Chng 9

tng trng kinh t, chu k kinh doanh

v cc m hnh pht trin kinh t.
Mt trong nhng mc tiu c bn ca kinh t v m l
mang li s tng trng mnh m v n nh nhm nng cao
i sng vt cht v tinh thn cho nhn dn. Chng ny
tip tc phn tch m hnh tng trng, chu k kinh doanh
ng thi cng xem xt cc chin lc pht trin kinh t ca
cc quc gia, c bit l ca cc quc gia ang pht trin.

9.1. Tng trng kinh t.

9.1.1. Khi nim.
Tng trng kinh t l s m rng GDP thc t hay sn lng
tim nng ca mt nc. Ni cch khc, tng trng kinh t l s
dch chuyn ra pha ngoi ca ng gii hn kh nng sn
xut.
9.1.2. Thc o tng trng.
Thc o s tng trng l s tng ln ca GDP thc t. Trong
thp nin 90 ca th k 20, Vit Nam c mc tng trng kh
cao (bnh qun khong 8%). iu th hin s tng ln
v quy m ca nn kinh t. V th ca nn kinh t Vit Nam
trong nn kinh t th gii c nng ln. Tuy nhin, khi nh
gi mc giu c trung bnh ca mt c nhn c trng
trong mt nn kinh t, chng ta xem xt GDP theo u ngi.
Hai quc gia c cng mc tng GDP nhng quc gia no c mc
tng dn s thp hn th c mc giu c cao hn.
GDP thc t theo u ngi cng khng phn nh s phn
phi thu nhp trong cc quc gia. C nhng quc gia (mt s
nc Bc u) phn phi thu nhp ng u hn, c nhng
1

quc gia (cc nc ang pht trin) c s chnh lch ln trong

phn phi thu nhp. Hn na, GDP cng gp nhng hn ch
nh chng ta phn tch trong chng 1. N khng th hin
thi gian lm vic v s nhim mi trng.
D cn hn ch nht nh, GDP thc t theo u ngi vn
l thc o tt nht nh gi s giu c v sung sng ca
cng dn mt nc.

9.2. Hm sn xut v ngun gc tng trng kinh

t.
phn kinh t hc vi m , chng ta nghin cu hm sn
xut, c v s hm sn xut cho cc qu trnh sn xut khc
nhau. y, chng ta nghin cu hm sn xut trong mi
quan h vi tng th nn kinh t.
Hm sn xut biu th sn lng ti a c th c sn xut
ra khi s dng nhng lng u vo nht nh trong iu
kin trnh k thut hin c.
Q = f (L,R,K,T)
Trong :
Q: Sn lng
L: Lao ng
R: Ti nguyn
K: Vn
T: K thut.
9.2.1. Lao ng.
Lao ng l nhn t quan trng nht trong tng trng
kinh t. Quy m dn s, mc hu nghip v thi gian lao
ng tng s lm tng sn lng. Tuy vy, cht lng lao ng k nng, kin thc, th lc v k thut ca lc lng lao ng
2

mi l bin s chnh ca hm sn xut. Cc quc gia c chin

lc pht trin con ngi ng n, c nn gio dc, o to
v y t pht trin thng c mc tng trng nhanh v bn
vng.
9.2.2. Ti nguyn.
Ngun ti nguyn nh t ai canh tc, sng ngi, bin,
rng v khong sn cng l mt u vo quan trng. Nhiu
quc gia nh rp X t v Bruny t c mc thu nhp cao
hu nh hon ton da vo tr lng du m ca mnh. Tuy
nhin, trong iu kin ton cu ho kinh t nh hin nay,
vic s hu ngun ti nguyn cha phi l nhn t quyt
nh cho mt quc gia thnh cng v mt kinh t. Nht
Bn, Hn Quc v mt s vng lnh th khc c th pht trin
ch yu da vo ngun nhn lc v cng ngh. Du sao, mt
quc gia c ngun ti nguyn phong ph s thun li cho s
tng trng hn rt nhiu so vi cc nc ngho ti nguyn.
9.2.3. Vn.
Trong nhng iu kin gii hn nht nh, vn l tin
cho s tng trng. Qu trnh thu ht vn v mc tng trng
ca Vit Nam sau i mi (t 1986 n nay) c th cho thy
r iu . Ngi lao ng cc quc gia c mc thu nhp
cao c trong tay nhiu my mc, nh xng hn v vy c
nng sut cao hn.
Qu trnh tch lu vn cn phi c hy sinh tiu dng hin
ti. T l tit kim quc gia cao s tng cng vn v nng cao
mc tng trng. Chnh ph c th tc ng su sc ti qu
trnh to vn bng vic xy dng cc c s h tng k thut
v x hi.
3

9.2.4. K thut.
Cch thc con ngi ch to ra sn phm v kinh nghim
qun tr kinh doanh thc s l nhn t m ng cho s tng
trng. Cnh tranh gay gt i hi cc qu trnh sn xut
phi lin tc thay i. Trong nn kinh t tri thc, con ngi v
k thut l bin s chnh ca hm sn xut. Nhng pht
minh ln nh ng c hi nc, my pht in, my tnh ...
lm thay i su sc nn sn xut x hi. K thut mi lm
nng sut lao ng tng ln nhanh chng, ng gii hn kh
nng sn xut dch chuyn ra pha ngoi, mc sng ca
nhn dn c nng cao.

9.3. Cc l thuyt tng trng kinh t.

9.3.1. L thuyt ca Malthus.
Malthus nhn mnh vai tr quan trng ca t ai trong
tng trng kinh t. Thi k u, do t ai l c sn cho
mi ngi nn mi ngi ch vic m rng din tch nhiu hn
khi dn s tng ln, sn lng s tng ln tng ng cng dn s.
Cui cng, dn s tip tc tng nhng khng th tng mc
cung t ai c na. Vi mc cung c nh, sn phm bin
ca lao ng s gim v sn lng nng nghip s khng tng
kp vi dn s. Lng cung ng lng thc, thc phm trn u
ngi s gim cho ti khi dn s gim bt ti mc lng t nng
nghip c nh c th nui sng c h. Vic gim mc tng
dn s c th thc hin thng qua chin tranh, dch bnh
hoc hn ch sinh .
Nhng nhn nh bun thm ca Malthus t ra khng
ng vi s pht trin ca thc t lch s. t ai khng tr
thnh nhn t

gy hn ch trong sn xut. i mi cng

4

ngh v u t vn c th khc phc c quy lut li sut

gim dn. Cuc cch mng cng nghip to ra nng sut
cao v lm thay i nn sn xut x hi. Nng sut lao ng
trong nng nghip tng ln lm gim t trng lao ng
trong nng nghip m vn lm tng mc sn lng nng phm.
Nn nng nghip chuyn mnh sang s dng nhiu vn hn.
Tuy nhin, cc nc ngho, l thuyt ca Malthus vn cn
ch hp l. Nng sut lao ng nhng nc ny thp n
mc gn nh ton b lao ng phi lm vic trn ng rung
kim lng thc, thc phm sinh sng. Dn s tng
qu nhanh, sn lng khng tng kp, nn i vn thng xuyn
xy ra. Hn ch sinh vn l mt trong nhng bin php
cp bch thot khi ngho kh.
9.3.2. M hnh tng trng kinh t Solow.
M hnh Solow gi nh nn kinh t c 1 u ra ng
nht duy nht c sn xut ra bng hai loi u vo l vn v
lao ng. N cn gi nh rng, mc tng lao ng c xc
nh bi nhng ngun lc bn ngoi nn kinh t, nn kinh
t l cnh tranh v ton dng nhn lc, v vy mc tng trng l mc tng ca sn lng tim nng. S thay i trong
mc tng trng ch yu do vn v cng ngh quyt nh.
Tng cng vn theo chiu su - tng lng vn tnh trn
u ngi cng nhn - s lm tng nhanh qu trnh tng trng
kinh t. C s h tng nh ng cao tc, ng st, sn bay,
bn cng v dch v vin thng cn c pht trin. Hin i
ho nng nghip thng qua tng cng h thng thu li, p
dng cng ngh sinh hc v s dng rng ri my mc trong
nng nghip. Nh vy, x hi s lm tng mc sn lng.
5

Khi khng c thay i cng ngh, tng cng vn theo

chiu su s lm tng sn lng trn mi cng nhn, lm tng
sn lng bin ca ngi lao ng v lm tng tin lng. Tuy
nhin, tng cng vn theo chiu su cng c xu hng lm
gim t sut li tc trn vn. Bi v nhng khon u t c li
nht thng c xy dng trc tin, sau khi xy dng th cc
khon u t sau cng km gi tr hn.
Q/L
V
E

(Q/L)1
(Q/L)0

(K/L)0

APF

(K/L)1

K/L

Hnh 9.1. Tng trng kinh t thng qua tng cng vn theo chiu su.
Gi s cc yu t khc (t ai, ti nguyn, cng ngh ...)
khng i. Hm tng sn lng APF cho bit mc sn lng do
mt cng nhn trung bnh sn xut, c xc nh bi lng
vn m mi cng nhn c c. Khi mi cng nhn lm vic
vi ngy cng nhiu my mc hn, nn kinh t s i theo hng mi tn trn hnh 9.1. Khi (K/L) 0 tng ln (K/L)1, mc sn lng mi cng nhn s tng t (Q/L)0 ln (Q/L)1.
Khi vn tng cng theo chiu su, li tc ca vn s gim
dn, t sut li tc ca vn v li sut thc t gim. Mi cng
6

nhn lm vic vi nhiu vn hn, nng sut bin ca cc

cng nhn tng ln, tin lng thc t tng ln. Ngc li, khi
nn kinh t c mc vn trn mi cng nhn gim i (do thin
tai, ch ho ...), vn tr nn khan him v li tc ca vn s
cao.
Tuy nhin, v di hn, nu khng c s thay i cng
ngh th vic tng cng vn theo chiu su s dng li, tin
lng thc t thi khng tng, cn li tc ca vn v li sut
thc t s khng thay i. Trn hnh 9.1, khi nn kinh t
tip tc tch lu vn, t s vn/lao ng s tng theo chiu
mi tn t E n E n E v s dng li ti V. Ti , Q/L
Q/L
APF
khng i v tin lng thc t thi khng tng.
(Q/L)
APF

Q/L

K/L

(K/L)

K/L

Hnh 9.2. Tng trng lin tc do thay i cng ngh.

Thay i cng ngh lm cho nng sut lao ng cao
hn, chi ph sn xut thp hn. Thay i cng ngh lm
dch chuyn ng APF ln ng APF. Sn lng trn mi cng

nhn tng t Q/L ln (Q/L). Tin lng thc t tng. Tin b

cng ngh to nn s gia tng khng ngng ca mc sng.

9.4. Tng trng kinh t v chnh sch ca chnh

ph.
9.4.1. Tng cng u t.
Cc chnh ph c th tc ng ti u t thng qua vic
tng cng cc khon tr cp u t pht trin nhng lnh
vc c th mnh ca nn kinh t hoc cu vn nhng lnh
vc cn thit nhng ang trong tnh trng nguy ngp.
Thng qua chnh sch ti kho chnh ph c th tng u
t v tng sn lng bng cch gim thu hoc tng chi tiu
chnh ph hoc bng c hai bin php ng thi.
Thng qua chnh sch tin t, chnh ph c th thay i
mc li sut tc ng ti u t.
Bng vic kt hp cc chnh sch kinh t v m, chnh
ph c th to c trng thi mi ca nn kinh t thng qua
tc ng ng thi ln c tng cu v tng cung ca nn
kinh t.
9.4.2. Khuyn khch thay i cng ngh.
Tin b cng ngh l nhn t quan trng nht ng gp
vo s pht trin kinh t. Trong phn kinh t hc vi m,
chng ta phn tch kh r iu ny. Hnh 9.2 ca chng
ny cng cho thy vai tr ca tin b k thut i vi tng trng kinh t. Chnh ph tng cng pht trin khoa hc - k
thut, khuyn khch nghin cu v trin khai thng qua vic
h tr cc cng trnh nghin cu l thuyt, h thng bng
sng ch, gim thu cho cc doanh nghip tin hnh nghin
cu v trin khai.
8

9.4.3. u t vo con ngi.

Vn nhn lc c vai tr to ln v lu di i vi tng trng
kinh t. Nng sut lao ng v sn lng ca nn kinh t s
tng khi khi ngun lao ng ca quc gia c gio dc v
o to tt hn. Nn kinh t tri thc s mang li thng li
trong cnh tranh cho cc quc gia c cht lng ngun nhn lc
cao hn.
Chnh ph c th tc ng ti ngun lao ng thng qua
cc chnh sch v gio dc v y t. Tng cng cht lng gio
dc cc bc hc. Nng cao cht lng cc trng dy ngh
v chm sc tt hn sc kho ca nhn dn.

9.5. Chu k kinh doanh.

9.5.1. c im ca chu k kinh doanh.
Chu k kinh doanh l nhng bin ng ngn hn ca
tng sn lng xoay quanh ng tng trng ca n.

Hnh 9.3. Chu k kinh doanh.

ng thng i ln trong hnh 9.3 l ng tng trng. N

l mt ng u n theo chiu i ln khi nhng bin
ng ngn hn c dn tri u.
ng un trn hnh 9.3 th hin chu k kinh doanh.
Chu k kinh doanh l s bin ng ca tng sn lng c
nh du bng s m rng hay thu hp trn qui m ln trong
hu ht cc khu vc ca nn kinh t.
Chu k kinh doanh c chia thnh 2 giai on chnh: Suy
thoi v m rng. Cc nh v y l nhng im chuyn
hng ca chu k. im A th hin mt s nh tr, y ca
mt chu k kinh doanh. Ti im B, nn kinh t bc vo
giai on phc hi. S phc hi tip tc m rng n nh
C - im th hin s phn thnh ca nn kinh t. Sau
nn kinh t tip tc bc vo thi k suy thoi cho ti y mi
l im E. Nn kinh t li tip tc phc hi v chu k mi li
bt u.
Cc chu k kinh doanh c thi gian ti nh v y rt
khc nhau, cao gia nh v y cng rt khc nhau.
Tuy vy, nhng c im chung ca thi k suy thoi l:
Tiu dng gim mnh trong khi cc doanh nghip tip tc c
mc tng d tr hng tn kho ngoi d kin nhiu hn.
Khi cc doanh nghip phn ng bng cch ct gim sn
xut th sn lng thc t gim, u t ca nn kinh t
gim.
Cu v lao ng gim
Li nhun ca doanh nghip gim
Gi chng khon gim

10

 Giai on m rng thng l hnh nh phn chiu ca suy

thoi v cc hin tng trn s c chiu ngc li.
9.5.2. Nguyn nhn ca chu k kinh doanh.
Nguyn nhn ca chu k kinh doanh vn ang l vn
gy tranh lun si ni trong kinh t hc. Nhiu nh kinh t
i tm nguyn nhn bn ngoi h thng kinh t nh chin
tranh, cch mng, bu c hay nhng pht minh khoa hc v
i mi cng ngh. Nhng iu ny cng c tc ng ln ti
sn lng v vic lm ca nn kinh t, c th to ra s suy
thoi hay m rng nn kinh t. Tuy nhin, nhiu nh kinh t
i tm nguyn nhn mt cch c bn hn - nguyn nhn
bn trong h thng kinh t.
M hnh gia tc - s nhn. M hnh ny gi nh cc
doanh nghip d on sn lng v li nhun tng lai bng
cc suy ra t s tng trng sn lng trong qu kh. N s
dng s tng trng sn lng c tnh gia tc gia tng
mc u t nh mong mun. Do , to ra nhng dao ng
chu k c tnh quy lut ca sn lng.
L thuyt tin t cho rng chnh sch tin t gy ra chu
k kinh doanh. Khi thc hin tht cht th gim u t v
sn lng, khi thc hin m rng th ngc li.
L thuyt chu k kinh doanh cn bng cho rng nhng
nhn thc sai lm v s thay i ca gi c v tin lng
khin cho mi ngi cung cp qu nhiu hay qu t lao
ng dn n nhng chu k ca sn lng v vic lm.

9.6. Cc m hnh pht trin kinh t.

9.6.1.

Pht trin kinh t l g ?

11

 Khi nim: Pht trin kinh t l s tng ln ca GDP thc t

ko theo s thay i trong c cu kinh t v x hi ca
mt quc gia.
Cc du hiu pht trin.
GDP thc t/ ngi tng ln mt cch bn vng.
T trng cng nghip v dch v trong tng sn lng ca
nn kinh t tng ln. Nn kinh t c c cu kinh t ngy
cng hp l.
Nng nghip v nng thn pht trin theo hng hin i
ho.
Vn ho, gio dc v y t pht trin.
Mc sng ca nhn dn tng, tui th tng.
9.6.2.

c im ca cc nc ngho trong qu trnh

pht trin.
Dn s tng nhanh: mc d GDP thc t tng nhng t l
tng dn s qu cao cng khng th lm cho GDP thc t/
ngi tng ln c. Mt s nc c nhng bin php hn
ch tng dn s gt gao v thnh cng trong vic h
t l tng dn s. Tuy vy, nhiu quc gia (nh cc nc
Chu Phi) vn ang trong tnh trng bng n dn s.
Hn ch trong vn nhn lc: do hn ch ca h thng y t,
gio dc v o to nn cht lng ngun nhn lc ca cc
nc ngho thp.
Vn ti chnh thiu nghim trng: hu ht cc nc ngho
u vay ti chnh ca cc nc giu. Nhiu nc c nhng
khon n nc ngoi ln cha tr c.
12

 C s h tng thp km: h thng ng s, thng tin vin

thng, nh my in, bn cng v cc hng ho vn khc
ca cc nc ngho phn ln tnh trng thp km.
Cng ngh lc hu: trong mt s lnh vc, cc nc ngho c
th i tt ti cng ngh cao v thnh cng nhng ni chung
cc nc ngho vn l nhng nc c cng ngh qu lc hu so
vi cc nc pht trin.
9.6.3.

Cc m hnh pht trin.

Hu ht cc quc gia hin nay u c nn kinh t hn hp

tc l nn kinh t vn hnh theo c ch th trng c s
iu tit ca nh nc. H thng th trng vn hot ng, mi
ngi hot ng mt cch ch ng nhm tm kim thu nhp
v tho mn nhu cu ca c nhn. Cc doanh nghip mua cc
nhn t sn xut v sn xut ra sn phm, la chn u vo
v u ra theo cch s ti a ho li nhun ca mnh. Ngi
tiu dng cung cp cc nhn t sn xut v la chn hng ho
tiu dng ti a ho tho dng ca mnh. Nhng hp
ng v sn xut v tho thun tiu dng c thc hin mt
cch t nguyn v thng qua h thng gi c th trng. Th
trng s t iu tit v dn ti s phn b ngun lc ca
nn kinh t mt cch hp l. Tuy nhin, nn kinh t th trng
cng c nhng khuyt tt ln nh c quyn lm gim sn lng v tng gi, thng tin khng hon ho lm thit hi ngi
tiu dng v lm ph sn cc doanh nghip, mi trng sng b
nhim nng n v khuyt tt ln nht l s phn phi
khng bnh ng, mt cc ca x hi qu giu trong khi
cc kia li qu ngho. V vy, nh nc c vai tr to ln
khc phc nhng khuyt tt trn, m bo cho nn kinh t
13

hot ng mt cch c hiu qu, n nh v cng bng.

Nh nc xy dng v duy tr mt mi trng kinh t lnh
mnh. N duy tr lut php v trt t, gim st vic thc thi
cc hp ng, h tr cnh tranh v i mi. Nh nc tng cng
u t vo vn con ngi thng qua h thng y t, gio dc v
o to. Nh nc to tin cho vic xy dng c s h
tng.
Mc d u c nn kinh t hn hp nhng th ch v bc
i c nhng im khc bit quan trng. M hnh Trung
Quc ang lm ngc nhin cc nh kinh t v s thnh cng
rc r ca n. S kt hp gia th trng v nh nc x hi ch
ngha mang li nhng thnh tu ln lao. GDP thc t lin
tc tng mc cao (trung bnh gn 10% trong hai thp nin
qua), i sng nhn dn khng ngng c ci thin.
Mt s nc Chu khc cng c mc tng trng kinh t
cao. Ngoi Nht Bn l cng quc cng nghip th hai th
gii, cc quc gia v cc vng lnh th khc nh Hn Quc,
Singapore, Hng Kng, Thi Lan, i Loan v Malaysia cng c
s pht trin kinh t ng khm phc thng c bit n
nh nhng con rng Chu . Cc nc ny c mt s im
chung:
T l u t trong GDP mc cao. C s h tng c ch
trng xy dng.
Tng cng gio dc v o to.
H thng ti chnh c qun l nhm m bo n nh
tin t.
Cng nghip ho hng vo xut khu. nh hng hng ngoi
l chin lc quan trng ca cc con rng Chu . H tp
14

trung pht trin nhng khu vc c kh nng xut khu cao,

c bit nhng lnh vc c th i tt, n u nh
cng nghip in t. Nhng khu vc u tu ny pht
trin s em li s ct cnh cho nn kinh t. Tng trng
em li li nhun, li nhun c ti u t, u t tng lm
nng sut v thu nhp trn u ngi tng. Nh mt chic
my bay c vn tc ti hn, nn kinh t ct cnh.
Mc d sau cuc khng hong ti chnh - tin t ng ,
mt s con rng ny c iu chnh chin lc v c cu kinh
t nhng v c bn h vn gi nhng nh hng nh trn. M
hnh pht trin ca cc con rng Chu vn c tnh thuyt
phc cao.
cu hi tho lun
1. Bn c nhn xt g v mc sng hin nay ca nhn dn
Vit Nam so vi cc nm 1930, 1960 v 1986 ? Tng t, bn
c nhn xt g v Thi Lan, Hn Quc v Malaysia ?
2. V sao trong nn kinh t tri thc, con ngi v k thut l
bin s chnh ca hm sn xut ?
3. M hnh tng trng kinh t Solow c gi iu g v la
chn chin lc pht trin kinh t ca Vit Nam ?
4. V sao tng trng kinh t qu nhanh thng dn ti lm
pht ? Chnh ph cn phi lm g trong chnh sch ti
kho v tin t khc phc tnh trng trn ?
5. Hy v th th hin bc thng trm ca mt s chnh tr
gia m bn bit. th ny gi cho bn iu g v chu
k kinh doanh ?
6. Theo bn, nguyn nhn ca chu k kinh doanh l g ?
15

7. Bn la chn m hnh pht trin t nc nh th no ?

16