Chương trình giáo dục và sách giáo khoa thời Việt Nam Cộng Hòa

184
Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014
CHNG TRNH GIAO DUC VA SACH GIAO KHOA

THI VIET NAM CONG HOA

Tran Van Chanh*
M AU
oi tng cua bai viet nay la chng trnh va sach giao khoa mien Nam
1954-1975, tuy nhien neu khong nhac s lai thi ky qua o trong o nen giao
duc Viet Nam chuyen t cu hoc sang tan hoc, chung ta se kho theo doi e nhan
ra mot cach ro rang nhng s thay oi cung ten goi cac cap, lp, ban hoc, cung
nh noi dung cu the cua cac chng trnh hoc mi sau nay.
Co the noi, khong ke thi ky Nho hoc ma s cao chung c anh dau
bang khoa thi Hoi cuoi cung Trung Ky vao thang 4 nam Ky Mui (1919), nen
giao duc hien ai Viet Nam ch bat au xuat hien t au the ky 20 khi ngi
Phap a cung co xong nen cai tr cua ho tai Viet Nam.
Ly do cham dt con ng hoc hanh thi c truyen thong a c vua Khai
nh a ra trong li phe t trnh cua Bo Hoc, trc khoa thi cuoi cung neu
tren: Ky thi nam nay la khoa thi cuoi cung, ng khoa c t ay dt han.
Tram ngh rang quy che cu hoc a khong con ap ng c ieu mong muon,
trong khi con ng tng lai cua tan hoc ang thenh thang m rong trc
mat (theo Khai nh chnh yeu s tap).
Trc o, ke t ao du ngay 31/5/1906, chnh phu Bao ho Phap c s
thoa thuan cua Nam trieu an nh nen hoc chnh mi thay dan cho nen giao
duc Nho hoc cu, ap dung Bac Ky va Trung Ky, theo o chia lam ba bac hoc:
1) Au hoc gom lp ong au (lp Nam), lp D b (lp T), lp S ang
(lp Ba). Chng trnh hoc gom ch Phap va ch Quoc ng; cuoi bac Au hoc (tc
lp Ba), hoc sinh phai qua mot ky thi e lay bang S hoc Yeu lc (Primaire
Elementaire).
2) Tieu hoc gom lp Nh nam th nht (Cours Moyen 1ere annee), lp
Nh nam th hai (Cours Moyen 2eme annee), va lp Nht (Cours Superieur).
Chng trnh hoc cung gom ch Phap va ch Quoc ng; cuoi cap thi lay bang
Tieu hoc Yeu lc, cung goi S ang Tieu hoc hay S hoc Phap Viet (Certificat
dEtude Primaire Franco-Indigene, tng ng bang Tieu hoc sau nay).
3) Trung hoc, gom hai cap/ ban Cao ang Tieu hoc va Tu tai: (a) Cao
ang Tieu hoc hoc u cac mon Phap van, Toan, Ly, Hoa, Van vat (Sinh vat),
S, a tng t chng trnh Phap, gom 4 nam: Nhat nien (1ere annee), Nh
nien (2eme annee), Tam nien (3eme annee), T nien (4eme annee). Tat ca eu
day bang tieng Phap, tr 2 mon Viet van va Han van; (b) Tu tai (Enseignement
secondaire, tng ng Trung hoc e nh cap hay cap III sau nay), thi gian
* Thanh pho Ho Ch Minh.
185
hoc 3 nam (tng t 3 lp bac sau cung cua chng trnh Trung hoc Phap), chia
lam 3 ban Triet hoc/ Van chng, Toan va Khoa hoc, vi hoc trnh gom cac lp
e nhat nien (1ere annee secondaire, tng ng lp e tam hay lp 10 sau
nay), e nh nien (2eme annee secondaire, tng ng lp e nh hay lp 11
sau nay) va e tam nien (3eme annee secondaire, tng ng lp e nhat hay
lp 12 sau nay). Cung day toan bang tieng Phap, tr mon Viet van va Triet
hoc Trung Hoa. Ke t e nhat nien a bat au phan ban gom ban Khoa hoc
(Sciences), ban Toan (Mathematiques), ban Triet (Philosophie). Hoc sinh hoc
xong e nh nien (tng ng lp e nh hay lp 11 sau nay) thi lay bang Tu
tai I (hay Tu tai phan I), neu au mi c hoc nam cuoi cung (e tam nien,
tng ng lp e nhat hay lp 12 sau nay) e thi lay bang Tu tai II (hay Tu
tai toan phan).
Rieng Nam Ky la x thuoc a nen nen hoc chnh eu theo quy che thuoc
a, ch co chng trnh Phap, nhng vai trng (nh Chasseloup Laubat,
Petrus Ky Sai Gon) cung co day them mot so gi tieng Viet.
Bac va Trung, hai chng trnh trung hoc Phap va Phap Viet neu tren
van c ap dung cho en nam 1945 th c thay bang chng trnh toan Viet
(lay tieng Viet lam chuyen ng) ban hanh trong thi chnh phu Tran Trong
Kim bang Du so 67 ngay 03/6/1945 do Hoang e Bao ai ky va c thc thi
ngay vi khoa thi Tu tai nien khoa 1944-1945. ay la chng trnh trung hoc
Viet Nam au tien trong lch s giao duc Viet Nam hien ai, tham khao t
chng trnh Phap, quen goi Chng trnh Trung hoc Hoang Xuan Han, v
do mot nhom giao s tam huyet Ha Noi va Hue bien soan cap toc ch trong
khoang 10 ngay, di s chu tr, on oc cua Bo trng Giao duc va My thuat
Hoang Xuan Han.
Rieng Nam, en nam 1949, trong thi ky Quoc gia Viet Nam di quyen
Quoc trng Bao ai, chng trnh cu (Phap va Phap Viet) mi c thay the
bang chng trnh Hoang Xuan Han.
en thang 9/1949, hai bo Chng trnh Giao duc Viet Nam mi danh cho
bac Tieu hoc va bac Trung hoc vi mot so thay oi t chng trnh Hoang Xuan
Han a c ban hanh ch cach nhau chng tuan le, di thi Bo trng Quoc
gia Giao duc Phan Huy Quat, e ap dung chung trong nhng vung thuoc Quoc
gia Viet Nam kiem soat. c biet sau o, ca hai bo chng trnh nay con c
cai cach them lan na vao nam 1953 di thi Bo trng Quoc gia Giao duc
Nguyen Dng on.
V vay, e thay c s tien trien qua cac thi ky cua chng trnh va
sach giao khoa Viet Nam giai oan 1954-1975, chung ta khong the khong xet
qua mot so bo chng trnh giao duc cu nhng co tnh c s nh va neu tren,
trong o co Chng trnh Trung hoc Hoang Xuan Han 1945, va Chng trnh
Tieu hoc 1949, v nhng bo chng trnh Trung va Tieu khac ve sau eu da
theo 2 bo chng trnh nay e t o chnh sa va phat trien them, vi s thay
oi gan nh khong ang ke.
Hien nay, mac du ch mi sau 40 nam thay oi, viec khao sat/ nghien cu
ay u ve chng trnh va sach giao khoa mien Nam trc ay la mot viec lam
186
khong de chut nao. Nguyen do v cac th vien ca t nhan lan nha nc eu

t co cho nao quan tam lu tr loai tai lieu nay (ke ca Th vien Quoc gia Ha
Noi, Th vien Tong hp TP HCM, Th vien Khoa hoc Xa hoi TP HCM), loai
tai lieu ma ngi ta n gian cho rang khong con can dung en na, nen sau
ngay 30/4/1975 a b vo tnh huy bo hau het. Chung toi a rang lung suc, hoi
han khap ni van cha tm u c tat ca nhng bo chng trnh giao duc a
c Bo Quoc gia Giao duc mien Nam in ra, con ve sach giao khoa phuc vu cho
chng trnh giang day th tuy cung tng t nh vay nhng may man lai c
mot so ngi yeu sach hoai co gi c chut t. V vay, khi trnh bay bai viet
nay, ac biet phan chng trnh giao duc, co nhng cho chung toi se trch
dan nguyen van tai lieu cu kha dai, khong phai khong biet ngai ton giay mc,
nhng ngoai viec minh hoa con co y phan nao giup the he tre va nhng ngi
nghien cu lch s giao duc sau nay co san tai lieu tham khao, khi can th van
co the trch dan lai c, ma khong qua vat va nh khi chung toi phai i tm
chung ( nhng oan trch nguyen van nay, chung toi se cho in bang font ch
khac vi c ch nho hn bnh thng, cho de phan biet).
Phan mo ta noi dung cu the chng trnh hoc moi cap lp cua hai bac
Trung, Tieu hoc, cung nh sach giao khoa tng ng, chung toi se ch tap trung
vao 3 mon Van, ao c/ Cong dan giao duc (Tieu hoc, Trung hoc hay cap I, II)
va Triet (Trung hoc e nh cap hay cap III) v neu gii thieu sang tat ca nhng
mon khac se qua menh mong dai dong, va v ay cung la 3 mon hoc tieu bieu
cho thay nhng net ac trng cua nen giao duc mien Nam 1954-1975 von da
tren nen tang triet ly giao duc (hay nhng nguyen tac can ban) gom Nhan ban,
Dan toc va Khai phong. Ve sach giao khoa lien quan cac bo mon tren, chung
toi cung lai xin chu trong gii thieu chi tiet hn ve sach giao khoa cua bac Tieu
hoc, v quan niem ay la bac hoc pho thong nen tang co tnh ai chung quyet
nh cho nhng bac hoc tiep sau.
Tuy chu e bai viet la chng trnh va sach giao khoa mien Nam trc
1975, nhng khi trnh bay cho tng e muc hu quan, chung toi khong the
khong nhac qua nhng giai oan trc o, v neu khong lam nh vay, se khong
the nhan ra c moi lien lac nhan qua trong suot dong mach phat trien co
tnh ke tha va lien tuc. Chang han, neu khong nam bat s qua noi dung cac
sach giao khoa ve Quoc van, Luan ly cua thi Tran Trong Kim trc o th se
khong the hieu c ly do ve noi dung hien hu cua cac sach giao khoa Quoc
van, ao c, Cong dan giao duc ve sau. Tng t, tm hieu ve chng trnh hoc
cua mien Nam trc 1975, nh tren a noi, chung ta cung khong the khong xet
ti nhng bo chng trnh cu a c bien soan trc, t 1945.
Rieng ve chng trnh va sach giao khoa bac ai hoc, chung toi cung xin
noi lt qua cho biet vay thoi, n gian ch v ai hoc mien Nam c quyen t
tr, ve hoc vu moi trng ai hoc t lo lay, khong co chng trnh hoc quy nh
va cung khong b Bo Quoc gia Giao duc chi phoi, ch ao. Tuy nhien, chung toi
se xin lu y gii thieu s qua chng trnh hoc va mot so giao trnh thng c
giang day trong cac trng ai hoc S pham, v quan niem ay nh bo may
cai ao tao giao vien, co tac dung rat quan trong oi vi toan bo s phat trien
cua nen giao duc chung ca nc.
187
A. CHNG TRNH VA SACH GIAO KHOA TIEU HOC

I. CHNG TRNH TIEU HOC
1. Chng trnh Tieu hoc 1949
a. Tong quat
Chng trnh Tieu hoc Viet Nam au tien c ban hanh theo Ngh nh
4-N/GD trong thi ky Quoc gia Viet Nam di quyen Quoc trng Bao ai, do
Bo trng Bo Quoc gia Giao duc Phan Huy Quat ky ngay 27/8/1949.
Bac Tieu hoc 5 nam 5 lp, xep theo th t t thap len cao, gom: lp Nam
(tng ng lp 1 sau nay), lp T (tng ng lp 2), lp Ba (tng ng
lp 3), lp Nh (tng ng lp 4), lp Nhat (tng ng lp 5).
Cac mon hoc: Viet ng (Ng vng - Tap oc va Hoc thuoc long - Van
pham, Chnh ta va Viet tap - Tap lam van), c duc, Cong dan giao duc, S ky,
a ly, Khoa hoc thng thc, Toan phap, Tap ve, Thu cong, Hoat ong thanh
nien va to chc hang oi t tr, The duc, Hoc hat-Tap kch-Hoc noi, Hop lp,
i chi, i cam trai, Tro chi.
Chng trnh nay a anh dau mot bc ngoat tien trien quan trong
trong lch s giao duc tieu hoc Viet Nam, tr thanh can c tham khao cho
nhng chng trnh tieu hoc tiep sau trong thi Viet Nam Cong hoa (VNCH).
Di ay la Ch th chung cung do Bo trng Phan Huy Quat ky tai Ha Noi
ngay 24/8/1949, ban hanh nh mot phu ban kem theo Ngh nh 4-N/GD neu
tren, noi dung tuy co phan hi roi ram thieu mach lac nhng cung u cho thay
chu trng chnh sach qua o nhng phng phap cua nen giao duc mi a c
chnh thc em ra ap dung tai Viet Nam cho bac Tieu hoc:
CH TH CHUNG
Bac tieu hoc la can ban cua nen quoc gia giao duc.
Nganh tieu hoc co nhiem vu ao tao nhng the he thanh nien xng ang cua mot nc
oc lap.
Chng trnh bac tieu hoc a soan theo nhng nguyen tac mi e cho nen giao duc thi
nay c phu hp vi s tien hoa cua dan toc va tnh cach oc lap cua quoc gia.
1) Tinh than quoc gia.- Neu cao tinh than quoc gia e khch le long ai quoc va chan khi
dan kh. Tinh than quoc gia Viet Nam ngay nay la tinh than cua mot dan toc biet t cng, t lap,
biet phan au e gianh oc lap, biet kien quyet e gi giang sn To quoc, biet no lc e ganh ua
vi ngi ngoai tren con ng tien hoa cua nhan loai.
2) Cng bach giao duc.- Muon at c muc tieu noi tren, nen tieu hoc phai i en cng
bach giao duc. Bo ang nghien cu e tm cac phng tien e dan dan thc hien c s cng
bach giao duc. V le o, nen chng trnh tieu hoc khong danh mot so gi ve mon Phap ng.
3) Chuyen ng cac mon trong chng trnh nay la tieng Viet, nen han tuoi toi thieu vao lp
Nam, la lp au bac tieu hoc, rut xuong 5 tuoi (trc kia 6 tuoi). Nh the, tre con co the 10 tuoi
a hoc het bac tieu hoc. Nhng hoc tro nao co the theo hoc bac trung hoc c th 17 tuoi a thi
lay bang Tu tai. So vi nen trung hoc cua cac nc Au My, th nien han ay la tng ng, va cac
hoc sinh xuat sac sau nay vao cac trng ai hoc cung mot loat tuoi nhau ca.
4) Lp mau giao.- Muon cho tre con trc khi vao trng tieu hoc a c huan luyen theo
cac phng phap khoa hoc, mot lp mau giao se thanh lap gan ay. Lp ay co muc ch la ao
tao mot so giao vien cac lp mau giao sau nay e thu nhan cac tre con di 5 tuoi.
188
5) The duc.- Cho nen giao duc c hoan toan, chng trnh bac tieu hoc danh mot a v
quan trong cho mon The duc. Mot tinh than manh me trong mot than the cng trang mi mong
ganh vac noi cac cong viec nang ne kien thiet quoc gia.
Ngoai ra, s chu trong ve the duc la sa soan mot so thanh nien e sau nay cung cap
cho cac trng quoc gia vo b co nhiem vu gay mot quan oi Viet Nam xng ang.
6) Ca nhac.- B quyet cua s thanh cong trong viec giao huan tre con la s hoat ong va
vui ve. V le o, nen ngay t cac lp tieu hoc, bo a e rieng mot so gi e day mon ca nhac.
Tre con thng thch hat va lai nh dai, nhng bai hat se c la chon, va se luon luon nhac
nh cho chung nhng ieu chung can biet e nuoi mot tinh than quoc gia manh me, mot long tin
vng chac.
7) Tinh than oan ket.- Mot dan toc ma ri rac th tat nhien yeu hen, khong the sinh ton
trong cai the gii hn c kem thua nay. Ngha oan ket la mot li kh toi quan trong trong s
tien trien cua mot dan toc. Hoc ng phai giai thch cho tre biet ngha hp quan. Muon cu the
hoa ngha oan ket, viec to chc tap oan se la mot ieu mi trong chng trnh bac tieu hoc.
8) Hoc ng khong co nhiem vu ch giao huan tre con, roi e mac chung t y xoay x lay.
Muon tranh nhng ket qua khong hay do s hieu lam ay gay nen, hoc ng can phai lien lac mat
thiet vi gia nh, e hng dan hoc sinh vao cac nganh chuyen mon.
e giup vao cong viec ay, se lap nhng phieu e ghi cac ieu nhan xet ve sinh ly, ve kha
nang, ve cac iem co lien can en sc nay n cua a tre ve cac phng dien.
9) Ngoai ra, neu co thuan tien, se at mot hoc xng canh moi trng hoc e hoc sinh co
the hang ngay trc tiep te nhan cac hoat ong cua mot tieu cong nghe.

Ha Noi, ngay 24 thang 8 nam 1949

Bo trng Bo Quoc gia Giao duc

PHAN HUY QUAT
b. Noi dung chng trnh

Ch xin ghi lai chng trnh Viet ng, c duc cua lp Nam, lp T va lp
Ba e co can c so sanh vi nhng chng trnh en sau. Phan gii thieu ay
u hn se danh cho Chng trnh Tieu hoc 1959-1960 ( muc 2, di ke tiep),
v Chng trnh 1959-1960 ve can ban cung tng t chng trnh nay nhng
lai c s dung on nh lau dai trong suot thi ky VNCH.
- Chng trnh Viet ng cac lp Nam, T, Ba (ch neu tieu bieu ve phan
mon Tap oc va Hoc thuoc long, va khong chep lai Li noi au):
- Lp Nam [tng ng lp 1 ve sau]
Tap nhan va nh mat ch Quoc ng, oc tng ch mot, tng am van mot, tng tieng mot,
roi ti cau ngan. Bat au na nam hoc ve sau hoc tro a biet oc tng bai ngan. Cho hoc thuoc
long nhng cau ca dao, phng ngon co y ngha luan ly hoac co tng quan vi chng trnh Ng
vng, nhng phai la nhng cau hay va va sc hieu cua hoc tro. Trong luc hoc tro cha biet oc,
biet chep bai, th ong giao nen dung thnh giac va tap cho hoc tro lap i lap lai nhng cau nen
thuoc long.
- Lp T [tng ng lp 2 ve sau]
Tap oc va hoc thuoc long nhng bai hay va ngan, co tng thch vi chng trnh c duc
va Ng vng, nhng bai quoc ca, ca dao y v. Chu y en cach phat am va giong.
- Lp Ba [tng ng lp 3 ve sau]
Tap oc va hoc thuoc long nhng bai hay va ngan, bang van xuoi hoac van van co tnh
cach luan ly, thiet thc. Tap oc cho troi chay va y v, oc cho t nhien, ng e a.
- Chng trnh c duc cac lp Nam, T, Ba (ghi u, nhng khong chep

lai Li noi au):
189
- Lp Nam [tng ng lp 1 ve sau]

ba lp di (Nam, T, Ba), chng trnh c duc chuyen chu ve phan thc hanh. Ong
giao khong ra bai hoc, nhng van co gi nhat nh e giang giai va ke nhng chuyen ly thu e
cam hoa tre, sm gay cho tre nhng c tnh sau ay:
a) Bon phan oi vi ban than.- Sach se, th t, an uong ieu o, thanh thc, vui ve, bao dan.
b) Bon phan tre con trong gia nh.- Bon phan oi vi cha me, oi vi anh em, ch em. S
tng niem to tien. Cac ngay ky niem trong gia nh. Bon phan oi vi ngi trong ho. Tnh gia
toc. oan hp. Cach oi ai vi gia boc (nhan t, o lng, t te).
c) Bon phan tre con hoc ng.- Bon phan oi vi thay hoc: yeu men, ton trong, vang
li, biet n. Bon phan oi vi be ban: giup lan nhau, ngha oan the trong be ban, benh vc ke
yeu, khong ghen ghet, khong thoc mach.
d) Bon phan oi vi ngi ngoai.- Le phep. Thng ke kho, ke tan tat.
oc nhng chuyen hay va tieu s danh nhan co bo ch cho bai day.
- Lp T [tng ng lp 2 ve sau]
Khong co bai hoc, nhng van co gi giang giai nhat nh.
a) Bon phan oi vi ban than.- Phai hoc hanh va tap ren c tnh tot. Phai tap the duc. Biet
gang cong. Tnh can am. Gi pham gia mnh. Khi lam loi biet xau ho. Tiet kiem. Nhun nhng.
b) Bon phan tre con trong gia nh.- On lai chng trnh lp Nam. Them: ng lam cho cha
me, anh em mang tieng xau, gi tieng thm cho gia toc va to tien.
c) Bon phan oi vi ngi ngoai.- Le phep. Ngay thang. Yeu men va giup ong bao.
- Lp Ba [tng ng lp 3 ve sau]
Khong co bai hoc, nhng co gi giang giai nhat nh. On lai chng trnh hai lp di [tc
lp Nam, lp T] ve bon phan tre con oi vi ban than va oi vi gia nh.
a) Bon phan tre con hoc ng.- On qua chng trnh lp Nam. Them: bon phan oi vi
thay va ban sau khi thoi hoc.
b) Bon phan oi vi To quoc.- Bon phan ngi dan trong nc: biet no lc, khong y lai, biet
hy sinh, ham t do, trong ky luat, gi trat t, trong phap luat. Gang lam viec cho To quoc. Khuyen
khch moi ngi cung lam.
c) Bon phan oi vi ngi ngoai.- On lai chng trnh lp T. Them: trong li ha, t giao
ket. Giao te chan that, cong tam.
d) Xa giao.- S giao thiep vi ba con, ho hang, lang xom.
2. Chng trnh Tieu hoc 1959-1960

a. Tong quat
Trc chng trnh nay, c biet con co mot Chng trnh Tieu hoc
tng t c ban hanh au nien hoc 1956-1957, di thi Bo trng Bo Quoc
gia Giao duc Nguyen Dng on, nhng chung toi khong co san trong tay tai
lieu nay. Chng trnh Tieu hoc 1959-1960 that ra ch la mot bo cai bien t
Chng trnh 1949 (a gii thieu tren) va Chng trnh 1956-1957, noi dung
gia chung eu ai ong tieu d (ke ca phan Li ch dan at trc moi mon
hoc, ma Chng trnh 1949 goi la Li noi au), va c s dung on nh
trong suot quang thi gian con lai cua che o VNCH, vi vai chi tiet thay oi
khong ang ke.
Chng trnh Tieu hoc 1959-1960 c ban hanh theo Ngh nh 1005GD/N ngay 16/7/1959 di thi Bo trng Quoc gia Giao duc Tran Hu
The, sa oi theo Chng trnh bac Tieu hoc an nh do Ngh nh so
190
4-N/GD ngay 27/8/1949 va cac ngh nh sa oi va bo tuc ke tiep (ieu 1

Ngh nh), Cac bang phan chia gi hoc gia cac mon va chng trnh hoc
khoa nh theo ngh nh nay se ap dung ke t nien hoc 1959-1960 (ieu 2
Ngh nh).
Bac Tieu hoc 5 nam 5 lp, cach goi cung nh Chng trnh Tieu hoc 1949,
tc: lp Nam (tng ng lp 1 sau nay), lp T (tng ng lp 2), lp Ba
(tng ng lp 3), lp Nh (tng ng lp 4), lp Nhat (tng ng lp 5).
Cac mon hoc, gom 9 mon: Viet ng (Ng vng - Tap oc - Hoc thuoc long
- Chnh ta va Van pham - Tap lam van - Tap viet), c duc va Cong dan giao
duc, S ky, a ly, Thng thc (Quan sat va Ve sinh), Toan, Ve, Thu cong,
Hoat ong thanh nien, Tro chi, The duc va tro chi.
Nhng nguyen tac cai to chng trnh tieu hoc e cho ra chng trnh
1959-1960 a c nh kem theo ban Ngh nh 1005-GD/N), at phan au
bo sach Chng trnh Tieu hoc do Bo Quoc gia Giao duc xuat ban nam 1960.
Nhng nguyen tac nay co tnh cach ch ao giao duc, thng c trch dan lai
ay u trong cac giao trnh danh cho nganh s pham (nh trong sach S pham
thc hanh cua GS Tran Van Que, do Bo Van hoa Giao duc in lan th nhat nam
1964 va lan th hai nam 1969), a the hien them bc na no lc cua cac nha
chc trach mien Nam trong qua trnh tiep thu ngay cang ay u hn tinh than
cua nen giao duc mi thi hien ai. Van ban nay co tnh cach quan trong, nen
di ay xin chep lai nguyen van e lam tai lieu tham khao:
NGUYEN TAC CAI TO CHNG TRNH TIEU HOC
I. Nguyen tac can ban cua nen giao duc Viet Nam
1. Nen giao duc Viet Nam phai la mot nen giao duc nhan ban, ton trong gia tr thieng lieng
cua con ngi, lay chnh con ngi lam cu canh, va nh vay, nham muc ch phat trien toan
dien con ngi.
2. Nen giao duc Viet Nam phai la mot nen giao duc dan toc, ton trong gia tr truyen thong
mat thiet lien quan vi nhng canh huong sinh hoat nh gia nh, nghe nghiep, at nc va am
bao hu hieu cho s sinh ton, phat trien cua quoc gia dan toc.
3. Nen giao duc Viet Nam phai co tnh cach khai phong, ton trong tinh than khoa hoc, phat
huy tinh than dan chu va xa hoi, thau thai tinh hoa cac nen van hoa the gii.
II. ac tnh cua nen Tieu hoc Viet Nam
Can c vao ba nguyen tac can ban cua nen giao duc Viet Nam a c an nh, nen Tieu
hoc Viet Nam can co nhng ac tnh sau ay:
A.- Ton trong nhan cach tre em:
1) Giup tre em phat trien ieu hoa va tron ven tuy theo ban chat ca nhan va can c tren
nh luat nay n t nhien ve the xac cung nh ve tam ly.
2) Ton trong ca tnh va s nang rieng biet cua tre.
3) Triet e ap dung ky luat t giac.
4) Tranh moi hnh phat pham en nhan v cua tre.
B.- Phat trien tinh than quoc gia dan toc:
1) Lay i song nhan dan va thc trang xa hoi Viet Nam lam oi tng.
2) Lay Quoc s e ren luyen tinh than ai quoc, neu cao y ch tranh au cua dan toc, gay
tnh than ai va oan ket.
3) Dung Quoc van lam li kh sac ben e trau gioi t tng quoc gia.
191
4) Neu cao ve ep cua non song Viet Nam, nhng tai nguyen phong phu cua at nc,
nhng c tnh co hu cua dan toc.
5) Duy tr ao ly co truyen va nhng thuan phong my tuc cua dan toc.
6) Gay c tnh t tn, t lap, t cng.
C.- Ren luyen tinh than dan chu va khoa hoc:
1) Triet e ap dung to chc hang oi t tr, phat trien tinh than tap the (chi tap the, lam
viec tap the) va gay y thc cong ong.
2) Ren luyen oc phe phan, tinh than trach nhiem, tinh than ky luat.
3) Kch thch tnh hieu ky cua tre, phat trien tinh than khoa hoc.
4) Bai tr d oan, me tn.
5) Thau thai tinh hoa van hoa nc ngoai song song vi viec phat huy tinh than dan toc.
III. Nhng net chnh trong viec sa oi chng trnh Tieu hoc
Chng trnh Tieu hoc ban hanh au nien hoc 1956-1957, tuy a c soan thao theo
chng trnh mi e phu hp vi tinh than oc lap cua nc nha va s tien hoa cua dan toc, nhng
sau 3 nam kinh nghiem, Bo Quoc gia Giao duc nhan thay can phai cai thien them cho thch ng
vi hoan canh va nhu cau hien tai.
Can c vao ba nguyen tac can ban cua nen giao duc Viet Nam va nhng ac tnh cua nen
Tieu hoc, viec sa oi chng trnh Tieu hoc chu trong en nhng iem sau ay:
1.- Rut nhe chng trnh
Chng trnh Tieu hoc can rut nhe e:
a) Sat vi tuoi sinh ly va tam ly cua tre, thch ng vi nhu cau thc te.
b) Tranh loi hoc nhoi so.
c) Giup cho tre phat trien ieu hoa ve moi mat: tr duc, c duc va the duc.
d) Gan lien hoc vi hanh, hoa i song cua hoc sinh vao i song cua nhan dan, khien
chung co nhieu c hoi hoc hoi nhan dan ong thi giup nhan dan.
2.- Bai bo ngoai ng: Theo chng trnh Trung hoc sa oi lai do Ngh nh so 1286 ngay
12/8/1958 th khi len e that hoc sinh mi bat au hoc ngoai ng va t do la chon mot trong hai
sinh ng: Anh van hoac Phap van. Nh vay, viec day Phap van bac Tieu hoc xet ra khong thiet
thc na, can phai bai bo, e tre em co them thi gi trau gioi ve Quoc van ma gia tr can c
nang cao tat ca cac nganh va cac bac hoc.
3.- Bai bo Ban Hng nghiep: Ban Hng nghiep thiet lap do chng trnh ban hanh au
nien hoc 1956-57 co muc ch tap cho nhng hoc sinh bat buoc phai tr ve vi cong viec ong
ang, quen va thch s sinh hoat chung quanh, e chung khoi b ng sau khi ri khoi ghe nha
trng tieu hoc.
Theo tinh than giao duc mi th khong rieng nhng tre em nay, ma tat ca cac hoc sinh
eu phai c ren luyen e co the giup ch cho i song hang ngay tuy tng a phng va tuy
theo kha nang va sc khoe cua tre. V vay, khong can chia thanh 2 ban d b trung hoc va hng
nghiep na.
IV. Phng phap s pham - Tai lieu giao khoa
Soan thao mot chng trnh ay u cha phai la hoan thanh c cong cuoc cai tien giao
duc. e at c ket qua mong muon, ieu cot yeu la phai ap dung chng trnh theo tinh than
mi, viec giang day phai theo nhng phng phap s pham mi: phng phap hoat ong, cu the,
thnh th.
Ch th ngay 24/8/1949 va Thong t so 843-GD ngay 25/2/1952 cua Bo Quoc gia Giao duc
a co noi ro ai cng ve tinh than mi phai theo va phng phap s pham mi phai ap dung
e cho viec giao duc con em c thch ng vi nhp song cua dan toc tren con ng tien hoa.
Them vao o, moi mon hoc se co ch th rieng nhan manh vao nhng ac iem cua chng trnh
cai to va dan giai nhng phng sach can thiet e trng tieu hoc co the tch cc hoat ong theo
nhng khuynh hng mi va lam tron nhiem vu cua no.
192
Ngoai ra, nhng ieu giang day cho tre phai c tham nhuan tinh than giao duc mi. V
vay, viec bien soan hoac la chon tai lieu giao khoa phai triet e can c vao ba nguyen tac can
ban cua nen giao duc Viet Nam noi chung va nhng ac tnh cua nen Tieu hoc noi rieng, nhat la
ve Quoc van, Viet s, a ly, c duc, Cong dan giao duc v.v la nhng mon khong the giang day
theo nhng tai lieu loi thi, khong thch ng vi hoan canh va nhu cau Viet Nam hien tai.

Di ay ch ghi lai chng trnh hoc cua 3 mon Viet ng, c duc va
Cong dan giao duc vi Li ch dan giang day cho tng mon cua Bo Quoc
gia Giao duc. Rieng mon Viet ng, ch ghi phan mon Tap oc-Hoc thuoc long
(khong ghi Ng vng, Chnh ta, Tap lam van, Tap viet), e tranh rm, nhng
cung bi v ch can thong qua phan mon nay, chung ta a u hieu c noi dung
giao duc t tng, ao c truyen thong cua mon Viet ng ma cac nha giao duc
mien Nam trc ay muon nhan manh.
VIET NG
LI CH DAN
Ngay nay khoa Viet ng c dung e ren uc va phat huy t tng dan toc. Ngoai ra, khoa
nay con nham muc ch:
1) Ve thc te, trc tiep lam cho hoc sinh bac Tieu hoc co mot can ban ng vng can thiet
trong s hoc tap.
2) Giup cho hoc sinh co nhng tai lieu dung trong s tiep xuc hang ngay:
a) Phat bieu t tng cua mnh bang li noi hoac cau van.
b) Hieu biet t tng cua nhng ngi chung quanh mnh khi nghe li noi hoac khi oc cau
van.
Chng trnh Viet ng gom co:
- Ng vng.
- Tap oc, Hoc thuoc long.
- Chnh ta va Van pham, Tap viet.
- Tap lam van.
Trong thi khac bieu cua cac lp tieu hoc eu co ghi nhng mon ay, rieng mon Tap lam van
khong ghi thi khac bieu lp Nam [lp 1 bay gi]. Trong nhng gi Ng vng va Tap oc, giao
chc phai tap cho hoc tro noi chuyen (noi cho bao dan va cho t nhien, co th t, co au uoi,
ng keo dai tng tieng mot). Con mon Van pham [Ng phap] th ch ghi trong chng trnh lp
Nh va lp Nhat [lp 4 va lp 5 bay gi], nhng cung cot e day ai cng ve ng phap ma thoi.
Giao chc se dung nhng bai Chnh ta hoac Tap oc e giup hoc sinh nhan xet mot vai nh luat
thong thng rieng cua Viet ng, e giup chung trong viec tap lam van.
Nhng van e trong chng trnh a an nh se hoc i hoc lai ky lng theo phng phap
tiem tien, i t cho biet en cho cha biet, t cho gan en cho xa, t cho de en cho kho, t cho
cu the en cho tru tng. Giao chc phai dung vat lieu, tranh anh hoac t du thiet thc e cu the
hoa tat ca cac van e em day cho hoc tro. Moi van e se dung lam chu iem cho tat ca cac mon
Ng vng, Tap oc, Hoc thuoc long, Chnh ta, Tap lam van Trong luc day Viet ng, giao chc
nen nh rang chng trnh ay khong phai ng tach han chng trnh cua cac mon hoc khac nh
c duc, Cong dan giao duc, Quoc s, a ly v.v ma phai co tm cach cho chng trnh cac mon
hoc ay va khoa Viet ng co lien lac vi nhau.
lp Nh va lp Nhat, nhng danh t khoa hoc va ky thuat (thuat ng), nhng danh t Han
Viet hoac ngoai lai (tan ng), nhng danh t thng dung trong cong van se chiem mot phan
quan trong. Cac tieng goc ch Han se day nhieu hn va giang ky hn, theo loi tach rieng tng
ch, roi hp lai ma giai ngha toan ca tieng, hoac cac cau thanh ng.
193
ac biet chu y ve Viet ng: nen nhe ve phan tam chng trch cu, nghe thuat v nghe thuat,
ma phai chu y e cao van e nghe thuat v nhan sinh (phuc vu cho ao c con ngi, cho hanh
phuc gia nh, cho an ninh xa hoi, cho oc lap t do).
CHNG TRNH
(Gom Ng vng-Tap oc-Hoc thuoc long-Chnh ta-Van pham-Tap viet-Tap
lam van (t lp T), nhng ay ch ghi 2 phan mon Tap oc va Hoc thuoc long,
theo Chng trnh Tieu hoc, Bo Quoc gia Giao duc xuat ban, Sai Gon, 1960)
LP NAM
Tap nhan va nh mat ch Quoc ng, oc tng tieng, tng cau ngan. Bat au na nam hoc
ve sau, hoc tro a phai biet oc tng bai ngan, lien quan vi chng trnh Ng vng. Cho hoc thuoc
long nhng cau ca dao, tuc ng, cham ngon m mau sac dan toc co y ngha luan ly hoac tng
quan vi chng trnh Ng vng nhng phai la nhng cau hay, co tnh cach thc te va va sc hieu
cua hoc tro. Trong luc hoc tro cha biet oc, cha biet chep bai, giao vien nen dung thnh giac va
tap cho hoc tro lap i lap lai nhng cau nen thuoc long (chu y en cach oc cho ung giong).
LP T
Tap oc, hoc thuoc long nhng bai (van xuoi hoac van van) hay, ngan, thiet thc co tng
quan vi chng trnh c duc va Ng vng, bai quoc ca, ca dao y v (chu y en cach phat am
va giong).
LP BA
Tap oc, hoc thuoc long nhng bai (van xuoi hoac van van) hay, ngan, thiet thc, co tng
quan vi chng trnh c duc va Ng vng (tap oc cho troi chay, t nhien, ng ea).
LP NH
Tap oc, giai ngha, hoc thuoc long nhng bai van hay va ngan, bang van xuoi hoac van
van, co tnh cach luan ly, thiet thc. Nen chon nhng bai van mi co tinh than quoc gia hay xa hoi
(tap oc cho troi chay va co y v, oc t nhien, ng ea, e y en cac nhn t), giong oc phai
thch hp vi y tng, tnh cach va tnh tiet bai oc.
LP NHAT
Tap oc, hoc thuoc long nhng bai van hay, va sc hieu biet cua hoc sinh, trch tac
pham cua cac van thi s va cac nha ch s hien ai; tap cho quen cac loi van, tap cho hoc tro phe
bnh, giai thch. oc nhng tac pham khuynh hng ve ao ly, ve chu ngha quoc gia, ve tnh cam,
ve trao phung cua cac van gia va thi gia can ai.
C DUC
LI CH DAN
Muc ch mon c duc la giup cho tre em nhng c tnh tot can thiet cho mot cong dan
cua mot nc oc lap. Vay nguyen tac cua chng trnh c duc la gay cho hoc sinh co long t
tn va tinh than t lap, co tinh than quoc gia, giau long nhan ao, bac ai, biet oan ket va hy sinh
v chnh ngha.
Muon at c muc ch noi tren, chng trnh c duc khong the la mot m bai luan ly e
nhoi vao oc tre nhng ly thuyet suong; trai lai nhng bai luan ly la nhng li huan gii, nhng cau
cham ngon hoac cach ngon ch ang, nhng nhan nh chnh xac, neu ro nhng ai y ve nhng
ngha vu chnh trong ao lam ngi. Trong khi giang giai, ong thay nen day s lc ve phan ly
thuyet va het sc cu the hoa bai hoc, ke nhng chuyen vat thong thng, nhng th du rut i
song thc te hay truyen danh nhan nc khac. Nen e cao ao c hn tai nang. o la phng
phap lam cho hoc tro nhan thay chan ly mot cach ro rang va se co cong dung la kch thch ban
nang ao ly cua a tre.
Ngoai ra, cong cuoc ren luyen tnh tnh cot s thc hanh. Bat c luc nao, thay giao phai
kiem co hanh vi, c ch hoc sinh, khong e chung sai lac ngoai loi day, gay cho chung nhng tap
quan tot, tr kh nhng thoi xau, ren luyen cho chung hang hai va qua quyet trong moi trng
hp quan trong.
194
CHNG TRNH
(Ch trch dan chng trnh c duc cua 3 lp au Nam, T, Ba, lc bt
2 lp Nh, Nhat, theo Chng trnh Tieu hoc, Bo Quoc gia Giao duc xuat ban,
Sai Gon, 1960)
- Lp Nam (= Lp 1)
ba lp di (Nam, T, Ba), chng trnh c duc chuyen chu ve phan thc hanh. Giao
vien khong ra bai hoc, nhng van co gi nhat nh e giang giai va ke nhng chuyen ly thu e
cam hoa tre, sm gay cho chung co nhng c tnh sau ay:
1) Bon phan oi vi ban than: Sach se, an uong, th t, thanh thc, vui ve, bao dan.
2) Bon phan tre trong gia nh: Bon phan oi vi cha me, anh em, ong ba.- Cac ngay ky
niem trong gia nh.- Cach oi ai vi ngi (t te, du dang).
3) Bon phan tre hoc ng: Bon phan oi vi thay hoc: yeu men, ton trong, vang li.- Bon
phan oi vi be ban: giup lan nhau, hoa thuan nhau, thng nhau kn mieng.
4) Bon phan oi vi ngi ngoai: Le phep: Cach chao hoi, xng ho vi ke di, ngi tren
(trong nha mnh, ni nha ngi, ngoai ng).
- Lp T (Lp 2)
Khong co bai hoc, nhng van co gi giang giai nhat nh. Giang xong cho phep mot cau
quyet nh.
1) Bon phan oi vi ban than.- Phai tap the duc. Biet gang cong. Phai hoc hanh va tap ren
c tnh tot. Khi lam loi biet hoi cai. Tiet kiem. Nhun nhng.
2) Bon phan tre trong gia nh.- Nhac lai chng trnh lp Nam. Them: Gi tieng thm cho
cha me, ong ba. Bon phan oi vi ho hang.
3) Bon phan tre hoc ng: Nhac lai chng trnh lp Nam. Them: Tnh be ban.
4) Bon phan oi vi ngi ngoai.- Le phep. Ngay thang. Yeu men va giup ong bao.
- Lp Ba (Lp 3)
Khong co bai hoc, nhng co gi giang giai nhat nh. Giang xong cho chep mot cau quyet
nh hay mot cau cham ngon.
1) Nhac lai chng trnh lp T: Bon phan tre con oi vi ban than.
2) Bon phan tre oi vi gia nh: Hieu e. Bon phan lam con: a) Khi con nho; b) Khi trng
thanh; c) Khi cha me gia yeu.
3) Bon phan tre hoc ng.- Nhac qua nhng ieu a day lp Nam. Tnh be ban. Bon
phan oi vi thay va ban: a) hoc ng; b) Sau khi thoi hoc.
4) Bon phan oi vi ngi ngoai.- Nhac lai nhng ieu a day lp T. Them: Trong li
ha. Chan that. S giao tiep vi ba con, ho hang, lang xom.
c) Nhan nh ve Chng trnh Tieu hoc 1959-1960

Nhn chung, Chng trnh Tieu hoc 1959-1960 ch la mot ban mo phong
theo Chng trnh Tieu hoc nam 1949. khong t cho, ngi soan chng trnh
ch lc i chut t noi dung, hoac thay oi cach dien at, sa vai cau ch. Tham
ch, giong nhau ca nhng Li noi au hng dan giang day chng trnh
danh cho moi mon hoc (ma Chng trnh 1959-1960 sa lai la Li ch dan).
Theo nhan nh chung cua nhieu ngi, noi dung chng trnh qua nang
ne, con rm ra, phc tap, kem thc te, vt qua trnh o phat trien ve tr
nang va tam ly cua tre, nh day a ly cho mot em hoc sinh lp 5 (lp Nhat
cu) ma lai muon cho no phai hieu biet nhng kha nang mi ve kinh te, chnh
tr va van hoa cua nc nha, cua cac nc lan can va cua cac nc cng quoc
195
nam chau; e roi so sanh, suy ngh, ang tm cach theo kp ngi hoac vt
hn ngi, nh trong Li noi au mot cuon sach giao khoa do Bo Quoc gia Giao
duc xuat ban.
Noi dung chng trnh chuyen tai con nang ve ly thuyet, thieu thc te,
cha sat vi hoan canh va nhu cau a phng (nhat la oi vi cac dan toc thieu
so vung cao), khong thiet thc vi hien trang nc nha (xem phan uc ket cua
Tieu ban Tieu hoc trong ai hoi Giao duc Toan quoc 1964, Van hoa nguyet san,
tap XIV, Tld, tr. 593). Le ra phai co mot chng trnh hoc cu the, co tnh cach
ai chung va thc dung hn, gan vi i song thng nhat va khung canh song
cua hoc sinh, va nen phat trien bac Tieu hoc theo hng cong ong hoa, ngha
la phai lam cho chng trnh hoc thch nghi vi cong ong hoc sinh ang song,
tuy theo vung mien: thon que khac thanh th, mien rng khac mien bien Nh
moi trng nong thon th phai day mc tho s cho tre nho ve canh tac lua gao,
trong cay an trai, chan nuoi gia suc, ve sinh thng thc, kien thc ve mot hai
nganh tieu cong nghe thong thng, ve to chc xa thon va phong tuc tap quan
thon que; mien bien th nen day cho tre hieu ve nghe anh ca, lam muoi,
lam nc mam Quy tac la tre trong hoan canh nao th hoc nhieu ve hoan canh
o, con nhng hoan canh khac ch can biet qua loa, nh vay hoc roi mi co dp
hanh. Ve cac mon Toan, S, a, Viet ng, van ch nen day nhng cai thiet thc.
Chng trnh Toan ta bt i mot na cung khong hai Tre ch can lam c
nhng bai toan thng dung trong i thoi, ng bat chung lam nhng toan lat
leo ve phan so, ong t, ty trong nh hien nay (Nguyen Hien Le, Phai manh
dan cai to nen giao duc Viet Nam, Bach khoa so 130, ngay 01/6/1962, tr. 35).
Co tac gia e ngh nen tang them nhng gi am nhac, hoi hoa va thu cong,
e gay khieu tham my trong tam hon non nt cua hoc sinh, va e cac em
yeu men va ton trong cong viec lao ong, ieu can thiet trong mot xa hoi von
ch quen cai hoc t chng va sach v. (Xem Nguyen Khac Hoach, Xay dng
va phat trien van hoa giao duc, Nxb La thieng, Sai Gon, 1970, tr. 100-105).
Mot so y kien thuoc loai nh va neu tren co the c coi nh mam mong
cua chu trng cai cach giao duc theo hng cong ong hoa va a phng
hoa ma nganh giao duc VNCH a co gang thc hien nhng con dang d, trong
nhng nam cuoi cung cua che o.
3. Chng trnh Tieu hoc 1967-1968
Chng trnh Tieu hoc ap dung ke t nien khoa 1967-1968 that ra ch la
mot ban sao lai chng trnh cu (1959-1960) tren. S thay oi chut t ch c
the hien bang oi ba thong cao hoac cong van cua c quan chc nang nganh
giao duc ve viec sa oi chng trnh hoc cua mot vai mon hoc nao o trong
Chng trnh Tieu hoc cu trc, nh:
a) Thong cao so 86/SVL/GD/TTH/T ngay 22/01/1964 cua Nha Tong giam
oc Trung, Tieu hoc va Bnh dan giao duc ve viec Sa oi chng trnh c duc,
Cong dan giao duc va Quoc s lp Ba va lp Nhat.
b) Cong van so 4865/GD/HL/1 ngay 30/6/1967 cua Bo Giao duc ve viec pho
bien Chng trnh Khoa hoc bac Tieu hoc.
196
c) Cong van so 5501-GD/HL/1 ngay 01/8/1967 cua Bo Giao duc ve viec pho
bien Chng trnh c duc bac Tieu hoc.
II. TAI LIEU VA SACH GIAO KHOA TIEU HOC
1. Nhng tap ch giao khoa tieu hoc
Giai oan au sach giao khoa tieu hoc con thieu, nen thi Phap thuoc va
sau o t thi ky chuyen tiep sang Quoc gia Viet Nam qua en Viet Nam Cong
hoa, nha nc va mot so t nhan a cho xuat ban nhng tap ch phuc vu cho
hoat ong giang day cac trng s ang hoac tieu hoc. Can c Muc luc bao
ch Viet ng trong 100 nam (1865-1965) cua Le Ngoc Tru (ban in roneo) va Th
tch bao ch Viet Nam cua Hoc vien Chnh tr Quoc gia TP HCM (Nxb Chnh
tr Quoc gia, Ha Noi, 1998), cung mot t tai lieu hu quan con lu gi c vai
th vien, chung toi xin liet ke theo th t thi gian xuat ban, mot so tap ch
chuyen ve giao khoa nh sau:
- Hoc bao (1919-1944), Revue pedagogique a lusage des ecoles primaires
de lAnnam et du Tonkin (Tap ch S pham dung cho cac trng s ang
Trung va Bac Ky), do mot nhom giao vien bien tap di s ch ao cua S Hoc
chnh Bac Ky, Nha in Trung Bac tan van, Ha Noi (Le Ngoc Tru ghi: Nam th
nam, t so 9 en 39, nam 1924).
- S pham hoc khoa (1922-1939) (Journal des ecoles), tuan bao ra ngay
th Hai (Le Ngoc Tru ghi: So 14 en 33, nam 1923).
- Khuyen hoc (1935-1937), ban nguyet san xuat ban tai Ha Noi. Chu
nhiem: Nguyen Xuan Thai (Le Ngoc Tru ghi: Nam th 1, so 1 ngay 01/9/1935;
nh ban so 3 [bo mi] thang 4/1937).
- S hoc tuan bao (1930-1932), Revue hebdomadaire pour lenseignement
primaire/ Tuan bao dung cho giao duc s ang. Xuat ban Ha Noi, Chu nhiem
la Nguyen Xuan Mai (Le Ngoc Tru ghi: Nam th 1, so 1 ngay 29/11/1930, nh
ban so 57 ngay 22/5/1932).
- Ban tre hoc sanh (1940), ban nguyet san xuat ban tai Sai Gon. Quan ly:
oan Van Chau (Le Ngoc Tru ghi: Nam th 1, so 1, ngay 25/4/1940 nh ban).
- Giao duc tap ch (1942-1944), Revue pedagogique, publie par un groupe de
mandarins et de membres de lenseignement en Annam/ Tap ch giao duc c
xuat ban do mot nhom quan vien va thanh vien nganh giao duc Trung Ky, di
s bao tr cua Thng th Bo Hoc. Xuat ban hang thang tai Hue bang hai th
ch Viet va Phap. Chu nhiem: Nguyen Khoa Toan. (Le Ngoc Tru ghi Nam th 1,
so 1-2, thang 9-10/1942; theo Nguyen Xuan Hoa trong Lch s bao ch Hue, Nxb
Thuan Hoa, 2013 th so 1 ra thang 9-10 nam 1941, so cuoi nam 1944).
- Giao khoa tap ch do Bo Quoc gia Giao duc xuat ban trong nien hoc
1948-1949 tai Sai Gon, phuc vu cho viec giang day bac Tieu hoc. Chu but
la Nguyen Van Bng (Thanh tra Tieu hoc). Phan Phap van do H. Truchet
(Thanh tra Lien tnh) phu trach, phan tieng Viet do mot nhom giao vien Sai
Gon-Ch Ln. Moi so eu co Phan tong quat va Phan giao khoa. Phan tong
quat ang vai ba bai viet cua giao chc ve ly luan, phng phap giao duc/ day
197
hoc; Phan giao khoa chia ra: Lp Tiep lien (Tap I), Lp Nht (Tap II), Lp Nh
(Tap III), Lp Ba (Tap IV), Lp T (Tap V) va Lp Nam (Tap VI), vi u cac
mon hoc trong nha trng ng thi.
- Giao duc nguyet san (Enseignement 1ere degre/ Bac Tieu hoc) xuat ban
nam th nhat 1947, keo dai en nam 1949.
- Muon au bang tieu hoc (1953), nguyet san xuat ban tai Sai Gon. Chu
nhiem: Vu Hu Tiem. Tap 1, thang 4/1953; so cuoi cung: tap 8 thang 11/1953.
- Hieu hoc, tuan bao giao khoa xuat ban tai Ha Noi vao ngay th Nam (tap
o danh cho bac Tieu hoc). Nam th nhat 1953, keo dai en 1954. Chu nhiem:
Bui Cam Chng.
- Tieu hoc nguyet san (1955-? ), do Bo Quoc gia Giao duc Sai Gon xuat
ban, so 1-2 thang 1-2/1955. Ra eu hang thang, cung cap tai lieu giang day cho
giao vien, gom u cac mon hoc thuoc chng trnh bac Tieu hoc. Khong ro nh
ban t nam nao, nhng trong tay chung toi hien con gi c so 7 thang 2/1965
(nien khoa 1964-1965). Bo bien tap ghi: Chu but: Ong Giam oc Nha Tieu hoc
(khong ghi ro ho ten); Phu ta Chu but: Ong ang Duy Chieu, Thanh tra Tieu
hoc Trung ng, Nha Tieu hoc; Tong th ky: Ong inh Gia Dzu, Phong Hoc che
Nha Tieu hoc; Th ky: Ba Tran Th Meo, Phong Thanh tra Nha Tieu hoc
moi so Tieu hoc nguyet san, trc khi vao phan giao khoa day cac bai hoc theo
chng trnh cua bo, eu co cac phan Luan thuyet, Tap tr (ang thong tin),
Van uyen (ang th, van dch), Ngh nh (ang cac ngh nh, cong van lien
quan nganh giao duc). Phan giao khoa c s cong tac thng xuyen cua ong
ao giao vien, trong o co mot so ngi c nhieu ngi biet nh Ha Mai Anh,
Them Van at, Nguyen An Khng, Nguyen Tat Lam, Van Cong Lau, Vng
Pen Liem
- Hieu hoc, tuan bao do Nxb Song mi an hanh tai Sai Gon. Tap I en so
16 (1959).
- Cham hoc (1959), tuan bao xuat ban tai Sai Gon, ra c t tap 1 en
tap 12. Giam oc: Nguyen Van Hi.
2. Sach giao khoa tieu hoc
Sach giao khoa bac Tieu hoc viet bang tieng Viet a c biet ti t thi
Phap thuoc, xuat hien lai rai co le t sau ao du ngay 31/5/1906 an nh nen
hoc chnh mi, va nhat la sau khi Toan quyen ong Dng Albert Sarraut ban
hanh Hoc chnh tong quy nam 1917 vi s ieu chnh ieu 134 bang Ngh
nh ngay 18/9/1924 quy nh phai day bang tieng ban x cho ba lp au bac
Tieu hoc. ay cung la ly do s ra i cua bo sach giao khoa Viet Nam tieu hoc
tung th viet bang tieng Viet danh cho cac mon hoc bac Au hoc do Nha Hoc
chnh ong Phap chu trng va xuat ban.
Hien chung toi con gi c ban photo cuon Methode de Quoc ng
(illustree) day v long tieng Viet do J. C Boscq bien soan dung cho hoc sinh cac
trng hoc ong Dng, ban in lan th 13 tai Sai Gon nam 1914. Quyen nay
c ong gop chung vi quyen Morale pratique (Luan ly thc hanh) cua cung
198
tac gia vi s cong tac dch thuat cua Nguyen Van Tam, giao vien Trung hoc
My Tho. Quyen sau nay cung dung cho hoc sinh cac trng hoc ong Dng,
ban in lan th 6 nam 1926 tai Sai Gon, noi dung toan tieng Viet, day ve luan
ly, vi nhng bai hoc nh: Phong hoa, Lng tam, Than toc, Phai vang li cha
me, Anh em ch em, Huynh e hu ai, Bon phan toi t, Nha trng, Khuyen
hoc, Can hoc, Ke bieng nhac, Tnh bau ban, Phai giup nhau, Xau net het ban
Trong nhng nam 20-40 cua the ky trc, nhieu sach day tieng Viet hay
Quoc van bac Tieu hoc a ra i. c biet, hien Th vien Quoc gia (Ha Noi)
va vai t nhan van con lu gi c mot so sach giao khoa mon tieng Viet bac
Tieu hoc nh sau:
- Au hoc b the (Un peu de tout) cua Henri Le Bris, ban cai bien cua
Huynh Van Ninh e dung cho hoc tro cac trng ong Dng, in lan th 3
tai Sai Gon nam 1916, gom nhng bai tap oc bo ch ve Kien thc pho thong,
a ly, Lch s, Hanh chnh.
- Quoc-ng s hoc van tan cua Nguyen Manh Khoa, 37 trang, Nghiem
Ham an quan, Ha Noi, 1924.
- Len Sau: Sach van Quoc ng cua Nguyen Khac Hieu, 23 trang, Nghiem
Ham an quan, Ha Noi, 1924.
- Au vien tat oc cua Tran Phong Sac, tac gia t xuat ban, nam 1925.
- Methode pratique pour letude du Quoc ngu: a lusage des ecoles annamites
(Phng phap thc hanh Quoc ng dung cho cac trng Annam) cua o Than,
15 trang, Nha in Le Van Phuc in lan th 21, Ha Noi, 1926.
- Sach day van Quoc ng cua o Than, 15 trang, Nha in Le Van Phuc in
lan th 22, Ha Noi, 1927.
- Tieng mot An Nam dung cho hoc tro S ang tieu hoc do Tong Viet Toai
bien soan, Nha in ac lap, Hue, 1927. Ngoai ba ghi: Nha nc a nhan sach
nay vo ban ke nhng sach hoc trong cac trng Phap Viet coi ong Phap (Ngh
nh quan Toan quyen ngay 15 Octobre 1927).
- Tap oc va Hoc thuoc long (Lp S ang va Trung ang nam th nhat)
cua Mai Van Phng, Bui Huy Hue, 121 trang, Nha in Trung Bac tan van in
lan th 2, Ha Noi, 1937 (in lan th 3 nam 1939).
- Tan Viet van oc ban (Lp Trung ang, nam th nhat va th nh), 84
trang, nha in Legrand, Ha Noi, 1942.
Nhng ac biet, chung ta ngay nay con biet kha nhieu ti ba cuon sach
giao khoa rat noi tieng mot thi, gom Quoc van giao khoa th chia thanh 2
quyen danh cho lp S ang (= lp Ba sau nay) va lp D b (= lp T hay lp
2), Luan ly giao khoa th lp ong au (= lp Nam hay lp 1) eu cua nhom
Tran Trong Kim, Nguyen Van Ngoc bien soan trong tu sach Viet Nam tieu
hoc tung th do Nha Hoc chnh ong Phap xuat ban khoang nam 1926 va
c s dung va chnh thc va rong rai trong suot giai oan trc nam 1949.
Rieng Quoc van giao khoa th va Luan ly giao khoa th, v gia tr giao duc
199
lau ben cua chung, gan ay a c nhieu nha xuat ban (nh Tre, Thanh nien,
Van hoc) cho in lai nen co the tm oc de dang. Rieng mot mnh tac gia Tran
Trong Kim con co quyen S hoc luan ly dung cho lp S ang, xuat ban lan au
nam 1919, soan ung nh chng trnh chnh phu mi nh (Ta cua tac
gia, S hoc luan ly, Nxb Tan Viet, Sai Gon, 1950, tr. X).
Ve nhng mon hoc khac, trong bo Viet Nam Tieu hoc Tung th bang tieng
Viet do Nha Hoc chnh ong Phap chu trng xuat ban, con co: Han van tan
giao khoa th cua Le Thc va Nguyen Hiet Chi lp ong au, lp D b va lp
S ang in tng cuon rieng lan th nhat trong nam 1928; S ky giao khoa th
va Toan phap, Cach tr, a d lp ong au, Cach tr giao khoa th lp S ang
cua nhom tac gia Tran Trong Kim-Nguyen Van Ngoc; Ve sinh giao khoa th
lp ong au va lp D b cua Bac s Guillemet (Chanh S Y chnh x Ai Lao)
Mot so sach giao khoa bac Tieu hoc thi Phap thuoc.
T 1949, bc sang thi ky Quoc gia Viet Nam (1949-1955), vi chng

trnh Trung va Tieu hoc mi ban hanh nam 1949, sach giao khoa cac mon hoc
bat au xuat hien nhieu hn. Rieng ve mon Quoc van bac Tieu hoc, hien chung
toi cung con gi c cuon Bai oc Quoc van cua Le Van Chanh My Tho bien
soan (Li noi au ghi 01/11/1948) danh cho lp Nh, lp Nht trng S ang,
do Nxb Minh tan (Paris) xuat ban (v sach mat ba lng nen khong nhan ra
nam xuat ban ch xac). Da theo danh sach liet ke gii thieu ba lng mot
quyen sach khac xuat ban nam 1954 cua Nxb Minh tan th sach Bai oc Quoc
van cua Le Van Chanh chia lam 3 quyen I, II, III, nhng quyen chung toi ang
co trong tay khong thay ghi so quyen g ca. Sach day ch 94 trang kho 13 x
19cm, ngoai nhng bai trch cac sach quoc van, chung toi con dch phong
theo hay da theo nhng bai cua cac tac gia Anh, Phap va My, vi muc ch
tap tre con thng thc nhng bai ta canh, ta tam ly, ta hnh trang ngi va
vat mot cach thiet thc va luon tien day cac tre con da theo may bai ay ma
mo ta nhng quan sat cua rieng mnh (trch Li noi au).
Ngoai quyen Bai oc Quoc van neu tren, tac gia Le Van Chanh con co Hoc
tieng Viet Nam (lp Nh, lp Nht trng S ang), Co kim ong thoai (co le
thuoc dang bai oc them cho hoc sinh tieu hoc), eu do nha Minh tan xuat ban.
Tien phong xuat hien trong khoang thi gian nay, co the ke:
- 100 bai tap oc, loai sach giao khoa, 2 quyen, lp Nht va lp Nh cua
Mot nhom giao vien xuat ban, nam 1949.
200
- Tieu hoc Viet Nam Van pham (Giao khoa th) cua Nguyen Quang Oanh,
Bui Ky, Tran Trong Kim, 160 trang, Nha in Le Thang, Ha Noi, ban in lai cua
Nxb Xuan thu nam 1950.
- Van pham Viet Nam lp Nh va lp Nhat ban Tieu hoc cua Viet Quang,
105 trang, Nxb Nam Viet, 1951.
- Van pham Tieu hoc lp Nh va lp Nhat cua Bui Van Bao va Van Trnh,
Soan theo chng trnh cua Bo Quoc gia Giao duc, do ong bch xuat ban, in
lan th nhat tai Ha Noi nam 1952.
- Bo Viet ng oc ban 2 quyen (I & II) cua nhom Huynh Van o, Nguyen
Hu Thong, Tang Van Chng soan theo Chng trnh Tieu hoc 1949, do Nam
hng an quan xuat ban tai Sai Gon nam 1951. Li gii thieu au sach cua
Nguyen Van Trng: Quyen Viet ng oc ban nay ra i rat ung gi. Hoc tro
ban Tieu hoc can co no ang tap luyen quoc van, hau ng th vao lp e that
nien trng Trung hoc.
Ngoai ra con co: Sach hoc Quoc van lp Ba, lp T, lp Nam (in thanh
tng cuon rieng) eu do Bo Quoc gia Giao duc xuat ban trong nam 1951; Van
Viet Nam, Quoc van lp Nh (quyen I & II) cua Mot nhom giao vien, Quoc
van Toan th lp Ba cua nhom Pham Trng Xuan bien soan, eu do Nxb Viet
hng an hanh tai Sai Gon nam 1951.
- Tan quoc van lp Ba cua Tran Ngoc Chu, Hoang Quy Bnh, Hoang nh
Tuat, Nxb Nam sn, Ha Noi, 1951 (?). Gom cac mon Tap oc - Hoc thuoc long
- Chnh ta - Van pham - Tap lam van. Bo Quoc gia Giao duc a duyet y lam
sach giao khoa.
- Tan quoc van (Tap oc - Hoc thuoc long) lp Nhat cua Tran Ngoc Chu,
Hoang Quy Bnh, Hoang nh Tuat, Nxb Nam sn, In lan th t, Ha Noi, 1951.
Ve nhng mon hoc khac ngoai mon Van, chung toi ghi nhan:
- Mot so sach giao khoa do Bo Quoc gia Giao duc xuat ban: S Viet Nam
lp Nh cua Bui nh San (1950), Khoa hoc thng thc lp Ba cua Nguyen
nh Hue (1950).
- Cong dan giao duc pho thong cua Nhat Hoanh Sn, Nxb Ngay mai, Ha
Noi, 1949.
- Khoa hoc Quan sat lp Nh va lp Nht cua nhom Huynh Van o, Khoa
hoc Thc nghiem lp Nh va lp Nht, eu do Nam hng an quan xuat ban tai
Sai Gon nam 1951.
- Cach tr lp Nht va lp Nh cua Le Van Chanh, Toan phap lp Nht
cua Lam To Bong, eu do nha Minh tan xuat ban khoang 1953.
- Khoa hoc thng thc (Quan sat va Nong pho hoc) lp Ba, a d Viet
Nam lp Nh va lp Nht cua Mot nhom giao vien bien soan, eu do Nxb Viet
hng an hanh nam 1951.
en thi VNCH (1955-1975), viec xuat ban sach giao khoa Tieu hoc bat
au phat trien manh, noi chung (khong ke cap lp), do ca nha nc (Bo Quoc
gia Giao duc) lan t nhan song song thc hien.
201
Ve pha nha nc, t nam 1958, chnh phu e nhat Cong hoa cho lap
Ban Tu th thuoc Bo Quoc gia Giao duc e bien soan va in sach giao khoa cho
he thong giao duc toan quoc. Ban Tu th en nam 1965 oi thanh S Hoc lieu
(Chanh s vu au tien la ong Trnh Huy Tien, ke sau la ong Ly Chanh c), d
tru in ra 14 trieu cuon sach t lp Nam (lp 1) en lp Nhat (lp 5), en nam
1966 a in c 7 trieu cuon. S Hoc lieu sau lai oi ten thanh Trung tam Hoc
lieu, c coi nh mot nha khong co nhieu s, at di quyen cua mot Giam
oc, co mot Pho giam oc phu ta. Ngoai cac phong ban bnh thng, Trung tam
Hoc lieu con co: Van phong Uy ban Quoc gia Soan thao Danh t Chuyen mon,
Ban Tu th-Dch thuat va An loat, va nha in. Ngoai bo phan bien soan in an
sach giao khoa, trung tam nay con phu trach mot Phong Phat thanh hoc ng.
ay la mot trong nhng phong dung e thc hien mot chng trnh giao duc
ac biet di hnh thc vui chi giai tr qua ai phat thanh, khi au t nam
1966 di s tr giup cua c quan JUSPAO va cua Nhat, nham pho bien e bo
tuc mot so bai hoc dang kch ngan hoac tro vui chi sinh ong ti oi tng hoc
sinh tieu hoc tren toan quoc (phan mien Nam).
Thang 4/1974, trung tam c chnh phu chap thuan cho bien thanh mot
c s hoat ong theo c che t tr e de dang hp tac vi cac to hp an hanh
sach bao Anh Phap My hau co the in sach giao khoa vi gia re (xem Van hoa
tap san, tap XXIII, so 2 nam 1974, tr. 179). Sach ban cua Trung tam Hoc lieu
co mang li phat hanh tren toan quoc, t Hue, a Nang vao ti Ba Xuyen (Ca
Mau bay gi). Cac ai ly thuoc vung Sai Gon va tnh l Gia nh c hng
hoa hong 25%; xa hn c hng t 30% en 35%; ngi s dung co the en
mua sach ngay tai trung tam nhng phai mua t 10 cuon tr len cho moi au
sach, va c bt 10% so vi gia ba.
Tnh en nam 1972, Trung tam Hoc lieu Bo Quoc gia Giao duc a an hanh
c 40 au sach tieu hoc, khong ke khoang 50 au sach khac (phan ln loai
hoc van) danh rieng cho ong bao cac sac toc.
Co the liet ke sach cac mon hoc do Ban Tu th, S Hoc lieu va Trung tam
Hoc lieu thuoc Bo Quoc gia Giao duc a xuat ban nh sau:
- Viet ng: Em hoc van lp Mot cua nhom soan gia Van Cong Lau, xuat
ban lan th 1 nam 1963, lan th 5 nam 1971; Em hoc Viet ng lp Hai cua
nhom soan gia Van Cong Lau, xuat ban lan th 1 nam 1965, lan th 3 nam
1968; Tap oc t lp Ba ti lp Nam (moi lp mot cuon rieng) cua cac soan gia
Bui Van Bao, Nguyen Huy Con, Ha Mai Anh.
- c duc va Cong dan giao duc: Em tap tnh tot t lp Mot en lp Nam
cua cac soan gia Huynh Cong Tu, Nguyen Van Quan, Trnh Ngoc Tham, Van
Cong Lau.
- Khoa hoc thng thc: Em tm hieu khoa hoc lp Mot ti lp Nam (moi
lp mot quyen rieng) cua cac soan gia Le nh Huyen, Trng Th Tai, Ha Mai
Anh, Tran Quang Giu.
- Toan: Em hoc toan t lp Mot en lp Bon (moi lp mot cuon rieng) cua
cac soan gia Ha Mai Anh, Nguyen Huy Con; Toan phap lp Nam cua nhom
soan gia Chau Ngoc Canh.
202
- S ky: Quoc s t lp Hai ti lp Nam (moi lp mot cuon rieng) eu cua

nhom soan gia Pham Van Trong.
- a ly: Em hoc a ly lp Hai va lp Ba (moi lp mot cuon rieng) cua
nhom soan gia Tran Trong Phan, Van Cong Lau; a ly lp Bon va lp Nam
(moi lp mot cuon rieng) cua cac soan gia inh Ngoc An, Nguyen Hong.
- Ve sinh: Gi gn sc khoe lp Mot, Tap thoi quen tot lp Hai, Song vui
song manh lp Ba, Tang cng sc khoe lp Bon, Phong nga benh tat lp
Nam, tat ca eu cua nhom soan gia Bui Van Bao.
Ngoai nhng sach chnh neu tren, con co khoang chuc sach khac danh cho
mot so mon hoc phu nh Thu cong, The duc, Dng nhi, Tro chi
Bo sach cua Bo Giao duc c anh gia cao ca ve noi dung lan hnh thc,
phan ln c soan thao va an hanh trong khuon kho chng trnh hp tac
gia Bo Giao duc va Phai bo Kinh te Hoa Ky tai Viet Nam, nh li ghi trang
trong, au sach. Ba sach thng c in t hai en bon mau (loai in chong
mau, khong phai in offset), ben trong co rat nhieu hnh ve minh hoa hai mau.
Sach giao khoa do Bo Giao duc phat hanh co 2 loai: loai vien tr tang,
khong ban ngoai ba lng co ghi: Nhan dan Hoa Ky vi s hp tac cua Bo
Van hoa Giao duc Viet Nam Cong hoa than tang cac trng s tai Viet Nam;
va loai co ghi gia, nhng c ban vi gia rat re, bang chng 1/10 sach cua cac
nha xuat ban t nhan. So lng ban in ghi trong sach moi lan xuat ban thng
t 200 en 250 ngan cuon, tuy nhien van khong ap ng u nhu cau s dung
cho ca nc.
Co tai lieu cho biet, sach do Trung tam Hoc lieu in phat khong cho hoc
sinh (va yeu cau giao chc s dung) qua t. Rieng tai o thanh Sai Gon-Ch
Ln, ch vai em co u sach, con th phai chia ra 7-8 em mot quyen. o thanh
con the, tnh trang thieu sach thon que con tram trong hn na (xem Hien
trang nen tieu hoc Viet Nam, trong Cac van e giao duc, quyen II cua nhom
Le Thanh Hoang Dan, Tre xuat ban, 1971, tr. 40).
Ve sach giao khoa noi chung va sach giao khoa tieu hoc noi rieng, khong
the khong noi en bo phan sach giao khoa do t nhan xuat ban, chiem mot
ty trong con ln hn so vi sach cua Bo Quoc gia Giao duc. Phan v nha nc
khong kham noi (so hoc sinh trng t chiem en gan 20% tong so hoc sinh
toan quoc), phan khac, trong mot nen giao duc dan chu nh thi VNCH, ca
hai bac Trung va Tieu hoc, moi giao vien eu c quyen bien soan sach giao
khoa can c theo chng trnh an nh chung cua bo, roi t giao dch vi cac
nha in, nha xuat ban t nhan e an hanh; sach cua ai soan tot se c tn
nhiem dung rong rai, cung la nguon li ln cho mot so giao vien co kha nang
va cac nha xuat ban kinh doanh nang ong. Co the noi, mang sach giao khoa
nay song c nen a tr thanh mot th trng ac biet va canh tranh nhon
nhp, bang cach luon cap nhat chng trnh, cai tien noi dung va ky thuat in
an, vi s xuat hien cua hang chuc nha xuat ban va mot so nha phat hanh t
nhan, chu yeu tap trung tai thu o Sai Gon. Trong thi ky nay (nhng nam
60-70 cua the ky trc), rieng ve sach giao khoa bac Tieu hoc, ang ke nhat co
203
cac nha xuat ban Song mi, Viet hng, Nam sn, Thanh am, Thai dng,
va nha Tong phat hanh Nam cng.
e hnh dung tnh cach phong phu cua mang sach giao khoa t nhan, di
ay xin ghi lai mot so ten tac gia va ten sach giao khoa tieu hoc tieu bieu c
lu hanh rong rai do t nhan bien soan, phat hanh (khong ke rat nhieu nhng
sach dung cho viec hoc them cac mon, nhat la mon Toan, cung nh nhng sach
dung e luyen thi lay bang Tieu hoc va thi tuyen vao e that trng cong).
- Viet ng:
+ Mau t Viet Nam danh cho cac em nho cua Trnh Tuan Lam, in lan th
8, nam 1967; Van Viet ng lp V long cua Tran Th Thm, Nxb Song mi,
1968; Vui hoc ABC lp Mau giao va lp 1, Em tap oc lp 1 eu cua Nguyen
Tat Lam, Nxb Nam sn, 1974.
+ Quoc van toan tap, 5 cuon, t lp Nam (lp 1) ti lp Nhat (lp 5) cua
Bui Van Bao va oan Xuyen, Nxb Song mi, 1957; Quoc van toan th, 5 cuon,
t lp Nam (lp 1) ti lp Nhat (lp 5) cua ang Duy Chieu, Nxb Song mi,
1957; Viet ng bo mi, 5 cuon, cua Them Van at-Nguyen Hu Thanh-Nguyen
Hu Bang, Nxb Nam sn, 1961; Quoc van toan th, 5 cuon, t lp Nam (lp
1) ti lp Nht (lp 5) cua Pham Trng Xuan-Yen Ha-Kinh Dng, Nxb Viet
hng, 1966; Quoc van bo mi, 5 cuon, t lp Nam ti lp Nhat cua Le Thanh
Phat-Pham Trng Thien, Nxb Viet hng; Viet van toan th 5 cuon t lp
1 ti lp 5 cua Bui Van Bao-Bui Quang Minh, Nxb Nhat Tao, 1970; Tieu hoc
Quoc van 5 cuon t lp Nam (lp 1) ti lp Nhat (lp 5) cua Ha Mai Anh, Nxb
Song mi, 1957; Quoc van tan bien 5 cuon t lp Nam ti lp Nhat, gom bo cu
1969 va bo mi 1972 eu do Song mi xuat ban; Viet van tan tap 5 cuon t lp
1 ti lp 5 cua ang Duy Chieu va mot nhom giao vien, Nxb Song mi, 19701973; Tan Viet van 5 cuon t lp 1 ti lp 5 cua Bui Van Bao, Nxb Song mi,
1967-1971; Viet ng toan th 5 cuon t lp 1 ti lp 5 cua Bui Van Bao-Bui
Quang Minh-Chu c Nhuan, Nxb Song mi, 1974; Tan Viet ng, 5 cuon, t
lp 1 en lp 5 cua Nguyen Tat Lam, Nxb Nam sn, 1974; Viet ng, 5 cuon, t
lp 1 ti lp 5 cua nhom La Viet, Nxb Canh hong, 1974.
+ Chnh ta Van pham, 3 cuon t lp Ba (lp 3) ti lp Nhat (lp 5) cua
ang Duy Chieu; Chnh ta Van pham lp Nhat cua Bui Van Bao; Chnh ta Van
pham cua Trnh Thien T, eu do Nxb Song mi, 1957.
+ Ng vng, 2 cuon, t lp Nh (lp 4) ti lp Nhat (lp 5) cua Bui Van
Bao-oan Xuyen-Bui Quang Kim-Trnh Ngoc Tham, Nxb Song mi, 1957.
+ Viet luan (lp Nhat, Nh tieu hoc, cac lp e That, Luc, Ngu, T - e thi
Trung hoc e nhat cap) cua Nghiem Toan, In lan 5, Nxb The gii, 1956; Viet
luan, 3 cuon, t lp Ba (lp 3) ti lp Nhat (lp 5) cua Bui Van Bao, Nxb Song
mi, 1957; Tap lam van lp Ba, Tap lam van lp Nh, Em luyen Viet van (165
bai luan lp Nhat) eu cua Cao Van Thai, Nxb Thanh am; Luan van lp 4,
111 bai luan mau lp 5, eu cua Nguyen Tat Lam, Nxb Nam sn, 1974.
- c duc: c duc, 5 cuon, t lp Nam (lp 1) ti lp Nhat (lp 5) cua
ang Duy Chieu, Nxb Song mi, 1957; c duc lp Nam va lp T (in tng cuon
rieng) cua Cao Van Thai va Hoang Kim Long, Nxb Thanh am, Sai Gon, 1959.
204
- Cong dan giao duc: Cong dan giao duc lp Ba, lp Nh va lp Nhat (in
tng cuon rieng) cua Nhat Hoanh Sn, Nxb Nguon song, Sai Gon, 1956; Cong
dan giao duc lp Nhat cua Le Nguyen Lam, Nxb Nguon song, Sai Gon, 1956;
Cong dan giao duc lp Nh va Nhat (in tng cuon rieng) cua Nguyen Hu Bang,
Nxb Thanh am, Sai Gon, 1959; Cong dan giao duc lp Nh va lp Nhat (in
tng cuon rieng) cua inh Xuan Hoa, Nxb Nam Viet, Sai Gon, 1959; Cong dan
giao duc lp Nam, lp T va lp Nhat (in rieng tng cuon) cua Phan Van Chieu,
Nxb Song mi, Sai Gon, 1959-1960; Cong dan giao duc lp Nhat cua Le nh
Huyen va Trnh Ngoc Nguyen, Nxb Nam sn, Sai Gon, 1960
- Khoa hoc thng thc: Cau hoi thng thc lp Nhat (lp 5) cua Khong
Trong Thu; Tieu hoc thng thc cam nang cua Ha Mai Anh, eu do Nxb Song
mi, 1957
- Toan: Toan phap, 5 cuon, t lp Nam (lp 1) ti lp Nhat (lp 5) cua
nhom Cao Van Thai-Ha Mai Anh-Vu Tien Thu-Khong Trong Thu-Nguyen Manh
Tuan; So hoc, 4 cuon, t lp T (lp 2) ti lp Nhat (lp 5), Hnh hoc o lng,
4 cuon, t lp T (lp 2) ti lp Nhat (lp 5), Quy tac cong thc toan tieu hoc cua
Khong Trong Thu; Hnh hoc lp Nh, Hnh hoc lp Nhat, 100 cau hoi toan cua
Trng Quan Liem, tat ca eu do Nxb Song mi, 1957; Toan phap, 5 cuon, t
lp Nam ti lp Nhat cua nhom Le Thuan-Vu Manh on-Nguyen Doan Khanh,
do Thai dng xuat ban, Song mi phat hanh nam 1965.
- S ky: Viet s, 3 cuon, t lp Ba ti lp Nhat (lp 5) cua Bui Van Bao,
Nxb Song mi, 1957.
- a ly: a ly lp Ba cua oan Xuyen; a ly lp Nh va a ly lp Nhat
cua Hoang The My, eu do Nxb Song mi, 1957.
- Ve sinh: Ve sinh, 5 cuon, t lp Nam (lp 1) ti lp Nhat (lp 5) cua Bui
Van Bao, Nxb Song mi, 1957.
Qua s liet ke tng trng nh tren, chung ta thay ro rang sach giao khoa
tieu hoc thuoc khu vc t nhan mien Nam trc ay a that s tram hoa ua
n, tham ch tr thanh mot th trng nang ong.
Sach giao khoa noi chung va sach giao khoa tieu hoc noi rieng la mot loai
san pham van hoa ac biet hn cac loai san pham van hoa khac, a tr thanh
mon hang tinh than co mc cau rat cao gan nh cm gao vay. Trong ieu kien
canh tranh, chung phat trien phong phu a dang va cho ra nhng san pham
tot c tn nhiem. V the cho nen, mac du Bo Giao duc co yeu cau cac trng
cong lap phai dung sach do bo to chc bien soan, nhng sach giao khoa t nhan
van con mieng at mau m e song la so hoc sinh t thuc chiem 20% tong so
hoc sinh tieu hoc ca nc, tham ch con canh tranh lai vi khu vc sach giao
khoa nha nc.
Trong lnh vc mon hoc Viet ng, mot vai soan gia noi tieng (nh Bui Van
Bao, Ha Mai Anh, ang Duy Chieu) co sach pho bien rong en noi khien ta co
cam tng ca i ho ch lam viec va song bang sach giao khoa tieu hoc. Soan
sach cho t nhan tao c uy tn nhat nh mot thi gian roi, ho con c mi
205
vao Ban Tu th e soan sach cho Bo Giao duc, hoac tr thanh cong tac vien
thng xuyen cho mot so tap ch giao khoa, nh t Tieu hoc nguyet san do bo
chu trng bien tap. Co tac gia (nh Bui Van Bao) co sach tai ban lien tuc,
ma nhng cuon sau ch la s cai bien, vi viec sa cha bo sung, cap nhat hoa,
phat trien len t nhng sach a c chnh mnh soan trc, nhng nh vay
ma sach c ngay cang hoan thien hn.
e canh tranh nham thuyet phuc gii chc tieu hoc chon dung sach mnh,
cac tac gia cung nha xuat ban eu ra sc cai tien ca ve hnh thc lan noi dung,
cho nhng lan xuat ban sau.
Noi chung ve hnh thc, phan ln sach eu in ba 2 mau (luc nay cha
phat trien ky thuat in offset), ben trong ve nhieu hnh minh hoa net en trang,
vi mot so trang phu ban bang hnh ve net hoac hnh chup in mot mau. Giay
in sach xau hay tot, tat nhien, cung khac nhau tuy theo chu trng kinh doanh
cua tng nha xuat ban.
e tao thng hieu rieng, moi tac gia (hoac nhom tac gia) thng at
cho sach mnh bien soan mot cai ten phan biet vi tac gia, nha xuat ban khac,
bang cach, nh ta a thay, thay oi ten goi mon hoc (Viet ng, Quoc ng, Viet
van, Quoc van) roi them vao o mot so cum t nh toan th, toan tap, bo
mi, tan bien, hoac them ch tan pha trc ten mon hoc (nh Tan Quoc
van), hoac ao Quoc van Tieu hoc thanh Tieu hoc Quoc van
Cung co trng hp sach in sai chnh ta hoac xuat hien loi in (loi morasse)
nhng khong ang ke. Loi sai kien thc t khi xay ra song van co, nh trong
nhng nam 1969-1970, bao ch a tng vach loi mot cuon sach khoa hoc no a
nham lan cai han th bieu (thermometre, con goi nhiet ke hay ong thuy) vi
cai phong vu bieu (barometre, con goi kh ap ke). Do thnh thoang co s s suat
hoac cau tha nh vay trong sach giao khoa, nen co ngi luc bay gi a viet
nhac: Toi yeu cau Bo Giao duc, cac giao s, cac nha e y ve s hoc, yeu cau quy
v ngh phng thc nao e tao ra nhng sach vng chac, bao am mi mi
nh t ien Petit Larousse, nhng sach tai ban 30, 40 nam, ma uy tn the
gii nguyen ven (Van hoa tap san, tap XXIII, Tld, tr. 154).
V ly do canh tranh va cung e thu hut ngi s dung, oi khi co nhom tac
gia cho in ngay au sach bc th keu goi giao chc va cac bac phu huynh hoc
sinh chu y en sach cua mnh, bang cach mo ta chi tiet nhng iem ac sac noi
bat ve hnh thc lan noi dung, vi li le khong khoi vng chut mui quang cao:
Tom lai, Quoc van bo mi, vi s phong phu cua e tai a ghi them mot giai
oan mi va cung la mot cong trnh giao khoa ma chung toi han hanh gi en
quy ban mon qua au Nien Hoc. Chung toi inh ninh se khong phu long tn
nhiem cua quy ban ong nghiep va c mong c gop phan trong s nghiep
chung cua giao gii (trch th gi Quy v giao chc va cac bac phu huynh hoc
sinh, in au sach Quoc van bo mi lp T cua Mot nhom giao vien Viet
hng, Nxb Viet hng).
e tieu thu c nhieu sach, nhat la nhng sach mi ra lo sau, cung co
hien tng tieu cc xay ra, nh tac gia hoac nha xuat ban an canh vi cap lanh
206
ao giao duc a phng (Trng Ty Giao duc/ Chanh S Hoc chanh) e c

gii thieu sach xuong n v trng hoc, hoac chi hoa hong trc tiep cho giao
chc. Chnh ong Tong trng Bo Quoc gia Giao duc & Thanh nien Ngo Khac
Tnh nam 1974 a co luc phan nan rang du Trung tam Hoc lieu a an hanh
c sach giao khoa gia re, nhng co nhieu giao vien v an hoa hong cua cac
nha xuat ban nen ch buoc hoc sinh s dung sach cua nha xuat ban cho mnh
hoa hong, vi gia cao gap 10 lan hn gia cua Trung tam Hoc lieu, va chnh ieu
nay a gay kho khan cho mot so gia nh ngheo.
Ve noi dung, tat ca eu phai Soan theo chng trnh cua Bo Van hoa Giao
duc (cau ghi ngoai ba sach), nhng chng trnh cua bo ch vach e cng ch
khong bo buoc, noi dung cu the cac bai hoc ben trong co the rat khac nhau tuy
theo soan gia. Ho ch can ton trong chng trnh va li hng dan chung cua
Bo Giao duc ve mon hoc, roi t do chon bai a vao sach. Nh vay, noi dung
sach giao khoa phong phu, moi ngi mot ve, va trong ieu kien c t do nh
the, cac giao chc soan sach cung co thi ua canh tranh nhau mot cach t giac
e soan ra nhng giao trnh c nhieu ngi va y, chap nhan.
Rieng mon Viet ng, cac bai Tap oc, Chnh ta, Hoc thuoc long cac lp
nho (Nam, T, Ba/ 1, 2, 3) mot phan do chnh soan gia hoac cong tac vien at
lay, phan khac trch ra t mot so tac pham van hoc a co danh tieng; cac lp
ln hn (Nh, Nhat/ 4, 5), bai v loai nay thng c trch t tac pham van
hoc, sach bao u loai, hoac ang nhng bai Hoc thuoc long bang van van do
nhng cong tac vien la nha th sang tac.
e th du cho thay hnh thc, noi dung cu the cua mot sach Viet ng c
trien khai ra nh the nao t e cng chng trnh cua Bo Giao duc, di ay
xin trch dan Li noi au trong bo Tan Viet van (5 cuon t lp Nam en lp
Nhat) do Bui Van Bao bien soan t nam 1964:
1. Ve hnh thc: Ch in ro rang, sang sua t lam lan. Cac bai tap oc eu c a len au
trang va cuoi tuan [v bai hoc c phan bo theo 30 tuan le trong nam hoc - TVC] lai co nhng
bai tap oc vui bang van van va van xuoi, nhng tranh giai tr, gi oc to mo va tr phan oan cua
tre em, khien chung cang vui ma hoc. Ngoai ra cac tranh minh hoa cua mot hoa s hu danh,
c in nhieu mau ti ep [that ra ch mau en, o hoac xanh, tuy lan xuat ban - TVC], se rat
thch hp vi cam quan cua cac em t 6 en 12 tuoi, xa nay ch a net ve va mau sac.
2. Ve noi dung: Cac bai eu c bien soan theo ung phng cham s pham la i t de
en kho va luon luon co tnh chat vui ve, linh hoat, thiet thc.
a) Ve bai Tap oc can lien quan en chng trnh Ng vng ay, t lp Nam en lp
Nhat, tai lp nao chung toi cung nh thang cac nha van yeu tre soan nhng bai Tap oc thanh
mot cau chuyen lien tuc, sat thc te va gan gui vi tre em hn. Hoc sinh trong khi tap oc, se
tm thay o nhng ngi ban quen thuoc, cung lam viec va cam ngh nh mnh, chac chan se
thay them phan hng thu.
b) e khong thieu sot, cac bai Chnh ta, chung toi a la chon nhng oan van hay trong
nhieu van pham e cho cac em lam quen vi cac loi hanh van khi th bay bm, van hoa, khi th
hung manh, sac ben cua cac van gia noi tieng.
c) Ve cach giai ngha hoac at cau hoi ().
d) Ve van van dung lam cac bai Hoc thuoc long, chung toi a hp tac cung mot so thi s
e soan rieng nhng van th trong sang, de hieu, giau nhac ieu cho thch hp vi cac em hn.
(Sao lai trong Tan Viet van lp Nam, Nxb Song mi, tai ban nam 1971)
207
Ve noi dung giao duc ao c trong cac bai hoc cua mon Viet ng tieu hoc,
chu yeu tap trung hai phan mon Tap oc va Hoc thuoc long, chung toi a co
lan phan tch kha ky trong mot bai viet trc, nen ay xin phep khong lap
lai dai dong (xem Tran Van Chanh, Nhng bai hoc thuoc long, mot th van
chng tieu hoc cua mien Nam trc ay, tap ch Nghien cu va Phat trien, so
6 (95). 2012). Nhn chung, a so cac soan gia soan sach giao khoa bac Tieu hoc
eu co gang noi theo nhng ton ch a c Bo Giao duc neu ra trong nguyen
tac cua nen giao duc Viet Nam (Nhan ban, Dan toc, Khai phong) va trong
nhng li ch dan giang day cho tng mon hoc ma ho eu ghi ra au cuon
sach giao khoa Viet ng cua mnh.
B. CHNG TRNH VA SACH GIAO KHOA TRUNG HOC
I. CHNG TRNH TRUNG HOC
1. Chng trnh Trung hoc Hoang Xuan Han 1945
a. Tong quat
ay la chng trnh Trung hoc au tien cua Viet Nam dung chuyen ng
tieng Viet c mot nhom giao s da theo chng trnh Phap bien soan cap
toc ch khoang 10 ngay di s chu tr cua Bo trng Giao duc va My thuat
Hoang Xuan Han trong thi Chnh phu Tran Trong Kim. Mac du vay, chng
trnh nay a c ap dung tren toan quoc (gom ca vung quoc gia va vung khang
chien) trong thi gian t nam 1945 en nien khoa 1952-1953, ma tat ca nhng
chng trnh Trung hoc en sau eu can ban mo phong theo no, lay no lam c
s e t o bo sung, sa oi cho thch hp vi trnh o hoc sinh cung nh tnh
trang tien trien chung cua nen giao duc va khoa hoc moi thi ky khac nhau.
Ke ca oi vi nhng chng trnh mi nhat c ap dung trong thi VNCH
(1955-1975), dau an va anh hng cua chng trnh Hoang Xuan Han van con
kha sau am.
Trung hoc chia lam 2 cap: (1) Pho thong hoc 4 nam, goi la e nhat nien,
e nh nien, e tam nien, e t nien. Lai chia lam 2 ban gom: Co van (A) va
Kim van (B); (2) Chuyen khoa hoc 3 nam, goi la e nhat nien, e nh nien,
e tam nien. Lai chia lam 4 ban gom: ban Khoa hoc A (chuyen Van vat hoc,
Hoa hoc, Vat ly hoc), ban Khoa hoc B (chuyen Toan, Ly hoa), ban Sinh ng C
(chuyen Van Viet Nam, Anh, Phap van), ban Han t D (chuyen Van Viet Nam,
Han t, sinh ng Phap hoac Anh).
Cac mon hoc: Quoc van, Han, Toan, Ly hoa, Van vat, Sinh ng, Triet,
Kinh te, S, a, Ve, Thu cong, Nhac, N cong, Nuoi tre.
Do tnh cach tien phong, lch s va tam quan trong cua bo chng trnh
Trung hoc au tien nay, chung toi xin chep lai nguyen van The le bac Trung
hoc at au bo chng trnh, qua o thay c cach sap xep, phan chia cua
cac cap va cac ban:
THE LE BAC TRUNG HOC
I. Chieu theo Du so 67 ngay 30/6/1945 cua Viet Nam Hoang e [Bao ai], bat au hoc
khoa 1945-1946, se bai bo bac Cao ang Tieu hoc va bac Trung hoc to chc theo the le ban
hanh t trc.
208
II. Sau bac Tieu hoc, se to chc mot bac Trung hoc (trng hoc duy nhat). Bac Trung hoc
mi chia ra lam hai cap:
1) Cap trung hoc pho thong: Gom co bon lp: e nhat nien, e nh nien, e tam nien va e
t nien trung hoc pho thong [tng ng vi lp e that, e luc, e ngu, e t hay lp 6,7,8,9
sau nay].
Moi lp co hai ban: Ban A hay la ban Co van.
Ban B hay la ban Kim van.
Bang chia gi hang tuan va chng trnh hoc khoa nh theo ay.
Tot nghiep thi bang Trung hoc pho thong [tng ng Trung hoc e nhat cap hay cap II
sau nay].
2) Cap Trung hoc chuyen khoa: gom co ba lp: e nhat nien, e nh nien va e tam nien
trung hoc chuyen khoa [tng ng Trung hoc e nh cap hay cap III sau nay]. Moi lp co bon ban:
Ban khoa hoc A chuyen ve Van vat hoc.
Ban khoa hoc B chuyen hoc Toan phap va Ly Hoa hoc.
Ban Sinh ng chuyen khoa.
Ban Han t chuyen khoa.
Hoc sinh hai ban khoa hoc A va B, tuy theo ch hng va sc hoc, co quyen chon hoc
chng trnh Han hoc hay chng trnh mot sinh ng th hai.
III. Bat au t khai giang nien khoa 1945-46, tat ca cac trng Cao ang Tieu hoc se oi
lam trng Trung hoc pho thong, va tat ca cac trng trung hoc hien tai se oi lam trng Trung
hoc chuyen khoa.
Rieng trong nien khoa 1945-1946, se con gi lai cac lp Triet hoc van chng, Triet hoc
khoa hoc va Toan phap s ang, danh cho hoc sinh a o bang Trung hoc S cap.
IV. Theo Ngh nh so 113 ngay 3/7/1945 cua Bo trng Bo Giao duc My thuat, muon vao
lp e nhat trung hoc pho thong [tng ng e that hay lp 6 sau nay] cac trng cong, hoc
sinh phai co bang Tieu hoc va khong qua 14 tuoi chan, ke ti ngay 31 thang 12 dng lch nam
xin vao.
Muon vao lp e nhat nien trung hoc chuyen khoa [tng ng e tam hay lp 10 sau
nay] cac trng cong, hoc sinh phai co bang Trung hoc pho thong hay mot bang tng ng
(Cao ang Tieu hoc, Brevet Elementaire, Brevet denseignement primaire superieur) va khong
qua 18 tuoi chan ke ti ngay 31 thang 12 dng lch nam xin vao.
Rieng nam 1945, han tuoi thi vao hai lp ay gia them cho la 15 tuoi va 19 tuoi.
oi vi n hoc sinh, cac han tuoi tren nay eu gia them mot nam.
V. Ngay thi va so hoc sinh lay vao cac lp se do Bo Giao duc My thuat nh. Hoi ong khao
th gom hieu trng trng lam chu tch va giao s moi cap lam giam khao.
VI. Cac mon thi nh nh sau nay:
1) Thi vao e nhat pho thong [tng ng e that hay lp 6 sau nay]:
Mot bai am ta va cau hoi
1 gi
nhan so 2
Mot bai luan quoc van
1 gi
nhan so 3
Hai bai toan
1 gi 30 phut
nhan so 3
Khong thi van ap
2) Thi vao e nhat chuyen khoa [tng ng e tam hay lp 10 sau nay]:
Mot bai luan quoc van chung cho 4 ban
2 gi
nhan so 3
Mot bai toan (chung cho 2 ban khoa hoc A va B)
2 gi 30
nhan so 3
Hai bai sinh ng (rieng cho ban Sinh ng)
3 gi
nhan 2 x 2 = 4
Dch ch Han (rieng cho ban Han t)
2 gi
nhan so 4
Khong thi van ap
209

e cu the hoa ma khong qua rm ra, nham co c s thc te so sanh vi
cac chng trnh en sau, ch xin neu th du ve chng trnh mon Quoc van va
mon Luan ly-Cong dan giao duc cua lp e t nien A va B cap Trung hoc pho
thong [tng ng e t hoac lp 9], nh sau:
CHNG TRNH QUOC VAN
TRUNG HOC PHO THONG
LP E T A VA B
Van pham: Cac loai tieng (tiep theo). Cach at cau. Cac th menh e. My t phap [tc bien
phap tu t].
Luan: Nh lp e tam, ch them nhng e hi co tnh cach van chng.
Giang van:
a) Trch oan trng tan thanh. Cac tac pham khac bang tieng Viet cua Nguyen Du. Ty ba
hanh (ban dch). Quoc s dien ca.
b) Th van sau oan trng tan thanh: Ly Van Phc, Cao Ba Quat, Cao Ba Nha, Nguyen
nh Chieu (tr Luc Van Tien). Ton Tho Tng, Phan Van Tr, Chu Manh Trinh, Nguyen Cong
Tr; Dng Khue, Vu Pham Ham, th van can ai va hien ai.
CHU:
Nhan giang van se cho hoc tro biet t ieu ai cng ve van hoc s t au the ky th XIX
en nay cung nhng ieu thng thc ve cac the th: th co phong, hat noi, phu, th mi.
c) Van xuoi, trch cac tac gia, hien tai.
CHNG TRNH LUAN LY VA CONG DAN GIAO DUC
TRUNG HOC PHO THONG
LP E T
Luan ly: Gia tr tinh than.
Chon nghe nghiep theo khuynh hng. Luan ly ve chc nghiep.
Co tuc xau va co tuc tot.- Bao thu va tien bo.- Tinh than ky luat.- Tinh than oan ket.- Tinh
than hy sinh.
Nhng t cach phai co cua ngi ng ch huy.
Chc vu thanh nien trong nc.- Chc vu anh tai trong nc.
Can phai co mot ly tng hoat ong.
Cong dan giao duc: Kinh te hoc lc giang.
San xuat tai san.- Lu thong tai san.- Phan phoi va tieu thu tai san.
a v nc Viet Nam ai ong A va trong hoan cau.- Bon phan va quyen li oi vi van
quoc.- Cach dung hoa long yeu nhan loai vi long yeu nc.- Bnh luan ve trang thai hien thi cua
nc Viet Nam.- Long tin tuyet oi tng lai nc ta.
2. Chng trnh Trung hoc 1949

a. Tong quat
Ban hanh theo Ngh nh 9-N/GD ngay 5/9/1949 va ap dung t nam hoc
1949-1950, di thi Quoc gia Viet Nam vi Bo trng Bo Quoc gia Giao duc
Phan Huy Quat.
Trung hoc chia lam 2 cap: (1) Pho thong hoc 4 nam, goi la lp e that,
e luc, e ngu, e t (tng ng vi lp 6, 7, 8, 9 bay gi). Chia lam 2 ban:
ban A Co ien va ban B Sinh ng; (2) Chuyen khoa hoc 3 nam, goi la e tam,
210
e nh, e nhat (tng ng lp 10, 11, 12 bay gi). Chia lam 3 ban: Khoa
hoc, Sinh ng, Co ien.
Cac mon hoc: Quoc van, Han hoc, Luan ly va Cong dan giao duc, Toan
hoc, Ly Hoa hoc, Van vat hoc, Phap ng, Anh ng, Triet hoc, S hoc, a d,
Ve, Thu cong, Am nhac, Dng nhi, Gia chanh, May.
Phat huy them mot bc t chng trnh Hoang Xuan Han, co the coi ay
la lan cai cach chng trnh quy mo va co tnh bc ngoat, phan anh tinh than
va phng phap cua nen giao duc mi trong giai oan au du nhap Viet Nam.
Nhng bo chng trnh trung hoc ve sau cua VNCH a c bien soan chu yeu
da theo chng trnh nay, ca ve noi dung lan cau ch, roi them hoac bt mot
so chi tiet cho phu hp. Di ay la nguyen van May li noi au rat tam huyet
cua Bo trng Giao duc Phan Huy Quat:
MAY LI NOI AU
Ke t nien hoc 1949-1950, mot chng trnh giao duc mi bac Trung hoc se c ap dung
trong toan quoc.
Tieu ban nghien cu chng trnh giao duc ma toi han hanh lanh trach nhiem ieu khien
trong khi tien hanh cong cuoc a chu trong en tinh than ngi cong dan Viet Nam mi, khong
han sao nhang nhng yeu to thc hien trong giai oan hien tai.
Da vao kinh nghiem trong may nam va qua, cung ket qua nhng cong trnh cac nha hoc
gia hang lu tam vi van e giao duc.
Chng trnh mi lay hai nguyen tac sau ay lam chuan ch:
- Gay dng mot tinh than quoc gia manh me va sang suot.
- Xuc tien mot nen giao duc hp vi trnh o khoa hoc hien ai.
Phng phap ap dung trong cac hoc ng se la phng phap thc nghiem muc ch e
cu the hoa cung hp ly hoa cac bai hoc.
Neu chng trnh bac Tieu hoc co tnh cach pho thong e at ti nen hoc van ai chung
cng bach, thi chng trnh bac Trung hoc phai sa soan thanh nien Viet Nam cho u kien thc
theo cac nganh hoc chuyen mon.
Bac Trung hoc nh 7 nam, sau thi gian o, hoc sinh thi Tu tai.
Tuy chng trnh c xep at ieu hoa trong thi gian o, nhng ngay trong bon nien au
(t e that nien en e t nien) [e that en e t, tc lp 6 en lp 9 sau nay], a day cho
hoc sinh nhng ieu can ban thng thc thiet yeu e mot mat co u hoc lc theo bac Trung hoc
en cung, mot mat giup cac hoc sinh luong tuoi sau 4 nien hoc co the tm viec lam hoac theo hoc
nhng trng chuyen nghiep.
V muc ch o, va lai cung muon tranh nan khoa c co khi lam km ham nang lc hoc sinh
c phat trien, nen sau 4 nien hoc au o, se ch m ky thi cot e kiem iem lai ket qua 4 nien
hoc. Nhng hoc sinh o trong thi ky nay se c Bo Quoc gia Giao duc cap cho mot chng ch
nhan a hoc qua 4 nam.
T e tam nien tr len en e nhat nien [e tam en e nhat, tc t lp 10 en lp 12
sau nay], chng trnh chu y en viec at nen mong nhng nganh ai hoc chuyen mon. Hoc sinh
theo hoc nhng ban chuyen khoa va sau ba nien hoc se thi lay bang Trung hoc tot nghiep tc la
Tu tai Viet Nam. Bang nay chia lam hai phan, phan th nhat thi vao cuoi e nh nien, phan th hai
thi vao cuoi e nhat nien.
e ieu hoa chng trnh cung trau doi kha nang va s trng hoc sinh Viet Nam, se thiet
lap nhng ban chuyen mon ngay t e that nien.
Trong 4 nam au (t e nhat nien en e t nien) se ch co 2 ban, ban A tc co ien, ban B
tc sinh ng. Theo danh hieu, hai ban ch khac nhau cho ban A thi chu trong en van chng
211
co ien nc nha va Han hoc, con ban B th cho hoc sinh tap hoc ngay nhng sinh ng chnh hien
tai. Con ve cac mon khac, ca 2 ban o van gi nguyen tnh cach pho thong nh nhau.
T e tam en e nhat nien, nguyen tac chuyen khoa can phai duy tr, nen chng trnh
co quy nh 3 ban: ban khoa hoc, ban sinh ng va co ien.
Nhng nguyen tac, cung phng phap va the thc noi tren se c ap dung mot cach hp
ly, trong tat ca cac mon hoc, tuy theo tng lp, tng ban. Theo nien o t lp di len lp tren,
gia cac ban, chng trnh mi se gii han mot... [mat may ch].
Van e chuyen ng a c giai quyet: bac Trung hoc cung nh moi bac hoc khac,
tieng Viet Nam phai la chuyen ng.
Rieng bac Trung hoc, hoc sinh se co dp trau doi can ke tieng me e trong nhng gi
giang van. Nhng ang van chng tuyet tac cung cac van gia, thi gia tr danh se c giang
tng tan qua s phan tach nhng khuynh hng trong lch s van chng nc nha.
Ngoai Quoc van lam chuyen ng, Phap van c chon lam sinh ng chnh se bat au day
lp e that nien [lp 6] ban Trung hoc.
Ve mon nay, loi hoc thu ong ap dung t xa phai bo i, e nhng cho cho phng phap
hoat ong. Nhng bai van pham se i oi vi bai ng vng hoac giang van, nh vay se them phan
linh hoat va khong mat nhieu thi gi.
Ben canh Phap ng, con co Anh ng, mot th tieng pho thong nhat tren the gii, tieng nay
se cung c day ngay t e that nien.
Ve viec day ngoai ng, mon am ng hoc [ng am hoc] se c ac biet chu y.
Cung ve phan van chng, chng trnh mi duy tr gia tr Han t, nen lap ra ban co ien.
Bai hoc ch Han se khong con la bai hoc kho khan, trai lai se hoa hp vi nhng bai giang Viet
van. Ban co ien cung nh ban sinh ng, se ao tao sau nay nhng sinh vien theo hoc van
chng trong ai hoc ng Viet Nam.
Toan hoc cung mon Vat ly Hoa [hoc], Van vat hoc trong chng trnh mi phai la phan
anh nhng s tien trien mi me nhat cua khoa hoc hien ai. Phan ly thuyet se thu hep lai trong
khuon kho nhng nguyen tac can ban, phan thc hanh trai lai se doi dao e cu the hoa cac bai
hoc. Van vat hoc day 4 ban t e tam en e nhat nien, nhng ch co trong chng trnh thi
Tu tai phan th hai.
S ky, a d cua chnh nc nha bay lau b bo ri se c at vao a v mon hoc xng
ang va trnh bay, giang day mot cach khoa hoc ngoai ca nhng thanh kien hu lau hoac nghi s.
Tuy nhien a d cung lch s cac nc tren hoan cau cung c chu trong hn na.
Mon Triet day cac lp e nhat nien cac ban, th nhat la ban co ien. Hoc sinh se tap
suy luan trong nhng buoi am thuyet hng dan. Hn na t tng cac triet gia Au My se c
nghien cu ben canh cac hoc thuyet A ong.
Ngoai cac mon hoc chnh ke tren, chng trnh Trung hoc mi con chu y en phan c
duc va the duc hoc sinh. Luan ly va Cong dan giao duc trong bon nam au day cho hoc sinh, qua
nhng bai hoc thc te, bon phan lam ngi, lam cong dan trong mot nc.
Bai hoc the duc t nay se c boi bo them bang nhng buoi tap vo b.
Tom lai, ai cng chng trnh giao duc bac Trung hoc mi da tren quan niem to chc
mot nen giao duc quoc gia trong mot nc oc lap.
Ve phng dien ca nhan hoc sinh, nguyen tac tong hp c ap dung, va e cac kha
nang hoc sinh t do nay n, va ch huy nhng mon hoc thiet yeu can trau doi.
Ve phng dien gia tr tong quat, chng trnh mi nay se phoi hp c nhng s tien
trien mi me vi nhng ac iem van hoa thuan tuy Viet Nam. Nh vay oi chieu vi van bang
ngoai quoc, th nhat la bang Tu tai Phap, gia tr chac chan cua van bang Viet Nam se la am bao
cho cac sinh vien Viet Nam tong hoc bat c trng ai hoc nao, trong nc hoac ngoai quoc.
Sau cung, Bo Quoc gia Giao duc thay can phai noi ro them ve viec thi hanh chng trnh
mi, v vi thi gian thi hanh, mi thay ro them cac ac iem cung khuyet iem. Toi rat mong cac
212
giao s, lau dan vi kinh nghiem thu lm trong khi day hoc, se vach ro quan niem rieng, e nh
chnh nhng cho sai, tha hoac thieu, nh vay chng trnh se them phan hoan hao.

Ha Noi, ngay 30 thang 8 nam 1949

Bo trng Bo Quoc gia Giao duc

PHAN HUY QUAT

Trch th du chng trnh Quoc van va Luan ly-Cong dan giao duc lp e
t (tng ng lp 9 bay gi):
CHNG TRNH QUOC VAN
Nguyen tac.- Hoc tro vao cap Trung hoc a biet u nhng tieng thng dung e bieu dien
cac t tng thien can quan he en i song hang ngay va nhng mon khoa hoc thng thc. Vay
ch nen chu trong en nhng danh t do ch Han ma ra va nhng danh t khoa hoc thong dung.
a) Nhng danh t ay can nh ngha cho ro va neu co the c nen viet ca nguyen ch Nho
cho nhng ch phien am e khoi ngo nhan nhng ch ong am.
b) Nen chu trong en cach viet nhng ch am gan giong nhau (nh s, x, ch, tr, v.v).
c) Nhieu ch kep gom mot ch Nho vi mot tieng Viet ghep vao vi nhau ma ca hai ch
cung cung mot ngha (nh sinh song, tu sa, ban luan v.v). Nen sa bo nhng ch iep y ay i.
d) Nen dung nhng bai giang van e day ng vng. ong thi day hoc tro quan sat s vat,
at cau vi nhng ch hoc trong bai ng vng.
e t nien A va B
Ng vng.- Danh t ve luan ly, cong dan giao duc, triet hoc va kinh te hoc (ch day nhng
tieng pho thong).
Tap van.- Nh lp e ngu, ch them nhng e hi co tnh cach van chng.
Giang van:
a) Trch oan trng tan thanh, Ty ba hanh (ban dch), Quoc s dien ca.
b) Th van sau oan trng tan thanh: Cao Ba Quat, Nguyen nh Chieu (tr Luc Van
Tien). Ton Tho Tng, Phan Van Tr, Chu Manh Trinh, Nguyen Cong Tr, Dng Khue, th van
can ai va hien ai.
CHU:
Nhan giang van, se cho hoc tro biet t ieu ai cng ve van hoc s t au the ky th XIX
en nay cung nhng ieu thng thc ve cac the: th co phong, hat noi, phu, th mi.
c) Van xuoi trch cac tac gia hien ai.
CHNG TRNH LUAN LY VA CONG DAN GIAO DUC
e t nien
Luan ly.- 1) Lng tam. Quan niem ve trach nhiem, ly tr va lng tam.
2) Cac mon phai ve luan ly. Luan ly hoa hp vi nhan loai.
3) Anh hung. Ly tng cua ngi quan t.
4) Bnh luan vai oan trch T th va Co hoc tinh hoa.
Cong dan giao duc.- Kinh te hoc lc giang. Noi qua ve kinh te t do, ch huy. San xuat,
lu thong, phan phoi va tieu thu tai san.
Chu y.- Trong cac bai luan ly nen chon nhng cau phng ngon, ngan ng, cach ngon,
cham ngon cua A ong va cua Au Tay co lien quan en bai day ma cho hoc tro hoc thuoc long.
3. Chng trnh Trung hoc 1958-1959

a. Tong quat
c ban hanh theo Ngh nh so 1286-GD/N ngay 12/8/1958, di thi
Bo trng Quoc gia Giao duc Tran Hu The, an nh ke t nien hoc 1958-1959
213
chng trnh Trung hoc tren toan coi Viet Nam (tc toan coi mien Nam Viet
Nam luc bay gi). ay la bo chng trnh c ap dung xuyen suot thi ky
VNCH, ma nhng chng trnh cap nhat hoa en sau eu can c vao vi s
thay oi chut t mot vai chi tiet nho khong ang ke.
Hoc trnh gom 4 nam Trung hoc e nhat cap (e that, e luc, e ngu, e
t, tng ng cac lp 6, 7, 8, 9) va 3 nam Trung hoc e nh cap (e tam, e
nh, e nhat, tng ng cac lp 10, 11, 12).
Cac mon hoc: Quoc van, Han t, S a, Cong dan giao duc, Sinh ng, Van
vat, Ly hoa, Toan, Triet hoc (ch co lp e nhat), Ve, Am nhac, The duc, Thu
cong (danh cho nam sinh), N cong Gia chanh Dng nhi (danh cho n sinh).
Tuy cung ch cai bien t nhng chng trnh a co trc, bo chng trnh
Trung hoc mi nay a to ra co nhieu iem tien bo, c bien soan co quy cu va
cong phu hn. V vay, bi tam quan trong cua no, e lam tai lieu tham khao
cho nen giao duc mien Nam trc 1975, di ay xin chep lai nguyen van
bai Nguyen tac cai to Chng trnh Trung hoc at au sach Chng trnh
Trung hoc do Bo Quoc gia Giao duc Sai Gon xuat ban nam 1960:
NGUYEN TAC CAI TO CHNG TRNH TRUNG HOC
I. Nguyen tac can ban cua nen giao duc Viet Nam
(Lc bo bt, v ch nhac lai y nh Chng trnh Tieu hoc 1959-1960 a gii thieu phan tren)
II. Nguyen tac ai cng cho viec soan thao chng trnh Trung hoc
Can c vao ba nguyen tac can ban cua nen giao duc Viet Nam a c an nh, bac Trung
hoc co muc ch:
- Hun uc tam hon va tnh kh,
- M mang kien thc pho thong,
- Ren luyen phng phap suy tng va hanh ong, e chuan b hoc sinh co u kha nang ra
i hay chuyen sang va cac nganh ky thuat chuyen nghiep hoac tien len bac ai hoc.
Do o, chng trnh Trung hoc:
- Chu trong ao tao con ngi quan bnh ve hai phng dien ca biet va cong ong.
- Va phai thch ng vi nhng hoan canh thc te hien tai, va co tnh cach trng cu.
- Can c gian d hoa, tranh loi nhoi so, nhng van co gang a moi van e hoc tap en
cho chnh xac tinh tng.
III. Nhng tng quan gia Trung hoc va ai hoc
a) Tng quan ve tong quat:
e cho co s noi tiep hp ly gia cac cap bac hoc ng, chng trnh giao duc Trung
hoc cung nh ai hoc can phai sa oi lai cho phu hp vi nhng nguyen tac can ban cua nen
giao duc Viet Nam ma Hoi ngh a an nh trong ban quyet ngh au tien:
b) Tng quan ve Sinh ng:
1) Sinh ng bac Trung hoc:
- e nhat cap: ch hoc mot sinh ng.
- e nh cap: hoc hai sinh ng (mot sinh ng chnh va mot sinh ng phu).
2) Chuyen ng bac ai hoc:
(a) Se tien ti viec dung tieng Viet lam chuyen ng bac ai hoc, nhng viec nay phai
c chuan b ngay t bay gi bang:
- Viec ao tao giao s ai hoc.
214
- Viec thong nhat danh t.

- Viec bien soan va dch thuat cac sach.
(b) Mac du chuyen ng ai hoc la tieng Viet, sinh vien cung can phai thanh thao mot sinh
ng va biet qua mot sinh ng khac.
IV. Chia bac va chia ban
e nhat cap: khong chia thanh ban.
e nh cap t lp e tam len en ti e nhat chia lam 4 ban:
- Van chng sinh ng,
- Van chng co ng,
- Khoa hoc Toan,
-Khoa hoc Thc nghiem.
V. Thi han hoc tap bac Trung hoc
- e nhat cap: 4 nam.
- e nh cap: 3 nam.
VI. Cac mon hoc, so gi cua moi mon, cua moi ban
1. Trung hoc e nhat cap:
BANG PHAN PHOI GI CHO MOI MON BAC TRUNG HOC E I CAP
MON HOC
Lp e that Lp e luc Lp e ngu Lp e t
1. Quoc van va Han t
5+1
5+1
5+1
5+1
2. S a
2
2
2
2
3. Cong dan giao duc (ly thuyet va thc hanh)
2
2
2
2
4. Sinh ng
6
6
5
5
5. Van vat
1
1
2
2
6. Ly hoa
2
2
2 1/2
2 1/2
7. Toan
3
3
3 1/2
3 1/2
Cong
22
22
23
23
Ve
1
1
1
1
Am nhac
1
1
1
1
The duc
3
3
3
3
Thu cong (Nam)
1
1
1
1
N cong Gia chanh Dng nhi (N)
1
1
1
1
Tong cong
28
28
29
29
2. Trung hoc e nh cap
BANG PHAN PHOI GI DAY CAC MON HOC CHO BAC TRUNG HOC E II CAP
BAN
MON HOC
(1)
1. Quoc van
2. S a
3. Cong dan giao duc
(ly thuyet va thc hanh)
4. Triet hoc
5. Sinh ng 1
6. Sinh ng 2
7. Co ng
(Han van hoac Latin)
VAN CHNG VAN CHNG

SINH NG
CO NG
III
II
I
III
II
I
(2)
(3) (4) (5) (6) (7)
5
5
0
5
5
0
2
2
2
2
2
2
KHOA HOC
KHOA HOC
TOAN
THC NGHIEM
III
II
I
III
II
I
(8)
(9) (10) (11) (12) (13)
3
3
0
3
3
0
2
2
2
2
2
2
0
6
6
0
6
6
9
6
6
0
6
0
0
6
0
9
6
0
0
4
4
0
4
4
3
3
3
0
4
4
0
4
4
4
3
3
215
(1)
8. Ly hoa
9. Toan
10. Van vat
Cong
The duc (1)
Nam hoc sinh
N hoc sinh
N cong Gia chanh
Dng nhi
Tong cong
(2)
(3)
(4)
(5)
(6)
(7)
(8)
(9)
1
1
1
24
1
1
1
24
1
1
1
27
1
1
1
24
1
1
1
24
1
1
1
27
4
6
1
26
4
6
1
26
(10) (11) (12) (13)

6
8
1
27
4
4
3
26
4
4
3
26
6
4
4
27
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
27
va
28
27
va
28
30
27
va
28
27
va
28
30
29
va
30
29
va
30
30
29
va
30
29
va
30
30
(1) Khi co u phng tien va huan luyen vien, so gi the duc co the tang len ti 6 gi moi tuan.

CHNG TRNH QUOC VAN
Phan Viet van
A. Giang van va Van hoc s
(Lc bt, khong trch phan B. Chnh ta va Van pham, va C. Bai tap Quoc van)
Muc ch: Muc ch cua mon Giang van la lam cho hoc sinh thau hieu gia tr ve hnh thc
va noi dung cua mot tac pham hay mot oan van, e nh o hun uc tnh kh va tam hon, m
mang kien thc ve van hoc va thau thai nhng ieu bo ch cho viec luyen van.
1. Phan kim van: Hnh thc va noi dung cua nhng bai Giang van phai phu hp vi chng
trnh Luan van ng c giang day: chang han, day nhng bai Giang van co tnh cach mieu ta
trong giai oan day Luan van ve loai mieu ta, co tnh cach thuat s trong giai oan day Luan van
ve loai thuat s, v.v
Phai la nhng bai van co gia tr e roi bat hoc sinh hoc thuoc long hau luyen ky c va
van khieu.
2. Phan co van: Phai chon nhng oan rat tieu bieu, nhieu hay t, dai hay ngan tuy theo
lp va cap hoc. (Ve iem nay, bo se co nhng ch th ro rang e an nh nen trch nhng oan nao
trong mot tac pham, giang nhng bai nao cua mot tac gia).
3. Viec oc sach: Giao s phai hng dan hoc sinh oc sach. Hoc sinh phai co v rieng
e ghi chep nhng oan van hay, tom lc cuon sach a oc. Moi thang nen kiem soat v o mot
lan e theo doi s t hoc cua hoc sinh, khuyen khch s oc sach cho thanh mot s ham me e
khi ra i hoc sinh nh o ma luon tiep tuc viec hoc hoi.
E THAT
I.- Van xuoi hien kim: Moi tuan 2 gi
Bai chon trong tac pham cua nha van hien kim, phu hp vi chng trnh Luan van.
II.- Van van va truyen co: Moi tuan 1 gi
Trch giang
a) Van van: Tuc ng, ca dao, ve; Luc suc tranh cong; Nh thap t hieu.
b) Truyen co: cua Nguyen Van Ngoc, Phan Ke Bnh (Nam Hai d nhan, Hng ao Vng)
E LUC
I.- Van xuoi hien kim: Moi tuan 2 gi
Cung nh nam e that nhng chon nhieu bai ve loai thuat s, loai hon hp (va mieu ta
va thuat s). Le tat nhien bai dai hn nam e that.
216
II.- Van van va truyen co: Moi tuan 1 gi

Trch giang:
a) Van van: Gia huan ca (Nguyen Trai); Bch Cau ky ngo; Ba Huyen Thanh Quan.
b) Truyen co: Trng Vnh Ky, Huynh Tnh Cua.
III.- Van the: Luc bat va bien the.
E NGU
I.- Van xuoi: Moi tuan 2 gi 30
1) Mot so bai ve loai mieu ta, thuat s co tnh cach te nh, phc tap.
2) Van ngh luan cua Nguyen Van Vnh, Nguyen Ba Hoc, Phan Ke Bnh va nhng bai trch
trong tap ch van chng, khoa hoc (ong Dng tap ch, Nam phong tap ch, Tri tan, Thanh ngh,
Tao an).
II.- Van van: Moi tuan 1 gi 30
Trch giang: Le Thanh Ton, Nguyen Bnh Khiem, Chinh phu ngam, Luc Van Tien, Chu Manh
Trinh, Nguyen Khac Hieu.
III.- Van the: Song that luc bat va bien the; th ng luat.
E T
I.- Van xuoi: Moi tuan 2 gi
Van ngh luan cua Pham Quynh, Tran Trong Kim, Phan Chu Trinh. Trch cac bai ngh luan
trong cac tap ch (nh a noi nam e ngu).
II.- Van van: Moi tuan 1 gi
1) Trch giang: Cung oan ngam khuc, oan trng tan thanh, Nguyen Cong Tr, Nguyen
Khuyen, Tran Te Xng.
2) Mot hai bai tieu bieu: Cao Ba Quat, Ton Tho Tng, Phan Van Tr.
Thi ca cua cac nha ai quoc: Phan Boi Chau, Phan Chau Trinh.
III.- Van the: Hat noi.
IV.- Van hoc s: ai cng ve van hoc s Viet Nam t thi khi thuy en thi hien kim (5
gi cho toan nien khoa).
E TAM VAN CHNG (Sinh ng va Co ng)
I.- Van hoc s: Van chng truyen khau; - Van Nom t i Tran cho en het i Nguyen
Du; - Gii thieu nhng tac pham Han van do ngi Viet sang tac tng ng vi cac thi ky cua
nen van Nom.
II.- Van the: oi, phu, van te.
III.- Trch giang: Tuc ng, ca dao
1) Mot hai bai tieu bieu: Th Hong c, Nguyen Bnh Khiem, Pham Thai, Nguyen Huy
Lng, Le Quy on.
- ang c Sieu (Van te).
- Nguyen Van Thanh (Van te).
2) Trch nhieu hn: Chinh phu ngam khuc, Cung oan ngam khuc, Hoa tien truyen, oan
trng tan thanh.
E TAM KHOA HOC (Toan va Thc nghiem)
I. Van hoc s: Cung nh e tam Van chng nhng khai quat, s lc hn (vi muc ch
m mang kien thc pho thong va ao tao tam hon nhan ban hn la hng dan vao cac nganh van
hoc nghe thuat nh cac ban van chng).
II. Trch giang
1) Mot hai bai tieu bieu:
- Tuc ng ca dao, th Nom i Hong c, Nguyen Bnh Khiem, Van te tran vong tng s.
2) Trch: Chinh phu ngam khuc, Cung oan ngam khuc, oan trng tan thanh.
217
E NH VAN CHNG (Sinh ng va Co ng)

I. Van hoc s: T sau Nguyen Du en nam 1945.
- Gii thieu nhng tac pham bang Han van do ngi Viet sang tac trong thi ky o.
II. Van the: On lai Hat noi, th ng luat, Th mi.
III.Trch giang:
- Nguyen Cong Tr, Cao Ba Quat, Nguyen nh Chieu (th va van te), Nguyen Khuyen,
Dng Khue, Chu Manh Trinh, Tran Te Xng, T tnh khuc.
- Nhom ong Dng tap ch (Nguyen Van Vnh, Phan Ke Bnh).
- Nhom Nam phong (Pham Quynh, Nguyen Trong Thuat).
- Nguyen Khac Hieu (van van).
- T lc van oan: Nhat Linh (oan tuyet), Khai Hng (Na chng xuan), Hoang ao (Mi
ieu tam niem).
E NH KHOA HOC (Toan va Thc nghiem)
I. Van hoc s: Cung nh lp e nh Van chng nhng khai quat, s lc hn (vi muc
ch m mang kien thc pho thong va ao tao tam hon nhan ban hn la hng dan vao cac nganh
van hoc nghe thuat nh cac ban van chng).
II. Van the: Th mi
III. Trch giang: Nguyen Cong Tr, Nguyen Khuyen, Tran Te Xng, Nhom ong Dng
tap ch (Nguyen Van Vnh), Nhom Nam phong (Pham Quynh), Nguyen Khac Hieu (van van),
T lc van oan: Nhat Linh (oan tuyet), Khai Hng (Na chng xuan), Hoang ao (Mi ieu
tam niem).
CHNG TRNH CONG DAN GIAO DUC
HUAN TH VE CACH GIANG DAY MON CONG DAN GIAO DUC
Mon Cong dan giao duc co muc ch lam cho hoc sinh:
- Nhan nh c chan gia tr cua con ngi cung a v va bon phan con ngi trong gia
nh, gia xa hoi;
- Thau triet quyen li cung bon phan ngi cong dan trong mot quoc gia dan chu va oc lap.
Trong chng trnh nay, c duc va Cong dan giao duc bo tuc lan nhau, dung hoc ng
e chuan b hoc sinh bc vao i song xa hoi va quoc gia, ao luyen mot con ngi ay u c
tnh ong thi cung la mot cong dan xng ang.
Trong phng phap giang day, ly thuyet se i oi vi thc hanh. Ve moi van e em ra
giang day co hai phan:
- Phan ly thuyet gom mot bai hoc ngan, gian d, dung t danh t tru tng, va mot bai hoc
thch ng trch trong van chng, s ky;
- Phan thc nghiem mot bai van ap cot lam sang to y ngha bai hoc hoac giai thch nhng
iem phu thuoc vao bai hoc va mot hoat ong e thc hanh nhng ieu giang day.
T e that en e nh, gi Hieu oan [Sinh hoat hoc ng] se danh rieng cho hoat ong
thc hanh nay. Tai lp e nhat, khong con mot gi ly thuyet ve mon Cong dan giao duc, gi Hieu
oan se dung e thc hanh va nhac lai nhng ieu a hoc trong nhng nam trc.
S giang day phai co tnh cach thc te va linh ong lam cho hoc sinh hieu nhng ieu hoc
tap. Giao s can phai neu ro ly do cua nhng bon phan hoac quy tac, tranh cach hoc nhoi so.
Trong khi dien giang, giao s co the dung tranh anh, a thau thanh hoac cac phng tien khac.
Giao s se lay th du trong thi s, i song hang ngay va nhng s kien lch s hien ai Viet
Nam. Hoc sinh khong c thu ong: bai van ap rat quan trong giup cho hoc sinh suy ngh,
at cau hoi dien ta va trao oi y kien. Hoat ong thc hanh di s ieu khien cua giao s, co the
dung phng phap dien kch, du hoc thc hanh, ieu tra, phong van, thuyet trnh, bch bao, tham
gia cac tuan le xa hoi do chanh phu to chc (tuan le giao thong, ve sinh).
218
CHNG TRNH CONG DAN GIAO DUC

(T e that en e nh: 2 gi moi tuan)
E THAT
Nhan ban:
The xac va tinh than - Con ngi va ngoai vat - Bon phan khong phung ph vat pham,
khong hanh ha suc vat.
Bon phan oi vi ban than: Than the - Tnh cam - Y ch - Tr tue. Trau doi nhan cach va e
cao tinh than t trong.
i song trong gia nh:
- To tien, cha me; anh em, than thuoc (ho noi, ho ngoai), gia nhan.
- Tri an to tien, gia ao, hieu e, tng than, tng ai.
i song tai hoc ng:
- Bon phan i hoc, hoc nghe - Bon phan oi vi thay hoc (knh trong, vang li, tri an).
- Cach oi x vi ban hoc- (s ganh ua, ngha oan the, tnh khiem nhng, long ton trong
lan nhau).
- Ky luat hoc ng- (chuyen can, ton trong ky luat, danh d hoc ng, gi gn vat dung
hoc ng).
- T cach hoc sinh (y phuc, cach an noi, danh d va gia tr ca nhan).
E LUC
i song trong xa hoi:
Lien he gia ca nhan va xa hoi-nhan loai-hoat ong va cong trnh lien i cua cac the he
a qua, hien tai va tng lai.
Chung toc, ngon ng, ton giao, tap quan, tuc le.
Cac oan the nhan quan: xom gieng, lang xa, quoc gia, quoc te - ai hu, hiep hoi, hp tac
xa, nghiep oan.
Bon phan oi vi xa hoi:
- Ky luat trong oan the va luat phap trong xa hoi, cong ly va bac ai.
- Bon phan can lao, i song ngi can lao, bon phan gop sc vao s tien trien cua nhan loai.
- Yeu chuong hoa bnh (nhng c tnh can thiet).
Xa giao:
Phep lch s va ky luat xa hoi: phuc sc, chao hoi, gii thieu, tiep khach; c ch tai nhng
ni cong cong: ngoai ng, rap hat, tiem an
E NGU
To chc cong quyen Viet Nam:
Hien phap va luat le (can ban cua to chc cong quyen).
Quoc ky, quoc ca.
Tong thong; Quoc hoi; Cac bo, cac cong s, cac toa an; Cac a phan hanh chanh: lang,
tong, quan, tnh, thanh pho, thu o.
E T
Quoc gia:
Yeu to cau thanh quoc gia: lanh tho, dan toc, chnh quyen.
Quoc gia oc lap, giao dch quoc te: tnh than hu va chnh sach khong bai ngoai.
Chnh quyen trong quoc gia: hien phap (thanh lap, sa oi).
S lc ve cac chnh the: quan chu, dan chu, oc tai, cong hoa.
219
Quyen li va nhiem vu cua cong dan:

Cac am bao ve ban than (an ninh ca nhan, ton trong i t va danh d ca nhan, quyen
lam viec), cac t do t tng (tn ngng, ngon luan, hoi hop, vang lai, c tru, hanh nghiep, tham
chnh), cac quyen kinh te va xa hoi (quyen t hu, tiet kiem, kinh doanh, cac an ninh xa hoi) - long
ai quoc, bon phan ton trong va bao ve hien phap, tinh than trong luat, bon phan ong thue, quan
dch.- Nhan manh ve quyen va bon phan bau c.
Ghi chu: Ve chng trnh e ngu va e t, giao s se lay th du cu the trong nhng thc
hien cua Chanh phu Viet Nam e cung co nen oc lap va chnh the Cong hoa.
E TAM
Khai lc ve chnh tr:
- Che o dan chu: nguon goc, tien trien.
- Nguyen tac phan quyen.
- Hnh thc to chc chnh quyen: Tong thong che, ai ngh che va Quoc hoi che.
- To chc quoc te: Lien Hiep Quoc va th du ve vai c quan quoc te (c quan Giao duc,
Khoa hoc va Van hoa Quoc te (U.N.E.S.C.O.), c quan Lao ong Quoc te ( B.I.T.), c quan Y te
Quoc te (O.M.S.).
Giao te va sinh hoat xa hoi: ni cong cong - le gia nh (le ci, tang le) - hoi hop, tiec tung.
Hiep hoi co tnh cach xa hoi: nghiep oan, hoi ai hu, oan the van hoa
E NH
Khai lc ve kinh te:
- Chu ngha kinh te, chu ngha t ban, chu ngha xa hoi, kinh te t do, kinh te ch huy.
- Yeu to san xuat: von, nhan cong, ky thuat, tai nguyen, thien nhien.
- C quan san xuat va mau dch: x nghiep t va cong, cong nghiep va nong nghiep, hp
tac xa.
- Tien te: tien vang va tien giay.
- Ngan hang va tn dung.
- Mau dch va quoc te.
CHNG TRNH TRIET HOC
E NHAT
Ban Van chng: Sinh ng, Co ng
(Moi tuan le 9 gi)
I. Tam ly hoc
oi tng Tam ly hoc - Tnh cach cac hien tng tam ly. Nhng tng quan gia hien tng
tam ly va hien tng sinh ly. Quan iem noi quan va quan iem ngoai quan.
Tri giac. Cam giac va hnh anh.
Lien tng. Ky c. Tr tng tng. Chu y.
Tru tng va khai quat. Cong dung cua ky hieu. Ngon ng va t tng.
Phan oan va suy luan.
Cam giac va hoat ong. Khuynh hng va c ong.
Khoai lac va au kho tinh than va vat chat. Cam xuc. am me.
Ban nang.Tap quan. Y ch. Tnh hnh.
Y thc.Vo y thc. Nhan cach. Nhan v.
Ly tr va t do.
II. Luan ly hoc
Nhng nguyen tac can ban cua ly tr.
Phng phap thong thng cua t tng: trc giac va suy luan.
220
Dien dch va quy nap, phan tach va tong hp.

Khoa hoc va tinh than khoa hoc. Khoa hoc va ky thuat.
Toan phap: oi tng - nen tang - phng phap - ly luan. Cong dung.
Khoa hoc thc nghiem: S kien - gia thuyet - kham pha va kiem chng nh luat - nguyen
ly - ly thuyet.
Mot vai th du ve nhng thuyet ln thuoc Vat ly hoc, Hoa hoc va Sinh ly hoc hien ai.
Khoa hoc nhan van: Tam ly hoc, S ky va Xa hoi hoc.
III. ao c hoc
Van e ao c. ao c va khoa hoc.
Lng tam: ban chat va gia tr.
Bon phan va quyen li. Trach nhiem.
Cong ly va bac ai.
Cac quan niem ln cua i song ao c ong va Tay.
ao c va i song ca nhan. Than the va tinh than. Nhan pham. Nhan v va cong ong.
ao c va i song gia nh: Gia nh. Van e hon nhan va van e sinh san.
ao c va kinh te. Phan cong. Lien i. Nghe nghiep, van e xa hoi.
ao c va chnh tr. Chu ngha dan vi quy cua Manh T. T do va bnh ang. To quoc,
quoc gia, nha nc (Patrie-Nation-Etat).
Luat phap. Quyen li va bon phan cua cong dan. Van e dan toc thieu so.
ao c va giao thiep quoc te.
Nhan loai. Bon phan oi vi nhan loai.
Thuyet nhan ai cua Khong T. Thuyet t bi cua Phat giao. Thuyet bac ai cua Thien
Chua giao.
IV. Triet hoc tong quat
Nhan thc luan, nhng nguyen tac can ban cua ly tr.
Van e chan ly.
Triet hoc va khoa hoc. Triet hoc va ao c.Triet hoc va ton giao.
Khong gian va thi gian. Vat chat.
S song.
Tinh than.
T do. Nhan v va gia tr.
Thng e.
V. Triet hoc ong phng
Khai quat ve:
Khong Manh.
Lao Trang.
Phat giao nguyen thuy.
VI. Tac pham triet hoc
Trong so 9 gi hoc, nh cho moi tuan le 2 gi trong e nh luc ca nguyet se dung e oc
mot tac pham triet hoc Tay phng va mot tac pham ong phng, tuy y la chon trong bang sau
ay: (Hai tac pham ay se ghi vao hoc ba va se co hoi en luc thi van ap):
Platon: Phedon, Gorgias, La Republique (mot quyen).
Aristote: Morale a Nicomaque (mot quyen)
Marc Aurele: Pensees.
Descartes: Discours de la methode.
221
Pascal: Pensees et Opuscules.

J. J. Rousseau: Le contrat social (mot quyen)
CI. Bernard: Introduction a letude de la medicine experimentale (phan au).
Bergson: Le rire. La pensee et le mouvant. Les deux sources de la morale et de la religion.
Emmanuel Mounier: - Le Personnalisme.
- Introduction aux existentialismes.
Gabriel Marcel: Etre et avoir.
Tac pham ong phng:
Bo T th: ai hoc, Trung dung, Manh T, Luan ng.
ao c kinh.
Dharma Pada. Khoa h luc.
Ban Khoa hoc thc nghiem
(Moi tuan 4 gi)
1. Tam ly hoc:
Nh ban Van chng, tr nhng iem:
- Tru tng va khai quat.
- Cong dung va ky hieu.
- Ngon ng va t tng.
- Phan oan va suy luan.
- Y ch - tnh tnh.
- Ly tr va t do
2. Luan ly hoc (Nh ban Van chng)
3. ao c hoc (Nh ban Van chng)
Ban khoa hoc Toan
(Moi tuan 4 gi)
1. Luan ly hoc (Nh ban Van chng)
2. ao c hoc (Nh ban Van chng)
c) Nhan xet ve Chng trnh Trung hoc 1958-1959

(1) Nhan nh tong quat
Chng trnh Trung hoc 1958-1959 vi mot so iem cai bien, phat trien
len t nhng chng trnh a co trc la mot no lc ln cua nganh giao duc
thi e nhat Cong hoa (1955-1963) ong thi cung la ket qua thu lm c
t nhng cuoc thao luan trong ai hoi Giao duc Quoc gia lan I (nam 1958)
di thi Bo trng Quoc gia Giao duc Tran Hu The. Co the noi, ay la bo
chng trnh a c ap dung chnh thc mien Nam xuyen suot gan 20 nam,
v nhng chng trnh khac goi la cai cach hay cap nhat hoa sau o that ra
ch chep lai nguyen van chng trnh nay vi mot vai chi tiet thay oi khong
ang ke, nh chung ta se thay nhng oan khao sat ke tiep.
Chng trnh mi 1958-1959 so vi chng trnh cu co vai iem tien bo
nh Trung hoc e nhat cap ch hoc mot sinh ng chnh (thay v hai); e
nh cap co phan ban ngay t lp e tam (lp 10 bay gi)
Mac du vay, Chng trnh Trung hoc 1958-1959 van phai chu kha nhieu
s phe bnh cua hoc gii va gii giao chc cong cung nh t ngay t khi no mi
ra i va ca trong khi ang c ap dung.
222
a so y kien eu cho rang chng trnh ch cai bien, phat trien len t
Chng trnh Trung hoc Hoang Xuan Han (1945) von a lac hau vi thi the
v chu anh hng cua chng trnh Phap cu, va nang ne va qua thien ve ly
thuyet, khong hp vi hoan canh Viet Nam, thieu thc te, con nhieu phan loi
thi vo dung (xem phan uc ket cua Tieu ban Trung hoc trong ai hoi Giao duc
Toan quoc 1964, Van hoa nguyet san, tap XIV, Tld, tr. 598), thieu cai tien cap
nhat theo a phat trien cua khoa hoc, t chu trong hng nghiep, vi cai hoc
t chng e phuc vu thi c hn la hng ti nhng mon hoc thc dung can ch
cho xa hoi hien ai ang can nhieu hn ve cac nganh khoa hoc-ky thuat. Cac
nha bien soan chng trnh a co qua nhieu tham vong, nen a ra nhieu yeu
cau cao hn so vi tuoi tac va trnh o thc te cua hoc sinh, dng nh muon
bien hoc sinh trung hoc tr thanh nhng con ngi va hoan thien ve nhan
cach va bac hoc a nang ve tri thc, hoc van.
Ngoai nhng nguyen tac can ban (Nhan ban, Dan toc, Khai phong, ap
dung chung cho ca bac Tieu hoc), Bo Giao duc con a ra nhng nguyen tac
ai cng cho viec soan thao chng trnh vi qua nhieu cao vong, oi hoi mot
cach lang man ve nhng muc ch cao ep can phai at, nen a thiet lap mot
chng trnh hoc qua nang qua cao, ma theo ong Nguyen Hien Le, neu oc het
ca chng trnh moi mon t Viet van, Han van, Phap van, Anh van en Toan,
Ly hoa, Triet hoc, Am nhac, ngi ta cang phai than phuc rang hoc sinh
trung hoc Viet Nam co mot trnh o vt het ca cac hoc sinh trung hoc the gii
(Phai manh bao cai to nen giao duc Viet Nam, bai 1 trong loat 5 bai, tap ch
Bach khoa, so 128, Tld, tr. 15). Roi tac gia bai viet phe phan xuong tng mon,
ve Viet van, Sinh ng, Khoa hoc (Toan, Ly, Hoa, Van vat), ma mon nao cung
nang hn trc khi cai to may nam, ac biet hai mon Triet hoc va Am nhac.
Mot cau hoi khac c tac gia at ra la gia nh Bo Quoc gia Giao duc co kha
nang lam cho hoc sinh trung hoc co c trnh o hoc thc tong quat va quang
bac nh bo muon i na, th lieu khi hoc het trung hoc ho co lam c viec g
khong, co u kha nang ra i khong, hay ch lam c cai viec cao giay? Y tac
gia muon noi rang Chng trnh Trung hoc 1958-1959 cai to roi van con nang
ne kho theo, kho thc hien hieu qua va nhat la thieu han tnh thc dung so vi
hoan canh thc te at nc.
Trong bai Gop y kien Chng trnh Trung hoc (Bach khoa, so 184, ngay
01/9/1964), ong oan Them cung cho rang chng trnh hoc van con qua nang.
Mon Triet qua kho hieu oi vi hang thieu nien 17, 18 tuoi, ma chnh ong oc
con khong hieu, e ngh ch nen gi lai phan mon Luan ly hoc v mon nay i
oi vi khoa hoc cung toan hoc ma tre a quen thuoc trong nhieu nam; ban
Toan (B) va ban Van vat (A), so gi Viet van qua nhieu trong khi so gi Sinh
ng qua t; mon Thu cong e nhat cap day qua ve cac nghe moc, ren, han
nhng sao khong day trong cay, trong rau, nuoi gia suc mot x canh nong,
hoac co day nhng lai liet vao chng trnh kinh te gia nh (lp e ngu) danh
cho con gai; mon Am nhac th chng trnh phong phu qua the, oc qua chac
ai cung tng lac vao mot Vien Am nhac; mon Cong dan giao duc th can phan
phoi lai v mot muc co khi c ghi nhieu lan cac lp khac nhau, lai cung
nang ve phan chnh tr va kinh te con phan xa hoi ch lt qua
223
Chng trnh Trung hoc ay nhng khuyet iem khong the ke xiet. ang
le Chng trnh Trung hoc phai la mot chng trnh sa soan cho tre vao i,
ngi ta lai quy cho chung mot muc ch sai lam la hoc e thi. V the nhng
mon can thiet cho mot thanh nien ra i a b xem nhe nh S a, Cong
dan, Sinh ng va nhat la cac mon day cho con ngi song xng ang la con
ngi; o la mon c duc hay la ao c Chung ta th hoi vi cai kien thc
pho thong, nhng kien thc ve khoa hoc, ve toan hoc trung hoc, chung ta co
the dung vao c viec chi Vi nhng mon hoc khac cung vay Ve Sinh ng,
chng trnh th qua nang ma hoc sinh th lai cang ngay cang kem (Ha Van
Ky, Giao duc trong chieu hng phat trien quoc gia, tap san Minh c, so
1&2, thang 6-7/1972, tr. 166-167).
Chng trnh lai ri rac, thieu tnh lien ket chat che thanh he thong, nh
co ngi nhan nh: Khong ai thay ro chu iem cua giao duc hien tai xuyen
qua cai chng trnh ang c ap dung, hoac gia ngi ta ngup lan trong tng
phan chuyen mon ri rac, khong co mot s ket hp chat che e ong quy ve
mot chu iem duy nhat. Chnh v the ma giao duc ch ong vai tro tch tu kien
thc gop nhat t moi pha, con cai trong trach phat huy kien thc mot cach
sau rong theo mot chieu hng nao o, quy ve mot chu ch, hau at en mot
ng hng chung e thong nhat t tng va hanh ong cua quan chung, a
khong c e y en (Quang Minh, Vai tro cua giao duc trong s phat trien
xa hoi, Giao duc nguyet san, so 53, thang 12/1971, tr. 2).
(2) Nhan nh ve chng trnh Viet ng
Chng trnh Trung hoc Pho thong 1958-1959 noi chung va chng trnh
Viet ng noi rieng tuy co c cap nhat hoa vai lan vao nhng nam 19701971, 1971-1972 nhng hau nh khong co g thay oi (nh chung toi se trnh
bay ngay oan tiep sau), nen nhng nhan nh sap neu ra di ay ve chng
trnh Viet ng du co c phat bieu sau o 10 nam la noi chung va phu hp cho
ca nhieu bo chng trnh t chng trnh 1958-1959 nay tr i cho en luc che
o VNCH cao chung thang 4/1975.
Trc het, theo anh gia cua ong Nguyen Hien Le (Tld, tr. 15), chng
trnh mon Viet ng (cung quen goi Viet van, Quoc van) nam 1958-1959 la qua
cao, hn ca chng trnh cua Phap: bat nhng hoc sinh 14, 15 tuoi cua ta lp
e ngu, e t phai hoc cach nghien cu than the va thi ai tac gia t Le
Thanh Ton en Pham Quynh, Khai Hng, roi lai phai hoc ngh luan tong
quat, ngh luan luan ly, ngh luan van chng na, trong khi nhng hoc sinh
cung tuoi o cac trng ben Phap con ng hoc lam bai mieu ta va t s.
Th en, co y kien cho rang chng trnh Viet ng trong suot 10 nam hau
nh khong thay oi, van rm ra giam chan len nhau gia lp e ngu (lp 8)
va e tam (lp 10), lp e t (lp 9) va e nh (lp 11), lam nh khong co g
ang e hoc them; no lai c sap xep theo lch s van hoc ma khong e y
s phat trien tam hon hoc sinh, nh mot hoc sinh lp 7 lai bat hoc nhng t
tng uy m, t at trong Bch Cau ky ngo. Them vao o la s vang bong cua
nhng nha th yeu nc, nhat la trong thi khang Phap. Cuoi cung Viet van
cung ch la mot mon c day cho co ma khong nham mot muc ch nao het ca
(Ha Van Ky, Tld, tr. 168).
224
Trong bai viet Nhan nh ve chng trnh Viet van bac Trung hoc cua
Bao C (Giao duc nguyet san, so 57-58, thang 4-5/1972, tr. 38-65), tac gia con
phe phan manh me hn, trong muc so 2 Nhng iem phan ong va sai lam
trong noi dung hoc trnh, do thieu mot nh hng va nhng muc ch ro ret.
Co the tom tat thanh mot so iem chnh nh sau:
- Tnh cach thoai hoa va phan dan toc. Tac gia trch lai mot so y kien cua
GS Nguyen Van Trung ang tren tap ch T quyet (so 4, thang 11/1970), ai
khai: (a) Chng trnh Viet van bo quen khong cho hoc van chng ch Han
va ch Nom cua nhng phong trao nha van cach mang chong Phap, hoac co
nhng rat t (lp 9 ch nhac en Phan Boi Chau, Phan Chau Trinh). Trong khi
o lai hoc trung nhau qua nhieu ve Nguyen Cong Tr, Cao Ba Quat, Nguyen
Khuyen ( lp 9 roi lai lp 11), ve oan trng tan thanh ( lp 9 roi lai lp
10); cho hoc Chinh phu ngam khuc ma khong cho hoc 2 bai thien co hung
van la Bnh Ngo ai cao va Hch tng s van (vi 2 ban dch tieng Viet
hay noi tieng, eu cua Bui Ky va Tran Trong Kim) kheu gi long yeu nc, y
ch chong giac ngoai xam.
- Trong chng trnh lp 11, ve T lc van oan hoc en 3 tac gia Nhat
Linh, Khai Hng, Hoang ao ma lai bo quen nhng tac gia hien thc xa hoi
nh Vu Trong Phung, Nguyen Hong, Nam Cao trong khi van chng tien
chien khong phai ch co T lc van oan
- Ngi soan chng trnh a miet th va khong hieu c gia tr cua
van chng truyen khau, qua viec bo phan giang van ve van chng truyen
khau e tam (lp 10), ch hoc khai quat trong phan Van hoc s, nh the suot
7 nam Trung hoc hoc sinh ch c hoc van chng bnh dan truyen khau von
rat phong phu lp e that (lp 6), nen s hieu biet ve tuc ng, ca dao, truyen
co cua hoc sinh rat khiem khuyet.
Roi tac gia bai viet a ra ket luan bang nhng li le nang ne (cung chu
yeu da theo y kien cua Nguyen Van Trung): Chng trnh Viet van hien tai
bac Trung hoc co tnh cach thoai hoa, phan dan toc va do o phan giao duc.
Chng trnh o ch nham ao tao mot so ngi cau an, au hang, hen nhat,
khuat phuc ngoai bang. No phai c phe phan va sa oi tan goc re Khong
the ch day Van hoc mot cach thng ngoan hay vi thai o vo thng vo phat,
nham cung cap mot vai kien thc e thi c, nhng phai coi Van hoc nh mot
phng tien giao duc kheu gi, nuoi dng long yeu nc, y ch quat cng,
truyen thong bat khuat cua dan toc qua viec khai thac, e cao van chng cach
mang va nhng viec to cao, phi bay tnh chat phan dan toc, thoai hoa cua van
chng cong khai tay sai ong loa (tr. 52-53).
- Tnh cach m ho va co tac dung nguy hiem: ca phan kim van va co
van cua cac lp e nhat cap (t e that en e t/ lp 6 en lp 9), Bo Giao
duc ch neu gi y chung chung ma khong xac nh can trch nhng bai van, th
nao cu the. Ngoai ra, con thieu sach giao khoa chnh thc do bo bien soan e
cu the hoa, thong nhat hoa va hu hieu hoa mon Van, keo no ve vi thc tai,
tan dung nang lc, phat huy tnh chat phuc vu ch thc (tr. 53-56).
225
- Thieu hp ly trong phan phoi gi day cac lp e nh cap: mon Sinh

ng bat c ban nao va Toan ban B quan trong hn gap oi mon Viet van, lam
cho hoc sinh cac ban khoa hoc eu khinh thng mon nay
T nhng nhan nh neu tren, tac gia Bao C a manh dan a ra mot
so e ngh tom tat: (1) Can nh hng va xac nh nhng muc ch ro ret cho
mon Viet van (nh: xien dng van hoc dan toc, ren luyen tinh than dan toc,
xay dng nhan sinh quan, luyen oc suy luan, sang tao va tai an noi, m mang
kien thc van hoc va hng dan vao cac nganh van hoc nghe thuat); (2) Sa oi
noi dung hoc trnh hien tai v hoc trnh nay phan ong va sai lam
(3) Nhan nh ve chng trnh Triet hoc lp 12
Tat ca cac bac thc gia va giao chc eu tha nhan chng trnh Triet hoc
(ch day lp e nhat tc lp 12) la qua nang ne. Dng nh cac nha bien soan
chng trnh muon cho hoc sinh lp cuoi cap ban Triet (tc ban C, D) trong luc
con tre eu tr thanh nhng nha thong thai hoac triet gia!
Ch trong vong mot nam hoc lp cuoi cap, lan au tien xiep xuc vi mon
Triet ma hoc sinh a b nhoi nhet qua nhieu kien thc mi la, tru tng va
cao sieu en boi thc.
Theo ong Nguyen Hien Le, Triet hoc th hoc tron chng trnh cua Phap
nhng con hoc them triet hoc ong phng. Hoc sinh moi nam phai oc 2 cuon
sach triet viet bang ngoai ng, mot cua ong phng va mot cua Tay phng,
trong khi hoc sinh cung cap lp Phap ch phai oc co 1 tac pham.
Tnh hnh nang ne neu tren a khien ong Bui Hu Sung phai viet loat 2
bai Nen bo hay nen sa chng trnh Triet bac Trung hoc (Bach khoa so
130 va 131, ngay 01/6/1962 va 15/6/1962) e thao luan van e.
Sau khi tha nhan viec them vao phan triet ong phng lam cho chng
trnh tr nen qua nang so vi chng trnh cua Phap, tac gia e ngh hoac phai
bai bo mon Triet, hoac phai bang cach nay cach khac giam nhe chng trnh i
e tranh s lao tam cho hoc sinh. Neu c gi nh cu, trong tng lai Viet Nam
se thieu so giao s u kha nang am nhan mon Triet; hn na, chng trnh
hoc va thoat ly thc te i song a khong ap ng nguyen vong cua cac bac
phu huynh, va qua cao khong hp vi trnh o hoc sinh, nen neu khong bai bo
th cung phai tm cach sa oi da theo mot phan kinh nghiem cai cach nam
1960 ve mon Triet cua Phap theo hng gian lc va thch nghi kien thc triet
hoc vi thi ai mi. V vay, Viet Nam cung can d thao mot chng trnh hoc
thch hp vi thanh nien hoc sinh trong nc, theo 4 nguyen tac e ngh cua
tac gia: (1) Rut nhe chng trnh va bt gi Triet (lp e nhat ban C, D, 9 gi
rut xuong con 5 gi; ao c hoc va Sieu hnh hoc se a len bac ai hoc tuy
theo nganh chuyen mon); (2) Bat mot nhp cau gia Triet va mon Van chng
a hoc cac lp di (nh T tng triet ly trong oan trng tan thanh);
(3) Can kim hn can co (linh ong ly tr bang cach hng no ve thi s, ve
thc te, nh muon luyen tap oc phe bnh va xay dng cho hoc sinh mot nhan
sinh quan th phai mang nhng nhan sinh quan cua Nguyen Cong Tr, cua
Nguyen Du ra xet lai di anh sang cua thi ai); (4) Rut nhe chng trnh oc
226
triet pham bang cach nh ra moi tuan mot gi oc sach co ch dan (lecture
dirigee) cho lp e nhat (lp 12).
Cuoi bai viet, tac gia con Th phac hoa vai net ve chng trnh mi da
tren 4 nguyen tac a e ra, nhng thiet tng khong can thiet gii thieu, v
ay ch la mot e xuat co tnh ca nhan cha tng c chnh thc cong nhan
va ap dung.
4. Chng trnh Trung hoc Pho thong Cap nhat hoa 1970-1971
a. c ban hanh theo Ngh nh so 1152A-GD/KHPC/HV/N ngay
26/6/1970, hp thc hoa chng trnh Trung hoc a cap nhat hoa e ap dung
t ngay khai giang nien hoc 1970-1971, do Pho Thu tng kiem Tong trng
Bo Giao duc Nguyen Lu Vien ky, di thi e nh Cong hoa.
Chng trnh nay c cap nhat hoa t Chng trnh Trung hoc 19581959 sau khi a lan lt ban hanh mot so van kien gom ngh nh, thong t sa
oi chng trnh mot so mon hoc trong khoang thi gian t 1959 en 1966
vi vai chi tiet sa oi khong ang ke, vi Li noi au neu ro:
Mac du vay, trc s tien bo khong ngng cua t tng va khoa hoc, viec
cai tien giao duc phai c coi la mot cong tac thng xuyen.
Do o bo a trieu tap Hoi ong Chng trnh gom mot so giao chc ai
hoc, Trung hoc cong lap va t thuc e: (1) Cap nhat hoa chng trnh cho nien
khoa 1970-1971, va (2) Chuan b cai to toan bo chng trnh vao nien hoc 19721973 ti ay.
Hoi ong a thc hien xong nhiem vu th nhat va Bo Giao duc chap thuan
cho ap dung chng trnh nh kem ke t nien hoc 1970-1971 (theo Chng
trnh Trung hoc Pho thong Cap nhat hoa, Bo Giao duc, Sai Gon, 1970).
b. So sanh vi chng trnh cu 1958-1959, ta thay ve ten goi cac cap, lp,
chng trnh mi 1970-1971 a oi goi theo Sac lenh 660/TT/SL do Tong thong
VNCH ky ngay 01/12/1969 quy nh he thong giao duc mi duy nhat gom 12
nam hoc chia thanh hai cap: cap 1 t lp 1 en lp 5 (bac Tieu hoc), cap 2 t
lp 6 en lp 12 (tc la t e that en e nhat he thong cu) (xem Giao duc
nguyet san, so 37, thang 3/1970, tr. 22-23).
Ve noi dung chng trnh cu the, 3 mon Quoc van, Cong dan giao duc
va Triet hoc, ta nhan thay co vai thay oi nho nh sau:
- Viet ng:
Lp 6, phan trch giang van van bo bt Luc suc tranh cong; Lp 7, phan
trch giang van van bo bt Gia huan ca; Lp 8, phan trch giang van van bo
bt Chinh phu ngam, Chu Manh Trinh; Lp 9, phan trch giang van van bo
bt Cung oan ngam khuc; Lp 10 ban C, D (e tam van chng Sinh ng va
Co ng), phan trch giang van van bo Tuc ng, ca dao, thay vao vai bai hat boi
trch trong cac v Kim thach ky duyen, ch Thanh ly han, Tng ky kh xa;
Lp 10 ban A, B (e tam khoa hoc Toan va Thc nghiem) khong thay oi; Lp
11 ban C, D (e nh van chng Sinh ng va Co ng), Van hoc s bo bt Gii
227
thieu nhng tac pham bang Han van do ngi Viet sang tac, phan trch giang
van van va van xuoi bo bt Dng Khue, T tnh khuc, nhom ong Dng tap
ch bo Nguyen Van Vnh; Lp 11 ban A, B (e nh khoa hoc Toan va Thc
nghiem), khong thay oi.
- Cong dan giao duc:
Lp 6 (e that), bo i song tai hoc ng, thay vao bang Luat i ng;
Lp 7 (e luc), bo i song trong xa hoi, Bon phan oi vi xa hoi, thay vao
bang To chc hoc ng va Bon phan cua hoc sinh; Lp 8 (e ngu), thay To
chc cong quyen Viet Nam bang: i song trong xa hoi, Bon phan oi vi xa
hoi, i song ton giao; Lp 9 (e t), bo Quoc gia, Quyen li va nhiem vu cong
dan, thay bang: Nhan quyen (Ban tuyen ngon quoc te nhan quyen), Cong dan
quyen, Quyen t do ca nhan, Quyen t do t tng, Quyen kinh te xa hoi, Bon
phan cong dan; Lp 10 (e tam), bo Khai lc ve chnh tr, thay bang: Quoc
gia (Yeu to cau thanh quoc gia, Quoc gia oc lap, Giao dch quoc te, Can ban to
chc va ieu hanh cong quyen, To chc cong quyen- lay th du tai VNCH), Xa
hoi (Giao te xa hoi, Van e thieu nhi pham phap); Lp 11 (e nh), Khai lc
ve kinh te oi thanh Kinh te pho thong, vi nhng tiet muc gan nh tng t.
Nhn chung, mon Cong dan giao duc qua chng trnh cap nhat hoa 19701971 co s thay oi kha nhieu, co phan sat thc te hn, e cap nhat kien thc
vi nhng bien chuyen mi ve chnh tr, xa hoi trong nc va the gii.
- Triet hoc:
Lp 12 ban Van chng Sinh ng va Co ng, phan mon ao c hoc bo ca
oan chng trnh t ao c va kinh te en het Bon phan oi vi nhan loai.
Lp 12 ban Khoa hoc Thc nghiem A, phan mon Luan ly hoc van nh
ban Van chng, nhng bo: - Mot vai th du ve nhng thuyet ln thuoc Vat ly
hoc, Hoa hoc va Sinh ly hoc hien ai.- Khoa hoc nhan van: Tam ly hoc, S ky
va Xa hoi hoc.
Lp 12 ban Khoa hoc Toan B (ban khoa hoc Toan), 2 phan mon Luan ly
hoc va ao c hoc, thay v nh ban Van chng th oi thanh nh ban Khoa
hoc Thc nghiem.
5. Chng trnh Trung hoc (Cap nhat hoa) 1971-1972
Ban hanh theo Ngh nh so 1867-GD/KHPC/HV/N ngay 04/10/1971
ban hanh Chng trnh cap nhat hoa ap dung t nien khoa 1971-1972, di
thi Tong trng Bo Giao duc Ngo Khac Tnh. Chng trnh nay thc te ch la
ban sao chep lai gan nguyen xi Chng trnh Trung hoc Pho thong Cap nhat
hoa 1970-1971 va gii thieu tren, ch bien tap cau ch, xao tron trat t trnh
bay vi vai chi tiet sa oi khong ang ke mot so mon hoc.
Ch rieng mon Triet hoc lp 12 la co thay oi kha nhieu theo hng tinh
gon, giam nhe chng trnh: oi goi phan mon Triet hoc tong quat thanh Sieu
hnh hoc; bo bt Triet hoc ong phng va Tac pham triet hoc. Ch con lai 4
phan mon: Tam ly hoc, ao c hoc, Luan ly hoc, Sieu hnh hoc. Cu the nh sau:
228
CHNG TRNH TRIET HOC

LP MI HAI
Ban Van chng Sinh ng, Co ng [C, D]
(Moi tuan le 9 gi)
TAM LY HOC
I. ai cng ve Tam ly hoc: oi tng, phng phap, tng quan, tam sinh ly va tam [ly]
xa hoi.- II. Khuynh hng.- III. Ban nang.- IV. Tap quan.- V. Khoai lac va au kho (tinh than va
vat chat).- VI. Cam xuc.- VII. am me.- VIII. Y thc va vo thc.- IX. Cam giac va tri giac.- X. Anh
tng va tr tng tng.- XI. Lien tng.- XII. Ky c.- XIII. Chu y.- XIV. Ky hieu va ngon ng.- XV.
Y ch.- XVI. Tnh tnh va nhan cach.
AO C HOC
I. ai cng ve ao c hoc: Van e ao c. ao c va khoa hoc.- II. Y thc ao c
(lng tam).- III. Bon phan.- IV. Quyen.- V. Trach nhiem.- VI. Cong bnh va bac ai.
LUAN LY HOC
I. ai cng ve Luan ly hoc.- II. Nguyen ly can ban cua ly tr.- III. Phng phap tong quat
cua t tng: Trc giac va suy luan- Phan tch va tong hp.- IV. Khai luan ve khoa hoc: Nhan thc
khoa hoc va tinh than khoa hoc - Khoa hoc va ky thuat.- V. Khoa hoc Toan: oi tng - Phng
phap - Cong dung.- VI. Khoa hoc Thc nghiem: oi tng - Phng phap - Nguyen ly va ly
thuyet.- VII. Khoa hoc Nhan van: Tam ly hoc - S hoc - Xa hoi hoc.
SIEU HNH HOC
I. ai cng ve Sieu hnh hoc: Sieu hnh hoc va khoa hoc - Sieu hnh hoc va ton giao.II. Van e chan ly.- III. Tinh than.- IV. T do.- V. Thng e.
LP MI HAI
Ban Khoa hoc Thc nghiem A
(Moi tuan le 4 gi)
TAM LY HOC: Nh ban Van chng, nhng bo bt: Cam giac va tri giac - Anh tng va tr
tng tng - Lien tng - Ky c - Chu y - Ky hieu va ngon ng - Ban nang - Y ch - Tnh tnh va
nhan cach.
AO C HOC: Nh ban Van chng.
LUAN LY HOC: Nh ban Van chng, nhng bt: Khoa hoc Nhan van.
LP MI HAI
Ban Khoa hoc Toan B
(Moi tuan le 3 gi)
AO C HOC va LUAN LY HOC: Nh ban Khoa hoc Thc nghiem.
Kem pha sau noi dung chng trnh con co mot PHU BAN ve phan phoi
gi va ve chng trnh. Rieng phu ban ve chng trnh ghi ro cac tieu tiet cho
tng bai hoc, nen xem cung giong nh bang muc luc sach giao khoa danh cho
tng phan mon cua moi ban.
c biet, sau Chng trnh 1971-1972, Bo Van hoa Giao duc va Thanh
nien con cho ra them Chng trnh Trung hoc 1972-1973 vi t nhieu sa oi
nhng khong ang ke. ai khai, nh loai bo mon Han van ra khoi Trung hoc
e nhat cap va 3 ban A, B, C cua Trung hoc e nh cap, ch con gi lai mon
nay Ban Van chng Co ng D vi so gi hoc moi tuan c giam bt
6. Chng trnh Trung hoc Tong hp
Co the noi, Chng trnh Trung hoc Tong hp la ket qua cua s tiep thu
ay thien ch cua Bo Giao duc trc nhng y kien ong gop t nhieu gii trong
229
nhieu nam ve nhng khuyet tat can ban cua giao duc pho thong nham chuyen
nen giao duc nang tnh cach t chng/ thi c nay sang hng ai chung va
thc dung, chu trong en kha canh hng nghiep, kha d mang lai li ch thiet
thc cho ban than i song cua moi hoc sinh sau khi ri khoi bac Trung hoc.
c biet, Chng trnh Trung hoc Tong hp Viet Nam a c em
ra th nghiem va thc hien tai Viet Nam t nam 1964 la nam thanh lap cac
trng Kieu mau au tien Thu c va Hue.
Trong qua trnh thc hien nhng con dang d, a co 2 ban chng trnh
Trung hoc Tong hp c bien soan, mot cua Trng Trung hoc Kieu mau Thu
c (khi thao t nam 1965; trng khai giang lan au ngay 11/10/1965) e
ap dung th iem, va mot cua Bo Giao duc (khi thao t nam 1970) ban hanh
e ap dung tai cac trng Trung hoc Tong hp tren toan quoc, theo Ngh nh
2346/GD/TTHBD/HV/N ngay 10/12/1971 cho e nhat cap va Ngh nh 5770/
GD/THH/HV/N ngay 22/6/1972 cho e nh cap.
Chng trnh Trung hoc Tong hp cua Trng Trung hoc Kieu mau Thu
c co may ac iem ang chu y nh: co chng trnh hng dan hoc sinh, co
them nhng mon hoc thc nghiem, ngoai cac mon hoc bat buoc con co mot he
thong cac mon hoc nhiem y (tuy chon).
Chng trnh cua Bo Giao duc c soan thao kha voi va va cha hoan
chnh, bang cach pha tron, ghep phan pho thong cua chng trnh trung hoc
pho thong vi phan chuyen nghiep cua chng trnh Trung hoc Kieu mau Thu
c, nen no cung co chng trnh hng dan, co them nhng mon hoc mi va
nhng mon nhiem y mi. Do cha c hoan chnh nen sau o, vao cuoi nam
1972, Bo Giao duc con to chc them vai cuoc hoi thao na e nghien cu, chnh
ly bo sung cho chng trnh nhng ket qua van tiep tuc dang d.
Cac mon hoc trong Chng trnh Trung hoc Tong hp e nhat cap (lp 6
en lp 9) cua Bo Giao duc gom co nhng mon hoc bat buoc va nhng mon hoc
nhiem y.
- Mon bat buoc gom: Quoc van, S a, Cong dan, Sinh ng, Toan, Ly
Hoa, Van vat, Am nhac, Hoi hoa, Cong-Ky-Nghe (Nam), Kinh te gia nh (N),
Doanh thng, Canh nong, Hng dan, The duc.
- Mon nhiem y, cung bat buoc hoc nhng hoc sinh c tuy chon 2 mon
trong so nhng mon: Hoi hoa, Am nhac, Cong-Ky-Nghe (Nam), Kinh te gia
nh (N), Canh nong, Doanh thng, vi so gi hoc au cap (lp 6) tong cong
30 hoac 31 gi tuy theo nam, n.
Chng trnh e nh cap (lp 10 en 12) chia lam ti 8 ban cho ca 3 cap
lp 10, 11, 12, gom: Ban A Khoa hoc Thc nghiem, Ban B Khoa hoc Toan, Ban
C Van chng Sinh ng, Ban D Van chng Co ng, Ban E Kinh te gia nh,
Ban F Doanh thng, Ban G Cong-Ky-Nghe, Ban H Canh nong. Con cac mon
hoc th cung tng t nh chng trnh e nhat cap nhng co them Sinh ng
II (hoac Co ng), Triet, vi so gi hoc au cap (lp 10) tong cong 33,5 hoac 34,5
gi tuy theo nam, n.
230
II. TAI LIEU VA SACH GIAO KHOA TRUNG HOC

1. Nhng tap ch giao khoa trung hoc
Cung nh bac Tieu hoc, trong giai oan au phat trien nen giao duc Trung
hoc chuyen ng tieng Viet, sach giao khoa cung rat thieu, nen i trc mot bc,
mot so t nhan a cho xuat ban nhng tap ch giao khoa e lam tai lieu hoc tap
hoac e tham khao cho viec giang day cac mon hoc trong nha trng.
Can c theo 2 ban muc luc th tch a dan tren ve bao ch, va mot so tap
ch con lu tr cac th vien, tnh t khoang nam 1948 trc khi thanh lap
Quoc gia Viet Nam ti thi ky au Viet Nam Cong hoa, chung toi thay co mot
so tuan san, nguyet san chuyen ve giao khoa bac Trung hoc nh sau:
- Hoc bao (1948), Le guide autodidactique (Hng dan t hoc), xuat ban
hang tuan tai Sai Gon. So 1 ngay 21/8/1948, so 19 (Bo mi) ngay 25/12/1948.
Chu nhiem: Nguyen Th T; Th ky toa soan: Thieu Lang Quan.
- Tm hoc (1948-1949), tuan bao xuat ban Sai Gon. Chu nhiem: Le
Huynh Mai. Nam I, so 1 ngay 11/01/1948, so 2 ngay 27/2/1949.
- Giao duc nguyet san (1948-1949), Enseignement 2eme degree/ Giao duc
Trung hoc, Ha Noi. So 2 nam 1948-1949.
- Viet Nam giao khoa (1950-1951), tuan san xuat ban tai Sai Gon do Le
Trang Kieu lam chu nhiem. Nam th I so 1 ngay 26/11/1950, nam th II so 10,
nam 1951.
- Can hoc (1951), Ban Trung hoc, xuat ban khong nh ky tai Gia nh,
do Cha Jacques Cua lam Giam oc (Le Ngoc Tru ghi: Tap 22, nam th II, so
35, ngay 30/6/1951).
- Viet Nam giao khoa, Day theo chng trnh e that ban Trung hoc pho
thong (Chng trnh Trung hoc 1949), xuat ban moi thang 2 ky vao ngay 1 va
15 tai Sai Gon do Tham The Ha chu bien. Bo mi so 1 (So tu trng) ngay
15/9/1951. Moi so eu co Phan giao khoa va Phan tong quat. Phan giao khoa
co u bai giang day ranh re ve: Viet van, Han van, Phap van, Toan hoc, Ly
Hoa hoc, Van vat hoc, S ky, a d, Luan ly, Cong dan giao duc, Am nhac,
My thuat Vi ch can hoc, ban khong phai ch bo tinh than trong mot khuon
kho nho hep nao, ma ban co the vn mnh len cao, nhn vao nen giao duc mi
thuan tuy Viet Nam ang hnh thanh, e tm nhng cai g ma bay lau nay ban
mong moi, ban khao khat (trch Bc th gi cho cac ban hoc sinh Viet Nam
cua Tham The Ha).
- Viet Nam giao khoa tap san, Trung hoc pho thong (Lp e that va lp
e t), xuat ban tai Sai Gon. Nam th nht so 1 ngay 1/3/1952; nam th nh
so 12, ngay 15/10/1952 (Lp e that, e luc va e t). Giam oc: Pham Trng
Xuan; Co van: Tran Cu Chan; Th ky toa soan: Nguyen Khoa. Cac ban se
thay ni ay nhieu bai hoc soan mot cach ky cang, hp phng phap giao khoa
va chng trnh giao duc hien hanh, bi mot nhom giao s va van nhan ma cac
ban tng nghe ten, biet tieng (trch Cung quy oc gia cua Tran Cu Chan).
231
- Tap sach hong, Luyen thi Trung hoc e nhat cap, danh cho lp e t. Bo
A tap 1 en tap 7 (15/3/1957 en 01/6/1957). Do Nxb Thang Long chu trng,
a ra t tap 1 en tap 26.
- Tap sach xanh, Luyen thi Tu tai phan I, danh cho lp e nh. Do Nxb
Thang Long chu trng, a ra t tap 1 en tap 24.
- Giao khoa Trung hoc (1959), do Thanh quang xuat ban khong nh ky
tai Sai Gon. Tap 1-tap 5 (1959).
- Hieu hoc (1959), tuan bao do Nxb Song mi phat hanh tai Sai Gon. Tap
1 en 16 (1959).
- Sieng hoc (1959-1962), tuan bao xuat ban tai Sai Gon. Chu nhiem: Trnh
Van Thanh (Le Ngoc Tru ghi: Tap 1 en tap 21, nien khoa 1959-1960, va cac
tap ve nien khoa 1960-1962).
- Cham hoc (1959), tuan bao xuat ban tai Sai Gon do Nguyen Van Hi lam
Giam oc. Tap 1 en tap 12.
- Luyen thi Trung hoc e nhat cap (1959), ban nguyet san do Nxb Van
hao phat hanh tai Sai Gon. So 1 thang 3/1959 en so 5 thang 5/1959.
- Khuyen hoc (1959), tap ch khong nh ky tai Sai Gon do Viet Nam tu
th cuoc chu trng. Tap 1 en tap 5 (1959).
- Hoc bao Anh ng (1959-1960), moi thang 3 so tai Sai Gon do Le Ba
Kong lam Giam oc. So 1 nam 1959, xuat ban en nam 1960.
- Hoc bao dan giai (1961-1962), tuan bao xuat ban tai Sai Gon do Liem
Huyen Vu chu trng, Phan Van S lam Giam oc. So 1 khong e ngay, so 3
ngay 15/10/1961 en so 17 ngay 30/7/1962.
- Hoc hoi (1964), Trung hoc e nhat cap, tuan san xuat ban tai Sai Gon.
So 1 ngay 27/5/1964, en so 10 th nh ban.
2. Sach giao khoa trung hoc
au nhng nam 50 cua the ky trc, trong thi ky Quoc gia Viet Nam
(1949-1954), sach giao khoa cac mon hoc bac Trung hoc lay tieng Viet lam
chuyen ng a bat au xuat hien lan lan.
Nam 1951, nha xuat ban Tan Viet (Sai Gon) cho in sach Viet Nam thi
van giang luan (2 quyen) cua GS Ha Nh Chi (Quoc hoc Hue), bien soan rat
cong phu, c coi la bo sach giao khoa tien phong quy mo nhat, ay u nhat
ve mon giang van/ van hoc trch giang dung cho giao chc day Quoc van cac
trng trung hoc. Trc o chung ta con c biet en cuon Giang van Chinh
phu ngam cua ang Thai Mai xuat ban nam 1950
Cung khoang nam 1951, nha xuat ban The gii (Ha Noi) do ong Nguyen
Van Hi lam Giam oc a bat au cho ra nhieu sach giao khoa thuoc u cac
mon hoc, nh Giang van e that va e luc cua GS Le Hu Thu, S Viet Nam
e t cua Le Hu Thu, Luan van th pham (e thi Trung hoc Pho thong va Tu
tai) cua GS Nghiem Toan, a ly t e that en e t cua GS Bui nh Tan,
232
e hieu ro meo tieng Phap (bac Trung va Tieu hoc) cua GS Nguyen Van Dung,
Toan phap e that va e tam cua GS Ngo Duy Cau, Tnh ai so, So hoc, Hnh
hoc, Vat ly, Hoa hoc cua GS Ngo Ngoc Bch, Toan ly hoa e ngu va e t cua
GS ao Van Dng, Ban ke so (table de logarithme) cua Nguyen Dng on
Nha xuat ban Trng Thi, hoat ong t hoi con Ha Noi, sau nam 1954
di c vao Nam, tiep tuc in cac loai t ien (Han Viet t ien cua ao Duy Anh,
Danh t khoa hoc cua Hoang Xuan Han, Chanh ta Viet ng cua Le Ngoc Tru),
sach tham khao van hoc (ai Nam quoc s dien ca, Mai nh mong ky), va
cho ra nhng sach giao khoa ve Van, Toan, Thien van, Ly Hoa cua mot so tac
gia noi tieng (nh Khao luan ve Khai Hng cua Le Hu Muc, Thien van hoc
cua Nguyen Xuan Vinh).
T thi e nhat Cong hoa (1955-1963) tr i, sach giao khoa trung hoc u
loai cua cac nha xuat ban t nhan tram hoa ua n. Phai noi ve mat nay nha
nc khong theo kp t nhan, phan v so hoc sinh trung hoc t thuc chiem en
hn 65% tong so hoc sinh trung hoc toan mien Nam (xem H.G.C., T thuc Viet
Nam, Giao duc nguyet san, so 25, thang 12/1968, tr. 11), phan v nha nc lo
khong xue, lai phai tap trung u tien m trng, in sach, thc hien chnh sach
cng bach giao duc cho bac Tieu hoc. Khoang thi gian nay, trong ieu kien t
do bao ch-xuat ban, hang chuc nha xuat ban ra i, canh tranh nhau in sach
giao khoa. Khong t nha noi tieng nh Tan Viet, Bon phng, Tao an, Song
mi, A Chau, Van hao, Khai tr, Tr ang, Tr dung, Han Thuyen, Yem Yem th
quan. Sang thi e nh Cong hoa (1967-1975), trong lo la chien tranh ac liet,
viec hoc hanh thi c tr nen voi va va cang nhon nhp hn (vi mot phan muc
ch thi au Tu tai e c len ai hoc va c hoan dch hoc van), mang li
trng t thuc va cac lp luyen thi phat trien manh, khong t nha xuat ban mi
c lap ra ch e in sach giao khoa, nh Sieng hoc, Yen Sn, Thang Long, Ban
tre, Hoc ng, ang ang, Giao duc nguyet san (ten goi nha xuat ban), Alpha
Sach giao khoa thi Viet Nam Cong hoa
233
- Ve mon Quoc van cap 2 co the ke tieu bieu mot so tac gia quen thuoc
c tin cay nh Phan Ngo, o Van Tu, Vu Khac Khoan, To ang, Pham Xuan
Thu; cap 3 co Pham The Ngu, Trnh Van Thanh, Tran Trong San, Nguyen Sy
Te, Nguyen Duy Dien, Vu Ky, Ta Ky, L Ho, Nguyen Van Hiep, Nguyen Tang
Chng, Vo Thu Tnh, Hoang Khoi, Cao Ba Vu, Ha Khai Hoan Cac sach giang
luan/ luan e van chng danh rieng cho tng tac gia co trong chng trnh hoc
(nh Nguyen Cong Tr, Nguyen nh Chieu, Cao Ba Quat, Nguyen Khuyen,
Nguyen Khac Hieu, Phan Boi Chau, Phan Chau Trinh) e luyen thi mon
ngh luan van chng c xuat ban hang loat, phan nhieu do nha xuat ban
Thang Long, nh nhng sach cua Bui Giang, Nguyen Sy Te, Vu Khac Khoan,
Ta Van Ru, Kiem at
- Ve mon Cong dan giao duc, t nam 1956 tr i co en hang chuc tac
gia: Tran Mong Chu, Pham Th T, Le Xuan Khoa, Le Thai At, Nguyen Quy
Bnh, Nguyen Huy Con, Ngo nh o, Pham Gia Hng, Tran c Long, Cao
Van Luan, Nguyen Van Trung, Nguyen Ba Lng, Le Kim Ngan, am Sy Hien,
Nguyen Vu Khng, Nguyen Ba Kim, Vu Huy Chan
- Sach Triet lp 12, co ve t ngi tham gia v bien soan khong n gian,
va phan ln la cua nhng tac gia tng i du hoc nc ngoai ve. ang ke co:
Nguyen Van Trung (Luan ly hoc, ao c hoc), Cao Van Luan (ao c hoc,
Luan ly hoc, Tam ly hoc), Tran Van Hien Minh (Tam ly hoc, Luan ly hoc, ao
c hoc, Triet hoc tong quat), Pham Manh Cng, Tran Bch Lan (Luan ly hoc,
Tam ly hoc), Tran Xuan Tien (Luan ly hoc, ao c hoc, Tam ly hoc), Vnh
e (Tam ly hoc, Luan ly hoc, ao c hoc, Sieu hnh hoc), Nguyen ang Thuc
(Triet hoc ong phng) Vao nhng nam cuoi cua che o Cong hoa, bo sach
Triet lp 12 cua Vnh e c nhieu ngi chon dung v bien soan gon gang,
de hieu, va lai kp cap nhat hoa theo chng trnh mi.
- Phap van: Vu Quy Mao, oan Rang, Tran Nh Thuan, Ngo c Knh,
Roch Cng, Vu Ngoc Anh
- Anh van: Le Ba Kong, Nguyen Van Khon, Vu Ngoc Anh, Nguyen Van
Tao, Tran Van ien, o Khanh Hoan, Ha Van Bu, ac Sn, Le Van Rue
- S, a: Tang Xuan An, Tran Hu Quang, Bang Phong, Nguyen Trong
Phong, Bui Tan, Le Nh Dc, ang c Kim
- Toan: ang Van Nhan, ang Sy Hy, Nguyen nh Chung Song, Nguyen
Van Ky Cng, inh c Mau, Nguyen Van Phu, Nguyen Ta, Nguyen Phng
Cac, Tran Kim Quy, oan Van Phi Long
- Ly Hoa: Bui Phng Ch, Pham nh Ai, Tran Thng Thu, Ha Van
Dng, Nguyen Ngoc Huan, Nguyen nh Phu, Nguyen Hu Tai, Nguyen Thanh
Khuyen, Nguyen Manh Ha, Le Khac Huy, Vu Van Tien, Tran Xuan Hai, Chu
Pham Ngoc Sn, Cao Huy Tan, Bui Quang Han.
- Van vat hoc: o c Cong, Nguyen Nhuan, Nguyen c Thnh, Vu Van
Tuyen, Nguyen Ngoc Nam, o c Thnh, Chu Ngoc Thuy, Phung Thanh Loan
234
Rieng sach giao khoa trung hoc cua Trung tam Hoc lieu Bo Giao duc xuat
ban tng oi t, tnh en nam 1972 co the ke:
- Quoc van: Viet van oc ban lp 10 (in lan th 6) va lp 11 (in lan th
7) cua Tran Trong San, Phng phap lam bai ngh luan cua Thuan Phong Ngo
Van Phat (in lan th nhat, 1968), Van pham gian d va thc dung (dung chung
cho giao chc Trung, Tieu hoc) cua Bui c Tnh (in lan th hai, 1972).
- Han van: Han van giao khoa th lp 6 va lp 7 cua Vo Nh NguyenNguyen Hong Giao (in lan th nhat, 1964).
- S: The gii s lp 12 cua Tang Xuan An (in lan th 5 nam 1964).
- Anh ng: Anh ng lp 6 (in lan 1 nam 1962) va lp 7 (in lan 1 nam 1964)
cua Nguyen nh Hoa.
- Toan, Ly, Hoa: ai so hoc lp 12 cua Nguyen Ba Cng (in lan 1, nam?),
Lng giac hoc lp 12 B cua Nguyen Xuan Vinh (in lan th nhat, 1962), Hnh
hoc hoa hnh lp 12 B (in lan th nhat, 1960), So hoc lp 12 A, B (in lan th
nam, 1968), Thien van hoc lp 12 A, B (in lan th hai, 1960) cua ang Van
Nhan; Vat ly hoc lp 10 A, B (in lan th ba, 1964), Vat ly thc hanh lp 10 A,
B (in lan th nhat, 1960), Vat ly quang hoc lp 11 A, B (in lan th nhat, 1962),
Thc tap vat ly lp 11 A, B (in lan th nhat, 1962) cua Bui Phng Ch; C hoc
lp 12 cua Nguyen Xuan Vinh (in lan th hai, 1967); Hoa hoc lp 10 (in lan th
bay, 1968), lp 11 (in lan th sau, 1970) va lp 12 (in lan th sau, 1970) cua
Pham nh Ai.
- Thu cong: Thu cong Trung hoc lp 6 cua Le Xuan Thuy (in lan th
nhat, 1963).
Nhng co le quan trong va co y ngha hn het la viec Trung tam Hoc lieu
a cho tai ban c mot so sach tham khao rat co gia tr ve Van, S nh: Viet
Nam van hoc s yeu (in lan 10 nam 1968), Viet Nam thi van hp tuyen (in lan
9 nam 1968), Van hoc Viet Nam (in lan 4 nam 1968) cua Dng Quang Ham;
Thng Chi van tap cua Pham Quynh (5 tap, in lan th nhat, 1962), N thi
hao Viet Nam cua Pham Xuan o (in lan th hai, 1970), Viet Nam s lc (2
quyen) va Nho giao (2 quyen) cua Tran Trong Kim.
Ve noi dung, cung nh nhng cap/ bac hoc khac, sach giao khoa trung
hoc mien Nam trc 1975 bien soan theo chng trnh quy nh cua Bo Quoc
gia Giao duc, nhng c tuy nghi van dung theo s kien rieng cua tng soan
gia. Giao vien ng lp, con co the t do hn na, v khong bat buoc phai dung
han mot cuon sach giao khoa duy nhat nao, ma ho c day theo s tam ac
ve mon hoc do mnh phu trach. Ho co the dan mot oan van hay bai toan nao
o, khong co trong bat ky sach giao khoa chnh thc nao, e giang cho hoc tro.
Rieng phan kim van (tc van hoc hien ai) cua mon Quoc van, trch giang ay
u cac tac gia khong phan biet nhan than, xu hng chnh tr hay y thc he, v
the hau het nhng tac gia la nha van, nha th, nha nghien cu ly luan phe bnh
van hoc ang song, lam viec cho pha oi khang ben kia dong Ben Hai eu
235
c a vao sach giao khoa e giang day, nh Nguyen Hong, To Hoai, Tran
Tieu, Nguyen Tuan, Nguyen Lan, Xuan Dieu, Huy Can, Che Lan Vien, khong
ke nhng tac gia mien Bac khac vao luc o a qua co.
Ve hnh thc, sach giao khoa trung hoc phan ln in ba 2 mau, ruot sach
in en trang. Ch vao khoang au nhng nam 70, nha xuat ban Alpha Sai
Gon do ong Ly Thai Thuan lam Giam oc mi bat au co sang kien cho ra
nhng sach in mau ca ba lan ruot theo ky thuat in offset hien ai, cho nhng
sach ve cac mon khoa hoc t nhien nh Toan, Ly Hoa, Van vat, va a kha
thanh cong, v lan au tien Viet Nam sach ch Viet co mau me ep, thu hut
c s chu y cua giao chc va hoc sinh trung hoc thi o.
C. S LC CHNG TRNH VA SACH GIAO KHOA AI HOC
Bac ai hoc pho thong (Van khoa, Luat khoa) va chuyen nghiep (Y,
Dc, S pham) cua mien Nam trc 1975 ao tao c nhan, cao hoc va tien
s. He thong ai hoc c t tr ve hoc vu va chuyen mon theo quy nh cua
Hien phap 1967, khong le thuoc Bo Giao duc, cung khong co c quan chu quan
(tr trng Y Dc thuoc Bo Y te chu quan), v the chng trnh hoc va sach
giao khoa cung c t do, phan ln ch tuy thuoc giao s phu trach giang
day bo mon di s chap thuan cua Hoi ong Khoa va Khoa trng cua moi
nha trng rieng biet.
Noi chung, chng trnh hoc trong cac c s giao duc ai hoc mien Nam
c chia lam ba cap. Cap 1 hoc 4 nam, neu theo hng cac nganh nhan van,
khoa hoc th lay bang c nhan (nh c nhan Triet, c nhan Van chng,
Toan); neu theo hng cac nganh chuyen nghiep th laybang tot nghiep(nh
bang tot nghiep ai hoc S pham, bang tot nghiep Hoc vien Quoc gia Hanh
chanh) haybang ky s(th du ky s ien, ky s Cong chanh). Cap 2, hoc them
1-2 nam se thi laybang cao hochaytien s e tam cap(tieng Phap:docteur
de troisieme cycle, tng ng thac sbay gi). Cap 3, hoc them 2-3 nam co
the lam luan an e laybang tien s(tng ng vi bang Ph. D cua Hoa Ky).
Rieng nganh Y, v phai co thi gian thc tap benh vien nen sau khi hoc xong
chng trnh d b y khoa phai hoc them 6 nam hay lau hn mi hoan tat
chng trnh ai hoc.
V he thong ai hoc rong ln phc tap, tri thc ai hoc lai qua menh mong,
nen tai ay, ch xin noi lt qua rieng ve chng trnh hoc cua cac trng ai
hoc-cao ang s pham, va ve tnh hnh chung cua sach giao khoa cac trng ai
hoc, cao ang, giai oan 1955-1975.
Thi VNCH, co nhieu trng s pham ao tao giao vien tieu hoc va giao
hoc bo tuc nh Quoc gia S pham (Sai Gon), S pham Long An, S pham Vnh
Long, S pham Quy Nhn, S pham Ban Me Thuot (Buon Ma Thuot), hoac cac
trng s pham ao tao giao s Trung hoc e nhat cap, e nh cap nh Cao
ang S pham sau oi thanh ai hoc S pham (Sai Gon, Hue, a Lat). Co ai
hoc S pham 1 nam ao tao giao s Trung hoc e nhat cap; 3 nam ao tao giao
s Trung hoc e nh cap. Noi chung, loai trng nao cung gom nhieu ban nh
236
Viet van, Triet, S a, Phap van, Anh van, Toan, Ly Hoa, Van vat tng ng
vi cac mon se day khi ra trng, va giup cac giao sinh cung co, m rong kien
thc chuyen mon (hoc ve noi dung cac mon mnh se day), va ao tao kha nang
chuyen nghiep cho ho ve khoa s pham ca ly thuyet lan thc hanh.
Lay ai hoc S pham Sai Gon (thuoc Vien ai hoc Sai Gon) lam tieu bieu.
Chng trnh hoc tai ay thay oi tuy theo nganh ma giao sinh c la chon.
Nh nganh e nhat cap hoc trong 2 nam vi quyen chon mot trong 4 ban: Viet
van, Anh van, Toan, Ly Hoa. Nganh e nh cap hoc 4 nam, chon mot trong 4
ban: Anh van, Phap van, Toan, Ly Hoa. Neu a co san Chng ch D b ai
hoc cua trng khac, giao sinh c mien hoc nam D b S pham va ch phai
hoc 3 nam nganh e nh cap, vi tat ca 7 ban c la chon, gom: Viet Han,
S a, Anh van, Phap van, Toan, Ly Hoa, Van vat. Rieng nganh e nh cap
cap toc, giao sinh ch hoc 1 nam.
Cac mon hoc thay oi tuy theo tng ban. Th du ban Viet Han, phai hoc
cac phan Viet hoc, Co hoc, Han van va ngoai ng (Anh hoac Phap); ban Sinh
ng phai hoc ve Van hoa, Van chng, Van pham thc hanh va mot ngoai ng
khac vi sinh ng a chon
Ve chuyen mon, phai hoc mot so mon nh: Lch s giao duc Viet Nam va
ong phng, Tam ly giao duc, Giao duc hng dan, Giao duc oi chieu, Phng
phap day hoc, Luan ly chc nghiep, Van e giao duc, Quan tr hoc ng.
Trc nam 1975, a thay co nhng sach tieng Viet xuat ban phuc vu cho
chuyen nganh s pham nh sau:
- S pham khoa gian yeu cua Pham Xuan o va Ngo c Knh, tac gia
xuat ban tai Sai Gon nam 1957.
- Tam ly hoc ng dung cua Pham Xuan o, Bo Quoc gia Giao duc in lan
th nhat nam 1958, lan th 3 nam 1970.
- S pham ly thuyet cua Tran Van Que, Bo Quoc gia Giao duc in lan th
nhat nam 1964, lan th 2 nam 1968.
- S pham thc hanh cua Tran Van Que, Bo Quoc gia Giao duc in lan th
nhat nam 1964, lan th 2 nam 1969.
- S pham chuyen biet cua Ho Van Huyen, Bo Quoc gia Giao duc in lan
th nhat nam 1969.
- Phng phap day hoc cua Mai Tam va Long ien, do Giao duc nguyet
san xuat ban.
- Nghe thuat day hoc cua S huynh Mai Tam, do Giao duc nguyet san xuat
ban, in lan th 2 nam 1969.
- So tay s pham cua S huynh Mai Tam, do Giao duc nguyet san xuat ban.
- Tam ly giao duc cua S huynh Mai Tam, do Giao duc nguyet san xuat ban.
- Tam ly thanh thieu nien cua S huynh Mai Tam, do Giao duc nguyet
san xuat ban.
237
- Triet ly giao duc cua Mai Tam, do Giao duc nguyet san xuat ban.
- Luan ly chc nghiep nha giao cua Nguyen Gia Tng, Bo Quoc gia Giao
duc in lan th nhat nam 1968.
- Luan ly chc nghiep cua Le Thanh Hoang Dan-Nguyen Hoa Lac, do Tre
xuat ban tai Sai Gon nam 1971.
- Tac phong nha giao, dch cua H. Simon, do Giao duc nguyet san xuat ban.
- Lch s giao duc cua Nguyen Van Ke, do Giao duc nguyet san xuat ban.
- Cac van e giao duc (2 tap) cua nhom Le Thanh Hoang Dan, Tran Hu
c, do Tre xuat ban tai Sai Gon nam 1971.
- Van e giao duc cua Nguyen Ho D va Tran Doan c, Van khoa xuat
ban nam 1971.
- Quan tr hoc ng cua Tran Van Que-Ngo Kim Xan-Vu Nam Viet, Bo
Quoc gia Giao duc in lan th nhat nam 1964.
- Quan tr va thanh tra hoc ng cua nhom Le Thanh Hoang Dan, Tran
Hu c, Tre xuat ban tai Sai Gon nam 1972.
Ngoai ra, ang chu y co nhng dch pham dung tham khao cho nganh s
pham cua nha xuat ban Tre (phan biet vi Nxb Tre TPHCM bay gi) do Tran
Hu c va Le Thanh Hoang Dan chu bien. a dch c mot so cuon nh:
Lch s giao duc, Triet ly giao duc, Kinh nghiem nha giao, Giao duc mi, Tam
ly nhi ong, Tam ly giao duc, Phai n, Phng phap s pham, Tam ly tnh
cam, Tanh tnh va giao duc, Tre kho day... Tat ca eu a c xuat ban trong
khoang nhng nam 1970-1971.
Sach ban ve nghe giao, nha giao co 3 cuon ang chu y: Vai y ngh cua
giao Mu cua Vu Ngo Mu do Nhom Thien ch xuat ban, Sai Gon, 1965 (day 84
trang, gom 7 chng, neu nhng kinh nghiem, nhng nhan xet cua tac gia ve
mot vai van e day hoc e gi ti ong nghiep bon phng); Cau chuyen thay
tro cua Huynh Phan (Nguyen Hien Le e ta, Nxb Tr ang, 1970; tap hp cac
cau chuyen nho va nhng bai thao luan ve tnh ngha thay tro va quan he gia
thay va tro); Nha giao cua Nguyen Van Y (Nxb Nam Ha, Sai Gon, 1973).
Neu tnh chung ve sach giao khoa ai hoc cac nganh (ngoai nganh s
pham) th co the noi sinh vien trc ay phan ln eu hoc theo giao trnh
(cours) do cac giao s, giang vien ai hoc t bien soan cho mon hoc mnh phu
trach, phan ln in roneo, mot so khac c in typo vi ky thuat n gian, t chu
trong hnh thc. Ty nh ai hoc Luat khoa Sai Gon, khi ghi ten theo hoc, ngay
au nam phai ong luon tien mua sach vi gia kha cao, cho 9 mon hoc cua nam
th I (goi la C nhan I): Kinh te hoc, Luat hien phap, Dan luat, Co luat, Phap
che s, Quoc te cong phap, Dien tien kinh te xa hoi, Danh t kinh te, Luat oi
chieu. Nhng sach nay thng co ghi dong ch ngoai ba: Giang van dung cho
cac sinh vien, cam ban tai cac hieu sach, hoac Sach nay ch an hanh rat han
che e dung trong pham vi trng Luat V sinh vien nam th I ong (khoang
tren di 20 ngan) nen sach giao khoa cung tr thanh mot nguon li kiem
them cua mot so giao s ai hoc Luat.
238
ai hoc Van khoa Sai Gon, viec pho bien sach giao khoa cho sinh vien
xem ra co ve van nghe va phong khoang hn. Phan ln giao s ch nh
cho to chc sinh vien trong nha trng quay roneo bai giang vi gia re; mot
so khac day cac mon Van, S, Triet thng co sach va e hoc trong trng
va tieu thu ra ngoai nh moi sach oc pho thong khac (nh cua cac tac gia
Thanh Lang, Pham Van Dieu, Le Ngoc Tru, Nguyen The Anh, Kim nh,
Nguyen Van Trung, Le Ton Nghiem, Nguyen Duy Can), thng in ep.
Ngoai sach th vien (vi khoang 20.000 sach va 200 cho ngoi) ma sinh vien
c s dung, cac giao s cung thng e ngh sinh vien quay roneo them
tai lieu tham khao, ac biet la oi vi nhng sach co, sach cu quy hiem (nh
Kinh Thi cua Tan a [dch], ng thi trch dch cua Bui Khanh an), sach
cua cac tac gia mien Bac.
Mot so sach giao khoa dung chung cho nhieu trng ai hoc hoac co oi
tng s dung rong a c Trung tam Hoc lieu Bo Giao duc xuat ban, nh Cay
co mien Nam Viet Nam (in lan 2 nam 1970), Sinh hoc thc vat (in lan 3 nam
1972), Tao hoc (in lan 2 nam 1972), Hien hoa b t (in lan 1 nam 1968), Rong
bien Viet Nam (in lan 1 nam 1968), cua Pham Hoang Ho; Nong hoc ai cng
cua Ton That Trnh (in lan 1 nam 1967); San khoa cua BS ang Hoa Long
(in lan 1 nam 1968); Giao thoa (in lan 1 nam 1969), Nhieu xa (in lan 1 nam
1969), Phan cc (in lan 1 nam 1971), Pho hoc (in lan 1 nam 1971) cua Nguyen
Chung Tu; ien hoc cua Vo c Dien (in lan 1 nam 1970); Viet Nam Dan luat
khai luan (1961), Viet Nam Dan luat lc khao (1962) cua Vu Van Mau; Luat
Thng mai toat yeu cua Le Tai Trien (in lan 1 nam 1959); Nhap mon Triet
hoc An o cua Le Xuan Khoa (in lan 2 nam 1972); Lc khao van hoc I, II cua
Nguyen Van Trung (in lan 1 nam 1968); Luan ly Toan hoc ai cng cua Le
Thanh Tr (in lan 1 nam 1972); Lch s Triet hoc ong phng cua Nguyen
ang Thuc (in lan 2 nam 1968); T ien ch Nom cua Nguyen Quang Xy-Vu
Van Knh (in lan 1 nam 1971).
Ngoai ra, con co nhng sach ve danh t chuyen mon do Uy ban Soan thao
Danh t Khoa hoc cua Khoa hoc ai hoc ng (nam 1967 oi thanh Uy ban
Quoc gia Soan thao Danh t Chuyen mon) bien soan, nh Danh t Toan hoc
Phap Viet, Danh t Hoa hoc Phap Viet, Danh t Thc vat Phap Viet, Danh t
ong vat Phap Viet, Danh t My thuat Phap Viet
Cung co trng ai hoc lap c Ban Tu th, nh Vien ai hoc Hue,
nhng ch in c le te vai sach tham khao. oi khi cung co mot nha xuat ban
t nhan nao o chu nhan in sach cho giao s ai hoc, chac do co s quen biet,
nhng trng hp nay hiem, va thng th tac gia phai t lo xuat ban lay.
Viec in sach giao khoa bac ai hoc do t nhan phu trach co le ch bat au
phat trien va thanh nep kha hn ke t nam 1969 khi co s tham gia cua nha
xuat ban La thieng, xuat ban tong hp nhieu th sach nhng chu yeu nham
vao sach giao khoa ai hoc hoac sach tham khao cho trnh o tng ng
ai hoc. ay la mot nha xuat ban t nhan co quy mo hoat ong ln, ch trong
vong 5 nam, tnh en nam 1974, a xuat ban c khoang 130 au sach, thuoc
u cac bo mon khoa hoc. Co the ke vai cuon trong so o nh: Dan so hoc cua
239
Lam Thanh Liem (1969), Ban ao An o (T khi thuy en the ky XVI) cua
Pham Cao Dng (1970), Viet Nam di thi Phap o ho cua Nguyen The Anh
(1970), Tho nhng hoc ai cng cua Thai Cong Tung (1970), Nhan chung
hoc va lc khao than toc hoc cua Bu Lch (1971), Phng phap ngh luan va
phan tch van chng cua Nguyen Thien Thu (1971), Can ban a chat hoc cua
Tran Kim Thach (1971), Kh tng canh nong cua Nguyen Kim Mon (1972),
a chan hoc nhap mon cua Nguyen Hai, Phap van tuyen dch cua Le Trung
Nhien (1972), Van chng Nam Bo va cuoc khang Phap 1945-1950 cua Nguyen
Van Sam (1972), Triet hoc va Khoa hoc cua ang Phung Quan (1972), Sat thep
the gii cua Sn Hong c (1972), Hnh luat tong quat cua Nguyen Quang
Quynh (1973), C cau Viet ng cua Tran Ngoc Ninh (1973), Lch s cac hoc
thuyet chanh tr cua Nguyen Ngoc Huy (nam 1973), Han van tan khoa ban cua
Nguyen Khue (1973), Dan so the gii cua Ngo Van Lam (1973), Nham thach
thong thng cua Lieu Kim Sanh (1973), Van hoc va Ng hoc cua Bui c Tnh
(1974), Thong ke thc dung cua Chau Nguyet Hong (1974)
TAM KET
Qua s tong hp t lieu va phan tch, nhan nh cho tng phan nh tren,
chung ta nhan thay chng trnh hoc va sach giao khoa mien Nam trc nam
1975 co ca nhng mat u iem lan khuyet iem. Nhat la ve chng trnh, mat
khuyet iem ton tai kha nhieu, b khong t nha giao duc len an, ai khai cho
rang con qua nang ma lai thien ve cai hoc t chng khoa c thoat ly thc
te cuoc song, von chu anh hng chng trnh hoc cu cua thi phong kien va
cua Phap. Tuy nhien, cac nha chc trach giao duc noi chung a rat co thien
ch biet lang nghe d luan cua cac gii quan tam, nen qua nhieu lan sa oi,
chng trnh hoc cung ngay cang nhe i, nhat la nganh giao duc nhng nam
cuoi cung cua che o a tch cc hng sang chng trnh giao duc Tieu hoc
Cong ong bang viec cong ong hoa 100% cac trng tieu hoc (theo Ngh nh
so 2463-GD/PC/N ngay 25/11/1969), cung nh a khi ong tren thc te
chng trnh Trung hoc Tong hp vi noi dung giang day sat vi i song hn
qua viec th nghiem Trng Trung hoc Kieu mau Thu c va mot so trng
khac cac tnh.
Khi nghe li phe bnh gay gat cua cac nha hu tam vi giao duc, chung ta
de co cam giac nh the tat ca cac bo chng trnh Trung, Tieu hoc do Bo Giao
duc soan ra eu hong bet het ca nhng thc te chac khong phai vay. Viec i
cung nh viec tr nc thong qua cong trnh to chc giao duc quoc dan, bao gi
cung co hai mat, neu nhan ban, dan toc, khai phong qua cung chet, con nh
ngc lai, c qua a chay theo khoa hoc-ky thuat thc dung e cong nghiep hoa
hien ai hoa at nc nh bay gi ngi ta hay noi cung co cho khong on. V
phat trien khoa hoc-ky thuat hng ti thc dung ma khong da tren nen tang
triet ly giao duc nhan ban th tat yeu cung se sinh ra nhieu ieu tai hai, ve moi
quan he gia ngi vi ngi trong xa hoi cung nh gia con ngi vi thien
nhien, ma hau qua la s tha hoa con ngi va pha huy moi trng song, vo
phng cu cha, nh trng hp Trung Quoc hien nay sau may mi nam ai
nhay vot ma nha cam quyen Trung Quoc t hao la thanh cong nhng chnh ho
cung ang phai xet lai nhieu mat.
240
Cho nen bnh tnh ma xet, co le chung ta cung nen cam thong sau sac vi
nhng nha soan thao chng trnh thi o: nam quyen nh oat giao duc
trong tay vi chut t quan lieu chu ngha, phan ln ho eu c ao tao trong
thi Phap thuoc, a quen vi nhng bo chng trnh hoc nang ne day cop ay
ly thuyet cua Phap, nen tuy co thc tam cai cach ho van kho thay oi t duy
nhanh chong trong mot sm mot chieu; mat khac, ho cung co phan hi hao
hng, lang man, ly tng cho oi hoi no lc hoc tap qua nhieu con em mnh,
cung nh a qua chu muc theo uoi triet ly giao duc nhan ban, nen de thoat
ly thc te. Tuy nhien, neu chon mot ng loi chiet trung nao o th co le hay
hn, bi mot phan neu hoc hanh theo loi cua ho ben canh cai d cung co nhieu
ieu bo ch, tren thc te a ao tao nen mot the he thanh nien tng oi tot ve
chat lng hoc van, nhat la cho ho khong bao gi quen phai giao duc nhan
cach con ngi va long nhan ai qua nhng bai hoc cua cac mon Van, S, c
duc, Cong dan giao duc, tren tinh than luon khong hoan toan ong thuan vi
moi s kch ong ve long cam thu gia ong bao va ong loai.
Con ve sach giao khoa, chng trnh hoc nh ra the nao th sach giao
khoa cung nh the ay. Noi chung, ve noi dung bien soan tot theo chng trnh
quy nh cua Bo Giao duc, theo ung triet ly nhan ban, dan toc, khai phong
nhng mon khoa hoc nhan van, va nh tnh canh tranh trong quyen c t
do bien soan cua t nhan va quyen chon cua ngi s dung nen phong phu a
dang va ngay cang c cai tien tot hn.

27/10/2014

TVC
TAI LIEU THAM KHAO
1. Giao duc My thuat Bo, Chng trnh Trung hoc, in lai trong La Sn Yen Ho Hoang Xuan Han,
Tap I, Nxb Giao duc, 1998.
2. Bo Quoc gia Giao duc Viet Nam, Chng trnh giao duc (Bac Tieu hoc va Trung hoc), Nha in
cac Cong bao, Sai Gon, 1953.
3. Chng trnh Tieu hoc, Bo Quoc gia Giao duc, Sai Gon, 1960.
4. Chng trnh Tieu hoc (ap dung ke t nien khoa 1967-1968), Trung tam Hoc lieu, Sai
Gon, 1968.
5. Chng trnh Trung hoc, Bo Quoc gia Giao duc, Sai Gon, 1960.
6. Bo Quoc gia Giao duc Viet Nam Cong hoa, Chng trnh Trung hoc Pho thong (Cap nhat
hoa), Sai Gon, 1970.
7. Bo Giao duc, Chng trnh Trung hoc, Sai Gon, 1971.
8. Tran Thai Hong, Khao sat hien trang Giao duc Trung hoc Tong hp, Tieu luan e trnh Hoi
ong Cao hoc Giao duc Trng ai hoc S pham, Vien ai hoc S pham, Vien ai hoc Sai
Gon, 8/1973.
9. Nguyen Khac Hoach, Xay dng & phat trien van hoa giao duc, La thieng, Sai Gon, 1970.
10. Le Thanh Hoang Dan (Chu bien), Cac van e giao duc I, II, Tre xuat ban, Sai Gon, 1971.
11. Nguyen Ho D-Tran Doan c, Van e giao duc, Van khoa xuat ban, 1971.
12. Phong Tam ly va Hng nghiep ac Lo, Ch nam giao duc cao ang Viet Nam, Sai
Gon, 1974.
13. Van hoa tap san so XIII, Nha Van hoa, Bo Quoc gia Giao duc, Sai Gon, 1974.
14. Tap san Minh c, so ra mat (ac biet ve Phat trien & Giao duc), Sai Gon, thang 6 & 7, 1972.
15. Giao duc nguyet san, cac so 28 (12/1968), 49 (5/1971), 53 (12/1971), 54 (1/1972), 59-60
(6-7/1972).
241
16. Bach khoa, cac so 128, 129, 130, 131 (t 1/5/1962 en 1/6/1962), va 184 (01/9/1964).
17. Le Ngoc Tru, Muc luc bao ch Viet ng trong 100 nam (1865-1965), ban in roneo, Sai Gon, 1966.
18. Hoc vien Chnh tr Quoc gia Ho Ch Minh, Th tch bao ch Viet Nam, Nxb Chnh tr Quoc gia,
Ha Noi, 1998.
19. Nguyen Hung Cng, Th tch ve khoa hoc xa hoi tai Viet Nam, Phu Quoc vu khanh ac
trach van hoa, Sai Gon, 1970.
20. Nguyen Q. Thang, Khoa c va giao duc Viet Nam, Nxb Van hoa, 1998.
21. Tran Van Que, S pham thc hanh, Bo Van hoa Giao Duc, in lan th nhat, Sai Gon, 1964.
22. Nguyen Phu Phong, Quoc ng trong chng trnh tieu hoc thi Phap thuoc, T ong sang
Tay, Cao Huy Thuan, Nguyen Tung, Tran Hai Hac, Vnh Snh (chu bien), Nxb a Nang, 2005.
23. Le Thanh Hoang Dan (Chu bien), Quan tr va thanh tra hoc ng, Tre xuat ban, Sai
Gon, 1972.
24. Sach giao khoa thu xa (hnh chup cac ba sach), https://www.facebook.com/media/set
24. Sach giao khoa cac thi ky (hnh chup cac ba sach), thuongmaitruongxua.vn
25. Th muc 1972 Trung tam Hoc lieu Bo Giao duc, Sai Gon, 1972.
26. Mot so sach day Van bac Tieu hoc t lp Nam ti lp Nhat (Lp 1 ti lp 5) xuat ban trc
nam 1975.
TOM TAT
Bai viet trnh bay dien tien cua chng trnh giao duc (tieu hoc va trung hoc) va he thong
sach giao khoa (t tieu hoc en ai hoc) mien Nam thi Viet Nam Cong hoa. Qua o, co the nhan
thay chng trnh hoc va sach giao khoa thi ky nay co ca nhng mat u iem lan khuyet iem.
Ve chng trnh hoc, mat khuyet iem ton tai kha nhieu, b nhieu ngi phe phan, cho la
con chu anh hng cua chng trnh hoc cu (thi phong kien va thi Phap thuoc) nen con qua
nang ma lai thien ve thi c, thoat ly khoi thc te cuoc song. Tuy nhien, cac nha chc trach giao
duc thi ay a biet lang nghe va tiep thu cac y kien phe phan, nen qua nhieu lan sa oi, chng
trnh hoc ngay cang nhe i, noi dung giang day cung sat vi thc te hn, bieu hien qua cac
chng trnh giao duc Tieu hoc Cong ong va Trung hoc Tong hp.
Ve sach giao khoa, ngoai Bo Giao duc, t nhan co quyen t do bien soan va xuat ban sach
giao khoa da theo chng trnh quy nh cua nha nc. Nh tnh canh tranh trong quyen t do
bien soan va xuat ban cua t nhan va quyen chon la cua ngi s dung nen sach giao khoa
thi ky nay rat phong phu, chat lng ngay cang c cai tien tot hn e ap ng nhu cau cua
ngi hoc.
ABSTRACT
EDUCATION PROGRAMS AND TEXTBOOKS IN THE REPUBLIC OF VIETNAM
The paper presents the progress of education program (primary and secondary) and
textbook system (from primary to higher education) in the Republic of Vietnam. From the
information in the article, it can be said that the curriculum and textbooks during that period had
both advantages and disadvantages.
About the national curriculum, there were still shortcomings; simultaneously, it was criticized
for being influenced by outdated curriculums (under the colonial and feudal regime), which were
so heavy and attached importance to examinations, escaping from the reality of life. However,
the education authorities at that time listened to critical opinions and absorbed new ideas and, as
a result, after some amendments, the curriculum was not so heavy and syllabus contents were
closer to reality, which were represented by educational programs of Community Primary and
Comprehensive High School.
Apart from the Ministry of Education, private sectors had the right to compile and publish
textbooks in conformity with the education program regulations of the government. Thanks to the
competition in textbook compilation and publishing of private sectors and the option of the users,
there were a lot of diverse textbooks with well-improved quality to meet the needs of learners.

Chương trình giáo dục và sách giáo khoa thời Việt Nam Cộng Hòa

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chương trình giáo dục và sách giáo khoa thời Việt Nam Cộng Hòa

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

184

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

CHNG TRNH GIAO DUC VA SACH GIAO KHOA

Tran Van Chanh*

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

khong de chut nao. Nguyen do v cac th vien ca t nhan lan nha nc eu

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

A. CHNG TRNH VA SACH GIAO KHOA TIEU HOC

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

b. Noi dung chng trnh

- Chng trnh c duc cac lp Nam, T, Ba (ghi u, nhng khong chep

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

- Lp Nam [tng ng lp 1 ve sau]

2. Chng trnh Tieu hoc 1959-1960

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

4-N/GD ngay 27/8/1949 va cac ngh nh sa oi va bo tuc ke tiep (ieu 1

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

b. Noi dung chng trnh

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

c) Nhan nh ve Chng trnh Tieu hoc 1959-1960

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

T 1949, bc sang thi ky Quoc gia Viet Nam (1949-1955), vi chng

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

- S ky: Quoc s t lp Hai ti lp Nam (moi lp mot cuon rieng) eu cua

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

ao giao duc a phng (Trng Ty Giao duc/ Chanh S Hoc chanh) e c

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

b. Noi dung chng trnh

2. Chng trnh Trung hoc 1949

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

b. Noi dung chng trnh

3. Chng trnh Trung hoc 1958-1959

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

- Viec thong nhat danh t.

VAN CHNG VAN CHNG

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

(10) (11) (12) (13)

b. Noi dung chng trnh

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

II.- Van van va truyen co: Moi tuan 1 gi

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

E NH VAN CHNG (Sinh ng va Co ng)

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

CHNG TRNH CONG DAN GIAO DUC

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014

Quyen li va nhiem vu cua cong dan:

Tap ch Nghien cu va Phat trien, so 7-8 (114-115) . 2014