Câu 1: thế nào là môi trường?
- Chức năng cung cấp mặt đặc biệt như: nhiệt độ không khí
phân tích các chức năng cơ bản
của môi trường
+ Môi trường được hiểu
theo nhiều nghĩa khác nhau. Con
người sống trên Trái Đất, nên môi
trường của loài người chính là
không quan bao quanh Trái Đất,
có quan hệ trực tiếp đến sự tồn tại
và phát triển của xã hội loài
người. Trong Địa lí học, người ta
gọi đó là môi trường xung quanh
hay là môi trường địa lí.
MT sống của con người theo
nghĩa rộng là tất cả các nhân tố tự
nhiên và xã hội cần thiết cho sự
sống, sản xuất của con người như
tài nguyên thiên nhiên,
không khí, đất, nước, ánh sáng,
cảnh quan, quan hệ x. hội, Theo
nghĩa hẹp MT
sống của con người chỉ bao gồm
các nhân tố tự nhiên và nhân tố x.
hội trực tiếp liên quan tới chất
lượng cuộc sống của con người
+ Phân tích các chức năng cơ
bản của môi trường .Môi trường
có các chức năng cơ bản sau:
- Môi trường là không
gian sống của con người và các
loài sinh vật.
- Môi trường là nơi cung
cấp tài nguyên cần thiết cho cuộc
sống và hoạt động sản xuất của
con người.
- Môi trường là nơi chứa
đựng các chất phế thải do con
người tạo ra trong cuộc sống và
hoạt động sản xuất của mình.
- Môi trường là nơi giảm
nhẹ các tác động có hại của thiên
nhiên tới con người và sinh vật
trên trái đất.
- Môi t rường là nơi lưu
trữ và cung cấp thông tin cho con
người.
* Môi trường là không gian
sống của con người và các
loài sinh vật.
Mỗi một người đều cần
một không gian nhất định để phục
vụ cho các hoạt động
sống như: nhà ở, nơi nghĩ, đất để
sản xuất nông nghiệp,... Mỗi
người mỗi ngày cần trung
b.nh 4 m3 không khí sạch để hít
thở; 2,5 lít nước để uống, một
lượng lương thực, thực phẩm
tương ứng 2000-2500 calo..
Có thể phân loại chức năng
không gian sống của con người
thành các dạng cụ thể sau đây:
-Chức năng xây dựng: cung cấp
mặt bằng và nền móng cho các đô
thị, khu công
nghiệp, kiến trúc hạ tầng và nông
thôn.
-Chức năng vận tải: cung cấp mặt
bằng, khoảng không gian và nền
móng cho
giao thông đường thủy, đường bộ
và đường không.
-Chức năng cung cấp mặt bằng
cho sự phân hủy chất thải
- Chức năng giải trí của con người
- Chức năng cung cấp
mặt bằng và không
gian xây dựng các hồ
chứa
quan
bằng, không gian cho việc
xây dựng các nhà máy, xí
nghiệp
-Chức năng cung cấp mặt bằng
và các yếu tố cần thiết khác cho
hoạt động canh
tác nông nghiệp, nuôi trồng thủy
sản...
* Môi trường là nơi cung cấp
tài nguyên cần thiết cho cuộc
sống và hoạt động sản xuất của
con người
Trong lịch sử phát
triển, loài người đ. tr.i qua nhiều
giai đoạn. Bắt đầu từ khi con
người biết canh tác cách đây
khoảng 14-15 ngh.n năm, vào
thời kỳ đồ đá giữa cho đến khi
phát minh ra máy hơi nước vào
thế kỷ thứ XVIII. Xét về bản chất,
mọi hoạt động của con người
đều nhằm vào việc khai thác các
hệ thống sinh thái của tự nhiên
theo sơ đồ sau:
Mọi sản phẩm công nghiệp, nông
nghiệp, lâm nghiệp,... của con
người đều bắt
nguồn từ các dạng vật chất tồn tại
trên Trái đất và không gian bao
quanh Trái đất.
Chức năng này
của MT c.n gọi là nhóm chức
năng sản xuất tự nhiên gồm:
- Rừng tự nhiên: có chức năng
cung cấp nước, bảo tồn tính
ĐDSH và độ ph.
nhiêu của đất, nguồn gỗ củi, dược
liệu và cải thiện điều kiện sinh
thái.
- Các thủy vực: có chức năng
cung cấp nước, dinh dưỡng, nơi
vui chơi giải
trí và ácc nguồn thủy hải sản.
- Động thực vật: cung cấp lương
thực và thực phẩm và các nguồn
gen qu. hiếm.
- Không khí, nhiệt độ, năng lượng
mặt trời, gió, nước: để chúng ta
hít thở,
cây cối ra hoa và kết trái.
- Các loại quặng, dầu mở: cung
cấp năng lượng và nguyên liệu
cho các hoạt
động sản xuất nông nghiệp,…
*MT là nơi chứa đựng các
chất phế thải do con người tạo ra
trong cuộc sống và
hoạt động sản xuất của m.nh. Có
thể phân loại chi tiết chức năng
này thành
các loại sau:
- Chức năng biến đổi l. – hóa học
- Chức năng biến đổi sinh hóa
- Chức năng biến đổi sinh học I
*MT là nơi giảm nhẹ các tác động
có hại của thiên nhiên tới con
người và sinh vật
Trên Trái đất.
Trái đất là nơi sinh sống của con
người và các sinh vật nhờ các
điều kiện môi trường
ngoài ý * Môi trường trái đất được coi là
không quá cao, nồng độ ôxy và
các khí khác tương đối ổn
định,…Sự phát sinh và phát triển
sự sống xảy ra trên Trái đất nhờ
hoạt động của hệ thống các
thành phần của MT Trái đất như
khí quyển, thủy quyển, sinh
quyển và thạch quyển.
- Khí quyển giữ cho nhiệt độ Trái
đất tránh được các bức xạ quá
cao, chênh lệch
nhiệt độ lớn, ổn định nhiệt độ
trong khả năng chịu đựng của con
người,…
- Thủy quyển thực hiện chu tr.nh
tuần hoàn nước, giữ cân bằng
nhiệt độ, các chất
khí, giảm nhẹ tác động có hại của
thiên nhiên đến con người và các
sinh vật.
- Thạch quyển liên tục cung cấp
năng lượng, vật chất cho các
quyển khác của
Trái đất, giảm tác động tiệu cực
của thiên tai tới con người và sinh
vật.
* MT là nơi lưu trữ và cung cấp
thông tin cho con người
- Cung cấp sự ghi chép lưu trữ
lịch sử địa chất, lịch sử tiến hóa
của vật chất
và sinh vật, lịch sử xuất hiện và
phát triển văn hóa của loài người.
- Cung cấp các chỉ thị không gian
và tạm thời mang tính chất tín
hiệu và báo
động sớm các hiểm họa.
- Lưu trữ và cung cấp cho con
người sự đa dạng các nguồn gen
Kết luận : Mặc dù môi trường
tự nhiên có vai trò rất quan trọng
đối với xã hội loài người, nhưng
nó không có vai trò quyết định
đến sự phát triển của xã hội. Nếu
giải thích tình trạng lạc hậu hay
tiên tiến của một quốc gia, một
dân tộc dựa vào các đặc điểm của
môi trường tự nhiên, thì sẽ bị rơi
vào quan điểm sai lầm là hoàn
cảnh địa lí quyết định (còn gọi là
duy vật địa lí). Sự phát triển của
môi trường tự nhiên bao giờ cũng
diễn ra chậm hơn sự phát triển
của xã hội loài người. Môi trường
tự nhiên có sự thay đổi đáng kể
phải trải qua thời gian hàng
nghìn, hàng vạn năm, thậm chí
hàng triệu năm. Vì vậy, nó không
thể quyết định sự phát triển của
xã hội. Vai trò quyết định sự phát
triển của xã hội loài người thuộc
về phương thức sản xuất, bao
gồm cả sức sản xuất và quan hệ
sản xuất.
- Con người có thể làm nâng cao
chất lượng môi trường hay làm
suy thoái chất lượng môi trường.
Điều này sẽ có ảnh hưởng sâu sắc
đến sự phát triển của xã hội loài
người.
Câu 2 : phân loại môi trường ?
( môi trương tự nhiên,môi
trương nhân tạo,mt xã hội?) lây
ví dụ minh họa
+Môi,trường,tự,nhiên:
Môi trường tự nhiên bao gồm các
nhân tố của tự nhiên tồn tại khách
muốn của con người như không
khí, đất đai, nguồn nước, ánh sáng
mặt trời, động
thực vật... Môi trường tự nhiên
cung cấp các nguồn tài nguyên tự
nhiên cho ta như
không khí để thở , đất để xây
dựng nhà cửa, trồng cây, chăn
nuôi, các loại khoáng
sản cho sản xuất, tiêu thụ và là
nơi chứa đựng, đồng hoá các chất
thải, cung cấp cho
ta cảnh đẹp giải trí tăng khả năng
sinh lý của con người.
Ví dụ tự nhiên đã ban tặng cho
chúng nước ta rất nhiều khoáng
sản cụ thể như là than ở Quảng
ninh, hay Thắng cảnh phong nha
kẻ bàng.
+Môi trường xã hội:
Môi trường xã hội là tổng hợp các
quan hệ giữa người với người. Đó
là những luật
lệ, thể chế, cam kết, quy định, ước
định, hương ước... ở các cấp khác
nhau như:
Liên Hợp Quốc, Hiệp hội các
nước, quốc gia, tỉnh, huyện, cơ
quan, làng xã, họ tộc,
gia đình, tổ nhóm, các tổ chức tôn
giáo, tổ chức toàn thể... Môi
trường xã hội định
hướng hoạt động của con người
theo một khuôn khổ nhất định tạo
nên sức mạnh
tập thể thuận lợi cho sự phát triển,
làm cho cuộc sống của con người
khác với các
sinh vật khác.
Ví dụ như: tổ chức thương mại
quốc tế WHO để có thể gia nhập
ngôi nhà chung của kinh tế thế
giới.
+Môi trường nhân tạo:
Môi trường nhân tạo bao gồm các
nhân tố do con người tạo nên, làm
thành những
tiện nghi cho cuộc sống của con
người như ô tô, máy bay, nhà ở,
công sở, các khu
vực đô thị, công viên nhân tạo,
các khu vui chơi giải trí v.v...
Ví dụ như: các sân vận động hay
các khu liên hiệp thể thao
Câu 3 : vì sao nói môi trương là
nơi cung cấp thông tin cho con
người? vì sao nói môi trường là
nơi giảm nhẹ các tác động có
hại của thiên nhiên ?
nơi lưu trữ và cung cấp
thông tin cho con người
bởi vì chính môi trường
trái đất là nơi:
Cung cấp sự ghi chép và lưu trữ
lịch sử địa chất, lịch sử tiến
hoá của vật chất và sinh
vật, lịch sử xuất hiện và
phát triển văn hoá của loài
người.
Cung cấp các chỉ thị không gian
và tạm thời mang tính chất
báo động sớm các nguy
hiểm đối với con người và
sinh vật sống trên trái đất
như các phản ứng sinh lý
của cơ thể sống trước khi
xẩy ra các tai biến thiên
nhiên và hiện tượng thiên
nhiên đặc biệt như bão,
động đất, v.v.
Lưu trữ và cung cấp cho con
người sự đa dạng các
nguồn gien, các loài động
thực vật, các hệ sinh thái tự
nhiên và nhân tạo, các vẻ
đẹp và cảnh quan có giá trị
thẩm mỹ, tôn giáo và văn
hoá khác.
* Trái đất là nơi sinh sống của
con người và các sinh vật nhờ các
điều kiện môi trường
đặc biệt như: nhiệt độ không khí
không quá cao, nồng độ ôxy và
các khí khác tương đối ổn
định,…Sự phát sinh và phát triển
sự sống xảy ra trên Trái đất nhờ
hoạt động của hệ thống các
thành phần của MT Trái đất như
khí quyển, thủy quyển, sinh
quyển và thạch quyển.
- Khí quyển giữ cho nhiệt độ Trái
đất tránh được các bức xạ quá
cao, chênh lệch
nhiệt độ lớn, ổn định nhiệt độ
trong khả năng chịu đựng của con
người,…
- Thủy quyển thực hiện chu tr.nh
tuần hoàn nước, giữ cân bằng
nhiệt độ, các chất
khí, giảm nhẹ tác động có hại của
thiên nhiên đến con người và các
sinh vật.
- Thạch quyển liên tục cung cấp
năng lượng, vật chất cho các
quyển khác của
Trái đất, giảm tác động tiệu cực
của thiên tai tới con người và sinh
vật.
câu 4 : trình bày khai niệm tài
nguyên ,tài nguyên
thiên nhiên,tài nguyên
nhân tạo và tái tạo và
không tái tạo?
1. Khái niệm về tài
nguyên
Dưới tác động mạnh
mẽ của cách mạng
khoa học và công
nghệ, khái niệm tài
 nguyên được mở rộng hai nghĩa: Hoặc là năng lượng *vai trò của tài nguyên nước . Tuy nhiên, hiện nay, vấn đề Chất lượng dân số Việt
ra trên nhiều lĩnh vực tồn tại nhiều đến mức mà suy thoái TNN lưu vực Nam, nhìn chung là thấp.
hoạt động của con không thể trở thành cạn kiệt vì Nước là tài nguyên vật liệu sông diễn ra ngày càng Mặc dù dân số nước ta khá
người. sự sử dụng của con người (thí quan trọng nhất của loài nghiêm trọng. Suy thoái trẻ, tỷ lệ người biết chữ và
Hiểu theo nghĩa rộng, dụ như năng lượng Mặt Trời) người và sinh vật trên trái TNN trên LVS được biểu tuổi thọ cao, nhưng tỷ lệ
tài nguyên bao gồm tất hoặc là năng lượng tự tái tạo đất. nước cần cho sinh hiện ơ sự suy giảm sút về suy sinh dưỡng ở trẻ sơ
cả các nguồn nguyên trong thời gian ngắn và liên tục hoạt, sản suất. Nước chiếm số lượng và đặc biệt là chất sinh cao, dinh dưỡng cho
liệu, nhiên liệu (thí dụ như năng lượng sinh 99% trọng lượng sinh vật lượng. Trong những năm bà mẹ mang thai thiếu,
- năng lượng, thông tin khối) trong các quy trình còn sống trong môi trường qua, sự tăng nhanh về dân chênh lệch mức sống giữa
có trên Trái Đất và diễn tiến trong một thời gian nước và 44% trọng lượng số và khai thác quá mức các nhóm dân cư lớn, chất
trong không gian vũ dài trên Trái Đất) . Nguyên tắc cơ thể con người. Để sản TNN, các tài nguyên đất và lượng lực lượng lao động
trụ liên quan mà cơ bản của việc sử dụng tài xuất 1 tấn giấy cần 250 tấn rừng đã làm suy kiệt nguồn thấp, đời sống người già
con người có thể sử nguyên tái sinh là tách một nước, 1 tấn đạm cần 600 nước; việc phát triển đô thị chưa được bảo đảm, chất
dụng cho mục đích tồn phần taì nguyên từ các quy tấn nước và 1 tấn chất bột và công nghiệp nhưng lượng sống của người dân
taị và phát triển của trình diễn biến liên tục trong cần 1.000 tấn nước. không có biện pháp quản còn thấp và có sự chênh
mình. môi trường và đưa vào trong lý chặt chẽ và xử lý các lệch giữa các vùng ... Chỉ
Với nhận thức mới các sử dụng kỹ thuật. Các quy chất thải lỏng, thải rắn theo số phát triển con người của
nhất hiện nay, người ta trình này thường được thúc đẩy Ngoài chức năng tham gia yêu cầu cũng đã làm ô Việt Nam mới đứng thứ
định nghĩa tài nguyên đặc biệt là từ mặt trời vào chu trình sống trên, nhiễm nguồn nước, cho 109 trong số 177 nước
như sau: nước còn là chất mang nên suy thoái TNN đã trở được so sánh.
"Tài nguyên là tất cả + tài nguyên không tái tạo năng lượng (hải triều, thuỷ thành khá phổ biến đối với
các dạng vật chất, phi được : là những tài nguyên mà năng), chất mang vật liệu các LVS, vì vậy Việt Nam
và tác nhân điều hoà khí Tác động môi trường của sự
vật chất và tri thức khi đã sử dụng thì nó sẽ mất đi được quốc tế xếp vào loại gia tăng dân số thế giới có
được sử dụng để vĩnh viễn không bao giờ có hậu, thực hiện các chu các quốc gia có TNN suy
trình tuần hoàn vật chất thể mô tả bằng công thức
tạo ra của cải vật chất, thể tái tạo được ví dụ như là thoái. tổng quát:
hoặc tạo ra giá trị sử thời gian …. trong tự nhiên. Có thể nói
sự sống của con người và I= C.P.E
dụng mới cho con Trước yêu cầu sử dụng Trong đó:
người" Câu 5: vai trò của tài nguyên mọi sinh vật trên trái đất
phụ thuộc vào nước. nước còn tiếp tục gia tăng C: Sự gia tăng tiêu thụ tài
Như vậy, theo quan nước? hiện trạng sử dụng các trong khi tài nguyên nước nguyên trên đơn vị đầu
niệm mới này tài vấn để sử dụng tài nguyên ngày càng cạn kiệt và suy người.
nguyên là đối tượng nước hiện nay ở việt nam thoái, cần phân tích rõ các P: Sự gia tăng tuyệt đối dân
sản xuất của con nguyên nhân, đặc biệt là số thế giới.
người. Nước quyết định sự tồn tại, các nguyên nhân về quản E: Sự gia tăng tác động đến
Xã hội loài người càng phát triển bền vững của đất lý để có các giải pháp ngăn môi trường của một đơn vị
phát triển, số loại hình nước; mặt khác nước cũng chặn và giảm thiểu suy tài nguyên được loài người
tài nguyên và số lượng có thể gây ra tai họa cho thoái đang phát triển khai thác.
mỗi loại tài con người và môi trường. nghiêm trọng này. I: Tác động môi trường của
nguyên được con Tài nguyên nước là nguồn sự gia tăng dân số và các
người khai thác ngày tài nguyên vừa hữu hạn, yếu tố liên quan đến dân
càng tăng. Câu 6: thực trạng đân số
vừa vô hạn ở việt nam?sự bùng số.
Trong khuôn khổ của Các tác động tiêu cực của
giáo trình, chúng ta chỉ nổ dân số có tác
* hiện trạng sử dụng các vấn để động đến môi trường tình trạng gia tăng dân số
xem xét tới các nguồn hiện nay trên thế giới biểu
sử dụng tài nguyên nước như thế nào ?
tài nguyên hiện ở các khía cạnh:
hiện nay ở việt nam
thiên nhiên.
+ Kháiniệm về tài nguyên thiên Dân số Việt Nam hiện nay
nhiên. Việt Nam nằm trong vùng ước tính khoảng hơn 85,2 Sức ép lớn tới tài nguyên thiên
Tài nguyên thiên nhiên là toàn khí hậu nhiệt đới với bờ triệu người; trung bình mỗi nhiên và môi trường trái
bộ giá trị vật chất sẵn có trong tự biển dài hơn 3000km, có năm tăng khoảng 1,1 triệu đất do khai thác quá mức
nhiên (nguyên liệu, vật liệu do tự nhiều sông, rạch, ao, hồ, người các nguồn tài nguyên phuc
nhiên tạo ra mà loài người có thể đầm, phá và diện tích mặt vụ cho các nhu cầu nhà ở,
khai thác và sử dụng trong sản nước nội thủy rộng lớn là sản xuất lương thực, thực
Việt Nam là nước đông dân phẩm, sản xuất công
xuất và đời sống), là những điều những điều kiện thuận lợi
đứng thứ 13 trên thế giới, nghiệp v.v...
kiện cần thiết cho sự tồn tại của để phát triển ngành kinh tế
đứng thứ 2 trong khu vực
xã hội loài người. thủy sản.
Đông Nam Á. Mật độ dân
số nước ta là 254 Tạo ra các nguồn thải tập trung
Mỗi loại tài nguyên có các đặc Tài nguyên nước dưới đất có người/km2, cao gấp 5 lần vượt quá khả năng tự phân
điểm khác riêng, nhưng chúng trữ lượng động trên toàn mật độ dân số các nước huỷ của môi trường tự
đều có hai đặc điểm sai : lãnh thổ khoảng 1500m3/s. phát triển và cao gấp 2 lần nhiên trong các khu vực đô
- Tai nguyen phan bố Nguồn TNN tính theo đầu mật độ dân số Trung Quốc thị, khu sản xuất nông
khong đồng đều giữa người ở nước ta hiện nay - nước đông dân nhất thế nghiệp, công nghiệp.
cac vung tren Trai đất vào loại trung bình thấp so giới. Cho đến nay, trên thế
va tren cung với thế giới và tiếp tục bị giới chỉ có 4 nước có dân Sự chênh lệch về tốc độ phát triển
một lanh thổ co thể tồn tại nhiều suy giảm do dân số tăng số nhiều hơn và mật độ dân dân số giữa các nước công
loại tai nguyen, tạo ra sự ưu đai nhanh. số cao hơn nước ta là Ấn nghiệp hoá và các nước
của tự nhien Độ, Nhật Bản, Băng-la-đét đang phát triển gia tăng,
với từng vung lanh thổ, từng và Phi-líp-pin. dẫn đến sự nghèo đói ở các
Quốc gia. nước đang phát triển và sự
- Đại bộ phận cac nguồn tiêu phí dư thừa ở các nước
tai nguyen thien nhien công nghiệp hoá. Sự chênh
co gia trị kinh tế cao lệch ngày càng tăng giữa
được hinh đô thị và nông thôn, giữa
thanh qua qua trinh lau dai của các nước phát triển công
tự nhien va lịch sử. nghiệp và các nước kém
phát triển dẫn đến sự di dân
+ tài nguyên nhân tạo là các ở mọi hình thức.
tài nguyên có được do có sự
tác động của con người mà có.
+ Tài nguyên tái tạo được
hay tài nguyên tái sinh là tài
nguyên từ những nguồn liên
tục mà theo chuẩn mực của con
người là vô hạn. ( Vô hạn có
Sự gia tăng dân số đô thị và sự
hình thành các thành phố
lớn - siêu đô thị làm cho
môi trường khu vực đô thị
có nguy cơ bị suy thoái
nghiêm trọng. Nguồn cung
cấp nước sạch, nhà ở, cây
xanh không đáp ứng kịp
cho sự phát triển dân cư. Ô
nhiễm môi trường không
khí, nước tăng lên. Các tệ
nạn xã hội và vấn đề quản
lý xã hội trong đô thị ngày
càng khó khă
Câu 7: thế nào là phát triển bền
vững ?
Phát triển bền vững là một
khái niệm mới nhằm định
nghĩa một sự phát triển về
mọi mặt trong hiện tại mà
vẫn phải bảo đảm sự tiếp
tục phát triển trong tương
lai xa. Khái niệm này hiện
đang là mục tiêu hướng tới
nhiều quốc gia trên thế
giới, mỗi quốc gia sẽ dựa
theo đặc thù kinh tế, xã
hội, chính trị, địa lý, văn
hóa... riêng để hoạch định
chiến lược phù hợp nhất
với quốc gia đó.
Có thể nói rằng mọi vấn đề về
môi trường đều bắt nguồn
từ phát triển. Nhưng con
người cũng như tất cả mọi
sinh vật khác không thể
đình chỉ tiến hoá và ngừng
sự phát triển của mình.
Con đường để giải quyết
mâu thuẫn giữa môi trường
và phát triển là phải chấp
nhận phát triển, nhưng giữ
sao cho phát triển không
tác động một cách tiêu cực
tới môi trường. Do đó, năm
1987 Uỷ ban Môi trường
và Phát triển của Liên Hợp
Quốc đã đưa ra khái niệm
Phát triển bền vững:
"Phát triển bền vững là sự phát
triển nhằm thoả mãn các
nhu cầu hiện tại của con
người nhưng không tổn hại
tới sự thoả mãn các nhu
cầu của thế hệ tương lai".
Để xây dựng một xã hội phát triển
bền vững, Chương trình
Môi trường Liên Hợp
Quốc đã đề ra 9 nguyên
tắc:
Tôn trọng và quan tâm đến cuộc
sống cộng đồng.
Cải thiện chất lượng cuộc sống
của con người.
Bảo vệ sức sống và tính đa dạng
của Trái đất.
Quản lý những nguồn tài nguyên
không tái tạo được.
Tôn trọng khả năng chịu đựng
được của Trái đất.
Thay đổi tập tục và thói quen cá
nhân.
Để cho các cộng đồng tự quản lý
môi trường của mình.
Tạo ra một khuôn mẫu quốc gia
thống nhất, thuận lợi cho
việc phát triển và bảo vệ.
Xây dựng một khối liên minh
toàn cầu.
Câu 8 : thế nào là bền vững về
môi trường?
Muốn phát triển bền
vững thì trong phát triển
phải tính đến yếu tố môi
trường. Sự phân tích của
tác giả theo 3 vấn đề tác
động đến môi trường để
chúng ta lựa chọn, xem xét
cả trên bình diện quốc tế,
quốc gia, vùng lãnh thổ và
từng địa phương.
Môi trường tự nhiên và
sản xuất xã hội quan hệ
khăng khít, chặt chẽ, tác
động lẫn nhau trong thế
cân đối thống nhất: Môi
trường tự nhiên (bao gồm
cả tài nguyên thiên nhiên)
cung cấp nguyên liệu và
không gian cho sản xuất xã
hội. Sự giàu nghèo của mỗi
nước phụ thuộc khá nhiều
vào nguồn tài nguyên: Rất
nhiều quốc gia phát triển
chỉ trên cơ sở khai thác tài
nguyên để xuất khẩu đổi
lấy ngoại tệ, thiết bị công
nghệ hiện đại,... Có thể nói,
tài nguyên nói riêng và môi
trường tự nhiên nói chung
(trong đó có cả tài nguyên)
có vai trò quyết định đối
với sự phát triển bền vững
về kinh tế - xã hội (KT-
XH) ở mỗi quốc gia, vùng
lãnh thổ, địa phương vì:
Thứ nhất, môi trường không
những chỉ cung cấp “đầu
vào” mà còn chứa đựng
“đầu ra” cho các quá trình
sản xuất và đời sống.
Hoạt động sản xuất là một quá
trình bắt đầu từ việc sử
dụng nguyên, nhiên liệu,
vật tư, thiết bị máy móc,
đất đai, cơ sở vật chất kỹ
thuật khác, sức lao động
của con người để tạo ra sản
phẩm hàng hóa. Những
dạng vật chất trên không
phải gì khác, mà chính là
các yếu tố môi trường.
Các hoạt động sống cũng vậy, con
người ta cũng cần có
không khí để thở, cần có
nhà để ở, cần có phương
tiện để đi lại, cần có chỗ
vui chơi giải trí, học tập
nâng cao hiểu biết,...
Những cái đó không gì
khác là các yếu tố môi
trường.
Như vậy chính các yếu tố môi
trường (yếu tố vật chất kể
trên - kể cả sức lao động)
là “đầu vào” của quá trình
sản xuất và các hoạt động
sống của con người. Hay
nói cách khác: Môi trường
là “đầu vào” của sản xuất
và đời sống. Tuy nhiên,
cũng phải nói rằng môi
trường tự nhiên cũng có
thể là nơi gây ra nhiều
thảm họa cho con người
(thiên tai), và các thảm họa
này sẽ tăng lên nếu con
người gia tăng các hoạt
động mang tính tàn phá
môi trường, gây mất cân
bằng tự nhiên.
Ngược lại môi trường tự nhiên
cũng lại là nơi chứa đựng,
đồng hóa “đầu ra” các chất
thải của các quá trình hoạt
động sản xuất và đời sống.
Quá trình sản xuất thải ra
môi trường rất nhiều chất
thải (cả khí thải, nước thải,
chất thải rắn). Trong các
chất thải này có thể có rất
nhiều loại độc hại làm ô
nhiễm, suy thoái, hoặc gây
ra các sự cố về môi trường.
Quá trình sinh hoạt, tiêu
dùng của xã hội loài người
cũng thải ra môi trường rất
nhiều chất thải. Những chất
thải này nếu không được
xử lý tốt cũng sẽ gây ô
nhiễm môi trường nghiêm
trọng.
Vấn đề ở đây là phải làm thế nào
để hạn chế được nhiều nhất
các chất thải, đặc biệt là
chất thải gây ô nhiễm, tác
động tiêu cực đối với môi
trường.
Thứ hai, môi trường liên quan đến
tính ổn định và bền vững
của sự phát triển KT-XH.
Phát triển KT-XH là quá trình
nâng cao điều kiện sống về
vật chất và tinh thần của
con người qua việc sản
xuất ra của cải vật chất, cải
tiến quan hệ xã hội, nâng
cao chất lượng văn hóa.
Phát triển là xu thế chung
của từng cá nhân cũng như
của cả loài người trong quá
trình sống. Giữa môi
trường và sự phát triển có
mối quan hệ chặt chẽ: Môi
trường là địa bàn và đối
tượng của sự phát triển,
còn phát triển là nguyên
nhân tạo nên các biến đổi
của môi trường.
Trong hệ thống KT-XH, hàng hóa
được di chuyển từ sản xuất
đến lưu thông, phân phối
và tiêu dùng cùng với dòng
luân chuyển của nguyên
liệu, năng lượng, sản phẩm,
chất thải. Các thành phần
đó luôn luôn tương tác với
các thành phần tự nhiên và
xã hội của hệ thống môi
trường đang tồn tại trong
địa bàn đó.
Tác động của con người đến môi
trường thể hiện ở khía cạnh
có lợi là cải tạo môi trường
tự nhiên hoặc tạo ra kinh
phí cần thiết cho quá trình
cải tạo đó, nhưng có thể
gây ra ô nhiễm môi trường
tự nhiên hoặc nhân tạo.
Mặt khác, môi trường tự nhiên
đồng thời cũng tác động
đến sự phát triển KT-XH
thông qua việc làm suy
thoái nguồn tài nguyên -
đối tượng của sự phát triển
KT-XH hoặc gây ra các
thảm họa, thiên tai đối với
các hoạt động KT-XH
trong khu vực.
Ở các quốc gia có trình độ phát
triển kinh tế khác nhau có
các xu hướng gây ô nhiễm
môi truờng khác nhau. Ví
dụ:
- Ô nhiễm do dư thừa: 20% dân
số thế giới ở các nước giàu
hiện sử dụng 80% tài
nguyên và năng lương của
loài người. Sản xuất công
nghiệp phát triển mạnh,
hoạt động của quá nhiều
các phương tiện giao thông
vận tải đã tạo ra một lượng
lớn chất thải độc hại vào
môi trường (đặc biệt là khí
thải). Hiện nay việc có
được mua bán hay không
quyền phát thải khí thải
giữa các nước đang là đề
tài tranh luận chưa ngã ngũ
trong các hội nghị thượng
đỉnh về môi trường, các
nước giàu vẫn chưa thực sự
tự giác chia sẻ tài lực với
các nước nghèo để giải
quyết những vấn đề có liên
quan tới môi trường.
- Ô nhiễm do nghèo đói: Mặc dù
chiếm tới 80% dân số thế
giới, song chỉ sử dụng 20%
tài nguyên và năng lượng
của thế giới, nhưng những
người nghèo khổ ở các
nước nghèo chỉ có con
đường duy nhất là khai
thác tài nguyên thiên nhiên
(rừng, khoáng sản, đất
đai,...) mà không có khả
năng hoàn phục. Diễn đàn
hợp tác Á - Âu (ASEM) về
môi trường họp vào tháng
1/2002 tại Trung Quốc đã
cho rằng nghèo đói là
thách thức lớn nhất đối với
công tác bảo vệ môi trường
(BVMT) hiện nay. Do vậy,
để giải quyết vấn đề môi
trường, trước hết các nước
giàu phải có trách nhiệm
giúp đỡ các nước nghèo
giải quyết nạn nghèo đói.
Như vậy, để phát triển, dù là giàu
có hay nghèo đói đều tạo ra
khả năng gây ô nhiễm môi
trường. Vấn đề ở đây là
phải giải quyết hài hòa mối
quan hệ giữa phát triển và
BVMT. Để phát triển bền
vững không được khai thác
quá mức dẫn tới hủy hoại
tài nguyên, môi trường;
thực hiện các giải pháp sản
xuất sạch, phát triển sản
xuất đi đôi với các giải
pháp xử lý môi trường; bảo
tồn các nguồn gen động
vật, thực vật; bảo tồn đa
dạng sinh học; không
ngừng nâng cao nhận thức
của nhân dân về BVMT,...
Thứ ba, môi trường có liên quan
tới tương lai của đất nước,
dân tộc.
Như trên đã nói, BVMT chính là
để giúp cho sự phát triển
kinh tế cũng như xã hội
được bền vững. KT-XH
phát triển giúp chúng ta có
đủ điều kiện để đảm bảo an
ninh quốc phòng, giữ vững
độc lập chủ quyền của dân
tộc. Điều đó lại tạo điều
kiện ổn định chính trị xã
hội để KT-XH phát triển.
BVMT là việc làm không
chỉ có ý nghĩa hiện tại, mà
quan trọng hơn, cao cả hơn
là nó có ý nghĩa cho tương
lai. Nếu một sự phát triển
có mang lại những lợi ích
kinh tế trước mắt mà khai
thác cạn kiệt tài nguyên
thiên nhiên, hủy hoại môi
trường, làm cho các thế hệ
sau không còn điều kiện để
phát triển mọi mặt (cả về
kinh tế, xã hội, thể chất, trí
tuệ con người...), thì sự
phát triển đó phỏng có ích
gì! Nếu hôm nay thế hệ
chúng ta không quan tâm
tới, không làm tốt công tác
BVMT, làm cho môi
trường bị hủy hoại thì
trong tương lai, con cháu
chúng ta chắc chắn sẽ phải
gánh chịu những hậu quả
tồi tệ.
Nhận thức rõ điều đó, trong bối
cảnh chúng ta bước vào
thời kỳ công nghiệp hóa,
hiện đại hóa đất nước, Bộ
Chính trị Ban Chấp hành
Trung ương Đảng cộng sản
Việt Nam đã ra Chỉ thị số
36-CT/TW ngày 25/6/1998
về “Tăng cường công tác
BVMT trong thời kỳ công
nghiệp hóa, hiện đại hóa
đất nước”. Ngay những
dòng đầu tiên, Chỉ thị đã
nêu rõ: “BVMT là một vấn
đề sống còn của đất nước,
của nhân loại; là nhiệm vụ
có tính xã hội sâu sắc, gắn
liền với cuộc đấu tranh xóa
đói giảm nghèo ở mỗi
nước, với cuộc đấu tranh vì
hòa bình và tiến bộ trên
phạm vi toàn thế giới”.
Như vậy BVMT có ý nghĩa
hết sức lớn lao đối với sự
nghiệp phát triển của đất
nước. Mục tiêu “dân giàu,
nước mạnh, xã hội công
bằng, dân chủ, văn minh”
không thể thực hiện được
nếu chúng ta không làm tốt
hơn nữa công tác BVMT.
Tuy còn có nhiều khó khăn về
kinh tế, song Đảng và Nhà
nước ta đã có nhiều chủ
trương, chính sách tích cực
về công tác BVMT như:
Xây dựng hệ thống pháp
luật về BVMT ngày càng
hoàn thiện; xây dựng hệ
thống bộ máy quản lý nhà
nước về môi trường từ
trung ương đến địa
phương; tăng cường đào
tạo cán bộ khoa học kỹ
thuật và cán bộ quản lý về
môi truờng; đầu tư nhiều
chương trình, dự án phát
triển kinh tế, xã hội có ý
nghĩa về BVMT, và
26/6/2002, Chính phủ đã
ban hành Quyết định số
82/2002/QĐ-TTg về việc
thành lập, tổ chức và hoạt
độång của Quỹ BVMT Việt
Nam.
• Tuy nhiên, trên thực tế cũng
phải thừa nhận rằng còn
nhiều điều bất cập trong
công tác BVMT mà chúng
ta chưa làm được: Môi
trường vẫn từng ngày, từng
giờ bị chính các hoạt động
sản xuất và sinh hoạt của
chúng ta làm cho ô nhiễm
nghiêm trọng hơn, sự phát
triển bền vững vẫn đứng
trước những thách thức lớn
lao. Điều này đòi hỏi mọi
người, mọi nhà, mọi địa
phương trong cả nước phải
thường xuyên cùng nhau nỗ
lực giải quyết, thực hiện
nghiêm chỉnh Luật BVMT.
Có như vậy chúng ta mới có
thể hy vọng vào một tương
lai với môi trường sống
ngày càng trong lành hơn.
Câu 9:các đo độ về phát triển môi
trường?
Bộ trưởng, bộ khoa học và công
nghệ quyết địnhQUYẾT ĐỊNH
Điều 1. Bắt buộc áp dụng 05 Tiêu
chuẩn Việt Nam về môi trường do
Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công
nghệ ban hành tại Quyết định số
1696/QĐ-BKHCN ngày 28 tháng
7 năm 2006:
- TCVN 5937:2005 -
Chất lượng không khí - Tiêu
chuẩn chất lượng không khí xung
quanh.
- TCVN 5938:2005 -
Chất lượng không khí - Nồng độ
tối đa cho phép của một số chất
độc hại trong không khí xung
quanh.
- TCVN 5939:2005 -
Chất lượng không khí - Tiêu
chuẩn khí thải công nghiệp đối
với bụi và các chất vô cơ.
- TCVN 5940:2005 -
Chất lượng không khí - Tiêu
chuẩn khí thải công nghiệp đối
với một số chất hữu cơ.
- TCVN 5945:2005 -
Nước thải công nghiệp - Tiêu
chuẩn thải
Điều 2. Áp dụng cột
B, Bảng 1 TCVN 5939:2005, hệ
số vùng (Kv) và hệ số lưu lượng
nguồn thải (Kp) đối với các cơ sở
sản xuất, chế biến, kinh doanh,
dịch vụ xây dựng mới.
Áp dụng cột A, Bảng
1 TCVN 5939:2005, hệ số vùng
(Kv) và hệ số lưu lượng nguồn
thải (Kp) đối với các cơ sở sản
xuất, chế biến, kinh doanh, dịch
vụ bắt đầu hoạt động từ ngày 01
tháng 01 năm 2003 đến thời điểm
Quyết định này có hiệu lực thi
hành.
Áp dụng cột A, Bảng
1 TCVN 5939:2005 đối với các
cơ sở sản xuất, chế biến, kinh
doanh, dịch vụ hoạt động trước
ngày 01 tháng 01 năm 2003.
Áp dụng cột B, Bảng 1
TCVN 5939:2005, hệ số vùng
(Kv) và hệ số lưu lượng nguồn
thải (Kp) đối với tất cả các cơ sở
sản xuất, chế biến, kinh doanh,
dịch vụ từ ngày 01 tháng 01 năm
2011.
Giá trị các hệ số,
phương pháp tính nồng độ tối đa
cho phép của các thông số ô
nhiễm được quy định tại Phụ lục
1 kèm theo Quyết định này.
Điều 3. Áp dụng hệ số
lưu lượng/ dung tích nguồn tiếp
nhận (Kq) và hệ số lưu lượng
nguồn thải (Kf) đối với tiêu chuẩn
nước thải công nghiệp TCVN
5945:2005.
Giá trị các hệ số,
phương pháp tính nồng độ tối đa
cho phép của các thông số ô
nhiễm được quy định tại Phụ lục
2 kèm theo Quyết định này.
Điều 4. Bãi bỏ áp
dụng các tiêu chuẩn TCVN
5937:1995, TCVN 5938:1995,
TCVN 5939:1995, TCVN
5940:1995, TCVN 5945:1995,
TCVN 6980:2001, TCVN
6981:2001, TCVN 6982:2001,
TCVN 6983:2001, TCVN
6984:2001, TCVN 6985:2001,
TCVN 6986:2001, TCVN
6987:2001, TCVN 6991:2001,
TCVN 6992:2001, TCVN
6993:2001, TCVN 6994:2001,
TCVN 6995:2001 và TCVN
6996:2001 trong Danh mục các
tiêu chuẩn Việt Nam về môi
trường ban hành kèm theo Quyết
định số 35/2002/QĐ-BKHCNMT
ngày 25 tháng 6 năm 2002 của Bộ
trưởng Bộ Khoa học Công nghệ
và Môi trường.
Điều 5. Quyết định
này có hiệu lực sau 15 ngày, kể từ
ngày đăng Công báo.
Bộ trưởng, Thủ trưởng
cơ quan ngang bộ, Thủ trưởng cơ
quan thuộc Chính phủ, Chủ tịch
Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành
phố trực thuộc Trung ương và các
tổ chức, cá nhân có liên quan chịu
trách nhiệm thi hành Quyết định
này./.
B
Ộ TRƯỞNG Mai Ái Trực
Câu 12 : trình bày các
biện pháp nhằm đảm bảo
an ninh lương thực ở việt
nam ? ảnh hưởng của các
biện pháp này tới môi
trường như thế nào
iải pháp cho việc đảm bảo
an ninh lương thực
+ khái niệm : “sự sẵn có của
nguồn cung lương thực thế
giới ở mọi lúc nhằm đáp ứng
nhu cầu ngày càng tăng trong
điều kiện biến đổi về sản xuất
và giá cả lúa gạo”.
Để đảm bảo an ninh lương
thực, chúng ta cần có những
giải pháp cả vĩ mô và vi mô, từ
những giải pháp trong sản
xuất, chế biến nông sản, cung
ứng các sản phẩm vật tư nông
nghiệp cho đến việc lưu thông
nông sản hàng hóa…
Chính phủ cần thành lập ủy
ban chính sách về gạo có
trách nhiệm nghiên cứu, đề
xuất và thi hành các chính
sách liên quan đến sản xuất và
tiêu thụ lúa gạo. Ủy ban này
phải theo dõi, đánh giá, chỉ
đạo sản xuất nông nghiệp với
cân đối tiêu dùng hàng năm,
đảm bảo tính nhất quán và
chính xác để vừa ổn định thị
trường và an ninh lương thực
quốc gia, vừa không để lỡ cơ
hội xuất khẩu có hiệu quả.
Hiện nay, việc xuất khẩu gạo
và điều hòa an ninh lương
thực chủ yếu do Hiệp hội
Lương thực Việt Nam (VFA)
phụ trách, song thực tế VFA
còn thiếu một kế hoạch và tính
hiệu lực cần thiết. Bởi vậy, ủy
ban này ra đời sẽ góp phần
phối hợp hài hòa, thống nhất
giữa các bộ, ngành và các chủ
thể tham gia thị trường lương
thực nhằm sử dụng có hiệu
quả các nguồn lực.
Chính phủ cần có quỹ dự
phòng để hỗ trợ nông dân khi
gặp thiên tai hoặc hỗ trợ các
doanh nghiệp làm nhiệm vụ
bình ổn giá. Bên cạnh đó, cần
duy trì và tăng cường vai trò
của quỹ dự trữ quốc gia trong
việc đảm bảo an ninh lương
thực. Quỹ này phải có quy mô
phù hợp với tăng trưởng nền
kinh tế và khả năng cân đối
của ngân sách nhà nước, trở
thành công cụ hữu hiệu điều
tiết vĩ mô vấn đề an ninh
lương thực của nền kinh tế.
Nhà nước cũng cần xây dựng
hệ thống kho chứa để nông
dân gửi thóc, chờ cơ hội phù
hợp đưa ra thị trường. Với sản
lượng lúa, gạo hàng hóa lên
tới hàng triệu tấn như hiện nay
thì Việt Nam cần tới hàng trăm
triệu đô la để đầu tư cho xây
dựng các silo (mỗi silo chứa
10.000 tấn). Các silo này có
thể dự trữ lúa, gạo không chỉ
vài tháng mà có thể kéo dài
hàng năm, chờ cơ hội tốt để
xuất khẩu. Điều đó không chỉ
chấm dứt tình trạng doanh
nghiệp đầy kho không còn chỗ
thu mua lúa cho nông dân mà
còn nâng cao năng lực cạnh
tranh về giá gạo trên thị
trường.
Đối với doanh nghiệp, cần
tăng cường vai trò của các
công ty lương thực có chức
năng bình ổn thị trường. Cần
tạo điều kiện tốt cho các công
ty này về vốn, hệ thống kho…
để thực hiện tốt chức năng thu
mua gạo cho xuất khẩu, dự trữ
và bán gạo ra thị trường khi có
biến động. Đặc biệt, cần tăng
cường vai trò của hệ thống
phân phối, bán lẻ đối với việc
bình ổn thị trường. Đây phải
được xem là nhiệm vụ quan
trọng, có tính chiến lược đối
với các doanh nghiệp có sứ
mạng điều tiết và bình ổn thị
trường lương thực.
Nên có chính sách đảm bảo
lợi ích cho người sản xuất, tiêu
thụ, dự trữ và chế biến nông
sản, đảm bảo cho họ có mức
lãi hợp lý và ổn định. Theo đó,
Nhà nước phải quy định giá
thu mua thóc không thấp hơn
một mức tối thiểu nào đó. Vào
vụ thu hoạch rộ, Nhà nước có
thể hỗ trợ cho các công ty
lương thực vay vốn với lãi suất
thấp hoặc không lãi từ 3-4
tháng để mua thóc nhằm ngăn
không cho giá xuống thấp.
Ngân hàng cũng có thể có
chính sách cho nông dân vay
vốn với lãi suất thấp, dùng
thóc để thế chấp, khi thóc
được giá nông dân bán đi để
hoàn lại vốn cho ngân hàng.
Để hỗ trợ các doanh nghiệp
cung cấp vật tư, dịch vụ đầu
vào phục vụ cho nông nghiệp,
hiện nay Nhà nước đã có
chính sách ưu đãi thông qua
miễn giảm thuế nhập các loại
vật tư nông nghiệp (như phân
bón, thuốc trừ sâu, giống).
Đây là chính sách có tác động
không nhỏ đến năng xuất và
hiệu quả của ngành sản xuất
lương thực.
Cuối cùng, đối với nhân dân ở
địa bàn miền núi, biên giới,
vùng sâu, vùng xa, ngoài
chính sách trợ giá, trợ cước
cho các mặt hàng thiết yếu,
cần thiết phải có cơ số lương
thực dự trữ bắt buộc, đặt ở
các địa điểm thuận lợi, đề
phòng thiên tai, lũ lụt làm tắc
nghẽn giao thông. Bởi trong
tình huống đó dù có sự chi
viện, cứu trợ của trung ương
cũng không đáp ứng đủ, kịp
cho nhu cầu cứu đói khẩn cấp.
Câu 14 :Trình bày các khái
niệm : ô nhiễm môi trường , suy
thoái môi trường , sự cố môi
trường . lấy ví dụ ?
+ "Ô nhiễm môi trường là sự
làm thay đổi tính chất của môi
trường, vi phạm Tiêu chuẩn môi
trường".
Trên thế giới, ô nhiễm môi trường
được hiểu là việc chuyển các chất
thải hoặc năng lượng vào môi
trường đến mức có khả năng gây
hại đến sức khoẻ con người, đến
sự phát triển sinh vật hoặc làm
suy giảm chất lượng môi trường.
Các tác nhân ô nhiễm bao gồm
các chất thải ở dạng khí (khí thải),
lỏng (nước thải), rắn (chất thải
rắn) chứa hoá chất hoặc tác nhân
vật lý, sinh học và các dạng năng
lượng như nhiệt độ, bức xạ.
Tuy nhiên, môi trường chỉ được
coi là bị ô nhiễm nếu trong đó
hàm lượng, nồng độ hoặc cường
độ các tác nhân trên đạt đến mức
có khả năng tác động xấu đến con
người, sinh vật và vật liệu.
+ "Suy thoái môi trường là sự
làm thay đổi chất lượng và số
lượng của thành phần môi trường,
gây ảnh hưởng xấu cho đời sống
của con người và thiên nhiên".
Trong đó, thành phần môi trường
được hiểu là các yếu tố tạo thành
môi trường: không khí, nước, đất,
âm thanh, ánh sáng, lòng đất, núi,
rừng, sông, hồ biển, sinh vật, các
hệ sinh thái, các khu dân cư, khu
sản xuất, khu bảo tồn thiên nhiên,
cảnh quan thiên nhiên, danh lam
thắng cảnh, di tích lịch sử và các
hình thái vật chất khác.
Theo Luật Bảo vệ Môi trường của
Việt Nam:
"Sự cố môi trường là các tai biến
hoặc rủi ro xảy ra trong quá trình
hoạt động của con người hoặc
biến đổi bất thường của thiên
nhiên, gây suy thoái môi trường
nghiêm trọng".
+Sự cố môi trường có thể xảy ra
do:
• Bão, lũ lụt, hạn hán,
nứt đất, động đất, trượt
đất, sụt lở đất, núi lửa
phun, mưa axit, mưa
đá, biến động khí hậu
và thiên tai khác;
• Hoả hoạn, cháy rừng,
sự cố kỹ thuật gây
nguy hại về môi
trường của cơ sở sản
xuất, kinh doanh, công
trình kinh tế, khoa
học, kỹ thuật, văn hoá,
xã hội, an ninh, quốc
phòng;
• Sự cố trong tìm kiếm,
thăm đò, khai thác và
vận chuyển khoáng
sản, dầu khí, sập hầm
lò, phụt dầu, tràn dầu,
vỡ đường ống dẫn dầu,
dẫn khí, đắm tàu, sự
cố tại cơ sở lọc hoá
dầu và các cơ sở công
nghiệp khác;
• Sự cố trong lò phản
ứng hạt nhân, nhà máy
điện nguyên tử, nhà
máy sản xuất, tái chế
nhiên liệu hạt nhân,
kho chứa chất phóng
xạ.
Câu 15 : nên cấu trúc khí
quyển ?
Lớp khí quyển hay còn gọi
là lớp vỏ khí. Lớp vỏ này
dày 60000km được chia
ralàm 5 tầng:
a) Tầng đối lưu:
Tiếp giáp với bề mặt Trái
Đất là tầng đối lưu. Tầng
đối lưu có độ dày khác nhau
giữa các khu vực: ở Xích
đạo dày khoảng 16 km,
nhưng ở cực chỉ khoảng 8
km. 80% khối lượng không
khí của khí quyển tập trung
ở tầng đối lưu. Ở tầng này,
không khí chủ yếu chuyển
động theo chiều thẳng đứng.
Hơi nước tập trung ở dưới
thấp, khoảng ¾ khối lượng
hơi nước nằm từ 4 km trở
xuống. Nhiệt của Trái Đất
hấp thụ từ Mặt Trời rồi toả
vào không khí được hơi
nước giữ lại tới 60%. Ban
đêm, mặt đất sẽ lạnh đi
nhiều nếu không có hơi
nước. Khí CO2 chỉ chiếm
0,03% trong thành phần khí
quyển, nhưng chúng đã giữ
lại tới 18% lượng nhiệt mà
bề mặt Trái Đất toả vào
không gian. Không có khí
CO2 thì nhiệt độ trung bình
của Trái Đất sẽ giảm đi; tuy
nhiên, nếu tỉ lệ CO2 tăng
lên sẽ gây tác hại cho sức
khoẻ của con người.
Trong tầng đối lưu còn có
các phần tử vật chất rắn
như: tro, bụi, các loại muối,
các vi sinh vật… Các phần
tử này hấp thụ một phần bức
xạ Mặt Trời, nhờ đó mà ban
ngày mặt đất đỡ nóng, ban
đêm đỡ lạnh; đồng thời
chúng còn là hạt nhân
ngưng tụ để hơi nước đọng
lại xung quanh tạo thành
sương mù, mây, mưa… Vì
vậy, các phần tử vật chất rắn
nàt cũng là nguyên nhân
làm cho nhiệt độ ở tầng đối
lưu giảm theo độ cao (ở
đỉnh tầng đối lưu, nhiệt độ
xuống tới -80oC).
• b) Tầng bình lưu:
• Đặc điểm của tầng này là
không khí khô, loãng và
chuyển động thành luồng
ngang. Tầng bình lưu tập
trung phần lớn khí ôdôn,
nhất là ở độ cao khoảng 22
– 25 km. Do tia Mặt Trời
đốt nóng trực tiếp và ôdôn
hấp thụ bức xạ Mặt Trời nên
nhiệt độ ở đỉnh tầng bình
lưu tăng lên đến 10oC.
c) Tầng giữa
Đặc điểm của tầng này là nhiệt độ
giảm mạnh theo độ cao và xuống
còn khoảng -70oC đến -80oC ở
đỉnh tầng, không khí rất loãng
Từ mặt đất đến hết tầng khí quyển
giữa tập trung hơn 99,5% khối
lượng của khí quyển.
d) Tầng ion (tầng nhiệt)
Tầng không khí cao hay còn gọi
là tầng điện li. Không khí hết sức
loãng, nhưng lại chứa nhiều ion
mang điện tích âm hoặc dương
nên có tác dụng phản hồi sóng vô
tuyến điện từ mặt đất truyền lên.
e) Tầng ngoài
Tầng khí quyển ngoài chủ yếu là
khí hêli và khí hiđrô, không khí ở
tầng này rất loãng.
Câu 16: Khái niệm ô nhiễm
không khí ? nên các nguồn gây ô
nhiễm không khí ? ( nguồn tự
nhiên, nguồn nhân tạo , ) ở nước
ta ô nhiễm môi trường chủ yếu là
do
+ Ô nhiễm không khí
là sự thay đổi lớn
trong thành phần của
không khí hoặc có sự
xuất hiện các khí lạ
làm cho không khí
không sạch, có sự tỏa
mùi, làm giảm tầm
nhìn xa, gây biến đổi
khí hậu, gây bệnh
cho con người và
sinh vật.
+ a. Nguồn tự nhiên:
Núi lửa: Núi lửa phun ra những
nham thạch nóng và nhiều khói
bụi giàu sunfua, mêtan và những
loại khí khác. Không khí chứa bụi
lan toả đi rất xa vì nó được phun
lên rất cao.
Cháy rừng: Các đám cháy rừng và
đồng cỏ bởi các quá trình tự nhiên
xảy ra do sấm chớp, cọ sát giữa
thảm thực vật khô như tre, cỏ.
Các đám cháy này thường lan
truyền rộng, phát thải nhiều bụi
và khí.
Bão bụi gây nên do gió mạnh và
bão, mưa bào mòn đất sa mạc, đất
trồng và gió thổi tung lên thành
bụi. Nước biển bốc hơi và cùng
với sóng biển tung bọt mang theo
bụi muối lan truyền vào không
khí.
Các quá trình phân huỷ, thối rữa
xác động, thực vật tự nhiên cũng
phát thải nhiều chất khí, các phản
ứng hoá học giữa những khí tự
nhiên hình thành các khí sunfua,
nitrit, các loại muối v.v... Các loại
bụi, khí này đều gây ô nhiễm
không khí.
b. Nguồn nhân tạo:
Nguồn gây ô nhiễm nhân tạo rất
đa dạng, nhưng chủ yếu là do hoạt
động công nghiệp, đốt cháy nhiên
liệu hoá thạch và hoạt động của
các phương tiện giao thông.
Nguồn ô nhiễm công nghiệp do
hai quá trình sản xuất gây ra:
Quá trình đốt nhiên liệu thải ra rất
nhiều khí độc đi qua các ống khói
của các nhà máy vào không khí.
Do bốc hơi, rò rỉ, thất thoát trên
dây chuyền sản xuất sản phẩm và
trên các đường ống dẫn tải.
Nguồn thải của quá trình sản xuất
này cũng có thể được hút và thổi
ra ngoài bằng hệ thống thông gió.
Các ngành công nghiệp chủ yếu
gây ô nhiễm không khí bao gồm:
nhiệt điện; vật liệu xây dựng; hoá
chất và phân bón; dệt và giấy;
luyện kim; thực phẩm; Các xí
nghiệp cơ khí; Các nhà máy thuộc
ngành công nghiệp nhẹ; Giao
thông vận tải; bên cạnh đó phải kể
đến sinh hoạt của con người.
+ Ô nhiễm biển bắt nguồn từ
đất liền
Ô nhiễm dẫn đến sự cạn kiệt
các tài nguyên cá, nhất là các
loài cá ven bờ; tính đa dạng
sinh học ngày càng bị đe doạ
do phá huỷ môi trường sống
như rừng ngập mặn, rạn san
hô; axit hoá đất do phát quang
rừng ven biển trên các vùng
đất phèn để làm nông nghiệp
và nuôi trồng thuỷ sản; ô
nhiễm biển do dầu bởi vận tải
biển, các hoạt động khai thác
dầu ngoài khơi và các sự cố
tràn dầu; ô nhiễm do nước
cống đô thị không được xử lý;
sử dụng hoá chất trong nông
nghiệp và công nghiệp không
quản lý chặt chẽ.
Thêm vào đó, các loại thiên tai
như bão, lũ và xâm nhập mặn
tác động lớn tới môi trường
biển và có xu hướng trầm
trọng thêm bởi các hoạt động
của con người.
Theo số liệu thống kê cho
thấy, khoảng 70% ô nhiễm
biển và đại dương có nguồn
gốc từ đất liền, xuất phát từ
các chất xả thải của các thành
phố, thị xã, thị trấn, từ các
ngành công nghiệp, xây dựng,
hoá chất...trong đó đáng kể
nhất và nguy hại nhất là các
chất thải từ các nhà máy thông
qua hệ thống cống rãnh, xả
thải ra biển và đại dương một
lượng lớn các chất bồi lắng,
hoá chất, kim loại, nhựa, cặn
dầu và thậm chí cả các chất
phóng xạ.
Hàng năm, trên 100 con sông
ở nước ta thải ra biển 880km3
nước, 270 - 300 triệu tấn phù
sa, kéo theo nhiều chất có thể
gây ô nhiễm biển, như các
chất hữu cơ, dinh dưỡng, kim
loại nặng và nhiều chất độc
hại khác từ các khu dân cư tập
trung; từ các khu công nghiệp
và đô thị; từ các khu nuôi trồng
thuỷ sản ven biển và từ các
vùng sản xuất nông nghiệp.
Câu 17 : các chất gây ô nhiễm
không khí ? cái khi SO2 , NOX
, CO, CO2 , Được thải ra từ
những nguồn nào.? Nguồn nào là
chủ yếu?
Các chất và tác nhân gây ô nhiễm
không khí gồm:
• Các loại oxit như: nitơ
oxit (NO, NO2), nitơ
đioxit (NO2), SO2,
CO, H2S và các loại
khí halogen (clo,
brom, iôt).
• Các hợp chất flo.
• Các chất tổng hợp
(ête, benzen).
• Các chất lơ lửng (bụi
rắn, bụi lỏng, bụi vi
sinh vật), nitrat,
sunfat, các phân tử
cacbon, sol khí, muội,
khói, sương mù, phấn
hoa.
• Các loại bụi nặng, bụi
đất, đá, bụi kim loại
như đồng, chì, sắt,
kẽm, niken, thiếc,
cađimi...
• Khí quang hoá như
ozôn, FAN, FB2N,
NOX, anđehyt,
etylen...
• Chất thải phóng xạ.
• Nhiệt độ.
• Tiếng ồn.
Sáu tác nhân ô nhiễm đầu sinh ra
chủ yếu do quá trình đốt cháy
nhiên liệu và sản xuất công
nghiệp. Các tác nhân ô nhiễm
không khí có thể phân thành hai
dạng: dạng hơi khí và dạng phần
tử nhỏ. Tuy nhiên, phần lớn các
tác nhân ô nhiễm đều gây tác hại
đối với sức khỏe con người.
Các khí nhân tạo nào gây ô nhiễm
không khí nguy hiểm nhất
đối với con người và khí
quyển trái đất?
Các khí nhân tạo nguy hiểm nhất
đối với sức khoẻ con người
và khí quyển trái đất đã
được biết đến gồm: Cacbon
đioxit (CO2); Dioxit
Sunfua (SO2).; Cacbon
monoxit (CO); Nitơ oxit
(N2O); Clorofluorocacbon
(còn gọi là CFC) và Mêtan
(CH4).
1. Cácbon đioxit (CO2): CO2 với
hàm lượng 0,03% trong khí
quyển là nguyên liệu cho
quá trình quang hợp để sản
xuất năng suất sinh học sơ
cấp ở cây xanh. Thông
thường, lượng CO2 sản
sinh một cách tự nhiên cân
bằng với lượng CO2 được
sử dụng cho quang hợp.
Hai loại hoạt động của con
người là đốt nhiên liệu hoá
thạch và phá rừng đã làm
cho quá trình trên mất cân
bằng, có tác động xấu tới
khí hậu toàn cầu.
2. Đioxit Sunfua (SO2): Đioxit
sunfua (SO2) là chất gây ô
nhiễm không khí có nồng
độ thấp trong khí quyển,
tập trung chủ yếu ở tầng
đối lưu. Dioxit sunfua sinh
ra do núi lửa phun, do đốt
nhiên liệu than, dầu, khí
đốt, sinh khối thực vật,
quặng sunfua,.v.v... SO2 rất
độc hại đối với sức khoẻ
của người và sinh vật, gây
ra các bệnh về phổi khí phế
quản. SO2 trong không khí
khi gặp oxy và nước tạo
thành axit, tập trung trong
nước mưa gây ra hiện
tượng mưa axit.
3. Cacbon monoxit (CO): CO
được hình thành do việc
đốt cháy không hết nhiên
liệu hoá thạch như than,
dầu và một số chất hữu cơ
khác. Khí thải từ các động
cơ xe máy là nguồn gây ô
nhiễm CO chủ yếu ở các
thành phố. Hàng năm trên
toàn cầu sản sinh khoảng
600 triệu tấn CO. CO
không độc với thực vật vì
cây xanh có thể chuyển
hoá CO => CO2 và sử dụng
nó trong quá trình quang
hợp. Vì vậy, thảm thực vật
được xem là tác nhân tự
nhiên có tác dụng làm
giảm ô nhiễm CO. Khi con
người ở trong không khí có
nồng độ CO khoảng 250
ppm sẽ bị tử vong.
4. Nitơ oxit (N2O): N2O là loại khí
gây hiệu ứng nhà kính,
được sinh ra trong quá
trình đốt các nhiên liệu hoá
thạch. Hàm lượng của nó
đang tăng dần trên phạm vi
toàn cầu, hàng năm khoảng
từ 0,2 -,3%. Một lượng nhỏ
N2O khác xâm nhập vào
khí quyển do kết quả của
quá trình nitrat hoá các loại
phân bón hữu cơ và vô cơ.
N2O xâm nhập vào không
khí sẽ không thay đổi dạng
trong thời gian dài, chỉ khi
đạt tới những tầng trên của
khí quyển nó mới tác động
một cách chậm chạp với
nguyên tử oxy.
Câu 18 : hiệu ứng nhà kính là
gì ? các tác nhân gây hiệu
ứng nhà kính? Hậu quả của
hiệu ứng nhà kính và giải
pháp
Nhiệt độ bề mặt trái đất được tạo
nên do sự cân bằng giữa
năng lượng mặt trời đến bề
mặt trái đất và năng lượng
bức xạ của trái đất vào
khoảng không gian giữa
các hành tinh. Năng lượng
mặt trời chủ yếu là các tia
sóng ngắn dễ dàng xuyên
qua cửa sổ khí quyển.
Trong khi đó, bức xạ của
trái đất với nhiệt độ bề mặt
trung bình +16oC là sóng
dài có năng lượng thấp, dễ
dàng bị khí quyển giữ lại.
Các tác nhân gây ra sự hấp
thụ bức xạ sóng dài trong
khí quyển là khí CO2, bụi,
hơi nước, khí mêtan, khí
CFC v.v...
"Kết quả của sự của sự trao đổi
không cân bằng về năng
lượng giữa trái đất với
không gian xung quanh,
dẫn đến sự gia tăng nhiệt
độ của khí quyển trái đất.
Hiện tượng này diễn ra
theo cơ chế tương tự như
nhà kính trồng cây và được
gọi là Hiệu ứng nhà kính".
Sự gia tăng tiêu thụ nhiên liệu hoá
thạch của loài người đang
làm cho nồng độ khí CO2
của khí quyển tăng lên. Sự
gia tăng khí CO2 và các
khí nhà kính khác trong khí
quyển trái đất làm nhiệt độ
trái đất tăng lên. Theo tính
toán của các nhà khoa học,
khi nồng độ CO2 trong khí
quyển tăng gấp đôi, thì
nhiệt độ bề mặt trái đất
tăng lên khoảng 3oC. Các
số liệu nghiên cứu cho thấy
nhiệt độ trái đất đã tăng
0,5oC trong khoảng thời
gian từ 1885 đến 1940 do
thay đổi của nồng độ CO2
trong khí quyển từ 0,027%
đến 0,035%. Dự báo, nếu
không có biện pháp khắc
phục hiệu ứng nhà kính,
nhiệt độ trái đất sẽ tăng lên
1,5 - 4,5oC vào năm 2050.
Vai trò gây nên hiệu ứng nhà kính
của các chất khí được xếp
theo thứ tự sau: CO2 =>
CFC => CH4 => O3
=>NO2. Sự gia tăng nhiệt
độ trái đất do hiệu ứng nhà
kính có tác động mạnh mẽ
tới nhiều mặt của môi
trường trái đất.
Nhiệt độ trái đất tăng sẽ làm tan
băng và dâng cao mực
nước biển. Như vậy, nhiều
vùng sản xuất lương thực
trù phú, các khu đông dân
cư, các đồng bằng lớn,
nhiều đảo thấp sẽ bị chìm
dưới nước biển.
Sự nóng lên của trái đất làm thay
đổi điều kiện sống bình
thường của các sinh vật
trên trái đất. Một số loài
sinh vật thích nghi với điều
kiện mới sẽ thuận lợi phát
triển. Trong khi đó nhiều
loài bị thu hẹp về diện tích
hoặc bị tiêu diệt.
Khí hậu trái đất sẽ bị biến đổi sâu
sắc, các đới khí hậu có xu
hướng thay đổi. Toàn bộ
điều kiện sống của tất cả
các quốc gia bị xáo động.
Hoạt động sản xuất nông
nghiệp, lâm nghiệp, thuỷ
hải sản bị ảnh hưởng
nghiêm trọng.
Nhiều loại bệnh tật mới đối với
con người xuất hiện, các
loại dịch bệnh lan tràn, sức
+ Các biện pháp bảo vệ
khoẻ của con người bị suy
giảm.
Câu 19 : tầng ozon là gì ? nguyên
Tầng ozon không thuộc
nhân làm suy giảm tầng ozo ? các
giải pháp nhằm hạn chế hiệu
tượng thủng lỗ tầng ozo ?
+ Khí Ozon gồm 3
nguyên tử oxy (03). Tầng bình
lưu nằm trên tầng đối lưu với ranh
giới trên dao động trong khoảng
độ cao 50 km. Ở ÐỘ CAO
KHOẢNG 25 KM TRONG
TẦNG bình lưu tồn tại một lớp
không khí giàu khí Ozon (O3)
thường được gọi là tầng Ozon.
Hàm lượng khí Ozon trong không
khí rất thấp, chiếm một phần
triệu, chỉ ở độ cao 25 - 30 km, khí
Ozon mới đậm đặc hơn (chiếm tỉ
lệ 1/100.000 trong khí quyển).
Người ta gọi tầng khí quyển ở độ
cao này là tầng Ozon.
+ nguyên nhân làm suy giảm
tầng ozon
Các chất khí như carbon (CFC)
được dùng trong các thiết bị hiện
đại như máy điều hoà không khí,
tủ lạnh, bình chữa cháy v.v…
chính là nguyên nhân tạo ra các lỗ
thủng của tầng ozon.
Những điều chúng ta có thể làm
để ngăn chặn quá trình suy
thoái tầng ozon:
- Tự bảo vệ mình khỏi sự tiếp xúc
trực tiếp với ánh nắng. Che chắn
Các nhà khoa học đều cho
rằng, nguyên nhân này có
liên quan tới việc sản xuất
và sử dụng tủ lạnh trên thế
giới. Sở dĩ tủ lạnh có thể
làm lạnh và bảo quản thực
phẩm được lâu là vì trong
hệ thống ống dẫn khép kín
phía sau tủ lạnh có chứa
loại dung dịch freon thể
lỏng (thường gọi là "gas").
Nhờ có dung dịch hoá học
này tủ lạnh mới làm lạnh
được. Dung dịch freon có
thể bay hơi thành thể khí.
Khi chuyển sang thể khí,
freon bốc thẳng lên tầng
ozon trong khí quyển Trái
đất và phá vỡ kết cầu tầng
này, làm giảm nồng độ khí
ozon.
Không những tủ lạnh,
máy lạnh cần dùng đến
freon mà trong dung dịch
giặt tẩy, bình cứu hoả cũng
sử dụng freon và các chất
thuộc dạng freon. Trong
quá trình sản xuất và sử
dụng các hoá chất đó
không tránh khỏi thất thoát
một lượng lớn hoát chất
dạng freon bốc hơi bay lên
phá huỷ tầng ozon. Qua đó
chúng ta thấy rằng, tầng
zon bị thủng chính là do
các chất khí thuộc dạng
freon gây ra, các hoá chất
đó không tự có trong thiên
nhiên mà do con người tạo
ra.
tầng ozon ?
lãnh thổ nước nào
nhưng nước nào
cũng chịu hậu quả
nếu nó bị "hư hỏng".
Bảo vệ tầng ozon là
trách nhiệm của cả
loài người. Vì thế
nguyên thủ các
nước trên toàn thế
giới đã họp tại
Montreal (Canada),
tìm một giải pháp
chung để hạn chế sự
hư hại tấm lá chắn
này. Kết quả là đã
soạn thảo một hiệp
định chung để loại
trừ việc sử dụng các
hoá chất làm suy
thoái tầng ozon. Đó
chính là Nghị định
thư Montreal hiện
đã được 195/196
nước cùng ký, soạn
thảo vào năm 1987
và đã điều chỉnh lại
hai lần, lần mới nhất
vào năm 1992.
da, đeo kính râm, đội mũ nón khi
đi ra ngoài nắng.
- Giảm ô nhiễm không khí do xe
cộ và các thiết bị khác khi hoạt
động xả khí thải vào môi trường.
- Tiết kiệm năng lượng, nước
trong nhà và nơi làm việc.
- Sử dụng ánh sáng tự nhiên trong
nhà và nơi làm việc nếu có thể.
- Tận dụng phương tiện giao
thông công cộng hơn là dùng xe
máy cá nhân hoặc taxi nếu có thể.
Thỉnh thoảng đi xe đạp hoặc đi bộ
đến nơi làm việc.
- Nên sơn nhà bằng cách quét
hoặc lăn, không dùng cách phun
sơn.
- Giảm dùng các bao bì bằng
nhựa xốp. Nếu có sẵn, nên tận
dụng nhiều lần.
Câu 20 : biến đổi khí hậu là gì?
Các biểu hiện của biến đổi khí
hậu
+ biến đổi khí hậu là gì
"Biến đổi khí hậu trái
đất là sự thay đổi của hệ thống
khí hậu gồm khí quyển, thuỷ
quyển, sinh quyển, thạch quyển
hiện tại và trong tương lai bởi
các nguyên nhân tự nhiên và
nhân tạo".
Nguyên nhân chính làm biến đổi
khí hậu trái đất là do sự gia tăng
các hoạt động tạo ra các chất thải
khí nhà kính, các hoạt động khai
thác quá mức các bể hấp thụ và bể
chứa khí nhà kính như sinh khối,
rừng, các hệ sinh thái biển, ven bờ
và đất liền khác.
+Các biểu hiện của sự biến đổi
khí hậu trái đất gồm:
- Sự nóng lên của khí quyển và
trái đất nói chung.
- Sự thay đổi thành phần và chất
lượng khí quyển có hại cho môi
trường sống của con người và các
sinh vật trên trái đất.
- Sự dâng cao mực nước biển do
tan băng dẫn tới sự ngập úng của
các vùng đất thấp, các đảo nhỏ
trên biển.
- Sự di chuyển của các đới khí
hậu tồn tại hàng nghìn năm trên
các vùng khác nhau của trái đất
dẫn tới nguy cơ đe doạ sự sống
của các loài sinh vật, các hệ sinh
thái và hoạt động của con người.
- Sự thay đổi cường độ hoạt động
của quá trình hoàn lưu khí quyển,
chu trình tuần hoàn nước trong tự
nhiên và các chu trình sinh địa
hoá khác.
- Sự thay đổi năng suất sinh học
của các hệ sinh thái, chất lượng
và thành phần của thuỷ quyển,
sinh quyển, các địa quyển.
Các quốc gia trên thế giới đã họp
tại New York ngày 9/5/1992 và
đã thông qua Công ước Khung về
Biến đổi khí hậu của Liên Hợp
Quốc. Công ước này đặt ra mục
tiêu ổn định các nồng độ khí
quyển ở mức có thể ngăn ngừa
được sự can thiệp của con người
đối với hệ thống khí hậu. Mức
phải đạt nằm trong một khung
thời gian đủ để các hệ sinh thái
thích nghi một cách tự nhiên với
sự thay đổi khí hậu, bảo đảm việc
sản xuất lương thực không bị đe
doạ và tạo khả năng cho sự phát
triển kinh tế tiến triển một cách
bền vững.
CÂU 21 : khái niệm ô nhiễm
nước? nêu các thông số đánh giá
chất lượng nước ?
+ Hiến chương châu Âu về nước
đã định nghĩa:
"Ô nhiễm nước là sự biến đổi nói
chung do con người đối với chất
lượng nước, làm nhiễm bẩn nước
và gây nguy hiểm cho con người,
cho công nghiệp, nông nghiệp,
nuôi cá, nghỉ ngơi, giải trí, cho
động vật nuôi và các loài hoang
dã".
Ô nhiễm nước có nguồn gốc tự
nhiên: Do mưa, tuyết tan, gió bão,
lũ lụt đưa vào môi trường nước
chất thải bẩn, các sinh vật và vi
sinh vật có hại kể cả xác chết của
chúng.
Ô nhiễm nước có nguồn gốc nhân
tạo: Quá trình thải các chất độc
hại chủ yếu dưới dạng lỏng như
các chất thải sinh hoạt, công
nghiệp, nông nghiệp, giao thông
vào môi trường nước.
Theo bản chất các tác nhân gây ô
nhiễm, người ta phân ra các loại ô
nhiễm nước: ô nhiễm vô cơ, hữu
cơ, ô nhiễm hoá chất, ô nhiễm
sinh học, ô nhiễm bởi các tác
nhân vật lý
+ các thông số đánh giá chât
lượng nước .
Nước chiếm 70% diện tích quả
đất. Trong lượng nước có mặt
trên quả đất, nước đại dương
chiếm khoảng 97%, nước đóng
băng ở các cực quả đất chiếm
khoảng 2%, còn lại khoảng 1% là
“nước ngọt” (ao hồ, sông, nước
ngầm…).
Nước đóng vai trò rất quan
trọng trong các hệ sinh học. Có
hai tính chất rất quan trọng khiến
cho nước đóng vai trò hết sức độc
đáo trong tự nhiên : nước là một
phân tử phân cực và giữa các
phân tử nước có liên kết hidrogen
rất mạnh.
hững tính chất quan trọng này làm Độ màu thường được chất lơ lửng (SS)
cho nước có thêm một số tính so sánh với dung dịch
chất đặc thù khác, thể hiện qua chuẩn trong ống Các chất rắn lơ lửng
các tính chất vật lý và hóa học của Nessler, thường dùng (các chất huyền phù)
nước mà chúng ta sẽ đề cập chi là dung dịch K2PtCl6 là những chất rắn
tiết dưới đây. + CaCl2 (1 mg không tan trong nước.
I.Các chỉ tiêu vật lý K2PtCl6 tương đương Hàm lượng các chất lơ
1. Độ pH với 1 đơn vị chuẩn lửng (SS : Suspended
2. Nhiệt độ màu). Độ màu của Solids) là lượng khô
3. Màu sắc mẫu nước nghiên cứu của phần chất rắn còn
4. Độ đục được so sánh với dãy lại trên giấy lọc sợi
5. Tổng hàm lượng chất rắn (TS) dung dịch chuẩn bằng thủy tinh khi lọc 1 lít
6. Tổng hàm lượng chất rắn lơ phương pháp trắc nước mẫu qua phễu
lững (SS) quang. lọc rồi sấy khô ở
7. Tổng hàm lượng chất rắn hòa 105oC cho tới khi khối
tan (DS) 4. Độ đục lượng không đổi. Đơn
8. Tổng hàm lượng các chất dễ vị tính là mg/L.
bay hơi (VS) Độ đục gây nên bởi
II.Các chỉ tiêu hóa học các hạt rắn lơ lửng 7. Tổng hàm lượng các
1. Độ kiềm toàn phần trong nước. Các chất chất hòa tan (DS)
2. Độ cứng của nước lơ lửng trong nước có
3. Hàm lượng oxigen hòa tan thể có nguồn gốc vô Các chất rắn hòa tan là
(DO) cơ, hữu cơ hoặc các vi những chất tan được
4. Nhu cầu oxigen hóa học (COD) sinh vật, thủy sinh vật trong nước, bao gồm
có kích thước thông cả chất vô cơ lẫn chất
5. Nhu cầu oxigen sinh hóa thường từ 0,1 – 10 m. hữu cơ. Hàm lượng
(BOD) Độ đục làm giảm khả các chất hòa tan DS
6. Một số chỉ tiêu hóa học khác năng truyền sáng của (Dissolved Solids) là
trong nước nước, ảnh hưởng tới lượng khô của phần
III.Các chỉ tiêu vi sinh của nước quá trình quang hợp.1 dung dịch qua lọc khi
1. Độ pH đơn vị độ đục là sự lọc 1 lít nước mẫu qua
cản quang gây ra bởi 1 phễu lọc có giấy lọc
pH chỉ có định nghĩa mg SiO2 hòa trong 1 sợi thủy tinh rồi sấy
về mặt toán học : pH = lít nước cất. Độ đục khô ở 105oC cho tới
-log[H+]. pH là một được đo bằng máy đo khi khối lượng không
chỉ tiêu cần được xác độ đục (đục kế – đổi. Đơn vị tính là
định để đánh giá chất turbidimeter). Đơn vị mg/L.
lượng nguồn nước. Sự đo độ đục theo các DS = TS – SS
thay đổi pH dẫn tới sự máy do Mỹ sản xuất là
thay đổi thành phần NTU (Nephelometric 8. Tổng hàm lượng các
hóa học của nước (sự Turbidity Unit). chất dễ bay hơi
kết tủa, sự hòa tan, cân
bằng carbonat…), các Theo tiêu chuẩn Việt Để đánh giá hàm
quá trình sinh học Nam (TCVN), độ đục lượng các chất hữu cơ
trong nước. Giá trị pH được xác định bằng có trong mẫu nước,
của nguồn nước góp chiều sâu lớp nước người ta còn sử dụng
phần quyết định thấy được (gọi là độ các khái niệm tổng
phương pháp xử lý trong) mà ở độ sâu đó hàm lượng các chất
nước. pH được xác người ta vẫn đọc được không tan dễ bay hơi
định bằng máy đo pH hàng chữ tiêu chuẩn. (VSS : Volatile
hoặc bằng phương Độ đục càng thấp Suspended Solids),
pháp chuẩn độ. chiều sâu của lớp nước tổng hàm lượng các
còn thấy được càng chất hòa tan dễ bay hơi
2. Nhiệt độ lớn. Nước được gọi là (VDS : Volatile
trong khi mức độ nhìn Dissolved Solids).
Nhiệt độ ảnh hưởng sâu lớn hơn 1 m (hay Hàm lượng các chất
đến độ pH, đến các độ đục nhỏ hơn 10 rắn lơ lửng dễ bay hơi
quá trình hóa học và NTU). Theo qui định VSS là lượng mất đi
sinh hóa xảy ra trong của TCVN, độ đục của khi nung lượng chất
nước. Nhiệt độ phụ nước sinh hoạt phải rắn huyền phù (SS) ở
thuộc rất nhiều vào lớn hơn 30cm. 550oC cho đến khi
môi trường xung 5. Tổng hàm lượng các khối lượng không đổi
quanh, vào thời gian chất rắn (TS) (thường được qui định
trong ngày, vào mùa trong một khoảng thời
trong năm…Nhiệt độ Các chất rắn trong gian nhất định)
cần được xác định tại nước có thể là những Hàm lượng các chất
chỗ (tại nơi lấy mẫu) chất tan hoặc không rắn hòa tan dễ bay hơi
tan. Các chất này bao VDS là lượng mất đi
3. Màu sắc gồm cả những chất vô khi nung lượng chất
cơ lẫn các chất hữu cơ. rắn hòa tan (DS) ở
Nước nguyên chất Tổng hàm lượng các 550oC cho đến khi
không có màu. Màu chất rắn (TS : Total khối lượng không đổi
sắc gây nên bởi các Solids) là lượng khô (thường được qui định
tạp chất trong nước tính bằng mg của phần trong một khoảng thời
(thường là do chất hữu còn lại sau khi làm bay gian nhất định)
cơ (chất mùn hữu cơ – hơi 1 lít mẫu nước trên
Các chỉ tiêu hóa học
acid humic), một số nồi cách thủy rồi sấy
1. Độ kiềm tòan phần
ion vô cơ (sắt…), một khô ở 105oC cho tới
số loài thủy sinh vật… khi khối lượng không
Độ kiềm toàn phần (Alkalinity) là
Màu sắc mang tính đổi (đơn vị tính bằng
tổng hàm lượng các ion HCO3-,
chất cảm quan và gây mg/L).
CO32-, OH- có trong nước. Độ
nên ấn tượng tâm lý
kiềm trong nước tự nhiên thường
cho người sử dụng. 6. Tổng hàm lượng các
gây nên bởi các muối của acid
yếu, đặc biệt là các muối carbonat
và bicarbonat. Độ kiềm cũng có
thể gây nên bởi sự hiện diện của
các ion silicat, borat, phosphat…
và một số acid hoặc baz hữu cơ
trong nước, nhưng hàm lượng của
những ion này thường rất ít so với
các ion HCO3-, CO32-, OH- nên
thường được bỏ qua.
Khái niệm về độ kiềm (alkalinity
– khả năng trung hòa acid) và độ
acid (acidity – khả năng trung hòa
baz) là những chỉ tiêu quan trọng
để đánh giá động thái hóa học của
một nguồn nước vốn luôn luôn
chứa carbon dioxid và các muối
carbonat.
Xét một dung dịch chỉ chứa các
ion carbonat HCO3- và CO32-. Ở
các giá trị pH khác nhau, hàm
lượng carbonat sẽ nằm cân bằng
với hàm lượng CO2 (cân bằng
carbonat) vì trong nước luôn diễn
ra quá trình :
2HCO3- <-->CO32- + H2O +
CO2 CO32- + H2O <--> 2OH- +
CO2
Giả sử ngoài H+ ion dương có
hàm lượng nhiều nhất là Na+ thì
ta luôn luôn có cân bằng sau :
[H+ ] + [Na+ ] = [HCO3- ] +
2[CO32- ] + [OH- ]
Độ kiềm được định nghĩa là
lượng acid mạnh cần để trung hòa
để đưa tất cả các dạng carbonat
trong mẫu nước về dạng
H2CO3.Như vậy ta có các biểu
thức :
[Alk] = [Na+ ]
Hoặc [Alk] = [HCO3- ] +
2[CO32- ] + [OH- ] + [H+ ]
Người ta còn phân biệt độ kiềm
carbonat (còn gọi là độ kiềm m
hay độ kiềm tổng cộng T vì phải
dùng metyl cam làm chất chỉ thị
chuẩn độ đến pH = 4,5; liên quan
đến hàm lượng các ion OH-,
HCO3- và CO32-) với độ kiềm
phi carbonat (còn gọi là độ kiềm p
vì phải dùng phenolphtalein làm
chất chỉ thị chuẩn độ đến pH =
8,3; liên quan đến ion OH-). Hiệu
số giữa độ kiềm tổng m và độ
kiềm p được gọi là độ kiềm
bicarbonat.
Trên sơ đồ cân bằng carbonat
trong nước cho thất, ở pH = 6,3,
nồng độ CO2 hòa tan trong nước
và nồng độ ion HCO3- bằng
nhau, còn ở pH = 10,3 thì nồng độ
các ion HCO3- và CO32- sẽ bằng
nhau. Ở pH < 6,3 các ion carbonat
chuyển sang dạng CO2 hòa tan, ở
pH > 10,3 dạng tồn tại chủ yếu là
dạng CO32-, còn trong khoảng
6,3 < pH < 10,3 dạng tồn tại chủ
yếu là HCO3-.
Sự phân bố các dạng tồn tại của
cacbonat theo pH
Tùy từng nước qui định, độ kiềm
có những đơn vị khác nhau, có
thể là mg/L, đlg/L (Eq/L) hoặc
mol/L. Trị số độ kiềm cũng có thể
qui đổi về một hợp chất nào đó, ví
dụ Đức thường qui về CaO, Mỹ
thường qui về CaCO3. Khi tính
theo CaCO3, cách tính được thực
hiện như sau :
mg CaCO3/L = đương lượng gam
CaCO3/đương lượng gam ion
(mg ion/L)
Ví dụ, nếu hàm lượng các ion
CO32- và HCO3- lần lượt là 80
và 90 mg/L thì khi qui đổi về
CaCO3 chúng lần lượt có giá trị
là :
mg CO32- theo CaCO3/L = 80
mg/L*50/30 = 133,3 mg/L
mg HCO3- theo CaCO3/L =
90mg/L*50/61 = 73,7 mg/L
2. Độ cứng của nước
Độ cứng của nước gây nên bởi
các ion đa hóa trị có mặt trong
nước. Chúng phản ứng với một số
anion tạo thành kết tủa. Các ion
hóa trị 1 không gây nên độ cứng
của nước. Trên thực tế vì các ion
Ca2+ và Mg2+ chiếm hàm lượng
chủ yếu trong các ion đa hóa trị
nên độ cứng của nước xem như là
tổng hàm lượng của các ion Ca2+
và Mg2+ .
Đơn vị đo độ cứng được dùng
khác nhau ở nhiều nước.
1o cứng Đức 1 dH = 10 mg
CaO/L 1o cứng Anh 1eH = 10 mg
CaCO3/0,7L 1o cứng Pháp 1 fH =
10 mg CaCO3/L 1o cứng Mỹ 1
aH = 1 mg CaCO3/L
1 mEq/L = 5 fH
1 fH = 0,56 dH = 0,7 eH = 10 mg
CaCO3/L
1 dH =1,786 fH =1,25 eH = 17,86
mgCaCO3/L = 10 mg CaO/L 1
eH = 1,438 fH = 0,8 dH = 14,38
mg CaCO3/L 1 mg CaCO3/L =
0,1 fH = 0,056 dH = 0,7 eH
Một đơn vị khác cũng hay được
dùng để đánh giá độ cứng là ppm
(Parts Per Million). 1 dH = 17
ppm.
Phân loại nước theo độ cứng
Các ion Ca2+ và Mg2+ có thể tạo
kết tủa với một số chất khoáng có
trong nước, tạo lắng cặn trong nồi
hơi, bình đun nước hoặc hệ thống
dẫn nước.
Người ta còn phân biệt các loại độ
cứng khác nhau :
- độ cứng carbonat (thường được
ký hiệu CH : Carbonate
Hardness): là độ cứng gây ra bởi
hàm lượng Ca2+ và Mg2+ tồn tại
dưới dạng HCO3-. Độ cứng
carbonat còn được gọi là độ cứng
tạm thời vì sẽ mất đi khi bị đun
sôi.
- độ cứng phi carbonat (thường
được ký hiệu là NCH : Non-
Carbonate Hardness) là độ cứng
gây ra bởi hàm lượng Ca2+ và
Mg2+ liên kết với các anion khác
HCO3- như SO42-, Cl-…Độ
cứng phi carbonat còn được gọi là
độ cứng thường trực hay độ cứng
vĩnh cữu.
3. Hàm lượng oxigen hòa tan
Oxigen hòa tan trong nước (DO :
Dissolved Oxygen) không tác
dụng với nước về mặt hóa học.
Hàm lượng DO trong nước phụ
thuộc nhiều yếu tố như áp suất,
nhiệt độ, thành phần hóa học của
nguồn nước, số lượng vi sinh,
thủy sinh vật…
Hàm lượng oxigen hòa tan là một
chỉ số đánh giá “tình trạng sức
khỏe” của nguồn nước. Mọi
nguồn nước đều có khả năng tự
làm sạch nếu như nguồn nước đó
còn đủ một lượng DO nhất định.
Khi DO xuống đến khoảng 4 – 5
mg/L, số sinh vật có thể sống
được trong nước giảm mạnh. Nếu
hàm lượng DO quá thấp, thậm chí
không còn, nước sẽ có mùi và trở
nên đen do trong nước lúc này
diễn ra chủ yếu là các quá trình
phân hủy yếm khí, các sinh vật
không thể sống được trong nước
này nữa.
a đánh giá được lượng chất hữu cơ
Hàm lượng DO trong nước tuân
theo định luật Henry, có nghĩa là
nói chung độ tan giảm theo nhiệt
độ. Ở nhiệt độ bình thường, độ
hòa tan tới hạn của oxigen trong
nước vào khoảng 8 mg O2/L.
Khi một chất khí hòa tan trong
nước đạt đến trạng thái cân bằng,
ta có : X(g) = X(aq)
Như vậy,hằng số cân bằng của sự
hòa tan này là :
KH = [X,aq] / PX
Mỗi chất khí sẽ có một hằng số
cân bằng KH khác nhau nên mỗi
chất khí sẽ có một độ tan khác
nhau ở cùng một nhiệt độ .
Khí KH/mol L-1 atm-1
O2 1,28 x 10-3
CO2 3,38 x 10-2
H2 7,90 x 10-4
CH4 1,34 x 10-3
N2 6,48 x 10-4
NO 2,0 x 10-4
Hàm lượng DO có quan hệ mật
thiết đến các thông số COD và
BOD của nguồn nước. Nếu trong
nước hàm lượng DO cao, các quá
trình phân hủy các chất hữu cơ sẽ
xảy ra theo hướng háo khí
(aerobic), còn nếu hàm lượng DO
thấp, thậm chí không còn thì quá
trình phân hủy các chất hữu cơ
trong nước sẽ xảy ra theo hướng
yếm khí (anaerobic).
Hàm lượng DO bão hòa trong
nước sạch ở áp suất 1 atm theo
nhiệt độ
Nhiệt độ (oC) 0 5 10 15 20 25 30
35
Nước ngọt (mg/L)14,6 12,8 11,3
10,2 9,2 8,4 7,6 7,0
Nước biển (mg/L) 11,3 10,0 9,0
8,1 7,1 6,7 6,1 –
4. Nhu cầu oxigen hóa học
Nhu cầu oxigen hóa học (COD :
Chemical Oxygen Demand) là Clor tồn tại trong nước dưới dạng
lượng oxigen cần thiết (cung cấp Cl-. Nói chung ở mức nồng độ
bởi các chất hóa học) để oxid hóa cho phép thì các hợp chất clor
các chất hữu cơ trong nước. Chất không gây độc hại, nhưng với
oxid hóa thường dùng là KMnO4 hàm lượng lớn hơn 250 mg/L làm
hoặc K2Cr2O7 và khi tính toán cho nước có vị mặn. Nước có
được qui đổi về lượng oxigen nhiều Cl- có tính xâm thực
tương ứng ( 1 mg KMnO4 ứng ximăng.
với 0,253 mgO2).
c) Các hợp chất sulfat
Các chất hữu cơ trong nước có
hoạt tính hóa học khác nhau. Khi Ion SO42- có trong nước do
bị oxid hóa không phải tất cả các khoáng chất hoặc có nguồn gốc
chất hữu cơ đều chuyển hóa thành hữu cơ. Với hàm lượng lớn hơn
nước và CO2 nên giá trị COD thu 250 mg/L gây tổn hại cho sức
được khi xác định bằng phương khỏa con người. Ở điều kiện yếm
pháp KMnO4 hoặc K2Cr2O7 khí, SO42- phản ứng với chất hữu
thường nhỏ hơn giá trị COD lý cơ tạo thành khí H2S có độc tính
thuyết nếu tính toán từ các phản cao.
ứng hóa học đầy đủ. Mặt khác,
trong nước cũng có thể tồn tại
một số chất vô cơ có tính khử
(như S2-, NO2-, Fe2+ …) cũng
có thể phản ứng được với
KMnO4 hoặc K2Cr2O7 làm sai
lạc kết quả xác định COD.
Như vậy, COD giúp phần nào
trong nước có thể bị oxid hóa
bằng các chất hóa học (tức là
đánh giá mức độ ô nhiễm của
nước). Việc xác định COD có ưu
điểm là cho kết quả nhanh (chỉ
sau khoảng 2 giờ nếu dùng
phương pháp bicromat hoặc 10
phút nếu dùng phương pháp
permanganat).
5. Nhu cầu oxigen sinh hóa
Nhu cầu oxigen sinh hóa (BOD :
Biochemical Oxygen Demand) là
lượng oxigen cần thiết để vi
khuẩn có trong nước phân hủy
các chất hữu cơ. Tương tự như
COD, BOD cũng là một chỉ tiêu
dùng để xác định mức độ nhiễm
bẩn của nước (đơn vị tính cũng là
mgO2/L). Trong môi trường
nước, khi quá trình oxid hóa sinh
học xảy ra thì các vi khuẩn sử
dụng oxigen hòa tan để oxid hóa
các chất hữu cơ và chuyển hóa
chúng thành các sản phẩm vô cơ
bền như CO2, CO32-, SO42-,
PO43- và cả NO3-.
6. Một số chỉ tiêu hóa học khác
trong nước
a) Sắt
Sắt chỉ tồn tại dạng hòa tan trong
nước ngầm dưới dạng muối Fe2+
của HCO3-, SO42-, Cl-…, còn
trong nước bề mặt, Fe2+ nhanh
chóng bị oxid hóa thành Fe3+ và
bị kết tủa dưới dạng Fe(OH)3.
2Fe(HCO3)2 + 0,5 O2 + H2O -->
2Fe(OH)3 + 4CO2
Nước thiên nhiên thường hcứa
hàm lượng sắt lên đến 30 mg/L.
Với hàm lượng sắt lớn hơn 0,5
mg/L nước có mùi tanh khó chịu,
làm vàng quần áo khi giặt… Các
cặn kết tủa của sắt có thể gây tắc
nghẽn đường ống dẫn nước.
Trong quá trình xử lý nước, sắt
được loại bằng phương pháp
thông khí và keo tụ.
b) Các hợp chất clorur