Professional Documents
Culture Documents
Mc lc ........................................................................................................................... 1
Li ni u ...................................................................................................................... 6
Danh mc ch v k hiu vit tt ................................................................................... 7
Chng 1. KHI QUT V LN MEN THC PHM .............................................. 8
1. GII THIU CHUNG V LN MEN ...................................................................... 8
2. CC QU TRNH LN MEN TRONG SN XUT THC PHM ...................... 9
2.1. Qu trnh ln men ru............................................................................................ 9
2.2. Qu trnh ln men lactic ........................................................................................ 10
2.3. Qu trnh ln men propionic .................................................................................. 14
2.4. Qu trnh ln men acetic ........................................................................................ 14
2.5. Qu trnh ln men butyric ...................................................................................... 15
3. CC LOI THC PHM LN MEN .................................................................... 16
4. LI CH CA THC PHM LN MEN ............................................................... 16
4.1. Tng thi gian bo qun, s dng thc phm ....................................................... 16
4.2. To ra s a dng thc phm................................................................................. 16
4.3. Ci thin cm quan thc phm .............................................................................. 17
4.4. Tng kh nng tiu ha hp thu ............................................................................. 17
4.5. Tng sc khng ................................................................................................. 17
4.6. To ra cht dinh dng .......................................................................................... 17
4.7. Loi tr vi khun v cc c t ............................................................................. 18
CU HI N TP ...................................................................................................... 18
TI LIU THAM KHO ............................................................................................ 18
Chng 2. CNG NGH THC PHM LN MEN T NG CC ........................ 19
1. KHI QUT CHUNG ............................................................................................ 19
1.1. S lc v ng cc ................................................................................................ 19
1.2. Mt s ng cc ph bin ....................................................................................... 20
1.3. Cu to v thnh phn ca ht ng cc ................................................................. 22
1.4. Cc cht dinh dng, khng dinh dng v c t trong ng cc ........................ 25
1.5. Ng cc ln men .................................................................................................... 27
2. CNG NGH SN XUT MT TINH BT ........................................................ 29
2.1. Nguyn liu sn xut mt tinh bt ......................................................................... 30
2.2. Sn phm ca s thy phn tinh bt ...................................................................... 34
2.3. S quy trnh cng ngh sn xut mt tinh bt ................................................ 35
2.4. Thuyt minh quy trnh cng ngh sn xut mt tinh bt ....................................... 37
2.5. Cng ngh sn xut sir c cha maltose, sir giu fructose ................................ 41
3. CNG NGH SN XUT BNH M .................................................................. 45
3.1. Nguyn liu sn xut bnh m .............................................................................. 45
3.2. Quy trnh cng ngh sn xut bnh m ................................................................. 53
1
3.3. Thuyt minh quy trnh cng ngh sn xut bnh m ............................................ 57
3.4. Cc li sn phm v phng php nh gi ch tiu cm quan ca bnh m ....... 66
4. CNG NGH SN XUT NC CHM ............................................................ 69
4.1. C s sinh hc trong sn xut nc chm............................................................. 70
4.2. S quy trnh cng ngh sn xut nc chm .................................................. 71
4.3. Thuyt minh quy trnh ........................................................................................... 72
5. CNG NGH SN XUT TNG ...................................................................... 77
5.1. C s sinh hc trong sn xut tng ..................................................................... 77
5.2. Nguyn liu sn xut tng ................................................................................... 78
5.3. K thut sn xut tng th cng ......................................................................... 79
5.4. K thut sn xut tng cng nghip .................................................................... 82
6. CNG NGH SN XUT CHAO ......................................................................... 87
6.1. Vi sinh vt trong sn xut chao ............................................................................. 88
6.2. K thut sn xut chao truyn thng ..................................................................... 88
6.3. K thut sn xut chao theo phng php hin i .............................................. 90
6.4. Cc yu t nh hng n cht lng chao .......................................................... 96
6.5. Mt s hin tng h hng ca chao. ................................................................... 98
CU HI N TP ...................................................................................................... 98
TI LIU THAM KHO ............................................................................................ 99
Chng 3. CNG NGH SN XUT THC PHM LN MEN T RAU QU 100
1. KHI QUT CHUNG........................................................................................... 100
1.1. Nguyn liu rau qu ............................................................................................ 100
1.2. Sn phm rau qu mui chua .............................................................................. 103
2. C S L THUYT CA QU TRNH MUI CHUA .................................... 104
2.1. Bn cht ca qu trnh mui chua rau qu .......................................................... 104
2.2. Vi sinh vt trong mui chua rau qu .................................................................. 105
2.3. Cc hnh thc mui chua rau qu ........................................................................ 107
2.4. C ch ca qu trnh mui chua rau qu ............................................................ 107
3. CNG NGH MUI CHUA MT S RAU QU ............................................. 110
3.1. Cng ngh mui chua bp ci ............................................................................. 110
3.2. Cng ngh mui chua da chut ......................................................................... 113
3.3. Cng ngh mui chua ci b .............................................................................. 115
3.4. Cng ngh sn xut kim chi ............................................................................... 116
CU HI N TP .................................................................................................... 121
TI LIU THAM KHO .......................................................................................... 122
Chng 4. CNG NGH SN XUT THC PHM LN MEN T THT C ... 123
1. CNG NGH SN XUT NC MM ............................................................ 123
1.1. Nguyn liu sn xut nc mm ......................................................................... 123
1.2. Bn cht ca qu trnh sn xut nc mm......................................................... 125
1.3. Cc yu t nh hng n qu trnh sn xut nc mm ................................... 126
2
LI NI U
T lu thc phm ln men c sn xut nhiu nc trn th gii. Cc sn
phm ny c sn xut cc trnh v quy m khc nhau. Hin nay nhiu sn
phm c sn xut vi quy m cng nghip, cc sn phm nh: bia, ru vang,
tr thnh nhng loi thc ung ph bin mang li nhiu gi tr dinh dng cho con
ngi cng nh hiu qu kinh t. Mt s sn phm trc y ch yu sn xut quy m
gia nh, nay dn dn c sn xut vi quy m ln hn hoc quy m cng nghip.
Chng ta u bit thc phm ln men mang li nhiu li ch cho con ngi, chng hn
nh: tng thi gian bo qun v s a dng cho thc phm, ci thin gi tr cm quan
ca thc phm, tng kh nng tiu ha, tng gi tr dinh dng cho thc phm,
Gio trnh Cng ngh ln men thc phm c bin son da trn c s nhng
kin thc c bn v cc qu trnh ln men c bn ng dng trong thc phm, cng
ngh sn xut mt s nhm thc phm bng phng php ln men. Gio trnh ny
c dng cho sinh vin hc chuyn ngnh Cng ngh sinh hc thc phm, thuc
ngnh Cng ngh sinh hc ti trng Cao ng Lng thc Thc phm. Gio trnh
cng l ti liu chnh cho ging vin tham kho khi ging dy hc phn. ng thi
cng l ti liu tham kho cho sinh vin hc cc chuyn ngnh khc ca ngnh Cng
ngh sinh hc, Cng ngh thc phm v nhng ngi c quan tm n lnh vc ny.
Ni dung gio trnh ny bao gm 7 chng, cp n nhng ni dung khi qut
chung v cng ngh ln men thc phm v cng ngh sn xut cc nhm thc phm
ln men ch yu:
Chng 1. Khi qut v ln men thc phm
Chng 2. Cng ngh sn xut thc phm ln men t ng cc
Chng 3. Cng ngh sn xut thc phm ln men t rau qu
Chng 4. Cng ngh sn xut thc phm ln men t tht, c
Chng 5. Cng ngh sn xut thc phm ln men t sa
Chng 6. Cng ngh sn xut thc ung ln men
Chng 7. Cng ngh sn xut mt s thc phm ln men khc
hon thin gio trnh ny chng ti nhn c hp tc, gip , ng gp
kin ca D n KHCNNN B NN&PTNT; Ban Gim Hiu v cc thy c gio
Trng Cao ng Lng thc Thc phm; cc Gio s, Ph gio s, cc Nh khoa
hc, cc c s sn xut kinh doanh, cc cn b k thut, chng ti xin gi li cm n
tt c s gip qu bu .
Trong qu trnh bin son gio trnh, khng trnh khi thiu st. Chng ti mong
nhn c kin ng gp ca ngi hc, ngi dy v bn c, tip tc hon
chnh cho ln bin son sau c tt hn.
NHM TC GI
Galactose
Acid p yruvic
CH3COCOOH Acetaldehyde
CH3CHO
Ethanol
CH3CH2OH
Acid lactic
CH3CHOHCOOH
Acid lactic
CH3CHOHCOOH
Acetoin
CH3COCHOHCH3
Diacety l
CH3COCOCH3
LM lactic d hnh
LM lactic ng hnh
CH3COCOOH + 2H
Lacticodehydrogenase
Acid pyruvic
CO2
Pyruvate
Oxaloacetate
CO2
Acetaldehyde - TPP
Acetyl - CoA
Acetolactate
2,3 Butanediol
NAD(P)
CO2
Acetoin
NAD(P)H
NAD(P)
CoASH + TPP
Diacetyl
NAD(P)H
Hnh 1.4. Sinh tng hp cc cht to hng t citrate (Cogan v Fordan, 1994)
giai on u ca qu trnh ln men, diacetyl c tng hp. Hm lng
diacety trong mi trng s tng dn ri sau s gim dn vo giai on cui, c
bit khi hm lng citrate gim gim dn. Mt phn diacetyl s c chuyn ha
thnh acetoin v 2,3 butanediol. Acetaldehyde c tng hp t cc sn phm ca qu
trnh chuyn ha glucose v mt s acid amin (hnh 1.5).
Nhiu loi vi khun lactic c kh nng sinh tng hp acetaldehyde. y l hp
cht quan trng quyt nh n mi v c trng cho cc sn phm ln men nh
yoghurt, b,
T l hm lng diacetyl/acetaldehyde nh hng ln n gi tr cm quan ca
yoghurt v b. T l ny ph thuc vo thnh phn cc chng VSV s dng trong t
hp ging v cc thng s k thut ca qu trnh ln men nh: nhit , pH u, lng
ging cy
12
Glucose
Glucose 6-phosphate
Fructose 1,6-diphosphate
Alanin
Lysine
Serine
Pyruvate
6-phosphogluconate
Xylose-5-phosphate
Acetyl-CoA
Acetate
Acetaldehyde
Lactobacillus casei
Lactobacillus bulgaricus
Oenococcus oeni
Lactobacillus brevis
Pediococcus pentosaceus
Brevibacterium linens
Theo qu trnh ny, t l gia hai loi acid propionic v acid acetic l 2:1 (thc t
thng thu c 1,5:1)
Tc nhn VSV ch yu l cc vi khun propionic trong loi hot ng nht l
Bacterium acidipropionic, vi khun ny rt ging vi vi khun lactic, thng chung
sng vi vi khun lactic, chng rt ph bin trong sa. Vi khun ny ln men d dng
acid lactic, mui lactat v mt s ng hexose, pH thch hp ln men l 7, nhit
thch hp l 14350C. Vi khun ny ln men d dng acid lactic, mui lactate,
ng thnh acid propionic. Trong qu trnh sng chng cn b sung thm nit hu c
phc tp di dng protein.
ng dng ca qu trnh ln men propionic: ln men propionic c vai tr quan
trng trong qu trnh chn mt s loi phomat. Acid propionic c to thnh va l
cht bo qun, va l cu t tham gia to hng cho sn phm. Kh CO2 to ra trong
qu trnh ln men l nguyn nhn to nn cu trc l hng trong khi phomat thnh
phm. Ngoi ra ln men propionic cn ng dng trong cng nghip sn xut acid
propionic, sn xut vitamin B12.
2.4. Qu trnh ln men acetic
Ln men acetic l qu trnh oxy ha ethanol thnh acid acetic, trong iu kin
hiu kh, vi tc nhn gy chuyn ha l vi khun acetic.
Phng trnh tng qut chuyn ha ethanol thnh acid acetic
C2H5OH + 3O2 = 2CH3COOH + 4H2O + 2CO2
Thc cht ca qu trnh oxy ha ethanol thnh acid acetic l cc phn ng lin
tip nhau c xy ra trong iu kin hiu kh. Ethanol v oxy khng kh phi c t
bo vi khun hp th vo bn trong v sau acid acetic c hnh thnh s thot ra
14
H2O
CH3CHO
Acetaldehyde
CH3CHOHOH
Hydratacetaldehyde
+2H
Aldehydehydrogenase
CH3COOH
Acid acetic
2CO2 + 2H2O
2CH3COCOOH + 4H
Acid pyruvic
2CO2
Cacboligase
2CH3CHO
Acetaldehyde
CH3CHOHCH2CHO
Acetaldola
CH3CH2CH2COOH
Acid butyric
trc tip d dng hn. Cc thc phm giu m ln men l ngun cung cp cc acid
amin nh nc mm, tng, chao, phomat,
4.7. Loi tr vi khun v cc c t
Qu trnh ln men c th phn hy cc c t c trong thc phm nh
cyanogenic glycosides (HCN) c trong sn, mng, hay mycotoxin trong ht ng cc.
Nu s dng nhng thc phm ny m cha qua ch bin hoc ch bin khng ng
cch th cyanide s gii phng vo c th v gy ng c. Vi liu 5060mg (khong
200g mng ti cha luc) cyanogenic glycosides c th gy cht ngi. Vic mui
chua nhng loi thc phm ny gip loi b c 9095% c t cyanogenic
glycosides trong vng 3 ngy. C th, lng cyanogenic glycosides trong mng ti
ngm chua l 2,2mg/100g trong khi mng ti cha luc l 3238mg/100g.
Ln men cn c tc dng trung ha cc cht phn hp th nh acid phytic c
trong ht ng cc v antitrypsin c trong cc loi u.
Ln men lactic lm gim pH c ch cc vi khun gy thi, cc vi khun c
hi v k sinh trng.
CU HI N TP
1. Trnh by c ch ca cc qu trnh ln men ethanol, ln men lactic, ln men
propionic, ln men acetic, ln men acetic. Nu ng dng ca cc qu trnh ln
men trong cng ngh thc phm.
2. Phn bit s khc nhau c bn gia cc qu trnh ln men ru, ln men
lactic, ln men propionic, ln men acetic, ln men acetic.
3. Hy nu cc li ch ca thc phm ln men.
bin nht ca ng cc l nu, nu trc tip dng ht, dng bt, tinh bt hoc li ht.
Cch s dng ph bin khc ca ng cc l ch bin thnh thc ung c cn nh
whiskey v bia (la mch, la min), vodka (la m), bourbon M (la mch en),
sake Nht (go). Nhiu sn phm ng cc ln men c ngun gc ton b hoc mt
phn t cc loi ng cc khc nhau nh la, ng, la min, k, la mch v la mch
en. Cc loi ng cc khc nhau khng ch v cht dinh dng, m trong thnh phn
ca cc protein v carbohydrate cng c c tnh khc nhau. Do , cc c tnh chc
nng v cm quan ca sn phm lm t ng cc khc nhau s khc nhau bt u t
nhng yu t ny. Chng hn, ch c 2 loi ng cc, la m v la mch en thch hp
sn xut bnh m v chng cha loi protein c kh nng to gluten, rt cn thit
lm cc loi bnh ln men v cng c mt s loi thc phm ln men a phng,
khng phi bnh m v thc ung c cn, c sn xut tng vng trn th gii ty
thuc ch yu vo ngun protein v nng lng ca n. Thm vo , kt hp vi s
thay i cng ngh sn xut, cng ngh vi sinh vt v tnh cht vng min s cho
chng ta s a dng ca sn phm ng cc ln men, c sn xut v tiu th trong
th gii ngy nay.
1.2. Mt s ng cc ph bin
1.2.1. La (Oryza Sativa L)
La l cy lng thc chnh ca gn na dn s th gii, c ngun gc ng
Nam t 3000 nm trc Cng nguyn. Hin nay hu ht cc nc u c th trng
c la tr mt s nc cc bc.
C khong 20 ging la khc nhau trong c ngha kinh t hn c l loi la
trng (khc vi la mc hoang di gi l la tri mc theo ma nc ni Nam b
Vit Nam, min nam Campuchia, min trung Thi Lan). Loi la trng ph bin nht
hin nay trn th gii c chia thnh 2 nhnh: nhnh n v nhnh Trung-Nht,
trong nhnh n ht di, nhnh Trung-Nht ht to nhng ngn hn. Trn th
trng th thc go nhnh n c a chung hn nhnh Trung-Nht, thc go t
ph bin hn thc go np.
Cc ch tiu cht lng ca la nh sau (c th p dng cho cc loi ht cc khc
mc thch hp):
- ti (mi) ca ht: c nh gi bi thi gian ht thu hoch cho n khi
em i xay xt. ti c th hin cc mt: tnh trng ni nh (khng b mc,
mc, v l, ny mm, mu sc l), tnh trng khi ht trong kho, trong bao b (mc
v s lng mt, trng b).
- tp cht: 2 nhm tp cht nng (sn, si, vn kim loi) v tp cht nh (rm
rc, ht lp, bi).
- v: yu t quyt nh t l thu hi go khi xay.
- m: ch tiu cht lng ca la v go.
- trng trong: ni nh la ty loi ging v iu kin pht trin m c th
trng trong, na trng trong hay c hon ton. Thng th thnh phn ni nh trng
trong c hm lng amylose cao hn, cng ln hn thnh phn ni nh trng c
c hm lng amylopectin cao hn, cng thp hn. Trong cng ngh xay xt, la
c ni nh trng trong cao v phn trng c cng xa tm ht th khi xay xt t b t
gy, t l thu hi go nguyn cao.
Go l nguyn liu thay th trong sn xut bia, l nguyn liu chnh trong sn
xut ru c sn (ru Mao i, ru Thiu Hng Trung Quc, ru Sak Nht
20
phng tm, ko m xng, ru, mch nha, bt ngt (iu ch mi trng ln men acid
glutamic), ng glucose.
nc ta hin nay, tinh bt sn l ngun nguyn liu ch yu trong cng nghip
ng tinh bt.
1.2.5. u nnh
u nnh cn gi l tng, c tn khoa hc l Glycine max Merril. u nnh
c nhiu mu sc khc nhau. Trong u nnh mu vng l loi tt nht nn c
trng v s dng nhiu.
Ngun gc u nnh xut pht t Trung Hoa vo th k th XI ri lan ra cc
quc gia khc chu . Ty phng ch mi bit ti u nnh t th k th IXX. u
nnh du nhp vo Hoa K nm 1804. Hin nay, Hoa K l quc gia ng u v sn
xut u nnh v phn ln u nnh nc ny c dng nui gia sc, trong khi
chu , u nnh l ngun dinh dng quan trng ca con ngi.
Ngoi hai sn phm ph bin l sa u nnh v u ph, cn rt nhiu cc sn
phm khc t nguyn liu u nnh va ngon v b dng nh: tng, chao, nc
chm, Tempeh (l mn n ca ngi Indonesia), Miso (mn n ca ngi Nht),
Natto: l ht u nnh nu chn ri ln men vi nm Bacillus Natto...
1.3. Cu to v thnh phn ca ht ng cc
1.3.1. Cu to
Cu to ht ng cc (hnh 2.1) gm c 3 phn chnh: v, ni nh v phi, vi t l
kch thc, khi lng khc nhau ty thuc vo tng loi, ging ht ng cc v k
thut canh tc.
Hnh 2.1. Cu to ca mt s ht ng cc v u
22
T l khi lng tng phn ca cc ht ng cc khng ging nhau, bng 2.1 trnh
by t l khi lng tng phn ca mt s ng cc v u nnh.
Bng 2.1. T l % khi lng tng phn ca la, ng, la m, u nnh
Loi ht
Phi
Ni nh
La
16,027,0
2,0 2,5
72
Ng
5,0 8,5
10,015,0
7983
La m
15,049,0
2,23,2
7782
u nnh
68
24
8890 (t dip)
Cht bo
th
Tro
X th
Carbohydrate
La go
7,3
2,2
1,4
0,8
64,3
Yn mch
9,3
5,9
2,3
2,3
62,9
Ng
9,8
4,9
1,4
63,6
La m
10,6
1,9
1,4
69,7
11
3,4
1,9
3,7
55,8
Sn
0,43
0,24
0,8
1,5
32,9
Khoai lang
0,8
0,2
1,2
1,3
28,5
Ng cc
i mch
T l
100
Protein
40,0
Lipid
21,1
Tro
4,9
Carbohydrate
34,0
T dip
9090,3
43,0
23,0
5,0
29,0
V ht
7,38,0
8,8
1,0
4,3
86,0
Phi
2,02,4
41,1
11,0
4,4
43,0
La m
Ng
La go
La mch
Carbohydrate (%)
69,7
63,6
64,3
55,8
1570
1660
1610
1630
86,4
87,2
96,3
81,0
Thiamin
0,45
0,32
0,29
0,10
Riboflavin
0,10
0,10
0,04
0,04
Niacine
3,7
1,9
4,0
2,7
Lysine
2,3
2,5
3,8
3,2
Threonine
2,8
3,2
3,6
2,9
3,6
3,9
3,9
3,9
Tryptophan
1,0
0,6
1,1
1,7
Kh nng tiu ha c
96,0
95,0
99,7
88,0
Gi tr sinh hc
55,0
61,0
74,0
70,0
Protein th
53,0
58,0
73,8
62,0
Protein s dng
5,6
5,7
5,4
6,8
Vitamin (mg/100g)
Hm lng
Hm lng
Acid amin
%
%
1,1
Phenylalanine
5
7,7
Threonine
4,3
5,9
Tryptophan
1,3
1,6
Valine
5,4
1,3
Histidine
2,6
Bng 2.6. Thnh phn vitamin trong ht u nnh
Hm lng
Hm lng
Vitamin
(mg/kg)
(mg/kg)
Thiamin
11,0 17,5
Acid pantothenic
13,0 21,5
Riboflavin
3,4 3,6
Acid folic
1,9
Niacine
21,4 23,0
Vitamin A
0,18 2,43
Pirydoxin
7,1 12,0
Vitamin E
1,4
Biotin
0,8
Vitamin K
1,9
Ng cc cung cp mt lng tng i cc vitamin nhm B v khong cht,
phn ni nh la m ch cha khong 0,3% tro. P, K, Mg, Ca v cc du vt ca Fe v
cc khong cht khc c tm thy trong ng cc. La mch cung cp 50 mg
Ca/100g, la m l 36mg Ca/100g. u nnh cung cp nhiu khong cht: Ca
(210mg/100g) v Fe (7mg/100g).
Gi tr dinh dng, cm quan ca ng cc v sn phm ca chng tuy thp hn
sn phm thc phm ng vt nhng h s tiu ha cao nn cng l ngun cung cp
nng lng ng k trong khu phn n ca con ngi.
1.4.2. Cht khng dinh dng v c t
Ng cc cng nh thc n t thc vt khc c th cha mt lng ng k cc
cht c hi hoc cc cht khng dinh dng, cht c ch protease, cht c ch
amylase, kim loi to phc cng, saponin, cyanogen, lathyrogen, tannin, cht gy d
ng, acetylenic furan v phytoalexin isoflavonoid. Khi u dng kt hp vi ng cc
ch bin cc sn phm ng cc hn hp, cn loi b nhng cht khng dinh dng
trc khi tiu th.
Mt vi tm lc v cc cht khng dinh dng v c t trong ng cc nh sau:
a) Phytate (mui c cha phospho)
Hu ht cc loi ng cc cha mt lng ng k cc mui ca acid phytic.
Cc hp cht phytate thng xut hin vng ring bit ca ht ng cc v
chim khong 80% tng lng phospho c trong ht. Hp cht phytate lm hn ch
kh nng hp th cht khong, kh nng tiu ha protein v carbohydrate.
b) Tannin
Xut hin nhiu trong ng cc v cy h u. Nhng hp cht ny tp trung
phn cm ng cc, phc hp tannin-protein c th gy bt hot cc enzyme tiu ha v
Vitamin
26
lng lysine trong mt s loi ng cc trc v sau khi ln men cc nhit khc
nhau. Hm lng lysine tng cao hn nhiu sau khi ln men.
hc, iu ch acid sorbic, cc cht khng sinh v nhiu sn phm khc ca y dc.
Qu trnh sn xut ng t tinh bt bao gi cng lin kt cht ch vi qu trnh
sn xut tinh bt. V tinh bt l nguyn liu, l u mi ca tt c cc giai on trong
cng ngh sau ny. Mt tinh bt l sn phm thy phn cha hon ton ca tinh bt.
Tc nhn ca qu trnh thy phn l cc cht xc tc trong xc tc v c l nhng
acid HCl v H2SO4 v cht xc tc sinh hc l cc enzyme. Hin nay vic s dng acid
trong sn xut mt tinh bt tr nn li thi, s dng enzyme lm xc tc thy
phn tinh bt khng nhng nng cao c cht lng sn phm m cn hn ch c
s nhim mi trng trong qu trnh sn xut.
Khi thy phn tinh bt ty thuc vo thnh phn ca tinh bt v cht xc tc s
thu c cc carbohydrate c khi lng phn t khc nhau, nhng thnh phn chnh
l dextrin, maltose, glucose, fructose. Ty theo mc thy phn m hm lng cc
thnh phn ny khc nhau.
2.1. Nguyn liu sn xut mt tinh bt
2.1.1. Tinh bt
L carbohydrate d tr ca thc vt, do quang hp to thnh. Tinh bt khng ha
tan trong nc, un nng th ht tinh bt phng ln rt nhanh to thnh dung dch keo
gi l h tinh bt.
Tinh bt c cu to gm hai phn: amylose v amylopectin (hnh 2.4), ngoi ra
cn c khong 2% phospho di dng ester.
Amylose, %
Amylopectin, %
Khoai ty
1922
7881
Khoai m (sn)
4045
5560
24
76
2123
7779
17
83
La m
Ng
La go
Enzyme
-Amylase
EC 3.2.1.1
-amylase
EC 3.2.1.2
Ngun gc
(amylosacchariticus)
i mch ny mm
Tc dng
ct to thnh -dextrin v maltose, G3, G4
v trn 50% glucose theo khi lng.
Ch lin kt -1,4 b phn ct t u khng
kh to nn lng dextrin gii hn v maltose.
Lin kt -1,4 v -1,6 b phn ct t u
khng kh to thnh -glucose
Ch lin kt -1,6 b phn ct to thnh
maltodextrin mch thng.
Glucoamylase A. niger
EC 3.2.1.3
Pullulanase
B. acidopullulyticus
EC 3.2.1.41
a) -Amylase (EC.3.2.1.1)
-Amylase (1,4--D-glucan glucanohydrolase; glycogenase) xc tc thy phn
lin kt -1,4-glycoside bt k v tr no trong phn t tinh bt vi c cht l
amylose, -amylase cho sn phm thy phn ch yu l maltose v mt t glucose.
Vi c cht l amylopectin, -amylase ch thy phn lin kt -1,4-glycoside m
khng thy phn lin kt -1,6-glycoside, sn phm to thnh l cc dextrin phn t
thp khng cho phn ng mu vi iodine, maltose, glucose v isomaltose.
-amylase l mt enzyme hai cu t c thnh phn coenzyme cha ion kim loi
Ca. Nu tch Ca ra khi enzyme th -amylase s b mt hot tnh; -amylase hu nh
khng tc dng ln tinh bt nguyn vn v tc dng mnh ln tinh bt b h ha,
lm cho cc sn phm h ha b long ra. Chnh v vy m -amylase cn gi l
amylase dch ha.
-amylase tng i bn vi tc dng nhit. -amylase ca nm mc c th xc
tc thy phn tinh bt 50520C, -amylase ca ht ny mm hot ng tt nhit
58600C, -amylase ca nhiu vi khun c tnh bn nhit cao chng c th gi c
hot tnh 70900C. Tnh bn nhit ca -amylase l do s c mt ca ion Ca+2 trong
phn t enzyme, Ca gi vai tr n nh cu trc bc ba ca phn t enzyme.
-amylase thng th hin hot tnh trong vng acid yu, -amylase ca nm
mc hot ng mnh pH=4,54,9, -amylase ca vi khun pH=5,96,1. Nu pH<3
a s -amylase b v hot hon ton tr -amylase ca A.niger c th chu c
pH=2,52,8. Nhng vi sinh vt c kh nng sinh tng hp -amylase c thng mi
ha: B.subtilis, B.licheniformis, A.oryzae.
Hnh 2.5 minh ha cc lin kt tinh bt b phn ct di xc tc ca enzyme.
Tinh sch
Tinh
bt
Chun b h
tinh bt
Nc
Alpha
amylase
Dch ha
Malto
Dextrin
Glucose
isomerase
ng ha
ng phn ha
Lm sch
Glucoamylase/
Pullulanasse
Sir
maltose
Sir glucose
Mt tinh bt
Hnh 2.6. Cc bc thy phn tinh bt bng enzyme
34
nh gi mc thy phn cng nh tnh cht chung ca dch thy phn tinh
bt, ngi ta dng ch s ng lng dextrose (DE).
S lin kt glycoside c tch ra
DE =
100%
Tng s carbohydrate
100%
Nc
CaCl2
Chun b huyn
ph tinh bt
Enzyme
H ha v dch ha
Cht iu
chnh pH
ng ha
Than
hot tnh
Enzyme
X l vi than
hot tnh
Lc
Tp cht
Trao i ion
C c chn khng
Rt sn phm
Lm ngui
Mt tinh
bt
Hnh 2.8. S m hnh thit b quy trnh cng ngh sn xut mt tinh bt
1. Thit b chun b huyn
ph tinh bt;
2. Bm;
3. Thit b x l huyn
ph tinh bt vi enzyme;
4. Thit b dch ha tinh
bt;
5. Thit b lm ngui;
6. Thit b ng ha
tinh bt;
7. Thit b x l dch
thy phn vi than hot
tnh;
8. Thit b lc khung
bn;
9. Bn cha sir sau qu
trnh lc;
36
20
25
30
35
40
0,05
4,3
6,9
11,2
16
0,1
1,8
4,8
37
theo phng php thy phn bng enzyme c trnh by hnh 2.11.
S ng ha
pH7,5
5560oC
Glucose isomerase
S ng phn
97%D-glucose
1,5% maltose
0,5% iso maltose
1% oligosaccharides
pH4,5
Glucoamylase 150U/kg
Pullulanaze, 100U/kg
60oC, 72 gi
95oC, 2 gi
S h ha
H tinh bt
(<1DE)
pH5,5
FungalPH-amylase
2000 U/kg 50ppm
Ca2+
Sa tinh bt
S dch ha
Bacterial -amylase
1500 U/kg
105oC, 5 pht
S ng ha
Tinh
bt
Sir fructose
Sir maltose (44DE)
4550% fructose
4%D-glucose
56% maltose
28% maltotriose
12% oligosaccharides
iu kin lm vic: Nng c cht cao (3545% cht kh, 9397% glucose);
Nhit 55600C, pH iu chnh ti 7,78,0 bng cch b sung natri carbonat; B
sung MgSO4 duy tr hot ca enzyme.
Ion Ca2+ ginh v tr lin kt ca ion Mg2+ trong enzyme, nguyn nhn ca s c
ch enzyme. mc ny, dng c cht thng t c 3mM ion Mg 2+ l bnh thng.
nng Ca cao hn, t l Mg2+/Ca2+ c khuyn co nn l 1/2. S vt qu gii
hn Mg2+ l khng kinh t v cng thm n vo lm cho s tinh ch cng lu v chi ph
cng tng.
- Dung dch c cht c tinh ch mt cch thch hp sao cho khng c vt liu
khng tan v cc tp cht khc m c th lm v hot enzyme bi cc iu kin ha
hc (cht km hm) hoc vt l (cht ngn chn). Vt liu khng tan c tch b bng
cch lc, i khi sau khi x l vi cht to kt ta bng v cc cht ha tan c tch
bng nha trao i ion v ht than hot tnh. Thc hin nh th, kh nng c ch
enzyme vn cn v nguyn nhn l sn phm ph b oxy ha bi oxy phn t. C th
loi tr nguyn nhn trn bng tch kh trong c cht bng chn khng nhit ng
ha hoc b sung mui SO3- nng thp (<50 ppm).
Theo l thuyt, hm lng fructose t ti a khong 51%. Tuy vy, t n
hm lng tn nhiu thi gian nn hu ht cc nh sn xut iu chnh tc dng
chy sao cho t sn phm 4246% (theo khi lng) fructose (cn tha li 4751%
(theo khi lng) glucose). sn xut 100 tn cht kh sir fructose 42%/ngy, cn
mt lp m cha enzyme c th tch khong 4m3.
Hot tnh enzyme gim xung theo quy lut cn bng bc mt. Bnh thng, mt
m enzyme c thi b khi hot ca n gim xung cn 1/8 so vi gi tr ban u.
duy tr hm lng fructose khng i trong sn phm, tc dng np liu c
iu chnh theo hot ca enzyme. Trong thi gian sng ca mnh, 1 kg enzyme c
nh ng phn ha glucose s sn xut 1011 tn sir fructose 42% (theo cht kh).
Sau khi ng phn ha, pH ca sir c h thp n 45 v n c tinh ch
bng sc k trao i ion v x l vi than hot tnh. Sau c bc hi nng nng
ln n 70% cht kh.
i vi nhiu ng dng, sir 42% fructose l hon ton tha mn yu cu nhng
n khng ph hp vi tiu chun i hi cao ca cht lng nc gii kht ngt
(khng cn) nhm thay th cho ng saccharose. s dng trong nc ung cola
tt hn, i hi sir c hm lng 55% fructose. Sn phm ny c sn xut bng
cch dng ct sc k cha khong cht zeolit hoc nha trao i ion cha mui Ca
hp ph v tch ri fructose khi cc thnh phn khc.
Qu trnh tch phn on, mc d v c bn rt n gin, ch kinh t nu nh
hot ng lin tc. Dng fructose (90% fructose, 9% glucose-tnh theo khi lng)
trn ln vi sir 42% fructose cho sn phm cn thit fructose nng 55%.
Sir hm lng fructose cao c th thay th ng saccharose ni m ng
saccharose s dng di dng dung dch nhng chng khng thch ng cho vic thay
th saccharose tinh th.
3. CNG NGH SN XUT BNH M
3.1. Nguyn liu sn xut bnh m
3.1.1. Bt m
Bt m l nguyn liu chnh sn xut bnh m, c ch bin t ht la m.
45
Hm lng
(%)
Thnh
phn
Hm lng
(%)
Thnh phn
Hm lng
(%)
Tinh bt
6570%
ng
11.5%
Cellulose
0,2%
Protein
1014%
Cht bo
11.5%
Cht khong
0.30,9%
Gliadin
Glutenin
Albumin
Globulin
GLUTEN
Hnh 2.13. Cc protein bt m
- Khi nho bt gliadin v glutenin ht nc to thnh mng phn b u trong
khi bt nho. Mng ny va dai va n hi c gi l gluten.
46
s phi vo bt m trong.
+ Bt m trong l mt phn bt cn li sau khi bt patent c tch ra. Bt
trong ni chung cha t l %protein cao hn cc loi bt khc, nhng cht lung
protein thp hn. Loi bt ny ni chung sn xut bnh m Php. N cng c cc
nh lm bnh phi trn vi bt m v bt la mch en sn xut cc bnh m c
th tch ln hn.
- Ty trng v hon thin bt: sn xut bnh m cht lng t bt c
nghin ti cn phi gi cho chn bt hoc n nh bt trong kho khong 1 thng. Cc
tc nhn lm trng v hon thin c s dng lm chn v lm trng bt mt cch
nhn to, kt qu l bt c th c s dng ngay lp tc sau khi nghin sn xut
sn phm c cht lng.
- mnh ca bt: L kh nng ca bt c th to ra cc bnh m c phng
tt. Bt phi c protein vi hm lng v cht lng cao c th gi li kh v c
lng ng t nhin cng nh cc enzyme diastase (xc tc thy phn tinh bt thnh
ng) sn sinh ng t tinh bt cho men s dng trong vic sn sinh lng
kh ng u.
- bn chc ca bt: L kh nng bt c th cho ra sn phm c cht lng
trong trng hp m thi gian ln men b qu mc v thm ch trong trng hp nho
bt qu mc.
- Lm giu bt: l qu trnh b sung thay th cc vitamin v khong cht b mt
i trong giai on nghin ht. Hu ht cc vitamin v khong cht nm phn bn ngoi
ca ht la m, do hu ht cc phn bn ngoi ca ht la m khng dng sn xut
cc phn bt gia, nn cc cht thit yu ny phi c b sung. Bt m ton phn
l trng hp ngoi l.
- Enzyme trong bt: hai enzyme quan trng nht trong bt l protease v diastase.
Protease c tc ng quan trng n gluten, nh hng n tnh n hi v kh nng
gi kh trong sut qu trnh ln men ca gluten. Diastase chuyn i s t tinh bt
trong bt thnh dextrin v ng maltose. Mt s bt m khng c lng enzyme
diastate do iu kin thi tit trong thi k cy la m pht trin. Bt ht la m ny
mm c th c cc nh sn xut bt b sung vo bt hoc cc nh lm bnh c th
cho thm malt ny mm c chun b mt cch c bit vo thc n lm bnh
ca h.
3.1.2. Nc
Nc l thnh phn c bn trong bnh m nng. Khng th lm ra bnh m
m khng c nc. C mt s loi nc: nc cng sn xut bnh m c cht lng
tt hn cc loi nc khc; nc mm lm yu gluten trong sut qu trnh nho trn
v ln men. Vic ny c th c hiu chnh mt vi mc bng cch tng t l
mui hoc thm thc phm men c nhiu cht khong vo trong thc n.
Nc c tnh kim l nguy him nht, bi v n khng ch lm yu gluten m cn
lm cho qu trnh ln men b chm li. Men a thch mi trng acid nh lc ny kh
nng hot ng ca n l tt nht. S lm yu gluten v vic cn tr m nh hng
n men c th c khc phc bng cch b sung mt thnh phn c tnh acid nh
dm (acid acetic) hoc acid lactic. Cc dng c bit ca thc phm men c nhiu cht
khong c pht trin hiu chnh vn ny.
3.1.3. Men
L hn hp sinh khi trong c cha nm men Saccharomyces cerevisiae.
48
Chc nng ca men: Men to kh CO2 trong v bt trn; Men lm chn hay pht trin
bt trn; Men cng to ra hng v. Cc dng nm men thng mi thng l:
- Kem nm men (Cream yeast) l mt dng men ca cc th lm bnh hay dng
gn ging cht lng, dng men ny phi c gi nhit lnh. Khi s dng, c th
cho trc tip vo hn hp lm bnh.
- Men nn (Compressed yeast) c hnh thnh bng cch lc kem nm men
di p lc thu c sn phm c nng cht kh khong 30%. Men ny c
bo qun trong t lnh v c s dng trong vng 3 tun.
- Men kh hot ha (Active dry yeast (ADY)) c sn xut bng cch p n
men nn thng qua mt tm thp c l. Kt qu thu c nhng si mng sy kh.
Nhng si ny b b gy thnh nhng ht nh d thi sau khi sy thm na. Ty thuc
vo cc bc x l tip theo v cch ng gi, men kh hot ha c th c thi hn s
dng hn mt nm. Tuy nhin, khi s dng cn phi hot ha bng nc m hoc
nc m c b sung ng nhm thc y s thm thu ca t bo nm men v hot
lc ca nm men.
- Men kh hot lc cao (High activity dry yeast (HADY) (men kh hot ng
ngay (instant active dry yeast, IADY) l mt sn phm tng t, nh ci thin cc k
thut sy kh nn cho mt sn phm c c ht nh hn khng cn phi hot ha bng
nc trc khi s dng v do c th cho trc tip vo hn hp bt lm bnh.
Cc loi men trn ni chung u cho kt qu nh . Tuy nhin phn ln cc nh
sn xut bnh quy m ln thng s dng men nn trong thc n lm bnh ca h.
Lng men kh s dng ch bng mt na men nn.
Enzyme trong men gm c invertase, maltase, zymase v protease. C mt vi
loi khc nhng chng khng quan trng trong sn xut bnh thuc nhm bt nho ln
men.
Enzyme protease trong men ch hot ng nu thnh t bo ca men b ph hy
trong vi trng hp, khi enzyme ny c th xuyn qua thnh t bo nm men.
Trong thc t lun lun c mt vi t bo men b h hng c bit l men kh, thng
b hng trong cng on lm kh hoc trong men c mt t men gi. Nu enzyme
protease xuyn thng thnh t bo ca men n s lm yu gluten.
Enzyme invertase l mt enzyme ni bo, saccharose (ng ma hoc ng c
ci) khi ha tan vo thnh t bo v b chuyn i thnh glucose v fructose m sau
b chuyn i tip bi enzyme zymase.
Maltase tc ng vo ng maltose. ng maltose b thay i thnh 2 phn t
ng n.
Zymase l enzyme thay i cc ng n gin, glucose v fructose thnh cn
v kh CO2, mt vi este m s sinh ra hng thm v v c nht v nh ca bnh m;
kh c sinh ra s lm tng th tch bt nho.
3.1.4. Mui
L mt yu t cn thit khc trong sn xut ra bnh m c cht lng tt. Mui
c chc nng iu chnh qu trnh ln men. Qu t mui s lm cho bt nho b ln
men qu nhanh v ln xn, qu nhiu mui s lm chm qu trnh ln men. Mui l
mt thnh phn tc ng mnh do vy phi dng ht sc ng t l khi phi hp vi
cc thnh phn khc vo bt nho. Vi mt t l thch hp, mui s cho mt kt cu tt
bi v n tng cng bn ca gluten v lm cho bt nho chn hon ton trong sut
49
qu trnh ln men.
Mui cng ngn chn s pht trin ca men di v vi khun, gip kt cu rut
bnh trng hn v mn hn v em n mi v v hng thm cho bnh m.
3.1.5. Cc thnh phn lm tng cht lng v gi tr dinh dng
a) ng v chc nng ca ng trong sn xut bnh m
* Cc loi ng
ng ma hoc c ci v c bn l nh nhau.
Chng u l ng saccharose v phi chuyn i thnh ng n nh tc
dng ca enzyme invertase trc khi men c th s dng bin i chng thnh kh
CO2 v cn bi enzyme zymase.
Dextrose: c bit nh l ng tinh bt, c sn xut bng cch thy phn
tinh bt thnh ng. N c th thay th ng ma hoc ng c ci trong sn xut
bnh m, tuy nhin ngt ca n ch bng 72 khi so snh vi ngt ca ng ma
l 100.
Fructose hoc levulose, c tm thy trong tri cy, mt tinh bt, v mt ong l
ng nghch o hoc ng kh ngha l n lm quay nh sng phn cc sang tri
trong khi dextrose lm quay nh sng phn cc sang phi. Fructose hm lng cao
hin nay c sn xut t tinh bt ng, l mt cht c ngt cao hn cc loi ng
khc (172 khi so vi saccharose l 100).
ng Lactose l ng c tm thy trong sa v n khng b ln men bi cc
men dng lm bnh. Sau khi nng n cn li trong bnh m thnh phm. ngt ca
n l rt thp so vi cc loi ng khc.
* Chc nng ca ng: ng khng c xem l thnh phn thit yu trong
cng ngh bnh m. iu ny l do bt m cha mt lng nh ng t nhin v
mt t tinh bt c th c chuyn i thnh ng trong sut qu trnh ln men.
Nhng ng c nhiu chc nng quan trng. Mt vi dng ng c b sung
vo bt nho c bin i thnh kh CO2 v cn nh cc enzyme ca men, cung cp
ngt cn thit, gip to ra mu nu vng ca v bnh, ci thin kt cu ca rut
bnh, gip gi m trong rut v b sung thm gi tr dinh dng cho bnh m. T l
ng cao c s dng trong cc bt nho ngt v bt nho lm bnh Danish. ng
lm chm hot ng ca men, l l do ti sao khi tng t l ng trong bt nho t
l men tng tng ng.
b) Sa
Cch y mt vi nm sa kh khng bo l dng sa thng c dng lm
bnh m, nhng ngy nay n tr nn qu t dng bi hu ht cc nh lm bnh m
u bn. thay th, h s dng cht thay th sa v d nh dng whey sa (cht
lng cn li sau khi sa chua ng li) kt hp vi bt u nnh.
Sa c nhiu chc nng: C tc dng n nh qu trnh ln men, ngn chn men
di; Ci thin mu ca v bnh nh ng lactose trong sa. ng lactose khng b
ln men di tc dng ca men lm bnh, v th gp phn ci thin kt cu, mu,
hng v v ko di cht lng ca bnh m. Nu dng sa kh khng bo lm bnh
m th cn phi c gia nhit n nhit cao trong sut giai on sy git
cht cc vi khun m lm yu gluten trong bt nho. Sa c sy bi cng ngh sy
chn khng phi c x l nhit thch hp trc khi c sy kh nu khng th kh
khn ln c th gp phi trong cng on nho trn v ln men bt nho.
50
c) Shortening
L dng cht bo c ch bin t nhiu ngun. Gn nh bt c dng shortening
no c s dng lm bnh m u c kt qu tha ng.
Chc nng ca shortening: Shortening tc dng nh l mt cht bi trn trong
bt nho, lm bt nho d thao tc hn, gim dnh v gim lng bt m lm bt
o cn thit trong giai on to hnh. Khi s dng shortening, bt nho gin n d
dng hn v mt hn. Trong cc sn phm bnh nng lm cho v bnh mm hn,
ci thin cht lng v gp phn lm rut bnh mm v dai. Nh tc dng gim bt
cm trong bt m ton phn, gn nh khng th lm ra bnh m t bt m ton phn
vi th tch c th chp nhn c m khng dng shortening trong thc n.
d) Cc thnh phn ty chn
sn xut ra cc loi bnh m khc nhau vi cht lng khc nhau, cn phi c
cc thnh phn ty chn khc nhau. Cc thnh phn ny to nn tnh ng dng ca
cc loi sn phm v tng thm nhiu li ch khc na, v d nh h tr i vi vic
tng bn chc hoc gip tha mn nhu cu ca ngi tiu dng v hng v v ca
bnh m.
- Thc phm men cht khong (mineral yeast food)
c thm vo n nh nc bng cch b sung cc mui khong, rt cn
thit trong qu trnh ln men v n nh trng thi bt nho. Cc mui khong c tc
ng quan trng i vi nc mm v cc mui acid, trung ha tnh kim ca nc
kim l loi nc rt nguy him i vi men v gluten. Bt nho c b sung thc
phm men khong thng khng dnh v rt mm. My mc chy t s c v chng s
to nn s t do ca cc ti kh. Di y l mt vi c tnh m bnh m c ci
thin khi s dng thc phm men khong: th tch bnh to hn v d nng hn,
mu sc rut bnh v kt cu c ci thin, mu v bnh tt hn v ng u hn
nhiu.
- Cc enzyme lm chc bt nho
Bt m cha khong 23% pentosan m phn st li ca v t bo cha loi b
ht khi nghin ht la m i vo trong bt m. Khi enzyme xylanase c b sung
vo bt nho, n phn nh pentosan kt qu l lm chc bt nho v ci thin sn
phm bnh nng. Enzyme xylanase cng lm tng mnh ca bt nho lm t
nhiu loi bt ca cc ht ng cc. y l enzyme c tc ng mnh v th ch cn 100
n 200 phn triu c s dng c th t c kt qu mong mun. Hin nay c
nhiu enzyme c gii thiu trong sn xut bnh (bng 2.11). Thun li khi s
dng enzyme thay th cc ha cht v enzyme c sn xut t cc nguyn liu t
nhin, nn nhiu ngi thch s dng hn s dng ha cht.
Bng 2.11. Cc enzyme s dng trong bnh
Enzyme
Fungal amylase
Maltogenic
amylase
Glucose oxydase
Ngun gc
Aspergillus
oryzae
Bacillus subtilis
nh hng
Ti u ha qu trnh ln men nhm thu
c cu trc l hng rut bnh u v th
tch bnh to hn
Ci thin thi hn s dng
Aspergillus v
Penicillum
nh hng
hn v n hi hn
Lipase
Ci thin tnh trng bt nho bng cch sn
sinh ra cc t bo kh nh hn v kt cu
mt hn v mu rut bnh trng hn
Lipoxygenase
Lm trng v lm chc bt nho
Xylanase
Trichoderma
Ci thin tnh trng bt nho. D thao tc
longibrachiatum bng tay hn v cu trc rut bnh cng ci
thin hn
Fungal Protease
Aspergillus
Lm yu gluten nhm cung cp c tnh
oryzae
do cn thit i vi bt nho bnh quy.
- Sir malt t ht ng cc (ng nha)
Thng s dng cc loi hot amylase thp, hot amylase cao v khng c
hot amylase ph thuc vo s lng enzyme amylase c trong . Malt hm lng
amylase thp c sn xut s dng cho bt m c tng s enzyme amylase hp l.
Malt hm lng amylase cao c s dng cho bt c tng s enzyme amylase tng
i thp; Malt khng c enzyme amylase c s dng cho bt c tng s enzyme
amylase tng i cao. Tng s enzyme cha trong malt c khng ch bi nh sn
xut bng cch gia nhit malt cc nhit khc nhau trong sut qu trnh sn xut.
Sir malt c c c thnh sn phm nh qu trnh tch nc t malt i mch v cc
ht ng cc khc. Ngoi vic b sung thm enzyme amylase, malt cng cha enzyme
m tc ng vo vic iu chnh hot ng phn gii protein ca bt nho b vo
cc bt c hot thy phn protein khc nhau. Malt c hm lng amylase cao th
cng cao v hot thy phn protein v ngc li. Nh cp chng trc,
cc enzyme amylase chuyn ha tinh bt thnh dextrin v ng maltose trong khi
enzyme protease c tc ng quan trng i vi gluten trong bt nho. Ngoi vic
thm cc chc nng enzyme, sir malt t ht ng cc cha hm lng ng maltose
c th ln men cao cng nh protein ha tan v cc mui t nhin cao m s l cht
dinh dng c gi tr cho men.
3.1.6. Cc thnh phn ko di thi hn s dng ca bnh m
a) S mau hng ca sn phm bnh nng v s nhim mc
C 3 cch lm gim cht lng sn phm bnh nng: l s li bt (lm cng
rut bnh), b nhim mc v men.
n gin v d xy ra nht l rut bnh thay i trng thi (rut bnh tr nn
kh cng). S cng ln ca rut bnh l qu trnh cc phn t tinh bt b bin i v
co lai khi nhit thp. Cc phn t tinh bt l mt chui di cc carbon, hydro v
oxy m chng c th gin ra khi nng v khi n cho cm gic mm mi. Do lnh,
cc chui ny co li v v th tr nn cng ta thng gi l hng (c). Theo kinh
nghim dn gian, khi sn phm c (ngui) c lm nng n s mm li. Cc chui
tinh bt s gin n tr li. Khi lnh cc chui tinh bt s co li v tr nn cng.
b) Cc thnh phn ko di thi hn s dng sn phm
- Cc cht nh ha
Trong mt vi nm qua cc nh lm bnh s dng cc cht nh ha m thng
gi l cht lm mm bnh m sn xut bnh m m s gi c mm trong thi
gian di hn. Cht ny c b sung vo bt nho trong giai on nho trn. Cc loi
Enzyme
Ngun gc
52
Nguyn
liu
Chun b nguyn
liu
To khi bt nho
Ln men
To hnh
Nng
Lm
ngui
ng gi
Sn phm
Hnh 2.14. S quy trnh tng qut cng ngh sn xut bnh m
Hin nay c 2 phng php sn xut bnh m c s dng ph bin: phng
php sn xut truyn thng (ln men vi s lng ln) v php hin i (phng php
Chorleywood), thay i ty theo tng nh sn xut nhng cc bc c bn vn lun
tn ti trong bt c quy trnh sn xut no.
3.2.2. Phng php ln men s lng ln (Bulk Fermentation Process (BFP))
BFP l phng php truyn thng. Tt c cc thnh phn nguyn liu c phi
trn vi nhau to thnh khi bt nho v sau ln men. Trong sut qu trnh
ln men bt nho thay i t khi bt c cng thnh khi bt do mm n hi cao.
Thi gian ln men thu c khi bt nh mong mun ph thuc vo lng men s
dng v nhit ca bt nho.
Cng ngh lm bnh m truyn thng ch yu s dng phng php BFP. Theo
phng php ny khi bt nho c ln men trong thi gian di sau khi nho trn.
Cc c im chnh ca phng php ny l:
- Nho trn cc thnh phn thng c thc hin tc thp (c th thc hin
bng tay), nhm phi trn cc thnh phn vi nhau thnh mt khi bt nho ng nht.
- yn bt nho ti cc thng cha ln trong thi gian quy nh (t 3 n 24
gi). Trong thi gian ny nm men hot ng lm n bt nho
- Nho trn li mt phn bt nho t u n cui khi bt nho nhm loi b
cc bt kh to c sn sinh ra v chia nh thnh cc bt kh b nhm tng s lng
bt kh v hiu qu ca cc bt kh (cng on ny cn gi l v p).
54
(KBrO3).
Cht oxy ha nhanh s pht huy tc dng trong sut giai on nho trn tng
cng, cn cht oxy ha chm cn trong giai on cui ca qu trnh ln men. Hin
nay hai cht oxy ha ny gn nh khng c s dng, thay vo l vitamin C (acid
ascorbic). Vitamin C va l cht kh, va l cht oxy ha. Trong qu trnh nho bt,
acid ascorbic b oxy ha thnh dehydroascorbic (DHA) di tc dng ca oxy v xc
tc ca enzyme ascorbic oxidase c sn trong bt m. Lng acid ascorbic s dng
phi thp hn 200ppm. Khi s dng acid ascorbic cn c thm giai on ln men s b
khong 1015 pht. Trong phng php CBP, hm lng men s dng v nhit ln
men cng cao hn m bo sn sinh lng kh CO2 trong thi gian ngn v cng
cn mt lng nc nhiu hn hot ng ca men c thun li.
Trong phng php ny cng khng i hi phi s dng bt m c hm lng
protein cao nh phng php BFP. Khi bt nho cng c th c np kh bng cch
nho trn iu kin p sut chn khng thp gip bt n nhanh hn p sut kh
quyn. Mt phn chn khng hoc p lc/chn khng c tc ng trong sut qu
trnh nho trn nhm iu chnh kch c ca bt kh v cu trc cui cng ca sn
phm bnh. Do phng php CBP khng c cng on v p v vic ln khun trc
khi men xy ra hot ng mnh nht, kch c ca bt kh phn b trong khi bt nho
vo cui giai on nho trn nh hng n th tch bnh m nhiu hn phng
php BFP. Do bt nho pht trin nhanh trong qu trnh nho trn nn hng thm
khng pht trin nhiu nh phng php BFP. Do cn b sung thm cc enzyme
to hng trong thc n bnh m v thc hin ln men s b lm theo phng php
CBP.
3.2.4. So snh hai phng php
Cc thng tin bng 2.12 cho ta thy s khc nhau c bn ca hai phng php
sn xut bnh m BFP v CBP.
Bng 2.12. So snh hai phng php sn xut bnh m BFP v CBP
Hng mc
Nc
Nc
Men ~ 1%
Men ~ 2,5%
Mui
Mui
Cht oxy ha (acid ascorbic)
Cht bo, Cht nh ha
* Hm lng protein thp
hn v lng nc nhiu
hn BFP
Nho trn
56
Hng mc
Ln men
Ln men 324 gi 26 C
Nho li trong giai on ln Ln men ln u 1015 pht
men loi b bt kh tha
nhit phng
Ln men ln cui 40 pht
400C
Nng
Nh BFP
Trong thi gian nho trn, cc thnh phn nguyn liu cng vi s hnh thnh
gluten lm cho khi bt tr nn do v n hi. nht, do, n hi ca bt nho
gim xung khi nho n mt thi gian xc nh. V vy, trong qu trnh nho, phi
xc nh thi gian dng t th tch bnh ln nht. Ti thi im dng, khi bt c
hn v tr nn mt v sng. Gluten lc ny bao gm cc mnh protein m trong
cc ht tinh bt c gn vo. Ngoi ra, cc lipid khng phn cc v glycolipid c
kt hp di dng phc nh cc lin kt hydro. Mt phn quan trng trong vic hnh
thnh bt nho s l kt hp ca khng kh, c bit l nit. iu ny to thnh bong
bng kh khng tan trong khi bt v tr thnh ch m ti y thu thp kh CO 2 sinh ra
trong qu trnh ln men sau . Hnh 2.16 l nh vi cu trc ca bt nho cho thy
gluten, tinh bt v cc bong bng khng kh trong giai on u ca giai on ln
men.
NHO TRN 2 LN
BT U
&BT BT
- 1/3 lng bt
m
- nc
- men
Cc thnh
phn cn li
NHO LIN
TC
Tt c cc thnh
phn + ph gia
c nho trn
vi tc cao
mi trng chn
khng mt phn,
thi gian 25
pht
Ln men
3-10 gi
V p
Nho trn
hn hp
Ln men
55 pht
Chia bt
Ln men 40
pht
Ln men s b
10 pht
Ln men n nh
s b 2025 pht
To hnh
& Ln khun
To hnh
& Ln khun
Ln men n
cao khng i
Ln men n nh
kt thc 55 pht
Nng
(giai on sponge) v giai on bt bt. Trong phng php ny c hai giai on nho
trn v hai giai on ln men. Mt phn cc nguyn liu c trong thc n c ha
trn v cho ln men, giai on ny gi l bt u, y l khi bt nho hi cng
c lm t mt phn bt m, men, ng v mt phn nc. Nhng thnh phn ny
nho trn hon ton vi nhau, y li v ln men trong mt thi gian nht nh
tng ng vi mt nhit xc nh. Thi gian c xc nh bng s lng ca nm
men c s dng v c th ko di 1416 gi. Sau khi qu trnh ln men bt u
hon tt, giai on th hai c gi l to bt bt.
V c bn, bt u sau khi ln men c cho tr li vo my nho trn vi phn
bt m cn li, ng v nc, shortening hoc magarin, mui v i khi mt lng
nh men, tt c c trn chung thnh khi bt nho mt v hi cng, khi bt bt
c ln men, sau khi gluten c pht trin hon ton, khi bt nho c v
p trong cc mng bt nho bng thp khng r v cho mt thi gian ln men ln
th hai. Nu so snh vi thi gian ln men bt u, th thi gian ln men bt bt rt
ngn (15 n 20 pht). Phng php ny c nhiu u im: cht lng bnh tt, thm
ngon hn, n to v bt n trong rut bnh nh, tit kim men. Tuy nhin cng cn
nhng nhc im nh: thi gian ln men di, tn nhiu thit b v tn tht cht kh
nhiu hn so vi ln men khng bt u.
- Phng php nho lin tc s dng rt ph bin hin nay. Bnh m c sn
xut theo phng php ny kt cu ht rt mn gn ging nh kt cu ht ca cc th
bnh bng lan. H thng lm bnh m lin tc thc hin cc bc c bn :
+ Nm men c cho vo bt nho vi lng .
+ Cc thnh phn nguyn liu c chun b sn bao gm dch ln men lng
c chn, bm vo my nho trn vi cc thnh phn nguyn liu cn li. Hn
hp bt nho c lm mt bng cch s dng h thng ng xon rut g b tr gia
cc thnh ca thng cha cho n khi sn sng s dng.
+ Khi bt nho c th c chia nh v to hnh trong cc khun ri cho vo
phng ln men hoc cho ln men trong cc thng bng thp khng r di cc iu
kin nhit c th khng ch c trong vi gi.
Cng ngh ny loi b vic ci t ch bt u v bt bt nhng cn cc mng
bt nho v cc phng ln men rng ln. Phng php ny kt hp cc thnh phn
nguyn liu li vi nhau mt cch lin tc vi mt t l thch hp to thnh bt
nho.
Sau khi i qua thit b nho trn, nhng g xy ra tip theo l khc nhau i vi
cc c s khc nhau. Mt vi hiu bnh a bt nho qua cc thit b chia bt nho v
cui cng c chia u vo cc khun bnh chuyn ng lin tc. Hoc c th to
hnh truyn thng, ng hn l n bt nho vo cc khun bi v yu cu phi to ra
cc bnh m c cht lng tt hn.
* H thng vn chuyn bt nho: C rt nhiu cch c s dng vn chuyn
bt nho t im ny n im khc. C th tm lt nh sau:
- Ct bt nho thnh cc mnh ln bng tay v chuyn bt t mng n thit b
nho trn hoc thit b chia;
- Bng cch t thit b nho trn trn tng th 2, bt nho c t mng vo
phu ca thit b chia thng qua mt l thng trn sn;
- Cc cn trc mng bt nho c thit k nng cc mng cha y bt u
ln men vo my nho nho thnh bt bt; Chng cng c thit k
60
PROTEIN
LIPID
Cc acid
amin
Cc acid
bo t do
SN XUT
SINH KHI
CC CHT
TO HNG
Cc loi ng
c th ln men
amylase
Maltose
Glucose
Glycolysis
Pyruvate
Ln men
Chu trnh
acid citric
(chu trnh
Krebs)
ENTHANOL
CO2
Chnh
Ph
Bt m
Cht lng v Tinh bt v s h
s lng
hng ca tinh bt
protein
Hot
amylase
Cc loi ng
c th ln men
CU TRC
BT NHO
SAU KHI
NHO TRN
Phng php
nho trn
Men
Mui
N
CA
BT NHO
S
lng
Hot
Nhit
pH
Thiu
khi
lng
Tha
khi
lng
Cc li
Mu v Mu v
khc v
bnh
bnh
hnh
nht
m
dng
*
Bt nho qu nho
Bt nho qu chn
*
*
Qu nhiu men
Khng men
ng khun qu lng
Nhit l nng qu cao
*
*
*
*
66
Cc li
Nguyn nhn c th
Thiu
khi
lng
Khng mui
S dng ha cht ci thin qu mc
Cc li
Mu v Mu v
khc v
bnh
bnh
hnh
nht
m
dng
Tha
khi
lng
Nc tha
Cht ty trng bt qu mc
Bt m qu mnh
Ln men qu lu
Cc nguyn nhn c th
b1
Bt nho qu cht, c bit i vi
cc bnh m to hnh trong khun
thit
b2
b3
Bt nho qu nho
Cc mnh bt nho rt ra t my
Bt nho x x
b4
B5
b6
(qu
mc)
(cha
)
b7
*
67
Cc li
Cc nguyn nhn c th
b1
b2
b3
b4
Bt nho qu chn
B5
b6
b7
* (bt
nho
lnh)
*
*
Bt m qu mnh kt hp vi tha
men
Bt m qu mnh
Qu nhiu bi bt hoc bt m to
v trong qu trnh ln men
*
* (m
Bnh nt
t)
Qu nhiu men
Men khng
Qu nhiu mui
Mui khng
*
*
*
*
Du m t cc my chia bt
*
*
ng khun lng
*
*
Nhit l qu cao
Nhit l qu thp
*
*
Nhit trn nh l qu mc
*
68
Cc li
Cc nguyn nhn c th
b1
b2
b3
b4
B5
b6
b7
*
(Ghi ch: b1. Kt cu th; b2. Mu rut bnh nht; b3. Rut bnh d v vn; b4.
Cc du vt ca ng sc, li, so, khi c cng trong rut bnh; b5. Cc l hng
trong rut bnh; b6. Mau kh v nhanh thiu; b7. m t, d dnh rng hoc rut bnh
m dnh cht)
3.4.3. Phng php nh gi sn phm
nh gi cht lng bnh m thng s dng phng php chm im. Mc
ch chm im l tm ra cc li v xc nh nguyn nhn v bin php khc phc.
Chm im bnh m khng phi l phng php khoa hc c chnh xc tuyt
i. Trong thc t tng con ngi ng vai tr quan trng. Ngi m chm im
phi c kin thc khoa hc v nng bnh v kh nng nh gi.
Mt thang im c xy dng nh gi cht lng v din mo ca
bnh sn xut ra vi cc bnh m l tng v mt l thuyt; 11 yu t c ch nh
nh mt gi tr s theo mc quan trng tng i ca chng, trong :
- C 6 yu t c s dng nh gi c tnh bn ngoi, l th tch (ng
vi khi lng bt nho cho) c chm10 im, mu ca v bnh 8 im, hnh
dng 3 im, ng u 3 im, bnh m v vn bnh 3 im tng cng thnh 30
im;
- C 5 yu t c s dng nh gi c tnh bn trong. nh gi mn 10
im, mu ca rut bnh 10 im, kt cu 15 im, mi thm 15 im v v 20 im
tng cng 70 im;
Mt bnh m hon ho t 100 im mc du thc t rt kh t c.
Mt s ch tiu cm quan c s dng trong nh gi bnh m:
- Hnh dng bn ngoi: ng u, cn i, b mt v bng phng, khng nt, v
nhn bng.
- Mu sc: vng nu hoc vng rm, khng chy en, khng trng
- B mt: khng dnh tro, bt sng ...
- Trng thi rut: rut bnh phi dnh vi v, chn k, rut bnh n ng u,
xp u, n hi (n nh tay rut phi tr li trng thi ban u), c mu c trng ca
rut bnh m, khng dnh, khng c mu xm v khng ln nhng tp cht khc nh
bt sng, bi ct ..
- V v mi c trng ca bnh m; khng c mi v l nh chua, mn, ng,
mc v mi v l khc.
4. CNG NGH SN XUT NC CHM
Nc chm c ni cn gi l nc tng. Nc chm va l cht iu v, kch
thch tiu ha n ngon ming, ng thi l mt thc phm cung cp mt lng m
nht nh. C hai phng php sn xut nc chm: phng php ha gii v phng
php ln men. Cng ngh sn xut nc chm t bnh du u phng hoc u nnh
nu sn xut theo phng php ha gii th thi gian thy phn nhanh, gi thnh r, t
69
chim mt bng, mi v c ngi tiu dng a chung, nhng cng c nhng nhc
im kh khc phc nh h hao nh xng, gy nhim cho ngi trc tip sn xut,
mi trng xung quanh v nht l sn phm to ra cha c t 3 MCPD (3monochloropropane-1,2-diol hoc 3-chloro-1,2-propanediol) vt mc cho php nhiu
ln c nguy c gy bnh ung th cho ngi tiu dng. Do , phn ng cc nc trn
th gii hn ch vic sn xut nc chm bng phng php ha gii m a s sn
xut bng phng php ln men.
ch bin cc loi nc chm ln men c th dng phng php ln men t
nhin theo dn gian - tc l s dng chnh nhng nm mc du nhp t khng kh vo
nguyn liu mt cch ty tin. Lm nh vy c mt nhc im rt ng ngi l khng
th kim sot c s gy nhim, trong c c nhng loi pht sinh c t. Bi vy,
cch tt nht l nn s dng cc ging thun c kim tra k v hot tnh phn
gii nguyn liu cng nh c m bo rng chng khng gy c. Nht l quc gia
u tin s dng Phng n sn xut Shinshiki l phng n sn xut nc chm
t u nnh bng s kt hp gia phng php s dng enzyme v phng php ha
gii, u im l rt ngn thi gian, nng 3 MCPD di mc cho php, nhng gi
thnh sn phm cao hn phng php ha gii nhiu v gi enzyme protease cao.Vin
sinh hc nhit i nghin cu ci thin quy trnh cng ngh sn xut nc chm t
u nnh ln men vi chng Aspergillus oryzae c chn lc c hot lc amylase
v protease cao, khng sinh aflatoxin. Tuy nhin mi v nc chm vn l ca mi ln
men cha quen vi khu v ca ngi tiu dng Vit Nam.
4.1. C s sinh hc trong san xut nc chm
4.1.1. Vi sinh vt
a) Ging vi sinh vt
Trong sn xut cng nghip, iu quan trng l phi to c vi sinh vt thun
chng. Ging nm mc dng trong sn xut nc chm c th l A.oryzae, A.soyae,
A.teriol, A.mellieus, A.niger, A.ochracos
Tt c cc ging mc c a vo sn xut nc chm ln men cn phi t
c y cc iu kin sau y: ging thun khit; c kh nng sinh enzyme
protease vi hot lc cao; c sc pht trin mnh, c kh nng ln t cc tp khun
khc; khng sinh c t aflatoxin, orchatoxin ; to hng thm cho sn phm.
iu kin mi trng thch hp nht cho s sinh trng v pht trin ca cc
ging mc phn gii protein l: m 4550%; nhit 27300C; thi gian 6072
gi.
b) Qu trnh pht trin ca vi sinh vt
Ty tng loi nguyn liu cn ch bin m ngi ta s dng cc chng ging
mc khc nhau; song nhn chung, qu trnh pht trin ca mc trong nguyn liu din
ra theo cc giai on sau:
- Giai on 1 (sinh trng): Sau khi cy ging vo nguyn liu t 810 gi mc
bt u pht trin, phn chia v hot ng h hp lm cho nhit trong khi nguyn
liu tng dn, nhng khi lng khun ty lc ny vn cn t.
- Giai on 2 (ln meo): Si mc (khun ty) pht trin mnh, ta nhit nhiu hn
lm khi nguyn liu nng ln, si mc c mu trng, kt thnh tng tng v ph khp
mt khi nguyn liu.
- Giai on 3 (phn gii): Sau 24 gi bo t mc hnh thnh nhiu v c mu
70
Nguyn
liu
X l nguyn liu
Hp
nh ti v lm ngui
Cy
ging
Mc
ging
Nhn ging
Nui mc
nh ti
Nc
mui
Trn
Thy phn
Nc
mui
Trch ly
Lc
Pha u
Nc
mui
Ngm ra
Lc rt
Thanh trng
ng
chai
B thi
Thnh
phm
Hnh 2.22. Quy trnh cng ngh sn xut nc chm
bng phng php ln men
4.3. Thuyt minh quy trnh
4.3.1. X ly nguyn liu
Sn xut nc chm bng phng php ln men, s dng nguyn liu t thc vt
72
giu protein, hm lng glucid thp v hm lng cht bo cng t cng tt. Cc loi
nguyn liu thng dng: kh lc, kh u nnh, ng mnh, la m,... cc loi ht c
du c p du, hm lng protein trong kh du c th ti 5060%, tinh bt
khong 3040%. Ni chung l cc kh du qua giai on gia nhit, cn phi kh
( m <10%).
Nguyn liu a vo sn xut cn c x l nh sau:
- Xay nh t kch thc 1,52 mm, trn vi 10% bt ng hoc bt m. Nh
c lm nh m din tch tip xc gia nguyn liu vi hi nc v mc ging s
tng ln, ng thi to iu kin thun li cho qu trnh thy phn tip theo;
- C th trn nguyn liu vi tru nh (35%) tng xp cho nguyn liu;
- Trn nc: trn nc u vao nguyn liu nguy n liu hut nc , trng n
hp chong chi n va at m thi ch hp theo yu cu (t nc, nguyn liu bi kh , kh
chn, nhiu nc qua gy bin ti nh anh hng n qua tri nh phat trin cua mc );
- Sau khi trn, nguyn liu thng co m 5860% a i hp.
4.3.2. Hp nguyn liu
Mc ch nhm ph v cu to ht tinh bt v cc mng bao bc , chuyn cac cht
dinh dng t trang thai khng hoa tan sang trang thai hoa tan mc s dung . ng
thi lam yu mt phn cac lin kt peptit , lin kt disunphua tao iu kin thuy phn
d dang, tiu dit cac tap khun nhim vao san phm .
Nguyn liu sau khi hp: chn u, thm, c m thch hp theo yu cu .
Sau khi hp chn xong khi nguyn liu cn c nh ti tng xp nhm
lm cho khi nguyn liu thng thong tt v lm gim nhit ca n n nhit
thch hp cho s pht trin ca nm mc ging, thng thng nguyn liu hp xong
c a qua h thng lm ngui n nhit 36380C.
4.3.3. Nui cy mc ging
Chn mc ging phi t tiu chun qui nh; Thng s dng chng ging
Aspergillus ch yu l Asp. Oryzae.
gi ging ngi ta thng s dng cc loi mi trng thch nghing:
- Mi trng nc malt: ly 100g bt malt trn vi 400g nc ri un nng v
ng ha 60630C trong thi gian 46gi. Sau lc v un si dch lc trong 10
pht ri ngui ta s c mi trng nc malt.
- Mi trng nc nm vng: ly go np hay go t em ngm trong 1224 gi
cho t m 5055%, ro nc ri hp trong thi gian 11,5 gi cho go chn
u, lm ngui xung 36380C, sau trn mc Asp. oryzae vi t l 12%. Tip theo
em ng trong 45 gi ri tri thnh lp dy 34 cm v nui 30320C, m ca
khng kh 98100% trong thi gian 2436 gi. Khi no thy bo t nm mc chm
mc th kt thc qu trnh nui. Ly mc em ngm trong nc un si ngui 65 0C,
t l mc/nc l 1/4 v tin hnh ng ha trong 45 gi. Kt thc qu trnh ng
ha th em lc, un si, ngui v iu chnh pH.
- Mi trng nc u: ly u tng hay u xanh em ngm 68 gi, vt ra
ro, cho u vo nc theo t l u/nc l 1/4, un si trong 34 gi, gn ly nc
(100g u ly 200ml).
- Mi trng nc khoai ty: ly khoai ty gt v trn vi cm (300g khoai
ty/100g cm) v cho vo nc un si 30 pht v gn ly nc trong.
73
vi khi nguyn liu ln mc v c tip nhit. Nhit ln men 5055 0C, ln men
3 ngy th p lc thu dung dch 1 v sau cho nc ln men tip ri thu dung
dch 2. Tng thi gian ln men ca phng php ny khong 78 ngy.
Nhc im ca phng php ny l do s dng nhiu nc nn nng
enzyme thp lm cho hiu sut thy phn km v nng sut thp.
* Phng php ln men m trch ly
Phng php ny khc vi cc phng php trn 2 im:
- Ln men vi hm lng nc va phi (hm m ca nguyn liu 5060%) nn
c th nhit sinh l v bo m nng enzyme cao nn xc tc thy phn nhanh.
- Sau khi ln men kt thc th cho nc mui vo ngm trch ly cc cht.
- Cch tin hnh: qu trnh ln men m trch ly gm 2 cng on l lm ti trn
nc v m. Lm ti nhm to iu kin cho khi mc ngm nc u, cc h
enzyme thy phn d dng hot ng. C th lm ti bng th cng hoc bng my.
Sau khi lm ti xong, dng nc mui 35% trn vi khi mc cho t m
5060%. qu trnh ln men tin trin c tt, ngi ta tin hnh nhit sinh l
hoc tip nhit gi nhit ca khi nguyn liu trong khong 45600C. Thi gian
m khong 34 ngy, khi c mi thm nc chm th qu trnh ln men kt thc.
4.3.5. Di rt, trch ly
- Mc ch ca qu trnh ny l nhm trch ly acid amin v ng bng nc
nng hay nc mui c nng thch hp.
- Cc yu t nh hng n qu trnh di rt:
+ Nhit ca nc ngm rt: nhit cng cao th kh nng ha tan ca cc
cht cng cng tng nn hiu sut thu hi cng tng theo. Nhng nu nhit cao qu
th acid amin d b phn hy, d xy ra phn ng melanoidin, gy tn tht ng, acid
amin v lm gim mi v sn phm. Nu nhit thp th thi gian trch ly b ko di,
cc cht ha tan t. Do lm gim hiu sut thu hi. Nhit nc ngm rt tt nht
l 600C.
+ Lng nc ngm rt: nc nhiu th cc cht ha tan nhiu nn hiu sut thu
hi tng. Nhng nc qu nhiu s lm nc chm b long. Lng nc thng dng
l 300400% so vi lng nguyn liu ngm rt. Ngm rt c th 34 ln ty theo yu
cu ca sn phm.
+ Nng mui: nng mui thp s lm tng kh nng ha tan ca cc cht
vo dung dch. Nhng nu nng mui qu nh th vi sinh vt c hi d pht trin
hn. Nng mui cao c kh nng gy hin tng mui lin kt vi acid amin bin
thnh m keo s gy c cho sn phm, ng thi nhiu mui s lm cho sn phm b
mn. Nng nc mui thch hp nht l 1528%.
+ Thi gian ngm: ph thuc vo ln ngm m ta chn thi gian ngm thch hp:
nc 1: ngm 810 gi; nc 2: ngm 68 gi; nc 3: ngm 46 gi; nc 4: ngm
24 gi.
- Cch tin hnh: Sau khi m xong, dng nc mui c nng 1528%, nhit
60700C, t l nc/nguyn liu l 1/1, ngm trong 810 gi ri rt thu hi nc
1. Tip tc ngm rt nc 2, nc 3 v nc 4.
4.3.6. Bo qun v hon thin sn phm
- Bo qun sn phm: nc chm l sn phm d b vi sinh vt gy chua, thi,
ng vn... pht trin. Do , sau khi chit rt xong, nc chm c gia nhit
76
thanh trng 800C trong thi gian 0,51 gi. ng thi phi cho thm cc cht bo
qun nh acid sorbic hoc natribenzoat t l 1/1000 khi ng chai.
- Hon thin: ty theo yu cu v cht lng ca tng loi sn phm m ngi ta
tin hnh pha u dch 1, 2, 3 v 4 theo mt t l thch hp. thun tin cho vic s
dng, ngi ta c th rt nc chm vo cc loi chai c dung tch khc nhau.
5. CNG NGH SN XUT TNG
Tng l mt mn n thng dng t xa n nay. Tng c sn xut ch yu
t go np v u nnh, nn trong tng c nhiu cht ng, cc acid amin, cht bo,
vitamin... Tng d lm, n ngon, ngt v cng nh cc loi nc chm khc lm tng
thm gia v cho ba n v l ngun cung cp thm m.
Sn xut tng c tnh cht c truyn, lu i, trc kia v hin nay vn cn
nhiu c s, h gia nh sn xut tng s dng h vi sinh vt t nhin, c nhiu loi
vi khun, nm mc v nm men khc nhau m qu trnh trao i cht gia chng,
ngoi sn phm c li cn c nhng sn phm khng tt hoc c t c hi nh hng
n sc khe.
Hin nay, sn xut tng pht trin quy m cng nghip. Nh ng dng cc
thnh tu ca cng ngh vi sinh vt cho ra cc sn phm m bo cht lng v v
sinh an ton thc phm.
5.1. C s sinh hc trong sn xut tng
5.1.1. Ging vi sinh vt
Trong phng php c truyn, nhn dn ta thng dng vi sinh vt c sn trong
t nhin. Thng l cc loi nm mc: Mucor mucedo, M. rouxii, Rhizopus nignicans,
A. oryzae, A. flavus, A. niger, P. notatum, P. prolatum, P. expansum, Monilia sitofila,
Trichoderma lignorum. Chnh v th trong nguyn liu nm mc thy c nhiu mu
sc khc nhau. Cc nghin cu v tng cho thy nm mc c ngha ln nht trong
sn xut tng l nm A. oryzae.
Trong sn xut tng cng nghip ng dng ch yu nm mc A. oryzae thun
chng, khi pht trin trong khi nm mc thy ch c mu vng. iu kin sinh trng
ca loi nm mc nh sau: m:4555%; pH mi trng: 5,46,5; m khng
kh: 8595%; Nhit : 27300C; Thi gian: 30 36 gi
Nm mc A. oryzae c cc loi enzyme sau: amylase, protease, cc enzyme oxy
ha kh nh glucooxydase.
5.1.2. Bn cht ha sinh
Bn cht ha sinh ch yu nht trong qu trnh sn xut tng l s thy phn
tinh bt (ch yu l ca go) v thy phn protein (ch yu l ca u) bi cc enzyme
amylase v protease do vi sinh vt to ra.
Ngoi ra do hot ng ca mt s vi sinh vt to hng v nhng phn ng ha
hc th cp, mt s cht c hng v c bit c hnh thnh v lm cho tng c
hng v ring ca n. Mt khc cng cn nhn thy rng trong sn xut s dng
mt h vi sinh vt t nhin c nhiu loi vi khun, nm mc khc nhau m qu trnh
trao i cht ca chng hnh thnh nhng cht c hng v khng tt, hoc mt s
cht khng sinh, c t c hi cho c th. iu ny gii thch ti sao mt s ngi
khng thch tng.
5.1.3. Hot ng ca h enzyme vi sinh vt trong tng giai on sn xut tng
Qu trnh sn xut tng c truyn c th chia ra lm ba giai on: lm mc
77
Ng, ng mnh
hoc go
Nghin
Ngm
Ngm nc
u
Hp chn
Nui mc
Cht
Dch bt u,
nc u
mc
Mc trung
gian
Nc
tng
ngm
Tng lng
u nnh
Sng, phn loi
Go, ng
u nnh
Vo, i sch
Vo
Hong kh
Ngm nc vi
Vo, i sch
Rang
Hp chn ln 1
Hong kh
Tch v
Thm nc
Rang chn gi
Nghin
Hp chn ln 2
Tch v
Mui n
Bt u
Lm ngui
Nghin
Ha tan
Trn nc
Nui nm si
Bt u
Lc
Hp chn
C c
Mui
tinh
Nc
u
Ln men ph
Trn nc
Dch c
Nho trn
Bao gi
Tng
c
Hnh 2.24. S quy trnh sn xut tng c
5.3.3. Thuyt minh quy trnh
Qu trnh sn xut tng c th chia lm 3 giai on: lm mc tng, lm nc
u, ng tng v chn. Hai giai on u c tnh cht quan trng, quyt nh cht
lng ca tng, giai on sau l trn 2 bn thnh phm sn xut trn v chn.
Thi gian cn thit lm mc tng trung bnh khong 57 ngy, lm nc u
79 ngy, sau khi ng tng chn khong 510 ngy l n c. Theo trnh t th
u tin ta phi lm mc tng trc 34 ngy (c th lu hn) sau mi rang u
v ngm u trong nc, v khi mc c th c th mui hm li, cng mui lu
80
Go np
u nnh
Cy chuyn
Ngm nc
X l
Nhn ging nh
Hp chn
Ra
Nhn ging ln
ngui
ro
Mc ging sn
xut
Trn ging
Sy
Nui mc
Nghin
Thy phn
Thy phn nc u
Ng tng
Ngm nc u
chn
Thnh phm
Hnh 2.25. S quy trnh sn xut tng cng nghip
5.4.2. Thuyt minh quy trnh
a) Lm mc tng
Mc ch ca giai on ny l to c lng ging va cho sn xut vi
lng bo t t c l cao nht. ng thi ging nm mc phi c thun khit v
chng loi.
82
Nc
v trng
Cy chuyn
Nui 56 ngy
32320C
Ging trong ng
thch nghing
Trn u bo t
Mi trng
trong bnh
tam gic
Ng mnh
Hp thanh trng
Nui 56 ngy
300C
Lm ti
Mc ging
trong bnh tam
gic
Trn ging
0,51%
Nui mc 60
gi
Mc ging cho
sn xut
Sy kh
Bao gi
Hnh 2.26. Quy trnh lm mc ging trong sn xut tng cng nghip
Giai on lm mc ging cn phi tin hnh theo 3 bc: Nui cy ging trong
ng thch nghing hay l gi ging trong ng nghim; Nui cy trong bnh tam gic
(Nhn ging nh); Nui cy trn sng, nia (Nhn ging ln).
- Nui cy trong ng thch nghing:
Ly ng ging cy chuyn sang ng thch khc. Yu cu ng ging phi tuyt
i m bo thun khit, khng c ln bt k mt loi vi sinh vt no khc. Mi
trng thch nghing phi m bo y cht dinh dng
- Nui cy ging trong bnh tam gic (nhn ging nh): Cch lm mi trng
trong bnh tam gic:
+ Mi trng go: go t loi tt, nu cm, ht cm chn u, khng qu nho,
qu kh; m khong 45%; ngui, bp ri thnh tng ht; cho vo bnh tam gic
thnh lp dy khong 1cm.
83
Hp chn nguyn
liu
Trn mc sn xut
Nui mc
Ln men t hoc
m
Hnh 2.27. Quy trnh lm mc sn xut trong sn xut tng cng nghip
Thuyt minh:
- Chun b nguyn liu: nguyn liu l go np, c th dng ng thay th mt
phn hoc ton phn. Ng cn c nghin thnh mnh nh 0,30,5mm trn my
nghin, sao sng b my. Trung bnh sn xut 100 lt tng cn 3033 kg go np
hoc ng mnh.
- Hp chn: go np em vo sch, ngm nc xm xp mt 812 gi. Ngm xong
vt ra cho ro ri cho vo hp. Hm lng nc ca go ngm thng l
3436%. Ng mnh v nc t l 90100% khi lng ng nu hp di p lc cao,
theo t l 8090% nu (hp p lc thng). Trn xong 34 gi cho ng ngm
nc u, ri a hp. Hp khong 34 gi nu hp p lc thng, 12 gi nu p
sut cao hn. Nhit hp thng l 1000C hoc cao hn.
- Trn ging: xi hoc ng hp chn c dng xng nh ti v lm ngui
hoc cho qua my nh ti v dng qut thi ngui. Khi nhit h thp xung
3840oC th trn mc ging vo. T l ging l 0,51%. C th dng nc si
ngui trn cho nhanh v tt hn. Sau khi trn ging ta ri mng nguyn liu ln mnh
tre, nong hoc khay thnh lp dy 22,5cm ri a vo bung nui mc.
+ Nui mc: nhit trung bnh phng nui mc l 30320C khng c qu
380C. Thi gian nui mc sn xut tng cng nghip khc nhau ty theo cch x l
mc tip theo. Thi gian nui mc nhanh gp 2 ln so vi phng php th cng.
+ Nu mc sau khi nui dng tin hnh thy phn (ln men t v mc mt) th
thi gian ra mc khong 3648 gi sau khi trn ging. Lc hot ng ca amylase,
protease ca mc u nm khong cc i, cn hm lng ng kh th vo
khong 2025%.
+ Nu mc sau khi nui khng thy phn m tin hnh ng tng hoc mui mc
ngay th thi gian ra mc cn ko di khong 6070 gi. Lc hm lng ng
kh t ti mc cao 3436%, nh vy mc s ngt hn khi 3648 gi.
* Giai on x l mc sn xut
X l mc sn xut sau khi ly ra vi mc ch gi mc li trng thi thch
85
hp, hoc tin hnh thy phn (ln men) thm mc tr nn ngt hn.
C th chia ra x l khng thy phn v x l bng thy phn:
- X l khng thy phn (ng tng ngay hoc mui mc):
+ Ng tng ngay: l cch lm n gin nht, mc ly ra khng qua mt ch bin
c bit no na. Cch lm ny nhanh gn nhng tng khng ngon bng mui mc
hoc c x l thy phn.
+ Mui mc: mc ly ra bp thnh nhng ht ri cho vo thng hay chum vi,
trn vi nc mui, lng mui dng l ton b lng mui ca m tng. Lng
nc cho va xm xp mt mc (1kg mui khong 11,2 lt nc).
- X l mc bng thy phn (ln men t hoc m): nhng mc c x l bng
thy phn th thi gian ly mc ra khi phng nui khong 3648 gi sau khi trn
ging l thch hp. X l mc bng thy phn c 2 cch: ln men t v ln men m.
+ Ln men t (cn gi l ng ha): Mc ly ra c trn vi 100150%
trng lng nc un si ngui 600C. trnh dng nhiu nc lm long tng,
c th dng nc u trn. Nghin hoc xay nh hn hp, cho vo ni hoc thng
cha trn cc l tip nhit v gi nhit 55580C, pH t nhin 5,55,7. Trong iu
kin ny tinh bt c thy phn nhanh chng v thi gian ng ha ch cn 68 gi.
lu hn hm lng ng khng tng m acid tng lm tng chua. ng ha
xong c th a ng tng hoc em mui nh trn gi li.
+ Ln men m: tc l ng ha theo kiu mc mt C . Thc cht ca
phng php ny l li dng s t bc nng ca khi mc trong iu kin c m
va phi, a nhit ln va thch hp cho qu trnh thy phn.
Cch tin hnh: mc sau khi ly ra c bp ri tng ht. Trn vi nc, lng
nc bng 2530% trng lng mc.
Trn xong trn nong thnh ng cao khong 0,5m chung quanh ph bt, hoc
vo thng vi trn y np. Ton b thi gian mc mt thng khong 4 ngy
m l c. Mc sau khi c th ng tng ngay hoc em mui gi li.
b) Lm nc u
C th chia theo 3 cch sau:
* Kiu ngm nc u thng thng
Tng t nh ngm nc u th cng, tin hnh qua 2 giai on: rang u v
ngm u. Nu c my sy th c th sy u 1802000C trong 4560 pht, sy
xong ngui, nghin thnh bt ri a vo ngm hoc thy phn. Trn bt vi nc
t l 1/5, un si hn hp trong 4560 pht ri vo thng hoc chum vi ngm.
rt ngn thi gian v trnh nc u hng, ta cho vo hn hp 10% nc u ca
t trc. Ngm nhit 30320C trong 67 ngy l thch hp.
* Kiu ngm nc u c thy phn
u rang ngm bnh thng nh trn, khi c, vt ly ton b phn ci trn
u vo hn hp nc v mc chun b ln men t (ng ha) trong cch x l
mc bng thy phn. Hn hp ci u, nc v mc c nghin nh ri cho thy
phn 55580C trong 68 gi. Nu ta sn xut mc khng theo kiu c ng ha th
c th thy phn ring ci u, nhng cn c mt t mc (nui sau 3648 gi) dng
thy phn. Nc c trn vo vi lng 1520% trng lng ci u, xay nh hn
hp cho vo ni trn l tip nhit v gi 55580C trong khong 1415 gi. Sau cho
ng tng nh trn.
86
Chao thnh phm tt, khi cc ming chao cn nguyn ming, b mt nguyn vn,
nhn mn. Trng thi ca chao chc, khng r nt, ln cn ht, c mu vng ng c
trng, khng en thm hoc xanh en, nc chao khng c. Chao c mi chua c
trng khng c mi thi hoc hi. V ca chao bo, thm v hi chua, du, khng c v
ng, tanh hoc v kh chu no khc. Chao lm t u nnh sch, nc mui lng
tt s khng c ct hoc vt th l. Chao lm t nc chua ln men lactic 410C c
hm lng m ton phn, tnh trn cht kh khong 55%, t acid acetic hm lng
m c th ln n 57,1% v so vi c c bng CaSO4 l 54% tnh trn cht kh.
6.3. K thut sn xut chao theo phng php hin i
6.3.1. Quy trnh sn xut
S quy trnh sn xut chao theo phng php hin i c trnh by hnh
2.28.
u nnh
Ra sch
Ngm nc
Xay
Lc
Dch sa u
un si
Kt ta
CaSO4
Lc vi
whey
Chao
Hoa u
chn
Ln men
u ph chao
NaCl
p mui
Ct khi
Bo t
mc
Nui mc
X l nhit
Hnh 2.28. Quy trnh sn xut chao theo phng php hin i
90
Gi u,
nc
un si
Lc
Thch
ng
Nc u
B u, bt
m, nc
un si
Trn u
Hp
ng
Ging
ng mi trng
Phn phi vo
bnh tam gic
Cy ging
Hp
Nui mc ging
Cy ging
Nui
Bt m rang
chn
Trn
Ry
Bo t
ging
Mi trng sau khi hp xong phi lc ngay nguyn liu trong bnh c
ti v xp gip cho mc pht trin tt. Khi mi trng ngui n 30350C, cy ging
ng thch vo. Nui nhit 28300C khong 1824 gi sau thy xut hin cc
khun ty ngn mu trng, 34 ngy sau cc khun ty pht trin di n 34cm.
* Nui trong cc hp bng nhm
- nhng xng sn xut quy m ln (1 tn/ngy tr ln), phi dng cc hp
nhm nhn ging trung gian. Hp nhm c kch thc ph hp l loi c ng
knh 30cm, cao 12cm, c np y va kht, t trong cc phng tng i v trng
nui.
- Thnh phn mi trng cng nh i vi bnh tam gic nhng hm m phi
thp hn 6067% nu hp trong iu kin th cng, 6267% trong iu kin p lc
cao sau khi hp xong mi trng c hm m 70% ph hp vi yu cu pht trin
ca nm mc.
- Phng php hp cng nh nui tin hnh ging nh nui trong bnh tam gic,
tuy nhin thi gian nui ngn hn ch khong 4856 gi l c.
c) Sn xut mc bt bo t
Mc ging trung gian cho vo bt m rang chn vng vi t l 1/1, dng tay
sch bp tht nh mi trng cc bo t trn khun ty quyn ln vo bt, ry ly
bt ta c mc bt bo t. Khi cha dng, em bt sy nhit 40 0C trong 4 gi,
ng vo cc ti polypropylen hai lp, bo qun nhit 030C, s dng dn trong
78 ngy.
6.4. Cc yu t nh hng n cht lng chao
6.4.1. nh hng ca mui
Kh nng tit enzyme protease ca h nm M.hiemalis khi cho pht trin trn
mi trng u nnh th ch c mt phn nh enzyme ny c vi sinh vt tit ra vo
trong dch lc mi trng, cn phn ln protease u nm b mt ca h si. pH ti
thch cho enzyme protease l 3,03,5. Khi hnh thnh cc enzyme c nh trn h si,
nu thm NaCl hay cc mui ion ha vo mi trng nui cy, cc mui ny s tch
mt s enzyme ra khi b mt h nm. Khi nng NaCl ln n 0,3M, lng
protease c gii phng l cc i. Cc hp cht khng c kh nng ion ha nh
urea, glucose v saccharose s khng thch hp cho qu trnh tch ra protease. Do ,
c th kt lun rng cc enzyme protease lin kt vi b mt h nm bng cc lin
kt ion.
Trong qu trnh gii phng cc enzyme ny, s khng c s tham gia ca cc
phn ng ha sinh, bi v qu trnh tch ra ny din ra nhanh chng ngay c 00C.
V vy, nu vi sinh vt c cy trn mt mi trng khng c mui, s ch c mt
phn nh protease c mt trong dch lc mi trng cy, cn hu ht cc enzyme ny
s nm dnh vi h si.
Khi nm mc pht trin trong mi trng c cha mui, khng nhng c th
phc hi c mt lng ln hot tnh ca enzyme trong dch lc m cn lm tng cao
tng hot tnh ca protease, v qu trnh tch lin tc protease khi b mt h nm s
lm cho vi sinh vt c th tng hp c nhiu enzyme protease hn.
Khi nghin cu, M. Hiemalis c pht trin trn mi trng c nng mui
thp, do cc protease s bm trn h si, t ta c th nghin cu v tr ca cc
enzyme trc khi c tch ra v c th hiu c qu trnh ngm mui trong ln men
96
chao.
Nh vy, chc nng ca NaCl trong qu trnh ln men chao gm c:
- c ch s pht trin ca nm mc v cc vi sinh vt gy hi.
- To v mn cho sn phm.
- Gii phng cc protease c nh trn b mt h nm. Trong qu trnh ln men
chao, nm mc c c nh trn b mt khi u ph, nhng h nm khng th thm
nhp su vo khi ny, mt khc cc enzyme ca nm mc tit ra khng phi l
enzyme ngoi bo v chng ch lin kt lng lo vi h nm bng cc lin kt ion. V
vy, cc enzyme ny d dng b tch ra bi NaCl hay cc dung dch mui ion khc,
t cc protease ny s thm vo u ph ln mc v tin hnh phn gii protein.
Mt t chc kim tra v sinh v an ton thc phm Trung Quc khi kim tra
cc sn phm trn th trng u pht hin cc vt nhim c do vi khun. Tuy nhin,
hm lng ca c t endotoxin trong sn phm rt thp nn khng gy nguy him,
nhng iu li cho thy c vn trong khu v sinh khi ch bin. V nng mui
cao nn vi sinh vt khng pht trin c, nhng endotoxin c th gy c nu nng
mui c gim xung.
6.4.2. nh hng ca s thy phn
Mi v ca chao ngy cng m trong qu trnh ngm mui v . Lc ny, cc
enzyme do nm mc tit ra s phn hy cc cht nn, to ra cc sn phm ca qu
trnh thy phn protein v lipid, l nhng thnh phn chnh gy nn mi v m du v
c trng cho chao. Protein ca u nnh s c protease ca nm mc thy phn
thnh cc peptide v acid amin. iu ny c chng minh bng s c mt ca cc
acid amin t do nh acid aspartic, acid glutamic, serine, alanine, leucine/isoleucine
trong dch chit. Cc lipid ca u nnh b thy phn thnh mt lng ln cc acid
bo. Khi b sung ru vo dung dch, s to nn phn ng ha hc nhm hnh thnh
cc ester, nhng hp cht ny to ra hng thm d chu cho sn phm. Ngoi ra, ru
etylic cng c tc dng ngn nga s pht trin ca cc vi khun khng mong mun.
6.4.3. nh hng ca cc phng php bo qun
Phng php bo qun truyn thng l ngm chao trong ethanol v nc mui,
vi phng php ny ethanol s to ra v gt cho sn phm, nc mui dng cho ngm
u s to v qu mn. Do m cc phng php bo qun truyn thng b hn ch,
lm gim lng tiu th sn phm.
trnh cc hin tng trn, nn thc hin phng php o ngoi ton b khi
u ln mc mt lp parafin ( nhit 600C). Khi u ny u tin c ngm
trong dung dch NaCl 7%, sau c ph mt lp parafin nng chy. Khi parafin
ng c li, sn phm c cho vo mt thng cha bng thy tinh, nhit
phng trong mt thng, lc lp parafin s nt ra, phn sn phm bn trong sau khi
kim tra cm quan cho thy kt qu t yu cu v cht lng.
6.4.4. nh hng ca cc peptide
Theo mt nghin cu ca mt s trng i hc Trung Quc v cc trung tm
nghin cu Nht v hot tnh ca cc enzyme chng oxy ha v tng huyt p ca
hai sn phm sufu (Bc Kinh, Trung Quc) v tofuyo (Okinawa, Nht) l mt sn
phm tng t nh chao; kt qu cho thy cc enzyme chng oxy ha v tng huyt p
trong chao c hot tnh kh cao. Ngi ta cho rng iu ny l do trong chao cha
nhiu peptide c khi lng phn t khong 10 kDa.
97
CU HI N TP
1. Trnh by cc cht dinh dng, khng dinh dng v c t trong ng cc v
ngha ca cng ngh ln men thc phm t ng cc.
2. Nu mt s sn phm ng tinh bt v ng dng ca chng trong i sng v
trong cng nghip thc phm.
3. Trnh by cc bc thy phn tinh bt bng enzyme. Nu ngun gc, c ch tc
dng ca cc enzyme c s dng trong thy phn tinh bt.
4. Trnh by cng ngh sn xut mt tinh bt.
5. Nu vai tr ca cc nguyn liu s dng trong sn xut bnh m. Trnh by cc
phng php sn xut bnh m v u, nhc im ca tng phng php.
6. Phn tch cc iu kin k thut ca cc cng on: chun b nguyn liu, to
khi bt nho, ln men v nng trong sn xut bnh m.
7. Yu cu ca vi sinh vt s dng trong sn xut nc chm v vai tr ca cc h
enzyme trong sn xut nc chm.
8. Trnh by cng ngh sn xut nc chm bng phng php ln men.
9. Phn tch cc im thun li v kh khn trong k thut sn xut tng th
cng. Trnh by k thut sn xut tng cng nghip.
10. Phn tch cc im thun li v kh khn trong sn xut chao truyn thng.
Trnh by sn xut chao theo phng php hin i.
98
99
rau qu.
- Glucid: l cht kh ch yu trong rau qu chim khong 90%, gm cc loi
ng, tinh bt, cellulose, hemicellulose v pectin.
+ ng: ng trong rau qu nhiu nht l glucose, fructose v saccharose
trng thi t do v kt hp. Cc loi ng c v ngt khc nhau, thnh phn cc loi
ng trong cc loi rau qu khng hon ton ging nhau. ng d ha tan trong
nc, nht l nc nng. Trong mi trng nc, saccharose c th thy phn thnh
hn hp ng glucose v fructose (ng kh). Khi un nng lu nhit cao,
ng trong rau qu b caramen ha v xy ra phn ng to thnh cc cht melanoidin
gia ng v acid amin.
+ Tinh bt: c nhiu trong c v ht, trong qu chn t cha tinh bt (di 1%).
+ Cellulose: khng tan trong nc, cellulose gip tng cng chc cho
nguyn liu.
+ Hemicellulose: l polysaccharide cao phn t, cng vi cellulose to ra mng
t bo ca thc vt. Phn ln hemicellulose khng tan trong nc, tr mt s
pentosan.
+ Pectin: trong qu xanh c nhiu protopectin. Trong qu trnh chn, mt phn
protopectin phn hy, to thnh pectin ha tan.
- Cht m: phn ln nm trong rau di dng protein, km theo mt s acid
amin v cc amide. Ngoi ra cn c cc nitrate v mui amn. Cht m c trong rau
qu khng nhiu, thng di 1%, tr nhm u v nhm ci khong 3,55,5%. Mc
du c hm lng nh, nhng cht m trong rau qu c nh hng n qu trnh ch
bin.
- Cht bo: rau qu cha rt t cht bo (0,11%).
- Acid hu c: acid hu c c trong rau qu di dng t do hay kt hp. Rau
qu chua c pH=2,55,5; rau qu khng chua c pH=5,56,5. Trong rau qu
thng gp acid malic, acid citric, acid tactric; cc acid oxalic, acid formic cng c
nhng hm lng rt thp. Cc loi acid trong rau qu c tc dng xc tc cc qu
trnh trao i cht. Trong qu trnh ch bin, acid hu c c tc dng chng hin tng
hi ng v chng oxy ha. Acid hu c cn lm tng gi tr cm quan trong thc
phm.
- Tanin: cht tanin rt thng gp trong rau qu, lm cho rau qu c v cht.
Trong qu cha khong 0,10,2% tanin, cn trong rau cha t hn.
- Glucozit: glucozit tan trong nc, di tc dng ca enzyme hay acid, glucozit
b thy phn thnh ng v cc thnh phn khc khng phi ng gi l aglucon.
Glucozit lm cho nguyn liu c hng v c trng. Cc glucozit c nh hng ti
cht lng sn phm v cng ngh ch bin l amidalin, solanine, naringin v
hesperidin. Ngoi cc glucozit trn, ngi ta cn thy trong qu c mi c citronin,
trong mn, to c acid glucosuccinic.
- Cc cht mu: rau qu cha nhiu sc t khc nhau nn c mu sc khc nhau.
Cc cht mu trong qu gm c 3 nhm chnh: chlorophyll, anthocyanin, carotenoid.
+ Chlorophyll: khng tan trong nc, lm cho rau qu c mu xanh l cy. Trong
thc vt, chlorophyll chim 1% cht kh. Trong phn xanh ca thc vt c 2 loi
chlorophyll: chlorophyll A chim 75%, chlorophyll B chim 25%.
+ Anthocyanin: l nhm sc t lm cho rau qu c nhiu mu khc nhau, t
101
n v
Nguyn liu
Ci tho
C ci
Da chut
Bp ci
Nc
93
92
95
90
Protein
1,6
1,5
0,8
1,8
Carbohydrate
4,9
5,2
3,7
7,0
Cellulose
2,6
1,5
0,7
1,6
mg%
17,1
24,4
5,0
30,0
0,2
0,01
0,05
5,4
B1
0,03
0,04
0,03
0,06
B2
0,04
0,04
0,04
0,05
55,4
21,4
220,0
5.100
52,1
38,0
16,0
60,0
150,0
490,0
173,6
560,5
Na
14,8
35,0
12,6
48,2
Ca
45,0
41,0
23,0
48,0
37,0
40,0
27,0
31,0
Mg
15,0
19,0
17,0
13,0
Fe
0,2
0,8
1,0
1,1
Vitamin
C
Carotenoid
g%
Folate
Khong
K
mg%
c tin hnh ch yu nh tc dng mui n (NaCl). Trong sn phm rau mui chua,
mui n c nhiu tc dng tch cc. Mui c tc dng ch yu l gy ra hin tng co
nguyn sinh t bo rau lm cho dch bo tit ra. Trong dch bo c cha nhiu ng
v mt s cht dinh dng khc, to iu kin thun li cho cc vi khun lactic pht
trin. Ngoi ra, mui cn to hng v c trng cho sn phm v c tc dng bo
qun sn phm.
Sn phm ln men lactic hon ton c th s dng n ngay, khng cn ch
bin thm. Acid lactic v cc sn phm khc c to thnh trong qu trnh ln men
lm cho sn phm c hng v c trng. Ngoi ra, acid lactic cn c tc dng lm
gim pH ca sn phm, c ch hot ng ca nhiu loi vi sinh vt gy h hng.
Ln men lactic l qu trnh phn gii carbohydrate trong iu kin ym kh vi s
tch ly acid lactic trong mi trng ln men. y l qu trnh oxy ha kh khng
hon ton. Da vo sn phm sinh ra trong qu trnh ln men, vi khun ln men lactic
chia lm 2 nhm: Nhm vi khun ln men lactic in hnh (ng hnh) v nhm vi
khun ln men lactic khng in hnh (d hnh).
2.2. Vi sinh vt trong mui chua rau qu
2.2.1. Nhm vi sinh vt c li
Qu trnh ln men lactic trong rau qu mui chua l kt qu hot ng ca mt s
vi khun v mt s nm men. Cc ging vi khun lactic c s dng trong sn xut
rau qu ln men v c im ca mt vi ging thng dng trong mui chua rau qu
c m t chi tit trong cc bng 3.2, bng 3.3 v bng 3.4.
Bng 3.2. Cc vi khun lactic chnh c s dng trong sn xut
rau qu ln men
ng hnh
ng hnh ty thch
D hnh
Enterococcus faecium
Lactobacillus bavaricus
Lactobacillus brevis
Enterococcus faecalis
Lactobacillus casei
Lactobacillus buchneri
Lactobacillus acidophilus
Lactobacillus coryniformis
Lactobacillus cellobiosus
Lactobacillus lactis
Lactobacillus curvatus
Lactobacillus confusus
Lactobacillus delbrueckii
Lactobacillus plantarum
Lactobacillus coprophilus
Lactobacillusleichmannii
Lactobacillus sake
Lactobacillus fermentatum
Lactobacillus salivarius
Lactobacillus sanfrancisco
Streptococcus bovis
Leuconostoc dextranicum
Streptococcus
thermophilus
Leuconostoc mesenteroides
Pediococcus acidilactici
Leuconostoc
paramesenteroides
Pedicoccus damnosus
105
c
im
Hnh
dng
Lng
acid
lactic
Nhit
sinh
trng
Cu khun
Trc khun
Trc khun
Trc khun
0,81%
1%
1,3%
1,52,5%
2,53%
a m,
t0op=30350C
a nhit,
t0op=40450C
a m,
t0op=300C
a nhit,
a nhit,
t0op=37450C t0op=40450C
Hnh dng
Lng acid lactic
Leuconostoc
mesenteroides
Cu khun
11,2%
Lactobacillus
pentoaceticus
Trc khun
0,81%
Lactobacillus
brevis
Trc khun
1,2%
Bacteriumcoli-acrogenes
Cu khun
11,2%
Nhit sinh
trng
a m,
t op=30350C
a m,
t op=30350C
a nhit,
t op=40 450C
a m,
t op=35380C
c im
Mui
Trn mui
Ln men
Bp ci
mui
chua
Hnh 3.1. S sn xut bp ci mui chua
3.1.2. Thuyt minh quy trnh
s dng cho mui chua, dng loi bp ci c hm lng ng cao v m l
khng qu gin sn phm b gy nt. Dng loi bp ci to li hn v t l ph
liu thp hn so vi bp ci nh, khng dng bp ci qu non, qu gi hoc c bnh
tt.
110
Ct, ra
ro
Xp thng
Ln men
Da chut
mui chua
Hnh 3.2. S cng ngh mui chua da chut
3.2.2. Thuyt minh quy trnh
Da chut mui chua l mt loi thc phm c nhiu ngi a chung. sn
xut da chut mui chua cn thu hoch da chut t khi chng cn non. Da cn
c bo qun trnh va p v nn cha li mt phn cung di 12cm. Khng nn
bo qun da chut qu 68 gi k t khi thu hoch cho ti khi mui, v qu trnh thi
hng din ra kh nhanh.
Da chut mui thuc hnh thc mui trong dung dch. C th mui da chut
bng mui tinh th, tuy nhin s khng tt bng nc mui do khi mui bng mui
kh, da b bin dng nhiu v gim nhiu v th tch cng nh v khi lng m sau
khng phc hi c.
Da a vo mui phi m bo cht lng. Kch thc qu da, hm lng
ng trong da nh hng n cht lng sn phm. Da chut dng mui chua
cn c hm lng ng khng thp hn 2%.
Trc khi mui, da c phn loi theo kch thc (chiu di). Da trong cng
mt nhm, c chiu di chnh lch nhau khng qu 23cm, khng ln da thuc
cc nhm khc vi nhau.
C th s dng thm gia v, thng dng: th l, cn ty, hnh, ti, t, l qu. T
l gia v chim 38 % lng da chut. Gia v c tc dng lm tng hng v, lm
giu vitamin C cho sn phm. Mt s gia v cn c tc dng dit cc vi sinh vt l
trong sn phm.
Da chut c th c mui trong cc dng c bng g, snh s hoc thy tinh.
u tin pha dung dch nc mui nng 610%. Da chut sau khi ra c ngm
vo dung dch mui v nhn chm bng mt ming g. Da chut cha 90% nc v
do vy trong qu trnh mui, nng mui trong dung dch s gim dn. Dung dch
cn c iu chnh v mui 10% c ch cc vi sinh gy thi. Tuy nhin nng
mui cng khng c gi qu cao v c th c ch s pht trin ca vi khun
lactic. Sau 56 tun, nng mui cn c chnh v 15%. Vic b sung mui nhm
gi sn phm c th tn tr di ngy m khng b hng.
113
Ci b
xanh
Lm ho v lm sch
Nc
mui
Ct nh
Xp thng
Ln men
Ci b
mui chua
Hnh 3.3. S quy trnh cng ngh mui chua ci b
3.3.2. Thuyt minh quy trnh
a) Chn nguyn liu
Dng cy ci c b, khi lng trung bnh mi cy l 23kg, hm lng ng
trung bnh trong nguyn liu l 33,5%. Khng nn dng ci qu gi hoc qu non (do
c hm lng ng thp, lm gim cht lng sn phm), nn s dng ci mi chm
c hoa.
b) Ct - ra
- Ct b cung gi st gc cy. Loi b cc l c khuyt tt, ho, gip nt, b
su, rp. Nu dng ci b vng hoc phi ho th t l hao ht cao v vitamin C b
tht thot nhiu. Trong sn xut quy m cng nghip thng dng ci ti nn t l
tht thot thp.
- Ra: loi t ct, tp cht v sch mt phn vi sinh vt c trn l da. Trnh
lm gip l khi ra.
c) Mui da
Mui da trong cc vi snh, thng g hoc trong b ximng.
Dng mui n trng sch mui da. T l mui 69% so vi khi lng
nguyn liu ci pha vi nc, t l nc s dng l 20% khi lng nguyn liu ci.
Trc khi mui c th cho thm 5% hnh ti to hng v cho sn phm. ng
thi hnh cng c tc dng hn ch mt s vi sinh vt c hi v b sung thm ng
cho da.
d) Ln men
Nhit thch hp 2025oC sn phm c hng v tt, trng thi gin. Nu
nhit 3035oC: da c mu xn, mm, c mi v l. Thi gian: 1516 ngy. Hm
lng acid lactic t c 2,53,6 g/l. qu trnh ln men lactic n nh c th pha
nc da c vo nc da mi mui.
e) Bo qun
Bo qun trong kho lnh vi nhit 020C; Bo qun bng acid sorbic
(0,070,1%) chng c s ph hoi ca nm men, nm mc ng thi gi c mu
sc t nhin v hng v c trng ca sn phm. Thi gian bo qun 90 ngy nhit
phng. To iu kin ym kh cao cho sn phm bng cch ph ln da mt mng
polyetylen ri nc mui ln, va to iu kin ym kh va lm vt nn sn phm.
115
Nguyn
liu chnh
Ph liu
La chn
Lm sch
Ra,
ro
X l
Ct
ming
Trn
u
p
mui
X nc
lnh, ro
Phi
trn
Vo dng
c cha
Kim
chi
Qu trnh phi trn c th c thc hin bng phng php th cng trn bn
trn hoc s dng thng trn. T l gia nguyn liu chnh v ph liu c th thay i
v thng l 7090:3010. Mc d thnh phn nguyn liu chnh v ph rt quan
trng nhng yu t nh hng ln n mi v kim chi l nng mui.
Thc hin p hn hp cc ph liu vo tng lp b v l ci. Gi nga phn
thn bp ci cho cc gia v p nm bn di. Gi cht bp ci li bng cc l bn
ngoi v xp tng bp ci trong chum, h snh. Ph ln trn mt lp l v cht. Ri
ln mt lp mui. i vi loi sn phm ct nh, dng c cha c th l cc loi bao
b thy tinh hoc bao PE kch thc nh va, ng gi th cng hoc s dng nhng
my ng gi thng dng.
- kim chi: nhm ln men to hng v c trng cho kim chi din ra trong giai
on bo qun kim chi. Nu mun kim chi mau chn th ln men nhit cao, kim
chi ngon nht khi c 5100C trong thi gian 2 n 3 tun, gi tr dinh dng ca
kim chi t cao nht pH l 4, nhng c th kt thc qu trnh ln men khi pH
trong khong 34,5.
Ct gi l vn kh nht cn gii quyt khi sn xut kim chi vi s lng ln,
v sau khi ln men vi khun vn tip tc hot ng lm thay i cc thnh phn,
hin tng ny gi l chn ra thng thy kim chi sn xut trong ma h.
Trong giai on cui ln men, enzyme polygalactulonase phn hy pectin lm
cho mm cng ci kim chi v lm tng nhanh lng nc st kim chi. Khi kim chi
chua vic bo qu v phn phi l vn quan trng. Vng i kim chi s kh ngn
nu khng c bin php iu chnh nhit thch hp, thng s dng phng lnh
chuyn dng kim sot nhit khi ln men kim chi.
c) Bo qun kim chi
Bo qun kim chi l mt cng on cn nhiu cng sc cng nh cng on lm
119
kim chi. Chn la dng c cha kim chi cng l mt cng vic cn s u t. Kim chi
nn c bo qun nhit n nh qu trnh ln men din ra theo hng tt nht
nhm t c hng v tt v bo qun trong thi gian di. Ngun gc bo qun kim
chi ca t tin ngi Hn c nh hng theo ma v khu vc. Trong ma h, kim
chi c ct gi ging nc hoc sui mt v vo ma ng, mt ni snh c
chn di t gi cho kim chi khng b ng lnh v gi li hng v kim chi trong
mt thi gian di.
Trong thi gian bo qun, vi khun pht trin trn bp ci v cc thnh phn khc
ca kim chi. Mt s b tri i hoc bin mt trong sut qu trnh ln men, nhng
nhng hot ng sng trc ca chng gp phn to mi v v t nhin ca kim
chi. Vo giai on chn ca kim chi, vi khun sinh acid lactic pht trin mnh trong khi
vi khun c hi v k sinh trng gim dn. Cc acid hu c nh acid lactic, ru v
acid carbonic c sn sinh v kt hp vi nhau to ra mt v chua c o.
Cc dng c cha kim chi c chn t cc loi nh: dok, jungduri, bataengi v
hangari ty theo loi kim chi v ma sn xut. Cng vic ch to dng c cha l mt
nhn t quan trng mang li mi v ti u ca kim chi. Vic chn la t hoc t st
ch to dng c cha cng phi c thc hin ng cch (v d nh phi ly t
sau cn ma u ma ca nm hoc khi cn trng ra ngoi sau thi gian tr n ma
ng; dng c cha c to hnh v nung trong cc l truyn thng...). Thng
thng, ngn chn kim chi mau chua, kim chi c cha trong mt dok i t
trong mt ci hangari trong ging hoc sui c lung nc mt nhm lu gi
nhit khng i. Cn trong ma ng, kim chi c cha trong hangari v c
chn di t. Dok v hangari s dng ct gi kim chi l cc loi gm. gm
cung cp iu kin ti u cho kim chi nhm to ra qu trnh ln men va phi nh cc
l hng b xu c hnh thnh trn tt c cc gm khi c nung trong l. gm
khc nhau v hnh dng v mu sc theo khu vc.
* Kimchiwan (Nh ct gi kim chi)
CU HI N TP
1. Bn cht ca qu trnh mui chua rau qu l g?
2. Trnh by cc giai on ca qu trnh mui chua.
3. Phn tch cc yu t nh hng n cht lng sn phm mui chua.
4. Trnh by cng ngh mui chua bp ci, da chut, ci b.
5. So snh im ging v khc nhau trong cng ngh mui chua bp ci v sn
xut kim chi t nguyn liu chnh l bp ci.
121
122
Hnh 4.1. C cm
Hnh 4.2. C nc
pht trin loi enzyme no nhng c 2 loi enzyme chnh l pepsin v trypsin u pht
trin c. Mt khc, li c tc dng c ch mt phn hot ng ca vi sinh vt gy
thi. Do vy, khi sn xut chp, ta khng cn phi xt n mi trng pH hot ng
ca enzyme v mi trng t nhin l u vit hn c.
1.3.3. Nng mui
Mui l nguyn liu quan trng cho qu trnh sn xut nc mm, c tc dng
c ch hot ng ca vi sinh vt gy thi ra.
Nng mui thp c tc dng thc y qu trnh thy phn protein nhanh hn,
chp mau chn, nhng khng kh nng c ch s pht trin ca vi khun gy
thi.
Nng mui qu cao c tc dng c ch mnh n s pht trin ca vi khun
gy thi nhng ng thi cng lm mt hot tnh ca enzyme, qu trnh thy phn
chm li, thi gian thy phn ko di.
Nng mui thch hp cho vo chim t l khong 2025% so vi khi lng
c. Trong trng hp sn xut chp theo phng php cho mui nhiu ln, c chm
thm nc th lng mui c th chim t l cao hn. Tuy nhin cn phi xc nh s
ln cho mui, t l mui ca mi ln v khong cch gia cc ln cho mui khng
nh hng n qu trnh sn xut v cht lng ca nc mm.
1.3.4. Din tch tip xc
Cc enzyme trong c thng c nhiu ni tng, tng din tch tip xc gia
enzyme v tht c ngi ta thng tin hnh xay nh, p dp hoc ct khc nguyn
liu c. Ty vo tng loi c, kch thc c m ngi ta s thc hin theo phng
cch no. i vi cc loi c c kch thc nh va th phng php p dp c s
dng nhiu hn do c p dp s gi c hnh dng ban u, c tht bn trong b
mm ra, t chc c tht lng lo gip enzyme d ngm vo trong tht. C p dp
xng c khng b v vn, khi chp chn ko rt d dng.
i vi phng php xay nh c s cho din tch tip xc ln nhng protein d
b bin tnh do tc dng c hc v dung dch kh lc, d b hin tng tc l. Phng
php ct khc, din tch tip xc c tng nhng tht c vn cn chc nn enzyme kh
ngm vo phn gii tht c.
1.3.5. Bn thn nguyn liu
Nhng loi c khc nhau th thnh phn ha hc, cu trc, h enzyme tn ti
trong c khc nhau nn khi sn xut nc mm s to ra cc loi nc mm c mu
sc, mi v v cht lng khc nhau. C sng tng nc trn v gia nh c cm,
c nc, c micho cht lng nc mm tt hn nhiu so vi c sng tng nc
di v tng y nh c phn, c mi
C c kt cu t chc c tht lng lo qu trnh thy phn v chn ca nc
mm xy ra nhanh hn i vi cc loi c c c tht cng, dy, chc.
Nc mm lm t c c nhiu m thng c mi i kht kh chu do cht bo
b oxy ha hoc c mi v chua do cht bo b thy phn to thnh cc loi acid yu
d bay hi.
ti ca nguyn liu cng nh hng n cht lng nc mm. S dng c
ti trong ch bin, nc mm s c cht lng tt hn i vi c n.
Nc mm ch bin t c cm c mi thm nh nhng, mu sc vng p hn
c nc, c nc mu vng nghing v cnh gin, c ch vng c mu trong vt sng
127
p l
Trn mui
Mui ht
Ln men ln 1
Chp chn
Ko rt (1)
Nc
mm ct
B chp (1)
Ln men ln 2,3
Ko rt (2,3)
Nc ngang
B chp (2,3)
Pha u
Thu nc thuc
Nu ph b
Nc mm
Thnh phm
ng chai
Hnh 4.4. S quy trnh chung sn xut nc mm theo phng php c truyn
1.4.2. Thuyt minh quy trnh
Trong quy trnh sn xut nc mm, sn xut chp bng phng php gi nn
v phng php nh khuy c khc nhau v thao tc trong cc cng on trn mui
v ln men (gi nn, chm sc chp) cn cc cng on khc tin hnh tng t
nhau.
128
Lp mui
Lp si
Lp chi
- nc bi tr li:
Sau gi nn xong, lng nc bi rt ra tm cha ti b khc c a tr li b
chp cho n khi ngp trn mt ct 2030cm. Lng nc bi cn li trong dng c
cha c phi nng hng ngy. Nh vy l hon thnh cng on gi nn.
a.5) Chm soc chp bng no o, giang phi
- Mc ch: Nhm tng cng nhit cho khi chp, tng cng s thu phn
ca c v tng cng s ho tan ca cc cht dinh dng t c vo nc mm.
- K thut no o, giang phi:
No o , giang phi l thao tc thc hin thng xuyn va kt hp vi nhau
trong thi gian chm sc chp trong phng php gi nn.
No o l thao tc m dy l cho nc bi chy ra cc thng cha , sau mt thi
gian thi tr lai khi chp . Giang phi l thao tc phi nng khi chp trong
thng hoc nc bi rt ra t cc thng chp.
Vi b chp ngoi tri: cho nc bi chy y 2/3 thng cha ri phi trc tip
trong thng. Sau khi phi nng 34 gi, nc bi c bm tr li vo b chp , ri
li m nc khc trong b chp ra tip tc giang phi. Mt ngy ty thi tit nng
nhiu hay t m m ra phi ri bm ln t 34 ln.
Song song vi vic m nc bi, ngi ta m ht cc tm y np b phi
nng, tn dng nhit ca mt tri lm tng nhit khi chp i vi cc b
chp ngoi tri. n chiu th y np b li (hnh 4.7)
vo thng chp, cn theo di thng xuyn pht hin thi im "c i mui"
tin hnh cho mui ln 2. Khi thy c hin tng bng c v, ln c tp ra, khi c
dng ln, bc mi tanh, chua nh, cho cy nh o vo khuy thy si bt (nh cm
si), gi l hin tng c i mui, th cho mui ln 2 (1012%) ri dng co g
nh o tht u cho mui tan ht.
Sau khi cho mui ln 2, hng ngy m np thng chp ra phi nng v dng
cy nh o chp t 1 n 2 ln/1ngy. Chiu khi gn ht nng th y np li. Vic
phi nng v nh o nh vy lm cht dinh dng trong tht c c thy phn
nhanh, ha tan vo nc. ng thi cc mi hi, khai do kh NH3, CO2, H2S sinh ra
bc hi i dn dn ch cn li mi thm ca nc mm.
Hng ngay anh ao giang phi khi chp, tnh t lc b sung mui ln 2 c
3 ngy (v ma h) hoc 6 ngy (vo ma ng); phn ln c ngm mui v chm
xung, cn mt s c mnh dy v to vn cha ngm mui th cn ni ln hoc l
lng gn mt nc, xng mi chua nhng khi chp bt u c mi thm ca
nc mm. Khi y cn b sung mui ln 3 (1013%) sao cho tng lng mui cho
vo c 3 ln t khong 3035% so vi ca.
Sau khi cho mui ln 3 vo th nh khuy tht nhiu cho mui tan ht. Hng
ngy phi nng v dng co nh khuy k. Khong chng 1 thng sau c ngm
mui, khng cn trng ni ln na, gi l ng c.
Cn lu phi cho mui ng lc, nu cho mui qu sm s lm hn ch tc
dng ca enzyme phn gii tht c, tht c rn li, qu trnh chn ca chp b chm li.
Nu cho mui mun qu, tc dng phn gii s chuyn qua tc dng phn hu lm
chp xng mi hi thi, ng mu xm ri en v b hng.
b.3) Chm soc chp bng nh o, giang phi
Sau khong 1 thng k t lc mui, c nt u v chm xung, nc ni ln c
mu vng, trong v bt u c mi nc mm. Khi chp "ng mt u". Hng
ngy m np ra phi nng, nh o 2 n 3 ln/1 tun. Sau khong 45 thng th
chp chn hon ton , c th rt c . Lc ny nc mm ch cn mi thm thun
ty, khng cn nhiu mi hn tp ca chp na . Chp san xut t ca ay co m
nhng hng v rt km nn phi keo rut q ua b mm c ni ly hng v, theo
nguyn l b lm thay i nc.
Cn ch trong thi gian chm sc chp trnh nc ma ln vo lm cho
chp b nht mui d gy en v thi chp.
c) Ko rt nc mm
Trc khi tin hnh ko rt ly sn phm cn phi xc nh chnh xc chn
ca chp. Chp chn phi m bo cc yu cu sau: v cm quan nc mm ly ra
c mu vng t vng rm n vng cnh dn (i vi c cm, c nc cn c tp hoc
rut c th mu c th nu sm hn); Nc mm ct phi c mi thm c trng ca
nc mm khng ln mi tanh hi hoc mi l; V ngt du khng b chua hoc hi.
Khi chp gi nn th c nguyn con nu x c ra th tht v xng tch ri khi
nhau, nu khuy ln th khi chp nt vn v khng c hin tng si bt nh cm
si. Bng nhng du hiu trn c th xc nh c thi im chn ca khi chp.
Sau khi ly nc mm thnh phm, c th kim tra li mt ln na bng cch cho
mt t nc mm vo chai trng hoc ly thy tinh trong em phi nng khong 2 gi
hoc em lc mnh vi chc ln nu khng c bin i g xy ra so vi ban u th kt
lun nc mm chn; Cn nu nc mm b bin xanh hoc c hin tng khc th
133
Long 5
Nc bi, nc
thuc, nc mui
Long 4
Long 2
Long 3
Long 1
Thng
gi (0)
Nc mm TP
A-X
Ta c t l:
(X - B) lt loi AoN
(A - X) lt loi BoN
Ly nc mm loi A vi lng l (X - B) lt pha vi nc mm loi B vi
lng l (A - X) lt, ta s c (X - B) + (A - X) lt nc mm c m l XoN.
p dng: C 2 loi nc mm: loi th 1: 30oN, loi th 2: 12oN. Hy pha u 2
loi nc mm trn c nc mm c 15oN.
30oN
15 - 12 = 3
15oN
12oN
30 - 15 = 15
Nh vy phi pha 3 lt nc mm loi th 1 (30oN) v 15 lt nc mm loi th 2
(12oN) th s c 18 lt nc mm c 15oN.
135
e) ng chai v bo qun
Nc mm sau khi pha u t yu cu v m s c a i ng chai, dn
nhn v bo qun.
Trc khi ng chai, cc chai ng thnh phm phi c sc ra, v sinh sch
v lm kh. Nc mm sau khi pha u c th c b sung mt s ph gia cn thit
cho sn phm ri a i ng chai. Cng on ng chai, dn nhn c th c thc
hin bng phng php th cng, bn c gii hoc ng chai, dn nhn trn dy
chuyn chit rt ng chai t ng.
Nc mm thnh phm sau khi ng chai, bao b c bo qun trong nh c
mi che thong mt, sch s, trong iu kin t nhin ca mi trng. Kho cha sn
phm khng c m t khng b nh nng chiu vo v khng c cn trng ph
hoi.
Do hm lng m cao nn nc mm bo qun c rt lu, tuy nhin bo qun
lu th hng v v mu sc nc mm s km dn i. Tuy nhin i vi nc mm
pha ch c hm lng m thp th cn phi qua cng on thanh trng gi nc
mm khng b thi trong qu trnh bo qun.
1.5. Cng ngh sn xut nc mm bng phng php vi sinh vt
1.5.1. S quy trnh cng ngh
Quy trnh cng ngh sn xut nc mm bng phng php vi sinh vt c
trnh by hnh 4.10.
Nguyn liu
X l
Mc (34%)
Thy phn
Lc
B lc
Dch thuy
phn
Ra b
B cui
Sn phm
Hnh 4.10. S quy trnh cng ngh sn xut nc mm bng phng php vi sinh
vt
1.5.2. Thuyt minh quy trnh cng ngh
a) X l
C phi ra sch bn, t, tp cht, c to phi ct nh.
136
b) Thy phn
Nm mc c chn thy phn l Aspergillus oryzae. Trong nm mc
Aspergillus oryzae c h enzyme protease nh: innulase, imertase, glutaminase,
proteolitic. Nhng enzyme ny c kh nng thy phn protein thnh acid amin iu
kin pH v nhit thch hp l: pH = 6,08,0, nhit 3741oC.
- Mc: T ng ging mi trng thch nghing, mc c nhn sinh khi trong
mi trng dinh dng thch hp cc bnh tam gic ri sau nui trn khay vi
khi lng tng dn dng trong sn xut i tr. Yu cu mc phi c tc sinh
trng v pht trin nhanh, hnh thi khun ty to v mp, giai on pht trin tt nht
l sau 2 ngy nhit v m thch hp.
- Khi mc mc vng u, t s lng th trn ging mc vo khay nguyn liu
theo t l gia mc v c t 34% tnh theo ch phm mc th v c xay nh trn vi
mc.
- Cho hn hp nguyn liu trn mc vo thng ln men, cho vo mt lng
nc nht nh. Lng nc cho vo ban u l 510% va ngm t mc, to
o
iu kin thy phn c tt, duy tr nhit thy phn 3741 C trong thi gian
1015 ngy th chp chn. Trong giai on thy phn cn b sung mt lng mui
khong 46% so vi khi lng c, nn s dng mui tinh th nh, mu sng,
trng cao, khng vn cc, khng b cht do ln cc mui tp.
c) Lc, thu sn phm
Dung dch sau khi thy phn c a i lc thu dch thy phn, phn b sau
khi lc dng nc nng ra 23 ln, nc ra b c chung vo dch lc. Lng
nc lc v nc ra b chim khong 30% so vi khi lng c.
un si di ch thuy phn nhit thi ch hp va bay b
t nc trong dung
dch, va c tac dng kh mi , tiu dit vi sinh vt v loai cht bn . B sung thm
mui t n mn yu cu .
Nc mm sn xut theo phng php ny thng hng v km nn cn ko
rt qua b chp tt vi ln c c hng v ca nc mm.
d) u, nhc im ca phng php
Sn xut theo phng php ny th thi gian san xut nc mm ngn hn so
vi phng php c truyn. Tuy nhin c nhc im l hng v km, nc mm c
th b chua do tinh bt ln men lactic hoc do sinh ra acid d bay hi khi c b n;
Nc mm cng c th b ng do xc vi sinh vt cn tn ti hoc do cht lng ca
2+
2+
mui km, c nhiu ion Ca , Mg .
1.6. Kim tra v bo qun chp, nc mm
1.6.1. Cc hin tng h hng ca chp, nc mm
a) Chp b chua
- Hin tng: Chp b chua thng bc mi chua, mu nc xm v m mi
tanh, thi kh chu.
- Nguyn nhn:
C hai nguyn nhn chnh lm chp b chua:
+ Khi trn mui vo c lng mui qu nhiu so vi t l mui cho php lm
ton thn c rn chc, bng tp li, mt lm, tht dai v kh, c lun chm xung y.
137
trong
Mi
V
Trong, khng vn c
Thm c trng ca nc mm, khng c mi l
Ngt m
ca m, c
hu v r
Ngt ca
m, c hu
v r
Ngt ca
m, t c
hu v
Ngt ca
m, khng
mn cht
Tp cht nhn
thy bng mt
Khng c c
thng
Bng 4.2. Cc ch tiu ha hc ca nc mm
Mc cht lng
TT
Tn ch tiu
3
4
c
bit
Thng
hng
Hng 1
Hng 2
30
25
15
10
55
50
40
35
20
25
30
35
8,0
6,5
4,0
3,0
245280
260295
Tn ch tiu
Mc ti a cho php
105
Coliforms (SKL/1ml)
102
10
Khng c
Tng s bo t nm men v nm mc
Khng c
142
10
Gia v
Tht heo nc
Da heo
Lm sch
Lm sch
Ct nh
Luc chn
Xay
Tch m
Ph gia
p gia v
Qut nhuyn
Ct si
Hong kh
Phi trn
nh hnh
Bao gi
Ln men
Sn phm
Hnh 4.11. Quy trnh cng ngh sn xut nem chua
145
TT
Mc ti a cho php
3.105
Coliforms, (SKL/1ml)
50
10
Salmonella
Khng c
10
CU HI N TP
1. Qu trnh thy phn tht c trong sn xut nc mm din ra nh th no? Lm
th no tng cng s thy phn tht c trong qu trnh sn xut nc mm?
2. Yu t nhit v pH nh hng nh th no n qu trnh sn xut nc
mm? to iu kin cho cc yu t ny nh hng tt n qu trnh sn xut
nc mm cn phi lm g?
3. Tc dng ca mui trong ch bin nc mm l g? V sao phi m bo hm
lng v cht lng mui trong ch bin nc mm?
4. Nu quy trnh sn xut nc mm theo phng php nh khuy v cho bit
hin tng c i mui, ng c, c ng mt u l g?
147
148
n v o
Gi tr
i lng
n v o
Gi tr
6,56,7
Th oxy ha
kh
0,100,20
1518
Sc cng b
mt 200C
dynes/cm
50
pH
chua
T trng
im ng
c
g/cm3
0
1,0281,038 dn in
-0,54-0,59
Nhit
ring
dung
1/ohm.cm 0,0040,005
cal/g.0C
0,9330,954
Gi tr pH ca sa
Sa ti c gi tr pH trung bnh l 6,6. Sa non (phn sa u tin trong mt
chu k tit sa ca ng vt) c gi tr pH thng thp hn v khong chng 6,0. Khi
sa b nhim VSV nh nhm vi khun lactic chng s chuyn ha ng lactose trong
sa thnh acid lactic lm gim pH sa.
chua ca sa
chua ca sa thng c biu din bng Soxhlet Henkel ( oSH),
Thorner (oTh), Dornic (oD).
- Soxhlet Henkel (oSH): l s ml dung dch NaOH N/4 cn thit chun
100ml sa c b sung vi git phenolphtalein cho n khi xut hin mu hng bn
trong 30 giy. Cc nc Trung u thng s dng n v ny. Sa b ti c chua
149
SH
Th
2,5
2,25
0,4
0,9
4/9
10/9
SH
Th
D
T trng ca sa
T trng ca sa do hm lng cc cht kh trong sa quyt nh. Cc cht bo
c t trng nh hn 1g/cm3. Hm lng cht bo trong sa cng cao th t trng ca
sa s cng thp, t trng ca sa b thng t 1,0281,038g/cm3. Khi bit c
thnh phn khi lng cc cht bo v cc cht khng bo c trong sa, ta c th tnh
c t trng ca sa ( 15,5oC) theo cng thc (5.1)
d 15,5 C
o
100
, ( g/cm 3 )
F
SNF
W
0,93 1,608
(5.1)
Trong :
- F (fat) l hm lng cht bo trong sa (% khi lng)
- SNF (solids non fat) l hm lng cht kh khng bo trong sa (% khi
lng)
- W (water) l hm lng nc trong sa (% khi lng), tnh theo cng thc
(5.2)
W 100 F SNF , (%)
(5.2)
100
3,2
8,5
1,0306 g/cm 3
im ng c ca sa
im ng c ca sa thng dao ng trong khong t -0,54-0,590C. Ngi
ta thng s dng ch tiu ny kim tra xem sa ti c b pha long vi nc hay
khng.
Tuy nhin, khi x l sa nhit cao, im ng c ca sa s gia tng do s
kt ta ca mt s mui phosphate c trong sa.
150
Protein
Casein
Whey
protein
Cht
bo
Carbonhydrate
Tro
Sa m
(ngi)
1,2
0,5
0,7
3,8
7,0
0,2
Sa nga
2,2
1,3
0,9
1,7
6,2
0,5
Sa b
3,5
2,8
0,7
3,7
4,8
0,7
Sa tru
4,0
3,5
0,5
7,5
4,8
0,7
Sa d
3,6
2,7
0,9
4,1
4,7
0,8
Sa cu
5,8
4,9
0,9
7,9
4,5
0,8
Gi tr trung bnh
Nc
85,589,5
87,5
Tng cc cht kh
10,514,5
13,0
- Lactose
3,65,5
4,8
- Protein
2,95,0
3,4
- Cht bo
2,56,0
3,9
- Khong
0,60,9
0,8
Thnh phn
Nc
Pha lng
902
87,4
Glucid
(4060g/l)
49
4,75
151
Khi
Phn
lng,g trm,%
Thnh phn
trng thi keo, c lin kt vi protein < 1g/l
Cht bo
(2545g/l)
Hp cht nit
(2540g/l)
Cht khong
(2545g/l)
39
3,78
33
3,2
0,87
130
12,6
Cht kh tng Sa c lm bc hi nc
s
Cc cht khc
Vt
1.2.1. Nc
T l nc trong sa dao ng t 85,5 9,5%, bao gm nc t do v nc lin
kt:
- Nc t do chim 9697% tng lng nc. N c th tch ra c trong qu
trnh c c v sy v khng c lin kt ha hc vi cht kh. Trong mt s sn phm
nh b, phomat ti, nc t do dng cc ht c kch thc khc nhau, phn b mt
cch tng i ng u trong sn phm. Nc t do c th bc hi trong qu trnh
bo qun phomat hoc cng c th ngng t ngay trn b mt.
- Nc lin kt chim khong 34% tng lng nc. Hm lng nc lin kt
ph thuc vo cc thnh phn nm trong h keo: protein, cc phosphatide,
polysaccharide. Hm lng nc lin kt trong cc sn phm sa rt khc nhau, chng
hn nh: trong sa gy c 2,13 2,59% nc lin kt, trong sa u c 4,15% nc
lin kt, nc tch ra trong qu trnh sn xut b ch c 1,75% nc lin kt. Nc
lin kt ng bng nhit nh hn 00C, khng ha tan mui, ng. Dng c bit
ca nc lin kt l nc kt tinh vi lactose di dng C12H22O11.H2O.
1.2.2. Cht kh
1.2.2.1. Lipid
Lipid ca sa bao gm cht bo sa, cc phosphatid, glicolipid, steroid
152
a) Cht bo sa: l thnh phn quan trng. V dinh dng cht bo c sinh nng
lng cao, c cha cc vitamin ha tan trong cht bo (A, D, E). i vi sn phm sa
ln men, cht bo nh hng ti mi v, trng thi ca sn phm. C ti 9899% cht
bo ca sa l cc triglyceride, 12% cn li l cc phospholipid, cholesterol, caroten,
vitamin A, D, E v K.
Khi yn sa, mt lp vng sa (cream) s c to thnh trn b mt. Di
knh hin vi ngi ta nhn thy trong vng sa c rt nhiu th hnh cu vi kch thc
khc nhau, ni t do trong sa. Mi th cu m c bao bc bng mt mng mng
(hnh 5.1).
T l so vi
tng s
acid bo, %
3,04,5
1,32,2
0,83,8
1,83,8
2,05,0
7,011,0
25,029,0
7,013,0
im nng
chy, 0C
-7,9
-1,5
16,5
31,4
43,6
53,8
62,6
69,3
153
S nguyn t
H
8
12
16
20
24
28
32
36
C
4
6
8
10
12
14
16
18
O
2
2
2
2
2
2
2
2
Ghi ch
Dng lng
nhit phng
Dng rn
nhit phng
Cc acid bo
Cc
no
-
T l so vi
tng s
acid bo, %
im nng
chy, 0C
S nguyn t
H
acid bo khng
Oleic
Linoleic
Linolenic
30,040,0
2,03,0
n 1,0
14,0
-5,0
-5,0
34
32
30
18
18
18
2
2
2
Ghi ch
Dng lng
nhit phng
b) Phosphatid v glicolipid
Cc phosphatid v glicolipid ng vai tr quan trng trong vic to thnh mng
cc cu m. Trong thnh phn ca chng c c acid bo ha tan trong cht bo v acid
bo ha tan trong nc. Hm lng cc phosphatid v glicolipid khong 0,0310,05%.
Mng ca cc cu m cha xp x 60% cc phosphatid, lng phosphatid trong sa
u gp 23 ln trong sa bnh thng.
1.2.2.1. Protein
Trong dung dch sa c nhiu loi protein, mt s c hm lng rt nh. C th
phn loi protein theo chc nng vt l, ha hc hoc sinh hc. Tuy nhin thng chia
lm hai nhm protein chnh l:
- Protein trng thi keo khng bn (casein)
- Protein ha tan, hay cn gi l nc sa (whey protein)
Thnh phn ca protein trong sa c th hin trong bng 5.7.
Bng 5.7. Thnh phn ca protein trong sa
Thnh phn protein
Casein
- Casein s1
- Caseins2
- Casein
- Casein
Tng casein
Whey proteins
- -lactalbumin
- -lactoglobulin
- Albumin
- Immunoglobulins
- Thnh phn khc
Tng whey proteins
Mng m protein
Tng protein
10,0
2,6
10,1
3,3
16,0
30,6
8,0
30,8
10,1
79,5
1,2
3,2
0,4
0,7
0,8
6,3
0,4
32,7
3,7
9,8
1,2
2,1
2,4
19,3
1,2
100
Caseins1
Casein
Caseins2
Casein
Cc loi
khc
Casein
tng s
33
33
11
11
92
Phn v
c, g%
Phosphate
Ca
Citrat
Mg
Na
Tng s
4,3
2,9
0,5
0,1
0,1
0,3
phosphate ca chng.
NH2
COO
COOH
- Dung dch casein pH = 7 v nhit 200C trng thi micelle bn, khi thm
CaCl2 0,4M th ch c caseins v casein kt ta cn casein vn trng thi ha tan.
- Trong cc casein ch c casein l c cha glucid (khong 5%), iu chng
t casein kh ho nc.
- Casein c kh nng n nh cc casein khc bng cch ngn cn s kt ta ca
cc casein ny bi ion calcium, nh to ra trong sa mt phc h micelle di dng
keo bn vng.
- Khi casein b thy phn bi chymosin lin kt peptit Phe105 v Met106 th
s kh bn cc micelle ca sa v do sa b ng t.
- Trong casein, s c mt gii hn cc nhm phosphate (ch mt gc Ser149 so
vi caseins v casein rt giu P) khng cho php n to mui calcium ha tan.
Mt s tnh cht c trng ca casein c tm tt bng 3.9. Trong th
hin s khc nhau ca bin th A v B, chnh l do trt t sp xp cc acid amin trong
phn t. Di tc dng ca chymosin, phn ct casein thnh paracasein v
caseinoglucopeptid c tnh cht khc nhau, chnh l c s ca qu trnh ng t
casein.
Bng 3.9. Tm tt tnh cht ca casein
Tch in pH =
6,6
Casein
Bin th A
Bin th B
Tc dng ca
chymosin
mg/l
0,3
D (calciferol)
0,001
E (tocoferol)
Vitamin
B12 (cyanocobalamin)
mg/l
0,005
B3 (nicotinamit)
1,4
B1 (acid pantothenic)
B1 (thiamin)
0,4
C (acid ascorbic)
20
B2 (lactoflavin)
1,7
H (biotin)
0,04
B6 (pyrodoxin)
0,5
M (acid folic)
0,05
Trong qu trnh ch bin sa, khi gia nhit cc vitamin ha tan trong cht bo (A,
D) v cc vitamin ha tan trong nc (B2, B3, B5, H) tng i bn. Cn cc vitamin
C, B1, B6, B12, M u b nh hng bi ch gia nhit mc khc nhau.
Khi thanh trng, vitamin C gim khong 1017%, trong khi nu qua UHT v
tit trng th hao ht tng ng l 30% v 60%. Khi tit trng cc vitamin B1, B6,
B12 gim 20%, cn vitamin M gim 30%.
thnh phn cc vitamin cn i v hon ho hn, ngi ta b sung thm mt
s loi vitamin cn thit trong qu trnh ch bin cc sn phm sa.
1.2.2.6. Cc enzyme ca sa
Cc enzyme trong sa thng t cc tuyn sa, t VSV c trong khng kh v t
nhiu ngun khc. Mt s enzyme ng quan tm trong ch bin sa bao gm:
- Peroxidase: peroxidase s dng oxy nguyn t t s phn gii hydro peroxide
(H2O2). Enzyme ny b tiu dit khi sa c gia nhit n 800C trong vi giy. Trong
thc t ng dng kim tra xem c thanh trng t n nhit trn 800C hay
khng.
159
D dy b
D dy cu
D dy d
D dy heo
Chymosin A v B, pepsin A v
gastriscin
Chymosin v pepsin
Chymosin v pepsin
Pepsin A, B v gastriscin
160
Ngun gc
Nhm
Tn enzyme
Thc vt
Cynara cardunculus
Vi sinh vt
Rhizomucor miehei
Rhizomucor pusillus
Cryphonectria
parasitica
Aspartic protease
Aspartic protease
Aspartic protease
Chymosin B
Chymosin B
Chymosin B
- V tr acid amin s 244 trong mch - V tr acid amin s 244 trong mch
protein l acid aspertic
protein l acid glycine
- Km bn, d b phn hy thnh - Bn hn, khng b phn hy thnh
chymosin C pH thp
chymosin C
- Hot tnh ring cao hn 290 n v - Hot tnh ring thp hn 223 n v
IMCU/mg
IMCU/mg
(IMCU International Milk Clotting Unit)
161
t casein
O
PyroGlu
1
Phe
105
Caseink
M et
106
...
Val
COO + H 2O
169
Chymosin
PyroGlu
1
PyroGlu
Phe
CO
M et
106
105
Phe
OH
COOH
+ H2N
M et
...
Val
COO
169
...
Val
COO
Caseinglucopeptit ha tan
Kt qu l on caseinglucopeptide c tch ra khi phn t casein v ha tan
vo dung dch. Ring phn on paracasein vn cn gn li trn cc gc micelle v
lm cho micelle d tp hp li vi nhau chun b to khi ng.
Theo Gratreva (1987), trong giai on th nht, hnh nh ch c cc phn t
casein b thy phn bi chymosin ti v tr lin kt c hiu ni trn. Cc phn t
caseins v gn nh khng thay i. nht sa vo thi im u ca phn ng
thy phn casein b gim nh nhng sau li tng dn cho n khi cc khi ng t
bt u xut hin.
* Giai on 2: ng t casein
giai on ny, cc micelle sau khi mt on caseinglucopeptide trong phn t
casein bt u lin kt li vi nhau. l hin tng gim s tch in b mt ca
micelle, t lc y tnh in gia cc micelle cng b gim. B mt micelle tr nn
a bo hn do ch cha cac phn on paracasein v chng c th lin hp li vi
nhau mt cch d dng hn. Ngoi ra, phn tch in dng ca phn on
paracasein c th tng tc vi phn tch in m ca phn t caseins v . Cu
calcium phosphate s xut hin gia cc micelle v gp phn lm tng kch thc khi
ng t.
Trong qu trnh lin hp li vi nhau to nn khi ng, cc micelle s ko
theo mt s phn t lipid v cc hp cht c trong sa nh lactose, vitamin Nh
vy, trong cu trc gel ca khi ng, ngoi casein l thnh phn chnh, ngi ta cn
tm thy lipid, lactose, nc v mt s cht khc.
Cc nh nghin cu cho rng s ng t sa ch xy ra khi c hn 85% casein
trong micelle b thy phn bi enzyme. Khi s dng chymosin ng t, hm lng
casein thu c trong khi ng c th ln n 95% tng lng casein ban u c
trong sa. Ngc li, khi s dng cc protease t nm si ng t, hiu sut thu hi
casein trong khi ng ch t 4045%. Bn cnh , qu trnh thy phn protein din
ra mnh m v lm tng ng k hm lng nit amin trong huyt thanh sa.
163
(Streptococcus thermophilus)
(Lactobacillus bungaricus)
(Lactococcus lactis)
(Pennicillium roqueforti)
Loi
Ging VSV
Loi
Vi khun
Vi khun
Lactobacillus L.delbrueckii
Streptococcus
S.thermophilus
Pediococcus
P.pentosaceus,
Lactococcus
Leuconostoc
P.acidilactis
L.helveticus
Acetobacter
A.aceti
L.acidophilus
Nm men
L.casei
L.kefir
marxianus
K. marxianus ssp
bulgaricus
Diacetylatis
K.lactis
Candida
L.mesenteroides
Saccharomyces S.cerevisiae
L.mesenteroides ssp
C.kefir
S.lactis
Dextranicum
Torulaspora
L. mesenteroides ssp
Nm si
Cremoris
Geotrichum
T.delbrueckii
G.candidum
Vi khun lactic l loi c trng trong ch bin sa, chng bao gm c bacilli v
cocci. a s vi khun ny b tiu dit 700C, mt s th ch b tiu dit 800C.
Kh nng ln men ca cc loi vi khun khc nhau l khng ging nhau. Phn
ln cc vi khun lactic c kh nng to thnh t 0,51,5% acid lactic, mt s loi c
th to ra nhiu hn (ti 3,0%). pht trin cc vi khun lactic cn ngun nit hu
c. Chng s dng ngun ny t qu trnh chuyn ha casein do tc dng ca cc
protease. Kh nng thy phn casein ph thuc vo tng loi. Trong s cc vi khun
lactic c Streptococcus diacetylactic v Lactococcus citrovorum c th ln men lactic
n cacbon dioxyt v diacetyl. Cacbon dioxyt do vi khun to thnh t qu trnh ln
men acid citric v lactose c tp trung nhng khong trng trong phomat, to
thnh cc l rng. Cacbon dioxyt to mi rt c trng cho chng u, chng s dng
v sn phm ln men. Diacetyl to thnh t ln men acid citric lm tng mi rt c
trng ca chng men ci, cc sn phm sa ln men v b. Lactobacillus helveticus v
Bacillus rt quan trng trong qu trnh chn ca phomat Emmenthal.
168
Sa
chun b
1. Ln men; 2. Lm lnh; 3. Rt hp
- Yoghurt ung (drink type): khi ng xut hin trong san phm sau qua tri nh
ln men bi pha huy hoan toan . Sn phm c dng lng. Sau qua tri nh ln men, ngi ta
s dung phng pha p khuy trn hoc phng phap ng hoa pha huy cu truc gel
ca khi ng v lm gim nht cho sn phm (hnh 5.7).
- Yoghurt lanh ng (frozen yoghurt): c dng tng t nh kem . Qu trnh ln
men sa c thc hin tr ong thit bi chuyn dung , hn hp sau ln men c em i
x ly va lanh ng lam tng cng cho san phm ri bao goi (hnh 5.8).
1
VSV
Sa
chun b
Sa
chun b
VSV
169
- Yoghurt c c (concentrated yoghurt): quy tri nh san xut bao gm cac giai
oan quan trong nh ln men sa , c c, lm lnh v bao gi sn phm . Trong qua
trnh c c, tch bt huyt thanh sa ra khoi san phm ri lm lnh (hnh 5.9).
3
VSV
Sa
chun b
Theo t chc y t th gii WHO va t chc Nng lng FAO , sn phm yoghurt
c th chia thnh ba nhm sau:
- Yoghurt bo: hm lng cht bo trong sn phm khng thp hn 3%
- Yoghurt ban gy: hm lng cht bo trong sn phm khong 0,53%
- Yoghurt gy: hm lng cht bo trong sn phm khng ln hn 0,5%
Sau qu trnh ln men, yoghurt c cha sinh khi vi khun lactic v mt s
enzyme ngoi bo do chng tit ra. Do , sn phm phi c bo qun nhit
thp (240C) hn ch nhng bin i bt li c th lm thay i mi, v v cc ch
tiu cht lng khc ca yoghurt. Cc vi khun lactic c trong yoghurt rt c li cho
qu trnh tiu ha thc n c th ngi. Ngoi cc gi tr dinh dng thng thng,
mt s nh khoa hc cho rng sa ln men yoghurt cn c chc nng lm chm qu
trnh lo ha v ko di tui th cho ngi s dng.
ko di thi gian bo qun v gim chi ph trong vic vn chuyn, bo qun
sn phm, ngi ta c th s dng qu trnh thanh trng hoc tit trng UHT trong quy
trnh cng ngh sn xut mt s dng yoghurt. Khi , nhm vi khun lactic v cc
VSV nhim vo sn phm s b tiu dit hoc c ch. Yoghurt ung dng lng qua x
l tit trng UHT c th bo qun nhit phng.
Tuy nhin mt s quc gia hin nay khng cho php s dng nhit cao tiu
dit hoc c ch nhm vi khun lactic trong sn phm nhm gi li nhng gi tr cho
sn phm yoghurt v nhng li ch do nhm vi khun lactic mang n cho ngi s
dng.
3.3. Nguyn liu trong san xut yoghurt
Yoghurt c th c sn xut t sa ti, sa bt, sa c c, sa hon nguyn
hoc sa ti ch. Sa ti s dng trong sn xut yoghurt phi c cht lng tt, cc
yu cu quan trng cho nguyn liu sa ti nh sau:
- Tng s t bo VSV trong sa cng thp cng tt
- Khng cha th thc khun
- Khng cha khng sinh
- Khng cha cc enzyme
- Khng cha d lng ha cht c ngun gc t qu trnh ty ra v v sinh
dng c hoc thit b ng sa
Hm lng cht bo trong sa s c hiu chnh trong qu trnh chun ha
170
M (C B)
, (5.3);
A B
M2
M ( A C)
, (5.4);
A B
M M1 M 2
(5.5).
V d : cream co ham lng cht beo 40%, sa nguyn liu co ham lng cht
bo 3%. Cn phi trn cream va s a nguyn liu theo ty l bao nhiu co c
171
M (C B) 100 (3,5 3)
1,35 kg
A B
40 3
98,56 kg
A B
40 3
Vy ta cn b sung 1,35 kg cream 40% cht beo vao 98,56 kg sa 3% cht beo
thu c 100kg sa vi ham lng cht beo 3,5%.
- Trng hp sa nguyn liu co ham lng cht beo cao , ta co th b sung sa
gy hoc s dun g qua tri nh ly tm tach bt cht beo khoi sa
. Trong cac dy
chuyn san xut hin ai , qu trnh tch v hiu chnh lng cht bo trong sa c
thc hin hoan toan t ng . u tin, sa giau beo se c bm vao my ly tm hot
ng lin tuc, khi o hai san phm la sa gy va cream c thoat ra . Hm lng cht
bo trong hai sn phm ny ph thuc vo ch hot ng ca my ly tm
. Tip
theo, mt phn cream se c phi trn t r lai vi sa gy ham lng cht beo
trong hn hp at ung gia tri yu cu . Phn cream d se a i x ly tip hoan
thin san phm cream.
b) Hiu chi nh ham lng cht kh
Theo Bourgeois va Larpent (1989), tng l ng cht kh ti u cho qua tri nh ln
men trong san xut yoghurt la t 1416%. Thc t , mi nha san xut se chon mt gia
tr thch hp cho sn phm ca mnh . Thng thng, sa ti co ham lng cht kh
khong 11,512,7%. tng ham lng cht kh trong sa ti , chun bi cho qua
trnh ln men, ta co th chon mt trong nhng giai phap thng dung di y :
- C c sa trong iu kin chn khng lam bay hi i mt lng nc nht
i nh. Th ti ch sa sau qua tri nh c c thng giam t 1020%. Khi o , tng lng
cht kh trong sa se tng t 1,53,0%.
- B sung thm bt sa gy vao sa ti , hm lng bt sa gy s dng thng
khng cao hn 3% so vi khi lng sa ti.
- B sung thm sa c c vao sa ti.
- X ly sa gy bng phng phap siu loc trn thit bi mng lc
(membrane).
Dng sn phm khng qua mng thot ra t thit b siu lc c hm lng cht kh
cao se c s dung b sung vao sa ti.
Ty thuc vo ngun nguyn liu v thit b sn c m mi nh my s chn mt
gii php thch hp cho vic hiu chnh tng hm lng cht kh trong nguyn liu
sa ti.
c) Bi kh
Hm lng cht khi hoa tan trong sa nguyn liu cang thp cang tt . Khi o ,
hiu qua cua cac qua tri nh ng hoa va thanh trung se tng , cc hp cht bay hi c
mi kh chu trong sa s c tch b v cht lng sn phm yoghu rt se tt hn.
Nu cac nha may b sung bt sa gy vao sa ti hiu chi nh ham lng cht
kh, s khuy trn hn hp se lam gia tng lng khi hoa tan trong sa . Khi o, trong
quy tri nh san xut bt buc phai co qua trnh bi kh.
172
Sa nguyn liu
Chun hoa
Hiu chi nh
Bi kh
Vi khun
lactic thng
mi dng kh
ng ha
X ly nhit
Hot ha
Cy ging
Phi trn
Ln men
Ln men
Bao gi
Lm lnh
Phi trn
Ln men
Phi trn
Lm lnh
Bao gi
Bo qun
lnh
Bo qun
lnh
Yoghurt
truyn
thng
Yoghurt
dng
khuy
ng ha
Thanh trung
ng ha
Lm lnh
ng ha
Bao gi
Bao gi v
trng
Bao gi v
trng
Bo qun
lnh 23 tun
Bo qun
lnh 1 thng
Bo qun vi
thng
Yoghurt
ung
Hnh 5.10. Quy tri nh cng ngh tng qut san xut yoghurt
173
d) ng ha
Mc ch ca qu trnh ng ha l gim kch thc cc cu m , phn b chung
ng u, trnh hin tng ni ln ca cc cu m , nhm tranh hin tng tach pha
ca cht bo xy ra tr ong qua tri nh ln men sa , lm tng ng nht cho sn phm .
ng thi ci thin trng thi ca yoghurt.
Thng thng , ng hoa c thc hin ap lc 200250bar, nhit sa t
60700C. Trong quy tri nh cng ngh san xu t yoghurt co ham lng cht beo thp , cc
nh sn xut khng nn b qua giai on ng ha sa nguyn liu . Qu trnh ng
ha s nh hng tt n cu trc micelle trong sa v ci thin cu trc gel ca
yoghurt thanh phm.
e) X ly nhit
Mc ch ca qu trnh x l nhit l tiu dit hoc c ch n mc ti a h vi
sinh vt va cac enzyme co trong sa , c bit la cac whey protein . Nh o , trong qua
trnh ln men lactic , khi ng c hi nh thanh vi cu truc n i nh , hn ch s thot
huyt thanh ra khoi cu truc gel khi bao quan yoghurt .
Theo Bylumd Gosta (1995), o la do -lactoglobulin thanh phn chi nh trong
whey protein a tng tac vi casein trong cu trc micelle lm ci thin cu trc
khi ng cua yoghurt.
Qu trnh x l nhit thng c thc hin trong thit b trao i nhit dng bn
mng hoc ng lng. Ch x ly la 90950C trong 35 pht.
f) Cy ging vi sinh vt va chun bi ln men
* Chun bi chung vi sinh vt
Trong san xut yoghurt , ngi ta s dung nhom vi khun lactic ln men ng
hnh. Hai loai ph bin nht la
Streptococcus thermophilus v Lactobaccillus
bulbaricus. Trong thc t, chng c th sng cng sinh vi nhau . Thng thng ty l
gia cu khun va trc khun trong canh trng ging la 1/1 hoc 2/1. Tuy nhin, t l
ny c th thay i ph thuc vo hot tnh ca chng s dng v nhng
yu cu v
ch tiu cht lng ca sn phm. Khi dung chung bt thng mai ngi ta cy chuyn
tip mt vai ln tng hoat ti nh cua chung va rut ngn thi gian ln men trong san
xut. Thng thng, t chung bt se cy ln 1 (chng u ) ri cy tip ln 2 (chng
th hay chung trung gian) v cy ln 3 (chng s dng). Thi gian cy ln lt la 810
gi, 68 gi va ln 3 khong 34 gi.
Chun bi chung la mt khu rt quan trong , quyt i nh cht lng cua cac san
phm sa ln men. Yu cu phai tun thu mt cach nghim ngt cac bc va thc hin
trong iu kin v trung.
Quy tri nh chun bi men ging c thc hin theo cac bc sau : Sa ti (hoc
sa bt hon nguyn) X ly nhit, lm ngui n nhit ln men Cy ging
Ln men Lam lanh Bao quan.
Sa dung lam mi trng phai co cht lng cao , tng s vi khun thp , khng
c cht khng sinh , khng co cht ty ra . Thanh trung nhit 90950C trong thi
gian 1530 pht, nhm tiu dit hoan toan , loi tr cc cht km hm , bin ti nh
protein, loi b oxy ha tan . Sau khi thanh trung , sa c lam ngui n nhit ln
men 40450C
rt ngn thi gian ln men v tit kim lng ch phm VSV cn dng , cc
nh my sn xut thng hot ha ging trn mi trng c pha ch t bt sa gy .
174
Hm lng cht kh trong mi trng hot ha dao ng t 912%. Trc khi hoat
ha ging , mi trng cn phai c thanh trung
90950C trong thi gian 3040
pht. Nhit hoat hoa c duy tri 430C. Qu trnh c xem l kt thc khi
chua canh trng at 85900D
Ging vi khun lac tic sau khi hoat hoa , c cy vao bn cha sa nguyn liu
(trng hp san xut yoghurt truyn thng ) hoc bn ln men (trng hp san xut
yoghurt dang khuy hoc yoghurt ung ) vi ty l ti thiu la 0,5% v ti a l 7%
(v/v). Sau qua tri nh nhn ging hoc hoat hoa ging , nu cha s dung ngay , ta cn
lm lnh ging hn ch s gia tng chua ca canh trng . Vic tng nhanh
chua cua canh trng ging se c ch hoat ti nh ln men cua vi khun lactic . Trng
hp ging c s dung trong 6 gi tip theo, ta chi cn lam lanh canh trng v nhit
10120C. Nu thi gian bao quan ging dai hn 6 gi, nhit canh trng nn
duy tri 50C. Cn chu y la kh i tin hanh cy ging , ta nn cho canh khuy cua thit bi
hot ng trong khong thi gian nht nh phn b u cc t bo vi khun lactic
trong mi trng sa. Nh o, qu trnh ln men s din ra nhanh v ng u hn .
* Bo qun chng vi sinh vt
Trong trng hp chung dang bt (c sy theo phng phap thng hoa ) th
c th bo qun c kh lu. Nhc im la phai hoat hoa ri mi s dung.
Gn y , xu hng dung chung concentrat lnh ng (frozen concentrate ) nh
chng th (chng trung gian) hoc cy trc tip vao sa kha ph bin . u im c ban
ca chng lnh ng ny l rt an ton
, thun tin va kinh t
(c 70ml chung
concentrat u lam men cho 500 lt men ging). Khi bao quan chung VSV cn am bao
ung s lng, nhit . Lng chung VSV con phu thuc vao ty l gia vi khun tao
acid lactic va vi khun tao hng vi . T l ny s nh hng ti mi v ca sn ph m.
* Chun bi sa trc khi ln men (hnh 5.11)
40
Ln men
41
42
43
44
45
T0
Lactobaccillus bulbaricus
im khac bit c ban gia yoghurt dang khuy so vi yoghurt truyn thng la
qu trnh ln men c thc hin trong thit b hnh tr dung tch ln v c cnh
178
khuy. Chnh v vy m yoghurt dng khuy khng gi c hon ton cu trc gel
ca khi ng t c hnh thnh trong qu trnh ln men lactic nh sn phm yoghurt
truyn thng . Cn chu y la san phm yoghurt dang khuy lun
c b sung thm
puree trai cy va mt s phu gia khac .
c) S dy chuyn san xut yoghurt ung
Qu trnh ln men sn xut yoghurt ung cng c thc hin trong thit b ln
men tng t yoghurt dang khuy. Khi kt thuc ln men, ngi ta tin hanh khuy trn
ph v cu trc gel ca khi ng ri lm lnh yoghurt v
18200C, sau o bm
vo bn cha tm. Tip theo, ta b sung thm ng, cc ph gia nh hng liu , cht
mu vo yoghurt ri tip tuc khuy trn hn hp.
Yoghurt ung co th bao quan nhit thp (240C) hoc nhit phong ,
tng ng vi iu kin bao quan ta co cac quy tri nh x ly tip c trnh by trn s
hnh 5.15.
4
2
Cht thm
Cht n i nh
5
1
4
2
Sa
4
1
3
5
- Quy tri nh 3 (C): i vi nhom san phm bao quan nhit phong , ngi ta s
dng phng php tit trng UHT tiu dit ton b h VSV c trong sn phm .
Quy tri nh x ly nh sau : hn hp yoghurt va cac phu gia c bm vao thit bi ng
ha 1, ri vao thit bi tit trung UHT 3. Thng thng, ngi ta s dung phng phap
gia nhit gian tip trn thit bi trao i nhit ban mong hoc ng lng . Trong iu kin
v sinh san xut tt va sa nguyn liu at cac chi tiu v vi sinh . Sn phm ch cha
vi khun lactic va khng bi nhim cac VSV khac . Ta co th s dun g ch tit trung
nhit thp 1101150C trong thi gian 57 giy. Tip theo, yoghurt c lam ngui
ri i thung cha 4, ri vao thit bi rot , ong np san phm 5. Khi o ngi ta co th
bo qun sn phm nhit phng, ni thoang mat, thi gian bao quan t 36 thng.
Hin nay , cc sn phm yoghurt ung trn th trng thng c ng trong
cc bao b giy.
d. S dy chuyn san xut yoghurt ng lnh
Sa chua ng lnh c th c sn xut theo hai cch. Hoc l sa chua
c trn vi kem hoc ch trn sa chua c ln men, trc khi tip tc ch bin.
Sa chua ng lnh c th c chia thnh loi mm (soft-served) v loi ng lnh
cng (hard frozen). S m hnh thit b sn xut yoghurt ng lnh c trnh by
hnh 5.16.
180
Nguyn liu c trn u trong thng cha 1, sau a sang thit b thanh
trng 2, sau khi ln men, lm lnh, sa ln men c b sung thm b, kem, sau
c th theo cc quy trnh:
- Quy trnh sn xut kem cng (B): b sung thm cht thm, ri a vo thit b
lm lnh ng 7, sau cha trong t ng 9, c th to hnh em i tiu th, ging
nh kem. Hoc a vo my to hnh rt hp 10, sau a i tiu th.
- Quy trnh sn xut kem mm (C): a vo bao gi trong thit b 11, ri vn
chuyn ti cc ca hng bn l.
- Quy trnh sn xut kem mm UHT: tit trng UHT trong thit b 12, sau bao
gi, ri vn chuyn ti cc ca hng bn l.
Loi sa chua ng lnh mm v cng c thnh phn c bn khc nhau, c
trnh by trong bng 5.14
Bng 5.14. Thnh phn c bn ca sa chua ng lnh
Thnh phn, %
Loi mm
Loi cng
Cht bo
4
6
ng
1114
1215
MSNF (Milk Solids Not Fat)
1011
12
Cht n nh, cht nh ha
0,85
0,85
Nc
71
66
e)Sn xut yoghurt c c
Sau ln men, yoghurt c c c nhm gia tng nng , ng thi whey c
tch bt ra khi khi ng, ri lm lnh. Nguyn tc sn xut tng t nh sn xut
phomat. Ch c s khc chng vi sinh vt s dng. Sa chua c c c th coi l loi
sa chua khng t nhin.
3.5. anh gia cht lng yoghurt
Ngi ta anh gia cht l ng yoghurt thng qua ba nhom chi tiu c ban :
Ch tiu cm quan: cu truc, mu sc, mi v
Ch tiu ha l: tng ham lng cht kh, hm lng cht bo, chua,
Ch tiu vi sinh: tng s t bao vi khun lactic va cac VSV nhim khac
i vi nhm sn phm yoghurt khng qua x l nhit sau qu trnh ln men , h
vi khun lactic trong yoghurt co th gy ra nhng bin i lam anh hng n cht
lng san phm trong qua tri nh bao quan.
Theo TCVN 7030, cht lng ca sa chua yoghurt c c th hin bng cc
ch tiu cm quan, ch tiu l ha, ch tiu vi sinh vt, hm lng cc cht nhim
bn, c th nh sau:
- Cc ch tiu cm quan bao gm cc ch tiu v mu sc, mi, v v trng thi,
c quy nh trong bng 5.15.
Bng 5.15. Ch tiu cm quan ca sa chua
Tn ch tiu
1. Mu sc
2. Mi, v
3. Trng thi
Yu cu
Mu trng sa hoc mu c trng ca ph liu b sung
c trng cho tng loi sn phm
Mn, c st
181
Mc yu cu
Sa chua
Sa chua tch
mt phn cht bo
Sa chua
gy
8,2
8,2
8,2
> 2,0
0,5 2
75140
< 0,5
0,5
0,5
3. Cadimi, mg/l
4. Thu ngn, mg/l
1,0
0,05
Mc cho php
Khng x l
nhit
X l nhit
104
10
10
10
Nm kefir cha cac protein (chim khoang 30% tng cht kh ), polysacharide
(2550%) v hn hp cc dng vi khun (vi khun ln men lactic , vi khun tao mui
thm) v nm men . Nhm vi khun lactic lactobacilli chim khoang 6580% tng s
VSV trong hat kefir . Chng gm loi a m v a nhit , thc hin qua tri nh ln men
lactic theo s ln men ng hnh ln d hnh . Nhm vi khun lactic Lactobacilli
chim 20% tng s t bao.
Ring nm men chim 510% tng s VSV trong hat gm nhng loai ln men
c ln khng ln men ng lactose. Cc loi nm men ln men c ng lactos e
thng c ti m thy tai cac vi tri gn b mt hat kefir . Ngc lai, cc loi nm men
khng ln men c ng lactose c ti m thy tai cac vi tri su bn trong tm hat .
Cc loi vi sinh vt c trong nm kefir c trnh bay trong bang 5.19.
183
Cocci
Nm men
L.brevis
Kluyveromyces lactis
L.cellobiosus
K.marxianus ssp.
bulgaricus
L.acidophilus
S. thermophilus
K.marxianus ssp.
marxianus
L.kefir
S.filant
S.globosus
L.casei
ssp.alactosus
S.durant
S.florentinus
L.casei
ssp.rhamnosus
Leuc.mesenteroides ssp
dextranicum
Candida kefir
L.helveticus
Leuc.mesenteroides ssp
cremoris
C.pseudotropicalis
L.delbrueckii ssp
lactis
Torulaspora delbrueckii
Sa nguyn
liu
Chun hoa
Sa gy
ng ha
175200bar, 65750C
Thanh trung
90950C/3045
pht
A
Thanh trung
90950C/5 pht
Lm ngui
22240C
Lm ngui
22250C
Ln men
5% nm kefir/20h
Ra nm kefir
Ln men
23% nm
Lc
Nm kefir
kefir/12h
Lm lnh
14160C
chn
14160C/12h
Cn
Chng nm kefir
Bo qun
-100C
Lm lnh
580C
ong goi
Bo qun lnh
Hnh 5.20. S quy tri nh cng ngh san xut sa chua kefir
185
d) Cy ging
Qu trnh chun b ging VSV ln men sa chua kefir c m t hnh 5.21.
Sa ti/sa gy/
sa hoan nguyn
Thanh trung
Ging
VSV
Ht kefir
X ly
Cy ging
Nhn ging
Lc th
Ht kefir
Ging VSV
cho san xut
Hnh 5.21. S qua tri nh nhn ging VSV trong san xut sa ln men kefir
Mi trng chun bi ging co th la sa ti hoc sa hoan nguyn . Hm lng
cht kh trong mi trng khoang
1112%. u tin , thanh trung mi trng
0
9095 C trong thi gian 3045 pht. Thi gian thanh trung keo dai nhm v hoat
enzyme va c ch n mc ti thiu s co mt ca cc VSV l trong mi trng
gip cho ging pht trin tt v khng b nhim tp . Tip theo , mi trng se c
lm ngui v 22240C chun bi cy ging.
Ngi ta s dung cac hat kefir cy vao mi trng . Lng ging cy ban u
t 3,55,0% ( theo khi lng ). Qu trnh nhn ging c thc hin nhit
23250C. Do hat kefir co ki ch thc kha ln , chng thng b chm xung di y
thit bi , nn vic khuy trn mi trng t rong qua tri nh nhn ging la cn thit . Thng
thng, ngi ta khuy ao mi trng trong thi gian 1520 pht sau mi 25 gi.
Qu trnh nhn ging c xem l kt thc khi pH mi trng gim xung cn
4,5.
Tip theo canh trng c em loc.
Cc ht kefir c a i x l bng cch ra chng trong nc v khun nhit
thp (6100C) loi b tp cht bm trn b mt ht . Ngi ta con dung sa gy
v trung ra hat.
Ht kefir qua ra sach c em bao quan trong nc v khun hoc dung
dch NaCl 0,9%. Khi cn nhn ging cho me san xut tip theo , s s dng tip cc ht
kefir trn nhn ging.
Dch thu c sau qu trnh lc th cha cc vi khun l actic va nm men . C th
s dung cy ging vao mi trng sa nguyn liu san xut kefir . Lng ging
186
cy t 35% (v/v). Nu sau qua tri nh nhn ging nh trn vn cha u th ti ch ging
cn dung, ta tip tuc nhn gi ng thm mt cp na . Khi o , ta se s dung lng ging
thu c t quy tri nh trn cy tip vao mi trng sa ti /sa gy hoc sa hoan
nguyn a qua thanh trung theo ty l 35% (v/v). Qu trnh nui cng c thc hin
230C, thi gian nui trung bi nh la 20 gi, cn kim tra gia tri pH cua canh trng
(gim xung cn 4,5) xc nh thi im kt thc qu trnh nui.
Nhn chung qu trnh chun b ging trong sn xut kefir kh phc tp , hin nay
cc nh sn xut c th s dng ging dng ng kh cy trc tip vo sa nguyn
liu trong qua tri nh ln men kefir.
e) Ln men, lm lnh, chn
Trong qua tri nh ln men kefir , vi khun lactic se chuyn hoa ng lactose thanh
acid lactic, mt s loai nm men s dung c ng lactose chuyn hoa lactose
thnh ethanol v kh CO 2. Trong di ch ln men cha hang trm san phm phu t hai
qu trnh ln men lactic v ethanol , chng c vai tr quan trng trong vic hnh thnh
nn hng vi san phm , ang chu y nht la cac acid hu c nh propionic
, acid
formic, acid succinic, cc hp cht d bay hi thuc nhm aldehyde v ru cao phn
t.
Nhit ln men thng c chn 23250C, thi gian ln men trung bi nh la
12 gi. Khi o, chua cua san phm at 851000Th. Tip theo, ta khuy trn di ch ln
men pha v cu truc gel cua khi ng tu va lam lanh , a di ch ln men v nhit
14160C, y la giai oan chun bi cho qua tri nh u chi n san phm .
nhit 14160C, tc trao i cht cua vi khun lactic va nm men bi chm
li. Tuy nhin, vic tn tht cac cu t tao hng thoat ra t di ch ln men c ng vi kh
CO2 l khng ng k . Mi v sn phm kefir c ci thin r nt trong qu trnh
chn. Thi gian u chi n kefir la
1214h. chua sn phm tip tc tng ln
0
110120 Th (pH tng ng 4,4).
f) Lm lnh
Khi qua trnh chn kt thc, ta tin hanh lam lanh san phm v 580C han
ch ti a cac hoat ng trao i cht cua h VSV trong kefir . Thng thng, cc nh
sn xut s dng thit b trao i nhit dng ng lng ng lm lnh.
Cn chu y la s khuy trn kefir phai lun c han ch vi khng khi xm nhp
vo sn phm d lm cho mt phn huyt thanh sa b tch lp ni ln trn b mt
kefir.
g) Rt sn phm v ng np
Qu trnh rt sn phm v ng np c thc hin trong iu kin v trng
hn ch cc VSV t mi trng xung quanh c th nhim vo sn phm .
Loi bao b ph bin cha kefir l bao b giy . Yu cu va cac c im cua
bao bi cha kefir tng t nh loai bao bi giy cha san phm sa.
4.4. anh gia cht lng kefir
anh gia cht lng kefir, ngi ta thng s dung cac chi tiu sau y:
- Ch tiu cm quan: mu sc, mi, v
- Ch tiu ha ly: chua, hm lng ethanol, hm lng CO 2 ha tan, tng ham
lng cht kh, cht beo,
- Ch tiu vi sinh vt: tng s vi khun, nm men
187
Thng thng chua cua kefir dao ng trong khoang 1101200Th; hm lng
acid lactic chim 0,80,9%; hm lng CO 2 ha tan 0,080,20%; hm lng ethanol
0,52,0%.
Sn phm phi c bo qun nhit khng ln hn 60C. Trong qua tri nh bao
qun, h VSV trong kefir vn tip tuc trao i cht vi mi trng . D nhit thp,
qu trnh trao i cht ca VSV s lm bin i dn cc ch tiu ha l ( chua, hm
lng ethanol) v cc ch tiu cm quan . Thi gian bao quan kefir ti a khoang 12
tun 460C.
5. CNG NGH SAN XUT PHOMAT
5.1. Gii thiu chung v phomat
Phomat (ting Anh la cheese, ting Phap la fromage) l mt sn phm rt giu
dinh dng c ch bin t sa . Theo phng phap san xut truyn thng , ngi ta
tin hanh ng tu casein trong sa, sau o tach khi ng thu c ch bin thanh
pho mat.
Hin nay trn th gii co hang nghi n loai phomat , cc sn phm pho mt khc
nhau v cu truc, mi, v, mu sc, cc ch tiu l ha v vi sinh.
Quy tri nh cng ngh san xut phomat cung rt a dang . Ngi ta co th s dung
cc nguyn liu sa v ging VSV khc nhau sn xut phomat .
Phomat c coi la san phm sa b nht , cha mt lng protein , cht beo
tng i cao nn sinh nng lng tng ng vi thi t ln (2.5004.500 kcal).
Cc protein, cht beo trong phomat u dang c th d hp thu , chng co y u cac
acid amin khng thay th , cc vitamin v cc cht khong.
phn loi phomat, c th da trn nhiu tiu ch khc nhau:
- Phn loi da vo gi tr MFFB (Moisture on Fat Free Basis): Hm lng nc
trong phomat thng c biu din thng qua ty l phn trm gia lng nc va
tng khi lng phomat a tr be o.
MFFB
Da vao gia tri MFFB, ngi ta chia phomat thanh 5 loi (bng 5.20)
Bng 5.20. Phn loai phm phomat theo MFFB
Loi sn phm
Phomat rt cng
Gi tr MFFB (%)
< 41
Phomat cng
4956
5463
Loi sn phm
Gi tr MFFB (%)
Phomat ban mm
Phomat mm
6169
> 67
- Phn loi da vo gi tr FDB (Fat on Dry Basis): Lng cht beo trong
phomat thng c biu din thng qua ty l phn trm gia lng cht beo va tng
lng phomat a tr beo.
FDB
Da vao gia tri FDB, ngi ta chia pho mat thanh 5 loi (bng 5.21)
188
Gi tr FDB (%)
> 60
4560
2545
1025
Phomat gy
< 10
- Da vao quy tri nh cng ngh san xut phomat co qua tri nh u chi n hay khng va
da vao h VSV gy nn cc bin i trong giai on chn sn phm , ngi ta chia
phomat thanh hai nhom chi nh (bng 5.22)
Bng 5.22. Phn loai phomat theo qua tri nh u chi n
Loi sn phm
c im
Phomat ti
Khng qua giai oan u chi n
Phomat co qua giai oan u chi n
H VSV tham gia vao qua tri nh u chi n:
- Vi khun
- Vi khun va nm mc
Cc bin i ch yu din ra trong giai on
chn:
- Trn b mt khi pho mat
- Trong b su khi pho mat
Ngoi ra cn c loi phomat c bit c goi la phomat nu chay, c san xut
t mt s loai phomat khac. Hnh nh mt s loi phomat c m t hnh 5.22.
1
Hnh 5.22. Mt s loi phomat
5.2. Nguyn liu trong san xut pho mt
5.2.1. Sa
Ngi ta co th san xut pho mat t sa bo , sa d hoc sa cu di dang sa
ti, sa a tach mt phn beo hoc sa gy . Trong san xut pho mat , yu cu v cac
ch tiu cht lng sa rt nghim ngt . Sa phai c thu nhn t nhng ng vt
khe mnh , khng cha khang sinh va bacteriophage . Ngoi ra , sa cung khng bi
nhim bn cac cht ty ra , cht sat trung t dung cu cha va h thng ng ng vn
chuyn sa.
Ch tiu vi sinh ca sa c nh hng ln n cht lng sn phm phomat , c
bit l nhom vi khun sinh bao t (ging Clostridium) v nhm VSV a lnh (ging
189
thnh phm.
Cc loi nm mc thu c ging Penicillium nh P.camemberti, P.roqueforti
c s dung trong giai oan u chi n mt s loai phomat ban mm . Nhm VSV ny c
kh nng sinh tng hp enzyme protease v lipase ngoi bo
, xc tc chuyn ha
protein va lipid trong khi ng tao nn mui vi c trng cho san phm.
5.2.5. Ph gia v cc nguyn liu khc
* CaCl2: ion Ca2+ c vai tr quan trng trong qu trnh ng t casein . Ngi ta
b sung Ca 2+ vo sa di dng mui CaCl 2 hiu chnh thi gian ng tu va cu
trc, cng cua khi ng.
* CO2: kh CO 2 ha tan vo sa s lm gim nh pH sa , v th c th rt ngn
thi gian ng tu casein hoc tit kim c lng chymosin cn s dung .
* NaNO3 hoc KNO3: qu trnh thanh trng sa trong sn xut phomat khng th
tiu dit c toan b VSV co trong sa nguyn liu ban u . Hoan na , trong san
xut mt s loai phomat cng nh Parmesan , Grana ngi ta co th bo qua giai
oan thanh trung nhit san phm at c cu truc va mui vi nh mong mun . Khi
o, mui NaNO 3 hoc KNO 3 c s dung nh la mt tac nhn c ch h VSV nhim
trong sa . Hm lng ti a cho php dng l
30g/100kg sa . Nu s dng mui
nitrite cung co th c ch ging VSV thun khit s dung trong san xut phomat . Hin
nay mui NaNO 3 v KNO3 b cm s dng ti mt s nc trn th gii.
* Cht mau: mu sc ca phomat do cc hp cht carotenoid s hoa tan trong cht
bo ca sa to nn . Cng mau cua san phm co th bi thay i theo thi tit
trong nm. n i nh mau sc cho san phm phomat , ngi ta s dung cac cht mau
t nhin nh carotenoids (E160) hoc chl orophylle (E140). Chlorophylle c s
dng cho phomat chn vi nm si Penicillium. Mu xanh ca chlorophylle s lm
gim nh mu vng t nhin ca phomat , t o lam ni ro h si xanh cua nm mc
trong khi san phm, lm cho mau sc cua phomat tr nn hp dn hn .
Ngoi ra nhng nguyn liu phu khac : ng saccharose, nc ep trai cy , mt
tri cy c s dng trong sn xut mt s loi phomat ti lm a dng ha
hng vi cua san phm.
5.3. Cng ngh sn xut phomat mm khng qua giai on chn (phomat ti)
5.3.1. S quy trnh cng ngh
Phomat mm c m cao, cc sn phm phomat khng qua giai on chn,
bo qun nhit thp, thi gian ngn. Quy trnh cng ngh rt a dng, ch cn
thay i cc thng s cng ngh ca mt qu trnh trong dy chuyn sn xut l thay
i cc ch tiu ho l, cm quan ca sn phm. S quy trnh cng ngh sn xut
phomat ti Blanc ca Php c m t hnh 5.23.
5.3.2. Thuyt minh quy trnh cng ngh
a) Chun ho
Mc ch: hiu chnh hm lng cht bo trong sa nguyn liu lm phomat.
Tu thuc vo loi sn phm, hm lng cht bo c trong nguyn liu m ngi ta s
dng sa gy hoc sa c hm lng bo cao (85g/l) hoc sa b vo sa ti.
Ngi ta phn bit khi nim hm lng cht bo ca phomat nh sau:
- Hm lng cht bo tuyt i: l t l gia lng cht bo ca phomat vi
trng lng ca n (tnh theo phn trm)
- Hm lng cht bo theo cht kh l t l gia lng cht bo vi lng cht
191
Cy ging
Ln men
ng t
Chymosin
Tch khi ng
v whey
Whey
Khi ng
Cream hoc cc
nguyn liu ph khc
Khuy trn
Rt sn phm
Bao b
Phomat Blanc
Hnh 5.23. S quy trnh cng ngh sn xut phomat Blanc
Hm lng cht bo ca sa tiu chun dng sn xut phomat c tnh theo
cng thc (5.6):
M TC
Ps .M CK .k
100
(5.6)
Trong :
- MTC l hm lng cht bo ca sa tiu chun, %;
- Ps l hm lng protein ca sa, %;
192
Sa ti
X l nhit
Vi khun lactic
Chun ha
Nhn ging
Ln men s b
Thanh trng
Nhn ging
Cy ging v
ln men
ng t
Chymosin
Tch s b
whey
Whey
khun v tch
whey
Tch khun
Nm si
P.camemberti
p mui
Cy ging
Nhn ging
chn
Bao gi
Phomat Camembert
Hnh 5.24. S quy trnh cng ngh sn xut phomat Camembert
195
Thi gian tch huyt thanh trong khong t 3050 pht. Thnh thong khuy nh khi
ng trong thit b ng t. Lng huyt thanh tch ra trong giai on ny chim
khong 30% tng huyt thanh trong sa.
Sa ti
X l nhit
Chun ha
ng ha
Vi khun lactic
Thanh trng
Nm si
P.roqueforti
Nhn ging
Cy ging VSV
Nhn ging
Ln men
Chymosin
ng t
Tch s b whey
Whey
khun v
tch whey
Tch khun
Mui NaCl
p mui
Xm khi ng
chn
Bao b
Bao gi
trnh ln men lactic d hnh, CO2 s ha tan v bo ha dch lng trong khi ng.
- Trng hp th hai: cc l trng c dng hnh cu, hnh oval thng c gi
l mt trn ca phomat. Tham gia qu trnh to l trng trong phomat ngoi nhm vi
khun lactic d hnh cn c ging vi khun ln men propionic.
Mt s sn phm phomat cng khc khng c cc l trng dng ht hoc dng
mt trn do khng s dng nhm VSV khng c kh nng sinh CO2 trong qu trnh
ln men v chn sn phm. Trong trng hp ny th ngi ta s dng nhm vi
khun lactic a m v ln men ng hnh. Cc sn phm phomat bn cng, cng v rt
cng rt a dng, di y gii thiu v quy trnh cng ngh sn xut mt loi phomat
c trng cho nhm ny (phomat Cheddar).
5.5.1. S quy trnh cng ngh cng ngh sn xut phomat Cheddar
Cc cng on sn xut phomat Cheddar, s m hnh thit b c m t
hnh 5.26 v 5.27.
Sa ti
Chun ha
Vi khun
lactic
Thanh trng
Nhn ging
Cy ging VSV
Ln men
Chymosin,
CaCl2
ng t
Tch whey
Whey
X l v nghin khi ng
Mui NaCl
p mui
khun v p
chn
Bao b
Bao gi
Phomat Cheddar
Hnh 5.26. S quy trnh cng ngh sn xut phomat Cheddar
202
Hnh 5.28.Thit b tch huyt thanh sa, x l v nghin khi ng, p mui
1. Ry tch huyt thanh sa; 2. B cha huyt thanh; 3. Cnh khuy chnh (lun hot ng); 4. Bng
ti chuyn ng vi tc hiu chnh c; 5. Cnh khuy ph (ch hot ng khi c ci t); 6. B
phn nghin khi ng; 7. H thng b sung mui ht.
c) chn
Qu trnh chn phomat c thc hin 480C, m tng i ca khng kh
trong phng khng ln hn 80%.
Trong qu trnh chn, vi khun lactic ng hnh thc hin cc bin i sinh hc
v ho sinh to nn hng v c trng cho sn phm. Thi gian chn ko di t
412 thng.
d) Sn phm phomat Cheddar
Mt s tiu chun l ha ca phomat Cheddar nh sau:
- Nc : 35,1%
- Protein: 25,8%
- Vitamin A: 410g/100g
- Calcium: 826mg/100g
Nguyn tc l s dng nhit cao nu chy mt loi hay nhiu loi phomat
khc nhau, c b sung thm sa v mt s cht ph gia thc phm khc. Sau khi lm
ng nht hn hp em i khun v lm ngui, s thu c sn phm mi l
phomat nu chy.
Sn phm phomat nu chy hin nay rt a dng. Cc ch tiu l ha v cm quan
ca chng rt khc nhau. Nhn chung, phomat nu chy c th c chia thnh hai
nhm:
- Nhm I: phomat nu chy c nng cht kh tng i cao (ti thiu l 50%).
Sn phm thng c ct thnh ming nh s dng.
- Nhm II: phomat nu chy c nng cht kh thp (ti thiu l 44%). Ngi
tiu dng s pht phomat ln bnh s dng.
Vit Nam, phomat nu chy xut hin t vi chc nm gn y. Mt trong
nhng thng hiu ca Php c ngi tiu dng bit n l sn phm phomat nu
chy c in hnh u b ang ci (La vache qui rit).
Mt c im c trng ca phomat nu chy l h VSV trong sn phm b
tiu dit trong cng on x l nhit trong quy trnh sn xut. V vy phomat nu chy
d vn chuyn v bo qun lu hn cc sn phm phomat truyn thng.
5.6.1. Nguyn liu sn xut phomat nu chy
a) Phomat
Ngi ta c th s dng cc loi phomat khc nhau sn xut phomat nu chy:
- Loi phomat cng, bn cng nh Emmenthal, Cheddar,
- Loi phomat mm, bn mm: in hnh l nhm phomat vn xanh
- Loi phomat mm (phomat ti): phomat Blanc
sn xut phomat nu chy c tt th cc nguyn liu phomat ban u phi
t nhng ch tiu v ho l, cm quan theo quy nh trc khi a vo sn xut.
b) Sa v cc sn phm t sa
Ngi ta s dng sa ti, sa bt hoc cc sn phm t sa nh cream, casein,
b, huyt thanh sa lm nguyn liu ph trong sn xut phomat nu chy.
Cc yu cu v cht lng i vi nhm nguyn liu ny v t l s dng do nh
sn xut quy nh ring cho mi loi sn phm phomat nu chy.
c) Ph gia thc phm
to cu trc gel cho phomat nu chy, thng thng s dng cc nhm ph
gia sau :
- Nhm sodium polyphosphate (E.450)
- Sodium orthophosphate (E.339)
- Sodium citrate (E.331)
- Acid citric (E.330)
Bn nhm ph gia trn u nm trong danh mc ph gia thc phm cho php s
dng theo quy nh hin nay ca B Y t Vit Nam.
5.6.2. S quy trnh cng ngh sn xut phomat nu chy
Quy trnh cng ngh sn xut phomat nu chy rt a dng. Hnh 5.30 gii thiu
mt quy trnh sn xut phomat nu chy nhm I (sn phm c nng cao).
205
Gia nhit v
khuy trn
Ph gia
Hi
nc
khun
Lm ngui
Bao b
Ct v bao gi
Phomat nu chy
Hnh 5.30. S quy trnh sn xut phomat nu chy c nng cht kh cao
5.6.3. Thuyt minh quy trnh cng ngh
a) X l phomat nguyn liu
y l giai on chun b nguyn liu. Tu thuc vo yu cu ch tiu cht lng
ca sn phm m ta c nhng phng php x l khc nhau.
i vi nhm phomat cng nh Emmenthal, u tin nguyn liu s c tch
b lp v cng xung quanh, sau ra sch bng nc v ct nh trc khi cho vo
my nghin mn. mn sau khi nghin cng cao th qu trnh x l nhit tip theo s
cng d thc hin.
i vi nhm phomat khng c lp v cng th ngi ta ch tin hnh ra sch
v lm tng t nh trn.
b) X l nhit
Mc ch ca qu trnh ny l nu chy phomat nguyn liu ph v hon ton
cu trc gel ca phomat ban u, v d dng phi trn vi cc nguyn liu v cc ph
gia khc to thnh mt hn hp ng nht. Mt s bin i quan trng din ra trong
qu trnh x l nhit:
- S trao i gia ion Na+ v Ca2+: cc ion Ca2+ gi vai tr quan trng trong vic
to nn cu trc gel casein trong phomat. Chng lin kt cc phn t casein li vi
nhau to nn mt mng li khng gian nh hnh cho cu trc gel. Di tc dng ca
nhit cao v s khuy trn c hc, mt s ion Na+ trong ph gia s dng s th ch
cc ion Ca2+ ang lin kt vi nhng phn t casein trong phomat. Hin tng trn
lm ph v cu trc gel v gii phng ra nhng phn t casein t do. V th phomat
nu chy sau ny s c cu trc gel v cng hon ton khc vi phomat nguyn liu
ban u.
206
NH2
NH2
+ NH3
- CH2 - CH - COOH
- CH2 - CH - COOH
Acid phenyloxypropionic
Phenylalanin
+ NH3
NH2
- CH2 - CH 2 - COOH
- CH2 - CH - COOH
Acid phenyloxypropionic
Phenylalanin
210
CH3 - CH - COOH
NH2
+ 2H
Acid propionic
Alanin
CH3 - CH - COOH
NH2
- 2H
CH3 - CH - COOH
NH
+2H2O
Alanin
Tuy nhin, vic tm thy trong phomat acid propionic v acid piruvic cha hn
chng minh c l kt qu ca s deamin ca alanin bi nh ta bit acid
piruvic l sn phm trung gian, cn acid propionic l sn phm cui ca s ln men
lactose.
Trong mt s loi phomat, ngi ta tm thy acid suxinic v acid -cetoglutamic
l kt qu ca s deamin ca acid aspartic v glutamic.
COOH
COOH
CHNH2
+2H
CH2
CH2
CH2
COOH
COOH
Acid aspartic
Acid sucinic
COOH
COOH
CHNH2
+ NH3
+1/2O2
CO
CH2
CH2
CH2
CH2
+ NH3
COOH
COOH
Acid aspartic
Acid -cetoglutamic
Tt c cc dng deamin (kh, thy phn, oxy ha) ca cc acid amin trong
phomat xy ra di tc ng ca vi khun lactic. S thay i s lng v t l gia cc
acid amin t do trong phomat xy ra mnh m nh s hot ng ca vi khun
propionic.
Nh vy, cc acid amin t do trong phomat tham gia hng lot cc phn ng
oxy ha kh m kt qu to hng lot cc cht c tc ng n cht lng mi v v
trng thi ca phomat (cc acid bo, xeton, acid amin, aldehyt, NH3, CO2).
5.8.3. S bin i ca cht bo
Cc bin i ca cht bo xy ra theo hai hng: thy phn v oxy ha. Mc
thy phn cht bo trong phomat cng v phomat mm l rt khc nhau, thy phn su
xy ra phomat mm, trong khi phomat cng s thy phn xy ra rt yu.
phomat mm, s thy phn ph thuc vo h vi khun trn b mt. Mt s loi
mc, vi khun Micrococci hot ng rt mnh v tch t mt lng ng k acid bo,
c bit l acid bo bay hi to ra mi v c trng ca phomat.
211
O2
R - C - CH 2COOH
O
R - C - CH 3 + CO2
O
STT
Cream
Loi I
Loi II
Mi v
Trng thi
STT
Cream
Ch tiu
Loi I
vn cc
chua, 0T
bn vi nhit
Nhit
Loi II
vn ca b
14
17
Protein khng ng t C th c ln vn ca
di dng ht ln vn
protein b ng t
Trn 3 gi
Di 3 gi
< 100C
< 100C
Loi II
2025
16
20
2631
15
19
3237
14
17
3843
13
16
- Lactoflavin (E101)
- Cochenille (E120)
- Indigotine (E132)
- Chlorophylle (E140)
- Caramel (E150)
- Carotenoides (E160)
- Anthocyanine (E163)
Mui NaCl: yu cu tinh sch ca mui khng c thp hn 99,7%.
215
Cht chng oxy ha: ph bin nht l gallat propyle, gallat octyle, gallat
dodecyle, butyl hydroxy anisol (BHA) hoc butyl hydroxy toluen (BHT). S dng
khng qu 0,01%.
Cc gia v khc: a dng ha sn phm b trn th trng, co th s dng mt
s gia v khc. Vic la chn gia v ph thuc vo th hiu ngi tiu dng v quy nh
ca mi nc. Cc gia v c s dng c th l tiu, ti, mi ty, c inh hng,
6.3. Quy trnh cng ngh sn xut b
6.3.1. Quy trnh cng ngh sn xut b ln men
a) S quy trnh cng ngh
S quy trnh cng ngh sn xut b ln men t cream c trnh by hnh
5.32. M hnh thit b dy chuyn sn xut b ln men t nguyn liu sa c m t
hnh 5.33.
Cream
Vi khun
lactic
Thanh trng
Nhn ging
Cy ging
Ln men v x
l nhit lnh
Mui
To ht b v
x l
Bao b
Bao gi
Sa b
B ln
men
Hnh 5.32. S quy trnh cng ngh sn xut b ln men
b) Thuyt minh quy trnh cng ngh
* Thanh trng
Mc ch ca qu trnh thanh trng l tiu dit h VSV v c ch hot tnh cc
enzyme trong cream.
Tin hnh thanh trng nhit 90950C, trong thi gian 1520 giy. Nu
cream c cht lng tt, ngi ta thng gia nhit nhanh nguyn liu n 950C ri lm
ngui ngay. Nu tng nhit v thi gian thanh trng th hiu qu ca qu trnh thanh
216
* Cy ging vi sinh vt
Trong cc nh my sn xut b c th s dng sinh khi vi khun lactic di
dng sy thng hoa do cc hng chuyn sn xut ging VSV cung cp. Nu khng h
c th t nhn ging phc v sn xut.
Mi trng nhn ging ph bin nht l sa gy. Trc khi nhn ging, sa gy
c thanh trng 90950C trong thi gian 1530 pht. Ta s dng nhn ging nhiu
cp c s t bo vi khun cy vo cream.
Qu trnh nhn ging c thc hin 200C. Thi gian nhn ging cho mi cp
t 710 gi. Canh trng VSV thu c c chua 18200SH, s t bo vi khun c
th ln n 109 t bo/ml. Nhng sn phm trao i cht quan trng nht ca vi khun
trong canh trng l acid lactic, diacetyl v acid acetic. Chng s nh hng n
217
< 28
8 21 20
2829
8 21 16
23
3031
8 20 13
3234
6 19 12
3537
6 17 11
3839
6 15 10
> 40
20 8 11
5
0
khc phc hin tng trn, sau khi gim nhit cream kt tinh mt phn
cht bo, ngi ta nng dn nhit ln cc triglycerid c im nng chy thp s
ha lng v tch khi cc tinh th hn hp. Cui cng, tin hnh h nhit cream
nhng khng qu thp nh ln h u tin ti kt tinh cht bo. Khi mt s
triglycerid s tip tc kt tinh, tuy nhin tinh khit ca cc tinh th trong cream s
tng, s tinh th hn hp gim. Ta c th t c t l phn trm gia lng cht
bo lng so vi tng khi lng cht bo trong cream nh mong mun (bng 5.26).
Bng 5.26. nh hng t l lng cht bo lng v cht bo rn trong cream n
cng ca b thnh phm (Luquet, 1985)
Lng cht bo lng
(% so vi tng lng cht
bo)
Lng cht bo rn
(% so vi tng lng cht
bo)
85
15
B mm
55
45
B cng
6578
2235
Cu trc b thnh
phm
B c cng va
phi, d pht ln bnh
b)
a)
B thnh
phm
Sa b
CU HI N TP
1. Hy nu vai tr ca cc thnh phn ha hc ca sa b, i vi cu trc ca sa
v cc sn phm ln men t sa.
2. Hy m t cu trc ca siu micelle v micelle sa.
3. S ng t ca casein sa da trn c s no? Trnh by cc giai on ca qu
trnh ng t casein bng tc nhn enzyme.
4. Hy phn tch cc yu t nh hng n qu trnh ng t casein.
5. Hy m t tng qut v cc h VSV trong sa b v nu vai tr ca cc VSV
trong ln men sa.
6. Phn bit nhng im khc nhau c bn gia cc dng yoghurt truyn thng,
yoghurt dng khuy, yoghurt ung. Hy phn tch iu kin cng ngh ca cc
cng on c bn trong sn xut yoghurt.
7. Nguyn liu sn xut kefir phi m bo cc yu cu no? Hy m t quy
trnh v phn tch iu kin cng ngh ca cc cng on trong quy trnh sn
xut kefir.
8. Nguyn liu sn xut phomat bao gm nhng loi no? Chng c vai tr g
trong sn xut phomat? Hy phn bit s khc nhau c bn gia phomat khng
qua giai on chn v phomat c qua giai on chn.
9. Hy m t cc quy trnh cng ngh sn xut phomat Carmembert, phomat Bleu
des Causses, phomat Cheddar, phomat nu chy.
10. Hy nu cc phng php hn ch s pht trin ca vi sinh vt c hi i vi
cht lng ca phomat.
11. Trong sn xut phomat thng xy ra cc qu trnh sinh ha c bn no? Hy
trnh by tm tt cc s bin i .
12. Hy m t quy trnh v phn tch iu kin cng ngh ca cc cng on trong
quy trnh sn xut b.
222
223
Khi thnh t bo v mng li protein b phn gii, cc enzyme thy phn tinh bt
c th phn ct cc ht tinh bt trong giai on nu bia. Khi ni nh b phn gii, mng
li protein b phn ct, cc ht tinh bt c t do th lc cc enzyme c th tn
cng vo tinh bt.
- Phi: Khi lng ca phi ch chim khong 2,55% khi lng ht. Phi nm
pha di, gn ca ht, bo gm phi l, phi r v nm gia chng l phi thn.
Phi l phn ca ht s pht trin thnh cy khi ht ny mm. Khi ht ny mm, phi
s phng thch cc hormone, cc hormone ny s lm cho cc t bo aleurone sn sinh
cc enzyme phn gii ni nh. Ngn cch gia phi v ni nh l ng. Ng l mt
mng bn thm, ch cho cc cht ha tan t ni nh thm qua chuyn v phi v
nc vo trong ni nh thy phn cht d tr cha trong trong qu trnh m
mm. i vi cng ngh sn xut bia, vai tr ca phi ht l trm hot ha v l nh
my sn xut enzyme. Nh c hot ng ca phi m ht i mch c th c chuyn
ha thnh malt i mch mt nguyn liu trc tip va l ngun d tr c cht va
l kho cha cc enzyme cn thit cho qu trnh sn xut bia.
* Thnh phn ha hc ca ht i mch: Thnh phn ha hc ca ht i mch
ph thuc vo ging i mch, cc iu kin canh tc, thu hoch v bo qun. Vic
chn i mch cho sn xut bia trc ht cn cn c vo cc ch s v thnh phn ha
hc. Thnh phn ha hc ca ht i mch bao gm: nc, hp cht glucid, hp cht
nit v cc cht v c.
- Nc: Hm lng nc c ngha i vi qu trnh vn chuyn, bo qun v
nh gi ht. Hm m cao s xc tin qu trnh h hp v t bc nng, to iu kin
cho vi sinh vt pht trin gy tn hao cht kh, gim cht lng v nhanh h hng
khi ht. i mch em bo qun phi cha hm m 13%.
- Hp cht glucid: Glucid l nhm khi lng ln nht trong ht i mch, c th
phn thnh cc nhm: ng, tinh bt, cellulose v hemicellulose.
+ ng: Cc ng n gin trong i mch gm glucose v fructose, khi
lng tng cng chim khong 0,30,4% v ng kp ch yu l saccharose, khi
lng chim khong 1,8% so vi khi lng cht kh ca ht. Cc ng n gin
tuy t nhng c vai tr lm cht dinh dng khi u cho phi khi bt u ny mm.
+ Tinh bt: Tinh bt chim khong 5063% khi lng cht kh ca ht i
mch, ng vai tr l ngun dinh dng d tr cho mm v ngun d tr cung cp cc
cht ha tan cho ln men bia. Tinh bt phn b nhiu nht ni nh, mt phn nh
phi. Ht tinh bt to thnh t hai hp cht l amylose (khong 2025%) v
amylopectine (7580%).
Amylose: Chui phn t amylose gm khong 200400 n v glucose, lin kt
-1,4 glycoside theo kiu mch thng. Mt u mch l u khng kh, u kia l u
kh (do mang nhm aldehyde). Khi tip xc vi dung dch iodine, phn t iodine b
hp th vo trong ng xon to thnh phc cht mu xanh, khi cu trc xon b ph
v th phn ng mu khng cn. Amylose tn ti dng tinh th, d ha tan trong nc
nng to thnh dung dch khng bn vi nht kh thp. Khi chu tc dng xc tc
ca amylase, amylose d b phn ct thnh cc ng maltose v glucose.
Amylopectin: Phn t amylopectin to thnh t cc n v glucose xp thnh trc
chnh, trn c nhiu mch nhnh, mi nhnh khong 1530 n v glucose. S
lng n v glucose c th n 6000. Ti nhng im r nhnh, cc glucose lin kt
nhau qua lin kt -1,6 glycoside, cn li tt c cc im khc l lin kt -1,4
227
ht. Trong s cc enzyme v phc enzyme trong malt i mch, quan trng nht l:
- Enzyme thy phn tinh bt (cc amylase);
- Enzyme thy phn protein (proteolytic enzymes);
- Enzyme gii phng acid phosphoric (phitase).
Quy trnh cng ngh sn xut malt i mch: c m t theo s hnh 6.3.
Ht i mch
Lm sch
Ngm ht
m mm
Sy
Malt i mch
Hnh 6.3. S qu trnh sn xut malt i mch
Thuyt minh quy trnh: Ht i mch c lm sch loi b tp cht nh rc,
t, , ht ngoi lai Sau , ht c lm m t 1215% tng ln 4446% bng
cch ngm trong nc 2 ngy. Mc ch ngm ht l kch hot ny mm. Trong qu
trnh ngm phi thay nc ngm v lm rao ht ht khng kh trong lc lm ro
gia cc ln ngm v c th thi khng kh vo ht lc ang ngm trong nc. Sau khi
ngm tin hnh m mm bng cch tho ht nc ra khi ht, lm cho ht ny mm
n mc nht nh trong iu kin khng kh m, mt v thnh thong o trn
nhm ngn cn r con an cht ln nhau. Thi gian m mm khong 45 ngy.
Trong thi gian ny mm bn trong ht din ra cc qu trnh sinh ha, quan trng nht
l tng hp enzyme nh to ra ng v cc cht ha tan khc, l mm pht trin
di lp v tru, r con pht trin t phn cui ca ht. Khi s tng hp enzyme v s
phn gii s b cu trc ht t n mc ti u th ht c sy kh 85105 0C gim
m gim xung 45% nhm mc ch dng qu trnh ny mm, bo qun, to
hng v mu cho malt.
cc nc trng i mch, sn xut malt c thc hin bi cc nh my vi
quy m ln v thc t tr thnh mt ngnh v tinh cho cng nghip ln men bia.
Cc nh xut khu malt ln nht hin nay l Chu u v Australia, k n l Canada
v Th Nh K. Khu vc nhp malt nhiu nht l Nam M, Chu Phi v ng .
c) Cc loi malt dng trong sn xut bia
Malt dng lm nguyn liu trong cng nghip sn xut bia c chia lm 2 loi:
malt vng v malt en. Malt vng dng sn xut cc loi bia vng, malt en dng
sn xut cc loi bia en. Ngoi ra cn s dng mt s loi malt c bit lm
ph gia.
230
- Ch tiu ha hc: Gm cc ch tiu nh: thnh phn ha hc, chit, thi gian
ng ha
+ Thnh phn ha hc: ca malt i mch gm cc cht tng t nh thnh phn
ha hc ca ht i mch ch khc l trong malt i mch hm lng ng v protein
ha tan nhiu hn. Thnh phn ha hc trung bnh ca malt i mch c trnh by
bng 6.1.
Bng 6.1. Thnh phn ha hc trung bnh ca malt i mch
Ch tiu
m
Hm lng
Ch tiu
W 4,5%
Cht bo
Tinh bt
6065%
Cht khong
Cellulose
46%
Protein ho tan
Saccarose
35%
Protein
ng kh
24%
Hm lng
23%
2,53%
3%
79%
Hm lng
Ch tiu
Hm lng
Nc
11 13%
Cellulose
Cht ng
1521%
Cht khong
58%
Polyphenol
2,56%
Tinh du hoa
0,33%
1521,5%
Cc cht khc
2628%
Protein
1214%
bao chng thm kh, chng m cng vi mt lng kh tr hoc ng gi chn khng,
t trong phng c nhit 50oC gi trong 14 ngy -acid ng ng phn ha
(hnh 6.10). Trn 99% -acid ng c ng phn trong iu kin ny.
Dng ng phn c u im hn dng vin thng do khng cn phi qua un
hoa lu to ng phn ha, tng hm lng -acid, thi gian un c rt ngn, chi
ph gim, t to cn nng; Hoa vin ng phn ha khng cn bo qun lnh.
khi nc. Thng thc hin bng cch phun nc qua cc gin ma.
- Lng trong: Trit tiu vn tc chuyn ng ca nc nhm lng cc ht phn
tn. Qu trnh c thc hin ti cc b nhn to hoc t nhin, c tng cng bng
cch b sung cht tr ng kt nh: vi, phn (mui nhm sulphate, st sulphate)...
Lng ch tch c khong 6070% cht l lng trong nc.
- Lc: y l phng php ch yu loi b cht l lng trong nc. Vt liu
lc thng dng l ct hoc bt diatomite.
- Chlorine ho: a vo nc cc cht c kh nng gii phng Cl nguyn t
nhm oxy ho cc vt cht hu c v kh trng nc.
- X l than hot tnh: Cho nc i qua thp cha than hot tnh hp ph cc
cht mi, kh, cht hu c, cht mu.
- Ozone ho: Oxy ho cht hu c, vi sinh vt bng hn hp kh giu ozone.
- Kh khong: Thc hin vi cc mc khc nhau bng cc phng php ha
hc, khi cn kh khong trit c th dng phng php trao i ion hoc thm thu
ngc.
1.2.4. Nguyn liu thay th
Mt s ht cc, ng, dch thy phn c s dng thay th mt phn malt
i mch ch yu nhm sn xut ra bia vi gi thnh thp. Ngoi ra, khi malt i mch
giu hp cht nit, vic s dng nguyn liu thay th giu hydratcarbon l cn thit
lm long hm lng nit nhm tng cht lng bia.
a) Nguyn liu thay th dng ht cc
Ht cc dng lm th liu thng dng nht l go v ng, sau l tiu mch,
cao lng, i mch,....
Cc nguyn liu dng ht cc ch yu c s dng dng cha m mm do c gi
r, s lm gim ng k chi ph sn xut bia. Tuy nhin, khi s dng ht cc s phi gii quyt
nhng vn sau:
- Cc cu trc ca ht c bn vng cao do cha qua qu trnh phn gii s b khi
m mm, v vy s kh thu phn.
- V c bn, vic thu phn ht cc thay th trong nu bia l nh h enzyme ca malt.
Khi t l ht cc trn tng khi lng nguyn liu em nu tng ln th lng enzyme cho
mi n v khi lng nguyn liu gim, s nh hng trc tip n qu trnh thu phn. V
vy, khi b sung nguyn liu thay th dng ht cc nhiu phi b sung ch phm enzyme.
- Thnh phn ho hc ca ht i mch c coi l tng sn xut bia. Vic chn
cc th liu ht cc c thnh phn ho hc khc vi ca i mch s dn n hng v bia s
thay i.
T l s dng ca ht cc thng di 30%. Nu c s dng enzyme b sung trong qu
trnh nu c th tng t l th liu ln 50% hoc cao hn.
Nhn ging
Ln men
B men
Lc bia
X l
n nh
Thu hi CO2
X l
16. Vt ti go;
17. Gu ti go;
18. Thit b tch bi;
19. Thng cha tp cht;
20. Thit b tch kim loi;
21. Cn t ng;
22. Thng cha go lm
sch;
23. Thit b nghin ba;
24. Thng cha go nghin;
25. Ni nu go;
26. Bm;
27. Thit b lc dch ng;
28. Thit b un dch ng vi
hoa houblon;
29. Thit b lng xoy tm;
243
cng cao cn lc ln ph v ht. Vic chn kch thc l sng c ngha c bit
quan trng.
c) Nu ng ha nguyn liu
* Mc ch: Chuyn cc cht t trng thi khng ha tan sang trng thi ha tan
nh tc ng ca enzyme c sn trong malt.
Cht kh ca malt ch yu dng khng ha tan v c phn gii vi mc
trit khc nhau. Cht trch ly l mt hn hp phc tp, chim lng nhiu nht l
cc loi ng ln men c (maltose, glucose, saccharose, maltotriose), dextrin
(ng khng ln men c), hp cht cha nit v cht v c. Cc cht khng tan
gm tinh bt cha c thy phn, dextrin phn t lng ln, cellulose, cc protein...
to thnh thnh phn b malt v c tch ra khi nc lc qua qu trnh lc b.
Trn quan im kinh t, thu phn cn khai thc c cng nhiu cht trch ly
cng tt. Tuy vy, vi sn xut bia, khng ch cn hiu sut thy phn cao m cht
lng dch ng phi cao. Trch ly nhiu tannin, khong cht trong v malt,... s dn
n v v bn ho l ca bia b gim.
* Cc qu trnh xy ra khi nu bia: Qu trnh din ra trong khi nu c th c
phn thnh hai nhm l qu trnh enzyme (nhm qu trnh ha sinh) v cc qu trnh
phi enzyme (nhm cc qu trnh ha l-ha hc).
Qu trnh enzyme: Cc qu trnh enzyme chim u th trong din bin qu trnh
thu phn, y l s tip tc v hon thin cc qu trnh enzyme xy ra trong m
mm vn b dng bi cng on sy malt. Di tc ng ca cc enzyme, cc cht
c trong nguyn liu b thy phn v chuyn sang trng thi ha tan. Trong qu trnh
thu phn c s tham gia ca nhiu enzyme, trong cc loi sau c vai tr ni tri, l
h amylase, protease, cytase, phosphatase.
- Thu phn tinh bt: Di tc dng ca h enzyme amylase, tinh bt s chuyn
thnh cc loi ng glucose, maltose, maltotriose v cc dextrin phn t lng thp.
Hai enzyme quan trng nht ca qu trnh phn gii tinh bt l -amylase v amylase. -amylase phn gii amylose v amylopectin thnh cc dextrin cha t 7 n
12 n v glucose. -amylase phn ct tng cp n v glucose (maltose) ra khi u
khng kh mi c to ra trn cc mch polysaccharide mi. Qu trnh phn ct to
maltose ca -amylase chm hn rt nhiu so vi hot ng ct mch ca -amylase.
Tc dng ng thi ca 2 enzyme s to ra maltose, glucose v maltotriose. Do c hai
loi ny khng phn ct c lin kt 1,6-glycoside nn thu phn s dng li cch
lin kt 1,6-glycoside khong 2-3 n v glucose, to thnh cc dextrin gii hn. amylase hot ng tt trong khong nhit 72750C, pH ti u l 5,65,8. Hot lc
gim nhanh chng khi nhit ln n 800C. -amylase hot ng tt trong khong
nhit 60650C, pH ti u khong 5,45,5. -amylase l enzyme km bn nhit,
700C hu nh b v hot hon ton.
Qu trnh thu phn tinh bt phi c theo di trnh st tinh bt hoc cc
dextrin phn t lng ln. Thng s dng iodine 0,2N trong ethanol (dung dch gm
iodine (I2), potassium iodine (KI) v ethanol) th trn dung dch thy phn ngui.
ng v cc dextrin mch ngn khng gy bin i mu ca dung dch thuc th.
Cc mnh dextrin mch nhnh c phn t lng cao hn s cho phn ng mu t tm
n . Khi dch thu phn khng cn phn ng mu vi iodine th kt thc ng
ho. Khong 7580% cht kh bt nghin c chuyn thnh cht trch ly, phn
khng ha tan b thi loi di dng b malt.
245
khuy. yn 1015 pht cht rn lng xung. Bm 1/3 lng b lng sang ni
nu, khuy trn kt hp nng nhit ln 7072oC v duy tr nhit 7072oC trong
1015 pht. Nng ln nhit si v cho si mnh 20 pht sau bm tr v phi
trn vi khi cho trong ni ngm malt. Nhit khi cho ni malt ang l
4850oC s tng ln 6263oC, gi trong 30 pht (giai on ng ha). Thi gian
on hai khong 90 pht.
un si ln 3: Bm 1/3 phn lng y sang ni nu, cho cnh khuy hot ng
lin tc v t t gia nhit tng nhit dch cho ln 7577oC ri un si trong
1015 pht. Bm v li ni malt v cho cnh khuy ni malt lm vic lin tc. Nhit
ni malt t 6062oC sau khi phi trn s tng n 7375oC v duy tr nhit
ny n khi thu phn hon ton (th bng dung iodine). Thi gian on ba khong 60
pht cn thi gian ton qu trnh khong 5,56h.
+ un si 2 ln: c s dng ph bin trong sn xut cc loi bia vng. Thao
tc cng ngh nh sau:
un si ln 1: Ti ni malt, ha trn nc vi bt malt nhit 5052oC.
yn 20 pht. Bm 1/3 phn c t ni malt sang ni nu si. Nng nhit khi dch c
ln 7072oC. Sau 1525 pht nng tip ln nhit si. Cho si mnh trong 1530
pht sau bm tr v ni ngm malt. Nhit ni malt t 4850 oC tng nhanh n
6065oC. Dng khuy 20 pht (ngh amylase).
un si ln 2: Bm khong 2/5 phn c sang ni nu. Nng nhit ln 7072oC
v gi 1520 pht. Nng nhit ln n si v gi si 20 pht sau bm tr v ni
malt. Nhit ni malt t 60oC tng ln 7375oC. Duy tr nhit ny cho n khi
ng ha hon ton.
Thi gian ton m nu khong 44,4h.
+ un si 1 ln: Ti ni ngm malt, ha malt vi nc nhit khong 52oC,
duy tr 30 pht. Sau thi gian nng nhit ln 6365oC, gi trong thi gian 40
pht ng ha. Sau khi ng ha, dng cnh khuy, yn khi cho trong 20
pht cho phn rn lng xung y ni. Bm khi cho lng y ni malt sang ni
nu v nng nhit khi cho ln 7072oC, gi trong 20 pht, sau un si trong 40
pht. Sau khi nu si, bm cho tr v ni malt. Nhit c khi cho ni malt tng
n khong 77oC. Gi nhit ny cho n khi dch cho khng lm bin mu dung
dch iodine. Thi gian mt m nu khong 3,5 gi.
- Nu c s dng th liu
Vi mc ch h gi thnh sn phm, ngi ta s dng nguyn liu thay th
thay th mt phn malt i mch. Nguyn liu thay th thng s dng l cc loi ht
ng cc nh: go, ng, i mch... nc ta ch yu dng go. Trc y th lng
nguyn liu thay th thng l 1015% nhng gn y nh c s dng cc loi ch
phm enzym th t l tng ln n 50% hoc c th cao hn na. Vic c s
dng nguyn liu ht cha m mm vo trong sn xut bia i hi phi c gii php
cng ngh thch hp bo m hiu sut ng ha v n nh cht lng bia thnh
phm.
Cc loi ht ng cc cn phi nghin trc khi s dng to iu hin cho
enzyme phn gii chng. Tinh bt h ha th d b thy phn bi enzyme v vy cc
loi ng cc cn c h ha trc khi ng ha. Cc loi ng cc c nhit h
ha tinh bt cao hn nhit thy phn khi cho malt nh go, ng th cn phi nu
si trong ni ring (gi l ni nu ng cc) h ha. Cc ni nu ny c b phn cp
250
nhit, c cnh khuy khuy trn khi cho. Nu khng khuy trn th khi cho th
liu c th b chy trn b mt truyn nhit. Trong ni nu nguyn liu ng cc ngi
ta b sung vo khong 1015% malt so vi tng khi lng nguyn liu cc
enzyme t malt b sung hot ng ct ngn mch tinh bt (dch ha) lm gim nht
khi cho ng cc khi ang h ha. C th b sung -amylase thng mi. Ni cho
ng cc c nu si 100oC trong khong 1520 pht h ha hon ton. Sau khi
nu si khi nguyn liu thay th c bm vo ni cho malt i mch, trn chung
vi khi cho malt, nng nhit hn hp cho ln n 6265oC cc loi enzyme
ca malt trong ni cho malt s thy phn cc cu t trong nguyn liu thay th. y
c gi l un si n.
Khi s dng nhiu th liu nhng nu p dng cc ch cng ngh hp l, th
cht lng ca dch ng thu c so vi dch ng nu t 100% malt khng khc
nhiu v hm lng maltose v nit ha tan, thm ch kh nng to bt ca dch ng
nu t th liu cn c phn tt hn.
+ Trng hp s dng nguyn liu thay th t (t l <30%). Cch tin hnh nu
nh sau:
Ti ni ng cc: Ton b bt go cng vi 1015% bt malt (so vi tng lng
nguyn liu) trn u vi nc m to thnh hn hp 50oC, khuy trn u. iu
chnh pH t 5,35,5 bng acid lactic hoc acid phosphoric. Duy tr khi dch bt
nhit 50oC trong 3040 pht. Sau tng dn nhit ln n 75oC v duy tr
trong 1020 pht. Sau nng nhit nhanh n khi si v duy tr cng si trong
25 pht ri bm khi cho go sang ni malt.
Ti ni malt: Ton b bt malt cn li c ha trn vi nc m v duy tr
nhit khi dch 50oC trong 20 pht. Sau bm dch cho t ni go sang ha
trn vi dch malt. Khi bm dch cho vo nhit khi cho ni malt s tng ln,
khng ch nhit khi cho hn hp t 65oC, duy tr 65oC trong 40 pht thy
phn tinh bt thnh maltose, sau nng nhit ln 75oC duy tr 15 pht, xong nng
ln 78oC ri bm i lc.
+ Trng hp s dng nguyn liu thay th cao (>30%). Qu trnh thu phn
nguyn liu gp tr ngi v:
- Lng tinh bt cha qua ny mm qu nhiu, m loi tinh bt ny kh ng
ha do thnh t bo ca chng cha b ph v;
- Lng enzyme trong nguyn liu thay th cha c hot ha v t; Lng
enzyme t malt i mch khng thy phn ht tinh bt.
V vy, nguyn liu thay th cn phi nghin mn v khi nu cn b sung ch
phm enzyme thy phn t ngun bn ngoi, cung cp thm cc enzyme: -amylase,
-amylase, -glucanase. Malt i mch c nghin th, bt nghin c kch thc to
hn bnh thng d lc tch b sau thy phn. Mt khc, mu v hng thm v
cc tnh cht cm quan ca bia sn xut t hn hp nguyn liu ny cng khng bng
malt. Tng mu, hng thm cho dch ng bng cch b sung cht mu, tng
lng melanoidine trong qu trnh ng ha houblon ha.
Khi s dng nguyn liu thay th cao (>30%) pH ca khi cho c xu hng
tng, vt ra vng pH ti thch ca cc enzyme thy phn, lm cho qu trnh thy
phn khng trit , gim hiu sut thy phn, gy tr ngi cho qu trnh lc, dch
ng b c. V vy cn phi dng nc mm v acid ho khi cho xung
pH=5,35,4. Cc acid thng dng l acid phosphoric, acid lactic.
251
Cch thc hin nu bia khi nguyn liu thay th trn 30%:
Ti ni ng cc: Ha ton b bt go vi mt lng bt malt khong 1015% (so
vi tng khi lng nguyn liu), trn u trong nc nng gi nhit hn hp
45500C, iu chnh pH = 5,3 v b sung ch phm enzyme dch ha (thng dng
ch phm Termamyl ca hng NOVO an Mch), b sung CaSO4, CaCl2, khuy
u. yn hn hp trong khong 15 pht. Nng dn nhit ln n 700C, gi 15
pht ri nng nhit hn hp ln n 900C, duy tr trong 25 pht. Sau nng nhanh
nhit hn hp n nhit si, gi trng thi si trong 20 pht cho bt go h ha
hon ton. Bm khi cho go sang ni malt.
Ti ni malt: Bt malt, ch phm enzyme (thng dng -amylase v endo-glucanase), mui CaSO4, CaCl2 c trn u vi nc, iu chnh pH = 5,5. Nng
nhit n 500C v gi nhit 500C trong 20 pht (giai on m ha). Tnh ton
thi gian sao cho kt thc m ha th ni go cng kt thc giai on nu si khi
cho.
Bm cho t ni go sang ni malt (hi cho), bm t t nhit khng tng
ln t ngt, khng ch nhit ca khi dch hn hp tng ln n khong 63650C.
Cnh khuy ni malt hot ng lin tc khi bm cho go sang ni malt. Khng ch
nhit lc hi cho ni malt l 63650C, gi nhit 63650C trong 40 pht
ng ha (mt s nh my c b sung ch phm enzyme ng ha rt ngn thi
gian ng ha xung ch cn khong 5 pht), sau nng nhit ln 75 0C, gi
trong 1015 pht, nng nhit ln n 780C ri em tch b malt, ly dch ng.
Ty thuc vo c tnh ca ch phm enzyme b sung ni go m ch nhit
v thi gian ngh mi giai on c thay i nht nh. Tnh ton t l phi liu
nc/bt nguyn liu bo m yu cu nng dch ng sau thy phn cho ng
quy nh.
d) Lc b malt
* Mc ch: Nhm tch ht cc cht ha tan ra khi cht khng ha tan sau
qu trnh thy phn.
* Cch tin hnh: Qu trnh lc dch ng bao gm 2 cng on: lc dch
ng v ra b. u tin ta tin hnh lc thu ht dch ng c trong khi
nguyn liu. Sau ra b nhm mc ch thu hi ht cc cht cn st li trong
b. tng cng qu trnh khuch tn ca cc cht nn dng nc nng t
75780C ra, khng nn dng nc nng hn 780C ra b v s lm v hot
enzym amylase. tin hnh lc c th dng thit b lc khung bn hoc thng lc.
* Cc yu t nh hng n qu trnh lc: Qu trnh lc chu nh hng ca cc
yu t nh: mn nguyn liu, nhuyn malt, nhit lc, nht v pH
- mn nguyn liu: Nguyn liu nghin th th lp lc xp, lc d v ra b
sch. Nguyn liu c nghin mn th b d b nn cht, tc lc gim nhanh, ra
b kh trit , dch ra c.
- nhuyn malt: Malt c m mm cng k th thy phn c trit , b
ti xp, nht dch thy phn thp nn d lc.
- Nhit lc: Nhit cao lm gim nht v do lc nhanh. Nhit ti
u cho qu trnh lc l 75780C. Nu cao hn s h ha v gii phng cc phn t tinh
bt st gy tr ngi lc gim cht lng nc lc.
- nht: Nu dch ng cha nhiu glucid dng polyme nh -glucan hoc
252
pectin th kh lc.
- pH: pH ti u cho qu trnh lc l khong 5,5. Trong qu trnh ra b, nng
cht ha tan gim dn, dn n pH tng. Nu nc ra b c cng carbonate cao th
pH tng v s ho tan nhiu cht bt li nh polyphenol, cht ng,... t v malt.
e. Houblon ha
Qu trnh un si dch ng vi hoa houblon gi l houblon ha.
* Mc ch: Qu trnh houblon ha nhm thc hin cc mc ch sau:
- Trch ly cht ng, tinh du thm, polyphenol, cc cht cha nit,... t houblon
vo dch ng dch ng c mi thm v v ng c trng ca hoa. ng thi,
cc cht ng ca hoa houblon l nhng cht c hot tnh b mt nn chng s tham
gia vo s to bt v gi bt bn cho bia sau ny.
- Cc polyphenol ca hoa houblon khi ha tan vo dch ng, nhit cao s
tc dng vi cc protein cao phn t to thnh cc phc cht d kt lng v ko cc
phn cn l lng trong dch ng lng theo.
- To phn ng melanoidin hnh thnh nn cc cht c mu v hng, st trng
v c c dch ng, ng phn ha cc acid ng, ui cc cht bay hi c mi
khng tt, v d dimetyl sulfua (DMS).
* Cc qu trnh xy ra: Trong qu trnh houblon ha xy ra cc qua trnh sau:
- S trch ly cht ng: Cc cht ng ca hoa houblon ha tan rt yu trong
nc, trong dch ng s ha tan ca chng cn yu hn. -acid ng ha tan tng
i tt, -acid ng ha tan khng ng k. Khi nhit tng th kh nng ha tan ca
cc acid ng cng tng. -acid ng khi un si vi dch ng s tr thnh dng
ng phn ha c kh nng ha tan tt hn v gy v ng mnh hn, kh b oxy ha
v kh tr v dng cng hn. Cht ng trong bia ch yu l do -acid ng v cc
ng phn ca chng gy nn (chim 8595% tng cht ng trong bia). S ha tan
cht ng ph thuc vo:
+ Thi gian un si: thi gian un si cng di th lng cht ng trong dch
ng tng ln.
+ Hm lng protein kh kt trong dch ng: Hm lng cc hp cht ny
cng cao th lng cht ng tham gia phn ng kt ta cng nhiu. Hm lng
protein kh kt cng gim th lng cht ng trong dch ng v trong bia cng
nhiu.
+ pH ca dch ng: trong mi trng kim, cc cht ng ha tan tt hn v
lc ng ca dung dch mnh hn trong mi trng acid .
+ Cc yu t khc nh hng n qu trnh trch ly ng: thnh phn ho hc
nc, nng ng, c im ging hoa,....
- Trch ly cc cht khc: Ngoi qu trnh trch ly cht ng, trong qu trnh
houblon ha cn xy ra qu trnh trch ly tinh du thm, polyphenol, cc cht cha
nit ca houblon.
+ Tinh du thm: tinh du hoa to cho bia c hng c trng m khng c sn
phm no thay th c. Tuy nhin, cc cu t tinh du kh tan trong nc, d bay
hi. Trong qu trnh un hoa tn tht khong 7788%, phn cn li c nhit bay
hi cao hn s tn ti trong dch ng v sau tip tc mt i trong qu trnh ln
men, khong 810%. Nh vy tn ti trong bia ch khong 23% lng tinh du trong
hoa a vo un nu. Bin php hn ch tn tht tinh du hoa va m bo ng phn
253
Thi gian un hoa ph thuc vo cht lng nguyn liu, cng si, hm
lng cht kh dch ng,... Thng khong 1,52,5h. Cn c dng qu trnh l
lng protein kt ta v hm lng cht kh ca dch ng, cc thng s ny c
xc nh thng qua vic lin tc ly mu, nh gi trong v o hm lng cht kh.
Sau khi un si xong, dch ng c chuyn sang thng lc b hoa t
di thit b un si. Tip theo dch ng nng c chuyn i x l tip cn b
c ra sch bng nc nng hoc dch ng. Nc ra b hoa c dng vo
vic ng ha m sau hoc b sung vo dch ng phn on nu hoa.
f) Lng trong, lm lnh nhanh v b sung oxy dch ln men
Sau qu trnh houblon ha, ton b oxy bay ra ngoi theo hi nc, dch ng
cha nhiu cn, nhit cao. V vy cn h nhit ca dch n nhit ln men
(6100C); Tch b cn, b hoa ra khi dch ng trnh bia khng b c. ng thi
b sung oxy cho nm men hot ng.
* Lng trong
Sau un hoa thu c dch ng cha nhiu cn. Thnh phn cn gm cc
mng ng t kch thc ln v v vn ht l lng vi kch thc khc nhau. Bng
thc nghim cho thy khi h nhit dch ng xung khong 60 0C th hu ht cc
ht quan st c bng mt s kt lng nhanh, loi ny gi l kt ta nng hoc cn
th. Cn tip tc lng sau khi h nhit xung vng nhit ln men (810 0C) c
gi l cn tinh.
Thnh phn cn th ch yu l sn phm kt t ca protein, polyphenol, cc cht
ng, cht khong. Kch thc cn th khong 3080m. Nu khng c tch, cn
th s bao ph nm men v lm cho bia sau ny kh lc. C kin cho rng cn th c
nh hng n tc ln men trong giai on u v lm bn cn men nhng khng
nh hng ln n cht lng bia.
255
amin trong t bo nm men, b sung khng kh qu nhiu, nhit tip ging cao (trn
80C) v hm lng cht kh trong dch ln men cao (trn 13%).
Cc ester: ester l nhm cht mang hng quan trng nht trong bia. Nng
ester cao c th dn n bia c v ng, v hoa qu. Ester c to ra trong qu trnh
ln men thng qua ester ha cc acid bo bi ethanol v mt lng nh ru bc cao.
Hm lng ca chng tng ch yu trong qu trnh ln men mnh. Trong ln men ph
hm lng c th c tng gp i khi chn v tng tr thi gian di. Bia cha
khong 60 ester, tuy nhin, ch khong 6 ester l c vai tr quan trng i vi hng v
bia, l ethyl acetate, isoamylacetate, isobutylacetate, -phenylacetate, ethylcaproate,
ethylcaprylate. Cn li cc ester u khng c li cho bia. V vy, cn lm gim lng
ester. Hm lng ester s gim khi: hm lng cht kh mi trng ln men thp,
gim ln men cui cng, tng lng khng kh b sung, nhit ln men cao, tng
p lc trong qu trnh ln men.
Hp cht lu hunh: Trao i cht ca nm men s to ra hp cht lu hunh
bay hi, nh H2S, mercaptan v cc cht khc. Cc cht ny ngay nng nh c
th gy hng v xu. Khi vt ngng cm nhn chng s th hin hng v ca bia
non. S tc hi ca hp cht lu hunh cn c th do dch ln men b nhim cc vi
sinh vt tp. H2S c to ra trong qu trnh ln men t cc acid amin cha lu hunh.
S thiu cc tc nhn sinh trng ca nm men s tng cng s to thnh H 2S trong
dch ln men. H2S d bay hi v s thot khi bia trong qu trnh ln men v chn do
tc dng li cun ca CO2. tng lng H2S thot ra khi bia cn tng nhit ln
men v tng chiu cao khi dch ln men. S gim hm lng H2S trong bia thng qua
con ng ha hc v ha sinh l nhn t quan trng trong ln men v lm chn bia.
Cc acid hu c: Acid hu c trong bia c to thnh ch yu bi nm men t
acid amin c trong dch ln men. Nm men tch ly nhm NH2 cn thit cho qu
trnh tng hp protein v gii phng tr li mi trng cc acid hu c. Bng qu trnh
de-amin ha ny, nm men to ra nhiu acid c nh hng n hng v bia.
Cc qu trnh ha hc v ha l: Trong qu trnh ln men v chn cn c mt
s thay i khc, gm: thay i thnh phn hp cht cha nit, gim pH, thay i th
oxy ha kh, mu bia sng dn, kt t cht ng v polyphenol, ha tan CO2 v trong
bia.
+ S to bt: S to bt l mt trong nhng tnh cht quan trng ca bia. Bt
c to thnh trong giai on ln men chnh v tt c cc cng on khc trong qu
trnh sn xut bia. Bt c hnh thnh khi trong dch ln men bo ha kh CO2,
qu trnh ln men tip tc to ra CO2 th chng s thot ra ngoi di dng nhng bt
kh nh li ti. Bao quanh nhng bt kh ny l lp mng cht lng, trong c nhiu
cht c tnh hot ng b mt nh protein, cht ng, polyphenol, v.v... Chnh nh c
cc cht hot ng b mt m bong bng kh khng b v khi ln n b mt lp bia v
kh CO2 khng thot ra ngoi c. Do vy, cc bt kh CO2 lin kt li vi nhau to
thnh lp bt. giai on u ca qu trnh ln men, lp bt ny rt mng, trng sau
chiu dy lp bt tng dn. Mu sc ca lp bt cng bin i t mu trng sang
mu hi xm v sau l nu-xm. Khi qu trnh ln men chnh kt thc, khi bt
b xp ht, trn b mt bia non ph mt lp bt mng mu xm nu.
+ Thay i thnh phn hp cht nit: Nm men s dng hp cht nit trong dch
ng tng hp thnh phn t bo ca n. Trung bnh i vi 100ml dch ln men,
nm men s dng ht 1014mg hp cht nit di dng cc acid amin v cc peptide
nh. Cc polypeptid phn t ln b kt t, hp ph ln b mt nm men hoc tch cng
259
CO2 to thnh bt. Tip sau cc biu hin ni trn, t bo s tin dn n ci cht v s
t hu. Khi hin tng t hu xy ra s dn n cc tc dng bt li nh: bia c mi v
nm men, pH tng do gii phng cc acid amin c tnh base, bia b thay i mu,
bn sinh hc v bn keo ca bia gim, gim n nh bt bia, tng v ng bia,
tng hm lng diacetyl trong bia, bia d nhim, bn hng gim v qu trnh lc
d b tr ngi.
+ Gim pH: Trong qu trnh ln men pH gim t 5,35,6 dch ln men ban u
xung n 4,34,6 trong bia. pH c bit gim mnh trong giai on ban u v pha
logarit do: S to thnh ca acid hu c; Nm men s dng cc ion phosphate v ion
NH4+; Nm men thu nhn ion K+ v i H+ tr li mi trng. Trong pha ln men, pH
gim chm v dn n nh. Khi pH tng l du hiu ca hin tng t phn (t hu).
pH c nh hng ng k ln cht lng bia. Sau qu trnh ln men, pH bia c
mong mun nm trong khong 4,24,4 nhm mc ch: tng cng kt t keo v cc
phc khng bn ca polyphenol-protein, rt ngn thi gian chn ca bia, iu ha v
ca bia v l iu kin thit yu bia c bn sinh hc cao. Vi mc pH thp, c
bit thp di 4,1 s to v chua. Do c bit lu kh nng bia b acid ha do
nhim vi sinh vt l. m bo pH nm trong khong yu cu cn c cc bin php
sau: lm mm nc ln men; acid ha sinh hc khi thy phn v dch ln men; cn c
bin php tng ln men cui cng; ln men st n ln men cui cng; trnh
hin tng t phn men; s dng dch ln men cht lng tt v cc bin php nm
men pht trin tt; cn c cc bin php m bo cng ln men mnh (nhit ,
lng men ging s dng,).
+ Thay i tnh oxy ha kh: Mt thay i quan trng trong qu trnh ln men l
tng tnh kh ca mi trng. Qu trnh lin quan n s s dng oxy bi nm men.
Oxy trong dch ln men u c nm men s dng nhanh chng lm cho hm lng
cn li trong bia sau khi chn xung n 0,000,01mgO2/l. Bia c kh cao khi
m bo cc iu kin: Ln men trong tank kn, ln men mnh v su v chng oxy
xm nhp vo bia.
+ Mu bia: Trong nhng ngy ln men ban u, mu ca bia gim do cc
nguyn nhn: s mt mu ca mt s cht khi pH gim, hp ph cc cht mu ln t
bo nm men, hp ph cht mu vo bt ln men hoc lng xung y tank.
+ Kt mng cht ng v polyphenol: pH mi trng ln men gim dn s ln
lt i qua cc im ng in ca cc cht ng ho tan v polyphenol lm cho
chng kt mng thnh cc cht hot ng b mt v b li cun ln bt trn b mt
tank hoc hp ph ln b mt t bo nm men. Trong qu trnh ln men bnh thng,
nu coi lng cht ng ban u trong dch ng l 100% th 2530% b mt trong
giai on ln men chnh. Nu ln men nhit cao th lng tn tht c th n
50%.
- Cc qu trnh xy ra khi ln men ph v chn bia: Sau khi ln men chnh ta
c bia non. Trong thnh phn ca bia non vn cn mt lng cht ha tan c kh
nng ln men (khong 11,2%). Lng cht ha tan ny c ln men tip tc trong
giai on ln men ph v chn bia. Trong thi gian ln men ph, nm men cn trong
bia non tip tc ln men lng ng cn li to thnh CO2 v cc sn phm khc.
ng thi trong khi ln men ph v chn bia cn xy ra cc qu trnh c tnh cht
lm tng cht lng ca sn phm nh: kh diacetyl, to thnh cc ester, lm trong bia
v.v... c im ca ln men ph v chn l tc ln men rt chm. Nhng qu trnh
bin i quan trng trong giai on ny gm c:
260
ln men, to nhiu sn phm trao i cht th cp. Ln men trong iu kin p sut
cao giai on u th nm men b suy gim cc c tnh cng ngh ca n cng
nhiu, s th h nm men c ti s dng cng t hn.
nhit thng, qu trnh ln men b nh ch nu p sut trong thit b ln
men tng ln n 34 kG/cm2. V vy trong thc t sn xut, t khi ngi ta cho p
sut trong thit b ln men tng qu 1kG/cm2 (p sut d).
Khi qu trnh ln men bc sang giai on gn kt thc th vic tng p sut
khng nh hng n hot ng ca nm men m li hn ch c qu trnh oxy ha
nh lm tng bn bia. Do , cc thit b ln men theo cng ngh mi, trong
giai on u ca qu trnh ln men, ngi ta khng ch p sut d l 0,20,5kG/cm2.
giai on ln men cui ngi ta duy tr p sut d l 1,21,3kG/cm2.
+ Hm lng oxy: Kh oxy rt cn cho s sinh trng, pht trin ca nm men
giai on u. Lng kh oxy ha tan trong dch ng c nm men tiu th mt
cch nhanh chng, sau 36 gi ln men, lng kh oxy ha tan trong dch ng ch
cn 2,7mg/l v khng h thp hn c. Sau giai on logarit, s c mt ca kh oxy
khng cn cn thit na.
Trong cng mt iu kin, dch ng c sc kh oxy, mt ti a ca nm
men t ti 74.106 t bo/ml, trong khi dch ng khng sc kh oxy th mt ti
a ch t 45.106 t bo/ml. S gia tng mt t bo l du hiu cho bit lng t bo
ny chi nhiu, qu trnh trao i cht din ra mnh, do lng sn phm bc hai to
ra cng nhiu hn.
Lng kh oxy ha tan trong dch ng cng l yu t tc ng mnh n tc
suy gim c tnh cng ngh ca nm men. Nu lng kh oxy ha tan trong dch
ng qu t th tc sinh sn ca nm men chm, tc ln men yu, hng v ca
bia khng t nh yu cu cn c.
Trong sn xut bia, bo m kh oxy cho nm men sinh trng v pht
trin, ngi ta sc kh oxy hoc khng kh v trng vo trong dch ng trong khi
lm lnh trc khi ln men chnh. Lng kh oxy ha tan vo dch ng vo khong
68mg/l.
+ S i lu dch ln men: S i lu c th l kt qu ca i lu t nhin hoc
i lu cng bc nh hot ng ca my khuy hoc bm tun hon. S i lu lm
gia tng s tip xc gia nm men v mi trng v gi cho nm men l lng trong
dch, chm kt lng. S i lu lm tng tc v mc ln men.
Ln men theo cng ngh mi tin hnh trong cc thit b ln men hnh tr ng,
nhit ln men trong lp trn khc vi lp di nn to ra s chnh lch khi lng
ring nh to ra s i lu t nhin ca dch ln men, y nhanh c tc ln
men.
Nhc im ca s i lu mnh mang li l bia cha nhiu sn phm bc hai,
c bit l diacetyl v ru bc cao, hng v ca bia khng ging nh bia tiu chun.
+ Nng sn phm ln men: Sn phm chnh ca qu trnh ln men l ethanol
v CO2. Khi nhng cht ny tch t trong dch ln men n mt nng nht nh th
cc hot ng sng ca t bo nm men bt u b c ch. nng ru thp, di
2% th hot ng sng ca nm men xy ra bnh thng nhng khi vt qu 2% th
kh nng ny chi ca nm men b suy gim. Khi nng ru tng ln n 5% th
kh nng ny chi ca nm men b chm dt mc d kh nng ln men vn cn tip
tc. Khi nng ru trn 12% th qu trnh ln men b cht dt hon ton.
263
+ Thu hi v ti s dng men lng (cn men): Sau khi ln men chnh xong cc t
bo nm men kt ta trn y thit b ln men thnh lp dy. Trong thc t sn xut
ngi ta thng thu li lp nm men gia ri em x l v ti sn xut. S ti s
dng ny c thc hin cho n khi no nm men ging c hot lc ln men yu
hoc b nhim khun.
264
Tin hnh ln men theo cng ngh ln men mt pha: Tank ln men mt pha c
dng thn tr, y cn nn d lm sch, tho men, tho bia. Vt liu lm bng thp
chrome nikel (Cr-Ni), b mt bn trong nhn bng, khng c ch tr ng cho vi sinh
vt l. Trn thn v y lp cc "o lnh hoc cc ng xon dn cht ti lnh. Xung
quanh tank bc cc lp bo n. Cu trc ca tank nh vy cho php thc hin cc ch
nhit c lp trong tng tank, thm ch trong mt tank c th lm lnh cc b tng
phn. Cc tank c lp t ngoi tri thnh tng cm, pha trn cm tank c gin
thao tc i li vn hnh, kim tra.... Tank c nhiu kch c khc nhau, t 57m3 n
1500m3, chiu cao t 840m, ng knh t 110m. Tank ln men theo cng ngh ln
men mt pha c th hin hnh 6.18.
vt. a s nm men b cht nhit 62630C trong khong 2 pht, trong khi ,
nhiu loi vi khun c th chu ng ti 1520 pht. Bo t nm men, nm mc cht
khong 800C, bo t mt s loi vi khun ch cht 1200C sau 30 pht.
1.4.3. Cc ch tiu cht lng ca bia
a) Cc ch tiu cm quan
* c im ca bt v bn bt: Yu cu chung l bt mn, ng u, c
bn tng i. iu kin cn to bt bia l s gii phng CO2 trong mi trng
dch th (bia) vi s c mt ca cc cht hot ng b mt, c th l cc cht lm gim
sc cng b mt, quan trng nht l cc protein, polypeptid, ngoi ra cn c cc acid
ng, polyphenol, cc cht keo khc,
Bia c gi l c kh nng to v gi bt tt nu nh khi rt vo cc nhit
0
68 C th to trn b mt mt lp bt dy; lng bt kh tan i c lin tc b sung
bi nhng dng bt li ti t y v trong lng cc ni ln. Ngc li, nu nu bt trn
b mt tn nhanh, lng bt b sung t bn di t v cng gim nhanh th kt lun l
bia km to v gi bt.
* Mi v v bia: Mi v v l 2 ch tiu cht lng quan trng nht. Mi v bia
ph thuc vo cht lng nguyn liu, ch ln men, thi gian tng tr, hm lng
ru v mc bo ho CO2. c trng ca bia vng l mi thm nh; ca bia en l
mi thm ca caramen v v hi ngt ca malt.
* Mu sc v trong ca bia: C hai nhm mu chnh l vng v en, ngoi ra
cn c bia nu hin kh ph bin ti chu u.
Mu sc ca bia ph thuc vo mu v cht lng ca malt, thnh phn nc v
thao tc k thut trong cng on nu-ng ho. Cc cht mu quan trng l cc
melanoidin hnh thnh khi sy malt v un hoa, cc hp cht flobafel to ra do s oxy
ho cc cht polyphenol trong v tru v houblon. Mu sc ca bia phi c trng cho
tng loi bia. Hin nay s dng my so mu xc nh cng mu ca bia.
trong sut ca bia l ch s quan trng nh gi cm quan. trong ca
bia bt u c hnh thnh trong thi gian ln men ph v tng tr bia, tip theo l
qu trnh lc qua nhiu vt liu lc khc nhau t n trong cn thit. Trong thc
t hay gp trng hp bia b c. Nguyn nhn c th l do:
- S kt ta lnh: Hin tng ny xy ra khi lm lnh bia n nhit khong
10C. Khi c s chuyn dch v dng khng ho tan nhit thp ca mt s cu
t bc cao nh protein, phc protein-polyphenol hoc nha houblon.
- Kt ta protein: Nguyn nhn l do hm lng protein trong i mch qu cao
hoc s phn hu qu mnh protein khi ny mm, hoc khi cc qu trnh khi chun b
dch ng v un si khng m bo k thut. loi b hin tng ny, cn theo
di v v gi ng ch m mm, ch bin dch ng cng nh qu trnh ln men
v tng tr bia.
- Kt ta dextrin: Hin tng ny xy ra khi thc hin qu trnh nu vi ch
nhit , tthi gian khng hp l hoc dng nc qu nng ra b malt.
- Kt ta kim loi: Do s kt lng protein khi tip xc vi mt s kim loi nh
ch, st, ng. Hin tng ny th hin rt xu v mt cm quan: bia b xm, c v kim
loi.
- Bia b c do vi sinh vt: Xy ra khi bia b nhim vi sinh vt. khc phc, cn
gi v sinh sn xut tt, tin hnh st trng thit b, phn xng thng xuyn ng
268
Mc
1,8
0,1
3. Hm lng ethanol
c) Cc ch tiu vi sinh
Cc ch tiu vi sinh ca bia c th hin bng 6.4.
Bng 6.4. Ch tiu vi sinh ca bia (TCVN 7042-2002)
Ch tiu
Gii hn ti a
103
50
4. Staphylococcus aureus
5. Clostridium perfringene
102
Loi ngi bit sn xut ra nc ung cha ethanol bng phng php ln
men cc ngun nguyn liu cha glucid t rt sm. n th k 12, ethanol c thu
nhn t qu trnh chng ct sn phm ln men qu cy. T th k 13, ethanol tr thnh
hng ha v c ng dng trong cng nghip dc. Nh my ethanol u tin trn
th gii c xy dng H Lan vo nm 1800. Sn xut ethanol theo phng php
cng nghip bt u vo khong cui th k XIX, do ngi Php nghin cu cng
ngh v xy dng nh my. Vo nm 1895, cc nh sinh hc Php nh Rouxii,
Calmette, Boidin phn lp c mt loi nm mc trong bnh men thuc bc v t
tn l Mucor Rouxii. Phng php sn xut ethanol s dng loi nm mc gi l
phng php Amylo. Sau c thay th bng phng php Mycomalt v hin nay
ph bin dng cc ch phm enzyme thng phm trong cng on ng ho.
Tr lng cc ngun nhin liu ho thch ngy cng cn i nhanh chng lm
chuyn hng ngnh cng nghip ethanol sang sn xut ethanol nhin liu thay v ch
yu phc v cng nghip ung trc y. Hin nay, cng nghip ethanol nhin liu
ca Brazil, M, Trung Quc, Thi lan, t c nhiu tin b. Brazil hin c
khong 500 nh my ethanol, nng sut khong 16 t lt/nm, khng ch nhm phc v
trong nc m cn xut khu, chim 40% th phn ethanol thng mi ton cu. S
lng nh my ethanol M, Trung Quc tng nhanh. Khng ch gii hn r ng,
nguyn liu giu bt, mt s nc nh Nht Bn, M, khi ng cc chng
trnh sn xut ethanol t sinh khi thc vt.
C hai phng php sn xut ethanol l phng php ln men bng vi sinh vt v
phng php tng hp ha hc. Hin nay phng php ln men bng vi sinh vt c
s dng ph bin. Nguyn liu dng sn xut ethanol theo phng php ny l phi
cha nhiu glucid. Cc cng on chnh sn xut ethanol bng phng php ln
men l:
- Ch bin, x l nguyn liu thnh dch ng ln men;
- Nhn ging va ln men;
- Chng ct, tinh ch di ch ln men.
2.2. Nguyn liu sn xut ethanol
Bt k loi thc vt no c cha glucid vi hm lng ln u c th dng
sn xut ethanol. Tuy nhin, khi chn mt loi no cn xem xt n cc yu cu
nh:
- Cha nhiu glucid;
- Tr lng ln v tp trung;
- Bo qun v s dng khng qu phc tp;
- Gi r;
- Trang thit b sn xut khng qu phc tp, cht lng ru sn xut ra bo
m tiu chun qui nh.
p ng cc yu cu trn trong cng ngh sn xut ethanol thng dng mt
s nguyn liu nh: c sn, ng, khoai, r ng, Trong c sn v r ng l hai
nguyn liu hay s dng nht.
2.2.1. C sn (Manihot utilissima)
C sn c 3 phn chnh: v, tht c v li. Ngoi ra cn c cung v r c. Trong
, tht c chim t l 9095% so vi khi lng c v l phn c gi tr nht. Tht c
cha nhiu tinh bt, t protein v lipid. Tht c cha t c t v polyphenol hn so vi
270
v c v li.
Thnh phn ca c sn ti dao ng trong gii hn kh ln: tinh bt 2030%,
protein 0,81,2%, cht bo 0,30,4%, cellulose 13,1%, cht tro 0,54%, polyphenol
0,10,3% v nc 6074,2%.
Ngoi cc cht k trn, trong sn cn c mt lng vitamin v c t. Vitamin
trong sn thuc nhm B, trong B1 v B2 mi loi chim khong 0,03mg%, cn B6
0,06mg%. Cc vitamin ny s b mt mt phn khi ch bin.
c t trong c sn c tn chung l phaseolunatine C10H17NO6. Hm lng c
t trong c sn ph thuc v ging, t ai. Bn thn phaseolunatine khng c, ch
khi n b thy phn s to ra HCN mi gy ng c cho ngi. Di tc dng ca
enzyme hay acid phaseolunatine C10H17NO6 s phn hy thnh glucose, axeton v
HCN.
E, H+
C10H17NO6 + H2O
C 6H12O 6 + C3H6O + HCN
Sn dng trong sn xut ethanol ch yu l sn lt kh. Thnh phn ca lt sn
kh: glucid: 67,6%; protein: 1,75%; cht bo: 0,87%; cellulose: 3,38%; cht tro:
1,79% v nc: 14%.
Sn c hm lng tinh bt cao, lipid thp v c bit l phn t lng ca
amylopectin khng ln nn l nguyn liu rt tt sn xut ethanol. Tuy nhin, sn
c t cht dinh dng cn thit cho nm men nn cn phi b sung cc cht cha nit,
mui khong trong qu trnh nui cy nm men.
2.2.2. R ng
Mt r hay r ng l th phm ca cng ngh sn xut ng, thng chim t
35% so vi lng ma a vo sn xut. T l ny ph thuc vo cht lng ma v
cng ngh sn xut.
Thnh phn r ng gm: ng ln men c, hp cht hu c, cc cht v c.
Thnh phn ca r ng ph thuc vo ging ma, t ai, iu kin trng trt,
phng php sn xut, iu kin bo qun, cng ngh sn xut v.v... Thng thng r
ng c 1520% nc v 8085% cht kh. Trong cc cht kh th ng chim ti
trn 55%, bao gm: saccharose 3035%, ng glucose v fructose: 2025%. Phn
cn li di 45% bao gm: cht v c chim khong 1520%, cht hu c khong
2530%. Cht hu c trong r ng bao gm cht hu c c cha nit v cht hu c
khng cha nit.
Cht hu c khng cha nit bao gm: pectin v cc sn phm phn hy ca
pectin chim khong 3%; cc sn phm phn hy ca ng nh caramen, melanoidin
chim khong 1,7%; cc acid hu c nh acid formic, acid oxalic, acid lactic chim
khong 2,5%. Acid aconitic chim phn ln cht khng ng hu c, vo khong 5%
so vi lng cht khng ng hu c.
Cht hu c c cha nit bao gm: cc acid amin v mt s protein. Tng lng
cht hu c cha nit c trong r ng vo khong 1,683,33% so vi r ng.
Vitamin gm nhiu loi: thiamin (B1), riboflavin (B2), acid nicotinic, acid
pantothenic (B3), acid folic, pyridoxin, biotin (H).
pH ca r ng ph thuc vo nguyn liu sn xut v phng php sn xut.
Vi r ng sn xut bng phng php sulfit ha th pH = 5,56,2.
Trong r ng cn cha mt lng vi sinh vt c hi, trong nguy him nht
l vi khun lactic v acetic. Mc nhim khun c xc nh bng s tng chua
271
Nm men
Nhn ging
Sn lt kh
R ng
Nghin
Pha long
Nu
Acid ha
ng ha
St trng
Ln men
Chng ct
Tinh ch
Ethanol
Hnh 6.19. S quy trnh cng ngh sn xut ethanol
c s sn xut c th chn cho mnh phng php ny hay phng php khc ph hp,
nhm t hiu qu cao nht trong hon cnh cho php.
c) ng ha tinh bt
Qu trnh thy phn tinh bt trong khi cho nh xc tc ca amylase bin thnh
ng c gi l ng ha, sn phm gi l dch ng ha.
Trc y, hu ht cc nh my ru nc ta u dng amylase thu c t
nui cy nm mc. Hin nay, hu ht cc nh my dng ch phm amylase ca cc
hng sn xut enzyme nh Novo, Genecor, v.v dch ha, ng ha.
* S bin i tnh cht ca khi nu: Quan st hin tng xy ra trong ng ha
tinh bt bng amylase, ta thy: nht ca dung dch gim dn, tnh kh tng ln,
phn ng nh tnh vi dung dch thuc th iodine i t xanh, tm xanh n khng
mu. Da vo cc tnh cht bit c cc giai on, cc sn phm to ra trong qu
trnh ng ha. Trong sn xut ethanol, ng ha c xem l t yu cu khi hm
lng ng tnh theo glucose t trn 30g/l dch thy phn. giai on ny nu th
vi dung dch iodine th vn cn mu xanh.
* Cc yu t nh hng n qu trnh ng ho: Qu trnh ng ha d tc
dng ca emzyme chu nh hng ca cc yu t nh: nhit , pH v nng
enzyme.
- Nhit : Nhit ti thch ca enzyme ph thuc vo ngun gc enzyme.
Trong cng mt ngun, nhit ti thch ca -amylase cao hn -amylase. V d amylase ca vi khun chu nhit c nhit ti thch l 90950C, c loi ln n
1001050C nhng -amylase ca thc mm c nhit ti thch l 73750C. Nhit
ti thch ca -amylase cc loi nm mc l 55600C. Nhit ti thch ca enzyme
cn ph thuc vo nng c cht v ca cc sn phm thy phn khi nu. Trong
dung dch tinh bt 1%, nhit ti thch ca -amylase t A. awamori l 550C, trong
dung dch tinh bt 10% l 600C. Thi gian tc dng nhit lu s lm gim kh nng
chu nhit ca enzyme. V vy cn tm bin php tng tc phn ng rt ngn thi
gian phn ng.
- pH khi nu: -amylase ca ch phm nm mc c pH ti thch l 4,55,0; ca
glucoamylase l 4,54,6. Hng enzyme Novo c ch phm -amylase c pH ti thch
khong 5,55,7, ca glucoamylase l 4,04,5. Do , khi pH ca khi nu cao hn pH
ti thch th cn iu chnh pH khi nu bng acid (H2SO4 hoc H3PO4) cho ph hp
vi hot ng ca enzyme.
- Nng enzyme: Dch ha bng ch phm Termamyl 120L (-amylase) ca
hng NOVO th nng s dng 0,020,03% so vi khi lng tinh bt, ng ha
bng ch phm San Super 240L (glucoamylase) cn dng l 0,81% so vi khi lng
tinh bt.
* Cc phng php ng ho: Ty theo yu cu v quy m nh my m c cc
phng php ng ha nh: gin on, bn lin tc, lin tc. Qu trnh ng ha
gm cc cng on sau:
- Lm lnh dch cho sau khi nu n nhit ng ha;
- Cho ch phm amylase vo dch cho v gi nhit xc nh amylase
chuyn ha tinh bt thnh ng;
- Lm lnh dch ng n nhit ln men.
Phng php lm ngui v ng ha lin tc minh ha hnh 6.20.
277
(6.1), hay
P.( N1 N 2 )
N2
(6.2)
V .d .N 2
N1
(6.5)
Lng nc cn b sung: W = V . d - P
(6.6)
3
0
p dng: Cn c 25m dch r ng 16 Bx (d = 1,028). Xc nh lng r ng
280
N2/N1
N
1
N2
Nc
(N1 - N2)/N1
Trong :
N2/N1: t l r ng cn dng so vi khi lng dung dch pha.
(N1-N2)/N1: t l nc cn dng so vi khi lng dung dch pha.
p dng: Tnh lng nc cn cho vo 600kg r ng, nng 800Bx c
dch r ng c nng 500Bx.
T l nc cn dng: VN = (N1-N2)/N1 = (80-50)/50 = 0,6
Khi lng nc cn dng: MN = 0,6 x 600 = 360kg
2.4.2.3. Ln men
a) Nhn ging nm men
Nm men ging thng c chun b qua 2 giai on: giai on trong phng th
nghim n 10 lt v giai on trong sn xut nhn ging ti s lng 1015%
th tch so vi thng ln men.
Trnh t tin hnh: Ging ng nghim thch nghing ng nghim dch th
10ml Bnh tam gic 100ml Bnh cu 1000ml Thng nhn ging 10l Thng
nhn ging 100l Thng nhn ging 1000l Thng pht trin ln (dung tch tng
ng 1015% th tch ca thng ln men).
Trong thc t sn xut giai on pht trin t ng nghim 10ml 100ml, c th
s dng li 35 ln mi thay th ging t ng nghim c th. Thm ch ngay c giai
on pht trin 1000l thng pht trin ln cng c th s dng li 23 ln. Yu cu
t ra l phi kim tra k tnh hnh cht lng v s lng t bo nm men, hin tng
nhim khun. Bng cch ny s rt ngn c thi gian chun b nm men v gim
bt s lng thit b nui cy.
* Nhn ging trong phng th nghim: Nhn ging ny cn gi l nui cy nm
men thun khit. Mi trng nui cy phi cha y cht dinh dng v c tit
trng. Mi trng nui cy giai on ny thng dng dch ng ha ca malt.
Cch chun b dch ng ha t malt: Bt malt i mch trn vi nc theo t
l nc/malt l 5/1 ri khuy u, tng dn nhit ln n 48520C gi trong thi
gian 2030 pht to iu kin cho protease thy phn protein. Tip tng dn nhit
ln n 60630C v gi trong 30 pht ng ha. C th b sung ch phm
enzyme ng ha tng tc ng ha v to ra mt lng glucose trong dch
ng. ng ha xong th nng nhit ln 70750C cho ti khi ng ha hon
ton. ng ha xong em lc, dng nc v acid iu chnh nng dch ng
281
cho t 1214%, pH = 4,55,0. Sau khi iu chnh t yu cu, phn phi dch ng
vo ng nghim v bnh tam gic. Dng bng khng thm nc nt cc ng nghim
v cc bnh li ri em hp tit trng p sut d l 0,50,7kG/cm2 trong 30 pht.
i vi mi trng nui cy 10 lt c th ly dch ng ha trong sn xut, lc
b b th ri tit trng nh trn. Yu cu nng ng trong dch nui cy nm men
phi t trn 60g/l.
Nu chun b mi trng thch gi ging th tin hnh nh sau: Ly 500ml
dch ng ha ca malt sau khi iu chnh (nng 1212,50Bx, pH 4,55) trn
u vi 100g khoai ty luc chn, bc v, nghin nh, lc. Cho vo 10g thch, phn
phi vo cc ng nghim, y nt bng v hp thanh trng 1200C, thi gian 30 pht.
t ng nghim nm nghing. Khi ngui mi trng ng rn li ta c mi trng
thch nghing.
Khi c men ging v chun b mi trng xong, ta bt u tin hnh giai
on cy truyn nm men ging t mi trng thch nghing sang mi trng dch th
10ml. Sau chuyn ng nghim cy men vo trong t m, duy tr nhit t
28320C v gi trong thi gian 2024h. Sau thi gian chuyn nm men t ng
nghim 10ml sang bnh tam gic 100ml c mi trng chun b sn v nui trong
thi gian 12h. Sau li chuyn nm men t mi trng 100ml sang bnh nui cy
1000ml cng cha mi trng dinh dng c chun b t trc, thi gian nui
cy 12h. Tip tc, chuyn sang nui cy bnh 10 lt, sau 1012h chuyn sang nui
cy cc thit b ln hn.
* Nhn ging trong sn xut: Mi trng dng nhn ging trong sn xut
khng c g c bit, thng ly trc tip dch ln men. Nhn ging c th tin hnh
gin on, bn lin tc hoc lin tc. Cch tin hnh nhn ging lin tc t dch ng
ha c th hin hnh 6.21.
Thuyt minh h thng: Qu trnh nhn ging lin tc tin hnh 3 cp: cp 1
bnh s 9, cp 2 bnh s 11, cp 3 bnh s 12. Cc bnh 1 cha cha dch ng v
cn bng dinh dng c nng nhit bng hi n 75-780C, gi 30 pht thanh
trng ri a sang bnh 6 nh bm 2, chuyn qua my ly tm tch hi th 5, hi th
cp c a v thit b 4. Nh bm 7 bm dch qua thit b lm ngui 8 lm ngui v
thit b nhn ging cp 1 cc bnh 9. Bnh 11 nhn dch ng t ng ng chnh
v dch ging t bnh 9. Bnh 12 nhn dch ng t ng ng chnh v dch ging t
282
bnh 11. Thi gian nhn ging cp 1, 2, 3 l 16, 12, 8 gi v lng ging chuyn tip
l 10, 20 v 30% lng ging hon thnh nui mi cp. Sau mt thi gian ngn
nui ban u s hnh thnh dng dch v ging vo cc bnh nui 9,11, 12 v lng
men ging ra t bnh 12 u n a vo cc thng ln men. S lng t bo nm
men trong dng chuyn gi mc 80-90 triu t bo.
Cht lng men ging c coi l bnh thng nu nh tha mn cc iu kin
nh:
- Mt t bo 100120 triu/ml;
- S t bo ny chi chim 1015%;
- S t bo cht khng qu 5%;
- chua dch men ging tng khng qu 0,1o so vi chua ca dch ng
trc khi gy men;
- Mc nhim khun khng qu 1 con trong knh trng c phng i 400
ln.
Khi mc nhim khun vt qu gii hn cho php ta phi thay men ging bng
cch gy men t bnh 10l vo thng (1). Trng hp men ging b nhim t nhng
cha chun b kp ging giai on ca giai on trc th c th x l nh sau: dng
acid sulfuric c pha long 810 ln cho vo dch nm men cho n khi pH ca dch
t n 2,83,0 v gi trong 12h cho tp khun v cc t bo nm men yu s
cht. Tip dng Na2CO3 iu chnh pH ln li 4,55,0 lm ging cho cc thng ln
men nhng phi tng s lng ln 1520% so vi bnh thng.
b) Ln men ru
Ln men ru bi nm men thuc loi ln men ky kh, sn phm ch yu l
ethanol, nn thng c gi l ru ho hay ethanol ho.
Ln men ru l giai on quan trng nht trong qu trnh sn xut ru, dch
ln men sau khi tin hnh qu trnh ln men xong gi l dch ln men kt thc hay cn
gi l dm chn. Gi dm chn l v trong dch ln men kt thc, hm lng athanol
trong dch 610% thch hp cho qu trnh ln men acid acetic (dm).
* C s l thuyt ca qu trnh ln men ru: Qu trnh ln men ru l qu trnh
bin i ng di tc dng ca cc h enzyme khc nhau to thnh mt lot cht
trung gian trong , giai on trung gian quan trng l bin thnh acid piruvic (CH 3CO-COOH). T acid piruvic trong iu kin thiu CO2 s hnh thnh nn ethanol v
mt s sn phm khc tu theo iu kin ln men. Qu trnh men ru bnh thng
xy ra theo phng trnh sau:
zymase
C6H12O6
CH3CH2OH + 2CO2 + 28,2 Kcal.
- Sn phm ph v sn phm trung gian qu trnh ln men ru: Trong qu trnh
ln men, ngoi sn phm chnh l ru v CO2, cn to ra nhiu cht khc. Bng phn
tch sc k kh ngi ta pht hin trn 50 cht khc nhau, c th xp thnh 4 nhm
chnh: acid, ester, aldehyt v ru cao phn t.
+ S to thnh acid: Trong qu trnh ln men ru lun to ra cc acid hu c
bao gm: acid acetic, lactic, citric v succinic nhng nhiu hn c l acid acetic v
lactic.
+ S to thnh aldehyd v ru cao phn t: Ru cao phn t l cc ru c s
nguyn t C trong phn t ln hn 2, l nhng sn phm ph quan trng ca qu trnh
283
Qu trnh thc hin: Sau khi tin trnh v sinh v st trng k h thng thit b
th ta cho nm men ging thng pht trin ln xung thng ln men u dy, ri bm
tip dch ng cho n u thng n dy c th thc hin mt trong 2 cch:
Cch 1: Chia i dch ln men t thng 3a n 3b. Sau un tip dch r ng
vo ng thi cho c hai thng cho dn khi y. Khi thng 3b y th m van ng
ng chy chuyn cho dch ln men t chy sang thng ln men (4), ng thi m van
ng chy trn t thng 3a sang 3b, tip tc bm u n dch ng vo c hai thng,
nh vy coi nh c 2 thng pht trin nm men v ln men chnh. Dch ln men c
tip tc chy trn t thng 4 (1) sang 4 (2) v c th n cui cng th kt thc. Sau
qu trnh ln men gim chn chuyn sang b phn chng ct, tnh ton sao cho thng
ln men cui cng va y cng va thi gian ln men.
Sau 3640h k t khi chuyn nm men ging vo thng 3a th tin hnh v sinh,
st trng thit b ln men theo trnh t (gi l ch v sinh st trng nh k).
Cch tin hnh v sinh st trng nh k: Dng bm 5 chuyn ht dch nm men
t 3a sang 3b v c thng 4(1) khi cn, trong lc dch r ng ch bm vo thng
286
3b. Sau khi chuyn ht dch ln men 3a th ta v sinh v st trng thng ny bng hi
nc bo ho. Sau thng 3a c th bt u cho chu k mi, trong khi lp li chu k
mi thng 3a th tin hnh bm dch thng 3b qua thng 4(1), khng bm dch r
ng vo thng 3b na m ch bm thng 3a. Khi thng 3b ht dch, v sinh st
trng, sau sn sng tip nhn dch t thng 3a chuyn sang, c nh vy ta v sinh
st trng cc thng ln men cui.
Nh vy sau 3640h ton b h thng thit b ln men ln lt c v sinh st
trng, nh ngn nga c hin tng nhim khun trong qu trnh ln men.
Cch 2: Khi thng 3a y, m van ng chy chuyn t thng 3a sang thng 4(1)
khng qua thng 3b. Khi thng 4(1) y th m van ng chy chuyn sang thng 4(2),
c th cho n thng cui cng th kt thc qu trnh ln men, dch ng ch bm vo
thng 3a, cn thng 3b ng vai tr d tr.
Sau 3640h k t khi thng 3a bt u s dng th tin hnh lp li chu k mi
thng 3b. Cch lp: Tin hng bm dch ln men thng 3a sang 4(1), khi dch trong
thng 3a chuyn ht th lm v sinh st trng thng 3a chun b cho chu k mi, i
vi cc thng ln men 4(2), 4(2) th ta tin hnh tng t.
u im ca ln men lin tc l: H s s dng thit b cao nn vi cng mt
nng sut nh nhau th s thit b trong dy chuyn ln men lin tc t hn so vi ln
men gin on hay bn lin tc. Hiu sut ln men n nh v hiu sut tng thu hi
cao. Tiu hao hi nhit v sinh, st trng v lm ngui t. Tuy nhin c nhc im
d b nhim khun hng loi do cc thit b ln men lin h vi nhau v yu cu t
chc sn xut trnh cao.
- Ln men ru t dch r ng: c th tin hnh ln men gin on hoc lin
tc nh lin men t dch thy phn tinh bt. Tuy nhin phng php ln men gin
on dch r ng c th tin hnh ln men mt nng hoc ln men hai nng
hoc ln men hai nng phn ct thnh 2 thng ln men.
+ Ln men gin on mt nng : Cho mt lng dch nm men vi t l
1015% so vi th tch thng ln men vo thng ri t t cho dch r ng x l
v pha long n nng 16190Bx vo. Khng ch tc dch r ng vo thng
ln men sao cho sau 56h th y. M van kh nn sc kh cho mi trng ln men
trong khong thi gian 612h, nu thit b ln men khng c h thng kh nn th dng
phng php khuy trn. Tip ln men trong khong thi gian 4048h. Trong
thi gian ln men cn ly mu kim tra kim tra nng dch ln men, chua v vi
sinh vt.
C sau 2 gi th ly mu kim tra mt ln. Theo di nhit , m nc lm ngui
duy tr nhit dch ln men 30320C. Qu trnh ln men kt thc khi sau 2 ln o
nng dch ln men thy nng khng gim th coi nh ln men kt thc. Trong
iu kin ln men bnh thng, sau khi kt thc ln men nng ln men vo khong
460Bx, nng ru vo khong 7,58,5%V, hm lng ng 1520g/l, hm
lng acid khong 1,962,45g/l.
+ Ln men gin on hai nng : Sau khi chun b thng ln men th cho
1015% dch nm men vo thng v chuyn dch r ng 12140Bx vo vi tc
sao cho sau 3 gi th y 50% thng ln men. Tip cho r ng nng 3035 0Bx
vo vi tc sao cho sau 34h th y thng.
Trong thi gian ln men thng xuyn theo di tnh hnh ln men kp thi
pht hin nhng hin tng khng bnh thng trong qu trnh ln men: nhim khun,
287
cht lng nm men gim t ngt, ln men chm; theo di nhit , duy tr nhit
ca dch ln men 30320C.
C 2 gi ly mu kim tra 1 ln. Nu 2 ln kim tra m nng dch ln men
khng i th coi nh qu trnh ln men kt thc, chuyn gim chn n b phn chng
ct.
+ Ln men gin on hai nng phn ct thnh 2 thng ln men: Cho dch
men ging vo thng, lng dch nm men khong 30% so vi th tch ca thng. Cho
dch r ng nng 12140Bx vo, lng dch r ng chim khong 40% th tch
thng ln men ri trn u bng kh nn hoc bng cnh khuy, sau ta yn, o
nng dch ln men.
Cch 2 gi th o nng 1 ln, khi thy nng dch ln men gim 90Bx th ta
chuyn bt sang thng th 2 mt lng dch ln men bng 30% th tch thng, nh
vy lng dch ln men trong thng 1 cn 40% th tch thng, thng 2 c lng dch
ln men 30% th tch thng, tip ta bm vo thng 1 lng dch r ng 12140Bx
khong 20% th tch thng v bm vo thng th 2 khong lng dch r ng
12140Bx khong 30% th tch thng. Nh vy lng dch ln men trong c hai thng
lc ny u 60% so vi th tch thng.
Kim tra nhit v nng dch ln men trong cc thng, khng ch nhit
trong thng vo khong 30320C. Khi thy nng dch nm men trong thng cn
90Bx th bm dch ng c 30350Bx vo cho ti khi y thng theo quy nh.
Sau khi chuyn ht dch r ng vo th tin hnh o nng c 2 gi o 1 ln,
khi thy kt qu 2 ln o khng thay i th kt thc qu trnh ln men.
+ Ln men lin tc (tng t nh ln men lin tc t dch ng ha tinh bt)
2.4.2.4. Chng ct v tinh ch ethanol
Chng ct l qu trnh tch ethanol v cc tp cht d bay hi khi dm chn. Kt
qu ta nhn c ethanol th hay cn th. Tinh ch l qu trnh tch tp cht khi
ethanol th v nng cao nng ethanol. Sn phm thu c gi l ethanol tinh ch c
nng trong khong 95,596,5%V.
a) Chng ct ethanol
* C s l thuyt v chng ct ethanol
Dm chn bao gm cc cht d bay hi nh: ethanol, ester, aldehyd v mt s
alcohol c s carbon > 2, cc alcohol ny hay gi l ru bc cao hay du fusel, du
kht. Ngoi cc cht k trn, trong dm chn cn cha tinh bt, dextrin, protid, acid
hu c v cht khong. Tuy l hn hp nhiu cu t nhng trong thnh phn ca dm
chn cha ch yu l ethanolv nc, v th khi nghin cu ngi ta xem dm chn
nh hn hp hai cu t.
Khi nghin cu v chng ct hn hp ru-nc, Conovalov v Vrepski a ra
cc nh lut sau:
nh lut 1: thit lp quan h gia thnh phn pha lng v pha hi. trng thi
cn bng cht lng, cu t d bay hi trong th hi lun lun nhiu hn trong th lng.
Nu ta thm cu t d bay hi vo trong dung dch th iu s dn n lm tng
bay hi ca hn hp, ngha l lm gim nhit si ca dung dch p sut cho.
Tuy nhin, bay hi ca hn hp ch tng theo nng ru trong pha lng ti C%.
Sau nu tip tc thm ru vo pha lng th bay hi khng tng na m s gim
i.
288
nh thp.
Nh vy hi ra khi nh thp ch yu l tp cht u v rt t ethanol, hi ny i
qua hai thit b ngng t lm lnh (3). Cht lng ngng t t hai thit b (3) ny ch
yu c hi lu v nh thp trung gian, ch mt lng nht nh thit b ngng t
lm lnh (3) th hai c ly ra ngoi, ch yu cha tp cht u nn cn gi ethanol
u. Cht lng y thp trung gian ch yu l ethanol v tp cht cui theo ng
ng sang thp tinh ch (2). Ti thp tinh ch, hi c cp vo y thp. Ethanol th
( tch tp cht u) nhn nhit v bc hi i ln nh thp. Hi bc ln ch yu l
ethanol cng vi mt lng hi nc v tp cht cui. Khi hi ny sc qua lp cht
lng trn cc a th mt phn hi b ngng t li, ch yu l nc v cc tp cht cui.
Nh vy qua mi a, thnh phn ethanol trong hi cng tng ln. Hi i ra t nh
thp tinh ch c dn qua 2 bnh ngng t v lm lnh (4) cht lng ngng t c
hi lu v nh thp, ngn trn cng.
Hm lng
93,6
0,4
3,1
2,4
0,5
Thnh phn
St
Calcium
Caroten
Vitamin B1
Vitamin B2
296
Hm lng
1,4mg%
40mg%
15mg%
0,05mg%
0,04mg%
Thnh phn
Hm lng
Thnh phn
Hm lng
Phospho
21mg%
Vitamin PP
0,3mg%
Vitamin C
45mg%
3.2.2. ng
ng c b sung vo trong sn xut ru vang nho khi nng ng trong
dch nho cha t yu cu. Cc nh sn xut thng b sung ng dng syrup vo
dch nho. Ph bin l dng ng saccharose. Tuy nhin mt s quc gia khng cho
php b sung ng vo dch nho. Khi tng nng ng trong dch nho cc
nh sn xut s b sung dch nho c c vo mi trng trc khi ln men.
3.2.3. Cc hp cht cha nit
Ty theo quy nh ca mi quc gia m ngun nit b sung vo dch nho cho
nm men pht trin c th thay i. Thng dng nht l (NH4)2HPO4, (NH4)2SO4 hoc
urea
3.3. Nm men vang
3.3.1. Yu cu i vi nm men vang
Theo tc gi Schandel, nm men vang cn t nhng yu cu sau:
- Kh nng ln men cao. Nhng chng ny iu kin ti u cn t 1820%V
ethanol.
- Chu c nhit thp. Nhng nm men ca nhm ny cn c kh nng ln
men nhit 4100C v tch ly trong mi trng trong thi gian ngn phi c
812%V ethanol.
- Nhng nm men c sulfit ha: Gm nhng chng c th bt u v hon
thnh qu trnh ln men pH rt thp.
- Bn vng vi ethanol. Nhng chng ny c th gy nn s ln men mi trong
mi trng c sn 812%V, trong ta c cho thm ng. y gm nhng
chng ln men th i vi cc loi ru c bt.
- Bn vng i vi nng ng cao. Nhng nm men ny c th ln men
c khi dch ln men nng ng trn 30% v tch ly c trong mi trng
1013%V ethanol.
3.3.2. Cc chng nm men dng trong sn xut vang nho
Trong sn xut vang thng s dng nm men ca loi Saccharomyces vini v
Sacharomyces oviformis.
a) Saccharomyces vini (hnh 6.26)
y l tn gi ph bin hin nay, trc y ngi ta gi l Saccharomyces vini
Meyer hay Saccharomyces ellipsoideus cn theo Lodder l Saccharomyces cerevisiae
Hansen.
Nm men ny ph bin trong nc qu chim 80% tng s Saccharomyces. Nm
men vang phn ln c dng hnh cu, oval hoc elip, phn t hn c dng hnh elip ko
di. iu kin thch hp, nm men vang sinh sn bng cch ny chi, nhng trong
iu kin khng thun li, chng c th sinh sn bng bo t. Kh nng sinh sn ca
nm men v hot lc enzyme ca nm men ph thuc nhiu iu kin nhit . Vic
bo qun nm men trong phng th nghin dn n mt dn kh nng hnh thnh bo
t ca chng. Nhng nm men nh vy s phc hi kh nng to bo t nu ta t
nhng t bo tr trong mi trng dch ng thch hp. Kh nng to bo t ca loi
297
to ra 1819%V ethanol.
Ln u tin Frolov-Bagreev chng minh rng nhng nm men gy vng
thuc ging Saccharomyces to c bo t v gy ln men ru mnh trong mi
trng nc nho. Cng ln u tin ng chng minh c kh nng pht trin ca
chng trong mi trng nc nho l sau khi ln men lm cho mi trng c
vng. Du hiu bn ngoi ca nguyn nhn gy vng l Mycoderma vini. S khc nhau
gia ging nm men gy vng vang v ging Mycoderma vini l ch, ging nm
men th nht lm tng hng v ca vang, ging th hai lm gim cht lng ca n.
Khi nghin cu lp vng trn b mt vang cc tc gi thy rng, ngoi nhng nm men
ca ging Saccharomyces cn c mt nhng nm men to vng ca ging Pichia v
Hansenula nhng khng ng k.
Nhng im khc nhau gia Sac. ellipsoideus v nm men gy vng nh sau:
- Sac. ellipsoideus ln men c glactose cn nm men gy vng th khng.
- Gia Sac. ellipsoideus v nm men gy vng c s i khng v ging th hai
tri hn nhm th nht.
- Nm men gy vng c kh nng pht trin trn b mt vang c 1415%V
ethanol. Nhng ging khc khng phi tt c u c kh nng ny.
Kh nng c bit ny ca nm men gy vng ch thy trong mi trng sn
xut cn trong mi trng t nhin khng hin r, v mi trng ln men t nhin
khng t c nng ru cao nh vy. chng minh nhng loi nm men gy
vng v nm men Sac. oveformis l cng mt loi, ngi ta da vo kh nng s dng
ng ca chng. C hai u gp trong mi trng nc nho ln men t nhin. Nhng
nm men thun khit ca chng u c th pht trin tt nh nhau v to cng mt
lng ru nh nhau, gia hai loi khng c s i khng. Nhng c im ni ln
chng c cng thuc mt loi sinh hc. S khc nhau r rt gia chng l nm men
gy vng sau 23 ngy c th gy c mt lp vng mng r rt trn b mt. Lp
vng ny dn dn s tng ln, trong khi nm men Sac. oveformis ch thnh thong
mi to ra c mt lp vng xung quanh thng hoc to c lp vng mng nhng
phi mt vi tun.
Saenko, bng cch thay i cc iu kin nui cy thu c ni Heres 96-K
v Heres20-C, nhng ni ny c th to vng 17%V ethanol. Vic to vng trn b
mt ca vang l du hiu ca s chuyn qu giai on oxy ho ca nm men Heres.
giai on chng hnh thnh v tch t glucogen khng cn s c mt ca ng trong
mi trng.
Trong giai on oxy ho, nhng nm men gy vng (Heres) l nguyn nhn ca
s bin i sinh ho v thnh phn ca ru vang to nhng sn phm mi tham
gia vo s hnh thnh mi v, hng thm mi ca vang.
Nhng bin i sinh ho ko theo s gim dn khi lng ca mt s cht ng
thi tng thm khi lng cc cht khc trong ru vang. S gim dn ca ethanoll
d thy nht. Chng chuyn ho v dng acetaldehyde. y l giai on quan trng
nht trong qu trnh hnh thnh vng ca vang (cn gi l heres ho). Nhng nm men
Heres ny cng c th oxy ho nhng ru bc cao.
S pht trin ca lp vng do nm men Heres gy nn s dn n lm gim hm
lng nit ni chung, trong gm c mt s acid amin. Chng dng nhng ngun
nit ny xy dng nguyn sinh cht t bo. Theo Saenko v Sacarova, thi im
lp vng trn b mt ln men pht trin mnh nht th hm lng nit amin trong vng
300
Nhn ging
Ln men
Tch cn
Tng tr
Lc
Chit rt chai
Ru vang
Hnh 6.28. Quy trnh cng ngh sn xut vang nho
302
Sn xut vang nho t nho trng: c im cng ngh ring ca vang nho trng l
dch nc nho phi c tch ring ra khi phn xc (gm cung chm nho, cung tri
nho, ht nho v v qu nho), sau mi tin hnh ln men dch nho, nh vy vang
trng lun c mi, v v mu sc hi ha, tinh t hn vang , cng chnh v vy m
vang trng rt nhy vi mi v ngoi lai. Mt khc, nho trng lun c hiu sut ru
vang thp hn nho .
S quy trnh thit b sn xut vang nho trng c trnh by hnh 6.29.
Hnh 6.29. S quy trnh cng ngh sn xut vang nho trng
1. Xe vn chuyn nho chn;
2. B cha nguyn liu;
3. My x nho dng tr;
4. Bm vn chuyn;
5. Sulfit ha dch nho;
6. p tch nc nho;
7. Bn cha nc nho;
8. Bm vn chuyn;
9. Bn x l nc nho vi bentonit;
10. Bn lng trong nc nho;
Sn xut vang nho t nho : S khc nhau gia nho v nho trng l nho
hm lng sc t (anthocyanins) v v tht nho rt cao. ng thi hm lng cht
cht (polyphenol) trong v, cung cng ln hn nho trng 510 ln. V mt cng
ngh, cn c vo s khc bit ny a ra gii php ph hp cho tng loi nho.
sn xut vang c th tin hnh trch ly hoc khng trch ly cht mu v
cht cht. Cng ngh sn xut vang khng trch ly cht mu c trnh by hnh
6.30 v cng ngh sn xut vang trch ly cht mu c trnh by hnh 6.31.
3.4.2. Thuyt minh quy trnh
a) Tip nhn nguyn liu
Nho phi thu hoch ng thi v, thi im t chn k thut. Ti thi im
ny, tri nho phi c mt hm lng ng v acid theo mt t l cn i thch hp
303
cho mc ch sn xut vang nho. Trong qu trnh thu hi nho chn bao gi cng c mt
s chm qu b dp. m bo cho sn phm c cht lng cao, cn phi tch v x
l ring nhng qu loi ny.
Nho sau khi thu hoch phi c vn chuyn nhanh chng v nh my sn xut
ru vang. Khi tip nhn nguyn liu, tin hnh phn thnh cc loi: nho chn k
thut, nho cha chn ti, nho qu chn. Vic tip nhn theo ging rt quan trng v c
nhng ging nho cho cht lng thp. Mun c vang nho cht lng cao th cn phi
c ging nho cht lng cao.
Hnh 6.30. S cng ngh sn xut vang nho khng trch ly cht mu v cht cht
1. Xe vn chuyn nho chn;
2. B cha nguyn liu;
3. My lm dp ly tm;
4. Bm vn chuyn;
Hnh 6.31 . S cng ngh sn xut vang nho trch ly cht mu v cht cht
1. Xe vn chuyn nho chn;
2. B cha nguyn liu;
3. My lm dp ly tm;
4. Bm vn chuyn;
304
Mi ging nho ring bit s cho mt sn phm vang c hng v ring bit v s
mang li nhng du hiu cm quan c trng. Trong trng hp dng kt hp hai hay
ba ging khc nhau a ra mt sn phm, c th sn phm khng cn gi c du
hiu cm quan c trng cho tng ging nho, song v mt hng v th c th hi ha
hn.
Nho sau khi tip nhn, cn phi ly mu, p tch nc nho v xc nh hm
lng ng, acid c trong nguyn liu.
b) Nghin, x dp, p
Nho sau khi c tip nhn cn nhanh chng a sang my x dp trnh ko
di thi gian lu gi ni tip nhn c th dn n tnh trng ln men t pht, nht l
vo nhng ngy tri nng. Tu thuc vo nguyn liu nho chn v sn phm thuc cht
lng loi no m ta chn phng php x dp tri nho thch hp.
Vi tri nho trng cn phi chn phng php nghin, x dp, p sao cho thu
c nhiu dch nho nht. Khi nghin, x dp nho trng cn phi lu : trnh ti a
vic bm qu nt cc cung chm nho v tri nho, khng lm dp ht nho, hn ch
vic gia tng cht cht trong dch nc nho v iu ny s lm gim cht lng sn
phm vang nho. Phn tht tri nho phi c x nhuyn v nh vy mi thu c nhiu
dch tri nho.
Sau khi x dp hoc p tri nho, dch nho cn phi c nhanh chng tch khi
phn b (cung, v, ht nho). Qu trnh phi tin hnh nhanh chng nhm ngn chn
s ln men t pht c th xy ra.
Vi nho hoc hn hp gia nho vi nho trng th khng cn tch b hoc
ch cn tch mt phn b.
c) Lng trong, sulfit ho
Vi nho trng dch nho mi p xong kh c bi nhng phn t b dp t cung,
v qu, ht V vy, bt buc phi lng loi b nhng cn i theo dch nho. Bng
cch sulfit ho (xng SO2) nc nho trc khi ln men va lng trong nc nho, ng
thi cn ngn chn c vic ln men t pht do loi b c phn ln vi sinh vt
di. Vi sinh vt di ch yu l nm mc, vi khun v mt s nm men s c thi ra
ngoi theo cn.
Kh SO2 tn ti trong dch nho hai dng: 1020% dng t do (bisulphite hoc
dng H2SO3 ha tan) v 8090% dng lin kt (to phc vi ng hoc aldehyde).
Ch khi SO2 dng H2SO3 ha tan th mi c tc dng c ch vi sinh vt. Ngoi ra,
SO2 cn c tc dng ngn nga phn ng oxy ha mt s hp cht c trong nguyn
liu do n tc dng c ch enzyme oxydase. Mt khc H2SO3 c th tc dng vi oxy
to acid H2SO4. phn ng ny lm gim hm lng oxy t do trong dung dch v hn
ch hin tng oxy ha.
SO2 c tc dng lng thc y qu trnh lng trong dch nho. Theo Navarre
(1994), l do kh nng c ch vi sinh vt c trong nguyn liu ca SO 2 nn khng
xy ra hin tng ln men t nhin dch nho, nh m s kt lng cc cu t l lng
trong dch nho s din ra nhanh v hiu qu.
Vic x l nc nho vi SO2 thng c ko di t 1224h v phi tin hnh
ngay sau khi tch nc nho ra khi b. Thng dng 1529g SO2 cho 100 lt nc
nho, SO2 c th c np di dng lng, nguyn cht hoc di dng dung dch ca
cc mui sulfit. Khi tin hnh sulfit ho nc nho trong vng 1224h nhng phn t
cn s t t lng xung y bn, phn dch trong s bn trn lp cn. Phn cn chia
305
Thng thng sau khi tip ging men thun vo bn ln men khong 12 gi th
xut hin nhng du hiu u tin ca qu trnh ln men - l nhng bt kh CO2
bm quanh thnh bn ln men v ln dn bao ph cc b mt. Qu trnh ln men s
mnh dn. Thng qua vic theo di nhit , lng CO2 thot ra, dy v mu sc
ca lp bt v nht l tc gim dn ca hm lng ng ta s xc nh c thi
im cc i ca qu trnh ln men vang. Sau , qu trnh ln men s yu dn cho
n khi kt thc qu trnh ln men chnh v bt u qu trnh ln men ph. Ln men
chnh ko di 610 ngy sau khi CO2 thot ra gim nhiu v tin hnh h nhit
xung 15200C ln men ph t 26 tun. thi k ln men ph, ng st tip tc
c chuyn ho thnh C2H5OH v CO2 d yu v chm, tu thuc hm lng ng
ban u trong dch nc nho v hot ca nm men.
S h thng ln men vang nho lin tc c th hin hnh 6.32.
Vic ko di thi gian ln men ph ca vang nho khng phi bao gi cng cho
kt qu tt hn, i khi lng ng st li s l ngun thc n tt cho vi sinh vt gy
hi. y chnh l nguyn nhn dn n mt s h hng thng gp vang. Mt sn
phm c coi l ln men tt nu hm lng ng st nh hn 12g/l.
Vi nho : Cc bn ln men sau khi tip nhn hn hp dch nho gm dch
nho cng b y n 4/5 th tch bn ln men. Ngay lp tc phi tin hnh sulfit ho
vi liu lng 1020gSO2/hl. Bm hon lu cho n khi nhn thy dch nho
chuyn sang mu sm ti hn lc ban u th khi SO2 khuch tn u ln hn
hp dch nho. S dng SO2 nhm mc ch ngn chn qu trnh ln men t pht xy
ra v thay i hm lng cht mu, cht cht trong sn phm vang
Sau khi sulfit ho khong 2 gi ta np men ging thun khit vi t l khong
2% so vi th tch hn dch nho lc u. Lc u, cc phn t b (v, cung dp, ht..)
nng hn chng c xu hng nm di y bn ln men hoc l lng trong lp dch
nho nhng khi qu trnh ln men xy ra th cc bt kh CO2 sinh ra s bm vo cc
phn t b. Mt bt cng ngy cng dy dn dn cc phn t b s nh hn v t t
ni ln trn b mt bn ln men to thnh mt lp b dy, ta thng gi l "nn", lp
b "nn" ny c phn di ngp vo dch nho, phn trn tip xc vi khng kh. iu
ny dn n hot ng ca nm men phn trn bn thun li hn, qu trnh ln men
nhanh hn di bn v nhit cng cao hn vng di. V vy hng ngy phi
307
* Tin hnh: Vic tng tr c tin hnh trong mt khong thi gian nht nh
nhng thi gian ti thiu l 6 thng v nhit di 150C. Thng trong qu trnh ny
phi trnh nh sng v khng kh trnh qu trnh oxy ho gy bin i mu v
trong ca vang nho. Ru vang c tng tr trong bn g nhm kt ta cc cht gy
c, gy ng t v nho; ng thi to thm cht mu v cht thm cho vang nho.
Trong qu trnh tng tr nh k tch b phn cn y thit b tng tr vang non
bng cch bm phn dch pha trn vo thit b tng tr khc v chm thm ru
vang nh k vo thit b tng tr gim i khong trng pha trn b mt dch.
i) Lm trong
trong l mt trong nhng yu cu hng u v cht lng ru vang. N l
yu t quan trng khi tip xc ln u tin vi ru vang v l yu t quyt nh tha
mn th gic ca khch hng.
Mc ch ca qu trnh lm trong ru vang tch cc cn mn, pectin, protein
c trong ru vang sau giai on tng tr gip vang n nh v thnh phn ha hc
cng nh hon thin cc tnh cht cm quan c c sn phm vang ng vi yu
cu k thut.
lm trong ru vang c th s dng phng php lng hoc lc. lc vang
c th s dng thit b lc ng hoc my lc khung bn vi s h tr ca bt tr lc
diatomide sn phm t trong theo yu cu. Qu trnh lc nn thc hin trong
iu kin kn hn ch s xm nhp vi sinh vt t bn ngoi vo sn phm.
j) Chit rt v ng chai
Sn phm s c chit rt vo cc bao b thu tinh vi nhng hnh dng v
dung tch khc nhau p ng yu cu v th hiu ngi tiu dng. Trong qu trnh rt
sn phm, ng np v dn nhn khng xy ra nhng bin i ng k trong vang.
Yu cu l rt trong iu kin kn hn ch s xm nhp ca vi sinh vt.
3.4.3. Cc ch tiu cht lng ca ru vang
a) Ch tiu cm quan
Cc ch tiu cm quan ca ru vang c trnh by bng 6.6
Bng 6.6. Ch tiu ha l ca ru vang (TCVN 7045-2002)
Tn ch tiu
Yu cu
1. Mu sc
2. Mi
3. V
4. Trng thi
Trong khng vn c
b) Cc ch tiu ho l
Cc ch tiu ha l ca ru vang c trnh by bng 6.7
Bng 6.7. Ch tiu ha l ca ru vang (TCVN 7045-2002)
Tn ch tiu
Mc
618
3,0
Tn ch tiu
Mc
1,5
350
0,1
4. Hm lng CO2
Ch tiu
1. Tng s vi sinh vt hiu kh, s khun lc trong 1ml sn phm
102
10
4. Staphylococcus aureus
5. Clostridium perfringene
10
312
CU HI N TP
1. Trnh by vai tr ca cc nguyn liu s dng trong sn xut bia.
2. Nu c im ca cc nhm nm men bia v yu cu ca nm men dng
trong sn xut bia.
3. M t quy trnh v cc bc tin hnh trong cng ngh sn xut bia.
4. Qu trnh nu bia nn dng nhng khong nhit no? V sao?
5. Nu bia trong trng hp s dng nguyn liu thay th nhiu cn lu nhng
vn g?
6. Diacetyl c c im g v n nh hng th no n cht lng ca bia? Lm th
no hn ch hm lng diacetyl trong bia thnh phm?
313
314
mng t bo, cho php acid glutamic thm thu ra ngoi mi trng hay khng v c
vai tr quan trng trong c ch oxy ha c cht to nn acid glutamic. Biotin c th
c cung cp vo mi trng ln men di dng tinh khit hay qua cc nguyn liu
giu biotin nh cao bp, r ng.
Trong mi trng biotin, vi khun sinh trng va phi, ln men tt v to
c nhiu acid glutamic. Khi tha biotin, vi khun sinh trng rt mnh m, tiu hao
ng nhanh, sinh rt t acid glutamic nhng li sn sinh ra nhiu acid lactic, xetoglutaric, succinic, aspartic v alanin. Khi thiu biotin, vi khun sinh trng v to
acid glutamic km.
Nng biotin ti u cho qu trnh to acid glutamic thay i theo ngun c
cht, nng c cht trong mi trng v phn bit cho tng loi ging. Ni chung
nng biotin thng nm trong khong t 2 n 5 g/l mi trng. C bit c ging
cn n 10g/l. Khi dng glucose vi nng 10% lm c cht th nng biotin ti
u l 3g/l. Nu h thp nng glucose th nng biotin ti u cng gim xung.
b) Nng oxy ha tan
Vi khun tham gia trong qu trnh ln men to acid glutamic l loi rt cn oxy
ha tan trong mi trng sinh trng v tch ly acid glutamic. Nhu cu oxy cho
tng giai on ln men c khc nhau. Vic thng gi v khuy trong qu trnh ln men
acid glutamic c ngha v cng quan trng do n c tc dng duy tr v iu chnh
nng oxy ha tan trong qu trnh ln men. Mt trong nhng yu t lm gim lng
oxy ha tan vo trong mi trng l tc cnh khuy, tc cnh khuy gim cht t
s lm lng oxy ha tan gim rt nhanh.
Khi cung cp oxy qu trnh ln men din ra nh nhng, trn tru, hot lc h
hp ca cc t bo cao, tiu th ng nhanh, thi gian to acid glutamic di, tc
to acid glutamic v hiu sut ln men tt.
Khi cung cp thiu oxy, nhu cu oxy khng m bo th sau 10 gi ln men, tc
sinh trng v tc tiu th ng chm, thi gian to acid glutamic ngn, hiu
sut ln men acid glutamic km nhng li to ra mt lng ln acid lactic v acid
succinic.
Cung cp d tha oxy th s sinh trng v tiu hao ng b c ch mnh m,
hot lc h hp ca cc t bo thp, ch c mt lng cc k nh acid glutamic c
to thnh v thay vo l acid -xetoglutaric.
Nh vy cung cp tha hoc thiu oxy u khng tt. Cung cp t oxy lm hi
cho sinh trng, cung cp tha oxy lm hi cho s to thnh acid glutamic.
c) Nng mui amoni
Cc loi mui cha NH4+ nh NH4Cl, (NH4)2SO4, NH4H2PO4, (NH4)2HPO4,
NH4OH, NH3 hoc ure thng l ngun cung cp nit cho qu trnh ln men acid
glutamic. Vic cung cp nit cho qu trnh ln men acid glutamic l rt quan trng, bi
v nit cn cho vic tng hp protein t bo v chim ti 9,5% trng lng phn t
acid glutamic.
Tuy trong mi trng cha mt lng ln NH4+ l cn thit nhng li khng c
li cho s pht trin ca vi khun cng nh vic tch ly acid glutamic. Do vy, nng
mui amoni thng c gi mc thp trong giai on u v b sung thm
dn v sau. Ure l ngun rt tt cung cp nit cho vi khun tng hp protein t bo,
tch ly acid glutamic, gi pH mi trng trung tnh hay kim yu. Khi thiu ure,
cc c ch sinh tng hp acid glutamic b o ln dn ti vic to ra acid hu c khc
318
thay cho acid glutamic. Khi tha ure lm gim hiu sut to acid glutamic. Vi chng
Corynebacterium nng ure ban u khong 1,71,8% l ti thch.
d) pH
pH ti u cho sinh trng v to acid glutamic ca cc vi khun sinh acid
glutamic l trung tnh hoc hi kim. Trong qu trnh ln men, do s hnh thnh acid
glutamic v cc acid hu c khc nn pH mi trng lun c xu hng b gim xung,
v vy m bo cho qu trnh ln men c tt ngi ta phi thng xuyn iu
chnh pH trong sut qu trnh ln men. Vic b sung dn mui amoni NH4+ vo trong
mi trng s thc hin c hai chc nng c bn l iu chnh pH v b sung NH3
cho vic tng hp phn t acid glutamic. C th dng ure iu chnh pH trong
khong 78, ti u cho sinh trng v to acid glutamic.
Corynebacterium sinh trng v tch ly acid glutamic tt khong pH =
7,27,5; sinh trng c trong khong pH = 6,08,0. V vy theo quy nh nn pha
mi trng c pH = 6,56,7 ( sau khi thanh trng pH c gim xung cht t v sau
khi tip ure, pH s tng dn ti tr s ti u 7,37,5).
e) Nhit
a s vi khun sinh acid glutamic sinh trng v to acid glutamic tt nhit
3035oC, s t 3537oC, c bit 4143oC. Khi nhit thay i t ngt t 30oC
n 37oC s dn n vic bin qu trnh ln men acid glutamic thnh qu trnh ln men
acid lactic, do vy vic duy tr mt ch nhit n nh trong sn xut m chnh l
cn thit.
g) nh hng ca thc khun th
Trong qu trnh ln men acid glutamic, cc vi khun ch tch ly lng ln acid
glutamic trong iu kin ln men khng b nhim trng. Mt s vi khun sinh bo t
v thc khun th c th nhim vo mi trng sn xut qua nhiu con ng nh
khng kh, thit b r r v mi trng cha c tit trng trit lm gim hiu sut
ln men hoc lm hng mi trng ln men. Do vy cn pht hin nhanh v c bin
php ngn nga, x l thch hp m bo hiu sut cho qu trnh ln men.
1.4.3. S quy trnh cng ngh
S quy trnh cng ngh sn xut m chnh bng phng php ln men c
trnh by hnh 7.2.
1.4.4. Thuyt minh quy trnh
a) Chun b dch ln men
Nguyn liu s dng trong pha ch dch ln men acid glutamic c th l cc loi
dung dch ng glucose, saccharose hay dch thy phn tinh bt, cellulose. Trong
dung dch, ng thng chim khong 825%. Trong qu trnh ln men, ngi ta c
th s dng nng ng cao ngay t ban u. Nhng phng php s dng ng
lm nhiu ln trong sut thi gian ln men thng cho hiu sut cao hn. Lng
ng cn thit cho qu trnh ln men cn ty thuc vo ging vi khun m ta a vo
sn xut.
R ng l nguyn liu rt thch hp pha ch dch ln men do c cha
lng ng cn thit cho qu trnh ln men, hn na c cha hm lng biotin rt
cao. Hm lng biotin thch hp cho ln men acid glutamic l 25g/lt mi trng,
nhng nu hm lng biotin qu cao s to ra nhiu alanin, acid lactic v aspartic lm
nh hng n hiu sut thu hi acid glutamic.
319
Trong trng hp dng cc dung dch cha ng khc tin hnh ln men cn
phi cung cp thm hm lng biotin. Ngun biotin s dng thng ly t cao bp.
Mc du biotin c nh hng tt n s to thnh acid glutamic nhng li c nh
hng xu n kh nng bn thm ca mng t bo. Do , trong qu trnh ln men
ngi ta phi s dng mt s cht c ch to thnh cc lipoglucoprotein mng t
bo. Cc cht c ch thng c s dng trong sn xut acid glutamic l Tween 60,
vi liu lng s dng l 0,15%, mui calcium ca benzin penicillin 5UI/ml.
Nguyn liu
Chun b dch ln men
Ging vi khun
Ln men
Tch acid glutamic
To m chnh v tinh sch
C c, kt tinh m chnh
Ly tm v sy m chnh
Phn loi v bao gi
Thnh phm
bo qun
Hnh 7.2. Quy trnh sn xut m chnh bng phng php ln men
Ngun nit c s dng trong dch ln men nhiu nht l ure. Ngi ta thng
cho hm lng ure khong 0,52%. Thng thng trong sn xut, lng ure c cho
vo nhiu ln. pH trong qu trnh ln men duy tr mc 6,87,8 l tt nht. Ngoi
ngun ure ra, ngi ta cn s dng (NH4)2SO4 hoc (NH4)Cl vi liu lng l 0,5%.
Trong nhiu trng hp ngi ta s dng c NH4OH hoc kh ammoniac thi vo
dung dch ln men cung cp ngun nit cho vi khun hot ng. Cc hp cht
khong thng c s dng trong qu trnh sn xut bao gm:
KH2PO4
0,10,2%
MgSO4.7H2O
0,030,3%
320
MgSO4.4H2O
0,001%
Dng CaCO3 gi pH
6,78,0
Mi trng dng cho qu trnh ln men sn xut acid glutamic thng c pha
ch nh sau:
ng:
1012%
Cao bp (nc chit bp c c):
0,7%
KH2PO4:
0,15%
MgSO4:
0,075%
Ure: Ban u cho 2,2%, sau b sung khi ln men l 1,2%
MnSO4:
2%
Vitamin H (biotin):
25g/lt
pH ca mi trng c iu chnh 6,7 8,0
Dch ln men sau khi chun b xong phi c thanh trng ri lm ngui n
nhit 32oC. Vic thanh trng mi trng cn c lm thn trng, ng nhit v
thi gian quy nh. Thanh trng nhit cao qu, thi gian ko di qu mc quy
nh s lm cho ng b caramen ha, melanoit ha, mt s acid amin b phn hy,
mt s cht sinh trng b mt dn n gim cht lng mi trng ko di thi k
tim pht ca ging, gim hiu sut chuyn ha ng thnh acid glutamic giai on
sau.
Trong thc t sn xut, ngi ta dng r ng lm mi trng ln men thay cho
cao bp. R ng thng pha long n 1314% v thanh trng trc khi ln men.
Nu l nguyn liu cha tinh bt, th tinh bt phi c thy phn (qu trnh dch ha
v ng ha) nh enzyme -- amylase ri sau mi b sung thm dinh dng vo
mi trng ln men.
b) Ln men
y l khu c tnh cht quyt nh nht i vi ton b dy chuyn sn xut.
Trong cng on ny gm cc cng on nh l: chun b ging sn xut, chun b ure
v du ph bt, x l khng kh v ln men.
b.1) Chun b ging sn xut
* Chun b mi trng ln men
- Mi trng thch nghing
Mi trng thch nghing gm: pepton: 1%, cao tht b: 1%, NaCl tinh ch:
0,5%, thch 2%.
- Mi trng nhn ging cp 1
ng glucose tinh khit:
2,5%
R ng:
0,25%
Nc chm:
0,32%
MgSO4.7H2O ( pha 10%):
0,04%
+2
+2
(Fe , Mn )SO4 ( pha 2000g/l): 0,002%
Ure:
0,5%
Vitamin B1 ( pha 150g/l):
0,00015%
pH
6,7
321
FeS + 2NaCl
FeS + 2NaOH
(CH2)2
(CH2)2
COO-
COONa
nhit 7080oC cho n khi t m 0,5% th kt thc qu trnh sy. Thi gian
sy khong 2 gi.
h) Phn loi v bao gi
- Phn loi
Phn loi m chnh trn cc sng rung c s l v kch thc l sng khc nhau
gm: loi mt sng 12 l, 24 l, 36 l/1 tc vung Anh:
+ Loi trn sng 12 l l loi vn cc hoc qu to, c th ha ra nc a vo c
m sau.
+ Loi trn v di sng 24 l, 36 l u l chnh phm.
+ Loi di sng 36 l dng lm mm tinh th cho m sau.
Cng c th s dng sng rung c kch thc l sng 10 l, 24 l, 42 l phn
loi.
- Bao gi
M chnh sau khi sng phn loi, em cn v ng bao gi ti polyetylen 2 ln.
Trng lng mi ti ty theo yu cu c th t 100g n 1kg, gia hai ln ti c
nhn hiu ghi r khi lng tnh, hm lng, ngi cn, ngi ng gi v ngy sn
xut, mt sau ghi hng dn s dng.
Tng ti ln 10kg hay 20kg c bc k bng giy chng m v ng kn trong
hm g a i nhp kho bo qun.
1.4.5. Ch tiu cht lng m chnh
- Hm lng m chnh tinh khit 99%
- m 0.5%
- pH m chnh: 6.77.2
- quay cc c trng: 24,8 ~ 25,3o
- Hm lng Cl- : 0.2%
- Khng pht hin PCA (pyrolidone carboxylic acid)
- Tng s bo t men, mc: 100 (khun lc/g)
- Hm lng Asen: 2ppm
- Tng s kim loi nng quy ra ch nh hn 10ppm
2. CNG NGH SN XUT ACID ACETIC (GIM)
Gim l sn phm ca qu trnh chuyn ho ru etylic (ethanol) thnh acid
acetic di tc dng ca vi khun Acetobacter vi cc loi ru, ru vang, ru bia,
ru nc p hoa qu. Mu sc v hng v ca gim ph thuc rt ln vo nguyn
liu lm ra n.
Ty thuc vo ngun nguyn liu ban u s c cho nhiu loi gim khc nhau
nh: gim qu, gim go, gim mt, gim nc da, gim ru.
Qu trnh ln men acetic theo phng php truyn thng c th c thc hin
trong iu kin bnh thng, thit b n gin.
2.1. Nguyn liu
Nguyn liu sn xut acid acetic bng phng php ln men c th l nguyn
liu cha ng (nc p tri cy, nc tri da, nc p ma...), cng c th l
nguyn liu cha tinh bt hoc nguyn liu cha cn.
326
kh kh nng oxy ha cng tt, nng sut cng cao. phng php chm do b mt
tip xc gia t bo v khng kh b hn ch bi s bao ph b mt dch ln men ca
lp vng gim v dy lp dung dch nn qu trnh ln men ko di 35 tun, nng
gim thu c 37% acid acetic. Phng php chm do khng kh c thi trc
tip vo dung dch ln men nn qu trnh oxy ha xy ra rt nhanh, thi gian ngn 48
gi, nng gim 714%.
2.3.2. Nhit
Acetobacter thuc nhm a m, nhit thch hp cho chng hot ng l t
2532oC. Nhit thp qu trnh ln men xy ra chm, nhit thp hn 6 oC cc
hot ng sng ca vi khun s b ngng. Nhit cao c ch hot ng v n mc
no s nh ch s sinh sn ca t bo lm tng s tn tht ca vi khun v hiu
sut ca qu trnh ln men gim do s bay hi ca acid acetic v ru etylic. Nhit
thch hp cho qu trnh sn xut gim 2235oC, nhit ti u l 1824oC, 2732oC.
2.3.3. Nng acid acetic
Trong sn xut gim ban u ngi ta thng cho vo mt lng gim nht nh
acid ha mi trng nhm ngn cn s pht trin ca cc loi vi sinh vt khng
mong mun, a vo dch ln men mt lng t bo nht nh, kch thch s pht trin
ca cc vi khun sn xut acid acetic. acid ban u thng 26%. Nng acid
cao s hn ch s sinh trng ca vi khun v gim kh nng ln men. Nng acid
acetic trn 8% s c ch hot ng ca vi khun.
2.3.4. Nng ru
Nng ru rt quan trng i vi qu trnh ln men, nng ru s dng
thch hp khong 1013% s thc y qu trnh ln men. Nu nng ru cao hn
14% s lm cho ru khng c oxy ha hon ton chuyn thnh acid acetic v
nng sut ln men gim. Nu nng ru qu thp acid acetic to ra s b oxy ha
tip tc to thnh CO2 v H2O gy hin tng mt gim. trnh hin tng ny,
trong sn xut gim cn gi li lng ru st trong sn phm t 0,20,5%, lng
ru st c tc dng c ch s tng hp enzyme oxy ha acid acetic v mui acetate.
2.3.5. Cc cht C, N, P v nguyn t vi lng
to iu kin cho vi khun hot ng tt, thc y nhanh qu trnh oxy ha
ru thnh acid acetic, trong thnh phn mi trng dch ln men ngoi nc, ru,
acid acetic cn b sung mt s mui khong (NH4)2SO4, KH2PO4, CaHPO4, FeCl3
ty thuc vo nhu cu dinh dng ca tng ging vi khun acetic. Ngoi ra, trong mi
trng dinh dng cng cn b sung thm cc vitamin, cht kch thch sinh trng
nh pepton, cao nm men...
2.4. Cc phng php ln men
Gim c th c sn xut theo nhiu phng php ln men khc nhau, t
phng php truyn thng n cc phng php dng trong cng nghip ln men. Ni
chung cc phng php u nhm mc ch tng tc chuyn ha ru thnh acid
acetic di tc dng ca vi khun acetic. Cc phng php ln men thng c s
dng l:
- Phng php ln men chm
- Phng php ln men nhanh
- Phng php ln men chm
329
- Phng php kt hp
2.4.1. Phng php ln men chm (phng php Orleans ca Php)
Nguyn liu chnh dng sn xut acid acetic l ru vang nho v sau ny c
p dng cho nhiu loi ru tri cy khc.
S dng thng g ln men c dung tch 200 lt, pha trn c l thng kh c
che li chn trnh cn trng xm nhp (hnh 7.4). Cho vo khong 1/3 thng (~ 70
lt) gim ngon lm men mi ri cho tip 15 lt ru hoc ru vang. Tin hnh ln
men nhit 2129oC trong iu kin hiu kh. sau thi gian ngn vi khun acetic s
pht trin thnh mt lp mng trng trn mt v oxy ha ru etylic trong ru vang
thnh acid acetic. Trong khong thi gian 4 tun, c mi tun li cho vo thng lng
ru nh vy. Sau 5 tun, khi nng ru ch cn 0,30,5% th qu trnh ln men
gn nh kt thc. Sn phm to thnh l acid acetic c v chua thanh, thm ngon nng
t khong 56%. Gim c rt ra khi thng cho n khi hn hp trong thng
ch cn mt na. Li tip tc cho ru vo thng vi t l nh trn v tip tc ln men.
C nh vy, qu trnh c lp li cho n khi khng cn mun lm gim na. Quy
trnh lm gim ny tuy chm nhng lin tc v cho gim ngon.
Ca np liu
Ca khng kh vo
Ca quan st
Ct ch mc
Van tho
v bo hay li bp.
Tip ngi ta cho dng mi trng t trn xung qua h thng phn phi
chy qua lp cht mang c cha cc t bo vi khun mt cch u khp. Cng lc,
khng kh c thi t di y thng ln pha trn nh mt h thng phn phi. Lc
ny ru v khng kh s thm thu vo t bo vi khun. Qu trnh oxy ha ru thnh
acid acetic c tin hnh, acid acetic thm thu qua mng t bo ra ngoi v theo
dung dch xung y thit b ln men. Qu trnh ln men c thc hin trong khong
37 ngy. Khong 2/3 lng gim thnh phm c rt ra t y thng v mi trng
mi li c b sung vo thng v tip tc ln men. Nhit ln men t 2437oC.
Nhit thch hp cho qu trnh ln men l 30 n 32oC. Nhit ln men c kim
sot bi mt h thng trnh hin tng qu nhit v vi khun khng hot ng.
Trong trng hp dch ln men cui cng cha lng acid acetic thp, ngi ta tin
hnh ti ln men bng cch bm chng ngc li t trn xung.
Khng kh ra
Khng kh vo
Chng d oxy ha acid acetic. Acetobacter xylinum pht trin trong gim to thnh
mng nhy trn b mt, lm cho gim ln men phn b khng u, to cho khi v bo
c nhng vng c acid thp v y chnh l cc nhim c iu kin cho cc vi
sinh vt tp dn pht trin. Khi nhim khun, cc cht lng ny ln men b oxy ha v
chuyn thnh CO2 v nc, lm gim lng gim.
khc phc tnh trng ny, ngi ta cho ln men li v trc khi ln men phi
v sinh thit b ln men tht sch hoc thanh trng Pasteur nhit 6070oC, hoc
cho thm vo gim K2S2O5 vi liu lng 515g/100 lt dm kt hp vi thanh trng
Pasteur tng bn ca gim. C th cho gim vo cc thng cha c y kn.
Ngoi ra, mt s nc qu v nc da c cha vi khun lactic, nht l trong
nc da. Loi vi khun ny rt ym kh v thng cng sinh vi Mycoderma vini.
Chng tn ti trong c hai iu kin ym kh v hiu kh. Vi khun lactic to mi kh
chu v lm mt mu gim. N cng khin gim khng chua v lm gim sn lng
gim.
C 3 bin php hu hiu chng li vi khun lactic l dng cht ng lng
trong dung dch ln men, lc v tit trng ru ln men, tng chua ln t nht
1% bng cch cho gim ngon vo ru ln men. Nu ta cho 75 phn triu dioxide
lu hunh th c th kim sot c vi khun lactic.
2.6.2. Gim chuyn mu en
Gim b chuyn mu en do 3 nhn t: tanin, st v men oxy ha. Tanin c
trong cc thng g mi hoc trong cc nguyn liu c dng sn xut gim. V
d, loi gim lm t qu vi rng c th cha mt hm lng ln tanin lm en gim.
St khi tip xc vi gim th b n mn v to nn tanat st. Ch cn mt phn st so
vi 10.000 phn gim l lm cho gim b en. Mt s men oxy ha cng lm
i mu gim nhng c th cha c bng cch tit trng theo phng php Pasteur.
Thng kh v lc l cch cha i vi tanin v st.
2.6.3. Ln gim (trng gim)
Trong thng ln men v gim thnh phm hay gp mt loi giun trn nh, c
mu hng gi l ln gim Angillula aceti. Con c trng thnh di ti 1mm, con ci
12 mm (hnh 7.10).
UDPGlc
GK
UGP
Glucose-1-phosphate
PGM
Glucose-6-phosphate
G6PDH
Phosphogluconic acid
PGI
Fructose
FK
Fructose-6-phosphate
Chu trnh
Pentose phosphate
Chu trnh Krebs
PTS
Fructose-1-phosphate
FBP
1FPk
Gluconeogenesis
Fructose-1,6-biphosphate
Nc da gi
Lc
ng, SA, DAP
Acid acetic
Chnh pH
Ging sn xut
Ln men
Tch khi hemicellulose
Ra
Ct nh
dd Na2CO3 3-5%
Ngm Na2CO3
X nc lnh
un si
ro
Ngm ng
Dch ng 70%
8g
2g
20g
20g
1000ml
by bng 7.3.
Bng 7.3. nh hng ca nng (NH4)2HPO4 n s hnh thnh thch da [3]
Nng NH4H2PO4 (%)
0.0
110.0
0.1
128.70
0.2
135.50
0.3
148.65
0.4
168.20
0.5
210.35
0.6
178.90
0.7
174.85
0.8
170.45
0.9
163.90
1.0
150.40
dy Trng thi
Glucose
Dy chc
198.50
Saccharose
Dy chc
193.79
Lactose
Mng mng mm
84.50
Maltose
Mng mng mm
86.35
Dextrin
Mng mng mm
81.20
Galactose
Mng mng mm
50.45
Khng
b Mng mng mm
sung ng
50.00
341
15
0.00
20
Mng mng mm
87.50
25
128.82
2831
Dy chc
195.02
35
0.00
40
0.00
3.5.5. nh hng ca pH
pH nh hng nhiu n nng sut v s hnh thnh sn phm thch da,
pH qu thp hoc qu cao u khng to ra thch, th hin bng 7.6.
Bng 7.6. nh hng ca pH n s hnh thnh thch da [3]
pH
dy Trng thi
2.5
3.0
3.5
Mng mng mm
92.60
4.0
Trung bnh mm
148.52
4.5
Dy chc
188.32
5.0
Dy chc
193.89
5.5
Dy chc
184.20
6.0
Dy chc
173.70
6.5
163.85
7.0
Mng mng mm
86.90
7.5
8.0
CU HI N TP
1. C s ca qu trnh sn xut m chnh bng phng php ln men l g? Nhng yu
t no nh hng n qu trnh sn xut m chnh?
2. Hy m t quy trnh sn xut m chnh bng phng php ln men v gii thch cc
cng on trong quy trnh.
3. Cho bit vai tr ca biotin v ure trong qu trnh sn xut m chnh bng phng
php ln men.
4. Nu c im ca vi khun acetic v bn cht sinh ha ca qu trnh ln men
acetic.
5. Trnh by cc phng php ln men v gii thch nh hng ca cc yu t: oxy
khng kh, nhit , nng acid acetic, nng ru v cc cht dinh dng b
sung n qu trnh ln men acid acetic.
6. Gii thch mt s nguyn nhn lm gim cht lng ca qu trnh ln men acid
acetic.
7. Trnh by bn cht ca qu trnh sn xut thch da v c im ca vi khun ln
men thch da.
8. Nu quy trnh sn xut thch da v trnh by nhng cng on chnh trong quy
trnh.
9. Vic b sung cc cht dinh dng v ng c ngha nh th no n qu trnh
sn xut thch da? V sao?
10. Cc thng s nhit v pH b thay i s nh hng nh th no n vic hnh
thnh cu trc ca thch da?
343
344