You are on page 1of 71

tm hiu ng php ting Hn

Lu Tun Anh
Mi kin ng gp: luutuananh@yonsei.ac.kr
Trong qu trnh dy ting Hn, cng nh cc ngoi ng khc, bn cnh
nhng kin thc v t vng, tnh hung hi thoi, cch pht m..., ging dy ng
php cng l cng vic khng th thiu. Bi ng php l ton b nhng quy tc
bin i v kt hp ca t thnh cm t v cu trong mt ngn ng. Tuy nhin,
do c im v tnh cht ca sinh vin ngnh Hn Quc hc, vic ging dy v
ng php, y c th l ng php ting Hn khng ch dng li nhng cu
trc ng php c bn, n thun hc sinh da vo m ghp cc t thnh
cu. Trang b cho sinh vin nhng kin thc v ngn ng, c bit l nhng kin
thc ngn ng trong ting Hn cng rt quan trng. Ni cch khc, khi hc v
ng php, sinh vin cn c nhng kin thc ngn ng c bn ti thiu phi nm
c ting Hn. S d l v, cc sinh vin khng c hc v ngn ng, hoc
c th cng l nhng kin thc v ting Vit, c tip thu t trc y rt lu
khi hc PTTH, ting Hn v ting Vit li khc nhau v loi hnh nn s hn
ch sinh vin i vi vic t duy trong hc tp, hiu, phn tch vn v luyn
tp t cu... Bi ging ng php ting Hn ny, v vy c bin son nhm
a ra mt s khi nim ngn ng c bn ni chung v mt s trng hp c
bit c ting Hn ni ring, gip cho sinh vin c c nhng nhn thc mt
chng mc nht nh v cc thut ng ngn ng khi hc v ng php.
Vi tnh cht nh vy, bi ging c chia thnh hai phn: phn nhng
khi nim ngn ng c bn v phn ng dng trong ng php ting Hn. Bi
ging c s dng km theo trong cc tit hc v ting Hn, km theo cc gio
trnh dy ting Hn, c vn dng khi gii thch cc cu trc ng php. Do ,
v thi lng bi ging c th khng b khng ch mt s tit nht nh,
chuyn v ng php m c chia ra v xen ln vo cc tit dy ting. Tuy nhin
khng phi l bi ging chuyn su v ngn ng hc, nn bi ging s ch c
gng a ra trnh by v gii thch mt s khi nim ngn ng hc mt cch d
hiu nht. Phn hai ca bi ging l cc ng dng trong ng php ting Hn, vi
nhng cu trc c th c lin quan n cc khi nim ngn ng trnh by
phn mt. Hy vng bi ging s gp phn thc y s tin b ca sinh vin trong
vic hc ting Hn.

Phn 1:

Mt s khi nim ngn ng c bn

I. Ting Hn v chp dnh


Ting Hn thuc loi hnh ngn ng chp dnh, vi nhng khi nim
nhng thut ng tng i mi m vi ngi hc l ngi Vit.
nhp mn ting Hn, khi bt u hc v ng php ting Hn, cn nm
c mt s c im sau:
a) Trong ting Hn c ph t l nhng hnh v hn ch, khng c kh nng
vn dng c lp, c gn vo cn t hay t thay i ngha t vng ca
cn t hay t (ph t phi sinh), hoc chp dnh vo mt t, mt thn t no
biu th cc chc nng c php hay chuyn i phm tr ng php cho t
hay thn t m n kt hp.
b) Hin tng chp dnh th hin r rng trong qu trnh bin i dng
thc ca t (: conjugation). Cc ph t ng php, c kh nng thay th kt
hp vo phn thn t mang ngha t vng biu th ngha ng php cho t,
khc vi vic th hin ra bng trt t sp xp t hay h t ting Vit. V thc
cht, chp dnh l hin tng ni cc hnh v h (empty morpheme - hnh v
khng c ngha t vng r rng), vo hnh v thc thc hin pht ngn.
C th hnh dung vic bin i dng thc ca t trong ting Hn thnh
mt h thng nh sau:
- Chp dnh thay i cc hnh v h (ng php) biu th cch ( tiu
t) vo hnh v thc (t vng) l cc th t (tn gi chung cho danh t, i t v
s t, nhng t loi thng xut hin v tr ch ng v b ng trong cu),
biu th nhng mi quan h ng php trong cu ca cc t ny. V d nh hnh v
ng php chp dnh vo sau danh t (ngi) s biu th (ngi)
m nhn vai tr ch ng trong cu, nhng thay bng hnh v ng php th
s biu th (ngi) lm thnh phn b ng ca cu.
Cch (case) y nh vy, c th hiu l hnh thi phm tr ca danh t,
biu th mi quan h ng php ca ni vi cc t khc trong cm t v cu.
- Chp dnh thay i cc hnh v h (ng php) biu th cc ngha ng
php ( - ui t: biu th ngha thi, th, lin kt cu, kt thc cu, knh
ng...) vo hnh v thc (t vng) l cc v t (tn gi chung cho ng t, tnh t
nhng t loi thng xut hin v tr v ng trong cu). V d: Chp dnh thay

th cc hnh v ng php ui t -, -, -, -, -(), ... vo hnh v t vng - (c), ta s c cc ngha ng php sau cho t:
. : trn thut (c)

. : tng lai (s c)

? : nghi vn (c )

... : lin kt iu kin (nu c)

: qu kh ( c) ... : lin kt nguyn nhn (v c)

c) Trong ting Hn trt t ca cc thnh phn cu o ngc so vi ting


Vit. C th l thng th thnh phn b ngha cho mt thnh phn khc lun
c t trc cc thnh phn c b ngha nh:
b ng trc v ng:

cm

trng ng (trng t) trc v ng:

cm

ngon

nh ng trc danh t(danh ng):

(sch ny),

ny sch

hm qua


cho mn

(sch hm qua cho mn) ...


sch ...

d) Mt phm tr ng php khc l knh ng, phm tr ng php kh c


bit, kh c th thy r trong ting Vit, ting Anh... Trong ting Hn ng php
knh ng hnh thnh theo h thng vi nhng quy tc nht nh. C th nht, v
c th thy r nht l php knh ng i vi cc i tng tham gia giao tip th
hin bng chp dnh ui t (hnh v ng php) vo v tr cui ca pht ngn
(ui cu). Cc hnh v ng php - ui t ny theo c gi l ui t kt
thc cu, nh dng nn loi pht ngn cho cu ng thi biu th thi cung
knh, khim nhng hay khng ca ngi ni i vi i tng ngi nghe.
e) Trong i thoi trc tip gia ngi th nht, ngi ni vi ngi th hai
ngi nghe, thng thng ch ng c rt gn, do cc bn i tng tham gia
giao tip t ngm hiu c ch ng ca cu. Tuy nhin, khng phi bt c
lc no ch ng cng c th c lc b.

II. Hnh v v t
1. Hnh v ():
Hnh v c nh ngha l n v ngn ng c ngha nh nht trong thnh
phn t, c th hin trong li ni di dng nhng hnh t c th. Trong ting
Vit, t c th bao gm mt hnh v nh: v, ca, go..., hai hoc ba hnh v nh:
cng nhn, chin li phm, bc s... Hnh v c th bao gm trong n mt m tit
nh: b, chu... hoc vi ba m tit nh cc trng hp t vay mn ting nc
ngoi: ra-i-, t-l-kh...
Trong ting Hn, hnh v c nh ngha cng tng t nh vy:
,
c ngha l hnh v l n v ngn ng c ngha nh nht trong cc n v ngn
ng. Tuy nhin, hnh v trong cc ngn ng khc nhau c th khng ging nhau.
Do c im ca loi hnh chp dnh, nn hnh v trong ting Hn c nhiu im
khc vi hnh v ting Vit. a s cc hnh v trong ting Vit c tnh c lp
cao, c th tr thnh nhng t c lp nhng hnh v ting Hn li c phn
chia r rng ra thnh cc hnh v t do v hnh v hn ch. y l cch phn loi
hnh v theo tiu chun c hay khng tnh c lp (kh nng hot ng c lp).
Hnh v hn ch l nhng hnh v khng c kh nng tn ti c lp, bt
buc phi kt hp ph thuc vi cc hnh v khc khi tham gia hot ng ngn
ng:
. Hnh v hn ch c s lng ln
trong ting Hn, bao gm c nhng hnh v c ngha t vng c th (nh: - :
cao; - : ln; - : c), chng hnh thnh nn mt h thng, i lp li vi cc
hnh v t do l nhng hnh v c kh nng tr thnh t, hot ng c lp trong
cu (v d nh: : ngi; :
sch...).
Cn c theo tiu chun ngha, hnh v ting Hn cng c phn chia
thnh hai loi: 1) cc hnh v t vng(lexical morphemes), l nhng hnh v biu
th ngha t vng nh: : ngi; : bu tri; - : n; : xanh. 2)
cc hnh v ng php (grammatical morphemes) nh: -/-(thi qu kh); /( ngha lin kt cu nguyn nhn kt qu)... Tt c cc hnh v biu th
ngha ng php trong ting Hn u l cc hnh v hn ch, khng c kh nng
hot ng c lp. c im ny dn n mt khc bit gia ting Hn v ting

Vit l, nu nh trong ting Vit ngha ng php c th hin ra bng cc t


c lp (h t), th trong ting Hn ngha ng php c biu hin nh vo cc
hnh v ph thuc chp dnh vo sau cc hnh v khc.
Ngc li vi cc hnh v ng php, hnh v t vng trong ting Hn, nh
trn cp, bao gm c cc hnh v t do v hnh v hn ch, iu m hu nh
khng th thy c trong ting Vit. S d c nh vy l do, cc hnh v biu th
ngha t vng cho ng t v tnh t trong ting Hn tt c u l hnh v hn
ch. Hay ni cch khc chng ch c coi l ng t hay tnh t khi ng sau
cc b phn biu th ngha t vng ny c nhng ui t ng php c
chp dnh vo.
2. Cn t v ph t phi sinh ( )
a) Cn t (): Phn mang ngha s vt, ngha t vng v l b phn
trung tm ca t, khng b thay i trong qu trnh bin i hnh thi cu to ca
t, khng cha bt k ph t no. C th ni vn tt l phn cn li ca t sau
khi gt b tt c cc yu t cu to t (nh ph t cu to t ) v
bin i dng thc t (nh ui t ng php ). V d: -, -, - , ,
trong (sch), (yn lng), (gp, vi), (ch
tay khng), (tht sng)... l cc cn t. Khc vi cn t ting Vit, c th
c lp tr thnh n v t, ting Hn, cn t l b phn trung tm ca t, xung
quanh n c s chp dnh thm vo cc ph t cu to t em li ngha mi
cho t, hay chuyn i t v mt t loi.
Ni cch khc, im khc nhau gia ting Vit v ting Hn l: trong
ting Vit cn t hot ng c lp nh t c vit tch ri ra, trc v sau c
du ngng ngh, cn trong ting Hn khi nim cn t l i li vi ph t
(phi sinh), vi mt trong nhng phng php cu to nn t mi ca ting Hn
l chp dnh trc tip cc ph t (phi sinh) vo cn t.
C nhng trng hp cho thy cn t ca danh t c th hot ng c lp
nh t ging nh trong ting Vit, chng hn nh (tay) l cn t trong
(tay khng), (t) l cn t trong (t xanh), ng thi khi bn
ngoi cu trc t ghp ny, chng cho thy kh nng hot ng c lp nh
nhng t cn t tay, t trong ting Vit. iu ny c th gii thch nh sau: th
nht, d l cn t tay, t c th hot ng c lp nh t ging nh trong ting
Vit, nhng chng li c im khc l khi xut hin trong cu hay c thng

xut hin chp dnh km theo chng l nhng hnh v ng php biu th cch
(biu th thnh phn cu ca t). Th hai, khi nim cn t trong ting Hn l
dng ch mt n v thnh phn trong lnh vc cu to t ( y l n v c
ngha t vng thc, lm trung tm), nn khi nim ny ch xut hin trong cu
trc t ghp, i lp li vi khi nim ph t cu to t. Do , s khng dng
n khi nim cn t trong nhng trng hp m cn t c hnh thi trng vi t,
khng c ph t. Th ba, bn cnh nhng cn t ca danh t nh trng hp tay,
t nu trn, tt c cc cn t ca ng t, tnh t chim s lng ln trong t
vng ting Hn khng c kh nng hot ng c lp, chng ch c ngha thc
nhng l cc hnh v hn ch, nh trng hp -, - trong
(sch), (yn lng). Nhng cn t ny ch tr thnh t hot
ng c lp khi chng hon chnh v c chp dnh vi nhng ui t ng
php.
b) Ph t phi sinh ():
Ph t trong ting Hn c nh ngha l : ,

dch theo ting Vit thnh: ph t trong ting Hn l
hnh v h (empty morpheme) lm thnh phn ph gn vo xung quanh thnh
phn chnh ca t nh cn t hay thn t b sung thm ngha t vng hay
thay i tnh cht (ng php) cho t.
Theo , ph t i th c chia thnh hai loi l: ph t cu to t (hay
cn gi l ph t phi sinh, derivational affix) kt hp vo cn t (hay t) to
nn mt t mi v ph t ng php (hay cn gi l ph t bin i dng thc,
inflectional affix) m nhn vic bin i cc dng thc ng php cho t.
Cn c theo v tr c sp xp trong t, so vi b phn trung tm ca t
(cn t, thn t), ph t cng c phn ra thnh cc tin t (prefix) v hu t
(suffix). Trong ting Hn khng c trung t (infix). ng thi, cc ph t phi
sinh cu to t, c c tin t v hu t (tc l c c ph t phi sinh c chp
dnh pha trc ln ph t phi sinh chp dnh vo pha sau ca cn t) nhng
cc ph t bin i dng thc th ch c hu t (tc l ph t bin i dng thc
duy nht ch phn b sau thn t), do cn c gi l ui t (thnh phn sau
ca t).

Bng phn loi ph t trong ting Hn:


Ph t phi sinh

(Ph t cu to t)

Tin t

Hu t

Ph t
Ph t bin i dng thc
()
(ui t, bin t ng php)

Tiu chun c th nhn bit mt hnh v l ph t phi sinh hay cn t


gm c cc yu t nh sau:
1) C kh nng cu to t, em li ngha mi cho t, cn t. V d: [-]
(n) + [-] (ph t danh t ho ng t, tnh t) = [](ci n). Tuy nhin
ngha ca ph t khc vi cn t, khng phi l ngha thc, r rng m l
ngha h, khng c th. ngha ny, khi kt hp vi ph t c th b sung thm
hay gii hn cho ngha ca ph t v mt t vng. V d:
-: ch dng c, dng n gin: (ci np y), (ci ty,
ci gi lau), (ci m np)...
-: n thun ch l mi ci : (ch tay khng), (chn khng)...
2) C tnh ph thuc: V mt hnh thi, ph t khng c kh nng hot
ng c lp. Ch i theo, chp dnh vo b phn trung tm ca t (cn t, t)
b sung thm ngha cho cn t (t), hoc chuyn i thuc tnh ng php hay
chuyn i v mt chc nng c php ca cn t (t) . V d:
- trong (ci ty, ci khn lau), (ci np, vung)
- trong (b rng, ln), ( sng)
- trong (b n, c n)
- trong (cho n)
l cc ph t c tnh cht ca hnh v hn ch (ph thuc), khng th tn
ring bit mt mnh.
3) V mt chc nng, ph t c kh nng to ra nhng bin ho chuyn
i v phm tr c php cho t. V d: nh chuyn i ng t thnh danh t:
- :n + - : ci n; danh t thnh tnh t: : a ngc, ngc + : ngc nghch...; chuyn t t dng ch ng sang b ng:
: bt + - : b bt.

4) Ph t c tnh cht hn ch trong phn b (xut hin cc cu trc t).


Chng hn ph t danh t ho ng t - hay , - v d di y cho
thy rng khng phi i vi tt c cc cn t ng t l n c th kt hp c.
-

- (hi)

- (cht)

- (chy)

- (nm)

- (n)

3. Thn t v ui t ( ):
a) Thn t: Khi nim thn t(stem) l ch vo c tng th hon chnh ca
b phn mang ngha t vng trong t, l ci c chp dnh vi cc ui t ng
php (ph t bin i dng thc) pha sau trong qu trnh biu th ngha ng
php ca t, t hp nn cc cu trc c php. Hay ni cch khc thn t l phn
cn li ca t sau khi loi b bin t (ph t bin i dng thc, hnh v ng
php).
Thn t tuy cng c im chung vi cn t ch chng u l cc hnh v
thc, song khc vi cn t, n l khi nim ch ra thnh phn ca t trong qu
trnh bin i dng thc ng php (nh chia ng t, tnh t) ch khng tham gia
(khng c chc nng) cu to t.
Ni mt cch khc nu nh cn t l thnh phn c nh, khng thay i
trong qu trnh cu to t th thn t l thnh phn c nh ca t khi tham gia
hot ng ng php, bin i dng thc. V d cn t -(n) l thnh phn c
nh khi thay i ph t kt hp vi n (nh , ) to nn cc t mi nh
(cho n), (c n, b n)... Cn - hay - c gi l thn
t, l phn c nh ca t khi bin i dng thc ng php bng cch chp dnh
vi cc ph t ng php pha sau nh:

: ang n ()

: ang n ()

: n ()

: n ()

: s n ()

: s n ()

: n v... ()

: va n va... ()

: n v... ()

: va n va... ()

...
i vi nhng t c cu trc phc hp (t ghp) gia cn t v thn t c s
khu bit r rng, nhng trong cu trc t n, cng c khi cn t v thn t
ging nhau, cng c biu hin ra bi mt thnh phn. V d, trng hp
(ang p), l mt t n nn c th phn tch thnh (p) va l cn
t va l thn t, kt hp vi l ph t bin i dng thc (ch thi hin ti,
cu trn thut dng vn vit). Trong nhng trng hp ny vic phn bit khi
nim cn t thn t khng cn cn thit na.
b) ui t:
ui t, nh trn trnh by l nhng hnh v ng php ph thuc, chp
dnh vo pha sau phn thn t, em li ngha ng php cho t trong qu trnh
bin i dng thc. ui t nh vy l mt tn gi khc ca ph t bin i dng
thc. Mc d vy, ui t nu so snh vi ph t, c th l ph t phi sinh, tuy
cng l hnh v h (hnh v hnh thc ) nhng ph t phi sinh l yu
t thay i trong cu to t cn ui t l yu t thay i trong qu trnh kt hp
ng php ca t (chia t: : conjugation).
Cc ph t lm ui t trong ting Hn, do vy c mt vai tr c bit quan
trng trong vic biu th cc ngha ng php nh: thi, th, lin kt cu, thnh
phn cu, nh dng cu, biu th php knh trng vi i tng giao tip v.v... Cc
ph t ny trong ting Hn c phn loi da theo v tr phn b trong cu trc kt
hp vi t v vai tr trong cu theo nh bng tng hp sau:
ui t

ui t hng trc

ui t hng sau

ui t khng kt thc cu

ui t lin kt

ui t chuyn loi danh t

ui t kt thc cu

ui t chuyn loi

ui t chuyn loi nh t

ui t chuyn loi ph t

Trc ht cn c theo v tr xut hin trong t, ui t c phn ra thnh


hai loi ln l cc ui t thuc hng trc(: Prefinal ending) v cc

ui t thuc hng sau (: final ending). Trong ting Hn, vic kt hp


gia ui t vi thn t khng c nhiu hn ch, c th c hai hay nhiu ui t
cng c chp dnh, kt hp vo mt thn t. Cc ui t hng sau l cc
ui t c v tr biu th cho s kt thc mt t, cn cc ui t hng trc khng
c chc nng ny, chng xut hin sau cc thn t v pha sau chng bt buc
phi c mt ui t hng sau khc xut hin.
V mt ngha, cc ui t hng trc thng l cc ui t biu th
ngha ng php v thi, th hay ngha knh trng. Cc ui t hng sau li cn
c theo kh nng c th biu th s kt thc mt cu hay khng m tip tc c
chia thnh ui t kt thc cu (:Terminative ending) v ui t khng
kt thc cu (). Nh chng ta bit mt c im trong ting Hn l
t cui cng ca cu bao gi cng c kt hp cc ui t biu th s kt thc
mt cu, cc ui t ny nh dng nn cu cho bit l thuc vo loi cu g,
cu cm thn hay cu nghi vn, cu trn thut v.v..., ng thi qua cc ui t
ny, chng ta cng c th bit c sc thi tnh cm ca ngi ni hay mc
knh trng i vi cc i tng tham gia giao tip ca ngi ni.
Ngc li, ui t khng kt thc cu ch biu th s kt thc mt b phn
ca cu v cho thy mi lin kt ng php gia cc thnh phn cu. Do ui
t khng kt thc cu li c th chia nh ra thnh ui lin kt v ui chuyn
loi t. ui t lin kt (: Conjunctive ending) c chc nng ni cc v
ca cu vi nhau cn ui t chuyn loi (: Transition ending) l ui
t chuyn i chc nng ng php ca cc t loi ng t, tnh t hay cc cm
ng t, tnh t sang thnh danh ng, nh ng.
(Xem II, phn A; B; C)
4. T loi ():

. Vi ngha l: t loi l cc lp t c phn chia, gp li thnh nhm
trn c s tnh ng nht v cc thuc tnh ng php.
C 3 tiu chun c cn c phn chia t loi trong ting Hn:
- Chc nng ng php (): cc chc nng v tnh cht kt hp c php
trong cm t v cu ca t. (Mi quan h ca t vi cc t khc trong cu).
- Ng ngha (): ngha tng qut ca s vt, hnh ng hoc trng
thi, phm cht... ca t.

10

- Hnh thi (): Cc phm tr hnh thi ca t, c trng v hnh thi


ca t.
Cn c theo 3 tiu chun trn t ting Hn c phn ra thnh 9 t loi
sau: danh t (), i t (), s t (), ng t (), tnh t
(), trng t (), nh t (), cm thn t (), tiu t
(). Trong s cc t loi ting Hn, c mt s t loi c bit, khng tng
ng nu so snh vi ting Vit nh: nh t, tiu t.
5. Tiu t ():
Theo ting Hn vay mn t ch Hn gi l () c ngha l tr
t, nhng t tr gip cho th t, y thut ng tiu t (Particles) c s dng
trnh hiu nhm vi khi nim tr t trong ting Vit. Tiu t trong ting Hn
l nhng t ng php, c tnh hn ch, ph thuc, trong cu chng kt hp vi
nhng t (hay ng) c tnh c lp v biu th mi quan h ng php gia cc t
(ng) :
. Tiu t trong ting Hn c chia thnh hai
loi: tiu t ch cch () v tiu t c bit ().
6. nh t ():
nh t, cng nh trng t, khng bin i dng thc khi tham gia cc
hot ng ng php, khng c tnh c lp, gm cc t c v tr chuyn i trc
cc th t gii hn, b sung v mt ngha cho cc th t :
. T loi ny,
trong ting Hn lun c chc nng lm nh ng v c hnh thi ring bit. Tuy s
lng t khng nhiu nhng trong ng php ting Hn cc t ny cng c xp
vo mt t loi ring, gi l (), dch theo thut ng ting Anh l
Determinative hoc Adnominal ngha l cc t hn nh cho danh t, tng ng
vi cc nh t. nh t c chia lm ba loi chnh l cc nh t ch tnh cht,
trng thi (), nh t ch s lng () v nh t ch nh
()
7. Trng t:
Trng t trong ting Hn c mt s im khc bit v mt hnh thi so vi
mt s ngn ng khc nh ting Vit. Nhn chung trong cc gio trnh ngn ng,
trng t c nh ngha l t loi c t trc cc v t hay cc t khc

11

gii hn v mt ngha cho cc t :


.
Trng t trong ting Hn c phn thnh hai loi chnh l cc trng t b
ngha cho c cu () v cc trng t b ngha cho thnh phn cu
().
8. ng t v tnh t:
ng t v tnh t trong ting Hn l hai t loi c vai tr ch yu l lm
v ng trong cu. Theo , y cng l hai t loi c s bin i hnh thi ca t,
hay ni cch khc, ta c th thy r nht chng hin tng bin i dng thc
(chp dnh) ca t khi s dng trong cu.
ng t l t loi biu th hnh ng hoc trng thi nh mt qu trnh:
.
Tnh t l t loi biu th tnh cht, thuc tnh ca s vt, hnh ng:
. Chc
nng tnh t c th m nhn trong cu l v ng v nh ng.
9. Danh t, i t v s t:
, , ,
.

.
C th hiu rng: danh t, i t v s t trong ting Hn thng xut hin
nhng v tr biu hin ch th ca cu nn cn c gi chung li l th t. Cc
t loi ny c th m nhn c vai tr lm b ng hay v ng trong cu, song
chc nng ch yu thng thy chng l chc nng lm ch ng.
Danh t l t loi, v mt ngha, biu th tn gi cho cc s vt, hin
tng:
. V mt chc nng, danh t ch yu c chc nng ng php lm ch ng
v b ng trong cu. V mt hnh thi, c th ni, danh t ting Hn khng bin
i v hnh thi khi hot ng ng php. c bit danh t khng c cc phm
tr v ging(ging c-ging ci) hay phm tr v s(s t-s nhiu, s m
c-s khng m c). Trong ting Hn, danh t c phn thnh cc loi:
danh t chung (), danh t ring (), danh t c lp
(), danh t ph thuc ().

12

i t l nhng t dng thay th, ch nh danh t trong nhng ng


cnh nht nh:
. Trong ting Hn, i t cng c th chia ra thnh
i t nhn xng () v i t ch nh ().
S t l cc t ch s lng hay th t ca s vt:
. Theo s t c phn lm hai loi:
s t s lng () v s t th t ().
II. Cu
1. Thnh phn cu:
Thnh phn cu trong ting Hn, c cp mt cch n gin l:
. Tuy nhin, nn hiu mt
cch c th hn, thnh phn cu l cc yu t (t hay cm t) hot ng chc
nng trong cu, biu th cc quan h c php nht nh v trong th lin quan
c php nht nh. V d: ch ng, trng ng .... l cc thnh phn cu.
Ch , n v ng php c th tham gia m nhn thnh phn cu ting
Hn c th l t, tit on, cm t hay mnh . Tuy nhin, tiu t c lp mt
mnh khng th lm thnh phn cu, m bt buc phi kt hp vi mt th t
(danh t, i t, s t) mi c th m nhn vai tr thnh phn cu:
, , , .

.
.
2. Thnh phn chnh ca cu:
L nhng thnh phn ct li, khng th thiu ca cu, v d nh ch ng,
v ng, b ng.
.. Trong ting Hn, thnh phn chnh ca cu gm c
cc thnh phn: (ch ng), (v ng), (b ng), (ng
b sung).
3. Thnh phn ph ca cu:
L cc thnh phn trong mi lin h ph thuc vo thnh phn chnh ca
cu hoc gia chng vi nhau, dng gii thch, b sung, chnh xc ho
ngha cho cc thnh phn nng ct.

13

.
. Thnh phn ph cu ting Hn

gm c hai loi chnh: (trng ng) v (nh ng).


4. Cu n v cu phc:
a) Cu n ():
() . C th hiu cu n
l cu c hnh thnh bi mt cp ch v, c th c cu n ch n thun hnh
thnh nn t ch ng v v ng, nhng cng c th c nhng cu n bao gm c
cc thnh phn b ngha nh nh ng, trng ng. Cu n c v ng l ngoi
ng t s i hi phi c mt thm thnh phn b ng.
b) Cu phc(): -

() . Cu phc l cu cha t hai kt cu ch


- v tr ln. Xt mi quan h gia cc kt cu ch - v trong cu phc c th phn
bit cu cu ghp (, ) v cu phc m rng thnh phn
(, ).
b1) Cu ghp ( , )1
Cu ghp l cu gm hai hoc nhiu v cng loi hnh vi cu n v cu
trc ng php c ghp ni vi nhau to thnh mt cu ln hn, thng nht v
ngha, cu to v ng iu. Trong ting Hn cc mnh (cu n) c quan h
vi nhau v , c ghp li nh vo cc ui t lin kt to nn cu ghp.
ui t lin kt (: Conjunctive ending) c gn vo sau v ng chnh
ca mnh lm v trc, gii ngha cho mnh ny v ni n vi mnh
lm v sau. ngha m ui t lin kt mang li c th biu hin quan h bnh
ng hoc cng c th biu hin quan h ph thuc v ng php gia cc v ca
cu. Do , cn c theo loi ui t lin kt c kt hp trong cu, ngi ta
chia cu ghp ra thnh cu ghp ng lp(: coordinate conjunction) v
cu ghp ph thuc(: subordinate conjunction).
b1.1. Cu ghp ng lp:
Cn gi l ghp song song, gm hai hay nhiu v cu din t ngha c
lp, lin kt vi nhau bng quan h bnh ng. Cn c theo ui t lin kt cu
ghp ng lp c nhng loi tiu biu sau:
1

C ti liu gi l , theo khi nim ca t ghp th y v c th hiu vi ngha

nh nhau.

14

- Lin kt theo quan h lit k hai hay nhiu vic: s dng cc ui lin kt (v); -()(va kim).
- Lin kt biu hin hai hay nhiu s vic cng ng thi xy ra: ()(va... va...).
- Lin kt biu hin hai hay nhiu s vic ni tip nhau, xy ra gn nh cng
mt lc: -(ngay khi).
- Lin kt biu tun t xy ra trc sau, mt cch lin tc ca hai hay nhiu
hnh ng: -(xong...), -(ri th...), -(/)(ri).
- Lin kt biu th s la chn hoc ph nhn la chn: -(hay, hoc), (hay hoc).
- Lin kt biu th ngha i nghch nhau: -()(nhng), -(tuy...
nhng).
S lng cc ui t lin kt to nn cu ghp ng lp tng i t, s
ui t lin kt cn li, a s l cc ui t biu hin quan h ph thuc cho cu.
b1.2. Cu ghp ph thuc:
Cn gi l cu ghp chnh ph, gm hai hay nhiu v cu lin kt vi nhau
theo quan h ph thuc v ng php, trong c v cu mang chnh v v cu
mang ph. C nhng loi ui t lin kt tiu biu sau, em li nhng quan h
ring bit cho cc v cu.
- Lin kt theo quan h iu kin, gi nh: -()(nu), -(nu l), (nu nh), -(cho d, thm ch), -(/)(d).
- Lin kt theo quan h nguyn nhn, l do: -()(do), -()(v), (/)(v)...
- Biu th s tin dn ca mt s vic so vi s vic khc: -()
(khng ch... cn...), -() (cng... cng...).
- Biu th , mc ch: -()(...nh...), -(...mun...), ()(......).
- Biu th s bt buc: -(/)(phi... mi...).
- Cho thy bi cnh no ca s vic: -()/( ...m..., ...th m...).
- Th hin quan h t n mc no ca mt s vic: -(... m..., ...
sao cho ...).
Nhn chung s lng cc ui t lin kt trong ting Hn rt nhiu, cc
ui t lin kt ny i khi c ngha ng php rt gn nhau, nhng li phn

15

bit r rng vi nhau nhng nt sc thi ngha v tnh hung s dng. C mt


s c im sau trong vic dng ui t lin kt to lp nn cu ghp:
- ui t lin kt c kt hp vo b phn v ng ca mt mnh , em
li nhng ngha ng php khc nhau cho ton th cu ghp. N c kt hp
la chn theo tng loi v ng khc nhau, c nhng ui t ch kt hp c vi
v ng l ng t(v d: mc ch: -(), :-(), bi cnh cng vic:, iu kin, gi nh: -()...), c nhng ui t ch kt hp c vi v ng
l tnh t hay tiu t (tng ng h t: l)(v d: -()), c
nhng ui t ch kt hp c vi v ng l t (v d: iu kin, gi nh:
-, kt qu ngc li vi d on: -)... Tt c nhng ui t ny, nh
vy, xc lp nn mt h thng tiu chun hnh thi trong qu trnh bin i
dng thc ca v t, hay ni cch khc l qu trnh chp dnh ui t ng php
vo thn t trong ting Hn.
- C nhng loi ui t lin kt yu cu ch ng hay mt s thnh phn
khc trong cc v trc v sau phi l mt. Trng hp ny, trnh phi nhc
li, nhng thnh phn trng lp c th c lc b.
V d:
.
(a nh gp giy mu lo ri ct ngay ngn thnh bn mnh.)
- Mi ui t lin kt u c ngha c th ring, theo chng cng b nh
hng bi nhng hn ch v mt ng php trong cch s dng. Chng hn nhng
ui t biu hin s vic v trc lun xy ra trc so vi v sau nh: -, /, -, -() ... thng khng th kt hp vi cc yu t ch thi nh: /(qu kh), -(tng lai), -(hi tng) trong qu trnh chp dnh vo v
ng ca v cu lin kt vi cc v khc.
- Khng phi bt c ui t lin kt no cng c kh nng xut hin trong
tt c cc cu nh trn thut, nghi vn, ngh, mnh lnh. C nhng ui t
lin kt b gii hn, ch xut hin mt s loi hnh cu theo mc ch pht
ngn. Chng hn cc ui lin kt: -(/)(phi), -(do), (cn), -(va mi, ngay khi)... khng th xut hin trong nhng cu
ghp c ui kt thc nh dng cu loi mnh lnh hay ngh; cc ui t
nh: -(v), -(tuy nhng) khng th xut hin trong cu nghi vn; ui

16

t: -(iu kin, nu) khng th xut hin trong cu trn thut hay cu
nghi vn...
b2) Cu phc m rng thnh phn (, )
Cu phc m rng thnh phn, gi tt l cu phc thnh phn, l loi cu
phc, ngoi kt cu ch v lm nng ct ra cn c nhng kt cu ch v khc
m nhn cc chc nng thnh phn cu. Trong ting Hn cc kt cu ch v ng
vai tr thnh phn cu ny c gi l mnh (), c th hin nh vo vic
chp dnh vi cc ui t chuyn loi(:Transition ending). Do , c
th ni cch khc l, cu phc m rng thnh phn ting Hn l cu m ui t
chuyn loi c gn vo cc mnh , chuyn i, em li cho mnh t cch
ca mt t lm thnh phn cu. Cn c vo vai tr thnh phn m nhn trong cu
ca cc mnh , c th phn chng ra thnh cc loi: danh ng mnh (),
nh ng mnh () v trng ng mnh ().
b2.1. Cu phc m rng thnh phn danh ng - Danh ng mnh :
Mt kt cu ch v c vai tr v chc nng nh ca mt danh t, thng
qua vic chp dnh vo pha sau v ng cc ui chuyn loi: -(), -, (v ngha tng ng vi cc t: vic, s, iu, ci, cuc trong ting
Vit). Vic la chn kt hp cc ui chuyn loi -(), -, -, c cn
c theo loi v t lm v ng mnh c s dng kt hp v ng cnh s
dng.
Danh ng mnh c chc nng nh mt danh t trong cu, c th tip
tc kt hp vi cc tiu t cch, lm thnh phn ch ng, b ng, hay trng ng
trong cu. V d:
.
(Vic ngi c nhiu tin (l) r rng.)
.
(Ti mong cho cng vic ca cu nm nay cng c thun li.)
.
(Ti bit vic ngi ni di)
.
(Chng ti mong h s i x lch s.)
.
(Kh hu ni y thch hp vi vic cy sm pht trin.)

17

b2.2. Cu phc m rng thnh phn nh ng - nh ng mnh :


L nhng mnh c ui chuyn loi -, -, -, -() kt hp
vo pha sau v t lm v ng, em li cho mnh t cch ng php ca mt
nh ng. Cc ui t chuyn loi nh ng cho mnh c kt hp la chn
cn c theo t loi ca v t lm v ng trong mnh v thi ca mnh . V
d:
.
(T bo ngi ang xem l Jungang-ilbo)
.
(Quyn sch m ti tng c mt ri)
.
(Chic xe -t m ngi s bn l mi)
Do ng vai tr lm nh ng, b ngha gii hn, hn nh v mt ngha
cho cc thnh phn khc trong cu nn sau nh ng mnh thng l cc danh
t c b ngha (lm chc nng ch ng hay b ng trong cu). iu cn ch
y l, cn c theo quan h gia nh ng v danh t c b ngha c th
phn ra lm hai loi nh ng mnh : nh ng mnh m v mt cu trc
ngha, bao gm c danh t c b ngha pha sau lm mt thnh phn trong
n(relative sentence) v nh ng mnh m danh t c b ngha pha sau,
khng c phn tch, a vo lm thnh phn ca mnh (complement). V
d:
.
(Quyn sch m ti tng c mt ri)
V mt ngha, c th gii thch: (quyn sch m ti tng
c) thnh cu trc c bn l (ti tng c quyn sch),
(sch) l mt thnh phn b ng khng th thiu ca nh ng mnh . Ngc
li,
.
(Ting ma ang ri nghe tht l hay)
(ting ma ri), (ting) khng c bao
hm v mt ngha l mt thnh phn ca nh ng mnh , hay ni cch khc
(ma ri) c th c xc lp thnh mt cm ch v m khng cn
n s c mt ca (ting).

18

b2.3. Cu phc m rng thnh phn trng ng - Trng ng mnh :


L mnh c v ng c chp dnh vi cc ph t phi sinh trng t: , hoc cc ui t lin kt: -, -, lm chc nng trng ng trong
mt cu phc m rng thnh phn.
.
(Ngi b i khng mt li ni)
.
(Cc hc sinh c v n v c c hng)
.
(Ti ni chuyn sao cho bn khi xu h)
Cc ui t -, - v ph t l nhng du hiu cho bit u
l trng ng c m rng thnh phn b ngha cho v ng ca c cu.

19

Phn 2:

ng dng v tiu t v ui t
trong ng php ting Hn

I. tiu t ()
1) -/:
- Chp dnh sau danh t, hay danh ng biu th chc nng ng php lm
ch ng trong cu cho danh t hay danh ng. chp dnh vi danh t kt hp
c ph m cui, cn chp dnh vi danh t kt hp khng c ph m cui.
v c s dng thay th khi ch ng l i tng c knh trng
hay c ngha biu th mt t chc on th.
V d: : +
.
: +
.
- Ch : khi danh t kt hp vi / l cc t : (tao, t- ngi 1thn
mt), (my, cu ngi 2 thn mt), (ti - ngi 1 khim nhng), (aii t nghi vn), s chuyn hnh thi sang thnh: , , , .
- Luyn tp: in vo ch trng
( ) .

( ) .

( ) .

( ) .

( ) ?

( ) ?

( ) ?

( ) ?

2) /
- Chp dnh sau danh t hay danh ng biu th chc nng ca danh t hay
danh ng l b ng trong cu. s dng vi cc danh t kt hp c ph m
cui, cn s dng khi danh t kt hp khng c ph m cui.
V d: : +
.
: +
.

20

- Ch : Trong vn ni, / c th c lc b hoc gin lc thnh


hnh thc: kt hp trc tip ngay sau nguyn m ca danh t nh:
.
- Luyn tp: in vo ch trng
( ) .

( ) .

( ) .

( ) .

( ) .

( ) .

( ) .

( ) .

3) -
- Chp dnh sau cc danh t hay danh ng, biu th thm ngha cho danh
t: khng nh v mt s ging nhau ca hin tng (hot ng, trng thi, tnh
cht), tng ng vi ngha ca t cng trong ting Vit. Ngoi danh t v
danh ng ra, - cn c th kt hp vi cc tiu t khc nhn mnh nh:
(cng i vi, cng cho...), / (cng vi...) ...
V d: . + .
. .
. + .
. .
- Luyn tp:
a) in vo ch trng
. ( ) .
. ( ) .
. ( ) .
. ( ) .
. ( ) .
. ( ) .
. ( ) .
b) Hon thnh on hi thoi
: ( ) ?
: , .........................
: ( ) ?
: , .........................

21

4) /
Chp dnh sau danh t (danh ng), sau ph t hay cc tiu t khc, biu
th thnh phn m n kt hp l ch ca cu hoc biu th thm cc ngha
nh i chiu, nhn mnh cho thnh phn cu. chp dnh sau cc t c
ph m cui, cn s dng sau cc t khng c ph m cui.
V d: : +
. .
: +
. .
: +
. .

- Luyn tp:
a) in vo ch trng
. ( ) .
. ( ) .
. ( ) .
. ( ) .

b) Hon thnh on hi thoi


: ?
: , .........................
: .......................
: , (

) .

5)
5.1) biu th v tr. Chp dnh sau cc danh t c ngha v thi gian
hay a im, biu th cc ngha v v tr, phng hng, hay thi im.
V d:
v tr: + ( ca hng)
.
thi im: + (vo bui sng)
.
phng hng: + (v, ti th vin)
.

22

- Luyn tp:
a) in vo ch trng
( ) ( ) .
( ) ( ) .
( ) ( ) .
( ) ( ) .

b) Hon thnh on hi thoi


: ( ) ( ) ?
: ( ) .
: ( ) ?
: 3 ( ) .

5.2) biu th n v hay i tng c ly lm chun mc tnh


ton. Chp dnh sau cc danh t c ngha ch n v m.
V d: + (bt)
. (mt ci bt 4000won)
+ (tun)
. (mt tun i hai ln)
- Luyn tp:
a) Hon thnh cu vi nhng t cho
2 .......................................
1 .......................................
3 .......................................
2 .......................................
4 .......................................

b) Hon thnh on hi thoi


: ?
: ........................... ( - 10 )
: ?
: ................................ (2 )

6)
6.1) biu th im xut pht. Kt hp chp dnh sau cc danh t c
ngha ch a im, biu th danh t l im xut pht ca hnh ng.

23

V d: +
.(Henry n t Php)
+
. (c lin lc n t vn phng)

- Ch : Trong vn ni, c th c rt gn thnh nh: ,


...
V d: ? (Th t u n?)
? (in thoi t Pu san ti y ?)
- Luyn tp:
a) in vo ch trng:
( ) ( ) .
( ) ( ) .
( ) ( ) .
( ) ( ) .
b) Hon thnh on hi thoi vi t cho:
: ?
: ....................................()
: ?
: .......................................... ()
6.2) biu th ni ch. Chp dnh sau cc danh t c ngha v a
im, biu th ni xy ra hnh ng.
V d: +
.
+
.
- Ch : Sau cc danh t c ngha ch tp th, on th, cng c
s dng nh tiu t ch cch, biu th ch ng -/.
V d: .
i s qun t chc.
- Luyn tp:
a) in vo ch trng
( ) ( ) .
( ) ( ) .

24

( ) ( ) .
( ) ( ) .
( ) .
b) Hon thnh on hi thoi sau
: ?
: , .................................
: ?
: ..................................()
7)
Chp dnh sau cc danh t, b ngha cho mt danh t khc pha sau, biu
th ngha s hu, ph thuc. Danh t c chp dnh trc tip pha trc l
ch s hu, danh t pha sau l vt s hu, ph thuc.
V d: +
.
+
.
+
?
- Ch : Khi quan h b ngha (s hu, ph thuc) r rng c th
c lc b. V d: ; ...
Cc t (tao, t), (ti, em), (my, cu) khi kt hp vi c rt
gn v mt hnh thi thnh (ca tao, ca t), (ca ti, ca em), (ca my,
ca cu). V d: ; ; .
- Luyn tp:
a) in vo ch trng
( ) ( ) .
( ) ( ) ?
( ) ( ) .
( ) ( ) ?

b) Hon thnh on hi thoi


: ?
: ........................... ()

25

: ?
: ........................... ()

8) /, -
Chp dnh sau danh t, biu th ngha lin kt cc danh t vi nhau.
Theo ting Vit c ngha l v, vi. kt hp sau cc danh t khng c ph
m cui, cn chp dnh sau cc danh t c ph m cui. c s dng
nhiu trong khu ng, vn ni. c th kt hp c vi tt c cc danh t
khng cn chia.
V d: +

+
.
+
.
.

- Ch : -/ c th tip tc kt hp c vi cc tiu t khc nh -,


-, -, -, -, -...
V d: .
Ngi cng c th ni chuyn c vi ng vt.
- Luyn tp:
a) in vo ch trng
( ) ( ) .
( ) ( ) ?
( ) ( ) .
( ) ( ) .

b) Hon thnh hi thoi


: ?
: .................................... (, )
: ?
: ..................................... (, )

26

9) -, -, -
-, -, - l cc tiu t chp dnh sau cc danh t hu sinh, nh
cc danh t ch ngi hay ng vt, biu th hnh thi tng cch ca danh t. Ni
mt cch c th hn, nhng tiu t ny lm cho danh t c chng kt hp vi
tr thnh cc i tng gin tip c hnh ng tc ng ti hay hnh ng xy
ra i vi chng. Dch sang ngha ting Vit, tng ng vi cho, i vi, vi.
V d: +
. (Gi th cho bn)
+
. (Cho con gu bnh ko)
- Ch : Cc tiu t ny thng xut hin trong cu c ng t ch ng
tc, - c la chn s dng nhiu dng vn ni, v d:
? ( cho con ch thc n cha?)
Khi t c kt hp cng l danh t ch i tng cn phi knh trng cho
ph hp vi phm tr knh ng, - c la chn s dng thay th. V d:
. ( gi in thoi cho thy)
Trng hp danh t c chp dnh vo l cc danh t v sinh (hay danh
t bt ng vt), - c s dng thay th cho , -. V d:
. (Em ti nc cho chu hoa)
- Luyn tp:
a) in vo ch trng
( ) .
( ) .
( ) .
( ) .

b) Hon thnh hi thoi


: ?
: ...............................

()

: ?
: ................................ ()

10) , , -
Kt hp chp dnh sau cc danh t ch ngi, (trong quan h ca danh t
vi ng t khc lm v ng) biu th ngha: ng tc c bt u t ngi .

27

V d: +
.
- Ch : Khi danh t kt hp c ngha ch i tng l ngi phi knh
trng, - c s dng thay th. V d:
() .
-() c th c s dng cho c trng hp danh t kt hp vi
chng mang ngha ch mt c nhn ai v c trng hp danh t biu th
ngha mt c quan on th ni chung. dng vn ni, -() c thay
th, s nhiu bng .
V d: .
.
- Luyn tp:
a) in vo ch trng
( ) ( ) .
( ) ( ) .
( ) ( ) .
( ) ( ) .
b) Hon thnh on hi thoi sau
: ?
: ................................................. ()
: ?
: .................................................. ()
11) ~ -, - ~ -
Chp dnh sau cc danh t c ngha v thi gian hay a im, biu th
thi im, a im xut pht v thi im, a im t n ca hnh ng.
~ - s dng cho cc trng hp ch a im cn - ~ - s
dng cho cc trng hp ch thi gian.
V d: ~
?
7 ~ 11 7 11
7 11 .

28

- Ch : - ~ - cn c s dng trong nhng trng hp ni v tin.


V d: .
- Luyn tp:
a) in vo ch trng
( ) ( ) .
( ) ( ) .
12 ( ) 2 ( ).
( ) ( ) ?
( ) ( ) ?
b) Hon thnh on hi thoi sau
: ?
: ......................................................................(11 ~12 )
: ?
: ................................................................. ( ~ )
12) ()
12.1) () biu th phng hng. Chp dnh sau cc danh t ch v tr
hay a im, thng xut hin trong cu c v ng l ng t chuyn ng, biu
th phng hng ca chuyn ng . c s dng khi danh t kt hp
khng c ph m cui hoc c ph m cui l , cn s dng vi cc
trng hp danh t c ph m cui.
V d: +
. (Hy i v pha trng hc)
+
. (Hy th i v vn phng xem)
+ ()
. (Hy qua qun c ph)
- Luyn tp:
a) in vo ch trng
(
6 (

) ?

) .

( ) .
( ) .

29

b) Hon thnh on hi thoi


: . ?
: .................................... ()
: ?
: ..................................... ()
12.2) -() biu th cng c. Chp dnh sau danh t, biu th ngha
y l phng tin, phng php hay dng c thc hin hnh ng. s
dng khi danh t kt hp khng c ph m cui hoc c ph m cui l , cn
s dng vi cc trng hp danh t c ph m cui.
V d: +
. (Hy ni chuyn bng ting Hn)
+
. ( n y bng tu ho)
+ ()
.(Lm b hoa bng hoa hng)
+ ()
.(n m bng a)
- Luyn tp:
a) in vo ch trng
( ) ( ) .
( ) ( ) ?
( ) ( ) ?
( ) ( ) .
b) Hon thnh hi thoi
: ?
: ...................................... ()
: ?
: ...................................... ()
13) -
Tiu t s dng khi so snh. Kt hp chp dnh sau danh t biu th
ngha so snh danh t vi danh t khc. Danh t c chp dnh ngay sau

30

l danh t th hin cho i tng c a ra so snh vi. thng xut


hin trong cu c trng t mc (hn).
V d: +
.
+
.
- Ch : Khi s dng trong cu c v ng l ng t biu hin ng tc,
so snh, bt buc phi c cc trng t b ngha.
V d: .
- Luyn tp:
a) in vo ch trng
( ) ( ) . (<)
( ) ( ) . (>)
( ) ( ) . (<)
( ) ( ) . (<)
b) Hon thnh hi thoi
: ? ?
: ............................................. (>)
: ?
: .............................................. (,)
14) ()
Chp dnh sau danh t, lin kt gia danh t vi cc danh t khc v
biu th s la chn mt trong s chng. c s dng khi danh t kt hp
khng c ph m cui, - c s dng khi danh t kt hp c ph m cui.
V d: + ; +
. Xin hy n to hay l i
+
. Hy ni bng ting Hn hoc
ting Anh.
- Ch : Cng vi ngha la chn mt trong nhiu i tng nhng
() cng c th c s dng biu th cho mt s la chn khng quan

31

trng i vi ngi ni, hoc ngi ni chn nhng khng hon ton hi lng
vi s la chn ca mnh.
V d: .
(Nng qu hay l i bi i - nh tm i bi vy)
() Cn c dng biu th ngha nhn mnh, khi kt hp sau cc
danh t ch s lng. Thng th vi cu khng c i t nghi vn km theo,
ngha ca -() s l: tht ngc nhin ngoi d on, cn trng hp cu c
i t nghi vn () s c ngha khong chng.
V d: ? (Hc khong my ting?)
9 ? (Hc tn 9 ting c ?)
- Luyn tp:
a) in vo ch trng:
( ) ( ) .
( ) .
( ) ( ) .
( ) ( ) .
5 ( ) 6 ( ) .
( ) ( ) .
b) Hon thnh hi thoi
: ?
: ................................ (, )
: ?
: .................................... (, )
15) -
Biu th ngha la chn duy nht, thnh phn n kt hp cng c gi tr
ngc li vi nhng g c cp, nhng g l tin trc . Dch theo
ngha ting Vit l ch.
V d: +
. Ch Su-mi thch sa.
+
. Su-mi ch thch sa.

32

Luyn tp:
a) in vo ch trng
( ) .
( ) ?
( ) .
( ) ( ) .
b) Hon thnh hi thoi
: ?
: , ...........................
: ?
: , ..................... ()
: ?
: , ............................
: ?
: , ....................... ()
16) -()
Chp dnh sau danh t, c chc nng ngha ging nh /(i chiu),
song phn b hn ch hn. - c ngha nhn mnh, s dng trong nhng cu
m ngi ni nhn nh ni dung vn l ng nhin, tt nhin nh vy.
kt hp vi t khng c ph m cui cn kt hp vi t c ph m cui.
V d: +
.
( )
+

- Ch : -/ ch xut hin cu trn thut, tuy nhin cu trc xut
hin / thng phi c nhng v cu lin kt theo sau, c ni dung i
chiu vi v trc. Do , v ni ng sau v cu hay cu c thng l cc

33

ui t lin kt -, -() hoc l cc trng t lin kt cu -,


.
- Luyn tp:
a) in vo ch trng
( ) ( ) . ...
( ) ...
( ) ?
( ) ?

b) Dch sang ting Vit cc cu sau


.
.
.
?

17) -()
Biu th ngha ging vi (), song khc ch s dng khi
ngi ni c thi bt mn i vi kt qu la chn, nh gi mt cch ph
nh ci c chn l th yu th -() s dng khi ngi ni khng nh
gi tr ca vt c chn tuy thp song i vi ngi ni th mc l
may mn ri.
V d: +
.
Ch c mt ci qut thi th cng tt ri.
So snh: .
Nu c mt ci qut th cng tt.
- Ch : - cn khc vi ch c th kt hp vi cc trng t
biu th ngha nhn mnh, cn khng c chc nng ny. V d:
(Chui rt l t).
- Luyn tp:
a) in vo ch trng
( ) .
( ), ( ) .

34

( ) .
( ) , ( ) .

b) Dch sang ting Vit cc cu sau


.
.
.
.

18) , ,
V mt ngha gn ging vi (cng). Tuy nhin, , ,
c s dng khi cn biu th nhng s vic ngoi l, khng dng cho nhng s
vic c ngha tt yu, ng nhin. c bit, ba tiu t ny c ngha tng
i ging nhau, kh phn bit trong cch s dng:
- hn ch s dng trong nhng trng hp ngi ni khng th ng
c, khng mong i, cng chnh vy m n thng khng c s dng trong
cc cu mnh lnh hay ngh.
V d: +
.
Thm ch c hc sinh gii Su mi cng thi trt.
So snh : khng ni .
(Thm ch my cng ng n mun.)
- mang ngha rt ging vi . Tuy nhin, - c tnh cht
nhn mnh hn so vi , thng biu th ngha: tt c, k c mt ci cui
cng, ng thi cn c th c dng trong nhng cu biu hin vn c
ngi ni mong i, hy vng t trc.
V d: +
.
Ma xun ny s phi a nt a em gi i ly chng.(cn li mt
a em cui cng)

35

+
? Cn li c my cng nh b i ?
- cng ging v mt ngha, song li ging im c
th dng trong nhng tnh hung biu hin s mong i ca ngi ni.
V d: +
.
Nu thua c trn u ln ny th khng cn g ni.
So snh: .
Nu thua nt trn u ln ny th khng cn g ni.
- Ch : c im khc vi l: thng dng trong cu m
kt qu ca s vic em li nhng bt li cho ngi ni, trong khi li c th
c s dng c nhng trng hp khc khng phi nh vy.
V d: +
.
Khng ng ci g keo kit mua c qu tng cho ti.
So snh: khng ni cu: .
(Khng ng ci g keo kit mua nt c qu tng cho ti.)
Ngoi ra cng khc vi ch dng trong cu khng
nh cn xut hin trong nhng cu ph nh s t nhin hn.
V d: cch ni t nhin:
.
Khng ngh l ci g keo kit li mua c qu em n.
cch ni khng t nhin:
* .
(Khng ngh l ci g keo kit li mua thm ch qu em
n.)
So snh: cch ni t nhin:
.
Ngi thm ch c cho hi vi hng xm lng ging cng khng.

36

cch ni khng t nhin:


.
Ngi n c cho hi vi hng xm lng ging cng khng.
- Ch : -, -, - c th kt hp tip vi , thnh
, -, - vi ngha nhn mnh hn.
- Luyn tp: S dng -, -, - in vo ch trng
( ) ?
( ) .
10( ) .
( ) .
( ) .
( ) .
( ) .
19) -
i sau cc danh t biu th ngha l mi..., hoc mi..., v mt
ngha ging vi hu t ch s nhiu -(nhng), khc ch l t xc
nh s lng chung ton b, ton th.
V d: +
.
Mi ngi(tng ngi mt) khen anh ta.
5 + 5
5 .
Xe but c 5 pht li n.
- Luyn tp:
a) in vo ch trng
( ) .
( ) ?
( ) .
( ) .

37

b) Dch sang ting Vit


.
.
30 .
!

20) -()
Biu th ngha nhn mnh vo i tng m th t kt hp pha trc ch
ra, thng ch xut hin v tr ch ng.
V d: +
.
Chnh s c gng l con ng tt ca thnh cng.
+
.
Chnh c gi l mt ngi p.
- Luyn tp
a) in vo ch trng
(

) .

(
(
(

) .

) .
) .

b) S dng () tr li cho nhng cu hi sau:


: ?
: ......... .
: ?
: ......... .
: ?
: ......... .

20)
Kt hp chp dnh sau cc danh t hay cc ng t hoc tnh t c
danh t ho bi ui chuyn loi danh t -(danh ng hoc danh ng mnh

38

), biu th ngha cha ni n chuyn .... hn na, ngc li ...... Thng


xut hin theo cu trc: A B : Cha ni n A, B cn ....
V d: + +
.
Cha ni n cm, cho cn khng c.
+
.
B pht ch cha ni n thng.
() + +
.
i b cng khng th ch ng ni n chy.
- Luyn tp
a) in vo ch trng
(
(

) .

) .

(
() (

) .

) .

b) S dng - tr li cho nhng cu hi sau


: ?
: ....
: ?
: ..... .
: ?
: .... .
: ?
: ..... .

II. ui t ()
A. Cc ui t kt thc cu
1) -/
ui t c v tr cui cu trn thut. Chp dnh sau thn t ca cc ng
t hay tnh t biu th thi knh trng ca ngi ni i vi ngi nghe. -

39

sau cc thn ng t hay tnh khng c ph m cui, - sau cc


thn ng t hay tnh t c ph m cui.
V d: + -
.
+ -
.
- Ch : Trng hp v ng l danh t, chnh xc hn l s kt hp gia
danh t vi t (l), - cng c s dng, thnh -.
V d: .
- Luyn tp:
a) Chia cc ng t, tnh t v t (l) trong cc cu sau
dng cu trn thut, knh trng:
() .......................................
() .......................................
() .......................................
() .......................................
() .......................................
() .......................................

b) Hon thnh hi thoi


: ?
: , .......................................
: ?
: , ................................ ()
: ?
: ....................................... ()
: ?
: , ....................................... ()

2) -/?
L dng thc biu th ngha nghi vn, hi ca ui t kt thc cu . Dng trong trng hp i tng ngi ni biu th s nghi vn hay hi

40

ngi nghe mt cch knh trng khch so. - dng sau cc ng t hay
tnh t khng c ph m cui, cn - dng trong trng hp t kt hp c
ph m cui.
V d: + - ?
?
+ -?
?

- Ch : Trng hp v ng l danh t, cng ging nh -, hi,


nghi vn, ting Hn s dng -?
V d: + ?
?
+ ?
?

- Luyn tp:
a) Chn cu hi thch hp vi cu tr li
. ?

a. .

. ?

b. .

. ?

c. .

. ?

d. .

. ?

a. .

. ?

b. , .

. ?

c. , .

. ?

d. .

b) Chia cc t sau dng cu hi


: .............................................................. ( , )
: .
: ............................................................... (, )
: .

: ................................................................. ()
: , .

41

: ................................................................. ()
: .

3) -/
Loi ui kt thc cu trn thut, biu th thi knh trng thn mt vi
i tng ngi nghe. Chuyn s dng trong cu c v ng l danh t, vi cu
trc kt hp l danh t + (l) + . c s dng khi m tit cui cng
ca danh t kt hp khng c ph m cui cn c s dng khi m tit
cui ca danh t c ph m cui.
V d: +
.
+
.
- Luyn tp:
a) S dng ui kt thc -/- hon thnh cc cu:
.........
.........
.........
.........
b) Hon thnh hi thoi:
: ?
: ................................................. ( )
: ?
: .................................................. ()
4) -()
ui kt thc cu ngh, kt hp sau cc thn t ca ng t ch hnh
ng, biu th ngha, ngh, khuyn ngi nghe cng thc hin mt hnh
ng no . - kt hp sau cc thn ng t c m tit cui cng kt thc
bi mt nguyn m, cn - kt thc sau cc thn ng t m m tit cui

42

kt thc bi mt ph m cui.
V d: +
.
+
.
- Luyn tp:
a) S dng cc t sau t cu ngh:
(, ): ...........................................................................
(, ): ...........................................................................
(, ): .......................................................................
(, ): ...........................................................................
b) S dng t cho hon thnh hi thoi:
: ?
: , ................................................ ()
: ? ?
: ................................................................()
5) -()?
ui kt thc cu gn sau cc thn ng t ch ng tc hay sau cc thn
tnh t ch tnh cht, trng thi, biu th ngha t vn , hi kin i
phng hay biu th phn on v mt s vic no ca ngi ni. - kt
hp sau cc thn ng t hay tnh t c m tit cui kt thc l mt nguyn m, kt hp sau cc thn ng t, tnh t c m tit cui cng kt thc bng
mt ph m cui. Trng hp t kt hp l mt danh t, (l) c s dng
kt hp theo mu: danh t + .
V d: + ?
?
+ ?
?
+ ?
?

43

- Ch : Ty theo nhn xng ca ch ng m ngha ca cu c


v cu tr li tng ng c th khc. Chng hn khi ch ng ca cu c
l cc i t nhn xng ngi th nht nh , th cu lc ny s c tnh
cht l hi kin ca i phng v , nh ca bn thn ngi ni, v lc
ny cu tr li tng ng s c dng mnh lnh, s dng cc ui nh (), -(). Trong trng hp ny, - ch kt hp vi cc thn
ng t ch ng tc.
V d: : ?
(By gi ti s dn dp nh)
: , .
(Vng, xin hy dn dp lun by gi i )
- Khi ch ng ca cu c - l i t (chng ta), cu s c
ngha l ngi ni hi kin hay ch s ng ca i phng v hnh ng,
v lc ny cu tr li tng ng s di dng ngh -. Trng hp
ny - cng ch kt hp vi cc thn ng t ch ng tc.
V d: : ?
(Chng mnh n Naeng-myon nh)
: , .
(, hy cng n Naeng-myon i)
- Khi ch ng l i t nhn xng ngi th ba, - c th kt hp
c c vi cc thn ng t ch ng tc ln cc thn t ca tnh t ch tnh cht,
trng thi. Lc ny cu c ngha biu hin s phn on ca ngi ni.
V d: : ?
Ngy mai tri c p khng nh?
: .
Vng c l ngy mai tri p y .
- Luyn tp:
a) c cu vi - bng cc t cho:
(, ) ....................................................................
(, ) ............................................................................

44

(, ) ............................................................................
(, ) ................................................................................
b) Hon thnh hi thoi:
: ........................................................................
: , .
: ........................................................................ ()
: , .
6) -()
ui kt thc cu mnh lnh, biu th s knh trng i vi ngi nghe.
L ui cu trong cu trc lun c s kt hp vi yu t knh trng ch th ca
hnh ng -(). - c s dng khi kt hp vi cc thn t ca
ng t c m tit cui tn cng bng mt nguyn m, cn - kt hp
vi cc thn t ca ng t c m tit cui tn cng bng mt ph m cui.
V d: +
.
+
.
- Luyn tp:
a) Hon thnh cu vi t cho di y:
(, ): ............................................................................
(, ): ............................................................................
(, ): ............................................................................
(, ): .......................................................................
b) Hon thnh hi thoi:
: ?
: .......................................................... ()
: ?
: .......................................................... ()

45

7) -?
ui kt thc cu biu th ngha ngi ni ang ni ti mt s vic m
mnh c bit v mun xc nhn li i vi ngi nghe.
V d: + +
: ? (trng hp ch i s ng )
: , .
+
: ?
(trng hp xc nh li, khng cn tr li)
- Ch : - c th kt hp vi cc danh t thng qua t (l),
thnh ?.
V d: ? (Ci l ci g nh?)
- Luyn tp:
a) t cu vi t cho di y:
(, ): ..........................................................................
(, ): ..........................................................................
(, ): ......................................................................
(, ): .......................................................................
b) Hon thnh hi thoi:
: .................................................................................
: , .
: ....................................................................................
: , .
8) -()
ui cu biu th s phn on hoc biu th mt s vic cha c xc
thc r rng i vi ngi ni. - c s dng khi kt hp vi c thn
ng t hay tnh t c m tit cui tn cng l mt nguyn m, - dng
khi thn t ca ng t hay tnh t c m tit cui tn cng l mt ph m.
Trng hp t kt hp l danh t, (l) c s dng vi hnh thc

46

.
V d: +
.
+
.
+
.
- Ch : S dng vi cc ng t c ngha hnh ng trng hp ch
ng l ngi th nht (ti) (chng ti), -/ biu th ch, k
hoch hay s ha hn, th tht ca ngi ni.
V d: .

Khi biu th cc ngha ch, k hoch, ha hn nh trn dng vn ni,
-/ c th c s dng thay th cho -/ .
V d: ; ...
- Luyn tp:
a) Chia ng t trong cc cu sau:
.......................................... ()
.................................. ()
......................................... ()
...................................... ()
b) Hon thnh hi thoi:
: ?
: ....................................... (3)
: ?
: , ....................................
9) -()
ui kt thc cu c th kt hp c vi tt c thn t ca ng t, tnh
t, hay danh t (thng qua -l). c s dng biu th l do, hay gii

47

thch cho mt s vic no . Trong cu trc vi cc thn t, n c th kt hp


c vi cc ui th hin thi qu kh nh: -// thnh -//,
nhng khng th kt hp nh vy c vi hnh thc th hin tng lai, ch: .
V d: + -
: ?
: .
+ -
: ?
: .
- Ch : Khi ui - trong - c lc b thnh -, ngha
knh trng i vi i tng ngi nghe s khng cn na, lc ny cu s tr
thnh cu thn mt sung s.
V d: ... , ...
- Luyn tp:
a) Chn cu tr li ph hp vi cu hi:
. ?

a. .

. ?

b. .

. ?

c. .

. ?

d. .

b) Hon thnh hi thoi:


: ?
: ......................................... ( )
: ?
: .......................................... ()
10) -() /
ui kt thc cu cm thn. Thng c s dng trong cu c km vi
cc ph t nh: "(thc l), (ht mc), (rt)..." nhn mnh ngha
ngc nhin hay cm thn cho cu. dng thc thn mt, khng cao i tng

48

ngi nghe, khi kt hp vi thn ng t, - hay c s dng, khi kt


hp vi thn t ca tnh t - hay - c s dng v khi kt hp vi danh
t vi t (l), () c s dng. Trong cch ni biu th s knh trng
vi i tng ngi nghe "-" c thm vo thnh - , -, ().
V d: + -
!
+ -
!
+ -()
!
- Luyn tp:
a) Chia cc t sau hon thnh cu:
...................................... ()
.......................................... ()
......................................... ()
.............................................. (40 )
b) Hon thnh hi thoi:
: ?
: ............................................. ( )
: ?
: , ....................................... ( )
B. Loi ui t khng kt thc cu ()
B.1. Cc ui t chuyn loi nh ng
L loi ui t nm v tr kt thc ca mt nh ng. Gm 2 loi chnh l
nh ng do ng t v nh ng do tnh t m nhn hoc lm thnh phn trung
tm.
1) Cc ui t chuyn loi nh ng kt hp vi tnh t (loi ui t ny
c s dng cho c trng hp mt nh ng mnh c v ng l tnh t).
ui -() c s dng kt hp vi phn thn t ca tnh t biu th
tnh t c t trc mt danh t, c vai tr lm nh ng b ngha cho danh
t. - kt hp vi cc thn t ca tnh t c m tit cui tn cng bng mt

49

nguyn m cn - c s dng vi tnh t c m tit cui tn cng bng mt


ph m.
V d: + -
.
+ -
.
- Ch : Mc d v mt ngha l tnh t nhng cc t c v
xut hin trong cu trc v mt hnh thi nh: , ,
, , , s khng kt hp vi -() m kt hp vi
-.
V d: +
.
Luyn tp:
a) Hy chia cc tnh t sau di dng nh ng b ngha cho danh
t:
: , : .............................................................
: , : .....................................................
: , : .....................................................
: , :..............................................................
b) Hon thnh hi thoi
: ?
: , .......................................... ()
: ?
: ......................................................... ()
2) Cc ui chuyn loi nh ng kt hp vi ng t (loi ui t ny
c s dng cho c trng hp mt nh ng mnh c v ng l ng t)
Cc ui -(), -, -() c s dng kt hp vi phn thn t ca
ng t, biu th ng t c t trc mt danh t, c vai tr lm nh ng
b ngha cho danh t. -() l ui biu hin hnh ng ca ng t kt hp
hon thnh, thi ca ng t l qu kh, - l ui biu hin hnh ng
ca ng t kt hp ang c tin hnh, thi ca ng t l hin ti, cn () l ui biu hin thi tng lai ca ng t kt hp.

50

V d:
Thi qu kh:
.
.
Thi hin ti:
.
.
Thi tng lai:
.
?
Ch , trng hp mt danh t b ngha cho mt danh t khc, cng ch ra
mt i tng, t (l) s c s dng kt hp di hnh thc -.
V d: +
.
ui t - biu th s hi tng v vic tin hnh hot ng, nhng trng
thi qua trong qu kh hoc nhng thi quen m ngi ni kinh nghim,
tri qua c s dng kt hp di dng ui kt thc nh ng l .
V d: ?
?
.
Khi nh ng b ngha cho danh t, c ng t hay tnh t biu hin
ngha hi tng li mt s vic hon thnh trong qu kh, ui kt thc nh
ng s c hnh thc kt hp l (-/), gm c ui t biu th ngha hon
thnh -/- + ui t biu th hi tng - + ui t biu th nh ng -.
V d: + + +
.
+ + +
.
Luyn tp:
a) Chn ng t thch hp lm nh ng trong cc cu sau:
(, , ) ?
(, , ) ?
(, , ) ?

51

(, , ) ?
b) S dng t cho trong ngoc hon thnh hi thoi:
: ?
: ................................... . ( + )
: ?
: .....................................
( + )
B.2. Loi ui t chuyn loi danh ng
1) -
L loi ui t kt hp sau cc thn t ca ng t hay tnh t, bin i,
em li t cch ca mt danh t hoc danh ng cho ng t, tnh t . V d:
(ni) - (s ni, vic ni)
(nghe) - (s nghe, vic nghe)
Sau khi qua qu trnh danh t ho vi , cc cu trc ny thng hay
tip tc kt hp vi cc tiu t: -, -, - hoc cc ui t -, -.
V d:
+ = ; + =

+ = ; + =

Ch : Yu t - thng c s dng th hin tc ng hay biu ng.
V d: (nm m n bnh Teok)
(Vit ting Hn trong lp hc)
- cng c s dng cu to nn nhng danh t mi trong cu to t,
nh: , , , , , ...
Luyn tp:
a) S dng t cho di y t cu c s dng :
, : ............................................................
, : ...............................................................
, : ........................................................
, : ....................................................................
b) Hon thnh on hi thoi sau:
: ?

52

: ...........................................................(, )
: ?
: ...........................................................(, )
2) -()
-() cng ging nh - c s dng kt hp sau cc ng t, tnh t
danh t ho cc ng t, tnh t ny.
V d: (m) + = (gic m, vic m)
(kh) + = (s kh, ni kh)
(hp) + () = (s cht hp)
V i th, -() c phn bit vi - v ng chnh ca c cu vn,
nu s vic c biu hin danh ng l mt s vic c xc nh -()
c s dng v ngc li, i vi s vic cha xc nh r rng, - c s
dng.
V d: .
.
.
Ch : -() cng c s dng trong cc trng hp th hin biu ng,
v d: ...
-() cng xut hin trong cu to t, to nn nhng danh t mi: ,
, , , , , , , ...
Luyn tp:
a) Chuyn cc ng t, tnh t sau sang thnh cu trc c chc
nng danh t, sp xp theo cp tng ng:
. (....................)

. (....................)

. (....................)

. (....................)

. (....................)

. (....................)

. (....................)

. (....................)

b) Hon thnh hi thoi:


: ?
: .............................. .(, )
: ?
: ............................ . ()

53

B.3. Loi ui t chuyn loi trng ng


- gn sau cc ng t hay tnh t, chuyn ho chc nng ca ng t
tnh t ny thnh ph t, b ngha cho ng t (khc) lm v ng ca cu.
V d: + =
.
+ =
.
+ =
.
Ch : Trng hp - gn sau cc ng t ch hnh ng c th c i,
s dng thay th nh -.
V d:
.
.
.
Luyn tp:
a) S dng t cho di y t cu vi -
. , : ................................................................
. , : ....................................................................
. , : ....................................................................
. , : ........................................................
b) Hon thnh hi thoi:
: ?
: , ......................................... ()
: ?
: , ......................................... ()
C. ui t lin kt cu
1) -
ui t lin kt sp xp, ni cc ng t vi nhau, tnh t hay danh t vi
nhau, biu hin theo ngha lit k n thun hay lit k theo trnh t thi gian.

54

V d:
+
.
+ .
+ + .
.

Ch : Khi s dng vi hnh thi danh t + , danh t + , c th


c hiu theo ngha cng vi cch s dng: --(bt c l
ci g/ai, khng la chn/phn bit). V d:
.
, .
.
.
Khi biu hin ngha lit k s vic theo trnh t thi gian, - c th
c s dng ging vi cc hnh thc: - hay -. V d:
.
.
Khi kt hp, ni cc ng t hay tnh t tri ngha vi nhau, - cng biu
hin ngha lit k c tnh cht i chiu. V d:
.
.
Luyn tp:
a) Hon thnh cu vi cc t cho di y vi -:
;
..........................................................................
;
..........................................................................
;
..........................................................................
b) in vo ch trng hon thnh cu:
.... . ()
.... . ()
... . ()

55

2) /()
Loi ui t lin kt, gn sau cc ng t hay tnh t, ni hai v cu vi
nhau, biu th (v trc l) nguyn nhn hay iu kin ca cu vn v sau,
cng c trng hp / c s dng biu th tun t v mt thi gian.
Cc thn ng t, tnh t m m tit cui c nguyn m l , s kt
hp vi ; Cc thn ng t, tnh t m m tit cui c nguyn m nh ,
, , s kt hp vi ; Trng hp thn ng t hay tnh t kt thc
bng m -(trong ) s kt hp vi . Khi kt hp vi danh t, (/) c th c s dng vi hnh thc -/.
2.1) /() biu th nguyn nhn, l do:
V d: + -/ +
.
+
.
+
.
+
.
Ch , khi -(/) c s dng biu th l do hay nguyn nhn,
ui t kt thc c cu vn khng th dng cc dng mnh lnh, ngh, hi
kin nh: -(); -(); -()?... Nhng lc ny nn thay
th -(/) bng -() cu vn s c t nhin hn.
V d: { (ng), (sai), (sai),
? (sai)}
{ (ng), (ng),
(ng), ? (ng)}
Luyn tp:
a) Ghp hai cu thnh mt cu phc:
) +
.....................................................

56

) +
.....................................................
) +
.....................................................
b) Chia ng t, tnh t cho vi ui t thch hp:
) () .
) () .
) () .
2.2) (/) biu th ngha tun t v mt thi gian:
Biu th ngha v trc v v sau ca cu vn c lin quan mt thit n
nhau, s vic v trc phi c thc hin th mi c s vic v sau. Lc ny,
v trc ca cu ch c th xut hin vi cc ng t ch hnh ng. v sau,
cc ui t nh dng cu, kt thc cho c cu c th c xut hin vi cc hnh
thc mnh lnh, ngh.
V d: +
.
+
.
Luyn tp:
a) Ghp hai cu thnh mt cu:
) +
.....................................................
) +
.....................................................
) +
.....................................................
b) Chia cc t cho trong ngoc vi ui t thch hp:
) () .
) () .
) () .
) () .

57

3) -(), -()
ui lin kt hai v cu, biu th v trc l nguyn nhn, l do ca s
vic din ra v sau. Trng hp biu th ngha l l do, () s dng
khc vi -(/) ch n c th s dng kt hp vi cc ui t kt thc
ton cu vn dng: -(), -(), -()? l cc ui kt thc
cu dng mnh lnh, ngh, hi kin.
- c s dng kt hp vi cc thn ng t, tnh t tn cng l
nguyn m; -() c s vi cc thn ng t, tnh t m tit cui kt thc
bng mt ph m cui; cn -() c s dng kt hp vi danh t, m
v thc cht l s kt hp ca t (l) vi -.
V d: +
.
+ ()
.
+

+
Luyn tp:
a) Ghp hai cu sau thnh mt cu:
) +
...........................................................
) +
...........................................................
) +
...........................................................
b) S dng () in vo ch trng:
) ........ .
) ....... .
) ........ .
) ........ .

58

4) () (//)
Loi ui t lin kt ni hai v cu. c gn vo sau cc ng t ch
hnh ng v trc lin kt vi v sau l cc ng t ch s di chuyn, i li,
biu th ngha: Hnh ng di chuyn v sau l nhm thc hin , mc
ch v trc. Khi kt hp vi cc ng t tn cng bng mt ph m cui,
ngoi tr m ra, () c chn thm vo.
V d: +
.
+ ()
.
Luyn tp:
a) Ni cc cu sau thnh mt cu:
) + .
.......................................................
) + .
.......................................................
) + .
.......................................................
b) S dng -() in vo ch trng:
..... .
...... .
....... .
....... .
5) -() ()
Loi ui lin kt cu, biu hin hnh ng v sau ca cu c tin
hnh vi mt mc ch hay no m hin ti vn cha t c v trc
ca cu. Loi ui t ny ch kt hp vi cc ng t ch hnh ng, tuy nhin,
khc vi -(), cc ng t xut hin v sau ca cu c th l cc ng t
khc, khng gii hn cc ng t ch s chuyn ng. Tuy nhin cn lu
rng, cu c s dng -() khng th xut hin vi cc ui kt thc dng
ngh hay mnh lnh. - kt hp vi cc thn ng t c m cui

59

cng l nguyn m hoc m ; - kt hp vi thn ng t tn cng


bng ph m cui.
V d: +
.
+
.
Luyn tp:
a) Lin kt hai cu thnh mt cu:
) +
) +
) +
b) Chia cc ng t trong ngoc, chp dnh vi ui lin kt
:
) ().......... .
) ().......... .
) ()........... .
) ()............. .
6) -
ui lin kt cu, s dng kt hp c vi c ng t v tnh t, khi v
sau ca cu c ni dung i lp li vi v trc ca cu. ng t hay tnh t v
trc, trong kt hp vi - c th s dng theo thi qu kh hoc tng lai
nh chp dnh vi cc ui t -/; -. V trc v v sau c th o ln cho
nhau, song cu c - thng khng xut hin di dng nghi vn.
V d: +
.
+
.
Ch , khi s dng vi danh t, t (l) s xut hin vi hnh
thc (). V d:
+ .
+ .

60

c th xut hin phn trc nh mt khi ng, bt u cho vic th


hin

phn

sau

ca

cu.

d:

...( ?)
Luyn tp:
a) Ghp hai cu thnh mt cu:
) +
........................................................
) +
........................................................
) +
........................................................
b) S dng thch hp vi cc ng, tnh t trong ngoc:
) () ............. .
) () ........... .
) () ........... .
) ()............. .
7) -()
ui lin kt, chp dnh sau ng t hay tnh t, biu th s tin hnh
ng thi ca hai hnh ng hay trng thi c hai v trc v sau ca cu. Ch
ng hai v cu thng l mt, ngoi ra -() cn c th kt hp vi cc
tiu t, xut hin di cc hnh thc khng nh, nhn mnh: -(); ()... - kt hp vi thn ng t hay tnh t c m cui cng l
nguyn m hay ph m ; - kt hp vi cc thn ng, tnh t kt thc
bi ph m cui; () s dng khi kt hp vi danh t.
V d: +
.
+
.
+
+ .

61

Luyn tp:
a) Ghp hai cu thnh mt cu:
) +
........................................................
) +
........................................................
) +
........................................................
b) Chp dnh cc ng, tnh t trong ngoc vi -():
) ()............. .
) ().............. .
) ()............ .
) ()............. .
8) -(); -; -
ui lin kt c s dng khi mun biu hin cc : gii thch l do,
chuyn mun ni, i chiu, hoc gii thch mt tnh hung no . - kt
hp vi thn tnh t tn cng bng nguyn m; - kt hp vi thn tnh t tn
cng bng ph m cui; - kt hp vi thn ng t; - kt hp vi danh
t.
V d: + (i chiu)
.
+ (l do)
.
+ ?
(chuyn )
?
+ (gii thch tnh hung)
.
Ch , cc trng hp t kt thc bng -/ , khng c kt hp
s dng vi ui -() m c s dng vi ui -. ui -()/

62

c th c s dng nh ui kt thc cho c cu. V d: (),


(), ().
Luyn tp:
a) Ghp hai cu thnh mt cu:
) + ?
.................................................
) +
.................................................
) + ?
.................................................
b) Chia -()/ vi cc t trong ngoc:
) 2 ()........ .
) ().......... .
) ()........... .
) ()............ .
9) (/), /
Kt hp vi c ng t hay tnh t, biu th ngha gi nh, cho php,
hoc chp nhn. Phn u cu hay xut hin ph t km theo nhn
mnh, pha cui cu thng hay s dng vi cc t: (tt), (khng
sao), (c). s dng kt hp vi cc thn ng, tnh t c nguyn m
ca m tit cui l , ; s dng vi cc nguyn m cn li; dng
khi kt hp vi t kt thc bng (c th xut hin di dng ); / dng khi kt hp vi danh t.
V d: + ?
?
+ ?
?
+
.

63

+

+
.
Ch , khi cu vn l cu nghi vn, dng hi kin cu tr li, nu l
cu ph nh s s dng cu trc: -() biu th ngha cm on. V
d:
: ?
: , .
Luyn tp:
a) Ghp hai cu thnh mt cu:
) +
.....................................
) + ?
.................................................
) +
..................................................
b) Chp dnh ui / vi cc t trong ngoc:
) ( ).................. ?
) ()................... .
) () .................. .
) () ............ .
10) -
10.1) ng t +
L loi ui lin kt s dng khi ch ng ca c v trc v v sau cu l
mt, biu hin ngha, hnh ng v trc ca cu c chuyn sang mt
hnh ng khc ( v sau ca cu).
V d: +
.

64

+
.
Ch , - cng c th dng khi v trc ca cu biu thi nguyn nhn
v v sau biu th kt qu (vi ngha, hnh ng v trc c thc hin xong,
dn n kt qu l hnh ng v sau). V d:
.
.
Cng c trng hp, ch ng ca v trc v v sau khc nhau. Lc ny,
ng t biu th hnh ng v trc v v sau s l mt, s c ngha ch
ra tnh hung hai v cu thay i.
V d: .
Luyn tp:
a) Ghp hai cu thnh mt cu:
) +
.........................................
) +
.........................................
) +
.........................................
b) Chp dnh ui t thch hp vi ng t trong ngoc:
) ()............... .
) ()............... .
) ()............. .
) ()............... .
10.2) ng t, tnh t + /()
Biu th ngha sau khi s vic v trc c hon tt, mt hnh
ng (s vic) ngc li vi n li tip tc xy ra v sau. Trong trng hp ny,
ch ng ca v trc v v sau phi l mt v cc ng t v trc v v sau
phi c ngha tri ngc nhau. Thng th ch xut hin gii hn cc ng t
hnh thnh nn cp tri ngha nh /; /; /;

65

/; /; /; /...
- s dng vi cc ng t c nguyn m ca m tit cui l , ;
- s dng vi cc ng t c nguyn m ca m tit cui l cc m cn
li; - kt hp vi cc ng t kt thc bng -.
V d: +

+

+
.
Ch , cng c nhng trng hp -/ biu th hnh ng v
trc l l do, l hon cnh dn n hnh ng v sau. V d:
.
.
Luyn tp:
a) Ghp hai cu thnh mt cu:
) + .
.......................................
) + .
.......................................
) + .
.......................................
b) Chia cc ng t trong ngoc vi -/:
) () ......... .
) ().............. .
) ()............... .
) () .
10.3) /()
L ui loi c s dng khi mt hnh ng pht sinh mt a
im, c tip ni vi mt hnh ng c lin quan vi n mt a im khc.

66

- s dng vi thn ng t c nguyn m ca m tit cui l , ;


s dng vi cc thn ng t c nguyn m ca m tit cui l cc m
cn li; - s dng vi cc thn ng t tn cng bng (,
).
V d: +
() .
+
() .
+
() .
Ch , tuy ging vi cu trc -// nhng trng hp s dng // a im xy ra hnh ng v trc v v sau ca cu nht thit
phi thay i. V d:
() () .
() () .
Luyn tp:
a) Ghp hai cu thnh mt cu:
) + .
.......................................................
) + .
.......................................................
) + .
.......................................................
b) Chia ng t trong ngoc vi //:
) ()............... .
) ()................ ?
) ()................... .
) ()................. .
11) -()
S dng ni hai v cu, biu hin ng tc hay trng thi v trc cng
tr nn nng n, nghim trng hn. - s dng vi cc thn ng t, tnh
t kt thc bi nguyn m hay ph m ; - s dng vi cc thn ng

67

t, tnh t kt thc bng ph m cui.


V d: +
.
+
.
Ch , ngha ca - s cng c nhn mnh hn khi s dng kt
hp vi -, di dng -() -().
V d: .
.
Luyn tp:
a) Ghp hay cu thnh mt cu:
) +
..........................................
) +
..........................................
) +
.................................................
b) Chia cc ng, tnh t trong ngoc vi -() v -():
) ()........ ()............ .
) ()............... .
) ()........... ()............... .
) ()........... .
12) -
ui lin kt, s dng biu hin ngha tin hnh t ti mt mc
no hay c nh hnh ng v trc ca cu. - cng c dng khi
mun biu hin mc tiu hay phng hng ca hnh ng. C th ni v trc
ca cu ni bng c vai tr nh mt trng ng cho v sau ca cu.
V d: +
.

68

+
.
Ch , - c th c thay th bng - ca dng thc gy khin -
.
V d: .
.
Luyn tp:
a) Ghp hai cu thnh mt cu:
) + .
.....................................................
) + .
.....................................................
) +
.....................................................
b) Chia ng t trong ngoc, chp dnh vi -:
) 2 ()............. .
) ().............. .
) ().............. .
) ()............. .
12) -/()
ui lin kt, c th kt hp c vi cc thn ng t hay tnh t, biu
hin v trc ca cu l tin , v sau ca cu l kt qu.
V d: +
.
+
.
Ch , khi v sau ca cu c ngha ph nh, -/ c ngha ging
vi -(/) (cho d .....).
V d: .
.

69

-(/) ngha s c nhn mnh hn khi kt hp vi - hoc .


V d: () .
() .
-(/) cng biu hin ngha hi hn khi kt hp vi dng qu
kh: -(/).
V d: .
.
-(/) nu kt hp s dng vi hay s biu hin ngha
l ngha v.
V d: .
.
Luyn tp:
a) Ghp hai cu thnh mt cu:
) +
.......................................................
) +
.......................................................
) +
.......................................................
b) Chia cc ng t trong ngoc di y vi -//:
) ()........... .
) ()........... .
) ()............ .
) ()................ .
14) -
ui lin kt, kt hp vi thn ng t, s dng khi mun biu hin trong
khonh khc hnh ng ca ng t v trc va kt thc, ngay lp tc hnh
ng ca ng t v sau c bt u.
V d: +
.

70

+
.
Luyn tp:
a) Ghp hai cu thnh mt cu:
) +
..........................................................
) +
..........................................................
) +
..........................................................
b) Chia ng t trong ngoc vi -:
) ().................. .
) ().................. .
) ()...................... .
) ()............... .
15) -, ()
.....
cn na

71

You might also like