Ebook Quynap

,
NGUYN HUU IN
, ,
PHUONG PHAP
QUY NAP
. TOAN HOC
.
,
(Tai
ban l`n thu, hai)
,
BAN GIAO
` XUT
DUC
NHA
.
,
,
`, ban in, cac
c
nguyn gc tu
ban
Ebook
1.0 cua cun sach
. tham
,
,
,
ban. Moi
khao, cho y kin sai sot va` lo` i khuyn tai
lin
h.
.
,
,
,
Hu
u in
gia: Nguyn
Tac
in
. thoai:
. 0989061951
Email: huudien@vnu.edu.vn
Web: http://nhdien.wordpress.com
,
Chiu
nhim
. trach
. xut ban:
d
Giam
c Ng Tr`n ai
,
,
,
Tng bin tp
. Vu Duong Thuy
.
Bin tp
. ni
. dung:
Ng Long Hu
.
,
Bin tp
t
ai
b
an:
.
,,
`
Truong Cng Thanh
Tr`nh bay
` bà:
Ta. Trong
Tr
.
,
Ch ban:
,
Hu
,u in
Ngun
51
05/796-00
GD 00
Ma s: 8H663M0
,
`
` I NOI
U
LO
,,
,
rt manh
hoc
`
Mt
trong toan
nghin cu u
. phuong phap
.
. dung
,
,
gia thuyt la` nguyn ly quy nap
hoc.
va` chu ng minh cac
. ,toan
. Co
,,
,
,
v du. trong cac

mn hoc
`
v s cac
ph thng dung
. o ,chuong tr`nh
,
,
, ,
,
` d
v`
nguyn ly nay
din giai va` m ta. Nhung d
hiu thu dao
,
,
dung
tao
du
` to,i.
ky thut
trong hoc
o. c ban
. ap
.
. tp,
. sang
. rt t sach
,
,
` cung
noi ring v` vn d
` liu
da co mt
s sach
Tai
`
. nuo c ngoai
, .
,
,
,
` theo ti cung
nay,
chua d
`y du va` rt nhiù nguo` i, kho tip xuc
, , , `
` Ti manh
nguyn
du
dan
o. c voi tai liu
. nay.
.
. thu thp
. va` khao sat
`
ly quy nap
to
an
h
oc
theo
m
oi
kh
a
c
anh
v
a
minh
h
oa
cac
.
.
. ,
.
. bang
,
,
` tp
cung cp
bai
., trong chuong tr`nh ph thng. y la` lo,ai
. sach
,
,
,
ng phuong phap
hoc
` tp
va` thao lun

. nhu
. tp
. va` giai bai
. cho cac
,`,
,
`
ban
yu
th
ch
to
an
h
oc,
c
ac
th
y
c
gi
ao,
sinh
vin
c
ac
tru
o
ng
su
.
,
,, .,
ban
` tai
` liu
pham
., va` cac
. o lo p hoc
. sinh gioi lam
. tip tuc
. phat
,
,,
`
kha canh
trin. Chuong d
cua nguyn ly quy nap
u xem xet cac
.
.
, ,
,
hoc.
chung
toan
ti da khng chung
. Do khun kh cua cu, n sach
,,
hoc
. ke su., tu,o,ng du
minh can
ong cua nguyn ly quy nap
. toan
. va`
,
,
,
,
,
,
,
,
dang
tin d
nguyn ly quy nap
` thu tu. ; su. tuong du
ong cua cac
.
,
,.
,
,
hoc..v.v.
cac
kha canh
toan
Chuong hai khao sat
ky thut
cua
.
.
.
,
chu,o,ng dung
`, chu,o,ng ba mi
` Tu
`
cac
bai
`
nguyn ly nay.
khao sat
,
,
,,
`
`
tp
v
m
t
lo
ai
ch
u
d
ch
ap
d
ung
phu
o
ng
ph
ap
quy
n
ap
to
an
.
.
.
.
.
, ,
,
,
s, H`nh hoc,
hoc
. nhu: S hoc,
. Day
. a thu c, T ho. p, Lin phn
s ...
,
còn nhiù bai
` liu
`
Tai
ti tham khao co han
. chung
. va` ,chac
,,
,
,
,
. co sai sot trong th hin
tp
. hay chua noi toi,, hoac
. y ,tuong mong
,
,
,
,
,
ban
i va` b sung. Moi
. ch:
. doc
. cho,y kin sua d
. lin h. gui v` dia
,
duc,
Nha` xut ban Giao
. 81 Tr`n Hung ao,
. Ha` Ni.
.
Ha` Ni,
th
ang
5
n
am
2000
. ,
gia
Tac
3
, ,
CHUONG
QUY NAP
HOC
NGUYN LY
. TOAN
.
va
` quy nap
1.1. Suy din
. ...................................
hoc
1.2. Nguyn l
y quy nap
. toan
. .......................... 6
,
` gia thit quy nap
1.3. Giai do
an
. quy nap
. va
. .............. 8
,
,,
hoc
c cua nguyn ly quy nap
1.4. Hai buo
. toan
. . . . . . . . . . 14
,,
` d`
quy nap
1.5. Khi nao
ung phuong phap
.
.
.
.
. . . . . . . . . . . . 19
.
`
1.6. Bai tp.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
va
` quy nap
1.1. Suy din
.
,
nim
. trong thu.,c t la` suy
minh hoa
. hai khai
. rt hay gap
va` quy nap,
din
bit:
. ta ly cu ca dao Vit
. Nam ai cung
S c co me. co cha
Me. c dan
` ba` cha c dan
` ng
,
`
S c co vo. co chng
,
Sinh con d
gai
th` trai.
ù lòng chang
,
,
cua ng th`y boi, ta da bit th`y boi ch
y la` cu do
an
mò thi, nhu,ng ng th`y boi trong cu ca dao nay
` rt khn
do
an
,
`
la` dung
mt
dinh
lun lun dung
ai cung
co me,
.
. khang
. co cha.
,
,
,
,
` d
dung
` cung
Tu
cho nguo` i d
dung
lun,
o du` ap
n boi cu. th nao
, .
,
,
,
,
` khang
ngha la` khang

dinh
ring cung
dung.
Buo c suy lun
tu
.
.
,
,ng khang
dung
dinh
dinh
cho nhu
. chung ap
. ring bit
.
. goi
. la` phep
,
,
,
Phep suy din
o v du. trn la` lun dung
suy din.
vo i hai cu d
ù,
va` quy nap

1.1. Suy din
.
,
,,
,
hoc
`
nhung co th sai o hai cu sau. Trong toan
rt hay dung
phep
,
, .
da cho
suy din, chang

han,
goc trong cua mt
. nu hai
. tam giac
,
,
,
0
0
`
la` 30 va` 70 , th` di

dinh
sau dung:
Goc thu ba cua
u khang
.
,
,,
da cho la` 800 . Mnh
` Tng cac
goc
tam giac
d
` chung o dy
la:
.
,
0
la` 180 .
trong cua mt
. tam giac
,,
,
By gio` ta doc
. lai
. chuyn
. cuo` i dn gian Vit
. nam:
,
,
,
Bn ng th`y boi ru nhau di
xem voi. To i ch voi du ng, bn
` so`, tn
` V` to,i cho.,,
th`y boi chen vao,
. tay, xem con voi no th nao.
bn th`y hop
. nhau b`nh phm.
,,
,
Th`y so` du
vòi voi noi:
o. c cai
,
,
, ,
, ,,
, `
te ra ch ging con da cu. c lo n. Ti so` vao

- Tuong voi la. lam,
,,
no un cong nguo` i lai.
.
,
chn, vi
Th`y m phai cai

. cai:
,
,
`,a tay cai
` vu
ct
- Voi ch ht
ct
. nhu cai
. nha` thi. Ti m vao
.
cai.
,
phai cai
tai voi, ch:
Th`y nam
,
,
,
bac
ch noi mò. Con voi tht
- Cac
quat
. ra tu. a nhu cai
. to
, ,
tuong.
,
,
,,
phai cai
dui
Th`y tum
voi, cuo` i khy:
,
noi sai ca. Ti da tum
no trong tay, th` dung
- Ba bac
la` mt
.
, ,
chi x dai.
cai
.
nhau `n ao
` mt
Khng ai chiu
. ai, bn th`y to ting cai
. goc
,
cho. ...
,
,
,
ng th`y boi d
`
Mi
khang
dinh
ring cua m`nh d
ù dung
.
,
,
,
,,
`, khang
phat
biu khang
do
dinh
chung. Buo c suy lun
tu
dinh
an,
.
.
.
,
,
,
,
,
biu khang
`
ring tin to i phat

dinh
chung
du
o
c
g
oi
l
a
ph
e
p
quy
.
.
.
,,
hoc
Chuong 1. Nguyn ly quy nap
. toan
.
,
,,
,
nap.
dinh
chung o dy
d
la` con vt
o la` con voi. Nhu vy
.
.
.
. Khang
,
,
`
`
biu khang
co mt
4 ng thy boi d
dinh
chung sai. Chac
u phat
.
.
,
,
` d
quy
th` se dung.
ng nao
mat
Ta thy rang
phuong phap
o sang
, ,
,
,,
quy nap
nap
a d
n kt qua nhn
. sai. Phuong phap
. co th du
. dinh
.
,, `
,
hoc.
rt hay du
o. c dung trong nghin cuu khoa hoc,
. nht la` toan
.
,
,
,
,
,
quy nap
` dy
Nhu vy
ta phai hiu phuong phap
th nao
. chung
, .
,
,
,
`
dung
` d
va` ap
th nao
d
dinh
dung.
nhn
o. c mnh
khang
.
.
. du
.
hoc
1.2. Nguyn l
y quy nap
. toan
.
,
,
,,
gon
hoc
ngan
dinh
toan
.
. ta ky hiu
. mt
. khang
. la` P( x ), o
,,
,,
,
dy
mnh
d
x la` mt
a v` dang
`
. bin s. Nguo` i ta thuo` ng du
.
.
,
` d
nay
`
Voi moi
o), P( x ). Trong cun sach
. x (trong mt
. tp
. S nao
,
,
,
1
ng s tu. nhin , S la` tp
s tu. nhin (bao
ta ly x = n la` nhu
. cac
,,
,
,
` b. cac
s nguyn duong). Ta su dung
g`m toan
mt
.
. tnh cht rt
,
,
,
,
,
,
,
quan trong
cua tp
.
. s tu. nhin, thuo` ng nguo` i ta cng nhn
. nhu
,,
, ,
mt
` (du
o. c goi
` thu tu. ).
. tin d
. la` tin d
,
,
tp
cua
Tin d
rng
nhu ,ng s tu. , nhin co
`: Trong mi
. ho. p khac
,
,,
mt
. ph`n tu nho nht.
,
s tu., nhin n u,ng vo,i mt
Cho mi
khang
dinh
P(n). V du,
.
.
,
,.
,,
,
,
,
voi 1 ta cho tuong u ng vo i khang

dinh
P(1): s 1 la` mt
.
. s le,
,,
,
,
`
s 2 cho tuong tu ng vo i P(2): s 2 la` mt

... Bang
. s ,chan;
,,
,
nhu vy
khang
dinh
ring
phuong phap
ta tao
.
. chung
. ra day
hoc
P(1), P(2), . . . , P(n), . . . . Nguyn ly quy nap
. toan
. cho ta mt
.
,
,
,,
,
kim tra khang
. sai voi moi

phuong phap
dinh
P(n) dung
hoac
.
. n.
,
,
,
hoc
Nguyn ly quy nap
l sau:
o. c th hin
.
. toan
. du
. qua dinh
1 Trong
0.
,
,
,
nay
` khi noi d
s
sach
n s tu. nhin, ta hiu d
o la` s tu. nhin khac
hoc
1.2. Nguyn ly quy nap
. toan
.
,,
inh
ly 1.1. Cho n0 la` mt
d
`
. s nguyn duong va` P(n) la` mnh
.
.
,
,
co ngha vo i moi
. s tu. nhin n n0 . Nu
A) P(n0 ) la` dung
va`
s tu. , nhin
B) Nu P(k ) dung,
th` P(k + 1) cung
dung
vo,i mi
k n0 ,
,
khi d
d
vo,i moi
o mnh
` P(n) dung
.
. s tu. nhin n n0 .
,
,
,
,
` phan chu,ng. Gia su,, ngu,o.,c
Chu ng minh. Ta se chu ng minh bang
,
,
lai,
d
dinh
P(n) trong inh
l 1.1 khng dung
vo i
` khang
.
.
. mnh
.
,
,
` d
mt
o. Ngha la` t`n tai
. s tu. nhin n n0 nao
. mt
. s tu. ,nhin
,
m n0 , ma` P(m) khng dung.

Ta ly s tu. nhin m nho nht
,,
,
` thu.,c hin
ma` P(m) khng dung
(di
du
ù nay
o. c do tin d
` thu
.
,
,
,
`, d
tu. ). Theo di
ta co bt dang
thu c m > n0 , tu
ù kin
o suy ra
. A),
,
,
,
,
,
` bt dang
` a lp
chon
m 1 n0 . Tu
thu c vu
. va` cach
. s tu. nhin
,
,,
m suy ra P(m 1) la` dung,

nhung no khng keo theo du
o. c P(m)
,
` trai
vo,i gia thit
dung
cho s tip theo m = (m 1) + 1. iù nay
B).
,
,,
,
,
`, mnh
tu
Xut phat
d
dinh
vo i cac
truo` ng ho. p ring,
` khang
.
.
,
,
,
,
,
. 3 co th ny sinh gia thit mnh
chang
han
s 1, 2, hoac
. nhu cac
.,
,
,
,
,
,
`
d
d
ung
v
o
i
m
oi
s
t
u
nhin.
Sau
d
o
d
ch
u
ng
minh
gi
a
thi
t
cua

.
.
,
,
,
,
` a xy du. ng nguo` i ta ly lun
ta vu
. theo nguyn ly quy nap
. toan
,,
,
,
,
,
chu ng minh nhu vy
hoc.
quy
. Phuong phap
. goi
. la` phuong phap
,,
nay
` g`m hai bu,o,c,
nap
hoc.
dinh
. ,l trn phuong phap
. toan
. Theo
,
,
,
thu nht ta kim tra khang

dinh
mt
.
. tnh cht vo i n = n0 , goi
.
,
,
,
`
k n0 , P ( k )
la` Bu,o,c co, so,; sau d
nu vo i mi
o chu ng minh rang
,
tnh cht da bit, th` suy ra P(k + 1) cung
thoa man
co tnh cht
,
,
,
y, goi
. la` Buo c quy nap.
. la` P(n) co tnh cht da cho vo i
. Kt lun
,
hoc
moi
chu ng minh theo quy nap
. n n0 . Cach
. toan
. la` tranh
,,
hoc
. toan
.
,
,
,
,
,,
d
cho ta phai kim tra v han
khang
dinh
cua mnh
`.
.
. buo c cac
.
,
`
1.3. Giai do
an
quy
n
ap
v
a
gi
a
thit quy nap
.
.
.
,,
,,
quy nap
hoc
Phuong phap
dung
trong
o. c ap
. toan
. rt hay du
.
,
hoc,
nganh
`
nghin cuu va` t`m tòi trong toan

khoa hoc
khac.
. cac
, ,
,.
,
,
`
ap
dung
quy nap
hiu cach
phuong phap
y du, ta xem
.
. cho d
,
xet mt
nhu mt
. s v du. sau dy
. phep suy lun
. co ly ma` G.
`
Polya da d
cp.
.
,
,
V du. 1.1. Cho tru,o,c mt
t`m tng cac
s tu. ,
. s tu. nhin n. Hay
nhin 1, 2, . . . , n.
,
,
,
,
Lo` i giai. Ta ky hiu
. Sn la` tng phai t`m, ngha la`
Sn = 1 + 2 + + n.
(1.1)
,
,
,
gon
Ta hy vong
la` t`m ra cng thu c ngan
tnh tng trn, cng
.
. d
,
,
,
,,
,
ta tnh nhanh, gon
thu c d
hon la` phai thu. c hin
o giup
.
. l`n luo. t
,
phep cng
cac
trong tng. Ta cung
bit dy
nu
la` cp s cng,
.
.
,
,
` th` ta co th co ngay cng thu c tnh
ban
., doc
. da bit v` cp s nay,
, ,,
dung
tng. Nhung o dy
nguyn
ta mun minh hoa
. qua tr`nh ap
.
,
,
ng di
hoc
ly quy nap
ta bo
ù da bit v` cp s cng
. toan
. nn nhu
.
,
,
qua, coi nhu chua bit.
,
,
,
,
`, dang
` s tu., nhin
Ta tnh tng Sn tu
thu c (1.1) vo i mt
vai
.
,
,
d
`, 1. Nhu
,ng kt qua tnh toan
cac
lin tip, chang

han
ù tu
. bat
,
,`,
,
` bang
truong ho. p ring ta xp vao
n
Sn
1
1
2
3
3
6
4
10
5
15
6
21
,
,
,,
Muc
chung (khang
dinh chung),
ch cua ta la` t`m du
o. c quy lut
. d
.
, .
,
,
,,
, ,
,
s tu. nhin o hang
`
voi bang trn, mi
trn trong bang cho tuong
,
1.3. Giai do
an
. quy nap
. va` gia thit quy nap
.
,
,,
,
,,
,
`
` toan
phu.
u ng vo i cac
s o hang
duo i. T`m ra quy lut
. bai
. cua mt
,
` rt nhiu yu t: su. kheo leo trong quan sat;

su., nhay
thuc
vao
.
,
,
,
, .
,
,
` cac
kinh nghim
cam du. do
an va` kim tra cua ta; tu
. da trai qua
,
,
,
,
,
`
cac
bai
` toan
tuong tu. , tu kha nang
`
trong tnh toan

lin h. bai
,
,
,
,
,
`
tuong tu. voi di

toan
u kin
. moi, v.v...
,
,
Trn bang trn ta d thy quy lut:
. Tch cua hai s lin tip
,,
,,
,,
,
,,
`
`
`
o hang
trn bang
2 l`n s d
duo i. Tht
ù tin tuong u ng o hang
.
,
vy,
1.2=2.1,
2.3=2.3,
3.4=2.6,
4.5=2.10,
5.6=2.15.
Nhu
v
y
giai
.
.
,
,
`
do
quy
n
ap
c
ua
ch
ung
ta
d
a
th
anh
cng:
T`
m
ra
quy
lu
t
an
. vo i
.
.
tru,o`,ng ho.,p ring n = 1, 2, 3, 4, 5, 6.
cac
,
,
tu., nhin la` mo, rng
Tip tuc
quy lut
trn cho bang
. mt
. cach
.
.
,
,
,
,
,
,
` Ta du
s vo i cac
s tu. nhin bt ky.
a ra gia thit thch ho. p vo i
,,
`,a t`m du
.
quy lut
o. c. at
. vu
n ( n + 1)
.
(1.2)
1+2++n =
2
,
,
,,
` nhu, vy
Mt
o. c goi
. gia thit ,ta da lam
. du
. la` gia thit quy nap.
.
,
,
,
,
Nhung cu hoi dat

. n =
. ra la dang thuc (1.2) co dung voi moi
,
,
1, 2, . . . hay khng? Ro rang nu (1.2) dung voi moi

s tu. nhin
, .
,
`
`
thay n bang
th` bang
cach
n + 1 chung
ta se co dang
thu c
(n + 1)(n + 2)
1 + 2 + + n + ( n + 1) =
.
(1.3)
2
,
,
lai,
Trai
vo i moi
. gia thit (1.2) la` dung
. n = 1, 2, . . ., nu 1) no
,
,
s k suy ra cung
dung
vo i n = 1 va` 2) no dung
vo i mi
dung
,
, ,
`
` khng co cach
` khac
la` phai ap
dung
voi ca k + 1. iu nay
nao
,
, .
hoc.
nguyn ly quy nap

ta phai kim tra
. toan
., Ngha la` chung
,
`
nhung di
l 1.1.
u kin
.
. A) va` B) cua dinh
,
,, ,
,
,
,
,
Buo c co so: vo i n = 1, cng thu c (1.2) dung

(no còn dung
cho ca
n = 2, 3, 4, 5, 6).
,,
hoc
. toan
.
10
,
,
,
By gio` chung
Bu,o,c quy nap:
ta chu ng minh cng thu c (1.2) dung
.
,
,
,
,
`
cho ca di
u kin
ch d
o ta gia thit cng thu c (1.2)
. B). Voi muc
. d
,
,
,
,
` d
dung
vo i mt
thu c
o va` se chu ng minh dang
. s n = k 1 nao
,
,
(1.2) dung
vo i n = k + 1. Ta bin d
i
1 + 2 + + k + ( k + 1) =
(k + 1)(k + 2)
k ( k + 1)
+ ( k + 1) =
.
2
2
,
,
Kt qua la` (1.2) dung

vo i n = k + 1. Theo nguyn ly quy nap
. toan
,
,
hoc
vo i moi
. cng thu c (1.2) dung
. n = 1, 2, . . .
,
,
bu,o,c qua tr`nh
Tom lai,
n gian trn ta thy cac
. qua v du. do
,
hoc.
t`m tòi va` chu ng minh nguyn ly quy nap
. toan
.
,
V du. 1.2. Tnh tng
Sn =
1
1
1
+
++
a( a + 1) ( a + 1)( a + 2)
( a + (n 1))( a + n)
vo,i a 6= 0, 1, 2, . . . ; n = 1, 2, . . .
,
,
,
,
,,
,
Lo` i giai. Vic
truo c tin ta phai t`m ra cng thu c gia thit quy
.
,
nap
. cho tng trn. Ta tnh
S1 =
1
,
a ( a + 1)
1
1
1
2
=
+
=
,
( a + 1)( a + 2)
a( a + 1) ( a + 1)( a + 2)
a ( a + 2)
3
1
=
,
S3 = S2 +
( a + 2)( a + 3)
a ( a + 3)
1
4
S4 = S3 +
=
.
( a + 3)( a + 4)
a ( a + 4)
, ,
,
`
Chung
ta co th du
a ra gia thit rang
n
Sn =
.
(1.4)
a( a + n)
S2 = S1 +
,
1.3. Giai do
11
an
. quy nap
.
,
,,
,
,
Bu,o,c co, so,: Nhu da kim tra o trn.
,
,
,
` d
vo i s tu. nhin n = k nao
Bu,o,c quy nap:
o.
. Gia thit (1.4) dung
Khi d
o
1
k
1
S k +1 = S k +
=
+
( a + k)( a + k + 1)
a( a + k ) ( a + k )( a + k + 1)
2
1 k + ( a + 1) k + a
.
.
=
a+k
a ( a + k + 1)
,
Nhung k2 + ( a + 1)k + a = ( a + k )(k + 1), suy ra
1 ( a + k )(k + 1)
k+1
.
=
.
a + k a ( a + k + 1)
a ( a + k + 1)
, ,
,
,
`, kt qua vu
` a tnh va` bu,o,c co, so, suy ra gia thit quy nap
Tu
. (1.4)
,
,
la` dung
vo i moi
. s tu. nhin n 1.
,
V du. 1.3. Tnh tng
S k +1 =
2
2
4
2n
+
+
+
+
n
1 a2 1 + a2 1 + a4
1 + a2
,
vo i n = 1, 2, . . . ; | a| 6= 1.
Sn =
,
,
,
,
,,
Lo` i giai. Ta phn tch: S luo. ng s hang
cua tng la` n + 1;
.
`, s hang
s hang
d
tru
d
khac
ù tin, còn lai
ù co dang
.
. cac
.
.
k
2
(k = 1, 2, . . . , n). Ta tnh
k
1 + a2
2
2
4
S1 =
+
=
,
1 a2 1 + a2
1 a4
4
4
4
8
S2 = S1 +
=
+
=
,
4
4
4
1 a8
1+a
1a
1+a
8
8
16
8
=
+
=
.
S3 = S2 +
8
8
8
1+a
1a
1+a
1 a16
,
,
`, cac
biu thu,c cua S1 , S2 va` S3 co
Do 4 = 22 , 8 = 23 va` 16 = 24 tu
, ,
,
th du
a ra gia thit:
,,
hoc
. toan
.
12
2n +1
(n = 1, 2, . . .).
(1.5)
n +1 ,
1 a2
,
,,
,
,
,
,
Bu,o,c co, so,: Vo i n = 1, cng thu c (1.5) dung

nhu da kim tra o
trn.
, ,,
,
,
` d
Bu,o,c quy nap:
o.
. Gia su (1.5) dung
Khi d
o
2
2k
2k +1
2
4
S k +1 =
+
+
+
+
+
k
k +1
1 a2 1 + a2 1 + a4
1 + a2
1 + a2
2k +1
2k +1
2k +2
+
=
.
=
k +1
k +1
k +2
1 a2
1 + a2
1 a2
,
,
,
,
`, nguyn ly
ang
thu c (1.5) cung
dung
vo i n = k + 1. Nhu vy,
. tu
,
,
,
hoc
quy nap
thu c (1.5) dung
vo i moi
. toan
. dang
. n 1.
,
,
,
V du. 1.4. Tnh tng cua n s le tu. , nhin d
ù tin.
Sn =
,
,
,
,
. tng phai t`m la` Sn :
Sn = 1 + 3 + 5 + + (2n 1).
,
, ,,
,
,
hoc
xy du. ng gia thit quy nap
toan
ta tnh tng o mt
.
.
. s gia
,
,,
tri. du
o. c lit
. k trong bang sau:
n
Sn
1
1
2
4
3
9
4
16
5
25
6
36
,
,
` su., quan sat
cua ta va` kinh nghim
By gio` phu. thuc
vao
.
. trn
,
, ,
,
kt qua ring d
d
du. do
an mnh
tng quat chung. D thy
.
,,
,,
s o hang
`
cac
Sn d
ù la` s chnh phuong: S1 = 12 , S2 = 22 , S3 =
, ,
,
,
32 , S4 = 42 , S5 = 52 , S6 = 62 . Nhu vy
a ra gia thit
. ta co th du
chung la`
Sn = n2 .
(1.6)
,
1.3. Giai do
an
. quy nap
.
13
,
,
,
Ta se chu ng minh (1.6) dung

vo i moi
. s tu. nhin n.
,
,
,
,
,
,
Sn = 1; biu thu c
Bu,o,c co, so,: Vo i n = 1, tng ch co mt
. s hang
.
,
,
n2 = 1 vo i n = 1, nhu vy
. (1.6) dung.
,
,
,
,
vo i n = k, (Sk = k2 ). ta se
Bu,o,c quy nap:
. Gia su (1.6) dung
,
,
chu ng minh (1.6) dung

vo i n = k + 1: Sk+1 = (k + 1)2 . Tht
. vy,
.
2
2
Sk+1 = Sk + (2k + 1) = k + (2k + 1) = (k + 1) .
,
,a theo cach
lam
` cua G. Polya.
Ta xet thm mt
. v du. nu
,
,
V du. 1.5. Tnh tng b`nh phu,o,ng cua n s tu. , nhin d
ù tin.
,
,
,
,
`
.
Lo` i giai. Ta tin hanh
t`m cng thu c cho gia thit quy nap.
. at
Tn = 12 + 22 + + n2 .
,
,
t`m mt
Ta hay
. s gia tri. cua tng khi cho n = 1, 2, . . . , 6.
n
Tn
1
1
2
5
3
14
4
30
5
55
6
91
,
,
` bang trn ta kho co th t`m ra quy lut
Nh`n vao
chung cho Tn .
,
, .
,
,
,
,
Voi thng tin t oi nhu vy
. khng cho kt qu,a g`, nhung vo i kinh
,
,
,ng
nghim
v du. da giai va` so sanh
nhu
. ta co th lin h. vo i cac
s trong v du. 1.1 va` chà khoa t`m ra quy lut
day
. chung trong
,
bang sau:
n
Tn
Sn
Tn
Sn
1
1
1
1
1
2
5
3
5
3
3
14
6
14
6
4
30
10
30
10
5
55
15
55
15
6
91
21
91
21
,
,
1
3 5 14
7
`
Dòng cui cung
trong bang ta co th vit lai:
. 1 = 3, 3, 6 = 3,
, ,
,
30
9 55
11 91
13
,
= ,
=
,
=
. By gio` ta co th du
a ra gia thit
10
3 15
3 21
3
14
,,
hoc
. toan
.
,
Tn
2n + 1
`, kt qua v du. 1.1 ta co
=
. Tu
Sn
3
2n + 1 n(n + 1)
. la`
Tn =
.
hoac
3
2
n(n + 1)(2n + 1)
12 + 22 + + n2 =
.
(1.7)
6
,
,
`
hoc
Ta chu ng minh bang
quy nap
. toan
. cho cng thu c (1.7)
,
,
dung
vo i moi
. s tu. nhin n.
,
, `
,
,
,
cach
xy du. ng trn, dang
thu c (1.7) dung
vo i
Bu,o,c co, so,: Bang
n = 1.
, ,,
,
,
` d
Bu,o,c quy nap:
o. Ta
. Gia su (1.7) dung
,
,
`
se chu ng minh rang

no cung
dung
vo i n = k + 1, ngha la`
(k + 1)(k + 2)(2k + 3)
12 + 22 + + k 2 + ( k + 1 ) 2 =
.
6
Tht
. vy,
.
k (k + 1)(2k + 1)
Tk+1 = Tk + (k + 1)2 =
+ ( k + 1)2
6
(k + 1)(k + 2)(2k + 3)
k(2k + 1) + 6(k + 1)
=
.
= ( k + 1)
6
6
,
,
` toan
da giai xong.
Nhu vy
. bai
`
rang
,
,,
hoc
c cua nguyn ly quy nap
1.4. Hai buo
. toan
.
,
hoc
Nhu ta da bit nguyn ly quy nap
. toan
. g`m hai ph`n,
,
,
,
,
dung
vic
nguyn ly.
o. c tn trong
. kim, tra ca hai c`n du
. ,khi ap
.
`
Nu ta bo di
mt
u kin
o, th` ta se nhn
. trong hai di
. kim tra d
.
,
,,
,
ng kt lun
v du. sau d
du
o. c nhu
minh hoa
. sai. Thng qua cac
.
,
,
`
` hon.
va` hiu di
u nay
,
V du. 1.6. Chu,ng minh rang
`
moi
`
s tu. ,
ù bang
. s tu. nhin d
nhin li`n sau.
,, ,
hoc
1.4. Hai buo c cua nguyn ly quy nap
15
. toan
.
,
,
,
,,
quy nap
hoc.
Lo` i giai. Ta chu ng minh theo phuong phap
. toan
.
,
,
,
,
`
Gia thit rang

mnh
d
dinh
dung
vo i s tu. nhin n = k
khang
.
.
` d
nao
o, ngha la`
k, = (k + 1).
(1.8)
,
,
Chung ta se chung minh dang thuc sau dung
( k + 1) = ( k + 2).
(1.9)
,
,
, ,
Tht
hai v dang
thu c vo i
. vy,
. Theo gia thit quy nap
. (1.8) cng
.
,,
1, ta nhn
o. c
. du
k + 1 = (k + 1) + 1 = k + 2.
,
,
,
,
Nhu vy,
dinh
dung
vo i n = k th` no dung
vo i n = k + 1,
.
. khang
,
` toan
dung
do d
d
vo i moi
o mnh
` bai
.
. n.
, ,
,
`
` toan
nay
` la` tt ca cac
s tu., nhin d
H. qua cua bai
ù bang
,,
,
` tht
vy
nhau. iù nay

chu ng minh sai o du?
D
. v ly,
. cach
,
`
dung
dang
thy ngay trong chu ng minh ap
nguyn ly quy nap
.
.
,
,
,
,
,
,
`
hoc
toan
nhu
ng
b
o
qua
ki
m
tra
tru
o
ng
h
o
p
n
=
1.
.
.
. bit:
iù kin
l 1.1 co mt
.
. A) va` B) trong inh
. y ngha dac
.
,, ,
,
,
`
iu kin
thu. c hin
. A) tao
. ra co so d
. quy nap.
.
,
,
,
,
cho vic
iù kin
tu. dng
v
a ra nguyn tac
. B) du
. mo rng
.
.
,
,
,
,
, ,, `
di
` truo` ng ho. p ring
han
u kin
tu
. A); nguyn tac
. trn co so di
,
,
,
,
` k d
` sang truo` ng ho. p ring khac;
tu
nay
n k + 1.
,,
,
,
O v du. .1.6 ta khng kim tra di
l 1.1,
ù kin
.
. A) cua inh
,, ,
,
,
nn khng tao
thu. c hin
. khng co
. ra co so d
. quy nap,
. v`, vy
,
,
`
ngha g` khi thu. c hin
ki
m
tra
di
u
ki
n
B)
c
ua
inh
l 1.1,
.
.
.
, ,,
,
,
thu. c cht la` khng co g` d
ca. Ta xet thm v du:
mo rng
.
.
,
,
,
,
V du. 1.7. Chu ng minh rang
` vo i moi
thu,c
. s tu. nhin n bt dang
sau dung
2n > 2n + 1.
(1.10)
,,
hoc
. toan
.
16
,
,
,
,
,
,
,
Lo` i giai. Gia thit bt dang

thu c (1.10) dung
vo i n = k, vo i k la`
,
` d
mt
o, ngha la` ta co
. s tu. nhin nao
2k > 2k + 1.
(1.11)
,
,
,
,
Ta se chu ng minh bt dang

thu c (1.10) dung
vo i n = k + 1
2k+1 > 2(k + 1) + 1.
(1.12)
,
,
,
,
k
Tht
nho hon 2 vo i moi
khac
. vy,
. 2 la` mt
. s khng
. s tu. ,nhin
,
,
,
k
`
khng. Ta cng
. v trai cua (1.11) voi 2 va cng
. v phai cua (1.11)
,,
,
voi 2. Ta nhn
o. c
. du
2k + 2k > 2k + 1 + 2.
Ngha la`
2
,
` toan
da giai xong.
Bai
k +1
> 2(k + 1) + 1.
sai l`m nhu, v du. tru,o,c khng

` cung
Tt nhin v du. nay

mac
,
,
,
,
chu,ng minh trn la` bt
kim tra Bu,o,c co, so,. Thu. c cht cua cach
,
,
,
,
dang
thu c (1.10) dung
vo i n = k + 1, nu no dung
vo i n = k. iù
,
,
,
,
` khng suy ra bt dang
nay
thu c dung
vo i t nht mt
. gia tri. cua
,
,
,
, ,
n, chu chua noi to i vo i moi
. s tu. nhin n.
,
, ,, ,
,
. n = 2 bt dang
thu,c (1.10)
Nhung ta co th thu vo i n = 1 hoac
,
,
,
,
,
sai. Vo i n 3 bt dang
thu c (1.10) dung.
Gia tri. s tu. nhin nho
,
,
,
thu c (1.10) dung

(di
A) vo i n0 = 3 va`
nht n = 3 bt dang
ù kin
.
,
,
,
`, gia thit (1.10) dung
chu,ng minh o, trn tu
. lai
lap
vo i n = k
. cach
,
suy ra no dung
vo i n = k + 1 (di
V` vy
ù kin
. B).
. theo nguyn ly
,
,
,
hoc
quy nap
thuc (1.10) dung
vo i
. toan
. ta co kt lun:
. Bt ,dang
,
,
,
,
,
moi
. s tu. nhin n 3 (chu khng phai vo i moi
. s tu. nhin nhu
` ra).
d
` bai
,
,,
dung
quy nap
hoc
Trong vic
phuong phap
toan
ma` ch
. ap
.
.
.
,
, ,
,
,,
,
chu ng minh di
l 1.1 th` mo i ch du
ù kin
a ra du
o. c
.
. A) cua inh
,, ,
hoc
1.4. Hai buo c cua nguyn ly quy nap
17
. toan
.
, ,,
,
, ,, ,
, ,,
nao
` d
co so d
co so
mo rng
quy nap
. chu khng co nguyn tac
.
,
,
d
l lo n Fermat). Ta xet mt
o (nhu dinh
.
. s v du:
.
,
`
nhu ,ng gia tri. cua ham
` s f (n) =
,
,
2
n n + 41 vo i n = 0, 1, . . . la` nhu ng s nguyn t.
,
,
Lo` i giai. Ta tnh f (0) = 1, f (1) = 41, f (2) = 43, f (3) = 47,
f (4) = 53, f (5) = 61, f (6) = 71, f (7) = 83, f (8) = 97, f (9) = 113.
,
,
,
,
tip tuc
Ta co th tnh toan
. gia tri. cua f (n) cho to i n = 40, tt ca
,
,
` d
gia tri. nay
ù la` s nguyn t. Nhung vo i n = 41 ta co f (41) =
,
,
412 41 + 41 = 412 . Kt qua f (41) khng phai la` s nguyn t,
,
` toan
la` khng dung.
nn kt lun
. cua bai
,
,
,,
,
,
Nhu vy
d
vo i 40 truo` ng ho. p
` co th dung
. ta thy mt
. mnh
.
,
,,
,
,
ring, nhung khng dung

vo i moi
. truo` ng ho. p noi chung.
V du. 1.9. a thu,c x n 1, vo,i n la` s tu. , nhin du,o,ng. a thu,c

,,
nay
` lin quan d
` toan
h`nh hoc
n bai
o` ng tròn ra n ph`n
. chia du
, ` du,o,c rt nhiù lnh vu,c toan
bang
`
nhau, nn da
hoc
thu c nay
.
.
.
,
`
nghin cu u va` d
. bit
nha` toan
hoc
cp
n. ac
. d
. cac
. quan tm
,
,
,
,
to i vn d
` ra cac
thu` a s la` cac
da
phn tch da
thu c nay
thu c
vo,i h. s nguyn 1, liu
vo,i moi
ù d
o còn dung
. n?
. di
,
,
,
`
tru,o`,ng ho.,p ring, cac

nha`
Lo` i giai. Bang
cach
khai trin cac
,
,
,,
`
` a s du
hoc
h. s trong cac
thu
toan
tt ca cac
o. c
. , nhn
. thy rang
,
khai trin co gia tri. tuyt

han,
i khng qua 1. Chang
. d
.
x 1 = x 1,
x2 1 = ( x 1)( x + 1),
x3 1 = ( x 1)( x2 + x + 1),
x4 1 = ( x 1)( x + 1)( x2 + 1),
18
,,
hoc
. toan
.
x5 1 = ( x 1)( x4 + x3 + x2 + x + 1),
x6 1 = ( x 1)( x + 1)( x2 + x + 1)( x2 x + 1).
,
,
,
,
,ng c gang
Nhu
chu ng minh di
vo i moi
ù nghi ngo` dung
. n cua
,
nha` toan
hoc
`
cac
cng. Mt
. khng thanh
. tho` i gian sau, nha` toan
,
,
,
n
`
1941) ch ra rang
hoc
(nam
vo i da
thu c x 1,
. Nga V. Ivanov
,
, ,
,
,
,
,
,
truo` ng ho. p nho hon 105. Nhu,ng

di
vo i cac
ù nghi ngo` ch dung
,
,
`,a s cua x105 1 la`
vo i n = 105, mt
. thu
x48 + x47 + x46 x43 x42 2x41 x40 x39 + x36 +
+ x35 + x34 + x33 + x32 + x31 x28 x26 x24 x22 x20 + x17
+ x16 + x15 + x14 + x13 + x12 x9 x8 2x7 x6 + x5 + x2 + x + 1.
,
,
`,a s nay
` khng co tnh cht cua cac
da
nha` toan
Thu
thu c ma` cac
hoc
. mun.

`
vo,i moi
d
` sau dy
. s n mnh
.
,
,
,
,
dung:
Nu a va` b la` nhung s tu. nhin duong, ma` max( a, b) = n,

th` a = b.
,
,
,
,
,
n ky hiu
`
Lo` i giai. Bu,o,c co, so,: Vo i mi
d
` cua bai
. An la` mnh
.
da cho. Ro rang
`
toan
A1 la` dung,
v` nu max( a, b) = 1, th` hai s
,
,
`
`
a va` b phai trung

nhau va` bang
1 (do a va` b la` s tu. nhin).
, ,,
,ng s tu., nhin
Bu,o,c quy nap:

Nu a va` b la` nhu
. Gia su Ak la` dung.
sao cho max( a, b) = k + 1. Ta xet hai s a1 = a 1 va` b1 = b 1,
,
`, d
khi d
o max( a1 , b1 ) = k, tu
o suy ra a1 = b1 , v` gia thit Ak la`
dung,
do d
dung.
Theo nguyn ly quy
o a = b, ngha la` Ak+1 cung
,
,
hoc
nap
voi moi
. toan
. An dung
. s tu. nhin n.
,
,
,,
` Ta tnh du
H. qua: Cho a va` b la` hai s tu. nhin bt ky.
o. c
,
max( a, b) = k, ma` k la` mt

. s tu. nhin. Theo v du. trn An dung
,,
` dung
`
quy nap
1.5. Khi nao
phuong phap
.
19
,
,
`, d
vo i moi
n, th` no cung
dung
vo i Ak . Tu
o suy ra a = b. Ngha la`
.
,
,
`
`
s tu. nhin d
tt ca cac
nhau. Tht
u bang
. v ly!
,,
,
chu ng minh sai o du?
`
Trong v du. trn cach
Ta xem lai
. toan
,
,
,
hoc.
b. cach
chu ng minh va` nguyn ly quy nap
. toan
. Buo c quy
,
,,
,
to i di
nap
ù k 1, khi buo c quy
. trong,chu ng minh khng nhac
`, Ak sang Ak+1 . Thu.,c t trong tnh toan
chu,ng
nap
. chuyn ti,p tu
,
minh khng dam bao k 1.
,,
` d`
quy nap
1.5. Khi nao
ung phuong phap
.
,,
quy nap
hoc
dung
Phuong phap
toan
trong nghin
. rt co tac
,.
, .
,
,
,
,
kt qua va` chu ng minh kim nghim

cu u, du. do
an
. kt qua.
,
,,
quy nap
hoc
` vic
Nhung nhiù khi chnh phuong phap
. toan
. lam
.
,
,
,
`
` dòng, bin d
chu ng minh dai

i phu c tap
., gy rt nhiu kho khan
,
,
,
`
`
` toan
giai bang
quy
trong chu ng minh. Nhiu bai

phuong phap
, ,
,
,
`
khac.
Chnh G. Polya co
nap
mt
. co th giai bang
. phuong phap
,
,
`
`
` toan
chu ng minh bang
hoc
noi: Nhiu bai

quy nap
. toan
. co th
,
` trong chnh cach
`
khac,
cach
khac
d
chu ng minh bang

cach
o nam
,
,
hoc
chu ng minh quy nap
. toan
. khi ta phn tch ky ni
. dung chu ng
minh.
,
,,
hoc
`
Trong toan
nguo` i ta hay dung
ky hiu
tng.
la` mt
.
.
.
,
,,
,ng s
Thuo` ng tng co dang
A + A+1 + + A ( va` la` nhu
.
,
,
,
,
`, d
nguyn)va` du
o. c vit Ak (doc
n
. la` tng cua Ak , k chay
. tu
k=
,
). Nhu vy
.
A + A +1 + + A =
Ak
k=
,
,
,
k goi
la` ch s cua tng, còn va` la` gia tri. d
ù va` gia tri. cui
.
,
,
,
,
,
,
s hang
cua dang
cua ch s k. Mi
bn trai
thu c la` dung
vo i mt
.
.
,,
hoc
. toan
.
20
gia tri. k (k = , + 1, . . . , ). V du.

n
k 2 = 12 + 22 + + n 2 , ( n 1 ) ,
k =1
n +1
102k = 102 + 100 + 102 + + 102(n+1) , (n 2).
k =1
,
,ng tnh cht sau: Nu cho a va` b la` nhu
,ng
Phep ly tng co nhu
,
,
dang
s, ta co cac
thu c
k=
k=
aAk = a Ak ,
(aAk + bBk ) = a
Ak + b Bk .
k=
k=
k=
,
,
,
`
`
Ky hiu
t
ng
khng
ph
u
thu
c
v
ao
ch
s
,
nhu
ng phu. thuc
.
.
.
. vao
`
gia tri. ban d
ù va` gia tri. cui cung
k=
Ak =
Ai =
i =
A +i
i =0
,,
,
,ng v du. o, ph`n tru,o,c, trong qua tr`nh tnh toan
Tro lai
. nhu
,
quy nap
. tnh tng
12 + 22 + + n 2 =
k2
k =1
,
,
, ,
`
ap
dung
Bang
cach
tnh cht cua ky hiu
.
. tng va` cng thu c tng
n
n ( n + 1)
s tu., nhin k =
cac
, (n 1). Tht
. vy,
. d thy
2
k =1
n
k =0
k =0
( k + 1)3 k 3 = ( n + 1)3 .
,,
` dung
`
quy nap
1.5. Khi nao
phuong phap
.
21
,
,
, ,
,
,
cua dang
V trai
thu c trn co th bin d
i
n
k =0
k =0
k =0
n
(k + 1)3 k3 = [(k + 1)3 k3 ] = (3k2 + 3k + 1)

n
= 3 k2 + 3 k +
k =1
k =1
,
,
,
`, cac
dang
ra
Nhu vy
thu c trn rut
. tu
n
( n + 1)3 = 3 k 2 + 3
k =1
k =0
n
1.
k =0
n ( n + 1)
+ ( n + 1),
2
,
ta co
Chuyn v va` tnh toan
n
k2 = 3 [(n + 1)3 3
k =1
n ( n + 1)
1
(n + 1)] = n(n + 1)(2n + 1).
2
6
,
` . 1.2)
Tnh tng sau dy
(bai
n
(a + k 1)(a + k) ,
n = 1, 2, ..; a 6= 0, 1, 2, . . .
k =1
,
,,
,
Ta su dung
dang
thu c sau
.
1
1
1
=
.
( a + k 1)( a + k)
a+k1 a+k
1
,
. bk =
at
, nhu vy
.
a+k
n
n
1
(a + k 1)(a + k) = (bk1 bk ) = b0 bn
k =1
k =1
1
1
n
=
.
a a+n
a( a + n)
,,
`
Cui cung
ta nhn
o. c
. du
n
n
.
a( a + n)
k =1
,
,,
,,
` ta còn d
Vn d
` cua ph`n nay
` cp
. tip o Chuong 3.
1
(a + k 1)(a + k) =
,,
hoc
. toan
.
22
` tp
1.6. Bai
.
,
,
`
xy du.,ng gia thit va` chu,ng minh
. 1.11. Tnh tng bang
cach
,
`
hoc
tng sau:
bang
quy nap
. toan
. cac
a) Sn = 12 22 + + (1)n1 n2 ;
b) Sn = 13 + 23 + + n3 ;
c) Sn = 1.1! + 2.2! + + n.n!.
`
cac
cng thu,c sau:
. 1.12. Chu,ng minh t nht bang
hai cach
1
a) 12 + 32 + + (2n 1)2 = n(2n 1)(2n + 1), n = 1, 2, . . .
3
1
b) 1.2.3 + 2.3.4 + + n(n + 1)(n + 2) = n(n + 1)(n + 2)(n +
4
3), n = 1, 2, . . .
1
1
n
1
+
++
=
, n = 1, 2, . . .
c)
1.2 2.3
n ( n + 1)
n+1
1
1
. x0 = ; xk =
. 1.13. Cho n > 1 la` s tu., nhin. Ta dat
( x0 +
n
n
k
,
tnh tng x0 + x1 + +
x1 + + xk1 ), k = 1, 2, . . . , n 1. Hay
x n 1 .
, ,
CHUONG
, ,
KY THUT
. DUNG PHUONG PHAP
HOC
QUY NAP
. TOAN
.
hoc
2.1. Mt
nguyn l
y quy nap
. s dang
.
. toan
. ...........
hoc
2.2. Mnh
d
` trong nguyn ly quy nap
.
. toan
. ........
,,
,,
,
c quy nap
2.3. Buo
du
o
c
xy
d
u
ng
trn
P
(
k
)
.
.
...........
.
.
.
,,
,,
,
c quy nap
2.4. Buo
du
o
c
xy
d
u
ng
trn
P
(
k
+
1
) .........
.
.
.
`
2.5. Quy nap

. toan hoc
. va ph, ep truy hi . . . . . . . . . . . . . . . . .
` tng quat
hoa
................
2.6. Quy nap
to
an
h
oc
.
. va
` tp.
2.7. Bai
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
..................
.
23
31
36
40
43
51
55
hoc
2.1. Mt
nguyn l
y quy nap
. s dang
.
. toan
.
, ,, ,,
d
iù kin
bat
ù
. , l 1.1 cho ta co so mo rng
. A) trong inh
.
,
,
` gia tri. n0 . iù kin
tu
l 1.1 cho ta mnh
d
` khang
.
. B) cua inh
.
,
,
dinh
P(n) dung
vo i n0 + 1, n0 + 2, . . .. Thu. c t nhiù khi trong
.
,
,
,
,
,
buo c quy nap
oi hoi hai gia tri. n = k 1 va` n = k cua
., phai d`
,,
,
mnh
d
d
vo i n = k + 1. Trong truo` ng
`, d
suy ra mnh
` dung
.
.
,
,
,
,
,
,
,ng ch vo,i n0 , ma` ca
` bu,o,c co, so, phai kim tra khng nhu
ho. p nay
,
,
,
,,
,
ho,n ta co th phat
biu lai
vo i n0 + 1. Tng quat
l o ph`n
.
. dinh
,,
,
truo c nhu sau:
inh
ly 2.1. Cho p la` s nguyn du,o,ng va` day
cac
mnh
d
`
.
.
P (1), P (2), . . . , P ( n ), . . .
24
,,
,,
`
quy nap
hoc
Chuong 2. Ky thut
phuong phap
. dung
. toan
.
nu
A) P(1), P(2), . . . , P( p) la` nhu ,ng mnh
d
va`
` dung
.
s tu. , nhin k p cac
B) Vo,i mi
mnh
d
` P ( k p + 1), P ( k p +
.
2), . . . , P(k ) dung,
suy ra mnh
d
dung,
` P(k+1) cung
.
,,
th` mnh
d
vo,i moi
` P(n) dung
.
. s nguyn duong n.
,
,
` hoan
` toan
` lap
. lai
Chu ng minh dinh
l nay
l 1.1.
.
.
. nhu dinh
,,
Sau dy
dang
dinh
l 2.1.
ta xet mt
.
. s v du. su dung
.
.
,
s tu. , nhin k co dang
V du. 2.1. Cho v0 = 2, v1 = 3 va` vo,i mi
thu,c sau: vk+1 = 3vk 2vk1 . Chu,ng minh rang

`
vn = 2n + 1.
,
,
,
,
` toan
dung,
Lo` i giai. Bu,o,c co, so, : Vo i n = 0 va` n = 1 kt lun

. bai
`
` da cho.
do di
u kin
. bai
, ,,
,
,
`
vk1 = 2k1 + 1; vk = 2k + 1, khi
Buo c quy nap:
. Gia su rang
d
o
vk+1 = 3(2k + 1) 2(2k1 + 1) = 2k+1 + 1.
hoc
Theo nguyn ly quy nap
dinh
l 2.1, suy ra vn =
.
. toan
. dang
.
,
,
n
2 + 1 dung
vo i moi
. s tu. nhin n.
,
,,
2
V du. 2.2. Cho x1 va` x2 la` nghim
. cua phuong tr`nh x 27x +
,
,
,
14 = 0; n la` mt
` tng Sn =
. s tu. nhin bt k`y. Chu ng minh rang
x1n + x2n khng chia ht cho 715.
,
,
,
Lo` i giai. Theo cng thu c Viet x1 + x2 = 27; x1 x2 = 14.
,
s S1 = 27; S2 = ( x1 + x2 )2 2x1 x2 = 701 va`
Bu,o,c co, so,: Cac
S3 = ( x1 + x2 )[( x1 + x2 )2 3x1 x2 ] = 27 687 d
ù khng chia ht
,
,
` toan
dung
cho 715. Suy ra mnh

d
vo i n = 1, 2, 3.
` cua bai
.
, ,,
,
Bu,o,c quy nap:

d
vo i n = k 2, n = k
` dung
.
. Gia su mnh
hoc
2.1. Mt
nguyn ly quy nap
. s dang
.
. toan
.
25
1, n = k, ta tnh
x1k+1 + x2k+1 = ( x1 + x2 )( x1k + x2k ) x1 x2 ( x1k1 + x2k1 )
= ( x1 + x2 )[( x1 + x2 )( x1k1 + x2k1 )

x1 x2 ( x1k2 x2k2 )] x1 x2 ( x1k1 + x2k1 )
= 715( x1k1 + x2k1 ) 378( x1k2 + x2k2 ).
Do d
o x1k+1 + x2k+1 khng chia ht cho 715, v` 378 khng chia ht
,
khac
mnh
cho 715, noi cach

d
vo i n = k + 1.
` dung
.
V du. 2.3. Chu,ng minh vo,i moi

s thu. ,c x > 0 va` moi
s tu. , nhin
.
.
,
n bt dang
thu,c sau dung
1
1
1
(2.1)
x n + x n2 + x n4 + + n4 + n2 + n n + 1.
x
x
x
,
,
,
,
,
Lo` i giai. 1a) Vo i n = 1 bt dang

thu c (2.1) co dang
.
1
x + 2.
(2.2)
x
,
,
,
,
,
`, bt dang
Bt dang
thu c (2.2) suy ra tu
thu c hin nhin: ( x
1)2 0.
,
,
,
thu c (2.1) co dang

1b) Vo i n = 2 bt dang
.
1
(2.3)
x2 + 1 + 2 3.
x
,
,
,
,
Bt dang
thu c (2.2) dung
vo i moi
dung
vo i x2 ,
. x > 0, vy
. no cung
1
2.
x2
,
,
,,
,
`
thu,c sau cung
Cng
vo i 1, ta nhn
o. c (2.3).
. du
. hai v cua bt dang
,
, ,,
,
,
2) Gia su bt dang
thu c (2.1) dung
vo i n = k, ma` k la` mt
. s
,
` d
tu. nhin nao
o
x2 +
x k + x k 2 + x k 4 + +
1
x k 4
1
x k 2
1
k + 1,
xk
(2.4)
26
,,
,,
`
quy nap
hoc
Chuong 2. Ky thut
phuong phap
. dung
. toan
.
,
,
,
,
ta se chu ng minh khi d

thu c (2.1) dung
vo i n = k + 2,
o bt dang
hay la`
1
1
1
(2.5)
x k+2 + x k + x k2 + + k2 + k + k+2 k + 3.
x
x
x
,, k+2
,,
Tht
o. c
. vy,
. trong (2.2) th x boi x , ta nhn
. du
1
2.
(2.6)
x k +2
,
,
,,
,
,
bt dang
Cng
v tuong u ng cua cac
thu c (2.4) va` (2.6), ta se co
.
(2.5).
,
,
Tom lai:
Bu,o,c co, so,: Trong 1a) va` 1b) ta da chu ng minh bt
.
,
,
dang
thu c dung
cho n = 1 va` n = 2.
,
,
`, gia thit dung
Bu,o,c quy nap:

Trong 2) ta da chu ng minh tu
.
,
,
,
,
cua (2.1) voi n = k suy ra no dung

vo i n = k + 2. Kt qua la`
,
,
,
,
` 1a) va` 2) cho ta khang
+ Tu
dinh
la` bt dang
thu c (2.1) dung
.
,
,
voi moi
. s le n.
,
,
,
`, 1b) va` 2) cho ta khang
+ Tu
dinh
la` bt dang
thu c (2.1) dung
.
,
n.
voi moi
. s chan
,
,
,
,
,
Nhu vy,
thu c (2.1) dung
vo i moi
. bt dang
. s tu. nhin n.
,
,
`
vo,i moi
thu,c
. s tu. nhin n dang
sau dung:

12 n
17 n1
a)
.2
.2
= 2n 1 ;
7
7

17 n
12 n2
b)
.2
.2
= 2n +1 ,
7
7
, ,
,
,
o, dy
[ a] la` s nguyn lo n nht nho hon a.
x k +2 +
,
,
,
,
,
,
,ng dang
Lo` i giai. Bu,o,c co, so,: Vo i n = 1, 2, 3 nhu

thu c trn dung
,
,
`
kim tra tru. c tip.
bang
cach
hoc
2.1. Mt
nguyn ly quy nap
. s dang
.
. toan
.
27
,
,
,
,
`
hai dang
Bu,o,c quy nap:
thu c dung
vo i ba s
. Gia thit rang
,
,
,
,
dang
tu. nhin lin tip k, k + 1, k + 2. Ta se chu ng minh cac

thu c
,
trn dung
vo i n = k + 3.
12
12
12 k+3
`,
2a) Tu
= (1 + 7)2k = 12.2k + .2k ;
.2
7
7
7
17
17
17 k+2
.2
= (1 + 7)2k1 = 17.2k1 + .2k1 ,
7
7
7
suy ra

12 k+3
17 k+2
12 k
17 k1
k
k 1
.2
.2
= 12.2 17.2
+
2
2
.
7
7
7
7
,
,
Nhung v` a) dung
vo i n = k

12 k+3
17 k+2
.2
.2
= 12.2k 17.2k1 + 2k1 = 2k+2 .
7
7
,
,
,
Vy
thu c a) dung
vo i n = k + 3.
. dang
17 k+3
17
`,
2b) Tu
.2
= 17.2k + .2k ,
7
7
12 k+1
12
k 2
.2
= 12.2
+ .2k2 ,
7
7
suy ra

17 k+3
12 k+1
17 k
12 k2
k
k 2
.2
.2
= 17.2 12.2
+
2
.2
.
7
7
7
7
,
,
Nhung v` b) vo i n = k, ta co

17 k+3
12 k+1
.2
.2
= 17.2k 12.2k2 + 2k+1 = 2k+4 .
7
7
,
,
,
Vy
thu c b) dung
vo i n = k + 3.
. dang
,
,
hoc

vo i moi
. toan
. a), b) dung
. s tu. nhin
n.
`
n +1 n +1
un =
,
(2.7)
28
,,
,,
`
quy nap
hoc
Chuong 2. Ky thut
phuong phap
. dung
. toan
.
2 2
3 3
u1 =
, u2 =
( 6= )
,
s tu. , nhin k > 2 co dang
va` vo,i mi
thu,c sau:
nu
uk = ( + )uk1 uk2 .
,
,
,
Lo` i giai. 1) Vo i n = 1 va` n = 2, (2.7) dung

do di
ù kin
. da cho.
, ,, ,
,
,
2) Gia su dang
thu c dung
vo i n = k 1 va` n = k 2
u k 2 =
k k
k 1 k 1
, u k 1 =
khi d
o
k k
k 1 k 1
k +1 k +1

=
.
,
Mt
nguyn ly quy nap
hon nguyn ly quy nap
. dang
.
. manh
.
. ta da
,
,
`
bit cung
rt du
o. c hay dung.
inh
l 2.2 Cho mt
mnh
d
`
. day
.
.
uk = ( + )
P (1), P (2), . . . , P ( n ), . . .
Nu
,
A) P(1) la` khang
dinh
dung,
va`
.
,
s tu. , nhin k 1, nhu ,ng khang
B) vo,i mi
dinh
.
,
P(1), P(2), . . . , P(k ) dung
suy ra khang
dinh
P
(
k
+
1
)
c
ung
d
ung,
.
,
,
,
th` P(n) dung
vo i tt ca s tu. nhin n 1.
,
,,
, ,,
` khac
vo,i cac
dang
Dang
nay
truo c la` gia thit manh
hon o
.
.
.
,
,
,
bu,o,c quy nap.

dinh
P (1), P (2), . . . , P ( k )
.
. Ta gia thit tt ca khang
,
dung
suy ra P(k + 1) cung
dung.
D dang
chu ng minh hai cach
,
,
,
,
,
,
biu dinh
phat
l 1.1. va` dinh
l 2.2 tuong du
ong nhau. Nhung
.
.
,
,
,
dung
` bai
` toan
cu. th dung
`
trong thu. c t ap
vao
dinh
. l 2.2 d giai
.
,
hon.
hoc
2.1. Mt
nguyn ly quy nap
. s dang
.
. toan
.
29
1
1
` nu x + la` s nguyn th` x n + n
x ,,
x
,
cung
la` s nguyn vo,i moi

. s tu. nhin duong n.
,
,
,
,
d
Lo` i giai. Bu,o,c co, so,: Khi n = 1 mnh
` hin nhin dung.
.
, ,, ,
1
,
`, 1 d
Bu,o,c quy nap:
n k, x k + k la`
. s tu. nhin tu
. Gia su vo i moi
x
1
,
,
k
+
1
`
`
ng s nguyn. Ta cn chu ng minh rang
nhu
x
+ k+1 cung
la`
x
s nguyn.
1
1
1
k +1 + 1
Tht
= ( x + )( x k + k ) ( x k1 + k1 ).
. vy,
. x
k
+
1
x
x
x
x
,
,
,
,
1 k
1
1 k 1
,
Theo gia thit ca 3 biu thuc x + , x + k , x

+ k1 d
u biu
x
x
x
1
k +1 +
cac
s nguyn. Vy
cung
la` mt
din
. s nguyn.
. x
x k +1
,
,
,
,
`
moi
. s tu. nhin lo n hon 1 co th
,
,
du,o,i dang
tch cua nhu ,ng s nguyn t.
biu din
.
,
,
,
,
,
Lo` i giai. Bu,o,c co, so,: Hin nhin mnh

d
vo i moi
` dung
.
. s
,
,
,
. bit
nguyn t, truo` ng ho. p dac
. n = 2.
,
,,
,
,
,
,
Buo c quy nap:

d
vo i moi
s tu. nhin k,
` dung
.
. Gia su mnh
,.
du,o,i dang
ma` 2 k < n. Ngha la` moi
ù biu din
. s 2 k < n d
.
`,a s nguyn t. Ta xet hai tru,o`,ng ho.,p
thu
tch cac
1) Nu n la` s nguyn t th` mnh

d
` dung.
.
,
,
2) Nu n la` ho. p s th` theo dinh
ngha ho. p s t`n tai
hai s
.
, .
nguyn n1 < n va` n2 < n sao cho n = n1 n2 . Theo gia thit quy
,
,,
du
`
s nguyn t. Do
nap
tch cac
ù biu din
o. c thanh
. n1 va` n2 d
,
,
,
du
`
s nguyn t.
d
biu din
tch cac
o suy ra n cung
o. c thanh
,
,
,
,
trong bai
y:
Ta cung
` nay
`
Chu
co th chu ng minh su. biu din
,
cho moi
. s tu. nhin la` duy nht.
30
,,
,,
`
quy nap
hoc
Chuong 2. Ky thut
phuong phap
. dung
. toan
.
cap
`
mi
. s nguyn n 1 va` b > 1
,
,
,
duo i dang
t`n tai
.
. biu din
n = c s b s + c s 1 b s 1 + + c 1 b + c 0 ,
(2.8)
,,
,
o dy
s 0 la` mt
. s nguyn, va` 0 ci b 1 vo i moi
. i =
0, 1, . . . , s 1 va` 0 < cs b 1.
,
,
,,
dung
chu,ng
Lo` i giai. Ta ly s bt ky` b > 1 va` ap
phuong phap
.
hoc.
minh quy nap
. toan
.
,, ,
,
,
,
Buo c co so: Vo i n = 1, ta ly s = 0, c0 = 1 b 1. Ta nhn
.
,
,,
,
du
dang
thuc (2.8) dang
1 = c0 .
o. c dang
.
.
, ,, ,
,
,
,
,
(2.8) dung
n
vo i moi
Buo c quy nap:
. s tu. nhin
. Gia su biu di
, ,
,
,
,
,
,
k nho hon n. Theo dinh
l co ban cua s hoc
.
. vo i n va` b co th t`m
,,
du
o. c s nguyn khng m n1 va` r, sao cho
n = bn1 + r,
0 r b 1.
D thy n1 < n. tht

. vy,
. nu ta co n1 n, th` v` b > 1, r 0 ta
co n = bn1 + r > n, v ly.

,,
,
Ta xet hai truo` ng ho. p
,
,,
,
,
vo,i
1) Nu n1 = 0, th` n = r, th` (2.8) tuong u ng vo i biu din
s = 0, c0 = r.
,
,
2) Nu n1 1, th` 1 n1 < n, theo gia thit quy nap
. biu
,
,
,
(2.8) dung
din
vo i moi
. s tu. nhin k n. Ngha la` vo i n1 ta co
n 1 = r t b t + r t 1 b t 1 + + r 0
,
` d
vo i mt
y t va` 0 ri b 1 (i = 0, 1, .., t), rt > 0. Khi
. s nao
d
o
n ,= bn1 + r = rt bt+1 + rt1 bt + + r0 b + r,
(2.8) tu,o,ng u,ng vo,i s = t + 1, cs = rt , . . . , c1 =
` biu din
ngha la,
r0 , c0 = r.
hoc
2.2. Mnh
d
.
. toan
.
31
,
,
, ,
trong bai
y:
Ta cung
` nay
`
Chu
co th chu ng minh su. biu din
,
,
,
`
cho moi
l v su. biu din
.
. s tu. nhin la` duy nht. y la` dinh
,
,
mt
. s tu. nhin n theo co s b.
,
,a cua nguyn ly quy nap
nu
hoc
Còn mt
khac
. s dang
.
. toan
.
chung
ta se xet sau.
2.2. Mnh
d
y quy nap
` trong nguyn l
.
. toan
hoc
.
`
dung
v du. tru,o,c ta thy rang
da
nguyn
Trong cac
s vic
. ap
,
,.
,
,
hoc
. biu thu,c toan

ly quy nap
i cng thu c hoac
. toan
. , la` su. bin d
` chung
dung
hoc.
ti nhn manh
d
n vic
. Trong muc
. nho nay
.
. ap
.
,
,
`
`
nguyn ly quy nap
trn
c
ac
m
nh
d
khng
ph
ai
l
a
cng
th
u c
.
.
,
,,
,
,
hoc.
bu,o,c
. biu thu,c toan
hoac
Trong truo` ng ho. p nhu vy
. cac
, .
,
,
,,
,
P(k ) cua mnh

d
dinh
dinh
` khang
o. c xac
. du
. m`m deo hon thng
.
v du. sau:
qua cac
,
,
,,
,
` tng lp
. phuong cua ba s tu. nhin
lin tip chia ht cho 9.
,
,
,
,
Lo` i giai. Bu,o,c co, so,: Tng 13 + 23 + 33 chia ht cho 9. Ngha la`
,
,
` toan
la` dung,
mnh
d
khi s d
` cua bai
ù tin cua 3 s lin tip
.
la` 1.
,
, ,,
,
` toan
dung
Bu,o,c quy nap:

d
dinh
` khang
. cua bai
.
. Gia su mnh
,
,
3
3
3
voi k, ngha la` k + (k + 1) + (k + 2) chia ht cho 9. Ta se chu ng
,
,
,
`
d
`, (k + 1) khang
minh rang
vo i ba s tu. nhin lin tip bat
ù tu
,
3
` toan
cung
khac
( k + 1) + ( k + 2)3 +
dinh
cua bai
dung,
noi cach
.
(k + 3)3 se chia ht cho 9. Tht
. vy,
.
3
3
3
( k + 1) + ( k + 2) + ( k + 3) = ( k 3 + ( k + 1)3 + ( k + 2)3 ) + 9( k 2 +
3k + 3).
32
,,
,,
`
quy nap
hoc
Chuong 2. Ky thut
phuong phap
. dung
. toan
.
,
,
,
,
d
nhu, tng cua hai
`, k + 1 biu din
Tng ba s lin tip bat
ù tu
,
` cung
s hang
d
chia ht cho 9.
ù chia ht cho 9, th` tng nay
.
`
moi
`ng (ti`n Vit
. s nguyn d
.
,
,
,
,
,
,
1
`
Nam ) lo n hon 6 co th d
nhu ,ng d
i ra ti`n le khng du bang
`ng
ti`n g`m nhu ,ng tò, 2 d
`ng.
`ng va` 5 d
,
,
,, ,
,
,
,
,
d
dinh
Lo` i giai. Buo c co so: Vo i s ti`n 7 d
`ng, mnh
` khang
.
.
dung:
7=5+2.
,
, ,,
,
,
,
dinh
dung
vo i s k 7 d
Buo,c quy nap:
`ng.
.
. Gi,a su khang
,
,
chu ng minh di
dinh
dung
vo i s k + 1 d
ù khang
`ng. Ta xet
. cung
,
hai kha nang:

,
,
,,
,
`
1) k du
mt
o. c d
i ch bang
`ng.
. loai
. ti`n to` 2 d
,
,,
,
`
loai
2) k du
cac
o. c d
i bang
`ng.
. ti`n, t nht co mt
. to` loai
. 5 d
,
, ,,
,
`
loai
Ta phai chu ng minh k + 1 d
d
cac
`ng cung
i du
o. c bang
.
,
,
,
`
`
tin da cho. Vo i s (k + 1) d
ng th` ta d
i nhu sau:
,
,, , ,
,
,
- Nu k d
`ng o truo` ng ho. p 1), th` t nht phai co 4 to` 2 d
`ng,
, ,
,
,
,
`
v` k > 6. d
1 to`
i k + 1 d
`ng, ta ly 2 to` loai
`ng d
i thanh
. 2 d
loai
`ng.
. 5 d
, ,
,,
,
- Nu k d
`ng trong truo` ng ho. p 2), th` d
d
i k + 1 d
`ng, ta ly
,
,
,
mt
`ng d
i ly 3 to` loai
`ng.
. to` loai
. 5 d
. 2 d
,
,
hoc

dinh
dung
vo i moi
.
. toan
. khang
.
,
`
s n d
ng voi n > 6.
,
,,
`
n du
khac
nhau trn
o` ng thang
,
,
,
mt
. phang
di
. phang
ra 2n ph`n.
qua mt
m chia mat
. mat
. di
,
,
,
,
,
Lo` i giai. Bu,o,c co, so,: Vo i n = 1 mnh

d
dinh
la` dung,
v`
` khang
.
.
,
,
,`,
. phang
mt
chia mat
ra hai ph`n.
ong thang
. du
11
,
,,
,
d
`ng o dy
ta hiu la` 1000 d
`ng trn thu. c t.
hoc
2.2. Mnh
d
.
. toan
.
33
, ,,
,
` d
Gia su mnh
d
Bu,o,c quy nap:
vo i s n nao
` dung
o, ngha la`
.
.
,
,
,
,`,
nhau di
. phang
n du
khac
di
ra 2n
ong thang
qua mt
m chia mat
.
,
,
,
,
`
`
phn. chu ng minh mnh

d
dinh
cung
dung
vo i n + 1
khang
.
.
,
,
,
,`,
,
,
,
`
du
ta chu y rang
nu du. ng du
di
ong thang,
ong thang
qua di
m
,
,,
,,
,
`
` trong s cac
du
da cho va` khng trung

vo i du
nao
o` ng thang
o` ng
,
,
,a cua mat
.
thang
còn lai,
ta se nhn
thm 2 ph`n nu
. th` chung
.
,
,
,
,
,
. phang
phang.
Nhu vy
da co la` 2n cng
voi 2,
. s phn cua mat
.
. la` 2(n + 1).
hoac
V du. 2.12. Trong thanh
`
ph co n nha.
` T`m s lo,n nht nhu ,ng
,
,,
hang
`
rao
` khep kn khng cat
nhau co th xy du. ,ng du
o. c trong
hang
thanh
`
ph, nu mi
`
rao
` vy quanh t nht mt
. nha` va`
khng co hai hang
`
rao
` nao
` vy quanh mt
`
. cum
. nha.
,
,
,
`
` c`n tnh la` X1 = 1.
rao
Lo` i giai. Bu,o,c co, so,: Khi n = 1 s hang
,
nha` mt
`
` sau d
Khi n = 2 ta co th quy mi
rao
o lai
. hang
.
,
,
,
`
`
`
`
`
du. ng mt
. hang rao quy ca hai nha. Nhu vy
. s hang rao X2 = 3.
,
nha` mt
`
` sau d
Khi n = 3 ta co th quy mi
rao,
o quy
. hang
`
`
` va` sau cung
`
`
`
hai nha` bt ky` bang
mt
rao
la` mt
rao
. hang
. hang
,
` Ta co X3 = 5.
quy ca ba nha.
,
,
,
Do d
o gia thit quy nap:
. Xn = 2n 1. chu ng minh cng
,
,
`
thu c la` dung,
ta co nhn
ph n nha`
. xet sau: i vo i mt
. thanh
,
,
,
di
` lun xy du. ng du
`
`
theo cac
n hang
rao
ù kin
ù bai,
o. c dung
. d
,
,
,
`
` chung cho ca thanh
`
ring cua mi nha` va` ch co mt
rao
. hang
ph.
, ,,
,
,
Bu,o,c quy nap:

vo i moi
.
. Gia su cng thu c Xn = 2n 1 dung
,
,
`
n k va` ta cn chung minh no cung

dung
voi n = k + 1.
,
,
`
` vo i s hang
`
` lo,n nht co th
Ta xet h. thng hang
rao
rao
,
,
,,
`
cac
du. ng du
ph co k + 1 nha` va` thoa man
o. c trong mt
. thanh
34
,,
,,
`
quy nap
hoc
Chuong 2. Ky thut
phuong phap
. dung
. toan
.
,
` Theo nhn
di
ù bai.
o lun co
ù kin
. , xet trong h. th,ng d
. , cua d
,,
,
`
` lo n quy ca thanh
`
`
`
1 (va` ch 1) hang
rao
ph. Gia su hang
rao
,
,
,
`
d
`
`
d
ph du
2 khu bang
2
o bi. bo di
th` luc
o thanh
o. c quy thanh
,
,
,
`
` Khu thu nht chang
` khu thu hai co l
hang
rao.
han
. la` m nha,
` m 1; l 1; m + l = k + 1.
nha:
,
,
`
` quy khu thu, nht cung
H. thng hang
rao
la` lo n nht tu c la`
,
`
` va` quy khu thu, hai co 2l 1 hang
`
`
co tt ca 2m 1 hang
rao,
rao
,
,
,
`
` nao
` co th quy
(theo gia thit quy nap).
Khng th co hang
rao
.
,
,
,
,
ng ngi nha` tu
` 2 khu dang
d
xet d
`ng tho` i nhu
o. Do d
o ch còn
,
`
` duy nht. o la` hang
`
` chung quy ca thanh
`
lai
rao
rao
. mt
. hang
,
ph. Nhu vy
. ta co
Xk+1 = (2m 1) + (2l 1) + 1 = 2(m + l ) 1
= 2(k + 1) 1.
V du. 2.13. Tu`, 2n s 1, 2, 3, . . . , 2n ta ly ra mt

bt k`y n + 1
. cach
,
s. Chu ng minh rang
`
trong s cac
s ly ra d
o co t nht mt
. s
chia ht cho mt
. s khac.
,
,
,
,
,,
giai sau dy
Lo` i giai. (Phuong phap
la` cua M. Fritman).2 Khi
,
n = 1 mnh
d
la` hin nhin.
` dung
.
, ,,
,
`, 2(n 1) s
Gia su mnh
d
vo i n 1 ngha la` tu
` dung
.
,
,,
,,
1, 2, . . . , 2(n 1) (o dy
n 2) co th chon
o. c n s sao cho
. ra du
trong d
o co t nht mt
. s chia ht cho mt
. s khac.
,
,
,
`, 2n s 1, 2, . . . , 2n
vo,i n. Gia su, tu
Ta chu ng minh mnh
d
` dung
.
,
,,
` la`
ta co th chon
o. c n + 1 s sao cho trong d
o khng co s nao
. du
,
,
Ta ky hiu
bi
ac.
o la` Xn+1 . i
. s cua s kh
. tp
. tt ca n + 1 s d
,
,`,
,
,
voi tp
. Xn+1 xay ra 4 truong ho. p.
2 Bai
`
, ,
,,
`
` cung
irichlet trong [1]

nay
co th giai bang
phuong phap
hoc
2.2. Mnh
d
.
. toan
.
35
, ,
1. Xn+1 khng chu a ca 2n 1 va` 2n,
,
,
2. Xn+1 chu a 2n 1 va` khng chu a 2n,
,
,
3. Xn+1 khng chu a 2n 1 va` chu a 2n,
, ,
4. Xn+1 chu a ca 2n 1 va` 2n.
,
,,
,
`, Xn+1 mt
` còn lai
Truo` ng ho. p 1: Ta bo di
tu
. s bt ky,
. n s ma`
,
,
s d
`
mi
ù khng lo n hon 2n 2 va` trong s d
o khng co s nao
,
la` bi
. cua mt
. s khac.
, ,
,`,
,
ma` moi
` Xn+1 s 2n 1, còn lai
Truong ho. p 2: Ta bo tu
. la` n s
.
,
,
,
` la` bi
s d
c
ua
m
t
s
ù khng lo n hon 2n 2 va` khng co s nao
.
.
khac.
, ,
,,
,
` Xn+1 s 2n, còn lai
Truo` ng ho. p 3: Ta bo tu
a` moi
. la` n s m
. s
,
,
,
` la` bi
d
ù khng lo n hon 2n 2 va` khng co s nao
. cua mt
. s
khac.
,
,,
,,
,
Truo` ng ho. p 4: Truo c ht ta thy trong Xn+1 khng chu a s
, ,
,,
,
` Xn+1 hai s 2n 1 va` 2n
` ta bo tu
n do d
o trong truo` ng ho. p nay
,
,
,
` s n ta cung
thm vao
nhn
o. c n s ma` moi
ù khng lo n
. du
. s d
,
,
`
`
hon 2n 2. Ta se chu ng minh rang
trong n s d
o khng co s nao
,
,
,
,
`
`
chu ng minh di
` ta ch cn chu ng
chia ht cho s khac.
u nay
minh:
`, s n khng co s nao
` chia ht cho n va`
1) Trong s d
o tru
` khac,
ngoai
` n.
2) S n khng chia ht cho s nao
,
,
,
,
s d
iù thu nht la` hin nhin v` tt ca cac
o d
ù khng lo n
,
hon 2n 2.
,
,
iù thu hai cung

la` hin nhin v` trong Xn+1 s 2n khng
` khac.
chia ht cho mt
. s nao
Vy
d
cho 2n s th` cung
dung
cho
` khng dung
. nu mnh
.
36
,,
,,
`
quy nap
hoc
Chuong 2. Ky thut
phuong phap
. dung
. toan
.
,
vo,i gia thit quy nap.
` mu thun
2(n 1) s. iù nay
. Vy
. mnh
.
,
,
,
`
`
d
vo i 2n s 1, 2, . . . , 2n vo i n la` s tu. nhin bt ky.
da cho dung
,
,,
,,
c quy nap
2.3. Buo
o. c xy du. ng trn P(k)
. du
,
,,
`
quy nap
hoc,
Trong chu ng minh bang
phuong phap
. toan
. kho
,
,
,
,
` mnh
nht la` buo c quy nap
khan
d
` P(k) sang mnh
. chuyn tu
.
.
,
,
` cung
v du. o, muc
d
nhu cac
sau
ta
` P(k + 1). Trong ph`n nay
.
,
,
,
,
,
` khang
kha nang
xem xet ky cac

bin d
i quy nap
. ,tru. c tip tu
,
,
dinh
dung
cua P(k ) sang khang
dinh
dung
cua P(k + 1).
.
.
`
2n 1 ( a n + b n ) > ( a + b ) n ,
(2.9)
,
o, dy
a + b > 0, a 6= b, n > 1.
,
,
, ,
,
,
Lo` i giai. Bu,o,c co, so,: Vo i n = 2 dang

thu c (2.9) co dang
.
(2.10)
2( a2 + b2 ) > ( a + b )2 .
,
,
V` a 6= b ta co bt dang
thu c dung
( a b)2 > 0, cng
hai v bt
.
,
,
,
2
` vo i ( a + b) , ta co (2.10).
dang
thu c nay
, ,,
,
` d
Bu,o,c quy nap:
vo i s n = k nao
o,
. Gia su (2.9) dung
2k 1 ( a k + b k ) > ( a + b ) k .
(2.11)
,
,
chu ng minh (2.9) cung

dung
cho n = k + 1, ta nhn hai v
,
,
,
(2.11) voi a + b v` a + b > 0 ta nhn

thu c dung
. bt dang
2k1 ( ak + bk )( a + b) > ( a + b)k+1 .
(2.12)
,
,
,
,
,
,
Nhu vy
vo i n = k + 1 by gio` ta ch
chu ng minh (2.9) dung
. d
,
c`n chu ng minh
2k ( ak+1 + bk+1 ) > 2k1 ( ak + bk )( a + b).
(2.13)
,,
,,
,
2.3. Buo c quy nap
o. c xy du. ng trn P(k )
. du
37
,
,
,
,,
, ,,
,
Sau khi bin d

thu c tuong
n gian hai v ta du
o. c bt dang
i va` do
,,
`, d
du
ong ak+1 + bk+1 > ak b + bk a, tu
o suy ra
( ak bk )( a b) > 0.
(2.14)
,,
,
Xet hai truo` ng ho. p:
1) Nu a > b, va` di
ù kin
. da cho la` a > b, suy ra a > |b|.
,,
k
k
V` vy
o bt phuong tr`nh (2.14) dung.
. a > b . Do d
,
,
,
k
k
2) Nu a < b, ly lun
. tuong tu. ph`n trn ta co a < b , trong
,,
,
,
` (2.14) cung
dung.
Tom lai,
vo i moi
truo` ng ho. p nay
. (2.14) dung
.
,
a 6= b, do d
vo i n = k + 1.
o (2.9) dung
V du. 2.15. Cho day

s 0 < a1 < a2 < < an , va` ei = 1, i =
n
2
1, 2, . . . Chu,ng minh rang
`
ei ai nhn
. t nht Cn+1 gia tri. khac
i =1
,
, ,
,
,
nhau khi ei thay d
xy ra.
i du trong t ho. p 2n kha nang
,
,
,
nhau
2 gia tri. khac
Lo` i giai. Bu,o,c co, so,: Khi n = 1, t`n tai dung
,
,
,
2
`
cua tng ( a va` a) va` C2 = 1, nhu vy

d
dung.
. mnh
.
k
, ,,
,
`
`
Bu,o,c quy nap:
Gi
a
s
u
m
nh
d
d
ung
v
o
i
n
=
k;
ngh
a
l
a
ei a i
.
.
i =1
, ,
,,
2
nhau. Gia su, thm mt
nhn
ph`n tu
. t nht Ck+1 gia tri. khac
.
,
,
,
`
ak+1 , ma` ak+1 > ak . Ta c`n phai ch ra rang
tng se co Ck2+2 gia
,
,
,
C2 gia tri. cua tng khac
tri.
. Theo gia thit quy nap
. da co san
k +1
,,
,
ng gia tri. khac
nhau
nhau sinh boi a1 , a2 , . . . , ak ; ta c`n t`m nhu
,
,
,
,
,
2
2
tng d
cua tng, co s luo. ng la` Ck+2 Ck+1 = k + 1. T`m cac
o
k
k
,
`
sau dy:
. S = ai (nhu, vy
bang
cach
at
. th` S ei ai vo i moi
.
i =1
i =1
,
, ,
`
tng sau S + ak+1 , S + ( ak+1
su. lu. a chon
cac
. ei ), va` chu y rang
nhau va`
ak ), S + ( ak+1 ak1 ), . . . , S + ( ak+1 a1 ) co gia tri. khac
38
,,
,,
`
quy nap
hoc
Chuong 2. Ky thut
phuong phap
. dung
. toan
.
,
,
,
,
,
,a
nhau nu
lo n hon thu. c su. S. Nhu vy
t`n tai
k + 1 gia tri. khac
.
.
,
,
cua tng da cho.
V du. 2.16. Nu a > 0 va` b > 0, th` (n 1) an + bn nan1 b, vo,i

,
,
,
n la` s nguyn du,o,ng; dang
thu,c xy ra khi va` ch khi a = b.

,
, ,,
,
,
,
Lo` i giai. Mnh

d
vo i n = 1. Gia su mnh
d
vo i
` dung
` dung
.
.
n = k,
(k 1) ak + bk kak1 b
,
,
,
`
bu,o,c
xy du. ng mnh
d
cac
` vo i n = k + 1, ta tin hanh
.
,
, ,
1) Nhn hai v bt dang

thu c vo i a
(k 1) ak+1 + bk a kak b.
,
,
` bt dang
2) Cng
thm ak+1 vao
thu c trn
.
kak+1 + bk a kak b + ak+1 .
,
,
3) Chuyn bk a sang v phai ta co
kak+1 kak b + ak+1 bk a.
,
,
, `
` hai v cua bt dang
4) Cng
thm bk+1 vao
thu c nay
.
kak+1 + bk+1 kak b + ak+1 bk a + bk+1 .
,
,
,
,,
,
`
Theo gia thit quy nap

th` bt dang
thu c trn tro thanh
dang
.
,
,
,
,
,
thu c khi va` ch khi a = b. chu ng minh P(k + 1) dung,

ta ch
,
, ,
,
,
`
ra v phai cua bt dang

thu c sau cung
thoa man
kak b + ak+1 bk a + bk+1 (k + 1) ak b
,
,
,
,,
,
,
`
va` bt dang
thu c tro thanh
dang
thu c khi va` ch khi a = b. Tht
.
,,
,,
,
2.3. Buo c quy nap
o. c xy du. ng trn P(k )
. du
39
, , ,,
` duo i ln
vy,
i tu
. ta bin d
kak b + ak+1 bk a + bk+1 (k + 1) ak b,
ak b + ak+1 bk a + bk+1 0,
ak ( a b) + bk (b a) 0,
( ak bk )( a b) 0.
,
, `
Bt dang
thu c nay
dung
(do a b va` ak bk co cung
du), suy
,
,
,,
,
,
,
nguo. c lai
bt dang
thu c ta c`n chu ng minh la` dung
va` dang
thu c
.
,
,
xy ra khi va` ch khi a = b.

`
Sn = 1 2 + 3 4 + + (1)
n 1
.n = (1)
n 1
n+1
2
, ,
,
,,
,
o, dy
[ x ] la` s nguyn lo n nht nho hon x, n la` s nguyn duong.
,
,
,
,
,, `
ta chu,ng minh cng
Lo` i giai. chu ng minh du
toan,
o. c bai
,
thu c sau
hni n + 1
+
=n
2
2
,
voi moi
. n. Tht
. vy,
.
,
ta co
a) voi n = 2m la` s chan,

hni
1
n+1
+
= [m] + m +
= m + m = n.
2
2
2
,
,
b) vo i n = 2m + 1 la` s le

hni n + 1
1
+
= m+
+ [m + 1] = m + m + 1 = n.
2
2
2

,,
1+1
,
,
,
,
0
vo i n = 1
Buo c co so: S1 = 1 = (1)
, mnh
d
` dung
.
2
,,
,,
`
quy nap
hoc
Chuong 2. Ky thut
phuong phap
. dung
. toan
.
40
, ,, ,
,
,
Bu,o,c quy nap:

thu c dung
vo i n = k, ngha la`
. Gia su dang

k 1
k 1 k + 1
Sk = 1 2 + 3 4 + + (1) .k = (1)
.
2
Khi d
o

k+1
+ (1)k (k + 1)
Sk+1 = Sk + (1) (k + 1) = (1)
2

k+1
k+2
= (1)k k + 1
= (1)k .
.
2
2
,
,
,
,
, ,,
,
`, dang
`
ang
thu c sau cung
suy ra tu
thu c o ph`n trn. ang
thu c
,
,
cua d
vo i n = k + 1.
` ra dung
k
k 1
,,
,,
,
c quy nap
2.4. Buo
o. c xy du. ng trn P(k + 1)
. du
,
,,
hoc
Buo c quy nap

ang
. trong nguyn ly quy nap
. toan
. c`n kh
,
,
`, P(k ). Nhu,ng nhiù khi vic
dinh
P(k + 1) suy tu
i tru. c
.
. bin d
`, P(k ) sang P(k + 1) gap
. rt nhiù kho khan
hoac
khng
tip tu
,
, . ,
,
, ,
,
Khi d
` nguo. c lai
co huong chnh xac.
o ta phai lam
biu din
. d
,
`
`
P(k + 1) ra mnh
d
quy nap.
` cua P(k ) va` tin hanh
.
. Ph`n nay
,
,
,
,
,
,
va` ph`n truo c lin quan mt
ong nhau.
. thit va` tuong du
`
s zn = 32n+1 + 40n 67 chia ht
,
cho 64 vo,i moi
. s tu. nhin n.
,
,
,
Lo` i giai. Bu,o,c co, so,: z1 = 33 + 40 67 = 0 chia ht cho 64. mnh
.
,
d
vo i n = 1
` dung
, ,,
Bu,o,c quy nap:
o
. Gia su zn chia ht cho 64. Khi d
zn+1 = 32n+3 + 40n 27
= 9(32n+1 + 40n 67) 320n + 576 = 9.zn 64(5n 9)

,
` toan
dung
cung
chia ht cho 64. Bai
vo i moi
. n.
,,
,,
,
2.4. Buo c quy nap
41
o. c xy du. ng trn P(k + 1)
. du
r
q
p
V du. 2.19. Ky hiu

R
=
2
+
2
+
2 + + 2 can
bc
n
.
. hai
1
n l`n. Chu,ng minh rang
` cos n = Rn1 , sin n =
2 R n 2
2
2
2
2
,
voi moi
. n 3.
,
,,
2
,
,
,
,
,
Lo` i giai. Buo c co so: cos

= sin =
, mnh
d
vo i
` dung
.
4
4
2
n = 3 v`
v
u
p
u 1 + cos
t
2+ 2
R2
4
=
=
,
cos 3 = cos =
2
8
2
2
2
v
u
p
u 1 cos
2 2
2 R1
4
sin 3 = sin =
=
=
.
2
8
2
2
2
, ,,
,
,
d
Bu,o,c quy nap:
vo i s tu. nhin k 3. Khi
` dung
.
. Gia su mnh
d
o
v
u
u 1 + cos
t
k
2 + R k 1
R
2
=
= k,
cos k+1 =
2
2
2
2
v
u
u 1 cos
t
k
2 R k 1
2
sin k+1 =
=
.
2
2
2
,
,
Nhu vy,
d
` dung
. mnh
.
.
,
,
hoc
cng thu c dung
toan
vo i moi
. cac
. n 3.
n5
n4
n3
n
`
+
+
la` s nguyn
5
2
3
30
,
vo i n = 0, 1, 2, ...
,
,
,
,
Lo` i giai. Bu,o,c co, so,: Mnh

d
vo i n = 0.
` dung
.
42
,,
,,
`
quy nap
hoc
Chuong 2. Ky thut
phuong phap
. dung
. toan
.
, ,,
,
,
,
d
Bu,o,c quy nap:
vo i n = k. Ta c`n phai chu ng
` dung
.
. Gia su mnh
minh
( k + 1)5 ( k + 1)4 ( k + 1)3 k + 1
+
+
5
3
30
, 2 ,
,
la` s nguyn. Ta khai trin biu thu c trn
k5 + 5k4 + 10k3 + 10k2 + 5k + k4 + 4k3 + 6k2 + 4k + 1
+
+
5
2
k3 + 3k2 + 3k + 1 k + 1
+
.
3
30
,
Nhom lai
xut hin
. d
. P(k)
k
k5 k4 k3
+ + ) + ((k4 + 2k3 + 2k2 + k) + (2k3 + 3k2 + 2k) + (k2 + k) + 1)
5
2
3
30
,
,
,
nhom
Nhu vy
thit la` s nguyn va` cac
. nhom thu nht theo gia
,
,
sau cung
la` s nguyn, suy ra tng cua chung
la` s nguyn va` d
o
,
`
` toan
vo i n = k + 1.
cung
la` mnh
d
bai
.

` vo,i moi
. s nguyn n 2 va` | x | < 1
,
,
th` bt dang
thu c sau lun dung:
(1 x ) n + (1 + x ) n < 2n .
,
,
,
,
,
,
Lo` i giai. Bu,o,c co, so,: Khi n = 2 bt dang

thu c dung
hin nhin.
,
, ,,
,
,
,
Bu,o,c quy nap:

su bt dang
thu c dung
vo i n = k. Ta phai
. Gia
,
,
,
,
,
chu ng minh bt dang

thu c cung
dung
vo i n = k + 1; do gia thit
,
` va` gia thit quy nap
d
ù bai
. ta co
(1 x )k+1 + (1 + x )k+1 < [(1 x )k + (1 + x )k ][(1 x ) + (1 + x )]

< 2k .2 = 2k+1 .
,
,
,
,,
,
,
Nhu vy
thu c du
o. c chu ng minh vo i n = k + 1.
. bt dang
,
V du. 2.22. Vo,i moi
`
. x trong 0 x , chu ng minh rang
,,
| sin nx | n sin x, o dy
n la` s nguyn khng m.
hoc
2.5. Quy nap
. toan
. va` phep truy hì
43
,
,
, ,
,
,
thu c dung
la` tt nhin.
Lo` i giai. Bu,o,c co, so,: Vo i n = 1 bt dang
,
,
,,
,
,
thu c dung
vo i n = k: | sin kx |
Bu,o,c quy nap:
. Gia su bt dang
,
,
,
thu,c cung
k sin x. Ta c`n chu ng minh bt dang
dung
vo i n = k + 1.
Ta xet
| sin(k + 1) x | = | sin(kx + x )| = | sin(kx ) cos x + cos(kx ) sin x |

= | sin(kx ) cos x | + | cos(kx ) sin x |
= | sin(kx )|| cos x | + | cos(kx )|| sin x |
|k sin x | + | sin x | (k + 1) sin x.
,
,,
,
,,
,ng bt dang
Nhu
thu c trn du
o. c suy ra boi 0 x nn sin x
,
,
,
,
0 va` | cos kx | 1. Nhu vy

thu c dung
. ta da chu ng minh bt dang
,
cho n = k + 1. Suy ra no dung

vo i moi
. n 1.
hoc
` phep
truy hì
2.5. Quy nap
. toan
. va
` toan
ta da xet co lin quan d
s nhu, cp s
Nhiù bai
n day
,
,
,,
s hang
bang
`
cng,
cp s nhn, ... mi
cua chung
du
o. c biu din
.
.
,
,
,
,
,
ng gia tri. cua s hang
ng s hang
ly nhu
` nhu
cach
truo c no, ngoai
.
.
,
,
,,
,
,
,
khoi d
u
c
ua
d
ay.
Nh
u
ng
cng
th
u
c
s
h
ang
chung
c
ua
d
ay
nhu
.
,,
,
,
Phu,o,ng phap
vy
ngha mt
o. c du
a ra va` coi nhu la` dinh
.
. du
. day.
,
,
nhu vy
hoc.
cho mt
. ,day
. rt ,ging vo i nguyn ly quy nap
. toan
.
,
,
Ta co th dung
quy nap
d
d
inh
ngh
a
m
t
kh
ai
ni
m
m
o
i.
Nh
u
ng
.
.
.
.
,
hoc
`
nha`
nha` toan
g
oi
n
o
l
a
lo
ai
d
inh
ngh
a
quy
n
ap,
ng cac
.
.
. .
. nhu
, ,
tnh goi
khoa hoc
ngha hì quy. hiu vn d
`
. may
. no la` dinh
.
,
,
` a cua mt
` ta xet mt
nay
ngha giai thu
.
. v du.
. inh
. s nguyn,
,
P(n) = 1 va` nu
ky hiu
. la` P(n) = n!, nhu sau: nu n = 0 ta gan
,
n > 0 gan
gia tri. P(n) = n (n 1) . . . 2 1 ngha la` tch
voi mi
44
,,
,,
`
quy nap
hoc
Chuong 2. Ky thut
phuong phap
. dung
. toan
.
,,
n s nguyn duong d
ù tin. Ta tnh mt
ù
. s gia tri. d
0! = 1,
1! = 1 = 1 0!,
2! = 2 1 = 2 1! = 2,
3! = 3 2 1 = 3 2! = 6.
,
,
,
. la` n = 0 co P(n)=1; hoac
. la`
Nhu vy
. vo i moi
. s tu. nhin n, hoac
,
`
` go. i y ta dinh
n > 0 co P(n) = n (n 1)!. iu nay
ngha theo
.
,
,
quy nap
. cua P(n) nhu sau:
,
Bu,o,c co, so,: Nu n = 0, th` n! = 1 va`
,
dinh,
dinh
Bu,o,c quy nap:
th` ta co th xac
.
.
. Nu n! da xac
`
(n + 1)! bang
(n + 1) n!.
,,
,,
Buo c quy nap
ngha trn trong tin hoc
.
. trong dinh
. nguo` i ta
,
,
,,
,,
ngha kiu nhu trn la`
thuo` ng goi
.
. dinh
. la` Buo c hì quy va` goi
,,
`
dinh
ngha theo hì quy. Ta thy rang
dinh
ngha hì quy o trn
.
.
, , , ,,
hoc.
` toan
` nhu, nguyn ly quy nap
hoan
. toan
. Buo c co so cho ta gia
,
,,
tri. tai
ù 0. Buo c hì quy cho ta bit nu ta da
. s tu. nhin ban d
,
,,
,,
bit dinh
o. c tai
. ngha tai
. , ngha du
. n th` ta co th dinh
. n + 1 (buo c
,
,
tip theo). Nhu vy
ngha d
`y du cho moi
.
. dinh
. s tu. nhin n.
`, 0 va` tu
`,ng bu,o,c lin tip dinh
tu
inh
ngha xut phat
ngha
.
.
,
,
,
,
,
`
` cang
`
P(n) cho nhung s tu. nhin cang
ngay
lon. Nhung d
tnh
,
,,
,
`, mnh
P(n) ta di
toan
d
d
nguo. c lai,
` lo n nht d
n mnh
` nho
. tu
.
.
nht. V du. ta tnh
3! = 3 2! = 3 2 1! = 3 2 1 0! = 3 2 1 1 = 6
,
Theo dinh
ngha mun tnh gia tri. P(n) ta kim tra xem nu
.
, , , ,, ,
,,
`, n
dung
n = 0 th` ap
buo c co so cua dinh
. , ngha; nguo. c lai
.
. ta tru
, ,
,,
` toan
v` s nguyn nho ho,n, nhu, vy
di
1 d
du
a bai
. buo c hì quy
hoc
2.5. Quy nap
. toan
. va` phep truy hì
45
,
,
, , , ,,
` toan
d
xong
giam bc
n khi v` buo c co so va` tnh toan
. cua bai
` toan.
`
hoan
,,
, lp
du
Rt nhiù ngn ngu
cho ta tnh toan
o. c cng
. tr`nh,cung
,
,
thu c theo dinh

ngha hì quy, chang
han
sau trong
.
. nhu cu lnh
.
,
lp
ngn ngu
. tr`nh Pascal:
if n = 0 then Pn := 1 else Pn := n (n 1)!;
,,
,
`
Dòng lnh
trn noi vo i chuong tr`nh bin dich
. rang:
.
,
1. Kim tra xem n = 0 co dung

khng ?
, ,
P(n) = 1;
2. Nu tra lo` i la` ung,
th` gan
, ,
P(n) := n (n 1)!;
3. Nu tra lo` i la` Sai, th` gan
,
,
,
,a d
phai goi
tnh tip tuc
l`n nu
tnh (n
. may
. dòng lnh
.
,
,
,
,
1)! va` cu tip tuc
khng th
. nhu vy
. to i khi n = 0. Mt
. cu lnh
.
hì quy.
hin
. ht vic
. tnh toan
,,
hoc
Trong toan
. va` tin h, oc
. nguo` i
thut
th hin
ta tao
. ra cac
. toan
. chu
Co nhiù cach
tr`nh tnh toan.

m
,
,
,
` ng bu,o,c
nhu lit
ta thut
. toan
. k tu
,
,
, `
`
. bang
thu. c hin
so d
khi (biu
. hoac
,
d
ta da thy thut
`). Nhu chung
, .
cung
toan
la` mt
cng
c
u
m
t
a
vic
.
.
.
,
thu. c hin
nguyn
l
y
quy
n
ap
to
an
.
.
,
`
`
hoc,
nh
t
l
a
c
ac
bi
u
d
thu
t
.
. toan
hì quy. Ta ly v du. t`m thut

. toan
H`nh 2.1:
,
,
,
` a cua s tu. nhin cho
tnh giai thu
,,
truo c ?
,
1. Cho gia tri. s tu. nhin n;
,
. kt qua Pn := 1 va` bin d
2. at
m m := n;
,,
,,
`
quy nap
hoc
Chuong 2. Ky thut
phuong phap
. dung
. toan
.
46
,
,,
,,
di
3. Kim tra m = 0? nu dung
d
n buo c 5; nu sai d
n buo c 4;
,,
4. Tnh Pn := Pn m va` m := m 1; di
d
n buo c 3;
5. Kt thuc.
,
, `
So d
khi th hin
. qua h`nh 1.
,
,
`, cng thu,c hì quy hoac
mnh
. cac
Nhu vy
d
`
. vic
. chuyn tu
.
,
,
va` biu d
hì quy sang thut

` th hin
. toan
. qua tr`nh tnh toan
,
,
,
,
,
,
` nhp
liu
` va` ly kt qua ra, cung
buo c tnh
tu
vao
nhu cac
. du
, .
,
,
,
,
d`
phuong phap
quy nap
toan
oi hoi ta phai hiu thu dao
. toan
` ta se d
` tp
hoc.
nay
` cp
n mt
. Trong cun ,sach
. d
. s bai
. v`
,
va` biu d
thut
` d
minh hoa.
. toan
.
, `
Ta du
ngha h. s Newton3
a vao dinh
.
Cnk =
n!
,
k!(n k )!
(n = 0, 1, . . . ; k = 0, 1, . . . , n).
(2.15)
,
`,a va` gian u,o,c thu
`,a s chung, ta nhn
`
Dung
dinh
ngha giai thu
.
.
,,
du
o. c
Cnk =
n ( n 1) . . . ( n k + 1)
,
k!
(n = 0, 1, . . . ; k = 0, 1, . . . , n)
(2.16)
Chung
ta thit lp
tam
gi
ac
Pascal
theo
nguyn
t
ac:
C
t
d
u
. ,
. tin
,,
,
,
` s mt;
`
va` canh
huy`n ch g`m toan
thu n va`
.
. s du ng o hang
,
,
,,
,
`
ct
n 1, tai
. k, la` tng cua hai s o hang
. ct
. thu k 1 va` k.
1
1
1
1
1
...
3 Ky
1
2
3
4
...
,,
,,
hiu
ong Cnk Cnk .
. tuong du
1
3
6
...
1
4
...
1
...
hoc
2.5. Quy nap
. toan
. va` phep truy hì
47
,
`
nhu ,ng s trong bang trn la`
,
s du,ng o,, hang
nhu ,ng h. s Newton: mi
`
thu, n va` ct
. thu k
la` Cnk .
,
,
,
,
`
Lo` i giai. Chu ng minh bang

quy nap,
d
` dung.
. vo i n = 0 mnh
.
, ,,
,
,
,
,
,
0
1
k
`
s Cn , Cn , . . . , Cn va` ky
Gia su hang
thu n du
o. c tao
. boi cac
,
,
,
ng s o, hang
`
hiu
thu n + 1. Ta
. n+1,0 , n+1,1 , . . . , n+1,n+1 la` nhu
,
`
dung
se chu ng minh rang
n+1,k = Cnk +1 . Tht
nguyn tac
. vy,
. ap
.
,
,
tao
. bang s va` gia thit quy nap,
. ta co
n!
n!
n+1,k = Cnk1 + Cnk =
+
(k 1)!(n k + 1)! k!(n k)!
n!
1
1
( n + 1) !
=
(
+ )=
.
( k 1) ! ( n k ) ! n k + 1 k
k!(n k + 1)!
,
,
,
Thu. c t ta da chu ng minh cng thu c
Cnk1 + Cnk = Cnk +1 .
(2.17)
,
,,
,
V du. 2.24. Hay
vit thut
va` ve so, d
` khi tuong u ng d
. toan
tnh h. s Newton Cnk khi cho n, k(1 k n).
,
,
,
,
,
Lo` i giai. H`nh 2 th hin

` cua thut
. biu d
. toan.
1. Nhp
. thng s n va` k;
va` so, d
2.Tnh t := k! theo thut
` da bit;
. toan
,
3. Chun bi. tnh n(n 1) . . . (n k + 1), bin i nhn
ù
. gia tri. d
la` n;
,
, `
,
s, kho,,i d
4. ua vao
bin m chu a gia tri. cua mu
ù la` 1;
,
,
,
d
s k buo c vo i gia tri. n(n 1) . . . (i + 1), i < n
5. Bat
ù tnh mu
,
nhn voi i va` nhn
gia tri. m = n(n 1) . . . i.
,
,.
,
6. Gia tri. cua ch s giam di
1.
,
,
, ,
`
7. Kim tra ch s co nho hon s hang
sau cung
n k + 1 khng
.
48
,,
,,
`
quy nap
hoc
Chuong 2. Ky thut
phuong phap
. dung
. toan
.
,,
,,
? nu khng dung
quay v` buo c 5; nu dung
di
tip buo c 8.
,
bin b chu,a gia tri. thu,o,ng cua m = n(n 1) . . . (n k + 1)
8. Gan
va` t = 1, 2, . . . , k.
,
kt qua c = Cnk .
9. Kt thuc:
,
` toan
cho
Trong thu. c t nhiù bai
s
day
a1 , a2 , . . . , a n , . . .
,
`
dinh
xac
bang
cng thu c hì quy
.
,
an =
f ( an1 , an2 , . . . , ank ) vo i
` da
1 k n 1 va` f la` mt
. ham
,,
,
bit. Cung
nhu dinh
. ngha o trn khi
`
cho mt
ban d
ù va` ham
. s s hang
.
,
`
s hang
d
f th` cac
cua day
u tnh
.
,,
,
du
o. c. Dy s nhu vy
u goi
. d
. la` day
`
hi quy.
H`nh 2.2:
,,
V du. 2.25. Cho day
s a1 , a2 , . . . , an , . . . du
ngha theo
o. c dinh
.
,
cng thu c sau:
(n + 2)(n + 1) an+2 n2 an = 0,
(n = 1, 2, . . .)
(2.18)
va` a1 = 0, a2 = 1. Hay
t`m an ?
,
,
,
Lo` i giai. Ta vit lai
. cng thu c (2.18 )
n2
an .
(2.19)
(n + 1)(n + 2)
,
,
`
`
,ng s hang
D thy rang
nhu
mang ch s le bang
0. Tht
.
. vy,
.
,
. n = 2k 1, khi d
dat
o voi k = 1, 2, . . . ta co
a n +2 =
a2k+1 =
(2k 1)2
a
.
2k (2k + 1) 2k1
(2.20)
hoc
2.5. Quy nap
. toan
. va` phep truy hì
49
`, (2.20) theo quy nap

V` a1 = 0, tu
. suy ra a3 = 0, a5 = 0, . . .. Khi ta
,
co cng thu,c
ng s hang
. n = 2k, th` nhu
dat
chan
.
2k2
a .
(k + 1)(2k + 1) 2k
,,
,
`, (2.21) ta tnh du
Vo i k = 1, 2, 3 tu
o. c
2
1
1
a4 =
.a2 =
.1 = ,
2.3
1.3
3
2
2.2
2.4 1
a6 =
.a4 =
. ,
3.5
3.5 3
2.32
2.4.6 1
a8 =
.a6 =
. .
4.7
3.5.7 4
,
,
,
,
s hang
Ta so sanh
mi
vo i ch s va` du
a ra gia thit
.
a2k+2 =
a2k =
2.4.6 . . . (2k 2) 1
.
1.3.5 . . . (2k 1) k
(2.21)
(2.22)
, ,,
,,
,,
`, (2.22) vo,i k = 2, 3, 4 nhn
Tu
o. c a2 , a4 va` a8 o trn. Gia su
. du
,
,
,
` d
(2.22) dung
vo i s k nao
dung
vo i
o, ta se chu ng minh no cung
k + 1:
2.4.6 . . . 2k
1
a2k+2 =
.
(2.23)
, 1.3.5 . . . (2k + 1) k + 1
Tht
. vy,
. do (2.21) va` gia thit quy nap
. ta co
2k2
2.4 . . . (2k 2) 1
.
.
(k + 1)(2k + 1) 1.3 . . . (2k 1) k
2.4 . . . (2k 2)2k
1
.
.
=
1.3 . . . (2k 1)(2k + 1) k + 1
,
,
,,
,
Nhu vy,
o. c chu ng minh. Tom lai,
. cng thu c (2.22) du
.
n = 2k 1 (k = 1, 2, . . .)
0
an = 2.4 . . . (2k 2) 1
.
n = 2k.
1.3 . . . (2k 1) k
a 2( k +1) =
50
,,
,,
`
quy nap
hoc
Chuong 2. Ky thut
phuong phap
. dung
. toan
.
,
,,
V du. 2.26. Chia mat
. phang
thanh
`
bao nhiu ph`n tu`, n du
o` ng
,
,
,,
nao
` d
thang,
di
nhau va` khng co ba du
`ng
mt
o` ng thang
. cat
quy?
,
,
,
,
,,
. F (n) la` s ph`n mat
. phang
Lo` i giai. Ta dat

do n du
o` ng thang
,
,
,,
` ra. n
bt ky` theo gia thit bai

tao
o` ng thang
. ra. Ta, xet n + 1 du
,
,
,`,
,
,
. phang
du
d
ra F (n) ph`n; còn du
ong thang
ù chia mat
o` ng thang
,
,
,
,,
tai
nhau vo,i n du
thu n + 1, g bi. cat

n di
d
m khac
o` ng thang
ù,
.
,
,
,`,
,
,
,
,
nhu vy
du
g du
ong thang
o. c chia ra n + 1 ph`n. Suy ra du
o` ng
, .
,,
ph`n du
` di,
thang
g di
qua n + 1 ph`n da cho, mi
o. c chia lam
,
do d
o g tao
. thm ra n + 1 ph`n mo i, ngha la`
F (n + 1) = F (n) + n + 1.
,
,
`
Thay n trong dang

thu c trn bang
n 1, n 2, . . . , 2, 1 ta co
F (n) = F (n 1) + n,
F (n 1) = F (n 2) + n 1,
......
F (3) = F (2) + 3,
F (2) = F (1) + 2.
,
,
,,
dang
thu c trn ta nhn

Do F (1) = 2 va` cng
cac
o. c
. du
.
F ( n ) = 1 + (1 + 2 + + n ) = 1 +
. la`
Hoac
F (n) =
n2 + n + 2
.
2
n ( n + 1)
.
2
,
V du. 2.27. (Bai
` toan
thap
Ha` ni).
. Cho ba chic coc.
. Coc
. thu
,,
nht xu n cai
d
nhau sao cho cac
d
a co du
o` ng knh khac
a co
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
du
ta mun chuyn tt ca cac

d
a,
o` ng knh lo n hon o duo i. Chung
,
hoc
hoa
2.6. Quy nap
. toan
. va` tng quat
51
,
l`n mt
xp thu, tu. , tu`,
mi
d
a vn
. chic, sang coc
. thu hai ma` cac
,
,
,,
,
lo,n ln d
coc
n nho. Trong thòi gian chuyn qua cac
o. c
. khng du
,
,
,
dat
. d
` c`n thit co coc
a lo n ln d
a nho (d
ù nay
. thu ba). S l`n
,
,
t nht d
` b. d
a trong coc
chuyn toan
. mt
. sang coc
. hai la` bao
nhiu?
,
,
,
,
`,
Lo` i giai. Ky hiu
n d
a tu
. Mn la` s l`n nho nht chuyn xong
, ,,
,
`
coc
coc
hai. Ro rang
M1 = 1, nhu vy
ta gia su n > 1.
. , mt
. sang
.
.
,
,
,
,,
,, `
chuyn du
sang ct
n n1
o. c d
a duo i cung
. hai, ta phai chuy
,
,,
,
`
d
Nhu vy
a o trn sang ct
. ba.
. ta co s ln chuyn t nht l,a`
,
,
Mn1 . Mt
a to nht sang ct
. l`n chuyn d
. thu hai, va` lai
. phai
,
,
,
,
,
`
`
`
thu. c hin
a tu ct
. Mn1 ln chuyn s n 1 d
. thu ba v ct
. thu
,
hai. Nhu vy,
.
Mn = 2Mn1 + 1, M1 = 1.
,
,,
`
`
D dang
bang
quy nap
o. c Mn = 2n 1. Tht
. ta chu ng, minh du
.
,
,
,
,
,
,
vy,
v
o
i
n
=
1
cng
th
u
c
d
ung.
Gi
a
s
u
cng
th
u
c
d
ung
v
o
i
s
n
=
k,
.
k
k
k
+
1
Mk = 2 1. Ta xet Mk+1 = 2Mk + 1 = 2(2 1) + 1 = 2
1,
,
,
do d
vo i n = k + 1.
o cng thu c dung
`
hoa
2.6. Quy nap

to
an
h
oc
v
a
t
ng quat
.
.
,
,
,
` toan
d giai ho,n o, dang
Nht
Rt nhiù bai
tng quat.
.
,
,
,
,
,
`
quy nap
gia
la` chu ng minh bang
phuong phap
khi du. do
an
.
,
,
,
,
mnh
thit quy nap.

han
ta phai chu ng minh day
. Chang
. nhu
.
,
,
,
, ,
d
bu
o
c
quy
` P(1), P(2), . . . khng co du thng tin d
thu. c hin
,.
,`,
,
`
ho,n
nap.
Trong
tru
o
ng
h
o
p
d
o
ta
x
e
t
d
ay
m
nh
d
t
ng quat
.
.
.
,
n mnh
Q(1), Q(2), . . . ma` vo i mi
d
` Q(n) keo theo P(n), va` sau
.
,
,
dung
quy nap
d
phuong phap
o ta lai
. ap
.
. cho Q(1), Q(2), Q(3), . . .
,
` ta xet mt
Trong muc
. nay
. s v du. nhu vy:
.
52
,,
,,
`
quy nap
hoc
Chuong 2. Ky thut
phuong phap
. dung
. toan
.
,
V du. 2.28. Tnh tng
n
1
2
+ + + n.
2 22
2
,
,
,
,
Lo` i giai. Ta nhn
. xet tng trn co th vit lai
. la`
Sn =
(2.24)
Sn ( x ) = 1x + 2x2 + + nx n .
(2.25)
,
,
,
1
,,
,
Tng ta c`n tnh ch la` truo` ng ho. p ring cua (2.25) Sn ( ). Ta co
2
,
, ,,
,
,,
,
`
th dung
ky thut
tnh tng o cui Chuong 1 d
co cng thu c tnh
.
,
,
,
,
` tp).
tng (2.25)(ban
Ta du
a ra cng
. doc
. thu. c hin
. nhu mt
. bai
.
, ,,
,
`
hoc:
thu c o dy
quy nap
va` chu ng minh bang
. toan
.
n
+
1
n
+
2
x ( n + 1) x
+ nx
,
(2.26)
S( x ) =
2
(1 x )
,
vo i x 6= 1.
,
,
x 2x2 + x3
,
,
Vo i n = 1 dang
thu c (2.26) co dang
x
=
hin nhin
.
2
(1 x )
dung.
, ,,
,
,
Gia su (2.26) dung

vo i s tu. nhin n. Khi d
o
Sn+1 = x + 2x2 + 3x3 + + nx n + (n + 1) x n+1
x (n + 1) x n+1 + nx n+2
+ ( n + 1 ) x n +1 =
(1 x )2
x (n + 1) x n+1 + nx n+2 + (n + 1) x n+1 2(n + 1) x n+2 + (n + 1) x n+3
(1 x )2
x ( n + 2 ) x n +2 + ( n + 1 ) x n +3
=
.
(1 x )2
,
,
Nhu vy
vo i n + 1.
. (2.26) dung
1
p dung
(2.26) tai
.
. gia tri. x = 2 ta co
1
1
1
( n + 1 ) n +1 + n n +2
1
n+2
2
2
2
Sn ( ) =
= 2 n .
1
2
2
2
2
,
hoc
hoa
2.6. Quy nap
. toan
. va` tng quat
53

`
nu A1 + + An = , 0 < Ai
, i = 1, 2, . . . , n, th`
sin A1 + sin A2 + + sin An n sin
.
n
,
,
,
,,
`
hoc
quy nap
n buo c quy nap
. toan
. d
.
`
k, mnh
d
P
(
k
)
d
ung
c
o
d
ang
n
u
A
+
+
A
=
,
0
<
A
1
i
k
.
.
, i = 1, 2, . . . , k, th`
sin A1 + + sin Ak k sin
.
k
,
,
,,
chu ng minh mnh

d
ta cho truo c A1 + +
` P(k + 1) dung
.
,
,
Ak + Ak+1 = , 0 < Ai , i = 1, . . . , k + 1 phai chu ng minh
sin A1 + + sin Ak + sin Ak+1 (k + 1) sin
.
k+1
,
`
Nu ta dung
gia thit quy nap
. th`
k
,
,
,
,,
,,
Ai
khng th suy ra du
o. c buo c tip theo. Do vic
. tng cua cac
,
,
`
bang
dn d
n han
. ch rt nhiù khi chu ng minh. By gio` ta
,
xet mnh
d
hon Q(n) :
` rng
.
.
sin A1 + + sin Ak1 + sin( Ak + Ak+1 ) k sin
Nu 0 < Ai , i = 1, . . . , n, khi d
o
sin A1 + + sin An n sin
A1 + + A n
.
n
, ,,
`
`
Ta thy rang
Q(n) suy ra P(n). ro rang
Q(1) dung.
Gia su Q(k )
54
,,
,,
`
quy nap
hoc
Chuong 2. Ky thut
phuong phap
. dung
. toan
.
, ,,
dung,
va` gia su co 0 < Ai , i = 1, . . . , k + 1, khi d
o
sin A1 + + sin Ak + sin Ak+1
A + + Ak
k sin( 1
) + sin Ak+1
k
k
A1 + + A k
1
= (k + 1)[
sin(
)+
sin Ak+1 ]
k+1
k
k+1
k
A + + Ak
1
(k + 1)[sin(
( 1
)+
A )]
k+1
k
k + 1 k +1
A + + A k + A k +1
).
(k + 1) sin( 1
k+1
,
,
,
,
,
`
Trong bin d
thu c sau cung
c`n phai chu ng minh
i hai bt dang
,
,
,
,,
cho hai goc co danh

gia nhu trn co th chu ng minh du
o. c (ban
.
,
,
,
, ,
doc
d
`
. hay kim tra lai).
. Nhu vy
. tu su. dung dan cua mnh
.
Q(k + 1) suy ra P(k + 1) cung

dung.
,
V du. 2.30. Cho ui la` s hang
thu, i cua day
Fibonacci. Chu,ng
.
minh rang
`
u2n+1 + u2n = u2n+1 .

,
,
, ,,
,
,
,
Lo` i giai. Khang

dinh
dung
vo i n = 1. Gia su mnh
d
vo i
` dung
.
.
n = k. Khi d
o
u2k+2 + u2k+1 = (uk+1 + uk )2 + u2k+1
= u2k+1 + 2uk+1 uk + u2k + u2k+1

= (u2k+1 + u2k ) + (2uk+1 uk + u2k+1 )
= u2k+1 + (2uk+1 uk + u2k+1 ).
,
,,
,,
,
Theo cng thu c day
Fibonacci th` buo c quy nap
o. c chu ng minh
. du
,
`
` toan
` nu ta ch ra rang
hoan
2uk+1 uk + u2k+1 = u2k+2 . Do co cng
,
thu c d
o nn u2k+1 + (2uk+1 uk + u2k+1 ) = u2k+1 + u2k+2 = u2k+3 .
,
, ,
By gio` ch còn chu ng minh 2uk+1 uk + u2k+1 = u2k+2 . Ta cung

tin
` tp
2.7. Bai
.
55
,
, ,,
,
,
`
hanh
theo quy nap,
hin nhin, gia su
. vo i n = 1 cng thu c dung
,
dung
vo i n = k ta co
2uk+2 uk+1 + u2k+2 = 2(uk+1 + uk )uk+1 + u2k+2
= 2u2k+1 + 2uk uk+1 + u2k+2

= (2uk+1 uk + u2k+1 ) + (u2k+1 + u2k+2 )
= u2k+2 + (u2k+1 + u2k+2 ).
,
,
,,
,
` toan
ban d
Chung
ta lai
thu c sau
ù, nu dang
. vuo ng phai bai
2
2
dung
u2k+1 + u2k+2 = u2k+3 . Nu co vy
. th` u2k+2 + (uk+1 + uk+2 ) =
,,
` hoan
` toan
` xong.
u2k+2 + u2k+3 = u2k+4 va` buo c quy nap
. ph`n nay
,
,
,
Kt qua la` nu dung

mnh
d
mnh
d
` thu nht th` dung
` thu
.
.
,,
,
` toan
xet hai day
mnh
hai va` nguo. c lai.
d
`
. Thu. c ra bai
.
P(n) : u2n+1 + u2n+1 = u2n+1 ,
Q(n) : 2un+2 un+1 + u2n+2 = u2n+2 .
,
`
P(1) va` Q(1) d

Theo ly lun
ù dung.
. cua ph`n trn thy rang
,
P(k ) va` Q(k ) dung

suy ra P(k + 1) dung,
va` vo i P(k + 1) va` Q(k )
,
,
` P(k ) va` Q(k ) suy ra P(k + 1)
lai
Nhu vy
. suy ra Q(k + 1) dung.
. tu
va` Q(k + 1) d
ù dung.
` tp
2.7. Bai
.
,ng s nguyn du,o,ng.
. 2.31. Cho x1 < x2 < . . . < xn la` nhu
,
,
,
thu c
Chu ng minh bt dang
( x15 + x25 + + xn5 ) + ( x17 + x27 + + xn7 ) 2( x13 + x23 + + xn3 )2 .

(2.27)
,
, ,
,
,
,
`
Chung minh rang

dang
thuc ch xy ra khi va` ch khi xk = k
(k = 1, 2, . . . , n).
56
,,
,,
`
quy nap
hoc
Chuong 2. Ky thut
phuong phap
. dung
. toan
.
,
,
. 2.32. Chu,ng minh bt dang

thu c
( a1 + a2 + + ak )2 k( a21 + a22 + + a2k ),

(2.28)
,,
,
,ng s thu.,c bt
o dy
k 1 la` s tu. nhin va` a1 , a2 , . . . , ak la` nhu
`
ky.
`
. 2.33. Cho f ( x ) = ( x2 1)1/2 , x > 1. Chu,ng minh rang
f (n) ( x ) >
,
,
,
0 voi n le va` f (n) ( x ) < 0 vo i n chan.

,,
`
. 2.34. Chu,ng minh rang
phuong tr`nh x2 + y2 = zn co nghim
.
,
nguyn ( x, y, z) vo i moi
n
=
1,
2,
3,
.
.
.
.
, ,
CHUONG
,
,
TÌM CNG THUC TNG QUAT

` cp s nhn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1. Cp s cng
va
, .
,
` s hang
......................
3.2. Tnh tng va
tng quat
.
,,
`
3.3. Phuong tr`nh truy hi tuyn tnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

,
,
,
,
,
s tu. nhin
3.4. Tng cua nhung l
uy thùa c`
ung bc
. cac
` tp.
3.5. Bai
. ................................................
57
66
71
84
87
,,
,,
,
,,
quy nap
hoc
Phuong phap
toan
g`m hai buo c nhu hai chuong
.
.
,
,
,
,
,,
Bu,o,c co, so, chuyn sang bu,o,c gia thit quy
truo c ta da khao sat.
,
,
nap
no d`
giai toan,
oi hoi nhiù kinh nghim
. la` rt quan trong,
.
.
,
,
do
dung,
va` co ly.
phan
du
dinh
chung chnh xac
an
a ra khang
.
,,
,
` ng lai
` ta du
t`m cng thu,c
Chuong nay
vic
thit lp
mt
s cach
.
.
.
.
,
,
s. Sau khi t`m ra
cho cac
mnh
dinh
la` day
tng quat
d
` khang
.
.
,
,
,
`
hoc.
tng ta co th chu ng minh bang
quy nap
. toan
.
` cp s nhn
3.1. Cp s cng
va
.
,
cng va`
chu,o,ng tr`nh ph thng ta da hoc
Trong cac
. cp s
, . ,
,,
,
lai
cp s nhn, o dy
ta nhac
. hai cng thu c tnh tng nhung
,,
,
`
du
quy nap.
o. c chu ng minh bang
.
,
V du. 3.1. Chu,ng minh dang
thu,c sau:
1 + q + q2 + + q n =
1 q n +1
,
1q
(3.1)
,,
, ,
Chuong 3. T`m cng thu c tng quat
58
,
vo,i moi
. q 6= 1 va` vo i moi
. n = 0, 1, 2, . . . (cp s nhn).
,
,
,
`
Lo` i giai. Gia thit quy nap
ù bai.
. co ngay trong d
. Sn = 1 + q + + qn . Vo,i n = 0, S0 = 1 cng thu,c (3.1)
at
dung.
,
, ,, ,
,
,
` d
Gia su vo i s tu. nhin n = k nao

thu c
o ta co dang
Sk =
1 q k +1
.
1q
,
,
,
,
,
Ta se chu ng minh dang

thu c dung
vo i s tu. nhin tip theo,
ngha la`
1 q k +2
.
S k +1 =
1q
Tht
. vy,
.
S k +1 = S k + q k +1 =
1 q k +1
1 q k +2
+ q k +1 =
.
1q
1q
,
,
V du. 3.2. Cho b va` d la` hai s. T`m s hang
tng quat
an cua
.
, , dinh theo cng thu,c sau (cp s cng):
day,
du
o. c xac
.
.
a1 = b, an = an1 + d
(n = 2, 3, . . .).
,
,
,ng s da cho b va` d, cung
Lo` i giai. Ta c`n t`m s hang

an theo nhu
.
,
,
nhu ch s n da cho. Ta tnh mt
. a1 = b, a2 = a1 + d =
. s gia tri:
b + d, a3 = a2 + d = (b + d) + d = b + 2d, a4 = a3 + d = b + 3d. D
,
,
`
dang
du
a ra gia thit quy nap
.
an = b + (n 1).d.
(3.2)
,
,
,
Ta se chu ng minh (3.2) dung

vo i moi
. s tu. nhin n. Tht
. vy,
.
,, ,
,
,
,
,
tnh ph`n trn.

Buo c co so: Vo i n = 1, (3.2) dung
vo i cach
3.1. Cp s cng
va` cp s nhn
.
59
, ,,
,
,
` d
vo i s tu. nhin n nao
Bu,o,c quy nap:
o. Khi
. Gia su ,(3.2) dung
,
` (3.2) cho ta kt qua

d
o, tu
an+1 = an + d = [b + (n 1)d] + d = b + nd.
,
,
,
Nhu vy
vo i moi
. (3.2) dung
. s tu. nhin n.
,
By gio` ta xet cp s cng
. va` cp s nhn m, a` cng sai va` cng
,
,
,
` s, chung
bi
khng la` hang
bin d
tng
i nhu s hang
. cua, chung
.
cua cp s cng
. cp s nhn.
quat
hoac
.
V du. 3.3. Cho mt

s n s hang
. day
.
a1 = a1 , a2 = a1 + d1 , a3 = a2 + d2 , . . . , an = an1 + dn1 , (3.3)
,,
o dy
s d1 , d2 , . . . , dn1 la` mt
vo,i cng sai d 6= 0
day
. cp s cng
.
(cp s cng-c
ng)
. Chu,ng minh rang
`
.
.
1
ak = a1 + (k 1)d1 + (k 1)(k 2)d,
(3.4)
2
n(n 1)(2d1 3d) n(n + 1)(2n + 1)d
Sn = n ( a1 + d d1 ) +
+
.
4
12
(3.5)
,
,
,
,
,
,,
`
Lo` i giai. Cng thu c trn co th chu ng minh bang

phuong phap
,
,
,
,
,
gon
`
tnh toan
quy nap
ng d
phuong phap
ngan
. nhu
. ta ch dung
,
,
,
s (3.3) goi
va` bin d
ng
vo i s hang
thu
i. Day
. la` cp s cng-c
.
.
.
,
`
k, ak , cng sai thu k, dk va` cng sai d. D dang
co ak = a1 + d1 +
,
,
s gia cua (3.3) ta co
d2 + + dk1 . Voi day s la` cac
dk = d1 + (k 1)d,
d1 + d2 + + d k =
Vy
.
d1 + d k
2d1 + (k 1)d
k=
k.
2
2
1
ak = a1 + (k 1)d1 + (k 1)(k 2)d.
2
,,
, ,
60
,
,
,,
,
,ng s hang
cp s cng-c
ng
tnh du
Tng cua nhu
o. c nhu sau:
.
.
.
n
Sn =
ak =
k =1
[(a1 + d d1 ) + (d1 2 d)k + 2 k2 ]
k =1
n
3
d n
= n ( a1 + d d1 ) + ( d1 d ) k + k 2 ,
2 k =1
2 k =1
,
,
` dy
Tu
suy ra cng thu c (3.5).
V du. 3.4. Cho mt

s n s hang
. day
.
a 1 = a 1 , a 2 = a 1 + d 1 , a 3 = a 2 + d 2 , . . . , a n = a n 1 + d n 1 ,
,,
,
o dy
s d1 , d2 , . . . , dn1 la` mt
day
. cp s nhn vo i cng bi
. q 6= 1
,
`
(cp s cng-nhn).
Chu ng minh rang
.
a k = a1 +
Sn = n ( a1 +
d 1 ( q k 1 1 )
q1
(3.6)
d1
d ( q n 1)
.
)+ 1
1q
( q 1)2
(3.7)
,
,
,
,
`, gia thit cua bai
` toan
va` cng thu,c cho cp s cng
Lo` i giai. Tu
.
,
va` cp s nhn ta co cng thuc

d k = d 1 q k 1 ,
d1 + d2 + + d k =
d1 ( q k 1)
.
q1
,,
`
Ta d dang
tnh du
o. c
a k = a 1 + d 1 + d 2 + + d k 1 = a 1 +
d 1 ( q k 1 1 )
.
q1
,
,
`, dang
`
Tu
thu c sau cung
suy ra
n
Sn =
ak =
k =1
= n ( a1 +
d1
d1
[(a1 + 1 q ) + q 1 qk1 ]
k =1
d ( q n 1)
d1
)+ 1
.
1q
( q 1)2
3.1. Cp s cng
va` cp s nhn
.
61
V du. 3.5. Cho day

hu ,u han
. n s
a 1 = a 1 , a 2 = a 1 q 1 , a 3 = a 2 q 2 , . . . , a n = a n 1 q n 1 ,
(3.8)
,
o, dy
s q1 , q2 , . . . , qn1 la` cp s cng
vo,i cng sai d 6= 0. Day
day
.
,
,
s (3.8) goi
vo i s hang
thu k, ak , cng bi
. la` cp s nhn-cng
.
.
.
,
,
,
thu k, qk va` cng sai d. Hay

lp
tng quat
. cng thu c tnh s hang

.
,
,
,
,
`
cua cp s nhn-cng
va` tng nhu ng s hang
d
u cua no.
.
.
,
,
Lo` i giai. V` qk = q1 + (k 1)d, th` ta co
k 1
k 1
a k = a 1 q 1 q 2 . . . q k 1 = a 1 q l = a 1 [ q 1 + ( l 1 ) d ]
a1 [q1k1
+ S1k2 dq1k2
. la`
hoac
ak =
k 2
1
Slk2 dl q1kl1 ,
l =0
a1
l =1
k 2 2 k 3
+ S2 d q 1
l =1
2 k 3 2
2 k 2
q1 + Skk
q1 ]
+ + Skk
3d
2d
,
vo i k=2, 3, . . . , n ;
,
vo i k=1 ,
,,
,
,
o dy
S0n = 1 vo i n = 0, 1, 2, . . ., còn Sin vo i 0 < i n va` i nguyn,
,
,
,
,
,ng thu
`,a s cua mi
tch dang
la` tng cua tt ca cac
p1 p2 ..pi , Nhu
.
,
` 1 d
` toan
` khac
nhau va` nhn
tch la` i s, hoan
n
. gia tri. nguyn tu
,
,
,
n
ng s hang
khng chu a s n
n. Nu trong tng Si ta nhom nhu
.
,
,
,
`,a s, va`
s hang
nhu mt
va` cac
co chu a n nhu mt
. s hang,
.
.
. thu
,,
,
,
,,
` ngoac,
. ta se nhn
sau d
o. c
o o nhom thu hai ta du
a n ra ngoai
. du
Sin = Sin1 + nSin11 .
(3.9)
,
,
`
gia tri. Sin vao
` bang tam giac
mo, rng
Ta dung
(3.9) vit cac
d
n
.
,
`
v cung
nhu sau
,,
, ,
62
t
0
1
2
3
4
5
6
7
..
.
0
1
1
1
1
1
1
1
1
..
.
1
3
6
10
15
21
28
..
.
2
11
35
85
175
322
..
.
6
50
225
735
1960
..
.
24
274
1624
6769
..
.
120
1764
13132
..
.
720
13068
..
.
5040
..
.
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
,
,,
Bang trn co nhiù tnh cht rt hay, v du. du
o` ng cheo la`
,
,
, ,
an = n!, n = 0, 1, 2, . . ., nhung ta khng nghin cu u o dy.
,
,
,
,
`,
By gio` ta t`m cng thu c tng Sn cua cp s nhn-cng.
Tu
.
,
,
(3.9) ta co dang
thu c
a1 = a1 ,
a2 = a1 S00 q1 ,
a3 = a1 (S01 .q21 + S11 .d.q1 )
...............................
2 k 2
ak = a1 (S0k2 q1k1 + S1k2 dq1k2 + + Skk
q1 )
2d
,
,
,
xp theo s mu
dang
Cng
theo v cua cac
thu c trn va` sap
.
,
,
,
tang
d`n cua q1 ta nhn
o. c
. du
2 k 2
Sk = a1 [1 + q11 (1 + S11 d1 + S22 d2 + + Skk
)
1d
2 k 3
+ q21 (1 + S12 d1 + S23 d2 + + Skk
)+
3d
+ q1k2 (1 + S1k2 d) + q1k1 ],

. la`
hoac
n 1 n i 1
Sn = a1 [1 +
i =1
k =0
Ski+k1 dk )q1i ].
3.1. Cp s cng
va` cp s nhn
.
63
V du. 3.6. Cho day

hu ,u han
. n s
a 1 = a 1 , a 2 = a 1 q 1 , a 3 = a 2 q 2 , . . . , a n = a n 1 q n 1 ,
(3.10)
,
o, dy
s q1 , q2 , .., qn1 la` cp s nhn vo,i cng bi
day
. q 6= 1. Day
,
,
,
,
s hu u han
. trn goi
. la` cp s nhn-nhn vo i thu` a s thu k la` ak ,
,
k-cng bi
lp
. la` qk va` cng bi
. q. Hay
. cng thu c tnh s hang
.
,
,
,
tng quat
va` tng n s hang
d
cp s nhn-nhn.
u tin cua day
.
,
,
Lo` i giai. Ta da bit qk = q1 qk1 , khi d
o
ak = a1 q1 q2 . . . qk1 = a1 q1k1 q1+2+3++(k2)
hay la`
ak =
Sn =
a1 q1k1 q
(k 2)(k 1)
2
,
k =1
k =1
a k = a1 q
q1k1 q
k ( k 3)
2
.
,
,
,ng day
s o, cac
bai
` tp
day
cap
. di.
Nhu
goi
la` cac

. trn
.
,,
, ,
,
,a du.,a trn co, so, cua cp s cng
mo rng
hon nu
va` cp s nhn
.
.
,`,
,a, ta ly v
cp s cap
. di
nguoi ta lai
mt
. ghep thm cac
. l`n nu
,u han
`, n s
hu
du. sau: Ta xet day
. tu
b1 , b2 = b1 + a1 , b3 = b2 + a2 , . . . , bn = bn1 + an1
,,
,
s a1 , a2 , . . . , an1 la` cp s cng-c
ng
vo i cng sai d va`
o dy
day
.
.
,
cng sai thu k la` dk . Khi d
o v` bk = b1 + a1 + a2 + + ak1 va` v`
,
,,
,
. ba
(3.4) ta t`m du
thu k cua cp s cap
o. c s hang
.
bk = b1 + (k 1)( a1 + d d1 ) +
(k 1)k(2d1 3d) (k 1)k(2k 1)d

+
.
4
12
(3.11)
,,
, ,
64
,
,
,,
,ng s hang
ta t`m du
cua day
Tng nhu
o. c
.
Sn =
k =1
k =1
bk = [(b1 + d1 a1 d)
,,
Ta nhn
o. c
. du
3
11
d
d
+ k ( a1 d1 + d ) + k 2 ( 1 d ) + k 2 ].
2
6
2
6
n(n + 1)(6a1 9d1 + 11d)

(3.12)
12
n(n + 1)(2n + 1)(d1 2d) n2 (n + 1)2 d
+
.
+
12
24
,
,
dung
` tp:
minh hoa
cng thu c trn ta xet bai
. ap
.
.
,
,
V du. 3.7. T`m s hang
tng quat
cua day
cp s cap
. ba sau dy
.
Sn = n(b1 + d1 a1 d) +
2, 5, 9, 17, 32, 57, 95, . . .
(3.13)
,
va` tnh tng n s hang
d
ù tin.
.
,
,
,,
,
,ng hiu
tao
da cho la`
Lo` i giai. Day
. ra boi nhu
. lin tip cua day
3, 4, 8, 15, 25, 38, . . .
,
,
,ng hiu
g`m nhu
ph`n tu, la`
Tip tuc
. tao
. ra day
. cua cac
1, 4, 7, 10, 13, . . .
(3.14)
dy
d
la` cp s cng
ù tin la` d1 = 1 va` cng sai d = 3.
. co s hang
.
,
,
cho day
V` b1 = 2, a1 = 3, theo cng thu c (3.11) s hang

tng quat
.
(3.13) la`
1
bn = (n3 5n2 + 14n 6).
2
,
,
,
V` tng cua n s hang
d
ù theo cng thu c (3.12) ta co
.
1
Sn =
n(3n3 14n2 + 57n + 2).
24
3.1. Cp s cng
va` cp s nhn
.
65
,
V du. 3.8. T`m cng thu,c tnh tng
Sn = 3.2 + 5.5 + 7.8 + + (2n + 1)(3n 1).
,
,
,
thu, my gia tri. ban d

. lai
Lo` i giai. Nu chung
ta lai
lap
cach
ù
.
.
,
,
nh`n ky vao
` d
va` m`y mò t`m kt qua th` kha vt va. Ta hay
`
,
`
` va` dat
an = (2n + 1)(3n 1). Ta thy rang
. s hang
bai
tng quat
.
,
,
,
,
` a s thu nht la` cp s cng
` a s thu hai cung
thu
va` thu
la` cp s
.
,
,
,
,
` cng thu c da co cua cp s cng
. ra la` du. a vao
cng.
Cu hoi dat
.
.
,
,
,,
,, ,
,
` toan
co th phai du
co tnh du
o. c tng Sn o trn khng? Bai
a v`
,
,,
,
ho,n:
truo` ng ho. p tng quat
,
,
Tnh tng Sn = a1 b1 + a2 b2 + + an bn vo i a1 , a2 , . . . , an la` cp
s cng
co cng sai d a va` b1 , b2 , . . . , bn la` cp s cng
co cng sai
.
.
db . Ta co
n
Sn =
a k bk =
k =1
[a1 + (k 1)da ].bk =
k =1
n
= ( a 1 d a ) bk + d a
k =1
[(a1 da ) + kda ].bk
k =1
k.bk
k =1
n
2b + (n 1)db
n + d a k.[(b1 db ) + kdb ]
= ( a1 d a ) 1
2
k =1
= ( a1 d a )
n
n
2b1 + (n 1)db
n + d a ( b k + d a db k2
2
k =1
k =1
1
= ( a1 d a )(b1 db )n + [d a (b1 db ) + db ( a1 d a )]n(n + 1)+
2
1
+ d a db n(n + 1)(2n + 1).
6
. la`
Hoac
1
1
Sn = d a db n3 + (d a b1 + db a1 d a db )n2
3
2
1
+ (6a1 b1 3db a1 3d a b1 + d a db )n.
(3.15)
6
,,
, ,
66
,
` v du. trn vo,i a1 = 3, d a = 2, b1 =
p dung
cng thu c (3.15) vao
.
,
2, db = 3. Ta co kt qua
1
n(4n2 + 7n + 1).
2
,
, ,
,,
,
,
trn da tnh du
Cng thu c tng quat
o. c qua tru. c tip bin d
i. Vo i
,
, `
,
`
hoc
cng thu c nay
ta cung
co th chu ng minh bang
quy nap
. toan
.
,
,
`
`
(danh
cho ban
d
oc).
Nhu
ng
nhi
u
khi
ch
u
ng
minh
b
ang
quy
n
ap
.
.
,
,
,.
,
,
hoc
`
`
toan
d
n
d
n
bi
n
d
i
bi
u
th
u
c
v
c
ung
ph
u
c
t
ap
l
am
n
an
.
.
,
,
,
phu,o,ng phap
ch manh
` toan
lòng chung
ta. Mi
v
o
i
m
t
l
.
. o p bai
` d
nao
o thi.
Sn =
,
,
` s hang
3.2. Tnh tng va

t
ng quat
.
,
,,
,,
cac
phu,o,ng an
khac
nhau cua
Chuong truo c ta da quan sat
,
,,
quy nap,
phuong phap
nhiù khi di
s hang
tng quat
t`m mt
.
.
.
,
,
,
,
,
,
nguo` i ta ap
dung
quy
. mt
hoac
phuong phap
. tng cua mt
. day
.
,
,
,
hoc
hin nhin do cac
buo c hì quy lin tip
nap
. toan
. mt
. cach
,
,
,
,
,ng v du. sau dy
Nhu
ma` ta t`m du
o. c cng thu c tng quat.
minh
,,
quy nap
`
hoa
. phuong phap
. nay.
,,
,
s a0 , a1 , a2 , . . . du
V du. 3.9. Dy
sau: Hai
o. c xy du. ng theo cach
,
s sau d
s d
ù a0 va` a1 la` nhu ng s da cho, mi
o la` trung b`nh
,
,
,
,
an theo a0 , a1 va` n.
cng
cua hai s truo c d
biu din
o. Hay
.
,
,
Lo` i giai. Ta co
a0 + a1
a1 + a2
a2 + a3
a3 + a4
a2 =
, a3 =
, a4 =
, a5 =
,...
2
2
2
2
`, d
tu
o suy ra
a0 a1
a1 a2
a2 a3
a2 a1 =
, a3 a2 =
, a4 a3 =
,...
2
2
2
,
,
3.2. Tnh tng va` s hang

tng quat
.
Suy ra
67
a1 a0
2
a2 a1
a a0
a3 a2 =
= 1 2
2
2
a3 a2
a1 a0
a4 a3 =
=
2
23
................
a2 a1 =
,,
,,
`
quy nap
hoc
D thy rang
(phuong phap
dung
o. c ap
. toan
. du
.
,,
o dy)
a1 a0
an an1 = (1)n1 n1 .
2
,
,
,
dang
Cng
theo v cua cac
thu c trn, ta co
.
a1 a0
a a0
a a0
a a0
a n a1 =
+ 1 2 1 3 + + (1)n1 1 n1
2
2
2
2
a1 a0
1
1
1
=
(1 + 2 + + (1)n2 n2 )
2
2 2
2
a1 a0
n 1 1
{(1)
1}.
=
3
2n 1
`, d
Tu
o suy ra
2a1 + a0
a a0
an =
+ (1)n1 1 n1 .
3
3.2
,
,
V du. 3.10. Day
s a1 , a2 , a3 , . . . du
dinh
theo cng thu,c
o. c xac
.
a1 = 2 va` an = 3an1 + 1.
Hay
tnh a1 + a2 + + an .
,
,
,
,
Lo` i giai. Ta xet dang

thu c ak = 3ak1 + 1. Cho k gia tri.
n
n
,,
2, 3, 4, . . . , n va` cng
o. c ak = 3 ak1 + n 1. Ta
. lai
. ta nhn
. du
k =2
k =2
. a1 + a2 + + an = S. Khi d
dat
o ta co S a1 = 3(S an ) + n 1.
Suy ra
1
S = {3an a1 n + 1}.
2
68
,,
, ,
,
,
an qua a1 . Ta co
Ta ch còn biu din
an = 3an1 + 1, an1 = 3an2 + 1.
`, d
Tu
o suy ra an an1 = 3( an1 an2 ). V` th
a n a n 1 = 3 ( a n 1 a n 2 ) = 32 ( a n 2 a n 3 ) =
= 33 ( an3 an4 ) = = 3n2 ( a2 a1 ).

,
n2 (quy nap toan
Nhung a2 = 3a1 + 1 = 7, v` vy
. an an1 = 5.3
.
,,
,
`
`
gia tri. n bang
hoc
o dy).
Vo i cac
2, 3, 4, . . . , n ta co
. da dung
a2 a1 = 5.1,
a3 a2 = 5.3,
a4 a3 = 5.32 ,
............
an an1 = 5.3n2 .
,
,
,
,,
v cua dang
Cng
theo cac
thu c, ta tnh du
o. c
.
a n a 1 = 5 ( 1 + 3 + 32 + + 3 n 2 ) =
5 n 1
(3
1).
2
,
,
`, biu thu,c cua S ta co
Tu
1
S = {3( an a1 ) + 2a1 n + 1} =
2
1 15 n1
1
= { (3
1) + 4 n + 1} = {5(3n 1) 2n}.
2 2
4
V du. 3.11. Day
s a1 , a2 , . . . xac
dinh
theo cng thu,c
.
,
an theo a1 , k, l va` n.
an = kan1 + l (n = 2, 3, . . .). Hay
biu din
,
,
Lo` i giai. Ta co an = kan1 + l, an1 = kan2 + l. Suy ra
a n a n 1 = k ( a n 1 a n 2 ) = k 2 ( a n 2 a n 3) = . . . = k n 2 ( a 2 a 1 ),
,
,

tng quat
.
`, d
tu
o suy ra
69
a2 a1 = ( a2 a1 ),
a3 a2 = k ( a2 a1 ),
a4 a3 = k 2 ( a2 a1 ),
.........
a n a n 1 = k n 2 ( a 2 a 1 ).
,
,
dang
Cng
lai
thu c trn ta co
.
. cac
k n 1 1
l.
k1
,
,
V du. 3.12. Cho day
a1 , a2 , . . . thoa man
dang
thu,c sau:
,
an theo a1 , a2 va` n.
an+1 2an + an1 = 1. Hay
biu din
a n = k n 1 a 1 +
,
,
,
,
,,
Lo` i giai. Ta vit lai

thu c duo i dang
sau:
. dang
.
an+1 an ( an an1 ) = 1.
. an an1 = xn , (n = 2, 3, . . .). Khi d
Ta dat
o ta co xn+1 xn = 1.
,
,
`
` dang
`
thu c sau cung
2, 3, . . . , n 1 va` cng
Thay vao
gia tri. n bang
.
,,
lai,
o. c xn x2 = n 2.
. ta nhn
. du
` an an1 = xn va` cng
Ta lai
lai
. thay n = 3, 4, . . . , n vao
.
. ta
,,
nhn
o. c
. du
a n a2 = x3 + x4 + + x n .
Hay la`
a n = a2 + x3 + x4 + + x n .
,
Nhung
n
x k = ( x2 + k 2)
k =3
k =3
= ( n 2) x2 + ( n 2) + ( n 3) + + 1
(n 1)(n 2)
.
= ( n 2) x2 +
2
,,
, ,
70
`, d
Tu
o suy ra
(n 1)(n 2)
2
(n 1)(n 2)
= a2 + (n 2)( a2 a1 ) +
2
(n 1)(n 2)
=
+ ( n 1) a2 ( n 2) a1 .
2
a n = a2 + ( n 2) x2 +
V du. 3.13. Cho hai day

s
a1 , a2 , a3 , . . .
b1 , b2 , b3 , . . .
,
,
du
dinh
theo cng thu,c sau:
o. c xac
.
a n + bn
2an bn
a n +1 =
;
bn + 1 =
2
a n + bn
,
,
o, dy
a0 va` b0 la` nhu ng s da cho a0 > b0 > 0. Tnh an va` bn theo
a0 , b0 va` n.
,
,
`
Lo` i giai. D thy rang
an+1 bn+1 = an bn , va` suy ra an bn = a0 b0
,
,
voi moi
. s nguyn n. Nhung
p
a n bn
a n a n 1 bn 1
a n a n bn
p
=
a n + bn
a n + a n bn
a n + a n 1 bn 1
a n 1 + bn 1 p
!2
p
a n 1 bn 1
a
b
n
1
n
1
2
p
= a +
=
.
p
n 1 bn 1
a n 1 + bn 1
+ a n 1 bn 1
2
a n bn
= un . Khi d
.
Ta dat
o ta co
a n + bn
un1 = u2n2 ,
un2 = u2n3 ,
......
,,
3.3. Phuong tr`nh truy hì tuyn tnh
71
u2 = u21 ,
u1 = u20 .
,
,
,
,,
,
`,a cua cac
dang
Nng bc
thu
thu c l`n luo. t vo i
. luy
n 1
,,
,
1, 2, 22 , . . . , 2n2 . Ta tnh du
o. c un1 = u20 . Nhung
p
a n 1 bn 1
an1 a0 b0
p
u n 1 =
=
,
an1 + a0 b0
a n 1 + bn 1
a0 b0
a0 a0 b0
=
.
u0 =
a0 + b0
a0 + a0 b0
,
Nhu vy
. ta co

2n 1
an1 a0 b0
a0 a0 b0
=
.
an1 + a0 b0
a0 + a0 b0
,,
,,
bai
` toan
d
s va` cac
s hang
Muc
ù cho day
. truo c ta thy cac
.
,
,,
,
,
`
giai d
du
cng thu c truy hì. Cach
o. c lin h. voi nhau bang
ù t`m
,
,
,
,,
trong cng thu c truy hì mi lin h. d
tng
tnh du
o. c s hang
.
,
,
va` tng n s hang
nao
` ta cung
quat
d
ù tin. Khng phai luc
.
,
,
,
`n tru,o,c.
phuong tr`nh truy hì dep
bai
` tp
co cac
d
e nhu cac
. ph
,
,.
,
` ta ch ra mt
tng quat
tnh s hang
va`
Muc
nay
cach
tng quat
.
,.
,.
,
,
,
ng day
thoa man
phuong tr`nh truy hì.
tng nhu
,
s
Cho k s hang
d
ù cua day
.
x1 , x2 , x3 , . . . , x n , . . .
(3.16)
,
,
s hang
la` x1 = u1 , x2 = u2 , . . . , xk = uk . Mi
thu k + 1 cua day
.
(3.16) t`n tai
. mi lin h.
x k + n + a 1 x n + k 1 + a 2 x n + k 2 + + a k x n = bn ,
(3.17)
,,
,ng s da cho, còn b1 , b2 , . . . , bn , . . . la` day
o dy
a1 , a2 , . . . , ak la` nhu
,,
,
,
da cho. Khi d
o (3.17) cho phep ta tnh du
o. c moi
. ph`n tu lin tip
,,
, ,
72
,
,
,
s hang
(3.16) va` sau d
biu din
tng quat
cua day
o ta c gang
.
,
cua chung.
Xet v du.
,
,
V du. 3.14. T`m cng thu,c tng quat
cua day
xac
dinh
nhu, sau:
.
x1 = 5, x2 = 19,
xn 5xn1 + 6xn2 = 0.
,
,
,,
`, mi lin h. hì quy xn = 5xn1 6xn1 , ta t`m du
Lo` i giai. Tu
o. c
x1 = 5 = 32 22 , x2 = 19 = 33 23 ,
x3 = 5x2 6x1 = 65 = 34 24 , x4 = 5x3 6x2 = 211 = 35 25 ,
x5 = 5x4 6x3 = 665 = 35 25 , x6 = 5x5 6x4 = 2059 = 36 26 .
,
,
,
`
cua day
co dang
Ta gia thit rang
s hang
tng quat
.
.
(3.18)
x n = 3n +1 2n +1 .
,
,,
,
,,
`
quy nap.
Gia thit du
phuong phap
.
,
,
1) Ta da kim tra (3.18) dung

vo i n = 1 va` n = 2.
,
,
2) Ta gia thit (3.18) dung

vo i n = k va` n = k + 1, ngha la`
,,
xk = 3k+1 2k+1 va` xk+1 = 3k+2 2k+2 . Khi d
o ta t`m du
o. c
xk+2 = 5xk+1 6xk = 5(3k+2 2k+2 ) 6(3k+1 2k+1 )
= (15 6)3k+1 (10 6)2k+1 = 3k+3 2k+3 .

,
,
Nhu vy
. (3.18) dung
. toan
,
hoc
vo i moi
. suy ra (3.18) dung
. n.
,,
,,
Phuong tr`nh (3.17) goi
. phuong tr`nh hì quy tuyn tnh bc
.
,ng h s, còn b goi la` s
,ng s a1 , a2 , a3 , . . . , ak goi
`
k. Nhu
l
a
nh
u
n .
.
.
, do. Khi vo,i moi n, b = 0 phu,o,ng tr`nh goi la` thu`n
hang
t
u
n
.
. ,
.
.
,
s hang
` toan
dat
. ra la` t`m cach

nht. Bai
biu din
tng quat
.
,
,
,
dai
` ta ch xet
xn qua cac
ù da cho. Trong muc
. luo. ng ban d
. nay
,,
phuong tr`nh truy hì bc
. hai.
,,
73
,
tng quat
xn cho phu,o,ng tr`nh truy hì
.
thu`n nht bc
. hai:
a0 xn+2 + a1 xn+1 + a2 xn = 0.
(3.19)
,
,
,
,,
Lo` i giai. Ta goi
. t1 va` t2 la` nghim
. cua phuong tr`nh bc
. hai
a0 t2 + a1 t + a2 = 0 ( a0 6= 0, a2 6= 0).
,
Khi d
o theo cng thu c Viet a0 (t1 + t2 ) = a1 , a0 t1 t2 = a2 .
,
,,
,,
Phuong tr`nh (3.19) co th vit duo i dang
.
xn+2 (t1 + t2 ) xn+1 + t1 t2 xn = 0.
(3.20)
,
,
cua day
da cho phu. thuc
` hai gia tri. t1 va`
S hang
tng quat
.
. vao
`
nhau hoac
. bang
t2 khac
nhau:
,
,
,
1) Truo` ng ho. p t1 6= t2 :
,,
`
` (3.20) ta nhn
Thay n bang
n 2 vao
o. c
. du
xn (t1 + t2 ) xn1 + t1 t2 xn2 = 0.
(3.21)
Ta vit lai
.
x n t 2 x n 1 = t 1 ( x n 1 t 2 x n 2 ).
(3.22)
`
gia tri. n 1, n 2, . . . , 4, 3 vao
` (3.22) ta nhn
Thay n bang
cac
.
,,
du
o. c
x n 1 t 2 x n 2 = t 1 ( x n 2 t 2 x n 3 )
x n 2 t 2 x n 3 = t 1 ( x n 3 t 2 x n 4 )
......
(3.23)
x4 t2 x3 = t1 ( x3 t2 x2 )
x3 t2,x2 = t1 ( x2 t2 x1 ).
,
`,a s
v tu,o,ng u,ng cua (3.22) va` (3.23), gian u,o,c thu
Nhn cac
,,
chung, ta nhn
o. c
. du
xn t2 xn1 = t1n2 ( x2 t2 x1 ).
(3.24)
74
,,
, ,
,,
,
,,
Tuong tu. vit (3.21) duo i dang
.
x n t 1 x n 1 = t 2 ( x n 1 t 2 x n 2 )
`
gia tri. n 1, n 2, . . . , 4, 3, cung
va` sau d
cac
tnh
o thay n bang
,,
du
o. c
xn t1 xn1 = t2n2 ( x2 t1 x1 ).
(3.25)
,
` (3.24) va` (3.25) ta co
Tu
t1 xn t2 xn = t1n1 ( x2 t2 x1 ) t2n1 ( x2 t1 x1 ).
,
. la` nghim
Hoac
. cua (3.19) co dang
.
xn = C1 t1n + C2 t2n ,
(3.26)
,,
t
x
x
x
t
x
2
2
2 1
1 1
o dy
, C2 =
.
(3.27)
C1 =
t1 ( t1 t2 )
t2 ( t1 t2 ) ,
,,
`
,ng hang
` kim tra tru.,c tip
Nguo. c lai,
s bt ky,
. C1 va` C,2 la` nhu
,
,
,,
vo,i s hang
(3.26) la` nghim
day
tng quat
cua phuong tr`nh n
.
.
,
,,
{ xn } du
(3.19). Gia tri. duy nht cua day
dinh,
nu cho hai
o. c xac
.
,
,
Khi d
dinh
gia tri. ban d
theo cng thu c
ù cua day.
o C1 va` C2 xac
.
(3.27).
,
,,
,,
Tro lai
. v du. trn th` t1 = 3, t2 = 2 la` nghim
. cua phuong
2
`
,ng hang
tr`nh bc
o nu C1 va` C2 la` nhu
. hai t 5t + 6 = 0. Khi, d
,
` th` day
vo i s hang
s bt ky,
tng quat
.
xn = C1 .3n + C2 .2n
,
,,
,
la` nghim
. cua phuong tr`nh truy hì xn 5xn1 + 6xn2 = 0. Vo i
,,
,
dinh
x1 = 5, x2 = 19, ta xac
du
o. c C1 = 3, C2 = 2 va` nhu vy
.
. s
,
,
cua day
la` xn = 3n+1 2n+1 .
hang
tng quat
.
,,
,
,ng s phu,c., ngha
Trong truo` ng ho. p nghim
t1 , t2 la` nhu
.
,
la` t1 = (cos + i sin ), t2 = (cos i sin ), theo cng thu c
Moivre ta co
t1n = n (cos n + i sin n),
t2n = n (cos n i sin n)
,,
75
,
,
(3.26) tro, thanh
`
va` nghim
. tng quat
xn = P1 n cos n + P2 n sin n,
(3.28)
,
,,
`
`
` xac
dinh
o dy
s bt ky.
P1 va` P2 trong
P1 va` P2 la` hang
. hang
(3.28) khi cho hai gia tri. d
ù x1 va` x2 , ta co
( t1 + t2 ) x1 x2
,
t1 t2
(t1 + t2 ) x2 (t21 + t22 ) x1
,
P2 = i (C1 C2 ) = i
t1 t2 ( t1 t2 )
P1 = C1 + C2 =
. la`
hoac
P1 =
2
cotg
cos 2
1
x2
cos .x1 2 .x2 , P2 =
.x1 .
2
sin
(3.29)
,,
,
,,
,
ta
2) Tru,o`,ng ho.,p t1 = t2 : Nhu trong truo` ng ho. p truo c chung
,
,
` (3.24) va` (3.25) vo i t1 = t2
suy ra tu
xn t1 xn1 = t1n2 ( x2 t1 x1 ).
(3.30)
,
,,
,,
,a cho xn va`
dinh
xac
du
o. c xn c`n t`m mt
.
. phuong tr`nh nu
,
`, phu,o,ng tr`nh xn 2t1 xn1 + t21 xn2 = 0 co th vit du,o,i
x n 1 . Tu
dang
.
(n 2) xn 2(n 2)t1 xn1 + (n 2)t21 .xn2 = 0

. la`
hoac
(n 2) xn (n 1)t1 xn1 = t1 [(n 3) xn1 (n 2)t1 xn2 ].

(3.31)
,
,
,
`
` (3.31) ta
Sau khi th n tuong u ng bang
n 1, n 2, . . . , 4, 3 vao
,,
, ,
76
,,
nhn
o. c
. du
(n 3) xn1 (n 2)t1 xn2 = t1 [(n 4) xn2 (n 3)t1 xn3 ],

(n 4) xn2 (n 3)t1 xn3 = t1 [(n 5) xn3 (n 4)t1 xn4 ],
......
2x4 3t1 x3 = t1 ( x3 2t1 x2 ),
x3 2t1 x2 = t21 x1 .
(3.32)
,
,,
,
,
,,
,
`
v tuong u ng cua (3.32) vao

` (3.31) ta nhn
Ln luo. t th cac
o. c
. du
(n 2) xn (n 1)t1 xn1 = t1n1 .x1 .

,,
`, (3.30) va` (3.33) ta t`m du
Tu
o. c
(3.33)
(n 1) xn (n 2) xn = (n 1)t1n2 ( x2 t1 x1 ) + t1n1 x1 ,
. la`
hoac
,,
o dy
xn = (C1 + C2 .n)t1n ,
(3.34)
x2 t1 x1
2t1 x1 x2
, C2 =
.
C1 =
2
t1
t21
, ,
, ,
`
Ban
(3.34) la` kt qua cua (3.26) khi
. doc
. co th kim tra d dang
ta cho t2 = t1 .
,
,
tng quat
cua day
xac
dinh
theo cng
.
.
,
thu c sau:
x1 = 10, x2 = 12, xn + 4xn2 = 0.
,
,
,,
`, phu,o,ng tr`nh t2 + 4 = 0 ta tnh du
Lo` i giai. Tu
o. c t1 = 2i =
2(cos 2 + i sin 2 ), t2 = 2i = 2(cos 2 i sin 2 ) hay la` = 2, =
,
,,
o nghim
. cua phuong tr`nh truy hì la`
2 . Khi d
n
n n
xn = ( P1 cos
+ P2 sin
)2 .
2
2
,,
77
,
,
`, (3.39) suy ra P1 = 3, P2 = 5, do d
phai t`m
Tu
tng quat
o s hang
.
la`
n
n n
xn = (3 cos
+ 5 sin
)2 .
2
2
. la`
hoac
,
3.2n
vo i n = 4k
,
n
5.2
vo i n = 4k + 1
xn =
,
3.2n vo i n = 4k + 2
5.2n vo,i n = 4k + 3
,
,
V du. 3.17. By giò, ta quan tm cu hoi t`m nghim
. ring cua
,
phu,o,ng tr`nh truy hì khng thu`n nht bc
`
. hai vo i h. s hang
s
a 0 x n + 2 + a 1 x n + 1 + a 2 x n = bn
( a0 6= 0, a2 6= 0).
(3.35)
,
,
,
,,
2
Lo` i giai. Ta cung

xet nghim
. t1 , t2 cua phuong tr`nh a0 t + a1 t +
a2 = 0.
,ng
1) Tru,o`,ng ho.,p t1 6= t2 : Khi d
o theo ph`n trn t1n va` t2n la` nhu
,
,,
nghim
. ring cua phuong tr`nh thu`n nht (3.17) va` co nghim
.
,
theo cng thuc (3.26).

,
,,
,,
Nghim
cua phuong tr`nh (3.35) ta se t`m theo phuong
. ring
,
,
,
`
bin d
phap
s nhu sau: Ta phai t`m nghim
i hang
. ring n co
dang
.
n = n t1n + n t2n ,
(3.36)
,
,
(3.26) la` h. s n va` n co th phu. thuc
` n. Ta co
no ch khac
. vao
n+1 = n+1 t1n+1 + n+1 t2n+1
= n t1n+1 + n t2n+1 + (n+1 n )t1n+1 + ( n+1 n )t2n+1 .

,
,
day
{n } va` { n } thoa man
. di
By gio` ta dat
ù kin
. cho cac
t1n+1 + t2n+1 = 0,
(3.37)
,,
, ,
78
,,
o dy
= n+1 n , = n+1 n . Khi d
o
n+1 = n t1n+1 + n t2n+1
n+2 = n+1 t1n+2 + n+1 t2n+2
= n t1n+2 + n t2n+2 + t1n+2 + t2n+2 .

,
,
,,
` (3.35), ta nhn
Ta th biu thu c n , n+1 , n+2 vao
o. c
. du
( a0 t1n+2 + a1 t1n+1 + a2 t1n ).n + ( a0 t2n+2 + a1 t2n+1 + a2 t2n ). n +
+ a0 (t1n+2 + t2n+2 ) = bn .
Do ( a0 t1n+2 + a1 t1n+1 + a2 t1n ).n = 0 va` ( a0 t2n+2 + a1 t2n+1 + a2 t2n ). n =
0 suy ra
bn
t1n+2 + t2n+2 = .
(3.38)
a0
,
,
,
` (3.38) va` (3.17) ta t`m du
Tu
o. c
= n+1 n =
bn
1
.
a0 t1n+1 (t1 t2 )
(3.39)
bn
1
. n +1
.
a0 t1 ( t2 t1 )
,,
`
gia tri. tu,o,ng u,ng n 1, n
Sau khi th l`n luo. t n bang
cac
,,
` (3.39) ta nhn
2, . . . , 2, 1, 0 vao
o. c
. du
= n+1 n =
bn 1
1
. n
,
a0 t1 ( t1 t2 )
bn 2
1
=
. n 1
,
a0 t1 ( t1 t2 )
n n 1 =
n 1 n 2
......
b2
1
. 3
,
a0 t1 ( t1 t2 )
b1
1
,
2 1 = . 2
a0 t1 ( t1 t2 )
3 2 =
,,
79
b0
1
.
.
a0 t1 ( t1 t2 )
,
,
,
dang
Ta cng
theo v cua cac
thu c trn va` chu y 0 6= 0 ta t`m
.
,,
du
o. c
1 0 =
1
(b0 t1n1 + b1 t1n2 + + bn2 t1 + bn1 ).
a0 t1n (t1 t2 )
,,
,
,,
Tuong tu. ta cung

t`m du
o. c
n =
(b0 t2n1 + b1 t2n2 + + bn2 t2 + bn1 ).

t1 )
,
`, cng thu,c (3.36) ta co
Nhu vy
. tu
n =
a0 t2n (t2
n =
f ( t1 ) f ( t2 )
,
a0 ( t1 t2 )
(3.40)
,,
o dy
f (t) = b0 tn1 + b1 tn2 + + bn2 t + bn1 .

,,
,
` trn ta cung
lam
t`m
2) Tru,o`,ng ho.,p t1 = t2 : Tuong tu. cach
,,
,
,
n
du
n = (n + n n )t1 , va` ta cung
nhn
o. c n dang
o. c
.
. du
n =
f 0 ( t1 )
.
a0
,
phu,o,ng tr`nh truy hì bc
Trn dy
ta da khao sat
. hai.
,
,,
,
,
,
,
` tuong tu. . Ta cung
Phuong tr`nh bc
co th lam
. cao hon ta cung
,
,
`
thanh
lp
. phuong tr`nh
t k + a 1 t k 1 + a 2 t k 2 + + a k 1 t + a k = 0
(3.41)
,
,,
. tru,ng cua (3.17). Phu,o,ng tr`nh sau dy
goi
. la` phuong tr`nh dac

,
,
goi
. la` phuong tr`nh truy hì tuyn tnh thu`n nht
xn+k + a1 xn+k+1 + + ak xk = 0.
,
Ta khng chu ng minh dinh
l sau
.
(3.42)
,,
, ,
80
,
inh
l 3.1: Nu t1 nghim
s
. bi
. s l`n cua (3.41), th` s day
.
,
,
vo i s hang
tng quat
.
t1n , nt1n , n2 t1n , . . . , ns1 t1n
,
,,
la` nghim
. ring cua phuong tr`nh thu`n nht (3.42)
,
,
,
,,
nghim
. tru,ng theo
Nhu vy
ong tr`nh dac
. tt ca cac
. cua phu
,
dinh
l trn cho ta k nghim
.
. ring cua (3.42).
(1)
(2)
(k)
xn , xn , . . . , xn .
,
,,
inh
l 3.2: Nghim
. chung cua phuong tr`nh thu`n nht
.
,,
` cng thu,c
(3.42) du
o. c cho bang
(k)
(2)
(1)
xn = C1 xn + C2 xn + + Ck xn
,,
,
o dy
`
s bt k`y.
C1 , C2 , . . . , Ck la` nhu ng hang
,
,,
inh
l 3.3: Nghim
. chung cua phuong tr`nh truy hì tuyn
.
,,
` cng thu,c
tnh (3.17) du
o. c cho bang
(1)
(2)
(k)
xn = C1 xn + C2 xn + + Ck xn + n
,
,
`
s bt k`y va` n la` mt
o, dy
C1 , C2 , . . . , Ck la` nhu ng hang
. nghim
.
,
ring cua (3.17).
,,
`
`
Hang
s C1 , C2 , . . . , Ck du
dinh
bang
gia tri. k s hang
o. c xac
.
.
,
`
ban d
u
c
ua
d
ay.
,
,,
,,
,,
`
Nghim
cua phuong tr`nh (3.17) du
phuong
o. c t`m bang
. ring
,
`
bin d
s co dang
phap
i hang
.
(1)
(2)
(k)
n = 1n xn + 2n xn + + kn xn .
,,
,,
,
Truo` ng ho. p ring dinh
l sau rt hay du
dung
o. c ap
.
.
,,
, ,
n
inh
l 3.4: Nu bn = q .Ps (n), o dy
Ps (n) la` da
thu c cua n
.
,
bc
. cua (3.42), phu,o,ng tr`nh (3.17)
. s, còn q la` m-l`n nghim
. lap
,,
81
,
,
co nghim
= qn Qm+s (n), o, dy
Qm+s (n) la` da
thu c
. ring dang
.
,
cua n, bc
. m + s.
dung
inh
Sau dy
cac
l trn
la` mt
.
. s v du. ap
.
,
`
vo,i moi
. s tu. nhin n, s zn =
4n+1 + 6n + 5 chia ht cho 9.
,
,
,ng s z1 = 27, z2 = 81 va` z3 = 279 chia ht cho 9.
Lo` i giai. Nhu
,
,,
, ,
Còn zn co th nhn
o. c theo cng thu c tng quat
. du
xn = C1 .4n + C2 .n.1n + C3 .1n
,
vo i C1 = 4, C2 = 6, C3 = 5.
,
,
,,
vo,i s hang
xn la` nghim
Day
tng quat
cua phuong
.
. chung
,
,
tr`nh thu`n nht tuyn tnh vo i h. s khng d
i, ma` nghim
.
,
,,
`
.
cua phuong tr`nh thu`n nht co nghim
t
=
4
v
a
nghi
m
l
ap
1
.
.
,,
,
2
. trung la` (t 4)(t 1) = 0
t2 = t3 = 1. Suy ra phuong tr`nh dac
3
2
. la` t 6t + 9t 4 = 0, va` phu,o,ng tr`nh truy hì la`
hoac
xn+3 6xn+2 + 9xn+1 4xn = 0.
,
,,
V` zn la` nghim
. ring cua phuong tr`nh truy hì, ta co
zn+3 = 6zn+2 9zn+1 + 4zn .
,
,
,
`, dy,
,ng s zn , zn+1 va` zn+2 chia ht cho 9, th`
Tu
nu gia su nhu
zn+3 cung
chia ht cho 9. Nhu vy
theo nguyn ly quy nap
. toan
,.
,
,
,
` toan
da du
hoc
o. c giai d
`y du.
. bai
,
,
V du. 3.19. T`m cng thu,c tng quat
cho tng
xn = 15 + 25 + 35 + + n5 .
,
,
Lo` i giai. Ta co
x1 = 1, xn+1 xn = (n + 1)5 .
82
,,
, ,
,,
,
Ta da co phuong tr`nh truy hì khng thu`n nht bc
mt
vo i h.
.
.
,
,,
. tru,ng t 1 = 0 co nghim
s khng d
i. Phuong tr`nh dac
. t1 = 1.
,
,
,
dinh
` la`
Theo cac
l 3.1 -3.3 nghim
.
. chung c, ua phuong tr`nh nay
,,
,
,
xn = C1 + n , o dy
n la` nghim
. ring cua phuong tr`nh ta dang

xet.
,
,
,,
Nhung v` bn = 1n .(n + 5)5 va` s 1 la` nghim
. cua phuong tr`nh
,
tru,ng, theo dinh

dac
l 3.4 (m = 1, s = 5) n la` da
thu c bc
.
. sau
,.
cua n. Khi d
o
xn = B0 + B1 n + B2 n2 + B3 n3 + B4 n4 + B5 n5 + B6 n6 .
,,
,,
` phu,o,ng tr`nh ta thit lp
Thay vao
ù, ta nhn
o. c
. o ph`n d
. du
B1 (n + 1) + B2 (n + 1)2 + B3 (n + 1)3 + B4 (n + 1)4 + B5 (n + 1)5
+ B6 (n + 1)6 B1 n B2 n2 B3 n3 B4 n4
B5 n5 B6 n6 =, (n + ,1)5 .
,
,,
,
`ng nht h. s truo c d

thu c, ta
`ng bc
. cua n cua hai v dang
co
6B6 = 1, 5B5 + 15B6 = 5, 4B4 + 10B5 + 20B6 = 10,
3B3 + 6B4 + 10B5 + 16B6 = 10,
2B2 + 3B3 + 4B4 + 5B5 + 6B6 = 5,
B1 + B2 + B3 + B4 + B5 + B6 = 1.
`, d
Tu
o suy ra
1
5
1
1
, B3 = 0, B2 = , B1 = 0.
B6 = , B5 = , B4 =
6
2
12
12
1
5
1
1
Khi d
o
xn = B0 n2 + n4 + n5 + n6 .
12 , , 12
2
6
,
`, dy
Tu
vo i n = 1 ta nhn
o. c 1 = B0 + 1, ngha la` B0 = 0 suy ra
. du
1
15 + 25 + + n 5 =
(2n6 + 6n5 + 5n4 n2 ).
12
,
V du. 3.20. Giai phu,o,ng tr`nh
xn+1 nxn = n!n5

vo,i di
ù kin
ù la` x1 = 1.
. ban d
(3.43)
,,
83
,
,
,,
,,
,
Lo` i giai. Ta xet phuong tr`nh thu`n nht tuong u ng
yn+1 nyn = 0.
(3.44)
,,
,,
` (3.44)
Sau khi thay n boi l`n luo. t gia tri. n 1, n 2, . . . , 2, 1 vao
ta co
y n = ( n 1 ) y n 1
y n 1 = ( n 2 ) y n 2
......
y3 = 2y2
y2 = y1 = C.
,
,
,,
dang
Nhn theo v cac

thu c trn ta t`m du
o. c yn = C (n 1)!.
,
,
,,
bin d
Nghim
i
. ring n cua (3.43) ta t`m theo phuong phap
,,
`
` (3.43), nhn
hang
s dang
n = (n 1)!un . Khi ta th vao
o. c
.
. du
,,
. la` un+1 un = n5 . Ta nhn
n!un+1 n!un = n!n5 , hoac
o. c
. du
,
,,
,,
` tp
phuong tr`nh truy hì co nghim
. chung (kt qua bai
. truo c)
un = B0 +
,
vo i B0 = 0 ta co
1 2
n (n 1)2 (2n2 2n 1).
12
1 2
n (n 1)2 (2n2 2n 1)(n 1)!.
12
,
` toan
la`
Suy ra nghim
. chung cua bai
n =
1 2
n (n 1)2 (2n2 2n 1)](n 1)!.
12
,,
,
Vo i n = 1 cho gia tri. ban d

ù ta nhn
o. c C = 1 va` suy ra day
. du
,
`
phai t`m la:
xn = yn + n = [C +
xn = [
1 2
n (n 1)2 (2n2 2n 1) + 1](n 1)!.
12
,,
, ,
84
,
,
,
,
ng l
` a c`
s
3.4. Tng cua nhu
uy thu
ung bc
. cac
,
tu. nhin
,
,
`, cung
` v` tnh tng cua luy
thu
`
s
. mt
Ta da gap
bc
. s bai
. cac
,
, ,
,
` a bc
` ta ap
dung
tu. nhin, nhu voi luy thu
. hai,, bc
. ,ba. Ph`n nay
.
,
,
,
,
cng thu c Newton d

s
m
u
n
ao
d
o
cac
tnh du
o. c tng cua mt
.
,
,
,
,
` 1 d
s tu. nhin tu
n n. tnh tng
Sk = 1k + 2k + 3k + + n k
,
,
,
,
dung
vo i k la` mt
dang
thu c sau
. s tu. nhin, ta ap
.
(3.45)
( x + 1)k+1 = x k+1 + Ck1+1 x k + Ck2+1 x k1 + + Ckk+1 x + 1.

,,
,,
Thay x l`n luo. t cac
gia tri. 1, 2, 3, . . . , n ta nhn
o. c
. du
2k+1 = 1k+1 + Ck1+1 1k + Ck2+1 1k1 + + Ckk+1 1 + 1,
3k+1 = 2k+1 + Ck1+1 2k + Ck2+1 2k1 + + Ckk+1 2 + 1,
4k+1 = 3k+1 + Ck1+1 3k + Ck2+1 3k1 + + Ckk+1 3 + 1,
..............................................
nk+1 = (n 1)k+1 + Ck1+1 (n 1)k + + Ckk+1 (n 1) + 1,
k +1
( n + 1 ) k +1 =
+, Ck1+1 nk + Ck2+1 nk1 + + Ckk+1 n + 1.
, n
,
,,
dang
Cng
theo v cua cac
thu c va` ta nhn
o. c
.
. du
(n + 1)k+1 = Ck1+1 Sk + Ck2+1 Sk1 + + Ckk+1 S1 + n + 1

hay la`
1
[(n + 1)k+1 Ck2+1 Sk1 Ckk+1 S1 n 1]. (3.46)
k+1
,
,
`, biu thu,c (3.46) cho phep ta tnh l`n lu,o.,t tng (3.45). V du.
Tu
,,
,
`, (3.46) ta tnh du
vo i k = 1, 2, . . . tu
o. c
Sk =
S1 =
1
n ( n + 1)
1
1
[(n + 1)2 n 1] =
= n2 + n,
2
2
2
2
,
,
,
thu`,a cung
`
s tu., nhin
3.4. Tng cua nhu ng luy
bc
. cac
85
n(n + 1)(2n + 1)
1
[(n + 1)3 3S1 n 1] =
3
6
1 3 1 2 1
= n + n + n,
3
2
6
1
n ( n + 1) 2
S3 = [(n + 1)4 6S2 4S1 n 1] = [
]
4
2
1
1
1
= n4 + n3 + n2 ,
4
2
4
1
S4 = [(n + 1)5 10S3 10S2 5S1 n 1]
5
n(n + 1)(2n + 1)(3n2 + 3n + 1)
1
1
1
1
=
= n5 + n4 + n3 n,
30
5
2
3
30
1
6
S5 = [(n + 1) 15S4 20S3 15S2 6S1 n 1]
6
1
1
1
5
1
= n2 (n + 1)2 (2n2 + 2n 1) = n6 + n5 + n4 n2 ,
12
6
2
12
12
1
n(n + 1)(2n + 1)(3n4 + 6n3 3n + 1)
S6 =
42
1
1
1
1
1
= n7 + n6 + n5 n3 + n,
7
2
2
6
12
1 2
n (n + 1)2 (3n4 + 6n3 n2 4n + 2)
S7 =
24
1
1
7
7
1
= n8 + n7 + n6 n4 + n2 .
8
2
12
24
12
,
,
,
Ta se chu ng minh rang
`
tng Sk la` mt
thu c bc
. da
. k + 1 co s
1
hang
tu. , do bang
`
khng, h. s tru,o,c nk+1 bang
`
, h. s tru,o,c
.
k+1
1
k
,
,
,
,
k
k
1
`
`
n bang
, h s truo c n
bang
, h s truo c nk2 bang

` 0.
2 .
12 .
,
,
,
,ng
Tht
vy,
Gia thit di
dinh
vo i nhu
ù khang
. , trn dung
.
.
,
,
tng S1 , S2 , . . . , Sk1 . Ta c`n kt lun

dinh
cung
dung
vo i
.
. khang
,
,
,
,
`
tng Sk . Khang
dinh
Sk la` mt
thu c theo n va` h. s tu. do bang
.
. da
,
,
,
,
,
` dang
h. s ak , ak1 , ak2 tuong u,ng
0, suy ra tu
thu c (3.46). Cac
S2 =
,,
, ,
86
,,
,,
`, (3.17) ta t`m du
truo c nk , nk1 , nk2 trong Sk cung

tu
o. c
1
1
1
[Ck1+1 Ck2+1 ] = ,
k+1
k
2
1
1
k
1
a k 1 =
[Ck2+1 Ck2+1 . Ck3+1
]= ,
k+1
2
k1
12
1
k
1
1
1
a k 2 =
[Ck3+1 Ck2+1
Ck3+1 . Ck4+1
] = 0.
k+1
12
2
k2
,
,,
,
,
Nhu vy
. trong truo` ng ho. p chung ta co cng thu c
ak =
ik = k + 1 .nk+1 + 2 nk + 2 Ck1 B2 nk1 + 4 Ck3 B4 nk3 +
i =1
(3.47)
1
1 5
+ Ck B6 nk5 + Ck7 B8 nk7 +
6
8
,ng s
`
`
. n2 . Trong (3.47) nhu
s hang
cu
i
c
ung
l
a
n hoac
.
,ng s Bernoulli. Mt
B2 , B4 , B6 , B8 , . . . goi
. ,la` nhu
. s s Bernoulli
,,
du
o. c lit
. k trong bang
5
,
66
691
7
3617
43867
B12 =
, B14 = , B16 =
, B18 =
,
2730
6
510
798
174611
854513
236364091
B20 =
, B22 =
, B24 =
,
330
123
2730
8553103
23749461029
8615841276005
B26 =
, B28 =
, B30 =
,
6
870
14322
2577867858367
7709321041217
, B34 =
.
B32 =
510
6
,
,
,,
,
,ng s nay
`,a
` du cho ta tnh du
thu
Nhu
o. c cng thu c tng luy
,, , ,
, s tu., nhin d
bc
ù tin.
. mt,
. hai, ba, . . . , ba muoi tu cua n chu
,,
,
,
g` tnh du
By gio` khng kho khan
o. c cng thu c dang
.
,
,
,
,
n
k o, dy P ( t ) la
`
[
P
(
t
)]
da
th
u
c
theo
t.
V
d
u
ch
u
ng
minh
nh
u
ng
t =1
.
,
,
dang
thu c sau dy
B2 =
1
,
6
B4 =
1
,
30
B6 =
1
,
42
B8 =
1
,
30
B10 =
` tp
3.5. Bai
.
87
1
n(2n 1)(2n + 1);
3
1
2) 12 + 52 + 92 + + (4n + 1)2 = (n + 1)(16n2 + 20n + 3).
3
Tht
. vy,
.
1) 12 + 32 + 52 + + (2n 1)2 =
1) (2t 1)2 =
t =1
t =1
t =1
t =1
(4t2 4t + 1) = 4 t2 4 t + n
n ( n + 1)
n(n + 1)(2n + 1)
4
+n
= 4.
6
2
1
= n(2n 1)(2n + 1).
3
n
2) (4t + 1)2 =
t =1
t =1
t =1
t =1
(16t2 + 8t + 1) = 16 t2 + 8 t + n
n ( n + 1)
n(n + 1)(2n + 1)
+ 8.
+n+1
= 16.
6
2
(n + 1)(16n2 + 20n + 3)
=
.
3
, ,
` toan
tu,o,ng tu., nhu, vy.
Ban
. doc
. co th giai nhiù bai
.
` tp
3.5. Bai
.
`
Sn = a1 b1 + a2 b2 + + an bn =
q n 1 1
a1 b1 qan bn
dqb1
.
1q
(1 q )2
,
vo i a1 , a2 , . . . , an la` cp s cng
co cng sai d va` b1 , b2 , . . . , bn la` cp
.
s nhn co bi
. s q 6= 1.
,
,
cua cp s cng
. 3.22. T`m s hang
tng quat
.
.
2, 5, 10, 17, 26, 37, . . .
,
,
va` tnh tng n s hang
d
ù tin cua no.
.
,,
, ,

,
t`m cng thu,c tng
. 3.23. Hay
88
Sn = 3.2 + 5.5 + 7.8 + + (2n + 1)(3n 1).

,
t`m nghim
phu,o,ng tr`nh sau:
. 3.24. Hay
. chung cua cac
a) xn+1 + xn+1 + xn = 0;
b) xn+1 + 2xn+1 + xn = 0;
c) xn+2 xn = 0;
d) xn+3 3xn+2 + 3xn+1 xn = 0.
,
,
cho day
xac
dinh
. 3.25. T`m cng thu,c tng quat
. theo cng thu c
sau:
a) x1 = 10, x2 = 16, xn+2 4xn+1 + 3xn = 0;
b) x1 = 1, x2 = 3, x3 = 29, xn+3 9xn+2 + 26xn+1 24xn = 0;
c) x1 = 1, x2 = 7, xn+2 6xn+1 + 9xn = 4.
, ,
CHUONG
HOC
S
.
chia ht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
4.1. Phep
Euclide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
4.2. Thut
. toan
,
4.3. S ph
uc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
,
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
4.4. Nhung v du. khac
` tp
4.5. Bai
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
chia ht
4.1. Phep
,ng
Trong s hoc
. phep chia cho ta r,t nhiù tnh cht v` nhu
` toan
phat
biu du,o,i dang
phep chia
s nguyn. Nhiù bai
cac
.
,
,
,
lai
ng s nguyn va` k ca cac
thut
tnh toan.
Ta nhac
nhu
. toan
.
,
`
`
`
mt
s
kh
ai
ni
m.
N
u
a
v
a
b
l
a
nh
u
ng
s
nguyn,
ta
n
o
i
r
ang
.
.
..
b chia ht cho a, ky hiu
. la` b . a, ,khi t`n tai
. mt
. s nguyn c sao
,
,
cho b = ca. S c goi
. la` thuong c,ua phep chia, a nhiù khi goi
. la`
,
,
,
,
,
,
uo c s cua b, s b goi
. la` bi
. c
. s cua a. Truo` ng ho. p khng t`n tai
`
theo dinh
ngha trn ta noi rang
b khng chia ht cho a, ky hiu
.
.
,
..
,
,
` dinh
`
tnh
b 6 . a. Tu
ngha do
loat
n gian trn ta suy ra hang
.
. cac
,
,
,
.
,,
,
cht cua phep chia, o dy
ta ch ly mt
n gian: Nu b .. a
. v du. do
.
.
,
va` c .. a, th` (ub + vc) .. a vo i moi

. s nguyn bt ky` u va` v. Hai khai
,
,
`
nim
rt hay du
o. c dung.
. sau dy
,
,
,
,
Mt
. s d goi
. la` uo c s chung lo n nht cua hai s nguyn a va`
,,
Chuong 4. S hoc
.
90
b, ky hiu
. d=(a, b), khi
1) a va` b d
ù chia ht cho d;
,
,,
cua a va` b.
2) d chia ht cho moi
. uo c s chung khac
,
,
Mt
. s m goi
. la` bi
. s chung nho nht cua hai s nguyn a va`
b, ky hiu
. m=[a, b],, khi
1) m chia ht cho ca a va` b;
,
cua a va` b d
2) Moi
ù chia ht cho m.
. bi
. s chung khac
,
,a hai khai
nim
Cng thu c lin quan giu
. trn la`
ab
[ a, b] =
.
( a, b)
3n+3
` vo,i moi
. s nguyn n 0, s 3
26n 27 chia ht cho 169.
,
,
. An = 33n+3 26n 27. Khi d
Lo` i giai. Ta dat
o A0 = 33 27 = 0
suy ra A0 chia ht cho 169.
, ,,
,
,
,
` d
Gia su An chia ht cho 169 vo i n nao
o. Ta bin d
i An+1 nhu
sau
An+1 = 33(n+1)+3 26(n + 1) 27
= An + 26.33n+3 26 = An + 26[(33 )n+1 1]

= An + 26(33 1)(33n + + 1) = An + 4.169.(33n + + 1).
`, d
Tu
o suy ra An+1 chia ht cho 169.

` vo,i s n nguyn du,o,ng
1) C = 7n + 3n 1 chia ht cho 9;
2) E = a4n+1 a chia ht cho 30, vo,i a la` s nguyn.
,
, ,,
,
Lo` i giai. 1) Nu n = 1, th` C1 = 7 + 3 1 chia ht cho 9. Gia su
,
n = k 1 va` Ck = 7k + 3k 1 chia ht cho 9. Khi d
o vo i n = k + 1
4.1. Phep chia ht
91
s
Ck+1 = 7k+1 + 3(k + 1) 1 = 7.7k + 3k + 2
= 7.7k + 21k 7 18k + 9 = 7(7k + 3k 1) 9(2k 1)

= 7Ck 9(2k 1)
,,
quy nap
hoc
cung
chia ht cho 9. Theo phuong phap
. toan
. C chia
,,
,
ht cho 9 voi moi

. n nguyn duong.
2) Nu n = 1, th`
E1 = a5 a = a( a2 1)( a2 + 1) = a( a 1)( a + 1)[( a2 4) + 5]
= ( a 2)( a 1) a( a + 1)( a + 2) + 5( a 1) a( a + 1).

`,a s thu, nht chia ht cho 5! = 120 = 4.30, còn thu
`,a s thu,
Thu
hai chia ht cho 5.3! = 30. Suy ra E1 chia ht cho 30.
, ,,
,
Gia su n = k 1 va` Ek = a4k+1 a chia ht cho 30. Khi d
o vo i
n = k + 1 s
Ek+1 = a4k+5 a = a4k+5 a + a4k+1 a4k+1
= ( a4k+1 a) + ( a4k+5 a4k+1 ) = Ek + a4k .E1
cung
chia ht cho 30.

`
nu vo,i nhu ,ng s tu. , nhin du,o,ng
,
k
k
k
a, b, c thoa man
a2 + b2 = c2 , th` moi
Ek = a2 + b2 + c2
. s co dang
.
k
k
k
va` Fk = ( ab)2 + (bc)2 + (ca)2 vo,i k 2 chia ht cho s
1
D = ( a4 + b4 + c4 ).
2
,
,
,
,
Lo` i giai. Ta chu ng minh d
`ng tho` i s Ek va` Fk chia ht cho D.
,
,,
Tht
Truo c tin ta khang

dinh
a4 + b4 + c4 la` s chan.
.
. vy,
. nu
,
,
,
va` suy
. d
. d
c = 2k, th` a va` b la` hoac
`ng tho` i le hoac
`ng tho` i chan
,
4
4
4
2
2
Nu c = 2k + 1, th` a + b la` le va` suy ra
ra a + b + c la` chan.
,,
Chuong 4. S hoc
.
92
,
,
la` le. Do c4 = (2k + 1)4 la` le nn

a4 + b4 = ( a2 + b2 )2 2a2 b2 cung
,
,
v` la` tng hai s le.
( a4 + b4 ) + c4 chan,
Ta xet s
F2 = ( ab)4 + (bc)4 + (ca)4
= a4 b4 + c4 ( a4 + b4 ) = 2Dc4 + a4 b4 c8
= 2Dc4 + ( a2 b2 c4 )( a2 b2 + c4 ).
c4 ( a4 + b4 )
V` 2a2 b2 = c4 ( a4 + b4 ), nn a2 b2 c4 =
c4 =
2
,
D, Tu`, d
nhu vy
o suy ra F2 chia ht cho D. Cung
. E2 chia ht
,
,
,
` quy nap
` toan
suy ra tu
hoc
cho D. Mnh
d
` cua bai
.
. toan
. vo i cac
,
k
,
dang
thu c Ek+1 + 2Fk = Ek2 va` Fk+1 + 2( a.b.c)2 Ek = Fk2 .

`
vo,i s tu. , nhin du,o,ng bt k`y n, s
n
24 + 5 chia ht cho 21.
,
,
Tng quat:
Vo,i s tu. , nhin bt k`y a > 1, n 1, biu thu,c
n
Bn = a4 + a3 a 1 chia ht cho ( a 1)( a + 1)( a2 + a + 1).
,
,
Lo` i giai. Nu n = 1, th` B1 = a4 + a3 a 1 = ( a 1)( a + 1)( a2 +
a + 1).
, ,,
Gia su n = k 1 va` Bk chia ht cho ( a 1)( a + 1)( a2 + a + 1).
,,
,
Khi d
o vo i n = k + 1 ta nhn
o. c
. du
Bk+1 = a4
k +1
+ a3 a 1 = ( a4 a + a )4 + a3 a 1
k
= [ a( a3 1) + a]4 + a3 a 1 = K ( a 1)( a2 + a + 1)+

k
+ a4 + a3 a 1 = K ( a 1)( a2 + a + 1) + Bk .
. khac
Mat
k
Bk+1 = ( a4 + a a)4 + a3 a 1 = [ a( a3 + 1) a]4 + a3 a 1

k
= K ( a + 1) + a4 + a3 a 1 = K ( a + 1) + Bk .
4.1. Phep chia ht
93
,
,
,
`,a cua a + 1.) V` cac
s
(Ky hiu
. K ( a + 1) la` biu thu c luy thu
`
a 1, a + 1 va` a2 + a + 1 nguyn t cung
nhau, suy ra Bk+1 chia
,
n
,
ht cho tch cua chung.

Vo i a = 2, ta co Bn = 24 + 5.
n
V du. 4.5. 1) Chu,ng minh rang
` 32 1 chia ht cho 2n+2 va` khng
chia ht cho 2n+3 vo,i n nguyn du,o,ng.
n
2) Chu,ng minh rang
`
23 + 1 chia ht cho 3n+1 va` khng chia ht
cho 3n+2 vo,i n nguyn du,o,ng.
,
,
Lo` i giai. 1) Ta co
A n + 1 = 32
n +1
1 = (32 )2 1 = (32 1)(32 + 1).

, ,,
n
,
Vo i n = 1 mnh
d
Gia su An = 32 1 chia ht cho 2n+2 .
` dung.
.
n
V` 32 + 1 chia ht cho 2, nn An+1 se chia ht cho 2.2n+2 = 2n+3 .
, ,
n
ta gia su, An = 32 1 khng chia ht cho 2n+3 .
. khac,
Mat
n
n
n
,
Nhung 32 + 1 khng chia ht cho 4, v` (32 + 1) 2 = 32 1
n
chia ht cho 4 (thm
. ch chia ht cho 4.2 do ph`n trn. V` vy
.
n
(32 + 1) chia cho 4 du, 2) tu`, dy
suy ra An+1 khng chia ht cho
2n +4 .
,,
,
,,
,
,
2) Chu ng minh tuong tu. nhu ph`n trn. Ta su dung
.
23
n +1
+ 1 = (23 )3 + 1 = (23 + 1)(22,3 23 + 1)

n
= (23 + 1)[(23 + 1)2 3.23 ].

. vung chia ht cho 3, khng chia ht cho 9.
S trong ngoac
V du. 4.6. 1) Chu,ng minh rang

`
nu p la` s nguyn t, th` s
,,
,
a p a chia ht cho p vo i moi
. a (a la` s nguyn duong).
2) Chu,ng minh rang
`
nu p la` s nguyn t va` a khng chia ht
cho p, th` s a p1 1 chia ht cho p (dinh
ly Fermat).
.
,,
Chuong 4. S hoc
.
94
,
,
,
,,
,
Lo` i giai. 1) Vo i a = 1 mnh
d
` la` hin nhin, v` trong truo` ng
.
,
` a p a = 1 1 = 0.
ho. p nay
, ,,
,
` d
Gia su mnh
d
vo i mt
` dung
y, ngha la` a p a
.
. s a nao
,
chia ht cho p. Ta se chu ng minh mnh

d
dung
cho a + 1.
` cung
.
,
,,
dung
Tht
phn tch nhi. thu c Newton, ta nhn
o. c
. vy,
. ap
.
. du
( a + 1) p ( a + 1) = a p + p f ( a ) + 1 a 1 = ( a p a ) + p f ( a ).
,,
,
,
dung
O dy
f ( a) la` da
cng thu c h.
thu c bc
. p 1 theo a. Do ap
.
,
`,a s co p du
thu
` lp
s Newton va` nhom cac
a ra ngoai
. ra f ( a).
,
hoc
Mnh
d
vo i a + 1, theo nguyn ly quy nap
` dung
.
. toan
. no
,
dung
vo i moi
. a 1.
,
` ph`n tru,o,c suy ra a p a chia ht cho s nguyn t p.
2) Tu
,
,
`, dang
Khi d
thu c
o tu
a p a = a ( a p 1 1 ).
` a khng chia ht p, nn a p1 1 chia ht
Do di
ù kin
ù bai
. d
cho p.
, ,
y:
Nu ta dat
. a = 2, 3, . . . , p 1, th` nhu, h. qua cua kt
Chu
s 2 p1 1, 3 p1 1, . . . , ( p 1) p1 1 chia ht cho
lun
. trn cac
p
. la` 2 1 , 3 p1 , . . . , ( p 1) p1 chia cho p du, 1.
p hoac
,
,,
, `
Trong truo` ng ho. p nay
tng 2 p1 + 3 p1 + + ( p 1) p1 chia
,
ht cho p, vo i p la` s nguyn t.
Euclide
4.2. Thut
. toan
,ng s nguyn. T`m u,o,c s chung
Cho a > 0 va` b > 0 la` nhu
,
,
,,
,
cua Euclide
lo n nht cua hai s da cho du
o. c t`m theo thut
. toan
,
nhu sau:
,
,,
. r0 = a va` r1 = b. Chia s a cho s b du
cho tin
o. c
. dat
Euclide
4.2. Thut
. toan
95
,
,,
,
thuong q1 va` s du la` r2 . Ta co th vit
a = bq1 + r2 ,
(0 r2 < r1 ).
Nu b > a ta co q1 = 0 va` r2 = a. Nu r2 = 0, th` a chia ht cho

,,
,
` u,o,c s chung lo,n nht la` b. Nu r2 6= 0,
b; trong truo` ng ho. p nay
,,
`
` ky hiu
ta tin hanh
buo c tip theo: Ly b chia cho r2 , l`n nay
.
,,
,
thuong va` s du la` q2 va` r3 , ta co
(0 r3 < r2 ).
`,ng. Tru,o`,ng ho.,p ngu,o.,c lai
du
Nu r3 = 0, th` thut
. toan
. ta lai
.
,,
,,
,
ly r2 chia cho r3 du
o. c thuong q3 va` s du r4 , hay la` r2 = r3 q3 +
,
,
s du, d
r4 (0 r3 < r2 ). Cu tip tuc
cac
ù thuc
. nhu vy,
. v`
,
, .
,
s giam ngat
. chu ng to sau
[0, b) va` b > r1 > r2 > . . . 0 day
, ,
, ,
,
,
, , `
mt
. s buoc (s buoc khng ,lon hon b) se dn toi s du bang 0 va`
,,
`,ng. Kt qua ta nhn
se du
thut
o. c day
. toan
. du
r0 = r1 q1 + r2
b = r2 q2 + r3
r1 = r2 q2 + r3
r2 = r3 q3 + r3
(4.1)
...
r n 2 = r n 1 q n 1 + r n
rn1 = rn qn (0 ri < ri1 , i = 1, 2, . . . , n).
,
,
`
0.
Trong cng thu c trn rn la` s du cui cung
khac
,
V du. 4.7. Ta chu,ng minh rang
`
rn la` u,o,c s chung lo,n nht cua
a va` b.
,
,
,
,
,,
`
Lo` i giai. 1) Ta ch ra rang
rn la` uo c s chung cua a va` b.
,
Do rn1 chia ht cho rn va` cng thu c hì quy
r i 1 = r i q i + r i +1
(i = 1, 2, . . . , n; rn+1 = 0).
(4.2)
,,
Chuong 4. S hoc
.
96
,
,
,
,
,
,,
dat
ch cua ta th` phai ch ra rn la` uo c s chung cua
., muc
. d
,
,
,
`
tt ca rn1 , rn2 , . . . , r0 . dang

thu c cui cung
cua (4.1) cho ta thy
, ,, ,
rn2 chia ht cho rn (v` rn1 da chia ht cho rn ). Gia su vo i mt
.
,
` d
s nao
o i (1 i n 1) nhung s rn1 , rn2 , . . . , ri chia ht cho
`
`, (4.2) suy ra ri1 chia ht cho rn . Nhu, vy
rn . Khi d
quy
o t u
. b,ang
,
nap
ta kt lun
r1 = b cung
chia ht cho rn , còn dang
thu c
. chung
.
,
,
,,
d
ù tin cua (4.1) cho ta rn la` uo c s cua a.
,
,
,,
,
2) Ta chu ng minh rn la` uo c s chung lo n nht cua a va` b.
,
,,
Tht
. vy,
. Ky hiu
. d la` uo c s,chung bt ky` cua a ,va` b (ngha
,,
,
`, dang
la` r0 , r1 co uo c s chung d). Tu

thu c d
ù tin cua (4.1) suy
,
,
,
ra r2 chia ht cho d. V` th d cung

la` uo c s chung cua r1 va` r2 .
, ,,
,
,,
,
` d
Gia su d la` uo c s chung cua ri1 , ri vo i s i (1 i n 1) nao
o;
,
,
,
,
` (4.1) suy ra d la` uo c s chung cua ri+1 . Theo nguyn ly
khi d
o t u
,
,,
`
`
hoc,
nay
` ta thy rang
quy nap
cach
. toan
. d, la` uo c s cua rn . Bang
,
,,
,,
la` uo c s chung cua rn , suy ra

moi
. uo c s chung cua a va` b cung
,,
,
rn la` uo c s chung lo n nht.
,,
`, bu,o,c i + 1 va` i d
hoc
Dang
quy nap
tu
n buo c i 1
.
. toan
. di
,
,,
nhu trn goi
. la` phep quy nap
. nguo. c.
, ,
,
,,
u,o,c s chung lo,n nht bang
`
t
Nguo` i ta co th biu din
cac
,
,
` tp
ho. p tuyn tnh cua hai s a va` b thng qua bai
. sau.
V du. 4.8. Cho a va` b la` hai s nguyn du,o,ng. Khi d

o
( a, b) = sn a + tn b
,
vo,i n = 0, 1, 2 . . ., sn va` tn la` nhu ,ng s hang
thu, n cua day
{ s n },
.
,,
{tn } xac
dinh
boi
.
s0 = 1, t0 = 0, s1 = 0, t1 = 1
Euclide
4.2. Thut
. toan
97
va`
s i = s i 2 q i 1 s i 1 ,
t i = t i 2 q i 2 t i 1 ,
,
,,
,
vo,i i = 2, 3, . . . , n, o, dy
qi la` thuong s thu i trong thut

. toan
,
,
,
Euclide khi t`m uo c s chung lo n nht.
,
,
,
`
Lo` i giai. Ta se chu ng minh rang
ri = si a + ti b,
(4.3)
,
,
`, (4.3) co th suy ra lo`,i
vo i i = 0, 1, 2 . . . , n. V` ( a, b) = rn nn tu
,
giai.
,
,,
,
`
quy nap
hoc
Dung
phuong phap
chu ng minh (4.3).
. toan
. d
,
Vo i i = 0, ta co a = r0 = 1.a + 0.b = s0 a + t0 b. Do d
o (4.3) dung
,
,
b = r1 = 0.a + 1.b = s1 a + t1 b, nhu vy
. khac
voi i = 0. Mat
.
,
,
,
(4.3) cung
dung
vo i i = 1. Gia thit ri = si a + ti b dung
vo i moi
.
`, bu,o,c k trong thut
i = 1, 2, . . . , k 1. Khi d
to
an
Euclide
ta
o, tu
.
co
r k = r k 2 r k 1 q k 1
,
theo gia thit quy nap

. suy ra
r k = ( s k 2 a + t k 2 b ) ( s k 1 a + t k 1 b ) q k 1
= ( s k 2 s k 1 q k 1 ) a + ( t k 2 t k 1 q k 1 ) b
= sk a + tk b.
V du. 4.9. Cho a la` s tu. , nhin, a > 1. Hay

t`m ( am 1, an 1),
,,
,
,
o dy
m va` n la` nhu ng s tu. nhin.
,
,
`
. (n, m) = d. Ta chu,ng minh rang
Lo` i giai. at
( am 1, an 1) =
,
,
,
ta co th gia thit n m. Ta
( ad 1). Khng mt tnh tng quat
,,
Chuong 4. S hoc
.
98
,
,
,
,
,
chu ng minh quy nap

theo m. Vo i m = 0, dang
thu c hin nhin.
.
, ,,
. n = mq + r, 0 r < m. Ta co
Gia su m > 0. Ta dat
an 1 = amq ar 1 = amq ar ar + ar 1
= ar ( amq 1) + ( ar 1) = A( am 1) + ( ar 1),
,
,,
, `
`, nhu
,ng dang
o dy
thu c nay
suy ra
A la` s nguyn. Tu
( an 1, am 1) = ( am 1, ar 1)
,
hoc
va` theo gia thit quy nap
. toan
. ta co
( am 1, ar 1) = a(m,r) 1 = ad 1.
,
`
bi
. s chung nho nht (BSCN)
,
,
,
cua day
1, 2, . . . , 2n bang
`
bi
. s chung nho nht cua n + 1, n +
2, . . . , 2n:
BSCN (1, 2, . . . , n) = BSCN (n + 1, n + 2, . . . , 2n).
,
,
. [1, 2, . . . , 2n] = s va` [n + 1, n + 2, . . . , 2n] = t. v`
Lo` i giai. Ta dat
,
s n + 1, n + 2, . . . , 2n, còn t la` bi
s la` mt
bi
s chung cua cac
.
.
.
,
,
,
,,
s nho nht nn s chia ht cho t. chung minh nguo. c lai

. t chia
,
,
`
s chia ht cho n + 1, n +
ht s ta phai chu ng minh rang
mi
,
2, . . . , 2n cung
chia ht cho 1, 2, . . . , n. Ta se chu ng minh di
ù d
o
,
,
,
,
`
quy nap
phuong phap
dinh
la`
bang
.
. theo n. Vo i n = 1 khang
,
, ,,
,
,
hin nhin. Gia su mnh

d
vo i n, ta chu ng minh no cung
` dung
.
,
dung
vo i n + 1. Cho m la` s chia ht cho (n + 1) + 1, (n + 1) +
`, m chia ht cho 2(n + 1) nn m chia ht cho
2, . . . , 2(n + 1). Tu
,
n + 1 va` suy ra m chia ht cho n + 1, n + 2, . . . , 2n (ta ch thm
,
,
` d
cac
s ma` theo gia thit m da chia ht). Theo gia
vao
ù day
,,
thit quy nap
o ta da co m
. m chia ht cho 1, 2, . . . , n, còn truo c d
chia ht cho n + 1.
,
4.3. S phu c
99
,
,
,
` tng tt ca u,o,c s cua s tu. , nhin
,
n > 2 nho ho,n n n.
,
,
,
, ,,
,
,
`
tng cua tt ca uo c s cua s n bang
D ( n ).
.
,
,,
,
,
`
Ta phai chu ng minh rang

D (n) < n n vo i n 3. Ta chon
. truo` ng
,
ho. p n = 2 ( la` s nguyn, 2). Khi d
o
D (n) = 1 + 2 + 22 + + 2
= 2+1 1 < 2+ 2 = n n.
,
,
`
Gia thit rang

n 6= 2 va` D (k ) < k k vo i moi
. 3 k, < n va` chung
,
,
,
`
ng di
ta se chu ng minh D (n) < n n. Do nhu
u k trn, ta co th
,
,,
`
xet n = mp, o dy
p 3, 1 + p <
p la` s nguyn t le. Chu y rang
1
,
,
p p (tht
. vy,
. voi p 4, 1 + p < 2 < p; voi p = 3, 1 + 3 <
,,
,
3 3). V` th, nu m = 1, th` D ( p) = 1 + p < p p; tuong tu. , nu
p
m = 2, th` D (n) = 1 + 2 + p + 2p = 3 + 3p < 2p 2p = n n, nu

,
m 3, th` theo gia thit quy nap

D (m) < m m. Nhu vy
. mi
.
,
,
,
,,
,,
. dp, o, dy
uo c s cua n co dang
d hoac
d la` uo c s cua m, nn
.
D (n) = D (m) + pD (m) = D (m)(1 + p)
< m m.p p = n n.
,
c
4.3. S phu
,
,
,
, ,
lai
nim
Ta nhac
. khai
. co ban cua s phu c. Mt
. s phu c z co
,,
,
,ng s thu.,c, còn i la` do
dang
x va` y la` nhu
n
. , dai
. s z = x + iy, o dy
,
vi. ao co tnh cht i2 = 1; s x goi
la` ph`n thu. c, còn s y goi
.
. la`
,
,
,
`
phn ao cua s phuc z.

,
`
Hai s phu c z1 = x1 + iy1 , z2 = x2 + iy2 la` bang
nhau khi va`
,
ch khi x1 = x2 , y1 = y2 . Nu x = y = 0, th` z = 0 + i0 = 0. Moi
.
,
,
,
,
,
,
`
s thu. c co th coi nhu la` mt

s
ph
u
c
khi
ph
n
ao
c
ua
n
o
b
ang
0.
.
100
,,
Chuong 4. S hoc
.
,
,
,
,
,
,ng phep
Nhu vy
. tp
. s thu. c ch la` tp
. con cua tp
. s phu c. Nhu
,,
,
du
toan
ngha trn tp
o. c dinh
.
. s phu c g`m:
( x1 + iy1 ) + ( x2 + iy2 ) = ( x1 + x2 ) + i (y1 + y2 ),

( x1 + iy1 ) ( x2 + iy2 ) = ( x1 x2 ) + i (y1 y2 ),
( x1 + iy1 )( x2 + iy2 ) = ( x1 x2 y1 y2 ) + i ( x1 y2 + x2 y1 ).
,
`
S z = x iy goi
la` s lin ho.,p cua z = x + iy. Ro rang
nu z1
.
,
,
,
,
la` lin ho. p cua z2 , th` z2 cung

lin ho. p cua z1 .
,
,
. che vo,i h. toa
S phu c co lin h. chat
. d. vung goc nhu h`nh
ve.
,
,
s phu,c z = x + iy biu din
nhu, mt
Mi
m ( x, y) trong
. di
h. toa
. d. vung goc.
,
`, di
` tu
. dai
m gc toa
d
n
. d
,.
,
,
di
m s phu c goi
. la` modun cua z va`
,,
du
|z|. Tu`, h`nh ve ta thy
o. c ky hiu
p .
,a truc
|z| =
x2 + y2 0. Goc giu
.
,,
`
Ox va` Oz do
theo
chi
u
ngu
o
c
kim
.
,
`
d
l
a
argumen
c
ua
z;
va` ky
`ng h` goi
.
`
hiu
. la` argz. Ro rang
(
x = |z| cos ,
y = |z| sin ,
,,
,
,
o dy
= argz. Nhu vy
. s phu c z =
H`nh 4.1:
,
,,
qua dang
x + iy biu din
luo. ng giac
.
z = (cos + i sin ), = |z|, = argz.
,,
,,
,
s phu,c, co nhiù thun
phep
o dang
luo. ng giac
.
. lo. i trong cac
,
,
tnh. Chang
han
. ta ly phep nhn hai s phu c: z1 = 1 (cos 1 +
,
4.3. S phu c
101
i sin 1 ), z2 = 2 (cos 2 + i sin 2 ). Khi d

o
z1 z2 =
= 1 2 [(cos 1 cos 2 sin 1 sin 2 ) + i (cos 1 sin 2 + cos 2 sin 1 )]

= 1 2 [cos(1 + 2 ) + i sin(1 + 2 )].
,
,
, ,,
` kha dep.
Cng thu c nhn va` chia s phu c o dang
nay
Kt qua
.
.
,
tng quat:
V du. 4.12. Cho nhu ,ng s phu,c
z1 = 1 (cos 1 + i sin 1 ),
z2 = 2 (cos 2 + i sin 2 ),
........................
zn = n (cos n + i sin n ).
Khi d
o
z1 z2 . . . zn = 1 2 . . . n (cos(1 + 2 + + n )+
i sin(1 + 2 + + n )) (4.4)
vo,i n = 2, 3, . . .
,
,
,
,
,,
,
`
quy
thu c trn bang

phuong phap
Lo` i giai. Chu ng minh dang
,
,
hoc
nap
theo phep
. toan
. theo n., Vo i n, = 2, cng thu c (4.4) dung
,,
,
,
` d
thu c dung
nhn hai s phu c. Gia su dang
cho mt
o. Ta
. s n nao
,
,
,
,
thu c (4.4) dung

se chu ng minh dang
cho n + 1. Tht
. vy,
. vo i n + 1,
,,
,
s phu c z = (cos + i sin ), = 1, 2, . . . , n + 1. Su dung
gia
.
thit quy nap
.
z1 z2 . . . zn zn+1 = 1 2 . . . n [cos(1 + 2 + + n )
+ i sin(1 + 2 + + n )].n+1 (cos n+1 + i sin n+1 )
,,
Chuong 4. S hoc
.
102
= 1 2 . . . n n+1 [cos(1 + 2 + + n ) cos n+1

sin(1 + 2 + + n ) sin n+1
+ i [cos(1 + 2 + + n ) sin n+1
+ sin(1 + 2 + + n ) cos n+1 ]
= 1 2 . . . n n+1 [cos(1 + 2 + + n+1 )
+ i sin(1 + 2 + + n+1 )].
,,
,
Truo` ng ho. p ring 1 = 2 = . . . = n = va` 1 = 2 = . . . =
,,
, `,
,
`
n = cng thu c vu
a chu ng minh tro thanh
zn = n (cos n + i sin n).
,
,,
,
` trn du
Nu di
m z nam
o` ng tròn do
n vi. th` z = cos + i sin va`
(cos + i sin )n = (cos n + i sin n).

,
,
,
`
Cng thu c sau cung
goi
Cng thu c Moivre
. la` cng thu c Moivre.
,
,
,
,
` toan
lin quan
co nhiù u ng dung
trong thu. c t cung
nhu giai bai
.
,
,
` toan
rt hay nhung khng lin quan d
d
n s phu c. Nhiù bai
n
,,
,,
1
quy nap
hoc
.
phuong phap
n o dy
. toan
. ti khng xet d
,
,
` nu kt qua thu. ,c hin
. mt
. s hu u
han
phep tru`,, phep nhn, phep chia) trn
. phep tnh (phep cng,
.
,
,
day
s x1 , x2 , . . . , xn la` mt
cac
. s u, th` kt qua thu. c hin

. cung
,
,
,
phep tnh d
lin ho. p x1 , x2 , . . . , x n se nhn
o. c s u
o trn day
. du
,
,
lin ho. p cua u.
,
,
,
,
Lo` i giai. Bu,o,c co, so,: ù tin ta se chu ng minh mnh

d
` dung
.
,
, `,
voi tung phep tnh trn hai s phu c. Cho x1 = a + ib, x2 = c + id.
1 Ban
,
,
,
,
doc
cua s phu c trong [2].
. co th t`m thy mt
. s u ng dung
.
,
4.3. S phu c
103
khi d
o
x1 + x2 = ( a + c) + (b + d)i = u,
x1 + x2 = ( a ib) + (c id) = ( a + c) (b + d)i = u.

,
` phu,o,ng phap
`,, nhn, chia hai
tu,o,ng tu., ta kim tra phep tru
Bang
,
,
s phu c, khang
dinh
d
ù dung.
.
,
,
,,
, ,
,
s phu,c x1 , x2 , . . . , xn .
By gio` gia su cho biu thu c hu
u han
. cac
,
,
,
biu thu,c nhu, vy
cac
Thu. c hin
. tnh toan
. la` thu. c hi, n
. mt
. day
,
,
,
,
phep tnh trn hai s phu c, vic

s thu tu.
. thu. c hin
. co th danh
,
,
,,
,
du
han
o. c. Chang
. biu thu c
x1 x2 + x3 x4
u=
.
x1 + x2 x3
,
,
,
,,
bu,o,c sau:
thu. c hin
. cac
. u nguo` i ta thu. c hin
1) x1 x2 = u1 ,
4) u3 x3 = u4 ,
2) x3 x4 = u2 ,
5) u1 + u2 = u5 ,
3) x1 + x2 = u3 , 6)u5 : u4 = u.
, ,,
,
,
,
biu thu,c ma` trong su., tnh

Gia su mnh
vo i tt ca cac
` dung
. , d
,,
,,
,
d`
bu,o,c thu.,c hin
toan
oi hoi khng qua k buo c thu. c hin,
. cac
. o
`,, nhn hoac
` cng,
. chia hai s phu,c. Ta se chu,ng minh
dy
tru
la:
.
,
,
,
,,
,
,
mnh
d
vo i cac
biu thu c d`
` dung
oi hoi k + 1 buo c thu. c hin.
.
.
, ,
,
`
`
Tht
v
y,
bu
o
c
th
u
c
hi
n
cu
i
c
ung
k
+
1
trn
hai
s
u
v
a
u
,
m
a`
i
j
. .
.
. , ,
,
,
ng s nay
` la` kt qua cua vic
nhu
. thu. c hin
. khng qua k phe, p
,
`
s lin ho.,p cua
cac
tnh. Kt qua khi ta thay x1 , x2 , . . . , xn bang
,
`
s ui va` u j cung
chung
th` theo gia thit quy nap
thay bang
. cac
,
,
,
,
s lin ho. p cua chung
cac
trong kt qua thu. c hin
. phep tnh. Khi
,
,,
,
,
`
d
thay bang
s lin ho. p cua no u trong buo c thu. c hin
o u cung
.
,
thu k + 1.
104
,,
Chuong 4. S hoc
.
,
,,
2
V du. 4.14. Cho z la` nghim
. cua phuong tr`nh bc
. hai x + x +
,
,
1 = 0. Chu ng minh rang
` vo i n = 0, 1, . . . ta co
(
0, nu n khng chia ht cho 3,
1 + zn + z2n =
3, nu n chia ht cho 3.
,
,
1
3
,
,
,
Lo` i giai. Nghim
. cua phuong tr`nh la` b1 = 2 + i 2 , b2 =
,
1
3
,,
i
. Ta ky hiu
z la` nghim
bt ky` cua phuong tr`nh,
.
.
2
2
3 ,,
1
, o dy
ngha la` z = + i
= 1 khi z = b1 va` = 1 khi
2
2
,
1
. = arg z( ); bo,i v` |z| = 1 nn cos =
z = b2 . at
2
,
2
3
,
` dy
va` sin =
, tu
. Suy ra z co biu din
ta co =
2
3
,,
sau
luo. ng giac
2
2
z = cos
+ i sin
.
3
3
,
p dung
cng thu c Moivre
.
n = 1 + zn + z2n
2n
4n
4n
2n
+ i sin
) + (cos
+ i sin
).
= 1 + (cos
3
3
3
3
, ,,
,
,
cho tng cos va` sin ta
p dung
cng thu c bin d
i luo. ng giac
.
,,
nhn
o. c
. du
n
n
+ 2i sin n cos
n = 1 + 2 cos n cos
3
3
n
= 1 + (1)n 2 cos
.
3
Ta chu y cos n = cos n = (1)n , sin n = 0. Cho n chia ht
,
cho 3. Khi d
o n = 3k (k la` s tu. nhin) va`
3k
n = 3k = 1 + (1)3k .2 cos
3
= 1 + (1)k .2(1)k = 1 + 2 = 3.
4.4. Nhu ng v du. khac
105
,,
Nguo. c lai
n = 3k + s ( s = 1 va` s = 2) va`
. n co dang
.
(3k + s)
3
s
k+s
k
= 1 + (1) .2(1) . cos
3
1
= 1 + (1)k+s .2.(1)k .(1)s+1 . = 0.
2
,
,,
` toan
co th vit lai
Vy
. bai
. duo i dang
.
(
0, s 6= 0, (k = 0, 1, . . . ; s = 1, 2)
3k+s = 1 + z3k+s + z6k+2s =
3, s = 0,
(4.5)
n = 3k+s = 1 + (1)3k+s .2 cos
V` 1 + z + z2 = 0, nn 0 = (1 z)(1 + z + z2 ) = 1 z3 suy
,
ra z3 = 1. Vo i k = 0 ta co s = 1 + zs + z2s (s = 0, 1, 2); 0 =
1 + 1 + 1 = 3, 1 = 1 + z + z2 = 0, 2 = 1 + z2 + z4 = 1 + z2 (1 + z2 ,
,,
,
,
dung
o dy
1 + z2 = z. Va` nhu vy
da ap
.
. vo i k = 0, (4.5) dung.
, ,,
,
,
,
` d
Gia su by gio (4.5) dung
voi k 0 nao
o, ta se chung minh
`
no cung dung cho k + 1. Tht

rang
. vy,
.
3(k+1)+s = 1 + z3k+s+3 + z6k+2s+6 = 1 + z3k+s z3 + z6k+2s z6
= 1 + z3k+s + z6k+2s = 3k+s ,

,,
,,
z3 = 1, z6 = (z3 )2 = 1.
o dy
ta da su dung
.
,
ng v du. khac
4.4. Nhu
V du. 4.15. Cho n va` k la` nhu ,ng s tu. , nhin, k 2. Chu,ng minh
,
s trong chung
rang
` t`n tai
phn tch
. n s tu. nhin lin tip, mi
,
`
ra tch t nht k thua s nguyn t.
,
,
,
,
,
` toan
co ngha la` t`n tai
Lo` i giai. Vo i k = 2 khang

dinh
. cua bai
. n
,
,
,
,
ng ho. p s. Day
nhu vy
lin tip nhu
. v du. nhu (n + 1)! + 2, (n +
106
,,
Chuong 4. S hoc
.
,
,
` d
1)! + 3, . . . , (n + 1)! + (n + 1). Gia thit vo i s k nao
o ta da t`m
,,
,
du
o. c n s tu. nhin lin tip
N, N + 1, . . . , N + n 1
s nay
`,a s nguyn t. Khi d
` phn tch ra tch t nht k thu
mi
o
,
s trong nhu
ng s sau
mi
( N + n 1)! + N, ( N + n 1)! + N + 1, . . . , ( N + n 1)! + N + n 1

,,
`,a s nguyn t. Tht

phn tch du
o. c ra t nht k + 1 thu
. vy,
. mi
s ( N + n 1)! + N + i (i = 0, 1, . . . , n 1) chia ht
s trong cac
,
,,
,ng s nay
` phn tch du
cho N + i, ma` theo gia thit quy nap
o. c
. nhu
( N + n 1) ! + N + i
`, s nguyn t, còn s
ra tch t nht k thu
N+i
,
1.
hin nhin la` khac
V du. 4.16. Cho m va` n la` nhu ,ng s tu. , nhin. Chu,ng minh rang
`
t nht mt
s n m, m n khng vu,o.,t qua 3 3.
. trong cac
,
,
,
,
,
,
Lo` i giai. Ta se chu ng minh vo i moi

. s tu. nhin n co bt dang
,
,
,
hoc.
thu c sau 3n n3 . Chu ng minh theo quy nap
. to,an
. ,Vo i n =
,,
1, 2, 3, 4 ta co 31 13 , 32 23 , 33 33 , 34 43 . Gia su khang
dinh
.
,
,
dung
vo i n = k, (k 4). Khi d
o theo gia thit quy nap
.
3k+1 = 3.3k 3.k3 = k3 + 3k2 + 3k + (k 3)k2 + (k2 3)k > (k + 1)3 .
,
,
,
V` k > 3, (k 3)k2 1, (k2 3)k > 1. Nhu vy
. vo i moi
. s tu. nhin
. la` 3 3 n n.
n, ta co 3n n3 hoac
,
Cho m va` n s tu. nhin va` n m. Khi d
o
3
n
m n n 3.
,
V du. 4.17. B. ba Pythagore la` mt
. b. ba s tu. nhin ( x, y, z),
sao cho x < y < z va` x2 + y2 = z2 . Chu,ng minh rang
`
vo,i s
4.4. Nhu ng v du. khac
107
tu. , nhin bt k`y n, s 2n+1 co mat

. trong n b. ba Pythagore khac
nhau.
,
,
,
`
hoc
quy nap
. toan
. theo n,
,
,
b.
. 1 l`n trong cac
1) Vo i n = 1 kt lun
. hin nhin: S 4 gap
.
, ,,
,
`
2) Gia su mnh
d
vo i bt ky` k n. Khi d
dung
o nu b.
.
,
,
n
+
2
ng s x, y, z khng
ba Pythagore ( x, y, z) co chu a s 2 , va` nhu
,
ng s nay
`,a s chung 2 va`
`
` co thu
nguyn t cung
nhau, th` nhu
,
x y z
,
( , , ) la` b. ba Pythagore trong d
o chu a s 2n+1 . Theo gia thit
2 2 2
, ,,
,,
,ng b. ba nhu, vy
quy nap
co s luo. ng n. Gia su ( x, y, z) b. ba
. nhu
.
,
s cua chung
`
Pythagore , ma` cac
x, y, z nguyn t cung
nhau, va`
n
+
2
`
mt
. trong chung bang 2 .
2
2
2
th` x va` y
Theo di
ù kin
. x + y = z . V` th nu z la` s chan
(do chung
`
khng chan
nguyn t cung
nhau). Va` suy ra x2 va` y2
,
,
khi chia cho 4 cho du 1. Khi d
o x2 + y2 khi chia cho 4 cho s du 2,
,
d
Suy ra z la`
nhung trong khi d
o z2 chia ht cho 4. Dn
n v ly.
,
,
,
,
n
+
2
s le va` truo` ng ho. p ring z 6= 2 .
,
Nhung x2 = (z y)(z + y), va` nu x = 2n+2 , th`
`, d
x2 = 22n+4 = (z y)(z + y), tu
o z y = 2k , z + y =
1 k
22n+4k (0 k 2n + 4). Suy ra z =
(2 + 22n+4k ).
2
,
,
. la` k = 1, hoac
. la` k = 2n + 3.
Nhu vy
. z la` le, th` hoac
,`,
,
,
2n
Trong truong ho. p thu nht z = 1 + 2 +2 , y = 22n+2 1,
,
n+2 < 22n+2 1 < 22n+2 + 1 vo
,i n 1,
x = 2n+2 va` nhu vy
. 0<2
,,
th` (2n+2 , 22n+2 1, 22n+2 + 1) b. ba Pythagore . Trong truo` ng
,
,
,,
,
ho. p thu hai z = 1 + 22n+2 , y = 1 22n+2 . Nhu vy
. trong truo` ng
,
`
ho. p cui cung
y < 0, th` t`n tai
. mt
. b. ba ( x, y, z) sao cho x, y, z
n
+
2
`
nguyn t cung
nhau va` x = 2 .
,,
Chuong 4. S hoc
.
108
,,
,
,
`
Cui cung
cho y = 2n+2 , khi d
o ly lun
. tuong tu. nhu ph`n
,,
. la` x = 22n+2 1, hoac
. la`
trn ta nhn
o. c z = 2n+2 + 1 va` hoac
. du
,
,
,
,
,
,
2n
+
2
x = 12
. Nhung vo i n 1 trong truo` ng ho. p thu nht x > y,
,`,
,
,
còn truong ho. p thu hai x < 0.
,
Nhu vy,
x, y, z
. t`n tai
. mt
. b. ba s Pythagore ( x, y, z) sao cho
,
n
+
2
`
. b.
nguyn t cung
nhau va` co mt
. s la` 2 . V` th tt ca cap
,
n
+
2
`
ba trong no chu a 2 , bang
n + 1.
k
k
` nu a b (mod m), th` am bm
,
(mod mk+1 ), o, dy
k = 0, 1, 2, . . .
,
,
,
,
`
Lo` i giai. Ta chu ng minh bang
quy nap theo k. Vo i k = 0 th`
,
, ,, , .
k
` d
mnh
d
hin nhin. Gia su vo i mt
` dung
o, ta co am
.
. k nao
k
. l = mk . Ta co
bm (mod mk+1 ). Ta dat
k +1
k +1
bm = ( al bl )( al (ml ) + al (m2) bl + + bl (m1) ).

,
`,a s thu, nht chia ht cho mk+1 ,
V` theo gia thit quy nap,
. thu
,
,
`,a s thu, hai chia ht cho m. Nhu,ng
vy
. ch còn chu ng minh thu
`, d
a b (mod m), tu
o al bl (mod m) va` al (m1) + al (m2) bl +
+ bl (m1) al (m1) + al (m1) + + al (m1) mal (m1) 0
(mod m).
am
` tp
4.5. Bai
.
,,
,
n +1 +
`
vo i moi
. s nguyn duong n, 11
122n1 chia ht cho 133.
,,
,
`
vo i s n nguyn duong
1) A = n7 + 6n chia ht cho 7;
2) B = 26n+1 + 32n+2 chia ht cho 11;
3) D = 22n+1 9n2 + 3n 2 chia ht cho 54.
` tp
4.5. Bai
.
109
,,
,
`
vo i n nguyn duong, s 23n+3 7n + 41
,
,ng s nguyn du,o,ng,
Vo,i a, n la` nhu
chia ht cho 49. Tng quat:
,
,
biu thu c An = ( a + 1)n an 1 chia ht cho a2 .
`
chu
, s, chu
, s d
mt
ù
. s co s chan
,
s cui cung
`
s còn lai
tin va` chu
la` 1, cac
. la` 0, th` no chia ht
cho 11.
,, n
`
, s 1, chia ht cho
mt
. s tao
. boi 3 chu
3n .
,
,
`
,ng s co
vo i s tu. nhin n 2, nhu
n
, s cui cung
, s 7 (S Fermat).
`
dang
N = 22 + 1 co chu
la` chu
.
. 4.25. Cho day

s a1 , a2 , a3 , . . . sao cho a1 = a2 = 1 va` an+2 =
,
,
`
an + an+1 . Chu ng minh rang
a5n chia ht cho 5 vo i n = 1, 2, . . ..
, ,
CHUONG
S
DAY
,
5.1. D
ay s tu. nhin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
,
5.2. D
ay tri
. hon .,. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
,
,
,
ng th
5.3. Nhung bt da
uc ni ting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
,
5.4. D
ay do
n di
u
. .......................................
5.5. S e . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.6. D
ay s Fibonacci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
` tp
5.7. Bai
. ...............................................
110
117
121
128
131
134
139
,,
,,
t nhiù
quy nap
hoc
Phuong phap
dung
o. c ap
. toan
. du
. , cho r
,
,
,
,
` toan
v` day
s. Kt ho. p vo i cac
tnh cht cua bt dang
bai
thu c
,
,
,
,,
`
nay
` rt ngan
thu c th` chu ng minh bang

va` dang
phuong phap
,
gon
. va` d hiu.
,
y s tu. nhin
5.1. Da
,
V du. 5.1. Cho day
v han
. s tu. nhin a1 = 1, a2 , a3 , . . . , an , . . . va`
,
,
thoa man
bt dang
thu,c sau
a n 1 + a 1 + a 2 + + a n 1
,
,
,
vo,i moi
` vo,i moi
. s tu. nhin n 2. Chu ng minh rang
. s tu. nhin
,
,
,
,
,,
nhu, tng cua mt
du,o,ng co th biu din
` s du
o. c chon
. vai
. trong
day.
,
,
,
,
,
`
Lo` i giai. Ta se chu ng minh rang

moi
. s tu. nhin N thoa man
s tu., nhin
5.1. Day
111
,
, ,
,
bt dang
thu c 0 < N < 1 + a1 + a2 + + an , co th biu din
,
,
,
` s trong day
a1 , a2 , . . . , a n .
nhu mt
. tng cua mt
. vai
,
,
Voi n = 1 mnh
d
v` a1 = 1, khi d
` dung
o 0 < N < 1 + 1 ch
.
la` N = 1 = a1 .
, ,,
,
,
Gia su mnh
d
vo i s tu. nhin n = k 1, ngha la` moi
` dung
.
.
,
,
,
,
bt dang
s tu. nhin N thoa man

thu c 0 < N < 1 + a1 + a2 +
, ,
,
,
nhu, mt
` s trong day
+ ak , co th biu din
. tng cua mt
. vai
,
,
`
a1 , a2 , . . . , ak . Ta se chu ng minh rang

no cung
dung
vo i n = k + 1.
,
,
,`,
,
Ta ch xet truong ho. p sau dy
la` du
1 + a 1 + + a k N < 1 + a 1 + + a k + a k +1
,
`, giai
v` nu 0 < N < 1 + a1 + + ak , th` mnh

d
suy ra tu
` dung
.
thit quy nap.
.
,,
` ta nhn
Do di
ù kin
ù bai,
o. c
. d
. du
0 1 + a 1 + + a k a k +1 N a k +1 < 1 + a 1 + + a k .
,
Nu N ak+1 = 0, th` mnh

d
vo i n = k + 1; nu N
` dung
.
,
, ,
ak+1 > 0, th` theo gia thit quy nap

N ak+1 co th biu din
.
,
,
, ,
` s trong a1 , a2 , . . . , ak va` khi d

nhu tng cua mt
o N biu di
n
. vai
, ,
` a k +1 .
nhu tng trn va` thm vao
V du. 5.2. Cho p1 < p2 < . . . < pn < . . . la` day

s nguyn t.
,
,
Chu ng minh rang
` giu a hai s p1 + p2 + + pn va` p1 + p2 + +
,,
pn+1 lun lun co mt
. s chnh phuong.
,
, ,,
,
s nguyn t.
Lo` i giai. Gia su 2 = p1 < p2 < p3 . . . day
,
,
,
`
1) Ta chu ng minh rang
vo i n 7, pn > 2n + 1: Ta chu ng minh
,,
,
`
quy nap.
bang
phuong phap
. Vo i n = 7, ta co p7 = 17 > 15, mnh
.
, ,,
,
`
d
Gia su mnh
d
d
ung
cho
n
=
k,
p
>
2k
+
1.
Ta
ch
u
ng
` dung.
k
.
,,
s
Chuong 5. Day
112
minh mnh
d
dung
vo i n = k + 1, tht
` cung
.
. vy,
. do pn la` s
, ,
le vo i moi
. n > 1, nn pk+1 pk 2, ngha la` pk+1 pk + 2 >
,
,
2k + 1 + 2 = 2(k + 1) + 1. Nhu vy
cho
. ta da chu ng minh dung
moi
. n 7, pn > 2n + 1.
,
,
,
2
2) Ta chu ng minh vo i moi
. n, yn n : Ky hiu
. yn la` tng
y n = p1 + p2 + + p n .
Ta co y1 = 2 > 12 , y2 = 5 > 22 , y3 = 10 > 33 , y4 = 17 > 42 , y5 =
28 > 52 , y6 = 41 > 66 va` y7 = 2 + 3 + 5 + 7 + 11 + 13 + 17 =
,
,
58 > 49 = 72 . Ta se chu ng minh quy nap
. theo n, vo i n 7 ta co
y n > n2 .
, ,, ,
,
2
Tht
. vy,
. Gia su vo i n = k, ta co yk > k . Vo i n = k + 1 ta tnh
,,
yk+1 = yk + pk+1 > k2 + (2k + 1) = (k + 1)2 , ta da su dung
kt
.
,
,
,
qua ph`n trn va` gia thit quy nap.
. Ngha la` ta da chu ng minh
,
2
voi moi
. n, yn n .
,
,,
,
,
,
Ly m2 la` s chnh phuong lo n nht khng lo n hon yn (co th
,,
,
, ,
ly du
o. c theo chu ng minh trn va` tin d
` thu tu. ). Khi d
o theo
,
,
,
. la` m = n + k, k 0. Nhu vy,
chu ng minh trn m n hoac
. vo i
moi
. n 1 t`n tai
. s k 0 sao cho
( n + k )2 y n ( n + k + 1)2 .
, ,,
,
,,
Ta se chu ng minh pn+1 > 2(n + k ) + 1. Gia su nguo. c lai,
. ta co
,
,
pn+1 2(n + k ) + 1. Nhung voi n 2, pn+1 pn + 2. Suy ra
pn 2(n + k ) + 1 2 = 2(n + k ) 1,
pn1 2(n + k ) + 1 4 = 2(n + k ) 3,
...............................
pn j 2(n + k ) + 1 2( j + 1) = 2(n + k ) (2j + 1),
...............................
s tu., nhin
5.1. Day
113
3 = p2 2(n + k ) + 1 2(n 1) = 2(n + k ) (2n 3),

2 = p1 2(n + k ) + 1 2n = 2(n + k ) (2n 1).
,
,
`,ng v cac
bt dang
Cng
tu
thu c trn, ta co
.
yn = p1 + p2 + + pn 2n(n + k ) (1 + 3 + + (2n 1))
= 2n(n + k) n2 = n2 + 2nk + 1 1 = (n + k)2 1.

,
,
Ngha la` y (n + k )2 1. Nhung theo gia thit y (n + k )2 va`
n
d
Suy ra pn+1 > 2(n + k ) + 1. Khi
yn la` s nguyn. Dn
n v ly.
d
o
y n +1 = y n + p n > ( n + k )2 + 2 ( n + k ) + 1 = ( n + k + 1 )2 > y n ,
ngha la`
Suy ra (n + k
+ 1)2
y n < ( n + k + 1 )2 < y n +1 .
` giu
,a yn va` yn+1 .
nam
V du. 5.3. Cho day

s chia thanh
`
tu`,ng nhom nhu, sau:
,
(1), (2, 3), (4, 5, 6), (7, 8, 9, 10), (11, 12, 13, 14, 15), . . . Tnh tng S1 +
,
,
,
,
,
S3 + S5 + + S2n1 , o, dy
Sk la` tng nhu ng s cua nhom thu k.
,
,
,
,
`
Lo` i giai. S d
ù tin cua nhom thu k bang
(1 + 2 + + (k 1)) + 1 =
,
,
,,
,
Còn tng cua k s o nhom thu k la`
k ( k 1)
+ 1.
2
k ( k 1)
( k + 1) k
+1+
)
k3 + k
2
2
Sk =
=
.
2
2
,
`
`
hoc
Bang
quy nap
. toan
. theo n, ta chu ng minh rang
k(
S1 + S3 + + S2n1 = n4 .
,
1) Vo i n = 1, ta co S1 = 1 = 14 .
(5.1)
,,
s
Chuong 5. Day
114
, ,,
,
,
` d
vo i n nao
2) Gia su (5.1) dung
y, ta chu ng minh cho n + 1.
S1 + S2 + + S2(n+1)1 = (S1 + S2 + + S(2n1) ) + S2n+1
(2n + 1)3 + (2n + 1)

2
= n4 + (2n + 1)(2n2 + 2n + 1)
= n4 +
= n4 + 4n3 + 6n2 + 4n + 1 = (n + 1)4 .

,
,
,,
,
ang
thu c (5.1) dung
vo i moi
. n nguyn duong.
, , dinh theo cng
V du. 5.4. Cho day
s F1 , F2 , F3 , . . . , Fn , . . . du
o. c xac
.
,
,
thu c sau: F1 = 1, F2 = 1, Fn = Fn1 2Fn2 vo i n 3. Chu,ng
minh rang
` vo,i n 2 s 2n+1 7Fn21 la` s chnh phu,o,ng.
,
,
,
`
hoc
quy nap
d
`
. toan
. theo n, mnh
.
,
sau: Voi n 2,
2n+1 7Fn21 = (2Fn + Fn1 )2 .

, ,,
3
2
Tht
d
` dung
. vy,
. n = 2 ta co 2 7 = (2 + 1) . Gia su mnh
.
,,
,
voi moi
n 2. Khi d
o
. k n, o dy
(2Fn+1 + Fn )2 = (2Fn 4Fn1 + Fn )2 = ( Fn 4Fn1 )2

= Fn2 + 8Fn Fn1 + 16Fn21
= 2(4Fn2 + 4Fn Fn1 + Fn21 ) + 14Fn21 7Fn2
= 2(2Fn + Fn1 )2 + 14Fn21 7Fn2
= 2(2n+1 7Fn21 ) + 14Fn21 7Fn2
= 2n+2 7Fn2 .
,
,
Nhu vy
d
vo i k = n + 1.
` dung
. mnh
.
,
V du. 5.5. Cho n 1 la` mt
ngha day
s
. s tu. nhin. inh
.
x1 , x2 , . . . va` y1 , y2 , . . . theo cach
sau:
n
xi + yi
] , y i +1 = [
] (i = 1, 2, . . .),
x1 = n, y1 = 1, xi+1 = [
2
x i +1
s tu., nhin
5.1. Day
115
[ x ] s nguyn lo,n nht khng lo,n ho,n x.
Chu,ng minh rang

` min{ x1 , x2 , . . . , xn } = [ n].
,
,
,
,
i (i = 1, 2, . . .), xi [ n].
Lo` i giai. Ta se chu ng minh vo i mi
,
,
, ,,
,
,
,
,
Bt dang
thu c dung
vo i i = 1. Gia su bt dang
thu c dung
vo i
i = k. Khi d
o xk = [ n] + t, t 0,
n
[ n ]2
[ n ]2 t2
yk = [
][
][
] = [ n] t
[ n] + t
[ n] + t
[ n] + t
suy ra
xk + yk
[ n] + t + [ n] t
x k +1 = [
][
] = [ n ].
2
2
,
hoc
thu,c c`n chu,ng
Khi d
o theo nguyn ly quy nap
. toan
. bt dang
,
minh dung
vo i moi
. i = 1, 2, . . ..
, ,, ,
,,
` d
Gia su vo i mt
s s nao
t 1
o co xs = [ n] + t, o dy
.
,
, ,,
` co th du
` ra nu ly
(di
han ly s = 1). Ngoai
ù nay
o. c, chang
, .
2
,,
0 p 2[ n] (ta cung
ly
n = [ n] + p, o dy
s p thoa man
,
,,
,
,
,
,
nhu vy
du
o. c do p la` s tu. nhin va` p thoa man
. v` nu nguo. c lai
.
,
2
th` dn toi di
ù v ly n ([ n + 1] ).
Khi d
o
n
[ n ]2 + p
[ n ]2 + 2[ n ]
]=[
][
] = [ n]
ys = [
[ n] + t
[ n] + t
[ n] + 1
v`
[ n ]2 + 2[ n ]
] < [ n + 1].
[ n] < [
[ n] + 1
,,
`, ys [ n] < [ n] + t = xs ta nhn
Tu
o. c ys xs 1 suy ra
. du
x s +1 = [
xs + ys
2xs 1
[
] = xs 1 < xs .
2
2
116
,,
s
Chuong 5. Day
` ngha la` khi xs > [ n] vo,i s = 1, 2, . . . day

x1 , x2 , . . . se
iù nay
,
, ,
, ,
,
, ` ,
,
giam thu. c su. va voi s du lo n (nhung nho hon n, v` x1 = n) th` se
,
co dang
thu c xs = [ n].
,
,,
ngha theo dang
V du. 5.6. Cho day

s a1 , a2 , . . . , an du
o. c dinh
.
thu,c sau: ak = k 1 vo,i k = 1, 2, 3, 4 va` a2n1 = a2n2 + 2n2 , a2n =
,
a2n5 + 2n vo,i moi
n 3. Chu,ng minh rang
` vo,i moi
. s tu. nhin n
, .
khac
khng dang
thu,c sau dung:

12 n1
17 n1
a) 1 + a2n1 =
.2
;
b) 1 + a2n =
.2
.
7
7
,
,
,
,
,
,
, `
kim
Lo` i giai. Vo i n = 1 va` n = 2 dang

thu c dung
vo i bang
cach
,
, ,,
,
,
,
,
tra tru. c tip. Gia su hai dang

thu c trn dung
vo i hai s tu. nhin
,
,
,
lin tip n 1 va` n. Ta se chu ng minh hai dang

thu c dung
cho
gia tri. tip theo n + 1.
,
`, dinh
1 + a2n+1 = 1 + a2n + 2n1. Chu y to,i
Tu
ngha cua day
.
,
17 n1
,
thu c b) cho gia tri. n, ta co 1 + a2n+1 =

dang
.2
+ 2n1 . V`
7

,
12 n
,
` .2.4 nn co 1 + a2n+1 =
thu c a) trong bai

dang
.2 suy ra
7
,
,
,
` toan
vo,i gia tri. n + 1.
dang
thu c a) cua bai
,
,
`, dinh
1 + a2n+2 = 1 + a2n3+ 2n+1 . Ch
Tu
. ngha cua day
u y to i
,
12 n2
,
dang
thu c a) cho gia tri. n 1, ta co 1 + a2n+2 =
.2
+ 2n +1 .
7

,
17 n
,
` .2.4 nn co 1 + a2n+2 =
V` dang
thu c b) trong bai
.2 suy ra
7
,
,
,
` toan
vo,i gia tri. n + 1.
dang
thu c b) cua bai
,
tri
5.2. Day
. hon
117
,
y tri
5.2. Da
. hon
Cho hai day

a1 , a2 , a3 , . . .
(5.2)
(5.3)
,
,
,
(5.2) tri
(5.3) nu chung
bt dang
Ta goi
thoa man
. day
. hon day
,
thu c:
bn an , (n = 1, 2,, . . .)
(5.4)
,
,
,
`
hoc
`
` dac
. bit
Trong toan
loai
thuc nay,
. thuong dung
. bt dang
. cac
,
`
` toan
v danh
bai
gia mt
. qua tr`nh, t`m gioi han,
. ...
,
V du. 5.7. Chu,ng minh bt dang
thu,c
4n
(2n)!
, (n = 2, 3, . . .).
(5.5)
<
n+1
(n!)2
b1 , b2 , b3 , . . .
,
,
,
,
,
Lo` i giai. Chu ng minh quy nap

thu c (5.5) dung
. theo n. Bt dang
,
,
`
voi n = 2 suy ra tu
42
(2.2)!
16
=
6 < 0.
2
2+1
(2!)
3
, ,,
,
,
`
` d
Gia su (5.5) dung
vo i mt
no
o. Ta se chu ng minh rang
. s n nao
cung
dung
cho n + 1,
4n +1
(2n + 2)!
<
.
n+2
((n + 1)!)2
,
cua (5.6) du,o,i dang
Tht
. vy,
. ta vit v trai
.
4n +1
4n 4 ( n + 1 )
=
n+2
n+1 n+2
,
`, gia thit quy nap
Tu
. ta co
4n 4 ( n + 1 )
(2n + 2)!
2( n + 1)2
4n +1
=
<
.
,
n+2
n+1 n+2
((n + 1)!)2 (2n + 1)(n + 2)
(5.6)
,,
s
Chuong 5. Day
118
. khac
mat
0<
2( n + 1)2
2n2 + 4n + 2
= 2
=
(2n + 1)(n + 2)
2n + 5n + 2
(2n2 + 5n + 2) n
n
=
= 1 2
<1
2n2 + 5n + 2
2n + 5n + 2
,
vo i n = 1, 2, . . . va` suy ra
2( n + 1)2
(2n + 2)!
(2n + 2)!
4n +1
.
.
<
<
n+2
((n + 1)!)2 (2n + 1)(n + 2)
((n + 1)!)2
,
V du. 5.8. Chu,ng minh bt dang
thu,c
1
1
1 + + + > n,
n
2
(n = 2, 3, . . .).
(5.7)
,
,
,
1
,
,
,
Lo` i giai. Vo i n = 2 ta co bt dang

thu c 1 + > 2, bt dang
,
, ,, 2
, `
,
,
thu c nay
dung
qua kim tra tru. c tip. Gia su (5.7) dung
vo i mt
.
,
,
,
` d
thu c cung
dung
gia tri. n nao
o va` ta se chu ng minh bt dang
,
. la`
vo i n + 1, hoac
1
1
1+ ++
> n + 1, (n = 2, 3, . . .).
(5.8)
n+1
2
,
1
,
,
Tht
hai v bt dang
thu c (5.7) vo i s hang
, ta
. vy,
. cng
.
.
n+1
co
1
1
1
1
1+ ++ +
> n+
.
(5.9)
n
n+1
n+1
2
,
Nhung
1
n2 + n + 1
n2 + 1
=
>
= n + 1.
n+
n+1
n+1
n+1
,
` dy
Tu
va` (5.9) suy ra (5.8).
,
tri
5.2. Day
. hon
119

`
a2 b2
a n bn
( a1 + + an )(b1 + + bn )
a1 b1
+
++
,
a1 + b1 a2 + b2
a n + bn
( a1 + + an ) + (b1 + + bn )
(5.10)
,,
,
,
,
o dy
a1 , a2 , . . . , an , b1 , b2 , . . . , bn la` nhu ng s duong.
,
,
,
,
,
,
Lo` i giai. Vo i n = 1 bt dang

thu c dung.
Vo i n = 2 ta co dang
.
a1 b1
a2 b2
( a1 + a2 )(b1 + b2 )
+
a1 + b1
a2 + b2
( a1 + a2 ) + (b1 + b2 )
(5.11)
. la`
hoac
( a1 + a2 )(b1 + b2 )( a1 + b1 )( a2 + b2 ) a1 b1 ( a2 + b2 )( a1 + a2 + b1 + b2 )
a2 b2 ( a1 + b1 )( a1 + a2 + b1 + b2 ) 0
,
,
, `
. la` ( a1 b2 a2 b1 )2 0 bt dang
hoac
thu c nay
hin nhin dung.
, ,,
,
,
,
` d
Gia su (5.10) dung
vo i s tu. nhin n 2 nao
o. Ta se chu ng
,,
,
minh no dung
vo i n + 1. Su dung
(5.10) va` (5.11) ta co
.
a1 b1
a2 b2
a n bn
a .b
+
++
+ n +1 n +1
a1 + b1 a2 + b2
a n + bn
a n + 1 + bn + 1
( a1 + + an )(b1 + + bn )
a .b
+ n +1 n +1
( a1 + + an ) + (b1 + + bn ) an+1 + bn+1
( a1 + + an + an+1 )(b1 + + bn + bn+1 )
.
( a1 + + an + an+1 ) + (b1 + + bn + bn+1 )
V du. 5.10. Cho 0 < x1 x2 . . . xn . Chu,ng minh rang

`
x1
x2
x
xn
x2
x3
xn
x
+
+ + n 1 +
+
++
+ 1.
x2
x3
xn
x1
x1
x2
x n 1
xn
,
,
,
,
,
,

thu c dung.
Vo i n = 3 ta co
x1
x2
x3
x2
x3
x
( x3 x2 )( x3 x1 )( x2 x
+
+
1 =
0
x2
x3
x1
x1
x2
x3
x1 x2 x3
,,
s
Chuong 5. Day
120
,
,
, ,,
,
,
,
bt dang
thu c dung.
Gia su bt dang
thu c dung
vo i n = k 1,
x2
x
x2
x3
x
x1
+
+ + k 1
+
++ 1 .
x2
x3
x1
x1
x2
x k 1
,
,
,
,
,
Do chu ng minh vo i truo` ng ho. p n = 3 nn ta co
x1
x
x
x
x
x
+ k 1 + k k 1 + k + 1 .
x k 1
xk
x1
x1
x k 1
xk
,
,
,
,
,
,
`
Cng
thu c sau cung
ta nhn
thu c
o. c bt dang
. , hai bt dang
. du
,
phai chu ng minh cho n = k.

`
nu tch n s thu. ,c du,o,ng
,
,
,
bang
`
1, th` tng cua chung
khng nho ho,n n. Noi cach
khac,
,
,
,
,
`
cho x1 , x2 , . . . , xn la` nhu ng s duong, chu ng minh rang
nu
,
x1 x2 . . . xn = 1 suy ra x1 + x2 + + xn n vo i moi
. n = 1, 2, . . .
,
,
,
,
,
`, x1 x2 = 1 suy ra
Lo` i giai. Vo i n = 2, ta c`n phai chu ng minh tu
,
,
,
`, bt dang
x1 + x2 > 2. Tht
thu c hin nhin ( x1 1)2 0,
. vy,
. tu
1
,,
suy ra x12 + 1 2x1 , chia hai v cho x1 ta nhn
2,
o. c x1 +
. du
x
1
,
,
,
thu c xy ra khi x1 = 1, do d
ngha la` x1 + x2 2, dang
o x 1 =
x2 = 1.
, ,,
,
,
Gia su mnh
d
cho n 2. Ta se chu ng
` da chu ng minh dung
.
,
`,
minh dung
cho n + 1, ngha la` se chu ng minh tu
x 1 x 2 . . . x n x n +1 = 1
(5.12)
,
,
suy ra bt dang
thu c
x1 + x2 + + xn + xn+1 n + 1.
(5.13)
,
, ,
,
,
,
,
ang
thu c (5.12) ch xy ra hai truo` ng ho. p sau:
,
`
`,a s bang
thu
I. Tt ca cac
nhau x1 = x2 = . . . = xn+1 = 1.
,
`
s d
II. Khng phai cac
nhau.
ù bang
,
,
,
,
5.3. Nhu ng bt dang

thu c ni ting
121
,,
,
Trong truo` ng ho. p I. Ta co x1 + x2 + + xn+1 = n + 1.
,,
,
`,a s co thu
`,a s lo,n ho,n 1 th` cung
thu
Truo` ng ho. p II. Trong cac

,
,
,
,
` a s nho hon 1. Nu khng co d
co thu
`ng tho` i hai s co tnh cht
,
,
1. Chang
trn th` tch cua chung

se khac
han
. x1 < 1, xn+1 > 1.,
,,
. y1 = x1 xn+1 . Do gia
Khi d
o ta co y1 x2 x3 . . . xn = 1, o dy
ta dat
,
thit quy nap

vo i n, nn ta co y1 + x2 + + xn n. Khi d
o
. dung
x 1 + + x n +1 = ( y 1 + x 2 + + x n ) + x n +1 y 1 + x 1
n + x n +1 y 1 + x 1 = ( n + 1 ) + x n +1 y 1 + x 1 1
= ( n + 1 ) + x n +1 x 1 x n +1 + x 1 1
= (n + 1) + ( xn+1 1)(1 x1 ).
,
Do ta co xn+1 > 1 va` x1 < 1 suy ra di
ù c`n chu ng minh.
,
,
,
,
c ni ting
ng bt da
ng thu
5.3. Nhu
,
,
,
` tp
`
Bai
thu c v cung
phong phu va` chung loai
. v` bt dang
.
`
`
`
nhau, da co nhiu sach
d
` Trong muc
khac
cp
n vn d
nay.
. d
,
,
,
, .
,
,
,
ng bt dang
` chung
nay
ti ch lit
thu c co ban, tt ca d
ù
. k nhu
,,
,
,
,
`
quy nap.
du
phuong phap
.
,
V du. 5.12. (Bt dang
thu,c Cauchy). Cho day

s du,o,ng bt k`y
x1 , x2 , . . . , xn chu,ng minh rang
`
x1 + x2 + + x n
n x1 x2 . . . x n .
(5.14)
n
,
,
ang
thu,c xy ra khi va` chi khi x1 = x2 = . . . = xn .

,
,
. a =
Lo` i giai. Cach
chu,ng minh thu, nht: Ta dat

,
x1 + x2 + + x n
,
. g = n x1 x2 . . . xn . Khi d
va` dat
thu c
o dang
n,
, ,
n
` .5.11. Tht
(5.14) ch la` h. qua cua bai
. vy,
. g = x1 x2 . . . x n
122
,,
s
Chuong 5. Day
,
x1 x2
xn
x
` toan
tru,o,c ta so 1 +
. ...
= 1. Do kt qua bai
g g
g
g
,
, ,
x2
xn
,
,
++
n. Tu` d
thu c ch xy ra khi
o suy ra (5.14). ang
g
g
x2
xn
x1
=
= . . . = , ngha la` x1 = x2 = ... = xn .
g
g
g
,,
,
chu,ng minh theo
Cach
chu ng minh thu, hai: Phuong phap

,
vo,i b`nh thu,o`,ng do chnh Cauchy du
quy nap
dang
khac
a ra. Co
.
.
,
,
`,ng do
chu,ng minh quy nap
th noi dy
la` cach
an
. cho tu
. chu a cac
,
s tu. nhin.
,
,
,
,
Vo i n = 1 = 20 bt dang
thu c (5.14) dung.
Vo i n = 2 = 21 ,
,
, ,
`, ( x1 x2 )2 0 va` du dang
(5.14) suy ra tu
thu c xay ra khi
,
, ,,
,
va` ch khi x1 = x2 . Gia su (5.14) dung

vo i s n. Khi d
o
suy ra
x1 + x2
x3 + x4
x
+ x2n
+
+ + 2n1
x1 + x2 + + x2n
2
2
2
=
2n
n
r
x + x2 x3 + x4
x2n1 + x2n
n 1
.
...
2
2
2
q
n x1 x2 x3 x4 . . . x2n1 x2n
= 2n x1 x2 . . . x2n .
,
,
,
,
,
thu c (5.14) dung

vo i 2n. Suy ra no dung
vo i tt ca cac
Bt dang
,
,
n
1
s co dang
2
vo i moi
.
. s tu. nhin n.
,
,
,
`
Voi m la` s tu. nhin. Nu m co dang
2n vo i n la` mt
ao
.
. s n
,
,
,
`
trong khoang
d
V` vy
o, th` (5.14) dung.
. ch còn kim tra m nam
,
n
1
n
n
1
n
a 2
. m + q = 2n . Khi
giu
va` 2 . ngha la` 2
< m < 2 . Ta dat
d
o
x1 + x2 + + x m + q
m+ p x1 x2 . . . x m + q .
m+q
x + x2 + + x m
,
. xm+1 = xm+2 = . . . = xm+q = 1
By gio` ta dat
,
m
,
,
,
,
5.3. Nhu ng bt dang

thu c ni ting
123
khi d
o
x1 + x2 + + x m
x1 + x2 + + x m + q + q
x1 + x2 + + x m
m
=
m
m+q
r
x1 + x2 + + x m q
m+q
x1 x2 . . . x m (
)
m
. la`
hoac

x1 + x2 + + x m q
x1 + x2 + + x m m + q
x1 x2 . . . x m
,
m
m

x1 + x2 + + x m m
x1 x2 . . . x m .
m
,
,
,
`, dy
Tu
Nhu vy
vo i moi
suy ra (4.13) dung.
. no dung
. s tu. nhin
n.
,
,
,
,
,
,
By gio` ta chu ng minh (5.14) xy ra dang

thu c ch khi x1 =
, ,,
x2 = . . . = xn , tht
vy,
gia su t nht co hai s trong x1 , x2 , . . . , xn ,
.
.
,
`
chang
han
nhau. Khi d
o
. x1 va` x2 khng bang
x1 + x2
x + x2
+ 1
+ x3 + + x n
x1 + x2 + + x n
2
2
=
n
n
s

2
x1 + x2
n
x3 x4 . . . x n .
2
,
`, x1 6= x2 suy ra
Nhung tu
x1 + x2
> x1 x2
2
,
,
`, hai bt dang
Tu
thu c trn ta suy ra
x + x2 + + x n
( 1
) > n x1 x2 . . . x n .
n
,
,
,
,
Nhu vy
d
` du
o. c chu ng minh.
. mnh
.
,,
s
Chuong 5. Day
124
,
x1 + x2 + + x n
s
goi
la` trung b`nh cng
cua cac
.
.
n
,
x1 , x2 , . . . , xn . Còn s n x1 x2 . . . xn goi
. la` trung b`nh nhn cua cac
s da cho.
,
thu,c Bernoulli). Chu,ng minh rang

`
vo,i
,
,
,
moi
thu,c
. x > 1, x 6= 0 va` vo i moi
. s tu. nhin n 2 bt dang
sau dung
(5.15)
(1 + x )n > 1 + nx.
y:
s
Chu
,
,
,
,
,

thu c (5.15) co dang
1 + 2x + x2 >
.
,
, ,,
,
1 + 2x va` dung
la` hin nhin. Gia su (5.15) dung
vo i mt
. s n 2.
,
,
,
Ta se chu ng minh no dung

cho n + 1, ngha la` phai chu ng minh
(1 + x )n+1 > 1 + (n + 1) x.
Tht
. vy,
. ta co
(1 + x )n+1 > (1 + nx )(1 + x ) = 1 + (n + 1) x + nx2 ,

,
do nx2 > 0 suy ra di
ù c`n chu ng minh.
,
,
,
y:
Bt dang
Chu
thu c Bernoulli còn dung
cho moi
. s thu. c:
(1 + x ) > 1 + x, x 1, > 1,
,,
, ,
,
o dy
la` mt
. s thu. c lo n hon 1.
,
thu,c Cauchy-Bunyakovski). Chu,ng minh

rang
`
( x12 + x22 + + xn2 )(y21 + y22 + + y2n ) ( x1 y1 + x2 y2 + + xn yn )2
(5.16)
,
,
,
vo i x1 , x2 , . . . , y1 , y2 , . . . la` nhu ng s thu. c va` n = 1, 2, 3, . . .
,
,
,
,
,
Lo` i giai. Vo i n = 1, (5.16) dung

hin nhin. Vo i n = 2, ta co
( x1 y1 + x2 y2 )2 = ( x12 + x22 )(y21 + y22 ) ( x1 y2 x2 y1 )2
,
,
,
,
5.3. Nhu ng bt dang

thu c ni ting
125
,
, ,,
,
,
`, dy
tu
thu c (5.16) dung
vo i n = 2. Gia su bt
suy ra bt dang
,
,
,
,
,
,
dang
thu c dung
vo i n = k, ta phai chu ng minh no cung
dung
vo i
,
,
,
,
n = k + 1. Tht
thu c dung
vo i n = 2 va` gia thit
. vy,
. do bt dang
quy nap
. ta co
( x12 + x22 + + xk2+1 )(y21 + y22 + + y2k+1 )

q
q
( x12 + x22 + + xk2 y21 + y22 + + y2k + xk+1 yk+1 )2
( x 1 y 1 + x 2 y 2 + + x k y k + x k +1 y k +1 )2 .
,
thu,c Chebychev). Cho day

s x1 , x2 , ..., xn
,
va` y1 , y2 , ..., yn la` 2n s, sao cho thoa man
x1 x2 . . . x n
(5.17)
y1 y2 . . . y n .
,
Chu,ng minh rang
`
tch cua trung b`nh cng
cac
s x1 , x2 , . . . , xn
.
,
,
vo i trung b`nh cng

cua cac
s y1 , y2 , . . . , yn khng vu,o.,t qua trung
.
,
b`nh cng
cua cac
s x1 y1 , x2 y2 , . . . , xn yn , hoac
. la`
.
x1 + x2 + + x n y1 + y2 + + y n
x y + x2 y2 + + x n y n
.
1 1
.
n
n
n
(5.18)
,
,
.
Lo` i giai. Ta dat
A n = x1 + x2 + + x n ,
Bn = y1 + y2 + + yn ,
Cn = x1 y1 + x2 y2 + + xn yn ,
(5.19)
Dn = nCn An Bn .
,
,
,
Khi d
thu c (5.18) co th vit lai
o bt dang
.
,
Dn 0 vo i n = 1, 2, . . .
(5.20)
,,
s
Chuong 5. Day
126
,
,,
,
`
quy nap.
Ta chu ng minh bang
phuong phap
o
. Vo i n = 1. Khi d
D1 = 1C1 A1 B1 = x1 y1 x1 y1 = 0.
,
,
,
,
Nhu vy
vo i n = 1. Ta kim tra vo i n = 2,
. (5.20) dung
D2 = 2C2 A2 B2 = 2( x1 y1 + x2 y2 ) ( x1 + x2 )(y1 + y2 )
= x1 y1 + x2 y2 x1 y2 x2 y1 = ( x2 x1 )(y2 y1 ) 0,
v` x2 x1 0 va` y2 y1 0 theo (5.17).
,
,
,
,
Dn theo cac
s
Nhu vy
. ny ra cu hoi la` biu din
,
,
`
`
x1 , x2 , . . . , xn va` y1 , y2 , . . . , yn nhu th nao?
Ta phai lam
thm
,`,
,
,
,
a vo i n = 3. Ta co
truong ho. p ring nu
D3 = 3C3 A3 B3
= 3( x1 y1 + x2 y2 + x3 y3 ) ( x1 + x2 + x3 )(y1 + y2 + y3 )
= (2x1 y1 x1 y2 x1 y3 ) + (2x2 y2 x2 y1 x2 y3 )
+ (2x3 y3 x3 y1 x3 y2 )
= x1 (y1 y2 ) + x1 (y1 y3 ) + x2 (y2 y1 ) + x2 (y2 y3 )+
+ x3 ( y3 y1 ) + x3 ( y3 y2 ).
,,
`, dy
Tu
ta nhn
o. c
. du
D3 = ( x2 x1 )(y2 y1 ) + ( x3 x1 )(y3 y1 ) + ( x3 x2 )(y3 y2 ).
, ,
,,
,
`
So sanh
hai truo` ng ho. p n = 2, 3 ta co th gia thit rang
Dn = Dn1 + ( xn xn1 )(yn yn1 ) + + ( xn x1 )(yn y1 ).
(5.21)
,
,
,
` quy nap
` bang
hoc.
Ta chu ng minh cng thu c nay
. toan
. Vo i n = 2, 3
, ,,
,
,
` d
cng thu c (5.21) dung.
Gia su no dung
vo i mt
o. Ta
. s n nao
,
,
,
,
5.3. Nhu ng bt dang

thu c ni ting
127
tnh Dn+1
Dn+1 = (n + 1)Cn+1 An+1 Bn+1
= (n + 1)(Cn + xn+1 yn+1 ) ( An + xn+1) )( Bn + yn+1 )

= (nCn An Bn ) + (Cn Bn xn+1 ) + (nxn+1 yn+1 An yn+1 ).
,
. khac
Nhung nCn An Bn = Dn mat
Cn Bn xn+1 =
= x 1 y 1 + + x n y n y 1 x n +1 y 2 x n +1 y n x n +1
= y 1 ( x n +1 x 1 ) y 2 ( x n +1 x 2 ) y n ( x n +1 x n )
va`
nxn+1 yn+1 An yn+1 = nxn+1 yn+1 x1 yn+1 xn yn+1
= ( x n +1 x 1 ) y n +1 + ( x n +1 x 2 ) y n +1 + + ( x n +1 x n ) y n +1 .
,
,,
Va` nhu vy
o. c
. ta nhn
. du
Dn+1 = Dn + [y1 ( xn+1 x1 ) y2 ( xn+1 x2 ) yn ( xn+1 xn )]
+ [yn+1 ( xn+1 x1 ) yn+1 ( xn+1 x2 ) yn+1 ( xn+1 xn )]

= Dn + ( xn+1 xn )(yn+1 yn ) + + ( xn+1 x1 )(yn+1 y1 ).
,
,
,
`
`
Nhu vy,
quy nap
dang
thu c (5.21) dung
. bang
. ta kt lun
. rang
,
voi moi
. n = 2, 3, . . .
,
,
`
Chu y rang
di
thu c
ù kin
. (5.17) suy ra bt dang
( xn+1 xn )(yn+1 yn ) + + ( xn+1 x1 )(yn+1 y1 ) 0
,
,,
,
`, dy
vo i moi
va` (5.21) ta nhn
o. c bt
. s tu. nhin n > 1. Tu
. du
,
,
dang
thu c
Dn Dn1 , (n = 2, 3, . . .).
,
`, (5.22) va` tru,o`,ng ho.,p n = 1.
By gio` (5.20) suy ra tu
(5.22)
128
,,
s
Chuong 5. Day
,
y do
5.4. Da
n di
u
.
s
Cho day
a1 , a2 , . . .,, an , . . .
(5.23)
`
`
Ta goi
d
ay
(5.23)
b
i
ch
an
bn
ph
ai,
khi
t
n
t
ai
h
ang
s
a
sao
cho
.
.
.
.
,,
,
. trai
an a, (n = 1, 2, . . .). Tuong tu. ta cung
dinh ngha bi. chan
, .
,
phai goi
bi. chan
ln
. ca trai
(khi d
o an a). Nu mt
. day
. la` day
,
`
bi. chan
. khi va` ch khi t`n tai
bi. chan.
. Suy ra mt
s
. day
. hang
(5.23) goi
K > 0 sao cho | an | K, (n = 1, 2, . . .). Day
tang,
. la` day
khi
a1 a2 . . .
(5.24)
,
giam khi
va` la` day
a1 a2 . . .
(5.25)
,
ma` no co tnh cht (5.24) hoac
. (5.25) goi
Mt
do
n di
u.
. day
. la` day
.
,
`
goi
`
Ta bit rang
mt
th` day
. day
. la` hi
. tu. khi n, tin to i ,v cung
,
,
u han.
biu mt
d
o tin toi mt
.
. gia tri. hu
. Ta co th phat
. mt
. dinh
,
,
ly co ban:
,
inh
da cho la` tang
(giam) va` bi. chan

. bn
. day
. , l 5.1: Nu mt
phai (bi. chan
. bn trai),
th` no hi
t
u.
. .
,
,
di
Theo dinh
ly trn nu cac
ly thoa man
ù kin
.
.
. cua dinh
,
,
ng s hang
th` t`n tai

an . Theo dinh
ly trn th` nhu
cua day
.
. nlim
.
,
tang
tnh cht bi. chan,
. th` lim an = vo,i day
khng thoa man

n
,
,
giam.
va` lim an = vo i day
n
,
,
,ng bai
` toan
chu,ng minh t`n tai
Nhu
gio i han
cua mt
.
.
. , day,
,
,
,
,
da bit d
ng quy tac
co th dung
`
tnh gioi han
nhu
tnh.
. cua, day
,
,
,
,
,
dung
Nhiù khi ta phai ap
dinh
nhung phai chu ng
. ly co ban trn
.
,
,
,
,ng bai
ta xet la` do
` toan
. giai nhu
minh day
n di
u
. va` bi. chan.
,
,
,
,
,
,
do
dung
quy nap
v` day
tru. c tip phuong phap
n di
u
. thuo` ng ap
.
.
hoc.
toan
.
,
do
5.4. Day
n di
u
.
129
, , dinh theo cng thu,c

V du. 5.16. Day
s a1 , a2 , . . . du
.
o. c xac
an+1 = an (2 an ),
(5.26)
,,
,,
1
o dy
la` mt
. s duong, còn a1 la` mt
. s bt k`y trong (0, ). Hay
tnh lim an .
n
,
,
`, (5.26) ta vit lai
da cho la` bi. chan:
. Tu
Lo` i giai. 1) Day
.
1
[1 (an 1)2 ].
(5.27)
,,
`, (5.27) suy
Boi v` > 0 va` 0 < a1 < 1 , th` (a1 1)2 < 1 va` tu
,,
,
`
nhu, vy
bang
phuong phap
ra (vo i n = 1) 0 < a2 < 1 . Cung
.
,
1
`
`
chu ng minh rang

nu an trong do
(
0,
)
,
th`
a
c
ung
n
am
an
n
+
1
.
,
,,
`
hoc
trong do
n
ay.
Theo
nguyn
l
y
quy
n
ap
to
an
tt ca ph`n tu
an
.
.
.
,
1
` trong do
s d
da cho la` bi.
cua day
ù nam
an
. (0, ). Suy ra day
.
chan.
,
2) Tnh do
n di
u:
. Ta lai
. co
a n +1 =
an+1 an = an (2 an ) an = an (1 an ) > 0,
,
,
,
do
dung
v` 0 < an < 1 . Nhu vy

day
tang
va` ta co th ap
n di
u
.
.
.
,
,
,
da cho hi
dinh
ly co ban, day
.
. tu. ngha la` co gio i han.
.
,
,
ng ly lun
3) T`m gioi han:
. Do nhu
. ph`n trn ta goi
. lim an = l
n
dung
` (5.26) lim an+1 = ( lim an ).(2 lim an ).
ap
vao
.
n
n
n
,
,,
,,
` la`
Ta nhn
du
o
c
l
=
l
(
2
l
)
.
Nghi
m
c
ua
phu
ong tr`nh nay
. .
.
,
,
1
s la` tang
. la` l = . Nhu,ng day
l = 0 hoac
nn ta ch co th ly
1
l= .
, , dinh theo cng thu,c

V du. 5.17. Day
s a1 , a2 , . . . du
o. c xac
.
a n +1 =
( a n + ),
2
an
(5.28)
,,
s
Chuong 5. Day
130
,
,,
,,
o, dy
tnh
la` mt
. s duong, còn a1 la` mt
. s duong bt k`y. Hay
lim an .
n
,
,
,
,
`, bt dang
da cho bi. chan
. du,o,i: Tu
Lo` i giai. 1) Day

thu c >
,
,
,
0, a1 > 0 va` (5.28) vo i n = 1 suy ra a2 > 0. Gia thit vo i mt
. n
,
,
`
` d
nao
o an > 0; khi d
o tu > 0 va` (5.28) suy ra an+1 > 0. Nhu
,
,
,
hoc
vy
thu c an > 0 vo i
. toan
. bt dang
n = 1, 2, . . .
,
,
,
,
`, (5.28) va` bt dang
da cho la` do
2) Day
thu c
n di
u
. giam: Tu
trung b`nh cng
va` trung b`nh nhn ta co
.
an +
a n +1 =
an
an .
= .
an
,
,
, ,
`
` chu,ng to rang
s hang
iù nay
tt ca cac
khng nho hon .
.
ta co
. khac
Mat
a n +1 a n =
a2n
( an + ) an =
,
2
an
2an
,
an > 0(n = 1, 2, . . .) va` a2n < 0 ( t nht vo i n = 2, 3, . . .) suy ra
,
giam.
an+1 < an . Ngha la` day
, `
,,
,
,
3) Tnh gio i han:

nhu bai
truo c cho gio i han
. Cung
. trong (5.28)
,,
,,
ta nhn
o. c phuong tr`nh
. du
l=
( l + ),
2
l
,,
,,
,
,
`, d
tu
o t`m du
o. c gio i han
. l = ( còn truo` ng ho. p l = khng
,,
du
o. c).
5.5. S e
131
5.5. S e
`
hoc
Mt
s toan
trong
sau s la` s e. S e
. hang
. rt quan
.
,
,,
, ` ,
du
ngha nhu la gioi han
o. c dinh
.
. cua day
1
an = (1 + )n , n = 1, 2, . . .
(5.29)
n
. la`
hoac
1
e = lim (1 + )n .
(5.30)
n
n
V du. 5.18. Day
(5.29) la` day
tang.
,
,
,
,
nhin: Khi n tang
Lo` i giai. iù khang

dinh
khng phai ngu
.
,
,
,
,
s mu trong (5.29) cung

tang,
nhung phn co s giam (no tin to i
,
, `
,
,
ta du
1 va` co gia tri. lo n hon 1). thun
s
a vao
. tin
. tnh toan
1
2
k1
)(1 ) . . . (1
),
(5.31)
n
n
n
,
voi n = 2, 3, . . . ; k = 2, 3, . . . , n.
,
,
thu,c 0 < 1 < 1
<1
Vo i (0 < < n) ta co bt dang
n
n
+
1
,
` d
tu
o suy ra
pn,k = (1
0 < pn,k < pn+1,k < 1, (n = 2, 3, . . . ; k = 2, 3, . . . , n).

(5.32)
,
,
Khai trin theo nhi. thu c Newton ta co
1
1
1
1
an = (1 + )n = 1 + Cn1 + + Cnk k + + n
n
n
n
n
n
n ( n 1) . . . ( n k + 1) 1
= 2+
. , (n = 2, 3, ...).
k!
nk
k =2
`
. khi ta dung
Hoac
(5.31), (1 +
,,
vit (5.29) duo i dang
.
n
an = 2 +
k =2
pn,k
k!
n
,
p
1 n
) = 2 + n,k . Khi d
o ta co th
n
k!
k =2
(n = 1, 2, . . . ; k = 2, 3, . . . , n).
(5.33)
,,
s
Chuong 5. Day
132
Ta co hiu
. an+1 an theo (5.33)
n +1
a n +1 a n = ( 2 +
k =2
n
k =2
n
pn+1,k
p
) (2 + n,k )
k!
k!
k =2
pn+1,k pn,k
p
+ n+1,n+1
k!
( n + 1) !
va` theo (5.32) ta co

a n +1 a n >
pn+1,n+1
> 0.
( n + 1) !
,
e1 , e2 , . . . theo phu,o,ng phap
sau:
By gio` , ta dinh
ngha day
.
n
e1 = 2, en = 2 +
k! ,
(n = 2, 3, . . .).
(5.34)
k =2
,
` day
`, (5.32) va` (5.33) suy ra bt dang
nay
` la` tang.
D thy rang
Tu
,
thu c
an < en .
(5.35)
,
` tp
`
`
Bai
ti
p
sau
ch
ra
d
ay
e
,
e
,
.
.
.
l
a
b
i
ch
an
v
a
suy
ra
n
o hi
1 2
.
.
.
.
,
`
`
`
tu.
T
u
dy
v
a
(5.35)
suy
ra
a
,
a
,
.
.
.
c
ung
b
i
ch
an.
B
ang
c
ach
n
ay
1 2
.
, . .
,
,,
,
,
(5.30).
ta chu ng minh du
gi
o
i
h
an
c
ua
day
o. c su. t`n tai
.
.
,
`
nhu ,ng s hang
cua day
(5.34)
.
,
thoa man
1
en < 3 n1 , (n = 3, 4, . . .).
(5.36)
2
,
, ,,
1
,
,
Lo` i giai. Vo i n = 3 ta co e3 < 2, 67 < 3 31 = 2, 75. Gia su
2
,
,
,
,,
,
vo,i s n nao
` d
(5.36) thoa man

bt dang
thu c hin
y. Ta su dung
.
,
,,
,
nhin (n + 1)! > 2n vo i n > 1 va` gia thit quy nap
o. c
. ta nhn
. du
1
1
1
e n +1 = e n +
< (3 n 1 ) +
( n + 1) !
( n + 1) !
2
1
1
1
< 3 n 1 + n = 3 n .
2
2
2
5.5. S e
133
,
(5.34) la` s e.
V du. 5.20. Gio,i han
. cua day
,
,
,
, , `
a1 , a2 , . . . va` e1 , e2 , . . .
Lo` i giai. Ta da chu ng minh du
day
o. c rang
,
` (5.30) va` (5.35) suy ra

. e = lim en . Tu
la` hi
. tu.
. at
n
e e .
(5.37)
,
,
`
Ta se chu ng minh cung

vo i (5.37) cung
co
e e,
,
,
,
Tht
. vy,
. ta chon
. s tu. nhin s trong khoang (1, n). Nu bn phai
,
,
,
pn,s+1
pn,n
,,
cua (5.33) ta bo di
,...,
, ta se nhn
du
s nho
o. c mt
.
.
( s + 1) !
n!
,
hon an , ngha la`
s
pn,k
< an , (n = 3, 4, . . . ; s = 2, 3, . . . , n 1).
(5.38)
k!
k =2
,
,
,
Ta xet dang
thu c (5.31). Khi n tin to i v cung,
còn k c dinh,
mi
.
`,a s tin to,i 1. V` th lim pn,k = 1. Nu ta cho n tin to,i v
thu
n , ,
`
cung
trong (5.38) ta se nhn
o. c
. du
s
1
e (s = 2, 3, . . .).
es = 2 +
k!
k =2
,
,
`, pha phai s e, tu
`, d
tang
. tu
Nhu vy
e1 , e2 , . . . . bi. chan
o suy
. , day
,
,
,
` (5.36) va` (5.37).
dinh
suy ra tu
ra bt dang
thu c (5.38). Khang
.
2+
,
,
d
nao
` d
Nhu vy
n d. chnh xac
y theo
. s e co th tnh toan
,
cng thu c trn
1
1
1
en = 2 + + + + , (n = 2, 3, . . .).
2! 3!
n!
,
,
,
`
n c dinh
`, bt dang
Tu
thu c an < en < e ta thy rang
vo i mi
s
.
,
,
,
en g`n dung
e. S en goi
. la` xp x thu n cua e, còn hiu
.
n = e en
(5.39)
,,
s
Chuong 5. Day
134
,
goi
. la` sai s cua e.
,
V du. 5.21. Chu,ng minh nhu ,ng bt dang
thu,c sau
ei e n
2
1
.(1 i n ),
( n + 1) !
2
n = 2, 3, . . . . ; i = n, n + 1, . . .
(5.40)
,
,
,
,
,
`
Lo` i giai. Ta se chu ng minh (5.40) bang
quy nap
i voi i. Vo i
. d
, ,,
,
` d
i = n th` 0 0 (5.40) dung.
Gia su (5.40) dung
vo i s i nao
o, ta
,
,
,
c`n phai chu ng minh no cung

dung
vo i n = i + 1. Tht
v
y,
. .

1
1
e n = ( ei e n ) +
e i +1 e n = e i +
( i + 1) !
( i + 1) !

2
1
1
1 i n +
( n + 1) !
( i + 1) !
2

1
2
1
1
=
1 i n + .
.
( n + 1) !
2 (n + 2)(n + 3) . . . (i + 1)
2
thu
`,a s, mi
`,a s lo,n ho,n
Tch (n + 2)(n + 3) . . . (i + 1) co i n thu
,
,
2. Khi d
o 2(n + 2)(n + 3) . . . (i + 1) > 2in+1 , o dy
e i +1 e n <
2
1
1
2
1
(1 i n + i n +1 ) =
(1 (i+1)n ). Nhu, vy,
.
( n + 1) !
( n + 1) !
2
2
2
,
(5.40) dung
vo i moi
. i = n, n + 1, . . .
y s Fibonacci
5.6. Da
,,
,
`
s u1 , u2 , . . . du
Mt
ngha bang
cng thu c
o. c dinh
.
. day
u n +2 = u n +1 + u n ,
(n = 1, 2, . . .)
(5.41)
va`
u1 = 1, u2 = 1.
(5.42)
,ng s u1 , u2 , u3 , . . . goi
`
`
Nhu
l
a
s
Fibonacci.
D
ay
s
n
ay
c
o rt
.
,
,
,
,
` toan
thu. c t. Theo dang
nhiù u ng dung
trong bai
thu c (5.41)
.
s Fibonacci
5.6. Day
135
, ,
,
,
,,
` s thu, ba d
moi
ù la` tng cua hai s truo c d
o.
. s k tu
,
`
ng s d
Nhu
u tin la` 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89,
,ng bai
` tp
tnh
144, 233, 377. Nhu
n cac
. sau lin quan d
,
,
`
s nay
` co chung minh bang
hoc,
cht cua day

quy nap
. toan
.
,
,
tnh cht khac

cua day
s nay
` th` rt nhiu va` chung
còn cac
`
cach
khac
nhau.
minh bang
cac
,
,
V du. 5.22. Tng cua n s d
`
s thu, n + 2 tru`, di
1,
ù tin bang
hoac
. la`
u 1 + u 2 + + u n = u n +2 1 ( n > 1 ).
(5.43)
,
,
,
,
,
Lo` i giai. Vo i n = 2 dang

thu c dung
v` theo (5.41) va` (5.42) ta co
u1 + u2 = 1 + 1 = 3 1 = u4 1.
,
, ,,
,
,
`, gia thit quy nap
` d
Gia su (5.43) dung
vo i s tu. nhin n nao
o. Tu
.
,
,
, ,
va` cng thu c (5.41) vo i tng cua n + 1 s Fibonacci ta co :
u 1 + u 2 + + u n +1 = ( u 1 + u 2 + + u n ) + u n +1
= ( u n +2 1 ) + u n +1
= un+1 + un+2 1 = un+3 1.
,
,
,
hoc

thu c dung
vo i moi
. toan
. dang
. n 2.
,
` dang
thu,c
u n + m = u n 1 u m + u n u m +1
(5.44)
dung
vo,i s tu. , nhin bt k`y n > 1 va` vo,i moi

. m = 1, 2, . . .
,
,
,
,,
`
quy nap
theo
phuong phap
. toan
,
m. Voi m = 1 ta co
u n 1 u 1 + u n u 2 = u n 1 + u n = u n +1 ,
,,
s
Chuong 5. Day
136
,
va` vo i m = 2:
un1 u2 + un u3 = un1 + 2un
= ( u n 1 + u n ) + u n
= u n +1 + u n = u n +2 ,
,
,
, ,, ,
,
,
` d
dang
dang
thu c (5.44) d
Gia su vo i s m nao
thu c
ù dung.
o cac
sau dung
u n + m = u n 1 u m + u n u m +1
(5.45)
u n + m +1 = u n 1 u m +1 + u n u m +2
,
,
,
Ta se chu ng minh dang

thu c sau dung
u n + m +2 = u n 1 u m +2 + u n u m +3 .
(5.46)
,
,
,
`,ng v cua hai dang
Tht
tu
thu c trong (5.45) ta nhn
. vy,
. cng
.
.
,,
du
o
c
.
u n + m +1 + u n + m = u n 1 ( u m +1 + u m ) + u n ( u m +2 + u m +1 )
,
,
,
dung
dy
thu c (5.46) khi ta bin d
(5.41).
chnh la` dang
i va` ap
.
, ,

` moi
. s Fibonacci co th biu din
,
,
duo i dang
.
!n
!n
1+ 5
1 5
2
2
, (n = 1, 2, . . .)
(5.47)
un =
5
,
,
,
,,
,
Lo` i giai. Vo i n = 1 va` n = 2 ta nhn
o. c u1 = 1 va` u2 = 1. Gia
. du
,, ,
,
` d
su vo i mt
o co un va` un+1 theo cng thu c (5.47) la` s
. s n nao
,
,
`
Fibonacci. Ta se chu,ng minh rang
hang
thu n va` n + 1 cua day
.
s Fibonacci
5.6. Day
137
,
,
,
theo cng thu,c (5.47).
cung
s hang
thu n + 2 cua day
biu din
.
,
cho gon
. ta ky hiu
.
1+ 5
1 5
=
,
=
.
2
2
n n
n +1 n +1
dat
. ta co
Khi d
, u n +1 =
. Do cach
o u n =
5
5
,
,,
+ = 1 va` = 1. Suy ra va` la` nghim
. cua phuong tr`nh
,
x2 x 1 = 0. Khi d
o 2 = + 1, 2 = + 1. Nhu vy
. ta co
n n
n +1 n +1
+
5
5
n 2 n 2
n +2 n +2
n ( + 1) n ( + 1)
=
=
.
=
5
5
5
,
,
un bang
`
hoc
Theo quy nap

(5.47) dung
vo i moi
. toan
. biu din
. n.
u n +2 = u n +1 + u n =

`
n = u n + u n 1
,
, ,, ` tp tru,o,c.
,
vo i moi
. s tu. nhin n 2. nhu o bai
.
,
,
, ,, ,
,
,
,
,
Lo` i giai. Vo i n = 2, 3 dang

thu c dung.
Gia su dang
thu c dung
,
vo i n = k va` n = k + 1, ngha la`
k = u k + u k 1 ,
k+1 = uk+, 1 + uk .
,
,
,,
thu c lai
Ta cng
hai dang
o. c
. kt qua nhn
. du
.
k + k +1 = ( u k + u k +1 ) + ( u k 1 + u k ),
. la`
hoac
k +2 = u k +2 + u k +1 .
,,
s
Chuong 5. Day
138
,
,
hoc
` cho la` da

thu c trong bai
. toan
. dang
dung.
` toan
` tu,o,ng tu., ta cung
Hoan
co
n = u n + u n 1 .
`
u2n un1 un+1 = (1)n+1 vo,i n >
1.
,
,
,
,
,
Lo` i giai. Vo i n = 2, ta co u22 = u1 u3 1 dang

thu c dung.
,
, ,,
,
`
Gia su rang
u2k uk1 uk+1 = (1)k , ta c`n chu ng minh dang
,
thu c trn cung

dung
cho n = k + 1, ngha la` u2k+1 uk uk+2 =
(1)k+2 . Tht
. vy,
.
u2k+1 uk uk+2 = u2k+1 uk (uk+1 + uk )
= uk+1 (uk+1 uk ) u2k = uk+1 uk1 u2k
= (u2k uk+1 uk1 ) = (1)k+1 = (1)k+2 .

`
nu n chia ht cho m, th` un chia
ht cho um .
,
,
,
Lo` i giai. V` n chia ht cho m, nn ta co th vit n = mk. Ta se
,
chu ng minh quy nap
. theo k.
,
,
Voi k = 1, khi d
o n = m nhu vy
. un chia ht cho um la`
,
, ,,
,
hin nhin. Gia su umk chia ht cho um , ta xet um(k+1) . Nhung
,
u
=u
va` theo cng thu c (5.44) ta co
m ( k +1)
mk +m
um(k+1) = umk1 um + umk um+1 .

,
,
S hang
thu nht co chu a um nn no chia ht cho um , còn s hang
.
.,
,
,
,
thu hai theo gia thit quy nap

u
chia
h
t
cho
u
.
Nhu
v
y
t
ng
m
mk
.
.
,
cua hai s hang
chia ht cho um , suy ra um(k+1) chia ht cho um .
.
` tp
5.7. Bai
.
139
` tp
5.7. Bai
.
,
t`m u,o,c s chung lo,n nht cua cac
s
. 5.28. Hay
2
22 + 22 + 1; 22 + 22 + 1; . . . ; 22
n +1
+ 22 + 1; . . .
,
`
nu pn la` s nguyn t thu n, th` pn <
n
22 .
`
nu 0 1 1 2 . . . n
n , th`
2
n
i =1
i =1
(sin i sin i ) sin( ( i i )).
,
,
thu c
n
13
n + i > 24 ,
n = 2, 3, . . .
i =1
. 5.32. T`m gio,i han

. cua day
r
q
q
a1 = c, a2 = c + c, a3 = c + c + c, . . .
,,
,,
`
o dy
s duong.
c la` hang
, ,
CHUONG
HÌNH HOC
.
hoc
6.1. V du. quy nap
. toan
. cho h`nh hoc
. ..............
` tp
6.2. Bai
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
................
.
140
154
,,
quy nap
hoc
dung
Phuong phap
ap
rt nhiù trong cac
. toan
.
,.
,
ng kha
` tp
bai
. h`nh hoc.
. Ban
. doc
. co th t`m thy trong [7] nhu
,
,,
`
nay
` trong h`nh hoc.
canh
cn thit cho phuong phap
Ta ch lit
.
.
.
,
, ,
` rt di
k duoi dy
mt
n h`nh.
. s bai
hoc
6.1. V du. quy nap
. toan
. cho h`nh hoc
.
,
cap
V du. 6.1. Trong mat
. phang
cho n h`nh lì ( n > 3 ), mi

. ba
,
,
,
trong chung
co di
`
t`n tai
m chung. Chu ng minh rang
m, ma`
. di
,
no nam
` trn tt ca cac
h`nh.
,
,
,
`
,ng h`nh bang
Lo` i giai. 1. Vo i n = 4, ta ky hiu
C1 , C2 , C3 , C4 .
. nhu
Cho C1 C2 C3 = A4 , C1 C2 C4 = A3 , C1 C3 C4 = A2 ,
C2 C3 C4 = A1 .
,
` trong tam giac
A1 A2 A3 , th` bo,i v` A1 A2 A3
a. Nu A4 nam
,
,
C4 , ta co A4 C4 va` suy ra A4 C, o, dy
C ky hiu
. la` giao cua
h`nh C1 , C2 , C3 , C4 .
cac
,
,
, ` `
,,
cua cac
du
b. Nu A1 A2 A3 A4 la` tu giac
li va A la` di
m cat
o` ng
,
`
cheo cua chung,

th` d thy rang
A C.
hoc
6.1. V du. quy nap
. toan
. cho h`nh hoc
.
141
,
, ,,
,
,
2. Gia su da chu ng minh cho khang

dinh
dung
vo i n 1.
.
Ta xet n h`nh C1 , C2 , . . . , Cn . Ly C = Cn1 Cn . Ta xet day

,
h`nh nay
`
. ba cac
C1 , C2 , . . . , Cn1 , C. Ta se chu ng minh moi
. cap
,
nhau. Tht
nhau khng la` C,
d
u giua ba h`nh cat
u cat
. vy,
. n
,
` trong s ba
`
th` di
Nu C nam
u kt lun
. trn hin nhin dung.
,
,
ng h`nh C1 , C2 , Cn1 , Cn
h`nh va` v du. nhu C1 , C2 , C, th` v` th nhu
,
,
,
co di
di
m chung X (theo chu ng minh tai
m 1.). Suy ra X
.
,
,
`
`, dy
` toan
suy ra bang
Cn1 Cn = C. Tu
dinh
cua bai
quy
khang
.
nap.
.
,
V du. 6.2. Cho n h`nh vung bt k`y. Chu,ng minh rang
` ta co th
, ,
,
cat
chung
ra thanh
`
mt
ph`n d
tu` cac
o ta co th ghep
. s ph`n d
,
lai
`
mt
. thanh
. h`nh vung mo i.
,
,
,
,
Lo` i giai. Khi n = 1, di

dinh
la` hin nhin.
ù khang
.
A1
B1
B
A
Q
A2
O
Q
B2
D2
N
D1
C1
P
A2
D2
C2
B2
D
C2
H`nh 6.1:
,
,
`
Ta chu ng minh rang

khi n = 2, di
dinh
d
ù khang
o cung
.
,
` cac
canh
dung.
Goi
cua hai h`nh vung A1 B1 C1 D1 va`
. d. dai
.
, ,,
,,
,
canh
A2 B2 C2 D2 tuong u ng la` x1 va` x2 . Gia su x1 x2 . Trn cac
.
,
,
cua h`nh A1 B1 C1 D1 voi canh

x
ta
d
at
c
ac
do
an
A
M
=
B
N
=
1
1
1
.
.
.
x1 + x2
,
,
h`nh vung d
du
C1 P = D1 Q =
va` cat
o theo cac
o` ng
2
142
,,
Chuong 6. H`nh hoc
.
,
nhau tai
`
MP va` NQ, ro rang
MP va` NQ cat
. O cua h`nh vung
,,
,
du
va` tao
o` ng d
o chia h`nh vung
. vo i nhau mt
. goc vung. Cac
,
`
`
`
` h`nh vung
thanh
4 phn bang
nhau nhung h`nh d
o ghep vao
,
,,
A2 B2 C2 D2 nhu h`nh bn. H`nh nhn
o. c se la` h`nh vung v`
. du
gia tri. goc M, N, P, Q bu` nhau, cac
goc A, B, C, D la` vung va`
cac
AB = BC = CD = DA.
, ,,
,,
,
,
Gia su mnh
d
` da du
o. c chu ng minh d
i vo i n h`nh vung va`
.
, ,,
gia su ta co n + 1 h`nh vung V1 , V2 , . . . , Vn , Vn+1 . Ta ly ra bt
,
,,
,
,
ky` hai h`nh vung, chang

han
. Vn va` Vn+1 nhu da chu ng minh o
mt
` h`nh vung thu,
trn sau khi da cat
. h`nh vung va` ghep vao
,,
,
hai ta du
mo i V 0 . Do vy
o n h`nh vung
o. c mt
. h`nh vung
. ta c
,
,
,,
0
ra du
V1 , V2 , . . . , Vn1 , V theo gia thit quy nap
o. c cac
. co th cat
,
`, cac
ph`n d
`
ph`n va` tu
mt
o co th ghep lai
. thanh
. h`nh vung
,
moi.
,
,
,
. phang
cho n 3 di
`
m, tt ca khng nam
,
,
,
,
,
,
,
,
ni
Chu ng minh rang

`
tt ca cac
du
trn du
o` ng thang
o` ng thang.
,
,
,
,
,
hai di
di
khac
nhau
o` ng thang
m trong cac
m da cho tao
. ra s du
, ,
khng nho hon n.
,
,
,
,
,
,
Lo` i giai. Vo i n = 3 di
Ba di
m, mnh
` hin nhin dung:
m
. , d
,,
,
` trn mt
`,ng di
khng nam
du
ni tu
o` ng thang
vo i nhau tao
.
. ra
,
,`,
nhau.
khac
ba du
ong thang
, ,,
,
,
,
Gia su mnh
d
vo i n 3 di
` dung
m. Ta chu ng minh no
.
,
,
,
,
`
cung
dung
vo i n + 1 di
t`n
m. Ta co th chu ng minh rang
,
,
,
,
,
,
tai
ch chu a hai di
o` ng thang
m. Ta ky hiu
. t nh,t mt
. du
.
,
,`,
,ng
du
di
ong thang
qua hai di
m An va` An+1 la` An An+1 . Nu nhu
,
,
,,
,,
` trn mt
di
du
th` s luo. ng cac
m A1 , A2 , . . . , An nam
o` ng thang,
.
,
,
,`,
,
,
,
du
se dung
la` n + 1: G`m n du
ni An+1 vo i
ong thang
o` ng thang
hoc
6.1. V du. quy nap
. toan
. cho h`nh hoc
.
143
,
,
,,
di
cac
chung
ni chung. Nu
o` ng thang
m A1 , A2 , . . . , An va` du
,
,
,
,
` trn mt
A1 , A2 , . . . , An khng nam
du
th` theo gia
o` ng thang,
.
,
,,
nhau. By gio`, ta thm
khac
thit quy nap
o` ng thang
. , co n du
,
,,
,,
,
du
cac
ni An+1 vo i cac
di
o` ng thang
m A1 , A2 , . . . , An . V` du
o` ng
,
,
,
` trong A1 , A2 , . . . , An1 ,
thang
An An+1 khng chu a mt
di
m nao
.
,
,
,`,
,,
` khac
hoan
` toan
` vo,i n du
th` du
nay
tao
ong thang
o` ng thang
. ra
,
,,
,
,`,
boi A1 , A2 , . . . , An . Nhu vy
tao
khng
ong thang
. s du
. ra cung
, ,
nho hon n + 1.
,
,
,
,,
. phang
cho n 3 di
m. uo` ng knh cua
,
,
,
mt
ni hai di
m la` do
an
m trong h. thng va`
. h. thng di
. thang
,
,,
d. dai
` d cua do
` la` lo,n nht. Chu,ng minh rang
`
s du
an
o` ng
. nay
knh khng vu,o.,t qua n.
,
,
,
,
`, mt
tu
Lo` i giai. Nu xut phat
m A cua h. da cho, ta co ba
. di
,
,,
du
o` ng knh AB, AC va` AD. Khi d
o d thy ba di
m B, C va` D se
,
,
,
,,
` trn du
,ng di
nam
o` ng tròn k1 ( A, d). Tt ca nhu
m còn lai
. cua h.
,
` hoac
do
. trn k1 hoac
. bn trong no. bo,i v` mi
thng se nam
an
.
,
,
,
,
,
ng di
thang
BC, BD va` CD khng lo n hon d, th` nhu
m B, C va` D
,
` trn cung cua k1 , tu,o,ng u,ng goc khng lo,n ho,n 600 . Goi
se nam
.
_
_
,
,`,
,
0
di
m C bn trong cung BD, voi no BD 60 .Ta ve du
ong tròn
,
,
, ,,
,
,
ng di
k2 (C, d); Nhu
m cui cua tt ca du
o` ng knh cua h. da cho
_
,
,
,
` trn cung MN cua k2 (M, N la` giao
` C, phai nam
tu
xut phat
,
,
,
` trong h`nh tròn k1 . Nhu,ng mi
di
di
m cua k1 va` k2 ) va` nam
m
_
,
,
,ng di
` A, du,ng cach
xa nhu
. D mt
cua cung MN, ngoai
m B hoac
.
,
,
,
,
,
,
`
lon hon d, tu d
khoang cach
o suy ra CA la` du
ong knh duy nht,
,
`
tu C.
xut phat
,
,
,
`
Nhu vy
ta kt lun
rang
vo i mt
h. da cho n di
m, t`n tai
.
.
.
.
,
,
,
. la` trong h. co mt
hai kha nang:
hoac
di
m,
t
u
n
o
xu
t
ph
at
144
,,
Chuong 6. H`nh hoc
.
,
,,
di
`, mi
phat
. la` tu
khng qua mt
o` ng knh, hoac
m d
ù xuat
. du
,
,
dung
hai du
o` ng knh.
,
,
`
` toan
chu,ng minh bang
Khang
dinh
quy nap
. , cua bai
. theo n.
,
, ,,
,
,
Voi n = 3 khang
dinh
hin nhin dung.
Gia su no dung
vo i n =
.
,
,
,
,
k 3. Ta se chu ng minh no còn dung

ca vo i h. co n = k + 1 di
m.
,
,
Tht
m: A1 , A2 , . . . , Ak+1 co di
m,
. vy,
. nu trong h. co k + 1 di
,,
`, no khng xut phat
`, no xut
du
. tu
v du. A1 , tu
o` ng knh hoac
,
,
,,
,,
,,
,ng du
ch mt
phat
o` ng knh, th` s luo. ng nhu
o` ng knh cua
. du
,
,,
` nhiù ho,n s lu,o.,ng du
h. nay
o` ng knh cua h. A2 , A3 , . . . , Ak+1
,
,,
,,
xet
nhiù nht la` 1, ngha la` s luo. ng du
o` ng knh cua h. ta dang

,
,
,
,
`,
khng lon hon k + 1. Nu mt
m nhu vy
. di
. khng t`n tai,
. th` tu
,
,,
di
`, d
dung
mi
hai du
m Ai xut phat
o` ng knh va` tu
o suy ra s
,
2
(
k
+
1
)
,,
,`,
,
`
luo. ng du
= k + 1, Nhu vy
kt lun
cua
ong knh bang
.
.
2
,
` toan
dung
bai
vo i moi
. n.
,
,,
trong mt
.
`
n du
o` ng thang
. mat
,
,
,
,
nhau, co th t mau
`
phang
chia mat
. phang
ra nhu ng mi`n khac

,
mi`m sao cho nhu ng mi`n canh
trang
hoac
. den
nhau
cho mi
.
khac
mau
` nhau.
,
,
,
,,
,
,,
.
. phang
AB chia mat
P ra hai nua mat
Lo` i giai. 1) uo` ng thang
,
,
,
` trang,
` den
phang
P1 va` P2 . T P1 mau
P2 mau
thoa
va` nhu vy
.
,
,,
,
d`
` toan.
Vo,i n = 1 mnh
man
d
oi hoi bai
` du
o. c chu ng minh.
.
,
, ,,
,,
,
. phang
2) Gia su mnh
d
vo i n = k va` mat
P du
` dung
o. c t
.
,
,
` nhu, yu cù bai
` toan.
u,o`,ng thang
.
mau
thu k + 1, CD chia mat
,
,
,,
`
,
phn trong Q1 ta giu
phang
P ra hai nua Q1 va` Q2 . Tt ca cac
,
ph`n ta thay trang
` da t, còn trong nu,a Q2 mi

nguyn mau
`
`
thanh
den
trang.
va` den
thanh
, ,,
,
Gia su O1 va` O2 la` hai ph`n bt ky` canh
nhau, sau khi ke
.
hoc
6.1. V du. quy nap
. toan
. cho h`nh hoc
.
145
,
,
,
,,
du
sau xy ra:
o` ng CD. Ch co mt
. trong hai kha nang
,
` trn ph`n khac
nhau cua CD,
a) O1 va` O2 nam
,
` trn cung
`
b) O1 va` O2 nam
mt
. pha cua CD.
,
,
,,
,,
,
Truo` ng ho. p a) O1 va` O2 sau khi ke k du

d
o` ng thang
ù tin,
,
,
,
,
,
`
nhung CD chua ke th` chung
la` mt
mt
o. c t cung
. mi`n va` du
.
,
,
,
`
nguyn mau
` Nhung sau khi ke CD th` mt
` ,
mau.
. min Q1 giu
,
,,
,
`
` theo cach
du. ng. Ngha la` O1 va` O2
còn phn kia O2 du
o. c d
i mau
mau
` nhau.
khac
,
,`,
,,
,
,
Truong ho. p b) Sau khi ve k du

ma` CD còn chua
o` ng thang,
,
,
,,
ke , khi d
nhau do k du
o O1 va` O2 la` hai mi`n canh
o` ng thang
.
,
,
mau
` nhau. Sau khi ke
tao
gia thit quy nap
chung
khac
. ra, theo
.
,
,,
,
` cung
`
`
CD, nu O1 va` O2 nam

pha vo i Q1 , th` mau
du
o` ng thang
,
,
khac
` cung
mau
` nhau. Nu chung
`
cua chung
khng d
nam
i, vn
,
,
,
,
,
,
mi`n d
` cua mi
pha voi Q2 , th` mau
ù d
i. Nhu vy
. moi
. truo` ng
,
` khac
nhau.
ho. p O1 va` O2 d
ù co hai mau
,
,
` nu n mat
. phang
di
di
qua mt
m
.
,
,
,,
sao cho khng co ba mat
. phang
nao
` co chung mt
o` ng thang,
. du
th` chung
chia khng gian ra An = n(n 1) + 2 ph`n.

,
,
,
` hai ph`n va`
. phang
chia khng gian lam
Lo` i giai. 1) Mt
. mat
,
A1 = 2. Voi n = 1 mnh
d
` dung.
.
,
, ,,
,
. la` k mat
. phang
2) Gia su mnh
d
vo i n = k, hoac
chia
` dung
.
,
`
khng gian ra k (k 1) + 2 phn. Ta se chung minh k + 1 chia

khng gian ra k(k + 1) + 2 ph`n.
,
,
, ,,
,
mat
. phang
. phang
Tht
thu k + 1. Mi
. vy,
. Gi, a su P la` mat
,
,
,,
mat
` d
. phang
. phang
trong k mat
cat
P mt
du
nao
o` ng thang
o sao
.
,
,
,
,
,
,
ng ph`n tu
` k du
. phang
cho mat
P bi. chia ra nhu
khac
o` ng thang
146
,,
Chuong 6. H`nh hoc
.
,
,
,,
` tru,o,c mat
`
. phang
nhau di
mt
P du
qua cung
m. Theo bai
o. c
. di
,
, ,
ph`n la` goc trong mat
. phang
chia ra 2k ph`n, mi
vo i dnh la`
,
di
m da cho.
,
`
. phang
k mat
d
mt
ù tin chia khng gian thanh
. s, goc da
,,
` bi. chia ra lam
` hai ph`n boi mat
. phang
din.
P.
. Mt
. s goc nay
,
,
,
,
,
. chung cua hai ph`n co ph`n cua mat
. phang
Vo i mat
gio i han
.
,
,,
nhu
,ng mat
. cua goc da
boi hai tia ma` theo no P cat
m
t
trong
din
.
.
,
,
,,
. phang,
. phang
2k goc mat
ma` no chia ra boi mat
P.
` co ngha la` s goc da
` hai ph`n
iù nay
din,
. ma` bi. chia lam
, ,
,,
,
boi P, khng th lo n hon 2k.
ph`n trong 2k ph`n, ma` no bi. chia do P cat
k
mi
. khac,
Mat
,
,
. phang
. chung cua hai goc da

mat
d
ù tin, la` mat
din
. va` ngha
,
,,
` hai ph`n.
. phang
la` chia goc da

ra lam
din
. tao
. boi k mat
,ng goc da
` co ngha s lu,o.,ng nhu
iù nay
din,
. ma` no bi. chia
, , ,
,,
` hai ph`n boi P, khng th nho hon 2k.
ra lam
,
,
,,
. phang
V` mat
P chia dung
2k ph`n cua khng gian tao
b oi
.
,
,
. phang.
. phang
k mat
V` th nu k mat
chia khng gian ra k (k
,
. phang
1) + 2 ph`n, th` k + 1 mat

se chia no ra
[k(k 1) + 2] + 2k = k(k + 1) + 2
ph`n.
,
,
,
V du. 6.7. 8n 4 di
` o, dang
chu , thp
m nam
.
. (h`nh ve vo i n = 4).
,
,
,
,
Co bao nhiu kha nang
d
chon
m trong chung
tao
. bn di
.
,
thanh
`
dnh h`nh vung ?
,
,
,
,,
Lo` i giai. Ta chu ng minh s luo. ng h`nh vung c`n t`m la` 10n 9.
,
,
1) Vo i n = 1, hin nhin dung

v` ta co 1 = 10.1 9 h`nh vung.
hoc
6.1. V du. quy nap
. toan
. cho h`nh hoc
.
147
,
,,
vo,i n = 2, ta co th chon
lam
2) Khng kho khan
o. c 11 =
. du
10.2 9 h`nh vung.
, ,,
,
3) Gia su mnh
d
vo i
` dung
.
n = k, ma` k 2.
Ta xet h`nh g`m 8(k + 1)
,
,
4 di
m (trong h`nh vo i k = 3)
(h`nh 5)
,
.
,
,,
ta co th chon
o. c 10k
. du
9 h`nh vung, khng co mt
.
` trong chung
h`nh vung nao

co
H`nh 6.2:
,
,
,
`
di
mt
vo i cac
m
. dnh trung
,
,
,ng h`nh vung co di
A, B, C, D, E, F, G, H. By gio` ta xet nhu
m
,
,,
,
`
ta ch t`m du
trung
vo i A. Khng kho khan
o. c 3 h`nh vung
,
,
ABB1 A1 , ACED, AC1 F1 H. Nhu vy,

ch co 10 h`nh vung khac
.
, ,
,
,
nhau khi ta thay d
i dnh A voi cac di
m B, C, . . . , H: 4 h`nh
vung dang
AC1 F1 H, 4 h`nh vung dang
ABB1 A1 va` hai h`nh
.
,
,.
vung ACEF, BDFH. Tng cng

tt ca la` 10k 9 + 10 = 10(k +
.
1) 9 h`nh vung.

`
vo,i moi
.
. s nguyn n 0 t`n tai
,
,
,
,
,
,
mt
. phang
chu a trong no n di
o` ng tròn trn mat
m vo i toa
. du
. d.
nguyn.
,
,
,
,
0, th` thu. c
. theo n. Nu n =
,
,,
,
` co toa
cht du
o` ng tròn K0 khng chu a trong no mt
m nao
. di
.
,
,
,
,
d. nguyn, d
co di
ù d
o ta ly du
o` ng tròn bt ky` vo i tm
,
,,
O( x0 , y0 ), o dy
ta chon
. mt
. trong x0 , y0 khng phai la` s nguyn
knh r thch ho.,p. Nu, v du. nhu, x0 khng nguyn, th`
va` ban
148
,,
Chuong 6. H`nh hoc
.
,
,
co th chon
. r la` , s nho nht trong { x0 } va` 1 { x0 }. Tht
. vy,
.
,
,
,
,
` a du. ng K0 , th`
nu M ( x, y) di
m bt ky` trong du
o` ng tròn vu
x x0 + |OM| < x0 + r x0 + 1 { x0 } = [ x0 ] + 1 va` x
x0 |OM| > x0 r x0 { x0 } = [ x0 ] hay la` [ x0 ] < x < [ x0 ] + 1
va` v` th x khng la` s nguyn.
, ,,
Gia su chung
ta da xy
,
,,
,`,
,
du. ng du
o. c du
ong tròn Kn vo i
,
,
tm On , chu a trong no n di
m
,
voi toa
. d. nguyn. Ta se tang
,
,
knh du
ban
o` ng tròn d
o ln va`
,
,,
nguyn tm, tang
giu
du
o` ng
,
,
tròn d
n mu c khng chu a
,
di
m co toa
. d. nguyn bn
,,
` Kn . Ta nhn
trong ngoai
o. c
. du
,
H`nh 6.3:
vòng tròn L1 d
`ng tm vo i Kn ,
,
,
,
,
chu a n di
m co toa
o` ng tròn Kn va` t nht
. d. nguyn trong du
,
,`,
mt
m co toa
ong tròn.
. di
. d. nguyn A trn du
, ,,
,
,,
,
(On A) vo,i du
,a
Gia su P va` Q la` di
m cat
o` ng tròn Kn , hon nu
,,
, ,`,
` giu
,a P va` A. Ta du.,ng du
On nam
o` ng tròn L2 vo i du
ong knh [ PA].
,
,
,
,
Khi d
n + 1 di
d. nguyn: n di
o L2 chu a dung
m vo i toa
m bn
.
,
,
trong va` mt
khng nhiù ban
m trn bin. Ta co th tang
. di
, ,,
,`,
,`,
,
`
knh du
ong tròn L2 d
du
o. c du
ong tròn Kn+1 d
ng tm voi L2 ,
,
,
,
ma` no chu a n + 1 di
m co toa
. d. nguyn va` khng chu a toa
. d. co
` khac.
s nguyn nao
,
,
V du. 6.9. Ho.,p cua mt
. s h`nh tròn co din
. tch 1. Chu ng minh
,
,,
,
rang
`
tu`, trong chung
co th chon
o. c mt
. du
. s h`nh tròn, tu` ng di
, , 1
mt
nhau, ma` din
. khng cat
. tch chung khng nho hon 9 .
hoc
6.1. V du. quy nap
. toan
. cho h`nh hoc
.
149
,
,
,,
`, mnh
` toan
du
Lo` i giai. Bai
d
o. c suy ra tu
` sau:
.
,
,
,
,,
phu mat
.
B d
. phang
cho n du
o` ng tròn, chung
`: Trong mat
,
,
,
,
,
. mt
phang
voi din
o co th chon
o. c mt
. hoac
.
. tch S. Khi d
. du
,
,
s h`nh tròn di
nhau, tng din
mt
. khng cat
. tch cua chung
, , S
khng nho hon .
9
,,
,
,,
,
quy nap
Chung minh. Ta su dung
phuong phap
theo n. Vo i
.
.
,
,
,
,
`
n = 1 khang
dinh
dung
hin nhin. Ta gia thit rang
b d
` dung
.
,
,
,
`
.
voi moi
k < n. Ta xet tp
. ho. p R gm n h`nh tròn, ma` no phu mat
, . ,
,
,
knh
phang
vo i din
o` ng tròn co ban
. tch S va` ta ky hiu
. K la` du
S
,
,
,
` Nu S(K ) ,
lon nht r. Goi
o` ng tròn nay.
. S(K ) la` din
. tch du
9
,
,
,
,
kt lun
th` h`nh tròn K thao man
`. V` vy
. cua b d
. vo i S(K ) <
S
mt
`, R co ban
knh khng lo,n ho,n r, va` suy
. Mi
. h`nh tròn tu
9
,
,
,,
,
` trong du
ra, nu no co di
m chung vo i K, th` no phai nam
o` ng
,
,,
,
knh 3r. V` din
tròn d
`ng tm vo i K co ban
o` ng tròn
. tch cua du
,
,
,
,
,
` la` 9S(K ), tp
lo n nay
ho. p R1 cua tt ca h`nh tròn ma` co di
m
.
,
,
,
,
,
`n cua mat
. phang
chung vo i K, phu mt
vo i din
. ph
. tch khng
,
,,
,
,
,
lon hon 9S(K ), suy ra nho hon S, v` 9S(K ) < S. Khi d
o co du
o` ng
,
,
,,
,
,ng du
tròn trong R khng co di
m chung vo i K. Tt ca nhu
o` ng
,
,
`
rng
tròn nhu vy
anh
mt
tp
khac
R2 = R \ R1 va` phu
. tao
. th
.
.
,
,
,
,ng
. phang
mt
vo i din
. ph`n mat
. tch S2 , S 9S(K ); Vo i ,nhu
,,
,
`, R2 s lu,o.,ng nho ho,n n. Theo gia thit
du
o` ng tròn nhu vy
. tu
,
,,
,
`, tp
. mt
quy nap
o. c mt
. tu
. ho. p R2 co th chon
., du
. ho, ac
. s h`nh
tròn di
khng
mt
. khng giao nhau, tng din
. tch cua chung
, , S2
, , 1
S
nho hon
, suy ra khng nho hon (S 9S(K )) =
S ( K ).
9
9
9
,
,
,
,,
,
ng di
H`nh tròn K khng co nhu
m chung vo i bt cu mt
o` ng
. du
,,
,
,ng du
` trong nhu
` tp
tròn nao
xet. Thm vao
o` ng tròn ta dang
. ho. p
150
,,
Chuong 6. H`nh hoc
.
,,
,,
,,
,ng du
nhu
xet du
o` ng tròn dang
o` ng tròn K, ta se nhn
o. c tp
. du
.
,
,
,
,
,
ng du
ho. p nhu
o` ng tròn di
mt
. khng giao nhau, ma` tng din
.
,
, , S
tch cua chung

khng nho hon .
9
,
,
V du. 6.10. Day

nhu ng s tu. nhin a1 , a2 , . . . , an , . . . xac
dinh
. theo
,
,
dang
thu c
a1 = 2, an+1 = (n + 1) an + 1, n = 1, 2, . . .
,
,
Trong mt
. phang
cho an + 1 di
nhau, khng co ba
m khac
. mat
,
,
,
,
,
,
`
Tt ca cac
do
ni
di
` nam
trn mt
an
m nao
o` ng thang.
. thang
. du
,
,
,
,
`
mt
` da cho. Chu,ng
nhu ng di
` du
m nay
o. c t bang
. trong n mau
,
minh rang
`
vo,i moi
vo,i nhu ,ng dnh
. n = 1, 2, . . . t`n tai
. tam giac
,
,
,
,,
`
trong cac
di
cua no d
m da cho, ma` nhu ng canh
ù du
o. c t cung
.
mt
`
. mau.
,
,
,
,
,

theo n. Vo i n = 1 khang
dinh
.
.
,
,
,
`
dung
hin nhin. Ta gia thit rang
no cung
dung
voi n = k. Cho
,
,
`
`
ak+1 + 1 di
bai toan va O la` mt
trong
m thoa man di
u kin
,.
,
,
, .
,
,
nhung di
m d
o. Tt ca do
an
m còn lai
. thang ni O voi mi di
.
,
,
,
,,
`
`
`
tu ak+1 di
m, la ak+1 = (k + 1) ak + 1. Nhung do
an
o. c t
. nay du
`
`, nhu
,ng do
` khac
nhau. Suy ra tu
nhiù nht bang
k + 1 mau
an
.
,
,
,
` O, co t nht ak + 1 do
tu
`
thang
xut phat
an
th
ang
t
c
ung
m
t
.
,
,.
,
ng di
` (nguyn ly Dirichlet), ly d
` do. Ta xet nhu
mau
o la` mau
m
,
,
,
`
` do.
A1 , A2 , . . . , A ak +1 , ma` chung
ni vo i O bang
do
mau
an
. thang
,
`
,a chung
Nu giu
co hai Ai va` A j cung
ni bang
do
thang
mau
an
.
,
,
OAi A j la` cung
`
` Nu moi
. hai di
do, th` tam giac
mt
mau.
cap
m
.
.
,
,
,
,,
`
`
cua A1 , A2 , . . . , A ak +1 du
do
thang
khng phai mau
o. c ni bang
an
.
,
,
,
,
,
,
,
`
ng do
a chung
do, ta co ak + 1 di
giu
du
m, nhu
an
o. c t bang
. thang
,
` Theo gia thit quy nap
` d
k mau.
la`
an
o trong chung
. ba do
. nao
,
,
cung
`
`
dnh cua mt
mau.
. tam giac
hoc
6.1. V du. quy nap
. toan
. cho h`nh hoc
.
151
,
,
V du. 6.11. Trong mt
. phang
cho 2000 di
m, khng co ba
. mat
,
,
,,
,,
Mt
s trong chung
du
di
` nam
` trn mt
du
o. c
m nao
o` ng thang.
.
.
,
,
,,
ni thanh
`
do
theo nguyn tac

sau: Nu di
an
m A du
o. c ni
. thang
,
,
,
,,
,,
,
vo,i di
m C, th` A khng du
o. c
o. c ni vo i di
m B va` di
m B du
,
,
,,
ni vo,i di
`
vo,i cach
ni trn ta thu du
m C. Chu ng minh rang
o. c
,
khng qua 1 000 000 do
an
. thang.
,
,
,
`
`
Lo` i giai. Bang
quy nap
. theo n ,ta se , chu ng minh rang
,
di
. phang
nu trong mat
cho 2n di
m thoa man
ù kin
.
,
,
,
,
,
2 (n =
ng do
` th` nhu
d
th
ang
k
e
du
o
c
khng
qu
a
n
ù bai,
an
. ,
. ,
,
,
2, 3, . . .). Vo i n = 2 khang
dinh
la` hin nhin. Gia thit
.
,
,
,
,
`
rang
khang
dinh
dung
vo i 2n di
m, va` ta xet 2n + 2 di
m.
.
,
,
,
, , `
`, nhu
,ng di
Ly hai di
do
thang.
m A va` B tu
m ni du
o. c bang
an
.
,
,
,
,
,ng do
Còn lai
nhu
thang
ke
m, theo gia thit quy nap
an
. 2n di
.
.
,
,
,
,,
,a 2n di
,ng do
` khng lo,n ho,n n2 . Nhu
du
thang
ke
o. c giu
m nay
an
.
,
,
`, A va` B to,i 2n di
tu
m còn lai,
m
. khng qua 2n (v` nu mt
. di
,
,,
,,
,,
,
,
du
Ch còn
o. c ni vo i A, no se khng du
o. c ni vo i B va` nguo. c lai).
.
,
,
,
,
do
thm mt
ke
an
an
. do
. ni A va` B. Nhu vy
. tt ca cac
. thang
,,
du
o. c khng qua n2 + 2n + 1 = (n + 1)2 .
,
,
V du. 6.12. a) im O nam
` trong ph`n trong cua da
lì
giac
,
,,
,
A1 A2 . . . An . Ta xet tt ca cac
goc Ai OA j , o dy
i va` j la` nhu ng
s tu. , nhin khac
nhau giu ,a cac
s 1, 2, . . . , n. Chu,ng minh rang
`
,
,
,
giu a nhu ng goc nay
` co t nht n 1 goc phai la` goc nhon
. (ngha
la` hoac
. la` goc vung, goc tu` hoac
. la` goc bet).
.
,
,
b) Cung
`
bai
` toan
cho da
din
. vo i n dnh.
,
,
,
,
,
`

quy nap
. , theo n. Vo i n = 3 khang
,,
,
,
`
`
dinh
du
Ta gia thit rang
no dung
vo i
o. c chu ng minh d dang.
.
,,
,
` d
lì co
n = k, o dy
k la` mt
o va` ta xet da
giac
. s tu. nhin nao
152
,,
Chuong 6. H`nh hoc
.
,
, ,,
s canh
k + 1, A1 A2 . . . Ak+1 . Ta ke du
l di
o` ng thang
qua O vung
.
,
goc voi OAk+1 (h`nh 7).
,
nht mt
,ng dnh
It
trong nhu
.
,
` trong nu,,a
nam
cua (k + 1)-da
giac
,
pha vo,i Ak+1 ngan
. phang
mat
khac
,
,
,,
,`,
boi du
l. Cho d
ong thang
o la` dnh
`
A2 . Khi d
o goc A2 OAk+1 la` tu.
,

giac
. k-da
lì A1 A2 . . . Ak co t nht k 1 goc
khng nhon
Ai OA j va` chung
. dang
.
,
`
H`nh 6.4:
vo i goc A2 OAk+1 . Bang
d
khac
cach
o
,
,
,
,
,
,
`
ng goc Ai OA j khng nhon
chu ng minh du
s luo. ng nhu
o. c rang
.
A2 . . . Ak+1 t nht la` k.
trong (k + 1)da
giac
V du. 6.13. a) Chu,ng minh rang

` trong moi
(n 4) co t
. n giac
,
,
` tron
nht mt
giac.
o` ng cheo nam
. ven
. bn trong da
. du
,
,,
,
b) S nho nht cac
du
la` bao
o` ng cheo nhu vy
. trong n giac
nhiu?
,
,
,
la` lì th` bai
` toan
la` hin nhin. By gio`,
Lo` i giai. a) Nu da
giac
, ,,
,
,
,,
,
,
tai
gia su goc trong cua da
dnh A lo n hon 1800 . Boi goc nh`n
giac
.
,
,
,
`, dnh A lun du,o,i mt
tu
tron
cua da
goc nho
giac
. ven
. mt
. canh
.
.
,
,,
,
`, dnh A se nh`n du
hon 1800 , cho nn tu
o. c tron
. ven
. t nht, hai
,
,
` di
tu
canh.
Do d
o t`n tai
m A ma` trn d
o xy ra
.
. tia xut phat
,
,
,
,
,
`
`
phn) cac
canh
vic
du
i (cac
o. c nh`n tu di
m A (h`nh 9). Mi
. d
.
,`,
` tron
tia d
o cho mt
ong cheo nam
giac.
. du
. ven
. bn trong da
,
,
` h`nh 8 ta thy cach
co dung
b) Tu
du. ng mt
n3
. n giac
,
,`,
,
` tron
du
ong cheo nam
. ven
. trong no. Còn lai
. ta phai chu ng minh
,,
`
` bn
co t nht n 3 du
rang
trong moi
o` ng cheo nam
. n giac
hoc
6.1. V du. quy nap
. toan
. cho h`nh hoc
.
H`nh 6.5:
153
H`nh 6.6:
, ,,
,
trong. Vo i n = 3 mnh
d
Gia su mnh
d
` d
o dung.
` d
o dung
.
.
,
,
,
,
k giac,
vo i k < n, ta phai chu ng minh no cho
cho tt ca cac
,
, ,,
,,
Theo kt qua bai
` trn, n giac
co th du
ngiac.
o. c chia boi mt
.
,,
` tron
`
du
v
en
bn
trong
th
anh
hai
da
gi
ac
(
k
+
1
)
o` ng cheo nam
.
.
va` (n k + 1) giac,
vo,i k + 1 < n va` n k + 1 < n. Trong
giac
,,
da
d
cac
giac
o co t nht (k + 1) 3 va` (n k + 1) 3 du
o` ng
` bn trong tu,o,ng u,ng. Do d
co t nht
cheo nam
o trong ngiac
,`,
` bn trong.
1 + (k 2) + (n k 2) = n 3 du
ong cheo nam
,
`
moi
co th cat
ra thanh
`
. ngiac
,
,
cac
tam giac
bang
` cac
du
nhau.
o` ng cheo khng cat
,
,
,
,
`
` bang
Lo` i giai. Ta chu ng minh mnh
d
quy nap
` nay
. , theo n. Vo i
, ,,.
vo,i
n = 3 mnh
d
Gia su mnh
d
cho tt ca k giac,
` dung.
` dung
.
.
,
Mt
bt
k < n, ta c`n chu ng minh no cho moi
. n giac.
. n giac
, ,,
,,
,
,
`
(bai
`
ky` co th du
hai da
o. c chia boi mt
o` ng cheo ra thanh
giac
. du
, ,
, ,
,
da
co s canh
truoc), trong dos

nho hon n, tu c la` chung
mi
giac
.
, ,,
,
`
tam giac
theo gia thit quy nap.
co th du
cac
o. c chia ra thanh
.
,
,
` tng cac
goc trong cua mt
. ngiac
0
bt k`y bang
`
(n 2)180 .
154
,,
Chuong 6. H`nh hoc
.
,
,
,
,
` quy nap.
d
Vo i n = 3 mnh
` bang
.
.
.
,
, ,,
,
,
,
`
`
d
la` hin nhin. Gia su mnh
dung
da du
o. c chu ng minh cho
. , d
,
,
,
k giac,
vo i k < n, ta phai chu ng minh no cho moi
tt ca cac
. n
, ,,
,,
,
,
Mt
bt ky` co th du
giac.
du
o. c chia boi mt
o` ng cheo ra
. n giac
,.
,
,
` 2 da
(Xem bai
` truo c). Nu s canh
d
lam
cua mt
giac
giac
o
.
. da
,
,
`
`
,a
kia bang
bang
k + 1, th` s canh
cua da
n k + 1, hon nu
giac
.
,
, ,
,
,
goc cua cac
da
ca hai s d
o d
ù nho hon n. Do d
o tng cac
giac
,,
,
0
0
`
d
(k 1)180 va` (n k 1)180 . Cung
ro rang
o tuong u ng bang
,
,
,
,
`
`
goc cua ngiac
bang
goc cua cac
da
rang
tng cac
tng cac
giac
, ` `
0
0
d
o, tuc la bang (k 1 + n k 1)180 = (n 2)180 .

`
moi
lì vo,i n 5 d
ù co
. ngiac
,
th cat
ra thanh
`
ngu giac
lì.
,
,
,
`
`
lì vo,i
quy nap
moi
. rang
. n giac
,
ra thanh
`
ngu giac
lì. Vo,i n = 5 di
n 5 d
cac
ù co th cat
ù d
o
,
,
,
la` hin nhin, còn vo i n = 6 va` 7 co th xem h`nh 10 va` 11.
, , ,, `
lì vo,i 5 m < n
n 8 va` moi
By gio` gia su rang
. m giac
,
,
ra thanh
ra
`, n giac
`
ngu giac.
Tu
co th cat
d
cac
ù co th cat
,
,,
tao
mt
o còn lai
. ngu giac
. boi 5 dnh lin tip. Khi d
. ,(n 3) giac.
,,
ra thanh
lai
`
Boi v` 5 n 3 < n, nn (n 3) giac
. co th cat
,
ngu giac
hoc.
cac
. toan
.
` tp
6.2. Bai
.
,
,
,
`
. phang
. 6.17. Trong mat

cho n 3 di
mi
m. Chu ng minh rang
,
,
,
,
,
,
ng do
di
m co th ni vo i mt
m còn lai
an
. s di
. sao cho nhu
. thang
,,
,
`
`
li gep
nhn
mt
o. c khng tu. cat nhau va` tao
giac
. du
. thanh
. da
,,
,
ng tam giac.
boi nhu
,
,
,
do
` cua mi
. 6.18. . dai
trong n 3 do
da
an
an
. thang
. thang
` tp
6.2. Bai
.
H`nh 6.7:
155
H`nh 6.8:
,
,
`
cho lo n hon 1. Bit rang
khng co k ( k = 3, 4, . . . , n ) s do
an
. co
,
,
,
`
canh
Chu ng minh rang
`
th tao
ra cac
mt
tng d. dai
giac.
.
. da
, .
,
,
n
1
do
cua cac
an
. lo n hon 2 .
,
,
,,
,,
manh
. phang
. 6.19. Trn mat

bi. chia boi n du
o` ng tròn ra cac
,
,
`
`
nhau. Chu,ng minh rang
`
. phang
khac
mat
co th t bang
hai mau
,
,
`
` duy nht va` hai manh lin nhau
sao cho mi manh t mt
. mau
` khac
nhau.
co mau
,,
,,
,,
nu,,a
. 6.20. O d
ù du
o` ng knh mt
o` ng tròn ta vit s 1. Mi
. du
,
,
,
,,
,,
,a ta vit tng nhu
,ng s o,
du
m giu
o` ng tròn lai
va` o di
. chia di
,,
ph`n tu, cung ta lai
` di
hai d
chia lam
ù cung. Sau d
o mi
va` o
.
,
, ,
,a vit s tng o, hai d
` nay
` lap
. lai
di
lam
m giu
ù cung. Cach
. n
,
`
tnh tng cac

s da vit ra.
ln. Hay
, ,
CHUONG
,
C
A THU
,
,
7.1. Phn tch da
uc ra thùa s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
th
h. s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2. Nguyn l
y so sanh
cac
,
,
`
7.3. ao
h
am
c
ua
da
th
u
c. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
,
7.4. a th
uc Chebychev . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
` tp
7.5. Baii
. ...............................................
156
160
169
172
174
,
,
c ra thu
` a s
7.1. Phn tch da
thu
,
` s co dang
a thu c bc
. n goi
. la` ham
.
P ( x ) = a 0 x n + a 1 x n 1 + + a n , ( a 0 6 = 0 )
(7.1)
,,
,
`
,ng hang
o dy
s (h. s da
a0 , a1 , . . . , an la` nhu
thu c), còn n 0
,
,
,
,
,
` do
la` mt
s nguyn (bc
thu c). a thu c la` mt
n
. cua da
. lo p ham
, .
,
,
,
hoc.
gian, nhung co rt nhiù u ng dung
trong toan
.
. Vo i n = 0 da
,
,
,
,
`
`
` tuyn
thu c (7.1) la` hang

s a0 , vo i n = 1, P( x ) tro thanh
ham
,
,
tnh P( x ) = a0 x + a1 , còn voi n = 2, P la` tam thu c bc
. hai P( x ) =
,
,
2
a0 x + a1 x + a2 . da
thu c co bc
ù kin
. la` n th` lun c,o di
. a0 6= 0.
,`,
,,
,
,
Trong truong ho. p nguo. c lai

thu c P la` n.
. th` bc
. cao nht cua da
,
,ng da
Nu P( x ) va` Q( x ) la` nhu
thu c, th` P( x ) + Q( x ), P( x )
,
,
,
Q( x ) va` P( x ).Q( x ) cung

la` da
thu c, nhung phep chia hai da
thu c
,
cho nhau khng lun lun la` mt
thu c.
. da
,
,
,
S goi
thu c P( x ), nu P() = 0. Nhu
. la` nghim
. cua da
,
,
7.1. Phn tch da
thu c ra thu` a s
157
,
2
2
vy,
. Nu tam thu c, bc
. hai P( x ) = ax + bx + c, ma` b 4ac 0
,
,
` x1 , x2 du
th` hai nghim
a ta d
n phn tch
. cua tam th,u c nay
,
hon ta co
P( x ) = a( x x1 )( x x2 ). Tng quat
,
V du. 7.1. Nu P( x ) la` mt
thu c bc
. da
. n 1 va` la` mt
. s
,
,
,
,
thu. c, th` la` nghim
thu c
. cua P( x ) khi v, a` ch khi t`n tai
. mt
. da
,
Q( x ) bc
dang
thu,c sau
. n 1, ma` no thoa man
P( x ) = ( x ) Q( x )
(7.2)
vo,i moi
. x.
,
,
,
,
Lo` i giai. iù kin

Ta chu ng minh di
ù
. du la` tt nhin dung.
,
kin
thu c bc
. c`n, nu P( x ) la` da
. n
n
a n i x i
(7.3)
ani i = 0.
(7.4)
P( x ) =
i =0
va` P() = 0, ngha la`
P() =
i =0
,
,,
,
Ta su dung
dang
thu c an bn = ( a b)( an1 + an2 b + +
.
,,
`, (7.3) va` (7.4) ta nhn
bn1 ), tu
o. c
. du
n
P( x ) = P( x ) P() =
a n i ( x i i ) =
i =0
n
= ( x ) a n i ( x i 1 + x i 2 + + n 1 ) = ( x ) Q ( x ),
i =1
,,
o dy
Q( x ) =
ani (xi1 + xi2 + + n1 ) hin nhin la` da
i =1
,
thu c bc
. n 1 (v` a0 6= 0).
,
,
V du. 7.2. Khng co mt
thu c bc
. da
. n co nhiù hon n nghim
.
s khac
nhau.
158
,,
,
Chuong 7. a thu c
,
,
,
,
,,
`
quy nap
phuong phap
., theo n. Gia
,,
,
su P la` mt
thu c bc
. da
. n va` 1 , 2 , . . . la` nghim
. cua no ( i 6= j
,
,
voi i 6= j). Voi n = 1, P( x ) = a0 x + a1 ( a0 6= 0) co mt
. nghim
.
, ,,
a1
,
,
duy nht 1 = . Gia su mnh

d
vo i s n. Ta se chu ng
` dung
.
a0
, ,
,
,
` ta gia su, t`n

minh no cung
dung
vo i n + 1. Vo i muc
ch nay
. d
,
nhau
tai
o co n + 2 nghim
thu c Q bc
. mt
. da
. n + 1, m, a` n
. khac
,
,
,
duo i dang
1 , 2 , . . . , n+2 . Khi d
(do .7.1)
o Q co th biu din
.
Q ( x ) = ( x n +2 ) Q 1 ( x )
,,
,
`,a s x n+2 khng co nghim
o dy
Q1 la` da
thu c bc
. n. V` thu
, .
`
la` mt
trong
c
ac
s
,
.
.
.
,
,
th`
ch
ung
l
a
nghi
m
c
ua
Q1 .
2
1
n
+
1
.
.
,
,
` co ngha la` mt
Nhung di
ù nay
thu c bc
. , da
. n co n + 1 nghim
.
,
` toan
` khac
nhau, trai
vo i gia thit quy nap.
hoan
.
,
da
` mi
thu c
P ( x ) = a 0 x n + a 1 x n 1 + + a n , ( a 0 6 = 0 )
, ,
du,o,i dang
co th biu din
.
P( x ) = a0 ( x 1 )( x 2 ) . . . ( x n ),
,
,
,
o, dy
1 , 2 , . . . , n la` nghim
thu c.
. cua da
,
,
,
`
quy nap
. theo n. Nu n = 1, th`
,
a1
P( x ) = a0 x + a1 co mt
. nghim
. duy nht 1 = a va` hin nhin
0
a1
P ( x ) = a0 ( x + ) = a0 ( x 1 ).
a0
,
, ,,
,
,
dinh
Gia su mnh
d
vo i da
` khang
thu c bc
. dung
.
. n 1 va` cho
,
`
` tp
deg P( x ) = n. Ta bit rang
P( x ) t`n tai
m
bai
. nghi
. nhu cac
.
,
,
trn da chu ng minh, ly 1 la` nghim
c
ua
P
(
x
)
.
Khi
d
o
P
(
x
)
=
.
,
,
( x 1 ) Q( x ), d thy deg Q( x ) = n 1 va` h. s truo c bc
. cao
,
,
7.1. Phn tch da
thu c ra thu` a s
159
,
,
, `
,
`, d
,ng
`
trung
vo i a0 cua P( x ). Tu
nht cua da
thu c nay
o suy ra nhu
,
,
,
,ng nghim
nghim
. cua P( x ) la` 1 va` nhu
. cua Q( x ). Theo gia thit
quy nap
.
Q( x ) = a0 ( x , 2 )( x 3 ) . ,. . ( x n ),
,
,,
o dy
2 , 3 , . . . , n la` tt ca nghim
cua Q( x ). Khi d
o tt ca
.
,
nghim
. cua P( x ) la` 1 , 2 , . . . , n va`
P( x ) = ( x 1 ) Q( x ) = a0 ( x 1 )( x 2 ) . . . ( x n ).
,
,
,
,
Ky hiu
t
. F la` m
. tp
. s: tp
. ho. p s phu c, ,tp
. ho. p s thu. c va`
,
,
,
,
`
,u ty. Nhu
,ng da
tp
s P( x ) vo i
thu c khng phai hang
. ho. p s hu
,
,,
h. s trong tp
hop F goi
tch du
o. c trn F, nu no
. la` khng phn
, ., .
,
,
,,
,
,
du
khng th biu din
o. c nhu tch cua hai da
thu c (khng phai
, ,
, `
,
,
da
s) co h. s thuc
F, co bc
thu. c su. nho hon bc
thu c hang
.
.
.
,
cua P( x ).
,
,
, ,
`
moi
thu c thu. c su. vo i h.
. da
,
,
,
nhu, tch cua
s thuc
nhu ,ng thu`,a s
. F co th biu din
,
,,
,
nay
khng phn tch du
` la` duy
o. c trn F. Su. biu din
,
,
,
nht theo ngha day
cua cac
thu` a s co th khac
nhau
,
,
,
,
,
tuong u ng vo i hang
`
s khac
khng cua F, noi cac
khac,
nu
P( x ) = P1 ( x ).P2 ( x ) . . . , Pr ( x ) = Q1 ( x ).Q2 ( x ) . . . Qs ( x )
,
,
cua
la` hai biu din
P( x ) nhu, tch cac
thu`,a s khng phn tch
,,
,,
du
o. c trn F, th` r = s va` Pi ( x ) = i Qki ( x ), o dy
0 6= i F va`
,
,
,
k1 , k2 , . . . , kr la` nhu ng s nao
` d
o xp thu tu. theo 1, 2, . . . , r.
,
,
,
, `
,
Lo` i giai. Cho P( x ) khng phai la` da
trong tp
thu c hang
. ho. p F
va` n = deg P( x ). Nu n = 1, th` P( x ) = a0 x + a1 la` khng phn
,
,,
nhu, tch duy nht thu
`,a s khng phn
tch du
o. c va` no biu din
,,
tch du
o. c.
160
,,
,
Chuong 7. a thu c
,
,
,
`
Cho n la` s tu. nhin bt ky` va` gia thit rang
moi
da
thu c bc
.
.
, ,
, ,
,
,
` a s khng phn tch

thu
nho hon n co th biu din nhu tch cac
,,
du
o. c trn F.
,
,,
Nu da
thu c da cho P( x ) la` khng phn tch du
o. c trn F, th`
,
,
,
,
nhu, tch cua mt
co th cng nhn
thu c khng
. no biu din
. da
,,
phn tch du
o. c.
,
,,
Nu da
thu c phn tch du
o. c, th` no co dang
.
P( x ) = Q( x ).H ( x ),
,,
,
,
,ng da
o dy
Q( x ) va` H ( x ) la` nhu
thu c vo i h. s trong F va`

,
,
deg Q( x ) < n va` deg H ( x ) < n. Nhung khi d
o theo gia thit quy
,
,
,
nhu, tch cua cac
`,a s da
thu
nap
thu c
. Q( x ) va` H ( x ) biu din
,
trn F. Suy ra cung

dung
cho P( x ). Ngha la` moi
thu c trn F
. da
, ,
,,
nhu, tch cac
`,a s khng phn tch du
thu
co th biu din
o. c co h.
,
`
s trong F. Chu ng minh duy nht danh
cho ban
. doc.
.
h. s
7.2. Nguyn l
y so sanh
cac
` s P1 ( x ) va` P2 ( x ) xac
dinh
Cho hai ham
trn mt
.
. tp
. con D
,
,
`
cua s thu. c. Chung

ta noi rang
P1 ( x ) va` P2 ( x ) trung
nhau trong
,
,
,
,
D, nu dang
thu c P1 ( x ) = P2 ( x ) dung
vo i moi
Tp
ho. p cac
. x D.
.
,
,
,
,
da
` dac
dinh
. bit.
da
cua mi
thu c la` mt
thu c
.
. lo,p ham
. Mi`n xac
,
,
,
,
la` tp
thu c P( x ) va` Q( x )
. ho. p con cua s thu. c. Nhu vy
. hai da
,
,
,
`
trung
nhau, nu P( x ) = Q( x ) dung
vo i moi
x s thu. c. Lo p cac
da
.
,
,
,
. bit
thu c co mt
cho hai da
thu c P( x ) va`
. tnh ch,t rt dac
. ,la` d
,
`
Q( x ) trung
nhau ch cn thit kim tra P( x ) = Q( x ) dung
vo i
,
,u han
mt
. s hu
. gia tri. cua x.
V du. 7.5. Cho
P ( x ) = a 0 x n + a 1 x n 1 + + a n

h. s
7.2. Nguyn ly so sanh
cac
161
va`
Q( x ) = b0 x m + b1 x m1 + + bm
,
,
la` hai da
`
nu t`n tai
thu c va` n m. Chu ng minh rang
. n+1
,
,
nhu ng s tu` ng di
nhau 1 , 2 , . . . , n+1 (i 6= j vo,i i 6=
mt
. khac
j) sao cho P(i ) = Q(i ), i = 1, 2, . . . , n + 1, th` n = m va` a0 =
b0 , a1 = b1 , . . . , an = bn .
,
,
,
Lo` i giai. Do khng co d`
oi hoi g` v` b0 6= 0 va` lai
. co n m, ta co
, ,
`
danh
h. s)
th gia thit (bang
cach
s lai
. cac
Q( x ) = b0 x n + b1 x n1 + + bn
,
Bu,o,c co, so,: nu n = 1, th` P( x ) = a0 x + a1 , Q( x ) = b0 x + b1 va`
,
,
,
cac
dang
thoa man
thu c sau
a0 1 + a1 = b0 1 + b1
a0 2 + a1 = b0 2 + b1
,,
`, theo v ta nhn
Tru
o. c
. du
a0 (1 2 ) = b0 (1 2 )
, , ,,
,
Nhung theo di
ù kin
. 1 6= 2 ta co th gian uo c cho 1 2 6= 0.
,,
`, d
Ta nhn
suy ra a1 = b1 .
o. c a0 = b0 , tu
o cung
. du
, ,,
,
,
,
Buo c quy nap:

d
vo i n 1. Ta co
` dung
.
. Gia su mnh
n
P( x ) P(n+1 ) =
=
=
ai xni ai nn+1i
i =0
i =0
n
1
a0 ( x n+1 ) + a1 ( x n1 nn
+1 ) + + a n 1 ( x n +1 )
( x n+1 )( a0 x n1 + a10 x n2 + + a0n1 ) = ( x n+1 ) P1 ( x )
n
,,
o dy
P1 ( x ) = a0 x n1 + a10 x n2 + + a0n1
,,
,,
,
Tuong tu. Q( x ) Q(n+1 ) = ( x n+1 ) Q1 ( x ), o dy
Q1 ( x ) =
,
n
1
0
n
2
0
b0 x
+ b1 x
+ + bn1 . Khi d
o voi i = 1, 2, . . . , n ta nhn
.
,,
,
Chuong 7. a thu c
162
,,
du
o. c
P1 (i ) =
Q ( i ) Q ( n +1 )
P ( i ) P ( n +1 )
=
= Q1 ( i )
i n +1
i n +1
,
0
0
0
0
.
va` theo gia thit quy nap
. a0 = b0 , a1 = b1 , . . . , an1 = bn1 . Ta dat
P2 ( x ) = a1 x n1 + a2 x n2 + + an
Q2 ( x ) = b1 x n1 + b2 x n2 + + bn
,
,
vo i i = 1, 2, . . . , n, n + 1 se thoa man
P2 (i ) = P(i ) a0 in = Q(i ) b0 in = Q2 (i )
,
dung
Lai
gia thit quy nap
. ap
.
. ta co a1 = b1 , a2 = b2 , . . . , an = bn .
,
,
,
,
V du. 7.6. T`m tt ca cac
da
dang
thu,c
thu c P( x ) thoa man
P ( x ) = P ( x + 1).
,
,
,
`
Lo` i giai. D thy, nu P( x ) la` da
thu c hang
,
,
,
,,
,
s, th` no thoa man

dang
thu c trn. Ta gia su
deg P( x ) 1 va` cho P( x ) = a0 x n + a1 x n1 + + an ,
,
,
,
dang
thu c P( x ) = P( x + 1). Khi

a0 6= 0 va` P( x ) thoa man
d
o
a 0 ( x + 1 ) n + a 1 ( x + 1 ) n 1 + + a n = a 0 x n + a 1 x n 1 + + a n
,,
,,
,
`, dy
tu
h. s truo c x n1 , ta nhn
so sanh
o. c na0 + a1 = a1 , tu c
. , du
,
, `
,
,ng da
la` a0 = 0 no v ly vo i gia thit. Suy ra ch co nhu
thu c hang
,
di
` ra.
s la` thoa man
ù kin
ù bai
. d
,
`
vo,i moi
. s tu. nhin k t`n tai
. duy
,
k
nht mt
thu c Pk ( x ) bc
. da
. k + 1 sao cho Pk (0) = 0 va` x =
Pk ( x + 1) Pk ( x ).

h. s
cac
163
,
,
,
,
Lo` i giai. Vic
thu c Pk ( x ) ta se chu ng minh quy nap
. t`n tai
. da
.
,
theo k. Voi k = 0 va` k = 1 ta co
x0 = 1 = ( x + 1) x;
1
1
1
1
x = ( ( x + 1)2 ( x + 1)) ( x2 x )
2
2
2
2
1 2 1
Ngha la` P0 ( x ) = x, P1 ( x ) = x x.
2
2
,
,
,
,
`
Gia thit voi mi l k tn tai
thu c Pl ( x ), vo i no Pl (0) = 0
. da
va` x l = Pl ( x + 1) Pl ( x ). Ta co
x k+1 = x.x k = xPk ( x + 1) xPk ( x ),
`, d
tu
o co
x k+1 + Pk ( x + 1) = ( x + 1) Pk ( x + 1) xPk ( x ).
Cho thm
Pk ( x + 1) = ak+1 x k+1 + ak x k + + a1 x + a0 .
Khi d
o
k
(1+ ak+1 ) x k+1 = ( x + 1) Pk ( x + 1) xPk ( x ) al Pl ( x + 1) al Pl ( x )

i =0
l =1
= (( x + 1) Pk ( x + 1) al Pl ( x + 1)) ( xPk ( x ) al Pl ( x )).

l =0
l =0
,
,
,
Vo i bc
thu c H ( x ) = xPk ( x )
. cua da
al Pl (x) cao nht ch la`
l =0
,
,
,,
`
cua
k + 1 va` d thy rang
h. s truo c x k+1 trong dang
chun tac
.
, ,,
,,
`
H ( x ) dung
la` ak+1 . Nu gia su rang
1 + ak+1 = 0, ta nhn
o. c
. du
`
` trn), no
H ( x + 1) = H ( x ) va` khi d
s (bai
o ta co H ( x ) la` hang
,
vo i ak+1 6= 0. Suy ra 1 + ak+1 6= 0 va` nu ta dat

.
trai
Pk+1 ( x ) =
k
1
( xPk ( x ) al Pl ( x )),
1 + a k +1
l =0
,,
,
Chuong 7. a thu c
164
,,
Ta nhn
o. c
. du
x k+1 = Pk+1 ( x + 1) Pk+1 ( x ).

,
`
Chu ng minh duy nht danh
cho ban
. doc.
.
,
,
,
V du. 7.8. Hay
t`m tt ca da
di
thu c P( x ) thoa man
ù kin
.
P( x2 2) = ( P( x ))2 2.
,
,
, `
,,
,
,
Lo` i giai. Ta chu y nhu bai
truo c vo i moi
. s tu. nhin n t`n tai
.
,
,
`
nhiu nht mt
thuc Pn ( x ) bc
. da
. n thoa man
Pn ( x2 2) = ( Pn ( x ))2 2.
(7.5)
,
,,
,,
,
`
Vo i vic
h. s truo c s mu cung
bc
. so sanh
. cua x trong phuong
,,
tr`nh trn ta t`m du
o. c
P1 ( x ) = x, P2 ( x ) = x2 2, P3 ( x ) = x3 3x,
P4 ( x ) = x4 4x2 + 2, P5 ( x ) = x5 5x3 + 5x.
,,
` ra khng kho khan
g` thit lp
Ngoai
o. c quan h.
. du
P3 ( x ) = xP2 ( x ) P1 ( x );
P4 ( x ) = xP3 ( x ) P2 ( x );
P5 ( x ) = xP4 ( x ) P3 ( x ).
,
,
` go.,i y cho ta du
iù nay
a ra mt
. gia thit sau dy:

,
Moi
thu c trong day

. da
P1 ( x ), P2 ( x ), P3 ( x ), . . . , Pn ( x ), . . .
,
, , dinh theo cac
du
dang
thu,c sau
o. c xac
.
P1 ( x ) = x, P2 ( x ) = x2 2, . . . , Pn+1 ( x ) = xPn ( x ) Pn1 ( x )
,
thoa man
di
ù kin
. (7.5).

h. s
cac
165
,
,
,,
` tp
V` da
thu c Pn ( x ) bc
. n,,theo bai
. truo,c, nu gia thit trn
,
da
di
`
la` dung
th` chung
la` tt ca cac
thu c thoa man
ù kin
. bai
toan.
,
,
,
`
hoc
By gio` ta chu ng minh gia thit bang
quy nap toan
. theo
,
, ,, , .
,
,
` d
n. Voi n = 1 va` n = 2 gia thit dung.
Gia su vo i n nao
o da
thu c
,
,
di
Pn ( x ) va` Pn+1 ( x ) thoa man
ù kin
o d
i vo i Pn+2 ( x )
. (7.5). Khi d
ta co
Pn+2 ( x2 2) ( Pn+2 ( x ))2 + 2 =
= ( x2 2) Pn+1 ( x2 2) Pn ( x2 2) ( xPn+1 ( x ) Pn ( x ))2 + 2

= ( x2 2)(( Pn+1 ( x ))2 2) (( Pn ( x ))2 2) x2 ( Pn+1 ( x ))2 +
+ 2xPn+1 ( x ).Pn ( x ) ( Pn ( x ))2 + 2
= 2( Pn+1 ( x ))2 2( P( x ))2 + 2xPn+1 ( x ).Pn ( x ) 2x2 + 8
= 2Hn ( x ),
,,
.
o dy
ta dat
Hn ( x ) = ( Pn+1 ( x ))2 + ( Pn ( x ))2 xPn+1 ( x ).Pn ( x ) + x2 4.
. khac
Mat
Hn ( x ) = ( xPn ( x ) Pn1 ( x ))2 + ( Pn ( x ))2 x ( xPn ( x )
Pn1 ( x )).Pn ( x ) + x2 4
= ( Pn ( x ))2 + ( Pn1 ( x ))2 xPn ( x ).Pn1 ( x ) + x2 4
= Hn1 ( x ) = Hn2 ( x ) = . . . = H1 ( x )
= ( P2 ( x ))2 + P1 ( x ))2 xP2 ( x ).P1 ( x ) + x2 4
= ( x2 2)2 + x2 x ( x2 2) x + x2 4.
Suy ra Pn+2 ( x2 2) = ( Pn+2 ( x ))2 2.
, ,
,
,
V du. 7.9. Cho P( x ) la` da
thu c vo i h. s thu. c nhn
. gia tri. s hu u
,,
,
Chuong 7. a thu c
166
,
, ,
,
,
, ,
ty vo,i moi
. s x v ty. Chu ng
. s x hu u ty va` gia tri. s v ty vo i moi
,
, ,
,
minh rang
`
P( x ) la` da
thu c tuyn tnh vo i h. s hu u ty.
,
,
,
,
`
,u
h. s cua P( x ) la` hu
Lo` i giai. 1) Ta se chu ng minh rang
cac
,
,
,
,
`
ty. Chu ng minh bang
quy nap
. theo bc
. n cua, P( x ). Tht
. vy,
. vo i
,
`
`
,u ty (v` bang
n = 0, P( x ) la` hang
s va` no la` mt
v du. nhu
. s hu
,
,
,
,
,
,
da
P(0)). Gia thit khang

dinh
dung
vo i tt ca cac
thu c bc
.
. nho
,
,
,
di
` va` cho
hon s tu. nhin n (tt nhin thoa man
ù kin
ù bai)
. d
n
n
1
P ( x ) = a0 x + a1 x
+ + an1 x + an . D thy an = P(0) la` s
,
,
u ty va` nu ta dat
.
hu
P( x ) an
Q ( x ) = a 0 x n 1 + a 1 x n 2 + + a n 1 =
,
x
,
,
,
,u ty vo,i bin hu
,u ty x. Theo gia thit
th` Q( x ) se nhn
. gia tri. hu
,
,ng s a0 , a1 , . . . , an1 la` hu
,u ty.
quy nap
o nhu
. khi d
,
,
,
,u ty. Vo,i di
Nhu vy
ù d
o P( x ) khng la`
. h. s cua P( x ) la` hu
,
,
,
,
,
,
`
,u ty vo,i moi
hang
s, v` trong truo` ng ho. p nguo. c lai
. P( x ) se la` hu
.
x. Cho P( x ) = a0 x n + a1 x n1 + + an , n > 0. Khng mt tnh
,
,
,
`
co th cho rang
` ra da
tng quat
ai la` nguyn. Ngoai
thu c
Q( x ) = a0n1 .( P( x ) an )
= ( a0 x )n + a1 ( a0 x )n1 + + an1 a0n2 ( a0 x ).

,
Ngha la` da
thu c
H (y) = yn + a1 yn1 + + an1 a0n2 y
,
di
`
thoa man
ù kin
ù bai.
. d
, ,
,
,,
,
`
vo i moi
. s nguyn du lo n m phuong
tr`nh H (y) = m co nghim.
Tht
.
. vy,
. ly m > H (0) va` (y) =
,,
H (y) m. Khi d
o (0) < 0 va` lim (y) = +, v` th phuong
y
,,
tr`nh H (y) = m co nghim
. duong ym . Ly m = p la` s nguyn t

h. s
cac
167
, ,
,
`, di
,u ty va`
du lo n. Ta co H (y p ) = p. Tu
suy ra y p la` s hu
ù kin
.
,
` ra
v` h. s bc
y p la` nguyn va` ngoai
. cao nht cua H (y) la` 1, th`
,
,,
,,
,
,
. la` y p la` uo,c s

y p du
tu. do cua (y), hoac
o. c chia ht boi s hang
.
,
,
,
. la` y p = p. Nhu,ng dang
cua p. Ngha la` y p = 1 hoac

thu c y p = 1
,
,
,
,
ch co kha nang
nhiù nht vo i mt
p. Ngha la` y p = p cho tt ca
.
, ,
,,
khac,
ta da nhn
s nguyn t du lo n p. Noi cach
du
o. c H ( p) = p
.
,
, ,
,
`, nguyn ly so sanh
h. s
vo i tt ca s nguyn t du lo n. Tu
cac
suy ra khi d
o H (y) = y va` ngha la` P( x ) = a0 x + a1 .
, ,
,
V du. 7.10. Cho P( x ) la` da
thu c vo i h. s nguyn, vo i no P(0) =
P(1) = 1. va` a0 la` s nguyn bt k`y. Ta dinh
ngha an+1 = P( an )
.
,
,
,
,
`
voi n 0. Hay
chung minh rang
voi m 6= n co dang
thu,c sau
( am , an ) = 1.
,
,
,
Lo` i giai. Ta chia da
thu c P( x ) cho x ( x 1). Ly
P( x ) = x ( x 1) Q( x ) + ax + b,
,
,
,
`, qua tr`nh chia da
Tu
thu c suy ra Q( x ) la` da
thu c vo i h. s
,
,
nguyn. Trong dang

thu c trn ta cho x = 0 va` x = 1 va` chu
,,
,,
,
`
y rang
P(0) = P(1) = 1, d
i vo i a va` b ta nhn
o. c h. phuong
. du
,
`, dy
tr`nh b = 1, a + b = 1, tu
suy ra b = 1 va` a = 0, va` nhu vy
.
,,
,
,
ta co P( x ) = x ( x 1) Q( x ) + 1, o dy
Q( x ) la` da
thu c vo i h. s
nguyn.
,
,
,
`
Ta se chu ng minh bang

quy nap
thu c
. theo n, dang
an 1
(mod a0 a1 . . . an1 ),
,
`, dy
` toan.
Tht
tu
suy ra kt lun
. cua bai
. vy,
. cho m < n va`
( am , an ) = d, Khi d
o a0 a1 . . . an1 chia ht cho d va` suy ra an 1
,
`, dy
chia ht cho d. Nhung an chia ht cho d, tu
an 1 an chia
. la` d = 1.
ht cho d hay la` 1 chia ht cho d hoac
,,
,
Chuong 7. a thu c
168
,
,
,
`
an 1 (mod a0 a1 a2 . . . an1 ) vo i moi
Ch còn chu ng minh rang
.
,
n. Voi n = 1 ta co a1 = a0 ( a0 1) Q( a0 ) + 1 va` suy ra a1 1
,
,
` d
(mod a0 ). Gia thit dung
vo i n nao
o an 1 (mod a0 a1 . . . an1 )
,,
,
. la` an = 1 + ka0 a1 . . . an1 , o dy
hoac
k la` nguyn. Vo i an+1 ta t`m
,,
du
o. c
an+1 = an ( an 1) Q( an ) + 1 = ka0 a1 . . . an1 an Q( an ) + 1,
`, dy
tu
ta co an+1 1 (mod a0 a1 . . . an1 an ).
,
V du. 7.11. Cho day
cac
da
thu c P0 ( x ), P1 ( x ), . . . , Pn ( x ), . . . trong
,
d
o P0 ( x ) = 2, P1 ( x ) = x va` vo i moi
. n 1 th`
Pn+1 ( x ) + Pn1 ( x ) = xPn ( x ).
,
Chu,ng minh rang
`
t`n tai
. ba s a, b va` c sao cho vo i moi
. n 1 ta
d
ù co
( x2 4)[ Pn2 ( x ) 4] = [ aPn+1 ( x ) + bPn ( x ) + cPn1 ( x )]2 .
(7.6)
,
, ,,
,
,
,
Lo` i giai. Gia su t`n tai

vo i moi
(7.6) dung
o
. a, b, c d
. n. Khi d
,
` (7.6) suy ra
(7.6) dung
vo i n = 1. Thay n = 1 vao
( x2 4)( x2 4) = [ a( x2 2) + bx + 2c]2 .
,
,
Ta nhn
thu c trn
. ,thy nu chon
. a = 1, b = 0 va` c = 1 th` dang
,,
du
o. c thoa man.
,
,
By gio` ta chu ng minh: nu chon
a = 1, b = 0, c = 1 th` (7.6)
, . ,
,
,
dung
vo i moi
. n 2, tu c la` ta phai chu ng minh
( x2 4)( Pn2 ( x ) 4) = ( Pn+1 ( x ) Pn1 ( x ))2 .
(7.6)
,,
,,
,
V` Pn+1 ( x ) = xPn ( x ) Pn1 ( x ) nn (7.6) tuong du
ong vo i
x2 Pn2 ( x ) 4Pn2 ( x ) 4x2 + 16 = ( xPn ( x ) 2Pn1 ( x ))2
= x2 Pn2 ( x ) 4xPn ( x ) Pn1 ( x ) + 4Pn21 ( x ).
,
,
` cua da
7.3. ao
thu c
. ham
169
,,
,,
,
Tuong du
ong vo i
Pn2 ( x ) + x2 4 = Pn1 ( x )( xPn ( x ) Pn1 ( x )) = Pn1 ( x ) Pn+1 ( x ).
(7.7)
,
,
,
,
` phuong phap
quy nap.
Ta se chu ng minh (7.7) bang
. , Vo i n = 1 th`
,,
2
`
P2 ( x ) = x 2, nn d dang
thy (7.7) dung.
Gia su (7.7) dung
,
,
voi n = k, tu c la`
Pk2 ( x ) + x2 4 = Pk1 ( x ) Pk+1 ( x ).
,
,
,
Ta phai chu ng minh (7.7) dung

vo i n = k + 1. Ta co
(7.8)
xPk+1 ( x ) Pk ( x ) = xPk ( x ) Pk+1 ( x )
( Pk+2 ( x ) + Pk ( x )) Pk ( x ) = ( Pk+1 ( x ) + Pk1 ( x )) Pk+1 ( x )

Pk2 ( x ) + Pk ( x ) Pk+2 ( x ) = Pk2+1 ( x ) + Pk1 ( x ) Pk+1 ( x )
Pk2+1 ( x ) = Pk2 ( x ) Pk1 ( x ) Pk+1 ( x )) + Pk ( x ) Pk+2 ( x ).
`, (7.8) suy ra
Tu
Pk2+1 ( x ) = ( x2 + 4) Pk ( x ) Pk+2 ( x ).
,
d
o la` di
ù c`n chu ng minh.
,
,
c
` cua da
7.3. ao
thu
. ham
,
Cho da
thu c
P ( x ) = a 0 x n + a 1 x n 1 + + a n , ( a 0 6 = 0 ).
,
a thu c
P0 ( x ) = na0 x n1 + (n 1) a1 x n2 + + 2an2 x + an1 , ( a0 6= 0)
,
,
,
` cua dao
goi
` bc
ham
thu c P( x ). ao
. la` dao
.
.
. ham
. nht cua da
,
0 ( x ) goi la
` bc
`
`
`
ham
nh
t
P
d
ao
h
am
b
c
hai
c
ua
P
(
x
)
v
a
k
y
hi
u
.
.
.
,.
, .
`
la` P00 ( x ). Ta co th dinh
ngh
a
theo
quy
n
ap:
d
ao
h
am
b
c
k
c
ua
.
.
.
.
,,
,
Chuong 7. a thu c
170
,
,
,
` cua dao
` bc
` P( x ) va`
da
thu c P( x ) la` dao
. ham
. ham
. k 1 cua ham
(
k
)
(
k
)
(
k
1
)
0
` P (x) = (P
. la,
ky hiu
( x )) .
. la` P ( x ). Hoac
,
,
,
` dinh
` cua da
tnh cht
Tu
ngha dao
thu c ta d thy cac
.
. ham
sau dung:
,
,
0
1. Nu bc
. cua P( x ) la` n, th` bc
. cua P ( x ) la` n 1 va`
P(n+1) ( x ) = 0.
,
,ng
phep tnh d
`
2. Cac
nu P( x ) va` Q( x ) la` nhu
i vo i dao
. ham:
,
` còn la` mt
` th`
da
thu c bt ky,
. s bt ky,
a) ( P( x ) Q( x ))0 = P0 ( x ) Q0 ( x ); (P( x ))0 = P0 ( x );
b) ( P( x ).Q( x ))0 = P0 ( x ) Q( x ) + P( x ) Q0 ( x ).
`
(( P( x ))n )0 = n( P( x ))n1 .P0 ( x ).
,
,
Lo` i giai. 1) Nu n = 1 th` P0 ( x ) = P0 ( x ).( P( x ))0 .
, ,,
2) Gia su
(( P( x ))n1 )0 = (n 1)( P( x ))n2 .P0 ( x ).

Khi d
o theo tnh cht b) ta co
(( P( x ))n )0 = ( P( x ))n1 .P0 ( x ) + (n 1)( P( x ))n2 .P0 ( x ).P( x )

= n( P( x ))n1 .P0 ( x ).
,
` nu P( x ) la` da
thu c bt k`y bc
. n,
còn a la` mt
. s bt k`y, th`
P00 ( a)
P(n) ( a )
P0 ( a)
( x a) +
( x a )2 + +
( x a)n .
1!
2!
n!
(Cng thu,c Taylor).
P( x ) = P( a) +
,
,
,
,
,
` quy nap
thu c P( x ).
. theo n bc
. cua da
,
,
` cua da
7.3. ao
171
thu c
. ham
, ,,
1) Nu n = 1, gia su P( x ) = A0 + A1 ( x a). Khi d
o P 0 ( x ) =
,
0
A1 ( x a)0 = A1 va` nhu vy
. P( a) = A0 va` P, ( a) = A1 , suy cng
,,
,
,
,
thu c Taylor dung

cho da
thu c bc
. nht. Gia su cng thu c dung
,
,
cho da
thu c bc
thu c bc
. n 1. Nu P( x ) la` da
. n va` nu
P ( x ) = A 0 + A 1 ( x a ) + + A n 1 ( x a ) n 1 + A n ( x a ) n .
,
Khi d
o Q( x ) = A0 + A1 ( x a) + + An1 ( x a)n1 la` da
thu c
,
bc
. n 1 va` theo gia thit quy nap
.
A0 = Q ( a ), A1 =
Q0 ( a)
Q ( n 1) ( a )
, . . . , A n 1 =
.
1!
( n 1) !
` ra ta còn co
Ngoai
P (i ) ( x ) = Q (i ) ( x ) + n ( n 1) . . . ( n i + 1) A n ( x a ) n i
,
`, d
tu
o suy ra vo i i < n: P(i) ( a) = Q(i) ( a) va` P(n) ( a) = n!An . Cui
,,
`
cung
chung
ta nhn
o. c:
. du
P0 ( a)
P ( n 1) ( a )
P(n) ( a )
, . . . , A n 1 =
An =
.
A0 = P ( a ), A1 =
1!
( n 1) !
n!
,
,
Suy ra cng thu c Taylor dung

vo i moi
. gia tri. n.

`
nu P( x ) va` Q( x ) la` nhu ,ng da
,
,
thuc bt k`y va` k la` mt

. s tu. nhin, th`
( P( x ).Q( x ))(k) = Ck0 P(k) ( x ).Q( x ) + Ck1 P(k1) ( x ) Q0 ( x )+

+ Ckk P( x ) Q(k) ( x ).
(Cng thu,c Leibniz).
,
,
,
,,
`
quy nap
phuong phap
. theo k.
,
1) Vo i k = 1 ta co
( P.Q)0 = P0 .Q + PQ0 = C10 P0 Q + C11 P.Q0 .
,
,
Cng thu c dung
vo i k = 1.
,,
,
Chuong 7. a thu c
172
, ,,
,
,
,
,
vo i s tu. nhin k. Khi d
2) Gia su cng thu c dung
o vo i k + 1
,,
ta nhn
o. c
. du
( P.Q)(k+1) = (( P.Q)(k) )0 = (Ck0 P(k) .Q + + Cks P(ks) .Q(s) + )0

= Ck0 ( P(k+1) .Q + Pk Q0 ) + Ck1 ( P(k) .Q0 + P(k1) .Q00 ) +
+ Cks ( Pks+1 Q(s) + P(ks) Q(s+1) ) + + Ckk ( P0 Q(k) + PQ(k+1)
= Ck0 P(k+1) .g + (Ck0 + Ck1 ) P(k) .Q0 + . . .
+ (Cks1 + Cks ) P(k+1s .Q(s) + + Ckk P.Q(k+1)
= Ck0+1 P(k+1) .g + Ck1+1 P(k) .Q0 +
+1
( k +1)
+ Cks+1 P(k+1s) .Q(s) + + Ckk+
.
1 PQ
,
,
,
,
Nhu vy
vo i moi
. cng thu c dung
. s tu. nhin k.
,
c Chebychev
7.4. a thu
,
,
, vai
` ta xet mt
. bit
Trong ph`n nay
dac
thu c giu
. dang
.
. cua da
,
` toan
v` ly thuyt cung
trò rt quan trong

trong nhiù bai
nhu
.
ky thut.
.
, ,
,
nhu, da
V du. 7.15. Ham
` s cos n, (n N ) vo,i th biu din
thu c
,
bc
`
. n cua cos . Ngha la,
n
cos n =
ani cosi , a0 6= 0.
(7.9)
i =0
,
,
,
,
Lo` i giai. 1) n = 0 va` n = 2 mnh

d
Vo i n = 2
` hin nhin dung.
.
,,
,
,,
,
va` n = 3 ta nhn
o. c da
thu c tuong u ng bc
. du
. hai, bc
. ba theo
,
,
,
cng thu c luo. ng giac.

cos 2 = 2 cos2 1,
cos 3 = 4 cos3 3 cos .
,
7.4. a thu c Chebychev
173
, ,,
,
d
2) Gia su mnh
vo i n 1 va` n, ngha la`
` dung
.
n 1
bn1i cosi , b0 6= 0.
cos(n 1) =
(7.10)
i =0
n
cos n =
cni cosi , c0 6= 0.
i =0
,
,
,,
,
Ta se chu ng minh trong truo` ng ho. p d

co th
o cos(n + 1) cung
,
, ,
nhu, da
biu din
thu c cua cos co bc
. n + 1.
n +1
cos(n + 1) =
dn+1i cosi , d0 6= 0.
(7.11)
i =0
,
dung
Ta ap
cng thu c
.
cos n = 2 cos cos(n 1) cos(n 2),
,
`, (7.11) va` (7.10) suy ra
dung
vo i moi
. n va` . Tu
cos(n + 1) = 2 cos cos n cos(n 1)
n
= 2 cos cni cosi

i =0
n +1
n 1
bn1i cosi
i =0
+ d1 cos +
,
,
Ta nhn
la` da
thu c bc
. , thy ngay dy
. n + 1 cua cos, V` d0 2c0 6= 0
theo gia thit quy nap.
.
,
, ,
,
Trong da
mt
thu c (7.9) cua cos, ta co th du
a v` dang
.
. da
,
,
,
`
`
dat
. x = cos va` ta ky hiu
bang
thu c chun tac

cach
thu c nay
. da
= d0 cos
nay
`
la` Tn ( x ). Theo cach
Tn ( x ) =
a n i x i .
(7.12)
i =0
,
,
,
,
,
a thu c (7.12) goi
thu c thu n-cua Chebychev. Nhu vy
. la` da
. do
,,
,
Chuong 7. a thu c
174
,
,
,
,
cng thu c (7.9) th` da
thu c thu n cua Chebychev Tn ta co:
T0 ( x ) = 1, T1 ( x ),
Tn ( x ) = 2xTn1 ( x ) Tn2 ( x ), (n = 2, 3, . . .).
,
,
,,
,,
, ,
`, dang
Tu
thu c trn ta t`m du
da
o. c l`n luo. t cac
thu c cua Cheby,
chev vo i n = 2, 3, . . ..
T0 ( x ) = 1,
T1 ( x ) = x,
T2 ( x ) = 2x2 1,
T3 ( x ) = 4x3 3x,
T4 ( x ) = 8x4 8x2 + 1,
T5 ( x ) = 16x5 20x3 + 5x,
......
,
,
,
,
V du. 7.16. Cho Tn la` da
thu c thu n cua Chebychev. Chu ng minh
,,
mnh
d
` sau: H. s o d
i s co s mu cao nht la` 2n1 (n > 0).
.
,
,
,
, ,, `
,,
,
`, cac
dang
Lo` i giai. Tu
thu c o bai
truo c mnh
d
vo i n =
` dung
.
, ,,
,
,
` d
1, 2, 3, 4, 5. Gia su mnh
d
vo i s n nao
` dung
o. Ta chu ng minh
.
`
`, cng thu,c
suy ra tu
dung
cho n + 1 bang
cach
Tn+1 ( x ) = 2xT( x ) Tn1 ( x )
,
,
h. s cua da
va` nguyn ly so sanh
cac
thu c.
` tp
7.5. Baii
.
, ,
,
. 7.17. Cho n la` s tu., nhin va` P( x ) la` da
nho hon n.
thu c bc
.
,
,
`
,u ty R( x ) sao cho
` hu
Chu ng minh rang
t`n tai
. mt
. ham
P( x ) = x ( x + 1) . . . ( x + n)( R( x + 1) R( x )).
` tp
7.5. Baii
.
175
,
,ng da
. 7.18. Ky hiu
thu c
. P0 ( x ), P1 ( x ), P2 ( x ), . . . , Pn ( x ) la` nhu
x ( x 1)
,...
P0 ( x ) = 1, P1 ( x ) = x, P2 ( x ) =
1.2
x ( x 1)( x 2) . . . ( x n + 1)
.
Pn ( x ) =
1.2.3 . . . n
, ,
,
,
`
du,o,i
Chu ng minh rang
moi
thu c P( x ) bc
. da
. n co th biu din
dang
.
P( x ) = b0 P0 ( x ) + b1 P1 ( x ) + + bn Pn ( x ),
,,
,ng s nao
` d
o dy
b0 , b1 , . . . , bn la` nhu
o.
s Fibonacci u1 = 1, u2 = 1, ui+2 = ui+1 + ui , dat
.
. 7.19. Cho day
n
,
`
F (x) =
u xi . Chu ng minh rang
n
i =1
u n x n +2 + u n +1 x n +1 x
, ( x 2 + x 1 6 = 0)
x2 + x 1
, ,
sin(n + 1)
`
nhu,
`
ham
co th biu din
sin
,
,
,
,
,
da
thu c Un bc
thu c loai
. n cua cos (goi
. la` da
. hai bc
. thu n cua
Chebychev).
,
`
,ng da
nhu
thu c loai
. hai Chebychev
,
,
,
,
ng dang
nhu
thoa man
thu c sau:
Fn ( x ) =
U0 ( x ) = 1, U1 ( x ) = 2x, Un+1 ( x ) = 2xUn ( x ) Un1 ( x ).

,
,
. 7.22. Cho da
thu c P( x ) = a0 + a1 x + + an x n bc
. n vo i h.
,
,
,
`
t nht mt
s thu. c va` a 3 la` mt
. s thu. c. Chu ng minh rang
.
2
n
+
1
s |1 P(0)|, | a P(1)|, | a P(2)|, . . . , | a
trong cac
P(n + 1)|
, ,
khng nho hon 1.
,
,
`
vo i da
thu c Pn ( x ) = x n + x n2 + x n4 +
,
,
,
Bt dang
thu c sau dung
vo i moi
. x > 0 va` n = 1, 2, . . .
1
1
Pn ( x ) + Pn ( ) n + 1 + (1 + (1)n ).
x
2
, ,
CHUONG
,
, ,
,
`
T HO
P
V
A
ANG
TH
U
C
.
, ,
,
8.1. Mt
uc t ho. p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. s cng th
,
,
ng th
uc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.2. Mt
. s da
` tp
8.3. Bai
. ...............................................
176
186
193
,
,,
,
` ta chu,ng minh mt
Trong chuong nay

s dang
thu c va` dinh
.
.
,
,
,
,,
ly lin quan d
thu c, c gang
chu ng minh bang
phuong
n dang
,
gon
quy nap
hoc.
dung
phap
nguyn ly quy
. toan
. ngan
. khi ap
.
,
,
,
,
,
hoc
` l`n luo. t cac
buo c mt
nap
tu. nhin,
. toan
. ta tr`nh bay
. cach
,
,,
, , ,
khng nhn manh
nhu cac
chuong truo c nu
a.
.
, ,
,
8.1. Mt
s
cng
th
u
c
t
ho. p
.
,
,u han
` ta quan tm to,i tp
Trong muc
. nay
. ho. p g`m hu
.
,,
,
,
`
`
ph`n tu, v du. nhu, tp
cac
g
m
n
ph
n
t
u
k
y
hi
u
X
=
.
.
,
tp
` chung
{ a1 , a2 , . . . , an }. Khi xem xet cac

ta quan tm to i
. nay
,
,
,,
xp cua cac
ph`n tu,. Khi d
vi. tr sap
o ta noi tp
o. c
. X la` tp
. du
,
Nhu
xp
,ng bai
` toan
t ho.,p quan tm to,i s lu,o.,ng cach
sap
sap.
,
,
,ng ph`n tu, trong mt
,u han.
nhu
Chung
ta quan tm
., tp
. ho. p hu
,
, ,.
,
,
,
,
ng dang
` toan
t ho. p nhu sau:
toi nhu
co ban cua bai
.
,
,,
,
xp theo
n ph`n tu khac
nhau cua tp
Mt
. day
. ho. p, X sap
,
,
,
,
mt
du
vi. cua X.
o. c goi
.
. thu tu. nht dinh
. la` mt
. hoan
,
,
,,
,,
vi. cua n ph`n tu. Ta co th xet mt
Goi
. Pn la` s hoan
. s truo` ng
, , ,
8.1. Mt
. s cng thu c t ho. p
,
,
ho. p cu. th sau
177
,
hoan
vi. cua X
vi.
Cac
S hoan
1 = 0!
( a)
1 = 1!
( a1 , a2 ); ( a2 , a1 )
2 = 2!
( a1 , a2 , a3 ); ( a1 , a3 , a2 );
6 = 3!
( a2 , a1 , a3 ); ( a2 , a3 , a1 );
( a3 , a1 , a2 ); ( a3 , a2 , a1 );
...
...
...
...
,,
,
,
,
quy nap
hoc
Vo i phuong phap
an va` chu ng minh
. toan
. ta du. do
,
,
,
vi. cua n ph`n tu, co th tnh bang
` cng
V du. 8.1. S lu,o.,ng hoan
,
thu c
Pn = n!.
(8.1)
,
,
,
,
,,
`
quy
Lo` i giai. Ta chu ng minh cng thu c (8.1) bang
phuong phap
hoc:
nap
. toan
.
,
,
,
1) Theo bang trn cng thu c (8.1) dung

vo i n = 1.
, ,,
,
,
vi. cua k + 1 ph`n

vo i n = k 1. Hoan
,
,,
,
,
ph`n tu,,
tu co th lp
vi. tr thu nht cho mi
.
. nhu sau: c dinh
k ph`n tu,, còn lai
` cac
vi. tr
(ngha la` co k + 1 cach)
rì sap
. vao
,
tip theo (theo gia thit co Pk cach).

Do d
o
n
0
1
2
3
Tp
. X
{ a}
{ a1 , a2 }
{ a1 , a2 , a3 }
Pk+1 = (k + 1) Pk = (k + 1)k! = (k + 1)!

,
,
,
Nhu vy
vo i n = k + 1.
. cng thu c (8.1) dung
,
,
,
m ph`n tu, khac

nhau (m n) cua tp
Mt
ho. p X sap
. day
.
,
,
,
,
,
,
dinh
xp theo mt
du
o. c goi
.
. thu tu. xac
. la` mt
. chnh ho. p chp
.
,
,,
`
m cua n phn tu trong X.
,
,
,,
,,
m
chnh ho.,p chp
Ky hiu
. An la` s luo. ng cac
. m cua n ph`n tu.
Ta xet mt
. s v du. sau
178
m
1
2
3
...
,
, ,
,,
,
Chuong 8. T ho. p va` dang

thu c
,
,
,
chnh ho.,p cua X = { a1 , a2 , a3 , a4 } S chnh ho.,p
Cac
( a1 ); ( a2 ); ( a3 ); ( a4 );
4=4
( a1 , a2 ); ( a2 , a1 ); ( a1 , a3 ); ( a3 , a1 );
12 = 4.3
( a1 , a4 ); ( a4 , a1 ); ( a2 , a3 ); ( a3 , a2 );
( a2 , a4 ); ( a4 , a2 ); ( a3 , a4 ); ( a4 , a3 );
( a1 , a2 , a3 ); ( a1 , a2 , a4 ); ( a2 , a1 , a4 )
24 = 4.3.2
( a1 , a3 , a4 ); ( a2 , a3 , a4 ); ( a3 , a1 , a4 )
...
...
,
,
Ta chu ng minh cng thu c sau:
,
,
,, , ,
V du. 8.2. S lu,o.,ng chnh ho.,p chp
o. c tnh
. m cua n ph`n tu du
,
theo cng thuc sau:

Am
n = n ( n 1) . . . ( n m + 1).
(8.2)
,
,
,
`
hoc
quy nap
. toan
.
,
,
,
1
1) Voi m = 1 ta co An = n, suy ra cng thu c (8.2) dung

vo i
m = 1.
, ,,
,

vo i m = k 1, ngha la`
Akn = n(n 1) . . . (n k + 1)
,
,
, , `,
,ng chnh ho.,p chp
chnh ho.,p chp
Cac
nhu
o. c tu
. k + 1 nhn
. du
.
,,
`
`
thm vao
` cui day
mt
k bang
cach
. trong n , k phn tu còn lai.
.
,
,
,
,
Nhu vy
. mt
. chnh ho. p chp
. k se cho n k chnh ho. p chp
. k + 1.
Do d
o
Akn+1 = (n k ) Akn = n(n 1)(n 2) . . . (n k + 1)(n k )
,
Suy ra (8.2) dung

vo i m = k + 1.
,
y:
Co th vit cng thu,c (8.2) du,o,i dang
Chu
khac
.
Am
n =
n!
.
(n m)!
(8.3)
, , ,
8.1. Mt
179
,
,,
,,
tp
nhau cua tp
Mi
X (m n) du
o. c goi
. con m ph`n tu khac
.
.
, ,
,
,, ,
`
la` t ho. p chp
. m cua n phn tu cua X.
m
m
ph`n tru,o,c da ky hiu
. nhu, cac
Goi
. Cn (hoac
. la` Cn ). Ta xet
mt
. s v du. sau
,
,
,
t ho.,p cua X = { a1 , a2 , a3 , a4 } S t ho.,p
m Cac
1
( a1 ); ( a2 ); ( a3 ); ( a4 );
4
2
( a1 , a2 ); ( a1 , a3 ); ( a1 , a4 );
6
( a2 , a3 ); ( a2 , a4 ); ( a3 , a4 );
3
( a1 , a2 , a3 ); ( a1 , a2 , a4 );
4
( a1 , a3 , a4 ); ( a2 , a3 , a4 );
4
( a1 , a2 , a3 , a4 );
1
...
...
...
,
,
,,
chnh ho.,p chp

Chung
ta nhn
la` cac
m cua n ph`n tu
. ra ngay
.
, ,
,
, , `,
`
vi. m ph`n tu,

nhn
cac t ho. p chp
cach
hoan
o. c tu
. du
. m bang
` V` vy
nay.
. ta co lin h. sau
m
Am
n = Cn .Pm .
`, d
Tu
o suy ra
Am
n!
.
Cnm = n =
P
m!
(
n
m)!
m
,
,
,,
,
quy nap
chu ng minh theo phuong phap
. ta chu ng minh
,
,
,,
V du. 8.3. S lu,o.,ng t ho.,p chp
o. c tnh theo cng
. m cua n du
thu,c sau
n ( n 1) . . . ( n m + 1)
Cnm =
.
(8.4)
1.2 . . . m
,
,
,
,
`
Lo` i giai. 1) Ta chu y rang
Cn1 = n, ngha la` vo i m = 1 cng thu c
dung.
, ,,
2) Gia su ta co
n ( n 1) . . . ( n k + 1)
Cnk =
.
1.2 . . . k
,
, ,
,,
,

thu c
180
,
`
n(n 1) . . . (n k + 1)(n k )
.
Cnk+1 =
1.2 . . . k (k + 1)
,
, , ,
,,
,,
nhn
n ph`n tu: d
ù tin
. tt ca t h, o. p k +,1 ph`n tu trong
,
,,
,`,
,
t ho. p chp
nguoi ta vit tt ca cac
. k cua n ph`n tu va` thm
, ,
,,
,,
,
` mi t ho. p nay
` mt
vao
t trong n k
. ph`n tu thu k + 1 b,oi m
, .,
,,
,
,
,
ph`n tu còn lai.
o. c tt ca t ho. p chp
. Nhu vy
. ta nhn
. du
. k+1
,
,,
,
,
,
cua n ph`n tu, nhung se nhn
o. c bi
. du
. k + 1 l`n. Tht
. vy,
. ,
, ,
,
,
`
t ho. p a1 , a2 , . . . , ak , ak+1 se cung

nhn
du
o
c
theo
c
ach;
khi
t
.
.
, ,
,,
,
,
`
` phn tu a1 ; cung
ho. p a2 , a3 , . . . , ak , ak+1 thm vao

nhu khi t ho. p
, ,
,,
`
` phn tu a2 ; . . . ; cui cung

`
a1 , a3 , . . . , ak , ak+1 thm vao
khi t ho. p
` ak+1 . Ngha la`
a1 , a2 , a3 , . . . , ak thm vao
n(n 1) . . . (n k + 1)(n k )
mk
=
.
k+1
1.2 . . . k (k + 1)
,
` h. s Newton Cnk la` nhu ,ng s le khi
,
va` ch khi n = 2s 1.
,
, ,,
,
,
,
,
Lo` i giai. Vo i n 8 mnh

d
Gia su
` khim tra tru. c tip dung.
.
,
, ,,
,
,
n la` s tu. nhin bt ky` va` gia su mnh

d
dinh
dung
vo i
` khang
.
.
, ,
,
,
moi
thu c la`
. s tu. nhin nho hon n. D thy h. s da
Cnk = Cnk
n n(n 1) n(n 1)(n 2)

n(n 1)(n 2) . . . 3.2
,
,
,...,
,
1
1.2
1.2.3
1.2.3 . . . (n 1)
,
,
,
,
` cung
`
tt ca la` s le khi va` ch khi h. s da
(ma` no
thu c ngoai
,
,
,
,
,
,
`
ng s nhn
` cac
h. s da
bang
n) la` s le va` nhu
o. c tu
thu c còn
. du
,
,
,
,
,
` cach
s va` tu, s, cung
`,a s le o, mu
bo di
thu
la` le. Ta
lai
cac
. bang
,
. n = 2m + 1. Trong tru,o`,ng ho.,p nhu, vy
dat
thu c khng
. h. s da
,
bang
`
s trong day
co s cui biu din

cac
m m(m 1) m(m 1)(m 2)
m(m 1)(m 2) . . . 3.2
,
,
,...,
.
1
1.2
1.2.3
1.2.3 . . . (m 1)
, , ,
8.1. Mt
181
,
,
`, dy
,ng h. s da
hoc
Tu
toan
nhu
thu c cui
.
.
,
,
,
,
`
cung,
còn suy ra tt ca h. s da
thu c se la` le khi va` ch khi m co
dang
2k 1 ngha la` khi d
o n2(2k 1) + 1 = 2k+1 1.
.
,
`
tu`, cac
chu , s 1 va` 2 ta co th lp
.
,
,
n
+
1
n
2
s ma` mi s d
chu ,
u co 2 chu s va` cu hai s mt
. th` cac
,
s o, hang
`
tu,o,ng u,ng (vi. tr tu,o,ng u,ng) khac
nhau khng t ho,n
2n 1 .
,
,
,
,,
,
`
quy nap
theo n. Vo i n = 1 ta du
o. c
.
,
mnh
bn s 11; 21; 12; va` 22 thoa man
d
`.
.
,,
0
`
, s 1 bang
, s 2 va`
Goi
chu
o. c khi thay trong a chu
. a la` s co du
, ,,
`
`
thay 2 bang
1 va` ab la` s tao
khi vit b canh
a. Gia su da
. thanh
.
,
,,
,
s co 2n chu
`, 2n+1 s, mi
, s, ngoai
`
xy du. ng du
o. c tp
. ho. p An tu
,
,
n
1
nhau khng t hon 2
`
ra cu hai s mt
vi. tr hang
s.
. khac
,
,
s aa va` aa0 trong d
Xet tp
o a An . Tt ca
. ho. p An+1 g`m cac
,
,ng s nay
, s va` tt ca co 2n+2 s. Ngoai
` co 2n+1 chu
` ra bt cu,
nhu
` d
nhau khng t ho,n 2n hang
`
hai s nao
s. Tht
ù khac
. vy,
. cac
,
,
0
0
s aa va` bb vo i moi
nhau
s aa va` aa , cung
nhu cac
ù khac
. a, b d
n
`
hang
`
` a va` b khac
nhau, a0 va`
dung
2 hang
s (trong cac
s nay
,
,,
`
s aa va` bb theo gia thit quy
b0 trung
nhau, va` nguo. c lai).
. Cac
`
nhau khng t ho,n 2n hang
nap
s.
. khac
V du. 8.6. Vo,i cac

s nguyn m, n (0 m n) xy du. ,ng cac
s
,
d(n, m) theo cng thu c sau:
1) d(n, 0) = d(n, m) = 1, vo,i moi
. n 0;
2) m.d(n, m) = m.d(n 1, m) + (2n m).d(n 1, m 1), vo,i moi
.
0 < m < n.
,
Chu,ng minh rang
` tt ca cac
s d(n, m) d
ù nguyn.
,
, ,
,,
,

thu c
182
,
,
,
`
`
quy nap
d(n, m) = (Cnm )2 .
Lo` i giai. Ta se chu ng minh bang
. rang
,
Tht
. vy,
. voi n = 1 th`
2
2
d(1, 0) = 1 = C10 ; d(1, 1) = 1 = C10 .
, ,,
,
,
` toan
dung
Gia su bai
vo i n = k: d(k, m) = (Ckm )2 , vo i moi
. 0m
,
k. Khi d
o voi n = k + 1, ta co
1) Nu 0 < m < k + 1 th`
m.d(k + 1,m) = m.d(k, m) + [2(k + 1) m]d(k, m 1)

2
= m. (Ckm )2 + (2k + 2 m) Ckm1

2
k!
=
[m(k + 1 m)2 + (2k + 2 m)m
m!(k + 1 m)!
2
= m. Ckm+1 .
. k + 1, th` d(k + 1, 0) = 1 = (Ck0+1 )2 va`
2) Nu m = 0 hoac
+1 2
d(k + 1, k + 1) = 1 = (Ckk+
. toan
1 ) . Vy
hoc,
. ta co
d(n, m) = (Cnm )2 , 0 m n.
V du. 8.7. Cho s lu,o.,ng 3n d

`ng xu ( n 1 ), mt
`ng xu trong
. d
,
,
d
o la` gia va` nhe. hon s còn lai.
a khng co
. Cho mt
. chic cn d
,
,
,
`
`
`
qua cn. Chu ng minh rang
bang
n ln cn co th phat
hin
. ra
,
,
`
`
`
`
d
n ln cn lun lun phat

hin
ng tin gia. Co th bang
`ng
. ra d
,
, , n
,
,
ti`n gia hay khng, nu s luo. ng d
`ng xu khng nho hon 3 + 1?
,
,
,,
,
bn
. hai d
Lo` i giai. Xet truo` ng ho. p n = 1. Ta dat
`ng xu ln mi
,
`
mt
bang,
th` d
a cn. Nu cn thang
`ng xu gia la` d
`ng xu còn
. d
,
,,
`
`
` cn, còn trn cn khng cn bang,
la. o ngoai
d
`ng ti`n gia nam
,,
,
` nhe. hon.
o bn nao
, , ,
8.1. Mt
183
,
, ,,
,
,
,
` toan
dung
vo i n 1. By gio` ta
Ta gia su khang
dinh
cua bai
.
` ba nhom theo 3n1 d
co 3n . Ta chia chung
ra lam
`ng xu va` dat
, . ,,
,
`
`
` ng d
hai nhom ln tu
th` d
a cn. Nu cn cn bang,
ng xu gia o
,,
,
,,
,
nhom thu 3, còn nguo. c lai

th` o nhom trn d
a cn nhe. hon. Va`
.
,
,
,
,,
,
` toan
suy ra theo quy nap.
ca hai truo` ng ho. p khang

dinh
cua bai
.
.
,
,
,
,
,
n
`
nu s luo. ng d
`ng xu lo n hon 3 , th`
,
,
`
nao
` cung
hin
khng phai luc
phat
n l`n cn
`ng xu gia bang
. ra d
,
,
,
va` thm
`ng xu tht
. s d
. tr trong truo` ng ho. p da bit mt
. rì.
,
,
,
,,
,
Truo` ng ho. p n = 1, khang

dinh
trn dung
hin nhin. Gia
.
,
,
,,
,
,
su khang
dinh
dung
vo i tt ca s tu. nhin k (k n 1) va` xet
.
,
,,
,
,
d
truo` ng ho. p k = n. Ta ky hiu
F tp
ho. p tt ca cac
`ng xu da
.
.
,
,,
,
`
d
cho, còn J tp
s luo. ng
`ng xu tht.
. ho. p tt ca cac
. Chu y rang
,,
,
,
` co
d
`ng xu trong F lo n hon 3n , còn s luo. ng trong J la` bt ky,
,
,
`
`
. s d
th la` 0. D thy rang
trn hai d
a cn phai dat
`ng xu bang
,
`
` hai d
. ngoai
nhau. Bang
cach
nhu vy
a cn hoac
a
. trn mt
. d
,
,
n
1
` F. Ta ky hiu
cn co mt
d
`ng xu tu
. nhom nhiù hon 3
. nhom
`
d
N.
o bang
` hai d
Nu N ngoai
a cn, th` theo di
ù kin hai d
a cn cn
, ,,
,
`
`
bang,
d
ng xu gia o nhom N va` theo gia thit quy nap
. no khng
,
, ,,
`
`
`
`
d
th tach
n 1 ln cn.
ng tin gia du
o. c bang
Nu nhom N la` mt
trong hai d
a cn va` d
o la` d
a cn nhe.
,
, .
,
` trong no, khi d
hon, th` d
`ng xu gia nam
o theo gia thit quy nap
.
,
,
,
du
cung
khng tach
o. c d
`ng xu gia.
,
V du. 8.8. Cho bang h`nh vung cac
s
a11 a12 . . . a1n
a21 a22 . . . a2n
..
..
..
.
.
...
.
an1
an2
...
ann .
,
, ,
,,
,

thu c
184
Chu,ng minh rang

` nu M la` mt
` s sao cho
. hang
n
|x1 a j1 + x2 a j2 + + xn a jn | M
j =1
,
vo,i moi
chon
. cach
. nhu ng s xi = 1, th`
| a11 | + | a22 | + + | ann | M.

,
,
,
,
`
d
quy nap
` bang
. theo n. Vo i
, . ,,
,
n = 1 mnh
d
Gia su mnh
d
vo i n 1. Cho
` dung.
` dung
.
.
,
`
x1 , x2 , . . . , xn1 la` mt
chon
o ta dung
. cach
. bt ky` cua 1. Khi d
,
,
bt dang
thu c sau
2|| = |2| = |( + ) + ( )| | + | + | |,
,,
ta nhn
o. c
. du
n 1
|x1 a j1 + + xn1 a j,n1 | + 2|ann |
j =1
n 1
|x1 a j1 + + xn1 a j,n1 + ann |+
j =1
n 1
|x1 a j1 + + xn1 a j,n1 ann |+
j =1
+ | ann + x1 a j1 + + xn1 a j,n1 |+

+ | ann x1 a j1 xn1 a j,n1 |
n 1
|x1 a j1 + + xn1 a j,n1 + ann |+
j =1
n 1
|x1 a j1 + + xn1 a j,n1 ann | 2M.
j =1
, , ,
8.1. Mt
,
Tu c la`
185
n 1
|x1 a j1 + + xn1 a j,n1 | M |ann |,
j =1
,
`, dy
tu
. suy ra
| a11 | + | a22 | + + | an1,n1 | M | ann |,

ngha la` | a11 | + | a22 | + + | ann | M.
V du. 8.9. Cho cac

s tu. , nhin a1 , a2 , . . . , an (n > 1), sao cho ak
,
k, (k = 1, 2, . . . , n) va` tng a1 + a2 + + an la` chan.
Chu,ng minh
,
rang
` mt
tng dai
` 0.
. trong cac
. s a1 a2 a3 . . . an bang
,
,
,
`
quy nap
. theo n. Khi n = 2, ta d
,
,
thy a1 = a2 = 1. Do d
o a1 a2 = 0. i vo i n + 1 s tu. nhin
,
,
cac
di
` toan,
ta
a1 , a2 , . . . , an+1 (n 2) thoa man
ù kin
. cua bai
,`,
,
xet hai truong ho. p sau:
. a0n = | an an+1 |, khi d
1. an 6= an+1 . at
o do 1 an n va`
,
0
tng
. khac,
1 an+1 n + 1 nn 1 an (n + 1) 1 = n. Mat
ring an + an+1 co cung
`
a1 + a2 + + an + an+1 chan,
tnh chan
, , 0
,
le vo i a = | an an+1 |, do d
o tng a1 + a2 + + an1 + a0n cung
,
,
,
`
cac
di
` toan.
thoa man
cua bai
u kin
. ta
, .
0
tng a1 a2 . . . an1 an = a1 a2 . . .
co mt
. trong cac
,
,
`
`, d
an1 | an an+1 | bang
0. Tu
o suy ra di
ù phai chu ng minh.
va`
nay
` do a1 + a2 + + an + an+1 chan
2. an = an+1 . Luc
nn a1 + a2 + . . . + an1 cung
Vy
an + an+1 = 2an chan

chan.
.
,
u
cac
di
`
n 1 s a1 , a2 , . . . , an1 cung
thoa man
b
ai
to
an
n
ù kin
.,
,
,
` la` hin nhin v` nu
ch c`n n 1 > 1 hay n 3. Nhung di
ù nay
,
,
,
,
`
` ma` thi v` n 2),
n = 2, (ro rang
ch c`n chu y truo` ng ho. p nay
,
,
,
` gia thit a1 1, a2 2 va` a3 3 va` tng a1 + a2 + a3 chan,

th` tu
,
,
,
,
,
` truo` ng ho. p 1. da xet. Do
ta suy ra a1 = 1 va` a2 6= a3 tu c la` roi vao
,
, ,
,,
,

thu c
, ,,
,
,
`
t nht mt
gia thit quy nap
d
d
suy ra rang
o co th su dung
.
.
.
,
,
`
biu thu c a1 a2 . . . an1 bang
trong cac
0 va` do d
o mt
. trong
,
`
tng a1 a2 . . . an1 + an an+1 cung
cac
bang
0.
186
,
,
d
a
8.2. Mt
s
ng thu
.
,
,
,
`
` ta chu,ng minh mt
Ph`n nay
dang
thu c dang
nho .
. s hang
V du. 8.10. Chu,ng minh nhi. thu,c Newton
( a + b)n =
Cni ai bni ,
(8.5)
i =0
,
,,
o, dy
n la` s nguyn duong.
,
,
,
,
vo i n = 1.
Lo` i giai. Bu,o,c co, so,: D thy (8.5) dung
, ,, ,
,
,
,
thu c (8.5) dung

vo i n, ta se chu ng
Bu,o,c quy nap:
. Gia su dang
minh no cung
dung
cho n + 1. Tht
. vy,
.
( a + b ) n +1 = ( a + b ) n ( a + b ) =
= [ an + Cn1 an1 b + + Cnk ank bk + + bn ]( a + b)
= an+1 + Cn1 an b + + Cnk an+1k bk + + abn +
+ an b + Cn1 an1 b2 + + Cnk ank bk+1 + + bn+1 .
Suy ra
h
i
h
i
( a + b)n+1 = an+1 + 1 + Cn1 an b + Cn1 + Cn2 an1 b2 +
h
i
+ Cnk1 + Cnk an+1k bk + + bn+1 .
,
,ng h. s trong cng thu,c trn rut
gon
Nhu
. theo cng thu c (2.8)
va` ta co
n +1
( a + b)n+1 = Cni +1 an+1i bi .

,
,
, i =0
Vy
thu c (8.5) dung
vo i n + 1.
. dang
,
,
8.2. Mt
thu c
. s dang
187
`
V du. 8.11. Vo,i a1 , a2 , . . . , an la` nhu ,ng s thu. ,c, chu,ng minh rang
( a1 + a2 + + an )2 = a21 + a22 + + a2n + 2( a1 a2 + a1 a3 + + an1 an )

(8.6)
,
,
vo i moi
. s tu. nhin n 2.
,
,
,
,
,
,
,
`
Lo` i giai. Vo i n = 2 cng thu c (8.6) la` hang

dang
thu dang
nho .
, ,,
,
,
Gia su cng thu c (8.6) dung

vo i n = k 1, ngha la`
( a1 + a2 + + ak1 )2 = a21 + a22 + + a2k1 + 2S

,
,
,
,
,,
`,ng di
kha nang
o dy
S la` tng tt ca cac
tu
cua day
a1 , a2 , . . . , ak1 . Ta se chung minh

( a1 + a2 + + ak )2 = a21 + a22 + + a2k + 2S1
,,
o dy
S1 = S + ( a1 + a2 + + ak1 ) ak . Tht
. vy,
.
( a1 + a2 + + ak )2 = [( a1 + a2 + + ak1 ) + ak ]2
= ( a1 + a2 + + ak1 )2 + 2( a1 + + ak1 ) ak + a2k
= ( a21 + a22 + + a2k1 ) + 2S + 2( a1 + + ak1 ) ak + a2k
= ( a21 + a22 + + a2k1 ) + 2S1 .

V du. 8.12. Cho s nguyn du,o,ng n va` s thu. ,c x, chu,ng minh
rang
`
1
2
n1
[x] + [x + ] + [x + ] + + [x +
] = [nx ].
n
n
n
,
,
,
` ra khng ro cho ta phai quy nap
Lo` i giai. Bai
s
. theo thng
,
,
,
,
,,
,
,
` y tuong d
nao.
chu ng minh la` ch ly gia tri. x trong khoang nho
k k+1
[ ,
) vo,i k = 0, 1, 2, . . .
n n
, ,,
,
` trong khoang con [0, 1 ). Khi d
ù tin gia su x nam
o [ x +
n
n 1
i
i
] = 0 vo,i i = 0, 1, 2, . . . , n 1, nhu, vy
co
[x + n ] = 0. Cung
.
n
i =0
,
, ,
,,
,

thu c
,
,
,
[nx ] = 0, nhu, vy
cho khoang
. ta da chu ng minh kt qua dung
con d
ù tin.
,
, ,,
,
k 1 k ,,
,
By gio` ta gia su khang

dinh
dung
cho khoang [
, ), o
.
n n,
,,
,
dy
k la` s nguyn duong, va` cho x s thu. c bt ky` trong khoang
` Khi d
nay.
o
188
2
n1
1
] = [nx ].
[x] + [x + ] + [x + ] + + [x +
n
n
n
1
,,
,,
`
` x (ta lam
` du
nay
` ta nhn
Cng
thm vao
cach
du
o. c v` bang
o. c
.
.
n
,,
k k+1
s hang
ngoai
` s hang
)), mi
o bn trai
s bt ky` trong [ ,
.
.
n ,n
,
`
cui cung,
d
bn phai no, va` s hang
cui
ù chuyn sang s hang
.
.
n1
`
` [ x ]. Nhu,
cung
la` [ x +
] tu,c la` [ x + 1] thu.,c cht cng
1 vao
.
n
,
1
,
`
` v trai,
dang
vy
x + vao
thu c trn tang
ln 1.
. thay x bang
n
,
,,
1
,
`
`ng tho` i khi d
x + , gia tri. cua no
o khi x o [nx ] thay bang
n
,
,
,
bn cua dang
cung
tang
ln 1. Do mi
thu c d
ln 1 khi
ù tang
,
,
1
còn dung
`
s trong
thay x bang
x + , kt qua vn
cho tt ca cac
n
,
k k+1
).
khoang [ ,
n n
,
,
,

kt qua còn dung
cho tt ca gia tri.
.
,
,
,,
` toan
` tu,o,ng tu., cung
gia tri.
duong cua x. Hoan
dung
cho tt ca cac
,
m cua x.
,
` vo,i moi
. s tu. nhin n 1
(n + 1)(n + 2) . . . (n + n) = 2n .1.3.5 . . . (2n 1).

,
,,
,
,,
la` Tn . Dung
`
quy nap
Lo` i giai. Ky hiu
phuong phap
. tch o v trai
.
,
,
1.
hoc
toan
theo
n.
V
o
i
n
=
1
cng
th
u
c
d
ung
v`
T
=
(
1
+
1
)
=
2
1
.
,
,
8.2. Mt
thu c
. s dang
, ,,
,
,
vo i n = k. Ta co
Gia su cng thu c dung
189
Tk = (k + 1)(k + 2) . . . (k + k ) = 2k .1.3.5 . . . (2k 1).

,
Ta c`n chu ng minh
[(k + 1) + 1][(k + 1) + 2] . . . [(k + 1) + k][(k + 1) + (k + 1)] = 2k+1 .1.3.5 . . . (2k +

. la`
Hoac
(k + 2)(k + 3) . . . (k + 1 + k)(2k + 2) = 2k+1 .1.3.5 . . . (2k + 1).
Tht
. vy,
.
Tk+1 = (k + 2)(k + 3) . . . (k + 1 + k )(2k + 2)
(k + 1)(k + 2)(k + 3)(k + k)

.(k + 1 + k )(2k + 2)
( k + 1)
(2k + 1).2(k + 1)
= Tk
.
k+1
,
V du. 8.14. Chu,ng minh dang
thu,c vo,i moi

. s nguyn n 0
=
sin 2n+1
.
2n+1 sin
,
,
sin 2
,
,
,
Lo` i giai. 1) Vo i n = 0 dang

thu c dung,
v` cos =
.
2 sin
, ,, ,
,
,
,
2) Gia su dang
thu c dung
vo i n = k, tu c la`
sin 2k+1
cos cos 2 cos 4 . . . cos 2k = k+1
.
2
sin
,
Khi d
dung
vo i n = k + 1. Tht
o no cung
. vy,
.
sin 2k+1 cos 2k+1
cos cos 2 cos 4 . . . cos 2k cos 2k+1 =
2k+1 sin
sin 2k+2
= k +2
.
2
sin
,
` vo,i moi
. s tu. nhin n 1
n+1
sin
x
nx
2
sin x + sin 2x + + sin nx =
sin
.
x
2
sin
2
cos cos 2 cos 4 . . . cos 2n =
,
, ,
,,
,

thu c
190
,
,
,
,
Lo` i giai. 1) Vo i n = 1 khang

dinh
trn la` dung.
.
2) Cho
k+1
x
kx
2
sin .
x
2
sin
2
sin
sin x + sin 2x + + sin kx =
Khi d
o
sin x + sin 2x + + sin kx + sin(k + 1) x =

k+1
sin
x
kx
2
=
sin
+ sin(k + 1) x =
x
2
sin
2
k+1
x
sin
kx
k+1
k+1
2
sin
+ 2 sin
x cos
x
=
x
2
2
2
sin
2
k+2
sin
x
k+1
2
=
sin
x,
x
2
sin
2
v`
2 cos
k+1
x
k+2
kx
x sin = sin
x sin .
2
2
2
2
,
` vo,i moi
. s tu. nhin n 1
sin x + 2 sin 2x + 3 sin 3x + + n sin nx =
(n + 1) sin nx n sin(n + 1) x
.
x
4 sin2
2
,
,
,
,

dinh
dung,
v`
.
2 sin x (1 cos x )
2 sin x sin 2x
=
= sin x.
x
x
4 sin2
4 sin2
2
2
,
,
8.2. Mt
thu c
. s dang
,
, ,,
,
,
2) gia su khang
dinh
dung
vo i n = k tu c la`
.
sin x + 2 sin 2x + 3 sin 3x + + k sin kx =
191
(k + 1) sin kx k sin(k + 1) x
.
x
4 sin2
2
Khi d
o
sin x + 2 sin 2x + 3 sin 3x + + k sin kx + (k + 1) sin(k + 1) x =
(k + 1) sin kx k sin(k + 1) x
+ (k + 1) sin(k + 1) x
x
4 sin2
2
(k + 1) sin kx k sin(k + 1) x + 2(k + 1) sin(k + 1) x (1 cos x )
x
4 sin2
2
(k + 2) sin(k + 1) x + (k + 1) sin kx 2(k + 1) cos x sin(k + 1) x
x
x
4 sin2
4 sin2
2
2
(k + 2) sin(k + 1) x + (k + 1) sin kx (k + 1)[sin(k + 2) x + sin kx ]
x
x
4 sin2
4 sin2
2
2
(k + 2) sin(k + 1) x (k + 1) sin(k + 2) x
.
x
4 sin2
2

`
1 x
1
x
1
x
1
x
tg + 2 tg 2 + + n tg n = n cotg n cotg x
2 2 2
2
2
2
2
2
,
vo i x 6= m.
,
,
,
,

dinh
dung,
v`
.
x
2 x
tg2
x
1
x 1 tg 2
1
2 = 1 tg x .
cotg cotg x = cotg
=
x
x
2
2
2
2
2 2
2 tg
2 tg
2
2
,
, ,
,,
,

thu c
192
,
, ,,
,
,
2) Gia su khang
dinh
dung
.
1
x
1
x
1
x
1 x
tg + 2 tg 2 + + k tg k = k cotg k cotg x.
2 2 2
2
2
2
2
2
Khi d
o
x
1
x
1
x
1 x
1
tg
+ + k tg k + k+1 tg k+1 =
tg +
2 2 22 22
2
2
2
2
1
x
1
x
= k cotg k cotg x + k+1 tg k+1
2
2
2
2
x
2
1 cotg 2k+1 1
1
= k +1
+
x
x cotg x
2
k
+
1
cotg k+1
2
cotg k+1
2
2
1
x
= k+1 cotg k+1 cotg x.
2
2
V du. 8.18. Cho a va` A > 0 la` nhu ,ng s bt k`y va` dat
.
a1 =
1
A
1
A
1
A
( a + ), a 2 = ( a 1 + ), . . . , a n = ( a n 1 +
).
2
a
2
a1
2
a n 1
Chu,ng minh rang

`
A
=
an + A
an
! 2n 1
A
,
a1 + A
a1
vo,i moi
. s nguyn n 1.
,
,
,
,
, , , ,,
,
Lo` i giai. 1) Buo c co so: D thy dang

thu c dung
vo i n = 1.
,
,
,
,,
,
2) Buo c quy nap:

thu c dung
vo i n. Ta c`n
. Gia thit dang
,
,
chu ng minh no cung

dung
vo i n + 1. Tht
. vy
.
A
1
( an + ) A
a n +1 A
a2n 2 Aan + A
an A 2
2
an
=
= a2 + 2 Aa + A = ( a + A ) .
1
A
a n +1 + A
n
n
n
( an + ) + A
2
an
` tp
8.3. Bai
.
193
,
,
Nhung theo gia thit quy nap
.
! 2n 1
a1 A
an A
=
.
an + A
a1 + A
V` vy
.
A
=
a n +1 + A
a n +1
!2
A
=
an + A
an
!2.2n1
A
=
a1 + A
a1
! 2n
A
a1 + A
a1
` tp
8.3. Bai
.
`
cos x + 2 cos 2x + + n cos nx =
(n + 1) cos nx n cos(n + 1) x 1
.
x
4 sin2
2
`
n
(1 + i )n = 2 2 (cos
n
n
+ i sin
).
4
4
,
s a1 , a2 , . . . va` b1 , b2 , . . . Chu,ng minh dang
. 8.21. Cho hai day

,
thu c
n
n 1
=1
=1
a b = an Bn (a+1 a ) B , (n = 2, 3, . . .),
,,
o dy
Bk =
bj , k = 1, 2, . . . , n.
j =1
,
t`m tng
. 8.22. Hay
k
k ( k 1)
k (k 1) . . . 2.1
1
+
+ (1)k
,
m + 1 (m + 1)(m + 2)
(m + 1)(m + 2) . . . (m + k)
,,
,
,
`
k la` s tu. nhin bt ky.
o dy
m la` s tu. nhin c dinh,
.
, ,
CHUONG
LIN PHN S
nim
9.1. Khai
. lin phn s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
, ,
`
9.2. Phn tch s huu ty thanh
lin phn s . . . . . . . . . . . . .
,
9.3. Phn s xp x . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
198
9.4. Lin phn s v han

. .................................
203
9.5. V du. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
204
` tp
9.6. Bai
. ...............................................
210
194
196
nim
9.1. Khai
. lin phn s
,
,
Mt
. biu thu c co dang
.
q0 +
q1 +
(9.1)
1
q2 +
..
.+
1
qn
,,
trong d
o q1 , q2 , . . . , qn la` s duong, còn q0 la` s khng m, goi
. la`
,
,
,
ng s q0 , q1 , . . . , qn goi
lin phn s . Nhu
. la` ph`n thuong khng
,
,,
d
`y du (ph`n tu), còn lin phn s
nim
9.1. Khai
. lin phn s
195
1
q0 +
q1 +
(9.2)
1
q2 +
..
.+
1
qn
, ,
,,
goi
`y du cua phn s (9.1).
. la` thuong d
,
,,
sau:
thun
o. c vit theo cach
. tin
. lin phn s (9.1) du
(9.3)
,
,,
,
`
mt
D thy rang
vo i n 1 lin phn s (9.3) biu din
s duong
.
,
` d
nao
o , goi
. la` gia tri. cua no. Ta ky hiu
.
( q0 , q1 , . . . , q n ).
= ( q0 , q1 , . . . , q n ).
, ,
ph`n tu, cua no
Cho mt
. lin phn s ( ngha la` cho cac
,
,
q0 , q1 , . . . , qn ) vo i gia tri. . Ta ky hiu
k (0 k n) ph`n d
`y du
.
,
cua (9.2). Khi d
o
1
k = qk +
q k +1 +
1
q k +2 +
..
.+
1
qn
, ,
,
`
vai trò nhu, ph`n khng d
Ta thy rang
k co th giu
`y du cui
,
,,
,
`
vit sau:
cung
(thu k). Boi vy
n cach
. ta co th chu y d
( q 0 , q 1 , . . . , q k 1 , q k , . . . , q n ) = ( q 0 , q 1 , . . . , q k 1 , k );
(9.4)
k = (qk , qk+1 , . . . , qn ), k = 0, 1, . . . , n.
, ,
,
,
`
D thy vo i k = 0 ph`n d
vo i lin phn s
`y du cua (9.2) trung
,
,
`
da cho, vo i k = n la` ph`n khng d
qn , ngha la`
`y du cui cung
0 = , n = qn .
,,
Chuong 9. Lin phn s
196
,
nhu, phn s b`nh thu,o`,ng.
V du:
. a) S = (1, 2, 2) biu din
Tht
. vy
.
1
2
7
= 1+ = .
5
1
5
5
2+
2
2
, ,
,
88
,
,
,ng ph`n tu,

b) S
co th biu din nhu lin phn s vo i nhu
67
nguyn. Tht
. vy
.
= 1+
= 1+
88
21
= 1+ ,
67
67
67
4
= 3+ ,
21
21
21
1
= 5+ ,
4
4
( q0 = 1),
( q1 = 3),
(q3 = 5, q4 = 4).
,
Vy
. ta co th vit
88
= (1, 3, 5, 4).
67
, ,
u ty thanh
`
9.2. Phn tch s hu
lin phn s
,, ,
,,
Theo dinh
ngha ph`n truo c nu s ph`n tu cua lin phn s
.
,
,
,u han
`
la` hu
mt
. th` ta co th chuyn lin phn s thanh
. ,phn
,
,
,
,
,
,
,
s b`nh thuo` ng. Nguo. c lai,
. mt
. phn s b`nh thuo` ng co th biu
du,o,i dang
din
lin phn s.
.
,
, , ,,
`
moi
ù co th
. s hu u ty duong d
phn tch thanh
`
lin phn s.
,
a ,,
,
,
`
Lo` i giai. Cho = , o dy
a va` b la` s tu. nhin nguyn t cung
b
,
,
,
,
Euclide chuong truo c ta co
nhau. Theo thut
. toan
, , `
9.2. Phn tch s hu u ty thanh
lin phn s
197
a = bq0 + r1
b = r1 q1 + r2
......
(9.5)
r n 2 = r n 1 q n 1 + r n ,
r n 1 = r n q n ,
,
,,
`, dy
,ng dang
o dy
b > r1 > r2 > . . . > rn1 > rn = 1. Tu
va` nhu
,
,
,,
`
thu c (9.5) suy ra qn 2. Ta se chu ng minh rang
phn tch du
o. c
`
thanh
lin phn s
= ( q0 , q1 , . . . , q n ).
r
. r0 = b, i = i1 , (i = 1, 2, . . . , n).
Mun vy
. ta dat
ri
,
,
,
ang
thu c d
ù tin cua (9.5) cho ta
(9.6)
1
a
r
= q0 + 1 = q0 +
= ( q 0 , 1 ) .
b
r0
1
,,
, `, ,
,
,
,,
Tuong tu. tu
dang thu c thu hai ta t`m du
o. c = (q0 , q1 , 2 ). Ta
,
`
chu ng minh rang
=
= (q0 , q1 , . . . , qi1 , i ), i = 1, 2, . . . , n.
(9.7)
, ,, ,
,
,
` d
thu c (9.7) dung

vo i s i nao
Tht
o ( 1 i
. vy,
. gia su dang
,
,
n 1). Ta se chu ng minh khi d

dung
ca cho i + 1. Tht
o no cung
.
,
r i 1
,
,
,
,
thu c ri1 = ri qi + ri+1 vo i ri , ta nhn
vy,
=
o. c
. ta chia dang
. du
ri
,
r i +1
1
qi +
, theo dinh
ngha cua i la` i = qi +
= ( q i , i +1 ).
.
ri
i +1
,
Suy ra = (q0 , q1 , . . . , qi1 , i ) = (q0 , q1 , . . . , qi1 , qi , i+1 ), nhu
,
`, (9.7) suy ra (9.6) vo,i i = n.
vy
. (9.7) da chu ng minh. Tu
`
su. , phn tch thanh
`
lin phn s
,
,
,
s hu u ty la` duy nht.
cua mi
,,
Chuong 9. Lin phn s
198
,
, ,,
,
,
,
, ,
`
vo i su. khai trin (9.6) còn co biu din
Lo` i giai. Gia su cung
khac
= (q00 , q10 , . . . , q0m ),
q,0m > 1.
(9.8)
0
`
Ta cho rang
m n. Cho i la` ph`n d
`y du
i0 = (qi0 , qi0+1 , . . . , q0m ),
(i = 1, 2, . . . , m).
,
Hin nhin ta co
= q0 +
1
1
= q00 + 0 ,
1
1
,
`
`
`, dy
tu
suy ra rang
chung
bang
nhau ph`n nguyn cung
nhu
,
,
,,
,
ph`n phn s o hai v cua dang

thu c. Ngha la` q0 = q00 , 1 = 10 .
,
,
,
ang
thu c sau cung
co th vit:
1
1
= q10 + 0 ,
q1 +
2
2
`, d
nay
` (phu,o,ng phap
quy
tu
o suy ra q1 = q10 , 2 = 20 . Theo cach
,
,
0
hoc)
nap
thu c qn1 = qn1 va`
n dang
. toan
. ta se dn d
n = n0 ,
(9.9)
,
,,
1
`
o dy
m > n. Khi d
n = qn . Ta gia thit rang
o n0 = q0n + 0 ,
n +1
,,
0
o dy
n+1 > 1 va` (9.9) suy ra
qn = q0n +
.
n0 +1
,
, ,
,
,
,
,
Nhung dang
thu c d
o khng th xy ra, v` v phai khng phai la`
mt
o suy ra m = n, n0 = q0n = qn .
. s nguyn. iù v ly d
,
9.3. Phn s xp x
lin phn s
Cho lin phn s (q0 , q1 , q2 , . . . , qn ). Ta xet day
0 = ( q0 ), 1 = ( q0 , q1 ), . . . , n = ( q0 , q1 , . . . , q n ).
(9.10)
,
9.3. Phn s xp x
199
,
, ,
`
,u ty. V` th chung
Ta bit rang
s i la` s hu
co th biu din
,
,
,
,
,
,
,
ng phn s ti gian (D ( a, b) la` uo c s chung lo n nht cua
nhu nhu
a va` b)
i = ( q0 , q1 , . . . , q i ) =
Pi
, ( D ( Pi , Qi ) = 1; i = 0, 1, 2, ..., n). (9.11)
Qi
, ,
Pi
goi
la` i-phn s xp x cua lin phn s (q0 , q1 , . . . , qn ).
.
Qi
,
, vai trò quan trong trong ly thuyt lin phn
Phn s xp x giu
,
,
,ng v du. sau dy
s. Nhu
ch ra mt
. s tnh cht cua chung:
Phn s

` vo,i moi
ù co
. lin phn s ta d
Pi+1 = Pi qi+1 + Pi1 ,
(9.12)
Q i +1 = Q i q i +1 + Q i 1 ,
(9.13)
Pi+1 Qi Pi Qi+1 = (1)i ,
(9.14)
vo,i (i = 1, 2, . . . , n 1).
,
,
,
,
Lo` i giai. Ta chu ng minh quy nap
. theo i. Vo i i = 1, ta tnh Pi va`
P0
q0
,,
,
`, (9.11) ta t`m du
Qi vo i i = 1, 2. Tu
=
va` v` phn s
o. c q0 =
Q0
1
,
P0
ti gian (theo dinh
ngha), nn
.
Q0
P0 = q0 , Q0 = 1.
(9.15)
1
q0 q1 + 1
,
Vo i i = 1 ta co (q0 , q1 ) = q0 +
=
. S q0 q1 + 1 va` q1
q1
q1
,
`
nguyn t cung
nhau. Ta d chu ng minh
D ( a + c, b) = D ( a, b)
(9.16)
,
vo i di
(9.16) cho c = q0 q1 , b =
ù kin
. c chia ht cho b. p dung
.
,,
,
q1 , a = 1, ta se nhn
o. c D (q0 q1 + 1, q1 ) = D (q1 , 1) = 1. by gio`
. du
,,
Chuong 9. Lin phn s
200
q q +1
P
`, (9.11) ta co 0 1
tu
= 1 va`
q1
Q1
P1 = q0 q1 + 1, Q1 = q1 .
(9.17)
P2
q0 ( q1 q2 + 1) + q2
,
.
=
Vo i i = 2 ta co (q0 , q1 , q2 ) =
q1 q2 + 1
Q2
,
,
,
,
,
,a cac
`
phn s ti gian.
ang
thu c sau cung
la` dang
thu c giu
,
P2
ta se ap
Tht
ngha, còn bn v trai
.
. vy
. Q ti gian theo dinh
2
dung
hai l`n (9.16)
.
D (q0 (q1 q2 + 1) + q2 , q1 q2 + 1) = D (q1 q2 + 1, q2 ) = D (q2 , 1) = 1.
Suy ra
P2 = q0 (q1 q2 + 1) + q2 , Q2 = q1 q2 + 1.
(9.18)
,
,,
,
, ,
`
Su dung
(9.17)
v
a
(9.18)
v
o
i
s
u
ki
m
tra
tr
u
c
ti
p
suy
ra
(9.12),
.
.
.
,
(9.13) va` (9.14) vo i i = 1.
,
, ,,
,
` d
Gia su khang
dinh
dung
vo i s i nao
o ( ( 1 i n 2 ) .
.
,
,
,
`

chung
cung
dung
vo i i + 1 ngha la` thoa
,
,
,ng dang
nhu
man
thu c sau
Pi+2 = Pi+1 qi+2 + Pi ,
(9.12a)
Q i +2 = Q i +1 q i +2 + Q i ,
(9.13a)
Pi+2 Qi+1 Pi+1 Qi+2 = (1)i+1 ,
(9.14a)
`, dinh
Tu
ngha (9.11) va` theo (9.4) ta co
.
Pi+2
= (q0 , . . . , qi , qi+1 , qi+2 ) = (q0 , . . . , qi , qi+1 ),
Q i +2
1
,,
.
qi+1 = qi+1 +
o dy
qi+, 2
,
,
,
Ta so sanh
(9.19) vo i (9.11), du
thu c
a d
n dang
P
Pi+2
= ( i +1 ) ,
Q i +2
Q i +1
(9.19)
(9.20)
(9.21)
,
9.3. Phn s xp x
201
,
,
,
,,
,,
`
`
o dy
thuong khng d
qi+1 cua
du * ch ra rang
`y du cui cung
,
,,
`
`, (9.20). Theo gia
. c`n du
phn s trong ngoac
qi+1 tu
o. c th bang
`, (9.12) va` (9.13), suy ra
thit quy nap,
. ngha la` tu
Pi+1
P q + Pi1
= i i +1
.
Q i +1
Q i q i +1 + Q i 1
(9.22)
`
`, (9.11) thy rang
` q i +1 .
Tu
Pi1 , Qi1 , Pi va` Qi khng phu. thuc
. vao
,,
,
,
dung
tu *, ta nhn
Khi d
trn (9.22) toan
o ap
o. c
.
. du

Pi+1
Q i +1
Pi qi+1 + Pi1
Q i q i +1 + Q i 1
Pi (qi+1 +
1
q i +2
Q i ( q i +1 +
) + Pi1
1
q i +2
+ Q i 1
)
qi+2 ( Pi qi+1 + Pi1 ) + Pi

.
q i +2 ( Q i q i +1 + Q i 1 ) + Q i
,
,
`, kt qua nay
` cung
`
Tu
vo i (9.12), (9.13) va` (3.21) cho ta
P q + Pi
Pi+2
= i +1 i +2
.
Q i +2
Q i +1 q i +2 + Q i
(9.23)
,
,
Pi+2
,
la` phn s ti gian theo dinh
ngha, chu ng minh
.
Q i +2
,
,
,
dinh
(9.12a) va` (9.13a) ch còn khang
v phai (9.23) cung
la` phn
.
,
, ,,
,,
s ti gian. Gia su nguo. c lai,

o Pi+1 qi+2 + Pi va` Qi+1 qi+2 + Qi
. khi d
,
,
, ,
,,
co uoc s chung d > 1. D thy d cung

la` uo c s chung cua ca s
V`
Pi+1 ( Qi+1 qi+2 + Qi ) Qi+1 ( Pi+1 qi+2 + Pi ) = Pi+1 Qi Qi+1 Pi .

,
,
`
Nhung theo gia thit quy nap
la` (1)i va` khng
. , hiu
. sau cung
,
,,
,
,,
,
vo,i di
chia ht cho d, trai
Nhu vy
phn s o
ù gia su nguo. c lai.
.
.
, ,
,
v phai cua (9.23) cung

la` ti gian, suy ra (9.12a) va` (9.13a) da
,
chu ng minh.
202
,,
Chuong 9. Lin phn s
,
,
,,
,
`
kt qua nhn
Ta dung
cac
o. c d
chu ng minh (9.14a). Ta co
. du
Pi+2 Qi+1 Pi+1 Qi+2 = ( Pi+1 qi+2 + Pi ) Qi+1 Pi+1 ( Qi+1 qi+2 + Qi )
= ( Pi+1 Qi Pi Qi+1 ) = (1)i = (1)i+1 ,

,,
, ,
`
o dy
(9.14) nhu gia thit quy nap.
ta da dung
.
,
V du. 9.4. Chu,ng minh nhu ,ng dang
thu,c sau
Pi1
P
1
a)
,
( i 1);
i = (1)i .
Q i 1
Qi
Q i Q i 1
b) Qi Pi2 Pi Qi2 = (1)i1 .qi ,
( i 2);
Pi2
P
qi
c)
i = (1)i1 .
,
( i 2);
Q i 2
Qi
Q i Q i 2
Qi
d)
= ( q i , q i 1 , . . . , q 1 ),
( i 1).
Qi 1
,
,
P
P Q Pi Qi1
,
, Pi1
`, dang
i = i 1 i
,
Lo` i giai. a) Suy ra tu
thu c
Q i 1
Qi
Q i Q i 1
,
,,
, ,,
`
vo i tu s o v phai dung
(9.14).
b) Theo (9.12) ta co Pi2 = Pi qi Pi1 ,
Q i 2 = Q i
qi Qi1 .Khi d
o Qi Pi2 Pi Qi2 = Qi ( Pi qi Pi1 ) Pi ( Qi
,,
`
qi Qi1 ) = qi ( Pi Qi1 Qi Pi1 ) = (1)i1 qi , o dy
(3.5).
ta da dung
c) p dung
ph`n b).
.
,
Q1
,
,
`
d) Vo i i = 1 dang
thu c da cho co dang
= (q1 ), di
ù nay
.
Q
, ,, 0,
,
dinh
dung
vo i
dung
v` Q0 = 1, Q1 = q1 , (q1 ) = q1 . Gia su khang
.
,
,
`
i (1 i n 1). Ta se ch ra rang
khi d
dung
vo i i + 1
o no cung
hay la`
Q i +1
= ( q i +1 , q i , . . . , q 1 ).
Qi

.
203
,,
`, (9.13) ta nhn
Tht
o. c
. vy,
. tu
. du
Q
1
Qi
Q i +1
= q i +1 + i 1 = q i +1 +
).
= ( q i +1 ,
Qi
Qi
Qi
Q i 1
Q i 1

.
,ng s thu.,c a0 , a1 , . . . ky hiu
s nhu
Cho day
.
a0 +
1
1
a1 +
a2 +
(9.24)
..
.
,,
goi
s v han,
còn s a0 , a1 , . . . goi
la` ph`n thuong
. la` lin phn
.
.
, ,
,
,,
khng d
ta vit (9.24) duo i
`y du cua (9.24). thun
. tin
. chung
dang
.
( a0 , a1 , . . . ).
(9.25)
,
,
,
`
u han
Nhu ta da bit, moi
u biu din mt
. lin phn s hu
. d
. s
,
,
,
,
,
,
u han
` nhn
(gia tri. phn s), gia tri. nay
du
buo c thu. c
o. c qua hu
.
.
,
,
,
,u t trn ph`n thu,o,ng khng d
hu
hin
`y du. Nhung
. tnh toan
lin phn s v han
ù d
o.
. khng co di
,,
,
,
,
u han
Tuong tu. nhu phn s hu
.
i = ( a0 , a1 , . . . , a i )
,
,
lin phn s v han
goi
. la` phn s xp x thu i, còn mi
.
(9.26)
( a k , a k +1 , . . . )
(k = 0, 1, . . .)
,
,
,
dinh
goi
. theo cng thu c (9.11)
. la` ph`n du cua (9.24). S (9.26) xac
Pi
` moi
i =
. Theo cach
nay
. phn s v han
. (9.24) t`n tai
. day
Qi
,
phn s xp x
P0 P1
Pn
,
,...,
,...
(9.27)
Q0 Q1
Qn
,,
Chuong 9. Lin phn s
204
,
,
mt
(9.27) hi
s thu. c. Nu day
Mi
s xp x la` mt
.
. tu. va`
. phn
,
,
gioi han
goi la` hi
. cua ,no la` mt
. s th` phn s (9.24)
. tu,
. còn
, .
la` gia tri. cua lin phn s v han.

. Ta co th vit
= ( a0 , a1 , . . . )
,,
,,
,
`
Trong truo` ng ho. p nguo. c lai,
. lin phn s (9.24) goi
. la` phn ky.
9.5. V du.
V du. 9.5. Cho lin phn s
a1
b0 +
b1 +
a2
b2 +
..
.+
an
bn
Ta dat
.
P0 = b0 , Q0 = 1, P1 = b0 b1 + a1 , Q1 = b1 , . . .
va` cng thu,c chung
Pk+1 = bk+1 Pk + ak+1 Pk1 ,
Q k + 1 = bk + 1 Q k + a k + 1 Q k 1 .
Chu,ng minh rang
`
Pn
= b0 +
Qn
a1
b1 +
a2
b2 +
..
.+
an
bn
,
,
,
,
,
`
Lo` i giai. D thy rang

vo i k = 0, 1 cng thu c dung.
Gia thit
,
,
`
no dung
vo i k = n 1, ta se chu ng minh rang
no cung
dung
cho
9.5. V du.
205
,
,
k = n. Nhu vy
. gia thit co
a1
b0 +
b1 +
a2
b2 +
..
.+
Pn1
Q n 1
a n 1
bn 1
,
`, cng thu,c cho Pk va` Qk ta co
Nhung tu
Pn1
b Pn2 + an1 Pn3
= n 1
Q n 1
bn 1 Q n 2 + a n 1 Q n 3
,,
` an1 va` bn1 .
o dy
Pn2 , Pn3 , Qn2 , Qn3 khng phu. thuc
. vao
,
,
,
dung
`
. khac,
Mat
gia thit quy nap
o. c
. ta nhn
. du
an
) Pn2 + an1 Pn3
bn
=
an
( bn 1 + ) Q n 2 + a n 1 Q n 3
bn
( bn 1 +
a1
b0 +
b1 +
a2
b2 +
..
.+
a n 1
bn 1 +
an
bn
an
Pn2
bn Pn1 + an Pn2
Pn
bn
=
=
=
.
an
b
Q
+
a
Q
Q
n n 1
n n 2
n
Q n 1 + Q n 2
bn
Pn1 +
s trong lin phn s bang

` (s mu
`
n).
r
r n +1 r
= r +1
r
1
r
r+1
r+1
r
..
.
r+1
,,
Chuong 9. Lin phn s
206
,
Pn
,
. lin phn s theo Q . Ta co
n
P1 = r;
Q1 = r + 1;
P2 = r (r + 1);
Q2 = r2 + r + 1;
,
,,
`
quy nap
Ta chu ng minh bang
phuong phap
.
rn 1
r n +1 1
; Qn =
.
r1
r1
,
, `
,
,
Vo i n = 1 cng thu c nay

dung.
Giai thit no dung
vo i n = m, ta
,
,
se chu ng minh no dung

vo i n = m + 1. Ta co (theo v du. trn)
Pn = r
Pm+1 = bm+1 Pm + am+1 Pm1 .

,`,
, ,
Trong truong ho. p cua chung

ta th`
r m 1 1
r m 1 1
r m 1 1
r2
=r
.
r1
r1
r1
r m +2 1
,,
,
Tuong tu. ta cung

co Qm+1 =
.
r1
`
Pm+1 = (r + 1)r
1
1
1
+
++
=
u1
u2
un
u21
u1
u1 + u2
u22
u2 + u3
..
u2n1
u n 1 + u n
,
1
1
1
,
,,
.
Lo` i giai. Ta dat
+
=
. Khi d
o ta t`m du
o. c xr =
ur
u r +1
ur + xr
u2r
1
1
1
,
,a,
. V` th
+
=
. Hon nu
2
u r + u r +1
u1
u2
u1
u1
u1 + u2
1
1
1
1
1
1
+
+
=
+
=
,
u1
u2
u3
u1
u2 + x2
u1 + x20
9.5. V du.
207
u21
,
. Nhu vy
.
u1 + u2 + x2
1
1
1
1
+
=
=
+
u1
u2
u3
u21
u1
u1
u1 + u2 + x2
,,
o dy
x20 =
1
u21
u22
u1 + u2
u2 + u3
,
,,
, `
,,
,
quy nap
Tuong tu. bang phuong phap
. ta co th chu ng minh cng
,
thu c chung.
,
V du. 9.8. Hay
chu,ng minh dang
thu,c sau
a1
a1 c1
=
,
a2
a2 c1 c2
b1 +
b1 c1 +
b2 +
b2 c2 +
. . an
. . a n c n c n 1
.+
.+
bn
bn c n
,,
,
o dy
0.
c1 , c2 , c2 , . . . , cn la` nhu ng s bt k`y khac
,
,
Pn
,
`
`
bang
phn s
, bn phai bang
. bn trai
Qn
,
P0
Pn
P0
,
phn s n0 . Ta phai chu ng minh
= n0 vo,i moi
. s nguyn
Qn
Qn
Qn
,,
duong n. Ta co
P1
a P2
a1 b2
= 1;
=
;
Q1
b1 Q2
b1 b2 + a2
P10
c a P0
c1 c2 a1 b2
= 1 1 ; 20 =
;
0
Q1
c1 b1 Q2
c1 c2 (b1 b2 + a2 )
,
P1 = a1 ; Q1 = b1 ; P2 = a1 b2 ; Q2 = b1 b2 + a2 va` khi
Ta co th dat
,.
,
dang
` 9.6)
d
thu c sau (do bai
o ta co cac
Pn+1 = bn+1 Pn + an+1 Pn1 ,
Q n + 1 = bn + 1 Q n + a n + 1 Q n 1 .
.
Ta lai
. dat
P10 = c1 a1 ; P20 = c1 c2 a1 b2 ; Q10 = c1 b1 ; Q20 = c1 c2 (b1 b2 + a2 ).
,,
Chuong 9. Lin phn s
208
,
,
,
,
`
dang

vo i moi
thu c sau dung
. n cac
Pn0 = c1 c2 . . . cn Pn ; Q0n = c1 c2 . . . cn Qn .
,
,
,
,
`
dang
Tht
quy nap,
thu c
. vy,
. ta chu ng ,minh bang
. gia thit cac
,
,
,
`
dung
vo i moi
n, ta se chu ng minh no cung
. s nho hon hay bang
,
dung
vo i n + 1. Ta co
Pn0 +1 = cn+1 bn+1 Pn0 + cn cn+1 an+1 Pn0 1 ,
Q0n+1 = cn+1 bn+1 Q0n + cn cn+1 an+1 Q0n1 .
`, d
Tu
o suy ra
Pn0 +1 = cn+1 bn+1 c1 c2 . . . cn Pn + cn cn+1 an+1 c1 c2 . . . cn1 Pn1
= c1 c2 . . . cn+1 (bn+1 Pn + an+1 Pn1 ) = c1 c2 . . . cn+1 Pn+1 .

,,
,
,
,,
Tuong tu. ta cung

chu ng minh du
o. c Q0n+1 = c1 c2 . . . cn+1 Qn+1 .
,
V du. 9.9. Chu,ng minh cac
dang
thu,c sau
1
sin(n + 1) x
1)
= 2 cos x
sin nx
1
2 cos x
2 cos x +
1
..
.+
2 cos x
lin phn s bc
. n.
2)
b2
1
b2 b3
b2 b3 . . . bn
b2
1
b2 + 1
b3
b3 + 1
..
.+
bn
bn + 1
,
,
Pn
,
`
. lin phn s bn phai bang
Lo` i giai. 1) Ta dat
. D thy
Qn
9.5. V du.
209
,
P1
sin 2x
sin x
,
. P1 =
= 2 cos x. V` th ta co th dat
; Q1 =
. Vo i
Q1
sin x
sin x
n=2, th`
1
P2
4 cos2 x 1
= 2 cos x
=
.
2 cos x
2 cos x
, Q2
.
Suy ra co th dat
P2 =
sin 3x
;
sin x
Q2 =
sin 2x
.
sin x
sin(n + 1) x
sin nx ,
,
`
Pn =
; Qn =
vo i moi
.
sin x
sin x
,
,
,
,
x. Tht
vo i n, ta se chu ng minh no
. vy,
. gia thit cng thu c dung
,
` .9.5 )
dung
vo i n + 1. Ta co (theo bai
Pn+1 = 2 cos x
sin(n + 1) x sin nx
1
=
sin(n + 2) x.
sin x
sin x
sin x
sin(n + 1) x
` toan
` tu,o,ng tu., ta chu,ng minh cho Qn+1 =
Hoan
, v`
sin x
,
th ta co cng thu c
Pn
sin(n + 1) x
=
Qn
sin nx
,,
,
vo i moi
. s nguyn duong n.
,
, ,
,
Pn
,
thu c. Ta c`n phai

2) Ta ky hiu
. Q cho v phai cua dang
n
,
chu ng minh
Pn
= 1 + b2 + b2 b3 + + b2 b3 . . . bn
Qn
,,
,
vo i moi
. n nguyn duong.
Tht
. vy,
.
P1
1 P2
b2 + 1
= ;
=
Q1
1 Q2
1
`
v` th P1 = 1, Q1 = 1, P2 = b2 + 1, Q2 = 1. Khi d
quy nap
o bang
.
,,
Chuong 9. Lin phn s
210
,
,
,,
ta co th chu ng minh du
o. c
Pn = 1 + b2 + b2 b3 + + b2 b3 . . . bn
Qn = 1.
,
,
,
Suy ra dang
thu c c`n chu ng minh la` dung.

`
nu mt
. lin phn s co n ph`n
,,
un+1 ,,
tu bang
`
1, th` gia tri. phn s nay
` bang
`
, o dy
u1 = u2 =
un
,
1, u = 2, . . . la` nhu ng s Fibonacci.
3
,
,
,,
,
,
Lo` i giai. Ta su dung

quy nap
.
. theo n. Vo i n = 1 va` n = 2 khang
dinh
dung:
.
1
u2
1
2
u3
= , 2 = (1, 1) = 1 + = = .
1
u1
1
1
u2
,
,
,
` d
Gia thit khang

dinh
dung
vo i n nao
o, ngha la` n =
.
u n +1
,
,,
,
,
(1, 1, . . . , 1) =
. Ta se chu ng minh trong truo` ng ho. p nhu vy
.
|
{z
}
un
1 = ( 1 ) = 1 =
no cung
dung
cho n + 1. Tht
. vy,
.
n+1 = (1, 1, . . . , 1) = (1, n )
|
{z
}
n +1
= 1+
` tp
9.6. Bai
.
u n + u n +1
u n +2
1
=
=
.
n
u n +1
u n +1
,,
. 9.11. Cho lin phn s v han
q0 q1 > 0, . . .
. (q0 , q1 , . . .), o dy
,
,
,
,
,
ng s tu. nhin. Hay

ng khang
chu ng minh nhu
la` nhu
dinh
sau:
.
P0 P2
tang.
a) Day
,
, . . . , la` day
Q0 Q2
` tp
9.6. Bai
.
b) Day
211
,
P1 P3
giam.
, . . . , la` day
,
Q1 Q3
,
` trn. Chu,ng minh
. 9.12. Cho (q0 , q1 , . . .) la` lin phn s o, bai
mnh
d
` sau
.
a) (q0 , q1 , . . .) hi
. tu.
.
,
b) S = (q0 , q1 , . . .) la` s v t.
1
+
5
,
`
. 9.13. Chu ng minh rang
(1, 1, . . .) =
.
2
`
. 9.14. Cho = (q0 , q1 , . . . , qn ). Chu,ng minh rang
nu ta ly
,
Pi
Pi
,
,
,
phn s xp x thu i
|(i =
d
i vo i , th` vo i sai s i = |
Qi
, Qi
danh
0, 1, . . . , n 1) thoa man
gia sau
1
1
< i <
.
Q i ( Q i + Q i +1 )
Q i Q i +1
, ,
CHUONG
10
`
MT
.
. S THI V ICH
,
,
,, `
d
nam
Rt nhiù nuo c hang
ù t chu c thi v dich
. quc gia v`
,
,
,
,ng ky` thi d
cho cac
hoc
mn toan
sinh truo` ng ph thng. Nhu
o
,.
,
,
,
`
` giai bang
quy nap.
co rt nhiù bai
phuong phap
ch la`
. Sau dy
,
,
,
d
` la` tn nuo c va` nam
ra
mt
s bai
` da co, bn canh
. s nho cac
.
d
` thi.
V du. 10.1. (Hungari 1932). Chu,ng minh rang
`
nu a, b va` n la`
,
,
nhu ng s tu. nhin va` b chia ht cho an , th` s ( a + 1)b 1 chia ht
cho an+1 .
,
,
,
,,
,
`
quy nap
phuong phap
. theo n. Vo i
,
n = 0 mnh
d
dinh
dung,
v` ( a + 1)b 1 chia ht cho a.
` khang
.
,
, ,, . ,
,
` d
Gia su khang
dinh
vo i s k nao
o, ngha la` ta gia thit nu
. dung
.
.
,
b .. ak , th` (( a + 1)b 1) .. ak+1 . Cho b0 la` s tu. nhin chia ht cho
.
b0
. b = . Khi d
ak+1 . Ta dat
o b .. ak va` v`
a
0
( a + 1)b = ( a + 1) ab 1 = [( a + 1)b ] a 1 =
= [( a + 1)b 1][( a + 1)(a1)b + ( a + 1)(a2)b + + ( a + 1)b + 1],
,
0
nn ( a + 1)b 1 chia ht cho ak+2 . Tht
vy,
theo gia thit quy
.
.
,
`,a s thu, nht trong biu thu,c sau cung
`
nap
chia ht cho ak+1 ,
. thu
,
,
,
,
,
duo i dang
` a s thu hai biu din
còn thu
.
[( a + 1)(a1)b 1] + [( a + 1)(a2)b 1] + + [( a + 1)b 1] + a
212
213
.
0
`, d
tu
o d thy no chia ht cho a. Suy ra (( a + 1)b 1) .. ak+2 .
,
,
V du. 10.2. (Hungari 1979). Nhu ,ng dnh cua mt
lì co
giac
. da
,
, ,,
` sao cho moi
. hai di
nhau
s canh
la` s le du
m canh
o. c t mau
. cap
.
.
,
,
,
`
`
co mau
` khac
nhau. Chu ng minh rang
bang
mt
o` ng cheo
. s du
,
,
khng cat
nhau cua da
nay
` co th cat
thanh
`
nhu ,ng h`nh
giac
,
,
,,
,
,
tam giac
tam giac,
ma` nhu ,ng dnh cua mi
du
o. c t vo i nhu ng
mau
` khac
nhau.
,
,
,
,,
,
`
quy nap
phuong phap
i vo i s
. d
,
,
,
,
Vo,i n = 3 khang
` toan
la` hin
canh
n cua da
dinh
cua bai
giac.
.,
.
nhin. cho n > 3. D thy t`n tai
. ba dnh k` nhau V1 , V2 va` V3
,
,
,
,
,
,
du
` khac
nhau A, B va` C.
cua da
giac
o. c t tuong u ng ba mau
` A; hoac
. la`
Nu V4 khng t mau
` A, còn V5 khng t
nu V4 t mau
` B; hoac
` A,
. la` nu V4 co mau
mau
,
` B, còn V6 khng phai
V5 co mau
,
` C, còn lai
dung
mau
gia
. ta ap
.
`
thit quy nap
. . Nu V4 co mau
` B va` V6 co mau
` C,
A, V5 co mau
h`nh luc
giac V1 V2 V3 V4 V5 V6 ta co
, .
,
th chia ra nhu h`nh ve (h`nh 12),
,
ta ap
ph`n còn lai

cua da
giac
.
,
dung
gia thit quy nap.
.
.
V du. 10.3. (Moscow 1945). Mt

s a1 , a2 , . . . , an bang
`
. s trong cac
,
+1, s còn lai
` -1. Chu ng minh rang
`
. bang
r
q
a1 a2
a1 a2 . . . a n
2 sin( a1 +
++
)
=
a
2
+
a
2
+
+
a
2.
n
2
1
2
4
2n 1
,,
Chuong 10. Mt
` thi v dich
.
. s d
214
,
,
,
,,
,
`
quy nap
hoc.
phuong phap
. toan
. Vo i
,
,
,
n = 1 ta c`n kim tra cng thu c 2 sin a1 = a1 2, hin nhin
4
, ,,
,
,
` d
dung.
Gia su cng thu c sau dung
vo i s k nao
o
r
q
a1 a2
a a2 . . . a
2 sin( a1 +
+ + 1 k1 k ) = a1 2 + a2 2 + + ak 2.
2
4
2
Khi d
o
r
q
2 + a1 2 + a2 2 + + a k 2 =
a1 a2
a a2 a3
a a2 . . . a
+ 1
+ + 1 k 1 k )
2
4
4
2
a1 a2
a1 a2 a3
a1 a2 . . . a k
+
++
= 2 2 cos( + ( a1 + +
) )
2
2
4
4
2k 1
a1
a1 a2
a1 a2 a3
a1 a2 . . . a k
= 2(1 cos2(1 + + +
+
++
) )
2
4
8
4
2k
a1
a1 a2
a1 a2 a3
a1 a2 . . . a k
2
= 4 sin (1 + +
+
++
) .
2
4
8
4
2k
,
a1 a1 a2
a1 a2 . . . a k
,
,
V` 0 < 1 + +
++
< 2, tu` bt dang
thu c trn
k
2
4
2
suy ra
r
q
a1 a1 a2
a a2 . . . a
2 + a1 2 + + ak 2 = 2 sin(1 + +
++ 1 k k) .
2
4
4
2
,
,
,,
,
` sin la` ham
` le, vo i a0 = 1, ta nhn vao
` hai v cua
Boi v` ham
,
,
,
dang
thu c trn va` bin d
i
r
q
a0 2 + a1 2 + + a k 2 =
a
a a2
a a2 a3
a a2 . . . a
= a0 2 sin(1 + 1 + 1 + 1
++ 1 k k) =
2
4
8
4
2
a0 a1
a0 a1 a2
a0 a1 a2 a3
a0 a1 a2 . . . a k
= 2 sin( a0 +
+
+
++
) .
2
4
8
4
2k
,
,
,
,
,
,
`
di
cng thu c du
vo i n =
ù d
o ch ra rang
o. c chu ng minh dung
,
,
k + 1. Theo nguyn ly quy nap

vo i moi
. cng thu c dung
. n.
= 2 + 2 sin( a1 +
215
V du. 10.4. (Moscow 1984). Cho X = ( x1 , x2 , . . . , xn ) la` day
n,
,
,
,
`
n 4, nhu ng s khng m, tng cua chung
bang
1.
,
a) Chu ng minh rang
`
x1 x2 + x2 x3 + + x n x1
1
.
4
, ,
,
b) Chu,ng minh rang
`
t`n tai
. mt
. t ho. p Y = (y1 , y2 , . . . , yn ) cua
X, sao cho
1
y1 y2 + y2 y3 + + y n y1 .
n
,
,
,,
,
,
quy nap
Lo` i giai. a) p dung
phuong phap
i vo i n, ta chu ng
.
. d
minh
( x1 + x2 + + x n )2 4( x1 x2 + x2 x3 + + x n x1 ),
(10.1)
,
,,
,,
,
`, d
o dy
xi 0 va` n 4. Tu
o vo i xi = 1 ta nhn
o. c kt qua.
. du
n
i =1
,
,
,
,,
,,
,
Nu n = 4, bt dang
thu c (10.1) tuong du
ong vo i bt dang
,
thu c
( x1 x2 + x3 x4 )2 0
,
,
, ,
thu c xay ra khi va` ch khi x1 + x3 = x2 + x4 .

Ta chu y dang
,
,
,
,
thu c (10.1) dung

vo i mt
bt ky`
By gio` bt dang
.
. s c dinh
,
` d
nao
o n = k 4. Ta c`n chu ng minh
( x 1 + x 2 + + x k + x k +1 )2 4 ( x 1 x 2 + x 2 x 3 + + x k x k +1 + x k +1 x 1 ).
(10.2)
,
,
,
,
,
V` tng hai v cua bt dang

thu c (10.2) la` vòng tròn theo ch
, ,
,
,
`, gia
s, ta co th gia thit xk+1 xi vo i i = 1, 2, . . . , k. Khi d
o tu
thit quy nap
. suy ra
( x1 + x2 + + xk1 + ( xk + xk+1 ))2
4( x1 x2 + x2 x3 + + xk1 ( xk + xk+1 ) + ( xk + xk+1 ) x1 ). (10.3)
,,
Chuong 10. Mt
` thi v dich
.
. s d
216
,,
Boi v`
( x 1 x 2 + x 2 x 3 + + x k 1 ( x k + x k +1 ) + ( x k + x k +1 ) x 1 ) =
( x1 x2 + x2 x3 + + xk xk+1 + xk+1 x1 ) + xk1 xk+1 + xk ( x1 xk+1 ))
`, (10.3) suy ra (10.2).
va` x1 xk+1 0, th` tu
,
, , ,
.
b) Vo i t ho. p bt ky` Y = (y1 , y2 , . . . , yn ) cua X ta dat
SY = y1 y2 + y2 y3 + + yn y1 .
,
,
,
vi. cua X). Vo,i
Ta ky hiu
tt ca n! hoan
. SY = S (tng tnh theo
,
,
,
,
,,
,ng t ho.,p cua X, trong d
su. c dinh
i va` j, i 6= j s luo. ng cua nhu
o
.
,
,
,
,
` dy
.
xi du ng truo c x j (xp theo vòng lap!),
la` n(n 2)!. Tu
S = n ( n 2) !
i,j=1,i 6= j
xi x j = n(n 2)!(1 xk2

i =1
1
1
n(n 2)!(1 ( xk )2 ) = n(n 2)!(1 ) = (n 1)!.
n k =1
n
,
,,
Suy ra s nho nht trong SY khng vuo. t qua
S
( n 1) !
1
= .
n!
n!
n
V du. 10.5. (Ba lan 1952-1953). Chu,ng minh rang
` nu n la` mt
.
,
s tu. nhin, th`

( 2 1) n = m m 1
,
, ` do m.
vo,i mt
. s tu. nhin thch ho. p nao

,
,
,
,
`
hoc

quy nap
dinh
.
. toan
. khang
,
,
,
,
`
sau, voi moi
s
t
u
nhin
n
t
n
t
ai
nh
u
ng
s
t
u
nhin
a
v
a
b
sao
n
n
.
.
.
.
cho
(
( 1 2 ) n = a n bn 2
(10.4)
a2n 2bn2
= (1)n .
217
,,
,
,
`
Tht
d
vo i n = 1, v` trong truo` ng ho. p nay
` dung
. vy,
. mnh
.
,
,
,
,
,
`
a1 = b1 = 1 du
thu c trn bang
nhau. Ta gia
a cac v cua dang
,
`
,ng s thch ho.,p an va` bn ,
thit rang
vo i n c dinh
bt ky` ta co nhu
.
,
,
,
,ng dang
vo i chung
(10.4) dung.
Khi d
thu c
o nhu
(1 2 ) n +1 = ( 1 2 ) n (1 2 )
= ( an bn 2)(1 2)
= ( an + 2bn ) ( an + bn ) 2,
,
,
,ng s tu,o,ng u,ng
suy ra su. t`n tai
. cua nhu
an+1 = an + 2bn va` bn+1 = an + bn ,
tai
. v`
a2n+1 2bn2 +1 = ( an + 2bn )2 2( an + bn )2 = ( a2n 2bn2 ) = (1)n+1 .
,
,
,
Nhu vy
dinh
dung
vo i moi
ù khang
.
. di
. n.
,
va` m = 2bn2 vo,i n la` s
. m = a2 vo,i n la` s chan,
Ta ch còn dat
,
,
,
,, ,
` toan.
le, d
nhn
o. c lo` i giai bai
. du
V du. 10.6. (Lin x 1976). Cho x0 va` x1 la` nhu ,ng s tu. , nhin
,
nho ho,n 1000, va` dat
.
x2 = | x0 x1 |, x3 = | x1 x2 |, x4 = | x2 x3 |, . . .
,
Chu,ng minh rang
`
t nht mt
. trong nhu ng s x2 , x3 , . . . , x1500
bang
` 0.
,
,
,
,
,
`
quy nap
hon
. theo n kt qua manh
.
, ,
d
s nhu, d
` ra s x0 va` x1 nho hon 2n, th` t
` ra: Nu trong day
,
nht mt
` 0.
. trong nhu ng s x1 , x2 , . . . , x3n bang
, ,,
,
,,
,
,
Gia su mnh
d
s nguyn nho
` da du
o. c chu ng minh vo i moi
.
.
,
,
,
thu.,c su., co bt dang
hon n. Nu trong day

thu c x3 < 2n 2, x4 <
218
,,
Chuong 10. Mt
` thi v dich
.
. s d
,
,
,
`, gia thit quy nap
2n 2, th` tu
d
` c`n chu ng
. suy ra kt qua mnh
.
minh.
,,
,
Boi v` theo di
ù kin
. co x0 2n 1, x1 2n 1, th` vo i x2 1
ta co x3 2n 2, x4 2n 3.
,
,
Nu x3 6= 2n 2, th` lai
a v` gia thit quy nap.
. du
. Nu x3 =
,
2n 2, th` x2 = 1, x1 = 2n 1, x0 = 2n 2. Ta se chu ng minh
,
,,
,
` Ta co
khang
dinh
trong truo` ng ho. p nay.
.
x3 = 2n 2, x4 = 2n 3, x5 = 1, x6 = 2n 4, x7 = 2n 5,
x8 = 1, . . . , x3k = 2n 2k, . . . , x3n = 0.

V du. 10.7. (Canada 1979). Cho a, b, c, d va` e la` nhu ,ng s nguyn
,
,
thoa man
di
`
ù kin
. 1 a < b < c < d < e. Chu ng minh rang
1
1
1
1
15
+
+
+
,
[ a, b] [b, c] [c, d] [d, e]
16
,
,
,,
o dy
[m, n] ky hiu
. la` bi
. s chung nho nht cua m va` n.
,
,
,
,
, ,
Lo` i giai. Ta chu ng minh theo quy nap

thu c tng quat
. bt dang
,
hon.
1
1
1
1
+
++
1 n
(10.5)
[ a0 , a1 ] [ a1 , a2 ]
[ a n 1 , a n ]
2
,,
,ng s tu., nhin. Vo,i n = 1 th`
o dy
0 < a0 < a1 < . . . < an la` nhu
,
, ,,
,
`
` d
(10.5) dung
hin nhin. Ta gia su rang
(10.5) dung
vo i n nao
o,
,
,
ng s tu. nhin bt ky` 0 < a0 < a1 < . . . < an < an+1 .
va` ta xet nhu
`, (10.5) suy ra
Nu an+1 2n+1 , th` [ an , an+1 ] 2n+1 va` tu
1
1
1
1
+
++
+
[ a0 , a1 ] [ a1 , a2 ]
[ a n 1 , a n ] [ a n , a n +1 ]
1
1
1
(1 n ) + n +1 = 1 n +1 .
2
2
,
,
, 2 ,
`
By gio` cho an+1 < 2n+1 . Ta chu y rang
vo i nhu
ng s tu. nhin bt
ky` p va` q, p < q, ta1co
( p, q)
qp
1 1
=
=
[ p, q]
pq
pq
p q
219
,
,
dung
(Ta da ap
dang
thu c [ p, q]( p, q) = pq va` q p chia ht cho
.
( p, q)). Suy 1ra
1
1
1
+
++
+
[ a0 , a1 ] [ a1 , a2 ]
[ a n 1 , a n ] [ a n , a n +1 ]
1
1
1
1
1
1
)=
( )+( )++(
a0
a1
a
a2
a
a n +1
11
1
1n
=
< 1 n +1 ,
a 0 , a n +1
,
, 2
,
,
,
,
`
Bt dang
thu c (10.5) tro thanh
dang
thu c vo i ai = 2i , i =
0, 1, . . . , n.
,
V du. 10.8. (Canada 1982). Cho a, b va` c la` nhu ,ng nghim
. cua
phu,o,ng tr`nh
x3 x2 x 1 = 0.
Chu,ng minh rang

` s
b1982 c1982
c1982 a1982
a1982 b1982
+
+
bc
ca
ab
la` mt
s
nguyn.
.
,
,
.
Lo` i giai. Ta dat
n
cn an
an bn ,
b cn
, sn =
, tn =
vo i n = 1, 2, . . .
rn =
bc
ca
ab
,
`
rn+3 = rn+2 + rn+1 + rn , n 1.
,
,
,
,
ng nghim
dang
V` nhu
thu c
. b va` c thoa man
b3 = b2 + b + 1, c3 = c2 + c + 1,
nn
b n +3 c n +3
b n ( b2 + b + 1) c n ( c2 + c + 1)
=
bc
bc
n
+
2
n
+
2
n
+
1
n
+
1
b
c
b
c
bn cn
=
+
+
bc
bc
bc
= r n +2 + r n +1 + r n .
r n +3 =
,,
Chuong 10. Mt
` thi v dich
.
. s d
220
,,
,,
`
nhu, vy
Theo cung
phuong phap
o. c
. ta nhn
. du
sn+3 = sn+2 + sn+1 + sn , tn+3 = tn+2 + tn+1 + tn , n 1.
,
,,
,
`
quy nap
hoc
Ta se chu ng minh bang
phuong phap
i vo i n,
. toan
. d
,
sao cho rn + sn + tn la` s nguyn vo i moi
. n 1. V`
r1 + s1 + t1 = 3,
r2 + s2 + t2 = 2( a + b + c) = 2,
r3 + s3 + t3 = 2( a + b + c)2 3(bc + ca + ab) = 5.
,
,
, ,,
,
`
Khang
dinh
dung
vo i n = 1, 2, 3. Ta gia su rang
khang
dinh
.
.
,
cung
dung
vo i n = 1, 2, . . . , k + 2, k 1. Khi d
o
r k +3 + s k +3 + t k +3 = ( r k +2 + s k +2 + t k +2 ) + ( r k +1 + s k +1 + t k +1 ) + ( r k + s k + t k ).
,
,
,
no la` tng cua ba s nguyn va` suy ra
.
, ,,
` la` s nguyn.
tng o d
` bai
,
,,
V du. 10.9. (CHLB u,c 1981). Day
a1 , a2 , a3 , . . . du
o. c cho nhu
sau: a1 la` s tu. , nhin, an+1 = [1, 5an ] + 1 vo,i moi
. n = 1, 2, . . .. Co
,
,
,
,
th chon
` d
d
cho 100 000 s hang

ù tin cua day
. a1 nhu th nao
.
,
,
,
trn la` nhu ng s chan,

còn s hang
thu 100 001 la` mt
.
. s le ?
,
,
,
,,
, `
` dat
. ra la` a1 =
Lo` i giai. Co th chon
o. c mt
u bai
. du
. s nhu d
,
,
100001
`
2
2. Bang
quy nap
. theo n ta se chu ng minh vo i moi
. n =
,
,
thu c sau dung

1, 2, . . . , 100001 dang
an = 3n1 .2100001n .
(10.6)
,
11 100001n 2 = 2100001 2 = a . Nu
Tht
1
. ,vy,
. vo i n = 1 ta co 3 .2
,
` d
ta gia thit (10.6) dung
vo i n nao
o
n
100000,
th`
an+1 = [1, 5an ] + 1 = [1, 5(3n1 .2100001n 2)] + 1
= [3n .2100000n 3] + 1 = 3n 2100000n 2.
221
,
Khi d
o vo i n = 1, 2, . . . , 100000 s 2100001n la` s chan,
,
,ng s
còn 2100001100001 = 1 la` mt
. s le. D, thy nhu
còn a100001 la` s le.
a1 , a2 , . . . , a100000 la` s chan,
V du. 10.10. (Ao-Balan 1980). Chu,ng minh rang

`
1
i1 i2 . . . i k
= n,
,
,
,
,
o, dy
tng thu. ,c hin
rng
. theo tt ca tp
. ho. p con khac
,
{i1 , i2 , . . . , ik } cua {1, 2, . . . , n}
,
,
,,
,
dung
quy nap
Lo` i giai. Ta ap
phuong phap
.
. theo n. Vo i n = 1 ta
,
,
,
1
,
co = 1, di
Ta gia thit dang
thu c theo di
ù hin nhin dung.
ù
1
,
tp
` toan
dung
` d
rng
kin
bai
vo i s n 1 nao
o. Mi
. con khac
,.
,
,
ng dang
cua tp
sau dy:
. ho. p {1, 2, . . . , n, n + 1} la` mt

. trong nhu
.
,
,
,
a) Tp
. ho. p con cua tp
. ho. p {1, 2, . . . , n};
,
,
,
b) Tp
. ho. p con cua tp
. ho. p {1, 2, . . . , n} va` s n + 1;
,,
,
c) Tp
. ho. p mt
. ph`n tu {n + 1}.
,
, ,
` toan
trong tru,o`,ng ho.,p
Khi d
o vo i tng theo di
ù kin
. cua bai
,,
n + 1 ta nhn
o. c
. du
1
1
.n +
= n + 1.
n+1
n+1
,
,
,,
` toan
da du
Nhu vy
o. c
. chu ng minh theo quy nap
. da xong va` bai
,
giai.
n+1
V du. 10.11. (Balan 1981). Cho cac

day
s x1 , x2 , . . . ; y1 , y2 , . . .
,
,
3
3
thoa man
cac
di
ù kin
. xn+1 = xn 3xn ; yn+1 = yn 3yn vo i moi
.
n 1 va` x12 = y1 + 2. Chu,ng minh rang
`
xn2 = yn + 2 vo,i moi
.
n 1.
,,
Chuong 10. Mt
` thi v dich
.
. s d
222
,
,
,
,
`
quy nap
theo n. Vo i n = 1, cng
.
,
, ,,
,
,
,
thu c dung
theo gia thit. Gia su no dung
vo i n = k, tu c la` xk2 =
,
,
` toan
dung
yk + 2
(k 2). Ta phai chu,ng minh bai
vo i n =
,
k + 1, tu c la` xk2+1 = yk+1 + 1. Tht
. vy,
.
xk2+1 = ( xk3 3xk )2 = xk6 6xk4 + 9xk2
= ( y k + 2)3 6( y k + 2)2 + 9( y k + 2)
= y3k 3yk + 2 = yk+1 + 2
,
tu c la` xk2+1 = yk+1 + 2.
,
V du. 10.12. (Balan 1982). Cho q la` mt
thu. ,c su. ,
. s tu. nhin chan
s tu. , nhin n, s q(q+1)n + 1
lo,n ho,n 0. Chu,ng minh rang
` vo,i mi
chia ht cho (q + 1)n+1 va` khng chia ht cho (q + 1)n+2 .
,
,
,
,
`
quy nap
. theo theo n. Vo i n = 0,
0
` toan
dung
q(q+1) + 1 = q + 1 khng chia ht cho (q + 1)0+2 . Bai

,
voi n = 0.
, ,,
n
,
,
` toan
dung
vo i n(n > 0), tu c la` q(q+1) + 1 chia ht

Gia su bai
cho (q + 1)n+1 va` khng chia ht cho (q + 1)n+2 . Noi cach

khac
,
n
,
(
q
+
1
)
n
+
1
q
+ 1 = (q + 1) s chia ht cho q + 1. Ta phai chu ng minh
, ,
` toan
dung
bai
vo i ca n + 1. Tht
. vy
.
q ( q +1)
n +1
+ 1 = ((q(q+1) + 1) 1)q+1 + 1 = ((q + 1)n+1 s 1)q+1 + 1
q +1
Cq+1 (q + 1)(n+1) j .s j .(1)q+1 j + 1

j
j =0
q +1
Cq+1 (q + 1)(n+1) j .s j .(1)q+1 j = (q + 1)(q + 1)n+1 s

j
j =1
Cq2+1 (q + 1)2(n+1) s2 + + (q + 1)(q+1)(n+1) sq+1 =

= (q + 1)n+2 (s Cq2+1 (q + 1)n s2 + + (q + 1)qn+q1 sq+1 ).
223
n +1
`,a s thu, hai chia ht cho (q + 1). Do d
Thu
o q(q+1) + 1 chia ht
cho (q + 1)n+2 va` khng chia ht cho (q + 1)n+3 .
V du. 10.13. (Anh 1978). Chu,ng minh rang

` vo,i moi
. n 1, n N
,
,
,
th` 2 cos n la` mt
thu c bc
. da
. n cua 2 cos vo i h. s nguyn.
,
,
,
,
`
quy nap
. theo n. vo i n = 1,
,
mnh
d
Vo i n = 2, 2 cos 2 = 2(2 cos2 1) = (2 cos )2
` dung.
.
, ,,
,
,
2, tu c la` mnh
Gia su mnh
d
vo i moi
` dung.
` dung
. , d
.
. n, n
,
,
`
k (k 2). Ta phai chu ng minh mnh

d
d
ung
v
o
i
n
=
k
+
1. Ta co

.
2 cos(k + 1) + 2 cos(k 1) = 4 cos k. cos = (2 cos k )(2 cos ).
,
Suy ra 2 cos(k + 1) = 2 cos (2 cos k ) 2 cos(k 1). V phai ro
,
,
,
`, d
`
rang
la` mt
thu c bc
o
. da
. k + 1 cua 2 cos vo i h. s nguyn. Tu
,
,
suy ra mnh
d
vo i n = k + 1 va` do d
vo i moi
` dung
o no dung
.
. n.
V du. 10.14. (` thi Olympic Toan

quc t l`n thu, 18, 1976).
5
, , dinh theo cach
Day
u0 , u1 , u2 , . . . du
sau u0 = 2; u1 = ;
o. c xac
.
2
un+1 = un (u2n1 2) u1 ,
Chu,ng minh rang
` vo,i n 1 [un ] = 2
nguyn lo,n nht khng lo,n ho,n x.
2n
( n 1).
(1)n
,
3
, o, dy
[ x ] la` s
,
2k (1)k
,
,
`
. k =
Lo` i giai. Ta dat
, k 0. Ta se chu ng minh rang
3
,
n+1 = 2n + (1)n vo i moi
. s nguyn n 0. Tht
. vy
.
2n+1 2(1)n + 3(1)n
2n (1)n
+ (1)n =
3
3
n
+
1
n
n
+
1
n
+
1
2
+ (1)
2
(1)
=
=
= n +1 .
3
3
2n + (1)n = 2
,,
Chuong 10. Mt
` thi v dich
.
. s d
224
,
,
,
`, cac
dang
` suy ra tt ca k la`
V` 0 = 0 va` 1 = 1 tu
thu c nay
,
,
`
nguyn. Ta se chu ng minh rang
un = 2n + 2n , n 0. Vo i k =
,
, ,
,
` d kim tra. Gia su, no dung
0, 1 di
vo i k = n 1 va` k = n,
ù nay
,,
,,
,a n va` n1 , ta se nhn
va` su dung
mi lin quan giu
o. c
.
. du
un+1 = un (u2n1 2)
5
2
= (2n + 2n ).[(2n1 + 2n1 )2 2]

= (2n + 2n ).(22n1 + 22n1 )2 )
= (2n + 2n ).(2n ()
n
= 22n +(1) + 2(1)

= 2 n +1 + 2 n +1 ,
k
n 1
n 1
+ 2(1)
+ 2(1)
5
2
n 1
n 1
5
2
)2 )
5
2
n
+ 22n (1)
5
2
,
5 ,
,,
k 1. Bai
` toan
da du
vo i mi
o. c giai v`
2
1
n
+ 2 ] = 2 n , do n < 1 vo,i n 1.
2
k
v` 2(1) + 2(1) =
[ u n ] = [ 2 n
V du. 10.15. (` thi Olympic Toan

quc t l`n thu, 22, 1981).
,
Bit rang
` ham
` s f ( x, y) thoa man
nhu ,ng di
ù kin:
.
a) f (0, y) = y + 1;
b) f ( x + 1, 0) = f ( x, 1);
,
c) f ( x + 1, y + 1) = f ( x, f ( x + 1, y)) vo,i tt ca nhu ,ng s nguyn
khng m x va` y. Hay
t`m f (4, 1981).
,
,
Lo` i giai. Ta co f (1, 0) = f (0, 1) = 2, f (1, 1) = f (0, f (1, 0)) =
,
`
`
f (0, 2) = 3. Ta se chu ng minh bang
quy nap
f (1, y) = y + 2.
. rang
,
, ,, ,
,
,
` d
Voi y = 1, khang
dinh
dung.
gia su vo i s tu. nhin k nao
o ta co
.
225
f (1, k ) = k + 2. Khi d
o
f (1, k + 1) = f (0, f (1, k )) = f (0, k + 2) = k + 3.
,,
`, b) ta nhn
`, c) f (2, 1) =
Tu
o. c f (2, 0) = f (1, 1) = 3, còn tu
. du
f (1, f (2, 0)) = f (1, 3) = 5.
,
,
,
`
By gio` ta chu ng minh rang
f (2, k ) = 2k + 3. Tht
. vy,
. cho vo i
` d
k nao
o ta co f (2, k ) = 2k + 3. Khi d
o f (2, k + 1) = f (1, f (2, k )) =
f (1, 2k + 3) = 2k + 5.
,,
` ra f (3, y + 1) =
Ta nhn
o. c f (3, 0) = f (2, 1) = 5. Ngoai
. du
,
,
. la` vo i moi
f (2, f (3, y)) = 2 f (3, y) + 3, hoac
s tu. nhin y ta co
.
,
,
,,
dung
f (3, y + 1) = 2 f (3, y) + 3. Ta ap
dang
thu c k l`n, nhn
o. c
.
. du
f (3, y + 1) = 2k+1 . f (3, y k ) + 3(2k + 2k1 + + 2 + 1),
,,
,
`, dy
tu
vo i k = y ta nhn
o. c f (3, y + 1) = 52y+1 + 3.(2y+1 1).
. du
,
,
,
,
`, dang
Suy ra f (3, y) = 2y+3 3 vo i moi

thu c
. s tu. nhin y. Tu
,,
`
cui cung
ta nhn
o. c
. du
f (4, y) = f (3, f (4, y 1)) = 2 f (4,y1)+3 3
= 22
f (4,y2)+3 3+3
y 1
3 = 22
f (4,y2)+3
y +2
z}|{13+3
z}|{
..2
..2
.
2
2.
= 22
3 = 22 3
,
,,
,
dung
o dy
dang
thu c f (4, 0) = f (3, 1) = 24 3 = 13. Thay
ta ap
.
,
,
,,
` dang
gia tri. vao

thu c trn ta co du
o. c f (4, 1981).
, ,
CHUONG
11
,
,
` TP
BAI
. TU. GIAI
`
a) 1.2.3 . . . p + 2.3 . . . p.( p + 1) + + n(n + 1) . . . (n + p 1) =
n ( n + 1) . . . ( n + p )
.
p+1
n(n + 1)(n + 2)(3n + 1)

.
12
1 1 1
1
1
1
1
c) 1 + + +
=
+
++
2 3 4
2n 1 2n
n+1 n+2
b) 2.12 + 3.22 + + (n + 1).n2 =
1
.
2n
d) 12 22 + 32 42 + + (1)n1 .n2 = (1)n1
n ( n + 1)
.
2
,
,
dang
. 11.2. Chu,ng minh cac

thu c sau
a+1 a+3 a+7
a + 2n 1
( a 1)(2n 1)
+
+
++
=
+ n.
2
4
8
2n
2n
,
,
`
vo i moi
. s tu. nhin n
a) 62n 1 chia ht cho 35;
b) n6 3n5 + 6n4 7n3 + 5n2 2n chia ht cho 24;
c) 2n+2 .3n + 5n 4 chia ht cho 25;
d) 52n+1 + 2n+4 + 2n+1 chia ht cho 23.
`
226
227
1
1
1
,
n < 1 + + + + < 2 n vo i n 2.
n
3
2
1
n ( n 1)
> n! vo,i n 3.
b) 2 2
,
,

thu c
log1 + log2 + + logn
log(n + 1) >
.
n
,
,
. 11.6. Chu,ng minh dang

thu c
a)
(1 + x )(1 + x2 )(1 + x4 ) . . . (1 + x2
n 1
)=
= 1 + x + x + x3 + + x2
,
,
. 11.7. Chu,ng minh dang

thu c sau
1 a + 1 ( a + 1)(b + 1)
1+ +
+
+
a
ab
abc
( a + 1)(b + 1) . . . (s + 1)(l + 1)
+
=
abc . . . skl
( a + 1)(b + 1) . . . (k + 1)(l + 1)
=
.
abc . . . kl
`
n 1
(1 an )(1 an1 ) . . . (1 ank+1 )

= n.
1 ak
k =1
,
tnh tng
. 11.9. Hay
a a( a 1) a( a 1)( a 2) a( a 1) . . . ( a n + 1)
Sn = +
+
+
.
b b(b 1) b(b 1)(b 2) b(b 1) . . . (b n + 1)
`
s 0, 1, 2, . . . , n 1)
( b khng bang
mt
. trong cac
n
. 11.10. Cho
Sn = a1 + ( a1 + 1) a2 +( a1 + 1)( a2 + 1) a3 +
+ ( a1 + 1)( a2 + 1) . . . ( an1 + 1) an .
,,
, ,
` tp
Chuong 11. Bai
. tu. giai
228
,
`
Chu ng minh rang
Sn = ( a1 + 1)( a2 + 1) . . . ( an + 1) 1.
`
Fibonacci, chu,ng minh rang
. 11.11. Cho {un } la` day
[
un =
n1
]
2
Cnk k1 .
k =0
,
,
,,
,,
t`m tt ca nghim
. 11.12. Hay
. nguyn duong cua phuong tr`nh
,,
x1 + x2 + + xn = m (m la` s nguyn duong).
,
,,
`
s nghim
. chung nguyn duong cua
,ng phu,o,ng tr`nh x + 2y = n; 2x + 3y = n 1; . . . ; nx + (n +
nhu
`
1)y = 1; (n + 1) x + (n + 2)y = 0; bang
n + 1.
`
s nghim
. chung nguyn khng m
,
,
,
,
ng phuong tr`nh sau x + 4y = 3n 1; 4x + 9y = 5n 4;
cua nhu
`
9x + 16y = 7n 9, . . . , n2 x + (n + 1)2 y = n(n + 1); bang
n.
,
`
s tuy` y
vo i gia tri. tuy` y 1 va` cac
,
cac
di
x1 , . . . , xn thoa man
ù kin
. 1 x1 x2 . . . xn > 0, ta
,
,
co bt dang
thu c
(1 + x1 + x2 + + xn ) 1 + 11 x11 + 21 x2 + + n1 xn .
,
`

vo i cac
gia tri. tuy` y m, n N va` cac
,
cac
di
s tuy` y x1 , x2 , . . . , xn , y1 . . . , yn [0, 1] thoa man
ù kin
.
,
,
,
thu c
xi + yi = 1 voi i = 1, 2, . . . , n, ta co bt dang
(1 x1 x2 . . . xn )m + (1 y1m ) . . . (1 ym
n ) 1.
,
gia tri. n N hay
t`m gia tri. lo,n nht k Z + d
. 11.17. Vo,i mi
s [(3 + 11)2n1 ] chia ht cho 2k .
229
,
,
lì co s canh
` cac
dnh cua mt
. 11.18. Ngu,o`,i ta t mau
giac
. da
.
,
,
,
,
`
` khac
nhau.
le, sao cho bt ky` 2 dnh ln cn

2 mau
o. c t bang
. du
,
,
,
`
`
t mau
` thoa man
di
Chu ng minh rang

vo i moi
u kin
. cach
. trn
,
,,
,
,
`
co th chia thanh
`
tam giac
boi cac
du
da
cac
giac
ong cheo khng
,
,
`
`
` khac
nhau.
nhau, ma` hai d
cat
u mi du
ong cheo, co hai mau
,
,
,
s du,o,ng a, a2 , ..., an thoa man
bt dang
. 11.19. Day
thu c a2n
,
,
,
`
an an+1 vo i n N. Chu ng minh rang
vo i bt ky` gia tri. n N
1
co danh
gia an < .
n
,
,
,
s { an } thoa man
bt dang
. 11.20. Cho day

thu c { ak+m ak
,
,
,
`
am } 1, vo i k, m N. Chu ng minh rang
vo i bt ky` p, q N co
,
,
bt dang
thu c

ap

aq < 1 + 1 .
p
q
p q
,
,
`
s hang
s
. 11.21. Chu ng minh rang
mi
cua day
.
!
!
n
n
3 5
3+ 5
+
2, (n N )
2
2
,
,
du,o,i dang
. m2 (m N ) vo,i n
la` s tu. nhin va` biu din
5m2 hoac
.
,
,,
,
hoac
. le.
tuong u ng chan
`
s nguyn
t`n tai
mt
. dung
. day
,
3
`
di
a1 , a2 , . . . thoa man
u kin
. a1 = 1, a2 > 1, an+1 + 1 = an an+2
,
voi n N.
,
`
vo i cac
s tuy` y m, n N, s
m
Sm,n = 1 +
(1)k
k =1
( n + k + 1) !
n!(n + k )
,
,
chia ht cho m!, nhung vo i mt
. s gia tri. m, n N s Sm,n khng
chia ht cho m!(n + 1).
,,
, ,
` tp
Chuong 11. Bai
. tu. giai
230
,
,,
nhau co ban
knh
. phang
. 11.24. Trn mat

co n du
o` ng tròn khac
,
,
,
,
`
`
`
nhau. Chu ng minh rang

1 du
xp khac
ch co mt
d
u bang
o. c sap
.
,
,
,
mt
trong s d
o chu a mt
o` ng tròn trong s
. cung, khng cat
. du
,
2P
,,
,ng du
` khng nho ho,n
.
nhu
o` ng tròn còn lai
. va` co d. dai
n
,
. 11.25. Co th chia mt
d
bt ky` thanh
`
cac
giac
ù 2n giac
. da
h`nh thoi hay khng?
,
`

vo i moi
a > 2 t`n tai
. a N,
. v s cac
,
,
,
n
s n N d
dinh
dung
vo i a = 2
s a 1 chia ht cho n. Khang
.
khng?
,,
,
`
vo i s n N tuy` y phuong tr`nh
,
x12 + x22 + + xn2 = y2 co nghim
. s tu. nhin.
,,
,ng s tu., nhin du
a1 , a2 , . . . , an , . . . nhu
`
. 11.28. Day
o. c tao
. thanh
,
s bt ky` a1 , còn a2 la`
theo cach
sau: Chon
. mt
. s, co ba chu
,
,
,
,
,
,
s a1 , a3 la` tng cac
b`nh phuong cua cac
chu
b`nh
tng cua cac
,
,,
,
,
,
s cua a2 va` tip tuc
chu
phuong cac
. qua tr`nh nhu vy.
. Chu ng
`
gap
a1 , a2 , a3 , . . . bat
. hoac
. la` s 1, hoac
. s 4.
minh rang
trong day
`
v han
s tu.,
khng t`n tai
. day
. cac
,
hai di
nhin n1 , n2 , . . . thoa man
ù kin
. sau dy:
,
a) n < n
vo i k = 1, 2, . . .
k
k +1
,
b) nkl = nk + nl vo i moi
. k = 1, 2, . . . va` l = 1, 2, . . .
,
,
,
`

vo i moi
. gia tri. s tu. nhin bt dang
,
thu c sau dung

2n > n 2 .
, ,
CHUONG
12
,
,
,
` go. i y
` tp
` i giai va
Lo
bai
.
,
,,
,
,
` go. i y
` tp
12.1. Lòi giai va
bai
. chuong 1 . . . . . . . . . . . . . . . . .
,
,,
,
,
` go. i y
` tp
12.2. Lòi giai va
bai
. chuong 2 . . . . . . . . . . . . . . . . .
,
,,
,
,
` go. i y
` tp
12.3. Lòi giai va
bai
. chuong 3 . . . . . . . . . . . . . . . . .
,
,,
,
,
` go. i y
` tp
12.4. Lòi giai va
bai
. chuong 4 . . . . . . . . . . . . . . . . .
,
,,
,
,
` go. i y
` tp
12.5. Lòi giai va
bai
. chuong 5 . . . . . . . . . . . . . . . . .
,
,,
,
,
` go. i y
` tp
12.6. Lòi giai va
bai
. chuong 6 . . . . . . . . . . . . . . . . .
,
,,
,
,
` go. i y
` tp
12.7. Lòi giai va
bai
. chuong 7 . . . . . . . . . . . . . . . . .
,
,,
,
,
` go. i y
` tp
12.8. Lòi giai va
bai
. chuong 8 . . . . . . . . . . . . . . . . .
,
,,
,
,
` go. i y
` tp
12.9. Lòi giai va
bai
. chuong 9 . . . . . . . . . . . . . . . . .
Muc
l
uc
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
..............................
.
.
231
233
236
236
237
240
240
244
247
250
,
,,
,
,
` go. i y
` tp
12.1. Lòi giai va
bai
. chuong 1
,
,
,
,
. 1.11. a) Lo` i giai: Ta thit lp
. bang cho mt
. s gia tri. cua n.
n=
Sn =
1
1
2
-3
3
6
4
-10
5
15
,
,,
,
, ,
` d
Ta so sanh
vo i bang s o bai
ù tin d du
a d
n giai thit
Sn = (1)n1 .
231
n ( n + 1)
.
2
,
,,
,
,
` tp
232
Chuong 12. Lo` i giai va` go. i y bai
.
,
, ,,
,
,
,
` d
vo i n nao
Gia su dung
thu c d
o, ta se chu ng minh dang
o cung
dung
cho n + 1. Ta co
n ( n + 1)
+ (1)n (n + 1)2
Sn+1 = Sn + (1)n (n + 1)2 = (1)n1
2
(n + 1)(n + 2)
= (1)n
.
2
, ,
n ( n + 1) 2
` i: Sn = [
] .
b) Tra lo
2
,
,
`,i giai: Ta lp
c) Lo
ù
. bang mt
. s gia tri. ban d
n= 1 2 3
4
Sn = 1 5 23 119
,
,
` giai
Tai
. v` 1! = 1, 2! = 2, 3! = 6, 4! = 24, 5! = 120, ta co th lam
,,
,
thit Sn = (n + 1)! 1. Vo i Sn+1 ta nhn
o. c
. du
Sn+1 = (1.1! + 2.2! + + n.n!) + (n + 1).(n + 1)!
= ( n + 1) ! 1 + ( n + 1).( n + 1) !
= (n + 1)!(1 + n + 1) 1 = (n + 2)! 1.
,
,
,
,
dung
. 1.12. a) Lo` i giai: Ta ap
tnh cht cua tng
.
n
n(4n2 1)
.
3
=1
=1
=1
=1
,
,
,,
,
`,a cua cac
dung
s tu.,
o dy
ta ap
cng thu c tnh tng luy thu
.
nhin.
,
Tu,o,ng tu., ph`n a).
b) Go. i y:
1
1
1
,
,
Ta ap
dung
c) Go. i y:
cng thu c
=
, ta t`m
.
x ( x + 1)
x
x+1
,,
du
o. c
(2 1)2 = 4 2 4 + 1 =
n
n
1
1
1
1
n
=
= 1
=
.
( + 1)
=1 + 1
n+1
n+1
=1
=1
,
,,
,
,
` tp
12.2. Lo` i giai va` go. i y bai
233
. chuong 2
,
,
`
hoc
quy nap
. 1.13. Lo` i giai: Chu,ng minh bang
. toan
. theo k
,
,
dang
thu c sau
1
,
vo i 0 k n 1.
nk
,
,
, ,,
,
,
Vo i k = 0, khang
dinh
dung
hin nhin. Gia su no dung
vo i moi
.
.
n k. Khi d
o
x0 + x1 + + x k =
1
+ x k +1
nk
1
1
( x0 + x1 + + x k ) +
=
nk1
nk
1
1
1
+
=
.
=
(n + k 1)(n k) n k
nk1
,,
,
,
,
Suy ra mnh
d
dung
vo i k + 1. Truo` ng ho. p ring, vo i k =
` cung
.
,,
n 1 ta nhn
o. c x0 + x1 + + xn1 = 1.
. du
x 0 + x 1 + + x k + x k +1 =
,
,,
,
,
` go. i y
` tp
12.2. Lòi giai va
bai
. chuong 2
,
,
,
,
thu,c d
. 2.31. Lo` i giai: Ta ky hiu
` ra la` (2.27). Chu ng
. bt dang
,
`, (2.27) ta co x15 + x17 2x16 , no
minh quy nap
. theo n. Vo i n = 1, tu
,,
,,
,
,,
,
,
` bt
tuong du
ong vo i (1 x1 )2 0, nhu vy
. trong truo` ng ho. p nay
,
,
dang
thu c dung.
,
, ,,
,
,
,
` d
Gia su bt dang
thu c dung
vo i s n 1 nao
o. Ta se chu ng
,
,
minh no cung
dung
vo i n + 1. Cho x1 < x2 < . . . < xn < xn+1 vo i
,
,ng s nguyn du,o,ng. Theo gia thit quy nap
nhu
. ta co (2.27) va`
,
,
,
`
trong no co dang
thu c khi va` ch khi xk = k, k = 1, 2, . . . , n. Ngoai
,
,
,
ra bt dang
thu c sau dung
(chu ng minh sau)
xn5 +1 + xn7 +1 2[2( x13 + x23 + + xn3 ) xn3 +1 + ( xn3 +1 )2 ]
(12.1)
,
,
,
va` dang
xay ra ch khi xk = k, k = 1, 2, . . . , n + 1 . Cng
theo v
.
,
,,
,
,
` tp
234
.
,
,,
cua (2.27) va` (12.1) ta nhn
o. c
. du
x15 + x25 + + xn5 + xn5 +1 + x17 + x27 + + xn7 + xn7 +1
2( x13 + x23 + + xn3 + xn3 +1 )2

,
,
, ,
,
,
,
va` dang
thu c ch xy ra khi va` ch khi co dang
thu c trong (2.27)
,
,
va` (12.1), ngha la` xk = k, k = 1, 2, . . . , n, n + 1. Nhu vy

. khang
,
dinh
dung
vo i n + 1.
.
,
,
,
,
,,
Ta ch còn chu ng minh (12.1). Bt dang

thu c (12.1) tuong
,,
,
du
ong vo i
xn5 +1 ( xn+1 1)2
x13 + x23 + + xn3 .
(12.2)
4
,
,
,
,,
,
`, nhu
,ng bt dang
Bt dang
thu c (12.2) du
thu c va`
o. c suy ra tu
,
,
dang
thu c sau
x13 + x23 + + xn3 13 + 23 + + xn3 ,
13 + 23 + + xn3 =
xn2 ( xn
xn xn+1 1,
+ 1)2
(12.3)
,
(12.4)
( xn+1 1)2 xn2 +1

xn2 ( xn + 1)2
.
4
4
,
,
,
,
,
ang
thu c trong (12.2) khi va` ch khi co dang
thu c trong (12.3)
va` (12.4), hay la` xk = k, k = 1, 2, . . . , n + 1.
,
,
,
,
thu,c da cho hin nhin dung

. 2.32. Lo` i giai: Vo,i k = 1 bt dang
,
, ,,
,,
,
,
`
va` tro thanh

dang
thu c. Gia su (2.28) dung
vo i s nguyn k 1.
.
Ta dat
N = ( a 1 + a 2 + + a k + a k +1 )2
= ( a1 + a2 + .. + ak )2 + a2k+1 + 2ak+1 ( a1 + a2 + + ak ).
,
,,
,
,
` tp
235
. chuong 2
,
,
,
`
`,a s thu, nht o, bn phai phu,o,ng tr`nh trn bang
Ta th thu
biu
, ,
,,
,
thu c lo n hon no trong (2.28), ta nhn
o. c
. du
N k ( a21 + a22 + + a2k ) + a2k+1 + 2ak+1 ( a1 + a2 + + ak )
= (k + 1)( a21 + a22 + + a2k + a2k+1 ) a21 a22 a2k ka2k+1 +

+ 2a1 ak+1 + 2a2 ak+1 + + 2ak ak+1 =
= (k + 1)( a21 + a22 + + a2k+1 ) ( a1 ak+1 )2 ( a2 ak+1 )2
( a k a k +1 )2 .
,
,
,
`, dy
Tu
thu c (2.28) vo i k + 1, hay la`
suy ra bt dang
N (k + 1)( a21 + a22 + + a2k+1 ).
,
,
f (k+1) ( x ) theo f (k) ( x ) bang
` mt
Ta biu din
. 2.33. Go. i y:
. s gia
tri.
1
x
, f 00 ( x ) = 2
f 0 (x) = 2
( x 1)1/2
( x 1)3/2
3x
12x2 + 1
(iv)
f 000 ( x ) = 2
,
f
(
x
)
=
( x 1)5/2
( x2 1)7/2
60x3 + 31x
522x4 + 266x2 + 31
(vi )
f (v) ( x ) = 2
,
f
(
x
)
=
.
( x 1)9/2
( x2 1)11/2
,
,
biu lai
` toan:
nu f ( x ) = ( x2 1)1/2 , x > 1,
By gio` ta phat
. bai
khi d
o
gn ( x )
f (n) ( x ) = 2
( x 1)(2n1)/2
,,
,
o dy
gn ( x ) la` da
thuc bc
. n 2, va`
(
,
,
` chan
h. s khng m,
vo i tt ca cac
ham
nu n chan
gn ( x ) la`
, ,
,
,
` le vo i tt ca cac
h. s khng du,o,ng,
ham
nu n le.
,
`
` co th chu,ng minh bang
Mnh
d
quy nap.
` nay
.
.
,
,
va` le.
Chia hai tru,o`,ng ho.,p n chan
. 2.34. Go. i y:
,
,,
,
,
` tp
.
236
,
,,
,
,
` go. i y
` tp
12.3. Lòi giai va
bai
. chuong 3
,
. 3.21. Lo`,i giai: Ta co
n 1
Sn =
n 1
ak bk = a1 b1 + ak+1 bk+1 = a1 b1 + (ak + d)qbk
k =1
= a1 b1 + q
k =1
k =1
n 1
k =1
k =1
ak bk + dq bk = a1 b1 + q(Sn an bn ) + dqb1
q n 1 1
.
q1
, `
`, d
Tu
toan.
o suy ra cng thu c bai
, ,
1
. 3.22. Tra lo` i: bn = n2 + 1, Sn = n(2n2 + 3n + 7).
6
, ,
1
. 3.23. Tra lo` i: Sn = n(4n2 + 7n + 1).
2
, ,
. 3.24. Tra lo` i:
2n
2n
+ C2 sin
;
3
3
b) xn = (C1 + C2 .n)(1)n ;
a) xn = C1 cos
c) xn = C1 + C2 (1)n ;
d) xn = C1 + C2 n + C3 n2 .
,
. 3.25. Tra lo`,i:
a) xn = 7 + 3n ; b) xn = 2n + 3n 4n ; c) xn = 2(3 2n).3n1 1.
,
,,
,
,
` go. i y bai
` tp
12.4. Lòi giai va
. chuong 4
,
,
. 4.19. Lo` i giai: Khi n = 1, th` 112 + 12 = 133, mnh

d
` dung
.
, ,, k+1
,
,
2k
1
voi n = 1. Gia su 11
+ 12
chia ht cho 133. Ta se chu ng
,
,,
,
,
` tp
. chuong 5
237
chi ht cho 133. Tht

minh 11k+2 + 122k+1 cung
. vy,
.
11k+2 + 122k+1 = 11.11k+1 + 122 .122k1
= 11.(11k+1 + 122k1 ) + 133.122k1 .

,
,,
,
Tng thu du
d
vo i moi
o. c chia ht cho 133. Vy
` dung
. mnh
.
. n 1.
,
, `
Tin hanh
`
. 4.20. Go. i y:
nhu bai
4.2 ph`n 1).
,
, `
Tin hanh
`
. 4.21. Go. i y:
nhu bai
4.2 ph`n 2).
,
,
,
,
Bai
` toan
du
. 4.22. Go. i y:
a v` chu ng minh cng thu c 102n1 + 1
,
chia ht cho 11 vo i moi
. n 1.
,
,,
,
,
` go. i y
` tp
12.5. Lòi giai va
bai
. chuong 5
,
,
2n+1 + 22n + 1.
. 5.28. Lo` i giai: Ta ky hiu
. an = 2
1+1
1
,
1) Vo i n = 1, a = 22 + 22 + 1 = 21.
1
2+1
2
,
2) Vo i n = 2, a2 = 22 + 22 + 1 = 28 + 24 + 1 = 256 + 16 + 1 =
,
273 = 21.13 , nhu vy,
. a2 chia ht 21.
,
,
,
3) Ta se chu ng minh an chia ht cho 21 vo i moi
. s tu. nhin n.
,
,
Vo i n = 1 va` n = 2 ta da kim tra.
, ,,
k +1
k
k +2
k +1
Gia su ak = 22 + 22 + 1 = 21m. Ta xet ak+1 = 22 + 22 +
k +1
k
k
,
1. Nhung 22
= ak 22 1 = 21m 22 1, nhu, vy
. a k +1 =
k +2
k
k.4
k
k
k.3
2
2
2
2
2
2
+ (21m 2 1) + 1 = 2 2 + 21m = 2 (22 1) +
21m,
k
k 1
k 1
ak+1 = 22 [(26 )2 1] + 21m = 22 [(64)2 1] + 21m.

k 1
,
Nhung (64)2 1 chia ht cho 64 1 = 63 = 21.3 va` suy ra
,
,
ak+1 chia ht cho 21. Nhu vy
. an chia ht cho 21 vo i moi
. n va` v`
,
,,
,
,
` tp
.
,
,
s, th` u,o,c s chung lo,n
a1 = 21 la` s nho nht trong tt ca cac
,
,
nht cua tt ca an , n = 1, 2, . . . la` 21.
238
,
,
,
lai
chu,ng minh cua Euclide v` t`n
. 5.29. Lo` i giai: Nhac
. cach
,ng s nguyn t
tai
. v han
. s nguyn t. Nu p1 p2 . . . pn + 1 la` nhu
` s P = p1 p2 . . . pn + 1 khac
1 va` suy ra no chia ht cho mt
bt ky,
.
,
, ,
` d
p1 , p2 , . . . , p n .
uoc s nguyn t nao
o, tt nhin no phai khac
,
,,
,
nay
` ta t`m du
Nhu vy
o. c mt
. theo cach
. s nguyn t mo i. Nu
,,
,
p1 , p2 , . . . , pn la` n s nguyn t d
ù tin. Trong truo` ng ho. p d
o
, ,
,
uoc s trn se la` s nguyn t thu n + 1 : pn+1 . Do d
o p n + 1
,
n
,
,
,
2
p1 p2 . . . pn + 1. By gio` bt dang
thu c pn < 2 chu ng minh theo
,
,,
,
quy nap
hoc.
phuong phap
toan
Vo i n = 1 ta co p1 = 2 bt dang
.
.
,
,
, ,,
,
,
,
thu c la` hin nhin. Gia su bt dang

thu c dung
vo i moi
. gia tri.
, ,
,
nho hon n. Ta se chu ng minh no dung

cho n + 1. Tht
. vy,
.
n
pn+1 p1 p2 . . . pn + 1 < 22 .22 . . . 22 + 1 = 22
n +12
+ 1 < 22
n +1
,
,
. 5.30. Lo` i giai: 1) Vo,i n = 1 ta co
1 1
1 + 1
cos
2
2
1 1
1 1
cos
= sin( 1 1 )
2 sin
2
2
1 1
+ 1
(v` 0
1
)
2
2
2
,
, ,,
,
,
thuc da cho dung

vo i n 1. Khi d
2) Gia su bt dang
o
sin 1 sin 1 = 2 sin
n 1
(sin i sin i ) = (sin i sin i ) + sin n sin n
i =1
i =1
n 1
(sin i sin i ) + 2 sin
i =1
n n
n + n
cos
2
2
,
,,
,
,
` tp
. chuong 5
n 1
n 1
i =1
n 1
i =1
sin( i
i ) + 2 sin
239
n 1
n n
n n
cos( ( i i ) +
)
2
2
i =1
n 1
i =1
i =1
= sin( ( i i )) + sin( ( i i )) + sin(

i =1
n
( i i ))
= sin( ( i i ).
i =1
bt phu,o,ng tr`nh 1 0, 2 1 , 3 2 , . . . , n
V` cng
cac
.
,,
`, d
n1 ta nhn
o. c 1 + 1 + + n 1 + 2 + + n1 tu
o
. du
suy ra
n 1
n + n
n n
0 ( i i ) +
.
2
2
2
i =1
,
,
. Sn =
. 5.31. Lo` i giai: Ta dat
n + i . Vo i
n = 2 ta co S2 =
i =1
,
1
14
13
13 ,
1
`
`
+
=
> . Ta gia thit rang
Sn >
, vo i s n nao
2+1 2+2
24
24
24
,
,
,
d
co bt dang
thu c cho Sn+1 >
y. Ta se chu ng minh khi d
o cung
,
,
13
,
,
. Ta se chu ng minh bt dang

thu c sau la` du Sn+1 Sn > 0.
24
Tht
. vy,
.
n +1
S n +1 S n =
i =1
n
1
1
n + i + 1 i =1 n + i
1
1
1
1
+
=
> 0.
2n + 1 2n + 2 n + 1
2(n + 1)(2n + 1)
,
,
,
da cho thoa man
phu,o,ng tr`nh truy hì
. 5.32. Lo` i giai: Day
, ,,
,
an =
c + an1 . Gia su gio i han
an t`n tai.
o
. l = nlim
. Khi d
. la` l = c + l,
lim an = lim c + an1 =
c + lim an1 hoac
n
n
n
1
,,
,
`, dy
tu
vo i chu y l > 0, ta t`m du
o. c l = (1 + 4c + 1). Ta c`n
2
,
,,
,
,
` tp
240
.
,
,
,
`
a1 , a2 , . . .
phai chu ng minh gio i han
t`n tai.
day
. Ta chu y rang
,
,.
ho,n ta se
. Chnh xac
tang,
suy ra ch còn kim tra no la` bi. chan.
,
,
,
chu ng minh bt dang

thu c
an < 1 + c, (n = 1, 2, 3, . . .).
,
,
, ,
,
a1 c < 1 + c. Gia su, bt dang
Tht
. vy,
. vo,i n = 1 (1) thoa man
,
vo,i n nao
` d
thu c (1) thoa man
o. Khi d
o
q
an+1 = c + an < c + (1 + c) < 1 + c.
,
,,
,
,
` go. i y
` tp
12.6. Lòi giai va
bai
. chuong 6
,
,
`
D dang
`
. 6.17. Go. i y:
chu ng minh bang
quy nap
. theo n.
,
,
,
`, mt
Tu
`
. 6.18. Go. i y:
s doan
thang
co th tao
thanh
da
giac
.
.
,
, . , ,
,
,
khi va` ch khi do

phai nho hon tng cac
an
. lo n nht trong chung
do
an
. còn lai.
.
,
,
,,
,,
ra da du
,ng manh do n du
Nhu
. 6.19. Go. i y:
o. c t
o` ng tròn cat
,
,,
,
,
son theo gia thit quy nap.
o` ng tròn thu n + 1
. , Ta ve ,thm mt
. du
,
` trong du,o`,ng tròn thu,
` tt ca cac
manh nam
, khi d
o ta d
i mau
,
,
,
. phang
n + 1. Nhu vy
phai t`m.
. ta co mat
,
,
Tng cac
s la` 2.3n .
. 6.20. Go. i y:
,
,,
,
,
` go. i y bai
` tp
12.7. Lòi giai va
. chuong 7
,
,
,
`
. 7.17. Lo` i giai: Ta chu,ng minh bang
quy nap
. theo n. Vo i n = 1
mnh
d
v`
` dung,
.
a
a
a
a
a
=
= (
) ( ).
x ( x + 1)
x x+1
x+1
x
,
,,
,
,
` tp
. chuong 7
,
,
,,
da
Cho n > 1. Ta biu din
thu c P( x ) duo i dang
.
241
P( x ) = c + ( x + n) P1 ( x ),
,
, ,
,
,,
`
o dy
s, còn bc
c la` hang
. cua P1 ( x ) nho hon n 1. Theo gia
thit quy nap
.
P1 ( x ) = x ( x + 1) . . . ( x + n 1)( R1 ( x + 1) R1 ( x )).
,
,,
,u ty nao
` hu
` d
o dy
R1 ( x ) la` mt
o va` khi d
o
. ham
P( x ) = x ( x + 1) . . . ( x + n)( R( x + 1) R( x )).
,,
o dy
c
1
R ( x ) = R1 ( x ) .
.
n x ( x + 1) . . .,( x + n 1)
,
y:
Nu bc
Chu
dinh
trn la` khng
ù khang
.
. cua, P( x ) la` n, di
xem phan v du. sau

dung,
ta hay
P ( x ) = x ( x + 1) . . . ( x + n 1).
,
,
`
quy nap
Nu n = 0,
. theo n.
,
,
`
P( x ) = a mt
s va` khi d
o P( x ) = a.P0 ( x ). Gia thit khang
. hang
,
, ,
,
,
n
dinh
vo i tt ca da
thu c bc
. dung
. nho hon n va` P( x ) = an x + .
,
,
. bn = n!an . a thu,c P( x ) bn Pn ( x ) se co bc
Ta dat
. khng lo n hon
,
n 1 va` co ngha la` theo gia thit quy nap
. co s b0 , b1 , . . . , bn1
sao cho
P( x ) bn Pn ( x ) = bn1 Pn1 + + b0 P0 ( x ).
,
,
,
Suy ra khang
dinh
dung
cho ca da
thu c P( x ).
.
,
,
,
,
. 7.19. Lo` i giai: 1) Vo,i n = 1 dang

thu c co dang
u1 x =
.
3
2
3
2
,
x +x x
u1 x + u2 x x
, `
. la` x = 2
hoac
, dang
thu c nay
dung.
x2 + x 1
x +x1
,
,,
,
,
` tp
.
242
,
,
,
,
`
` d
2) Chu ng minh rang

dang
thu c dung
vo i s n nao
o. Ta se
,
,
,
,
thu c cung
chu ng minh dang
dung
cho n + 1. Tht
i
. vy,
. ta bin d
n +1
Fn+1 ( x ) =
uin = Fn (x) + un+1 xn+1
i =1
u n x n +2 + u n +1 x n +1 x
+ u n +1 x n +1 .
x2 + x 1
, ,
,,
` cng thu,c un+2 = un + un+1 ta nhn
Bin d
i du. a vao
o. c
. du
Fn+1 ( x ) =
u n +1 x n +3 + u n +2 x n +2 x
, ( x 2 + x 1 6 = 0)
x2 + x 1
,
,
Tin hanh
`
. 7.20. Go. i y:
nhu 7.16
,
,
Tin hanh
`
. 7.21. Go. i y:
nhu 7.16
,
,
`
quy nap
. theo n.
1) n = 0, Khi d
o P( x ) = a0 . Nu |1 a0 | < 1 va` | a a0 | < 1.
,
Khi d
o | a 1| = | a a0 + a0 1| | a a0 | + | a0 1| < 2, nhung
d
a 3 dn
n v ly!.
, ,,
,
,
2) Gia su mnh
d
vo i k n 1. Ta xet da
` dung
thu c
.
P ( x + 1) P ( x )
.
a1
,
,
`
`
D dang
thy rang
Q( x ) la` da
thu c bc
. n 1. Theo gia thit quy
nap
. t`n tai
. s i (0 i n 1) sao cho
Q( x ) =
P ( i + 1) P ( i )
|
a1
| ai+1 P(i + 1) ai + P(i )|
| ai+1 P(i + 1)| | ai P(i )|
=
+
.
a1
a1
a1
1 | ai Q(i )| = | ai
,
,,
,
,
` tp
. chuong 7
243
, , 1
, ,,
s hang
Co t nht mt
khng nho hon . Gia su d
o la`
. trong cac
.
2
,
a1
,
,
biu thu c thu nht, th` v`
1 do a 3, | ai+1 P(i + 1)|
2
a1
1.
2
,
, , 1
,,
,
,
,
Tuong tu. , nu biu thu c thu hai khng nho hon , th` | ai
2
P(i )| 1.
,
1
1
,
. 7.23. Lo` i giai: 1) Vo,i n = 1. Khi d
o P1 ( x ) + P1 ( ) = x + va`
x
x
,
,
,,
bt dang
thu c nhn
o. c co dang
. du
.
1
2, ( x > 0).
(12.5)
x
,
,
,,
,,
,,
,
V` x > 0, nn bt dang
thu c vua` nhn
o. c tuong du
ong vo i
. du
( x 1)2 0 va` suy ra mnh

d
` dung.
.
1
1
,
Vo i n = 2 ta co P2 ( x ) + P2 ( ) = ( x2 + 1) + ( 2 + 1) = x2 +
x
x
,
1
1
1
,
`
2 + 2 . C`n phai chu ng minh rang
P2 ( x ) + P2 ( ) 2 + 1 + (1 +
x
x
2
, ,
1
,
2
2
` (12.5). Gia su,
` suy ra tu
. la` x + 2 2; di
(1) ) = 4 hoac
ù nay
x
,
,
,
`
thu c sau dung

mnh
d
d
ung
v
o
i
n.
Ta
co bt dang
.
x+
1
1
Pn ( x ) + Pn ( ) n + 1 + (1 + (1)n ).
x
2
,
,
,
,
,
thu c dung
cho n + 2
Ta se chu ng minh truo c tin bt dang
1
1
Pn+2 ( x ) + Pn+2 ( ) n + 3 + (1 + (1)n+2 ).
x
2
,
,
,
dang
Chu y Pn thoa man

thu c Pn+2 ( x ) = x n+2 + Pn ( x ). Suy ra
1
1
1
Pn+2 ( x ) + Pn+2 ( ) = [ Pn ( x ) + Pn ( )] + [ x n+2 + n+2 ]
x
x
x
244
,
,,
,
,
` tp
.
,
,
1
,
`, cac
dang
Theo (*) bt dang

thu c sau dung
x n+2 + n+2 2. Tu
x
,
,
,
,
`
thu c va` bt dang

thu c sau cung
va` gia thit quy nap
. ta co:
1
1
Pn+2 ( x ) + Pn+2 ( ) n + 1 + (1 + (1)n ) + 2.
x
2
1
= (n + 2) + 1 + (1 + (1)n+2 ).
2
n
n
+
2
`
Ta chu y rang
(1) = (1) . Theo nguyn ly quy nap
. mnh
.
,
,
,
,
`
d
voi moi
voi n = 1) va` dung
voi moi
dung
. s le n (v` no dung
.
,
,
,
,
,
(v` no dung
n chan
voi n = 2). Nhu vy
thuc dung
voi
. bt dang
moi
. n 1.
,
,,
,
,
` go. i y
` tp
12.8. Lòi giai va
bai
. chuong 8
,
,
,
. 8.19. Lo` i giai: 1) vo,i n = 1 khang

dinh
dung,
v`
.
2 cos x 2 cos2 x
cos x (1 cos x )
2 cos x cos 2x 1
=
=
= cos x.
x
x
x
4 sin2
4 sin2
2 sin2
2
2
2
2) Cho
(k + 1) cos kx k cos(k + 1) x 1
.
cos x + 2 cos 2x + + k cos kx =
x
4 sin2
2
Khi d
o
cos x + 2 cos 2x + + k cos kx + (k + 1) cos(k + 1) x =
(k + 1) cos kx k cos(k + 1) x 1
+ (k + 1) cos(k + 1) x
x
4 sin2
2
(k + 1) cos kx k cos(k + 1) x 1 2(1 cos x )(k + 1) cos(k + 1) x
=
+
x
x
4 sin2
4 sin2
2
2
(k + 2) cos(k + 1) x + (k + 1) cos kx 2(k + 1) cos x cos(k + 1) x + 1
=
x
x
4 sin2
4 sin2
2
2
=
,
,,
,
,
` tp
. chuong 8
245
(k + 2) cos(k + 1) x + (k + 1) cos kx
x
4 sin2
2
(k + 1)[cos(k + 2) x + cos kx ] + 1
x
4 sin2
2
(k + 2) cos(k + 1) x (k + 1) cos(k + 2) x 1
=
.
x
4 sin2
2
=
,
,
,
. 8.20. Lo` i giai: 1) Vo,i n = 1 khang

dinh
dung,
v`
.
1
1 + i = 2 2 (cos + i sin ).
4
4
, ,,
,
,
2) Gia su dung
k
(1 + i )k = 2 2 (cos
k
k
+ i sin
).
4
4
Khi d
o
k
k 1
+ i sin
).2 2 (cos + i sin ).
4
4
4
4
k +1
(
k + 1)
(
k + 1)
.2 2 (cos
+ i sin
).
4
4
k
(1 + i )k+1 = 2 2 (cos
,
,
,
,
. 8.21. Lo` i giai: Vo,i n = 2 dang

thu c dung:
a1 b1 + a2 b2 =
,
a2 (b1 + b2 ) ( a2 a1 )b1 = a2 B2 ( a2 a1 ) B1 . Ta se chu ng minh
,
,
,
` d
nu khang
dinh
dung
vo i n nao
dung
vo i n + 1.
o, th` no cung
.
Ta co
n +1
=1
=1
a b = a b + a n + 1 bn + 1
n 1
= [ an Bn
(a+1 a ) B ] + an+1 bn+1 .
=1
(12.6)
,
,,
,
,
` tp
.
246
,,
,
Nhung bn+1 = Bn+1 Bn o dy
an Bn + an+1 bn+1 = an Bn +
,
,
,,
` kt qua cui cung

`
an+1 ( Bn+1 Bn ). Tu
va` (12.6) ta nhn
o. c
. du
n 1
n +1
a b = an+1 bn+1 ( an+1 an ) Bn
=1
(a+1 a ) B
=1
n
= a n + 1 bn + 1
(a+1 a ) B .
=1
,
,
,
`
. 8.22. Lo` i giai: Ta chu,ng minh bang
quy nap
. theo k. Vo i k = 1
,
`
` bang
tng nay
m
1
=
.
(12.7)
1
m+1
m+1
,,
,
Voi k = 2 ta tnh du
o. c
2
2.1
m
1
+
=
.
(12.8)
m + 1 (m + 1)(m + 2)
m+2
,
,
,
,
,
`
`, dang
Tu
thu c (12.7) va` (12.8) du
a d
n giai thit tng (12.6) bang
m
,
`
. Ta se chu ng minh rang
m+k
( k + 1) k
(k + 1)k . . . 2.1
k+1
+
+ (1)k+1
1
n + 1 (m + 1)(m + 2)
(m + 1)(m + 2) . . . (m + k + 1)
m
=
.
(12.9)
m+k+1
, `
Ta du
dinh
ngha sau
a vao
.
. i < 0, hoac
. i > k;
nu hoac
0,
Qi ( k ) =
k
(
k
1
)
.
.
.
(
k
i
+
1)
(1)i .
, nu 0 i k
( m + 1) . . . ( m + i )
,
Khi d
o (12.9) co th vit
k +1
k +1
Qi (k + 1) = [Qi (k) m + i Qi1 (k)] =
i =0
i =0
k +1
k +1
i =0
i =0
Q i ( k ) m + i Q i 1 ( k ) =
,
,,
,
,
` tp
. chuong 9
i =0
i =0
i+1
Qi ( k ) m + i + 1 Qi ( k )
k
247
m + i + 1 Qi ( k )
i =0
k
m + i + 1.m + k + 1.
i =0
m+k+1
Qi ( k )
m
k
m
m+k+1
Qi ( k )
m + k + 1 i =0 m + i + 1
k
m
m+k+1+ii
Qi ( k )
m + k + 1 i =0
m+i+1
k
k
m
ki
[ Qi ( k ) +
Qi (k )]
m + k + 1 i =0
m+i+1
i =0
k
k
m
m
[ Qi (k) Qi+1 (k)] =
.
m + k + 1 i =0
m+k+1
i =0
,
,,
,
,
` go. i y
` tp
12.9. Lòi giai va
bai
. chuong 9
,
, ,, `
,,
. 9.11. Go.,i y:
a) ap
dung
thu c o bai
9.4 ta nhn
dang
o. c
. du
.
P2i
P
q2i
2i2 = (1)2i1 .
,
Q2i
Q2i2
Q2i Q2i2
P2i
P
`, d
tu
> 2i2 (i = 1, 2, . . .).
o co
Q2i
Q2i2
,,
,
,
b) tuong tu. nhu ph`n a).
,
,,
P1 P3
,
` tp
. 9.12. Lo` i giai: a) Day
,
, . . . hi
tu,
boi v` theo bai
.
.
.
Q1 Q3
,
,
,
,
giam, mat
s hang
. khac
.
trn th` day
cua no d
ù duong. Ta dat
.
248
,
,,
,
,
` tp
.
,
,
P0 P2
P2i+1
`
day
,
, . . . cung
hi
tu;
d
0 = lim
. Ta se ch ra rang
.
.
Q0 Q2
i Q2i +1
,
,
,
,,
. phai, v` ta da bit
chu ng minh du
o. c di
ù d
o c`n ch ra no bi. chan
, `
`, (9.13) ta co
tang.
nhu bai
tp
Tht
. trn no da la` day
. vy,
. tu
P2i+1 Q2i P2i Q2i+1 = (1)2i = 1,
`, dy
tu
P2i+1
P
P
Q P2i Q2i+1
1
2i = 2i+1 2i
=
> 0. (12.10)
Q2i+1
Q2i
Q2i Q2i+1
Q2i Q2i+1
,
,
,
,
P
phn s xp x vo,i ch s le
. 00 = limi 2i . Bo,i v` day
Ta dat
Q2i
,
P2m
,
,
th` 00 0 . Mat
. khac
<
tri
. hon phn s vo i ch s chan,
Q2m
,
P2n+1
00 , (m = 0, 1, . . .) va` 0 <
, (n = 0, 1, . . .). Suy ra bt dang
Q2n+1
,
thu c
P
P2m
< 00 0 < 2n+1
Q2m
Q2n+1
,
,
`
tt ca s tu., nhin m, n. Ta se chu,ng minh rang
thoa man
0 =
,
,
, ,
P2i+1
P
` ta phai kt lun
00 . dat
2i co th tro,
ch nay
. muc
. d
. Q
Q2i
2i +1
,
, ,
,
`
` trn day
Q0 , Q1 , . . . do
thanh
rt nho khi i du lo n. Theo bai
n di
u
.
,
,
,
` (12.10) ta nhn
tang
suy ra Qn n, (n = 0, 1, . . .). Khi d
o tu
o. c
. du
P2i+1
P
1
1
0<
2i =
,
Q2i+1
Q2i
Q2i Q2i+1
2i (2i + 1)
`, dy
tu
P
P
P2i+1
P
lim (
2i ) = lim 2i+1 lim 2i = 0 00 = 0.
Q2i
i Q2i +1
i Q2i +1
i Q2i
,
,
Pn
0
00
Ta ky hiu
.
. gia tri. chung cua va` co th vit = nlim
Qn
,
,
` la` gia tri. cua lin phn s. Ta da
Theo dinh
ngha gio i han
.
. nay
,,
,
,
ph`n tu nguyn la` hi
chu ng minh xong moi
. lin phn s vo i cac
.
tu.
.
,
,,
,
,
` tp
. chuong 9
249
,
Theo bai
` trn lin phn s da cho la` hi
. 9.13. Go. i y:
. tu,
. ta co
,
th vit
1
= (1, 1, . . .) = (1, ) = 1 + ,
,
,,
2
`
Ta thy rang
la` nghi
. cua phuong tr`nh 1 = 0. V`
m
1+ 5
.
> 0, th` =
2
,
,
,
,ng tnh cht cua lin phn s ta nhn
. 9.14. Lo` i giai: Tu`, nhu
.
,,
du
o. c
Pi
P + Pi1
P
Qi Pi1 Qi1 Pi
= i i +1
i =
Qi
Q i i +1 + Q i 1
Qi
Q i ( Q i i +1 + Q i 1 )
va` theo (9.13) ta co

i = |
Pi
1
|=
.
Qi
Q i ( Q i i +1 + Q i 1 )
(12.11)
V`
i +1 > q i +1 ,
(12.12)
`, dy
th` Qi ( Qi i+1 + Qi1 ) > Qi ( Qi qi+1 + Qi1 ) = Qi Qi+1 tu
1
Q i ( Q i i +1 + Q i 1 ) = Q i ( Q i ( i +1 q i +1 ) +
. khac
i <
. mat
Q i Q i +1
,
,
,,
`
Qi qi+1 + Qi1 ) va` dung

bt dang
thu c (12.12 ) ta nhn
o. c
. du
Qi ( Qi i+1 + Qi1 ) < Qi ( Qi + ( Qi qi+1 + Qi1 )) = Qi ( Qi + Qi+1 ).
,,
`, dy
Tu
va` (12.11) ta t`m du
o. c
i >
1
.
Q i ( Q i + Q i +1 )
,
`
TAI LIU
. THAM KHAO
[1] Phu,o,ng phap
irichl va` u,ng dung,
.
,
,
u in, NXB KHKT, 1999.

Nguyn Hu
,
[2] Phu,o,ng phap
s phu,c va` h`nh hoc
phang,
.
,
Hu
,u in, NXB HQG, 2000.
Nguyn
[3] Metod matematiqesko
u indukcii,
I. S. Sominski
u, Moskva, 1961.
[4] Matematiqeska indukci,
L. Petruxev, Sofi, 1983.
[5] Problem-Solving through problems,
Loren C. Larson, Springer-Verlag, 1983.
[6] Cac
d
cac
nu,o,c,
` thi v dich
. toan
,
X.V. Cnhiagin, G.A. Tnian, I.F. Sarugin,... NXB GD,
1996.
[7] Phep quy nap
. trong h`nh hoc,
.
L.I. Golovina, I.M. Yaglom NXB GD, 1997.
250
NI
. DUNG
`,i noi
d
Lo
ù . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
,,
hoc
. toan
. .................
va` quy nap
1.1. Suy din
. ..................................
3
4
4
hoc
1.2. Nguyn ly quy nap
. toan
. .......................... 6
,
1.3. Giai do
an
. quy nap
. ............... 8
, , ,
hoc
1.4. Hai buoc cua nguyn ly quy nap
. toan
. . . . . . . . . . . . 14
,
,
` dung
`
quy nap
1.5. Khi nao
phuong phap
. . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
` tp
1.6. Bai
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
,,
,,
`
quy nap
hoc
Chuong 2. Ky thut
phuong phap
. dung
. toan
.
23
hoc
2.1. Mt
nguyn ly quy nap
. s dang
.
. toan
. ............
23
hoc
2.2. Mnh
d
.
. toan
. ..........
,,
,,
,
2.3. Buo c quy nap
o. c xy du. ng trn P(k) . . . . . . . . . . . . . .
. du
,,
,,
,
2.4. Buo c quy nap
o. c xy du. ng trn P(k + 1) . . . . . . . . . .
. du
hoc
2.5. Quy nap
. toan
. va` phep truy hì . . . . . . . . . . . . . . . . . .
,
hoc
hoa . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.6. Quy nap
. toan
. va` tng quat
31
` tp
2.7. Bai
. ...............................................
,
,,
,c tng quat
...................
Chuong 3. T`m cng thu
3.1. Cp s cng
va` cp s nhn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
,
,
......................
tng quat
.
,,
3.3. Phuong tr`nh truy hì tuyn tnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
251
36
40
43
51
55
57
57
66
71
252
NI
. DUNG
,
,
,ng luy
`,a cung
thu
`
s tu., nhin .
bc
3.4. Tng cua nhu
. cac
` tp
3.5. Bai
. ...............................................
,,
Chuong 4. S hoc
. ........................................
4.1. Phep chia ht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
84
87
89
89
Euclide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
4.2. Thut
. toan
,
4.3. S phu c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
,ng v du. khac
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
4.4. Nhu
` tp.
4.5. Bai
. .............................................
,,
s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Chuong 5. Day
s tu., nhin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1. Day
,
tri
5.2. Day
. hon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
,
,
,
,ng bt dang
5.3. Nhu
thu c ni ting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
,
do
5.4. Day
n di
u
. .......................................
5.5. S e . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
108
110
110
117
121
128
131
s Fibonacci. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.6. Day
134
` tp.
5.7. Bai
. .............................................
,,
Chuong 6. H`nh hoc
. ....................................
139
140
hoc
6.1. V du. quy nap
. toan
. cho h`nh hoc
. ...............
140
` tp.
6.2. Bai
. .............................................
,,
,c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Chuong 7. a thu
,
`,a s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.1. Phn tch da
thu c ra thu
154
h. s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
cac
,
,
` cua da
7.3. ao
thu c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. ham
,
7.4. a thu c Chebychev . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
156
156
160
169
172
NI
. DUNG
253
` tp
7.5. Baii
. .............................................
,
, ,
,,
,c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

thu
, , ,
8.1. Mt
. s cng thu c t ho. p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
,
,
8.2. Mt
thu c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. s dang
174
` tp.
8.3. Bai
. .............................................
,,
Chuong 9. Lin phn s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
176
176
186
193
194
nim
9.1. Khai
. lin phn s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
,
,u ty thanh
`
9.2. Phn tch s hu
lin phn s . . . . . . . . . . . .
,
9.3. Phn s xp x . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
198

. ................................
203
9.5. V du.
. ...............................................
204
` tp
9.6. Bai
. .............................................
,,
Chuong 10. Mt
.....................
` thi v dich
.
. s d
,
,,
,
` tp
Chuong 11. Bai
. tu. giai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
,
,,
`,i giai va` go.,i y bai
` tp
Chuong 12. Lo
. ..................
,
,
,
,
,
` tp
. chuong 1 . . . . . . . . . . . . . . . . .
,
,,
,
,
` tp
. chuong 2 . . . . . . . . . . . . . . . . .
,
,,
,
,
` tp
. chuong 3 . . . . . . . . . . . . . . . . .
,
,,
,
,
` tp
. chuong 4 . . . . . . . . . . . . . . . . .
,
,,
,
,
` tp
. chuong 5 . . . . . . . . . . . . . . . . .
,
,,
,
,
` tp
. chuong 6 . . . . . . . . . . . . . . . . .
,
,,
,
,
` tp
. chuong 7 . . . . . . . . . . . . . . . . .
,
,,
,
,
` tp
. chuong 8 . . . . . . . . . . . . . . . . .
,
,,
,
,
` tp
. chuong 9 . . . . . . . . . . . . . . . . .
210
194
196
212
226
231
231
233
236
236
237
240
240
244
247
254
, `
Thu. c hanh
tnh toan
Muc
. luc
. ................................................
250
, ,
QUY NAP
HOC
PHUONG PHAP
. TOAN
.
Ma s: 8H663M0
,
,
In 3.000 ban (21TK), kh 14, 3 20, 3 cm Tai
. Cng ty In Ba
`nh, Thanh Hoa S in: 127; S XB 05/796-00.

,
,
2000.
In xong va` np
8 nam
. luu chiu thang

Ebook Quynap

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ebook Quynap

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

,

v du. trong cac

va` thao lun

ngha la` khang

va` quy nap

suy din, chang

la` 30 va` 70 , th` di

te ra ch ging con da cu. c lo n. Ti so` vao

Th`y m phai cai

ring tin to i phat

voi 1 ta cho tuong u ng vo i khang

s 2 cho tuong tu ng vo i P(2): s 2 la` mt

kim tra khang

. sai voi moi

th` P(k + 1) cung

m n0 , ma` P(m) khng dung.

m suy ra P(m 1) la` dung,

thu nht ta kim tra khang

nghin cuu va` t`m t`oi trong toan

lin tip, chang

` rt nhiu yu t: su. kheo leo trong quan sat;

trong tnh toan

tuong tu. voi di

Nhung cu hoi dat

1, 2, . . . hay khng? Ro rang nu (1.2) dung voi moi

nguyn ly quy nap

Buo c co so: vo i n = 1, cng thu c (1.2) dung

Kt qua la` (1.2) dung

Bu,o,c co, so,: Vo i n = 1, cng thu c (1.5) dung

Ta se chu ng minh (1.6) dung

chu ng minh (1.6) dung

se chu ng minh rang

Gia thit rang

Chung ta se chung minh dang thuc sau dung

nhau. i`u nay

Lo` i giai. Gia thit bt dang

Ta se chu ng minh bt dang

sai l`m nhu, v du. tru,o,c khng

Tt nhin v du. nay

thu c (1.10) dung

ring, nhung khng dung

V du. 1.9. a thu,c x n 1, vo,i n la` s tu. , nhin du,o,ng. a thu,c

tru,o`,ng ho.,p ring, cac

khai trin co gia tri. tuyt

truo` ng ho. p nho hon 105. Nhu,ng

V du. 1.10. Chu,ng minh rang

Nu a va` b la` nhung s tu. nhin duong, ma` max( a, b) = n,

a va` b phai trung

Bu,o,c quy nap:

max( a, b) = k, ma` k la` mt

kt qua va` chu ng minh kim nghim

chu ng minh dai

trong chu ng minh. Nhiu bai

noi: Nhiu bai

chu ng minh bang

gia tri. k (k = , + 1, . . . , ). V du.

102k = 102 + 100 + 102 + + 102(n+1) , (n 2).

(k + 1)3 k3 = [(k + 1)3 k3 ] = (3k2 + 3k + 1)

2.5. Quy nap

thu,c sau: vk+1 = 3vk 2vk1 . Chu,ng minh rang

Lo` i giai. Bu,o,c co, so, : Vo i n = 0 va` n = 1 kt lun

cho 715. Suy ra mnh

Bu,o,c quy nap: