Professional Documents
Culture Documents
C s ha hc phn tch
Lm Ngc Th
NXB i hc quc gia H Ni 2005.
T kho: C s ha phn tch, Phn tch nh lng, Chn mu, o mu, Phng php
phn tch.
Mc lc
Chng 1 M u ........................................................................................................ 8
1.1 Lnh vc ng dng phn tch nh lng....................................................... 8
1.2 Thc hnh phn tch nh lng.................................................................... 9
1.2.1 Chn mu.................................................................................................. 9
1.2.2 Chun b mu phn tch.......................................................................10
1.2.3 o mu ....................................................................................................10
1.2.4 Ha tan mu .............................................................................................10
1.2.5 Tch hn hp cn tr ...............................................................................10
1.2.6 Giai on kt thc php phn tch ............................................................10
1.2.7 Chn phng php phn tch ...................................................................11
Chng 2 nh gi tin cy ca nhng s liu phn tch ................................. 12
2.1 Mt s nh ngha.........................................................................................12
2.1.1 Trung bnh v trung v .............................................................................12
2.1.2 lp li .................................................................................................13
2.1.3 ng ...................................................................................................14
2.1.4 lp li v ng ca nhng d kin thc nghim ............................15
2.2 Phn loi sai s.............................................................................................16
2.2.1 Sai s h thng v sai s ngu nhin ........................................................16
2.2.2 Cc loi sai s h thng ...........................................................................16
2.2.3 nh hng ca sai s h thng n kt qu phn tch..............................17
2.3 Biu hin ca sai s h thng .......................................................................18
2.3.1 Pht hin sai s dng c v sai s c bit .................................................18
2.3.2 Pht hin sai s phng php...................................................................18
2.4 nh hng ca sai s ngu nhin .................................................................20
2.4.1 Xem xt nh hng ca sai s ngu nhin ln ng tc chun ho pipet .21
2.4.2 S phn b s liu ca nhng php o song song ....................................22
2.4.3 Nhng khi nim c bn ca thng k c in.........................................25
2.4.4 ng dng nhng phng php thng k ..................................................27
2.4.5 S dng nhng phng php thng k.....................................................29
2.4.6 Khong tin cy .........................................................................................30
2.4.7 Nhng phng php thng k kim tra gi thuyt ...................................36
2.4.8 Loi tr s liu mang sai s th bo.........................................................40
2.1 S lan truyn sai s trn cc php tnh .........................................................42
2.7.2 Php cng sai s h thng ........................................................................42
2.7.2 Cng sai s ngu nhin ............................................................................45
2.7.2 S lan truyn sai s php tnh lu tha .................................................47
2.7.2 S lan truyn sai s php LOGARIT v ANTI LOGARIT ...................49
2.2 iu kin c ngha ca ch s......................................................................50
2.3 Bo him cht lng (QA) v biu kim tra ............................................52
2.7.2 S cn thit ca bo him cht lng.......................................................53
2.7.2 ng dng biu kim tra.......................................................................54
Chng 3 Cc phn ng ha hc trong ha hc phn tch................................. 57
3.1
3.2
3.3
3.4
Chng 4 Phng php tnh nng cc cht trong nhng dung dch cn bng
n gin...................................................................................................... 65
4.1 Mt s lun im c s ................................................................................65
4.1.1 Thnh phn ho hc ca dung dch ..........................................................65
4.1.2 Tnh cht axit - baz trong cc dung mi khc nhau ................................67
4.2 Phng php tnh nng cc cht trong nhng dung dch cn bng n
gin..............................................................................................................69
4.2.1 Trng thi cn bng..................................................................................69
4.2.2 Biu thc hng s cn bng .....................................................................70
4.2.3 Nhng phng php biu th hng s cn bng........................................70
4.2.4 Biu thc hng s cn bng ca nhng phn ng thng gp nht ..........72
Chng 5 tan ca kt ta ................................................................................... 90
5.1 nh hng ca cn bng cnh tranh n tan ca kt ta .........................90
5.1.1 M t cn bng phc tp ..........................................................................91
5.1.2 S gii bi tp bao gm mt s cn bng ............................................92
5.2 nh hng ca pH n tan ......................................................................93
5.2.1 Tnh tan nng ion hiro bit ...................................................94
5.2.2 Tnh tan nhng nng ion hiro khc nhau...................................96
5.2.3 tan ca hiroxit kim loi trong nc ................................................103
5.3 nh hng ca s to phc n tan.......................................................105
5.4 nh hng ca nng cht in li n tan..........................................110
5.5 Nhng yu t ph nh hng n tan ca kt ta ..................................118
5.6 Phn chia cc ion theo nng cht kt ta (kt ta phn on)................119
Chng 6 Qu trnh to thnh kt ta ................................................................. 123
6.1
6.2
6.3
6.4
ng chun kt ta .............................................................................161
ngha ca ch s khi tnh ng chun ..............................................163
Nhng yu t nh hng n tnh r rng ca im cui ...........................163
ng chun hn hp ...........................................................................166
Nhng cht ch th ha hc ca phng php chun kt ta..................169
11.3
11.4
11.5
11.6
Chng 1
M u
Ha hc phn tch l khoa hc ca nhng phng php pht hin v xc nh nhng
lng tng i ca mt hoc mt s cu t trong mu ca cht nghin cu. Qu trnh pht
hin cc cht gi l phn tch nh tnh, qu trnh xc nh thnh phn nh lng cc cht gi
l phn tch nh lng. Trong cun sch ny, chng ti ch yu cp vn th hai.
Nhng kt qu phn tch nh lng c din t bng nhng i lng tng i nh
phn trm, phn nghn, phn triu hoc phn t cht cn xc nh trong mu, lng gam cc
cht trong mt mililit hoc mt lt dung dch mu; lng gam cht trong mt tn mu hoc
mol phn ca cu t cn xc nh trong mu.
1.1
phm ngh thut gip cc nh s hc bit c nguyn liu v k thut ca nhng cng trnh
ca nhng ha s thi trc v cng l phng php quan trng pht hin s gi mo.
Thng khi nghin cu trong cc lnh vc va ha hc, ho sinh v c trong mt s mt
ca sinh hc, phn ln cng vic trong phng th nghim l nhm t ti nhng thng bo v
phn tch nh lng. Phn tch l mt trong nhng phng tin quan trng ca cc nh ha
hc. Do , hiu bn cht phn tch nh lng, bit cch hon thnh chnh xc ng tc phn
tch l nhng yu cu cn thit cho cng cuc nghin cu trong nhiu lnh vc khoa hc. C
th so snh ngha ca ha hc phn tch i vi qu trnh hnh thnh mt nh ha hc hoc
mt nh sinh ha vi ngha ca k thut tnh v i s tuyn tnh i vi tt c nhng ai
mun c thnh cng trong lnh vc vt l l thuyt hoc vi ngha ring ca ting c Hy
Lp v cc ngn ng c khc i vi nh ngn ng hc.
1.2
Thng nhng kt qu phn tch nh lng bao gm nhng d liu ca hai php o hoc
i khi ca hai dy php o: lng ban u ca mu v lng hp phn cn xc nh trong
mu. V d, c th o khi lng, th tch, cng sng, hp th nh sng, cng
pht hunh quang, in lng. Nhng cng cn phi ni rng, nhng php o ch l mt
phn ca php nh lng thng thng. Hon ton khng km phn quan trng l nhng giai
on chun b trc, nhng giai on ny nng nhc lu di hn so vi php o.
Nhng chng u ca cun sch ny ch yu cp ti cc php o giai on kt
thc php phn tch. Cn nhng vn khc ch c cp ti mt cch chi tit cui sch.
Do hp l, ngay by gi cn hnh dung ton cnh php phn tch, tch ra tng giai on
ring bit ca qu trnh phn tch v nh gi ngha ca chng.
1.2.1 Chn mu
thu c kt qu phn tch ng n cn chn mu c thnh phn phn nh ng
thnh phn ton b cht cn phn tch. Nu cht khng ng nht v c khi lng ln, vic
chn mu i din i hi nhiu sc lc. Chng ta xt mt trng hp nh vy. Mt cngten-n cha 25 tn qung bc. Ngi mua v ngi giao hng cn i dn tha thun v gi tr
tng i ca mt hng , trc ht c xc nh bi hm lng bc. Qung khng ng
nht v gm nhng cc nh kch thc khc nhau, hm lng bc khc nhau. Thc t th kt
qu phn tch ton b qung c c l da trn c s phn tch mt khi lng khong 1 g.
Thnh phn ca n phi i din cho thnh phn ca 25 tn qung hoc l khong 22.700.000
g qung hng ha. R rng l, vic la chn mu nh nh th khng th l mt ng tc n
gin, mt giai on. Ni mt cch ngn gn, chn mu khi lng 1 g v tin cy l
thnh phn ca n i din cho 23.000.000 g nguyn liu t n c ly ra, i hi phi x
l s b ton b nguyn liu.
Thng vic chn mu khng phc tp nh ni trn. Hn na, nh ha hc khng th
bt u phn tch khi m cha c trong tay mt phn mu phn nh ng thnh phn ton b
nguyn liu.
10
1.2.3 o mu
Kt qu phn tch nh lng thng c din t bng n v tng i, ngha l lng
hp phn cn xc nh trong mt n v khi lng hoc th tch mu. Do , khi lng
hoc th tch ca mu cn phi bit trc khi phn tch.
1.2.4 Ha tan mu
Thng php phn tch c tin hnh trong dung dch mu. Trong trng hp l tng,
dung mi cn phi ho tan hon ton mu ban u (ch khng phi ch hp phn cn xc
nh) nhanh v m du khng xy ra s mt mt cht cn xc nh. ng tic l i vi
nhiu hoc chnh xc hn l i vi phn ln cc nguyn liu khng c nhng dung mi nh
vy. Thng nhng nh ha phn tch phi lm vic vi nhng cht kh ch ha nh qung,
cc cht cao phn t, cc t bo sng. Chuyn hp phn cn xc nh ca nhng nguyn liu
nh vy vo trng thi ha tan thng l cng vic phc tp i hi nhiu thi gian.
1.2.5 Tch hn hp cn tr
Ch c rt t nhng tnh cht ha hc v vt l quan trng c s dng lm c trng
trong ha hc phn tch cho mt cht. Ngc li, nhng phn ng c s dng v nhng
tnh cht ca cc cht li c trng i vi c lot cc nguyn t hoc hp cht. S tht l,
khng c nhng phn ng v tnh cht c bit. S thc t cc nh ha phn tch trc
mt kh khn mi: Phi nghin cu nhng s phn tch tch hp phn cn quan tm
khi cc cht l c trong nguyn liu th v c th nh hng n kt qu php o cui cng.
Nhng hp cht hoc nhng nguyn t nh hng n php o trc tip cn xc nh gi l
cht cn tr. Tch cc cht cn tr trc php o l giai on quan trng trong phn ln cc
php phn tch. Khng th chn mt phng php tng qut, cng nhc no loi b hn
hp cn tr v chnh v th nhim v ny l rt quan trng trong ha phn tch.
11
12
Chng 2
nh gi tin cy ca nhng s liu phn tch
Mi php o u c sai s, xc nh gi tr sai s ny thng phc tp, i hi nhiu n
lc, sng to v c trc gic. Nhng kt qu phn tch c hon thnh vi tin cy cha
bit s khng c gi tr khoa hc. Ngc li, nhng kt qu phn tch khng chnh xc cng
c th rt quan trng nu c th xc nh c gii hn sai s vi tin cy cao.
Khng c mt phng php tng qut, n gin v chnh xc no nh gi, cho d ch
l nh tnh, nhng kt qu thc nghim. V vy, x l kt qu thng l mt nhim v khng
km phn phc tp so vi vic thu c nhng kt qu . Cng vic bao gm nghin cu
ti liu, chun ho thit b, nhng thc nghim ph c tin hnh mt cch c bit tm
nhng nguyn nhn ca nhng sai s c th c v phn tch thng k nhng d kin thu c.
Mun tng nhy ln mi ln c th phi thm mt cng tc ph trong nhiu gi,
nhiu ngy, thm ch nhiu tun. Do , cn phi xc nh yu cu v tin cy cho mi kt
qu phn tch, khng nn tiu ph nhiu thi gian t nhy cao cho nhng cng vic
khng cn nhy .
Trong chng ny s cp n nhng loi sai s ny sinh khi thc hnh phn tch,
phng php pht hin, phng php nh gi v cch biu din gi tr .
2.1
Mt s nh ngha
Thng thng, nh phn tch phi lp li php phn tch mu t hai n nm ln. Nhng
kt qu ring bit trong dy o song song t khi ph hp vi nhau nn cn phi chn gi tr
trung tm tt nht ca dy. S cn thit ca nhng php o song song l do hai nguyn
nhn. Mt l, gi tr trung tm c la chn ng tin cy hn so vi mi kt qu ring bit
khc. Hai l, s khc nhau v gi tr ca nhng kt qu ring bit khc m bo cho s
nh gi nh tnh v tin cy ca gi tr tt nht c la chn.
C th dng mt trong hai im xut pht t hai i lng, trung bnh v trung v lm
im trung tm ca dy.
13
Trung v ca dy l kt qu gia, c s kt qu c gi tr ln hn v s kt qu c gi tr
nh thua bng nhau. Nu mu c s php o khng chn, c th ly im trung tm l trung v
cn i vi mu c s php o chn, c th ly trung bnh ca cp php o trung tm lm
trung v.
V d, hy tnh trung bnh v trung v ca dy s: 10,06; 10,20; 10,08; 10,10.
Trung bnh = x =
10,08 + 10,10
= 10,09
2
Trong trng hp l tng, trung v v trung bnh phi trng nhau nhng thng iu
khng xy ra, c bit l nu s ln o khng ln.
2.1.2 lp li
Thut ng lp li c dng nh gi nh lng s tn mn ca kt qu. i
lng ny c trng cho s gn nhau theo gi tr tuyt i ca hai hoc mt s php o ln
hn c thc hin trong cng iu kin. lp li c din t bng mt s cch:
Cc cch biu din lp li tuyt i: cch din t lp li n gin nht l bng
lch khi gi tr trung bnh xi x , khng k du. minh ha, chng ti dn ra nhng kt
qu phn tch clorua ca mt mu bng 2.1 di y.
Bng 2.1. Kt qu phn tch clorua mt mu
Cc
Thng s
kt
o mu
[%]
qu
x1
24,39
0,077
0,03
x2
24,19
0,123
0,17
x3
24,36
0,047
0,00
3 [72,94]
3 [0,247]
3 [0,20]
x = 24,313 = 24,31
14
0,08 100
= 0,32 0,3%
24,31
0,067 100
= 0,3%
24,36
2.1.3 ng
ng biu th s gn ng ca gi tr thu c vi gi tr c chp nhn l tht.
ng thng c din t bng sai s tuyt i v c th nh ngha sai s ny nh sau: E = xi
xt.
Sai s tuyt i E l hiu s gia gi tr quan st c, xi v xt l gi tr c chp nhn l
tht. Gi tr c chp nhn l tht cng c th khng ng tin cy. Do vic nh gi sai s
thc s ca php o thng l cng vic kh kh khn.
Tr li v d dn ra trn y, chng ta gi thit rng, kt qu tht ca mu l 24,36%.
Khi sai s tuyt i ca s trung bnh s l:
24,31% 24,36% = 0,05%.
Trong nhng trng hp nh th ny ngi ta thng t du cho sai s ch r kt qu
c nng cao ln hay b h thp xung.
Thng i lng c li hn, khng phi l sai s tuyt i m l sai s tng i, biu
din lch khi gi tr tht bng phn trm. i vi php phn tch xt trn:
15
Sai s tng i =
0,05 100
= 0,21 0,2%
24,36
Hnh 2.1
Sai s tuyt i ca php xc nh vi lng ni t theo phng php Ken-an
16
2.2
17
Sai s h thng thng c chia thnh hai loi: loi hng nh v loi bin i. Gi tr
sai s hng nh khng ph thuc vo lng c o. Ngc li, sai s bin i tuyn tnh
gim hoc tng theo gi tr tuyt i, t l vi lng mu ly phn tch.
Sai s hng nh: Trong mt php phn tch c th bt k, sai s hng nh cng ln nu
lng cht c o cng nh, c th dng hin tng mt khi ra kt ta do tan ca n
lm v d.
V d, chng ta gi thit rng theo phng php cn ra kt ta bng 200 ml nc v khi
mt i 0,50 mg kt ta. Nu trng lng kt ta l 500 mg th sai s tng i do tan l
(0,05.100/500) = 0,1%. Mt mt lng cht nh vy khi ra 50 mg kt ta tng ng vi
sai s tng i 1,0%
Th tch thuc th dng d so vi lng cn thit lm i mu trong phn tch chun
l mt v d khc v sai s hng nh. Th tch thng nh v khng ph thuc vo th
tch chung ca thuc th tiu tn cho php chun v mt ln na sai s tng i s cng
ln nu th tch chung cng nh. R rng l, mt trong cc cch h thp sai s hng nh l
la chn mt lng mu hp l, tt nhin l tng ng vi phng php phn tch.
18
2.3
Sai s h thng thng kh ln. Hn na, vic pht hin chng cng kh khn bi v
khng c mt phng php n gin v tin cy no cho php pht hin, c hay khng c loi
sai s ny.
19
nghin cu l c bit quan trng nu khng c mu vi sch bit trc. Phng php c
lp khng cn gn vi phng php s dng nhm lm gim xc sut nh hng ng nht
ca mt yu t no ln c hai phng php.
Bng 2.2
nh hng ca sai s c nh, bng 2 mg n kt qu xc nh bc trong hp kim
Lng cn, g
Lng bc tm c
g
0,2000
0,0378
18,90
0,5000
0,0979
19,58
1,0000
0,1981
19,81
2,0000
0,3982
19,91
5,0000
0,9980
19,96
Bng 2.3
nh hng ca sai s bin i tuyn tnh, bng 0,5%, n kt qu xc nh trong hp kim
Lng cn, g
Tm c
20
0,2000
0,0402
20,10
0,5000
0,1006
20,12
1,0000
0,2009
20,09
2,0000
0,4021
20,11
5,0000
1,0051
20,10
H m l n g A g %
S a i s b i n i
2 0 ,3
2 0 ,1
G i tr th t
1 9 ,9
S a i s c n h
L n g c n (g )
Hnh 2.2
nh hng ca sai s c nh v sai s bin i tuyn tnh n kt qu xc nh bc (xem bng 2.2 v 2.3)
2.4
R rng l xut pht t ci tn ca n, sai s ngu nhin xut hin l do nhng sai s
khng bit c v khng kim tra c ca php o, nhng sai s l nguyn nhn ca s
tn mn kt qu khi o lp li, nh c ch r trn hnh 2.1 v d dy th nghim th 4.
21
2.4.1
9,991
9,988
17
9,978
9,986
10
9,976
18
9,980
9,973
11
9,980
19
9,976
9,983
12
9,973
20
9,986
9,980
13
9,970b
21
9,986
9,988
14
9,988
22
9,983
9,993a
15
9,980
23
9,978
9,970b
16
9,986
24
9,988
Gi tr ln nht.
Gi tr nh nht.
22
Tn s tng i ca sai s
+ U1 + U2 + U3 + U4
+ 4U
23
U1 + U2 + U3 + U4
+ U1 U2 + U3 + U4
+ U1 + U2 U3 + U4
+ 2U
+ U1 + U2 + U3 U4
U1 U2 + U3 + U4
+ U1 + U2 U3 U4
+ U1 U2 + U3 U4
U1 + U2 U3 + U4
U1 + U2 + U3 U4
+ U1 U2 U3 + U4
+ U1 U2 U3 U4
U1 + U2 U3 U4
U1 U2 + U3 U4
U1 U2 U3 +U4
U1 U2 U3 U4
2U
4U
24
Tn s y
-10U -8U
-6U
-4U
-2U
2U
4U
6U
10U
8U
Tn s y
S ln o pH
20
(d)
(c)
10
-0,03
-0,02
-0,01
0,01
0,02
0,03
Nhng quan st thc nghim khng nh gi thit cho rng, c th hnh dung sai s ngu
nhin ca php o phn tch di dng tch ly s ln nhng sai s nh c lp v khng
kim tra c. iu quan trng l s phn b phn ln nhng d kin phn tch theo ng
cong Gauss cho php ng dng phng php thng k nh gi gii hn sai s ngu nhin
theo lp li.
25
Thng k cho php m t ton hc nhng qu trnh ngu nhin, V d, nh hng ca sai
s ngu nhin n kt qu phn tch ho hc. Nhng iu quan trng l nhn thc rng, ch c
th m t chnh xc bng cc phng php thng k c in khi s quan st ln v hn.
Hnh 2.4
Nhng ng chun phn b sai s c xy dng i vi mt v ch mt i lng c o bng hai phng php.
Phng php 1 tin cy hn do i lng nh hn.
26
a) i lng o c x vi cc i .
b) i lng Z t phng trnh (2.2).
Trc honh c hp nht hai ng cong lm mt (phng php 1 v 2 cho nhng ng
cong ng nht khi s dng Z lm trc honh).
Phng php cho 2 5 php phn tch song song c mt nh phn tch hon thnh
th nhng kt lun v sai s ngu nhin c th c, c th mc sai lm nghim trng v qu lc
quan. Trong nhng trng hp ny cn thit phi bin dng cc phng php c in. Trc
ht phi xem xt cc loi thc t v v vy xut hin ngh dng li mt cht mt s quy
lut quan trng ca thng k c in.
Tnh cht ca ng cong phn b chun: Hai ng cong trn ca hnh 2.4 l nhng
ng cong phn b sai s chun ca hai phng php phn tch khc nhau. ng cong trn
cng phn nh nhng d kin ca phng php chnh xc hn bi v nhng kt qu c tp
hp li gn vi gi tr trung tm hn.
Nh ch r trn hnh 2.4, c th din t ng cong phn b chun bng ba phng
php khc nhau. Trong mi phng php , trn trc tung t tn s xut hin y ca mi gi
tr t trn trc honh. Trn trc honh a t nhng kt qu o x tm c bng thc nghim;
trong trng hp ny gi tr trung bnh l gi tr trung tm c k hiu l . Trn trc honh b
l nhng lch khi gi tr trung bnh, x . R rng l xc sut xut hin " lch khng" l
ln nht. Chng ta s phn tch ba loi khi nim c dn ra trn trc honh c.
Cn nhn mnh rng, nhng ng cong ang xt l l tng bi v chng l s phn b
l thuyt k vng nhng kt qu thc nghim khi s ln phn tch tin dn ti v hn. i vi
mu thc hin trong thc t, s phn b ri rc nh c m t trn hnh 2.3d l c xc sut
ln. Thng k c in da trn nhng ng cong c dn ra trn hnh 2.4, ch khng phi
da trn nhng ng cong c din t trn hnh 2.3d.
C th m t mt cch ton hc s phn b nhng d kin c dn ra trn hnh 2.4 nh
ba thng s ca phng trnh sau:
( x )
y=
22
Z2
e 2
2
(2.2)
lch tiu chun: T phng trnh 2.2 ta thy rng, mi gi tr lch tiu chun phi
tng ng vi ng cong phn b ca mnh. Tuy vy, c th ni rng, khng ph thuc vo
i lng , 86,30% din tch nm di ng cong trong gii hn mt lch tiu chun
(1) khi gi tr trung bnh . Do 86,30% tt c mi gi tr nm trong gii hn .
Khong 95,50% tt c mi gi tr s 2 ; 99,70% gi tr 3. Nhng gi tr (x ),
27
(xi )2
i =1
(2.4)
28
S=
(xi x)2
i =1
(2.5)
n 1
(xi x)2
9,990
7,6.103
57,8.106
9,986
3,6.103
13,0.106
9,973
9,4.103
88,4.106
9,983
0,6.103
0,4.106
9,980
2,4.103
5,8.106
x =9,9824; (5 [49,992])
xi
i =1
165,4.106
= 6,4.103 = 0,006
5 1
29
(2.6)
1,128
2,704
1,693
2,847
2,059
2,970
2,326
10
3,078
2,534
11
3,173
n
12
13
14
15
d
3,528
3,336
3,047
3,472
30
31
S php Kt qu
o song
(hm lng Hg) n.104 %
song
Gi
trung
bnh
n.104%
tr Tng s cc
bnh phng
lch khi gi tr
trung bnh
1,673
0,0259
1,015
0,0115
3,240
0,0242
0,0611
0,570
0,0114
2,482
0,0685
1,130
0,0170
S php o: 28
xi
1,80
0,127
1,58
0,093
1,64
3 [5,02]
0,033
(xi x)2
0,0161
0,0087
0,0011
Tng cc bnh phng = 0,0259
xi = 1,673
Khi s bc t do ln hn 20 s nh gi S c th c xem nh rt gn vi .
32
50
0,67
68
1,00
80
1,29
90
1,64
95
1,96
Z
2,00
96
99
99,7
99,9
2,58
3,00
3,29
(2.7)
33
Trong 50 trng hp trong s 100, trung bnh tht (hoc gi tr tht khng c sai s h
thng) nm trong khong(1,73 1,87).104% Hg. Trong 95 trng hp trong s 100, gi tr
tht ri vo khong (1,60 2,00).104% Hg.
Phng trnh (2.7) c ng dng nh gi kt qu ca mt php o duy nht. C th
ni rng, khong tin cy gim n ln i vi gi tr trung bnh t n php o song song. Nh
vy, dng tng qut hn phng trnh (2.78) c dng:
Gii hn tin cy:
= x
(2.8)
0,67 0,10
3
= (1,67 0,04).104%
1,96 0,10
3
= (1,67 0,11).104%
Nh vy: Trong 50 trng hp trong s 100, gi tr trung bnh tht s nm trong khong:
(1,63 1,71).104% Hg v trong 95 trng hp trong s 100 n s nm trong khong (1,56
1,78).104% Hg.
V d: Hy tnh s php o song song cn thit lm gim khong tin cy vi xc sut
tin cy 95% n 0,005 ml khi hiu chun pipet th tch 10 ml. K thut hiu chun c
ni r khi thu c nhng s liu bng 2.4.
lch tiu chun ca php o bng 0,0065 ml. V gi tr S thu c t 24 php o nn
c th gi thit rng S =0,0065. Khong tin cy c tnh ton nh sau:
Khong tin cy
0,005 ml =
Z
n
1,96 0,0065
n
; n= 6,5
34
95
99
99,9
3,08
6,31
12,7
63,7
637
1,89
2,92
4,30
9,92
31,6
1,64
2,35
3,18
5,84
12,9
1,53
2,13
2,78
4,60
8,60
1,48
2,02
2,57
4,03
6,86
1,44
1,94
2,45
3,71
5,96
1,42
1,90
2,36
3,50
5,40
1,40
1,86
2,31
3,36
5,04
1,38
1,83
2,26
3,25
4,78
10
1,37
1,81
2,23
3,17
4,59
11
1,36
1,80
2,20
3,11
4,44
12
1,36
1,78
2,18
3,06
4,32
13
1,35
1,77
2,16
3,01
4,22
14
1,34
1,64
1,96
2,58
3,29
35
x
S
(2.9)
Khc vi Z trong phng trnh (2.3), t khng ch ph thuc vo xc sut tin cy cho
m cn ph thuc s bc t do trong cng thc tnh S. Ch l khi s bc t do l v hn,
gi tr t tin ti gi tr Z c dn ra bng 2.7.
C th tnh gii hn tin cy theo gi tr t khi s dng phng trnh tng t (2.8). Nh
vy:
Gii hn tin cy:
= x
tS
(2.10)
S=
4,3 0,0050
3
= 0,084 0,012
1,96 0,0050
3
= 0,084 0,006
36
37
tS
(2.11)
S=
tS
n
3,18 0,0032
3
= 0,0059
Nhng x = 0,007.
C th hy vng rng 5 ln trong s 100, trung bnh tm c bng thc nghim s sai lch
0,0059 hoc ln hn. Nh vy l nu chng ta kt lun rng, 0,007 l hiu s c ngha th
trung bnh, kt lun ng trong 95 trng hp v sai trong 5 trng hp trong s 100.
So snh hai trung bnh thc nghim. Nh ho hc thng s dng nhng s liu phn tch
khng nh tnh ng nht hay khng ca hai vt liu. Trong trng hp cn phi bit,
s khc nhau ca kt qu phn tch l do sai s ngu nhin ca c hai dy o hay l do s
khc nhau tht s ca nguyn liu gy nn. thy r chng ta gi thit rng lm n1 php
phn tch song song vt liu 1 v n2 php phn tch vt liu 2. Dng phng trnh (2.10)
chng ta c th vit:
1 = x1
tS
2 = x 2
tS
n1
n2
38
tS
n1
= x2
tS
n2
n1 + n2
n1n2
(2.12)
4,0; 4,6.
4,5; 5,3; 5,5; 5,0; 4,9.
x1 =
4,6 + 4,0
= 4,3
2
x2 =
Ch rng S , bin i phng trnh (2.12) mt cch tng ng v tin hnh tnh
ton vi xc sut tin cy 95 v 99%:
39
n1 + n2
2+5
= 1,96 0,35
= 0,57
n1n2
25
= 2,58 0,35
2+5
= 0,76
25
n1 + n2
6+4
= 2,31 0,70
= 0,10%
n1n2
64
40
xn xn 1
xmax xmin
0,94
0,76
0,64
0,56
S quan st
Qtc
0,51
0,47
0,44
10
0,41
V d: Khi phn tch mu canxit thu c hm lng CaO (biu din bng phn trm):
55,95; 56,00; 56,04; 56,08; 56,23. Gi tr cui cng dng nh l bt thng. Nn gi hay
nn loi tr n?
Hiu s gia 56,23 v gi tr gn n l 56,08 bng 0,15%; xmax xmin ca mu (56,23
55,95) l 0,28%. Do :
41
Qtn =
0,15
= 0,54
0,28
42
2.1
(2.13)
R rng l khi cng hoc tr, sai s tuyt i ca tng hoc hiu c xc nh bng sai
s tuyt i ca cc s hng.
V d: Hy tnh sai s khi tnh kt qu
+ 0,50 (+ 0,02)
+ 4,10 ( 0,03)
1,97 ( 0,05)
2,63
y s trong ngoc l sai s h thng tuyt i. Sai s ca tng:
y = 0,02 + ( 0,03) ( 0,05) = 0,04
43
Thnh phn th 3 trong v phi ca phng trnh thng nh hn nhiu so vi hai thnh
phn khc bi v t s l tch ca hai s nh v mu s l tch ca hai s rt ln. V ab/ab
<< (a/b+ b/b), nn:
y a b
=
+
y
a
b
(2.14)
a
b
Khi :
y + y =
(a + a)
(b + b)
44
by + yb + yb = a
Sau khi chia cho yb = a v bin i ta thu c:
y a b yb
=
y
a
b
yb
y
a
b
ab
c
y
a
b
c
(2.15)
Nh vy, khi nhn hoc chia sai s tng i ca php nhn hoc chia c xc nh
bng sai s tng i ca cc thnh phn tham gia vo kt qu c tnh ton.
V d: Hy tnh kt qu ca nhng php tnh sau (trong ngoc l nhng gi tr sai s h
thng tuyt i):
y=
Trong trng hp ny, trong tnh ton cn phi tnh sai s tng i. Nh vy:
y 0,02 0,0001 ( 0,04)
=
+
45
(2.16)
y sa; sb; sc ... l lch tiu chun tuyt i ca nhng s tham gia vo tng hoc
hiu. Chng ta nhn thy rng tn mn tuyt i ca kt qu l tng tn mn tuyt i
thnh phn. Cng c th vit phng trnh (2.16) di dng:
s2y = sa2 + s2b + s2c
ab
c
46
2
s s s
= a + b + c
y
a b c
sy
c th vit:
(2.17)
T :
y = 2,63 ( 0,06)
Trong trng hp ny chng ta cn phi s dng lch tiu chun tng i. nh vy:
(sy )td =
y = 0,0104 ( 0,0003)
47
2
0,28
0,1
0,4
2,7 + 50,0 + 42,3 = 0,10
(sy )td =
nhng:
a(x 1)
a
1
a
do :
dy xda
=
y
a
(2.18)
48
V=
4 10
= 523, 6 cm3
3 2
C th vit:
s
= 0,06
(sy )td = Vy = 3sdd = 3 0,2
10
(sx )td =
0,4 108
4,0 108
49
= 0,05
(sy )td = 12 0,4
4,0
sy = 2,0.104.0,05 = 0,1.104
tan = 2,0 ( 0,1).104 g/l
da
a
a
a
(2.19)
0,02.103
2,00.103
= 0,004 = s y
50
Nh vy:
log[2,00 ( 0,002).103] = 2,699 0,004
b) Bin i phng trnh (2.19) v thay th a v y bng lch tiu chun tng ng:
sy
sa
0,003
=
=
= 0,0069
a 0,434
0,434
2.2
iu kin c ngha ca ch s
51
52
24 0,452
= 0,108 = 0,11
100,0
0,5/24
0,02
5/24 = 0,2
s
=
Sai s tuyt i
ca s 0,108
Lm trn
0,108.0,02 = 0,002
0,108
0,108.0,2 =0,02
0,11
Cn phi thn trng c bit khi lm trn logarit v antilogarit n s c ngha thch hp.
Chng ta ch ti v d dn ra trn v s lan truyn sai s php tnh logarit v
antilogarit; s lm trn tng ng ca i lng log2,00.103 dn ti kt qu 2,699. Th ra
php tnh lm tng ch s c ngha. Nhng thc cht ch s th ba xut pht t kt qu ch
ch r v tr ca du phy trong s xut pht. Thng tin v s 2,00 cho 3 ch s: 0,699. Nh
vy c s tng ng gia s ch s c ngha ca phn ca kt qu v ch s xut pht.
Nh ch r trong v d c dn ra mc 2.5.4 khi tnh antilogarit, c s gim s ch
s c ngha. Nguyn nhn ca hin tng dng nh d thng nm trong chc nng ca
phn c tnh ca logarit.
2.3
Khi s dng nhng phng php phn tch gii quyt nhng vn phc tp ca thc
t th cht lng ca nhng kt qu thu c bng nhng phng php ny cng nh ca
nhng dng c v thit b c s dng hon thnh cc php o cn phi c nh gi
lin tc. Chng ta thng gp 3 thut ng trong bn lun v cht lng ca php o: bo him
cht lng, kim tra cht lng v nh gi cht lng. Ba thut ng ny c Taylor nh
ngha trong bi vit ca mnh v ti cht lng ca php o nh sau:
Bo him cht lng (QA): Nhng hot ng ca mt h thng t chc nhm mc ch
chuyn n cho nh sn xut hoc ngi tiu dng mt sn phm hoc mt dch v quyn
c bo him.
Kim tra cht lng (QC): Nhng hot ng ca mt h thng t chc nhm kim tra
cht lng mt sn phm hoc mt dch v theo yu cu ca ngi tiu dng. C th l lm
h mn nguyn mt cch y v ng tin cy.
53
54
3
N
3
N
55
56
Hnh 2.6
S dng biu kim tra gim st nng benzoyl peoxit trong pha ch thuc chng mn da bn
th trng
Biu kim tra cho bit, cho n ngy th 83, qua kim tra thng k vi s thay i
ngu nhin bnh thng v lng benzoyl peoxit, ngha l nm trong vng gia GKD v
GKT. Trc ngy th 83 ch c kt qu ca ngy th 26 lch khi gi tr trung bnh nng
9,94% v tin st ti gii hn kim tra vi s tng h thng t bin cao hn gii hn kim tra
trn. S tng l do iu kin c th ca sn xut gy nn, ch b loi tr khi nguyn nhn
c pht hin v t chc sa sai. Mu ny gn b vi v d v cn phn tch ni trn y,
ch r, s dng biu kim tra thun li ra sao v nhng bin php hu hiu c thc hin
bo him cht lng nhng s liu nhng tnh hung khc nhau.
Nhng v d ny tp trung xc nh ng ca thit b v nhng qu trnh dn ti t
tiu chun. Cng c th s dng biu kim tra gim st chnh xc. Hy c thm
nhng v d b sung v phng php lun bo him cht lng trong sch ca Taylor v ti
liu tham kho trong *.
57
Chng 3
Cc phn ng ha hc trong ha hc phn tch
Cc phn ng ho hc c s dng nhiu trong ho hc phn tch: trong cc phng
php phn tch ho hc c in, trong cc phng php phn tch ho hc v phn tch cng
c hin i, trong cc phng php tch, trong cc php o.
Ha hc ca cc phn ng l c s l thuyt cho s pht trin cc phng php phn
tch cng c v ho hc hin i. V vy, cn phi c bit ch bn lun v cc phn ng
ny.
Mt phn ng ho hc mun c s dng trong ho phn tch trc ht cn phi tho
mn hai iu kin sau:
1. Phn ng phi xy ra hon ton.
2. Tc phn ng phi nhanh.
n i i
(3.1)
ni : s mol ca cht i.
i lng Go = n i oi din t entalpi t do chun bng cng c ch chun. Ch s ph
thuc ca ho th vo hot , i vi trng thi cn bng chng ta c:
Go = RTni.lnai = RT.lnK
(3.2)
T phng trnh trn, ch s hng s cn bng ca phn ng, pK, c s dng nh tiu
chun trc tip cho trng thi cn bng.
58
pK = l o g K =
M
Go ;(M = log e)
RT
(3.3)
nCC + nDD
(3.4)
a cnC a d n D
a A n A a Bn B
(3.5)
(3.6)
a
t ti
c
gi tr gii hn, bng n v v hot bng nng phn t a = c. Cc cht tan dng phn
t tng tc yu vi cc ht khc trong h d mang hoc khng mang in tch. Nu nng
ca chng khng qu cao, ngi ta chp nhn f = 1 trong tnh ton. Mt cch tng t, hot
ca cht kh xp x p xut ring phn p ca n. Nu p sut chung ca hn hp kh tin
ti khng thng c th xem a = p.
Khng c kh nng xem xt ring bit h s hot ca anion (f) v cation (f+) nn
ngi ta s dng hot trung bnh (f). i vi cht in li loi AmBn, gi tr f c tnh
theo cng thc sau:
f =
m +n m
fn
(3.7)
1
Z2ici
2
(3.8)
59
(3.9)
lc ion cao hn, cc cht in li khc nhau biu din nhng sai lch c bit. = 0,1
c th xc nh h s hot tin cy theo cng thc:
lo g fi = 0,5Z2i
(3.10)
1+
CcnC Cd nD
CA n A CBnB
log
fcnC fd nD
(3.11)
fA n A fBnB
Ch s cn bng nng :
pK c = log
CcnC Cdn D
(3.12)
CA n A CBnB
1+
(3.13)
(3.14)
60
ln K a
H
=
T
RT2
(3.15)
1
H 1
4,573 T2 T1
(3.16)
(3.17)
= S
T p
(3.18)
61
2. To thnh kt ta;
4. To thnh kh.
Tc phn ng
Khng phi tt c cc phn ng u t ti im cn bng sau cng mt thi gian, ngha
l cng vi mt tc . Tc phn ng l c trng nh lng quan
trng ca n. Cc
phn ng khc nhau din ra vi tc khc nhau. C phn ng nhanh ti mc gn nh tc
khc, th d phn ng phn hu cht n c th kt thc trong 105 giy. Mt s phn ng ion
trong dung dch cng thuc loi v c th cn nhanh hn, th d phn ng in li ca nc
v phn ng ti hp cc ion H+ v OH thnh nc.
Nhiu phn ng khc ko di hng pht, hng gi, hng ngy. a s phn ng hu c
thng chm, c th ko di hng tun, hng thng. Nhng qu trnh trong v qu t c th
ko di hng vn, hng triu nm .
Khng phi ch tc ca cc phn ng khc nhau mi khc nhau nhiu m tc ca
mt phn ng bt k cng c th thay i rt nhiu tu theo ta xt phn ng giai on no.
Nhiu phn ng ng th vi nhng phn t thng thng c tc phn ng gim dn
theo thi gian, cng v cui phn ng cng chm li. Cc phn ng ion trong dung dch cng
tng t .
S nh gi nh lng trng thi cn bng qua Kc cho php bit c phn ng ho hc,
v nguyn tc c c xy ra hay khng nhng s nh gi khng cho mt thng tin no v
tc t ti cn bng. Cng khng cho bit nhng qu trnh nhit ng no s xut hin.
62
1 dCi
1 dC j
=
n i dt
n j dt
(3.19)
trong : i l cht tham gia vo phn ng thun; j l cht tham gia vo phn ng nghch; n
l h s hp thc.
Nu phn ng ch xy ra mt phn v gi tr pK ri vo vng +3... 3 th cn phi k ti
phn ng nghch. Mi quan h gia tc phn ng vi hot hoc nng phn t ca
cc cht tham gia phn ng c biu th qua bc phn ng. Tc phn ng xy ra theo
phng trnh (3.4) bng:
dCA
= k CA n A CBnB k ' CCnC CDnD
dt
(3.20)
dCA
= k CA n
dt
63
(3.21)
hoc:
ln K =
EA
+ ln A
RT
ngha ca tc phn ng i vi ha hc
Tc phn ng c ngha ln i vi ho hc phn tch trong mt s vn sau:
64
65
Chng 4
Phng php tnh nng cc cht trong nhng
dung dch cn bng n gin
4.1
Mt s lun im c s
Phn ln nhng php nh lng c thc hin trong dung dch. Do , i tng ca
ho phn tch bao hm l thuyt v dung dch. Tng quan v nhng lun im c bn ca l
thuyt v dung dch c trnh by trong chng ny v cc chng tip theo.
4.1.1 Thnh phn ho hc ca dung dch
Trong ho hc phn tch ngi ta s dng rng ri c dung mi nc v dung mi
hu c. Nhng dung mi khng phn cc nh tetraclorua cacbon v cc dn xut halogen
ca n c s dng trong trng hp nu chnh cht cn phn tch khng phn cc.
Nhng dung mi hu c vi phn cc trung gian c kh nng to lin kt hiro vi
nhng cht tan (ru, xeton, ete) c s dng ph bin hn so vi nhng hp cht t
phn cc hn, bi v s ln cc cht hu c v cc cht v c u tan c trong chng.
Dng nh cc dung dch nc, trong s c dung dch axit v baz v c c s dng
ph bin nht trong thc t phn tch. Do , trong khi trnh by lun im chng ta c
bit ch n tnh cht ca cc cht tan trong nc. Nhng phn ng trong mi trng
phn cc khng nc s c cp n km chi tit hn.
4.1.1.1
Cc cht in li
Cht in li l nhng cht ion ho trong dung mi to thnh mi trng dn in. Cht
in li mnh ion ho hon ton, nhng cht in li yu ch ion ho mt phn. Nhng cht in
li mnh v yu in hnh c dn ra bng 4.1.
4.1.1.2
Cht in li yu
66
3. Phn ln cc mui
4.1.1.3
Nhiu dung mi in hnh l nhng cht in li yu, nhng phn t ca chng phn ng
vi nhau to thnh nhng ion (qu trnh c gi l qu trnh proton phn). Chng ta dn
ra mt s v d:
2H2O
H3O+ + OH
2CH3OH
2HCOOH
HCOOH2+ + HCOO
2NH3
NH4+ + NH2
67
Cn nhn mnh rng, nhng tnh cht axit ca mt cht bt k no ch th hin khi c
mt cht nhn proton v tng t nh vy, mt cht ch th hin tnh baz khi c mt cht cho
proton.
Theo thuyt Bronsted - Lowry, c th din t phn ng trung ho bng phng trnh sau:
Axit1 + Baz2
Baz1 + Axit2
Cl + H3O+
HCl + H2O
HC2H3O2 + H2O
C2H3 O2 + H3O
Al(H2O)36+ + H2O
H2PO4 + H2O
Al(OH)(H2O)52+ + H3O
HPO24 + H3O
NH4+ + H2O
NH3
+ H3O+
H2O + NH3
OH
+ NH4+
H2O + CO32
OH
+ HCO3
68
Ta nhn thy rng axit c th l anion, l cation hoc hp cht trung ho in.
R rng rng, nc ng vai tr cht nhn proton (baz) i vi nm hp cht u v ng
vai tr cht cho proton (axit) i vi hai hp cht cui cng. Nhng dung mi c c tnh axit
v tnh baz c gi l dung mi lng tnh.
Axit (v c baz) khc bit nhau v c mc tng tc vi dung mi.
V d, phn ng gia axit clohiric v nc, thc t xy ra n cng, do axit clohiric
thuc loi axit mnh trong dung mi nc. Axit axetic v ion amoni phn ng vi nc
mc yu hn, do hai cht ny l hai axit yu.
Mc tng tc ca axit tan (hoc baz) vi dung mi, thc cht tu thuc vo kh
nng cho hoc nhn proton ca n. V d, axit pecloric, clohiric, bromhiric trong dung
dch nc thuc loi axit mnh. Nu ly axit axetic (bng axit axetic tinh khit 100%,
thng c gi l axit axetic bng; n c kt tinh 16,7oC dng bng; lng nh tp
cht ca nc lm h im ng bng xung r rt) lm dung mi thay cho nc, l cht
nhn proton yu hn th ch c axit pecloric phn li hon ton trong n thnh ion v l axit
mnh. Qu trnh phn li c th din t bng phng trnh:
HClO4 + HC2H3O2
Axit1
Baz2
ClO4
+ H2C2H3O2+
Baz1 + Axit2
Cc axit clohiric, bromhiric trong axit axetic bng ch phn li mt phn v l cc axit
yu.
Theo thuyt ca Bronsted - Lowry, nhng cht cho proton mnh nht (ngha l nhng
axit mnh nht) cho proton to thnh nhng cht nhn proton yu nht (nhng baz lin
hp yu nht). Tr li phn ng ca axit clohiric, axit axetic v ion amoni vi nc, ta thy
rng ion clorua l baz yu nht, ion axetat l baz mnh hn, cn amoniac l baz mnh
nht.
L thuyt tng qut v dung dch bao hm khng ch cc cht c kh nng cho hoc nhn
proton (axit v baz theo Bronsted - Lowry), m cn c m rng cho c nhng hp cht
khng nht thit phi cha proton. ng dng cho nhng h nh th, l thuyt proton phn t
ra c bit c ch. Trong trng hp ny, axit l cht bt k hoc l c cha trong thnh phn
ca mnh cation c trng i vi mt dung mi nht nh hoc l phn ng vi dung mi
to thnh ion . Mt cch tng t, baz l cht cho anion c trng i vi dung mi
cho.
Cn c mt quan im tng qut hn v bn cht ca axit v baz do Lewis a ra. ng
nh ngha axit l cht nhn i in t v baz l cht cho i in t. Quan im ca Lewis
cn i xa hn, khng gn cht nhng tnh cht axit - baz ca cc cht vi s c mt proton
trong chng v do m rng ng k phm vi ca nhng qu trnh c th xp vo loi phn
ng axit - baz. Quan nim ca Lewis thun li cho vic gii thch c ch phn ng hu c v
phn ng to phc. Cn vi phn ng axit - baz trong ho phn tch, thuyt Bronsted Lowry kh nng gii quyt cc vn l thuyt v thc nghim.
69
Khi xem xt cc vn axit - baz chng ta s da trn nhng khi nim ca Bronsted Lowry v s dng k hiu H3O+. Mt khc, khi vit phng trnh ho hc hoc l trong cc
tnh ton v quan h trng lng, trong proton c ngha H+ l k hiu thun li hn cng
s c s dng.
4.2 Phng php tnh nng cc cht trong nhng dung dch cn bng
n gin
Phn ln cc phn ng c s dng trong ho phn tch u nhanh chng t ti trng
thi cn bng ho hc l trng thi m cc cht phn ng v sn phm ca phn ng c t
l xc nh v khng i. Bit nhng mi tng quan trong nhng iu kin thc nghim
khc nhau, trong phn ln trng hp c th gii quyt c vn , phn ng c thun li
cho mc ch phn tch khng v c vn la chn nhng iu kin cho php lm gim
n cc tiu sai s phn tch.
Biu thc i vi hng s cn bng l phng trnh i s, trong nng ca cc cht
phn ng v sn phm ca phn ng lin h vi nhau qua mt vi i lng gi l hng s
cn bng. Nh ho hc cn phi bit khai thc thng bo c li t hng s cn bng. Trong
chng ny chng ta s nghin cu nhng tnh ton dng cho nhng h c mt cn bng
chim u th. Nhng phng php tnh ton cn bng trong nhng h phc tp s c xt
ti sau.
2Fe2+ + I3
(4.1)
2Fe3+ + 3I
(4.2)
70
71
nN
pP + qQ
(4.3)
y nhng ch hoa k hiu cc cht tham gia phn ng, cn nhng ch thng l h s
hp thc. Phng trnh ch r rng m mol cht M phn ng vi n mol cht N to thnh p mol
cht P v q mol cht Q. Hng s cn bng ca phn ng ny c biu din nh sau:
K=
[P ]p [Q ]q
[ M]m [N ]n
(4.4)
y du ngoc vung l k hiu biu din nng phn t ca cc cht tan hoc p sut
ring phn trong kh quyn nu cht phn ng l kh.
Trong phng trnh (4.4), K l i lng bng s, ph thuc vo nhit , c gi l
hng s cn bng. Nng sn phm phn ng, vit di dng phng trnh (4.3), c t
t s v nng cc cht ban u c t mu s. Mi nng u c nng lu tha
ln bc bng h s hp thc trong phng trnh phn ng. H qu l thuyt ca biu thc
hng s cn bng ch r rng, trong cc du ngoc vung l nng tc thi t c trng
thi cn bng l ng ch khng phi l nng khng thay i. mu s ca biu thc l
nng cht trng thi tiu chun. Dung dch 1,00 mol/l ca cht tan c xem l trng thi
tiu chun ca n. i vi nguyn t hoc cc hp cht tinh khit th l trng thi (rn,
lng hoc kh) ca n 25oC v p sut 1 at. V d, nu P trong phng trnh (4.4) l cht tan:
[P] =
Nng P, mol/l
1, 00 mol/l
72
S phn li ca nc
H3O+ + OH
(4.5)
hnh dung hng s cn bng ca phn ng ny, chng ta s dng phng trnh (4.4):
H3 O+ OH
K=
[H2O]
(4.6)
73
K H2O
0,114.1014
25
1,010.1014
50
5,470.1014
100
49,000.1014
V d: Tnh nng ion hiro v ion hiroxyl trong nc nguyn cht 25oC v 100oC.
V OH v H3O+ c to thnh ch l do s phn li ca nc nn nng ca chng
phi bng nhau:
[H3O +] = [OH]
Thay vo phng trnh (4.6) ta c:
[H3O+]2 = [OH]2 = K H2O
[H3O+] = [OH] = K H2O
25oC
= 1,00.107 ion.g/l
= 7,00.107 ion.g/l
V d: Tnh nng ion hiro v ion hiroxyl trong dung dch NaOH 0,200M trong nc.
V natri hiroxit l cht in li mnh, s ng gp ca n vo nng ion hiroxyl l
0,200M. S phn li ca nc cng to thnh nhng ion hiroxyl lng bng lng ion
hiro. Do c th vit:
[OH] = 0,200 + [H3O+]
y [H3O+] l phn ng gp do dung mi phn li vo nng tng cng ca ion
hiroxyl. So vi 0,200M nng ion OH ca nc nh, do :
[OH] 0,200 ion.g/l
By gi chng ta c th tnh nng ion hiro theo phng trnh (4.6):
74
14
H3O+ = 1,00.10
0,200
= 5,00.1014 ion.g/l
AgCl(n)
AgCl(n)
Ag+ + Cl
y, AgCl(n) l nhng phn t khng phn li trong dung dch. C th din t hng s
cn bng ca qu trnh u tin nh sau:
K=
[ AgCl ]n
[ AgCl ]r
(4.7)
(4.8)
T phng trnh (4.8) r rng l nng AgCl trong dung dch bo ho l khng i
mt nhit nht nh.
Hng s cn bng ca phn ng th hai c din t nh sau:
Ag + Cl
K1 =
AgCl
[
]n
(4.9)
(4.10)
Ag+ + Cl
75
Ba(IO3)2 (r)
(r)
Ba2+ +
2IO3
[Ba2+][IO3]2 = 1,57.109 = T
T phng trnh m t cn bng, mi mol Ba(IO3)2 tan, phn li to thnh mt mol Ba2+,
ngha l:
tan (tnh bng mol) ca Ba(IO3)2 = [Ba2+]
Mt khc, r rng l, nng ioat ln hn nng bari hai ln.
[ IO3 ] = 2[Ba2+]
Thay nng ioat bng nng Ba2+ vo phng trnh hng s cn bng ta c:
[Ba2+](2[Ba2+])2 = 1,57.109
hoc:
tan = 7,3.104 M
(1)
Quan im ny rt ph bin, tuy nhin khng phi lc no cng ng. C nhiu mui t tan v t phn li. Trong s , v
d c dy sunfua.
76
bit c tan ca Ba(IO3)2 tnh bng gam trong 500 ml, ta vit:
tan = 7,3.104 [mmol Ba(IO3)2/ml] 500ml [0,487g/mmol Ba(IO3)2] = 0,178g/500ml
y 0,487 l mili trng lng phn t ca Ba(IO3)2 .
V d sau y minh ho nh hng ca ion cng tn c nguyn l Le Chatelier d
on.
V d 2: Tnh tan phn t ca Ba(IO3)2 trong dung dch Ba(NO3)2 0,02M.
Trong trng hp ny cn tnh tan theo [ IO3 ]:
tan ca Ba(IO3)2 =
1
[ IO3 ]
2
Ba(NO3)2 v Ba(IO3)2 cng sinh ra ion bari trong dung dch. Phn ng gp ca cht th
nht l 0,02M, cn phn ng gp ca cht th hai bng tan phn t hoc bng
[Ba2+] = 0,02M +
1
[ IO3 ].
2
1
[ IO3 ]
2
1
[ IO3 ]) [ IO3 ] = 1,57.109
2
1
.2,8.104 ] 0,02
2
1
[ IO3 ] << 0,02, v vy 0,02 +
2
77
khng dn ti sai lm nghim trng, bi v thnh phn th hai ch bng khong 0,7% ca
0,02. Thng gi thit loi ny c th c coi nh l ng n nu s khc bit nh hn 5
10%. Vy:
tan ca Ba(IO3)2 =
1
1
[ IO3 ] = .2,8.104 = 1,4.104 M
2
2
T y:
T
IO3
1,57.109
2
0,02
= 3,9.106
78
So snh nhng kt qu thu c trong hai v d trn, ta nhn thy rng d ioat
lm gim tan Ba(IO3)2 mc ln hn so vi s d nh vy ca ion bari.
4.2.4.3
HNO2 + H2O
H3 O+ NO2
Ka =
[HNO2 ]
NH3 + H2O
NH4 + OH
Kb =
NH
[ 3]
Ta nhn thy rng, nng nc khng tham gia vo mt phng trnh no trong s cc
phng trnh trn. Cng nh i vi tch s ion nc, ngi ta chp nhn rng nng dung
mi l i lng ln v hng nh, do bao gm hm trong hng s cn bng Ka v Kb .
Quan h gia hng s phn li ca mt cp axit - baz lin hp. Chng ta xt biu thc
hng s phn li ca amoniac v axit lin hp ca n l ion amoni. C th vit:
NH3 + H2O
NH4+ + OH
NH4 + OH
Kb =
[NH3 ]
NH4+ + H2O
Ka =
NH3 + H3O+
[NH3 ] H3O+
NH4 +
79
K aK b =
[NH3 ] H3O+
NH4 +
NH4 + OH
= H O+ OH
NH
[ 3]
Bi v:
[H3O+][OH] = Kn KaKb = Kn
(4.11)
H3O+ + A
A H3 O+
Ka =
[HA ]
H3O+ + OH
(4.12)
Ngoi ra, tng nng phn t ca axit yu v baz lin hp ca n phi bng nng
ca phn t axit ban u bi v trong dung dch khng c cc cht khc cho A. Do :
CHA = [A] + [HA]
(4.13)
(4.14)
Nu thay th [A] v [HA] bng cc biu thc ca chng t cc phng trnh (4.12) v
(4.14) th hng s phn li axit c dng:
80
2
H O+
3
Ka =
CHA H3O+
(4.15)
K a + (K a + 4K aCHA
2
(4.16)
81
H3O+ + NO2
Trong ph lc IV ta tm thy:
H3 O+ NO2
= 5,1.104
Ka =
[HNO2 ]
V:
T :
2
H3 O+
= 5,1.104
+
0,12 H3O
lng i
CHA
1,00.102
1,00.103
3,16.103
0,92.103
244
1,00.102
1,00.102
0,62.102
61
1,00.101
3,16.102
2,70.102
17
82
1,00.104
1,00.106
1,00.104
1,00.104
0,62.104
61
1,00.103
3,16.104
2,70.104
17
1,00.102
1,00.103
0,95.103
5,3
1,00.101
3,16.103
3,11.103
1,6
1,00.105
3,16.106
2,70.106
17
1,00.104
1,00.105
0,95.105
5,3
1,00.103
3,16.105
3,11.105
1,6
1,00.102
1,00.104
9,95.105
0,5
1,00.101
3,16.104
3,16.104
0,0
V d: Tnh nng ion hiro trong dung dch hiroclorua anilin C6H5NH3Cl 2,0.104 M.
Trong dung dch nc, hp cht phn li hon ton ra Cl v C6H5NH3+ . Axit yu
C6 H5 NH3+ phn li nh sau:
C6H5NH3+ + H2O
C6H5NH2 + H3O+
Ka =
C6 H5NH3+
C6 H5 NH3+
+ OH
Kb = 3,94.1010
tnh Ka chng ta s dng phng trnh (3.11):
Ka =
1,00.1014
3,94.10
10
= 2,54.105
Lm nh trong v d trc:
83
[H3O+] = [C6H5NH2]
[C6H5NH2] = 2,0.104 [H3O+]
Gi thit rng [H3O+] << 2,0.104. Thay gi tr gn ng ca [C6H5NH2] vo biu thc
hng s phn li:
2
H3 O+
= 2,54.105
4
2,0.10
Ta tm thy:
So snh nhng i lng 7,1.105 v 2,0.104 ta thy rng, khi tnh [H3O+] ta b qua
sai s ln (s dng hnh 4.1 ta tm thy sai s ln hn 20%). Sai s ln n nh vy nn phi
s dng phng trnh chnh xc hn.
2
H3 O+
= 2,54.105
2,0.104
NH4+ + OH
D dng ch ra rng, ht chim u th trong dung dch l NH3. Hn na, i khi ngi ta
gi nhng dung dch l dung dch hiroxit amoni theo thut ng cn c cng nhn cho
n khi NH4OH cn c coi l dng cha phn li ca baz ch khng phi l NH3. Theo
nh lut tc dng khi lng:
NH4 + OH
Kb =
[NH3 ]
84
NH4+ + OH
= 1,76.105
[NH3 ]
OH
= 1,76.105
2
7,5.10 OH
(7,5.102)(1,76.105)
HOCl + OH
85
Kb =
[HOCl ] OH
OCl
K n 1,00.1014
=
= 3,3.107
8
Ka
3,0.10
OH
= 3,3.107
0,01
S to phc
Phn ng to phc ca cc ion phc tan l loi phn ng phn tch quan trng. Chng ta
dn ra hai v d:
Fe3+ + SCN
Fe(SCN)2+
Fe(SCN)2+
K=
Fe3 + SCN
Zn(OH)24
86
Zn(OH)24
K=
2
OH
3+
1 Fe SCN
= =
K
Fe(SCN)2+
Fe(SCN)2+
K = 1,4.102
ngha l:
FeSCN2+
= 1,4.102
3
+
Fe SCN
1mg
1
1
=
=
= 1,8.105 M
1
1000mg/g 55,8g/trng lng mol
iu kin gii hn pht hin ca phc [FeSCN2+] = 6.106 M. trng thi cn bng, st
(III) hai trng thi: Fe3+ v FeSCN2+. Do :
5
3+
2+
87
1,2.10
SCN
Phn ng oxi ho kh
C th biu din hng s cn bng ca phn ng oxi ho kh bng phng php thng
thng. V d:
6Fe2+ + Cr2O72 + 14H3O+
6
K=
Fe3+ Cr3 +
14
Fe2+ Cr2O72 H3 O+
Nh trc y chng ta nhn xt, nng nc khng tham gia vo phng trnh. Ni
chung, cc bng hng s cn bng ca cc phn ng oxi ho kh khng c thit lp bi v
d dng thu c cc hng s ny t cc hng s c bn hn l th in cc tiu chun.
Nhng tnh ton chi tit s c xt ti trong chng 13.
4.2.4.6
Cn mt dng cn bng na c s dng trong phn tch l s phn b cht gia hai
tng lng. V d, nu ta ly dung dch it trong nc vi mt dung mi hu c khng ho
tan trong nc nh hexan hoc clorofom th mt phn iot c chit vo lp hu c. Cui
cng cn bng c thit lp gia hai tng v c th hnh dung cn bng nh sau:
I2 (n)
I2 (hc) ;
K=
[I2 ]hc
[I2 ]n
Cn bng tng nc
Nhiu cht in li yu lin hp hoc phn li tng nc, c th vit hng s cn bng i
vi mi nc. V d, nu thm amoniac vo dung dch ca ion bc th cui cng hai cn bng
c thit lp, Ag+ v NH3 tham gia vo cc cn bng sau:
88
AgNH3+
Ag+ + NH3
AgNH3+
K1 =
+
Ag [NH3 ]
AgNH3+ + NH3
Ag(NH3 )2+
Ag(NH3 )2+
K2 =
+
AgNH3 [NH3 ]
Ag+ + 2NH3
Ag(NH3 )2+
2 = K1K 2 =
+
Ag [NH3 ]2
Cd2+ + 3CN
3 = K1K 2K 3 =
Cd(CN)3
Cd2+ CN
Cd2+ + 4CN
4 = K1K 2K 3K 4 =
Cd(CN)24
Cd(CN)24
Cd2+ CN
H2PO4 + H3O
89
H3O+ H2PO4
= 7,11.103
K1 =
H
PO
[ 3 4]
H2PO4 + H2O
HPO24 + H3O
H3 O+ HPO42
= 6,34.108
K2 =
H2PO4
HPO24 + H2O
PO34 + H3O
H3O+ PO34
= 4,2.1013
K3 =
HPO24
90
Chng 5
tan ca kt ta
Nhng phn ng to nhng hp cht t tan c nhiu ng dng rng ri trong ba qu trnh
ho phn tch quan trng:
1. Trong qu trnh tch cht cn xc nh di dng kt ta khi cc cht tan cn tr cho
php o giai on kt thc.
2. Trong phn tch trng lng da trn s to thnh kt ta m trng lng ca n c
trng cho lng cht cn xc nh.
3. Trong phng php phn tch chun da trn s o th tch ca dung dch thuc th
chun tiu tn cho s kt ta nh lng cu t cn xc nh.
ng dng thnh cng phn ng ny trong mi trng hp, kt ta cn phi c tan
tng i nh, tinh khit v gm nhng ht c kch thc thch hp. Trong chng ny
chng ta s xt nhng yu t nh hng n tnh cht th nht trong s nhng tnh cht vt l
ca kt ta nu trn.
Nhng v d v s dng tch s tan tnh ton tan trong nc ca kt ta c cu to
ion, k c khi c mt ion ng dng c bn lun chng IV. Sinh vin cn lm quen
tt vi nhng ti liu y trc khi bt u nghin cu chng ny. Trong chng ny chng
ta s xem xt nhng yu t nh pH, nng thuc th to phc v nng ca nhng cht
in li nh hng nh th no n tan ca kt ta.
5.1
91
CaF2 (rn)
Ca2+
+ 2F
+
2H3O+
2HF + 2H2O
Ag+
+ Br
+
2NH3
Ag(NH3)2
A
+
C
AC
B
+
D
BD
92
(1)
Chng ta xt dung dch thu c bng cch ho tan NaCl trong nc. V ton cc, in tch ca dung
dch bng khng mc d rng trong dung dch c cc ion tch in dng v m. iu kin trung ha in
+
cn c thc hin trc tip t h thc: [Na ] + [H3O ] = [Cl ] + [OH ]. Dung dch NaCl trung ha, bi v
tng nng cc ht tch in dng bng tng nng cc ht tch in m. By gi chng ta xt dung dch
2+
nc MgCl2. i vi dung dch ny cn phi vit: 2[Mg ] + [H3O ] = [Cl ] + [OH ]. tnh in tch ion
bng hai, chng ta nhn nng ca ion magie vi 2. Cn bng in tch s c tun theo bi v nng
2+
ca ion clorua gp i nng ca ion magie ([Cl ]=2[Mg ]). Theo nguyn nhn y, nng ca ion 3 in
tch c nhn vi 3. V d, i vi dung dch cha Al2(SO4)3, MgCl2 trong nc ta c phng trnh trung
ha in nh sau:
93
5.2
nh hng ca pH n tan
tan ca nhiu kt ta c ngha quan trng trong phn tch nh lng, ph thuc
trc ht vo nng ion hiro trong dung dch. Trong phn t ca nhng kt ta cha
hoc anion c tnh baz, hoc cation c tnh axit, hoc ng thi c hai. Baz tham gia vo
thnh phn canxi florua l ion florua, phn ng vi ion hiro to thnh axit flohiric. Do
tan ca florua canxi tng ln khi axit ho. Chng ta ly bismut ioua lm v d v hp cht
trong thnh phn c cation c tnh axit tham gia. Trong dung dch bo ho BiI3 cn bng sau
c thit lp:
BiI3 (rn)
Bi3+ + 3I
Bi3+ + H2O
BiOH2+ + H3O+
Chng ta nhn thy rng, khc vi tan ca canxi florua, tan ca bismut ioua gim
khi axit tng.
3+
2+
94
5.2.1
Trong thc t phn tch thng cn phi kt ta nng ion hiro xc nh cho sn.
Chng ta minh ha php tnh tan trong nhng iu kin nhng v d sau y.
V d: Tnh tan ca CaC2O4 nng ion hiro bng 1,00.104 mol/l.
Giai on 1. Thit lp nhng phng trnh ho hc:
Ca2+ + C2O24
CaC2O4 (rn)
(5.1)
V H2C2O4 l axit yu, nhng ion oxalat lin kt mt phn vi ion hiro c thm vo
to axit nu trn.
C2O42 + H3O
HC2O4 + H3O
HC2O4 + H2O
(5.2)
H2C2O4 + H2O
(5.3)
(5.4)
D dng hnh dung phng trnh (5.2) nh phn ng phn li ca HC2O4 . Do lin
h gia [ C2O24 ] v [ HC2O4 ] c th s dng gi tr K2 ca axit oxalic.
H3 O+ C2O42
K2 =
HC2O4
(5.5)
= 5,36.102
K1 =
[H2C2O4 ]
(5.6)
95
Giai on 4. Thit lp phng trnh cn bng vt cht CaC2O4 tan l ngun duy nht ca
Ca2+ v cc dng khc ca oxalat. Do :
[Ca2+] = [ C2O42 ] + [ HC2O4 ] + [H2C2O4]
(5.7)
(5.8)
= 5,42.105
HC2O4
T :
HC2O4
(1,00.104 ) C2O42
= 1,84.102 C O2
=
5
2 4
5,42.10
Sau khi thay th cc h thc thu c v nng ion hiro vo phng trnh (5.6) ta thu
c:
1,00.104 1,84 C2O24
= 5,36.102
[H2C2O4 ]
T :
96
1,00.104 1,84 C2O42
= 0,0034 C O2
[H2C2O4 ] =
2
2 4
5,36.10
C2O24 =
2,84
2,84
8,1.105 mol/l
Ca2+ + C2O42
C2O24 + H2O
HC2O4 + OH
HC2O4 + H2O
H2C2O4 + OH
Khc vi trng hp trn, nng ca ion hiroxyl trong trng hp ny cha bit nn
cn thit phi thit lp phng trnh i s ph.
97
tan ca MA tnh
c khi khng k ti
phn ng vi nc,
mol/l
1,0.1010
1,0.1020
1,0.106
1,0.108
1,02.105
1,0.105
1,0.108
1,0.106
1,2.105
1,0.105
1,0.1010
1,0.104
2,4.105
1,0.105
1,0.1012
1,0.102
10.105
1,0.105
1,0.106
1,0.108
1,05.1010
1,0.1010
1,0.108
1,0.106
3,3.1010
1,0.1010
1,0.1010
1,0.104
32.1010
1,0.1010
1,0.1012
1,0.102
290.1010
1,0.1010
98
PbCO3
(5.9)
CO32 + H2O
HCO3 + OH
(5.10)
HCO3 + H2O
H2CO3 + OH
(5.11)
2H2O
H3O+ + OH
(5.12)
(5.13)
HCO3 OH K
= H2O = 2,13.102
2
K2
[CO3 ]
(5.14)
[H2CO3 ] OH
[HCO3 ]
K H2O
K1
1,00.1014
4,45.107
= 2,25.108
(5.15)
Ngoi ra:
[H3O+][OH] = 1,00.1014
(5.16)
(5.17)
(5.18)
99
(5.19)
(5.20)
(5.21)
HCO3
= K H2O
2
K2
[CO3 ]
HCO3 =
K H2O
K2
CO32
Phng trnh thu c cho php loi tr [ HCO3 ] ca phng trnh (5.19):
Pb2+ = CO32 +
K H2O
K2
CO32
(5.22)
100
Pb2+
Pb2+
K 2 Pb2+
ng mu s v sp xp li cc thnh phn:
K H2O .T Pb2+
T = 0
K2
2+
Pb
1,9.106
101
[H2CO3 ].1,9.106
1,9.10
= 2,25.108
1,00.1014
1,9.10
= 5,3.109 ion.g / l
Chng ta thy rng nhng gi thit c chng ta chp nhn khng dn ti sai s ng
k. [H2CO3] bng khong 1/90 [ HCO3 ], cn [H3O+] r rng nh hn nhiu nng tng
cng ca cc ion cacbonat v hirocacbonat trong phng trnh (5.18).
V cui cng, nu nh khng k ti tnh cht baz ca CO32 chng ta thu c tan
1,8.107 ch bng mt phn mi i lng tnh bng phng php chnh xc hn.
V d 2. Tnh tan ca bc sunfua trong nc tinh khit. Nhng phng trnh c bn l:
Ag2S (rn)
2Ag+ + S2
(5.23)
S2 + H2O
HS + OH
(5.24)
HS + H2O
H2S + OH
(5.25)
2H2O
H3O+ + OH
(5.26)
1
[Ag+] = [S2] + [HS] + [H2S]
2
(5.27)
HS OH K
14
= H2O = 1,0.10
= 8,3
K2
S2
1,2.1013
(5.28)
102
[H2S] OH
HS
K H2O
K1
1,0.1014
5,7.10
= 1,8.107
(5.29)
(5.30)
(5.31)
[H2S] =
S2
[H2S]
HS
1,0.1014
1,2.10
13
.10
1,0.1014
5,7.108.107
= 8,3.107
= 1,8
1
[Ag+] = 1,5.1014 M
2
103
M(OH)2 (rn)
+ OH
H3O+ + OH
2H2O
(5.32)
[H3O+] [OH] = Kn
(5.33)
(5.34)
Nu hiroxit tan kh, nng ion hiro s nh v phng trnh (5.34) c n gin
ho:
2[M2+] [OH]
Thay h thc vo phng trnh (5.32) v sau khi bin i ta c:
[M2+] = (T/4)1/3 = tan
(5.35)
T
2
[OH ]
T
1,0.1014
= tan
(5.36)
104
1,00.1014
6.10
10
= 1,7.105 M
4.1028
[1,00.10
7 3
= 4.1017 M
tan = 4.1017 M
Gi thit cho rng 3[Fe3+] << [H3O+] r rng l ng n. Cn nhn mnh rng, trong
php tnh u, khi a ra mt gi thit khng ng tin cy th nhn c sai s rt ln.
V d trn y ch r tan ca hiroxit kim loi c tnh ton tng t cch tnh tan
ca hp cht cha baz yu. Sau khi chp nhn mt trong hai php tnh gn ng th nhng
php tnh c th c n gin ho. Nhng chc chn l s c mt vng gi tr tch s tan,
khng mt php tnh gn ng no ng dng c v i vi trng hp cn phi
105
gii cc phng trnh (5.32), (5.33) v (5.34) theo ba n s, bng 5.2 ch ra nhng gii hn
ca vng i vi nhng kt ta loi M(OH)2.
Sai s gy ra
tan tnh
tan tnh Sai s gy ra
do s dng
c
theo
c
theo do s dng
phng
phng trnh
phng trnh phng trnh
trnh
1,00.1018 6,3.107
6,3.107
1,00.1020 1,24.107
(5.36)
(5.36), %
0,00
1,00.104
1,6.104
1,36.107
9,7
1,00.106
7,1.102
1,00.1022 8,4.109
2,92.108
2,5.102
1,00.108
1,9.101
1,00.1024 1,00.1010
6,3.109
6,2.103
1,00.1010
0,00
1,00.1026 1,00.1012
1,36.109
1,4.105
1,00.1012
0,00
5.3
(5.35)
(5.35), %
Al3+
+
6F
AlF6
+ 3OH
Nh vy, ion florua y cnh tranh thng li vi ion hiroxyl phn ng vi nhm (III).
Nng ion florua cng cao th tan ca kt ta cng ln do s to thnh [AlF6]3.
Nu bit hng s bn ca phc, c th tnh tan ca kt ta khi c mt thuc th to
phc. Khi nhng bin php c s dng tng t nhng phng php c m t
trong phn trn.
106
V d: Hy tnh tan ca AgBr trong dung dch NH3 0,1 M. Nhng cn bng
trong dung dch:
AgNH3+
AgBr (rn)
Ag+ + Br
Ag+ + NH3
AgNH3+
+
Ag ( NH3 )2
+ NH3
NH3 + H2O
NH4+ + OH
Chng ta xc nh n s:
tan ca AgBr = [Br] = [Ag+] + [ AgNH3+ ] + [ Ag ( NH3 )2+ ]
Nhng hng s cn bng tng ng:
[Ag+] [Br] = T = 5,2.1013
(5.37)
AgNH3+
= K = 2,0.103
1
+
Ag [NH3 ]
(5.38)
Ag ( NH )+
3 2
= K = 6,9.103
2
+
AgNH3 [NH3 ]
(5.39)
NH4+ OH
= K = 1,76.105
b
[NH3 ]
(5.40)
(5.41)
(5.42)
Ngoi ra, trong tng tc ca amoniac vi nc, c mi ion NH4+ xut hin, mt ion OH
c to thnh. Nh vy:
[OH] [ NH4+ ]
(5.43)
107
(5.44) (1)
(5.45)
(5.46)
(5.47)
= K K = 1,38.107
1 2
Ag + [NH3 ]2
(5.48)
= 1,38.107
Thay th [Ag+] bng gi tr tng ng t phng trnh (5.37) vo phng trnh trn ta
c:
(1)
Chng ta b qua [H3O ] bi v nng ca ion hidro trong dung dch amoniac 0,10 M l khng ng k.
108
[Br ]
= 1,38.107
5,2.1013
0,10 2[Br ]
[Br ]
hoc:
[Br ]2
(0,10 2[Br ])
= 7,2.106
Al(OH)3 (rn)
Al(OH)3 (rn) + OH
Al(OH)4
Zn2+ + 2OH
109
Zn(OH)24
(5.49)
Hng s cn bng:
T = [Zn2+] [OH]2 = 1,2.1017
(5.50)
Zn(OH)24
= 0,13
K=
2
OH
(5.51)
OH
+ K OH
(5.52)
d OH
2T
OH
2K OH
Nu:
dS
d OH
=0
2T
th:
OH
= 2K OH
T :
1/ 4
OH = 2T
2K
1/ 4
1,2.1017
=
0,13
= 9,8.105
Ngi ta thu c tan cc tiu khi thay th nng ion hiroxyl tnh ton c vo
phng trnh (5.52):
110
1,2.1017
5 2
9
Scc tiu =
+ 0,13(9,8.10 ) = 2,5.10
5 2
(9,8.10 )
5.4
Bng thc nghim ngi ta pht hin rng, kt ta thng tan trong dung dch cht in li
nhiu hn so vi trong nc, tt nhin l iu kin cht in li khng cha ion cng tn vi
kt ta. Hnh 5.1 minh ha nh hng ca cht in li n tan ca ba kt ta.
Khi tng nng kali nitrat trong dung dch t 0 n 0,02 M, tan ca bari sunfat tng
gp i. tan ca bari ioat cng khong bin i nng cht in li nh vy ch tng
1,25 ln v ca bc clorua tng 1,20 ln.
nh hng ca cht in li ti tan c gii thch bng sc ht tch in gia cc ion
ca kt ta v cc ion l tch in tri du. Nhng tng tc gy nn s chuyn dch cn
bng ca phn ng ho tan. iu quan trng l, cn hiu rng hin tng khng ch quan
st thy trong cc cn bng ho tan - kt ta m cn trong tt c cc dng cn li ca cn
bng. V d, nhng d kin trong bng 5.3 ch r rng, khi c mt natri clorua mc phn li
ca axit axetic tng ln ng k. Nhng hng s phn li dn ra thu c bng cch o thc
nghim nhng nng cn bng ca ion hiro v ion axetat trong dung dch cha mui
nng nu. Trong trng hp ny, s chuyn dch cn bng r rt cng c th c xp
vo loi do lc ht ca ion cht in li vi nhng ion hiro v ion axetat.
111
Hnh 5.1
nh hng ca nng cht in li n tan ca mt s mui
0,00
1,75.105
0,02
2.29.105
0,11
2,85.105
0,51
3,31.105
1,01
3,16.105
Ag+ + Cl
Ba2+ + SO24
cn bng th hai chuyn mnh v bn phi hn cn bng th nht (xem hnh 5.1).
iu khi qut quan trng th hai l nh hng ca cht in li trong mt khong rng
nng thc t khng ph thuc vo bn cht ca n m ch ph thuc vo thng s nng
ion ca dung dch qua lc ion :
Lc ion =
1
(m1Z12 + m2Z22 + m3Z32 +.. .)
2
(5.53)
112
y m1, m2, m3... l nng phn t ca cc ion khc nhau trong dung dch;
cn Z1, Z2, Z3 l in tch ca cc ion tng ng.
V d: Lc ion ca dung dch KNO3 0,1 M ca dung dch Na2SO4 0,1 M l bao nhiu?
Trong dung dch KNO3, mK + v mNO u bng 0,1 v:
3
1
(0,1.12 + 0,1.12) = 0,1
2
1
(0,2.12 + 0,1.22) = 0,3
2
V d: Lc ion ca dung dch KNO3 0,05 M v Na2SO4 0,1 M bng bao nhiu?
=
1
(0,05.12 + 0,05.12 + 0,2.12 + 0,1.22) = 0,35
2
aH
3O
a Ax
aHAx
H3 O+ Ax f
f
H3O+ Ax
=
fHAx
[HAx ]
113
Hnh 5.2
S ph thuc ca h s hot vo lc ion
114
H3O+ + CN
Ag(CN) (rn)
Ag+ + CN
Ni(CN)24
Ni2+ + 4CN
0,5085 Z2A
(5.55)
1 + 0,3281 a A
115
hiu
dng aA, 0,001
0,005
0,01
0,05
0,1
H3O+
0,967
0,933
0,914
0,860
0,830
Li+, C6H5COO
0,965
0,929
0,907
0,840
0,800
0,964
0,928
0,902
0,820
0,780
0,964
0,926
0,900
0,810
0,760
0,964
0,925
0,899
0,800
0,760
2,5
0,964
0,924
0,898
0,800
0,750
Mg2+, Be2+
0,872
0,755
0,690
0,520
0,450
0,870
0,749
0,675
0,480
0,400
0,868
0,744
0,670
0,460
0,380
4,5
0,868
0,742
0,665
0,460
0,370
Hg2+,
SO42,
CrO42, HPO42
4,0
0,867
0,740
0,660
0,440
0,360
0,738
0,540
0,440
0,240
0,180
PO43, Fe(CN)63
0,725
0,500
0,400
0,160
0,095
11
0,588
0,350
0,255
0,100
0,065
Fe(CN)64
0,570
0,310
0,200
0,048
0,021
Na+,
IO3,
HCO3,
H2AsO4, Ax
HSO3,
H2PO4, 4 4,5
S2O32,
116
[A]m [B]n =
fA
fBn
= T'
fBa2+ f 2
IO3
1
m 2+ 22 + mIO 12
3
2 Mg
117
1
[0,33.4 + 0,066.1 ] = 0,099 0,1
2
Khi tnh chng ta gi thit rng, cc ion Ba2+ v IO3 t kt ta khng th hin nh
hng ng k n lc ion ca dung dch. S n gin l c c s bi v bari ioat c
tan nh. Trong nhng trng hp, khi gi thit l khng tha mn cn tnh gn ng nng
ca c hai ion bng cch thng thng vi gi thit l hot v nng ph hp vi
nhau. Cn tnh nhng nng khi thu c nhng gi tr xc nh hn.
Theo bng 5.4 chng ta tm thy l lc ion 0,1.
fBa2+ = 0,38 ;
fIO = 0,78
3
By gi c th vit:
1,57.109
= 6,8.109 = T'
(0,38) (0,78)
= [Ba2+]
0,066
S (0,066)2 = 6,8.109
S = 1,56.106 M
Rt l th nhn thy rng, tan tnh ton c khng k lc ion bng 3,60.107 M.
B qua h s hot trong cc php tnh cn bng. Mt cch n gin thng chng ta
b qua h s hot trong cc phng trnh cn bng, s dng nng phn t. iu lm
n gin cc php tnh v lm gim i ng k lng thng tin cn thit. Trong phn ln
trng hp sai s gy nn do vic cho h s hot bng n v khng ln n mc lm sai
lch kt qu tnh ton. Nhng t v d trn r rng l, s b qua h s hot trong cc tnh
ton loi c th dn n sai s ng k. Sai s tng i 100% hoc ln hn trong trng
hp ny khng phi l him hoi.
Sinh vin cn ch trong tnh ton bi v i khi s thay th hot bng nng c th
dn ti nhng sai s ln. S khc bit ln c quan st thy trong trng hp lc ion ln
(0,01 v ln hn) hoc ion nhiu in tch (xem bng 5.4). i vi cc dung dch long (lc
ion < 0,01) ca cc cht khng in li hoc cc ion mt in tch, vic s dng nng trong
tnh ton theo nh lut tc dng trng lng thng cho kt qu kh chnh xc.
118
Cng cn nhn mnh rng, s gim tan khi c mt ion cng tn vi ion ca kt
ta c b tr mt phn bng s tng tan ng thi do nng ln ca cc cht in li cha
ion cng tn. Hin tng c minh ha trong v d va phn tch.
5.5
Nhit , phn ln cc cht rn khi tan hp th nhit. Do , khi tng nhit thng
tan v tch s tan tng ng ca phn ln cht t tan tng ln.
Thnh phn dung mi. tan ca phn ln cc cht v c trong hn hp nc vi cc
dung mi hu c nh hn r rt so vi nc tinh khit. Nhng d kin v tan ca canxi
sunfat c dn ra bng 5.5 l in hnh i vi loi nh hng ny.
Bng 5.5 tan ca canxi sunfat trong cc dung dch ru etylic trong nc
Nng
ru
etylic
tan,
theo phn trm trng lng
g CaSO4/100 g dung mi
0
0,208
6,2
0,100
13,6
0,044
23,8
0,014
33,0
0,0052
41,0
0,0029
119
5.6
120
11
3+
H3O+ + HS
H3 O+ HS
= 5,7.108
K1 =
H2S
HS + H2O
H3O+ + S2
H3 O+ S2
= 1,2.1015
K2 =
[HS ]
(1)
iu ch v tnh cht ca cc dung dch m c xt ti chng IX. Kh nng gi nng ion hidro
mc xc nh khng bin i l tnh cht quan trng ca dung dch m.
121
Cng nhng phng trnh , ta thu c phng trnh tng cng ca s phn li sunfua
hiro n ion sunfua.
2H3O+ + S2
H2S + H2O
H3 O+ S2
= 6,8.1023
K 1K 2 =
[H2S]
Ngi ta thu c hng s ca phn ng cui cng bng cch nhn K1 vi K2.
Khi phn chia di dng sunfua, ngi ta thng lm dung dch bo ho hiro sunfua
lin tc cho ti khi phn ng kt ta kt thc. V vy, nng ca thuc th trong qu trnh
kt ta thc t l khng i. V hiro sunfua l axit yu, nng cn bng xp x bng tan
trong nc ca n, bng khong 0,1 M. Nh vy chng ta c th gi thit rng, trong qu
trnh kt ta mt sunfua no :
[H2S] 0,1 M
Thay th gi tr vo phng trnh hng s phn li ta c:
2
H3 O+ S2
= 6,8.1023
0,10
24
S2 = 6,8.10
2
H3 O+
Do , nng ca ion sunfua t l ngc vi bnh phng nng ion hiro. H thc
c ng dng tnh iu kin ti u cho kt ta cc cation di dng sunfua.
V d 3. Hy tm nhng iu kin tch nh lng Pb2+ v Tl+ bng cch dng H2S kt ta
t dung dch cha mi ion 0,1 mol/l.
Hng s cn bng ca hai phn ng chnh:
PbS (rn)
Pb2+ + S2
2Tl+ + S2
122
khi dung dch v chng ta thay gi tr vo phng trnh tch s tan. Khi c
th tnh c nng ion sunfua cn thit:
106 [S2] = 7.1028
[S2] = 7.1022
By gi cn so snh gi tr thu c vi nng S2 m s kt ta Tl2S t dung dch
0,1 M bt u.
(0,1)2 [S2] = 1.1022
[S2] = 1.1020
Nh vy, mun phn chia cn gi nng S2 gia 7.1022 v 1.1020 mol/l. Chng ta cn
tnh nng H3O+ m nng S2 s nm trong gii hn ni trn. Thay vo h thc
rt ra trc y:
24
S2 = 6,8.10
2
H3O+
6,8.10 24
7.10 22
= 0,97.10 2 mol / l
6,8.10 24
1.10 20
123
Chng 6
Qu trnh to thnh kt ta
C ch qu trnh to thnh kt ta l ti tranh lun trong nhiu nm. C nhiu kin
rt khc nhau v vn ny. V vy, chng ta bt u nhng quan st thc nghim, sau
xem xt nhng gii thch l thuyt nhng quan st .
6.1
(6.1)
124
S2O8
+ 2S2O3
2SO4
+ S4O6
(6.2)
KM
= 21,5
125
khng hnh dung c mt cch r rng nhng khc nhau gia s to thnh cc ht kt ta v
nhng s bin i tip theo vi chng m ngy nay chng ta gi l hin tng gi ha.
Hnh 6.1
Kch thc ht l hm s ca nng (theo Weimarn)
Oden v Werner o kch thc tinh th bari sunfat bng phng php trm tch. Cc tc gi
rt ra kt lun, trong gii hn nng 103 101, kch thc ht tng cng vi s pha long
v ng thi ng nht ca s phn b kch thc cng tng ln.
Mt khc, nhng iu kin xc nh, kch thc ht c th tng cng vi s tng nng
. Quy lut Weimarn pht hin khi kt ta t nhng dung dch rt long. ORourke v
Johnson nhn thy rng, khi trn nhanh cc dung dch bari clorua v natri sunfat gi ha,
tng lng cc ht bari sunfat to thnh khng ph thuc vo nng u ca bari sunfat trong
gii hn 2,5 25.104 M. Fisher v Rhinehammer ch r rng, khi kt ta t dung dch HCl
pH = 1, kch thc ht bari sunfat tng cng vi s tng nng trong gii hn 2,6 26.103
M. Cc tc gi nhn xt rng, trong nhng iu kin nhng tinh th kh ln (4,3 16 m)
c to thnh. nhng pH cao hn, kch thc tinh th tng ln nhng nhng tinh th ny
l nhng lin hp ln ca nhng ht nh.
S tng kch thc ht cng vi s tng nng c quan st thy c khi kt ta bc
cromat, bc tioxyanat v niken imetylglioximat.
ng ch l nhng kt qu nghin cu kt ta bari sunfat ca Turnbull. Tc gi nghin
cu mc kt ta X nh l hm s ca thi gian t sau khi trn nhanh cc dung dch.
Turnbull a vo h s t l f l h s t l ca thi gian c c s ph thuc: X =
F(ft). Mc d h s t l bin i t th nghim ny n th nghim khc i khi n 5 ln,
hm s F theo thang chun thi gian vn c gi khng i trong tt c cc th nghim. Hm
s F loi tr qu trnh ln ln ca ht tinh th, cn h s t l f loi tr s trung tm kt tinh,
bin i t th nghim ny n th nghim khc.
126
6.2
127
Hnh 6.3
ng cong qu bo ho tng ng vi vng gi bn hp
Hnh 6.3
ng cong qu bo ho tng ng vi vng gi bn hp
Ni chung, tnh cht ca bari sunfat tng ng vi nhng ng cong trn hnh 6.2. Nh
ni trn y, nhng dung dch vi qu bo ho tng i ln c th tn ti trong thi
gian kh lu mi xut hin kt ta v bari sunfat thu c t dung dch rt long thc t bao
gm nhng ht tng i ln v ng nht. Trong khi bc clorua c tan tnh theo mol/l
cng gn nh th nhng biu l khuynh hng to thnh dung dch qu bo ho kh nh v
nhng ht s cp ca kt ta v c khi kt ta t dung dch long cng b khuch tn rt mn.
6.3
128
129
6.4
130
131
Chng 7
Phn tch trng lng
7.1
M u
Phn tch trng lng da trn php o trng lng ca hp cht c thnh phn bit,
lin quan v mt ha hc vi cu t cn xc nh. C hai nhm cc phng php phn tch
trng lng: nhm cc phng php kt ta v nhm cc phng php chng ct. Trong
nhm cc phng php kt ta, cu t cn xc nh tham gia vo phn ng ha hc vi thuc
th to thnh sn phm t tan; sau lc v thc hin nhng ng tc cn thit khc v cui
cng cn kt ta rn c thnh phn ha hc bit. Trong nhm cc phng php chng ct,
cu t cn xc nh c tch ra khi mu dng kh: trong trng hp ny, php phn tch
hoc l da trn php xc nh trng lng cht c ct ra, hoc l da trn php xc nh
trng lng cht cn li. Chng ta s ch yu xem xt phng php kt ta bi v phng
php ny thng c s dng.
7.2
Phng php phn tch trng lng bao gm hai php o thc nghim: cn mu v cn
sn phm bit thnh phn ha hc, thu c t lng mu . Trn c s ca nhng d
kin , bng nhng php tnh n gin, ta thng thu c hm lng theo phn trm ca
cu t cn xc nh.
Nu A l cu t cn xc nh th c th vit:
%A =
Trng lng A
.100
Trng lng mu
(7.1)
132
S mol AgCl =
1
s mol Cl2;
2
v
S mol AgCl =
1
0,2040
= s mol Cl2
t AgCl
2
Khi lng phan
nn:
Trng lng ca Cl = 0,2040
t Cl2
1/2 trng lng phan
t AgCl
Trng lng phan
= 0,2040
35,45
= 0,2040.0,2474 = 0,0505 (g)
143,3
1
1
0,2040
t AgCl =
s phan
tAgCl
3
3 Trng lng phan
t AlCl3
Trng lng phan
t AgCl
3 trng lng phan
= 0,2040
133,3
= 0,0633 (g)
3 143,3
Chng ta nhn thy s ging nhau ca nhng php tnh dn. Trong c hai v d, trng
lng ca mt cht c din t qua tch s trng lng bit ca mt cht khc vi t s
trng lng phn t tng ng vi hai cht . T s c gi l h s chuyn. Trong v
d th hai, cn phi nhn trng lng phn t ca bc clorua vi 3 lm cho lng clorua
t s v mu s ca h s chuyn bng nhau.
V d 3: C th thu c bao nhiu gam Fe2O3 t 1,63 g Fe3O4? Hy tm h s chuyn K.
Trong trng hp ny cn thit phi gi thit rng, Fe3O4 chuyn nh lng thnh Fe2O3
v c hon ton oxi chuyn:
2Fe3O4 + [O] = 3Fe2O3
Chng ta thy rng, t mt mol Fe3O4 thu c 3/2 mol Fe2O3. Nh vy, s mol Fe2O3
ln hn s mol Fe3O4 3/2 ln hoc l:
133
t Fe2O3
3 Trng lng phan
t Fe3 O4
2 Trng lng phan
v thay cc gi tr bng s ta c:
Trng lng Fe2O3 = 1,63
3 159,7
= 1,687 = 1,69 g
2 231,5
Trong v d ny:
H s chuyn =
t Fe2O3
3 Trng lng phan
= 1,035.
t Fe3 O4
2 Trng lng phan
t ca cht cn xc nh
a Trng lng phan
.
t ca cht c can
t ca cht c can
134
Bng 7.1 Nhng v d in hnh v h s chuyn
Cht cn xc nh
Dng cn
H s chuyn
In
In2O3
HgO
Hg5(IO6)2
Hg5(IO6)2
K3PO4
K2PtCl6
V d 4: Chng ta xem xt php xc nh gin tip st trong st (III) sunfat bao gm php
kt ta v php cn bari sunfat. Trong trng hp ny t s v mu s ca cng thc h s
chuyn khng c nguyn t chung v chng ta phi tm mt cch khc din t s tng
ng ha hc gia cc i lng . Chng ta nhn thy rng.
2 mol Fe 1 mol Fe2(SO4)3 3 mol BaSO4
H s chuyn tnh ton phn trm hm lng st s c din t nh sau:
H s chuyn =
Nh vy, mc d hp cht ng trong cng thc tnh h s chuyn khng c lin quan
trc tip qua nguyn t chung, chng ta vn c th xc nh s tng ng ca chng, khi
bit quan h hp thc gia chng.
Chng ta minh ho vic p dng h s chuyn tnh kt qu phn tch qua nhng v d
sau y:
V d 5: Ngi ta nung 0,703 g mt sn phm c ra sch ph hy cht hu c.
Sau ch ha phn cn li bng HCl nng chuyn P thnh H3PO4. Kt ta pht pht di
dng MgNH4PO4.6H2O bng cch thm Mg2+ vo v trung ho tip theo bng dung dch nc
ca NH3. Sau khi ra v lc, kt ta chuyn thnh Mg2P2O7 bng cch nung 1000oC. Trng
lng ca kt ta thu c l 0,432 g. Hy tnh hm lng phn trm P trong mu:
2 Trng lng mol P
0,432
135
Trng lng CO
%Na 2 C 2 O 4 =
=
136
% C6H6Cl6 =
0,1616
100 = 57,82 ;
0,2795
% C14H9Cl5 = 42,18.
7.3
137
Khi chuyn t keo sang tinh th in hnh khng c mt s bin i t ngt no v tnh
cht vt l, ch tu thuc vo kch thc ht tng rn. Trong thc t tn ti nhng kt ta
c tnh cht trung gian in hnh. Nhng c th d dng sp xp phn ln kt ta vo loi tnh
keo chim u th hoc vo loi tnh tinh th chim u th. Nh vy, mc d tnh khng trit
ca cch phn loi vn c th s dng thnh cng cho phn ln tng rn.
Mc d hin tng kt ta t lu thu ht s ch ca cc nh ha hc, nhiu vn
quan trng c lin quan n c ch ca qu trnh vn cn cha hon ton sng t (xem
chng 6). V li c th xem, kch thc ht tng rn c to thnh mt phn c quyt
nh bi nhng iu kin thc nghim c thit lp nh nhit , tan trong mi trng
cho, nng v tc khuy thuc th. C th gii thch nh hng ca cc yu t ny,
trong mi trng hp mt cch nh tnh. Khi gi thit rng kch thc ht gn lin vi mt
trong cc tnh cht ca h gi l tnh qu bo ho tng i.
Tnh qu bo ho tng i =
Q S
Q
(7.2)
138
n
Q S
Tc to thnh mm = k1
Q
y n khong 4 v:
Q S
Tc ln ln ca ht = k2
.
Q
Thng k2 ln hn k1, do khi s qu bo ho tng i thp th qu trnh pht trin
tinh th chim u th. Nu s qu bo ho ln, nh c tnh hm s m, qu trnh to trung
tm kt tinh c th thc t ln t qu trnh ln ln ca ht. Hnh 7.1 minh ha hin tng .
Hnh 7.1
nh hng ca hin tng qu bo ha tng i n qu trnh kt ta
S iu chnh kch thc ht. S nng nhit ( tng S), s pha long dung dch
gim Q v s thm cht to kt ta chm trong iu kin khuy mnh ( gim gi tr Q trung
bnh) l nhng iu kin thc nghim cho php lm cho qu bo ho gim n cc tiu v
cng chnh l nhng iu kin thu c kt ta tinh th.
tng kch thc ht kt ta c tan ph thuc vo pH mi trng, thng ngi ta
lm tng S trong qu trnh kt ta. V d, thu c nhng tinh th canxi oxalat ln, d lc,
phn ch yu ca kt ta cn c to thnh trong dung dch axit, khi mui tan kh. cui
qu trnh kt ta ngi ta thm chm dung dch amoniac n pH m xy ra s tch nh
lng canxi oxalat. Kt ta c to thnh giai on c chuyn ln nhng ht rn
c to thnh.
Lm vic vi kt ta tinh th thun li hn so vi kt ta v nh hnh. V nguyn nhn
, qu trnh ln ln ca tinh th thng c a thch hn qu trnh to nhng trung tm kt
139
tinh mi trong qu trnh kt ta. Nhng nu tan S ca kt ta rt nh, trnh hin tng
qu bo ho chp nhong tng i ln trong khi khuy dung dch thc t l khng c kh
nng. V d, trong nhng iu kin phn tch hiroxit st (III), nhm, crom (III) v c sunfua
ca phn ln kim loi nng, do tan ca chng nh nn ch c th thu c trng thi keo.
Cc halogenua bc cng thuc loi kt ta ny (nhn tin cng cn ni, v d bc clorua,
nhng thiu st ca thuyt qu bo ho tng i c thy r, kt ta thng c to thnh
dng keo; trong khi tan ca n khc bit khng ng k tan ca cc hp cht khc
bit, v d nh bari sunfat li thng c to thnh dng tinh th).
7.5.2 Kt ta v nh hnh
Nhng ht keo ring bit nh n mc khng gi c khi lc, chuyn ng Brao cng
cn tr s kt ta chng t dng dch nh tc dng ca trng lc (s lng ng). May mn l
c th lm ng t hoc l lm ln ln nhng ht ca phn ln h keo v khi trng lng
khng phi l tinh th lng xung nhanh v d lc.
S ng t keo l qu trnh ng t c lm nhanh ln khi un nng, khuy v thm
cht in li. hiu tc dng ca nhng yu t cn thit phi phn tch nguyn nhn tnh
bn vng ca nhng h keo.
Do s hp ph trn b mt ca mnh nhng cation hoc anion nn mi ht keo u mang
in tch dng hoc m. C th d dng theo di bng thc nghim s c mt ca in tch
bng cch quan st s in chuyn ht di tc dng ca dng in mt chiu.
S hp ph cc ion trn kt ta rn c cu trc ion c gy nn bi chnh nhng lc to
ra s pht trin tinh th. Nh ion bc phn b trn b mt ht bc clorua mang mt phn in
tch khng c b tr. Nhng ion tch in m b ko v pha nhng phn bi chnh
nhng lc gi ion clorua trong mng li bc clorua. Nhng ion clorua trn b mt ht th
hin tc dng tng t ln cation c mt trong dung dch.
Bn cht v gi tr in tch ca ht keo ph thuc mt cch phc tp vo mt lot yu t.
Nhng i vi nhng h keo ng ch trn quan im phn tch th c th d dng d on,
nhng cht no s b hp ph v do xc nh c in tch ca ht khi s dng quy lut
thc nghim. Nhng ion tham gia vo thnh phn mng li tinh th thng b hp ph mnh
hn so vi nhng ion l. V d, ht bc clorua s tch in dng trong dung dch cha d ion
bc nh s hp ph u tin ion . Do nguyn nhn n s mang in tch m khi d ion
clorua. Rt l th nhn xt rng nhng ht bc clorua to thnh khi xc nh trng lng
clorua, ban u mang in tch m v sau khi thm d cht kt ta tr thnh in tch dng.
Mc hp ph tng ln nhanh vi s tng nng ion hp ph. Nhng cui cng b mt
ca mi ht c bo ho, trong iu kin s tng tip tc nng hoc l khng nh hng
n mc hp ph hoc l nh hng rt khng ng k.
Trn hnh 7.2 dn ra hnh nh din t bng s ht keo bc clorua trong dung dch cha
d ion bc. Nhng ion bc lin kt trc tip vi b mt to thnh lp hp ph th nht. Xung
quanh ht tch in to thnh mt lp i ion, trong cha lng d ion m lm trung
140
Hnh 7.2
Ht keo AgCl trong dung dch AgNO3
141
Hnh 7.3
Cu to ca kt ta v nh hnh
142
143
144
( NH2 )2 CO + 3H2O
CO2 + 2NH4+ + OH
7.5.6 Sy v nung kt ta
Sau khi lc kt ta ngi ta nung n khi trng lng khng i. Mc ch ca ng tc
nung l tch dung mi v nhng cht in li bay hi b kt ta ng thi vi kt ta. Ngoi ra,
php ch ha i khi dn ti s phn hy kt ta vi s to thnh sn phm c thnh phn
bit.
145
Hnh 7.4
nh hng ca nhit n trng lng kt ta
146
7.4
147
7.5
7.5.1 Cc cht to kt ta v c
Bng 7.3 lit k nhng cht kt ta v c thng dng nht. Nhng thuc th ny thng
c s dng iu ch nhng mui v hiroxit t tan. Hoc l chnh mui hoc l oxit c
dng lm dng cn. Nhiu hp cht c gch di trong bng ch r tnh khng chn lc
ca phn ln cc thuc th v c.
Cht kt ta
Nguyn t b kt ta
NH3 (nc)
148
H2S
(NH4)2S
Hg (HgS), Co (Co3O4).
(NH4)2HPO4
H2SO4
H2PtCl6
H2C2O4
(NH4)2MoO4
HCl
AgNO3
(NH4)2CO3
Bi (Bi2O3)
(NH4)2SCN
Cu [Cu2(SCN)2]
NaHCO3
HNO3
Sn (SnO2)
H5IO6
Hg[Hg5(IO6)2]
NaCl, Pb(NO3)2
F, (PbClF)
BaCl2
SO42 (BaSO4)
MgCl2, NH4Cl
PO43 (Mg2P2O7)
Ch m k hiu trong bng 7.3 ch nguyn t hoc ion m i vi chng phng php
trng lng l phng php xc nh chim u th nht. Dng cn ca chng c ch ra
trong ngoc. Du sao c ngha l phng php trng lng t c dng. Gch di ch dng
cn thch hp nht.
C hai loi thuc th hu c. Nhng thuc th loi th nht to phc cht t tan c c
tnh kh ion ha gi l cc hp cht phi tr. Nhng thuc th loi th hai to nhng sn
149
phm trong lin kt gia nhng ion v c v thuc th mang c tnh ion mc ng
k.
Nhng thuc th hu c to nhng hp cht phi tr t tan thng cha t nht hai nhm
to phc, trong mt nhm c kh nng cho cation kim loi i in t khng phn chia.
Nhng nhm to phc phn b trong phn t nh th no cho kt qu phn ng l
vng nm hoc su thnh phn. Nhng hp cht to phc loi c gi l nhng thuc th
to vng cng. Cn sn phm tng tc gia chng vi cc cation kim loi c gi l phc
vng cng (chelat).
Bng 7.4 Mt s cht kh c ng dng trong phn tch trng lng
Cht kh
Nguyn t cn xc nh
SO2
Se, Au
SO2 + NH2OH
Te
NH2OH
Se
H2C2O4
Au
H2
Re, Ir
HCOOH
Pt
NaNO2
Au
TiCl2
Rh
SnCl2
Hg
Kh bng in phn
Cs, Ni, Cu, Zn, Ag, In, Sn, Sb, Cd, Re, Bi
150
N
OH
Khi tng tc vi coban (II) n to thnh phc vng cng ca coban (III) khng dn in
c thnh phn CoA3, y A l baz lin hp ca thuc th. Chng ta nhn thy rng, s to
kt ta km theo s oxi ha coban bng 1-nitrozo-2-naphtol nn kt ta thng b bn bi sn
phm kh ca thuc th. Do , nu chp nhn nung phc vng cng trong kh quyn oxi ha
th n Co3O4; cn nu nh dng coban trng thi nguyn t l dng cn th phi nung trong
kh quyn kh.
Xc nh coban khi c mt niken l trng hp quan trng nht ca 1-nitrozo-2-naphtol.
Mt s ion khc bao gm bismut (III), crom (III), thy ngn (II), thic (IV), titan (III),
vonfram (VI), uran (VI), vanai(V) cng to kt ta vi thuc th ny.
imetylglyoxim:
H3C
HO
CH3
OH
151
CH3
O
Ni
O
H 3C
O
CH3
152
trong cc phng php phn tch chun v o mu. Khi thc hin nhng php
phn tch n nht, phng php trng lng thng chim u th bi v trong trng hp
ny khng cn thit lp ng chun.
7.5.5
COO
OH
2
+ 68I2 + OH
O
I
153
154
Chng 8
M u v phn tch th tch
Trong nhiu trng hp, gii quyt nhim v phn tch, phng php phn tch trng
lng l phng php tt nht. Tuy vy, thi gian thc hin php phn tch trng lng
thng qu di nn nhiu khi khng p ng nhu cu ca sn xut cng nghip. l l do ra
i ca phng php phn tch th tch.
Phng php nh lng da trn php o th tch c gi l phng php phn tch th
tch hay phng php chun . Phng php chun c s dng rng ri hn phng
php trng lng v phng php ny nhanh hn, thun tin hn m nhy li khng thua
km.
155
156
157
Th tch dung
NaOH 0,100 M, ml
Nng OH
dch Nng
pH
H3O+, mol/l
mol/l
pOH
0,0
1,0.101
1,0.1013
1,00
13,00
40,9
1,0.102
1,0.1012
2,00
12,00
49,01
1,0.103
1,0.1011
3,00
11,00
49,90
1,0.104
1,0.1010
4,00
10,00
49,990
1,0.105
1,0.109
5,00
9,00
49,9990
1,0.106
1,0.108
6,00
8,00
50,0000
1,0.107
1,0.107
7,00
7,00
50,0010
1,0.108
1,0.106
8,00
6,00
50,010
1,0.109
1,0.105
9,00
5,00
50,10
1,0.1010
1,0.104
10,00
4,00
51,01
1,0.1011
1,0.103
11,00
3,00
158
1,0.1012
61,1
1,0.102
12,00
2,00
Nhng d kin trong bng 8.1 ch dng minh ha nn cng d dng hiu rng: khng
c kh nng thu c nhng d kin nh th trong phng th nghim bi v o th tch v
nng dung dch n 6 ch s c ngha thng l iu khng th lm c.
hnh dung r rng hn s bin i trong vng , biu din nng khng phi
dng tuyn tnh m dng logarit s thun li hn. V chng thng nh hn n v nn s
dng logarit m l hp l v v vy hm s din t nng di dng s dng nh.
Logarit m (c s 10) ca nng phn t c bit di dng hm s p. Nhng gi tr pH
v pOH c a ra 2 ct cui ca bng 8.1.
Hnh 8.1
S bin i nng cc cht phn ng khi chun 50,00 ml dung dch HCl 0,0100 M bng dung dch NaOH 0,100 M
159
3.
Hnh 8.2
160
ng chun 50,0 ml dung dch HCl 0,100 M bng dung dch NaOH 0,100 M
161
Chng 9
Chun kt ta
Nhng phng php chun da trn s to thnh mui bc t tan l nhng phng
php phn tch c bit t lu. Cho n by gi, nhng phng php vn thng c
s dng xc nh bc v nhng ion nh clorua, bromua, ioua v tioxianat. ng dng
nhng phng php chun kt ta trong cht chun khng phi l mui bc m l
nhng hp cht khc cn tng i hn ch.
9.1 ng chun kt ta
Trc khi nghin cu chng ny, sinh vin cn n li nhng lun im c s v tan
ca kt ta chng 5.
ng chun c ch cho vic la chn ch th v c php tnh sai s trong chun . V
d sau y s ch r cch xy dng ng chun kt ta xut pht t tch s tan ca kt ta
to thnh.
V d: Hy dng ng chun 50 ml dung dch KBr 0,005 M bng dung dch AgNO3
0,010 M.
Chng ta tnh pBr v pAg mc d thng ch cn tnh mt trong 2 i lng y l (la
chn i lng no l do nh hng ca cc ion n tnh cht ca ch th quyt nh).
im u: u php chun chng ta c dung dch Br 0,00500 M, Ag+ cha c. Do
pBr = log(5,00.103) = 2,30; gi tr pAg khng xc nh c.
im sau khi thm 5 ml thuc th: Nng ion bromua trong trng hp ny h thp do
kt ta c to thnh v do c s pha long dung dch. Do :
CNaBr =
162
v
[Ag+] = 1,33.105 + [Br] 1,33.105 ion.g/l
163
Thnh phn th 2 bn phi phn nh lng ion Ag+ i vo dung dch do tan ca AgBr,
thng c th b qua i lng :
pAg = log(1,33.105) = 4,876 = 4,88
pBr= 12,28 4,88 = 7,40
Nhng im b sung xy dng ng chun sau im tng ng c th thu c
bng cch tng t.
164
Hnh 9.1
nh hng ca nng thuc th n ng chun 25,0 ml dung dch NaBr
Bng 9.1 S bin i pAg v pBr trong qu trnh chun nhng dung dch c nng
khc nhau
pBr
pAg
pBr
pAg
pBr
0,00
1,30
2,30
3,30
10,00
10,68
1,60
9,68
2,60
8,68
3,60
20,00
10,13
2,15
9,13
3,15
8,13
4,15
23,00
9,72
2,56,
8,72
3,56
7,72
4,56
24,90
8,41
3,87
7,41
4,87
6,50
5,78a
165
24,95
8,10
4,18
7,10
5,18
6,33
5,95a
25,00
6,14
6,14
6,14
6,14
6,14
6,14
25,05
4,18
8,10
5,18
7,10
5,95
6,33b
25,10
3,88
8,40
4,88
7,40
5,78
6,50b
27,00
2,58
9,70
3,58
8,70
4,58
7,70
30,00
2,20
10,08
3,20
9,08
4,20
8,08
166
Hnh 9.2
nh hng ca hon ton ca phn ng xy ra n ng chun 25,0 ml dung dch anion 0,050
M bng dung dch AgNO3 0,100 M
9.4 ng chun hn hp
Nhng phng php c xt trong mc trc c th m rng cho hn hp ion to vi
cht chun nhng kt ta c tan khc nhau. Chng ta xt php chun 50,0 ml dung dch
cha 0,080 M ioua v 0,100 M clorua bng dung dch bc nitrat 0,200 M.
V bc ioua t tan hn nhiu so vi bc clorua nn khi thm cht chun vo, u php
chun ch ring bc ioua to thnh. ng chun s tng t ng chun ioua
c m t trn hnh 9.2. Cn c bit ch n vic thit lp gii hn m , kt ta bc
ioua xy ra khi s to thnh bc clorua khng ng k.
Khi xut hin nhng phn u tin ca kt ta bc clorua th tch s tan ca c 2 kt ta
t c. Chia h thc ny cho h thc kia, ta c:
[I ]
[Cl ]
8,3.1017
1,82.10
10
= 4,56.107
[I] = 4,56.107.[Cl]
167
v thu c h thc
[I] = 4,56.107.[Cl]
R rng l trc khi kt ta bc clorua xut hin, nng ca ion ioua phi h thp n
gi tr ch bng mt phn rt nh nng ion clorua. Ni mt cch khc, bc clorua khng
c to thnh gn nh n chnh im tng ng ca ion ioua hoc cho ti khi thm
khong 20 ml cht chun. Trong trng hp ny nng ion clorua c k ti c s pha long
bng khong:
CCl [Cl ] =
50,0 0,100
= 0,0714 mol/l
70,0
v
[I] = 4,56.107.0,0714 = 3,26.108 mol/l
Phn trm ioua khng kt ta im c th tnh nh sau:
Lng milimol ban u ca I = 50,0.0,080 = 4,00
% I khng kt ta =
Nh vy l cho n khi nng ioua cha b chun bng khong 6.105% lng ban
u, bc clorua vn cha to thnh nn ng chun phi tng t ng chun mt
mnh ioua. Xut pht t , na u ca ng chun c dn ra bng ng m nt
trn hnh 9.3.
Ngay khi kt ta AgCl bt u xut hin, s gim nhanh chng pAg t ngt dng li.
Thun tin nht l tnh pAg t tch s tan ca bc clorua:
[Cl] 0,0714
10
Ag + = 1,82.10
0,0714
= 2,55.109 mol/l
168
1,82.1010
= 3,41.109 mol / l
0,0533
pAg = 8,47
C th tnh phn cn li ca ng cong nh trng hp chun mt mnh clorua.
Hnh 9.3
Nhng ng chun 50 ml dung dch cha 0,100 M Cl v 0,0800 M Br hoc I
169
AB
In + B
InB
Tt nhin l tnh cht ca InB cn thit phi khc bit ng k vi tnh cht ca In. Ngoi
ra mt phi nhn bit c mt lng InB nh n mc l sau khi to thnh InB, s tiu tn B
khng nhn thy c v cui cng hng s cn bng ca phn ng vi s tham gia ca ch
th cn phi c mt gi tr nh th no gn im tng ng, khi [B] (hoc pB) bin
i s xy ra s bin i t ngt [InB]/[In]. iu kin cui cng d thc hin nht khi pB
bin i ln.
Chng ta xt s chun 3 dung dch (bng 9.1 v hnh 9.1) vi cht ch th bin i
hon ton mu trong vng pAg = 7 5 lm v d. R rng l chim vng pAg nu,
trong mi trng hp i hi mt th tch cht chun khc nhau. Nh, t nhng d kin ca
h chun ct th 2 bng 9.1, r rng l ch cn t hn 0,10 ml dung dch AgNO3 0,100 M,
ngha l s bin i mu bt u sau khi thm 24,95 ml cht chun v kt thc trc khi thm
vo 25,05 ml. Khi c th hy vng s bin i mu t ngt v sai s chun cc tiu.
Ngc li, khi chun bng dung dch AgNO3 0,001 M s bin i mu bt u khi thm
vo khong 24,5 ml v khi kt thc thm vo 25,8 ml. Trong trng hp ny khng c kh
nng xc nh im tng ng. Khi chun bng dung dch 0,010 M, mu bin i
im cui i hi mt lng nh hn 0,2 ml mt cht, trong trng hp ny c th dng cht
ch th nhng sai s xc nh im tng ng s kh ln.
By gi chng ta xt, cng chnh cht ch th i vi cc trng hp ca nhng php
chun c m t bng cc ng cong trn hnh 9.2, s thun tin v c hiu qu n
nhng no. Khi chun cc ion bromua v ioua, ch th s v c bn di dng AgIn, do
sau khi thm nhng phn bc nitrat u tin, s bin i mu khng quan st thy.
V bc bromua v ioua c tan thp nn n trc im tng ng khng xy ra s
to thnh mt lng ng k AgIn. Theo hnh 9.2, pAg cn thc t ln hn 7 n tn trc
im tng ng khi chun bromua v thm ch sau im tng ng khi chun ioua.
Trong c 2 trng hp, s d ion bc l cn thit mu bin i hon ton tng ng vi t
hn 0,01 ml cht chun. Do sai s chun khng ng k.
Cht ch th vi khong pAg = 5 7 khng thch hp chun clorua bi v s to thnh
mt lng ng k AgIn bt u khong 1 ml trc im tng ng v tip tc cho ti
khi thm vo d khong 1 ml. Trong trng hp ny khng c kh nng xc nh chnh xc
im cui ca php chun . Ngc li, vi khong ch th pAg t 4 n 6 hon ton thch
170
12
CrO24 = T > 1,1.10
= 0,048 mol / l
[Ag]2 (4,78.106 )2
(3,81.105 )2
Nhng tnh ton ch r rng, chun chnh xc theo phng php Mohr, c th
gi nng cht ch th trong mt khong kh rng, gia 0,0008 v 0,05 M. Nhng trong
thc t nng ln hn 0,005 M mu vng m ca ion cromat s cn tr mu ca bc
cromat. Ngi ta thng s dng nng cromat nh hn 0,005 M mt cht. Khng th tnh
ton lng ti thiu cromat cn phi c to thnh m mt c th nhn bit m ch xc nh
c bng thc nghim. Trc khi pht hin mu ca bc cromat, dung dch b chun
qu trung bnh 0,05 ml dung dch 0,1 M. Ch sai s trong sai s kt qu ca php
chun , nn trong thi gian phn tch ngi ta thng lm th nghim trng. t mc
ch ngi ta xc nh s tiu tn ion bc cho mt th tch nh vy huyn ph canxi
171
cacbonat khng cha ion clo vi chnh cht ch th . Dung dch v kt ta thu c sau
php chun trng c dng lm chun rt thun tin chun lp li. Php chun ha
dung dch bc nitrat bng cch chun natri clorua tinh khit theo phng php Mohr l mt
bin php khc lm gim i ng k sai s ch th. Xc nh "nng ng lng chun
" nh vy s khng nhng gip tnh ton s tiu tn qu dung dch chun m cn cn nhc
c nhng kh nng khc xc nh s i mu ca nh phn tch.
Cn ch n axit ca mi trng bi v khi tng nng ion hiro, cn bng:
2CrO24 + 2H
Cr2O72
+ H2O
2AgOH(rn)
Nh vy, php xc nh clorua theo phng php Mohr cn phi c tin hnh trong
mi trng trung tnh hoc gn trung tnh (pH = 7 10). C th gi nng ion hiro trong
khong mt cch thun tin bng cch thm vo natri bicacbonat, canxi cacbonat hoc
natri tetraborat.
S to thnh phc mu - phng php Volhard: chun bc theo phng php Volhard
c th s dng dung dch tioxianat chun:
Ag+ + SCN
AgSCN(rn)
Ion st (III) lm cho dung dch c mu khi thm nhng git dung dch tioxianat d u
tin c dng lm ch th:
Fe3+ + SCN
Fe(SCN)2+
Php chun cn c thc hin trong mi trng axit ngn nga s kt ta st (III)
di dng hiroxit. C th d dng tnh c nng ch th m sai s chun tin ti
khng nh s c ch r trong v d sau y.
V d: Bng thc nghim ngi quan st c th pht hin mu Fe(SCN)2+ nng
trung bnh l 6,4.106 M. Cn to ra nng Fe3+ bng bao nhiu khi chun 50 ml dung
dch Ag+ 0,050 M bng dung dch KSCN 0,100 M, sai s chun tin ti khng?
sai s chun bng khng, mu ca Fe(SCN)2+ cn phi xut hin nng Ag+,
cn trong dung dch bng nng tng cng ca tioxianat:
[Ag+] = [SCN] + [Fe(SCN)2+] = [SCN] + 6,4.106
hoc:
172
T
[SCN ]
1,1.1012
[SCN ]
= [SCN ] + 6,4.106
Bin i:
[SCN]2 + 6,4.106 [SCN] 1,1.1012 = 0
[SCN] = 1,7.107 ion.g/l
Hng s bn ca Fe(SCN)2+:
K = 1,4.102 =
[Fe(SCN)2+ ]
[Fe3+ ][SCN ]
6,4.106
[Fe3+ ] 1,7.107
AgSCN(rn) + Cl
(8.1)
gy tr ngi cho s pht hin im cui php chun theo Volhard. V vy ta quan st
thy s tiu tn qu mc ion tioxianat v xut hin sai s phn tch m. Gi tr sai s ph
thuc vo nng cht ch th.
173
trnh sai s lin quan vi phn ng gia tioxianat v bc clorua ngi ta s dng ch
yu hai bin php. Bin php th nht l to ra nng cht ch th cc i c php
(khong 0,2 M st (III)). Bin php th hai ph bin hn l tch kt ta bc clorua trc khi
chun ngc bng dung dch tioxianat. Php chun mt phn nc lc sau khi lc bc
clorua cho kt qu tt nht trong iu kin kt ta ng t tt. S tiu tn thi gian cho php
lc tt nhin l nhc im ca phng php ny. Dng nh phng php c ng dng
rng ri nht l phng php Caldwell v Moyer. Theo phng php ny, ngi ta ph ln
kt ta bc clorua mt lp nitrobenzen ngn nga n tip xc vi dung dch. C lp kt ta
bng cch lc hn hp vi mt vi mililit nitrobenzen trc khi chun ngc.
Cht ch th hp ph: Cht ch th hp ph l nhng cht hu c b kt ta hp ph hoc
c gii hp t b mt kt ta c to thnh trong qu trnh chun . Trong trng hp l
tng, s hp ph hoc gii hp c quan st thy gn im tong ng v km theo
khng ch s bin i mu ca dung dch m cn c s to thnh hp cht mu trn b mt
kt ta. Phng php da trn s s dng cht ch th hp ph i khi c ngi ta gi l
phng php Fajans k nim nh bc hc cng hin nhiu cho s pht trin phng
php ny.
Cht mu hu c fluoretxein c dng khi chun ion clorua bng nitrat bc l mt
cht ch th hp ph in hnh. Trong dung dch nc, fluretxein phn li mt phn thnh ion
hiro v ion fluoretxeinat tch in m, lm cho dung dch c mu vng lc. Ion fluoretxeinat
to mui bc c mu m t tan. Nhng khi s dng cht mu lm ch th, nng ca n
khng bao gi t tch s tan ca fluoretxeinat bc.
u php chun clorua bng cc ion bc theo phng php Fajans, cc anion cht
mu hu nh khng b kt ta hp ph. Thc t chng y b mt kt ta tch in m do hp
ph cc ion clorua. Sau im tng ng, nhng ht kt ta mang in tch dng do s hp
ph mnh cc ion bc d; trong nhng iu kin ion fluoretxeinat i vo lp ion i. V
vy, trn b mt kt ta xut hin mu c trng cho fluoretxeinat bc. Cn nhn mnh
rng, s bin i mu xy ra do qu trnh hp ph (ch khng phi do qu trnh kt ta), bi
v tch s tan ca fluoretxeinat bc khng t c trong thi gian chun . S hp ph l
thun nghch: cht mu b gii hp khi chun ngc bng ion clorua.
ng dng thnh cng cht ch th hp ph th cht kt ta v ch th cn c nhng tnh
cht sau:
1. Nhng ht kt ta phi c c kch thc ca ht keo bi v b mt ca kt ta pht trin
mnh, hp ph c lng ln cht ch th.
2. Kt ta phi hp ph bn cc ion ring bit. Chng ta thy (chng 7) tnh cht
l c trng i vi kt ta keo.
3. Cht mu dng lm cht ch th cn phi c gi chc trong lp ion i bao quanh
nhng ion b hp ph u tin. Ni chung s hp ph loi c quyt nh bi tan thp
ca mui to thnh gia cht mu vi cc ion ca mng li tinh th. ng thi nhng hp
cht phi c tan ln khng xy ra s kt ta chng.
174
Phng php xc nh
Ghi ch
im cui
Cu t cn xc nh
AsO43,
Br,
CNO, SCN
I,
BH4
Epoxit
K+
Kt ta K+ bng lng d
Phng php Volhard B(C6H5)4 bit, thm d Ag+ to
bin dng
kt ta AgB(C6H5)4 v chun
ngc Ag+ d
Br, Cl
Ch th hp ph
175
V(OH)4+, cc axit Phng php phn tch Chun trc tip bng dung dch
bo, cc mecaptan
in ha
Ag+
Kt ta di dng ZnHg(SCN)4.
Phng php Volhard
Lc v ha tan trong axit, thm d
bin dng
Ag+; chun ngc Ag+ d
Zn2+
Kt ta di dng PbClF. Lc ha
Phng php Volhard
tan trong axit thm d Ag+; chun
bin dng
ngc Ag+ d
Cht chun
Ion cn xc nh
Sn phm phn ng
Cht ch th
K4[Fe(CN)6]
Zn2+
K2Zn3[Fe(CN)6]2
iphenylamin
Pb(NO3)2
SO42
PbSO4
Eritrozin B
MoO42
PbMoO4
Eosin E
PO43
Pb3(PO4)2
ibromfluoretxein
C2O42
PbC2O4
Fluoretxein
ThF4
Alizarin
Pb(CH3COO)2
Th(NO3)4
176
Hg2(NO3)2
Cl, Br
Hg2X2
Bromophenol chm
NaCl
Hg22+
Hg2X2
Bromophenol chm
177
Chng 10
L thuyt chun Axit Baz i vi nhng h
n gin
178
H3O+ + In
(mu axit)
(mu kim)
hoc
In + H2O
(mu kim)
InH + OH
(mu axit)
Trong cc dung dch axit mnh, ch th dng HIn l dng chim u th, tng ng vi
"mu axit" v In s l "mu kim" ca n. Trong cc dung dch kim, cc ht In s chim u
th tng ng vi "mu kim" ca cht ch th .
Khi cn bng, nhng qu trnh c c trng bng nhng hng s:
Ka =
[H3 O+ ][In ]
[InH][OH ]
v K b =
[HIn]
[In ]
Khi pH bin i, dung dch cha cht ch th bin i lin tc thnh phn phn trm dng
mu ca mnh. Nhng mt ngi rt khng nhy vi nhng bin i . Thng mt dng
phi hn t 5 n 10 ln dng kia th ngi quan st mi nhn bit c mu ca n; tip tc
tng lng d ca dng s kh nhn bit. S bin i mu ca ch th ch c nhn bit
trong vng m mt dng hn dng kia 5 10 ln. Nh vy "s bin i mu" quan st
c phn nh s chuyn dch cn bng ca ch th. Xt HIn lm v d, c th ni rng, ch th
th hin mu axit hon ton ca mnh c ngi quan st nhn bit khi:
[In ] 1
[In ] 10
[HIn] 10
[HIn] 1
179
s khc li bin i trong khong rng hn. Hn na, kh nng ca ngi quan st phn bit
mu cng khng ng nht. Nhng ngi m mu khng phn bit c mt s sc thi mu.
Nu thay hai t s nng vo phng trnh hng s phn li ca ch th th c th tnh
khong nng ion hiro cn thit chuyn mu ch th. i vi mu hon ton axit:
[H3 O+ ][In ] [H3O+ ] 1
+
=
= K a [H3O ] = 10.Ka
[HIn]
10
Ka
= t 1 + pKa n (1) + pKa = pKa 1.
10
Tn
Khong bin i pH
S bin i mu
Loi ch th
a
Dng axit
Dng kim
1,22,8
Vng
8,0 9,6
Vng
Xanh bin
Metyl vng
2,9 4,0
Vng
Metyl da cam
3,1 4,4,
Vng
Timol chm
180
Bromcresol lc
3,8 5,4
Vng
Xanh bin
Metyl
4,2 6,3
Vng
Clophenol
4,8 6,4
Vng
Bromtymol
xanh
6,0 7,6
Vng
Xanh bin
Phenol
6,4 8,0
Vng
trung tnh
6,8 8,0
Vng da cam
7,4 9,0
Vng
gch
1,2 2,8
Vng
Phenolphtalein
8,0 9,6
Khng mu
Tymolphtalein
9,3 10,5
Khng mu
Xanh bin
Alizarin vng
10,1 12,0
Khng mu
Tm
Crezol
1. Ch th axit
: HIn + H2O
2. Ch th kim : In + H2O
H3O+ + In,
InH + OH.
181
OH
OH
OH
OH
+ 2H2O
C
O
C
H3O+
OH
O
O
Khng mu
Khng mu
OH
OH
+
C
OH
C
C
O
O
Khng mu
H3O+
O
O
182
OH
OH
OH
-1,5
H2O
Ka = 10
H3O+
H3O+
SO3
SO3
OH
Vng
O
O
+
H2O
Ka = 10-7,9
SO3
SO3
Vng
O3S
O3S
H+
N N
H+
N(CH3)2
+ H2O
N(CH3)2
O3S
N(CH3)2 + H3O+
Vng
Metyl c c trng bng cng thc tng t cng thc ca metyl da cam, ch loi
tr nhm sunfo trong vng v thay th bng nhm cacboxyl. Thay th cc nhm th nit
183
ca nhm amino v trong vng s thu c hng lot ch th c tnh cht khc nhau mt
cht.
184
(10.1)
Nu nng dung dch thp hn 1.106 M, tnh [H3O+] c th s dng phng trnh
chnh xc hn, thu c t iu kin trung ha in tch:
[H3O+] = [Cl] + [OH] = CHCl +
K H2O
[H3 O+ ]
(10.2)
Thnh phn u tin phn bn phi ca phng trnh l lng ion hiro to thnh do
HCl phn li, cn thnh phn th hai l lng ion hiro to thnh do nc phn li.
Nhng lp lun tng t cng ng n i vi dung dch baz mnh, v d i vi natri
hiroxit:
[OH] = CNaOH
R rng l i vi baz phn li hon ton, Ba(OH)2:
[OH] = 2 CBa(OH)2
C th thu c phng trnh thun tin tnh pH ca cc dung dch kim bng cch ly
logarit phng trnh biu thc tch s ion nc:
l og K H2O = l og([H3 O+ ][OH ]) = l og[H3O+ ] log[OH ]
pK H2O = pH + pOH
185
Gi tr pH sau khi thm 10,00 ml dung dch NaOH: Th tch dung dch tr thnh 60,00
ml v mt phn HCl c chun , do :
50,00 0,050 10,00 0,100
= 2,50.102 mol / l
60,00
pH = 2 l og 2,50 = 1,60
[H3O+ ] =
Bng cch tng t, ngi ta tnh pH cho n tn im tng ng. Nhng kt qu tnh
ton c gii thiu trong ct 2 ca bng 10.2.
Gi tr pH sau khi thm 25,00 ml dung dch NaOH: thi im trong dung dch
khng cn d HCl v cng khng d NaOH v pH c xc nh bng s phn li ca nc:
[H3O+ ] = [OH ] = K H2O = 1,00.107 mol / l;pH = 7
pH
Th tch dung dch
Chun
25,0
NaOH, ml
HCl 0,050 M
NaOH 0,100 M
ml
Chun 25,0 ml HCl 0,0005 M
bng
bng NaOH 0,0010 M
0,00
1,30
3,30
10,00
1,60
3,60
20,00
2,15
4,15
24,00
2,87
4,87
186
24,90
3,87
5,87
25,00
7,00
7,00
25,10
10,12
8,12
26,00
11,12
9,12
30,00
11,80
9,80
Hnh 10.1
Nhng ng chun HCl bng dung dch NaOH chun
1. Chun 25,0 ml HCl 0,0005 M bng NaOH 0,0010 M.
2. Chun 25,0 ml HCl 0,050 M bng NaOH 0,100 M.
Khi chun bng dung dch NaOH 0,100 M (ng cong 1) vng im tng ng,
quan st thy bc nhy pH ln, trong trng hp chun bng dung dch NaOH 0,001 M
bc nhy pH nh hn nhiu nhng rt cuc vn hon ton nhn thy c.
T hnh 10.1 r rng l nng cht chun 0,100 M, vic la chn ch th khng kh
khn. Trong trng hp hiu s th tch cht chun tiu tn cho php chun khi dng c ba
ch th c nu ln trn hnh v ch bng sai s c trn buret v do khng ng k. Mt
khc, bromcrezol lc r rng l khng thch hp cho php chun bng dung dch chun
187
H3O+ + A ; K a =
OH + HA
; Kb =
[H3 O+ ][A ]
[HA]
[OH ][HA]
[A ]
(10.3)
(10.4)
Nu cn bng th nht chuyn dch v bn phi mnh hn cn bng th hai th dung dch
s axit. Ngc li, nu cn bng th hai chim u th th dung dch s kim. T cc phng
trnh hng s cn bng y, r rng l nng tng i ca ion hiro v hiroxyl ph thuc
khng ch vo cc i lng Ka v Kb m cn ph thuc vo t s nng ca axit v baz
lin hp vi n.
188
Dung dch baz yu cng hon ton tng t. Trong dung dch cha amoniac
v amoni clorua, cc cn bng sau y c thit lp:
NH3 + H2O
Kb =
NH4+ + OH,
[NH4 + ][OH ]
= 1,76.105
[NH3 ]
NH4+ + H2O
Ka =
[NH3 ][H3 O+ ]
[NH4+ ]
NH3 + H3O+,
=
K H2O
Kb
1,00.1014
1,76.10
= 5,68.1010
(10.5)
(10.6)
(10.7)
189
nn:
CNaA + [H3O+] = [A] + [OH]
(10.8)
(10.9)
[A] CNaA
(10.10)
Thay cc phng trnh thu c vo phng trnh hng s phn li, sau khi bin i ta
c:
[H3O+ ] = K a
CHA
CNaA
(10.11)
CHA
CNaA
T :
pH = pK a + lg
CNaA
CHA
(10.12)
190
H3O+ + HCOO
[H3 O+ ][HCOO ]
= 1,77.104
[HCOOH]
t :
[H3O+] = 7,08.105 mol/l
pH = log(7,08.105) = 4,150 = 4,15
(1)
191
NH3 + H2O
192
1
(0,100.12 + 1,00.12) = 0,100.
2
3O
= 0,83;
fHCOO = 0,76
Nh vy:
Ka =
= 1,77.104
[HCOOH]
fHCOOH
Chng ta nhn thy rng h s hot ca HCOOH khng tch in c chp nhn
bng 1,0. Gi thit i vi ht trung ha thng l ng.
Sau ny, tnh ton chng ta s dng hng s cn bng nng Ka':
[HCOO] = 0,100 M
[HCOOH] = 0,0400 M
[H3 O+ ] 0,100
= 2,81.104
0,0400
193
= 1,77.104
1,00.1014
7,08.10
= 1,41.1010 mol / l
194
4
CHCOONa = 1,00.10 M
Trong trng hp ny cn s dng phng trnh (10.5) v (10.6), chng cho nhng kt
qu chnh xc hn:
[HCOOH] = 4,00.105 [H3O+] + [OH]
[HCOO] = 1,00.104 + [H3O+] [OH]
V dung dch l axit nn chc chn phi c [H3O+] >> [OH], nh vy:
[HCOOH] 4,00.105 [H3O+];
[HCOO] 1,00.104 + [H3O+]
Thay th cc gi tr vo phng trnh hng s cn bng ta c:
[H3 O+ ] (1,00.1014 + [H3O+ ])
4,00.10
[H3O ]
= 1,77.104
v gii ra:
[H3O+] = 2,36.105 mol/l; pH = 4,63.
Nh vy, khi pha long 10.000 ln pH tng t 4,15 n 4,63 v khi pha long 50 ln pH
thc t khng bin i.
Trn hnh 10.2 dn ra s so snh nh hng ca s pha long n pH ca cc dung dch
m v khng m vi nng u ca mi dung dch bng 1,00 M. T hnh v thy r rng
l nhng dung dch m t bin i pH.
Thm axit v baz vo dung dch m: Kh nng ca dung dch m gi khng i gi tr
pH khi thm axit hoc baz vo c chng ta minh ha v d sau.
V d: Hy tnh xem pH bin i nh th no nu thm vo 400 ml dung dch m cha
NH3 0,200 M v NH4Cl 0,300 M.
1. 100 ml NaOH 0,0500 M;
195
[NH4+ ] CNH4Cl = 0,300 M
Hnh 10.2
nh hng ca s pha long n pH ca cc dung dch m v khng m.
NH3 + H2O
Nng chung ca NH3 v NH4Cl sau khi thm kim vo tr thnh nh sau:
CNH3 =
CNH4Cl =
196
1,76.105 0,170
= 1,30.105 mol / l
0,230
pH = 14 (log1,30.105) = 9,11
pH = 9,11 9,07 = 0,04
2. Thm HCl gy nn s chuyn mt phn NH3 thnh NH4+ , do :
CNH3 =
CNH4Cl =
[OH ] =
1,76.105 0,150
= 1,06.105 mol / l
0,250
pH = 14 (log1,06.105) = 9,02
pH = 9,02 9,07 = 0,05
V d: Hy so snh tnh cht ca dung dch khng m c pH = 9,07([OH] = 1,17.105
mol/l), khi thm vo cng mt lng kim v axit nh trong v d trn.
1. Sau khi thm kim:
[OH ] =
pH = 14 (log1,00.102) = 12,00
pH = 12,00 9,07 = 2,93
2. Sau khi thm axit clohiric:
[H3O+ ] =
pH = log(1,00.102) = 2,00
pH = 2 9,07 = 7,07
197
Khi lng m: nhng v d xt ch r rng dung dch cha cp axit - baz lin hp
c kh nng gi pH n nh khi pH ca dung dch b bin i. Tnh cht gi pH n nh ca
dung dch m i vi s bin i ng k ca pH ph thuc c vo nng chung ca cc
cu t ca dung dch m c vo t s ca chng. V d, nu thm vo 400 ml dung dch m
thu c bng cch pha long 10 ln dung dch m m t trong v d trn, cng mt
lng nh th natri hiroxit hoc axit clohiric th pH ca n bin i khong 0,5 n v;
i vi dung dch m c hn, s bin i pH ch khong 0,04 n v.
Ngi ta o khi lng m ca dung dch bng s mol axit mnh hoc baz mnh cn
thit phi thm vo mt lt dung dch m lm bin i pH ca n mt n v. Chng ta
cng thy rng, khi lng m ph thuc vo nng cp axit - baz lin hp ng thi
c vo t s nng ca cp axit - baz lin hp v t ti gi tr cc i khi t s bng
n v.
Chng ta xt dung dch m cha a mol axit HA v b mol baz lin hp NaA. Nu thm
vo dung dch n mol axit mnh, nng chung ca axit v baz lin hp s nh sau:
a+n
;
v
bn
=
v
CHA =
CNaA
CNaA
bn
= pK a + log
= pK a + log(b n) log(a + n)
CHA
a+n
= 0,434
1
2
(b n)
0,434
1
(a + n)2
=0
(b n)
1
(a + n)2
198
CNaA
CHA
(10.12)
CNaA
quyt nh gi tr pH ca dung dch, nhng trong thc t, iu
CHA
CNaA 1.101
=
= 1.106 th i
7
CHA
1.10
K H2O
Ka
CNaCH3COO =
1014
10
4,76
101 = 1.105,12
pOH = 5,12
do
pH = 14,00 5,12 = 8,88
Ngc li, khi
CNaA 107
=
= 106 th i vi h NaCH3COO - CH3COOH ta ang xt
1
CHA
10
pH s l:
pH = 4,76 + log106 = 4,76 6,00 = 1,24
Kt qu ny cng khng th chp nhn c v dung dch ny thc t l dung dch
CH3COOH 0,100 M, ng thi pH ca n cng chnh l pH im u, chnh xc hn l
im "cc k st" vi im u ca ng chun dung dch CH3COOH 0,100 M bng
dung dch NaOH 0,100 M (v [CH3COOH >> [NaCH3COO]) nn:
199
[H3O+ ] = K CH3COOH CCH3COOH = 104,76 101 = 102,88 (xem 10.4.4)
pH = 2,88.
Khi sinh vin mun tnh pH im "v cng st" vi im u v im "v cng st" vi
im tng ng ca php chun axit yu bng baz mnh nhng li bng phng trnh
phng trnh Henderson-Schwazenbach th phm phi nhng sai lm nh trn.
S tht l h m axit yu v baz lin hp vi n c khi lng m (xem khi lng
m 10.4.3) cc i khi CHA = CNaA v khi lng m gim dn v c hai pha khi CHA v
CNaA gim dn. Khi CHA = 107 ngha l CHA 0 v CNaA = 107 ngha l CNaA 0 l lc
khi lng m ca h tin ti khng nn h khng cn l h m na v do khng th
dng cng thc ca Henderson-Schwazenbach tnh pH.
iu ch dung dch m: V nguyn tc c th iu ch dung dch m c pH cn thit
bt k bng cch trn nhng lng c tnh ton trc ca nhng cp axit - baz lin hp
thch hp.
V d: Hy trnh by cch iu ch dung dch m c pH = 5,00 t dung dch axit axetic
(Ka = 1,75.105) 0,500 M v dung dch NaOH 0,426 M.
Ta tm c t s nng axit axetic v anion axetat pH = 5,00 t phng trnh hng
s phn li:
[OAx ] K HOAx 1,75.105
=
=
= 1,75
[HOAx] [H3 O+ ] 1,00.105
c c t s cn trn VHA ml axit axetic vi VOH ml NaOH 0,426 M. Sau khi trn,
nng axit v baz lin hp s tng ng bng:
COAx =
CHOAx =
0,426 VOH
VHA + VOH
[OAx ]
[HOAx]
= 1,75
200
VOH
VHA
= 0,747
201
4. Cui cng, sau im tng ng lng d axit mnh hoc baz mnh c dng lm
cht chun ti mc ngn cn phn ng ca sn phm to thnh nn pH ch yu c xc nh
theo nng lng d cht chun.
Xy dng ng chun : Chng ta xt nhng tnh ton v d xy dng ng
chun 50,00 ml dung dch axit axetic (Ka = 1,75.105) 0,100 M bng dung dch NaOH
0,100 M.
Gi tr pH ban u: S dng phng php m t trc y chng 4 cho dung dch
HOAx 0,100 M chng ta c pH = 2,88.
Gi tr pH sau khi thm 10,00 ml cht chun: Trong trng hp ny chng ta thu c
dung dch m gm c NaOAx v HOAx. Ta phi tm nng ca c hai cu t ca dung
dch m:
5 0, 0 0 0,1 000 1 0, 0 00 0,100 0
4, 00 0
=
60, 00
6 0, 0 0
10, 00 0,1 00 0 1, 000
C N aO A x =
=
6 0, 0 0
60, 00
CH O Ax =
pH
Th tch dung dch
Chun 50,00 ml CH3COOH Chun 50,00 ml CH3COOH
NaOH ml
0,100 M bng dung dch 0,00100 M bng dung dch
NaOH 0,100 M
NaOH 0,00100 M
0,00
2,88
3,91
10,00
4,16
4,30
25,00
4,76
4,80
40,00
5,36
5,38
49,00
6,45
6,45
202
49,90
7,46
7,46
50,00
8,73
7,73
50,10
10,00
8,00
51,00
11,00
9,00
60,00
1196
9,96
75,00
12,30
10,30
Nhng tnh ton loi tng t, thch hp xy dng ng chun sut c vng
m. Nhng kt qu ca nhng tnh ton c gii thiu ct th hai ca bng 10.3. Ch
l nu axit b chun 50% (i vi php chun cho, iu tng ng vi s thm vo
chnh xc 25 ml dung dch kim) nng chung ca axit v baz lin hp bng nhau; trong
gii hn ca nhng gi thit thng thng, ngi ta cng nhn nng cn bng bng nhau
ca chng. Do trong phng trnh hng s phn li nhng i lng c n gin
ha v nng ion hiro bng tr s hng s phn li, ngha l pH bng pKa. Bng cch tng
t khi chun baz yu, nng ion hiroxyl thi im 50% baz c chun bng tr s
hng s phn li baz.
Gi tr pH im tng ng: im tng ng, axit axetic chuyn thnh natri
axetat ngha l chng ta c dung dch ch cha baz . Sau khi tnh nng tng qut ca
ion axetat ngi ta tnh pH nh m t i vi baz yu (chng 4). Trong v d cho,
nng baz NaOAx l 0,0500 M, do :
[OH ]
K H2O
Ka
0,0500 =
Gi tr pH sau khi thm 50,10 ml baz mnh: Sau khi thm 50,10 ml kim, ion hiroxyl
c to thnh do s phn li ca baz d v do tng tc ca ion axetat vi nc. S ng
gp ca phn ng sau qu nh bi v lng d baz mnh cn tr s phn li baz yu v c
th khng cn k ti n. iu tr thnh r rng khi chng ta tnh c nng ion
hiroxyl im tng ng trong php chun cho l 5,34.106 mol/l. S ng gp
[H3O+] do phn ng phn li ca axit axetic khi va xut hin lng d baz mnh s cn b
hn do :
[OH ] CNaOH =
203
Chng ta nhn thy rng ng chun axit yu bng baz mnh sau im tng
ng ging vi ng chun axit mnh bng baz mnh.
nh hng ca nng : Trong cc ct th hai v th ba ca bng 10.3 dn ra nhng d
kin thu c khi chun cc dung dch axit axetic 0,100 M v 0,001 M bng dung dch
NaOH c cng nng . V d dn ra di y ch r rng khi xy dng ng chun cc
dung dch long cn tnh ton nng ion hiro bng nhng phng trnh chnh xc hn.
V d: Hy tnh pH ca dung dch to thnh khi trn 50,00 ml dung dch axit axetic 0,001
M vi 10,00 ml dung dch NaOH 0,001 M.
Chng ta tnh nng HOAx v NaOAx:
50,00 0,001 10,00 0,001
= 6,67.10 4 M
60,00
10,00 0,001
=
= 1,67.10 4 M
60,00
CHOAx =
CNaOAx
Nu chng ta tnh [H3O+] bng chnh nhng phng trnh c s dng trong trng
hp chun bng cc dung dch thuc th 0,100 M th tm thy: [H3O+] = 7,00.105 mol/l. R
rng l gi tr [H3O+] tm c by gi c th snh vi CHOAx v CNaOAx do cn ng dng
cc phng trnh (9.5) v (9.6):
[HOAx] = CHA [H3O+] + [OH]
[OAx] = CNaA + [H3O+] [OH]
C th b qua gi tr [OH] bi v dung dch l axit. Thay th cc gi tr tm c vo
phng trnh hng s phn li ta c:
Ka =
(CHA [H3O ])
+
204
Hnh 10.3
Hnh 10.4
La chn ch th: Hnh 10.3 v 10.4 ch r rng, s la chn ch th cho php chun axit
yu b hn ch hn so vi php chun axit mnh. V d, brom crezol lc hon ton khng
thch hp cho php chun axit axetic 0,100 M; c brom timol chm cng t thch hp i vi
php chun axit axetic 0,100 M bi v s bin i mu ca n c quan st thy trong
khong t 47 n 50 ml baz mnh 0,100 M. Nhng c th dng brom timol chm nu chun
205
n mu hon ton kim; bin php i hi phi dng dung dch kim chun cha cng
mt lng ch th v dung dch b chun (i chng) so snh. chun , nhng ch th
c s chuyn mu trong mi trng kim nh phenolphtalein thch hp hn.
S bin i pH im cui khi chun axit axetic 0,00100 M (ng cong 2 trn hnh
10.3) nh n mc l c th gy sai s chun ln. xc nh im cui vi lp li mt
vi phn trm cn s dng ch th vi s chuyn mu trong vng chuyn mu t
phenolphtalein n brom timol chm v ngoi ra cn dng i chng.
T hnh 10.4 r rng l, nhng vn tng t ny sinh theo mc gim cng axit.
Khi chun axit 0,100 M vi hng s phn li 108 c th thu c chnh xc 2% iu
kin c i chng thch hp. C th chun nhng dung dch c hn ca nhng axit tng i
yu vi chnh xc kh.
Sau y xin dn ra mt v d v cch tnh bc nhy pH khi chun 20,00 ml dung dch axit
0,100 M c K a = 1.108 bng dung dch NaOH 0,100 M lm minh chng.
u bc nhy l lc php chun ang cn thiu 0,10 ml NaOH 0,100 M, ngha l
mt dung dch m nn pH = pK a log
0,1
= 8,00 + 2,30 = 10,30.
19,9
40,10
+
O H
= 2,50.10 4 M v O H do A to ra l
O H
= 4,74.10 4 M
Vy bc nhy c pH = 0,38.
Vi bc nhy nh trn, kt hp vi khong chuyn mu ca ch th v iu kin c i
chng c th t chnh xc 2% nu trn l hp l.
206
2. 10,00 ml;
3. 25,00 ml;
4. 26,00 ml axit.
1. Thm 0,00 ml dung dch chun. Ion xianua l baz yu; tnh pH c tin hnh nh
ch ra chng 4.
[OH ] K b CNaCN
Kb =
y:
KH2O
KHCN
1,00.1014
2,1.10
= 4,76.106
Gi tr pH tm c l 10,69.
2. Thm 10,00 ml dung dch chun: s thm axit dn ti s to thnh dung dch m
cha:
50,00 0,050 10,00 0,100 1,500
=
60,00
60,00
10,00 0,100
1,00
=
=
60,00
60,00
CNaCN =
CHCN
pH = 8,85.
3. Thm 25,00 ml dung dch chun: thm vo mt th tch nh vy cht chun cho php
t ti im tng ng; by gi trong dung dch c axit yu HCN:
CHCN =
25,00 0,100
= 0,03333 M v do (xem chng 4)
75,00
207
[OH ] K b CNaCN
4. Thm vo 26,00 ml cht chun: lng d axit mnh ngn cn s phn li HCN n mc
l s ng gp ca n vo gi tr pH khng ng k v do :
[H3O+ ] = CHCl =
pH = 2,88
Trn hnh 10.5 dn ra nhng ng chun baz yu c cng baz khc nhau. R
rng l khi chun baz yu c th s dng nhng ch th vi s chuyn mu trong vng axit.
Hnh 10.5
nh hng ca cng baz n dng ca ng chun .
Mi ng cong tng ng vi php chun 50,00 ml dung dch baz 0,1000 M bng HCl 0,1000 M
208
Chng 11
ng chun nhng h Axit Baz phc tp
Trong chng ny chng ta s xem xt nhng cn bng c thit lp trong dung dch c
hai axit hoc hai baz khc nhau v hng s phn li. ng ch l hai loi dung dch:
Dung dch hn hp n axit hoc n baz;
Dung dch hn hp a axit hoc a baz.
209
V:
0,080 = CA = [HA] + [A]
nn:
A
0,080 = + A
8,33.104
T :
CHCl =
CHA
nn:
[H3O+] = CHCl + [A] = 1,85.103 + [A]
(11.1)
Ngoi ra ta c th vit:
CHA = [HA] + [A] = 3,70.102 M
(11.2)
+ A = 3,70.102
1,00.104
(11.3)
210
T ta tm c:
3,70.106
A =
H O+ + 1,00.104
3
H3O+ + 1,00.104
hoc:
211
Hnh 11.1
Cc ng chun hn hp axit mnh v axit yu c hng s phn li axit hc nhau bng dung dch NaOH 0,100 M
H2PO4
HPO24
+ H2O
+ H2O
H2PO4
H3O +
H3O + HPO4
H3O +
PO34
H3 O + H2 PO4
= 7,11.10 3
K1 =
[H3 PO4 ]
H3O+ HPO42
= 6,34.108
K2 =
H2PO4
H3O+ PO34
= 4,2.1013
K3 =
HPO24
212
HCO3
HCO3
+ H2O
+ OH ;
+ H2O
H2CO3 + OH
( K b )1
HCO3 OH
= 2,13.104
=
CO32
( K b )2 =
[H2CO3 ] OH
HCO3
= 2,25.108
( K b )1 =
( K b )2 =
K H2O
( K a )2
K H2O
( K a )1
A2 + H3O+
H2A + OH
213
mt trong hai phn ng ny, ion hiro c to thnh, cn trong phn ng cn li ion
hiroxyl c sinh ra. Dung dch HA s l axit hoc baz ty thuc vo t s hng s cn
bng ca hai qu trnh :
H3 O+ A 2
K2 =
[HA ]
Kb =
K H2O
K1
[H2 A ] OH
HA
(11.4)
(11.5)
Nu Kb > K2, dung dch s kim, cn trong trng hp ngc li dung dch s axit. Cht
loi NaHA c kh nng th hin c tnh axit v tnh baz c gi l cht in li lng tnh.
i vi dung dch NaHA ta c phng trnh cn bng vt cht:
CNaHA = [H2A] + [HA] + [A2]
(11.6)
(11.7)
Thng thng i vi cc dung dch cc cht loi NaHA, khng nn b qua nng ion
hiroxyl v nng ion hiro. Do tm c gi tr ca tt c cc n s ([H3O+], [HA],
[A2], [OH]) cn phi gii h 5 phng trnh. V vy cn c tch s ion nc:
K H2O = H3 O+ OH
Tm phng trnh chnh xc tnh [H3O+] suy ra t 5 phng trnh nu trn rt phc tp
nhng c th thc hin php gn ng chnh xc tnh pH ca cc dung dch ca phn
ln cc mui loi NaHA. Gii ng thi cc phng trnh (11.6) v (11.7) ta c:
[H2A] = [A2] + [OH] [H3O+]
Thay th cc gi tr [H2A] v [A2] bng cc phng trnh biu din qua [HA] nh cc
phng trnh (11.4) v (11.5) vo cc phng trnh trn ta s thu c:
K H2O HA K 2 HA
+ OH H O+
K1 OH
H O
214
v v
K H2O
OH =
H O+
3
nn
H3 O+ HA K 2 HA
+ K H2O H O+
3
+
K1
H3 O
H3 O+
2
+ 1 = K HA + K
H3 O+
2
H2O
K1
v t ta tm c gi tr cn tm:
H3 O+ =
HA + K1
(11.8)
(11.9)
(11.10)
Phng trnh (11.9) c ngha trong iu kin hai hng s cn bng K1 v K2 nh v nng
NaHA khng qu nh.
Thng CNaHA >> K1 v K1K H2O << K1K2CNaHA nn phng trnh (11.10) c rt gn:
H3 O+ K1K 2
(11.11)
215
Trc ht ta cn kim tra nhng iu kin cn thit s dng phng trnh (11.11).
H2CO3 c K1=4,45.107 v K2=4,7.1011. R rng l, K1 nh hn CNaHA rt nhiu; K1K H2O =
4,45.1021 v K1K2CNaHA=2.1018. Do chng ta c th s dng phng trnh n gin
ha:
H3 O+ 4,45.107 4,7.10 11 = 4,6.10 9 mol / l
1,0.10
1,0.102 + 7,11.103
H3O+ + HA
HA + H2O
H3O+ + A2
216
H3 O+ HA
K1 =
[H2 A ]
(11.12)
H3 O+ A 2
K2 =
HA
(11.13)
i vi dung dch axit H2A bit nng , phng trnh cn bng vt cht c th vit
di dng:
CH2 A = [H2 A ] + HA + A 2
(11.14)
(11.15)
V dung dch l axit nn c th b qua s hng cui cng trong phng trnh (11.15).
Bn phng trnh i s c lp trn cho php tnh ton tt c cc gi tr ca cc n s:
[H3O+], [HA], [H2A], [A2]. Nhng nu t s K1/K2 ln th cn c kh nng n gin ha
tip theo, ngha l gi thit rng nhng ion hiro to thnh giai on phn li th nht ngn
cn s phn li giai on th hai n mc l c th b qua s phn li ny. Theo gi thit ,
[A2] trong cc phng trnh (11.14) v (11.15) s nh thua nhiu so vi [HA] v [H2A]. Nu
gi thit c thc hin, phng trnh (11.14) s tr thnh:
CH2 A [H2 A ] + HA
(11.16)
(11.17)
H3 O+
= K1
CH2 A H3 O+
(11.18)
Phng trnh cui cng tng t phng trnh dn ra trc y, tnh nng ion
hiro trong dung dch n axit yu (chng 4) v cng ging nh trng hp c m t
trc y c th gii hon ton hoc gii theo cch n gin ha nu H3O+ << CH2 A .
S thch ng ca gi thit cho rng, s phn li giai on th hai ca H2A l tht s c
th b qua c minh chng bng cch thay th phng trnh (11.17) vo phng trnh K2
(11.13). Kt qu thu c: [A2] K2 c s dng so snh [A2] vi cc kt qu tnh ton
217
H2M
HM
H3O + HM
H3O + M
H3 O+ HM
= K = 1,20.102
1
[H2 M]
H3 O+ M2
= K = 5,96.107
2
HM
B qua s phn li ca H2M giai on 2 v s dng phng trnh (11.18) tnh [H3O+]
ta c:
2
H O+
3
= K1 = 1,20.102
+
0,100 H3O
Hng s phn li th nht ca axit maleic ln n mc l phi gii hon ton phng trnh
bc 2 tm [H3O+].
[H3O+]2 + 1,20.102[H3O+] 1,20.103 = 0
[H3O+] = 2,92.102 = [HM]
pH = log2,92.102 = 1,54
chng minh rng, s phn li ca axit maleic giai on 2 trong nhng iu kin
cho tht s c th b qua ta thay [H3O+] = [HM] vo phng trnh K2:
H3 O+ M2
= 5,96.107 ; M2 = 5,9.107
HM
218
1,20.102
HSO4
H3 O+ H3 O+ 0,0400
= 1,20.102
+
0,0800 H3 O
219
HCO3
HCO3
+ H2O
+ OH
+ H2O
H2CO3 + OH
HCO3 OH
= 2,13.104
CO32
[H2CO3 ] OH
HCO3
= 2,25.108
[H2CO3 ] OH
HCO3
= 2,25.108
220
H3O+ + HP
H3 O+ HP
= K = 1,12.103
1
[H2P ]
0,200
Tnh [P2] c thc hin bng cch thay th [H3O+] v [HP] vo phng trnh K2. Kt
qu tnh ton ch r rng gi thit a ra l hon ton ng n.
i vi dung dch m c iu ch t NaHA v Na2A th cn bng c bn l s phn li
ca H2A giai on hai v phng trnh:
HA + H2O
H2A + OH
221
HP + H2O
H3O + P
H3 O+ P2
= 3,91.106
K2 =
HP
T :
6
2
H3 O+ = 3,91.10 5.10 = 1,30.106 mol / l
1,5.101
222
H3O+ + HM
K1 = 1,20.102
HM + H2O
H3O+ + M2
K2 = 5,96.107
OH + H2M
223
H3 O+ 1,67.102 + H3 O+
K1 =
= 1,2.102
2
+
6,67.10 H3O
50,00
K1K 2CHM
K1 + CHM
+ 1,20.10
= 7,60.105 mol / l
pH = 4,12
Vng m th hai: Tip tc thm kim vo, mt dung dch m mi s hnh thnh, bao
gm axit HM cha chun ht v baz M2 lin hp vi n. Nu baz thm vo n lng
b qua phn ng ca HM vi nc to thnh OH (mt vi phn mi mililit), pH ca
dung dch c th tnh ton d dng t K2. Chng ta tnh pH ca hn hp khi thm 25,50 ml
dung dch kim lm v d:
224
CNa2M
0,050
50,50
2,45
50,50
50,50
2,45
50,50
= K 2 = 5,96.107
im tng ng th hai: sau khi thm 50,00 ml dung dch NaOH 0,100 M vo 25,00
ml dung dch H2M 0,100 M ta thu c dung dch Na2M 0,0333 M. Trong h ny, phn ng
ca M2 vi nc l cn bng chim u th nn ch cn ch n cn bng m thi. Nh
vy l:
M2 + H2O
Kb =
K H2O
K2
OH + HM
=
1,00.1014
5,96.107
225
Hnh11.2
ng chun 25,00 ml dung dch axit maleic (H2M) 0,100 M
Hnh 11.3
Cc ng chun 25,00 ml cc a axit bng dung dch NaOH 0,100 M
226
1. Dung dch axit photphoric 0,100 M
227
2. Dung dch axit oxalic 0,100 M
3. Dung dch axit sunfuric 0,100 M
ng chun dung dch axit maleic 0,100 M bng dung dch kim NaOH 0,100 M
c dn ra trn hnh 11.2. ng chun c xy dng trn c s nhng tnh ton
trong v d trn y. Nhng bc nhy tng ng vi php chun proton th nht v th hai
c phn chia rt r rng. V nguyn tc, nu chn ng ch th s xc nh c hoc mt
hoc c hai bc nhy khi chun axit maleic. Vi quan im thc t, s dng bc nhy
th 2 thun tin hn bi v s bin i pH trong vng im tng ng th hai c th
hin chnh xc hn.
Trn hnh 11.3 dn ra nhng ng chun 3 a axit khc. Nhng ng chun ny
ch r rng, bc nhy tng ng vi im tng ng th nht c th hin r trn hnh
v ch c quan st thy trong trng hp nu cc hng s phn li K1 v K2 ca a axit khc
nhau ln.
Trong trng hp ca axit oxalic (ng s 2) t s K1/K2 bng khong 1000, do trong
vng im tng ng th nht, im un ca ng cong c quan st thy nhng bc
nhy nh ti mc thc t khng th xc nh c bng ch th. Kt qu l, xc nh chnh
xc oxalic ch c th s dng im tng ng th hai.
ng cong 1 l ng chun l thuyt ca axit photphoric, mt axit phn li 3 nc.
Trong trng hp ny t s K1/K2 bng khong 105, ln hn gn 100 ln so vi t s ca
axit oxalic, do trn ng chun , hai bc nhy c xc nh chnh xc v mi bc
nhy u hon ton thch ng cho mc ch phn tch. Nu dng ch th chuyn mu trong
vng axit cho php chun th 1 mol axit tiu tn 1 mol kim. Nu ch th i mu trong vng
kim th s tiu tn 2 mol kim cho 1 mol axit. Khng nn chun proton th 3 ca axit
photphoric bi v hng s phn li giai on qu nh (K3 = 4,2.1013). Hiu ng m ca giai
on phn li th 3 ca axit photphoric khng ln nhng theo dng ng cong 1 trn hnh
11.3 ta thy, d sao i na hiu ng cng gy nn s gim pH r rt hn sau im tng
ng th hai so vi cc ng chun ca axit 2 nc (ng cong 2 v 3) trn hnh 11.3.
Nh vy l, nhng bc nhy tch bit trn ng chun a axit ch c quan st
thy khi t s 2 hng s phn li khng nh hn 104. Nu t s hng s phn li nh hn gi tr
nu trn th s bin i pH trong vng im tng ng th nht s rt nh v bc nhy
khng nn s dng xc nh chnh xc. Trong trng hp ny cn c nh ha im tng
ng th hai.
228
CO32 + H2O
HCO3 + OH ;
( K b )1 =
HCO3 + H2O
H2CO3 + OH ;
( K b )2 =
K H2O
= 2,13.104
K H2O
= 2,25.108
( K a )2
( K a )1
Hnh 11.4
ng chun 25,00 ml dung dch natri cacbonat 0,100 M bng dung dch axit clohiric 0,100 M
229
H3O+ + HPO24
K2 = 6,34.108
H2PO4 + H2O
OH + H3PO4
Kb =
K H2O
K1
= 1,14.1012
H3O+ + PO34 ;
K3 = 4,2.1013
OH + H2PO4 ;
Kb =
K H2O
K2
= 1,58.107
H3+NCH2COO
(11.19)
H3+NCH2COO + H2O
(11.20)
H3+NCH2COO + H2O
H3+NCH2COOH + OH ; Kb = 2.1012
(11.21)
Phng trnh u tin l mt bin dng ca phn ng axit - baz - phn ng axit - baz ni
phn - v v thc cht tng t phn ng ca axit cacboxilic vi cc amin:
R1NH2 + R2COOH
R1NH3+ + R2COO
(11.22)
Hng s ion ha ca nhng amin bo in hnh c c trng bng nhng i lng trong
khong 104 105. Hng s phn li ca phn ln axit cacboxilic cng nm trong khong . Do
, nhng cn bng (11.19) v (11.22) thc t chuyn dch v bn phi.
230
=K ;
a
+
H3 NCH2COO
OH H3+ NCH2COOH
=K
b
+
H3 NCH2COO
im ng in:
[H2NCH2COO] = [H3+NCH2COOH]
Chia Ka cho Kb ta thu c:
H3 O+
= Ka
OH K b
H3 O+ =
K H2O
H3 O+
v bin i:
K a K H2O
Kb
i vi glixin, im ng in nm pH = 6,0:
10
H3 O+ = 2.10
1.1014 = 1.106
12
2.10
231
H3+NCH2COO + CH2O
CH2=NCH2COOH + H2O
v theo nh ngha:
o
[H M ]
= 2 ;
CH2M
HM
M2
=
; 2 =
CH2M
CH2M
Chng ta c th din t o, 1 v 2 qua [H3O+], K1, K2. Bin i cc phng trnh hng
s phn li ta c:
K H M
K K H M
HM = 1 [ 2 ] ; M2 = 1 2 [ 2 ]
2
[H3 O+ ]
H3 O+
K1 [H2 M]
+
K1K 2 [H2 M]
[H3 O ]
H3 O+
[H2 M] =
CH2M H3 O+
H3 O+ + K1 H3 O+ + K1K 2
232
H3O+
H3 O+ + K1 H3 O+ + K1K 2
(11.23)
2 =
K1 H3 O+
H3 O+ + K1 H3 O+ + K1K 2
K 1K 2
+ 2
H3 O
+ K1 H3O+ + K1K 2
(11.24)
(11.25)
Hnh 11.5
Thnh phn ca dung dch axit maleic (H2M) bin i theo pH
233
234
Chng 12
Chun Axit Baz trong mi trng khng nc
chng 10 chng ta bit khng th chun c nhng axit hoc baz c hng s
phn li nh hn 1.108 bi v phn ng xy ra khng hon ton v rt kh xc nh im cui.
Nhng c th chun nhiu hp cht trong s nhng hp cht k trn trong dung mi khng
nc, bi v cc dung mi ny c kh nng lm tng tnh axit hoc tnh baz ca cc hp cht
. Nhng dung mi khng nc c s dng thnh cng chun nhiu cht kh tan
trong nc.
ng tic l nhng d kin nh lng cn thit xy dng ng chun trong dung
mi khng nc thng khng c hoc khng , do ch c th nh gi chun mt
cch nh tnh.
2H2O
H3O+ + OH
2C2H5OH
2HOAx
2NH3
H2OAx+ + OAx
NH4+ + NH2
SH2+ + S
235
Dung mi
KS
Hng s in mi
Nc
1,01.1014
78,5
Metanol
2.1017
32,6
Etanol
8.1020
24,3
Axit focmic
6.107
58,5
Axit sunfuric
1,4.104
>84
Axit axetic
3,6.1015
6,2
Amoniac (50oC)
1.1033
22
Etileniamin
5.1016
14,2
B + H3O+
BH+ + H2O
(12.1)
236
BH+
= Kb
=
[B] H3O+ K H2O
(12.2)
R rng l, hng s cn bng ca phn ng trn bng t s hng s phn li baz B v tch
s ion ca nc.
Mt cch tng t, hon ton ca phn ng gia axit yu HA v baz mnh c th
c biu din bng hng s cn bng:
K cb
A
Ka
=
=
[HA ] OH K H2O
(12.3)
BH+ + HCOOH
(12.4)
y HCOOH2+ l proton solvat ha, tng t nh H3O+ trong dung dch nc. Hng s
cn bng ca phn ng :
K cb =
BH+
[B] HCOOH2+
K 'b
KS
(12.5)
BH+ HCOO
K 'b =
[B ]
BH+ + HCOO;
(12.6)
HCOOH2+ + HCOO ;
KS = [ HCOOH2+ ][HCOO]
(12.7)
A + C2H5OH
(12.8)
237
y dung dch natri etilat C2H5ONa trong etanol c dng lm dung dch chun baz
mnh. Ging nh trong cc v d trn y, hon ton ca phn ng c th c c trng
bng hng s cn bng:
K cb
A
K'
=
= a
[HA ] C2H5O+ K S
(12.9)
HA + C2H5OH
A C2H5 OH2+
=
[HA ]
(12.10)
KS = [ C2H5OH2+ ][C2H5O]
(12.11)
K 'a
+A ;
C6H5NH2 + HOAx
C6 H5 NH3+ + OAx
238
C6H5NH3+ + OH
SH2+ + A
Mt qu trnh tng t cng c quan st thy khi ha tan baz khng tch in B:
B + SH
BH+ + S
239
Nu phn ng phn li khng bao hm giai on sinh ra in tch th cng axit hoc
baz t ph thuc vo hng s in mi ca dung mi. V d, s bin i hng s in mi
ca dung mi SH s khng nh hng n cn bng:
BH+ + SH
SH2+ + B
A + SH
HA + S
La chn dung mi lng tnh chun axit - baz: hon ton ca phn ng axit baz t l thun vi gi tr hng s phn li ca axit hoc baz ha tan v t l ngc vi hng
s proton phn ca dung mi. Ngoi ra, hng s phn li ph thuc vo tnh axit hoc tnh baz
v hng s in mi ca dung mi. Nh vy l, la chn thnh cng dung mi cho mt
php chun cn ch 3 yu t c lp.
1. Hng s proton phn ca dung mi. Sao cho i lng ny cng nh cng tt.
2. Tnh cht axit - baz ca dung mi. chun baz yu, dung mi c tnh cht cho
proton (ngha l dung mi axit) l thch hp. chun axit yu cn chn dung mi c tnh
cht nhn proton tt.
3. Hng s in mi ca dung mi. Tt nht l s dng dung mi c hng s in mi
cao.
Ngoi ra, dung mi la chn phi ha tan tt cht cn phn tch.
chun baz rt yu, nn chn axit axetic bng lm dung mi, bi v axit ny c kh
nng cho proton v lm tng cng baz ha tan. Hng s proton phn ca axit cng cn
thch hp (3,6.1015), thp hn ca nc mt cht. Nhng c lp vi nhng u th trn, axit
axetic li c hng s in mi thp. Hai u im quan trng hn mt nhc im nn axit
axetic l dung mi tt nht chun baz yu; nhng khi chun axit yu, axit axetic li
thua nc bi v c tnh cht nhn proton yu hn.
Xem xt kh nng s dng axit focmic lm dung mi axit. Tng t nh dung mi axit
axetic, nhng axit focmic c kh nng cho proton mnh hn nc. Ngoi ra, khc vi axit
axetic, axit focmic c hng s in mi gn vi nc. Phn xt theo hai tnh cht th axit
focmic dng nh s l dung mi l tng cho chun baz yu. Nhng ng tic l, hng
s proton phn ca axit focmic li ln hn nhiu so vi nc hoc axit axetic. Do , mc d
c hai phm cht rt tt, axit focmic ch c u th cc tiu so vi nc.
Metanol v etanol c s dng rng ri lm dung mi chun axit - baz. C hai
thuc loi dung mi trung tnh bi v theo tnh cht cho nhn proton, chng rt gn vi nc.
u th ca chng so vi nc l tnh cht, chng u c hng s proton phn thp hn.
Nhng hng s in mi thp ca c hai dung mi ny lm mt i u th ni trn ca
chng. V d, hng s phn li ca phn ln nhng axit khng mang in tch, nh axit
benzoic, trong etanol gim xung hu nh 106 ln so vi trong nc, nhng hng s proton
phn li hu nh bng s ln nh vy (8.106) thp hn so vi nc. Do t s K 'a /KS i vi
etanol ch cao ln khng ng k so vi nc nn u th trong xc nh im cui khi s dng
240
dung mi rt khim tn. Ngc li, php chun axit tch in, nh ion amoni,
trong etanol li mang li ch ln. Trong trng hp ny, trong qu trnh phn li khng xy ra
giai on phn chia in tch.
NH4+ + C2H5OH
NH3 + C2H5OH2+
Khc vi s phn li ca axit benzoic, s phn li ca NH4+ trong etanol gim xung khng
ng k. Phn ng ca NH4+ vi baz mnh trong etanol xy ra hon ton hn so vi trong
nc bi v hng s proton phn ca etanol thp hn so vi nc. Do , php chun NH4+
trong etanol c ngha.
V d sau y s minh ha iu : Tnh phn trm NH4+ khng b chun im
tng ng khi chun dung dch NH4+ 0,20 M.
1. Bng dung dch NaOH 0,20 M trong nc.
2. Bng dung dch C2H5ONa trong etanol tuyt i.
Hng s proton phn ca nc bng 1.1014, ca etanol tuyt i l 8.1020; hng s phn
li ca NH4+ bng 6.1010 trong nc v 1.1010 trong etanol tuyt i.
Khi chun trong nc xy ra phn ng:
NH4+ + OH
NH3 + H2O
[NH3 ]
NH4+ OH
Ka
6.1010
=
= 6.104
K H2O 1.1014
K cb =
NH3 + C2H5OH
[NH3 ]
NH4+ C2H5 O
K a'
1.1010
=
= 1,2.109
K S 8.1020
Trong c hai trng hp, im tng ng, nng chung ca NH3 s l 0,10 M. Khi
chun trong nc:
[ NH4+ ] = [OH]
241
2.
0,10
OH
0,10
OH
NH4+
s dng.
nn c
s proton
baz yu
242
(12.12)
y Tch l nhit ca thuc th trong thi gian chun ha, T l nhit trong thi
gian hon thnh php phn tch, V l th tch thuc th, Vhc l th tch thuc th c hiu
chun.
nh hng ca nc: Trong axit axetic, nc x s nh l baz yu v tham gia cuc
cnh tranh dnh proton vi dung mi. Do , s c mt ca nc lm cho s bin i pH
gn im tng ng km t ngt, gy kh khn cho vic xc nh im cui trong chun
axit - baz. Lng nc cho php ph thuc vo dng chun . Khi chun axit rt yu
i hi phi thc t hon ton khng c nc. Ngc li, khi chun baz tng i mnh
trong dung mi ang bn, hm lng nc c mt thm ch ln ti 3% (theo th tch) cng
khng gy cn tr.
243
ca metyl tm bin i khng tht r rng nh mong mun, nhng khi chun baz
mnh, sai s c h thp. Khi chun nhng baz rt yu, xc nh im cui bng mt
khng chnh xc, cn xc nh bng phng php in th vi in cc thy tinh (xem
phng php phn tch cng c).
Tiu chun ha dung dch axit pecloric: tiu chun ha dung dch axit pecloric trong
axit axetic, kalibiphtalat thng c dng lm cht chun gc. Cn ch l,
kalihirobiphtalat trong axit axetic l mt baz mnh, do c th s dng n tiu
chun ha dung dch axit. Phn ng xy ra to thnh axit t phn li.
ng dng php chun trong axit axetic: S dng axit axetic khng nc lm dung
mi cho php chun nhiu hp cht v c v hu c khng th chun c trong dung
mi nc. V d, bng cch chun trong axit axetic bng c th xc nh nhng mui natri
nh clorua, bromua, ioua, nitrat, peclorat v sunfat. Dung dch axit pecloric chun trong axit
axetic bng hoc trong ioxan khng nc c dng lm cht chun. Trong dung mi ny
cng c th xc nh cc mui amoni v cc mui kim loi kim ca phn ln cc axit
cacboxilic, v d nh amoni benzoat, natri salixilat, natri axetat, kali tactrat, natri xitrat.
ng 1 trn hnh 12.1 l ng cong in hnh tng ng vi php chun dung dch natri
axetat trong axit axetic khng nc bng dung dch axit pecloric cng trong dung mi .
so snh, ng chun l thuyt (ng 2) dung dch natri axetat bng dung dch axit
pecloric cng nng vi ng 1 nhng trong nc cng c dn ra trn hnh 12.1.
Hnh 12.1
Hai ng chun dung dch natri axetat 0,075 M bng dung dch HClO4 0,100 M
1. ng chun thc nghim (cht b chun v cht chun u trong axit axetic khng
nc).
2. ng chun l thuyt ca dung dch natri axetat bng dung dch HClO4 u trong
nc.
244
245
Hnh 12.2
Chun hn hp axit trong metylisobutylxeton
246
Chng 13
Chun to phc
Ion ca nhiu kim loi phn ng vi cp in t cho t mt cht khc to thnh hp cht
phi tr hoc ion phc. Cht c kh nng cho i in t c gi l phi t (ligan), cn phi
c t nht mt i in t khng phn chia to lin kt. Cc phn t nc, amoniac v cc
ion halogenua l nhng phi t thng gp.
Mc d cn c nhng ngoi l, cc cation thng to thnh s lin kt phi tr cc i l
2, 4 hoc 6 v s cc i c chp nhn l s phi tr. Hp cht phi tr c to thnh c
th mang in tch dng, in tch m hoc trung tnh. V d nh, ng (II) vi s phi tr 4
c th to thnh phc amoniac cation Cu ( NH3 )24+ , phc glixin trung tnh Cu(H2NCH2COO)2
hoc phc anion vi ion clorua CuCl24 .
Cc phng php chun da trn cc phn ng to phc c s dng c th k
qua. Nhng ch khi mt loi hp cht phi tr c bit c gi l cc phi t vng cng c
pht hin, phng php chun to phc mi thc s bc vo giai on pht trin diu k.
Chelat l phc vng cng c to thnh gia ion kim loi vi phi t c hai (hoc nhiu
hn) nhm cho in t. Trong phc ca ng vi glixin nu trn, ng lin kt c vi oxi ca
nhm cacboxilic v c vi nguyn t nit ca nhm amino. Phi t to phc vng cng c 2
nhm cho in t tham gia to lin kt phi tr c gi l phi t hai rng. Ngi ta bit
cc phi t 3 rng, 4 rng, 5 rng v 6 rng.
Trong phn tch chun , cc thuc th to phc vng cng c u th hn cc thuc th
to phc khng vng cng bi v s to phc vng cng thc t xy ra trong mt giai on,
trong khi s to phc n gin thng phi tri qua mt hoc mt s ln hn cc hp cht
trung gian.
Chng ta xt cn bng gia ion kim loi M c s phi tr bng 4 v phi t 4 rng D, in
tch ca M v D quyt nh in tch ca sn phm phn ng nhng i vi cc bn lun tip
theo, iu khng c ngha nn in tch c b qua.
M+D
MD
[ MD]
[ M][D]
247
K l hng s cn bng.
Mt cch tng t, cn bng gia M v hng s bn tng ng l kt qu ca qu trnh 2
giai on, bao hm s to thnh mt hp cht trung gian MB:
M +B
MB
MB + B
MB2
[ MB] v
[ M][B]
K2 =
[ MB2 ]
[ MB][B]
MA4
248
Hnh 13.1
ng chun complexon
1. Chun 60,0 ml dung dch kim loi M 0,020 M bng dung dch phi t D 4 rng vi
s to thnh hp cht MD.
2. Chun bng dung dch phi t 2 rng B 0,040 M vi s to thnh hp cht MB2.
3. Chun bng dung dch phi t 1 rng A 0,080 M vi s to thnh hp cht MA4.
Hng s bn chung ca tt c cc hp cht nu l 1,0.1020.
Mi ng chun c dn ra trn hnh 13.1 tng ng vi mt phn ng c hng s
cn bng chung bng 1020. ng s 1 c xy dng cho qu trnh mt giai on, to thnh
hp cht MD, ng s 2 phn nh qu trnh 2 giai on to thnh MB2 vi cc hng s
cn bng tng ng K1 =1012 v K2 =108. ng s 3 i din cho qu trnh to thnh
MA4; cc hng s cn bng ca 4 giai on tng ng l 108, 106, 104, 102. Cc ng
cong minh ha u th rt r rng ca cc phi t phn ng vi ion kim loi theo t l 1 :
1, bi v i vi nhng h nh vy, s bin i pM vng im tng ng l cc i.
Nh vy l, i vi php phn tch chun , nhng phi t a rng l thch hp nht bi
v, thng thng phn ng tng tc ca chng vi cc ion kim loi c c trng bng
h s hp thc n gin nht.
Khng ph thuc vo loi phn ng c s dng chun , sai s chun gim khi
hon ton ca phn ng tng ln. Vi quan im , khng cn nghi ng g na, nhng
phi t a rng c u th r rt so vi nhng phi t n rng bi v chng to vi ion kim
loi nhng phc bn hn.
HgI24
Cht chun
Cht cn nh lng
Ghi ch
Hg(NO3)2
249
AgNO3
CN
KCN
ch th
CH2
COOH
CH2
COOH
CH2
COOH
vit tt l H3Y
HOOC
N
HOOC
CH2
CH2
H2C
CH2
COO
CH2
COO
vit tt l H4Y
V axit ny t tan trong nc nn trong thc t ngi ta thng dng dng mui inatri
(Na2H2Y hay comlexon III, trilon B).
trans-1,2-iaminoxiclohexan tetraaxetic axit, comlplexon IV:
CH2
H2C
H2C
CH
CH
CH2
CH2
COOH
CH2
COOH
CH2
COOH
CH2
COOH
250
Y .
[H Y ]
= 4 ;
C
H3 Y
=
C
251
Hnh 13.2
Thnh phn ca dung dch EDTA bin i theo pH
MeY2 + 2H+
Me3+ + H2Y2
MeY + 2H+
Me4+ + H2Y2
MeY + 2H+
T th phn b trn, r rng rng nhng phn ng xy ra trong dung dch trung tnh v
kim va phi vit di dng sau:
Men+ + HY3
MeY + 2H+
252
Hnh 13.3
Cu trc phc ca kim loi vi EDTA
K MeY
MeY(n4)+
MeY (n 4)+
=
+
n
4
Me Y
(13.1)
o
Bng 13.2 Hng s bn ca phc kim loi vi EDTA ( 20 C v lc ion bng 0,1)
Cation
KMY
lgKMY
Cation
KMY
lgKMY
Ag+
2,1.107
7,32
Cu2+
6,3.1018
18,80
Mg2+
4,9.108
8,69
Zn2+
3,2.1016
16,50
Ca2+
5,0.1010
10,70
Cd2+
2,9.1016
16,46
Sr2+
4,3.108
8,63
Hg2+
6,3.1021
21,80
Ba2+
5,8.107
7,76
Pb2+
1,1.1018
18,04
Mn2+
6,2.1013
13,79
Al3+
1,3.1016
16,13
Fe2+
2,1.1014
14,33
Fe3+
1,3.1025
25,1
253
Co2+
2,0.1016
16,31
V3+
7,9.1025
25,9
Ni2+
4,2.1018
18,62
Th4+
1,6.1023
23,2
S nghin cu cn bng trong dung dch cha ion kim loi v EDTA ch r rng, mc
to phc ph thuc vo pH ca dung dch. chun nhng cation to phc km bn (v
d: Mg2+, Ca2+) ngi ta phi chun trong mi trng kim. Ngc li, chun nhng
cation to phc bn hn (v d: Zn2+, Ni2+) c th thc hin thnh cng ngay c trong mi
trng axit va phi.
c bit ch ti s to phc ph thuc vo pH, nn php chun bng dung dch
EDTA thng c thc hin trong cc dung dch m vi cc gi tr pH thch hp, c nh.
Gi pH khng i, cho php n gin kh nhiu cch tnh ton xy dng ng chun.
xy dng ng chun ion kim loi bng EDTA trong dung dch m c th s
dng gi tr 4 mt cch rt tin li:
Y 4
4 =
C
(13.2)
K 1K 2 K 3 K 4
4
H + + K 1 H + + K 1K 2 H + + K1 K 2 K 3 H + + K 1 K 2 K 3 K 4
(13.3)
254
pH
pH
2,0
3,7.1014
7,0
4,8.104
3,0
2,5.1011
8,0
5,4.103
4,0
3,6.109
9,0
5,2.102
5,0
3,5.107
10,0
3,5.101
6,0
2,2.105
11,0
8,5.101
12,0
9,8.101
Thay [Y4] bng 4C (phng trnh (13.2)) vo phng trnh hng s bn ca phc (13.1)
ta c:
K 'MeY
= K MeY
MeY (n 4)+
=
n
+
Me C
(13.4)
255
Ca2+ = 50,0 0,0100 25,0 0,0100 + C 3,33.103 mol / l
75,0
pCa=2,48.
[Ca2+] = CEDTA
[CaY2] = 0,00500 [Ca2+] 0,00500 mol/l
K'CaY pH = 10 l 1,75.1010
(xem mc trn)
Vy:
0,00500
0,00500
=
= 1,75.1010
2
2
+
Ca CEDTA 2+
Ca
[Ca2+] = 5,35.107 M;
do :
pCa = 6,27.
Kt qu ny khng nh gi thit ca chng ta mc trn l ng.
Tnh pCa sau im tng ng: Tnh nng chung ca CaY2 v EDTA sau im
tng ng rt d dng. V d, sau khi thm 60,0 ml cht chun.
50,0 0,0100
= 4,55.103 M
110
10,0 0,0100
=
= 9,1.104 M
110
CCaY =
CEDTA
Mt cch gn ng c th vit:
[CaY2] = 4,55.103 M [Ca2+] 4,55.103
CEDTA = 9,1.104 M + [Ca2+] 9,1.104
4,55.103
= 1,75.1010 = K 'CaY
2
+
4
Ca 9,1.10
256
2+
10
[Ca ] = 2,86.10
do :
pCa = 9,54.
T nhng tnh ton nh trn ta c th v ng chun ion Ca2+ trong nhng dung dch
m c pH khc nhau. T hnh 13.4, r rng l, s bin i pCa ch r rt im tng
ng khi pH 8 (Nhng ti sao ta khng chun pH=12 c bc nhy pCa ln nht? Cu
hi ny s c tr li mc sau ni v im cui khi chun ).
i vi nhng cation to phc bn hn, c th xc nh im cui rt r, ngay c trong
dung dch axit.
Hnh 13.4
nh hng ca pH ln ng chun dung dch Ca2+ 0,0100 M bng dung dch EDTA 0,0100
M
257
Hnh 13.5
Nhng ng chun 50 ml dung dch cc cation 0,0100 M pH=6
258
Hnh 13.6
Gi tr pH nh nht, cn thit chun cc dung dch cation bng dung dch EDTA
259
Men +
=
CMe
(13.5)
vi CMe l nng chung ca tt c cc dng cha ion kim loi cn chun , tr loi
phc ca EDTA vi kim loi cn chun . i vi dung dch cha Zn(II) v amoniac ta c
th m t nh sau:
CMe = [Zn2+] + [Zn(NH3)2+] + [ Zn(NH3 )22+ ] + [ Zn(NH3 )32+ ] + [ Zn(NH3 )42+ ]
(13.6)
K1 =
2
+
Zn [NH3 ]
v t :
[Zn(NH3)2+] = K1[Zn2+][NH3]
Mt cch tng t:
[Zn(NH3)22+] = K1K2[Zn2+][NH3]2
Thay th nhng gi tr tm c vo phng trnh (13.6) ta c:
CM = [Zn2+](1 + K1 [NH3] + K1K2 [NH3]2 + K1K2K3 [NH3]3 + K1K2K3K4 [NH3]4)
Gii phng trnh ny cng vi phng trnh (13.5) v cho [Men+] = [Zn2+] ta tm c:
=
1
1 + K1 [NH3 ] + K1K 2 [NH3 ] + K1K 2K 3 [NH3 ] + K1K 2K 3 K 4 [NH3 ]
2
(13.7)
Cui cng gii ng thi cc phng trnh (13.4) v (13.5) ta tm c hng s cn bng
iu kin ca phn ng EDTA vi Zn2+ trong dung dch m cha amoniac v amoni clorua:
K "ZnY = 4K ZnY
ZnY 2
=
CMe .CEDTA
(13.8)
260
1
4
= 8,0.106
pZn = 9,05.
3. Tnh pZn sau khi thm 50,0 ml EDTA: im tng ng [ZnY2] = 5,00.104. Tng
nng cn bng ca cc dng phc km khng cha EDTA bng tng nng cn bng ca
cc dng khng to phc vi EDTA:
CMe = CEDTA.
v:
[ZnY2] = 5,00.104 CMe 5,00.104 mol/l
a kt qu ny vo (13.8) ta c:
K"ZnY =1,33.1010 =
5.10.104
C2Me
261
T (13.5) ta c:
[Zn2+] = CMe = (1,94.107)(8.106) = 1,55.1012 mol/l;
do :
pZn = 11,81
4. Tnh pZn sau khi thm 60,0 ml EDTA: trong trng hp ny dung dch c d EDTA:
60,0 0,0010 50,0 0,0010
= 9,1.105 M
110
50,0
0,0010
ZnY =
= 4,55.104 M
110
CEDTA =
4,55.104
9,51.105.CMe
10
CMe = 3,76.10
mol/l
pZn = 14,52.
262
Hnh 13.7
nh hng ca nng amoniac n php chun dung dch Zn2+ 0,0010 M bng dung dch EDTA
0,0010 M. C hai php chun u c thc hin dung dch m c pH = 9.
263
OH
O
Ka = 5.107
+ H+
N
OH
O2N
OH
O2N
SO3
H2In
SO3
Xanh bin
H2In
+ H+
Xanh bin
Hnh 13.8
S i mu ca ET- OO v ca MgIn ph thuc vo pH v pMg
264
Trong chun complexon, ngi ta s dng nhiu bin php khc nhau. Sau y l
nhng cch ph bin nht:
Chun trc tip: Theo Welcher, ngi ta c th chun trc tip 25 ion kim loi. Chun
trc tip ch c th thc hin vi nhng ion kim loi phn ng nhanh vi EDTA v c ch th
thch hp xc nh im cui. Trong trng hp ngc li, ngi ta c th s dng phng
php chun ngc hay chun thay th.
Chun ngc: Chun ngc c s dng chun nhng cation to phc rt bn
vi EDTA nhng phn ng chm hoc khng tm c ch th thch hp. Trong trng hp
ny, lng d EDTA c xc nh bng php chun ngc bng dung dch magie chun
vi ch th Ericrom T en hoc canmagit. Phc ca ion kim loi cn xc nh vi EDTA phi
bn hn phc ca Mg2+ vi EDTA, nu khng ion kim loi s b y ra t phc.
Chun thay th: Trong chun thay th, ngi ta a vo dung dch phn tch mt
lng d phc ca EDTA vi Mg2+ hoc Zn2+. Nu cation kim loi cn xc nh to vi
EDTA phc bn hn phc tng ng ca Zn2+ hoc Mg2+ th phn ng s din ra nh sau:
MgY2 + Me2+
MeY + Mg2+
Sau ngi ta chun Mg2+ b y ra khi phc bng dung dch chun EDTA.
Chun axit baz: Trong phng php chun axit baz, ngi ta thm vo dung
dch trung tnh ca ion kim loi mt lng d EDTA. Phn ng xy ra nh sau:
Me2+ + H2Y2
MeY2 + 2H+
Chun lng ion hiro c gii phng ra bng dung dch kim suy ra lng ion
kim loi cn xc nh.
265
Chng 14
Chun Oxi ha kh
14.1 Nhng khi nim c bn
14.1.1 nh ngha
Cht oxi ha l cht c kh nng nhn electron.
Cht kh l cht c kh nng cho electron.
Cht oxi ha (Ox) sau khi nhn electron tr thnh cht kh (Kh) gi l cht kh lin hp
vi n. Mi cp oxi ha kh lin hp c th biu din bng phng trnh:
Ox + ne
Kh
Dng kh
Cp oxi ha kh lin hp
Zn2+ + 2e
Zn0
Zn2+/Zn
Fe3+ + e
Fe2+
Fe3+/Fe2+
2H+ + 2e
H2
2H+/H2
2Cl
Cl2/2Cl
MnO4 + 5e + 8H
Mn2+ + 4H2O
MnO4 /Mn
Fe(CN)36 + e
Fe(CN)64
Fe(CN)36 / Fe(CN)64
AgCl + e
Ag0 + Cl
Ag+/Ag0
Cl2 + e
+
2+
Electron khng tn ti trng thi t do trong dung dch, do mt cht ch th hin tnh
oxi ha khi c cht kh cho electron ca n hay ngc li.
Phn ng trao i electron gia cc cht oxi ha v cht kh gi l phn ng oxi ha kh.
266
aOx1 + bKh2
cKh1 + dOx2
Hnh 14.1
Zn2+ + Cu0
267
H oxi ha kh ng km
Kh
E = Eo +
RT aOx
ln
nF aKh
Th oxi ha kh ca cp ny:
AsO33 + H2O
268
E = Eo +
a AsO3
0,059
0,059
4
log a2 + +
log
H
2
2
a AsO3
3
2
0,059
0,059
( 8 ) 2 = +0,10(0,098)
log 108 = 0,57 +
2
2
Nh vy, pH cng tng th th chun iu kin cng gim ngha l kh nng oxi ha ca
AsO34 gim khi pH tng, cn kh nng kh ca AsO33 li tng cng vi pH. Chnh v vy
m th oxi ha chun ca cp AsO34 / AsO33 = 0,57 V khi pH = 0 nn AsO34 c th oxi ha
c I v th chun ca cp I2/2I = 0,54 V.
AsO34 + 2I + 2H
AsO33 + I2 + H2O
AsO34 + 2I + 2H
/ Fe
Fe3+
(1)
Fe3+ + 6F
FeF63
(2)
FeF63
269
FeF63
Fe2+ F
o'
FeF63
3+
Fe
FeF63
Fe2+ F
= 1016
(3)
=1
(4)
Fe3 +
= 1
Chia (3) cho (4) ta c:
Fe2+ 1016
Fe3 +
= 0,77 + 0,059 log 1 = 0,17 V
Eo ' = Eo + 0,059 log
2
+
Fe
1016
/ Cu
I2 / 2I
2Cu2+ + 2I
Cu+
270
Cu2+
;
E = E + 0,059 log
Cu+
trong Eo = 0,17 V
Khi c ioua lm kt ta CuI theo phn ng:
Cu2+ + I + e
CuI
th
E = Eo + 0,059log[Cu2+][I]
E =Eo': th oxi ha kh tiu chun iu kin khi [Cu2+][I] =1
Chia v vi v ca biu thc ny vi biu thc tnh tch s tan ca CuI:
[Cu+][I] = TCuI = 1012
ta c:
Cu2+
= 1
+
Cu 1012
1
10
12
Nh vy l khi c I d, Eo '
Cu2 + / Cu+
= 0,88 V > Eo
I2 / 2I
2CuI + I2
aKh1 + bOx2
trong :
aOx1 + ne
aKh1
271
bOx2 + ne
bKh2
[Ox1 ]
0,059
+
log
n
[Kh ]a
a
E1 = E1o
[Ox2 ]
0,059
+
log
n
[Kh ]b
b
E2 = E2o
E1o +
[Kh1 ] [Ox2 ]
0,059
log
n
[Ox1 ]a [Kh2 ]b
a
E1o E2o =
[Kh1 ]a [Ox2 ]b
[Ox1 ]a [Kh2 ]b
log K =
=K
n E1o E2o
0,059
Ce4 + / Ce3 +
= 1,55 V;Eo
Fe3 + / Fe2 +
= 0,77 V
1,55 0,77
= 13,4 K = 1013,4
0,059
13,4
10
;
=K =
=
=
2
2
2
4
+
+
Fe Ce 2+
Ce4 +
Fe
272
Fe3 + Ce3 +
=
= 1013,4 = 106,7
Fe2+ Ce4 +
/ Fe
MnO4 / Mn
Fe3+
Fe3+
0,059
E = 0,77 +
log
1
Fe2+
(14.1)
Sau khi qua im tng tng ng, lc ny cp MnO4 /Mn2+ d nn tnh th theo cp
ny da vo bn phn ng:
MnO4 + 8H+ + 5e
Mn2+
8
MnO H+
0,059
4
(m [H+] = 1)
E = 1,51 +
log
5
Mn2+
(14.2)
0,059
E = 0,77 +
log
1
Fe2+
MnO H+
4
5E = 5.1,51 + 0,059log
Mn2+
Fe3+ MnO4 H+
6E = 0,77 + 5.1,51 + 0,059log
2
+
Fe Mn2+
(14.3)
273
Fe2+ 5 MnO4
v do :
Fe3 + MnO4
E=
0,77 + 5.1,51
= 1,39
6
Lng d (ml)
Lng
KMnO4
thm vo
KMnO
(ml)
FeSO4
Fe3+
Fe2+
MnO4
E (V)
25,0
25,0
25:25=1
E=0,77+0,059log1
0,77
45,0
45:5=9
E=0,77+0,059log9
0,83
49,5
0,5
49,5:0,5=99
E=0,77+0,059log99
0,89
49,9
0,1
49,9:0,1=49
9
E=0,77+0,059log49
9
0,93
50,0
0,1:50,1
=2.103
E=
Mn2+
0,77 + 5.1,51
5 +1
1,39
274
(im T)
50,1
0,1
51,0
1,0
E = 1,51 +
0, 059
log 2.10
E = 1,51 +
0,059
5
log 2.10
1,49
1,50
Hnh 14.2
ng chun 50,00 ml dung dch Fe2+ 0,100 M bng dung dch KMnO4 0,020 M
275
Hnh 14.3
Hiu ng th in cc ca cht chun ln hon ton ca phn ng
276
Eh (V)
EOxoEKho
Kcb
1,0
A 1,20 V
0,8
0,6
8.1016
13
B 1,00 V
3.10
C 0,80 V
1.1010
D 0,60 V
6.106
E 0,40 V
2.103
C
D
0,4
E
0,2
10
20
30
14.2.3 Tc phn ng v th in cc
Th in cc ca cc cp ng vai tr cht oxi ha v cht kh cho bit phn ng xy ra
c hon ton hay khng c th s dng v c bit l cho mc ch phn tch, nhng th
in cc khng cho mt thng tin no v tc t ti trng thi cn bng. Kt qu l, mt
phn ng xt v mt th in cc c th xy ra hon ton thun li nhng kt cuc li khng
c chp nhn theo quan im ng hc. S oxi ha asen (III) bng xeri (IV) trong dung
dch axit sunfuric long l mt v d in hnh. Phn ng xy ra nh sau:
H3AsO3 + 2Ce4+ + H2O
Ce3+
H3AsO4 + H+ + 2e
; Eo' = +1,3 V
H3AsO3 + H2O
; Eo' = +0,56 V
277
14.7 Chun hn hp
Cc dung dch c hai cht oxi ha hoc hai cht kh sinh ra cc ng chun c hai
im un nu th chun ca hai cht cn phn tch khc nhau ln. Nu s khc nhau ln
hn 0,2 V th hai im un thng c phn bit r rng xc nh ring tng hp
phn. Tnh hung hon ton ging php chun hai axit c hng s phn li khc nhau
ln hoc php chun hai ion to kt ta c tan khc nhau ln.
Thm vo , tnh cht ca mt s t h oxi ha kh tng t nh tnh cht ca a axit.
V d nh, xt hai na phn ng:
VO2+ + 2H+ + e
V(OH)4+ + 2H+ + e
VO2+ + 3H2O
; Eo = + 1,00 V
Ti3+ + H2O
Fe3+ + e
Fe2+
; Eo = +0,099 V
; Eo = +0,77 V
Nhng phn thm pemanganat u tin c dng cho ion titan (III) v d dng b oxi
ha hn. Cho n khi nng ca cht ny cn ln trong dung dch, th ca h khng th
cao lm bin i nng ion st (II). Nh vy l, c th thu c nhng im to nn
phn th nht ca ng chun bng cch thay th nhng nng hp thc ca ion titan
(III) v titan (IV) vo phng trnh:
E = +0,099 0,059 log
Ti3 +
TiO2+ H+
278
Fe2+
E = E 0,059 log
Fe3 +
Ti3+ Fe2+
TiO2+ Fe3 + H+
nn
2
2
Hnh 14.4
Fe2+
[TiO2 ] H+
279
ng chun 50,0 ml dung dch hn hp Ti3+ 0,050 M v Fe2+ 0,200 M bng dung dch KMnO4
0,050 M. Nng H+ ca dung dch lun bng 1,0 M
Inkh
[ InKh ]
0,059
log
n
[InOx ]
(14.4)
0,059
n
280
Mu
Cht ch th
Dng
ha
ox
Dng kh
Th chuyn
iu kin
dch
tm
+1,25
H2SO4 1 M
Axit iphenylamin
Xanh tm
icacboxilic
Khng mu
+1,12
H2SO4 7 10 M
Phc
Fe(II)-1,10Xanh nht
phenantrolin
+1,11
H2SO4 1 M
Phc
Fe(III)-5Xanh nht
metyl,1,10phenantrolin
+1,02
H2SO4 1 M
Erioglancin A
Xanh
Vng lc
+0,98
H2SO4 0,5 M
iphenylamin
sunfomic axit
tm
Khng mu
+0,85
Axit long
iphenylamin
Tm vng
Khng mu
+0,76
Axit long
p-Etoxicrisidin
Vng
+0,76
Axit long
Metylen xanh
Xanh
Khng mu
+0,53
Axit 1 M
Indigo tetrasunfonat
Xanh
Khng mu
+0,36
Axit 1 M
Phenosafranin
Khng mu
+0,28
Axit 1 M
281
(phen)3Fe2+
Xanh nht
; Eo = +1,06 V
O 2N
N
N
H3C
N
N
282
iphenylamin v cc dn xut ca n
iphenylamin
(khng mu)
+ 2H+ + 2e
iphenylbenziin
(khng mu)
N
+ 2H+ + 2e
iphenylbenziin
(khng mu)
iphenylbenziin tm
(mu tm)
Phn ng th nht khng thun nghch, nhng phn ng th hai l thun nghch v to
nn phn ng ch th tht s.
Th kh ca phn ng th hai vo khong 0,76 V. Do ion hiro xut hin trong phng
trnh, s dao ng v axit c nh hng nh n gi tr th, c l do sn phm mu l cht
proton ha.
iphenylamin khng phi l cht tan nhiu trong nc, nn phi iu ch dung dch ch
th trong axit sunfuric. Cn ch l, khng c dng ch th cho cc dung dch c cha ion
wonfram v s to thnh kt ta mu tm. Ion Hg(II) cng gy cn tr v km hm phn ng
ch th.
Dn xut sunfonic ha iphenylamin c cu trc:
H
HO3S
283
14.7.2 Ch th c bit
Mt ch th c bit c bit n nhiu nht l h tinh bt. Ch th ny to phc xanh
thm vi triioua. Phc ny cho tn hiu v im cui ca php chun nh phn ng lm
xut hin hoc bin mt iot.
Mt ch th c bit khc l kali tioxianat. C th s dng tioxianat, v d nh, chun
st (III) bng titan (III) sunfat. im cui c pht hin theo s bin mt phc mu st
(III)-tioxianat do nng st (III) b gim ti im tng ng.
284
Chng 15
Phn hy v ha tan mu
Hu ht cc php o phn tch u c thc hin trong cc dung dch (thng l dung
dch nc) ca cht cn phn tch. Trong khi mt s mu c th tan tt trong nc hoc trong
cc dung dch nc ca axit hoc baz thng thng th mt s mu li i hi cc thuc th
c tc dng mnh v cch x l chnh xc, nghim ngt. V d nh, khi cn xc nh lu
hunh hoc halogen trong mt hp cht hu c, cn phi x l mu nhit cao v bng
ha cht c tc dng mnh ph v nhng lin kt bn vng gia cc nguyn t ny vi
cacbon. Mt cch tng t, nhng iu kin m bo c tc dng mnh, c hiu qu cao cng
thng c s dng ph v cu trc silicat ca cc khong liu silic a cc cation ca
mu v trng thi t do, to iu kin thun li cho php phn tch.
S la chn thuc th v k thut thch hp phn hy v ha tan mu phn tch c
ngha quyt nh, m bo thnh cng cho php phn tch, c bit l khi phi s dng vt
liu chu nhit v chu s tn cng bng cc ho cht c tc dng mnh hoc khi cht cn
phn tch tn ti lng vt. Trong chng ny, u tin, chng ta bn lun v cc loi sai s
xut hin trong qu trnh phn hy v ha tan mu phn tch, sau s trnh by 4 phng
php phn hy cc mu rn v lng thu c cc cht cn phn tch trong dung dch nc.
Cc phng php khc nhau nhit phn hy mu v cng ca ha cht c s
dng. Chng bao gm:
1. un dung dch cc axit mnh (hoc i khi l cc baz) trong cc m.
2. un bng vi sng dung dch cc axit trong bnh nt kn.
3. t chy nhit cao trong khng kh hoc trong oxi.
4. Nung chy trong mi trng mui nng chy.
285
286
bn kim loi nng cho n khi s ho tan mu c thc hin hon ton c biu
th bng s bin mt ca pha rn. Nhit phn hy l im si (hoc phn hy) ca thuc
th axit.
287
15.2.5 Cc hn hp oxi ha
i khi c th tro ha t nhanh hn bng cch s dng hn hp axit hoc c th thm
cc cht oxi ha vo mt axit v c. Cng thy l mt hn hp gm 3 th tch axit clohiric
c trn vi mt th tch axit nitric c. Thm brom hoc hiro peoxit vo axit v c thng
nng cao c hot tnh ca dung mi v thc y s oxi ha cc vt liu hu c trong mu.
Hn hp ca axit nitric v pecloric cng c li cho mc ch nhng t nguy him hn so
vi axit pecloric c dng ring bit. Tuy vy, vi hn hp ny cng cn ch trnh s bay
hi ca ton b axit nitric trc khi s oxi ha cc vt liu hu c xy ra hon ton. S gii
thch mt cch r rng l cn thit v nhng thit hi s l tt yu do nhng thiu st trong
tun th bin php phng.
288
mu. S dng vi sng c th dng bnh ng v dng bnh m, nhng dng bnh
ng c a chung hn v p sut cao hn v do nhit cng cao hn. Nhng bn lun
ca chng ta ch yu tp trung vo vn phn hy mu bng vi sng trong bnh ng.
Mt trong nhng tin b ch yu ca phn hy vi sng so vi cc phng php thng
thng khc nh s dng ngn la hoc bn kim loi c nung nng l tc . V d nh,
phn hy vi sng thm ch nhng mu kh phn hy c th c hon tt trong 5 n 10 pht.
Ngc li, c c nhng kt qu nh trn phi cn nhiu gi khi thc hin bng cch t
trn ngn la hoc trn bn kim loi c nung nng. S khc nhau v tc phn hy mu
ca 2 phng php nu trn l do c ch v dng nng lng c chuyn ti mu ca chng
khc nhau. Trong phng php thng thng, nhit c chuyn ti nh tnh dn nhit. Bnh
c s dng trong phng php ny thng c dn nhit km nn cn thi gian nung
nng bnh v sau mi chuyn nhit ti dung dch cng bng dn nhit. Hn na, do s
i lu trong dung dch nn ch mt phn nh ca dung dch c c nhit ca bnh v
tnh hnh cng nh vy ti im si ca dung dch. Ngc li, nng lng vi sng c
chuyn trc tip ti ton b cc phn t ca dung dch gn nh cng mt lc, khng c giai
on t nng bnh. Nh vy l, ton b dung dch t ti im si rt nhanh.
Nh nhn xt trc y, thun li ca vic s dng bnh ng kn phn hy vi sng
l c c nhit cao hn do p sut tng ln. Thm vo , v trnh c mt mt do bay
hi nn lng thuc th cn thit t hn v do gim c tc dng cn tr do tp cht ca
thuc th gy nn. Mt thun tin na ca vic phn hy loi ny l, cc hp phn bay hi
ca mu hu nh khng b mt. Cui cng, phn hy vi sng trong bnh ng kn thng d
dng t ng ha nn gim c thi gian cho vic chun b mu phn tch.
Hnh 15.1
Bnh iu chnh p sut phn hy mu bng vi sng
289
290
Hnh 15.2
Bom phn hy vi sng p sut cao
15.4.3 L vi sng
Hnh 15.3
L vi sng c thit k s dng cho 12 bnh
291
292
293
Hnh 15.4
Thit b thiu nhit Schniger
294
theo ca php phn tch. Thm vo , nhit cao cn thit cho nung chy s lm
tng nguy c mt do bay hi. Cui cng, chn nung thc hin nung chy gn nh chc
chn b tn cng n mt mc no do nung chy v mt ln na nhim bn mu l kt qu.
K2S2O7
K2SO4 + SO3(kh)
K2S2O7 + H2O
Liti metaborat: Liti metaborat LiBO2 c dng ring hoc hn hp vi liti tetraborat
c s dng nhiu ha tan silicat chu nhit, cc khong liu nhm, c bit l cho phn
tch hp th AAS v pht x tia X. Thng thng, php nung chy c thc hin trong chn
graphit hoc platin khong 900oC. Khi thy tinh sinh ra do lm lnh hn hp nng chy c
th c s dng trc tip o hunh quang tia X. Cng c th ha tan hn hp nng chy
295
sau khi lm lnh bng cc axit v c. Sau khi dung dch ca hn hp nng chy c lm bay
hi n kh vi metyl ancol v metyl borat B(OCH3) c ct loi b.
Bng 15 Cc cht nung chy ph bin
im
chy,
(oC)
Loi chn
dng
Loi cht phn hy cc cht
nung chy
Na2CO3
851
Pt
Na2CO3 + mt thuc
th oxi ha nh
LiBO2
849
Pt,
than
tinh
NaOH hoc
318
KOH
380
Au,
Cht nung chy baz mnh cho silicat,
thy
hu ht cc khong liu, g st, gm.
Au, Ag, Ni
Na2O2
B
phn
hy
Fe, Ni
K2S2O7
30
Pt, s
B2O3
577
Pt
Ni
CaCO3 + NH4Cl
296
Chng 16
Loi b cc tc dng cn tr
Mi tc dng cn tr no trong ha phn tch cng lm ny sinh mt hp cht trong nn
mu, hoc l sinh ra tn hiu khng th phn bit c vi tn hiu ca cht cn phn tch
hoc l lm gim tn hiu phn tch. Ch trong mt s rt t trng hp, tn hiu phn tch c
trng n mc khng b nh hng ca tc dng cn tr. Cn hu ht cc phng php phn
tch u i hi mt hoc mt s bc ban u loi b cc hiu ng cn tr.
C hai phng php tng qut rt c ch cho vic x l cc tc dng cn tr. u tin l
s dng thuc th cn tr v hiu ha cht cn tr hoc lin kt vi cht cn to thnh hp
cht mi t ng gp vo hoc t lm gim tn hiu ca cht cn phn tch. R rng l, thuc
th cn phi khng nh hng n tnh cht ca cht cn phn tch nhiu. V d nh, dng
ion florua ngn cn st (III) cn tr php o iot xc nh ng (II). y tc dng cn tr
ca ion florua l do xu hng to phc rt mnh ca n vi st (III) nhng khng to phc
vi Cu(II) gy ra. Kt qu l th in cc ca cp Fe(III)/Fe(II) gim xung, to ra iu kin
ch c cc ion Cu(II) trong mu oxi ha ioua thnh iot.
Cch x l tc dng cn tr th hai l, chuyn ha hoc cht cn phn tch hoc cht gy
cn tr vo pha tch tch ring ra. Trong chng ny chng ta ch cp ti cc phng
php tch c in, c s dng trc khi dng phng php sc k.
297
chit vo ete t mt dung dch axit nitric trong nc. Mc d rng, t s phn b hp thc
duy nht vi php chit n, tuy nhin uran (VI) vn c th b tch nh lng bng php
chit lp, hoc mt cch trit hn, chit dung dch nc bng mt phn ete mi.
Khi cc t s phn b ca hai cht cn tch bit u cng ln hn s khng v gn nhau
v gi tr, cn phi s dng nhng quy trnh phc tp nht, ngha l k thut phn on nhiu
giai on nh sc k. K thut phn on da trn s khc nhau v h s phn b ca cht
tan. C hai yu t c gi tr tng cng hiu sut tch phn on. Th nht l, s ln phn
on xut hin gia hai pha c tng ln nhiu. Th hai l, s phn b xut hin gia cc
phn mi ca hai pha. Chit trit khc phn on ch l nhng phn mi ca ch mt
pha xut hin pha ch c.
Tch bng kt ta
Mun tch bng kt ta, s khc nhau v tan ca cht cn phn tch v cht gy cn
tr phi ln. C s l thuyt ca phng php tch loi ny l nhng tnh ton tan,
c dn ra chng 5. ng tic l c mt s yu t cn tr s dng thnh cng phng
php kt ta tch. V d nh, hin tng cng kt c cp ti mc 7.2.4 c th
gy nhim bn mnh kt ta do mt hp phn bt thng no ngay c khi tan ca sn
phm nhim bn khng ln. Hn na, tc to thnh kt ta ca mt kt ta khc cng c
kh nng nhng li qu chm s c li cho s tch bit. Cui cng, khi kt ta to thnh
dng keo huyn ph, s keo t c th kh khn v chm, c bit l khi c nh tch lng
nh ca pha rn. Nhiu thuc th to kt ta c ng dng tch nh lng cc cht
v c. Mt s thuc th ph bin v c s dng thnh cng nht s c trnh by cc
mc di y.
298
Thuc th
Cc hp cht to thnh
kt ta
Cc cht khng b kt ta
HNO3 c, nng
Dung
dch
m
CH3COOH/NH4CH3CO
O
NaOH/Na2O2
Fe(III), hu ht cc ion
kim loi mang in tch
2+, t him
Zn(II), Al(III),
V(V), U(VI)
Dung
dch
NH3/NH4Cl
Cr(VI),
Nguyn t
iu kin kt ta (1)
1, 2, 3, 4
As(V),
Sb(III)
(1)
As(III),
Sb(V),
1, 2, 3
iu kin khng kt
ta
299
2, 3, 4
Sn(IV)
2, 3
1, 4
3, 4
1, 2
Fe(II), Mn(II)
1, 2, 3
300
thm vo dung dch phn tch trc khi thm thuc th kt ta amoniac. Oxit baz
st (III) ko vo kt ta c lng nh nht ca oxit mangan. Cc v d khc: oxit baz nhm
l cht gp lng vt titan v ng sunfua c dng lm cht gp lng vt km v ch.
Nhiu cht gp khc c Sandell (1) v Onishi gii thiu.
Cht gp c th li cun theo hp phn vt nh s tng t v tan ca chng. Cc
cht gp khc to ra s cng kt, trong hp phn lng nh b hp ph trn b mt hoc
b hp nht vo kt ta gp nh s to thnh tinh th hn hp. R rng l, cht gp khng
c gy cn tr cho phng php c la chn xc nh hp phn vt.
L thuyt
Hai thut ng c s dng din t s phn b mt cht tan gia hai dung mi
khng trn ln vo nhau l: h s phn b v t s phn b. iu quan trng l hiu r s
khc nhau gia hai i lng y :
H s phn b: H s phn b l hng s cn bng din t s phn b ca mt cht tan
gia hai dung mi khng trn ln. V d nh, khi lc mt dung dch nc cha mt cht hu
c tan A vi mt dung mi hu c, v d nh hexan, mt cn bng s c thit lp nhanh
chng v c din t bng cn bng sau :
A(n)
A(hc)
(16.1)
[ A ]hc
[ A ]n
(16.2)
(1)
E. B. Sandell v H. Onishi, Colorimetric Determination of Traces Metals, 4 th ed., pp 709-721. New York:
Interscience, 1978.
301
xAy(n)
yAx(hc)
v h s phn b c dng
Kd =
y
[ Ax ]hc
[ Ay ]nx
Chc
Cn
(16.3)
y Chc v Cn l nng phn t phn tch ca HA trong hai pha. Trong mi trng
nc, nng phn tch ca axit bng tng nng cn bng ca axit yu v baz lin hp
ca n:
Cn = [HA]n + [A]n
Ngc li, khng c s phn li ng k ca axit xut hin trong lp hu c khng phn
cc nn nng phn tch v nng cn bng ca HA l ng nht v chng ta c th vit:
Chc = [HA]hc
Thay th hai gi tr Chc v Cn trong phng trnh (16.3) bng cc gi tr tng ng trn
y, ta c:
D=
[HA ]hc
[HA ]n + A n
(16.4)
n n
Ka =
[HA ]n
hoc l
[HA ]n K a
A =
n
H3O+
302
[HA ]hc
[HA ]n + [HA ]n
Ka
H3 O+
[HA ]hc
[HA ]n 1 +
1
Ka
= Kd
H3 O+
1+
1
Ka
H3 O+
S sp xp li ch r mi quan h gia D v Kd i vi HA
H3 O+
Chc
n
D=
= Kd
+
Cn
H3O + K a
(16.5)
Chc
800.1,00.102
=
= 799
Cn 1,00.102 + 1,50.105
(16.6)
Tng s milimol axit c trong hai dung mi bng s molimol ban u trong dung dch
nc.
Tng s s milimol HA = 50,00.0,050 = 2,50
Sau khi chit, 2,50 milimol HA c phn b gia hai dung mi nn:
50,0Cn + 25,0Chc = 2,50
Trong phng trnh trn Cn v Chc l nng phn tch trong hai dung mi. Phng
trnh (16.6) ch r rng: Chc = 799Cn nn c th vit:
50,0Cn + (25,0)(799Cn) = 2,50;
Cn =1,25.104 M.
b) Khi [H3O+] = 1,00.108
D=
Chc
800.1,00.108
=
= 0,533
Cn 1,00.108 + 1,50.105
303
a1 1
a a1
;Chc = o
Vn
Vhc
Vn
a1 =
Vhc D + Vn
ao
(16.7)
Vn
a2 =
a1
Vhc D + Vn
Khi thay th a1 ca phng trnh trn y bng phng trnh (16.7) chng ta thu c:
2
Vn
a2 =
ao
Vhc D + Vn
Vn
an =
ao
Vhc D + Vn
(16.8)
C th vit li phng trnh (16.8) di dng thut ng nng phn tch ban u v
cui cng ca HA trong nc bng cch thay th:
an = (Cn)nVn v ao =(Cn)oVn vo phng trnh :
(Cn )n
Vn
=
Vhc D + Vn
(Cn )o
(16.9)
304
50,0
3
5
.1,00.10 = 1,16.10 M
+
50,0.85
50,0
a)
(Cn )1 =
b)
(Cn )2 =
c)
50,0
3
7
.1,00.10 = 5,28.10 M
25,0.85 + 50,0
(Cn )5
50,0
.1,00.103 = 5,29.1010 M
=
10,0.85 + 50,0
305
Hnh 16.1
B chit Soxlet
Chit ly ht cht ra khi mu: Cch chit n cn kit, cho php tch cc hp phn c
cc t s phn b tng i khng thun li (< 1) ca mt hn hp khi cc hp phn c cc
t s gn khng. Trong thit b thng dng, dung mi hu c c chuyn lin tc qua lp
nc (xem hnh 16.2). Nh vy l, vi vi trm ln chit bng dung mi mi c thc hin
trong mt gi hoc t hn trong mt thit b khng cn phi theo di thng xuyn, c th
chit ly ht cht cn quan tm ra khi mu.
Phn on ngc dng: Nhng thit b t ng cho php thc hin thnh cng hng
trm ln chit t ng. Vi nhng thit b ny s phn on din ra nh s ngc dng
trong s phn b gia nhng phn mi ca hai pha c thc hin trong hng lot cc
bc giai on. Php chit n cn kit khc vi k thut ngc ch l, nhng phn mi
ca ch mt pha c sinh ra trong pha c.
Phng php ngc dng cho php tch nhng hp phn c h s phn chia kh ng
nht. V d nh Craig ch r rng, c th tch 10 aminoaxit bng chit ngc dng ngay
c khi h s phn b ca chng ch khc nhau t hn 0,1.
306
Cc thuc th vng cng c th nghim rt thnh cng tch da trn quy trnh
chit la chn cc ion kim loi t mt dung dch m trong nc vo mt dung mi hu c
c sn cc thuc th . Nh ch r trn hnh 16.3, mi qu trnh nh th, bao gm mt
vi cn bng v mt vi cht. Cc cht l phi t HQ khng phn li, baz lin hp ca n
Q, phc kim loi - phi t MQn, ion kim loi v H+. Nhng cn bng quan trng xy ra l:
HQn
HQn + H2O
Mm
+ mQ(n)
n
MQm(n)
HQhc
H3O +
MQm(n) ;
MQm(hc)
Q(n)
K d1 =
[HQ]hc
[HQ]n
H3 O+ Q
n
Ka =
HQ
[ ]n
Kf =
(16.10)
[ MQm ]n
m
Mn + Q
n n
K d2 =
[ MQm ]hc
[ MQm ]n
(16.11)
(16.12)
(16.13)
307
[ MQm ]hc
[ MQm ]hc
Chc
=
Cn
Mm + + [ MQm ]
Mm +
n
(16.14)
Chc v Cn l nng mol phn tch ca Mm+ trong pha hu c v pha nc. Thng
thng, gi thit cho rng, [MQm]n << [Mm+]n l hp l bi v:
Thuc th vng cng ni chung rt t tan trong nc.
Hnh 16.2
Nhng cn bng trong qu trnh chit cation M2+ trong nc vo mt dung mi
hu c khng trn ln vi nc, c ha tan sn 8-oxiquinolin
(16.15)
308
Chc
m
= K f K d2 [Q ]n
Cn
(16.6)
Chia phng trnh (16.11) cho phng trnh (16.10) ta c th din t [Q]n qua [H3O+]n
v [HQ]hc:
[HQ]hc
Q = K a
n K d
H3 O+
1
(16.17)
m
m
CQ
Chc K f K d2 K a
=
m
Cn
Km
H3O+
d1
(16.18)
m
CQ
Chc
= K ex
m
Cn
H3 O+
(2,0.104 ).(0,0250)2
(0,500)2
= 50,0
25,0
4
= 1,13.106
. 5,00.10
10,0.50,0
25,0
+
(Cn )2 =
309
1,13.106
5,00.104
.100% = 0,23
N
N N
C6H5
H
2+
+ Pb
H5C6
N N
N N
C6H5
Pb + 2H+
C
S
2
C ithizon v phc kim loi ca n u khng tan trong nc, nhng tan tt trong dung
mi hu c nh CCl4 v CHCl3. Dung dch thuc th c mu lc thm nhng dung dch
phc kim loi li c mu , tm, da cam hoc vng m nn xut hin nhiu phng php
o mu nhy xc nh cc ion b tch. T s phn b ca cc ithizonat kim loi c din
t bng cc phng trnh (16.18) v (16.14). Nh vy, i vi ch:
C2D
Chc PbDz2
Z
=
= K ex
D=
2
Cn
Pb2+
+
H3 O
Hnh 16.3
Hiu ng pH ln phn trm chit cc cation bng dung dch ithizon trong CCl4
Hnh 16.4 ch r phn trm ch v mt s ion kim loi khc b chit vo dung dch
ithizon trong CCl4 bin i nh th no theo pH ca mi trng nc. Nhng s liu thu
310
Phn trm
b chit
90 100
Fe(III) 99%; Sb(V) 99% *; Ga(III) 97%; Ti(III) 95% *; Au(III) 95%
50 90
1 50
Te(IV) 34%; Sn(II) 15 30%; Sn(IV) 17%; Ir(IV) 5%; Sb(III) 2,5% *
< 1, > 0
**
R rng l cn bng chit ph thuc vo pH, do c th tch cc ion kim loi thng
qua s iu chnh pH ca pha nc. Nhng th nghim trong thc t chng t rng, phng
php ny rt tin dng tch lng vt cc kim loi.
311
niken. Hp cht b chit dng lin hp ion H3O+ FeCl4 . Phn trm st c chuyn vo
tng hu c ph thuc vo hm lng axit clohiric trong tng nc (mt phn nh c
chuyn li tng nc khi nng HCl thp hn 3 M v cao hn 9 M) v mt mc no
ph thuc vo hm lng st.
Metylizobutyl xeton cng chit c st t cc dung dch st clorua. Trong trng hp
ny, h s phn b tt hn mt cht so vi ietylete v cn c mt thun li khc l khng b
bt la.
16.4.3 Chit cc mui nitrat
312
X l mu
Cht
hi
CO32
Axit ha
CO2
Ba(OH)2
H2O
SO32
Axit ha
SO2
S2
Axit ha
H2S
H2SiF6
Si
Thm HF
SiF4
H3BO3
Thm H2SO4
metanol
B(OCH3)3
Cr2O7
Thm HCl c
CrO2Cl2
NH4+
Thm NaOH
NH3
As, Sb
Thm HCl c v
H2SO4
AsCl3,
SbCl3
Nc
Sn
Thm HBr
SnBr4
Nc
bay
+ CO2
(kh)
BaCO3
(rn)
313
Ph lc
Ph lc I
CC TP CH PHN TCH LN C LU HNH RNG RI TRN TH GII
American Laboratory
The Analyst
Analitical Biochemistry
Analytical Chemistry
Analytica Chimica Acta
Analytical Instrumentation
Analytical Tetters
Applied Spectroscopy
Clinical Chemistry
Fresenins Journal of Analytical Chemistry
Journal of the Association of Official Analytical Chemists
Journal of Chromatography Science
Journal of Chromatography
Journal of Electroanalytical Chemistry and Interfacial Electrochemistry
Microchemical Journal
Microchimica Acta
Saparation Science
Spectrochimica Acta
Talanta
Zeitschrift fr Analytische Chemie
Ph lc II
NGUYN T KHI QUC T
Nguyn t
K hiu
Nguyn t s
Nguyn t khi
Actinnium
Aluminum
Americium
Antimony
Ac
Al
Am
Sb
89
13
95
51
227
26,981539
243
121,757
314
Nguyn t
K hiu
Nguyn t s
Nguyn t khi
Argon
Arsenic
Astatine
Barium
Berkelium
Beryllium
Bismuth
Boron
Bromine
Cadmium
Calcium
Califormium
Carbon
Cerium
Cesium
Chlorine
Chromiun
Cobalt
Copper
Curium
Dysprosium
Einsteinium
Erbium
Ar
As
At
Ba
Bk
Be
Bi
B
Br
Cd
Ca
Cf
C
Ce
Cs
Cl
Cr
Co
Cu
Cm
Dy
Es
Er
18
33
85
86
97
4
83
5
35
48
20
98
6
58
55
17
24
27
29
96
66
99
68
39,984
74,92159
210
137,327
247
9,012182
208,98037
10,811
79,904
112,411
40,078
251
12,011
140,115
132,90543
35,4527
51,9961
58,93320
63,546
247
162,50
252
167,26
Europium
Ferium
Fluorine
Francium
Gadolinium
Gallium
Germanium
Gold
Hafnium
Helium
Holmium
Eu
Fm
F
Fr
Gd
Ga
Ge
Au
Hf
He
Ho
63
100
9
87
64
31
32
79
72
2
67
151,965
257
18,9984032
223
157,25
69,723
72,61
196,96654
178,49
4,002602
164, 93032
315
Nguyn t
K hiu
Nguyn t s
Nguyn t khi
Hydrogen
Indium
Ioine
Iridium
Iron
Krypton
Lanthanum
Lawrencium
Lead
Lithium
Lutentium
Magnesium
Manganese
Mendelevium
Mercury
Molybdenum
Neodymium
Neon
Neptunium
Nickel
Niobium
Nitrogen
H
In
I
Ir
Fe
Kr
La
Lr
Pb
Li
Lu
Mg
Mn
Md
Hg
Mo
Nd
Ne
Np
Ni
Nb
N
1
49
53
77
26
36
57
103
82
3
71
12
25
101
80
42
60
10
93
28
41
7
1,00794
114,82
126,90447
192,22
55,847
83,80
138,9055
262
207,2
6,941
174,967
24,305
54,93805
258
200,59
95,94
144,24
20,1797
237
58,6934
92,90638
14,00674
Nobelium
Osmium
Oxygen
Palladium
Phosphorus
Platium
Plutonium
Polonium
Potassium
Praseodymium
Promethium
Protatinium
No
Os
O
Pd
P
Pt
Pu
Po
K
Pr
Pm
Pa
102
76
8
46
15
78
94
84
19
59
61
91
259
190,2
15,9994
106,42
30,973762
195,08
244
210
39,0983
140,90765
145
231,03588
316
Nguyn t
K hiu
Nguyn t s
Nguyn t khi
Radium
Radon
Rhenium
Rhodium
Rubidium
Ruthenium
Samarium
Scandium
Selenium
Silicon
Silver
Sodium
Strontium
Sulfur
Tantalum
Technetium
Tellurium
Terbium
Thallium
Thorium
Thulium
Ra
Rn
Re
Rh
Rb
Ru
Sm
Sc
Se
Si
Ag
Na
Sr
S
Ta
Tc
Te
Tb
Tl
Th
Tm
88
86
75
45
37
44
62
21
34
14
47
11
38
16
73
43
52
65
81
90
69
226
221
186,207
102,90550
85,4678
101,07
150,36
44,955910
78,96
28,0855
107,8682
22,989768
87,62
32,066
180,9479
98
127,60
158,92534
204,3833
232,0381
168,93421
Tin
Titanium
Tungsten
Uranium
Vanadium
Xenon
Ytterbium
Yttrium
Zinc
Zirconium
Sn
Ti
W
U
V
Xe
Yb
Y
Zn
Zr
50
22
74
92
23
54
70
39
30
40
118,710
47,88
183,85
238,0289
50,9415
131,29
173,04
88,90585
65,39
91,224
317
Ph lc III
PHN T LNG CA MT S HP CHT THNG DNG
Hp cht
Phn t lng
Hp cht
Phn t lng
AgBr
AgCl
Ag2CrO4
AgI
AgNO3
AgSCN
Al3O3
Al2(SO4)3
As2O3
B2O3
BaCO3
BaCl2.2H2O
BaCrO4
Ba(IO3)2
Ba(OH)2
BaSO4
Bi2O3
CO2
CaCO3
CaC2O4
CaF2
CaO
CaSO4
Ce(HSO4)4
CeO2
Ce(SO4)2
(NH4)2Ce(NO3)6
187,772
143,321
331,730
234,773
169,873
165,952
101,961
342,154
197,841
69,620
197,336
244,263
253,321
487,132
171,342
233,391
465,959
44,010
100,087
128,098
78,075
56,077
136,142
528,401
172,114
332,242
548,222
Hg2Cl2
HgCl2
KBr
KBrO3
KCl
KClO3
KCN
K2CrO4
K2Cr2O7
K3Fe(CN)6
K4Fe(CN)6
KHC8H4O4
KH(IO3)2
K2HPO4
KH2PO4
KHSO4
KI
KIO3
KIO4
KMnO4
KNO3
KOH
KSCN
K2SO4
La(IO3)3
Mg(C9H6NO)2
MgCO3
472,09
271,50
119,002
167,001
74,551
122,519
65,116
194,190
294,185
329,248
368,347
204,224
389,912
174,176
136,086
136,170
166,003
214,001
230,000
158,034
101,103
56,106
97,182
174,260
663,614
312,611
84,314
(NH4)4Ce(SO4)4.2H2O
Cr2O3
CuO
Cu2O
632,554
151,990
79,545
143,091
MgNH4PO4
MgO
Mg2P2O3
MgSO4
137,315
40,304
222,553
120,369
318
Hp cht
Phn t lng
CuSO4
159,610
Fe(NH4)2(SO4)2.6H2O 392,143
FeO
71,846
Fe2O3
159,692
Fe3O4
231,539
HBr
80,912
HC2H3O2
60,053
HC7H5O2
122,123
(HOCH2)3CNH2(Tris) 121,136
HCL
36,461
HCLO4
100,458
H2C2O4.2H2O
126,066
H5IO6
227,941
HNO3
63,013
H2O
18,015
H2O2
34,015
H3PO4
97,995
H2S
34,082
H2SO3
82,080
H2SO4
98,079
HgO
216,59
(NH4)S2O8
228,204
NH4VO3
116,978
Ni(C4H7O2N2)2
228,917
PbCrO4
323,2
PbO
223,2
PbO2
239,2
PbSO4
303,3
Hp cht
Phn t lng
MnO2
Mn2O3
Mn3O4
Na2B4O7.10H2O
NaBr
NaC2H3O2
Na2C2O4
NaCl
NaCN
Na2CO3
NaHCO3
Na2H2EDTA.2H2O
Na2O2
NaOH
NaSCN
Na2SO4
Na2S2O3.5H2O
NH4Cl
(NH4)2C2O4.H2O
NH4NO3
(NH4)2SO4
P2O5
Sb2S3
SiO2
SnCl2
SnO2
SO2
SO3
Zn2P2O7
86,939
157,874
228,812
381,372
102,894
82,034
133,999
58,442
49,008
105,989
84,007
372,240
77,978
39,997
31,074
142,043
248,186
58,491
142,112
80,043
132,141
141,945
339,712
60,084
189,615
130,709
64,065
80,064
304,72
319
Ph lc IV
TCH S TAN 25OC
Hp cht
Cng thc
Ghi
ch
Nhm hiroxit
Al(OH)3
Bari cacbonat
BaCO3
Bari cromat
10
10
BaCrO4
Bari hiroxit
Ba(OH)2.8H2O
Bari ioat
Ba(IO4 )2
BaC2O4
Bari sunfat
BaSO4
Cadimi cacbonat
Cadimi hiroxit
CdC2O4
Cadimi sunfua
CdS
Canxi cacbonat
CaCO3
10
10
14
10
15
Canxi florua
27
10
10
10
11
Canxi hiroxit
10
Canxi oxalat
10
Canxi sunfat
CaF2
Ca(OH)2
CaC2O4.H2O
CaSO4
1,57
1,1.
1,8.
4,5.
9.10
CaCO3
2,1.
1.10
10
Cd(OH)2
Cadimi oxalat
CdCO3
5,0.
3.10
.10
Bari oxalat
3.10
34
1.10
4,5.
Kh
ong canxit
6,0.
Kh
ong
aragonit
3,9.
6,5.
1,7.
2,4.
320
Hp cht
Cng thc
Ghi
ch
10
10
10
10
15
CoCO3
Coban(II) cacbonat
Co(OH)2
Coban(II) hiroxit
Coban(II) sunfua
CoS
22
CoS
ng(I) bromua
26
CuBr
ng(I) clorua
10
10
10
CuCl
Cu2O
ng(I) oxit
Cu2O + H2O
2 Cu +
15
1,0.
1,3.
5.10
3.10
1,0.
1,9.
2.10
2OH
ng(I) ioua
CuI
ng(I) tioxianat
CuSCN
ng(II) hiroxit
CuS
St(II) cacbonat
FeCO3
14
10
20
37
10
11
10
15
Fe(OH)2
St(II) sunfua
FeS
St(III) hiroxit
Fe(OH)3
Lantan ioat
La(IO3) 3
Ch cacbonat
10
Cu(OH)2
ng(II) sunfua
St(II) hiroxit
12
19
39
10
11
10
14
PbCO3
1.10
4,0.
4,8.
8.10
2,1.
4,1.
8.10
2.10
1,0.
7,4.
321
Hp cht
Cng thc
Ghi
ch
PbCl2
Ch clorua
10
Ch cromat
PbCrO4
Ch oxit
PbO
13
+
PbO(r)
H2O
Pb
2+
Pb
2+
10
14
1,7.
3.10
7,4.
V
ng
2OH
PbO
+
PbO(r)
H2O
16
5.10
7,9.
2OH
Ch ioua
Ch oxalat
Ch sunfat
PbI2
MgNH4PO4
Magie cacbonat
MgCO3
Mangan hiroxit
Mangan sunfua
10
28
28
10
10
12
10
10
10
12
Mg(OH)2
MnCO3
Mn(OH)2
MnS
MnS
PbSO4
PbS
Mangan cacbonat
10
PbC2O4
Ch sunfit
Magie hiroxit
10
11
14
Hg2Br2
10
23
10
17
Hg2CO3
ng
8,5.
0,05
1,6.
3.10
3.10
3,5.
7,1.
5,0.
7,1.
3.10
H
ng
3.10
L
c
5,6.
8,9.
322
Hp cht
Cng thc
Ghi
ch
Hg2Cl2
10
18
10
29
10
20
10
26
Hg2I2
Hg2(SCN)2
**
HgO
HgO(r)+ H2O
Hg
2+
1,2.
4,7.
3,0.
3,6.
2OH
Thu ngn(II) sunfua
HgS
HgS
Niken cacbonat
10
Ni(OH)2
Niken sunfua
NiS
Ag2AsO4
Bc bromua
AgBr
Bc cacbonat
Bc clorua
25
10
13
10
12
AgCl
.10
Bc cromat
Bc xianua
Bc ioat
Bc ioua
Ag2CrO4
12
10
16
10
AgIO3
AgI
10
10
AgCN
1,3.
4.10
1,3.
6.10
23
Ag2CO3
6.10
20
10
Bc asenat
5.10
16
NiS
e
n
54
NiCO3
Niken hiroxit
2.10
53
5,0.
8,1.
1,82
1,2.
2,2.
3,1.
8,3.
323
Hp cht
Cng thc
Ghi
ch
Bc oxalat
Ag2S
Bc tioxianat
AgSCN
SrC2O4
Stronti sunfat
SrSO4
10
12
10
10
Tl2S
Km cacbonat
ZnCO3
10
10
22
10
10
10
16
Zn(OH)2
Km oxalat
ZnC2O4
Km sunfua
ZnS
ZnS
3,5.
8.10
1,1.
9,3.
5.10
TlCl
Tali(I) sunfua
Km hiroxit
51
SrCO3
Stronti oxalat
Tali(I) clorua
10
11
Ag2C2O4
Bc sunfua
Stronti cacbonat
10
17
25
23
3,2.
1,8.
6.10
1,0.
3,0.
V
nh hnh
8.10
2.10
3.10
324
Ph lc V
CC HNG S PHN LI AXIT 25OC
Axit
Cng thc
K1
Axit axetic
Ion amoni
Ion anilin
Axit asenic
Axit asen
Axit benzoic
Axit boric
Axit butanoic
Axit cacbonic
Axit cloaxetic
Axit xitric
Ion dimetyl amoni
Ion etanol amoni
Ion etyl amoni
Ion etylen diamoni
Axit foocmic
Axit fumaric
Axit glicolic
Ion hirazini
Axit hirazoic
Axit xianic
Axit hirofloric
Hiro peroxit
Hiro sunfua
Ion hiroxyl amoni
Axit hipoclor
Axit ioic
Axit lactic
Axit maleic
Axit malic
Axit malonic
CH3COOH
NH4+
C6H5NH3+
H3AsO4
H3AsO3
C6H5COOH
H3BO3
CH3(CH2)2COOH
H2CO3
ClCH2COOH
HOOC(OH)C(CH2 COOH)2
(CH3)2NH2+
HOC2H4NH3+
C2H5NH3+
+
H3NC2H4NH3+
HCOOH
trans-HOOCCH=CHCOOH
HOCH2COOH
H2NNH3+
HN3
HCN
HF
H2O2
H2S
HONH3+
HOCl
HIO3
CH3CHOHCOOH
cis-HOOCCH=CHCOOH
HOOCCHOHCH2COOH
HOOCCH2COOH
1,75.105
5,70.1010
2,51.105
5,80.103
5,10.1010
6,28.105
5,81.1010
5,10.1010
4,45.107
1,36.105
7,45.104
1,68.1011
3,18.1010
2,31.1011
1,42.107
1,80.104
8,85.104
1,47.104
1,05.108
2,2.105
6,20.1010
6,.104
2,2.1012
9,6.108
1,10.106
3,0.108
1,7.101
1,38.104
1,3.102
3,48.104
1,42.103
K2
K3
1,1.107
3,2.1012
4,69.1011
1,73.105 4,02.107
3,21.105
1,3.1014
5,9.107
8,00.106
2,01.106
325
Axit mandelic
Ion metyl amoni
Axit nitr
Axit oxalic
Axit peioic
Phenol
Axit photphoric
Axit photphor
Axit phtalic
Axit picric
Ion piperidini
Axit propanoic
Ion piridini
Axit piruvic
Axit salixinic
Axit sunfamic
Axit sucxinic
Axit sunfuric
Axit sunfur
Axit tactric
Axit tioxianic
Axit tiosunfuric
Axit tricloaxetic
Ion trimetyl amoni
C6H5CHOHCOOH
CH3NH3+
HNO2
HOOCCOOH
H5IO6
C6H3OH
H3PO4
H3PO3
C6H4(COOH)2
(NO2)3C6H2OH
C5H11NH+
CH3CH2COOH
C5H5NH+
CH3COCOOH
C6H4(OH)COOH
H2NSO3H
HOOCCH2CH2COOH
H2SO4
H2SO3
HOOC(CHOH)2COOH
HSCN
H2S2O3
Cl3SCCOOH
(CH3)3NH+
4,0.104
2,3.1011
7,1.104
5,60.102
2.102
1,00.1010
7,11.103
3.102
1,12.103
4,3.101
7,50.1012
1,34.105
5,90.106
3,2.103
1,06.103
1,03.101
6,21.105
1,23.102
9,20.104
0,13
0,3
3
1,58.1010
5,42.105
6,32.108
1,62.107
3,91.106
4,5.1013
2,31.106
1,02.102
6,6.108
4,31.105
2,5.102
326
Ph lc VI
CC HNG S TO PHC 25OC
Phi t
Cation log K1
log K2
Ag+
Axetat
2+
CH3COO Ca
Cd2+
0,73
1,18
1,93
0,9
2+
2,21
1,42
Cu
3+
Fe
Hg2+
2+
Mg
0,0
3,38
3,1
1,8
0,1
0,0
1,27
0,0
2,68
1,40
0,0
3.31
2,55
1,99*
3,91
2,01
1,51
0,0
0,0
0,0
log K5 = 0,06
Cu2+
2+
Hg
2+
2+
Zn
Clorua
(Cl)
0,0
0,0
0,0
1,22
Lc ion
Ag
Amoniac
Cd2+
NH3
Co2+
Bromua
(Br)
log K4
2+
Pb
Ni
log K3
Ag+
1,48
0,0
8,8
8,6
1,0
0,7
0,5
2,72
2,17
1,66
1,12
0,0
log K5 = 0,67
log K6 = 0,03
2,21
2,29
+
Ag +2Br
AgBr2
2,36
1,77
Ag++2Cl
AgCl2
AgCl2+ Cl
AgCl3
Fe
2+
Hg
0,0
2,80
Pb2+
3+
log K6 = 0,74
3,43
9,00
Cu2+
0,84
0,64
4,04
Hg2+
Ag+
1,34
0,93
2,3
Pb +3Cl
PbCl3
Sn2+
1,51
1,6
0,0
0,0
0,0
0,0
logK1K2=5,25
log K3 = 0,37
0,0
0,0
log K = 5,5
0,65
7,30
Pb2+
0,0
0,0
Cu2++2Cl CuCl2
2+
2,03
logK1K2=7,5
8,1
1,48
0,0
6,70
1,0
0,6
0,0
logK1K2K3 =1,8
0,74
0,3
0,0
0,5
0,0
327
Xianua
(CN)
Ag+
Cd2+
Hg2+
Ag++2CN
AgCN2
6,01
5,11
4,53
17,00
15,75
3,56
Ni2+
Ni2++4CNNi(CN)4
logK1
K2K3
K4=30
,22
Zn2+
logK1K2 = 11,07
4,98
EDTA
Florua
(F)
Al3+
Fe 3+
7,0
5,18
Hiroxit
(OH)
Al3+
Cd2+
Al3++4OHAl(OH)4
3,9
2,27
0,0
0,0
2,66
0,0
logK1K2=20,48
5,6
3,89
0,0
3,57
0,0
4,1
3,03
2,4
logK1K2K3K4=33,4
Fe
11,5
0,0
10,60
11,2
0,0
4,1
4,9
2+
Pb
Zn2+
Cd2+
2+
Hg
logK1K2K3=13,9
2+
logK1K2K3K4=15,5
Pb +3OH Pb(OH)3
Zn +4OH Zn(OH)4
2,28
12,87
1,0
Cu+ 2I = CuI2
logK1K2 = 8,9
10,95
3,8
Pb2+ + 3I = PbI3
logK1K2K3 =
3,9
0,0
Pb2+ + 4I = PbI32
logK1K2K3K4
= 4,5
0,0
4,96
5,04
0,1
5,97
Ca2+
3,19
Cd2+
2,73
1,4
7,58
6,23
2+
Mg
1,0
0,0
0,0
0,0
1,64
Al3
Fe
0,0
Pb2+
2+
Cu+
Oxalat
(C2O42)
0,0
11,81
2+
Iot (I )
4,6
2+
Hg
0,0
Fe3
Ni
0,0
0,0
3,8
Cu2+
2+
0,0
0,0
0,0
2,2
0,5
0,0
3,42 (18 C)
1,0
1,0
4,8
1,0
1,0
328
Sunfat
(SO42)
Pb2+
4,20
Al3+
3,89
0,0
Ca2+
2,13
0,0
2+
2,34
0,0
3+
4,04
Cu
Fe
2+
Tioxianat
(SCN)
Mg
2,23
Cd2+
1,89
2,11
1,34
0,89
0,1
3SCN
Cu+
Cu(SCN)32
Fe3+
3,02
Hg
1,76
Ag+
8,82
= logK1K2K3 =
11,60
2,7
1,8
4,7
0,7
0,0
logK1K2 = 6,3
2+
Hg
0,0
logK1K2 = 29,23
1,4
0,0
Ph lc VII
MT S TH IN CC CHUN V HNH THC
o
E ,V
Na phn ng
Th hnh thc, V
Nhm
3+
+ 3e = Al(r)
1,662
Antimon
+
+0,581
Asen
H3AsO4 + 2H + 2e = H3AsO3 + H2O
+0,559
Bari
Ba
2+
+ 2e = Ba(r)
2,906
Bismut
+
0,0
0,0
Cu2+
Al
0,0
0,0
logK1K2 = 17,26
2+
0,0
0,62
2+
Tiosunfat
(S2O32)
0,0
0,0
Cu+
Ni
0,0
+0,320
329
o
E ,V
Na phn ng
BiCl4 + 3e = Bi(s) + 4 Cl
Th hnh thc, V
+0,16
Brom
Br2(l) + 2e = 2Br
+1,065
Br2(n) + 2e = 2Br
+1,087
BrO3 + 6H + 6e = Br + 3H2O
+1,52
+1,44
Cadimi
Cd
2+
+ 2e = Cd(s)
0,403
Canxi
Ca
2+
+ 2e = Ca(s)
2,866
Cacbon
+
2CO2(g) + 2H + 2e = H2C2O4
+0,699
0,49
Xeri
Ce
4+
+ e = Ce
3+
Clo
Cl2(k) + 2e = 2Cl
+1,359
+1,63
+1,47
Crom
3
+ e = Cr
Cr
Cr
0,408
+ 3e = Cr(r)
2
Cr2O7
0,744
3+
+ 14H + 6e = 2Cr
+ 7H2O
+1,33
Coban
Co
2+
3
+ 2e = Co(r)
0,277
2+
Co + e = Co
+1,808
ng
Cu
2+
Cu
2+
+
+ 2e = Cu(r)
+ e = Cu
+0,337
+0,153
Cu + e = Cu(r)
Cu
2+
+0,521
+ I + e = CuI(r)
CuI(r) + e = Cu(r) + I
+0,86
1,85
330
o
E ,V
Na phn ng
Th hnh thc, V
Flo
+
F2(k) + 2H + 2e = 2HF(n)
+3,06
Hiro
+
2H + 2e = H2(k)
0,000
Io
I2(s) + 2e = 2I
+0,5355
I2(n) + 2e = 2I
+0,615
I3 + 2e = 3I
+0,536
+1,056
+1,196
+1,178
+1,24
+1,601
St
Fe
2+
+ 2e = Fe(r)
Fe
3+
+ e = Fe
Fe(CN)
0,440
2+
+ e = Fe(CN)6
+0,771
+0,36
0,126
Ch
Pb
2+
+ 2e = Pb(r)
+
PbO2(r) + 4H + 2e = Pb
2+
+ 2H2O
2
+1,455
0,350
Liti
+
Li + e = Li(r)
3,045
Magie
Mg
2+
+ 2e = Mg(r)
2,363
Mangan
Mn
2+
Mn
3+
+ 2e = Mn(r)
+ e = Mn
1,180
2+
2+
MnO2(s) + 4H + 2e = Mn
MnO4 + 8H + 5e = Mn
2+
+ 2H2O
+ 4H2O
MnO4 + e = MnO4
+1,23
+1,51
+1,695
+0,564
331
o
Na phn ng
E ,V
Th hnh thc, V
+0,788
+0,920
Thy ngn
2+
+ 2e = 2Hg(l)
2+
+ 2e = Hg2
Hg2
2Hg
Hg
2+
2+
+ 2e = Hg(l)
+0,854
+0,268
2
+0,165
Nicken
Ni
2+
+ 2e = Ni(s)
0,250
Nit
+
N2(k) + 5H + 4e = N2H5
+
0,23
+1,00
+0,94
Oxi
H2O2 + 2H + 2e = 2H2O
+1,776
+0,88
O2(k) + 4H + 4e = 2H2O
+1,229
O2(k) + 2H + 2e = H2O2
+0,682
+2,07
Paladi
Pd
2+
+ 2e = Pd(r)
+0,987
Ptatin
2+
PtCl3
PtCl6
+ 2e = Pt(r) + 4 Cl
+ 2e =
2
PtCl3
+ 2Cl
+0,73
+0,68
Kali
+
K + e = K(r)
2,925
Selen
+
SeO3
+ 4H + 2e = H2SeO3 + H2O
+0,740
+1,15
Bc
+
Ag + e = Ag(r)
+0,799
AgBr(r) + e = Ag(r) + Br
AgCl(r) + e = Ag(r) + Cl
+0,073
+0,222
332
o
E ,V
Na phn ng
Th hnh thc, V
0,31
2
AgI(r) +e = Ag(r) + I
+0,446
0,151
+0,017
Natri
+
Na + e = Na(r)
2,714
Sulfua
+
S(r) + 2H 2e = H2S(k)
+0,141
SO4
+ 4H + 2e = H2SO3 + H3O
S4O6
S2O8
+ 2e = 2S2O3
+0,450
+0,172
+0,08
+ 2e = 2SO
+2,01
Tali
Tl + e = Tl(r)
Tl
3+
+ 2e = Tl
0,336
+1,25
0,136
+0,154
0,33
trong
Thic
Sn
Sn
4+
+ 2e = Sn(r)
+ 2e = Sn
2+
Titan
Ti
2+
+ e = Ti
2+
TiO
0,369
3+
+ 2H + e = Ti
+ H2O
+0,099
Uran
2+
UO3
4+
+ 4H + 2e = U
+ 2H2O
+0,334
Vanadium
3
2+
+e =V
2+
VO
0,256
+ 2H + e = V + H2O
+
2+
V(OH)4 + 2H + e = VO
+0,359
+ 3H2O
+1,00
Km
Zn
2+
+ 2e = Zn(r)
0,763
333
Br2(lng) + 2e = 2Br
I2(rn) + 2e = 2I
vn c s dng. Ngc li nng Br2 v I2 thp hn nng bo ha, nhng th in
cc gi nh cng c s dng.
* Th hnh thc l th in cc ca mt cp c nng phn tch ca tt c cc cht
tham gia bng n v v nng cc cht khc trong dung dch c nh r.
G. Milazzo, S. Caroli, K. Sharma, Tables of Standard Electrode Potentials, London:
Willey, 1978.
E. H. Swift and E. A. Butler, Quantitive Measurement and Chemical Equilibria, New
York: Freeman, 1972.
Ph lc VIII
CC CHT C KHUYN DNG IU CH CC DUNG DCH
CHUN CHO NHNG NGUYN T THNG DNG
Nguyn t
Cht
Khi lng
Nhm
Al kim loi
26,98
Antimon
Asen
Bari
Bismut
Bo
Brom
Cadimi
Canxi
Xeri
Crom
Coban
ng
Flo
Io
KSbOC2H4O6.1/2H2)
As2O3
BaCO3
Bi2O3
H2BO3
KBr
CdO
CaCO3
(NH4)2Ce(NO3)6
K2Cr2O7
Co kim loi
Cu kim loi
NaF
KIO3
333,93
197,84
197,35
465,96
61,83
119,01
128,40
100,09
548,23
294,19
58,93
63,55
41,99
214,00
Dung mi
HCl
nng,
long
H2O
HCl long
HCl long
HNO3
H2O
H2O
NHO3
HCl long
H2SO4
H2O
HNO3
HNO3 long
H2O
H2O
Ghi ch
a
c
i, b, d
d, e
a
i
i, d
a
a
b
i
334
Nguyn t
Cht
Khi lng
Dung mi
Ghi ch
St
Lantan
Ch
Liti
Magie
Mangan
Thy ngn
Molipen
Niken
Photpho
Kali
Fe kim loi
La2O3
Pb(NO3)2
Li2CO3
MgO
MnSO4.H2O
HgCl2
MoO3
Ni kim loi
KH2PO4
KCl
KHC8H4O4
K2Cr2O7
Si kim loi
SiO2
AgNO3
NaCl
Na2C2O4
SrCO3
K2SO4
Sn kim loi
Ti kim loi
Na2WO4.2H2O
U3O8
V2O5
ZnO
55,85
325,82
331,20
73,89
40,31
169,01
271,50
143,94
58,70
136,09
74,56
204,23
294,19
28,09
60,08
169,87
58,44
134,00
147,63
174,27
118,69
47,90
329,86
842,09
181,88
81,37
HCl nng
HCl nng
H2O
HCl
HCl
H2O
H2O
NaOH 1 M
HNO3 nng
H2O
H2O
H2O
H2O
NaOH c
HF
H2O
H2O
H2O
HCl
H2O
HCL
H2SO4 1 : 1
H2O
HNO3
HCl nng
HCl
a
f
a
a
Silic
Bc
Natri
Stronti
Lu hunh
Thic
Titan
Wolfram
Uran
Vanadi
Km
g
b
a
a
i, d
i, d
j
a
i
i, d
a
a
h
d
a
*
335
Ph lc IX
H M pH
HN HP M TRONG VNG pH = 2,2 8,0
Dung
dch
Dung dch axit
pH Na2HPO4 0,2 M,
pH
limonic 0,1 M, ml
ml
Dung
dch
Dung dch axit
Na2HPO4 0,2 M,
limonic 0,1 M, ml
ml
2,2
2,4
2,6
2,8
3,0
3,2
3,4
3,6
3,8
4,0
4,2
4,4
4,6
4,8
5,0
10,72
11,15
11,60
12,09
12,63
13,22
13,85
14,55
15,45
16,47
17,39
18,17
18,73
19,15
19,45
0,40
1,24
2,18
3,17
4,11
4,94
5,70
6,44
7,10
7,71
8,28
8,82
9,35
9,86
10,30
19,60
18,76
17,82
16,83
15,89
15,06
14,30
13,56
12,90
12,29
11,72
11,18
10,65
10,14
9,70
5,2
5,4
5,6
5,8
6,0
6,2
6,4
6,6
6,8
7,0
7,2
7,4
7,6
7,8
8,0
9,28
8,85
8,40
7,91
7,37
6,78
6,15
5,45
4,55
3,53
2,61
1,83
1,27
0,85
0,55
336
pH
V (ml)
pH
V (ml)
pH
V (ml)
pH
0
2,5
5,0
7,5
10,0
12,5
15,0
17,5
20,0
22,5
25,0
1,81
1,89
1,98
2,09
2,21
2,36
2,56
2,87
3,29
3,78
4,10
27,5
30,0
32,5
35,0
37,5
40,0
42,5
45,0
47,5
50,0
4,35
4,56
4,78
5,02
5,33
5,72
6,09
6,37
6,59
6,80
52,5
55,0
57,5
60,0
62,5
65,0
67,5
70,0
72,5
75,0
7,00
7,24
7,54
7,96
8,36
8,69
8,95
9,15
9,37
9,62
77,5
80,0
82,5
85,0
87,5
90,0
92,5
95,0
97,5
100,0
9,91
10,38
10,88
11,20
11,40
11,58
11,70
11,82
11,92
11,98
337