v ngh thut. Ti va noi la s Vu Trong

Phung. S, hiu theo cai ngha cua nhng ngi trong
ngh nghip vn chng bit knh phuc trc mt nhn
tai, mt chn tm, mt cai uy tn trong vn hoc cn ai
nc ta. Trong dp ky nim Vu Trong Phung nay, s knh
phuc y cang co ngha la s thng yu, knh trong va nh
tic khng bit u cho ht c.
*
*
Noi chung v tac phm Vu Trong Phung va ca con

ngi tac gia, luc sinh thi va ca sau luc nm xung
ng hoang i vao coi bt dit cua vn xui Vit Nam,
rt nhiu ngi oc hay bn tm v cai kha dm trong
bt c tr tac nao cua Vu Trong Phung. Bn tm n cai
mc ng nhn nhng vn phm co chn gia cua hin
thc ph phan kia u la nhng dm th. Nhng oan goi
la dm y ma co v s cn thit cua c cu mt truyn
dng th y cung ch la nhng hin tng. Thc cht cua
vn phm Vu Trong Phung la vt ln nhng hin tng
y noi mt cai g rt ln va noi ln cai hoai bao rt
lanh, rt ep cua tac gia.
Ring v Ging t, truyn dai a ong bng mt vic
tiu cc t hoai thn th, va cung m u bng mt cuc
cng dm th bao co tra tin. Ri lai tip din nhng
Vu Trong Phung
401
cuc tin dm hu thu va thng dm, va vn vn. Nhng

cai chnh khng phai y. Ging t co noi n nng dn,
nhng cai nhn cua Vu Trong Phung con chch choac.
Ging t co noi n chin s cach mang nhng cai nhn
cua Vu Trong Phung con vin vng, phiu lu. Cai ma Vu
Trong Phung anh trung nht trong Ging t tc la anh
vao cai s trng trao tan bao cua th lc ng tin, cua
nhng th lc phan bi a da vao quc va nh cm
cn nay mc cho s sng va ng tr ln trn cai gia tr
tht cua i sng. Cai ma Vu Trong Phung xa kia a
danh cai phn trang kin trong nhn lc va but luc tn
cng vao, v hanh phuc va cng ly, th ngay nay cuc cach
mang cua ta a dn no vao ch My - Dim. Vu Trong
Phung ma con, con anh nhiu thm bng nhiu truyn
na, con anh manh hn bao gi ht va anh cho ky ht.
Khng nhng anh, ma Vu Trong Phung con kin thit
na.
(In trong bao Nhn dn,
s 966, ngay 27-10-1956).
402
GING T
TRNG CHNH
Ring nm 1936, Vu Trong Phung vit sau tac phm,

by gi ng trn cac bao, nhng nm sau mi xut ban
thanh sach: Ging t (tc Th Mch), tiu thuyt dai (ng
Ha Ni bao t thang 1-1936), Cm thy cm c, phong s
dai (ng Ha Ni bao t thang 3-1936). S o , tiu thuyt
dai (ng bao Tng lai, t thang 9-1936), Lam , tiu
thuyt dai (vit thang 10-1936, in nm 1939), Git me
(kch, dch Lucrece Borgia cua Victo Hug, in nm 1936).
Trong sau tac phm y, th co ba cun tiu thuyt cho n
ngay nay vn c anh gia cao: Ging t , V , S o,
va cung la nhng tac phm tiu biu cua Vu Trong
Phung.
I- T thn qu xi tht n thanh th b sa
Trong vn chng hin thc ph phan trc Cach
mang, him co tac phm nao, trong o tac gia dn lai by
Vu Trong Phung
403
nhiu canh xu xa, muc nat, ti li cua xa hi cu nh

trong Ging t cua Vu Trong Phung. Qua khng co.
Thng thng th ngi ta cung ch ta mt kha canh nao
o. Nguyn Cng Hoan la nha vn hay khai thac nhng
tai nh Vu Trong Phung, nhng ng phai dan trai ra
trong rt nhiu truyn ngn, ch cha h sang tac c
mt truyn dai co nhng in hnh tp trung nh trong
Ging t.
Trong Ging t, Vu Trong Phung dn chung ta t thn
qu xi tht n thanh th b sa, t nhng chn n
chi truy lac, gai , thuc phin n nhng canh xa hoa
- cung khng kem truy lac - trong phong Tnh Tm p
Tiu Van Trng Thanh cua Ngh Hach. Khng k nhng
nhn vt chnh, ring nhng con ngi cua xa hi cu ma
Vu Trong Phung ve bng mt hai net trong Ging t cung
a nhiu v k. thn qu th u cac mt hao ly, gp c
hi nao cung co th t chc n ung, hut xach, em ly s
cun ra ma cai va nhau, ri chi bi nhau, nhng ln n
ca quan th run s, hen nhat. thanh th, thi th u
hang ngi, thng vang ha cam. Nhng tay doanh
nghip sc sao, gian hung, coi i nh canh bac ln,
lam vic thin quang cao cho mnh co chn trong cac
hi ai hu, nhng ky chung khng co ai la ban trn i,
a tng chu toa nhng ban giai thng vn chng nhng
cha h oc ht mt cun tiu thuyt; nhng tay c ng
cho Pht giao ma lai i xy hang day nha xm; nhng anh
404
lam chu ba bn tim khiu vu ma anh con gai hc mau

v ti n mc tn thi; nhng anh va la chu hiu xe am
ma, va la chu dc phong, ban tem cho Hi Bai tr bnh
lao, ma lai ban ca thuc lao mc, v.v... Tom lai, tt ca
nhng ngi t xng la thng lu nhng ky thc ch
bit co ng tin va danh hao, dung moi cach u c, moi
ngon bp bm. Theo tac gia th o la nhng mu hang
c bit cua cng gii va thng gii". Ai tng sng Ha
Ni lu nm, nht la vao khoang 1930-1939, chc co th
tm thy nhng net s sai trn, mt con ngi co tht,
bng xng bng tht, a lam giau mt cach trng trn
nh th va cung a tr nn nhng tai to mt ln cua xa
hi ng thi.
Trong cac tim hut cua Hang Bum, hay trong cac nha
hat a u ph Khm Thin, Vu Trong Phung lai co dp cho
chung ta bit mt hang ngi khac, hang ngi truy lac.
Khng k Van toc mai, a con hoang cua Ngh Hach, xo
la, xo xin, noi xu b vi nha bao lam tin b, co u
mt cac nhn vin lang bep, nhng thiu phu mt b
nhng phn, mi tai nht, toc bui, c eo king, mc ao
tn thi c banh be; nhng tn lnh da trng, da en; mt
mu m gia. Ri nhng ng giao, ng c nhn Ty hoc
hn hoi, b ngoai ao mao, nghim ngh, nhng n y
th gi u tro u cang. Tac gia Ging t dung ngoi but
phong s cua mnh ta cuc i bn thu dm ang cua
thanh ph Ha Ni di thi Phap thuc.
Vu Trong Phung
405
a ht u! Ngoai nhng canh lm than cng khai,

con nhng canh lm than kn ao hn. Mt ba nha t
t ngoai bn mi, chuyn mn nhay ng bong va nm
vi anh cung vn; mt c thiu n tn thi hen ho vi trai
trong khach san.
Con chn quan trng th nh th nao? Mt ng quan
thuc a cao gia dung nhng li noi ngot ngao, nhng
hanh ng khn kheo phnh dn, boc lt dn cho d:
mt ng tun va mt ng quan huyn chuyn bnh vc
nhng ngi co cua. Dam noi n cac quan Ty, trong cac
cun tiu thuyt, th trc y, co le ch Vu Trong Phung
mi co gan y. oc nhng oan tac gia ta Ngh Hach, gp
quan s, hoc oan cac quan Ty n d bui tic cua
Ngh Hach sau cuc phat chn, chung ta thy cai ci ma
mai cua tac gia di nhng cu gia o ngy th. Ngoai
nhng quan cai tr ng chc, ng quyn, lai co nhng
ng quan cai tr a v hu, nhng y vic doanh thng
t lu, va hin lam ai din cho mt hi ly tai lp bn
Phap, vn ling co hai mi triu pht lng va ang tm
cach gi c quyn nc mm.
Tr ln trn la nhng con ngi. Di y la cac s vic
trong xa hi cu: bo truyn n, c o cng san vu cao
ngi khac, hi l chn quan trng, lut l ha khc cua
chnh phu thc dn; day trn nm ngi hoc tro khng
khai bao th b ti, tranh c ngh trng, thng ng vi
406
cac c quan ngn lun lam hu thun cho cac cuc

tranh c, nhng bai t cua rng tuch, tro h cua
nhng tai to mt ln... Co th noi khng co cai g kha ,
l bch trong xa hi cu ma Vu Trong Phung khng cp
n.
Vu Trong Phung con to ra bit i nhiu nn ng con
a ln sn khu mt c thy boi, mt ng gia ong vai
thy a ly va thy s i xem t, t huyt, ly s t vi.
Di ngoi but Vu Trong Phung, ca xa hi cu hin ln mt
cach bi at au thng ma cung ht sc ti t, ang cm
gin.
II. Ngh Hach, mt tn t san in hnh
Ngh Hach khng phai la mt ng ngh gt tm thng,
khng phai nh Ngh Qu cua Ng Tt T trong Tt en,
Ngh Lai cua Nguyn Cng Hoan trong Bc ng cung.
Ngh Qu, Ngh Lai la nhng tn a chu thn qu, co le
ngoai huyn nho chung , khng ai bit n. Con Ngh
Hach chng nhng la mt tn a chu co nm trm mu
n in trong tnh nha, hn con la mt nha ai t ban,
mt nha ai cng nghip co mo than Quang Yn, ba
chuc noc nha Ty Ha Ni, bn chuc noc na Hai
Phong. Cai p cua hn s nht tnh, n dinh quan
cng s cung khng bng. Cach n chi cua hn th y nh
cac v cng hu khanh tng trong tiu thuyt Tau, co
mi mt nang hu t di quyn mt mu quan gia.
Vu Trong Phung
407
Khng nhng th, Ngh Hach lai sp ng c gh Ngh

trng, sp co Bc u bi tinh. Noi tom lai la mt nhn
vt quan trong trong xa hi ngay trc. Ai to mo co th
tm thy tn va anh hn - hay ung hn, nhng ngi
ging nh hn - trong cun Nhng nhn vt ng Dng,
Phu Toan quyn in nm 1941. Cung nh nhiu nhn vt
co tn va co anh trong cun sach vang noi trn, tiu s
Ta nh Hach cung ht sc ky khi. Xut thn ch la tn
cai th n, th ri sang Lao mt chuyn, khng bit lam
n ra sao ma khi v giau co th y. Chnh v con hn k
ti ac cua hn:
- y, ba th y! No la cung vn tht y, nhng
ma bung da tt, no n co nhn co ngha... No con hn
cai mt may, lng ao! Qun git ngi! lng
thy phan ban! Qun hip dm! ! May c ly d ba i! Ri
ba t cao ti lng gat, ti git ngi cua may trc phap
lut cho ma xem! May v may hoi mi mt con v le cua
may xem co phai may hip chung khng? Co phai may a
bo ba ru vao nha b me e chung b me chung phai
ban re cho may khng?....
y th ma sau khi cu chuyn Hai Phong v l, lam cho
Ngh Hach nh co dp n lai ca cai qua kh b i cua hn,
chnh sau khi o, trong ba tic tht ai Tiu Van
Trng Thanh, hn a oc mt bai din vn rt ku, noi
n lun ly, ao c, bac ai, bnh dn... Cha bao gi ngoi
408
but Vu Trong Phung ma mai cay ng nh trong bai din

vn o.
Nhng ch cha ung cua Vu Trong Phung la ng ch
nhn manh vao tnh cach dm ang cua Ngh Hach. Ht
hip dm v ngi n hip dm con gai t, ri em v
nui nh nui mt lu gai . anh rng ke co tin trong
xa hi cu, d sinh ra dm ang, nhng ti chnh cua Ngh
Hach khng phai ch o, ma ch cp nm trm mu
n in, boc lt nhn cng mo than Quang Yn, cach
lam giau cua mt anh cai th n tr thanh mt tn t ban
kch xu va mt nhn vt c bit trong xa hi. Dm ang
ch la mt kha canh, va khng phai la kha canh quan
trong nht trong con ngi Ngh Hach.
Bi kch xay ra trong gia nh Ngh Hach ging bi kch
xay ra trong gia nh mt tn t ban khac Trung Quc,
Chu Phac Vin trong Li vu cua Tao Ngu. Li vu vit nm
1933 (nm 1944, mi dch ra ting Vit). Nhc n Tao
Ngu khng co ngha la noi Vu Trong Phung chu anh
hng cua Tao Ngu, co le Vu Trong Phung cha h oc
Li vu. Ging nhau, chng qua v hai ngi u sng
trong nhng xa hi ma ng tin lam chu, v a thy
trong o nhng ngi co tin co th dung ng tin sp
t moi vic theo y mun cua mnh, va co khi lai phai chu
hu qua cua mnh khng oan trc c. Ngh Hach
khng bao gi ng rng Th Mch lai la v cha ci cua
Vu Trong Phung
409
con hn, ma cung khng bao gi ng rng Long chnh la

con e cua hn. Con Long cung khng bao gi ng mnh
la con cua Ngh Hach, va ly Tuyt la em rut mnh, va
thng dm vi Th Mch khi Th Mch a lam le Ngh
Hach la thng dm vi v le cua b. Trong luc o th ba
Ngh lai n nm vi ng gia Hai Vn, ri chnh ba Ngh
cung lai n nm vi mt thng cung vn.
Chuyn trong Ging t tht ht sc rc ri. B tr
chng y chi tit n khp vi nhau cho c mach lac, ri
g nut ra cho c t nhin, phai co cai tai cua nha vn
vit truyn trinh tham. Va chnh Vu Trong Phung co khi
cung sp t cu chuyn cho mnh y ht truyn trinh
tham. ng gia b mt Hai Vn, Vu Trong Phung dng
ln rt co ve trinh tham. Ri cai xen Ngh Hach va ng
gia Hai Vn cm sung luc, i xe hi trong m ti xung
Hai Phong bt qua tang v Ngh Hach ngoai tnh, v.v...
phn nao ging truyn trinh tham cua Th L, Pham Cao
Cung hi y.
III. Nhng nhn vt cam tnh cua Vu Trong Phung
Trong Ging t co mt s nhn vt ma Vu Trong Phung
t nhiu co cam tnh: Th Mch, Long, Tu Anh, cu Hai Vn
va ng huyn Cuc Lm. Qua nhng nhn vt nay, chung
ta thy tm s t tng, lp trng cua tac gia, bc l
cang ro net.
410
Th Mch la mt nan nhn cua xa hi muc nat o. Le

ra Th Mch phai la ngi tac gia co cam tnh nhiu nht.
Nhng i vi nhn vt nay, ngoi but cua ng khng u.
oan u, ng ta Th Mch la la mt c gai qu mua, gian
d, chung tnh, va sua khi b Ngh Hach lam nhuc, ng co
to mt chut thng hai. Nhng khng bao lu sau, di
ngoi but ng, ngi con gai y tr thanh mt nhn vt rc
ri, phc tap, dm ang, nht la co nhng c ch v
duyn, ang ghet cua ngi ang canh ngheo kh, bng
c i sang sng trong canh giau co, phong lu. Tro i
thng nh th tht, nhng ta mt xa hi ang ghet, ri
lai ta nan nhn cua xa hi y cung ang ghet nt th lam
ngi oc ht sc hoang mang.
... Long cung la mt nan nhn khac cua xa hi cu. Vu
Trong Phung ta Long lam mt ke chung tnh, v chung
tnh ma au kh ri tr nn chi bi, trac tang, khng
thit g n gia nh na, sau cung th t sat canh mt
gai giang h. Tnh canh cua Long cung la tnh canh nhiu
ngi ngay trc. ng v tm ly ma xet th khng co g
ang noi. Nhng sut cun truyn di ngoi but Vu Trong
Phung anh nay hi n ao, co nhng iu b gia tao, co
nhng cu noi lam ra ve quan trong, ht sc bun ci.
Long ong vai tro cua mnh vung v nh mt anh kep d
trn sn khu ngoai ...
Vu Trong Phung
411
... Tu Anh cung th. Tu Anh cung la mt vai ong kem,

mc du tac gia co nhiu cam tnh vi nhn vt nay. Vu
Trong Phung ta Tu Anh la mt thanh nin tun tu, v tha,
bac ai, co ly tng. i vi Ngh Hach, Tu Anh co rt
nhiu quyn lc. o cung la mt iu hi la, i vi mt
ngi b nh Ngh Hach. Chnh Tu Anh a bt Ngh Hach
ly Th Mch lam v le, bt Ngh Hach ga Tuyt cho
Long... Ngi oc nghim thy nhn vt nao Vu Trong
Phung co cam tnh nhiu nht th y nh rng nhn vt y
tr thanh gia tao nht. Quen ta nhng canh thi nat trong
xa hi vi nhng nhn vt u gia, th bao, nn ngoi but
cua Vu Trong Phung bt lc khi mun ta mt cai g cao
thng, t nh, hay ng cho la cao thng, t nh.
iu nay chung ta con thy khi tac gia xy dng nhn
vt Hai Vn - ng gia cach mang bn ba hai ngoai na
i ngi tu ti, chn nm tri trn tranh, gi t nm
sng, cng vic cua ng gia hin nay la v nc hoa giai
hai ang, iu nh cho ang Quc gia cu hp nht vi
ang Quc t mi. Mt ngi nh vy, ma Vu Trong
Phung lam cho chung ta mt cam tnh, ng a khoac ln
ngi ng gia nhng iu b, nhng c ch cua nhng
nhn vt trong cac cun tiu thuyt trinh tham d. Mt
khac, khng k nhng oan thuyt v a ly, s t vi, y la nhng ngh phu ma nha cach mang nay dung
lot vao u cung c va d tranh con mt to mo cua mt
tham, nhng trong nhiu trng hp, ng gia to ra m
412
tn, d oan thc s va cung lai khng ang knh mn v

nhn phm lm, nh ba Ngh Hach ca tung...
... Cui cung n ng huyn Cuc Lm. Hnh nh Vu
Trong Phung mong moi rt nhiu v ng huyn tn hoc
nay lm th phai. ng ta lut khoa tin s Ba l, tng
din thuyt va biu tnh vi nha vn Romain Rolland v
chnh tr pham ng Dng, v nc lam quan mu
nhng vic ch quc li dn. V th, ng ta a t chi
nhng cam d bng sc ep va tin bac ma Ngh Hach
a ra lung lac ng. ng ta quyt ng v pha nhn dn,
c lai vin Tng c ri n t chc, m mt phong
lut s va mt c quan ngn lun bng ting Phap cng
kch ch quan trng... Khng ro v sau, ng ta cng
kch ch quan trng co i n u khng, nhng ch
nghe cu ng ta i ap vin Tng c th ht sc chan:
- Bm cu ln, Nha nc khng cn phai i ti i xa.
Du ti khng lam quan th ti cung khng cht oi a! Bm
cu ln, chng phai noi khoe g, quan thy cua ti trong
ang Xa hi nay mai ma co sang nhm chc Toan quyn
th luc y ti se lam quan cung khng mun a! Ma nu co
phai lam quan, ti se cung khng lam quan huyn na!
Vu Trong Phung mt nm 1939. Luc sng, chc ng
cung a c mt thy nhng ngi trong ang Xa hi
Phap sang nhn chc Toan quyn ng Dng, co ngi
con lam n chc B trng Hai ngoai na, va chc ng
Vu Trong Phung
413
cung c mt thy nhng ngi nh ng huyn Cuc Lm

lam nc chc quan to hn chc quan huyn, th nhng
co phai v vy mnh xa hi Vit Nam thay i c g! Cai
oc bnh dn cua ng huyn Cuc Lm cung ch a ng
ta n lam tay sai cho thc dn Phap c lc hn ma thi!
By gi nu iu o ra, ch ct moi ngi thy t tng
Vu Trong Phung b han ch nh th nao. ng cha thy
ro con ng i ung, mc du ng oan ghet xa hi cu, xa
hi ng tin di ach phong kin va thc dn. ng co
nhng y nh tt, nhng ng t hy vong vao nhng ngi
nh Tu Anh, ng huyn Cuc Lm th sai lm ht sc. Mt
khac, ng khng bit xy dng nhn vt ng gia Hai
Vn hin thc hn, nghim tuc hn ngi oc khoi hiu
lm v ngi can b cach mang.
*
*
Trong vn hoc hin thc ph phan cua ta trc Cach

mang, Ging t cua Vu Trong Phung co mt gia tr ro net.
ng i su vao mt trai cua xa hi, em phi bay cai xu
xa, b i cho moi ngi trng thy. ng a xa hi nn in
hnh Ngh Hach sng mai trong long ngi oc. o la mt
u im. Ni im o cung u danh cho ng mt a v
xng ang trong lch s vn hoc nc ta th ky nay.
Chung ta khng oi hoi ng phai co nhng nhn vt chnh
414
din ung lp trng. iu o, trc Cach mang, vi t

tng cua mt nha vn tiu t san nh ng khng th lam
c. Nhng chung ta khng khoi ly lam tic, v mt
ngh thut, ngoi but Vu Trong Phung ch thanh thao khi
ve hai hang ngi, mt la nhng ke v ng tin ma tr
nn lu manh; hai la nhng ke lu manh ma tr nn giau
co. ng ch hiu tm ly nhng nhn vt nh th. Con
nhng nhn vt khac, th ng bi bac vung v va ng iu
khin nh nhng con ri... Mt nhc im na, v hanh
vn tuy ngn ng Vu Trong Phung sc sao va giau ban
cht tao hnh nhng co oan ng khng gi gn lm. o
la, tnh trang chung cua mt s nha vn chung ta ngay
trc, phai vit nhanh, vit nhiu, ban vn nui thn.
Ngh nh vy th ang thng hn ang trach. Vu Trong
Phung co nhng ong gop quan trong cho th loai tiu
thuyt. Tiu thuyt cua ng y nhng xung t cng,
giau kch tnh. Vu Trong Phung a xy dng nhng nhn
vt c ca th hoa cao , a dang, phong phu v mt
thm my, nhng con ngi ang ui theo nhng duc
vong ca nhn. Nhng man bi kch va hai kch thay th
nhau, an cheo nhau kt cu Ging t , tao nn mt s hp
dn cun hut i vi ngi oc.
(In trong Tac phm vn hoc,
tp I, 1930-1945,
NXB Khoa hoc xa hi, H., 1990)
Vu Trong Phung
415
OC LAI GING T
CUA VU TRONG PHUNG
NGUYN A NG MANH
1. Cai tn cua tac phm: Ging t

Trong chui tac phm xut sc cua Vu Trong Phung ra
i lin tip nm 1936: Ging t, S o, V , Cm thy
cm c, ngi ta thng t S o ln trn ht nh mt
kit tac hoan chnh nht. Chung ta khng chi cai gia tr
ngh thut cao cua S o , nhng cn thy Ging t cung
la mt tac phm ln, mt kit tac him hoi trong nn tiu
thuyt Vit Nam hin ai.
So sanh vi S o, , tac phm nay phai giai quyt nhng
nhim vu ngh thut nng n hn. No phai quan ly mt
th gii nhn vt ng uc hn, phc tap hn, gm nhiu
thanh phn xa hi va ngh nghip khac nhau, t xa hi
nng thn n i sng thanh th, t lu ai cua bon triu
phu n tup lu nat cua ngi nng dn, hay mt xo xnh
416
bn thu cua mt tim hut mat hang, t sinh hoat u hoa

vi nhng c gai tn thi lang man nht n cuc sng
bnh d, cht phac, cn lao cua c gai qu sau luy tre
xanh, t xa hi quan lai Ty va ta cp huyn, cp tnh
n bon cng hao lang xa, t gii tr thc, gii bao ch
n cac nha hoat ng chnh tr gm u cac xu hng
khac nhau: quc gia, quc t, tam, nh, v.v... Tiu
thuyt Vu Trong Phung thng m ta nhng s phn lun
bin i, ngha la chuyn t canh ng nay sang canh ng
khac hoan toan xa la, ging nh c i i vy. Nhng
S o , nu xem xet ky se thy thng Xun t cuc sng
ma ca bng bc vao th gii cua ba Pho oan hay cua
nhng Vn Minh, TYPN, cu c Hng, thc cht vn la t
mi trng lu manh nay i vao mi trng lu manh
khac ma thi. Va tnh cach Xun khng co g thay i,
khng cn g phai thay i. Nhng nhng nhn vt trong
Ging t th khac. Th Mch t gia nh cu Un lang
Quynh Thn bc vao dinh c Ngh Hach th la s thay
i hoan toan v nguyn tc sng, v ao ly sng. Hoc
nh Long, t anh vin chc mat hang tr thanh con trai
nha triu phu cung vy. Ngoai ra, khac vi S o, Ging
T phai s dung nhiu but phap khac nhau: but phap tiu
thuyt, but phap phong s iu tra, but phap ta thc, but
phap lang man, ca but phap truyn trinh tham na, ri
dng i thoai, c thoai, nht la c thoai, v.v... Tac
Vu Trong Phung
417
phm, v th, xet b phn, cp chi tit, qua la kho

tranh khoi nhng ty vt nay, ty vt khac.
Nhng cai hay cua Ging t chu yu la cai hay cua tng
th. Thc ra gia tr ngh thut cua moi tac phm vn
chng trc ht u phai anh gia nh th mi ung, v
tac phm ngh thut cung nh s sng la nhng chnh
th sinh ng. oc Ging t phai cam nhn cai khng kh
chung, cai m hng chung, cai linh hn chung cua th
gii hnh tng cua cun tiu thuyt. y la mt xa hi
quay cung ao in n chong mt, bit bao tnh hung
tr tru, bit bao cuc i ln voi xung cho, xung cho lai
ln voi, ng hoa ra thng, thng hoa ra ng, kh tr nn
sng, sng hoa ra kh, tt ca din ra trong ting ci,
ting khoc, ting chi bi, rn la, co khi lai va ci va
khoc, tao ra nhng tn bi hai kch v cai s v ngha ly,
v cai cho u cua cuc i. Mt nha nghin cu vn hoc
Phap nhn xet nha vn Bandc (H. de Balzac) co mt sc
manh him hoi cua tr tng tng tng hp (une rare
puissance dimagination synthetique - Lanson). Cung co
th anh gia tac gia Ging t nh vy. oc Ging t , thy
gn nh toan b xa hi Vit Nam thi Phap thuc thu nho
lai, thu hnh lai - ma khng phai xa hi trong trang thai
tnh tai ma trong trang thai y bin ng vi cac tng
lp xa hi phn hoa ht sc d di v kinh t, xa hi, v
chnh tr va tm ly. D di va nhanh chong n mc chnh
ban thn ngi trong cuc cung phai ngac nhin, bang
418
hoang. Nhn vt c ng ra, c ngn mt ra khng hiu ra

sao ca, nh Th Mch n nha Ngh Hach, nh Long xung
nha ba Ngh Hai Phong, nh my b con Ngh Hach bt
qua tang ba Ngh ngu vi thng cung vn..., nh Ngh
Hach bng gp lai hai Vn va nghe ng ta noi vanh vach
v tin vn, hu vn cua mnh, v.v... Nh ca lang Quynh
Thn va hm nao chng kin tai hoa gh gm giang
xung gia nh cu Un a lai c mi n n c ci
linh nh cua c Mch ly chnh ke a gieo tai hoa cho
mnh..., vn vn... Nhng s phn thay i, nhng tnh
cach chuyn bin, t ngt qua, ao ngc qua, khin cac
nhn vt cung phai thay i thai vi nhau mt cach
tht mau le, nh la quay 180o. Nhng cuc sp xp lai cac
quan h mt cach hp tp, vi va nh th a lam cho
nhiu nhn vt gim ap vao nhau, chi xo nhau, tao
thanh nhng man ai hai kch t rt m s thi nat,
s cho u cua nhng con ngi trao tr, i trng thay
en... Tom lai xa hi Ging t bay ra u canh tng ao
in, lao nhao, quay cung nh en cu, nh trong mt cn
lc manh lit, mt trn ging t. Khng phai ngu nhin
ma tac gia a t tn cho tac phm cua mnh la Ging t.
Cun tiu thuyt ln u ng trn Ha Ni bao t s 1
(2-1-1936) vi tn Ging t, n ht chng X th bng
dng lai 7 tun l. Nghe noi t bao ng tai tac phm a
b li thi v ung n mt v tai to mt ln ng thi.
Khi tac phm ng tip th phai i tn thanh Th Mch.
Vu Trong Phung
419
Nh th la tac gia ngay t u a cho tac phm cua mnh

cai tn Ging t . Mt cai tn rt ung vi tinh thn cua
tac phm. Ging t. Vng, xa hi Vit Nam c phan anh
trong cun tiu thuyt la mt xa hi trong cn ging t.
No lam ao ln tt ca, lam tanh banh tt ca va lt ty tt
ca moi th mt na p im ln mt cai thc cht bt
cng, tan ac, u gia, thi nat, ht sc v ngha ly cua xa
hi Vit Nam thi Phap thuc.
2. Mt qua bom nem vao mt xa hi cho u
Co ngi noi mi tac phm cua Vu Trong Phung la mt
qua bom nem vao xa hi cu. Nhng phai noi, qua bom
Ging t co sc cng pha manh lit hn ca.
Qua bom y la hnh tng thng Ngh Hach.
Tnh cach Ngh Hach la mt tnh cach bao chua. No
dm mt cach bao chua, u mt cach bao chua, ac mt
cach bao chua. Ly le cua moi bao chua la tt ca phai s
no, phai phuc tung no. Bao chua coi thn phn va sinh
mnh con ngi nh rm rac: anh ngi, git ngi, hip
ngi khng h ay nay, n nn g. Khi Long thuyt phuc
no bi thng cho Th Mch 300 ng, no giy ny ln ku
t qua. No co 11 nang hu, lai con rc con khp thin
ha, nhng khi v no ngu vi thng cung vn th no lng
ln ln nh thu d. V no co th la ngi, phan ngi,
ch khng ai c la no, phan no. Bao chua ch ngh n
420
thng khng bao gi ngh n tht bai. Ngh Hach la mt

tnh cach nh th.
Nhng sc cng pha cua trai bom Ging t chu yu
phong ra ch nao? Ti cho rng hai vu b bi chnh
cua Ngh Hach, mt la trong quan h xa hi, hai la trong
quan h gia nh cua nhn vt nay.
Vu x cng an th nht la vu Ngh Hach b kin v
ti hip dm Th Mch. Vu nay thuc v quan h xa hi
nn c xet x bng toa an cua phap lut xa hi, cua
cng ly thc dn. Chng nhng Ngh Hach khng b kt
ti ma chnh gia nh cu Un phai khn kh, co th b
i tu va ca lang Quynh Thn th iu ng mt n, mt
ngu. Ri tri huyn Cuc Lm b mt chc, ly dch lang
Quynh Thn b e doa tu ti. Co le cha co tac phm vn
hoc hin thc nao ng thi a ln an cng ly cua xa hi
thc dn mt cach trc din, quyt lit, su sc va co ngh
thut nh th.
Vu x cng an th hai la vu loan lun trong gia nh
Ngh Hach: hai anh em Long, Tuyt - con e cua Ngh
Hach, trot co dm s vi nhau. Vu nay thuc quan h
i t, quan h ca nhn, nn ch co th c xet x bng
toa an lng tm ma thi. Ngha la Ngh Hach t xet x.
Va y la lng tm cua Ngh Hach, y x cho hai a
con e chnh thc ly nhau va mn lun tnh hung loan
lun nay oc mt bai din vn y xuc ng (bai din
Vu Trong Phung
421
vn thnh thoang phai dng lai din gia lau nc mt)

v tm long thng xot cua hn i vi bnh dn.
Vit v Ging t, Nguyn Tun a s Vu Trong Phung
v oan vn nay. Qua tht, phai la ngoi but Vu Trong
Phung mi u sc dng ln c mt nhn vt bt nhn
n mc quy s ang s nh th.
Cho n nay, co th noi, cha co mt nhn vt t san
a chu nao trong vn hoc Vit Nam ch ni nhn vt
Ngh Hach, mt con quy dm , c ac, u gia, trng trn
c bao chua. Mt nha vn noi vi ti: oc Nam Cao ngi
ta bt buc phai suy ngh bn khon khng dt ra c.
oc Vu Trong Phung, ngi ta mun hanh ng, mun
p pha mt cai g cho ha gin. Ging t la mt qua bom
chnh la vi y ngha y.
3. V nhn vt ng gia Hai Vn
Mt hi ngi ta a kt ti tac phm Ging t chu yu
xoay quanh nhn vt nay y.
Trc ht phai khng nh, nhn vt ng gia Hai Vn
ung la ngi ai din t tng chnh tr, noi ln m c
v chnh tr cua Vu Trong Phung. Mt nhn vt c xy
dng theo but phap lang man chu ngha.
(1)
Trong mt bai vit cua mnh

ng Vn Tn cho rng
t tng chnh tr cua Vu Trong Phung la t tng quc
(1)
Vu Trong Phung qua Ging t, V , S o- tp san Vn S a,

s thang 4-1957.
422
gia, v ngi ai din t tng chnh tr cua trong Ging

t la nhn vt Tu Anh - nha cach mang quc gia.
Thc cht khng phai. Ti cho rng Tu Anh ch la ngi
phat ngn cho Vu Trong Phung v quan im ao c,
lun ly co mau sc h v chu ngha ma thi. Nhn vt nay
ch co mt ln xut hin t gii thiu mnh la nha cach
mang quc gia mt chng gn cui cua Ging t, khi
anh ta tin chn Hai Vn b bin Mong Cai. Ta bit sau
nay Tu Anh mi v le ra rng Hai Vn chnh la b cua
anh ta. ng gia b mt nay t Mac T Khoa v nc
giai quyt mt mon tin cn cho quy ang, sau o lai vt
bin i d mt cuc hi ngh Ma Cao goi la hp nht
hai ang Quc gia va Quc t. Tu Anh a tin cha ln
ng trong mt m ma gio. Trong khi i chic hai
thuyn n on, hai cha con a tro chuyn vi nhau v
tnh hnh chnh tr trn th gii ang chuyn manh sang
phong trao cach mang v san vi nhiu ha hen ang
phn khi cho giai cp cn lao ng Dng. ng b hoi
con v khuynh hng chnh tr. Ngi con cho bit theo t
tng quc gia va a b ng b ph phan vi thai y
khinh b. Trong chng sach nay, Vu Trong Phung a m
ta Tu Anh (nha cach mang quc gia) trc Hai Vn nh
mt chu ga con ti nghip trc mt con ai bang ct canh
lao vao ging t.
Vu Trong Phung
423
Nh vy ro rang la Vu Trong Phung a th hin t

tng chnh tr cua mnh nhn vt Hai Vn, mt ngi
cua tam quc t, mt ngi cng san.
i chiu Hai Vn vi ngi chin s cng san trong i
sng hin thc ngi ta u thy co nhiu im khng
chnh xach: Chng han, ngi cng san ma lai i tng
tin, ngi cng san ma lai to ra manh li thu oan chng
nhng la Ngh Hach ma la ca Van toc mai bt b ly
tin, ngi cng san ma lai tin tng s va thut a ly.
y la cha noi, qua cuc tro chuyn vi Tu Anh, Hai Vn
con noi nhiu iu kha m h v ly tng cng san. Cn
c vao y, mt thi gian, nhiu ngi a quy kt tac
phm Ging t la xuyn tac, bi nho ngi cng san.
Ngay nay nhn lai vn , t Vu Trong Phung trong
hoan canh lch s cu th, trong tnh hnh tm ly xa hi cu
th cua lp ngi cm but nh Vu Trong Phung, ta thy
vn khng co g kho hiu ca.
Mt la Vu Trong Phung cung nh bt c mt ngi
cha la ang vin cng san nao khac, lam sao co th hiu
ung c chu ngha cng san va ngi cng san.
Trong T y, ngay chnh T Hu nhiu khi cung m ta
ngi chin s v san nh la nhng anh hung thi Chin
quc. Vn th X vit Ngh Tnh ra i trong phong trao
cng san cung cha phai a th hin c chnh xac hnh
anh ngi cng san, cung nh qun chung cach mang.
424
Vn t ra ch la thai cua Vu Trong Phung, qua

nhn vt Hai Vn, co thin y vi phong trao cng san va
ngi cng san hay khng. y ngi oc khng nn ap
t cho nha vn thi trc nhn thc chnh tr cua mnh
ngay nay. Nu t mnh vao tnh hnh y thc va tm ly
cua chnh Vu Trong Phung, ta se hiu nha vn to ro thai
cam phuc nhng con ngi nh ng gia Hai Vn; khng
phai ngu nhin ma tac gia cho nhn vt nay thuc dong
doi cu Trang Trnh, ma m ta ng ta nh mt con ngi
thng thng thin vn, ha tri a ly, trung tri nhn s.
Gn cho nhn vt cua mt tr tu li lac o, u phai la
bi nho, ma ngc lai, chnh la to y sung bai ngi lanh
tu cach mang. Va nha vn thy cn chuyn cach vit cua
mnh t but phap hin thc sang but phap ly tng hoa,
phi thng hoa, lang man hoa.
Con Hai Vn la mt con ngi thu oan? ung la nh

vy. Nhng iu nay cung co th giai thch c nu ta
bit rng Vu Trong Phung vn quan nim lam chnh tr la
phai co thu oan. ng tan thanh cai goi la chu ngha
Makiven v chnh tr (Machiavelisme politique): tous les
moyens sont bons(1) . Moi thu oan u tt ca, min la at
c muc ch cua mnh. Vn la muc ch, ly tng
(1)
Nhn s chia re gia tam va t quc t..., ng Dng tap

ch, thang 10-1937.
Vu Trong Phung
425
chnh tr co tt ep khng ma thi, ch a la chnh tr th

phai co thu oan.
ng gia Hai Vn a c m ta nh vy. Mt con ngi
khn ngoan va thu oan, nhng muc ch cui cung, ly
tng cui cung la tt ep, la cao ca, la v ang, la v giai
cp v san toan th gii. Con ngi nay sau khi tng tin
Ngh Hach c mt van ng cho quy ang a ln ng
i Ma Cao. ng noi vi con trong gi phut chia tay: Ta
khng c coi nc Phap la ke thu ma cho ban tay b
mt cua phai qun Nht no thc hin cai chng trnh
Lin A bng nhng khu hiu A ng v tay ngi A
ng"! Cai ch cua no lam kh dn ta va chnh sach
cua my nha t ban vua mo, vua t, vua nha bng,
nhng o khng phai la toan th nc Phap! Ta co th hy
vong vao cai nc Phap bnh dn cua Rux (Rousseau),
ngtng (Danton), Rbexpie (Rbespierre), Blum
(Blum), Mut (Moutet), ri nhng ngi y se co th lc
lam cho ta kh. Mc du by gi ho cha co a v g
ca. Ta se khng c coi nc Phap la ke thu ring, trai
lai ta co ca ke thu chung trong bon ng chung cua ta, cai
phai toa hng ky thanh vn boc lt cai phai lao ng, th
du thng Ngh Hach la mt. Nhng t tng quc gia cua
con va hep hoi va bt at. Phn bit bin thuy vi noi
ging la ngu xun, con nn i quan nim cu i va nn
coi nhng ngi Phap ngheo kh la ban thn va bon troc
phu An Nam la ke t thu...". ng ta lai khuyn bao Tu
426
Anh: a co hoc thc, nhn phm lai co mt ly tng ma

th, con se c gng lam nhng vic hu ch cho dn chung
[...]. Nu con cung nh trm nghn ke khac, co tim, co oc
ma ch ky, ma tham sinh uy t, ma ri cu canh la mt
cuc i trng gia, sng nh cho, nh ln, v kim tin, v
ai tnh, v vt cht, v h danh th mi ang lo cho ging
noi.
Ti a noi v hai ch Ging t theo ngha th nht.
Nay co th ngh n mt y ngh khac cua tn truyn, nhn
noi v nhn vt ng gia Hai Vn. ng gia nay a ln
ng trong mt m ging t. Phai chng Vu Trong
Phung a gi vao hnh anh nay nim m c cua mnh se
co mt cn ging t v ai cua cach mang quet sach toan
b cai th gii tan bao, thi nat cua thng Ngh Hach ma
ng v cung cm ghet. ng gia Hai Vn t ra cung la mt
c m vt tnh th, mt c m ni loan cua Vu Trong
Phung.
Nh vy khng nn quy kt Vu Trong Phung, qua nhn
vt Hai Vn, la a xuyn tac, bi nho ngi chin s cng
san. Thc ra, ng thi, c gia cua Ging t cung khng
ai ngh nh th ca. Tac ng khach quan cua hnh tng
nay la tch cc, la co li cho cach mang. ng Trng
Chnh trong Di con mt ti (1939) a coi ng gia Hai
Vn la mt ngi phong trn, co ch kh ln, hoai bao
ln. Va mt nha ph bnh khac, ng Xun Sa, trn bao
Vu Trong Phung
427
N lu (1937) vit: Trong cai xa hi ai cac phong lu,

ta ch thy cai ch ky nho nhen, cai bt lng tan nhn y
cua Ging t , may thay lai co mt ngi, mt ngi mun
pha hoai cai xa hi in ao y kin thit mt xa hi
khac hp vi nhn ao va cng ly hn. Con ngi y la
ng gia Hai Vn. ai biu cho giai cp v san, ng gia Hai
Vn a bit giac ng, a bit cai quc t" bao la trn
cai quc gia hep hoi. Va ng a bit con ng hanh phuc
cua giai cp mnh la trong s tranh u. Cho nn ng hin
thn ng cho cach mang sng mt cuc i lun lac
phong trn".
Vng, Ging t ra i u nm 1936, chng nhng la
mt qua bom co sc cng pha vao xa hi thc dn phong
kin, ma con mun m ng i ti mt tng lai tt ep,
mt tng lai ma moi thng Ngh Hach u b tiu dit
ht cac giai cp cn lao c hanh phuc, m no. Vi
Ging t, Vu Trong Phung khng ch la mt thin tai phu
nh cai hin tai en ti ma con la ngi d bao mt trn
ging t cua cach mang ngay mai.
11-10-1989
In trong Tap ch Vn hoc,
s 2-1990, tr. 31-36)
428
GING T
NGUYN HOANH KHUNG
Tiu thuyt Ging t bt u ng trn Ha Ni bao t

s 1 (ra ngay 1-1-1936); c 11 s th ngh, t lu sau lai
ng tip vi nhan mi: Th Mch, 1937, Nha xut ban
Vn Thanh in thanh sach vi tn cu.
Va ra mt, Ging t a co ting vang ln n ni, co
ngi noi o la qua bom n gia lang vn khi o. y la
mt trong hai tac phm tiu biu nht cho s nghip vn
hoc cua Vu Trong Phung, co gia tr hin thc va sc manh
t cao c ao, ng thi, cung bc l kha h thng nhng
lch lac, nhng mu thun lm khi co ve v ly trong t
tng nha vn.
Ging t bao quat hin thc trn mt pham vi rt rng.
Vi cun tiu thuyt day dan nay, nha vn mun dng
nn bc tranh toan canh v xa hi Vit Nam ng thi.
Cu chuyn trai ra t nng thn n thanh th, trong
Vu Trong Phung
429
nhiu khung canh rt khac nhau. By nhiu khung canh

la by nhiu mi trng sng, hoat ng cua kha ng
nhn vt thuc u cac tng lp xa hi. Va ng sau nhng
nhn vt co tn tui, din mao cu th o, thnh thoang
hu canh sn khu Ging t lai he ra nhng am ng
thuc mt xa hi con con nao o c ve bng nhng net
ky hoa sc sao, va la ngoi but ta chn linh hoat, va
la ngoi but tiu phm chm bim cua nha bao tai nng.
o la xa hi lang bep trn tim hut Ma My, mt xa
hi tht vong truy lc, mun lam cho nhng iu tht
vong phai tan ra khoi, gm ng chu song ma S Lim
phong khng thng hai, my cu hoc tro va ra khoi
trng ma a oan gin xa hi khng trong dung nhn tai,
cu phan gia khng c ci thm v le, ng nha vn co
sach mi b cm, tay chu bao b kin v ti ph bang, tay
phong vin thiu u , c gai nhay va anh mt nhn
tnh, nha tai t cai lng khng co ngi bao....
o la am khach cua Ngh Hach vao ngay nha t ban
tnh s doanh thng: Bon ngi ma b ngoai u to ra ve
doanh nghip, ve sc sao, ve gian hung nhng cai mu
cat ket, nhng i giay ng, nhng cai knh cp,
nhng cai rng vang, cai may ch xach c, nhng
cai cp da to kch xu, cai ng ng nc nong lanh
trong 24 gi, v.v... (...). Trong bon y co anh coi i nh
canh bac ln, lam vic thin la quang cao cho mnh,
430
lam iu ac ma bt moi ngi phai nh n, oc u cac bao

ch ma khng bit g v vn chng my thut, tu sach y
nhng tp ky yu cac hi ai hu, nhng ky chung tht
khng co ai la ban trn i, cm n t nht trnh ch xem
tin thng trng, tin goi u thu, cac ao ngh nh, tin
xut cang, nhp cang, a tng chu toa nhng cuc ban
giai vn chng, ma cha h oc ht mt cun tiu thuyt.
Lai co anh va c ng kch lit cho Hi Pht giao, lai va
xy hang day nha sm... (...). Bon ngi nay la nhng mu
hang c bit cua cng gii va thng gii. Bon y u
hoc la ban hang, hoc la tay sai cua Ngh Hach ca.
o la cai xa hi thng lu tr thc trng gia quy
phai vn vn, gm u cac quan chc Phap - Nam trong
tnh, am thc khach sang trong trong ba tic linh nh
phong ai sanh Tiu Van Trng Thanh lp vao dp chu
nhn nhn thng bi tinh.
Ri cai xa hi n chi trac tang trong mt chu hat xom
Khm Thin, gm toan nhng thiu nin tr thc, c
nhn, tu tai, giao s... ma ln loc trong mt cuc cung
dm d di, mt ba da yn long tri l t..., v.v. ..
Hnh anh nhng am ng l nh o a gi nn cam
tng ro rt v s ng uc, phc tap cua xa hi Ging t,
vi u cac lp ngi, nhom ngi rt khac nhau song u
la san phm cua chnh xa hi nh nhng thi nat o.
Vu Trong Phung
431
Hin thc xa hi c phan anh trong Ging t ung la

phong phu, y n, a dang. Cun tiu thuyt y p s
kin, chi tit v i sng; nhiu mang hin thc sinh ng
c dng ln chng cht, k tip... t co tac phm ng
thi nao so c vi Ging t v dung lng hin thc m
c va quy m phan anh rng ln nh vy.
Ct truyn, tnh tit Ging t chu yu xoay quanh mt
gia nh loan lun nhng ni dung, y ngha tac phm vt
xa pham vi sinh hoat ao c gia nh; trc ht, o la
mt bc tranh xa hi, c ve bng nhng net but tao bao,
gay gt ma chn thc, toat ln li kt an d di cua nha
vn.
ang chu y la bc tranh xa hi y khng tnh lng chut
nao ma trai lai, rt ng. Tnh tit lm ch ly ky, t ngt
khn lng, s phn cac nhn vt lm khi tht tr tru,
ln voi xung cho bt ng nh trong bao lc. Cha th noi
nha vn a co c cam quan chnh xac v s vn ng
bin chng cua hin thc, nhng qua la ng tht nhay
cam vi cai goi la th s thng trm, tro i in ao, th
hin mt cai nhn nng ng cam nhn c nhp
hi ha, s quay cung d di cua i sng. Trong tn tro
i y nhng tnh c oai om o, thy ni ln hin tng
mang tnh quy lut: s ty ln giau sang nhanh chong cua
ke bt lng v s, va s b tc, b e bep cua nhng con
ngi nho be trong gung may xa hi lanh lung.
432
Song gia tr hin thc chu yu cua tac phm khng

phai o. Nu trc y, Vu Trong Phung mi ch m h
cam thy s xung t giau - ngheo va s bt cng xa hi
th n Ging t , ng a tin ti cai nhn trn tinh thn
giai cp - ch dung cua Vu Trong Phung - co khi kha sc
sao. Ging t a phan anh trc din hin thc t goc
mu thun giai cp c ban va a vach ra kha chnh xac
nhng quan h xa hi thc cua i sng ng thi. o
chnh la chiu su cua s phan anh, lam nn cht lng
hin thc cua tac phm.
Qua Ging t, Vu Trong Phung to ra rt nhay ben vi
s bt cng giai cp hin ra khp ni. M u tac phm
la chuyn hip dm, tnh tit gp nhiu sang tac cua Vu
Trong Phung, va d dn ngoi but nha vn sa vao chu
ngha t nhin. Song, Ging t , ct truyn, tnh tit
trin khai t cai nut khai y a i theo hng phn
tch xa hi vi tinh thn t cao. Qua vu hip dm b i cua
tn triu phu va vu kin keo dai sau o, b mt tan ac
u cang cua phai t ban c quan trn quan di che
ch, cung nh thn phn con su cai kin cua ngi dn
ngheo hen trong cai xa hi hoan toan khng co cng ly o,
a b phi trn.
Vi nim cm ghet su sc cai xa hi trng gia sng
phe phn thi nat, vi cam quan v s bt cng xa hi tin
ti cai nhn trn tinh thn giai cp c mai sc do anh
Vu Trong Phung
433
hng cua phong trao Mt trn Dn chu, Vu Trong Phung

a nm kha chc ngoi but hin thc dng nn mt in
hnh ngh thut bt hu v tng lp t ban x c ln trong
xa hi Vit Nam thuc a na phong kin ng thi:
Ngh Hach.
Khac vi nhng Ngh Qu, Ngh Lai, Ba Kin - nhng
a chu nha qu cua mt vung nng thn nho hep, Ngh
Hach la mt ai t ban c phu gia ch quc. Tai san
cua lao ai khai gm nm trm mu n in trn tnh...
mt cai mo than Quang Yn... ba chuc noc nha Ty Ha
Ni, bn chuc noc na Hai Phong. Lao sng ht sc xa
hoa, vng vi cai p Tiu Van Trng Thanh co
nhng toa nha nguy nga b th nh nhng cung in vi
ngi hu nh trong cung nha vua; vi mi mt c nang
hu a v cha khac g a v mt cung phi cung hu ha
mt ng chng ma ho khip s nh mt v bao chua; vi
nhng tn Khuyn, ng di trng co th sai i gy
ti ac bt c luc nao...
Hai mi sau nm trc, Ta nh Hach mi ch la mt
bac cai th n. Ngay khi o, cai Hach a la ke lng thy
phan ban, co da tm cp v ban. Va ke chuyn lng ao
y khng ngn ngai trc bt c ti ac nao. Lao a tng
bo ba ru vao rung lng dn ri bao nha oan va ch
bi mt thu oan y a tu c ba trm mu rung rt
re tin; a anh cht ngi lam ri vt xac ngi ta
434
xung ging ma khai ngi ta t t. Mi th tai san to

nho trong nha tn triu phu o, ca mi mt c nang hu
va c v le sng nh trong lanh cung ph Quan Thanh,
u co ngun gc gn vi mt ti ac b i cua chu nhn.
Hai Vn xem t vi cho lao mi k qua loa cho lao nghe
mt s ti ac trc kia cua lao: thng dm v ngi, la
ngi c s bac trm, hip dm, git ngi, hai
mang ngi a cht v quan bac.... Cha th noi Vu
Trong Phung a chm chu nghin cu qua trnh lam giau
cua giai cp t ban Vit Nam (qua trnh o cua Ngh
Hach ch c k s sai, gian tip), song nha vn cung he
ra cai s thc v con ng tch luy t ban: o la con
ng y ti ac va ht sc bn thu, mi chn lng u
m mau - nh cach noi cua Mac.
Miu ta sinh hoat xa hoa, dm i bai va nhng t
cach u cang vn la s trng cua ngoi but ta chn Vu
Trong Phung va i khi c t m n tha thai. Song
nha vn khng phai ch thy mt thng lun bai ly ma
ban cht chnh tr phan ng mang tnh giai cp cua phai
t ban c ln cung b ngoi but sc sao cua ng phi trn.
Chng IV tac phm ta mt cuc i dao mt vong t cua
Ngh Hach tnh ly la mt chng kha c sc. Trc ht,
lao n dinh Cng s, chp tay vai dai lng cui tht
khom trc v quan cai tr u tnh ri ton hot vi
ngai v cai phong trao cng san (...) sp sa lan n
tnh ta. Vy con xin ly t cach mt dn biu ma trnh
Vu Trong Phung
435
bao cu ln tin ng cai tr cho tnh yn n. Sau o

t a Ngh Hach n dinh Tng c, canh hu cua lao,
nhc nh quan xuc tin gp cai vic bao chu Tun no
nhn thng gia vi lao, ng thi, xui by ng quan tt
v hoc nay ra tay tr vin tri huyn tre Cuc Lm - ngi
khng chu dp tt vu kin hip dm theo y lao. Chng
XXI co man hi kin gia mt nha t ban ai biu cho
mt hi ly tai mi thanh lp bn Phap va Ngh Hach,
lam mt ap phe ln la cai c quyn nc mm Trung
Ky va Bc Ky. Ch vai trang sach, Vu Trong Phung a
phi ra anh sang s moc ngoc bn thu gia bon t san
mai ban ban x va bon thc dn; a lt ra mt trai cua
nhng cai goi la Vin Dn biu, la ai hi ng kinh t...
a phanh phui nhng thu oan bp bm trong cai tro h
bu c ngh vin, nhng manh khoe cua bao ch.
Th la, v nm trm c phn ma mi c phn la hai
nghn pht lng, v cai gh Ngh trng cung dt n cai
m ay Bc u va con lam c nhiu vic li khac,
Ngh Hach a hng hai nhay ra tranh c, hanh ng theo
bai ban vach sn cua tn thc dn cao gia. Lao con bo
250 ta gao va mt nghn ng bac phat chn dn ngheo,
c bao ch ba ky tranh nhau ca ngi cng c nha
triu phu co oc bnh dn, c quan Cng s rt vui long
ai din Chnh phu Bao h, Chnh phu Nam triu gn
huy chng cho mt ngi cng dn rt xng ang (...),
mt bc doanh nghip hin hach t co ma long nhn t bac
436
ai th lai ang treo gng cho dn bao h soi chung!...

Trng trao, v lim s, o la net ni bt cua hang ngi
tham tan, b i o. Khi gp lai khoa Hin, thng phan
ban, thng cp v ban a ngi trc mt ngi ban hi
y a trung thanh va kh dai o than nhin thanh minh
ti li cua hn mt cach tr tren n ky la: Vng, chng
may bac phai tai nan, con tr troi bac gai sng mt mnh,
thanh ra ti em long thng. T cai thng n cai yu
khng xa, xin bac hiu cho cai ch hen yu cua long ngi
(!). Trong ba tic khao c tng huy chng, lao a din
thuyt hung hn, nc mt la cha va th tht thng thit:
Ti thng xot ng bao ti qua (...). e ra la bnh dn,
ti xin gi long trung thanh vi bnh dn cho n cht!.
Th ri, lao tuyn b vi moi ngi: lao se ga con gai ln
cho mt thiu nin v tha nhn ma luc nay lao bit ro
la con ring cua lao! Tht la trng trao v s ti tt cung;
ht sc kinh tm!
La cng dn trung thanh vi hai nha nc, ra sc kt
vy canh vi quan lai, m chn bon thng tr thc dn,
cm ghet nhng t tng tin b va cm ghet Cng san,
nhay vao chnh tr vi ng c en ti va thai c hi
trng trao, Ngh Hach co mt ban cht chnh tr rt phan
ng mang tnh giai cp ro rt. Vach ra c iu o, ngoi
but Vu Trong Phung a chng to mt bc tin ti trong
nhn thc, t tng cua ng va trong in hnh hoa hin
thc chu ngha cua vn hoc Vit Nam.
Vu Trong Phung
437
Ch yu cua ngoi but Vu Trong Phung trong hnh tng

nhn vt nay chu yu khng phai vic miu ta qua ty
my, tha thai nhng chi tit dm , u cang, ma la cai
nhn co phn choang ngp trc th lc thng tr en ti
ma Ngh Hach la tiu biu. Ngh Hach c th hin nh
mt bao chua co quyn lc tuyt i. Bong en cua lao
triu phu gian ac trum ln ca xa hi Ging t . Nhng nan
nhn khn kh cua lao du a quyt ch ra thu, song cui
cung a u hang tham hai: Mch tr thanh v le lao,
Long th va la con ting va la con r cua lao, ng ba
Un i kin lao th sau nay vnh vao c lam b v nha
t ban, tri huyn tre Cuc Lm khng chu lao mua
chuc sai khin th b lao lam cho mt chc... Trong khi
o, Tu Anh tuy tuyn b khng bnh vc hanh vi n
mat cua b song lai ng ra cu cha thanh danh, bao v
lao; quan Cng s hin nhn qun t him co th rt
khen ngi Ngh Hach va ng ra gn huy chng cho lao;
nha cach mang quc t th tr thanh ngi ban c tri, v
thng khach cua Ngh Hach, ra sc giup lao ct mt ngi
ma tt lao se giau hn na,... se co Bc u bi tinh.
Cang v cui truyn, k ca sau khi lao gp chuyn au
n v tinh thn, Ngh Hach vn c sng sng nh mt
ngon nui hung v cao ca trong khi nhng nan nhn ch la
mt bon ngi nho bng cai u tm. Nu iu o co y
ngha ph phan th ng thi, cung toat ln tm trang bi
quan khip nhc cua ngi tiu t san trc sc manh
438
en ti c uy quyn hoa. Thc ra, vit nh vy la khng

phan anh tht ung thc t xa hi Vit Nam ng thi,
khi qun chung lao ng ang u tranh si suc di la
c cua ang, ang t khng nh sc manh v ai cua
mnh.
Cung nh Ngh Hach, Long va Mch la nhng nhn vt
chnh cua cun tiu thuyt. Ca hai u la nhng nhn vt
nho be, nan nhn cua xa hi tan bao, thi nat.
Long vn la mt a tre b bo ri t luc chao i, ln
ln trong tnh thng b th lanh leo cua mt trai tre m
ci. Nh kim c chn th ky mt trng t thuc va
co mt tnh yu bnh d th mng vi mt c gai qu nhu
my, Long a xy p bit bao mng ep. Khi c gai b
lam nhuc, chang ch con trai tim a mau ku gao tra thu.
Nhng ni au, ni nhuc cua Long khng ch co th. Long
kinh hoang ti phat in khi bng bit ro s tht v cuc
i mnh: chnh lao Ngh Hach - ke cng hip v cha
ci cua Long lai la b e cua chang! Nh th co ngha la
Long a ly em rut va thng dm vi... v b! o la iu
nhuc kinh tm qua sc chu ng cua Long va co y
ngha t cao ro rt.
S phn cua Mch cung au thng, ch khng kem,
c gai qu trong trng, tr thanh nan nhn cua mt vu
cng hip b i. C va b me c trng i ngon en cng
ly nn a vit n khi kin ke dm ac, th trc cng
Vu Trong Phung
439
ng, lao quan huyn gia, ke ai din cng ly a nem

thng vao mt Mch nhng li xuc pham n trng trn:
Con Mch kia1 May la a h th! (...). Trc phap lut,
vic may lam nh th la mt vic lam khng mn bai.
Vy may co mun lam nha th sut i khng?. Ch bu
vu cui cung cua Mch la tnh yu thng, s cam thng
an ui cua ngi chng cha ci, th chnh ngi y cung
nghi ng, noi nhng li ma mai y xuc pham i vi c.
Ngoi but Vu Trong Phung a at ti s su sc khi miu
ta, phn tch tm trang ly lm v qua au kh, ch cua
Mch. Khi ng mun phn tch thm do tm ly ai tnh b
thng va s oai on... cua long t ai trong Mch th
chnh la nha vn a cham ti chiu su trong ni au cua
c gai qu ang thng o.
Tm trang Mch m tn hn cung c tac gia th
hin bng ngoi but va ta chn, va co chiu su phn
tch tm ly. Li xng h may tao, giong ng chu rn day
con du, nhng c ch th l, cht nha cua chu r triu
phu a khin cho Mch in ngi ln va t tai cam
thy u moi s chua chat v phn le mon, nht la lai ly
le nha giau.
nhng chng u Mch va Long vn la nhn vt cua
chu ngha hin thc, c vit vi mt cam hng nhn ao
ro rt nhng cang v sau ca hai hnh tng u cang mt
440
i tnh chn thc, nhanh chong tr thanh nhng hnh

tng minh hoa cho t tng chu quan cua tac gia.
Ca Long va Mch u thay i nhanh chong v s phn
va v tnh cach. S bin cht cua Long va Mch a c
Vu Trong Phung ct ngha bng quan nim ring. Theo
ng, chnh hoan canh, cu th la cai ba vt cht a co sc
cam d gh gm, lam bin cht con ngi, hu nh khng
ai u sc cng lai.
u truyn, Long c gii thiu nh la mt con
ngi ngay thng co mt, co ch kh, co hoai bao;
chnh Long cung co luc t kiu: mnh la ngi co tm hn
vng lm. Long a noi nhiu li le cao thng va cam
ng vi v cha ci, cam oan yu c sut i va ha
quyt ch tra thu. Nhng khi va bc chn n p Tiu
Van Trng Thanh nguy nga s, chang a hi hp lo
s (...) v cai th lc gh gm", nh mt ngon nui hung
v cao ca cua i phng; ri n khi co dp gn gui... hai
tiu th lang man re tin, con gai lao Ngh, c gi xe
ap cho cac c tp, th Long thy long duc bung ln nh
la ben vao rm... va luc chia tay, a hp tp to tnh vi
ca hai c hai goc sn nh mt ga S Khanh! T o, my
cu khuyn giai cua Tu Anh khin cho long cm hn va
ch tra thu cua Long tt ngm; thm ch, Long con hn h
khi nghe y nh cua Tu Anh ga em gai cho mnh. Cuc i
va lng tm cua chang th ky ngheo y c lay lt vt v
Vu Trong Phung
441
trc s x y cua s mnh, nht la trc s cam d cua

ba vt cht. Khi b t trc s la chon gia Mch va
Tuyt, hoc chung tnh vi ngi v cha ci ngheo bt
hanh, hoc mt bc leo ln a v giau sang, Long c nga
nghing, chao ao; ban u bo Mch ly Tuyt theo li Tu
Anh, sau lai la di Tuyt va Tu Anh dan du vi Mch.
Tac gia a kha chu ao giai thch co tnh cht bin h
cho nhng hanh vi o cua Long, va cho Long co nhng
hi hn chn thanh: Ti a bt u thy rng cai cuc ai
n vung trm nay a ha ti vao hang nhng ke tht phu,
v hoc, nhng ke mt nhn cach, nhng ke v lng tm.
Song th hi hn chu ky y khng co ly mt chut sc
manh nao gi con ngi lai trc vc thm sa oa ma
dng nh ch xoa du lng tm anh ta, anh ta cam
thy yn long hn trong vic tip tuc trt dai trn cai dc
sa oa, ti li ma thi.
Cui cung, nhn vt co hoc, tm hn trong sach o
a tr thanh cng cu bn thu trong tay lao t ban gian
hung, vn im lng nhn li ly Tuyt ngay ca sau khi bit
o la em rut, vn phi mt trc am c toa sang trong
trong ba tic cua Ngh Hach lam mon hang quang cao
git gn cho lao, va sau o vn chung ung loan lun vi
Tuyt. Vy la Long a i ti s tn cung cua n mat. Co
nhng luc, Long t quan sat giai phu s thay i mt
cach ang s cua mnh, cua Mch va truy tm nguyn
nhn: Sau cung, Long tm ra c cai ba vt cht, ngi
442
ta thay i la v hoan canh, my ai la chng choi ni vi

hoan canh.
Kham pha, khng nh tac ng cua hoan canh i vi
tnh cach la mt cng hin ln cua chu ngha hin thc.
Song vi Vu Trong Phung, vai tro cua hoan canh c
tuyt i hoa va ch tac ng mt chiu, con ngi ch la
n l cua hoan canh. Va theo nha vn, con ngi khng
ch b chi ph bi hoan canh bn ngoai ma con la n l cua
nhng duc vong ch ky cua chnh mnh. Cai hen yu cua
long ngi c nha vn tuyt i hoa nh mt sc manh
gh gm ngoai con ngi va tac ng nh mt nh mnh.
T o, s nhu nhc n tham hai va lng tm vt v,
rach nat cua Long dn n s soa oa cua chang c nha
vn th hin vi s cam thng, bin h. ng cho Long
tuy co hi hn nhng lai rt yn tm v s soa oa cua
mnh: Long thy mnh khng co iu g trai ao ca. (...)
Long hnh nh khng phai chu trach nhim nhng c ch
cua mnh. Long a hoan toan b sai khin, Long thy
ng , Mch va Long ch la bon ngi ang thng hai
ma thi. Hnh nh trong i vn co mt sc manh huyn
b g o, vn cm quyn cuc i n ni khng con ai lai
t chu na. ng sau giong iu h v cao ao o la
nim bi quan su sc v sc manh cua nhn phm, v con
ngi. Nha vn cho rng khng ang oi hoi con ngi
phai chu trach nhim v nhn cach cua mnh. Con ngi
khng ang c anh gia - ngi i khng ai ang yu,
Vu Trong Phung
443
khng ai ang trong, khng ai ang khinh, tt ca ch

ang thng hai ma thi! Thc cht, o chnh la t
tng suy i, xa la vi tinh thn nhn ao chn chnh.
Hnh tng Mch con b lam hong mt cach ang tic
hn na. Chnh Long cung phai ngac nhin: Mch ra i
t mt gai qu ngy th hin lanh, cht phac, n mt
thiu phu gian dm, lang man, xao quyt ang s. Mc
du tac gia a chu ao chng minh rng s thay i o
la do hoan canh, a v thay di cua Mch, rng Mch
ngoai tnh ch v vn chn thanh yu Long, rng Mch
phan bi Ngh Hach ch la tra thu, v.v... nhng, ro
rang, s bin cht cua Mch c tac gia giai thch chu
yu bng nim khao khat nhuc duc mt cach bnh hoan
cua nhn vt. ng a cho Mch nh lai luc b hip
dm say sa nh ngi hau oi vy. Mch tha mnh
trong nhng cuc ngoai tnh bng t tng, tng tng
ra nhng canh dm duc gh gm hng vi moi ke qua
ng. Ban cht xa hi cua nhn vt a b xoa m, Mch
ch con la mt hnh tng lun , nghin cu mt ca
tm sinh ly chng minh cho quan im Vu Trong
Phung v cn tnh dm ang cua loai ngi, a la ngi
th ai cung dm (!). Quan im sinh ly th bao cua chu
ngha t nhin va ngoi but phn tch tm ly co khuynh
hng suy i cua nha vn a lam mt i tnh chn thc
va y ngha tch cc ban u y ha hen cua hnh tng.
444
Long va Mch khng phai la nhng hnh tng ngh

thut thanh cng, tiu biu cho sc but manh lit cua Vu
Trong Phung. Ma o la nhng hnh tng phan anh ro
nht tnh cht phc tap, y mu thun cua ngoi but tac
gia, trong o co s tranh chp an xen t tng nhn ao
va quan im suy i, gia chu ngha hin thc va chu
ngha t nhin, gia tai nng sc sao va li vit minh
hoa...
Trong h thng nhn vt cua toan b sang tac Vu
Trong Phung, Tu anh co mt v tr c bit. Co th noi, o
la nhn vt phat ngn trc tip, y u va h thng hn
ca nhng khai quat nhn sinh cua nha vn.
o la mu ngi ly tng ch thc cua Vu Trong
Phung: mt ngi ngi trn ng bac ma khng b anh
sang hoang kim chiu loa mt, ng tui thanh xun ma
than nhin c trc ai tnh; mt ngi hoc thc cao,
nhn phm cao, mt ngi hu ch rt him co vy. La
ng chu hao hip, n nhn, ngi tri ky, thm ch con la
ngi ch ao lng tm cua Long, Tu Anh con nh la
lng tm sng cua tt ca am nhn vt quay cung trong
Ging t. Khng nhng th, chang con la nha hoat ng
cai tao xa hi, lun ng ra gy dng, sa cha nhng
canh i bt cng. Song trc nhng hoat ng goi la v
tha cao thng ch co chu thit ma khng h cu li cua
Tu Anh co y ngha g? Thu xp Mch c lam le Ngh
Vu Trong Phung
445
Hach va Long c ly Tuyt, Mch va Long c

n bu - theo cach ngh cua ke co tin - Tu Anh ch
khin cuc i ho cang tan nat ma thi. Cha noi rng y
nh ga Tuyt cho Long cua Tu Anh cui cung lai trung
hp vi m mu bn thu cua chnh Ngh Hach; va iu
khng hiu ni la, sau khi u bit Long va Tuyt la anh
em rut, khng nhng Ngh Hach ma ca Tu Anh vn c
mc nhin thc hin y cua mnh, y ho vao cuc loan
lun kinh tm! Chang a vui sng khi thy bao ch ca
ngi nha triu phu Ta nh Hach phat chn cho bn
dn. Tc la vi ng b gian ac u cang, Tu Anh khng
co hanh ng nao khac ngoai vic chay cha thanh danh
cho lao, ngn chn moi s chng i hng vao lao, chia
se nhng thng li cua lao. Tu Anh, trc sau vn ch la
a con trung thanh cua giai cp t san ma thi, du la
a con sach se him co. V thc cht, hoat ng cua Tu
Anh ch la chu ngha cai lng t san khng hn. Vu
Trong Phung cm ghet bon t ban phe phn tan ac song
ng trng cy long t thin cua nhng ca nhn tr thc
t san co tim co oc. Chnh nha cach mang quc t Hai
Vn cung bao Tu Anh: a co hoc thc, nhn phm lai co
mt ly tng ma th, con se c gng lam nhng vic hu
ch trong vong phap lut th lam g khng tr nn mt
ngi hu ch. Sau khi bit mnh khng phai la mau mu
Ngh Hach va lai c Hai Vn giac ng, Tu Anh vn tip
tuc sng xa hi nh cu:, se n vi lao (Ngh Hach)
446
nh trc", vn c la cu ca c cng chiu cua nha t

ban, thng oc sach n 3 gi sang va ch co dp th
sn long hy sinh mt chut tai san cua Ngh Hach i, th
la c ri! Chu ngha cai lng mang tnh cht ban n
o lai rt phu hp vi t tng chnh tr cua Vu Trong
Phung.
Nu ly tng quc gia cua Tu Anh khng phai la quan
im chnh tr cua Vu Trong Phung th quan im nhn
sinh, ao c cua nha vn lai gi gm y u, trc tip
va co h thng nhn vt tr thc nay. V mt o, nhn
vt Tu Anh la cai loa, la ngi phat ngn trc tip cua tac
gia. o la chu ngha hoai nghi khinh bac cao , c
nng ln mt cach cc oan thanh chu ngha h v co mau
sc khuyn nho (cynisme), mt biu hin cua chu ngha bi
quan nh mnh vn n su trong t tng Vu Trong
Phung. ang chu y la trit ly ym th tiu cc o lai c
Tu Anh dung lam liu thuc an thn xoa du, cha
chay vt thng xa hi. Sau khi thuyt phuc Long khng
bit g s i, Tu Anh a ra cai ao cua ngi qun t:
Bit hy sinh i, bit tha th cho ht thay ke co ti vi
mnh (...) ng oan gin ai na, ng nn coi s i la to
(...) nn lun lun gi s im lng, v ch co s im lng mi
to ra c cai khinh b s vt, v ch co s im lng la
thanh cao ma thi.... Thc cht cua cai ao qun t o
ch la nhm mt u hang, thu tiu u tranh ch khng
co g khac. Giai cp thng tr yn tm bit my nu nhng
Vu Trong Phung
447
ke b no cha ap, lng nhuc khng oan gin, c im lng

khinh b s vt nh li Tu Anh! o la cha k lun
iu loai ngi khng ai ac, khng ai ti (...) ch la mt
lu nhm ln ang thng cua Tu Anh ro rang th hin
mt quan im ht sc m h, v tnh bin h cho th lc
thng tr ma tac gia a ph phan manh me. Co le khng
ung nu cho rng Tu Anh la nhn vt nguy him, eo
mt na ng Thin va ong vai trit gia cao ao dp tt
s chng i, bao v quyn li giai cp thng tr. Song la
trit gia h v, khinh bac, ym th - th hin t tng
hoai nghi bi quan cua Vu Trong Phung - ng thi la nha
hoat ng t thin cai lng - th hin lp trng chnh
tr cua tac gia - nhn vt tch cc o ch la s kt hp
y mu thun nhng yu t tiu cc trong th gii quan
cua ng ma thi. Chnh v vy ma nhn vt ly tng c
tac gia gi gm tin cy nht nay lai ht sc gia tao, khng
co gia tr hin thc. Khng phai ch v nha vn vung v
cho nhn vt lam cai loa cho tac gia, thuyt ly qua
nhiu ma chu yu la nhn vt nay ch la san phm thun
tuy chu quan cua nha vn, khng mang ban cht xa hi,
khng co b day hin thc.
Xung quanh nhn vt Hai Vn a co nhng y kin giai
thch, anh gia rt khac nhau. V y la hnh tng ngi
cng san, nha cach mang quc t nn no trc tip th
hin nhn thc, thai chnh tr cua Vu Trong Phung va
448
do o, mt thi tng co y ngha quyt nh trong vic anh

gia nha vn.
ung la hnh tng nha cach mang quc t nay hoan
toan xa la vi ngi cng san chn chnh. Mt ct cach
giang h, co dang ve ly ky b mt cua nhn vt tiu thuyt
trinh tham, lai phang pht bc hin trit phng ng,
thng tu ca nho y ly s, thng thng thin vn, ha tri
a ly, trung tri nhn s, thu hiu thin mnh; ng
thi lai nh mt nhn vt cm u hi kn li hai, hanh
tung b mt, ban lnh cao cng, lm thu oan, lm m
mu, gioi t chc bt coc, tng tin, gioi ca lai xe hi, bn
sung luc, thi min... Hanh trang con ngi nay y tnh
cht ky quc, nht la di mt ngi oc hm nay. Nha
cach mang quc t quan trong y nhn ch th cua Quc
t Cng san t nc ngoai tr v iu nh cho ang
Quc gia cu hp nht vi ang Quc t mi, sau o lai b
mt xut dng kp d cuc Hi ngh o Vin ng...
a xut hin mt cach git gn trn sn khu Ging t,
vi t cach ban cu va thng khach cua tn triu phu gian
ac, t m ma cho lao, giup lao tranh c cai th hoanh
phat hoanh tan, cam oan lam cho lao ln c gh Ngh
trng va c Bc u bi tinh, c lao hu ta mt
van ng... lam quy ang! Hai Vn a tng dnh lu vao
chuyn ngoai tnh, loan lun trong gia nh Ngh Hach;
gi y v nc, ng ta cung tn v lai Van toc mai bay
tro bt qua tang v Ngh Hach ngoai tnh va nhn lai con
Vu Trong Phung
449
trai by lu vn gi Ngh Hach!... Nha cach mang quc

t y con hin ra la mt lao thy tng s, oan u
trung y, hn hn nhng anh thy s b he ph Hang
Ngang, Hang ao, lun ming noi n s gii, s mnh
xui khin ca.... Xet v y ngha khach quan, i vi ngi
oc min Bc sau Cach mang, hnh tng ng gia Hai
Vn ging nh mt bim hoa, mt s xuyn tac v ngi
cng san.
Song du vy, co cn c noi rng Vu Trong Phung a
dng ln hnh tng nhn vt ngi chin s cng san nay
vi nim knh phuc, tin tng chn thanh ma khng h co
ac y. Chnh Hai Vn la nhn vt trc tip phat ngn v
nhn thc, quan im chnh tr, ca v nim tin vao s
mnh: cua Vu Trong Phung. Trong sang tac cua Vu Trong
Phung, ch Ging t mi xut hin xu hng vt tnh
th, va iu o cung ch tht s biu l nhn vt Hai
Vn. y la nhn vt c xy dng vi but phap y
lang man, co nhng net bay bng, khoang at - tuy lm
ch d dai, tuy tin. Hai Vn hin ln nh mt con ngi
phi thng, toan nng, mt bc ky tai", khac hn am
nhn vt nht nhat, bt lng trong Ging t . Cai tn Hai
Vn va cai canh ging t mt mung trn bin khi, luc
Hai Vn ln thuyn vt bin ra i, lai Tu Anh ngy
ngt trng vi theo trn b... ro rang co ngu y va tht
lang man! Con ngi nay vut n vut i, khng b mt
rang buc nao; o la con ngi cua bn phng khng thu
450
cht long yu vao gia nh... ma la mun bit ca nhn

loai, mun bit ca xa hi, ch bnh sinh la em tin kim
c cua bc phu quy ra san se cho ke bn han, na i
tu ti (...), chn nm gii trn tranh, gi t nm sng...
o la con ngi ung dung t chu, thu sut le tri, nm
chc tng lai; con ngi tung hoanh bn b vi s mnh
trong ai lin quan n toan xa hi! Khng co g la nu
nhiu ngi ng thi thy Hai Vn mt ngi phong
trn, co ch kh ln, co hoai bao ln(1). Co th noi, nha
vn a th hin ngi cng san theo nhn thc u tr va
tm ly tiu t san cua ng. ng tng u nha cach mang
cng san phai la bc ky tai, sang sut va ban lnh cao
cng khac thng. Ma vi Vu Trong Phung, tai nao, sang
sut nao bng gioi tng s, thu hiu mnh tri, uyn
bac ca thin vn, a ly... va cao cng nao bng cac thu
oan tng tin, bt coc, am sat (2), v.v...! Va nha cach mang
quc t y lai khng nh ng li chnh tr, cai tao xa
hi trong vong phap lut, ln an gay gt ng li bao
ng cua phai quc gia. Tac gia a gn cho nhn vt
(1)
(2)
Trng Chnh - Di mt ti, Nha in Thuy Ky, Ha Ni, 1939.

Hai Vn k cho Tu Anh nghe v trng ai hoc Quc t cng san
Phng ng Maxcva co nhng lp chuyn mn hun luyn
hoc sinh mua gm, bn sung ci nga, bi ln, cm lai xe hi,
phi c, vo Ty, vo Nht, nhng cach ao chnh, cach din thuyt
cho qun chung nghe theo, nhng cach thay hnh i dang,
phng phap chiu an, nhng iu kin t chc mt S Lim
phong... (oan nay b bo khi in thanh sach).
Vu Trong Phung
451
cng san tm c nay quan im chnh tr cai lng vong

ngoai lm lac cung t tng bi quan nh mnh y tnh
cht m tn cua chnh ng. Thanh th, nhn vt trong yu
cua ang Cng san c th hin nh la nhn vt tch
cc, ly tng o ch la s lp ghep tuy tin nhng yu t
mu thun nhau n v ly trong t tng tac gia, va do
o, kho co c chut gia tr chn thc nao. Song, hnh
tng nhn vt ly tng y lang man o, Vu Trong
Phung a gi gm khat vong va nim tin trong sang v
cai tao xa hi, thin cam va long ngng m i vi ngi
cng san theo cach hiu cua ng. Xet theo quan im lch
s, Hai Vn la mt hnh tng nhn vt tch cc.
Nhn chung lai, trong Ging t , Vu Trong Phung a
thanh cng xut sc trong vic dng ln mt in hnh bt
hu v tng lp ai t san phan ng thi nat ng thi;
ng kha chng chnh va khng tht thanh cng trong vic
th hin qun chung b ap bc, nan nhn cua xa hi; va
nha vn chch khoi con ng hin thc khi dng ln
nhng nhn vt tch cc, cai tao xa hi.
Noi thm v ngh thut Ging t
Trong tac phm co dung lng phong phu b bn nh
Ging t, tai nng ngh thut cua tac gia to ra khng u
tay. Ging t khng thuc loai tac phm co phm cht
ngh thut toan bch ma co nhng mt yu ro rt. Song,
Ging t co nhng c sc ring, th hin mt ban lnh
452
ngh thut gia dn, c ao, mt but luc manh lit t thy
trong vn hoc ng thi. Nhn tng th,
Ging t xng ang c coi la kit tac, cung vi S o.
Trc ht, Ging t th hin mt nng lc bao quat
hin thc trn mt bnh din rng ln, phc tap, vi nhiu
a ban, nhiu mang i sng, nhiu tng lp xa hi.
Khng phai khng co ch con tham lam, m m, co khi
tha thai, song nhn chung, tt ca c thu tom trong
mt ct truyn cht che, lin mach, t o toa ra trn b
rng, tao nn s phong phu, day dn cua i sng xa hi
c phan anh. Cac nhn vt co s phn khac nhau song
an kt chng cheo vi nhau. Tuy b bn nhng tac phm
khng b xe le, tai mong ma kha thng nht trn mt ct
truyn, mt tnh tit chu ao, mang mt khng kh, mt
giong iu chung, toat ln mt t tng c ban chung.
ang chu y la nhp vn ng Ging t rt khn
trng gp gap, s vic din bin bt ng, y kch tnh,
gi n tng su v cuc i in ao, th s thng trm.
o chnh la c im trong cam quan hin thc, tr thanh
y thc ngh thut cua Vu Trong Phung. Tuy cui cung,
nha vn ngh n ban tay cua Hoang thin, song du sao
cung chng to ng a cam nhn c mach p hi ha, ri
loan nh trong cn st cua xa hi ang ht sc quay cung
khi o.
Vu Trong Phung
453
Ging t co rt nhiu canh c miu ta tht linh hoat,

sng ng, oc va nh mai. Canh x kin cua quan huyn
gia Cuc Lm, cuc tip kin quan Cng s va Tng c
cua Ngh Hach, cuc hi kin gia Ngh Hach va tn thc
dn cao gia, ai dim mt cng ty t ban, ba tic mng
Ngh Hach c huy chng, canh Van toc mai tip Hai
Vn... u rt sinh ng, nh hin ra mn mt trc ngi
oc. Vu Ngoc Phan a nhn xet v ngon but ta chn cua
Vu Trong Phung:
Ngon but y tht la sc sao, no ta nh ve, ch vai ba
net ngi ta a hnh dung c nhng canh vt ma tac
gia nh ta vi mau sc linh ng v cung(1)
Thanh tu ngh thut ni bt nht cua tac gia Ging
t la a dng nn mt hnh tng in hnh xut sc v
giai cp t san phan ng nht ng thi. Tnh cach
Ngh Hach tht la a dang, c soi sang t nhiu bnh
din: sinh hoat, ao c, c s kinh t, qua trnh lam giau,
thai chnh tr...; c t trong nhiu mi quan h, gia
nh, xa hi... o la mt hnh tng y n, phc tap, co
b day xa hi, ng thi, lai la mt ca tnh ht sc c
ao, song khng phai c ao kiu bim hoa cua ngh
thut trao phung ma la con ngi sng ng mang tnh
chn thc cao, ging nh ban thn i sng. Net ni bt
nht trong tnh cach lao dn biu Ta nh Hach la gian
(1)
Nha vn hin ai, tp III, Vnh Thnh in lai, 1951.
454
hung, dm ac, trng trao... Hn lanh lung ra lnh cho tai

x phong t chet cht ngi trng tun, than nhin hut
thuc phin trc canh Tai Nh ang on mnh nh si
toc h trn ngon la v cn ma roi ca ui do lnh cua
lao... Hanh ng cng dm b i trn t, giong cht nha
vi Th Mch m tn hn, canh hu hy vi Th Tn, c
nang hu tre nht... phn nao th hin thoi dm ac u
cang cua Ngh Hach. Va nha t ban gian ac dm ang y
la mt ke ht sc trng trao! Chng XXIX - canh Ngh
Hach m tic nhn dp c huy chng va lao din
thuyt, theo Nguyn Tun, s trng trao cua cai xa hi
ly cua e ngi y lai con ln ti cai mc mt day may
dan v lim s cao ma ch co ngoi but Vu Trong Phung
mi phn tch ni va tng hp c ht(1)
Nu trong tiu thuyt truyn thng, ct truyn ln at
tnh cach, hanh ng ln at tm ly - iu nay, tiu thuyt
Nguyn Cng Hoan cha vt c - th Vu Trong
Phung, tuy vn rt chu y dng ln mt ct truyn hp
dn, ly ky, nhng a to ra kha sc sao trong vic thm do,
phn tch tm ly phc tap cua con ngi. Ging t co
nhng oan miu ta, m xe tm ly tht sc sao: tm s
Mch khi nm nha thng, xot xa, tui nhuc, khng dam
gp mt ngi yu v xu h (Chng V); tm trang hn
hoc co chut ly lm, liu lnh cua Mch v tnh yu va long
(1)
oc lai Ging t, bao Nhn dn, s 966, ra ngay 27-10-1956.

Vu Trong Phung
455
t ai u b tn thng khi cam thy b Long nghi ng, re

rung (Chng XV), ni ut hn chua xot cua Mch v thn
phn le mon nha giau, b bo ri, nh ngi tnh cu a phu
bac (Vu Ngoc Phan coi o la mt oan tht hay)... Tuy
vy, Ging t , Vu Trong Phung cung ch mi thanh cng
trong vic th hin, phn tch nhng manh tm trang cu
th ma cha tht thanh cng trong vic th hin ca qua
trnh phat trin tm ly, tnh cach cua nhn vt theo
nguyn tc hin thc chu ngha. Qua trnh tha hoa cua
Long va Mch c th hin co phn s lc, khng tht,
tm ly nhn vt b un nn theo quan im chu quan cua
tac gia hn la phat trin tun theo lgc t thn. Ban cht
xa hi cua nhng nhn vt o b xoa nhoa dn va vic
miu ta tm ly cung tr nn thiu chn tht. Trong Ging
t, cung co ch tac gia ham chay theo tnh tit, s kin
ma bo qun tm ly. Chng XXIX ma Nguyn Tun cho
rng tac gia to ra manh nht va cao tay nht v ngh
thut(1) nu xet goc miu ta tm ly lai thy rng tac
gia s h n v ly: sau khi gp chuyn au n v tinh
thn va bit Long la mau mu cua lao, Ngh Hach vn c
ghep Long vi Tuyt, y hai ngi vao canh loan lun,
vy nhng g din ra trong u oc lao? Va Tu Anh, Hai
Vn, nhng nhn vt co tim, co oc, co nhn cach hn i
o co nhng phan ng tm ly g khi vn co mt trong ba
(1)
Bai a dn.
456
tic chng kin man kch tr tren rn ngi cua Ngh

Hach? Nht la Long, sau khi bit mnh la con Ngh Hach,
gi y b a ra lam mon quang cao b i cho lao,
ly... em rut, a ngh th nao?... Vu Trong Phung a bo
qua tt ca; ng ch chm chu th hin vic Ngh Hach din
thuyt hung hn, v ngc xng la bnh dn!
co th phn tch tm ly con ngi mt cach su sc
trong s vn ng hp quy lut cua no, vn xui hin thc
ph phan Vit Nam phai trai qua mt qua trnh. Ging t
a anh du mt bc trng thanh trong qua trnh o,
song cha phai bc phat trin cao nht. Phai n Nam
Cao, cy but tiu biu cho vn hoc hin thc ph phan giai
oan cui cung (1940-1945), tm ly va qua trnh phat trin
lgc cua no mi c miu ta, phn tch mt cach su sc
cht che n th.
(Trch muc IV, Chng XIV, Vu Trong Phung
1912-1939), trong Vn hoc Vit Nam (1930 -1945),
NXB Giao duc, 1997, tr. 435-449)

Giong To - Tac Phamve Du Luan (Q5) - 845

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Giong To - Tac Phamve Du Luan (Q5) - 845

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ging t - Tac phm va d lun

OC LAI TRUYN GING T

Tiu thuyt Ging t dai 30 chng va thm mt oan

(...) Thy ro thc dn cai tr, mt mt an ap, bn git

Ging t - Tac phm va d lun

cao tay nht v ngh thut. Ti va noi la s Vu Trong

Noi chung v tac phm Vu Trong Phung va ca con

cuc tin dm hu thu va thng dm, va vn vn. Nhng

Ging t - Tac phm va d lun

Ring nm 1936, Vu Trong Phung vit sau tac phm,

nhiu canh xu xa, muc nat, ti li cua xa hi cu nh

Ging t - Tac phm va d lun

lam chu ba bn tim khiu vu ma anh con gai hc mau

a ht u! Ngoai nhng canh lm than cng khai,

Ging t - Tac phm va d lun

cac c quan ngn lun lam hu thun cho cac cuc

Khng nhng th, Ngh Hach lai sp ng c gh Ngh

Ging t - Tac phm va d lun

but Vu Trong Phung ma mai cay ng nh trong bai din

con hn, ma cung khng bao gi ng rng Long chnh la

Ging t - Tac phm va d lun

Th Mch la mt nan nhn cua xa hi muc nat o. Le

... Tu Anh cung th. Tu Anh cung la mt vai ong kem,

Ging t - Tac phm va d lun

tn, d oan thc s va cung lai khng ang knh mn v

cung c mt thy nhng ngi nh ng huyn Cuc Lm

Trong vn hoc hin thc ph phan cua ta trc Cach

Ging t - Tac phm va d lun

din ung lp trng. iu o, trc Cach mang, vi t

1. Cai tn cua tac phm: Ging t

Ging t - Tac phm va d lun

bn thu cua mt tim hut mat hang, t sinh hoat u hoa

phm, v th, xet b phn, cp chi tit, qua la kho

Ging t - Tac phm va d lun

hoang. Nhn vt c ng ra, c ngn mt ra khng hiu ra

Nh th la tac gia ngay t u a cho tac phm cua mnh

Ging t - Tac phm va d lun

thng khng bao gi ngh n tht bai. Ngh Hach la mt

vn thnh thoang phai dng lai din gia lau nc mt)

Trong mt bai vit cua mnh

Vu Trong Phung qua Ging t, V , S o- tp san Vn S a,

Ging t - Tac phm va d lun

gia, v ngi ai din t tng chnh tr cua trong Ging

Nh vy ro rang la Vu Trong Phung a th hin t

Ging t - Tac phm va d lun

Vn t ra ch la thai cua Vu Trong Phung, qua

Con Hai Vn la mt con ngi thu oan? ung la nh

Nhn s chia re gia tam va t quc t..., ng Dng tap

chnh tr co tt ep khng ma thi, ch a la chnh tr th

Ging t - Tac phm va d lun

Anh: a co hoc thc, nhn phm lai co mt ly tng ma

N lu (1937) vit: Trong cai xa hi ai cac phong lu,

Ging t - Tac phm va d lun

NGUYN HOANH KHUNG

Tiu thuyt Ging t bt u ng trn Ha Ni bao t

nhiu khung canh rt khac nhau. By nhiu khung canh

Ging t - Tac phm va d lun

lam iu ac ma bt moi ngi phai nh n, oc u cac bao

Hin thc xa hi c phan anh trong Ging t ung la

Ging t - Tac phm va d lun

Song gia tr hin thc chu yu cua tac phm khng

hng cua phong trao Mt trn Dn chu, Vu Trong Phung

Ging t - Tac phm va d lun