NHNG TN GIO LN TRONG I SNG NHN LOI

Nguyn tc: The Great Religions By Which Men Live

Tc gi: Tin S Floyd H. Ross v Gio S Tynette Hills
Dch gi: Thch Tm Quang
Cha Tam Bo, California, Hoa K Pht Lch 2548 - Dng Lch 2004

MC LC

Li Ngi Dch
Li Ni u
Li Cm n
Dn Nhp: Chng Ta Nhn Cuc i
CHNG I: N GIO
Tnh ng Nht Ca i Sng
Ti C V Tr G Trong V Tr
Mc ch i Sng Ti S L G?
Ti S Th Phng Nh Th No?
CHNG II: PHT GIO
c Pht Hi V Tr Li
Ti Sao Ti Khng Hnh Phc?
Lm Sao Ti C Th Tm Thy Hnh Phc?
Con ng No Ti Phi i?
CHNG III: TN GIO TRUNG HOA

Lo Gio: Li Sng T Nhin Khng p Buc

Khng Gio: Li Sng Ha Hp v Khun Php
CHNG IV: TN GIO NHT BN
Thn Gio: Con ng Ca Cc V Thn
CHNG V: NHNG TN GIO X MT (SEMITIC)
Do Thi Gio:
Cha T L Mt
L Hi V Ngy Thnh
C c Gio:
Jesus V Vng Quc Ca Thng
Nn Mng Ca Nim Tin
Con ng i n Cu Ri Linh Hn
Sng Bng Tn Gio
Hi Gio:
Mohammed Ni Thay Allah
Ngi Hi Gio Nghe v Vng Li
Tnh Anh Em Trong o Hi
KT LUN:
Tin Ti i Sng Phong Ph Hn

LI NGI DCH
C th ni y l nhng bc k ha chn dung cc tn gio ln trong i sng nhn loi. N
lt t c ci thn, ci ct li ca cc tn gio -- mt vn v cng kh khn, phc tp v tinh t.
Nhng nt phc ha sc so, nhng im nhn mnh trong cc chn dung ca tc gi em n cho

chng ta nhng hiu bit s ng, cn bn, gip ta vt qua nhng ng nhn m ta d mc sai lm qua
nhng mnh vn ri rc, chp v m ta bit c, hiu c hoc nghe c t nhng kin thc nghe
ni vu v kh c th tin cy c.
ng nh tc gi ly hnh nh dng sng c nhng cun xoy t hm v vi dng i -- mt
hnh tng tht chnh xc, d hiu cho nhng ai mun tm hiu ngha cuc i. Thot ra khi nhng
cun xoy t ng tri chy vi mnh mang dng i khng phi l cng vic d dng -- nh tc gi
vit trong chng kt lun, khi chng ta sinh ra i l trng, en, vng..., ngi u, M, ,... D mun
hay khng, ta tp nhim nn vn ha truyn thng, phong tc bn a, u d g c iu kin nhn
ra bn phng, nhng chn tri l, ni g n trc nghim hiu c mun vn.
Nhp sng ng i ang trong cuc xoy ch ngha vt cht t hm a nhn loi n nhng
xung t nhiu mt, v ng nn qun rng ta nhiu ngi s t. Cho nn tn gio vn ang gnh vc
nhim v ca n bng cch ni n "chia s", "thng yu ngi hng xm". "thiu dc tri tc", "tnh anh
em", vn vn....
Bi l , hiu mnh i n hiu ngi i hi n lc phi thng v hiu ngi i n hiu
mnh cng cn nhiu cng lao kh nhc, vt ln chnh bn thn mnh. V chnh iu l mt nt tuyt
p tn gio, bt c tn gio no. D tin hay khng tin th tn gio lun lun l gic m p nht ca
nhn loi -- vn ti tm hiu ci su xa nht ca s sng, ngun gc s sng, tm li bn th, khao kht
ha mnh vo vi thin nhin, v tr...
m mnh trong v p tn gio, ti trn trng gii thiu cng bn c cun sch qu ny vi hy
vng gip bn c c mt phn no trong vic tm hiu cc tn gio ln trong nhn loi.
T bit kh nng cn nhiu hn ch nhng vi tm lng nhit thnh, chng ti c gng hon thnh
tc phm ny, mong mang c t nhiu li lc cho ngi c.
Chng ti xin chn thnh cm t Ch Tn c khch l v gp nhiu kin b ch. c bit

chng ti xin tri n o Hu Trn Quc Cng b nhiu cng phu hiu nh sa cha nhng thiu
st sai lm, mt ng gp to ln trong vic pht hnh tc phm ny.
Chng ti xin chn thnh Tin S Bnh Anson tch cc gip , iu chnh, sp xp cch trnh
by.
Chng ti cng xin chn thnh tri n cc o Hu K Chu -- Diu Thc cng cc bn o ti
Houston, Texas, o Hu Chn Ph Nguyn Th Phng -- o Hu Nguyn Cng Hin , B. S. Hong
Giang, L.S nh Phc, o Hu Trn Minh Li, o Hu Hong Tr Phan Thng Ho, o Hu
Nguyn Khim Lng Thanh Kim, Diu Chn Lng Th Mai, Nguyn Mnh Cng, Nguyn Th Mai
Hng, Nguyn Th Mai Trang, Nguyn Hu Tun, Nguyn Th Mai Trinh, Nguyn Th Thy, Nguyn
Hu Nhung, Nguyn Cung Th H, Nguyn Th Nhim, v Dip Lin Pht pht tm cng dng n
tng cun sch ny.
Chng ti xin hi hng cng c hong php ny ln Ngi Tam Bo thy t gia h qu o Hu
cng bu quyn thn tm thng lc, hnh phc v cc hng linh Ninh Vit Khnh php danh Tu
Tng, Bi Kim Hnh php danh Diu Ngn, Chu Nguyt Vn Thu, Nguyn M Linh, Phng Th
Tnh php danh Diu Thy, Nguyn Thi Thi, v Hng Th Sai php danh Diu Hng vng sanh Cc Lc
Quc.
Sau cng chng ti knh mong Ch Tn Thin c, cc bc thc gi cao minh, cc bc thin tr
thc hoan h b chnh nhng sai lm thiu st tc phm c hon chnh trong k ti bn.
Ma Pht n Gip Thn 2548, Dng Lch 2004
T Kheo Thch Tm Quang

HNG TI MT NIM TIN PHONG PH HN

Hu ht chng ta rng buc nim tin ca mnh vo nhng tn ngng nht nh. Chng ta hay coi
nhng tn gio khc l km thanh khit v chn chnh. Chng ta qun rng ngi phng ng thy

nhiu c tin ca chng ta khng th tin c.

D sao cng khng nn nh gi tn gio bng biu hin thp nht ca n -- tn gio phi c
nh gi bng biu hin cao nht ca n. V nhn vo nhng ngi sng lp v i ca nhng tn gio
ln, chng ta thy cc ngi c nhiu quan im ging nhau. Vinh danh v ny khng c ngha l lm
danh v kia...

LI NI U
Nhng nh tin tri l nhng ngi sng ngoi phm vi thng thng ca x hi. Cc ngi khng b
rng buc vo cch c x v cung cch ca ngi dn bnh thng m ra i tm nhn ca cc Ngi
c nhng chn tri rng ln hn. Cc Ngi thit lp nhng con ng mi. Tn gio ca cc Ngi phng
khong v vn xa.
Cc thy tu l nhng ngi chm sc gn gi cc b th theo tc l. H l nhng ngi bn hng
ha c giao cho h v l ngi phn pht phong tc. H khng sng to nhng gn gi.
Tt c cc tn gio u c nhng nh tin tri v thy tu -- t nh tin tri nhng nhiu thy tu.
Nhng tr s nh n, cha, nh th v gio ng l mi quan tm ca thy tu; ci cch, thin khi, v
nhng hiu bit su sc mi m l tht v thc ung ca cc nh tin tri.
C c Gio (ging nh tt c tn gio khc) l mt tn gio nhiu mt. Qua nhiu th k, n
c tiu chun nh gi y c v nh tin tri ln thy tu -- cc thy tu chim a s. Hu ht trong
chng ta u c dy tn gio bng phng tin ca mt th ch no , v chng ta d i n tin vo
s gii thch v tn gio ca th ch . Chng ta tht cht nim tin ca chng ta vo nim tin ca gio
ng (nh th ca chng ta), vo mt lot c tin, vo nhng hnh thi v kiu mu c nh. Chng ta
c khuynh hng ng vc nhng ngi khc khng phi ngi nh -- coi nhng ngi khc l "km
thanh khit" hay km chn chnh. Tn gio thng thng vn chia r: n lm ngi ta cch bit nhau, i
khi c ch (vi tn ngng v chnh th) v thng v thc nhiu hn (bi s nui dng lng t ho

rng chng ta l ch s hu chn l tn gio).Tn gio thy tu ging nh quc gia ch ngha: t tn v
thc v bn thn.
Khi chng ta nhn qua bin gii ti cc tn gio khc, chng ta hay khinh mit bng s t khng
nh cao . Chng ta thch vch ra c tin ca ngi dn trong cc khu vc a d v vn ha khc l
kh kho v d oan nh th no, nhng v thn ca h non nt ra sao, s tu hnh ca h k cc lm sao.
Chng ta qun rng nu mt ngi phng ng nhn chng ta bng cao ca ngi th ngi y s
thy nhiu nhng cch tu tp C c Gio v c n c tin ca chng ta u khng th tin c v
nhiu tp qun tn gio ca chng ta rt k cc.
nh gi bt c tn gio no bng s biu hin thp nht ca tn gio y l khng cng bng. Tt
c cc tn gio u c nhng nh cao v vng t thp, v nhng nh im s c nhn thy r rng
nhng bc sng to, nhng v sng lp, v vn hc v i ca cc ngi. Thc o mt tn gio l l
tng tt p nht ca tn gio y. Chng ta mong mi nhng ngi khc nh gi tn gio ca chng ta
bng biu hin tt p nht ca n; v, i li, vi mt s lch s s ng, chng ta phi suy xt nhng
tn gio khc bng nhng iu tt p nht ca tn gio y. Mt ngi C c Gio lun lun thch
Jesus Nazareth i din cho tn gio ca mnh khi c nh gi; v nhng ngi c tn ngng khc
cng phi chn nhng nh tin tri tt nht i din cho h khi em so snh.
Nu chng ta gii quyt trong tinh thn y, chng ta s thy nhng nh tin tri v i ca tt c
cc tn gio ln ging nhau bit bao, cc ngi ch hng cho con ngi, c hnh c nh gi ging
nhau lm sao, v, c l nhng v thn tt nht ca tn gio y cho thy c tnh khng ging nh nhng
nt tt nht m chng ta bit. Nhng php n d ca cc tn gio khc nhau rt nhiu. Tt c cc tn
gio pht trin mnh trong nhng n d thch hp vi thi gian, khng gian v vn ha ring. Nhng n
d l nhng phng tin khng phi l cu cnh. Thng bao gi cng nhiu ngha hn bt c mt n
d no.

Tin vo mt Thng xng ng l tin vo Thng ca tt c mi ngi, bt k l ni ging

hay x s no; mt Thng khng cch bit tinh thn hin dng ca con ngi bt c u.
C rt nhiu nh tin tri thn thnh. d cho nh sng c truyn rc r qua mt s ngi ny
nhiu hn qua mt s ngi khc.Vinh danh mt trong cc ngi vi lng knh ngng su xa khng c
ngha l lm danh cc v khc. Chng ta cn bit nhiu hn v nhng nh tin tri ca cc tn gio ln,
cc ngi truyn nh sng thing ling, c khi chng ta khao kht mun bit nhiu hn na v thng
ip trong sng ca v sng lp ra tn gio ca mnh. Chng ta c th em lng nhn i n nhng ai qu
do d khng hiu c nhng nh tin tri ca h, v nhng ngi l cc thy tu nhng b lc vo
nhng chi tit km ci v tn gio ca h.
Dng nh i vi ti, cun sch ny l mt cun sch tin tri. Trong khi trnh by tn gio thy
tu, n thit lp nhng quang cnh tin ti s tin tri trong tt c nhng tn gio y. Tin tri v mc ch
hin nhin ca n: kch thch s nh gi nng nhit hn v cc nh tin tri v i v ti liu tin tri v
i. Tin tri v kht khao hin nhin ca n: thc y thi m nhn loi phi trau di trc, trong khi
vn ha tc ng n vn ha, trong khi ngi ta cng b li ko vo vic trao i thng tin v thc v
mt vn mnh chung. Trn con ng m th gii ang i, chng ta s trng thnh ln v tinh thn, v
khoan dung v tnh huynh . Khng c s la chn no khc tn ti.
Chnh ti tin rng nu cc cc v sng lp ra cc tn ngng v i hiu chng ta ngy nay, cc
ngi hn i qua nhng bin gii m nhng t ca cc ngi thit lp nn; cc ngi s phi ngi
vo bn trnh by nhng ng thun v phn bit chn l ng sau nhiu n du. Cc ngi s thy hp
nhau trong mt th gii tinh thn chung, mt Thng chung.
Nhiu ngi chng ta thy rng con ngi ging nhau v nhng kht vng su xa nh th no.
Nu qu v trao i kin vi mt ngi t do thuc tn ngng Do Thi, qu v s thy ngi y gn gi
vi chnh qu v (nu chnh qu v c c hi ht th khng kh trong lnh m v tin tri ht th). Qu s
khng ngc nhin nu mt ngi trong s bn ca qu v gi chnh anh ta l C c Gio hay Pht Gio,

nu bn bit mt s iu ct li ca mi tn ngng. Qy bn s tham d mt bui l n gin ti hi

qun Ramakrishna thnh ph Nu c vi cm ngh l v sng lp ra tn gio ca bn cng hin din
trong cn nh ca Thng ny. V qu bn s nh gi cao li xc nhn ca n Gio l chn l ta
sng rc r hn khi n ta sng t nhiu gc , ging nh kim cng c nhiu mt. Bn s khm phc
trc li khuyn bo ca n Gio ku gi bn ng b di sn o l ca chnh bn, nhng hy nhn vo
iu vi s gip ca v tin tri v i nht ca n thay v tn iu ca cc thy tu.
Tin S Ross c kh nng xut sc ch ra con ng tin ti mt nim tin rng ln hn. Gio S
v Tn Gio Th Gii ti i Hc Min Nam California, ng l tc gi tc phm The Meaning of Life in
Hinduism and Buddhism ( Ngha i Sng Trong n Gio v Pht Gio), v Addressed To
Christians: Isolationism vs. Word Community (Gi ngi C c Gio: Ch Ngha Bit Lp Chng li
Cng ng Th Gii), v ng tc gi tc phm Ethics and the Modern World (o c v Th Gii
Tin Tin). ng hiu lch s tn gio ca chnh ng rt tng tn, v s nghin cu ca ng a ng
n gn gi hn vi cc ng tin tri v ti liu tin tri ca nhng tn gio ln khc.
B Hills l mt b gio trng cng lp v l mt thnh vin ca ban gio dc tn gio ca mt s
nh th ln. Sau khi hc chuyn v tn gio ti i Hc Southern California, b tip tc hc ly
bng Thc S ti i Hc ny.
Hai ngi cng nhau pht hnh cun sch vch ra con ng chnh ng cho nhng ngy sp ti.
Vergilius Ferm
The College of Wooster
Wooster, Ohio, U.S.A.

LI CM N
Cc tc gi by t lng cm kch v s gip ca Sophia L. Fahs bin tp ton b bn tho

ny. Lng cm kch vi Jeanette Perkins Brown c nhng ngh hu ch trong lc s khi, Rabbi
Edwin Zerin duyt ti liu Do Thi Gio v c nhng li bnh lun qu bu. V Gio S Paul Irwin
ca Trng Tn Gio, i Hc Southern California, c nhng ngh thch hp cho ton b dn bi.

DN NHP
1. CHNG TA NHN CUC I
Mt cu chuyn k v ba ngi b m tu lu lc trn mt hn o ti South Seas (Bin Nam).
Khi thuyn ng phi bi san h v tan tng mnh, thc phm, qun o v dng c u b mt trn bin.
Ba ngi thy th kit sc sng st ny tri git vo b bin trnh khi nhng cn sng d. Sau khi b
bt ng, h bt u nh gi li tnh hnh. Bn kia bi ct l mt rng cy, ri n nhng ra v nhng
vch dc. Khng c mt du hiu no cho thy c ngi chung quanh y. Ch c m thanh ca
bin ng v ting ku ca con mng bin.
Khng mt ngi no c a bn. My v tuyn ca h b mt lc thuyn m. S cn thit
trc mt l xem o c ngi khng. Thc phm khng thnh vn , h thy tri cy min nhit i
y dy. Nhng h hon ton tht vng v khng bit h hin u. H hiu rng phi tm ra ngi c
th gip h manh mi v ni chn hin nay ca h. H quyt nh mt ngi i dc theo b bin, mt
ngi th hai cng i theo b bin pha ngc li, cn ngi th ba thm nhp pha chn i. Mi ngi
pht hin c du vt ngi -- du chn, ng rung, hay khi bc ln t mt lng xa xa no .
Sau nhiu gi tm kim, ngi th ba khm ph ra du hiu c ngi -- khi bc ln t mt
ci chi nh pha sn ni. Ngi ny lin bo cho hai ngi bn bit v c ba ln ng tin vo lng.
Nhng ngi trn o ny t ra rt thin cm. Sau nhiu tun, ba ngi ny i nh trn mt chic
thuyn nh a h v qu hng ca h.
V TR RING TCH BIT CA CHNG TA
Bn v ti cng trong mt tnh cnh. Khng c chn la, chng ta u b qung vo "hn o"

gi l tri t. Ging nh ngi b m tu chng ta hoc l cm thy bun phin cho thn phn mnh
hoc l bt u nhn quanh c xc nh v tr ca chng ta. Chc chn l chng ta khng phi tm ngi,
v h thng bao quanh chng ta. Tuy nhin, i khi chng ta thy kh m tm c ngi c th gip
chng ta tm ra ng v tr ca chng ta hay gip chng ta ti ni n ca chng ta.
Khi cn nh, chng ta cho rng cha m c th tr li mi chuyn l iu tt nhin nhng ci m
cha m bit cu tr li. Khi ln ln i khi chng ta gii quyt vn theo cch cha m chng ta gii
quyt. i khi chng ta qun rng cha m cng khng th bit tt c nhng cu tr li v tt c nhng
vn ca i sng. H cng sng trn hn o ny. V khng ai hi cha m l cc ngi c mun
y khng. Thy chnh mnh y, h bt u c gng ht sc mnh. H tm thy mt s cu tr
li qua cuc sng.
Chng ta c dn dt trong lc thiu thi bi s hiu bit m h hc hi, d l mt phn.
Nhng chng ta khng th dn dt cuc sng an ton ch bng kin ca nhng ngi ngu nhin sng
trc chng ta. Chng ta cng khng th chp nhn nhng kin mt cch m qung. Chng ta phi
nh rng cu tr li c th l ca chng ta ch khi chng ta lm cu tr li thnh mt phn kinh
nghim ca chng ta. Khng c cha m hay thy gio no c th sng cho chng ta. C nhiu iu
chng ta ch c th hc hi c qua cuc sng v hc hi v chnh mnh.
CHNG TA C TH THNH THT VI CHNH MNH KHNG?
Mt s ngi hnh nh sng ngy ny qua ngy khc m khng b th gi ngh v vic ny. H
dng nh khng bao gi quan tm n th gii m h sng hay ni chn ca h trong . Cuc sng
ca h c kim sot bng thi quen, v dng nh h khng cn tm kim s ci thin no. Tht l bt
hnh khi iu ny xy ra cho bt c ngi no, v ngi mt c hi pht trin v tin b. Khng
ngng tm kim cu tr li tt p hn v bn cht ca cuc sng v v tr lm tng thm th v cho
cuc sng. Cn nhiu rn rng hn l phi chp nhn nhng cu tr li c k v phong tc tp qun ch
v chng xa ri.

Ai c th ngng khng thc mc hay nghi ng v ngi ln lm cho ngi y mt can m.

i khi, thy gio v cha m qu mt, qu bn, hay qu nn nng khng lu tm n nhng cu hi ca
ngi tr. Cho nn sau mt thi gian ngi y khng cn hi na. C nhng ngi li qu ch tm n
nhng hot ng x hi, th thao, hay cng vic n ni h khng mng ti nhng bn khon su xa v
bn cht ca mi s.
Tuy vy nhng cu hi trong lng chng ta. i sng l g? Lm sao ta n y? Thng nh
th no? S khc bit gia phi v tri l th no? Tnh thng yu l g? Vic g xy ra khi chng ta
cht? C nhiu cu hi ging nh vy c hi bi ngi mi ni v mi thi i.
Nu chng ta thnh tht vi chnh mnh, hy nhng cu hi thm nhp phn no vo ch
v c gng ca chng ta. Tm cu tr li tc l cch chng ta hc. ng bao gi cm thy xu h khi
a ra cu hi. Chng ta cng ng bao gi cm thy ai d ni ting n u, tm thy tt c
nhng cu tr li cho chng ta ri. c sng trn vn, tt c chng ta phi bit ngha ca cuc i
v c gng tm ra mt s cu tr li va . Nghi ng v nhng cu hi l nhng du hiu lnh mnh ca
s thnh tht vi chnh mnh v l mt thc o s c gng tng trng s t hiu bit ca chng ta.
TN GIO C CU "TR LI" KHNG?
Mt s ngi ni v tn gio nh th tn gio c tt c cu tr li, nhng s khng nh ny ch
em n nhiu cu hi hn. "Tn gio" l g? C phi l i nh th, tng kinh, nghe nhng li cu nguyn,
hc cch cu nguyn khng? Khi ngi ta ni v Thng h mun ni g? Do u ngi ta c c
nim v Thng ? Lm sao chng ta bit nhng nim y ng hay khng ng? Ti sao chng ta
nn cm thy chng ta phi tin theo mt cch no ?
Khng c tn gio no c tt c nhng cu tr li, d rng c mc s hay cc thy tu i khi ni
l c. Tt c cc tn gio u c gng a ra nhng cu hi quan trng nht. Tn gio cng cung cp
nhng ghi chp v cch tr li nhng cu hi cn bn ca mt s ngi. Nhiu ngi ngh rng tn gio

ca chnh h cng hin cu tr li tt nht cho cu hi ca mi ngi. Nhng nhng o s tn gio

khn ngoan khng ni nh vy. Thay vo, cc v ny khuyn khch ngi ta nn tm hiu ngha ca
cuc i nh chnh cc v y ang lm.
CHNG TA C TH HC C G NGI KHC?
Khi chng ta tm cu tr li v nhng bn khon ca chng ta, thng rt hu ch nu tm kim
ngoi chng ta. Nhiu ngi thuc cc vn ha v tn gio khc tm thy nhng u mi quan trng
v ngha ca cuc i. tng ca h c th cung cp cho ta nhng ngh c gi tr. Nghin cu
nhng tng ny gip chng ta nhiu hn l ch nghin cu mt cu tr li -- c nht cu tr li ca
quc gia hay tn gio ring ca chng ta. N s m ra cho chng ta con ng ngn hn tin ti tr tu
m nhng ngi khc thu hoch c.
Chng ta phi chn k lng ngi m ta cy nh v i sng khng cho chng ta c th gi
kim tra tt c t tin chng ta v kho st tt c nhng tn gio ca nhng th h khc. Chng ta phi
chn nhng ngi c gng t ra thnh tht trong vic tm kim. Chng ta khng mun mt th gi vi
nhng v thy khng thnh tht v t cho l quan trng, d l c hay kim.
Chng ta cng chng mun b lc vo cuc thm him khu nh chut gia nhng ngi m
chng ta ang nghin cu tn gio ca h. Nu chng ta mun khm ph Beethoven c vit nhc m ta
thch khng, ta cn phi nghe nhng bn giao hng v x nt ca ng. Chng ta khng nn quan tm
n s vic ng thng i quanh qun vi ci c vt c vt trng. Cng mt cch nh vy, nu chng ta
mun tm nhng ngh hu ch t ngi khc, chng ta cn phi quan st quan nim v i sng ca
h. Chng ta khng nn bn tm v cch n mc, hay phong tc khc bit vi chng ta.
Khoa hc gia, ngh s, k s, thy gio, trit gia v cc nh thn hc -- tt c, bt k n ni
ging, ngn ng, x s, u ang c gng tm ra ngha mi v cuc sng. Mt ngy no chng ta s
c mt bc tranh ton vn hn bc tranh chng ta c ngy nay. Vo lc , nh th l chng ta s vn
cn c gng ghp tr chi lp hnh. Mt s ngi ang ghp mt gc ca tr chi, mt s mt gc

khc, vn vn... Nhiu ngi chng ta lu nhiu n nhng chi tit nh nht, m qun i ton b bc
tranh. Ch trong nhng lc tng tng nhiu hn, chng ta mi c gng c mt ci nhn v ton b i
sng.
Hu ht mi ngi bao gi cng nhn vo tn gio ca mnh v mt cm gic no v ton b
bc tranh ca i sng, mc du v s mnh cha c lp vo. C l chng ta s hc hi mt cht t
ca tn gio khc, iu c th gip chng ta hiu nhiu hn.
TI SAO CHNG TA PHI NGHIN CU I SNG
Lc cn nh, chng ta rt quan tm n nhng hot ng trc mt hng ngy. Nhng khi l
thanh nin, chng ta bt u khm ph ra l trong khi cc hot ng ring r l quan trng th chng l
mt phn ca ton b cuc sng. V cuc sng ca chng ta l mt phn ca ci g ln hn -- cuc
i m trong tt c chng sinh u chia s. Chng ta tr nn quan tm hn v cuc i l g v
chng lin quan n nhng cuc i khc ra sao. Chng ta bt u khm ph ngha cuc i. Chng ta
ch tm n suy ngh c lp hn trc y
i sng ca chng ta cng tr thnh mt vn tin b ca chnh chng ta, v nu chng ta ngh
v iu ny, chng ta lm cho i sng ca chng ta c ngha. Bi v con ngi bt c u cng
thy rng cuc sng c ngha l mc ch ca tt c mi ngi, h pht trin tn gio gip h
quyt nh ci g thc s quan trng. Tn gio trn th gii ngy nay hin dng cho chng ta nhiu ci
khi ta tm kim ngha v cc cu tr li. Tt c nhng cuc tm kim mi quan h ng vi chnh h,
vi nhng ngi khc, v vi th gii ca con ngi l mt phn ca s tm kim chung m chng ta
cng c dnh lu.
Chng ta chp nhn s thch thc trong vic truy tm ngha cuc sng, nu ra nhng cu hi v
tm kim khng ngng ngh v vui vi nhng cu tr li m ta c th chp nhn. Khi chng ta lm, chng
ta s c c cm hng ca nhng ngi hi v tr li nhng thi i khc hay nhng ni khc.
Hy xem h ni g vi chng ta v hy s dng nhng g gip chng ta tip tc truy tm cch sng tt

hn.

CHNG MT
N GIO
2. TNH NG NHT CA I SNG
Hng ngn nm qua, dn n , tr hay gi u bn khon v cng cu hi lin quan ti chng ta
ngy nay. i khi h c on con ngi t u n v con ngi i v u sau cuc sng. H cng t
thm vn nh chng ta. Th gii c to ra nh th no v tip tc ra sao? Mc ch ca th gii l
g? S khc bit gia ng v sai l g? Ti l g? V tr ca ti trong th gii ny l g? Lm sao ti c
th tm ra chnh ti?
Qua nhiu th k, ngi n tip tc tm kim cu tr li cho nhng cu hi y, h tip tc
nghin cu v lm sng t kinh nghim ca h trong cch sng. Mi th h a ra mt s ngh tip
theo v loi cuc sng tt nht v li sng tt nht trong v tr. Sau ny, ngi ta quyt nh mt s cc
ngh y phi c vit ra h khng qun v thay i v i khi chng v tnh ch c ni bng
ming. Nhng ngh trn giy t tr thnh kinh ca n Gio. Mt s kinh c n ni khng ai bit
khi no chng c a ra ln u tin nhng cu tr li kh d cho cu hi ca con ngi.
Nhng kinh sch c nht l nhng cu th v nhng bi thnh ca c, gi l V c coi nh
c khong 3000 nm trc. Brahamanas -- lut l m nhng thy tu thi hnh trong nghi l th cng, c
vo khong gia 1200 v 1000 nm trc cng nguyn. Kinh Upanishads (U B Ni S a) c vo
khong 800 nm trc cng nguyn, l nhng cu tr li ca cc gio s sng n dt ni ting vo thi
gian trc nhng cu hi v i sng v v tr. Nhng thin Anh Hng Ca v i l nhng cu th
trit l v o l v nhng anh hng truyn thuyt v cc v thn. Nhng thin anh hng ca ny l nhng
truyn c c k li qua nhiu th h trc khi cui cng c vit vo th k u cng nguyn. Mt

chng ngn ca Thin Anh Hng Ca, Dng i Bhavagavad Gita, tr thnh mt phm tn gio c a
thch n .
Nu cc bn nhn tt c kinh sch ny cng mt lc, bn s thy "kinh thnh" ca n Gio di
hn kinh thnh ca C c v Do Thi Gio nhiu. Mc d nhng phm n Gio c dch sang
Anh Ng t nguyn bn ting Phn, rt c th c nhng phn ca kinh ny bn khng th hiu c nu
khng c s gii ngha ca n Gio. Bn c th rt thch th vi nhiu on trong kinh ny v n cha
ng nhng cu chuyn v ngh nhm vo tr li nhng cu hi m con ngi ngy nay vn ang hi,
ti n v ti Hoa K.
Nhng chuyn trong nhng sch ny cho thy rt nhiu ngi n tm kim nhng cu tr
li. Th d, h cho thy ngi n qu trng tr tu. Trong s nhng ngi ny c nhng sinh vin v
i -- khng phi trong thc ca nhng ngi c giao cho bi v ti trng hc, m cho nhng
ngi khng c trng hc nh chng ta. Nhng sinh vin ny l nhng ngi nghin cu v lm sng t
nhng s vic chung quanh h, lm nh vy, h tr thnh uyn bc. Nhng ngi bnh thung nhn xt
rng nhng ngi uyn bc hu nh thnh cng trong cuc sng. H khng kh chu vi nhng vic tm
thng, v cng chng nn nng tm cch c hnh phc. H bng lng - nh vi chnh h. V i
vi dn chng iu ny dng nh l hnh phc duy nht ng v lu di t c, ngi c tr tu h
nh tr thnh ngi anh hng quc gia.
Tr tu c qu trng n mc ngi ta sn sng lm mi th t c n. C mt cu
chuyn n v mt v trng gi em ti sn -- 1000 con b, trang sc qu gi t tin, mt c
xe vi nhiu con la, v c a con gi ca ng -- tr cho mt bc hin trit ni ting dy ng v
ngha cuc i. Ngi n m t ngi khng tr tu nh con ch trong ging kh, hay ging nh
con c khng c nc.
Mt cu chuyn trong kinh Upanishads (U B Ni Sa ) ni v mt thanh nin bt hnh n hc
hi mt v thy uyn bc. u tin thy ny hi anh thanh nin nhng g anh bit ri. Anh thanh nin

tr li bng tn sch cng nhng on trong sch m anh nh c. Ri anh bun ru ni thm: "Ti bit
tt c nhng th ny, nhng ti khng bit chnh ti. Ti khng c hnh phc. Xin lm n gip ti khc
phc c ci bt hnh ny." V thy ng gip anh, vch ra kh khn l do anh tm tr tu trong
nhng li ni hiu bit v cuc i thay v tm ngha trong cuc sng. Sau mt thi gian, di s km
cp ca v thy, anh thanh nin nghin cu v thin nh v chnh mnh v nhng phn ng v kinh
nghim hng ngy. Anh tr nn hnh phc hn, v sau thi gian hc tp, anh cm thy khn ngoan
t mnh tm kim.
Ci g l hnh phc m ngi thanh nin tm thy trong vic t nghin cu v nhiu ngi n
chuyn cn tm kim ngy nay? chnh l iu m h quan st nhng ngi uyn bc nht ca h.
Tt c chng ta u bit d sao i na c ngi khng bao gi c kh nng gii quyt mt vic
trong mt thi gian qu di. Ngi y lun lun tm kim mt th g mi v hng th hn lm tip.
Chng ta bit c ngi li ung dung t ti hu ht bt c ni no ngi thy chnh mnh. Dng nh
ngi c s tha mn su xa trong tm khm. Nhng ngi n Gio nht tr ni rng ngi bn th
hai trong s bn b ca chng ta hnh phc hn, v ngi y bit mnh hn.
Ging nh ngi sinh vin tr tui khng hnh phc, tt c u khng bng lng khi h ch bit
nhng s vic c tht, sch v hay s vt. Hnh phc ch c th n t s hiu bit chnh mnh. Ci g
c ngha l chnh mnh? Bn l ai? u tin "Bn" l ci m ngi ta nhn v nghe: cch bn nhn, ging
ni ca bn, c ch ca bn, ti ba ca bn. Tt c cc th c phi l bn khng? Ngi n gio
tr li l bn cn nhiu hn th na. Nu bn nhn vo gng, hay nghe ging bn qua ghi m pht thanh,
hay nhn bn trong cun phim gia nh, bn ng vi nhng th ny. Bn cn nhiu hn nhng ci .
Thm vo phn c tnh ca bn m ngi ta nhn v nghe, cn c bn cht bt thng. Ngi n
Gio ni c ba mc tnh kh thng thng. Mc thp nht l tnh tr tr, khng mun thay i, hay li
bing. Mc th hai l tnh hung hng, c kh nng b kch ng bi sc mnh bn ngoi. Mc th ba,
mc tt nht l tinh thn trm tnh, c kh nng gi c an nhin khng b sao xuyn bi cc sc mnh

bn ngoi. Mi ngi u c mt cht mi mt mc trong tnh kh ca mnh. Mc ch l loi tr

tnh tr tr v tnh hung hng ra khi tnh kh ca bn bn c th bnh tnh v trm lng.
iu ny cng ging nh s nhn mnh ca ngi M v s tnh tm. Ngi ta hnh phc hn
nhiu khi khng b phin nhiu bi mi bin chuyn bun phin nh nht. H c th nghin cu v bit
mnh r hn khi h c mt tnh kh im tnh. V h s khng tin b cht no c hnh phc thc s
cho n khi h mun pht trin c gng cn thit.
Nu bn cha tng b th gi nhn vo bn trong bn, v c gng thm d ci bn trong, bn s
nhn thc rng nhng s vic m chng ta ni n khng phi tt c l cho bn. Bn c mt s
thi no i vi chnh bn, v nhng thi ny l mt phn ca chnh bn. D lc no bn cng
hnh din hay xu h, d bn mong ch hay khip s cuc i cn li ca bn, d bn lm nhiu iu
phi hn, hay nhiu iu tri hn theo tiu chun ca chnh bn -- nhng s vic ny gip hnh thnh cm
ngh v chnh bn.Theo ngi n Gio, cm ngh v chnh bn ny sinh t cch bn nhn, v bn ni
v t tnh kh ca bn. Nhng cm ngh y v nhng s vic ny sinh hnh tng hnh thnh ci m ta gi
l ci "Ng bn ngoi".
Ngoi ci ng bn ngoi, c mt ci ng ct li m bn phi bit c thc s hnh phc. Ci
ng rt quan trng bn trong l ci Ta. Cc k kh khn cho bt c ai mun gip bn hiu cch bit ci
Ta. l v ch mnh bn c th bit hon ton ci ng bn trong ca bn. Cc o s n Gio
a ra mt t gi gip ta trong vic tm cch t bit mnh. H ni rng v ci Ta l tinh thn bn
trong ca con ngi, n nm di tt c nhng kinh nghim ph du ca cuc i. N vn l bn cht
khng thay i thng cn ca bn. Tt c nhng phm cht to thnh ci ng bn ngoi u c thu
thp chung quanh ci li chnh, ci Ta, v b tc ng bi ci Ta ny. Nhng ci Ta li khng b tc ng
bi cc phm cht y.
Mt s s vic tuyt vi xy ra khi ngi ta bit ci g l cn bn v ct li trong chnh mnh.

Ngi bit rng cng vic hng ngy, trc y c th lm ngi y kh chu rt nhiu, khng
thc s quan trng. l v ngi y bit c l trung tm thc s ca cuc i ngi y khng b
tc ng bi chng. Ngi y bit nhn xa trng rng hn v kinh nghim ca mnh. Ngi y c tm
nhn cuc i. Ngi y tr nn khng thnh kin v t cm xc. Ngi y c th chn la v phn xt
nhng bin chuyn mt cch chn chn hn, v ngi y khng b m qung bi nhng cm xc v thi
ca chnh mnh. Ngi n Gio ni rng ngi y c mt bc tin rt quan trng tin ti s ng
gp quan trng nht ca con ngi -- tr tu.
CI G L THC?
Nhng ngi n Gio nghin cu cu hi v ci ng thc s l g, ng thi h cng bn
khon v th gii ca h. N l loi th gii g? Sc mnh no to ra th gii ny v vn lm cho n
tip din? H nhn chung quanh v thy cy ci, ni non, ng bng v sng ngi. H thy ma v gi.
Ho bit n tt c nhng sinh vt cng chia s vi h trn tri t.
H hiu rng khng th ni th gii l mt trong nhng th . Cng chng phi th gii l tt c
nhng th m h nhn thy, cm thy v bit n. Th gii cn nhiu hn tt c nhng th ny. Sc
mnh lm thnh th gii v lm th gii tip tc ng nhin nhiu hn nhng th trong th gii. Nhng
th gii ny, h quyt nh, l mt bng chng ca sc mnh , ging nh chnh h. Tt c mi th
trong ton th v tr, k c h, l kt qu vn hnh ca lc sng to v tip din. Tt c mi th u h
hng vi nhau, ri v tt c u c cng mt ngun gc.
T tng nh vy khin h kt lun l c mt s ng nht cn bn ca tt c s sng v tt c
kinh nghim. Ngi n Gio s ni vi chng ta tt c nhng khc bit bn ngoi m ngi ta cho l
qu quan trng ch l tm thng v tm b. Nhng th dng nh l quan trng vo thi im ny,
nhng chng my chc chng bin i hay thay i. Th d, tt c chng ta c th phn bit mt chng
sinh v nhng nguyn t ca tri t. Tuy nhin, lc cht tt c chng sinh u phi quay v thnh
nguyn t. Khng c mt ngoi l no c. Ngi n Gio nhm vo minh ha nh vy l c gng ni

rng ngay t lc khi thy c s ng nht (khng c khc bit). Cui cng s c s ng nht. Ch
l mt vn thi gian.
Trong Rig Veda (V ) c mt bi thnh ca n Gio v Sng to, bi ny gii thch th gii xut
hin ra sao. Bi thnh ca ny nhn mnh n s ng nht lc khi thy, v khng c s khc bit no:
Chng phi s hin hu, cng chng phi iu tri ngc ca n,
Chng phi tri t, chng phi vm tri xanh thin ng, chng phi ci g bn kia
Chng phi ci cht, cng chng phi bt t, Ngy l m, m l ngy, chng phi ngy, chng phi
m
ti bt u.
Bi thnh ca tip tc ni v sc mnh ng sau th gii ny:
Ri ci , ngun gc nguyn thy
Ca nh Sng - bt ng -- ngh ngi v hnh ng ni tip
Bao trm trong nim vui lng l. Bn cnh n
Trong v tr bao la, khng c g c.
iu quan trng m bi thnh ca nhn mnh l s ng nht ti cao ca Ci (hay ci duy nht
), tt c u nm ng sau hay vt qua c hin hu v khng hin hu. Trong ci khng c khc
bit. Ngh ngi v hnh ng ni tip, th d. Mi th u thng nht.
Ngi n Gio dng Ci ch ng ti thng, B La Mn. H dng i t v tnh trnh
bt c nim no v Thng hay ng Sng To ging nh ngi hay Nguyn Tc Th Nht. H
tin rng B La Mn l thc ti ti thng pha bn kia v vt qua mi s vt m con ngi tm ra l
"thc" khi chng thc chng qua gic quan.
y l mt quan nim v Thng khc vi Thng ca hu ht ngi C c Gio v Do
Thi Gio. Nhiu ngi dng t "Thng " ch mt Thng c nhn cch ha -- l, mt
Thng c nhng c tnh nh ngi. Th d, chng ta thng quen vi nhng thnh ng nh,

"Thng thng yu", "Thng Nhn T", "B Mt Thng ", "Tay Thng ". Ngi n
Gio ni miu t c tnh con ngi nh vy l phm tnh con ngi ngng m ni ngi khc. V v
h tin Thng thin v cng tn, ngi ta phng on Thng c v s nhng phm tnh ng
ngng m. Ngi n Gio ni, nhng Thng -- nu chng ta dng t y ch thc t v bn cht
thc s ca v tr -- th vt qu s tng trng con ngi nh vy. V l iu m h cho l B La
Mn, hay Ci .
Trong n Gio c nhng v thn c nhn c tn th bi nhng ngi thch lm nh vy.
Thng chnh l nhng v thn ny m chng ta c bit n trong sch v v n Gio. Theo
huyn thoi ngi Hin u, nhng v thn c v (cng c th cng), v h cng sng ging nh chng
sinh. Trong s cc thn ny, c ba v c tn sng nht ngy nay bi ngi n Gio. Ba v cng nhau
to thnh Ba ngi: Phm Thin, ng sng to; Vishnu, ng cu ri; Shiva, ng ph hoi v khi
phc.
Ngi n Gio tin l s sng to th gii l vic tip din m con ngi chia s, khng phi l
mt th g xy ra lu trong qu kh. Cho nn, h tin ba v thn lm vic thi hnh vic sng to tip
din. Cui mi chu k hay thi gian di sng to Thn Shiva tiu dit th gii c. Phm thin to th gii
mi. Trong chu trnh ny, con ngi gp kh khn khng th t gii quyt mt mnh c, thn Vishnu
xut hin nh mt con ngi hay di mt hnh thi khc, vi thn thng c bit, em n s gip
cn thit.
Nhiu v thn v n thn khc cng c tn th theo bt c cch no con ngi thy thch hp,
vi cu nguyn, tn dng v l vt. Nhng ngi sng o ku cu cc v thn ny ph h tt c cc
giai on ca cuc i. Tuy nhin c n trong khi h th cng cc v thn c nhn, nhng ngi tr thc
n Gio bit rng cc v thn thc cht l l tng ca con ngi m con ngi tng tng ra tr
thnh thc t khch quan. Nhng v thn ny thc s khng hin hu di hnh thc m con ngi ngh

rng cc v thn hin hu. Chc nng thc s ca vic th cng nhng v thn c nhn l hng dn
ngi l bi c kin thc v B La Mn, B La Mn vt qua tt c nhng bn khon v c on ca
con ngi v v tr.
Ngi ta thng a ra cu hi rc ri nht trng tt c nhng cu hi: "Ti sao th gii c to
ra? Theo nhng ngi n Gio con ngi khng tm c cu tr li rt ro, v iu bi thnh ca
v s Sng To ca h ghi cu tr li:
Chao i, v ch thay l nhng li ni, v yu ui thay nhng t tng cc oan!
Ai y m tht s bit, v ai c th ni c,
Th gii kh d ny t u n, v t nguyn nhn no?
Khng, c n nhng v thn cng khng phi! Vy Ai, c th bit?
Ngun gc m t v tr ny xut hin,
Ngun gc , mt mnh ngun gc c th gnh vc -Khng ai ngoi: Ci , mt mnh Ci , Cha t ca nhng th gii,
Trong ci ng s cha ng, khng t vt
Nh nhng bu tri trn cao, Ci mt mnh bit
Chn l ca ci g th chnh Ci lm thnh -- ngoi ra khng ai c!
Nhng nu con ngi khng bit l do sng to ra th gii, h c th bit iu g quan trng
hn. H c th bit Phm Thin. Kinh n Gio y nhng gi v cch mt ngi c th sng cuc
i ca mnh tri nghim s ng nht c bn l m hnh ca tt c sng to. Khi bn bit ci Ta,
"ng bn trong" ca chnh bn, bn cng bit trung tm ca v tr, Phm Thin, Ci "ng bn trong" ca
tt c sng to. Ngi ta c th bit Phm Thin ch bng cch hiu chnh mnh. Ngi theo n Gio
ni. "Ai bit chnh mnh s bit Thng "
Mt bn thnh kinh m t vic trn nh sau:
Tinh thn trong ti nh hn ht ging cy m tc,

Tinh thn trong ti ln hn qu t ny, bu tri v thin ng, v tt c nhng th gom li. l
Phm Thin.
Hnh phc nm trong hng tm ra ngha thc s: ci ng thc s, bn cht thc s ca v tr.
B La Mn t n biu l nhiu cch -- con ngi qua ci Ta. Nhng B La Mn khng phi l mt
trong nhng biu l: Ci vt qua tt c. Khi mt ngi thc s hiu bit ci Ta, th ngi y c th
hiu B La Mn. Khi ngi y bit c hai, ngi y thy ci Ta v B La Mn hp nht. V con ngi
nhn thc c kin thc ti thng, t hnh phc ti thng. Tt c nhng sinh vt cng nhng s
sng to ca tri t cng ging nh th, quan tm n ton b B La Mn. Khng c nhiu dng, khng
c khc bit thc s trong bt c phn no ca thc ti. Tt c u ging nhau. Tt c l mt. " l B
La Mn".
3. TI C V TR G TRONG V TR?
Ti sao ti khng c sung sng?
Ti sao ti lm qu nhiu lm li?
Ti sao ti thng qu s hi?
l nhng cu ngi ta t hi hay hi nhng ngi khc khi h ngh v nhng cch sng trong
cuc i. Hng ngn nm qua, con ngi mi chng tc, mi quc gia dng nh a ra nhng li
gii thch tt v cch t c hnh phc. Tuy nhin, ngi mi th h v mi x s, sng khng
hnh phc v i khi cuc sng khng ra g -- theo li th nhn ca chnh h.
Ngi n Gio ni mt trong nhng l do ln nht cho bt hnh phc ca con ngi l o
tng (maya). Mi ngi sinh ra trn ci i ny u b bi ri v thy kh m bit c nhng vic
quan trng bng kinh nghim ca mnh v o tng. Th gii ny l o tng (maya) c ngha l lc no
cng thay i thnh mt ci g khc v s thay i c tip din khng ngng ngh. Khng ai c th bit
th gii ny l g, v th gii chng bao gi l ci g ngha l n khng bao gi ng yn lu c th
nghin cu v gii thch; n lc no cng ang bt u. Cho nn con ngi d dng tr thnh say m

luyn chp nhiu vo ci thc ra rt tm thng.

Ngi n Gio khng c ni th gii ny khng quan trng nhng h nhn mnh vo s tht
l th gii m ta nhn thy khng phi l th gii thc s. Th gii lun lun lm cho ta bi ri. Th d
bn nhn ng ry trn nn ng st, bn s thy nhng ng st y gp nhau mt khong cch
xa. Tht ra chng khng gp nhau, nhng di mt bn, n dng nh gp nhau.
Mt, tay, tai, s m -- tt c nhng th nh la ta nhiu ln. Lm sao chng ta c th qu
chc rng th gii m ta "bit" qua kinh nghim u tay ca ta l th gii thc s? Chng ta khng th
chc chn c, ngi n Gio tr li nh vy. V l chng ta thng bi ri bi s tht hin nhin,
chng ta phi hc cch gii thch tt c kinh nghim ca chng ta tm ra thc t.
D ngi uyn bc c cn thn gii ngha n th no i na v nguy c nhm ln v o tng v
tm quan trng ca vic hiu bit v ci Ta v B La Mn, vn c nhng ngi sng mt i kh s.
Nhng ngi n Gio quan tm n nhng ngi bt hnh ny. Ti sao vic ny xy ra? Lm th
no c th ngn chn n? H bn khon vi nhng s vic nh vy v s bt bnh ng v kh nng gia
con ngi, nhng s khng bng nhau trong nim vui v au n. H mun c s gii thch hp l.
H kt lun rng gn nh v ngha khi ni vic y l do ri ro hay may mn, hay B La Mn chu
trch nhim v nhng bt bnh ng y. Vic lm cho B La Mn khng cng bng v c on. N
khng lm ngi hi tha mn khi ni rng tt c nhng khc bit s c gii quyt ci bt dit no
trn "thin ng" hay "a ngc", v con ngi ta dng nh khng ri vo hai nhm "thin" v "c"
ring bit.
Ngi n Gio tm thy cu tr li tha mn trong nim tin vo s u thai (hay nhp
hn). Mi ngi u c rt nhiu kip sng v s tip tc c nhiu kip sng -- khm ph ra mnh
thc l ai. i l trng hc cho con ngi; trong trng i ny con ngi bit n ci Ta v B La
Mn. Khi h t c kin thc ny, con ngi ri b trng i. Ngi khng cn phi tip tc vo

na; ngi hc xong.

Ngi n Gio miu t i sng nh mt dng sui hay con sng, n chy khng ngng,
khng c khi u v cng khng c tn cng. Tt c mi th u l mt phn ca dng: t , cy ci,
mung th, con ngi v vn vn... Mi th hin hu i ny qua i khc cho n khi c kin thc v
s ng nht ca ci Ta v B La Mn. Mi ngi s c nhiu c hi i n t bit mnh khi cn
thit. Thuyt u thai em hy vng cho tt c mi ngi. Khng ai c th b trng pht trong mt thi
gian v hn v mt s li lm c hn.
C mt nh lut v tr hot ng sut cuc i. Gieo g phi gt ny mt lc no v mt
ch no . l nh lut: mi hnh ng, mi nh hnh ng, mi thi u mang qu ca ring
n. "Ngi tr thnh thin do nhng hnh ng thin v tr thnh c do nhng hnh ng c", mt cu
trong nhng tc phm thing ling ca ngi n Gio vit. Cu ny c ngha l mi ngi phi chu
trch nhim v hon cnh chnh mnh, d ngi y bi ri, lng tng v bt hnh -- hay hnh phc. Chng
ta mun li cho mt ngi khc, c l cha m chng ta. Hay chng ta mun li cho ng b chng
ta v c n B La Mn. Nhng li ch l trnh vn thc t. Bn l bn v nhng ci m bn
lm trong qu kh. i vi ngi n Gio, ng nhin, qu kh gm tt c nhng kip sng trc
ca bn. Mi ngi c th ct t qu kh bng cch tri rng tm mnh v ginh c kin thc v ci
ng thc s ca mnh.
Nhng ti liu ca ngi n nhn mnh rng ta phi n lc bit ci Ta nu nh hng v
bt hnh trong qu kh s c b i hay loi b. Nhng ngi ta thng khng ly iu ny lm mc
ch ca mnh. H khng lu tm n bn cht thc s ca mnh, v y l ti li chnh m h phi chu.
H khng hay bit g v kh nng thc s ca mnh. Nhiu ngi trong chng ta b chm m trong
ng mn ca thi quen v nhng hnh ng v thi qu kh ng tr chng ta theo cch chng ta
phn ng vi tnh hung hin ti thay v khao kht mc tiu cao c hn. Vic ny ging nh ngi tro
ni tht bi khng ti c mc tiu v s cao nn qun i ci ham thch ca chnh mnh l tro ni.

Nhiu ngi sng khng ngh g v vic ny m ch phn ng theo cch m h thng c. Ngi
n Gio m t nhng ngi ny l "vi v nh c ma qu trong u; b cn bi th gian ny nh ta b
cn bi con rn ln". Khi mt ngi thy mnh chy loanh quanh mt cch xao lng nh vy, ngi y
phi ngng li v t nhc mnh, " khng phi l bn tnh thc s ca ti. "i khi ngi ta lm nhng
vic m chnh ngi ta khng hiu. "Ti sao ti lm ci ?" Ta t hi sau ny. i khi nh th cnh ca
ng bn trong t nhin m tung ra v nhng th b tc nghn bn trong tung ra trc khi chng ta
ngng chng li. Thnh thong nhng v n bn trong km theo nhiu bc l cm xc: chng ta gin d,
chng ta bun b, chng ta r, chng ta ni cn thnh n. Nhng hnh ng nh vy khng phi li la
chn khn ngoan m l gnh nng ca thi v hnh ng trong qu kh m ta mang theo. Cch
vt qua o tng ln nh hng ca qu kh l ngng ngay li v hi, "Nhng ti thc s l ci g? Ci
g l ci Ta?"
CH NG CP V NHIM V
Theo gio l n Gio, mi ngi c mt v tr ring trong cuc sng v trch nhim ring bit.
Mi ngi c sinh ra mt ch vi nhng kh nng ring bit v nhng hnh ng v thi trong
qu kh. iu ny gii thch nguyn mu x hi n v n bao gm ci gi l ng cp. C bn ng
cp chnh, ghi trong cc tc phm n Gio: (1) nhm tr thc - thy tu, (2) tng lp qu tc, k c qun
nhn, (3) nhm hnh chnh gm c nhng nh bun v a ch; v (4) s ln dn chng lm nhng vic
thng thng trong x hi. Giai cp gi l "tin dn" hay "ngi b rung b" (mi y b hy b do lut
ca n ) gm c nhng ngi c ngun gc thuc nhng phn nhm khc ca giai cp th t, qun
chng nhn dn. Do nhng iu kin x hi v kinh t khc nhau, h "mt ng cp", hay mt v tr trong
x hi.
Trong bn ng cp, c mi hai nhnh. Qua nhiu nm, hn mt ngn th bc ng cp xut
hin trong i sng x hi n , nhng tt c u thuc mt trong bn nhm chnh. Trong i sng x
hi bnh thng, ranh gii ng cp thng phn nh bt cng thc s v thnh kin nng n. Nhiu

ngi n Gio chn chn ngy nay nhn thc l s lm dng ln vo ch ny. Vo th k th
hai mi, nhiu c gng c thc hin theo chiu hng loi b mt s bt cng trng trn. Ngi
Gandhi l ngi em ht sc lc phc hi "tin dn" vo a v c ng cp.
H thng ng cp dng em li cho mi ngi mt ch thch hp trong x hi, vi mt s
nhim v phi thi hnh theo cch tt nht m ngi y c th. Ging nh khng c ai c th l mt ngi
khc no , cng chng c th rt mnh ra khi ng cp ny trong i sng i vo mt ng cp
khc. Trong nhng ln ti sanh tip din, ngi y c th ci thin v tr ca mnh -- nu ngi y lm tt
bn phn hin ti ca mnh. Ti n ngi ta cng dy rng ngay c nhng ngi thuc ng cp thp
nht cng c th t c kin thc y v ci Ta, nu h c gng ra cng . Bng cch h c
th ginh c cm tng tha mn ln nht m i hin dng cho h.
4. MC CH I TI S L G?
Mt cu hi khc ny sinh nhiu ln trong tm tr ngi n : "i ti lm g? hoc "Ti phi
lm g vi i ti? Nhng ngi n Gio chn chn i n ch tin rng c bn mc tiu c bn, gm
c tt c nhng phn c gi tr v hot ng ca con ngi v mang li mc ch cho mi i sng.
Mc ch quan trng nht m mi ngi phi vn ti l thot khi nh hng ca bt hnh trong
qu kh. Mi ngi u c mc tiu cn bn sut cuc i l thot khi o tng thng qua s hp nht
vi B La Mn. gip con ngi tin ti t c mc tiu ny, c nhng mc tiu khc t quan trng
phi c thi hnh trn con ng .
Mt trong nhng mc tiu ny l i sng lc th, thc hin tt c nhng ham thch bnh thng
ca con ngi, k c ham thch rt quan trng bt ngun t nhc dc. Ngi n Gio khng bc b
kinh nghim gic quan v cuc i -- pht trin quan h sng to vi ngi khc, bit thm m, biu l
tnh dc. Nhng ngi n Gio coi trng kinh nghim ny khi c dng ng cch v khng c
coi nh l nhng mc tiu duy nht ca i sng. i sng lc th l mt trong bn mc tiu ca con

ngi.
Mt mc tiu khc ca con ngi l tham gia vo hot ng kinh t hay phc li cng cng, bao
gm mt s cng vic hay ngh nghip c gi tr. Mi ngi c bn phn vi chnh mnh v vi x hi
lm mt s cng vic c ch. V vic ny ngi y s nhn c tin cn thit cho nhu cu hng ngy, v
thng qua ngi y ng gp vo phc li chung. Trch nhim kinh t ca mt ngi i vi cng
ng khng c coi thng l khng quan trng v n l mt trong bn mc tiu ca i sng.
Thnh tu quan trng th t cho mi ngi n Gio l sng ng lun l hay sng o c.
Ta c bn phn i vi chnh ta v i vi ngi khc lm nhng g c trng i chnh mnh v
lun l v o c. Bn phn c phn nh kh r rng ti n , cho mi mt ng cp c mt
lut l hnh ng v thi m mi thnh vin phi thi hnh. V i vi lut l ny, mt ngi pht
nguyn bng n lc ca mnh nu mun t mt i sng tt p.
Mt phn ln gio l n Gio cp n khi nim bn phn lun l. V ngi n Gio
nhn mnh n s ng nht ca tt c cuc sng, h tin mt ngi quan trng i vi tt c nhng
ngi khc. iu ny c ngha l mi ngi phi hc hi vt qua quyn li v k ca mnh. Khi quyt
nh phi lm g, hu ht mi ngi mun ni, "Ti s c li g t vic ny?" Ngi n Gio ni chng
ta tm hnh phc lu di khi chng ta lm mt vic v i vi chng ta trong hon cnh ca chng ta l
iu chnh ng khng quan tm n li lc m ta nhn c.
"Bn c quyn lm vic v ch lm vic khng thi, ch khng phi thnh qu ca n. Ham thch
thnh qu ca lm vic khng bao gi l ng c lm vic... Khn kh thay cho nhng ai lm vic v
kt qu." Cu trn y c vit trong bn kinh thing ling ca h.
Chng ta thng ni hi ging nhau khi nhn thy rng, ngi chi v thch chi sung sng hn l
ngi chi thng. Cng m thng cuc th li cng thua. Mt khc nu chi m chi, kt qu s t
n lo liu. c hay thua, ngi y s tha mn v cuc chi. Ngi n Gio ni iu ging nh
tt c nhng hot ng trong i. iu quan trng l chng ta cm thy ci chng ta lm v cch thc

chng ta lm -- khng phi l ci m ta t c t vic .

NHNG GIAI ON TRONG I NGI
Nhng ngi n Gio thi c bit c nhng thi k trong i sng ca mt con ngi c
th t c mc tiu d dng hn thi k khc. H chia i sng thnh mt s giai on, ri h c gng
vch ra nhng lc th hay hnh ng thch hp cho mi giai on. Ch dn v bn mc tiu s c cung
cp ty theo s sn sng hc hi v nhng mc tiu ny v kh nng hon thnh mc tiu vo lc y.
Th d, tr nh khng cn phi lo lng v nhng bn phn kinh t v o c sau ny ca n i
vi x hi. Tr nh s c th gi hc hi v nhng th y khi trng thnh. Tr nh cng chng cn sn
sng cho vic thc hnh tn gio ca ngi ln. Cho nn, s l di dt i trng i a tr hon thnh
nhng mc tiu ca ngi ln. Nhng ngi c bn phn i vi nhng lut l ng cp i hi h phi
b nhiu th gi v n lc vo hot ng kinh t khng phi qu lo lng v mc tiu quan trng nht l
thng nht ci Ta vi B La Mn. iu ny rt ng cho nhm ng cp thp nht, cng nhn. Tuy
nhin, nhng ngi n khng bao gi cho rng nhng ngi thuc ng cp thp nht khng th hiu
c s thng nht ny trong i sng hin ta ca h. Hon ton khng c i hi h v h qu
bn vi nhng trch nhim khc.
Tt c nam gii ca ba ng cp cao hn c khuyn nh theo ui k hoch sng c
ngh, qua h c th t c tt c mc tiu. Nhng o s thi c pht trin k hoch ny nhn
mnh n tm quan trng ca nghin cu v lm sng t i sng. Theo k hoch ny, ngi ta s ln
lt tri qua cc giai on l hc sinh, ch h, ngi ngh hu, v ang i khi kip trm lun tinh thn.
Giai on Hc Sinh. Thi gian b ra trong giai on ny th khc nhau, ty theo ng cp ring.
Tt c nam gii tr ca nhng ng cp cao hn u phi sng mt thi gian vi v gia s tn gio dy
v tr tu c xa ca n v hng dn c sch thnh. Mi hc sinh c gip trc tip hc v
ngha cuc i v c khuyn khch tm mt ch thch hp trong .
Theo truyn thng, khng mt ngi thanh nin no ang cn trong giai on hc sinh li lp gia

nh. Tuy nhin, n thi nay, nhiu tp tc c khng c nghim tc gn gi nh trc y. Ngy
nay mt s cuc hn nhn nay xy ra trc khi ngi thanh nin hon tt giai on hc sinh thng l -nhng s ny cng ch l s t nu em so snh. Nhiu bc cha m ngi n vn chn v cho con. V
nhng sp xp la i do cha m, thng thng khi i la ny cn rt tr, ngi thanh nin khng b
mt th gi hc hnh tm hiu ngi v tng lai ca mnh.
Ni chung, khng c mt thi quen x hi no c th so snh c vi h hn ti Hoa K ngy
nay. Ngi ln khng c cho rng gii tr khng lu n ngi khc gii. H ch lo liu mi quan
tm ny s khng b khi gi qu mc trc khi nhng thanh nin ny sn sng bit trch nhim v con
ci. i vi ba ng cp trn, iu ny thng c ngha l sau khi ngi thanh nin qua giai on hc
sinh ca i h. Hin nay lut ca n qui nh ngi con gi t nht phi mi lm tui trc khi c
th i ly chng; con trai khng th ly v trc mi tm tui.
C nhng l do ti sao giai on hc sinh li quan trng phi c hon tt. Mi ngi u c
kh nng t nhin lo lng v i sng v nu cu hi v cuc i. Nhiu nhng cu hi ny ln n
mc cha c ai c th tm c mt phn cu gii p, nhng con ngi dng nh bng cch ny hay
cch khc c gng tm cu tr li, hc hi v tip tc hc hi. Giai on hc sinh xc tin tin trnh
hc tp.
Theo ngi n Gio, vic ny cng cho thm mt may mn, ci m h gi l "s ra i ln
th hai". S ra i ln th nht l mt bin c m ta khng kim sot c, nhng s ra i ln th hai
l mt phn ca s thnh cng do n lc ca chnh mnh. Ngi n gi l ti sinh tinh thn: ngi
thanh nin bt u thy c ngha cuc i. Ch yu l ta phi hiu ngha cuc i trc khi ta gnh
vc bn phn gia nh.
Giai on Ch H. Mc du ta phi gi s ham mun hc hi ca hc sinh, nhng ta khng th
mi vi v o s. Khng bao lu, ngi hc sinh thnh gia tht v phi nm trch nhim lm cha m.

Trong giai on ch h, ngi n Gio c th t c ba trong s bn mc tiu ca cuc i. H

c th tm thy ngha cuc i trong lc th, v quan h hn nhn gip gii ta tt c nhng sc lc v
ham mun cn bn con ngi. V l mt thnh vin trong gia nh i hi ngi y phi ng gp phn
mnh vo s n nh kinh t ca x hi do nng xut. V chc chn ngi ch h c c hi chu ton bn
phn theo lut l o c ca ng cp mnh. Nu n thay i chm chp qua nhiu nm, th
l v quyn li v bn phn ring bit h phi tun theo rng buc tng ngi tng ng cp.
Giai on Ngh Hu. Ba mc tiu c th t c trong giai on ch h rt quan trng. Nhng
nhng mc tiu ny phi ng gp vo mt mc tiu ln hn -- tm ra ci ng thc s v bn cht thc
s ca v tr. Cho nn, ngi n Gio cung cp cho bc th ba, rt lui khi i sng cng cng, v
vo thi im ny ngi ta (cng vi v, nu h mun nh vy) c th quay tr li nhng li ch ca mt
hc sinh. Sau khi a chu u tin sinh ra, ta c php rt khi cng vic hay hot ng ngh nghip,
khng cn ph trch trch nhim trc tip v gia nh, v v sng n dt trong rng nghin cu.
Trong mt nhm nhng ngi v hu c cng khuynh hng, ngi hc sinh trung nin by gi c c hi
y mnh hn na nhng cu hi trong nhng ngy cn l hc sinh: ngha ca i sng l g? Thng
nh th no?
Khng phi mi ngi ti n c th tip tc ti giai on ny. Nhng ngi ca ng cp cao
c nhiu may mn hn tip tc v hon cnh kinh t thun li hn. Ngi dn n sng trong nhm
gia nh ln thay v gia nh mt v mt chng nh ngi M thng sng. Nu mt ngi ri b i gia
nh, ngi y khng thy thiu thn nhiu nh trong kiu gia nh mt v mt chng. Ngay c ti M
quc, mt s ngi thi khng kinh doanh na sau khi con ci c gia nh. n , mt ngi ngh hu
khng nhng rt lui khi cng vic m cng rt lui khi nhng hot ng thng nht ca mt ngi ch
h hay giai on gia nh. Ngi y b nhng nhu cu v nhng loi th vui v hot ng trc y.
Ngi y mun ngm ngh, nghin cu v thin nh.
Giai on Ngi Hnh Hng Tinh Thn Giai on th t c th c thc hin -- nhng t

ngi i vo giai on ny. Nu ngi y cm thy sn sng lm c vic ny, ngi y c th ri b

ni n dt, lng xm v nhm b bn tng c. Mang theo gy v bnh bt kht thc, ngi y lang
thang ch ny n ch kia khng c lo u hay khng lo lng- n bt c ci g c cho t n tnh ca
nhng ngi dn trong lng m ngi y i qua. Ngi y gip dn bng cch chia s tr tu ca mnh v
ngha i sng hay bng s hin din ca mnh. Ngi y c th sng mt th gian lm gia s cho hc
sinh tr; nhng khi hon tt nhim v, ngi y li ct bc ln ng lang thang.
Ngi Ty Phng thng hay khinh mit l tng ny. Tuy nhin, v nhng ngi n bit
chuyn Jesus vch ra, Jesus cng i hi nh vy ni cc t thn cn ca mnh. H phi t b mi
th -- k c bn phn gia nh - theo Jesus. Vi nhng ai sn sng theo bc i, Ngi mi: Hy ri
b mi th. Tm kim ngha cn quan trng hn bt c th ch no - c n gia nh. Ngi n
Gio i hnh hng lang thang bc l lng tin vng chc ny mt cch n tng khi ngi y ri b mi
du vt ca tin kip, hon ton tn ty vo c gng hiu ci ng thc s. S c gng ny c th dn n
kh s vt cht v c n, nhng nhng ngi n Gio hnh hng tin nhng iu y khng quan
trng, v ci Ta nm bn kia an nhn v tnh b bn.
n Gio dy chng ta rng chng ta c th tm thy ci ng thc s ch khi chng ta tm kim
mt cch thnh thc. S tm kim bt u trong nhng ngy cn l hc sinh. N tip din qua thi k gia
nh v thi k ngh hu. Vic tm kim khng dnh lu g n vic t b bt c th g t nhin. Ta khng
nn c gng trn p hay trit ph mt phn i sng ca mnh, cm ngh ca mnh hay cm xc ca
mnh. Ta nn c gng hiu mi ham mun, thi thc, v nhng cm ngh xem chng l g.
i mt vi nhng iu ny mt cch thnh tht, ngi ta c th khm ph ra nhiu th v chnh
mnh. Khi ngi y khm ph ra mnh l g, ngi ta khm ph ra kh nng lm g nht. Lm iu vi
tt c tm t ch v mun lm vic , v lm vic vi lng thng yu, ngi ta khm ph ra ngi
y ang th phng. tn th Thng l ng thi tm thy ci ng thc s v ngha ca n.
Nhng gi tr ny ch c th tm thy bi c lng ham thch thnh tht mun bit nhng cu tr li v

nhng cu hi cn bn ca mnh, k hoch v sng cuc i chu ton mc tiu cao nht ca mnh.
5. TI S TH PHNG NH TH NO?
Qua nhiu th k n Gio ngi bnh dn n lng nghe li khuyn ca cc hc gi v
cc nh hin trit ca h. H nghe nhng cu tr li ca nhng nh hc thc ny v cu hi i sng
v ngha ca n. V h c gng ht sc p dng nhng cu tr li y nh chnh ca h. Nhng
c nhiu ngi ti n cng nh ni khc, khng th lm tn gio thnh cng vic chnh ca h. H
phi cy ba c thc phm cho gia nh v cho nhng ngi khc -- v c cho cc thy tu cng phi
n. C mt s phi trng nom ca hng, nu khng tt c s bun bn s ngng. C nhng ph n b
nam gii coi nh khng c kh nng t c kin thc m nhng nh hin trit coi l thit yu.
Nhng ngi ny phi lm g? H mong c c mt i sng hnh phc. H mong mun sng
mc tt nht. Trn tt c h mong mun c gii thot khi chui ti sinh v tn, h s h c phi
sng i ny n i khc lm vic v lo lng. C mt cch no nhng ngi ny bit n sc mnh
v i trong v tr, m khng phi b th gi ca h vo vic tm kim? C cch no sng ha hp vi
nh lut v tr m khng phi b tin bc v th gi nghin cu vi mt o s uyn bc?
S GIP CA CC THN V N THN
Vi nhng ngi ging nh hng ngi ny, B La Mn tht kh m hiu c; B La Mn
dng nh mnh mng v xa xi. i vi nhng ngi ny th gii dng nh thn hu hn nu h c
mt v thn ring ng "v pha h". H mun c mt v thn cu nguyn, dng l vt v tn vinh
trong nhng bui l c bit. H cm thy vi mt v thn nh vy s gip h thnh cng trong nhng
cng vic lm n v trong i sng tinh thn. V nhng ngi uyn bc ni rng mi th phn nh B La
Mn, ngi dn coi thn v n thn ca h l thing ling. V nhiu ngi cm thy mt v thn nh vy
hon ton thuc v B La Mn m h cn phi bit.
V qua nhiu th k, mt s thn ring t tr thnh rt i chng vi ngi n Gio. Trong ba

ngi, thn Shiva (Thn ph hoi v phc hi) v thn Vishnu (Thn cu tinh) c c bit tn th.
(Thn Vishnu c tn knh di dng thc ha thn Rama hay Krishna). Nhng ngi th cng cng
tm s gip t nhng phu nhn ca cc thn. Mt s nhng n thn quan trng l Durga, Lakshmi,
Sita v Radha. N thn ni ting nht l Kali, Thnh Mu ca n . Nhiu n th c xy tn
vinh n thn ny, v c th cng nh ngi m chung v l k th lm tt c nhng ngi ti li s
hi.
C nhiu ch thin t ni ting c th trong nhng in th cng c cu nguyn v c
hin dng l vt. Gia nhng ch thin ny c thn sc vt, thn thin nhin, v cc anh hng huyn
thoi. Tnh v con s cc v thn c th cng ti n ln ti con s vi trm v. Mi gia nh chn
mt v thn hay n thn th cng ring. Trong khi nhng thnh vin trong gia nh c th cu nguyn
hay hin dng l vt n cc v thn khc, h khng bao gi qun hng ngy sng knh v thn ca gia
nh ti in th nh.
Nhng v thn v n thn ny dng nh thn cn vi con ngi hn l B La Mn, v ngi ta
ngh rng nhng v thn v n thn hiu c tht bi v hy vng ca con ngi. Cho nn du khch ti
n nhn thy hnh nh ca nhiu thn ang dng m thc c mc l phc v c mang i do.
V tt c nhng hot ng ny, c nhng nghi l, bi thnh ca v li cu nguyn thch hp. mt ch
no trong n Gio c mt ch thin m ngi hn mn nht c th tn th mt cch thoi mi.
Bng cch , s ng tn n Gio tr li cu hi ca h v th gii nh th no v sc
mnh g ng sau n. Khi h nhn thy mt cn bo, h tin l cng vic ca mt trong cc v thn. Khi
h bt u mt cng vic mi, h tin l mt v thn khc trong s nhng v thn s gip h. i vi
mt s ngi, th gii tn ti vi thn v n thn, nhng ngi c thng yu v an i.
iu m ngi n Gio trung bnh mun nht l s gip ra khi kip trm lun trong i
ngi. Ngi ta tin rng ngi ta c th mong mun sng trong ht xc thn ny n xc thn kia cho
n khi ngi y hc hi v bn cht thc s ca chnh mnh v v i sng. V v bit khng th

dnh nhiu th gi nh cc nh hin trit v cc thy tu v thin nh v nghin cu, ngi ta tm con
ng tt c gip . Ngi ta hy vng tm c cch cho mnh cng c c bit vi cc thn -nht l vi cc thn Kali, Vishnu, v Shiva. Ngi ta tin rng v nhng v thn l hnh nh ca Tinh Thn
Ti Thng B La Mn nn ngi th cng thc s c gip .
Mt s ng tt c trin khai bi nhng ngi n Gio m o. l l do ti sao cc du
khch i n tr v vi nhng cu chuyn l lng tri tai chng ta. H k li dn chng xm nhau tm
ti Sng Hng, con sng ln nht ti y v ti cc sng v cc sui khc. Ngi n Gio n tm
v h tin rng l c ty u, ra sch nhng ti li qu kh v cho h cng c vi cc v thn.
Thm ch b sng cng c coi l thing ling. Mt s ngi n Gio hy vng c an tm hay a
v tt hn kip sau bng cch i b qung ng tht di dc theo cc b sng.
Thnh ph Benares l mt thnh ph thing ling ca ngi n Gio. H tin rng mt ngi
cht trong vng 10 dm ca thnh ph ny th nhng li lm nhng tin kip ca h s c cc thn
tha th. Ngi y c th sng nhiu nm mt trong nhng tng tri m Ngi n Gio ni n.
Nhng sau khi "ngh ngi" theo k hoch u thai, ngi y phi tr v tri t sng nhng kip sng
cn thit cho mnh t c s t bit mnh y v kin thc B La Mn.
Qua nhiu th k tm cu cng c, nhng tn n Gio thm nhng tp tc tn gio
khc vo. Con b c i x nh mt con vt linh thing, v nhng bui cu kinh c dng cho n.
Kh khng bao gi b hm hi, v chng cng linh thing. Mt s cy c dng li cu nguyn. Nhng
ngi uyn bc n gii thch iu ny bng cch ni rng ci Ta hin din trong mi th sng. Mt s
con vt bn cnh no c th l s hin din i sng ca ci Ta dng lm ni ca mt ngi thn
ca bn tin kip.
c Gandhi -- c ng bo ng gi l Mahatma hay "Linh Hn V i"-- ni tn th b l s
ng gp c bit ca n Gio vo tng tn gio th gii. Ngi gii thch nhiu tn gio dy
thng yu ngi, nhng ch c mt mnh n Gio dy thng yu loi vt. Cho nn, nhiu ngi n

 Gio sng o khng bao gi n tht. Git mt con vt ly tht l sai, h cm thy con vt cng c
quyn sng nh con ngi.
BA CCH TH PHNG
Nhiu ngi chn chn theo tn ngng n Gio khng tin l tt c s th phng ca ngi
bnh dn u hu hiu. H cng bnh phm nh nhng du khch n n ni rng mt s nhng tu tp
o l l v l v thiu hiu bit. Nhng ngi n Gio chn chn ny coi mt s tu tp tn gio bnh
dn ch l m tn d oan. H tin rng c ba cch sng mt cuc i lng thin. Mt l hnh thin.
Mt na rt quan trng l kin thc v thc t. Cch th ba l hon ton thnh tm.
Mi ngi u c th lm nhng hnh vi thin. K ngho kh nht ca ng cp thp nht cng
c th lm nhiu hnh vi thin nh mt thy tu gii hnh trong mt ngi cha giu nht trn x s ny.
i vi ngi n Gio, phn lm nhng hnh vi thin l lm trn nhim v tt nht vi kh nng ca
mnh. Ai cng c ch trong i sng, v ch ca bn l do bn gi. Hy gi ch -- v trn con ng
i qua th gii ny, hy nng dng li gip ngi v vt.
Hnh phc duy nht xng ng vi danh ting bt ngun t kin thc v thc ti -- mc tiu ti
thng ca mi ngi n Gio.
i vi cu cnh ny, con ngi ta thot ly gia nh, i vo rng nghin cu v thin nh. Mt
s t b tt c nhng rng buc trn tc -- ngay c tang l ca chnh h- i lang thang v min ng qu
tm chn l. Mt s ngi nghin cu Du Gi, mt h thng hun luyn v thin nh. Nhng ngi
ny tp th v nhng bi tp t th khng bit mt mi (chuyn cn hn nhng ngi sao bng trn, bng
r, in kinh ca chng ta nhiu trong vic tp luyn). Khi h t c kh nng hon ton v thc v
chnh bn thn h, h sn sng bit ci Ta.
Cch d nht sng mt cuc i lng thin l thng yu tt c mi th sng, v thng yu
cc thn. Sng mt cuc i thng yu khng v k, mt ngi tr nn hon ton tn ty vi cc thn.

"Thung yu ngi dn n thng yu Thng ", ngi n Gio ni nh vy. Mt s c gng

tng cng tnh thng yu ca mnh n v thn c chn la bng cch nhn nhn h trong nhng vai
tr nh: cha m, s ph, bn b, a tr, ngi bn i hay ngi yu. Nu hot ng sng o nh vy
em ngi th phng n gn bn cht thc s ca chnh mnh hn, th n cng mang ngi y ti gn
B La Mn hn. C mt s ngi n Gio cm thy trong i h t c tnh chn chn th
phng trc tip B La Mn. Nhng thng thng s tn sng v tnh thng yu c tp trung vo
mt trong nhng v thn c nhn.
RAMAKRISHNA
Mt trong nhng ngi n Gio ng ch thi gian mi y l mt ngi tn l
Ramakrishna. ng th phng theo cung cch ca tt c ba con ng. V mnh ng tuyn b, "Ai l
Rama v Krisna by gi l Ramakrishna". ng c coi l ha thn ca v thn ti thng Vishnu, cng
vi hai dng di siu phm rt i chng khc. Khi ng cn tr, ng b ngi anh khin trch v khng
chuyn cn nghin cu c th t c kip sng nh mt thy tu. Ramakrihna tr li:" V ti s
phi lm g vi mt kin thc ch kim cm? Ti mun ginh c s thng thi c th soi sng tm
ti v cho ti nim tha mn mi mi."
Khi ng xy c mt ngi cha do mt ga ph giu c thin cm ng h, Ramakrishna tip tc
li sng tn ty nht. ng tr nn ngi sng bi Kali, Thnh mu, tng trng trong vn ha dn gian
ca ngi Hindu nh phu nhn ca thn Shiva. ng vt qua tt c nhng nghi thc v nghi l thng
thng hiu c i ng l s by t lng nhit thnh tn gio mnh lit kin trinh
ng bt u thy vic quan trng l phi tin ti mc tiu tn gio m tt c cc gio phi n
Gio coi l quan trng. ng tn th qua nhng phng php tp luyn t kim sot Du Gi, bng s
khm ph ra ngha su sc nht v lc th, v bng s t b tt c nhng th vui vt cht, v qua lng
thng yu Krishna tht mnh lit v sung sng. ng ln lt p dng tng phng php v tip tc
hnh tr cho n khi ng thnh cng trong vic thng nht ci Ta vi B La Mn.

Khi vic ny xong, lng nhit huyt ca ng mang ng n nhng c gng nhm gt hi nhng
gi tr tinh thn ca cc tn gio khc. ng ln lt tr thnh ngi Pht T, ngi Hi Gio, v ngi
C c Gio. T kinh nghim , ng tr nn tin rng mc tiu ca tt c tn gio u ging nhau. Mt
on th nh s c t tn Ramakrishna hot ng n ,v nhiu ni khc trn th gii gm c
Hoa K. Ngi ta tng nh n ng v nim tin ca ng trong s thng nht tt c tn gio v s nhn
mnh ca ng v tm quan trng trong vic tm cu tinh thn.
NGI N GIO TH PHNG QUA HNH VI THIN
Gn y, ngi n Gio ngy cng hng nhn ra th gii bn ngoi. n bt u xc
nh ng v tr ca mnh l mt quc gia quan trng. Phong tro ny c s gip rt nhiu bi
nhng c gng v cuc i ca mt ngi n Gio rt sng o -- Ngi Gandhi. Trc khi b m st
vo nm 1948, phn ln th gii bt u trng i Mahatma Gandhi hng dn cch p dng nguyn tc
tn gio vo tnh hnh chnh tr. Phn ln trong i Ngi, Ngi dn thn vo trong vic tranh u
ci thin hon cnh cho dn tc n. Ngi lm c rt nhiu cho quc gia qua tuyt thc, cu nguyn,
hi hp hn l qua tuyn truyn, khng b v ni lon v trang. Khi ci cht ca Ngi xy ra do bn tay
ca mt ngi n Gio cp tin khng chi ni vic Ngi khng nh rng khng c s dng bo
lc chng li ngi Hi Gio ti n .
Chnh ng lc tn gio lm cho i Ngi tr thanh tm gng hp dn cho triu triu ngi
ng o n Gio ca Ngi v l trung tm ca s ch cho qun chng khp trn th gii. Gandhi
cm thy li sng tt nht cho chnh Ngi l li sng ca nhng hnh vi thin. Khi Ngi 34 tui, Ngi pht
nguyn li th gi trong sch d ngho kh. Ngi tn tm phng s ng bo ca Ngi. Cho nn
khng mt cng vic nh mn no l Ngi khng lm. Mc d Ngi thuc ng cp bun bn, Ngi
b tt c nhng s phn bit ng cp ng sau.
Chnh khch thnh thin ny c mt m c l c gng lm cho th gii chuyn mnh. Th gii l
tng, Ngi ngh, phi t cho c bng phng tin ha bnh ch khng phi bng chin tranh. Tt c

nhng tn gio, tt c nhng cng ng, tt c cc dn tc phi c c quyn ng u. Gandhi nhn

mnh v chn l v bt bo ng trong mi lnh vc cuc i. Trong s nhn mnh ca Ngi, Ngi tp
trung nh sng mt tri chn l vo s bt bnh ng trong h thng ng cp v tnh khng ng cp,
nhng giai cp ny c coi nh mt vt thng trn gng mt n hin i.
Ngi i n ch cm thy rng dn n b tc i quyn c hng nn vn ha duy nht
ca h, cho nn Ngi khi xng phong tro dn n ginh c lp t s cai tr ca ngi Anh. Nhng
s thay i ng thc hin khng c hiu lc do mi trng ca thi quen kh hnh: nhn i v t hnh
xc hi li v t b nhng tin nghi vt cht. Qu tht Ngi khng sng v bn thn mnh m sng v
chn l v bt bo ng.
Ting ni v dn ca Ngi hiu qu n ni chc chn mt s tc phm ca Ngi mt ngy no
s nm trong s nhng tc phm thing ling ca n . Ngi c miu t bi nhng t ca Ngi
nh v cu tinh ca dn tc -- mt thin thn ging th. V mnh, Ngi n gin ni, "Ti l ngi ca
ha bnh".
NH HNG CA N GIO
Chng ta dnh thi gian nhn vo n Gio v thy: cc thn v n thn, nhng hnh nh v
biu tng, nhng cha chin v nhng ni thing ling, nhng nghi thc v l vt. Chng ta cng ngng
li nhn vo Ramakrishna v Gandhi, hai con ngi tinh thn v i gip ngi ta lu n s
cn thit ca li sng o l. Bng cch y, hai ngi ny ci thin tn gio v x s ca h. Ni no
tn gio to c s khc bit thc s trong i sng ngi dn, tn gio tr thnh mt lc lng thc
s huy hong. n Gio l mt lc lng nh vy. Mt trong nhng tn gio c nht trn th gii -mt s ngi ni tn gio c nht -- n Gio c hng th k gip ngi dn tr li nhng cu
hi su xa nht ca h.
Ti thc ra l g? Trong ci ng bn trong ca bn, ngi n Gio tr li, bn l mt phn ca

Thng .
i ti l g? Ngi n Gio tr li l s truy tm cho n khi tm ra Thng trong
chnh bn.
Lm sao ti c th c hnh phc? Ch khi bn tr nn hiu bit Thng , ngi n Gio tr
li.
Lm sao ti c th bit c Thng ? "Ai bit c chnh mnh s bit Thng "
Cch th phng no l tt nht? Ngi n Gio ni: Tru b c nhiu mu sc, nhng tt
c sa ca chng ging nhau... h thng tn ngng khc nhau, nhng Thng ch l mt."

CHNG HAI
PHT GIO
6. C PHT HI V TR LI
Vo gia th k th su trc Cng Nguyn, nhiu ngi ti n bt u s dng ng
tt trong tn gio c m t trong Chng trc v s th phng ca ngi n Gio. Ni chung
l thi k tan v o tng. Chc l v ngi dn hon ton v mng v cuc sng, h ngy cng s
hi u thai. Mt s ngi qun c cu hi nghim tc nht l g, trong n lc in cung t cu ly
mnh v ra khi 100,000 kip sng m h cm thy h b a. M thut lc cho thy ngi dn qu
b, hu nai, nga, ln, kh v voi. Nhng ngi khc t hnh xc mnh -- ng nguyn mt ch rt lu,
nhn chm chm vo mt tri n gay gt, hay nut khi v la.
Nhiu thy tu khng gip ch c bit g. Chnh cc thy tu cng bn tm vi con ng tt trong
i sng tn gio. H khng coi thin hng thy tu ca h l quan trng. Trong mt bc tranh vo thi
gian y, mt vi con ch tng trng cho cc thy tu c em trnh by trong mt cuc diu hnh ln.
H tng li cu nguyn: "Om, hy cho chng ti n! Om, hy mang thc phm cho chng ti! V
Cha t ca thc phm, hy mang thc phm n, hy mang thc phm n! (Om l t tt nht ch

Thng ). Ngi dn by t xa hn na kin thp hn v cc thy tu trong cu tc ng n :

"Vishnu nhn nhng li cu nguyn kh khan, trong khi cc thy tu n ngu nghin cc l vt".
n Gio sau ny ginh li c a v lnh o ti n, nhng trong thi gian ny, nhiu ngi
khng th tm ra cu tr li tha mn v nhng kh khn xo trn trong i sng. V s bt toi nguyn
ny, chng my chc c nhiu ci cch tn gio xut hin trong c gng gii thot cho n Gio khi
tnh nng cn ca n. Mt trong nhng ci cch ny l s khi u ca Pht Gio.
THI T C M
Vo thi im ny, khi nhng ngi chn chn nghi ng tn gio qu hng ca h, v thi t tn
Gautama (C m) ra i. Ngi l con mt ca tiu vng Flinch giu c thuc ng cp chin binh, v
cha m Ngi hy vng Ngi s tr thnh ngi tr v t nc. Cha Ngi s Ngi c th lm nhng g m
ng cp cao lm -- tr thnh ngi i tm o l, hay ngi thot ly khi kip trm lun t b cuc
i. Tham vng to ln l ngi con phi theo bc chn mnh, ngi cha lm tt c nhng g c th
lm c bo v c C m trc nhng nh hng c th dn Ngi t b cuc i vng gi.
V nhiu huyn thoi v lc thiu thi, rt kh bit s thc v c C m. Nhng dng nh rt
r rng Ngi l mt thanh nin thng minh v thnh thc, nhy cm i vi tt c nhng bin chuyn
chung quanh Ngi. Cng c th l v s nhy cm , m cha Ngi c gng bo v Ngi khng mun
cho Ngi bit ti li v bt hnh tn ti bn ngoi bc tng thnh. Nhng cu chuyn cho chng ta bit
cha m Ngi bao vy Ngi bng li sng xa hoa v tt c th vui vt cht. Cha m Ngi mun lm cho
Ngi cm thy tt c i sng u hnh phc v lc th, chng c l do g m bun hay thm ch qu
nghim trang -- Cha m Ngi hy vng c C m hon ton chp nhn i sng vng gi, v s
khng bao gi nghi ng n nhng khc bit v cuc i ca ngi khc.
Tuy nhin, ging nh mi thanh nin, c C m mun sng mt cuc i theo cch ring ca
mnh bt chp d nh ca cha m Ngi. Trong khi i qua mt cng vin - theo chuyn k li -- Ngi
nhn thy bn vic in su vo n tng ca Ngi. Nhng s vic ny lm Ngi sng st hn bt c kinh

nghim no trc y m Ngi tng tri qua.

u tin Ngi nhn thy mt ngi gi nua run ly by, rng rng, tc bc, lng cng, chng trn
mt ci gy. Ln u tin, Ngi hiu ra l tui gi n vi tt c mi ngi. Sau , c C m nhn
thy mt ngi bnh, tht gm ghic khi nhn thy. c C m tr nn chong vng hn, Ngi bn
khon phi chng trc sau ai cng phi au kh. Mt cnh kh chu th ba l mt xc cht nm bn v
ng. Hin nhin l ln u tin ci cht tr thnh c tht i vi v thi t tr tui. Sau khi nhng cnh
ny khin cho thi t suy ngh bun ru v ci v thng ca i sng v sc p. Ngi tnh c gp
mt nh s, n mc t chnh vi mt v mt thanh thot. chnh l lc nh ri i sng hong cung
tr thnh thc s i vi c C m.
Nhng huyn thoi cho bit cha Ngi c gng nh th no nh lc hng thi t v suy
ngh nghim chnh . Nhng v n xinh p c a vo hong cung thi t gii tr vi nhng v
iu v ca nhc. C gng loi b nhng suy ngh nghim trang ca Ngi, nhng v n ny ra sc nhy
ma cho n khi gc ng v kit sc. Khi c C m nhn thy s bin i to ln v b ngoi ca h
v h nm trong nhng t th th kch khi ng xung, mt ln na Ngi li thy s bun ru v xu xa
ca i sng. Ngi nht quyt b hong cung m m ngay tc khc. Mc d con nh v ngi v trung
thnh, bt chp s canh phng cn mt ca lnh canh ca cha Ngi, c C m ri b cung in v
tm s vng v trong rng. Ngi khng tr v qua nhiu nm v cho n khi nhiu thay i xy ra
trong i Ngi.
CNG CUC TM KIM CA C C M
c C m ri b cung in vi tm t trn y cu hi: i sng l g? Ti sao c s bt
hnh? Trong nhng khu rng n qunh qu v v tn, Ngi tm kim nhng ngi uyn bc c
th gip Ngi tm ra cu tr li. Ngi hy vng tm c s tha mn m Ngi nhn thy trn gng mt
nh s ngy n ti cng vin. V dng nh nh s tm thy s tha mn ny trong i sng tn gio,

Ngi quyt nh cng tm tn gio.

Trong vi nm Ngi hc hi vi nhng o s gii nht m Ngi tm thy. L mt hc tr gii,
chng bao lu Ngi c hc thc bng cc v o s. Mt trong cc v o s, khm phc s hiu bit
ca Ngi, mi Ngi li cng tc dy ngi khc. Nhng c C m cm thy Ngi cha th dy
ngi khc khi Ngi cha tm ra cu tr li m chnh Ngi ang tm kim. Ngi bit r kinh sch, nhng
Ngi khng tim thy s tha mn. Ngi bit tp luyn v Du Gi, nhng cng khng thy hi lng.
Ngi vn b nhng cu hi nng bng dy v: Ti sao c bt hnh? Lm sao con ngi c hnh
phc?
Ngi chuyn cn hn vo s tu tp kh hnh. Ngi b li tt c nhng lc th vt cht. Ngi
buc mnh n cng ngy cng t i, v thin nh ngy cng nhiu hn. Cui cng, huyn thoi cho bit,
Ngi ch sng bng mt ht go mt ngy, v b tt c th gi vo thin nh v nghin cu. Sau su nm
kin tr tm kim v tch cc hy sinh, ci cht ch l gang tc. Th m Ngi vn cha tm ra cu tr li.
Mt hm Ngi ngt i v gn cht i.
Vic ny chng t nh im trong i sng c C m, v Ngi nhn thy tt c s v ch
v nhng ci m Ngi ang lm. Nu Ngi tip tc ch ngha kh hnh, Ngi s cht v khng tm ra
cu tr li. iu m Ngi ang lm, Ngi nhn nh, qu l in r nh c gng buc khng kh thnh
nt. Ngi phi trc tip i thng vo vn .
Mt vi ngi bn theo c C m, ngng m Ngi v lng nhit huyt tn gio ca Ngi, khi
thy Ngi quyt nh n tr li bn b i. By gi Ngi mt mnh l loi vi nhng t tng ca chnh
mnh. Ngi ngi di gc cy v bt u suy ngh v vn bt hnh v kh au. Qu bi ri sau su
nm tm kim gii php, Ngi quyt nh tm cu tr li qua t tng v thin nh trc khi ri b ni
ny.
C C M TR THNH PHT
Sau mt ngy v gn mt m, Ngi tm thy cu tr li. Ngi tr thnh gic ng vi kin

thc mi. Ngi tr thnh Pht "mt ngi gic ng". Trong nim vui v s hiu bit mi ca Ngi,
Ngi ni ln, mc d ta y khng c ngi no. Ngi ni ta khng cn phi chu bt hnh ca i sng
hin ti v khng cn phi ti sinh lin tip trong cuc sng. V Ngi t c tu gic v s au kh
ca con ngi -- bn cht ca kh au, nguyn nhn, v s chm dt kh au. Ngi thot khi ci
vng bt tn ca phin no v kh au, thot khi cm gic ca bun phin v chn ght -- c t do
sng.
Ri c Pht C m bn khon ta phi lm g. Ta c nn dy ngi khc iu m ta pht hin
sau nhiu nm tm kim? C ngi no hiu Ngi khng? Ngi quyt nh tin vui Ngi c c by gi
phi c chia s vi nhng ngi st sng tm kim. Cho nn Ngi i v Benares (Ba La Ni), ni
Ngi s tm li nm ngi ng tu vi Ngi trc y b Ngi khi Ngi quyt nh t b con ng
kh hnh.
H l nhng ngi u tin c nghe nhng iu m Ngi khm ph ra. Bi php u tin
m Ngi ging cho h c bit l Chuyn Php Lun. Bi php ny ni v vn kh au v cch
vt kh au. Nhng im m c Pht nhn mnh n trong bi php u tin ny, trong nim vui
phn khch v s tnh thc ca Ngi, hnh thnh nhng khi nim cn bn ca o Pht. o Pht l
tn gio ca nhng ngi tm s tnh thc (gic ng).
CON NG TRUNG O
Con ng m c Pht C m tm ra c miu t l "Trung o" gia nhng cc oan.
Nhng cc oan phi trnh mt mt l i sng qu ham m nhc dc, v mt khc l i sng qu kh
hnh. C hai cc oan ny dn n mt qun bnh trong cuc sng. C hai cng chng dn n mc tiu
thc s thot khi kh au. Nhiu ngi chng bao gi nhn ra qu ham m sang giu v th nhc dc
nh hng n nhng cu hi v mc tiu thc s ca h. Mt s ngi thy ci tai hi ca s ham
m qu mc i n ch coi bt c th g em li khoi lc l nguy hi. C hai nhm u phn ng
qu mnh trc s khao kht ca nhn loi.

c C m khm ph ra chng cc oan no l khn ngoan v chng cc oan no mang li

hnh phc c. Qu ham m c cng kt qu cui cng trn con ngi ging nh cho dy n vi
lng qu trng. Mt khc t hnh xc cng cc c kt qu ging nh dy n vi lng qu cng n
mc phi t. Trong c hai trng hp n khng ku thch hp. Khng c m thanh v hoc l qu
trng hoc l qu cng. Chnh v thiu ha hp hay hi ha m c C m coi l kh au ca con
ngi. gip con ngi tm ra s ha hp bn trong chnh h v ha hp vi v tr m Ngi bt u
dy.
Trc thi c Pht C m, nhng nh trit hc n dy rng con ng i ti t bit mnh
mng nh li dao co. c C m khm ph ra ngha ca iu ny cho chnh Ngi v ngh ra mt
con ng c th hn dy ngi khc. Tuy nhin trong nhng li dy ca Ngi, Ngi khng bao gi
ri xa truyn thng n . Mt s ngi v mt s sch c cm tng c C m c gng bt u
mt tn gio mi, hoc Ngi hon ton khng ng vi nhng o s ng thi. Vic ny khng phi
nh vy.
c C m ch i vo s nghin cu tm ti o l vi mt cu hi khc: iu g khin cho
nhiu ngi khng hnh phc? Ngi mang cu hi ny n cc v o s gii nht m Ngi tm gp
nhng Ngi cng khng th gii quyt c vn vi iu m cc o s dy Ngi. Vy nn Ngi
khng cn ngng m cc trit gia ch ni v gii thot kh au. c C m mun nhc nh h l h
ang chi a vi nhng ch ngha. Ngi dn b bn ca Ngi phng cc trng phi trit l, v cc
v o s c khuynh hng ch coi trng nhng li ni ca mnh.
Mun tm con ng Trung o ha hp vi cuc sng, c Pht tuyn b, mi ngi phi t
mnh thn trng tm kim -- khng nn b th gi vo vic tranh ci. Mi ngi phi thm d v tri
nghim. c Pht ni, "ngi ta c th t c hnh phc nu thc hnh vic tm cu".
7. TI SAO TI KHNG HNH PHC?

Ngay c tr em cng kh au. Khi chng khng thoi mi, chng khc. Khi chng ln hn chng
tm cc cch khc by t ci khng thoi mi ca chng. Nhng khng c vn kh au vi mt
em nh v em khng thc s ngh v vic y. Em ch phn ng. Kh au tr thnh vn ch khi ngi
ta t hi, "Ti sao ti au kh?" hay hu ht chng ta thng ni, "Ti sao ti khng hnh phc?"
Thng thng khi chng ta khong 10 tui hay hn mt cht, t nht cng c mt vi dp chng
ta kh au v cng bn khon, "Ti sao s au kh ny? "Hin nhin, c C m khng ny ra cu
hi ny mt cch nghim chnh n khi Ngi vo khong ba mi tui. Chc l v cha m Ngi c gng
ngn chn Ngi nm tri bt c g khng lc th.
Nhng thanh nin ln ln trong mi trng c bo h qu mc thng khng bit n vic phi
i mt vi bt hnh thc s. Con ngi c c tnh khc nhau, v nhp thay i t thiu nin sang
thanh nin cng khng ai ging ai. Nhng trc sau, mi ngi u phi i mt vi cu hi v l do kh
au -- ca chnh mnh v ca ngi khc.
Ton b s ng gp ca c C m vo kin thc nhn loi tp trung vo vn au n v
bt hnh. Kin thc mi m Ngi tr thnh gic ng m di gc cy, l l do v kh au v cch
vt qua kh au. Bi php u tin Ngi ni v kin thc ny vi nhng ngi ng tu vi Ngi trc
y b Ngi i v Ba L Ni. Nhng iu Ngi cp tr thnh nhng nguyn tc ch yu ca
o Pht ngay c i nay, v nhng nguyn tc ny c gi l T Diu . Chn l th nht m Ngi
c gng gii thch cho bn Ngi l s tht v kh au.
CHN L CAO QU TH NHT
Sinh l kh; hoi l kh; bnh l kh; cht l kh; s hin din ca nhng i tng m ta ght, s
chia la vi nhng i tng m ta yu thch lm ta kh, khng t c mong mun l kh. Bm nu vo
s sng l kh.
Khi nghin cu danh sch ny, r rng c C m ni v kinh nghim ca mi ngi ch khng
phi kinh nghim ca mnh Ngi. Sinh n tht khng thoi mi cho c m ln con, tuy a tr dng nh

khng thc c vic ny. S ra i mt khi nim mi, hay mt "ng" mi hay c tnh mi, cng c
th rt au n; v nhng thi quen c v khi nim c rt kh b. Tn t cng au n, d l s tn t
ca mt ci rng hay sa st v o c v nim tin ca con ngi. m au tht phin toi, c th xc
ln tinh thn. C ci cht ln ni s cht cho chnh chng ta hay cho ngi cng l au kh. S hin din
ca i tng m ta ght hoc s vng mt ca i tng m ta yu cng l mt tri nghim au kh.
Khng t c iu mong mun m chng ta t ra khin chng ta rt au kh. V khi chng ta c
thm nhiu hiu bit v i sng, chng ta tr nn tnh thc rng bm nu vo bt c g c th khin
chng ta au kh.
Tht ng tic l qu nhiu ngi ni rng c Pht bi quan v i sng hay Ngi ni tt c i
sng l kh au. Nu chng ta gii thch xc ng li Ngi ni nh c ghi li th iu khng phi
l iu Ngi ni. Ngi dy rng mi th cha ng kh nng kh au; mi qung i c th a n
s khng ha hp cho mt ngi. c Pht khng ni tt c i sng u kh au.
R rng s gii thch ca c C m v kh au vt qua ci kh au th xc n thun. Ngi
nhn mnh nht v ci kh au ca tm v nhng cm xc. y l ci bt hnh su xa nht. c C
m tin rng ngi khng c ha hp trong cuc sng cm thy ci kh au ny. "Nu ti khng hnh
phc, l v ti khng sng ha hp. Nu ti khng sng ha hp, l v ti khng bit cch chp
nhn th gii l nh th. C l ti ang mong mun nhng th trn th gian m ti khng c quyn mong
mun. C l ti ang bm nu qu mnh vo mt phn th gii ca ti, bi vy mt s tip xc vi ton
b bc tranh".
c C m c gng ly im bt u l thc t kinh nghim c tht, m khng ai c th nghi
ng, v mi ngi c th hiu cho chnh mnh. Ngi ni, trong tt c kinh nghim ca con ngi, tr phi
c mt s hiu thu thc s, c mt yu t au n. Ngi chuyn li mi: "Hy tm hiu cho chnh mnh
nu iu ny khng ng vi i bn". Ngi yu cu mi ngi hy xem khng phi ch c Ngi trong

tnh trng kh khn. Tt c mi ngi, vo lc no trong i sng, phi i mt vi s tht chung ny

-- s khng ha hp ca h. khng phi ch l "bt hnh ca ti"; l vn m tt c con ngi
u c. c C m nhc nh bn rng "ci phin no" ca ti l ci "phin no ca th gii" -- v ci
phin no ca th gii l ci phin no ca ti.
CHN L CAO QU TH HAI
c C m ni vi t ca Ngi, "Ta ch dy hai iu, kh au v thot khi kh au". Ngi
ging nh mt bc s n khm bnh nhn. u tin bc s xem ngi bnh cm thy th no. Ri bc s
chn on nguyn nhn ca bnh. c C m ging nh mt thy thuc gii, tin vo Chn L Cao
Qu Th Hai, nguyn nhn ca kh au.
l Chn L Cao Qu v ngun gc ca kh au. Chnh s khao kht thm mun gy ra s ti
to nhng ci bt u tr thnh. Ci khao kht thm mun ny i km bi khoi cm nhc dc v tm
cu tha mn ni y, ni kia. N mang dng thc thm mun lm va lng gic quan, hay thm
mun s pht t.
Kh au l kt qu ca thi lm ln i vi th gii v nhng kinh nghim ca chng ta trong
th gii. Th gii khng xu, nhng thi thm mun lm th gii hnh nh xu. Ci thm mun ny,
hay ham mun thi qu lm chng ta thnh n l cho bt c g chng ta thm mun. Ai ai cng nhn thy
nguyn l ny hot ng -- thm mun n ung, thm mun ni ting. thm mun thnh cng. Tt c lm
chng ta mt t do la chn mt cch khn ngoan. iu m c Pht C m mun ngi ta thy l
ai thm mun th khng th c t do v bi vy khng th c hnh phc thc s.
Qu v c th ni h nh c hnh phc trong khi thc hin mi ham mun. "Nu ti c mi th ti
mun v lm mi th mun lm, ti s hnh phc." Nhng loi hnh phc li l gy ng p lng ng,
v n khng em tha mn su xa hn mc tiu thc s ca con ngi. Chng ta thng thy ngi ngy
cng l thuc nhiu vo nhng nim vui gi to v h thc s s phi i mt vi bt hnh su xa hay bt
an trong chnh h.

c C m khuyn mi ngi hy t mnh tm ra s khc bit gia hai loi hnh phc. V Ngi
ni v nhng quan st ca chnh Ngi.
Khi theo ui hnh phc, ti nhn thy nhng tnh xu pht trin v nhng tnh tt mt i, vy nn
trnh loi hnh phc ny. V khi theo ui hnh phc, ti nhn thy tnh xu mt i, v tnh tt pht trin,
th loi hnh phc ny nn theo.
Ngi a ra thm li khuyn cho nhng ngi tm cu hnh phc. Ngi ni, thm mun dn n
bt hnh gy ra bi s ngu mui v nhng nhu cu thc s ca chng ta. Nu chng ta khng ngu mui
nh vy, chng ta s khng lm cho mnh bt hnh khi theo ui nhng th khng bao gi toi nguyn.
iu ny em chng ta tr li cng cu hi c nu ln qua nhiu th k trc y bi nhng ngi
n thng thi: "Ti thc s l ai?". c C m ng vi h l con ngi khng phi ch l cm
ngh v t tng. Mt ngi khn ngoan bao gi ni v bt c cm ngh no, "iu ny khng phi l ti
thc s." c Pht dy hot ng ng gi trong i sng dn n c nhiu kin thc hn v ci ng
thc s, v iu ny em hnh phc.
Nhng th m con ngi thng ham thch khng tha mn nhu cu thc s ca h. Mt cu
chuyn Pht
Gio k li, trong mt cuc hnh trnh, c C m tnh c gp 30 ngi n ng ang chy.
Ngi lin ngng h li v hi h gp chuyn g, v h lin k li cu chuyn. Trong khi h ang cng
nhau i chi v n ngoi tri, mt trong nhng ngi bn n ca h trn i cng nhng t trang ca
ngi khc nn nhng ngi ny nng lng chy ui theo ngi n cp.
c Pht lin hi mt cu: "Cc bn ngh xem iu no tt hn -- ui theo ngi n b hay i
tm ci ng?" Nhng ngi n ng ny quyt nh tm ci ng thc s quan trng hn chy theo vt.
Cu chuyn k, nhng ngi ny tr thnh t ca c Pht.
Ging nh ba mi thanh nin tr, chng ta c th ph phm sc lc ca chng ta vo vic tm
kim v b. Nu chng ta khn ngoan, chng ta ngng li v t hi, "Ci g thc s ng truy tm?" Cu

tr li ca c C m rt trc tip: Chng ta phi tm nguyn nhn ca s thm mun ca chng ta,
ri chng ta tm cch loi b nguyn nhn.
CHN L CAO QU TH BA
Kh au chm dt vi s chm dt hon ton thm mun.
Con ngi khng phi lm n l cho thm mun ca mnh, c C m ni nh vy. Ngi ta c
th lm mt vic g v bt hnh ca mnh. Mi ngi c mt s la chn v cch sng. Ngi ta c
th sng bng nhng hot ng n gin, khng gy ra vn thng l, nhng hot ng ny ny sinh
v thm mun. Hay ngi ta c th chn s phn ng ca mnh trn c s ca mi trng hung gp phi.
Trong trng hp th nht, ngi ta hnh ng do "nhu cu" b mt, khng bit v nhu cu thc s ca
mnh. Trong trng hp th hai, ngi ta c th nhn thc c tim nng thc s ca mnh. S la
chn ty theo c nhn, v do chnh ngi y s gt hi kt qu.
Th d, ngi ta c ln thy rng n th g mnh thch c th khin tm tr ngi y thot khi
phin toi. Sau ny, d ngi y c th chn cch n th g tt mi ln cm thy khng hnh phc.
Nhng loi hnh x c th rt kh gii quyt vn . Thc t l ngi y ch thm vo nhng phin
toi m khng bit, v ngi y c th mc chng kh tiu v qu mp v y nhng vn khng bao
gi c gii quyt. l loi tnh hung m c C m ang suy xt khi Ngi ni, "khao kht thm
mun gy nn s ti to ca nhng ci bt u tr thnh"trong Chn L Cao Qu Th Hai ca Ngi.
Trnh vt ln thc s trong lng vi mi kh khn, khi n khin cho mnh vp phi vn mi do mt
vn khc. Ngi y xy p vn mi trn nn mng ca tt c nhng vn cha c gii quyt.
Lm nh vy, ngi y tip tc ti to bt hnh ca mnh.
Khi ngi ta gp mt vn mi trong cng mt chiu hng v ch nh vn c, ngi y to
ra nhng hnh ng v ch v nhng thi quen bt thin. iu ny c th dn n hnh phc trng cu
khng? c Pht tr li, khng. Ngi ni, nhng hnh ng v nhng thi quen nh vy pht xut t

nhng ham mun khng c xem xt v khng c g ngn cn. Chng dn n gi tng bt hnh.
Chng c xut hin trong i sng con ngi nhiu ln, trong nhng chiu hng mi, v c trong kip
sng mi, theo gio l ca c Pht.
Pht T ging nh ngi n Gio, tin tng vo ti sinh. Nhng hnh ng v ch v nhng
thi quen bt thin phi c loi b hay khc phc trc khi c th gii thot khi ci vng v tn ca
kip sng cu thnh phn ln kh au ca con ngi. l mt phn m c C m ni bi cu
"bm nu vo cuc sng" trong Chn L Th Nht ca Ngi. Ton b h thng ti sinh v tt c bt hnh
c th chm dt i vi mt ngi khi ngi y chm dt s thm mun khng c g ngn ngi.
S khao kht, s phn ut, s m m -- y l nhng du n ca thm mun. Nhng hnh ng
pht xut t chng dn n bt hnh. Hnh phc t c bng cch chm dt thm mun. Xy dng
tnh nt con ngi hm nay quyt nh hnh phc ngi y s t c ngy mai. Ngi Pht t c
th ni thm rng loi cuc i m ngi ta sng hm nay quyt nh mt phn vn hi hnh phc kip
lun hi ti. Ngi Pht T khng ni "mt ngi" hay mt "linh hn" -- ngay c n Ci Ta n Gio
-- khi chuyn qua kip khc. Chnh nh hng ca kip qu kh ti sinh vo kip ti. Khi mt a tr
n tui trng thnh, chng ta bit nh hng t lc nh ca n quyt nh phn ln vic n tr thnh
loi ngi trng thnh no. Ngi Pht T cng ni thm rng iu g ng trong mt kip sng th s
ng cho tt c cc kip sng c th hiu c, v kip sng trn gian ny ch l mt on trong nhiu
on khc.
Ta c th thy kh m hiu c l thuyt Pht gio v nhng nh hng qu kh v s lun hi
ko di qua nhiu kip sng. Nhng rt d thy rng mt l thuyt nh vy ng gp vo s hiu bit ca
chng ta v kip sng ca mnh by gi. Nhng g m chng ta l hm nay c quyt nh bi mi th
i vo qu kh ca ta, k c lch s nhn loi. Chng ta s l g ngy mai c quyt nh hm nay
bi s la chn ca chng ta. Ngi Pht T ni, chng ta s c s la chn tt nht khi chng ta chn
la mt cch thn trng, khc phc tnh ch k v nhng dc vng mnh lit.

8. LM SAO TI C TH TM THY HNH PHC?

Nu c Pht C m ch ni, "Chm dt nhng dc vng dn n bt hnh, th tc l Ngi
khng li cho cc t ca Ngi mt s gip thc s no. May mn l Ngi khng ngng li vic
dy bo bng li khuyn. Ngi hiu hu ht mi ngi cn c gip bit cch ngn chn thm
mun. Bi thuyt ging u tin ca Ngi kt thc vi T Diu quan trng. a ra li tuyn b cui
cng v chn l m Ngi khm ph ra, c C m m t phng php m con ngi c th ngn
chn thm mun. T thi c Pht C m, phng php ny c gi l "Bt Chnh o". Tm bc
ny l phng php c trng m c C m ngh cho con ngi t gii thot khi nhng nanh
vut ca dc vng ca chnh mnh.
(1) Chnh Kin
c C m ni, bc th nht tin ti hnh phc l quan im ng (chnh kin) v bt hnh.
Trc khi c tin b, ngi ta phi nhn vo vn xem vn l g. Khi thy chnh s khng hiu
bit ca mnh v nhng s vic c tht trong i mnh gy ra phin toi, v khi chp nhn trch nhim
v phin toi y, th ta i vo con ng ng. c C m khng cho rng Ngi tm ra con
ng c o i ti hnh phc. Ngi miu t con ng c t xa. Nhng Ngi cm thy a s
ngi ta khng thc c con ng ny.
c C m ni, chng no chng ta nhn i t quan im sai lm (t kin) chng ta cn tip
tc tham dc nhng th m ta tng rng nhng th lm chng ta hnh phc. l con ng t la
di mnh. Chng ta phi hc cch nhn cho chnh mnh ti sao c o tng. Ri chng ta sn sng i vo
bc th hai m c C m gi l chnh t duy (kht vng ng).
(2) Chnh T Duy
Mi ngi u khao kht mt ci g . Ci kh khn l hu ht chng ta, trong hon cnh tinh
thn v tnh cm ri rm, khao kht nhng iu sai tri. Chng ta khng tp trung khao kht v n
lc ca chng ta vo mc tiu ng gi. Nhng khi chng ta t b nhng gi tr sai lm dn chng ta ti

bt hnh, chng ta sn sng chn gi tr thc s. c Pht vch r lng tt v tnh thng l chn gi tr.
Nhng gi tr y ch c th t c khi ngi ta vt qua c vn quan tm u tin ca mnh l
ci "Ta", "Ti" v "Ca Ti". Ch sau khi thi khng cn cho mnh l trung tm th lng tt v tnh thng
chn tht xut hin mc t pht v t do.
Hai bc u tin ca c Pht trn con ng Trung o ni v tm quan trng ca vic ci
thin thi . Ba bc k tip ni v loi hnh kim phi bt ngun t thi ng.
(3) Chnh Ng
Bc th ba l chnh ng. Ngi i theo con ng Bt Chnh o ca c Pht th khng cn
thch th th phi, ph bng, v lng m hay chuyn vu v. Li ni nng s c kim sot, n cn v thn
trng, v n xut pht t thi t t i vi ngi khc. Mt s ngi phm ti do iu m h ni cn
ti t hn c nhng k phm ti chai l lm. c Pht cng nhn, ging nh nhng nh tm l hc hin
i cng nhn, y l mt chng ngi cho s trng thnh chn chnh.
(4) Chnh Nghip (Hnh X ng)
Bc k tip trong Bt Chnh o ca c Pht l bc quan trng ca chnh nghip. c
Pht khng m t tng tn phm vi ca bc ny. Nhng nhng t ca Ngi tng bc tho mt
danh sch nhng g ta khng nn lm. Mt bn lit k tiu biu ni khng c git, trm cp, t dm, ni
di hay dng cc cht say. Tuy nhin, nhng li dy bo cm on ny c lin quqn n tm quan trng
v hnh x m c C m ni. Ngi bit rng khuyn khch ngi ta lm mt s iu quan trng hn
l ra lnh cho h khng c lm ny n.
i vi c C m, chnh nghip (hnh x ng) c ngha l tnh thng. c C m dy
rng "tt c nhng g chng ta c chnh l kt qu nhng g m chng ta ngh". Cho nn chng ta khng
nn cha chp nhng cm ngh ca on gin hay th hn. Cm ngh v t tng lm hng c hi c
hnh phc nh hnh ng. "N hnh h ti, n nh bi ti, n lm ti tiu tan, n cp ot ti --

nhng ngi cha chp nhng t tng y, th hn khng bao gi chm dt," c C m cnh bo
chng ta. V Ngi khm ph ra rng bt c lc no "hn th cng khng chm dt hn th, hn th ch
chm dt bng tnh thng". V Ngi ni trong mt dp khc, "Hy cho con ngi vt qua gin d
bng tnh thng, hy cho con ngi khc phc ti li bng iu thin."
c C m thng ni vi bn b rng ngay c khi b nh p v phu, hoc b lng m hay b
nh bng gy gc, b nm , cng khng nn nh li hay c nhng t tng hn th. "Nu ai chi ra
bn, bn phi dp i t tng hn th, v quyt tm, 'Tm ta s khng b xo trn v khng mt li gin
d no s thot ra t mi chng ta. Ti vn t t v thn hu v c nhng t tng thng yu v khng
th on giu gim no.' Nu bn b nh bng qu m, bng , bng gy gc, bng gm, bn phi
nm t tng hn th v gn gi tm bn vi lng thng yu khng c mt th on giu gim no."
(5) Chnh Mng
i vi mt ngi thc s tha thit tm cu chn hnh phc, bc th nm l mt bc k tip
hp l. l k sinh nhai ng (chnh mng). c C m tin rng, c mt s cng vic m ngi ta
lm khng th khng lm hi nghim trng chnh mnh v ngi khc. Bt c mt cng vic no lm tn
thng s sng di bt c hnh thc no cng khng nn theo. Vi ngi Pht T, vic lm n ny gm
c: ngh t, ngi bn c dc (ma ty, cc cht say, v tng t), bun bn n l, hay ngi ch
n l. Ta khng nn tham gia vo vic ct ru hay phn phi ru. Cng chng nn lm qun nhn.
iu ny tri ngc hn vi gio l ca n Gio m c C m rt quen thuc. Ngi n
Gio tin rng mt ngi sinh ra lm ngh nghip thch ng ca mnh. Nhng c Pht tin rng ta
khng nn cn tr ngi khc tm cch thch ng va nht vi cuc sng. V th, ngi ta c th phi
thay i ngh nghip. Chnh c Pht c chung quanh Ngi nhng ngi t b i sng gia nh v
ngh nghip thng l i vo li sng tu vin. Ngi cho rng l tng l tt c nhng ngi thnh tht
tm cu o l u lm nh vy. Bng cch , chc chn h s tm c s tha mn lu di. Tuy
nhin sau ny mt on th c s c thnh lp. Qua nhiu nm, ngy cng nhiu nhng ngi Pht T

tip tc sng vi gia nh, tm nhng cng vic thch hp, hn l b li nhng th nh vy vo tu vin.
(6) Chnh Tinh Tn
Bc th su l mt bc vt qu tm mc hnh kim. y l Chnh Tinh Tn, v i vi c
Pht, nhng t ny c mt ngha c bit. Chnh Tinh Tn c ngha l ta phi tm cho chnh mnh mt
tc ring trn con ng Bt Chnh o i ti chn hnh phc. Ngi tm cu o l khng hnh
ng qu chm chp hay qu vi vng. Khng c hnh phc no t c trong c gng bt kp ngi
khc. Bn chnh l bn, c nhu cu ca ring bn v nhp ca chnh bn. Nhim v hc hi bit
nhng ci ng thc s ca chng ta l hc cch i tc tt nht.
(7) Chnh Nim
Bc Th By ca c C m l Chnh Nim. Ngi tuyn b rng chnh tm dn con ngi
vo hu ht i sng bt ha. c Pht cho rng, dc vng th cht lm qun tr, nhng thng l v
tng tng mnh m to qu nhiu dc vng. Thm mun n ung t n khng lm ngi ta bt hnh.
Bt hnh pht trin khi n qu nhiu hay qu ham mun n ung. Mt phn ca chnh nim c ngha l
hc cch nghin cu dc vng th cht v tt c mi th khc xem chng thc s l g khng phi nh
tng tng lm chng bin thnh.
Mc ch ca c Pht l dy con ngi rng nhng i tng li cun gic quan c sc mnh
lm chng ta khng hnh phc v chng c th dn n tham dc thi qu. Ngi thy rng nhng ngi
n ng bnh thng c thi quen "l tng ha" ph n. Ngi dn d cc t ca Ngi hy vt qua
thi quen n l v b mt p. Chuyn c k li v mt ngi l khch mt ln hi mt nh s Pht
Gio, "Xin Ngi cho bit, Ngi c trng thy mt ph n i b dc theo con ng ny khng?" Nh s
tr li, "Ti khng th ni liu l mt ph n hay nam gii i qua con ng ny. iu m ti bit l
mt b xng i qua con ng ny". l Chnh Nim Pht Gio dn ti ch cc oan.
c Pht C m hy vng nhng ngi hnh tr Bt Chnh o s pht trin tnh bnh tnh trong
vic tm cu hnh phc. Bng cch , mi ngi hy hc cch li xa khi chnh mnh v quan st nhng

am m ca chnh mnh m khng b kch thch nh khi nhn cc v sao trn tri. Mi ngi phi tp coi
nhng xc cm ca mnh xem chng l g, c bn ngoi ln bn trong. Vn ny nhc n c cm ngh
au n ln cm ngh vui sng. Nh s Pht Gio c gng lun nh rng cm ngh tn ti rt ngn ngi,
n n ri i. Bng cch ny nh s c th gi vng mnh khng b xo trn bi cm xc, khng thm
mun, hay bm nu vo th g. Nhng ai c th chp nhn cm ngh ca mnh trong mt cch khch quan
ny, s t b xc ng bi nhng th .
(8) Chnh nh
Bc cui cng ca Bt Chnh o c gi l Chnh nh. c C m tn thn mt s tp
luyn Du Gi ang thnh hnh vo thi Ngi. Tuy rng Ngi khng tm thy trong Du Gi cu tr li y
trc cu hi ca Ngi v Bt Hnh, Ngi c gip bi s tu tp ny "an" tm. Cho nn
Ngi ni vi cc t ca Ngi v gi tr ca s tu tp ny.
S tp luyn Du Gi c dy cho tng c nhn. N lin quan n vic hc cch lng c
nhng vng tng ca tm cho n khi ngi c th i thng vo kin thc v nhu cu thc s ca
mnh. S nh tm ny do c C m ch dy khng phi l mt tin trnh lp lun hay l gic hc. N l
mt cch hiu bit khc -- bng tu gic hay trc gic. V c C m cng nhn con ngi thay i
nhiu v tnh kh, Ngi a ra nhiu kiu hun luyn tm Chnh nh. Nhng phng cch ny c
pht trin bi t ca Ngi trong vic tu tp Du Gi vn quan trng i vi nhng Pht T nhit tm
ngy nay.
NIT BN
c C m nhn mnh ngi hnh tr nghim tc Bt Chnh o s t c Nit Bn. Ngha
hp ca Nit Bn l s dp tt thm mun, hn th v tham lam. Nh chng ta thy, i vi c
Pht, s dp tt thm mun, v nhng thi khng thch hp l chn hnh phc. Nit Bn c mt ngha
khc rt quan trng i vi hu ht cc Pht T. l thot khi tt c lun hi trong tng lai, thot

khi "Vng Tr Thnh".

V ngi Pht T khng ni n linh hn hay Ci Ta, cho nn h ngn ngi ni v ng Ti
Thng nh Phm Thin. H cm thy nhng vn ny khng th xc nh chc chn c. H cho
rng, ni sung khng quan trng. Hiu bit v tm hiu mi quan trng. Nhng d c hay khng c mt
linh hn hay ng Ti Thng ngi Pht T tin c ti sanh. V nhng nh hng v cc khuynh hng
thi quen ca kip ny s tip tc t ti sinh di hnh thc ny hay hnh thc khc trong thi gian khng
hn nh ca tng lai.
Nit Bn khng phi l ni chn. N l mt trng thi ca tm. Nit bn t c sau nhng trm
t nghim tc v n lc mnh lit. Trm t l mt trong nhng cng c chnh ca Ngi Pht T. V
t ng trch. Ngi Pht T so snh ngi v t vi con kh cung nhit tm kim thc n trong rng.
Nit Bn khng c ngha l mt thc c nhn vo lc cht, v c C m t nit bn, v
b nhiu nm c gng gip ngi khc t Nit Bn. Tuy nhin ngi Pht T sm thy cn ni v
Nit Bn ti hu. Nit Bn ny c th t c sau khi cht. H gi l Parinirvana (V d nit bn).
Mt ngi thc s hnh phc l ngi em c t tng v n lc cn thit thc hin Nit
Bn. c Pht khng knh trng chc tc hay ng cp -- ngay c n nhng ng cp thng lu
ca n . Ngi ni ngi ta khng th tin ti hnh phc bng dng di gia nh m ngi y c
sinh ra. Phi chng chnh Ngi sinh ra khng phi l mt Thi T, th m c lc Ngi tng l
ngi bt hnh nht trong nhng ngi bt hnh? Khng phi bi dng di, khng phi bi ca ci, m l
ngi ta phi khm ph ra cch vt qua kh au. Bng tm cch vt qua tham dc bt thin, bng
cch duy tr vic tu tp Bt Chnh o, bng kin thc ca chnh mnh -- bng nhng th ny, ta t
c hnh phc trng cu.
9. CON NG NO TI PHI I?
Ngy ny mt phn nm ngi trn th gii l Pht T. Chuyn v tn gio ca h quay v t
ngy c C m ngi di gc cy B v ng ln vi s hiu bit mi v i sng. Pht gio bt

u khi nm t ca c C m nghe Ngi k v kinh nghim ca Ngi. Nm ngi ny li tr

thnh t ca Ngi, ln ny vi quyt tm thc s. Nu h gi nhng tin tc tt p ny cho mnh h
thi, th Pht Gio khng bao gi bt u c. C th ni l h vui v k li tt c nhng g h nghe
c. S t ca "v Gic Ng" t t pht trin
c C m dnh phn cuc i di cn li ca Ngi vo vic ging dy v t chc cc
nhm t ca Ngi. Cui cng, khi Ngi trn 80 tui, Ngi t trn. Nhng t bun b ca Ngi tip
tc hi hp v nghin cu, ng thi cng nhau hnh thin tng nh n nhng li dy v cc cuc hi
hp ca Ngi. u tin h theo st gio l ca Ngi. H cho thy sc mnh nh hng ca Ngi bng
cch duy tr nhng iu m h phi lm gi nh Ngi vn cn sng vi h.
Dn d mt s bt u thy v trnh by nhng iu nhc h v bc thy ca h. Nhng iu ny
tr thnh cc biu tng ca Pht Gio. Cy B , "Cy Tr Tu", nhc nh ngi Pht T nh n s
gic ng ca Ngi. Bng sen n nhc nh bt c ai cng c th hng thng, tinh khit trc bt c g
bao quanh. Bnh xe lun hi Pht Gio l s tng nh n bi php u tin v chn l bt dit v ci
vng v tn ca s tr thnh. Nhng nh s quay bnh xe l biu tng nh lut ca vic a chn
l bt dit vo s chuyn ng.
C lc trong nhng nm u Ngi nhp dit, t ca c C m vit nhng li Ngi ni v li
dy ca Ngi chia thnh ba tng. Kinh sch ny c gi l Tam Tng Kinh in c ngha l "ba tng
cha". Nhng v o s Pht Gio quan trng khc gii thch mt s cc kinh tng ny. H cng ni
nhng iu m ngi Pht T mong c nh li. C nhng iu c thm vo kinh thnh.
Dn d, nhng ngi t ca c C m bt u c kin khc nhau v nhng g l quan
trng nht trong s tm cu hiu bit v i sng. Nhng s bt ng kin lc u ny sinh v pht
trin thnh hai tng phi ln. Tng phi Pht Gio t cho rng thay i t so vi hnh thi gio l ca c
Pht l Tiu Tha hay Nam Tng. Tiu Tha Pht T, phn ln c ng ti Thi Lan, Ceylon, v Min
in. Tng Phi ln hn l i Tha hay Bc Tng Pht Gio pht trin ti vng rng ln ca Trung

Hoa, Nht Bn, i Hn, v Ty Tng.

Hai thut ng ny c mt ngha l th. Tiu Tha c ngha l "c xe nh" v mt s t ngi c
th thot khi i sng kh au bng gii lut nghim ngt. i Tha c ngha "c xe ln" v c ngha
nhiu ngi c th lm trn nhim v i hi trn con ng gii thot.
C hai tng phi ny khng phi l mt lc chnh trong i sng tn gio n , qu m ca Pht
Gio. Mt thi gian di sau khi c C m nhp dit, ngi dn nhn nhn Pht Gio nh mt tn gio
ring r tch khi n Gio. Sau khi cc nh s truyn gio mang l tng Pht Gio n nhng vng
t khc, ngi dn n dn bt u bc b l tng ny nh mt tn gio ring r, v hu ht gio l
y khng bao gm mt s khi nim v tu tp l mt phn truyn thng v x hi ca h t nhiu th
k. V mt s khi nim ca c Pht c hnh tr bi mt s n Gio, nh hng ca v hong t
cao qu, thm trm vn tn ti ti n hin i. Tuy nhin s ng gp ca c Pht vo chn l
tn gio pht trin rng ln cc vng t khc. V trong nhng vng t khc ny ca Vin ng,
Pht Gio t c nhiu vinh quang trn y.
TIU THA PHT GIO: CON NG CA T LC
Thi Lan, Ceylon v Min in, c nhiu Pht T thun thnh, h t tin vo li sng dy bi v
gio ch, c C m. Nn tng c bn trong nim tin ca h l ta chu trch nhim v s cu ca
mnh. Qu kh, hin ti, tng lai ca mnh -- tt c u do chnh mnh. Nh c Pht dy, h tin nh
vy. Khng c thn thnh no sp xp s cu ny. Khng ai c th lm vic cho mnh.
Ngi Pht T Tiu Tha m o thc s l A La Hn m bn phn u tin l t cu .
Ngi y hnh tr chuyn cn gii thot khi phin no ca nhiu kip. Ngi y t mnh dn thn vo
s tm cu gii thot bng cch tp trung vo li dy v trit l t gio l ca c C m. Nhng nhu
cu v vt cht nh n, , v qun o u hn ch n mc ti thiu. C n nhng th ny cng
thng c tip t bi cc tn khc, nhng ngi khng th ph tt c nhng rng buc theo cch A

La Hn lm. H hy vng ginh c cng c do s gip A La Hn.

Ging nh tt c cc tn gio khc, c mt s t ngi c th v t mi th khc ng sau vic
tm cu o l. Cng nhn s tht ny, nhng nh s dy dn chng khng c cch no khc hn l hc
hi chn l m c Pht dy cho h. Khng c thy tu trong cng ng Pht Gio Tiu Tha nhng c
mt on th tng gi tch cc. H dy dn chng iu h coi l thit yu: pht trin tinh thn hng ngy
v by t lng kh i i vi mi th. Nhng ngi Pht T ngy nay hc hi iu c C m dy cho
ngi c s tp trung ng o hc tp gio l t Ngi. H c yu cu gi nm gii u tin
ca on th tng gi c xa. H cng c dy tng li nguyn Pht Gio rt ph bin v "Qui Y "
Ti qui y Pht
Ti qui y Php
Ti qui y Tng
Nhng li dy ca cc nh s truyn b khp cc vng t Tiu Tha Pht Gio v hu ht tt c
thanh nin tr u tu hc mt thi gian trong cc tu vin nh mt phn hc hnh ca h. Ni y h
tham d vo phn nghin cu vo nhng bui l tn gio, trong thin hnh v tt c cc hot ng khc
ca tu vin. Nhng nh s dy h nhn mnh vo khi nim quan trng nht trong Pht Gio Tiu Tha - l h phi hc chu trch nhim v s pht trin o l ca mnh. H c khuyn khch nghin
cu v t thnh vn cc truyn thng o l. H s khng chp nhn l thuyt hay tu tp khng gip
ch g cho vic tm cu t Nit Bn. H hc hi nhng gi tr ca s t ch v n ha trong tt c mi
s vic.
Sau vic hc hnh nh vy, mt s thiu nin quyt nh xin c th gii v sng nh mt nh s
trong sut cuc i cn li. Mi ngi vui vi chiu hng ca bin chuyn ny, v tt c cc tn cm
thy l con ng duy nht bo m s gii thot khi ci vng v tn au kh ca kip sng. Tuy
nhin, gia nh bun phin v rt cc l mt a con, t an i bng cch nh rng khng nn bm nu qu
nhiu vo bt c th g. H bit rng a con trai y ang lm vic t Nit Bn. C nhng cuc l

long trng nh du nhng nguyn sng cuc i tu vin. Cc chng trai lm ln chuyn T B V
i m c C m lm, t b gia nh v vng quc, khoc o nh s v mang bnh bt kht
thc, quyt tm i tm s gii thot.
Ngi Pht T tin rng nhng li dy ca c C m vn p dng cho i sng th k hai
mi v gio l y xut pht thng t s vt ln vi cuc i ca c C m. V tr tu ca Ngi t
c trc tip t ci xy ra cho Ngi ch khng phi do sch v, ngy nay nhng ngi Pht T Tiu
Tha c khuyn khch i theo cng loi tin trnh hc tp Ngi lm. Hu ht h xc quyt v gio
ch ca h rt ng v s hiu bit bn cht ca phin no v cch vt qua n. Cho nn ngi Pht
T ht th ny n th h khc thy gio l c xa vn gi tr. l l do ti sao nhng ngi Pht T
Tiu Tha ngy nay vn rt gn gi vi tinh thn ca nhng ngi Pht T lc phi thai n c
xa.
Ging nh hu ht cc tn gio, Pht Gio Tiu Tha cng ha hp vi ngi dn lu i n
ni mt s tp tc x hi ngy ny dng nh l mt phn ca tn gio ny. C n tr em cng c
dy s cn t ch, knh trng Phng ng v s th knh cha m, gin d trang nh v con ngi v
nh ca, s thanh thn v xc cm v c x. Trong mt s nh v cha c cc thn tng hay nhng
tng Pht, ngoi ra ngi ta t nhng bng hoa trng tng trng s tn knh.
Trn y tt c nhng cng trnh xy dng nhiu mu sc nhng yn tnh ca Pht Gio Tiu
Tha l nhng khi nim thit yu. Con ngi t mnh phi hiu bit v s gii thot ca chnh mnh, hy
bt u ngay t by gi. Ngi y phi t ra ng cm v ha thun trong cc cuc tip xc vi tt c
chng sinh. Ngi y phi hc cch kim sot tt c t tng v hnh ng ca mnh, v y l nhng
th ny lm thnh chnh con ngi ci i ny v chng nh hng n tt c nhng kip k tip.
Khng c hnh ng hay t tng no ngn chn ta hon thnh vic . N tip tc trong ci n
l nguyn nhn xy ra. Nu bn tr nn nng gin v s v mt ngi bn, khng phi l s chm dt
ca hnh ng v li ni. Ngi bn, b xc phm bi s nng gin ca bn, c th phn ng li bng

gin d vi bn hay c n vi ngi khc. Trn phng din , hnh ng ny tip tc v sng da
vo nhng hnh ng khc. Con ng ca hnh ng t t cng din ra nh vy. Khi bn t lng tt
vi mt ngi khc hay c n mt con vt, khin ngi nhn c s t t cng hnh ng cng mt
cch i vi bn th ba.
Ta gt ci ta gieo: Ngi Pht T tin rng tnh nt hnh thnh nhng t tng v hnh ng m ta
gieo. Kt qu ca t tng v hnh ng l ci c ti sinh -- khng phi ci "ti tinh thn" hay linh
hn. Ta ch nh li cuc i m Ngi C m sng, Ngi lm gng hn l ch bng li ni. Ngi
chng t tt c con ngi c th gio dc ly mnh n gic ng v Nit Bn. cho d mt hn mt kip
sng. Tc ng ca t tng v hnh ng thin v nhn i ca c C m vn tip tc cho n ngy
nay v mi thi i d c C m t gii thot khi vng ti sinh. Mi ngi u c th lm nhng
g nh c C m lm.
I THA PHT GIO: CON NG TNG TR
Theo ng li ring, i Tha Pht Gio khc hn Tiu Tha Pht Gio. Pht Gio Bc Tng
ny khi u ngay nhng nm sau ci cht ca c C m, khi nhng t ca Ngi khao kht
nhng ngy qua lc Ngi vi h. Lc no h cng tng nh n Ngi vi lng tn knh. Mt s
t sm i n ch gn tm quan trng c bit vo bt c g lm h nh n i sng ca Ngi. Nhng
ni hi hp ca h dn dn bt u ging nh cha. Nhng s thay i su xa xy ra trong s gii thch
thnh kinh. Nhng hnh thi mi ny ca Pht Gio mang tn i Tha. i Tha ny sinh p ng
nhu cu tinh thn v ngi dn bnh thng bnh d, chm ch lm vic.
Pht T i Tha tin l h ng trong n lc gip s pht trin tn gio. H ch vo tm
gng phc v khng v k ca chnh c Pht trong vic dy ngi khc cch tm ng ti Nit Bn
c n khi Ngi t mnh t c mc tiu. Tnh thng yu nh Ngi chng t tr thnh gio l
ti thng ca cc trng phi v cc phi i Tha Pht Gio. i Tha Pht Gio khng l tng ha

A La Hn, ngi "nay y mai mt mnh nh con t gic" tm kim Nit Bn. Thay vo , h t lng
knh yu v thnh t bi, mt B Tt. l mt ngi chia s nhng kh au v hy vng ca tt c chng
sinh nn t mnh khng vo Nit Bn cho n khi tt c nhng ngi khc c th vo Nit Bn vi
Ngi. l l tng chim u th trong Pht Gio Trung Hoa v Nht Bn.
Chuyn v c A Di (hay A Mi nh c gi ti Nht Bn) minh ha v tr ca B Tt
trong i Tha Pht Gio. Mc d A Di nguyn thy l mt B Tt, by gi Ngi thnh Pht, v
trong i Tha Pht Gio c rt nhiu Pht. c Pht A Di ng k c C m trong tm ngi
Pht T Bc Tng. ( vng bc, c C m c gi l c Pht Thch Ca Mu Ni c ngha l "bc
hin trit ca dng h Sakya" m gia nh Ngi thuc dng h y). Theo huyn thoi, A Di l ngi
sng v lng kip trc. Ngi pht nguyn em c tr tu v cng c cu nhng ngi khc. Qua
nhiu nm, Ngi xy p ci c th gi l "Kho Tng Cng c", mt ti khon khng l iu thin. Pht
T i Tha tin rng bt c ai cn cng c c th rt ra t ti khon y bng cch thin nh v t bi
ca c A Di v nim tn Ngi.
Trong cc tc phm Pht Gio, ti khon ny thng c cp n nh chic "Thuyn ch
Nguyn ca c A Di ". "Chic "Thuyn ch Nguyn "c tr tnh ch ngi vt qua l lt
ca cuc i ti "min t thanh tnh" hay Ty Phng Cc Lc, ni c A Di thnh lp cho tt c
nhng ai c nim tin ni Ngi. A Di l hnh nh trung tm ca mt s trng phi v gio phi trong
i Tha Pht Gio. Nhng nhm ny gm c ci c gi l "Min t Thanh Tnh" ca Pht Gio, v
h tin rng bt c ai c nim tin ni c A Di s vo Ty Phng Cc Lc khi cht v, nh vy
thot khi vnh vin phin no v ti sinh.
B Tt ni ting nht l Qun m (Nht Bn gi Kwannon) l v n thn t bi. Chuyn c ni vi
ngi Pht T i Tha rng Ngi sng t xa xa. Ngi trn ngp tnh thng v kh i i vi tt c
nhn loi n mc Ngi pht nguyn gip bt c ngi no bt c u cn ti Ngi. Thm ch
Ngi khng vo cc lc lc nhp dit. Thay vo thin ng Ngi ti sng ti mt hn o, ni y hin

c mt ngi cha tng trung s c mt ca Ngi. Ngi Pht T c th cu nguyn Ngi gip trong
vic gom gp cng c trnh khi ti sinh. Mt s Pht T hnh hng n ngi cha ny ti hn
o ca Ngi Bin ng Trung Hoa.
L tng cn bn ca c hai cu chuyn l s tng tr. Ngi Pht T ni cho chng ta bit
nhng huyn thoi ny c vit bng truyn tranh. Nhng huyn thoi ny cho chng ta thy chng ta
khng c lp. Chng ta l mt phn ca s ty thuc ln nhau trong tt c i sng. nh hng ca t
tng v hnh vi ca ti qun vo nh hng ca bn. Khng ai l mt hi o ring bit, mt mnh trong
bin c i sng. Mi ngi l mt phn ca lc a. Mt ngh s v bc tranh tng trng i sng ca
chng ta s khng v nhng ng thng ko di t mi ngi chng ta n thin ng no trn.
Ngi y v mt mng li, nhng ng thng phc tp, v mi c nhn ng gp phn mnh vo cho
ngi khc. Cho nn, ngi Pht T tin rng c A Di v c Qun Th m cho cng c ca h
cho tt c.
Mt nh thi s Pht Gio by t rt p tng v B Tt l g v B Tt lm g:
"Ti l ngi che ch cho ngi khng c che ch, hng dn vin cho ngi lc ng, l
con tu, b , cy cu cho nhng ngi tm vo b; l ngn n cho nhng ai cn n, ging nm cho
nhng ai cn ging, thuc h cho nhng ai cn thuc h.
Nu ti khng lm trn li nguyn ca ti bng hnh ng, ti s l sai vi tt c chng sinh. v d
s phn ca ti th no... Nu ti khng n lc ngay hm nay, ti s gc ng."
Bt k u, i Tha Pht Gio cng li cun mt s ng tn , c nhng nh s, trit gia v
sinh vin. Cng c mt t chc tn gio c nhiu thn, c cha, thy tu v cc cuc l. Vn ham thch
tr thnh mt nh s nu c th c nhng cng c nhiu cch mt c s tham gia tn gio. C
nhng nghi thc cho s th phng ring v cc thi kinh c hng dn bi cc nh s. Mt s h
phi c nhng bi thuyt ging v nhng m iu tng nim trong cc thi kinh. Mt s c nhng lp hc
ch nht. mt vi ni, Hi cc thiu nin Pht t (Gia nh Pht T) l nt c th. Mt s thnh ph

ln ti Hoa K c nhng nh th Pht, ni y bn c th thy mt s cc hnh thc th phng mi.

Hu ht Pht T i Tha nhn mnh c Pht Thch Ca Mu Ni khng phi ch l ngi
sng vo mt thi gian no hay mt ni no . Ngi nhiu hn th nhiu. Ngi khm ph ra chn
l bt dit. Bt c lc no mt ngi phng th c Pht, tc ngi y thc s phng th Pht Tnh bt
dit m c C m khm ph ra. Vn vt khng phi c sp t n mc khm ph ny ch
xut hin thi i chng ta. Pht T i Tha tin c nhiu Pht cc thi i khc. H ang mong
i s th hin ca c Di Lc, c Pht v lai thi i k tip. Tm li, h ni v v lng c Pht,
nhng c Pht khm ph ra chn l cho con ngi mi thi i. H c cng Pht tnh, ci c th
tm thy mi ngi. Tt c u c th t gic ng hay Pht Qa. Nhiu ngi ni B Tt l cc c
Pht ca thi i tng lai.
C mt kha cnh khc trong Pht Gio i Tha khc hn nhng l tng m chng ta kho
st, c gi l Thin theo Trung Hoa v Zen Nht Bn. Nht Bn c ngi nh th hot ng da
vo trit l ca n nhng ch yu n l mt trng phi v t tng thch hp vi nhiu nh s. Thin
khng nhn mnh bt c mt tng no v ng cu tinh, Thin ng Ty Phng, nim tin hay
thng . Cc trit gia Thin ni rng tt c nhng tng v tu tp ging nh ci v cn phi ph v
ra nu mun n trng. Ngi ta bm nu vo cc tng v tu tp, qun i iu h mun gii thch v
trnh by. Bm nu vo tng ging nh bm nu vo gi hay gi gi trong hp. Gi trnh bn. Chn l
cng ging nh vy, nu bn t gii hn vo mt t tng hay mt hnh ng.
i vi ngi Pht T Thin, thy gio, sch v, v kinh thnh ch l nhng li gi -- ging nh
ngn tay ch mt trng. Tr nh thng nhn vo ngn tay ch hn l nhn vo vt c ch. Hu ht
nhng ngi ln cng bn tm nhiu n ci ch hn l n ci c ch. Tm, ming, mt, tai v tay
cung cp cho chng ta kin, cm tng v hnh ng. Nhng nhng th ny ch l cch m t hoc
trnh by iu xy ra cho chng ta. Ci nguy him l chng ta b rng buc vo kin, n tng v

hnh ng, m qun i kinh nghim to ra chng. cng ging nh t qu nhiu gi tr vo khung hnh
hn l vo ci hnh c thit k lm cho ni bt. Hay cng ging nh trn qu ci ba sch v qun
i cu chuyn trong sch.
Ngi Pht T tu Thin ni rng bn ch tm thy chn l bng kinh nghim ch khng phi ngh
v chn l hay nghe ai k v kinh nghim ca ngi y. Mun hiu ngha cuc i, ta phi sng, ch
khng phi hnh thnh cc l thuyt v n. Mt hm mt o s Thin ni ting mun gy sng st cho
t ca Ngi bng cch nm tt c tng Pht vo la cn phng c m hn. y l ci m
Thin ni l mi ngi phi lm vi tt c khi nim ca mnh - t chng i chng khng cha y
tm ta qu mc. Phi p tan mi l thuyt nh p tan thn tng bng t st. Ngi tu Thin cn
dy rng nu ni n ch "Pht", phi sc sch ming mnh.
Cc o s Thin bit rng bng li ni t ming khng th dy chn l, Chn l ch c th tm
thy bng kinh nghim. Khi ngi tr tui hi v Nit Bn hay Pht, cc o s thin thng tr li vi
bt c g h thy trong tm tuy l ng ngn. Hay h c th dng "php t khi" m nh t. H hy
vng vi cu tr li bt thn nh vy khin ngi t ng c. H thng nhc cc t l tp trung
vo mt vn khng mang li cu tr li v ch lm cho tm bn bi ri trong vic suy ngh. Bn phi
sng cuc i iu v kh i, tip tc cc cng vic hng ngy, hc cch t vn , cc n tng v
t tng ca bn. t nhin mt ngy no , bn s ng.
TM VT XA CA PHT GIO
Khng mt vng t no trn th gii li thay i nhanh hn Vin ng. Hon cnh trong nhng
x s Pht Gio thay i nhiu ln t khi c C m trin khai ln u tin cu tr li v iu b n
ti sao con ngi au kh. C i Tha ln Tiu Tha Pht Gio chng t c th thch ng vi
nhng hon cnh thay i v vi nhng dn tc khc nhau. Th gii ngy mai s pht trin t th gii
hm nay. Cho nn Pht Gio chc chn s tip tc l mt nh hng thc s trong i sng ca nhng
nc lng ging Vin ng ca chng ta. i Tha Pht Gio ang m rng nh hng bng cch gi

cc nh truyn gio ti nhng vng t mi vi nim tin l iu c Pht khm ph ra c th gip

hu ht mi ngi.
"Ti sao ti khng hnh phc?" c Pht gi : v bn trn y mong mun, cho n khi s mong
mun l s kht khao th n khng th tha mn c d bn c th bn mun.
"Lm th no ti c hnh phc?" Bng cch chm dt mong mun. Ging nh ngn la tt khi
khng thm du thm vo, cho nn s bt hnh ca bn chm dt khi nhin liu ca tham dc thi qu b
ly i. Khi bn chin thng c lng ch k, nhng thi quen v hy vng di dt, hnh phc thc s s
hin ra.

CHNG BA
TN GIO TRUNG HOA
10. LO GIO: LI SNG T NHIN KHNG P BUC
Trong chng mc chng ta c th nh, tin tc v Trung Hoa l nhng tin v s thay i cch
sng ca ngi dn: ni chin, chin tranh quc t, cch mng, pht trin chnh tr mi. Bao gi nhng s
thay i nh vy cng gy nhiu tn hi n ton b i sng ca ngi dn. Trung Hoa cng nh
bt c ni no, tn gio b bt buc phi thay i. Nhiu truyn thng c v cc l hi v cc khi nim
khng cn c tn trng v tun theo hay c hiu bit bi ngi Trung Hoa ngy nay.
Nc Trung Hoa c tng i khng b ng chm bi khoa hc hin i v nhng tin b gio
dc cho n u th k th hai mi. Tuy nhin, nhiu th k trc, c mt nh hin trit tn l Lo T,
nh hin trit ny tin v dy rng th gii chuyn ng theo kiu siu phm phn nh ca s vn hnh
nhp nhng v trt t ca thin nhin. Lo T ni, ton b tr tu v hnh phc cho con ngi l con
ngi phi t mnh thch ng vi trt t ny v t suy ngm v phn nh li sng m th gii ny vn
ng.
i sng v t tng ca Lo T nh hng su m vo i sng v t tng ca ngi

Trung Hoa. Khng c Ngi th gii s ngho nn hn. Nhng li gio hun ca Ngi cng vi li dy
ca nhng t sau ny ca Ngi tin tng nh Ngi lm, to thnh t tng cn bn ca Lo Gio.
Tuy nhin khi ta nhn li mt cch thn trng vo qu kh Trung Hoa -- vo khong 600 nm trc Cng
Nguyn -- chng ta ch thy hnh bng m o nht nha ca nh hin trit, mt nh hi hc, mt trit
gia v mt nh tin tri. Hnh nh ca Lo T tr nn gn gi vi huyn thoi. Tuy nhin nhiu hc gi
cho rng Ngi thc s sng. Chuyn k rng c Khng T n thm Ngi v hai trit gia ny
m lun vi nhau. Lo T c ghi nhn trong cc sch c vit vo th h sau th h Ngi. Theo
truyn thng, chnh Lo T c cho l tc gi cun o c Kinh, mt cun sch nh c sc hp dn
m nhiu ci Lo Gio da vo.
Trc ht Lo T b thc y ni ra v Ngi nhn chung quanh Ngi thy nhiu ngi bi ri bi
nhng cu hi khng c tr li v i sng. Nhng cu hi ny cng khng khc nhiu vi nhng cu
m bn v ti hi ngy nay. Ging nh mi cu hi cn bn ca con ngi, nhng cu hi ny c nhc
i nhc li qua nhiu th h. "Ti l g? i sng ca ti l g? Phi chng ti ang sng cuc i p
nht m ti c th? Ti s ra sao? Lm sao ti c th lm tt hn? Kt qu c gng lm tt hn nh th
no?"
Ngi Trung Hoa nhn vo th gii mt cch lc quan v khi h hi, h hi bng hy vng v tin
tng. Ho quan st thy th gii l ch tt cho con ngi. Ta c th tin cn vo th gii. Tt c nhng
kinh nghim trong cc tip xc hng ngy vi th gii cho h thy th gii c trt t v c th ng tin
cy. Thin nhin khng vn hnh bng thch cht ny ra. Ngi Trung Hoa dng nh cm thy h
"thuc v" thin nhin.
Tuy nhin Lo T nhn vo nhng ngi chung quanh Ngi v thy mt s ngi tranh u v
hnh phc m khng nh n cc truyn thng dy h. Ngi thy ngi dn c gng thay i ci m
i sng hin dng thay v phi chp nhn n. V Ngi ni: "Bn tm kim s thng thi, tnh tt v s

bng lng. Nhng ci m bn c gng tm kim nhng th y li l m qung v kh di. Bn khng th

no nhn thy s thng thi l lng tin, tnh tt l chp nhn v bng lng l tnh n gin? l ng
chuyn ng ca th gii.
NG CHUYN NG CA TH GII
Vo nhng ngy xa xa hn Lo T, con ng chuyn ng ca th gii c t tn l o,
ngha n gin l "con ng" hay "ng i". N c dch l "thin nhin" hay "con ng ca "thin
nhin". l qu o m v tr vn hnh v c s tn ti. Con ngi l mt phn ca v tr. Khi con
ngi hu nh l t nhin, h chuyn ng theo lut ty thuc v tc ng ln nhau trn khp th gii.
Nu o c php t do hnh hot trong con ngi th mi s u mc tt nht, v o c bn cht
hon ho: qun bnh ton ho, ha hp ton ho. Chnh l o -- khng c g khc.
o l ngun gc ca tt c mi th c sng to ra. N chu trch nhim a tt c mi th
vo s tn ti, k c thnh thn Trung Hoa. Bn thn o chnh khng bao gi c coi l thng .
o l thc t. N c trc bt c mt v tr no. N to ra tt c cuc sng v tip tc gi cuc sng
hnh hot qua s gii phng ra nng lng ca n. Thng trm, thy triu ln xung, tn ti v suy tn -do s lun phin nh vy ca nng lng o, cuc sng bt u v tip tc.
D vy, o khng bao gi bt buc con ngi phi hnh ng theo mt ng li no . o
ch hnh hot. Ch c vy.
t tn Lo Gio nh vy v Lo T v cc mn ca Ngi khng nh o l con ng ca
i sng. "Tr v vi thin nhin "l mc tiu ca h -- "thin nhin" c hiu l con ng t nhin v
thch hp ca mi th. Nhng ngi theo o Lo lc phi thai hon ton tin theo ng li ny n
mc tm cch ku gi Trung Hoa chm dt cc nghi l, cc tp tc ca con ngi v c n nn vn
minh, v y l kt qu ca s can thip vo thin nhin.
NG CHUYN NG CA CON NGI
Nhng ngi theo o Lo lc phi thai thng cp n "Thi i Vng Son" qu kh khi con

ngi sng trong ha bnh v ha hp v h sng thin nhin, thot khi tnh nhn to, gin d -- ni tm
li, ngi ca o. Nhng th tt p m con ngi tm thy b mt khi thi i ny qua i. Con
ngi ch c th tm li chng khi h tr v vi tnh n gin,v tnh thin nhin hon ton l c im
ca Thi i Vng Son.
"Thin nhin" l cha kha ca tt c nhng cu tr li ca ngi theo o Lo v nhng vn
m i sng khin chng ta hi. iu thin cao tt bc nht v hnh phc chn tht ca con ngi c
tm thy do tun theo li sng ca ton b thin nhin, o. Khi ngi ta sng t nhin, ngi ta thy
thoi mi trong ni tm v c th chp nhn nhng g i sng hin dng. Khi ngi ta c tham vng hay
xng xo, ngi ta mu thun vi bn cht thc s ca mnh. Trong cuc ni chin tip theo vi chnh
mnh, ngi ta nh mt n ch t vo hnh phc c th c ca mnh.
Trong khi Lo T bnh tnh gi l con ngi phi th gin v chp nhn th gii n l nh th,
thay v c gng thay i n, c nhiu ngi ln ting khng ng . Nhng nh ci cch v trit gia,
c Khng T trong s ngi ny, i khp ni v bo nhng ngi nghe rng con ng duy nht
t hnh phc v thnh vng l c hnh. Khi mi ngi bit lm bn phn ca mnh, v lm trn trch
nhim ca mnh, th t nc v dn tc s c phc lnh. H cng ni v thi i vng son qu kh
khi hnh phc l mt lut l hn l mt ngoi l. Nhng h ni rng gi tr ca n c th c thc hin
mt ln na khi ngi dn bit cch i x vi nhau.
"Khng phi th, khng phi th!" Nhng ngi theo o Lo lc mi hnh thnh ku ln. c
hnh, bn phn -- ch t c bi nhng ai t mnh i v lm nhng g n mt cch t nhin. Ti sao
con ngi tranh u v thin tnh? Thin tnh t n n khi tt c lut l c qun i v n lc chm
dt. Khng bao gi t c hnh c bng cch tm kim n. Bn phn ch c th thi hnh khi bn
khng c gng thi hnh n.
Lo T hu nh khng ng tnh vi nhng nh ci cch tiu biu ch mun thm vo ht lut l
ny n lut l khc cho cch sng thch hn. Ngi ni, "ch sau khi ngi dn lm ng lc li th

cc nh ci cch mi ku gi, hy t t, hy ngay thng! ti s ni vi bn cch lm". Khi mt gia nh

khng yn m, cha m bt u ni vi con ci phi bit tn knh v vng li. iu ny cng p dng cho
cc quc gia, ch nhng lc quc gia ri lon, ngi dn mi lo lng v lng i quc.
Thin nhin khng bao gi tranh lun v chiu hng m con ngi lm. Thin nhin ch tip tc
l thin. V lp lun no c th thay i ng chuyn ng ca th gii? Trng lc khng bn tho hay
nn n vi chng ta, n ch hnh hot. Bng cch , thin nhin cho chng ta thy o. Lo T ch ra
rng o khng bao gi p buc, th m khng c g o khng hon thnh. Chnh xc l v s hot
ng khng ngng, khng tranh u, khng p buc ca n, o l sc mnh duy nht.
Ngi sng theo o s khng bao gi dng sc mnh, v sc mnh nh bi mc tiu cao hn
ca mnh. Ngi mun c gng lm cho th gii thnh ci mnh mun s t mnh lm hi mnh v nhng
ngi khc trong mu toan ny. Ai khng khng tranh u v mt iu g lin quan n c gng ca
mnh, ch mt ga tr ca ci m mnh tm kim. Nh vy ngi y lm hi l tng ca mnh, lm tht bi
mc tiu ca mnh, v b tht bi kh s.
Con ngi hc hi t ao nc c. D quy ln bao nhiu cng khng th lm n trong li c.
Nhng khi mc n yn, t n tr nn trong. Cng nh vy i vi con ngi v quc gia. Nhng
ngi cm quyn c bit phi hiu iu ny. C ln Lo T ni ngi tr v dn chng ging nh nu
mt con c nh mt cch nh nhng. Nu qu mc, quy o nhiu, c s ri thnh tng ming nh hay
mt hng v ca n. Cng nh vy vi nhng ngi c cho l i dy ngi khc, nhng ngi y
phi nm khi nim ny. Ngi no ngh rng mnh bit nhiu v ngi khc c th ngh rng mnh khn
ngoan. Nhng ch khi ngi no bit mnh mi nm c s thc v iu quan trng.
CON NGI C O
Lo T v Trang T, mt ngi theo Lo Gio ni ting sau ny (vo khong 350-275 trc Cng
Nguyn), min cng tuyn b, Chnh o khng phi l o c th by t bng li. Khng th miu

t con ngi ca o theo ngha en. Tuy nhin ngi ta thc gic hai v ny nh r ngha. V Lo T
v mt bc tranh bng li:
l ngi thn trng, ging nh ngi vt sng vo ma ng;
l ngi do d, ging nh ngi s hi ngi lng ging;
l ngi nhn nhn, ging nh ngi khch;
l ngi mm mng, ging nh bng tuyt sp sa chy.
Ngi theo Lo Gio cm thy rng miu t nh vy ca ngi nh c v thanh thn nh vy l
rt ng, khng phi v Lo T hay ngi no ni nh vy -- m l v chng phn nh bn cht
ca s vt, o.
Mt hm Trang T ang cu c th mt vi vin quan to tnh Ngi n thm Ngi. Trong khi
Ngi tip tc cu c, h tng bc Ngi v s thng thi ca Ngi v nghi Ngi mt chc quan cao
trong chnh ph, chc v ny s lm cho nhiu ngi tha nhn v tn knh Ngi. Vn tip tc cu c
Trang T hi cc v c bit con ra thn cht trn ba nghn nm m hong t gi n chc chn trong
mt ci hm trn bn th ca t tin. Ri Ngi hi tip, "Qu v c ngh rng con ra y thch cht v
ci xc cn li ca n c tn sng hay thch sng v ve vy ci ui trong ao bn ly?"
H tr li, "Thch sng v ve vy ci ui trong ao bn ly."
Trang T ni, "Qu v i theo con ng ca Qu v, cn ti, ti cng thch ve vy ci ui trong
bn ly ci ao ca ti"
CI G NG GI? BA KHO BU
Vy th ci g l c gi tr? V v ci g ngi ta nn n lc? Mt ngi khng th ch ngi khoanh
tay v ch i. V khi sng trong mt nhm ngi, ta phi ngh n ngi khc. Nhng ngi theo Lo
Gio lc u phi ng u vi kh khn i sng hng ngy. H bit h phi sng theo trit l ca
h, cng nh phi suy ngh v trit l ny. H quyt nh c ba th -- ba kho bu, h gi nh vy- l
hng dn ti thng ca con ngi i vi o. Ba kho bu ny l yu thng, trung dung v khim

nhng. Lm sao ba c tnh ny gip ngi c o sng trong th gii ny? "Hy thng yu, ta c
can m ny; hy trung dung ta c d dt; khng phiu lu i trc th gii ta l ngi ng u cc
quan".
Ngi thy o trong chnh mnh, s thy o ni ngi khc v trong tt c th gii. Chnh
ngi ny thy phc li thc s ca chnh mnh tt p cho tt c mi ngi. iu thin cho tt c mi
ngi cng l iu thin cho chnh mnh. l iu m Lo T mun ni v hy thng yu. Ngi c
o s hnh ng bng thin tnh i vi tt c con ngi, i vi nhng ngi c gi l tt cng nh
i vi nhng ngi c gi l xu, thm ch em tnh thng i vi hn th to ln. Nu khng lm
c iu ny th d ta c x tr hn th ng n th mt s hn th hay kt qu ca n vn tn ti.
"Hy thng yu, ta s tr nn can m." Con ngi c o tin th gii, v th gii c th c giao
ph cho ngi y.
Trong tt c t tng v hnh ng, con ngi c o phi rt iu . Thi qu v bt c hng
no cng l nhng chng ngi cho s va lng. Ngi c o khng quyt nh trc s i theo ng
li hnh ng no trong nhng hon cnh nht nh. Ngi c o cng khng quyt nh trc l s
khng t mnh hnh x theo mt ng li no . Ngi c o bao gi cng nh rng bt c ci g
ny sinh ra khi n l cch hnh ng hoc suy ngh n gin nht v t nhin nht th l ng li
phi theo. Theo chiu hng , nhng hnh ng ca ngi c o bao gi cng y v bao gi
cng ng. "Hy iu , ta s d dt".
Lo T v cc t ca Ngi khng bao gi tm a v cao trong c quan chnh ph, v lm iu
ny tri ngc vi nim tin ca h. Ta khng th gip ngi bng cch c gng ch huy nhng hnh ng
ca h. V h ch vch ra cch ta c th t c mc tiu tt hn bng cch t mnh gi mnh mt
a v tm thng. Trong th gii ca chng ta khng c ch cho mt s ngi vt xa ngi khc. Ch
c ch cho tt c sng mt cch t nhin v tng tr ln nhau. Khng cho ai tm kim li ch ring
t hay thng li c nhn.

Thin ng bt dit, tri t trng cu.

Lm sao chng li nh vy? l v chng khng nui nng i sng ca chnh chng;
l l do ti sao chng sng lu.
Cho nn ngi Hin t t mnh vo a v tm thng; nhng bao gi cng hng u,
ngoi thi cuc; nhng lun y.
Khng phi ch v ngi Hin khng tranh u cho bt c cu cnh ring t no.
M l tt c cu cnh c nhn c c hon thnh khng?
Nhng c tnh ny l nhng kho bu khng b chn vi mt ni no su n mc cn c thy
hoc bn hay trit gia o ln cho chng ta. Nhng kho bu ny c tm thy khi chng ta tr nn tnh
thc v nhng iu ny m chng ta thng khng lu tm n trong bn cht su xa ca chng ta. Ch
cn bc i nhng lp s hi v thi quen v nhng kht vng nng cn, chng ta s tm thy nhng kho
bu y. Thiu nhng c tnh y cho chng ta thy mt ngi b p buc, khng thin nhin v khng
hnh phc.
TI PHI LM G?
Bn phn phi thi hnh, khng phi v ngi ta cm thy c bn phn phi thi hnh, m nhiu hn
l v khng cm thy phi thi hnh. Ngi c o tun theo vic i ti mc cn i hi nhm lm cho
mnh t b kh khn nht trong cch sng ha hp vi o. R rng l ngi y khng th sng ha hp
nu lc no cng mu toan trnh trch nhim v lt chnh quyn v th ch. Cng rt r rng l ngi
y khng sng ha hp nu lun lun tr tnh ginh ly phn ln trch nhim v ci cch hay cng c
nhng th chung quanh mnh. Th gii ging nh nc xut lm thy nhiu ma. Ngi khn ngoan t
chi khng thm gia v vo hay khuy n ln. Ngi y thch i loi kt hp thch ng v t nhin.
Nhng lm sao chng ta c th ch ngi i s vic xy ra m khng hnh ng g gip
hay cn tr? Rt kh lm nhng cng n gin thi.

N cng n gin v kh khn nh bi hoi. Trang T a ra li khuyn:

Ngi ta cm thy mt cm gic vui thch trc khi mm ci, v mm ci trc khi ngh n
cch nn mm ci. Hy cam chu chui s vic ng.
Th gii ny khng phi ca chng ta m liu. Th gii ny l ca bn sng v hiu bit.
Mt ha m khng sinh ra nhng nt nhc ngang tai, vang ln mt mnh. N sinh ra bng nhng nt nhc
nhn nhn, mm do ha hp mt cch t tin v thanh thn.
Trang T c ln ni mt cu chuyn v mt ngi bt u cuc sng c lp ch khng sinh ra
nim tin vo o. Anh ta qu s hi ci bng ca mnh v khng thch ting bc chn mnh n ni
quyt nh b trn chng. Tuy nhin, anh ta cng di chuyn th li cng nhiu ting bc chn. V mc
d chy tht nhanh, anh ta khng bao gi c th b xa bng ca mnh. Cho nn anh y ngh mnh chy
qu chm. Anh ta chy ht sc nhanh v khng ngh. Kt qu anh ta yu i v cui cng th cht. Anh ta
khng bit rng c th lm mt bng mnh trong bng rm v chm dt ting bc chn bng cch ng
nguyn mt ch. Qu thc anh ta kh di. Trang T ni, "Bt hnh cho nhng nh ci cch v lun l i
thuyt ging v s trong sch v lng tt l h chy trn ci bng ca chnh h".
CI G NG? CI G THT?
Nhng ngi theo Lo Gio ni rng, khi ta thc s ngng khng phn tch n, lm sao ta c th
i a ra php tc v cch sng tt? Lm sao ta c th cm thy tin tng vo kin thc ca ring
mnh lm mt vic nh vy? Ngi t ph lm ra v bit nhiu chc chn ch l v ci ti ca mnh.
Ngi tht s khn ngoan l ngi khng bit mnh khn ngoan. Suy ngh m chng ta bit, khi thc s
chng ta khng bit, l chng bnh c bit m mi con ngi u mc phi. Ch khi chng ta tr nn
chn ngn tnh kiu ngo v gian di nh vy, chng ta mi c th cha cho mnh khi bnh.
Mong mi gip ngi lm vic ny, Trang T thng s dng mt chi tit hi hc d hiu. Ngi
k mt cu chuyn mt ln Ngi m nh th no khi l mt con bm bay ln vui chi y. Ngi
khng cn thc mnh l con ngi na. Ri t nhin tnh dy v thy mnh nm di trn ging, vn l

mt con ngi. Tuy nhin ri Trang T t hi mnh, "phi chng ti l con ngui m thnh bm hay by
gi ti l con bm m thnh con ngi?"
Ci g ng? Lm sao ti bit c l iu ti bit? l nhng cu hi khng th tr li dt
khot c bi ngi thc s khn ngoan, d rng c nhiu nh hin trit t cho mnh l khn ngoan
a ra cu tr li. Tt c cu tr li ty thuc vo thi gian, ni chn v hon cnh. Ngi c o
khng mng ti bn lit k cu hi; khng lu n qui tc hnh x; vt ln lun l v o c. Ngi
c o khng phc tng quyn uy bn ngoi thuc bt c loi g. H ch nghe theo bn cht thin nhin
su xa ca chnh mnh. Lm nh vy h khng nhng tm ra chn l m cn sng ng chn l. V trong
bn tnh su xa nht ca mnh, o ang hot ng r rng v mnh m. Khng i khi ca m ngi c
o vn c th bit ton b th gii.
Nhng ngi tin phong ca Lo Gio ni nhng li nh vy, h khng thch ni cht no. H
bit nhng n tng v cuc i ca h khng th truyn t bng li. Nhng n tng ca h ch c th
hiu thu hon ton bi nhng ai chia s nhng n tng y bng kinh nghim ca chnh h. Mi ngi
chng ta c lc tht bi khi nh a nhng cm ngh su xa nht hay trc gic ca mnh thnh li. Vo
nhng lc nh vy, chng ta c th din t bng thi vn, bng m nhc, hay mt dng thc ngh thut
khc. cng ng nh vy i vi ngi theo Lo Gio. Nu chng ta mun hiu h, chng ta phi
nhn thc l chng ta ang cp n thi vn v nhng n tng. Nhng li ni khng c ngha c
hiu theo ngha en, v li ni khng th chuyn ti nhng cm tng mt cch y . Nhng nhng li
ca Lo Gio c ngha phi c hiu mt cch nghim tc.
LO GIO, S SNG BI O L
S min cng dng li lm phng tin cho cm ngh ca h khng phi khng ng ch. Hu
nh li ni c tht ra hay nhng tn hiu c v trn giy, khi nhc im ca li bc l t ca
ngi ni v ngi vit. Ngi ta hiu li theo ngha en, i theo chng n tng chi tit, ging nhng qui

tc m nhng ngi Lo Gio lc phi thai ch nho nh th. Bm nu vo nhng miu t v ngi c
o, ngi ta qun mt s ha hp bn trong c m t lc u. Nh "ba kho bu", ngi ta qun
vic tm chng b vi lp trong chnh mnh. C gng theo Lo T v Trang T, ngi ta qun con ng
hiu o.
iu ny khng ng ngc nhin cht no. Ngi thi thi Lo T cha bao gi thc s b tnh
d oan do s by t ca Ngi hay ca bt c o s no. S i hi ca h y nhng lo u hng ngy
v cng vic, b bn v gia nh. Tht d chu v yn lng khi xoa du nhng linh hn lc no cng hin
din mi ni xung quanh h. Nhng ngi ny khng c th gi, gio dc, hay ham thch suy ngh tm ti
v i sng. Hu ht mi ngi, mi ni, v mi thi i, sng mt cuc i khng ngh su xa v cuc
i.
Tuy vy, hu ht mi ngi u knh trng nhng ngi suy ngh su xa, v c bit l mt t
nhng nh t tng ni ting m nhng l tng ca nhng ngi ny hp dn h nh mt phn quan
trng ca nhng g ph bin l ng. Thng thng, v lng tn trng, h m ra tn knh v ri, hu
nh khng cm thy, sng bi. V vy ngi ta sng bi Lo T. Nhng th h sau ny coi Ngi nh
thnh. H qun mt l hnh phc m Lo t ni phi t c bng qu trnh m Ngi i theo -- ph hp
vi chiu hng ca mi s -- o. Dng nh h ngh c con ng tt i n s toi nguyn m Lo
T tri nghim.
Dn d qua nhiu nm, t bit mnh v kin thc i sng l nhng mc tiu ca Lo Gio b
b li ng sau. Cha bao gi ngi theo Lo Gio pht trin mnh mi quan tm chnh ca h nm
trong s xua ui lo u v phin mun. ng, nhng ngi theo Lo Gio lc phi thai cng mun
iu ny, nhng l sn phm ph ca s ha hp vi bn cht ca s vt. By gi ngi theo Lo Gio
mong mun bin hnh phc thnh mt vic d dng hn. V h bt u a ra linh n, tin dc v
nghi thc ma thut nhm gip t c vic .
Lo Gio tr thnh s tm ti linh an thn diu, phng thuc cha khi tt c mi bnh tt, v

ko di i sng thnh thi. Nhng ngi theo Lo Gio lc phi thai trc ht rt khi cuc sng gi to
v khng thin nhin nhm hiu bit thc t. Nhng th k sau ny ni tip bi nhng ngi theo Lo
Gio n dt trc thc t nhm i theo nhng tp tc d oan m h hy vng s thot khi c bt
hnh. Nhng ngi Lo Gio lc phi thai tn dng kin thc v s hiu bit v o, tm cch ha hp
vi tnh cht ca mi s. Nhng ngi theo Lo Gio sau ny c gng can thip vo tin trnh thin nhin
t bt t v thot khi lo lng.
Nhng ngi theo Lo Gio khc, tht vng v i sng ny tr thnh ngi sng n dt, sng
ch cht, theo iu m h tin rng s gii thch ng gio l ca Lo T l "khng lm g c". Nhng
ngi ny ch c mt s t, s ng qun chng bm vo ngha bnh dn hn ca Lo Gio -- d oan v
ma thut. Nhng ngi theo Lo Gio chp nhn o ca h l ngun vui m lc ny h tin v l nim
hy vng cho h trong tng lai sau khi cht.
Lo T dy rng con ngi khng nn lo lng hay phc v qu thn m nhiu ngi tng rng
qu thn l tt c. Thay v, con ngi nn nghin cu bit cc chiu hng ca vn vt. Khng c g
c th mang li t s th phng ngu ti v hi hng nhng qu thn nh vy. Ngi c o khng b
kh khn g bi nhng qu thn tt hay xu. Nhng ngi lm ma thut c gng bt thin nhin lm theo
mun ca mnh. V sc mnh khng bao gi thnh cng. Thin nhin s dy cho h iu ny.
Nhn vo cch sng hin ti, chc chn Lo T rt au bun l iu i n chm dt nhng
g m Ngi dy. Ngi c th c y cm gic v ch, iu c th xy n vi bt c ngi xng
no nhn vo nhng g pht trin do cng lao ca mnh. o, vi t cch l ngi khai sng, y
nhng th m Ngi coi l t ng lm.
Tn Lo Gio khng th tn ti nh mt tn gio c hiu qu, cho d cu Lo Gio c xa
khng tn ti lu di. Dn dn, nhng ngi b li cun vo t tng Lo Gio tr nn chn nn. Nhng
ngi i tm s tt p ca x hi loi ngi quay v vi o Khng a ra s gip trc tip v thc
tin trong vn . Nhng ngi thch mt thin nh ca Lo Gio, bt u nghin cu Pht Gio. V

Lo Gio c in c dy bi Lo T, thc t ngng tn ti

Tn Gio ca mt ngi Trung Hoa bnh thng ngy nay l mt s pha trn nhiu truyn thng
tn gio khc nhau. Vai Tr ca Lo Gio trong s pha trn ny l mt kha cnh v t v vui v
trong i sng dn tc. Hu ht nhng ngy l tn gio, vi nhng bui l vui ti bt ngun t Lo Gio
qu kh. Nhng bui l ny gm c nhng cuc l v sinh nht y ngha -- nht l sinh nht ca cc
b trai -- hn l, s ra i ca a tr, v v mt s ma mng trong nm. By gi c mt nhm thy tu
c hun luyn iu hnh nhng ngi t gi mnh l ngi theo Lo Gio.
o Lo ca Lo T v Trang T sng hu nh da vo nhng th m n tin dn cho nhng tn
gio khc mnh hn v tn ti lu hn. Khng Gio gp nim tin Lo Gio vo lng tt cn bn ca con
ngi. Pht Gio ti Trung Hoa vn nhn mnh tm quan trng v hiu bit ni tm, c cng c
thm v thay i mt cht theo tn gio a phng. Vi t cch l mt trit l tn gio, Lo Gio
phai, nhng n gi i nhiu s hiu bit rng i sng ni tm ca mnh l i sng quan trng.

11. KHNG GIO: LI SNG HA HP V KHUN PHP

Huyn thoi k rng khi Lo T rt gi th c mt thanh nin hc rng tnh ln cn n thm.
Ngi thanh nin tr ny, b hu ht ngy thng ca mnh vo vic nghin cu, n hi mt s cu
hi. Ging nh Lo T, ngi thanh nin ny quan tm n phm cht i sng ti Trung Hoa. Anh ta
cng tin rng li li "nhng ngy xa c tt p" ca thi i vng son m ngi ta c i sng tt
p hn v x s ny ni chung sung tc hn.
Ngi thanh nin tr tui ny l Khng T, v Ngi tin ti nim tin ny qua con ng nghin
cu v tm ti nhng ti liu c ca Trung Hoa. Khi Ngi thu thp v gii thch nhng tc phm kinh
in, Ngi tm ra iu c coi l manh mi ca i sng hnh phc hn nhng ngy ban s.
thc s hiu trit l Khng T, chng ta vn phi quay v vi nhng bnh lun ca Ngi v nhng tc

phm kinh in ny. Nhng sch vn tuyn, cc cu chuyn v Khng T v nhng li bnh lun ca
Ngi v tnh trng i sng cng ni v nhng xut v li ch cho ngi ng hng ca Ngi.
C Lo T ln Khng T u quan tm n nhng yu im x hi v lun l ca th h cc
Ngi. Lo T vp phi s thch thc ca li sng c quan im cn bn l nhng th ch v phong tc
vo thi Ngi khng thin nhin, do cn phi trnh... Khng T, mt ngi bo th thc s, dy rng
iu tt nht trong qu kh phi c gn gi v ci tin cho thch ng. Trong qu kh c cha kha cho
hin ti v tng lai. Ngi khng tm cch thit lp mt tn gio mi hay mt h thng o c mi.
Khng T cng i u vi cu hi cn bn m Lo T quan tm. "i sng l g? Lm sao ti
c th sng ha hp tt nht trong th gii ny? Lm sao ti c th sng mt cuc i hnh phc? Ti l
g?" Mt phn cu tr li Khng T quay v vi thin nhin v o cng nh Lo T lm. Ngi quan
st thy tt c cc b phn ca thin nhin hot ng ha hp vi nhau. Ngi khng nh con ngi c
th hc t thin nhin. Bng cch theo con ng ca thin nhin v s ha hp, con ngi c th lm
iu tt nht m con ngi c th lm c trong th gii ny.
Ha hp l l tng ca Khng T, cng l l tng ca Lo T. Khc bit gia hai ngi ch
no? Trc ht l c tnh ca hai ngi khc hn nhau. Trong nhng vn m hai v phi i u, tnh
khc nhau v quan im quyt nh s khc bit trong cch gii quyt m h a ra. Trong khi Lo T
c khuynh hng l "c nhn ch ngha", th Khng T tin rng ton b trch nhim ca con ngi l x
hi. Con ngi khng phi l ngi sng tch khi ng loi. Cho nn ha hp i vi con ngi c ngha
ha hp vi nhng ngi khc. Lo T tin tng rng trch nhim ca con ngi l phi hiu mnh v
phi trc tip hng mnh vo ha hp vi o. Nhng c Khng T tin rng trch nhim ca con
ngi l cng cng tc vi nhau v thi hnh nhim v m x hi k vng ni h. D nhin s cng tc
nh th bm chc vo o, nhng trnh kinh nghim ca con ngi li l phng tin qua con
ngi by t h thng thuc v v tr. Khi ngi ta pht trin c kh nng ha hp vi nhng ngi
ng loi, th h c th hiu c s ha hp ca vn vt.

CN PHI C LUT L CHO CUC SNG

Khng T thy khng phi tt c mi ngi c x mt cch cng tc v gip ln nhau.
iu ny, i vi tm tr thc tin ca Khng T, c ngha n gin l h cn mt s tiu chun nht
nh. Trong nhng tc phm ca Ngi, Khng T nhn mnh n nhng tiu chun nh vy, Ngi nhc
li, v gii thch nhng lut l truyn thng c ca x hi Trung Hoa. Ngi thy khng cn thm nhng
lut l mi. Nhim v ca Ngi nh Ngi d tnh l son tho v truyn t cho hu th nhng tp tc
v cch c x trc y ca x hi Trung Hoa. Ngi khng vit iu g mi, v Ngi tin tng v trn
qu t tin.
Ti sao nhng lut l li cn thit? Lc u tt c mi lut l u ny sinh do nhu cu ca con
ngi. y l chiu hng m tt c nhng lut php c ch ra i. C nhng vn khi cng chung
sng, v nhng lut l c son ra gii quyt vn . u, c nhiu ngi chung sng vi nhau th
c nhiu vn hn nhng ni t ngi. Chnh quyn ca mt thnh ph ln phc tp hn chnh
quyn ca mt ngi lng nh nhiu. Trung Hoa c rt nhiu ngi. Nh c Khng T Trung Hoa
thu thp nhiu lut l. Tt c nhng lut l ny nhm lm cuc sng sung s hn. Nhng lut l ny
khng b p buc nh lut l giao thng. Nhng lut l ny ging php x giao hn.
Lut l c nhiu ngha hn khi n r rng rnh mch. Ngi thch sng trong mt x hi c trt
t cm thy thoi mi hn khi lut l x hi c ni quy r rng v khi chng nh r thi gian v ni chn.
C th, qua nhiu nm, nhng ngi theo Khng Gio coi trng nhiu bn lit k lut l c bit bao hm
mi th t cho hi v tr chuyn vi bn b ti l ly t tin. Y phc v m lun c qui nh. C
n t th v bc i cng c lit k, cho nn khng ai c gng thnh tht m li c th khng lm
c iu phi. i theo nhng lut l ny chng t ham thch thc s cng tc vi ngi ng hng
ca mnh.
CCH SNG HA HP VI NGI KHC: QUN T
cho ngi dn bit h phi sng ra sao, Khng T a ra m hnh "Ngi Qun T" hay mt

ngi cao qu hoc sang trng. Khng T gi ngi l "sang trng" hay qun t v Ngi c nim tin l
coi nhng nh cm quyn l bc thy. Tuy nhin, bt c ai vo bt c lc no cng c th sng nh mt
ngi Qun T.
Ngi Qun T pht trin trong nhn cch ca mnh. Nm c Hnh Kin nh (Ng Thng)
m ngi y rn tp cho n khi chng t nhin nh hi th. Lm iu phi l mt phn khng th tch
ri ca ngi qun t. Khi Khng T ni v chnh Ngi rng chng phi cho n khi Ngi by mi tui
Ngi mi i theo ting gi con tim m vn khng vt qua ranh gii ca l phi, c l Ngi qu khim tn
hay rt nhn nhng. Tuy nhin, ngi theo o Khng chn chnh dnh th gi cn thit to np sng
theo l phi thnh thi quen n mc khng ngng ngh ngh n vic lm iu phi.
(1) Thi chnh ng (Nhn). c hnh th nht trong Nm c Hnh Kin nh l thi
ngi Qun T mong mun ha thun vi ngi khc. Ngi Qun T bit khng th lm trn vai tr
ca mnh trong i sng tr phi cng tc v sn lng gip . Thi chnh ng biu l qua hnh kim.
Con ngi c mm mng thi nh vy ngay trong bn thn mnh, nhng n phi c gip pht trin.
i khi thi c hnh ny c coi l php t ch bn trong.
(2) Th Tc Chnh ng (L). c Hnh Kin nh th hai l th tc thch ng. Ngi c mt
tm hn cao thng tin hnh nghin cu v nguyn tc hnh kim. Ngi y bit cch p dng
chng vo tng s vic xy n. Ngi y bit tt c php tc x giao, nhng php tc ny a ra ci
m mi hon cnh x hi qui nh cho mt ngi c lng nhn i y . Ngi y bit tt c nhng nghi
l v nghi thc tp trung vo vic tn th t tin. Ngi y bit cch ngi, cch ng, cch ni chuyn,
cch i v cch biu l din mo sc thi ca mnh trong mi trng hp. Tuy nhin, nhng nghi thc v
th tc ny khng gi tr nu khng c mt thi thch ng. "Ngi khng c lng nhn i trong tm,
th lm g vi nhng nghi l?"
(3) Kin Thc Chnh ng (Tr). c Hnh Kin nh th ba l kin thc. Ngi Qun T l

mt ngi hiu bit, v con ngi phi c gio dc nhm ng ph mt cch ng n. Mc tiu ca
ngi theo Khng Gio l pht trin dn dn nhng php tc thuc lng thnh thi quen. Nhng ti
dy ngi ta sa cha thi quen tinh thn l lch s, vn chng, v bn phn cng dn, l nhng ci
hnh thnh nhng tc phm kinh in Trung Hoa. Ngi Qun T t k hoach gio dc ca mnh gm
tt c nhng thit yu nh vy. Qua nhiu th k, nhng tc phm kinh in Trung Hoa l nn tng gio
dc ti Trung Hoa. Thi i tin tin thay vo nhng ti khc, nhng ngi theo Khng gio vn
dnh cho cc tc phm C in mt s knh trng.
Khi Khng T nhn mnh tm quan trng ca gio dc, Ngi khng xut khi nim mi. Ngi
ch nhc li v nhn mnh vo iu t tin ni. Trt t x hi ty thuc vo lun l cn bn -- lun l
trong li ni v hnh ng ng n. Cng ging nh ngi xa, Khng T tin tng lun l phi c
p dng vo mi bnh din cuc sng, ng thi n cng rt c ngha trn bnh din chnh quyn. V
ngi cm quyn l thy ca tt c. Nhng v thy ny dy lun l mt cch rt hiu qu khi h lm tm
gng tt v lun l v khi h cai tr mt cch nhn t. Ch qua mt qu trnh nh vy th cui cng thi
i vng son mi s n, khi tt c mi ngi i vi nhau trong s n cn t t v coi trng nhau.
(4) Dng Kh ng Theo Lun L (Ngha). Theo c Hnh Kin nh th t, ngi Qun T
nn pht trin dng kh lun l cn thit trung thnh vi chnh mnh v em lng nhn i ti xm ging.
Mi vic ngi Qun T lm bng ch kh ng gp ng gi cho x hi. Qua tng hnh vi ca ngi
Qun T, m quan h con ngi c ci tin.
(5) Kin Tr Chnh ng (Tn). c hnh cui cng ca Nm c Hnh Kin nh l tm quan
trng v t cch ca h -- s kin nh. Ngi Qun T hon thnh bn c hnh, v s kin quyt
hon thnh. Ngi Qun T bao gi cng t t v hu ch. Ngi Qun T lc no cng bit bn phn
ca mnh v bao gi cng bit cch lm bn phn y. V ngi Qun T pht trin ht ging c
hnh trong bn tnh ca mnh, cho nn sng ha hp vi mi th trong v tr. V ngi Qun T c s
ha hp trong chnh mnh, cho nn l mt phn ca s ha hp v tr. l l do ti sao ngi Qun T

bao gi cng lm iu phi ng lc.

LNG NHN O HON HO
Ngi theo Khng Gio thng ni v "lng nhn o hon ho". Con ngi c th t c lng
nhn ny v ngi theo Khng gio tin l c ci g trong mi ngi, ngay t khi mi lt lng. l mt
tnh thin bm sinh hay tnh kh i c th c pht trin do nhng cm ngh gip ngi khc. Chnh
Mnh T, mt ngi theo Khng Gio ni ting sau ny, l ngi nhn mnh tnh thin bm sinh ca con
ngi. Khi Mnh T v Khng T ni v tnh thin ca con ngi rt cc c ngha l con ngi thch
hp sng vi ngi khc. ng l c mt qu trnh sa son lc u, nh chng ta nhn thy.
Cch c x, thi quen, kiu suy ngh v nhng phn xt phi c ci thin.
Khi mt ngi t gio dc ly mnh thnh ngi Qun T, ngi y t t, hu ch v c o
c. Ht ging tnh tt trong chnh con ngi y to thnh cc c tnh y. Cho nn c th c nhiu hnh
ng thin m ngi Trung Hoa tht ht hy vng tng lit k tt c chng tng hnh ng mt. Khun
vng thc ngc ca h c ni ln bng ngn ng tiu cc. Tuy nhin, n trn y mi quan tm v
ngi khc. "ng lm cho ngi khc iu g m bn khng mun ngi ta lm iu y cho bn"
QUAN H CHNH NG
Mt phn c gng lm cho cch sng chnh ng d dng cho mi ngi, ngi theo Khng Gio
nhn mnh nm quan h c nhn quan trng i hi phi kh i v lch thip. Nhng iu ny tng
c dy cho tng hc sinh, nhng h thng gio dc ny b gin on vo u th k ny. Tuy vy
nhiu ngi theo Khng Gio vn ngh rng nu ai ny u s dng nm c Hnh Kin nh trong nm
mi quan h, thi i vng son thc s s bt u. Nu c hnh phc hay ha hp, mi ngi lin h
trong nhng giao tip ny phi s dng thi c o c v c hnh i vi nhau:
(a) Chng v v (Phu th)
(b) Cha v con (Ph t)
(c) Anh v em (Huynh )

(d) Vua v ti (Qun thn)

(c) Bn v bn (Bng hu)
Xin lu rng c hai pha iu mong mi l mi quan h. Mi pha u chu trch nhim v hnh
ng, ni nng v suy ngh trn phng din kh i v hu ch.
Mt s ngi c th ni rng iu ny cha . Nhng ngi khc trn x s ca h v nhng
vng t khc th sao? Ngi theo Khng Gio gi l tng khoan dung v kh i i vi tt c lng
ging ca mnh v tt c ngi khc trn tri t. Nhng c nhn h khng giao tip vi tt c ngi
khc. Phm vi quen bit ca ngi y c gii hn. Chnh v l do ny m nm quan h c nhn c lit
k. Mt ngi hnh ng bng lng tt v quan tm n mt s t ngi m ngi y tip xc thng
xuyn th tt hn nhiu l ch ni ming v "thng yu" tt c con ngi. Ngi y khng bao gi bit
tt c mi ngi. Mt i sng thin l ch hnh ng thch hp vi nhng ngi m ta gp hng ngy
theo nhng kinh nghim hng ngy.
TNH THNG YU V HIU THO TRONG GIA NH
T lu trc thi im sch v lch s bt u, ngi Trung Hoa tin tng rng bn phn u tin
ca mt ngi l i vi cha m. Trong nhng gia nh ln theo phong tc Trung Hoa, cha m, ng b,
v cc c c coi nh rt khn ngoan, rt c thng yu v rt c tn knh. Ci cht ca h
khng gim i lng knh trng i vi cc bc y. Knh trng t tin l con ng tri rng "cm ngh gia
nh" vt qua ci cht. Khng T v nhng ngi theo Khng Gio gp phn quan trng trong vic
gi hiu tn ty vi cha m ng hng u trong l tng ca Trung Hoa.
Tr em ti Trung Hoa khng bao gi c php t do la chn v c x nh tr em ti Phng
Ty. Chng c rn luyn mt cch t t nhng rt kin quyt ngay t u nhm lm cho chng c
thi v cch c x thch ng. Khng vng li ht sc t c, v bt hiu li cn t c hn. Tr gi hiu
vi cha m n mc chp nhn nhng quyt nh ca cha m v chng, k c vic la chn chng hay

v. Ngi Trung Hoa tin rng nhng vn nh th cha m khn ngoan hn con ci nhiu.
ng nhin, tnh trung thnh vi gia nh thay i rt nhanh vi nhng s thay i khc vo
th k hai mi. Nhng pht trin chnh tr mi gy ra s v trong truyn thng gia nh c v cn
c th gy ra nhng thay i ln hn. Tuy nhin, hiu tho l mt phn ca i sng Trung Hoa t lu v
vn cn nh hng ti Trung Hoa.
TN KNH T TIN
Khng T khuyn khch tn knh v th cng t tin v Ngi tin rng vic y gip cho con ngi
pht trin thi v hnh kim thch ng. Khi mt ngi dng l vt trc linh v ngi qu c, ngi
y nh li ngun gc v tnh thng yu ca ngi qu c. Kinh nghim ny ginh c t cm ngh
knh trng v trung thnh. V mt ngi c hiu vt qua ci cht cho thy mc tn ty ln hn l ch
knh trng cha m cn ti th.
Nhiu ngi theo Khng Gio dng l vt v nhng vt b hin t tng nim ngi cht m
khng bao gi tin rng thn hn ngi cht hin din. Nhng ngi theo Khng Gio thy vic lm ny
c gi tr v vic lm y gip h xy dng thi quen tt v s knh trng ngi khc. ng thi vic y
lm tng thm sc mnh ca x hi. V hai l do , Khng Gio bao gm s th cng t tin trong
nhng mt quan trng v s hnh x ca con ngi.
CCH TH PHNG
Khng T khng tm cch thay i hay ni nhiu v tn ngng tn gio v nhng s tu tp thi
gian Ngi. n gin l Ngi chp nhn chng nh th -- chng mc chng vn phng s x hi. Ngi
khng mng ti khi nim bnh dn tn gio hay tp tc nhng ci b qua kinh nghim v kin thc thng
thng. Ngi khng thch ni v qu thn m nhiu ngi th cng v m tn d oan v s hi. Mt ln,
c Khng T ni vi mt mn hi Ngi v qu thn, "Trong khi bn khng th phng s con ngi,
lm sao bn c th phng s c qu thn?" i vi Ngi, tht ph th gi bn tm v iu m bn
khng bit r rng. i sng sau khi cht l mt th d khc. "Trong khi bn khng bit i sng, lm sao

bn c th bit c v ci cht". Ta khng c th gi v nhng iu ta khng th bit, v ngay c bit

xm ging cng cn n mt i ngi.
Khng T khng quan tm n khi nim v Thng v nhng vn khc trong thn hc.
Nhng Ngi c mt s tn ty thc s i vi nhng bui l tn gio c, v Ngi tin nhng cuc l ny
gip xy dng thi v thi quen cn thit cho mt hnh kim thch ng. Tn gio c nhn ca Ngi
gii hn vo s th phng t tin, cch sng lun l ca Nm c Hnh Kin nh, v s cng nhn
tn th Ngc Hong trn thin ng. Phn ln, Khng T chp nhn tn gio c Trung Hoa l s tn
th pha trn cc thn thin nhin v t tin.
S ng ngi Trung Hoa th Tri nh v thn ti thng hay mt trong nhiu thn vi s gii
thch khc nhau i vi bt c v thn no. S th phng Ngc Hong Thng l mt s th
cng hong gia, cai qun sut trong lch s Trung Hoa ca cc v hong vi nhng nghi l v ma
mng. Rt t ngi theo Khng Gio cng vi nhng nh tr thc Trung Hoa khc, tham d tch cc vo
s th phng Ngc Hong. Tuy nhin h c khuynh hng ng h nhng cuc l ca nh Vua l c gi
tr v chng gip ngi dn nh li ngun gc ca h.
Nhiu ngi hi: Khng Gio c phi l mt tn gio khng? Chnh Khng T cng khng cho
rng iu ngi dy l tn gio. Ngi khng mong ch s thin khi t Ngc Hong nh mt s y quyn
v iu ngi dy. Ngi ni vi t ca Ngi knh s Ngc Hong l tt v l mt th lc thng minh,
sng to chuyn vn mt cch hon ton t nhin thng qua o. Tri v t v cng bng. Sau ny
nhng ngi theo Khng Gio thm vo nim tin ny l Ngc Hong l mt v thn, nhng l mt v thn
khng c nh hng g n con ngi hay th gii m Ngi to ra. Tuy vy, trng tm chnh ca Khng
Gio bao gi cng l lng nhn o. Mnh T m t mun ca Tri v nhng g c ngha i vi con
ngi bng cch ni rng hy gi ng bn cht ca n l con ng ca Tri. C gng trung thc vi
bn cht ca Tri cng l con ng ca con ngi.
Khng T coi mnh l mt nh ci cch x hi ch khng phi l mt nh lnh o tn gio. Ngi

m c v lm vic cho mt x hi trong con ngi sng trong s ha hp hon ho. Nu iu Ngi
dy khng phi l tn gio th t nht cng l sng o. Khng T dy nim tin ca Ngi v Ngi tin l
nim tin ny c h tr bi bn cht ca mi s. Gio hun ca Ngi l mun em con ngi vo s
ph hp vi thc t.
IA V CA KHNG T TRONG LCH S TRUNG HOA
Trong cuc i mnh, Khng T l mt bc thy c knh trng, nhng Ngi ch l mt trong
nhiu bc thy. Khi Ngi cn sng, ting tm v s yu mn ca nhn dn i vi Ngi khng bao gi
dn n vic p dng nhng gio hun ca Ngi trong chnh quyn. Tri li Ngi b ra nhiu nm c
thuyt phc ht v vua ny n v vua khc p dng l tng ca Ngi, nhng tt c u v ch. Ngi c
mt s mn trung thnh tin chc vo tnh hn hn v l tng ca Ngi, nhng nhng ngi khc
khng hon ton ng v kin ny. Mi cho n my trm nm sau khi Ngi cht, gio hun ca
c Khng T v lun l mi bt u ginh c mt a v quan trng trong i sng ngi Trung
Hoa.
Nhng tc phm c in Trung Hoa m Ngi u t qu nhiu thi gian v t tng vo tr
thnh c s cho khoa c cng chnh v chc v chnh quyn. Vic ny nh du thi bui ton b mu
hnh i sng Trung Hoa bt u l Khng Gio. Hn hai nghn nm t tng ca Khng Gio chi phi
gio dc, chnh quyn v vn ha. Vic ny chnh thc b chm dt ngay vo u th k ny, nhng con
ngi thay i chm hn th ch. Tt c dn chng khng t nhin qun nhng truyn thng c.
L tng c nhn ca Khng T cha bao gi tin ti mc pht trin trn vn, d nhng l tng
ny un nn tin trnh vn minh Trung Hoa. i khi vua cha v cc chnh tr gia dng nh t ra thnh
tht hn trong thc t khi h i theo gio hun v lun l ca Ngi hy vng s trung thnh b ngoi vi
Khng T ca h c th ginh c ng h t ngi dn. i khi h truy tng chc tc v phm hm
cho Ngi v cho cc hu du ca Ngi.

Ngay sau ci cht ca Ngi, Khng T c thu nhn gia nh tn th thnh tin t. Nhng
ngi khc cng tip tay trong vic tn th v ti Trung Hoa ngi ta knh trng thy nh cha m. Gio
hun ca Ngi bao gi cng lm nhng ngi hm m Ngi quan tm ch khng bao gi bng mt hnh
vi php l hay c tnh siu phm. Khng T c tn th nh mt v thnh, nhng ch l s th
phng ca ngi v hc tin tng rng iu quan trng l th phng cho nhiu ch khng phi th
phng c suy ngh. C l loi th phng ny c th c m t nh s th phng anh hng c bit.
Ni chung, Khng T l mt v thy ln ti Trung Hoa v ti Nht Bn vi nh hng t hn. Ngi
c vinh danh cao hn bt c ngi no khc trong ton b quc gia lch s ca Ngi.
KHNG GIO, S SNG BI TN GIO
i khi nhng c gng mnh m c thc thi cng c Khng Gio thnh quc gio, vi
Khng T h nh l v cu tinh. Nhng n lc ny b tht bi v mt s l do. Th nht, ngi Trung Hoa
thng quen vi t do tn gio, v khi nim ch c mt tn gio quc gia lm h kh chu. Th hai,
dng nh h khng mun bin Khng Gio thnh tn gio nh Lo Gio v Pht Gio. C l vi h
t lu l c s chnh trong i sng ca h h gii hn n vo mt tn gio c t chc.
Nhng phong tro chnh tr mi ti Trung Hoa i khi li cho Khng Gio v Khng T v
nhiu iu xu xa ca x hi Trung Hoa. Vic ny mt phn l do s c gng lm mt uy tn nhng
truyn thng v tn ngng c, hu mang li tng mi cho chnh quyn v gio dc. Ngy nay, Khng
T khng cn gi a v c knh trng nh trc y trong k c v lch s dn tc ca Ngi.
I SNG I HI G NI CON NGI?
D gio hun ca Ngi cha bao gi t c thnh cng m Khng T mong mun cho h, song
mt s khi nim quan trng ca Ngi tn ti sau ci cht ca Ngi v nhng th k sau ny. Nhng
tng ny tr thnh mt s ng gp c bit cho Trung Hoa v quc gia lng ging, Nht Bn, ni
ngi ta thng thy gi tr t tng v ngh thut Trung Hoa c vay mn. Thc ra, i sng v t
tng ca nh trit gia kh i ny ng gp vo kin thc ca ton th th gii.

Trn ht, Khng Gio ku gi mi quan tm mnh m v lng nhn o. Lp lun chnh ca ngi
theo Khng Gio vi c hai Pht t v ngi theo Lo Gio l h quay lng li vi ngi ng loi
i tm nhng iu g tt nht cho chnh h. Khng bao gi, khng bao gi nn coi bn thn quan trng
hn x hi. Mi mt ngi phi tm thy s hon thnh nhim v trong chnh hnh ng gip v bit
ngi khc.
Khng gio i hi nhng ngi cai tr v cc nh lnh o mt s gii thch c bit i vi
ngi dn h tr v. L do duy nht m nhng ngi cai tr tn ti l gip dn c tt hn. Nu khi
nim ny c chp nhn mt cch nghim chnh bi nhng nh lnh o quc gia, ngh thut qun l
nh nc, s t c nh cao mi, v i sng ca tt c s c ci thin. Cui cng ngi theo
Khng Gio ni, c n ha bnh th gii s t c.
Ai c th ni tt c iu tt p c th dn n kt qu nu gia nh chp nhn trch nhim m
Khng T trao cho h? Khng Gio t trc gia nh tm quan trng trong cng vic gia nh v gio
dc lun l. N vch ra s gn lin lun l vo i sng tht t nhin v ti sng nh th no.
"i sng i hi g ni ti? Theo truyn thng Trung Hoa ni: N i hi thi v hnh kim
tt. N i hi bn chp nhn quyn li ca ng loi phi c t trn ht trong s quan tm ca bn.
Trong cch sng nh vy vi ngi khc, bn s t c iu thin to ln nht -- bn s tm thy mt
a v trong th gii ny. Bn s tm thy chnh bn.

CHNG BN
TN GIO CA NHT BN
12. THN GIO: CON NG CA NHNG V THN
C nhiu ngi ngh rng Thn Gio, tn gio a phng ca Nht Bn, khng cn na hay tn

gio ny ang cht rt nhanh chng. H ngh rng tn gio bt u suy thoi vi s u hng ca Nht
Bn vo lc kt liu Th Chin Th Hai. Nhng tn ngng v tp tc truyn thng vn c con ng
sng. Khng bao gi c th ban sc lnh hay lm lut loi b tn ngng ra khi i sng. S tht trn
ca Nht Bn trong Th Chin Th Hai v s chim ng ca M Quc trong nhng nm theo sau
chc chn c thay i mt s l nghi v tu tp tn gio. Du vy vn cn mt s khng th thay i
c. l tinh thn tn gio c bn ca ngi Nht. H gi n l Thn Gio, "con ng ca nhng V
Thn".
Ngi Nht Bn chia s nim tn knh Phng ng v di sn vn ha ca h. Trong mt trm
nm va qua, s tn th qu kh b t trc th nghim mnh nht m ta khng th tng tng
c. Nht Bn vn tn ti v tin ti mt cuc cch mng -- cuc tn cng d di ca cng nghip ha
v quan nim Phng Ty, v hai cuc chin tranh th gii, mt trong hai cuc chin dn n s tht bi
ling xing. Khng c mt nc no phi chuyn t ch phong kin thnh h thng cng nghip
qui m ln qu nhanh nh vy. Th m hng ngy ngi dn ca x vn thng thc v p ca n,
ht sc tn trng nhau, v mt tn ty su sc vi x s ca h.
ng l quan nim ca ngi Nht ang thay i. Nhng t khi lch s Nht Bn cho thy s
thay i lin tc trong tm mi nm qua hn l nghn nm trc, tht l kh m lp biu s thay i.
Chng ta phi nh rng tng lai n t hin ti, khi hin ti bt ngun t qu kh. Cho nn, c th chc
chn cho rng nhng gi tr yu qu nht i vi ngi Nht Bn s cng vi h i vo tng lai.
TNH CHT GING THIN NHIN
Mt ngi Nht chc hn phi hi, "i sng l g?". Nhng ngi y khng t cu hi "i
sng ca ti l g?". H thy mnh l mt phn ca nhng iu k diu sinh ng y cm hng trong mi
th tn ti. H c cm gic gn gi vi thin nhin m ngi u Chu hay M Chu bnh thng khng
c.
Ngi Nht lc no cng cm thy s li cun bi khng gian bn ngoi -- ct, gi, tinh t, sng,

ting ku cn trng, bn nhc ca thc nc.

Ngi Nht tin tng rng cng nhng lc tuyt diu nh th vn chuyn trong thin nhin cng
chuyn ng trong chnh h. Khng c g khc bit. Khng c ranh gii ngn cch gia thn thnh v
con ngi. V l do ny, tn gio v i sng ca mt con ngi i vo ln nhau nn hu nh khng
th ni ni no ci ny bt u v ci kia chm dt. Nhng ai cho rng Thn Gio khng phi l mt tn
gio chc hn b bi ri bi khuynh hng ny. Vi nhng ngi Nht Bn chn chn, tn gio l phi
nh vy. Ti sao tn gio phi l ci g "thm vo" i sng con ngi?
Ngi Nht tm thy s an i v cm hng trong ci p ca mi trng chung quanh. H xy
dng nhng ngi n nhng ch c v p rt ngon mc. H c gng gi mnh lun ha nhp vi tt
c v yu kiu hng v chng:
Ch cn mt l cy,
Hay mt cng c mm mi,
V Thn kinh hong
T hin ra.
Thi quen v ci p dn ngi Nht tham d nhng cuc l v lin hoan dng nh l lng vi
chng ta. Lin Hoan Nghe Cn Trng l mt th d v vic ny. Vo mt bui ti yn tnh vo nhng
tun u ma thu, hong v hng ngn thn dn yn lng ngi nghe nhng ting ng ca nhiu loi
cn trng. Ging nh kiu cu chuyn v mt o s Thin Pht Gio bc ra trc lp hc ging
mt bi Php. o s ny dng li nghe ting chim ht ngoi ca s, v ri cho gii tn lp hc. C
nhiu nhng bi thuyt ging v thin nhin -- v ngi Nht t do thng thc.
Vo thi im cy anh o tr hoa, ngi Nht thng ng ca tim v i n cc cng vin v
min qu thng ngon v p ca hoa anh o n trc khi chng tn ho. i khi h dnh nhng
bui chiu ti vo vic ngm trng. Hay h ngi hng gi ngm ci p ca mnh vn, hoc cm hoa,
hoc c n ngm nhn mt nhnh cy hay mt chic l.

Ngm ci p ca chng dn dt h trau di ci p ti nha, ti sn ca ring h v trong tt c

nhng ngh th cng m ngh. H cn c tm cm hng m cuc sng v thin nhin hin dng cho h.
i khi h dng th by t cm ngh v tnh cch ging thin nhin.
Thng thng ngi Nht Bn lm th rt ngn, ch din t truyn cm ca h. ng
nhin, thng l th ca h khng truyn t cng cm ngh ti mt ngi no , nht l i vi cc
c gi x khc. M l ta gii thch cho chnh ta. Ai c th ni mt thi phm phi ni g?
Di y l mt vi th d v nhng vn th thin nhin ca ngi Nht c th l c nhiu hoc t
ngha m ngi c c th tm thy chng:
Trn cnh hoa mn n,
Bng tuyt ri dy c;
Ti c gom mt t
trao n tn ngi
Nhng tuyt tan trong tay ti
Trn nhng sn i dc
Tuyt vn cn nm -Nhng di chn cy liu,
Nc l chy o o,
Xun m chi ny lc.
Ti s so snh g
Cuc i ny ca ta?
N ging nh con thuyn
i khi lc rng ng
Khng li vt tch.

Bu tri l bin c
Ni sng my cun cun
Mt trng l con thuyn;
Tin v cc chm sao
Cho theo ng ca n.
TM QUAN TRNG CA S THANH KHIT
Bu tri, hoa l, cy ci v cnh p ni vi ngi Nht Bn v ci p v s thanh khit. Qua
nhiu th k, ngi Nht Bn nhn vo nhng cnh nh vy vi lng tn knh. H cm thy ni kinh s
trong s hin din ca v yu kiu thanh khit m h thc su xa. H mong c xng ng vi n.
iu ny khin h ngng khng tranh u cho s thanh khit bn trong v bn ngoi.
Ngi Nht khng li gn ni th cng nh hay ni cng cng m li khng tham d l ty u
trc. C cc mng nc c bit gn ni th cng cng cng ngi i hnh l c th dng nc
ra tay v xc ming.
Ch sau khi ngi ta lm cho chnh mnh trong sch theo cch ngi ta mi ngh mnh ng
c l ly ti n. Nhng ngi Nht chn chn nhn thc y l s tng trng cho s thanh khit ni
tm khng thc s ty thuc vo s ty u bn ngoi.
Nh ca ngi Nht l kiu mu v sch s v ngn np. Bn th thn -- trung tm th cng
Thn Gio ti gia c gi sch s tinh tm. Bn th nhng ni th cng thng xuyn c lm li
khng mt tnh trng mc nt no lm hi ni chn ca v p ny.
Nht Bn xa, c l bn nin gi l i L Ty U. Tt c mi ngi tham gia l ny bng
cch ch xt nhng chic o giy ln trn thn mnh ri em t hay nm xung sng, h hay bin. Ri
hong , ni vi N Thn Mt Tri, tuyn b tt c mi ngi li trong sch. T xa xa, ngi Nht
Bn c tin chc l vic ty u thn xc rt quan trng i vi cc v thn. Sau ny, nhng ngi Nht
Bn ngh rng thn cng mun s thanh khit v o c. i L Ty U tng trng cho c hai.

Nhng nghi l nh vy khin ngi dn cm thy ng i vi chnh h v i vi th gii. Nhng

ngi Thn Gio coi trng vic t chc cc l ny thng xuyn, h c th cm thy thot khi s
u. H khng lo lng v nhng ti li hay sai lm c nhn. H quan tm n tt c ngi dn ca h n
mc h cm thy phi chia s ti li v khuyt im v u chng cht ca bt c ngi no. Ti li gp
li ny khin h tm s thanh khit cho ton b x hi Nht.
S TN TY CA NGI NHT BN
Ngi Nht Bn c truyn thuyt c in v s khi u t nc ca h trong "Bin Nin S
Nht Bn", t Nihoiigi, v nhng "H S v Nhng S Kin C", t Kojiki. H c N Thn Mt Tri,
Amaterasu, cho ngi chu xung lm vua u tin ti cc hi o. y l iu m n thn ny ni vi
ngi chu:" Ta ngh rng t nc ny chc chn thch hp cho s m rng nhim v thin gii vinh
quang c th trn y v tr. Chc chn n l trung tm ca th gii".
Cng s nh gi cao nh vy v x s l s quan tm u tin ca ngi dn Nht. H tn
ty say m vi nhng hi o p ca h. H lm rung vi lng kin nhn v b bn. Ho sn sc
vn tc, cng vin v trang tri vi s tinh xo d mn.
Cc Dn Tc khc t lu tr nn quen thuc vi lng trung thnh mnh lit ca ngi dn
Nht i vi x s ca h, vi ng hng ca h, v vi hong ca h. N bt ngun t cm tnh h
l con chu ca nhng v thn v x s ca h l t ai c cc v thn chn, v hong ca h l
dng di trc tip ca Amaterasu (Thi Dng Thn N). Truyn thng ny, thm vo s kin hng
nhiu th k, dn Nht hu nh sng bit lp trn cc hi o ca h nhiu th k, l nguyn nhn chnh
ca "tinh thn Nht Bn"
Mi mt ngi dn Nht u quan tm n tt c ngi Nht. Ci g tt cho ton b nc Nht
cng l ci m mi ngi dn Nht mong mun cho chnh mnh. Hnh phc ca dn tc nh hng n
ton th. Hong nhc nh h v dng di thing ling v trch nhim ca h i vi quc gia. Chnh

v vy m ngi dn nht ht sc tn ty vi hong tc trc khi Th Chin Th Hai chm dt.

Lng trung thnh ca ngi Nht l mt c hnh cao n mc ngi qun nhn thng hy sinh
thn mnh khng h do d. Thc ra, i khi h nhit tm lm nh vy v tin rng linh hn ca h c th
gip bo v t nc. Mt phn, t gi tr vo lng can m v trung thnh bt ngun t qu kh phong
kin gn y ca Nht Bn khi nhng hip s c gio dc tr thnh chin s can cng. D ch
phong kin b thay th nhng tinh thn y vn cn truyn li n ngy nay. Trung thnh v danh d
vn l nhng thi thing ling ca ngi Nht.
SN LNG HC HI
S quan tm mnh lit n vn ha ring ca h khng ngn tr ngi Nht hc hi ni ngi
khc. H vay mn trit l v o c t ngi theo Khng Gio, tn gio v ngh thut t ngi
theo Pht Gio, v k thut cng ngh t ngi Phng Ty. Nhng khi s trao i hng ha v khi
nim din ra, Nht Bn tip nhn chng theo cch ring ca mnh. Trn t Nht, nhng th tr
thnh Nht Bn.
V tn gio, ngi Nht hc hi rt nhiu t nhng g m ngi theo Khng Gio v Pht T
Trung Hoa c th dy h. Nhng Thn Gio vn cn l mt tnh cch i quc cao ca dn tc Nht. C
thi k, Quc Gia Thn Gio -- hay n i Thn Gio -- c dy ti cc trng hc di hnh thc
nghi l v c iu hnh bi mt ngnh c bit ca chnh ph. Mi y vic ny thay i, v mt
s lin hoan theo ma mng khng cn c thc hin rng ri. Ngy nay, khi mt ngi Nht t gi
mnh l Thn Gio, c th c ngha l ngi y l thnh vin ca mt trong s cc gio phi Thn Gio.
Hay c th c ngha l ngi y knh trng v tn th nhng truyn thng qu kh nh "Con ng ca
cc thn" ngay di Pht Gio hay nhng tn gio khc.
LNG HO HIP CA CON NGI
Ngi Nht thy i sng rt tt p, v h sung sng chp nhn n nh th. H khng c
nghi ng iu . H chp nhn i sng mt cch vui v hn mt s mn ca mt s tn gio. Ngay

c nhng ngi Pht T ti Nht Bn cng khng qu thin v ci kh ca i sng. Ngi Thn Gio
cm thy " Nh" trong th gii ny. H tin rng cc thn mong mun s sung sng v hnh phc ca
h. i sng tt p v con ngi cng tt p. Lm sao c th tri ngc li c khi cc thn to ra
h?
Thn gio khng c bn lit k cc iu rn v khng c bn iu lut lun l phi theo. Hn mt
trm nm mi nm trc, mt nh hc gi Nht vit:" Chnh l v ngi Nht thc s o c trong
vic thc hnh nn h khng cn n l thuyt o c, v s quan trng ha ca ngi Trung Hoa v
l thuyt o c l do thc hnh khng nghim ca h."
Mt ngi Nht khc cng thi vch ra rng con ngi c to ra "bi tinh thn ca hai Thn
Sng To (Izanagi v Izanami). Cho nn t nhin l h c ph cho kin thc v nhng g h phi lm
v phi trnh. "H khng cn phi bn tm vi h thng lun l ", ng vit thm vo nh vy.
V ngi Nht cm thy con ngi thc s tt bng, nn h khng bao gi lo lng v ti li. Con
ngi c th gy lm li, lm li ny c th c gi l "ti li", nhng khng phi l trn y ti li.
Ngi Nht tn th qua vic tng li cm n hn l k l nhc im ca mnh v tm cch xin tha th
cho h. Khng ai dy ngi thn gio ngh chnh mnh l " giun d trong ct bi".
Ngi Thn Gio khng bao gi quan tm n khi nim kip sau. Khng c li dy no v cuc
i bn kia ngi m, v ngi Thn Gio khng cu nguyn cho hnh phc tng lai. H cu nguyn
nhiu hn v nhng th r rng nh thc phm, hnh phc, phc li ca quc gia v by t li cm n.
D Thn Gio khng nhn mnh i sng sau khi cht, th Pht Gio p ng cho dn tc Nht. Dn
tc Nht Bn cng nh dn tc Trung Hoa, thch phi hp gio l t nhiu tn gio.
THN
Hu ht ngi Thn Gio ni v "Thn". i vi a s ngi Thn Gio, c nhiu Thn v N
Thn, by t li ch ca con ngi v mi mt ca thin nhin. Nhng nh Thn Gio tri thc c th ni
v "thn thnh". i vi h, tnh thn thnh c trong mi th hon ton thin nhin v khng c g siu

nhin. c tnh thing ling ny cng trong con ngi d rng con ngi khng hiu lm sao n c th
nh th. S tn knh nhiu thn v hn thing cc anh hng, v nhng ngi ni ting ch l cng nhn
tnh thn thnh hin din trong tt c thy i sng.
Nhng ngi chn chn hn trong Nht Bn hin i tin tng vo mt Thn. Hay h c th gii
thch iu nh l nim tin vo mt ngun gc v c tnh thn thnh ca ton b i sng. Nhng
Thn Gio pht trin rng ln nh nim tin vo nhiu thn. Ti liu t nm 901 sau Cng Nguyn cho
thy ba nghn ngi n ti Nht Bn, c trn ba nghn thn c th cng. n nm 1914 c trn
190,000 ngi n ti Nht. C hng trm ngn ngi thm ving cc ngi n chnh hng nm. Nhng
ngi n khc ch l nhng ngi n gn ng xa qun l.
Thi Dng Thn N, l trung tm ca s th phng Thn Gio. Ngi anh em, Thn Dng T,
c tn knh rng ri, v N Thn Thc Phm cng vy. Tt c thn u l dng di ca cp thn gc
sinh ra nhng hi o ca Nht cng nh v s cc v thn khc. Nhng v thn ny c gi l
Izanagi, Bu tri cha v Izanami, t M. Thn thoi Nht Bn y nhng chi tit v chuyn sng to,
gm c chuyn v Izanagi (Tri) ra lnh cho Amaterasu (Thi Dng Thn N) tr v Min Thng
Gii. T nhiu nm, Thi Dng Thn N l biu tng ca mi th qu gi nht trong s pht trin ca
dn tc Nht.
Khi Thi Dng Thn N phi ngi chu trai tr v Nht Bn, n thn ny tng cho ngi chu
ba bu vt thing ling nht trong Thn Gio. chu bu cho hong , c cung vua ti Tokyo,
l nhng biu tng ca s phc tng v tnh quyn qu. Thanh gm, gi ti n Owari, tng trng
cho tr tu v cng l v tm gng, ti ngi n Ise, tng trng s ngay thng v thanh khit.
Nhng ngi thn gio tin rng nhng huyn thoi v bu vt ny dng nhc nh h v quyn lc
thing ling c trao cho cc hong dng tr v.
TH PHNG THN GIO

T cuc chin tranh mi y, c nhng thay i mnh m trong i sng v tp qun Nht
Bn. Khng th no c th tin on c nhng nghi l Thn Gio c s tip tc ra sao vo nhng nm
ti. Hip c ha bnh k kt gia Nht v Hoa K v s rt lui ca nhng lc lng chim ng c th
t li tm quan trng trong vn ha vn c ca Nht, hay c th l khng. Hong , bng sc lnh ca
chnh mnh, tuyn b rng Ngi khng cn c coi l dng di Thi Dng Thn N. Tuy vy nhng
tp qun v cm tng ca thn dn trung thnh Nht c th c th r rng b nh hng bi li
tuyn b ny.
Ngi Nht tip tc i ti cc ngi n c nhng thn v n thn khc nhau, cu nguyn cho
c ma, thc phm, hay s thnh vng quc gia. H t ty u theo phong tc v chp tay cung knh
nh ngi Phng ng thng lm. Ri h dng l vt, tin bc, go, ci giy, v vo phng cu
nguyn.
Ngi thn gio khng s dng hnh nh ca cc thn m s dng biu tng ca cc thn. Trn
nhng k th thn c nhng bi v hay nhng mnh giy ghi tn nhng v thn m h mun tn knh. Mt
ngn n c t ti y, v gia nh t hoa cng mt cht ru vang hay bnh cm bng hng
ngy nu c th c. Nhng ngi Thn Gio trung thnh c gng t chc nghi l cu nguyn ngn
trc bn th thn mi ngy.
Nhng thy tu Thn Gio, sng nh thng dn, hng dn cc bui l chnh thc trong nhng
ngy l quan trng. H khng thng xuyn thuyt ging vo cc bui l hng tun. H chu trch nhim
bo v nhng vt thing ling trong ngi n. Thng thng h c mt cng vic khc ngoi vic
lm thy tu.
Nhng ngi n Thn Gio c mt cng vo c bit, gi l torri. Khng ai bit chnh xc lm sao
m cu trc hp dn ny tr thnh mt phn ca ngi n; ci nguyn thy ch thc ca n b mt t
thi c. Chc l nhiu nm trc y n dng treo chim hin t cho Thi Dng Thn N. Tuy n
khng cn dng cho mc ch ny, nhng ci cng vo vn c li vo ti mi ngi n Thn Gio. i

khi c mt dy cng vo. Cng vo l biu tng phn bit ca Thn Gio.
CC GIO PHI THN GIO
Nhng ngi n Thn Gio hay "nh th" thy cc nc khc khng phi l mt phn ca Thn
Gio Quc Gia m l dng thc gio phi Thn Gio. Chng ta c th gi chng l gio phi. Chng
khng c nh nc h tr v khng ty thuc vo n sng ca Hong Nht Bn. Nhng ngi
M gc Nht theo gio phi ny khng thch cp n nhng phong tro ny bng cng ci tn Thn
Gio.
Tuy nhin hu ht cc gio phi, a vo gio l v nghi l ca h nhiu yu t ca Thn Gio
quc gia cng nh ca Pht Gio. Ti Nht, mi ba gio phi nh vy c chnh thc cng nhn;
nhng c nhiu gio phi khc khng c chnh thc lit k. Nhiu trong nhng gio phi ny p dng
phng php gio dc v truyn gio ca gio phi C c. Mt s trong gio phi tp trung vic th
phng vo Thng chung ton nng. Mt s nhn mnh nim tin c tc dng cha lnh bnh.
Cu tr li tn gio v "tinh thn Nht Bn" c vn cn l mt sc mnh ng k trong i sng
tn gio ca th gii ngy nay. Ngi Nht tm thy s tha mn su xa cho chnh h. H khin
nhng ngi khc ngh rng mnh cng c th tm thy s tha mn tng t bng cch hon ton chp
nhn i sng l nh th v hng th nhng v p v s k diu m i dng hin cho nhng ngi
b th gi quan st v nghe ngng.

CHNG NM
NHNG TN GIO X-MT (SEMITIC)
DO THI GIO
13. CHA T L MT

Ton th gii bit n ngi Do Thi. Cuc i nay y mai mang h i khp tri t. H
mang theo tn gio ca h m hu ht nhng ngi Do Thi trung thnh mnh lit vi tn gio ca h.
Khi mt tri ln vo lc bt u l Sabbath, nhiu triu ngi Do Thi bt u ngy ngh v th phng.
S ngi ca h khng nhiu so vi tng dn s trn th gii. Nhng thnh cng m ngi Do Thi
to dng trn th gii li rt rng ln v c ngha ng k.
Do Thi Gio l "tn gio m" ca c C c Gio v Hi Gio. Ba tn gio ny l nhng tn
gio chnh ca th gii Ty Phng. C c Gio v Hi Gio tha hng nhng khi nim tn gio,
lun l v tu tp t Do Thi Gio. Nu mt s gia khng lu n vic ng gp ca ngi Do Thi vo
vic pht trin vn minh Ty Phng, th s gia y khng th vit v qu kh ca n v hiu bit hin ti
ca n.
Do Thi khng thuc mt ging ngi no. i sng lang thang khp tri t ca h khin cho
vic ny khng th xy ra. Hng ngn nm qua, h l mt nhm cc b lc, gi l H Br (Hebrews).
By gi t "Do Thi" p dng ng cho bt c ai l ngi c nim tin Do Thi. Ni v mt quc gia,
ngi Do Thi l ngi c, Rp, M, v hu ht mi th ngi khc.
Mc d qu hng dn tc tri rng, ngi Do Thi vn gi c nhiu thi i thc gn gi
nhau H lm vic ny bng cch thc hin cn thn gii lut tn gio ca h. H lm vic ny do
nhn mnh c mt mc ch duy nht chn l m h gi l Shema: "Hy nghe y ny ngi Do Thi, V
Cha t Thng chng ta, Cha t l Mt". y l im chnh yu trong mi kha l tn gio Do
Thi. Hn th na, n l im mu cht ca Do Thi Gio.
MT THNG
Nhng ngi Hebrews thi c tm cch hiu ngha v mc ch cuc i, ging nh nhng nh
hin trit c n v Trung Hoa. V bn khon , ngi Hebrews t lu cm thy s quan h c bit
vi trung tm v tr. Truyn thng Do Thi ni ngi y l Abraham. Abraham tin vo thng ring.
Ngi c bit quan tm n s phn v m c ca mnh. Ngi Do Thi vn tn knh ngi huyn

thoi ny nh ngi cha dn tc. Nhng ngi khc tip nhn nim tin ca Ngi v tm thy trong
nhng cu tr li cho nhng cu hi ring ca h v th gii.
Cui cng, xut hin mt nhn vt v i, Moses. Ngi lm r rng v sng t khi nim v mt
thng ring. Ngi tin rng thng ng c bit vi Abraham v vi tt c nhng ngi ni
di. Nhng ngi ny ha trung thnh v tn tm. i li, Thng to cho h mt quc gia hng
mnh.
Dn Do Thi theo truyn thng vn tin rng Thng tit l nhng qui lut l ca i sng
cho Moses ti Ni Sinai. H coi Moses l ngi sng lp ra tn gio ca h. H cng nhn Moses c
cng cho h nhng thu thp quan trng v nhng lut l tu tp, i x v n ung theo tn gio. Moses
l nh lnh o c Thng chn gii thot ngi Hebrews khi s n l mt nc xa l
thnh t ca chnh h.
Nhng nim tin nh vy cn c vo chuyn c tm thy trong Sch Genesis (Cun "Cha To Ra
Th Gii") v Exodus (S ri khi Ai Cp ca ngi Do Thi). Nh nhiu hc gi Do Thi lc no cng
sn sng lu , nhng chuyn ny khng th c cho l lch s theo ngha en. Nhng huyn thoi ny
cui cng c vit li sau nhiu th k tn ti trong k c ca ngi Hebrews, nhng ngi k li
chng ht t th h ny n th h khc. Nhng huyn thoi cho thy lc u Thng l mt thng
thuc b lc, ngi bo v v n nhn ca ngi Hebrews, con chu Abraham. Thng c bit
n v c th phng bi Abraham, ngi con Isaac v ngi chu Jacob sau ny c gi l Israel
(Do Thi).
Dn d Ngi Hebrews - Do Thi tin chc thng b lc y ch l mt Thng duy nht
ca tt c sng to. ng nhin, tin trnh ny mt nhiu thi gian ht th k ny n th k khc, qua
nhng thi k ca nhng nh lnh o ln ngi Hebrews -- nhng ngi cha b lc, Moses, David v
nhng hong khc, Isaiah v phn cn li ca cc nh tin tri. Dn dn chng t n mt quan

nim ton din c l khng c lc khi thy khi cn l nhng b lc lang thang nay y mai .
Nhng by gi, qua 2500 nm, s khng nh quan trng nht ca Do Thi Gio l: "...V Cha
t Thng ca chng ta, V Cha t l Mt." S pht trin th phng mt Thng phn nh
nhng kinh nghim v tnh kh c o ca ngi Do Thi. Trong ng li ring, h i n kt lun m
tt c nhng tn gio hin tin ngy nay chia s: nm di s a dng v tn m chng ta thy trong i
sng l mt mc tiu, mt thc ti.
t lu, Ngi Do Thi thy chng c g quan trng trong vic tho lun v bn cht ca
Thng . Thng hin hu, Ngi l Mt, Ngi l thc ti. C n ngy nay, khng c ly mt tn
ngng m t nhng c tnh ca Thng . (Chn l) Shema l .
Tuy nhin mt s gio s Do Thi v trit gia lu n vic m t nhng c tnh ca Thng
d rng khng mt ngi Do Thi no tng i hi xc nhn khi nim ny. Thng ngay
thng. Ngi l ng Sng To. Ngi l tinh thn. Thng l ngi sn sng gip con ngi, cung
cp phng tin cho con ngi c th t cu mnh khi nhng hn ch ca ngu mui v ti li. Thng
to ra con ngi nh con Ngi; bi vy, h phn nh bn cht ca Ngi.
CHNH TRC
Khng mt ngi Do Thi no c th ni l yu Thng , tr phi ngi y c quan h thng
yu vi ngi lng ging. Ngi lng ging gm c ngi thuc chng tc khc hay ngi l trn t
nc ca mnh, ngi xa l ny c i x nh ngi Do Thi i x vi ngi ng chng. Hn th
na, ngi Do Thi c i hi phi lm:"... thng yu ngi lng ging nh thng yu chnh mnh".
Sau rt lu khi iu ny c vit ra, mt ngi no a ra thch thc ti gio s ni
ting Hillel sng v dy hc vo cng thi vi Jesus. Ngi thch thc i gio s hy ni tt c nhng g
quan trng v Do Thi Gio trong khong thi gian mt con ngi c th ng bng mt chn. Gio s
Hillel tuyn b:"Ci c hi cho ngi, khng c hi cho ngi lng ging. y l ton b hc thuyt. Phn
cn li ch l li dn gii. By gi hy tin ln v hc hi".

Ngay thng quan trng i vi ngi Do Thi n ni chng ta c th ni ngi Do Thi c hai
mi quan tm ging nhau -- tnh cht duy nht ca Thng v tnh ngay thng ca con ngi. Khng
kh khn g i vi con ngi khi i theo lut l v Thng . c to ra theo hnh nh ca Thng
, chng ta c kh nng t nhin hc hi v iu thin. Ngi Do Thi ni rng khng lm c iu
phi, l chi b bn cht ca chnh bn.
LUT L
Thng thng ngi Do Thi coi Thng nh ngi a ra lut cho dn tc h. Lut l m
Thng ban ra c gi l Torah, c ngha l li "gio hun". Torah gm c nm cun i khi c
gi l Pentateuch (Nm quyn u ca Kinh Cu c). Nhng cun ny l Genesis (Cha Sng To Ra
Th Gii), Exodus (S Ri Khi Ai Cp), Leviticus (Php Tc ca Tu S), Numbers (Kinh in Do Thi
v C c), v Deuteronomy (Lut Moses v Chuyn K). Tt c nhng ngi Do Thi u c
khuyn khch nghin cu nhng cun sch y. Ton b Torah thng c c u n mi nm trong
nhng gio ng Do Thi, v mt phn trng mi l Sabbath.
Torah cha ng nhng huyn thoi v ngun gc ca chnh n. Theo nhng huyn thoi ny,
Thng trao Lut cho Moses ti ni Sinai, trong khi ngi Hebrews cm tri ti vng hoang d sau
khi thot khi Ai Cp. Ti y ngi Hebrews khng nh li vi Thng , ha tun theo lut ca
Ngi. Truyn thng k thm rng Thng ni v Mi iu Rn m ngi ta tm thy Chng hai
mi trong Exodus.
C rt nhiu iu rn, chc chn l hn su trm c thy. Nhng iu rn ni v nhiu ti: ch
n ung, ti c v hnh pht, tu tp, ngy l, v s quan h ca con ngi. Nhiu ngi Do Thi l
nhng ngi u tin khng nh nhng lut ny khng th c lm cng mt ni v mt lc. Thc t
h c mt tp su tm v lut m ngi H Br - Do Thi trnh by c h thng mt thi k nhiu nm
cng chung sng.
Trong Kinh Thnh Do Thi, phn hai c gi l "Nhng nh Tin Tri". Nhiu ngi tin rng nh

cao ca t tng v hiu bit Do Thi t c trong gio hun ca nhng nh tin tri. Nhng nh
tin tri khng ni trc tng lai; h "c ni" cho Thng . Trc nht h l pht ngn vin cho
Thng , cnh bo nhng hu qu tn khc nu Thng khng c tun theo.
Chnh nhng nh tin tri ny c gng trnh by cho ngi dn thy s tn tm vi Thng
khng ch nm trong vic i theo lut trong chi tit nh nht. Ti sao con ngi phi bn tm v v vic
tun th chi tit hn su trm lut? S tn tm nm trong vic gn gi tinh thn ca Lut.
Theo Isaiah, y l thuc tnh ca ngi cn nhc tinh thn ca lut. l:
- Ngi bc thng v ni thnh thc
- Khinh mit li lc ginh c bng p bc
- Khng nhng tay vo ca t lt
- Khng chu nghe ting chm git
- Khng chu ng nhn ti li.
Nh tin tri Micah rt gn nhng lut l quan trng thnh ba trong li tuyn b ni ting v nhim
v tinh thn ca mt ngi:
Ngi c bo, ny con ngi, th no l thin
V Cha i hi g ni ngi:
Ch thc hin s cng bng, v yu iu tt p
V khim tn i cng vi Thng ca ngi.
Vi Amos, (nh tin tri ngi H Br th k 8 trc Cng Nguyn), tinh thn ca Lut l: "Hy
tm Cha, Bn c th sng".
Tuy vy Chng Ba ca Kinh Thnh Do Thi ai cng bit l "Nhng Tc Phm". N gm c
nhng sch s k li nhng cuc phiu lu ca ngi H Br-Do Thi v hiu bit th gii ngy cng
tng ca h. N cng gm c nhng bi thnh ca v nhng tp thi vn khc. Trong khi nhng th ny

khng c coi l Lut cn bn nh nm cun u, chng vn nm trong tinh thn ca Lut.

Nhng ngi Do Thi ng i khng ch da vo ba chng ny trong tc phm thing ling
ca h. C mt s tc phm khc khng phi l mt phn ca Thnh Kinh, nhng c tn th sau Kinh
Thnh. l Talmud. Talmud trn thc t chnh l s m rng ca Torah c vit trong nhiu th k
sau khi cc tc phm khc c hon tt. Talmud xut hin p ng nhng iu kin m ngi Do
Thi phi ng u trong nhng thi k sau ny. Khi ch v mi trng chung quanh thay i, nhu
cu tn gio v vn ha thay i. Lut l gia tng v nhu cu mi. Nhng iu ny c truyn ming t
th h ny n th h kia. Thnh thong, nhng gio s c hc thc bnh lun v nhng lut truyn khu
ny v nhng lut thnh vn trc , tm cch gii thch li chng v thi bui thay i.
Do s bnh lun khng ngng nh vy v truyn thng qu kh v nhng lut di nh sng ca
tnh th mi, Lut ca Do Thi Gio vn cn tn ti. Ngi Do Thi ng i c th thch nghi mt
cch sng to trc nhng i hi khng bao gi tng tng c bi Moses hay nhng bc thy ln
khc thi thng c.
PHN S CA NGI DO THI
Truyn thuyt c v s ng c bit gia Thng v ngi H Br lm nhiu ngi Do
Thi tin l Thng chn h l nhng ngi c a chung hn tt c cc dn tc khc trn tri
t. H cm thy h c c quyn, v mt s coi nhng dn tc khc nh h cp. Tuy nhin, nhng v
thy sau ny gii thch khi nim "chn la" theo mt cch khc. H ni rng ngi Do Thi c
chn la phng s Cha v dy ngi khc v mt Thng ca tt c th gii.
Vn cn c mt s Do Thi khng khng ngh v tnh c quyn. iu ny khin cc nh tin tri
rt quan tm. Hy nghe mt nh tin tri xa xa c sa cha nhng khi nim lm ln ca h:
"Phi chng bn khng ging nhng ngi Ethiopians di mt ti,
Ny nhng ngi Do Thi "; phi chng li tin tri ca Cha.
"Ta khng nui dng ngi Do Thi t t nc Ai Cp,

Cng nh ngi Philistines t Caphtor v ngi Syrians t Kir?"

Mt nh tin tri v danh trnh by Thng ca h l Thng ca tt c cc dn tc. Nh
tin tri ny trch dn li Thng ni: "Dim phc thay Ai Cp dn tc ca ta, v Assyria tc phm
ca bn tay ta, v Do Thi di sn ca ta". Nhiu ngi Do Thi thi y cho rng ton b cun Jonah
chng li ch ngha dn tc hp hi v khi nim "dn tc c chn la"
Lc no cng c nhiu ngi Do Thi hnh ng theo s nhn mnh ca nhng nh tin tri.
Nhng ngi Do Thi ny khng bao gi tin h l nhng ngi c chn la mt cch thing ling hn
cc dn tc khc. C ngi Do Thi truyn thng khoan dung vi nhng tn tn gio khc. Tnh kin
nhn v s chu ng ca h trong vn tn gio rt gn gi vi quan im ca ngi n Gio v Pht
Gio thnh tht.
V khi nim Thng v Lut ca h, ngi Do Thi tm thy gi tr qu nht ca h. V
nhng iu y, h cm thy c nhiu may mn. Nhng hu ht khng tin rng s ph h ch dnh
ring cho h. Nhng ngi khc cng tm thy gi tr trong nim ca ring h, v ngi Do Thi chp
nhn khc bit ny cho thm phong ph. V phn h, ngi Do Thi khng mong mun thuyt phc
ngi khc v tn gio ca h. khng phi l cch cu ri. l li sng. V tuy c nhiu ngi i
sang Do Thi Gio, nhng ngi Do Thi khng bao gi tch cc trong cng vic i o ngi khc.
VNG QUC CA THNG
Ngi Do Thi bao gi cng quan tm n tnh ngay thng. H khng bao gi cm thy chnh ph
hay on th nh ngi ta bit v chng, tt bng h. Cho nn ngi Do Thi hy vng sau ny mi ngi
s ngay thng v gia nh v x hi s phn nh tnh ngay thng . Theo truyn thng nhng ngi Do
Thi gi thi tng lai ny l "Vng Quc ca Thng ". S n lc lut ngay thng ca Thng
m rng khp th gii.
Nhng ngi Do Thi hin i v truyn thng c kin khc nhau v vic iu s n nh
th no v iu s l g. Ngi Do Thi truyn thng vn nhc ti Messiah, ng Cu Tinh c

chn bi Thng a vo Vng Quc ny v con ngi cho n nay khng th lm vic mt
mnh c.
Nhng ngi Do Thi phng tng thch ngh rng mi ngi l mt ng cu th, ngi ny lm
bt c g c th thc y s nghip v tnh ngay thng tin b. Dn dn, Vng Quc ny s ti.
Nim hy vng ca ngi Do Thi v Thin Cha Gio v mt trt t o c th gii rt ging
nhau -- d rng chng c din t bng nhng t ng khc nhau. V nhng ngi Do Thi tuyn b
rng iu s l cho tt c mi ngi v h tin rng s ngay thng ca mi quc gia gp phn trong th
gii tng lai.
Quan tm nhiu n cch sng ng hin nay v lm cho th gii tt ln ca ngi Do Thi
gim bt lo lng v i sng bn kia th gii. Ngay trong s nhng ngi Do Thi cng c nhng ngi
khng ng v vn ny. Mt s ngi Do Thi truyn thng vn tin vo i sng bn kia th gii
gm c thng pht, phc sinh v tnh vnh vin trong Thin ng hay a ngc Nhng ngi Do Thi
phng khong hn li khng coi nhng c tin ny l quan trng. D h tin rng c tnh ca c tnh (hay
linh hn) khng th cht, nhng h cng khng cn lo to ra nhng l thuyt v vic y. i vi h, cuc
i ny l cch sng, ci mi chnh l quan trng. Lm iu phi ngay by gi c gi tr hn l tin vo
ci g. Nhiu ngi Do Thi cm thy hi ci v nhng hnh vi tt trong mt gi th gii ny cn tt
hn l ton b i sng th gii tng lai.
MIN T HA
Ngi Do Thi c th gii bit n l nhng ngi nay ch ny mai ch khc. Hn hai
ngn nm trc y, nhng bin chuyn trn th gii khin h khng c mt ngi nh vnh vin v h b
y i lang thang trn tri t. Bt k h nh c ni no, h vn tip tc truyn thng ca h v s th
phng Thng . Thng thng h cng nhau sng trong cng ng ca h, h c th duy tr tt
hn nhng ngy l v nhng lut l v ch n ung.

Ngi khc thy ngi Do Thi sng khc v i khi kh hiu. Nhng d bit khin mt s ngi
phn nn, v thm ch ngc i ngi Do Thi. Ngi Do Thi b i x rt khc nghit bi nhng
ngi lng ging hn bt c mt tn gio no khc. c bit ngi Thin Cha Gio kt ti ngi Do
Thi git cht c Jesus -- v phm ti ngc i nh vy. n tn ngy nay, c nhng nh lnh
o khng n o bin ngi Do Thi tr thnh k d u chu, gy hn th i vi ngi Do Thi. Ti
sao ngi Do Thi li bi c x nh th l mt vn nghim trng vn cn lin quan n nhng ngi
hc lch s, x hi hc, nhn chng hc, v tn gio.
H buc phi chu s c lp, v s ngc i bi lng ging qua nhiu nm khin ngi Do Thi
phi da vo ln nhau v da vo truyn thng nhiu hn. Hn hai ngn nm, h nh li ha xa xa
ca Thng v mnh t phi l ca h. l huyn thoi v min t ha c tm kim bi nhng
ngi H Br b Ai Cp di s lnh o ca Moses. Mnh t ny mt thi gian l ca h, nhng
b xm chim bi ht quc gia ny n quc gia khc, ch ri cui cng b ui ra khi min t
ny.
Nhiu ngi Do Thi vn tip tc hy vng mt ln na t ca Palestine s l ca h. gip
mang ha bnh cho mnh t tranh chp gy ra bo ng gia nhng ngi Do Thi cc oan nht gi l
Zionist (ngi theo ch ngha phc quc Do Thi), v nhng k th truyn kip ca ca h, ngi Rp,
vo nm 1948 Lin Hip Quc chp thun chia mt phn Palestine cho Do Thi v mt phn Jordan cho
ngi Rp. ng nhin, nhng bin gii c on ny khng th gii quyt hon ton s th ch
lu i, tr nn phc tp hn bi s kin c hai quc gia u tuyn b Jerusalem l ca mnh, thnh ph
thn thnh ca Hi Gio, cng nh Do Thi Gio v Thin Cha Gio. Lin Hip Quc chp thun ngh
quyt quc t ha th x ny nhng khng c Do Thi ln Jordan ng h. Ri, thnh ph ny vn cn
l mnh t b phn chia. L do cay ng hn l nhiu ngi Do Thi phi b nh trn phn bin gii
Jordan, v nhiu ngi Rp phi di chuyn t phn t Do Thi khi vng ny b chia ct. Hin nay h
nh c mt s ha bnh khng thn thin gia cc quc gia; nhng cng thng cng su xa.

Do Thi m ca cho tt c nhng ngi Do Thi trn th gii. Tuy nhin c th cn qu sm

thy iu g s nh hng n Do Thi Gio t bao th k di khng c qu hng cho chnh
mnh. Nhiu ngi Do Thi khng coi quc gia mi thc s quan trng i vi tn gio, v h tin rng i
sng tn gio ca h c th sng c bt k ni u m h l ngi bit mnh. S th phng Do
Thi khng da vo t quc.
GIO ON DO THI
Khng c mt nh lnh o trung tm no trong Do Thi Gio. Mi gio on u t tr. Gio s l
nhng c s - khng phi l thy tu. Cc gio s dy dn v c gng lm sng t Lut. Gio s khng ni
vi Thng h ngi dn. Dn chng l cc thy tu ca chnh h, h th phng Thng cho
chnh h.
Trong mt thi gian di, tt c nhng ngi Do Thi u l "chnh thng" ngha l h u tun
theo nhng lut l ghi trong kinh thnh theo s hiu bit v kh nng tt nht ca h. Nhng nhng sc
p v thay i trong i sng hin i lm iu ngy cng kh khn. Mt s tin l nhn thc th
gii hin i i hi thay i biu hin c nhn trong tu tp tn gio. Cho nn, thi i tng i hin
i, nhiu ngi Do Thi ri b nhng gii thch nghim ngt v nim tin, lun l, v cch tu tp ca
cha ng.
Do Thi Gio Chnh Thng: Nhng ai vn c gng trung thnh vi truyn thng c c gii
thch mt cch nghim ngt, c coi l ngi Do Thi "Chnh Thng". H coi ton b kinh Torah
c thi thc mt cch tuyt diu v c tit l bi Thng cho Moses. H gi tt c nhng lut
ca Moses, gm c nhng hn nh v n ung v nhng hn ch nghim ngt trong l Sabbath. H dng
ting Hebrews trong tt c nhng bui l ti gio ng Do Thi. Nhng trng hc c bit do h h
tr dy con ci h v lch s Do Thi v ngun gc ca ting Hebrew. Nhiu ngi Do Thi Chnh
Thng vn trng ch Messiah ch thn xut hin.

Do Thi Gio Bo Th: Nhng ngi Do Thi "Bo Th" l nhng ngi tn trng v tn knh
Torah, nhng h tin vo s gii thch Torah qua s nghin cu uyn bc thi hin i v kinh thnh
hiu r hn. H tin rng tip tc dng th phng truyn thng l quan trng vi s dng ting Hebrew
trong cc bui l. Vo ngy l Sabbath, h ch lm vic tht cn thit, v h c gng lm cho n tr thnh
ngy cu nguyn.
Do Thi Gio Ci Cch: Mt phong tro hin i ca M Quc li cun nhiu ngi Do Thi
vo x ny. l Do Thi Gio Ci Cch v n l kt qu ca s c gng p dng Do Thi Gio vo
i sng Ty Phng th k hai mi ny. Nhng ngi Do Thi Gio ci cch c Kinh Torah vi
s nh gi chn l ca n nh c xc nh bng s ng vi l phi v kinh nghim. Ton b
truyn thng ca dn tc l iu h knh trng. S th phng cng ging nh cc nh th Thin Cha
Gio Tin Lnh. Cc gia nh cng nhau ngi trong cc bui l gm nhc n ng v cc i hp ca, vi
nghi thc t l bng ting Hebrew, nhng thuyt ging bng Anh ng. C trai ln gi u c lm l
kin tn.
NHNG BI HC CA DO THI GIO
Nhng bc thy ln ca Do Thi Gio gp phn to ln vo t tng tn gio ca con ngi.
H dy thng yu Thng v cng i vi ngi ng loi. i sng l mt ging nh Thng
ch c mt. T do, phm gi, v trch nhim ca mi ngi c gc r chnh bn cht ca v tr. Bi
vy chc chn l, nu i sng ca ta c p ng tha mn th ta phi thng yu ngi lng ging
nh chnh mnh. C c iu ny l do thng yu Thng "vi tt c tm , vi tt c linh hn, v
vi tt c nhng g m bn c th".
Ngi Do Thi tn thnh l chng ta khng th bit cu tr li cui cng v nhng iu huyn b
ca i sng v Thng . Nhng ngi Do Thi tuyn b rng trong ci thin ca cc li sng ngay
thng, ci thin ca Thng c bit nh sau:
i ly Cha, lm sao chng ti c th bit Ngi? Ni u ti c th tm thy Ngi? Ngi gn

gi vi chng ti nh hi th nhng Ngi cng xa chng ti hn ngi sao tt ng xa. Ngi huyn b
nh s tch mch mnh mng trong m trng nhng Ngi cng thn thuc vi chng ti nh nh sng
mt tri. i vi nh tin tri thi c, Ngi khng ni: Ngi khng th nhn thy mt ti, nhng ti s
lm cho tt c iu thin ca ti n trc mt Ngi. D vy Ngi lm cho iu thin n trc
chng ti trong lnh vc ca thin nhin v trong hng lot kinh nghim v i sng ca chng ti. Khi
cng l bng chy ging nh ngn la mnh lit trong lng chng ti, khi tnh thng yu em li s sn
sng hy sinh ca chng ti, v nh gi tht y s tn tm qun mnh khi chng ti tuyn b nim
tin ca chng ti vo chin thng cui cng ca chn l v cng bnh, chng ti khng ci cho trc v
p l thng v iu thin ca Ngi? Ngi sng trong tm chng ti nh Ngi ta khp th gii
v chng ti bng s ngay thng chim ngng s hin din ca Ngi.
14. L HI V NGY THNH
Ngi Do Thi lun lun trn qu truyn thng ca h. Nhiu tp tc gia nh v tn gio c
ngha nht tp trung vo cc l hi v ngy thnh.
L Sabbath. Vo lc hong hn chiu th Su, nhng cy nn c thp sng trong hng triu
nh ngi Do Thi trn khp th gii. l du hiu quy t gia nh v l Sabbath bt u vi hai mi
bn gi th cng v ngh ngi. Khi ngi cha v nhng a con trai ln tr v sau bui l ti cc gio
ng Do Thi, c nhng nghi thc gia nh c bit v vic t n Cha v cu nguyn. H quy qun
n ba cm ngon nht v hnh phc nht trong tun, thng thng dng ba vi mt s khch mi v
nh sau bui l ti gio ng.
Bui sng hm sau ton th gia nh tham d bui l ti gio ng, nam gii v nhng con trai
ngi ti phng hi hp, ph n v con gi i vo hnh lang dnh cho ph n. Bui l thay i ty theo
gio on. Thng thng, n gm c cu Kinh Torah v ht nhng bi thnh ca c ch huy bi ngi
lnh xng, mt c s Do Thi c ti v vic ny. C nhng lc dnh cho nhng l cu kinh v c kinh

Torah. Cng c th c bi thuyt ging ca gio s.

Sau khi tr v nh, ngi Do Thi ngh ngi theo cung cch ty thch ca mi ngi, mc d
ngi Do Thi Gio Chnh Thng c nhiu hn ch v lm vic, chi, v i li. Vo bui chiu, ngi n
ng v con trai tr li gio ng c kinh v tho lun. Ngi Do Thi Chnh Thng tr liu rt cn
thn cho ngy ny, vic nu nng v lm v sinh phi hon tt trc ngy l Sabbath. Ngi Do Thi
Bo Th ch lm nhng cng vic cn thit, v Ngi Do Thi Ci Cch dnh ngy ny lm mt ngy
ngh ngi v th cng, khng c gii hn c bit no cho nhng hot ng ca h. Ti n, gia nh li
quy t ghi nh mc ch ca L Sabbath v bt u tun l mi.
rt nhiu nm, Sabbath l mt trung tm c bit trong i sng gia nh ngi Do Thi.
Tp tc thi i c s dng mt ngy trong by ngy ngh ngi v th phng l mt ng gp to ln
m ngi Do Thi cng hin cho th gii. iu t lu c chia s bi nhng ngi Thin Cha
Gio v Hi Gio -- d nhng ngy khc c chn cho mc ch ny.
Lc u, l Sabbath Do Thi l mt l tng mi i vi qung i qun chng lm vic cc nhc
nhiu gi ngy ny qua ngy khc khng c ngy ngh cui tun v ngh l. Ngi Do Thi c yu cu
c hnh l Sabbath v gi n trong sch, cho bt c ai cn s ngh ngi v thay i nh vy. C th l
k hoch xen k u n hng tun gia ngh ngi v hot ng, gia lm vic v l bi, ng gp nhiu
vo s thnh cng ca ngi Do Thi trong nhiu lnh vc.
Trong mi iu rn, ngi Do Thi c nhc nh v tm gng ca Thng : "...trong su
ngy, Cha to ra thin ng, tri t v bin, cng vi tt c nhng g trong , nhng ngh vo ngy th
by: l cch Cha n ban phc lnh vo ngy th by v lm n tr thnh thing ling. iu ny
tng thm tm quan trng ca tn gio i vi nhu cu ngh ngi. Nhng gio s uyn bc dy rng l
Sabbath phi phc v nhu cu cho con ngi cng nh ca Thng . i vi ngi Do Thi, i sng
con ngi bao gi cng l mi quan tm ln lao hn l php tc tru tng.
Rosh Hashonah: Nm Mi. Vo thng th by ca lch Do Thi, ngi Do Thi dnh mt thi

gian di suy xt v sm hi. Ngy bt u nm mi c t chc trng th ti gio ng vi t v

thi, gi l shofar. m thanh ny m ra t thi gian mi ngy cho ngi Do Thi kim im li i h
v tm s tha th cho cc li lm ca mnh.
V lch Do Thi cn c vo chu k mt trng ch khng phi mt tri, cho nn chnh xc ngy ny
thay i tng nm. Rosh Hashonah c th n sm vo thng Chn hay u thng Mi.
i vi hu ht ngi Do Thi, giai on mi ngy ny l thi gian phn xt. Truyn thng c
ni rng trong thi gian ny, Thng quyt nh ai s sng, ai s cht; ai s c ngh ngi, ai s phi
lang thang; ai s c an n, ai s b phin nhiu; ai s tr nn ngho kh v ai s tr nn giu c; ai s
b sa st, v ai s c cao. Truyn thng c xa xa hn ni Rosh Hashonah l ngy Thng vit
Thin Phn Xt v i ghi h s cuc i mi ngi.
Mi ngy cho ngi ta thi gian suy ngh v cuc sng ca mnh v nhng g c th lm c v
i sng. Mi ngy ny cho ngi ta thi gian v c hi thy nhng li lm ca mnh v c gng sa
cha nhng li lm ny. Mi ngy tht trang nghim vo nhng ngy l thn thnh. Ngi Do Thi
truyn thng tin rng ngi ta c th thay i c h s trong Thin Phn Xt nu thnh thc, t t, v
n nn sm hi . H tin l Thin Phn Xt s ng li vo lc kt thc mi ngy.
nh im ca l tit nm mi l Yoni Kippur, ngy th mi ca nm mi. N bt u vo lc
mt tri ln (nh tt c nhng ngy l Do Thi) v tip tc trong 24 gi. Theo truyn thng, nhng ngi
Do Thi trng thnh khng n ung vo ngy ny. H dnh tt c th gi vo vic suy t v cu
nguyn. C mt kha l trang trng ti gio ng m ngi Do Thi no cng c gng tham d. Bui l
bt u vi giai iu lun m vang trong u, bi ca Kol Nidre. l s cu xin thot khi nhng li
nguyn tn gio khng gi c -- nhc n nhng ngc i m ngi Do Thi b au kh khng bit
bao ln trong tay nhng ngi khng phi l Do Thi. Chm dt l Yoni Kippur cng li bng ting t v
thi. N c ngha l ng li Thin Phn Xt cho n nm sau.
Khi nim v Thin Phn Xt v Thng vi t cch l Quan Ta v i cng c thy

cc tn gio khc. V ngi Do Thi, ging nh nhng dn tc khc, gii ngha truyn thng theo
ngha en. Hoc h c th gii ngha theo ngha tinh thn v c nhn su xa. i khi h gi l "Nhng
Ngy Kinh S" l nhng ngy m ngi Do Thi hi nhng vn quan trng v i sng v tip tc
pht trin tinh thn. Do Thi Gio khng a ra cho tn nhng cu tr li d di trc nhng vn
tn gio. Thay v, Do Thi Gio khuyn khch h t vn v tm ra cch sng tt p hn.
Ngi Do Thi khng c dy bo rng nhn loi cn bn l ti li hay nhng nhu cu bnh
thng v li ch l sai. Khng c thy tu hay n tu s trong Do Thi Gio. Thay v, ngi Do Thi nhn
mnh ci p tuyt vi ca i sng gia nh. Trong dp nm mi, ngi Do Thi c khuyn khch suy
ngh v mi quan h vi nhng ngi khc. H hnh ng bng tnh thng yu chn tht v cng
bng khng? H khim nhng, nh n nhng gii hn ca mnh cha? H c cn xin tha th cho
nhng ti li gy ra cho ngi ng hng khng?
Nhng hnh ng thng yu-kh i l nhng phng tin tt nht n b. Nh nhng gio s
ni, "Ai c ti phi th nhn v ngi ngng lm nh vy, hy cho ngi i v lm iu thin v h
s tm c s tha th".
Trong kha l Yoni Kippur, mt s tit c c t cun ca Isaiah. Nhng tit ny vch r cho
ngi Do Thi i l rng trng tm ca tn gio l s quan tm thng yu ngi khc:
Khng phi ti n chay?
C th ni lng nhng vng dy c,
Xa b nhng gnh nng,
V nhng ngi b p bc c t do?
Khng phi l chia ming bnh cho ngi i,
Cng chng phi ci bn mang li cho ngi ngho b ui ra khi nh?
Khi bn thy ngi trn tri, bn cho h manh o;

Bn khng che du mnh bng da tht ca chnh bn?

Ri nh sng s ph mn m khi ban mai...
V s ngay thng ca bn s vt ln trn.
L Succos: Tabernacles. Mt trong nhng ngy l Do Thi vui nht l l Succos, l ny n vo
ma gt, khi nhng cy nho nng tru tri nho, v nhng ht la chn vng y ng. l ngy hi t
n, ko di chn ngy. N nhc nh ngi Do Thi thi im phi ri khi Ai Cp khi h bt buc phi
sng trong nhng chi nh (gi l succos) dc ng. Ngi Do Thi thng lm m hnh nhng chi
ny cng c gi l tabernacles H trang hong nhng ci chi ny bng hoa, qu v cnh cy
tng nh n lng bao dung ca Thng .
Nhng ngi Do Thi hin i ngh n lch s kh au ca nhng tn ng hng cng nh
v dn tc khc. Vo ngy Sabbath trong dp l Succos, li cu nguyn sau y c tng:
Hm nay vi lng bit n chng con nh n Thng thng yu hng dn cha ng
chng con trn bc ng lang thang qua sa mc hoang vu, v ni hoang d khng c ng qua...
Chng con cm n Thng vi lng nhn t khng bao gi cn hng dn v che ch chng con,
nhng a con trong tt c nm thng hnh hng ca chng con... Chng con cu nguyn rng n
hng s ph h ca Thng s thc tnh trong chng con, tinh thn tha mn v dng cm chu
ng m chng con khng bao gi t c do thnh cng v chng bao gi cay ng bi tht bi.
Cu mong chng con cm tnh vi nhng ai m hy vng ca h b tht bi v cng lao ca h
khng kt qu. Cu mong cho bn tay ca chng con s c giang ra vi nhng ngi au kh, v
tm lng ca chng con s m rng cho nhng ai cn n. i n Thng , i ly Cha, Ngi cho
tt c iu thin. A Men.
Vo ngy th chn ca l Succos, c mt l mng ti gio ng, khi nhng cun kinh Torah
c rc bi mt on ngi vui v. i khi mi ngi tham gia nhy ma v ca ht. l mt cch
na ngi Do Thi by t lng thng yu kinh Torah. Vo ngy ny, nhng tit cui cng ca Kinh

Torah (Deuteronomy 34) c c ln. Ri ngi gio s quay v vi tit u ca Genesis (Cha Sng
To Ra Th Gii):"Khi u, Thng ..." Hng nm h bt u c ton b kinh Torah nh th mi
gio ng.
Hanukkah: L Dng Hin. L Hanukkah l l dng hin thng n vo thng Chp. Ngi Do
Thi c hnh l ny trong tm ngy, trong nhng ngy ny c nhng bui l c bit ti gio ng, thc
n cho ngy l c bit v qu tng. Hanukkah nhc nh ngi Do Thi hin i mt bin c c ngha
trong qu kh khi t tin ca h tranh u cho t do tn gio.
Vo th k th hai trc Cng Nguyn, ngi Xy Ri nm quyn kim sot Palestine v c gng
p buc ngi Do Thi nh ch hot ng tn gio. Mt s ngi Do Thi ngng theo lnh. Mt s
khc t chi mc d c s tr th ca ngi Xy ri. Mt thy tu gi, Mattathias, bt u cuc ni dy.
Sau ny, con ca ng ta, Judah Maccabee, a cuc ni dy tin xa hn nhiu v ginh c chin
thng cui cng chng li qun i Xy ri. Trong cuc l ginh li c t do, ngi Do Thi vo thnh
Jerusalem ty u ngi n, v ti lp s th phng ti y. H tm thy mt hp ng du ng kn
thng dng trong nhng bui l ca h. Theo truyn thng, du ny c thp trc bn th trong tm
ngy.
By gi ngi Do Thi t tm ngn nn trong l Hanukkah, thng thng t mt ngn vo ti
hm u, ngn th hai vo m th hai v c th tip tc. H cng gi l Hannukkah l Hi Hoa ng.
Hanukkah l lc cc k vui sng v cng l lc trang trng nh li t do qu gi nhng no. Lc ny
ngi Do Thi c bit cm t v s t do c l bi theo lng tm ca chnh h Cuc tranh u cho
t do t tng v th cng khng bao gi c th hon ton chm dt. y l mt nhim v ang tip
din v ngi Do Thi xc nhn iu ny khi h c kinh cu nguyn l Sabbath c bit trong l
Hanukkah:
i ly Cha, hy ban phc cho chng con, em nh sng Hanukkah ta chiu nh chng con v
i sng chng con. Cu xin nh sng ny nhen ln trong chng con ngn la ca nim tin v lng nhit

tm ging nh Maccabees thi xa, chng con chin u can trng v chnh ngha ca Thng . Xin
hy lm cho chng con xng ng vi lng thng yu v phc lnh ca Thng , ci khin v
ngi bo v chng con. Amen.
L Purim. Vo u xun -- thng vo thng Ba - ngi Do Thi c hnh mt ngy l mng c
bit. Trong cc gio ng ngi ta qui t nghe c v Megillah, cun sch v Esther. Tri vi s lu
nghim trang thng thng trong bui l, ngi Do Thi trong ngy ny pht cho tr em nhng gy
ting n dng mt vi ch trong lc c. Sau ny tr em c th chuyn thnh kch mt cu truyn
c. Bn b v thn quyn thng trao i qu tng, v nhiu ngi Do Thi rt thch loi bnh quy c
bit, gi l bnh Haman.
Cu chuyn m h nghe trong gio ng lin quan n mt ph n Do Thi p thu xa,
Esther l v ca Hong Persia. Cu ca Esther, Mordecai tnh c khi dy lng th ght mt v
quan cao cp trong triu tn Haman.
tr th, Haman bt u mt k hoch tiu dit tt c ngi Do Thi, buc ti h khng trung
thnh vi nh vua. Khi Esther bit c k hoch ny, b liu cht vch trn m mu ca Haman, bc
bch dng di Do Thi ca chnh b vi nh vua. Kt qu, nh vua vinh danh Mordecai -- v Haman b
treo c, mt hnh pht m chnh y nh sa son cho Mordecai.
Ngi Do Thi vui mng nghe c truyn ny hng nm. H sung sng vi bu khng kh hi h
linh nh trn ngp gio ng vo m vi nhng tr em s dng mnh m nhng gy ting n o
bt k u tn Haman c ni n. Chnh h cng khng quan tm nhiu n truyn c tht hay
khng khi em c. Nhiu hc gi Do Thi cho rng truyn ch l cun tiu thuyt lch s.
Tuy nhin ngha ca cu chuyn l c tht v ng. chnh l chuyn hn th hng vo
ngi Do Thi, ch v h l ngi Do Thi. Li buc ti chnh ca Haman chng li ngi Do Thi l v
li sng ca h "khc bit". Vic buc ti ny, cng nh nhng th tng t nh vy c phng i

chng li ngi Do Thi nhiu ln khng k xit trong qu kh. Tho no m h c hnh l ny hng
nm v chuyn sa st ca mt k p bc chng ngi Do Thi.
Ngi Do Thi c hnh l Purim khng phi ch v l do ny, m cng l cng nhn tnh anh
em chung. Nhiu gio s ni rng khi nim cn bn ca ngy ny l nhng d bit gia con ngi khng
cn phi gy ra chia r bt ng. Su xa hn tt c nhng d bit l lng nhn o ca chng ta. Trong
truyn ny, nh vua chp nhn dn tc c li sng khc bit cho thy ng nhn thy nhn loi b chia
s di tnh a dng bn ngoi.
The Passover (L Qu Hi). Ngi Do Thi, ging nh tt c cc dn tc khc, c mt l hi vo
ma xun. Xa xa, ngi dn c hnh l cu nguyn cho t mu m li, nhng con vt mi sinh trong
by ca chng, v cy non pht trin trong i sng c cy. Hng trm nm qua, ngi Do Thi t chc
l hi ma xun tng nh nhng bin c huyn thoi c m t nhng chng u ca Cun
Exodus (S Ri Khi Ai Cp).
Trong nhiu nm, ngi Do Thi b gi lm n l ti Ai Cp. Moses tr thnh ngi pht ngn
ca h v tm cch gii thot h khi Vua Pharaoh Ai Cp. Nhng ng vua ny tr nn ht sc bng
bnh, theo huyn thoi, mc du nhiu tai ha do Thng ging xung ngi Ai Cp. Cho nn Thng
sai mt t thn git tt c nhng g mi sinh trn t Ai Cp, c ngi ln vt. Tuy nhin ngi
Do Thi khng b git. H nh du nh h bng mu cu. Cho nn t thn "b qua" nh h. Vua
Pharaoh thun tnh li, v ngi Do Thi hp tp b i. n ni h khng c th gi cho men vo bnh.
Ngi ta phi nng bnh m khng c men.
Trong thi gian c hnh l Passover, tt c men u c mang i khi nh Do Thi truyn thng
tm ngy. Ngi Do Thi n Matzos, bnh khng men, tng nh n nhng s au kh ca t tin.
i khi h gi l Passover l L "Bnh Khng Men". Bnh c bit, c ng, v nhng n tng
trng khc gip h k nim s gii thot dn Do Thi khi xing xch.
Nhiu ngi Do Thi khng bao gi chp nhn chuyn v nhng tai ha v php l trong Cun

Exodus theo ngha en hay l s tht lch s. l vn c nhn hay ph bnh gii thch nhng bn vn
ca thnh kinh. Mt s gio s dy "tai ha ca tm ti" t d ch l ci tn khc ca d oan, v s m
qung tinh thn. Cho nn mt s ngi Do Thi c hnh l Passover khng ch l s gii thot khi mt
bo cha c c, m cn l gii thot khi xing xch ca nhng thi xu v nh ti li.
Nhng ngy l Do Thi khng n gin c hnh v trang nghim nhng vic cho l xy ra
trong qu kh. Nhng ngy l bao gi cng c mt ngha trng i cho hin ti. l v tp qun Do
Thi c tri nghim trong ni tm ngi Do Thi -- khng phi l mc vo nhng dp l. ng nh
vy, vo ngy l Passover, trong khi ngi Do Thi ngh v cnh n l xa xa, h cng cu nguyn cho
ngi b lm n l ngy nay:
Thng ca t do, cc con ca Ngi vn rn xit di gnh nng ca ngi phn ct cng
vic c c. S n l h thp gi tr ca thn v tm ca h, v lm h mt i nim vui v lng ho
phng ca Ngi. Ni s hi v c c v s him ha ca ci cht lm hi linh hn con ngi. Xin
Thng hy ph v nhng xing xch tri buc h. Xin hy dy cho con ngi hiu rng rn c
xing xch cho ngi khc l rn c xing xch cho chnh mnh, chng no cn c ngi vn trong
gng cm th khng mt ngi no thc s c t do. Xin hy gip cho h thy rng t do chnh l iu
cn thit, hi th ca cuc i v ch trong bu khng kh ca t do th chn l, thnh vng v ha bnh
mi c th thng hoa.
L hi Shavuos. Ngi Do Thi c c hnh l hi ny vo lc gt la mch ti Palestine. Sau ny,
ngi Do Thi c hnh l hi Shavuos tng nh n Thng a kinh Torah cho Moses. Vic
gn gi l hi ny nhn mnh n nim tin tn gio cn bn ca h l v tr c lut l, trt t, v mc
ch.
Trong nhng bui l ti gio ng, cun Ruth c c trc gio on. Trong nhng gio
ng Ci cch v Bo Th, dp ny gm c l Kin Tn cho tr em. Tr em hon tt kha hc di
s ch dn ca gio s, tuyn b trc gio on lng trung thnh vi Thng v nh sng theo lut

ca Ngi.
Trn nhng phng din , ngi Do Thi ng trc nhng i hi v b n ca i sng, vng
tin vo Thng , v hnh din v truyn thng ca h. T ngn nm qua, d phi i u vi vn
g, ngi Do Thi vn tin vo Lut ca Cha. H c c sc mnh t li tuyn b n gin: "Cha l
Mt".

C C GIO
15. JESUS V VNG QUC CA THNG
V th ca Jesus trong lch s khng ch l mt c nhn t hai ngn nm qua, Jesus l mt biu
tng tn gio. Nhng s kin v i sng ca Ngi c thu dt vi hy vng v c m ca nhiu
th h ngi C c Gio. V nhng l do ny hu nh khng th c c mt hnh nh lch s thc s
v con ngi v tnh tr thnh ngi khai sng ra o C c, v d cho - i vi nhiu ngi C c
Gio - v chnh c Thng .
Chng ta cng nn t vn nghin cu Jesus bng cng mt phng php chng ta t vn
nghin cu cc nh tin tri v lnh t cc tn gio khc. Chng ta cn s tn trng, thnh tht, v ci
m. Hon ton nn nh rng khuynh hng ca ngi hoc c n phong thnh ngi lnh o tn gio
ln l c im ca s pht trin hu ht cc tn gio. Thi lch s ca C c Gio minh ha iu
ny -- cng nh lch s ca Lo Gio v Pht Gio. Mi m cao vai tr thing ling m Nh Th
gn cho Jesus, nhiu ngi qun tm kim tr tu trong nhng li gio hun ca Ngi. H sng bi
Ngi -- nhng l l i theo Ngi. Tuy vy t nht vn c mt s ngi thy rng ng sau tt c s sng
knh Jesus tm cch khng lm cho con ngi chp nhn chnh mnh, m chp nhn li sng ca Ngi.
V li sng y l g?

NHNG CHUYN V JESUS

Chng ta khng c vn bn ghi thi gian Jesus sng. Nhng cu chuyn c nht v Ngi m
chng ta c th tm thy c ghi trong Kinh Tn c. Theo Mark Sch Phc m thng c coi nh
cu chuyn sm nht trong nhng cu chuyn ny. Tuy nhin cu chuyn c vit trn bn mi nm
sau ci cht ca c Cha Jesus. Tht th v nhn thy l cu chuyn bnh d nht trong Sch Phc
m. Nhng nm sau, Sch Phc m c vit bi -- Matthew, Luke, v John. Mi mt cun c vit
vi mt mc ch: gii thiu Jesus v cng trnh ca Ngi nhm li cun mt nhm ngi mi mc
no .
Mt s phn trong cc Phc m ny u ging nhau, nhng cng c nhiu khc bit. Th d,
nhng ngi vit Phc m khng ng v l ra ti ca Jesus hay nhng kinh nghim tn gio dn n
l ra ti ca Ngi v gio hun ca Ngi. H cng khng ng c s hin hu ca nhng du hiu
ca Thng chng t cho mi ngi cng nhn Jesus l a con duy nht ca Thng .
Nhng ngi vit khng ng -- v nhng nh hc gi C c Gio ngy nay cng khng ng
- v nim tin ca Jesus v Vng Quc ca Thng . Mt s ni rng, ging nhng ngi Do Thi
Palestine trong thi ca Ngi, Jesus mong c vng quc ny xut hin theo kiu th gii rung ng
gy y n tng. Ngi khc ni rng Jess ngh v vic y ch l Vng quc ni tm t t xut hin
trong tm con ngi. C nhng on trong Tn c chng minh mi gii thch. C nhng on tuyn b
s mong c ca Jesus v mt vai tr quan trng trong Vng quc, l ngi i din ca Thng .
V cng c nhng on khc gii thiu Ngi nh mt v thy khim nhng nh Amos, Hosca, hay
nhng nh tin tri khc.
V nhng khc bit th v nh vy trong vic gii thch cc chi tit, cc nh hc gi cng nhn
rng chng ta khng bao gi c th bit Jesus thc s. Chng ta ch c th bit Ngi qua s nh li ca
con, chu, nhng ngi ln u tin nghe ni v bit Ngi. Cc s gia bit l vn chung cho tt c
cc tn gio, nhng ngi C c Gio c nhiu c gng "chng t" cc vn bng cch da vo

kinh thnh hn nhiu ngi khc c "bng chng" nh vy khng phi l mi quan tm to ln i vi
nhng ngi Pht Gio v n Gio chng hn. H tin rng chn l l v tn. Chn l c hiu i
vi tng ngi qua kinh nghim bn thn cng nh i vi nhng nh lnh o tn gio trng yu.
Bi vy chng ta nn bit ngay vo lc u, ch c mt cht chng ta c th chng minh v cch
Jesus sng v dy. Nhng ch m cc hc gi trung thc khng ng , th iu quan trng l chng ta
tm hiu h s cho chnh chng ta. Bng cch , chng ta c th nhn thc c nhng vn kh
khn lin quan n vic chn la bt c s gii thch no. Mi mt ngi chng ta phi nh rng khng
c nhng n lc thc s th s ch tm thy trong cc h s nhng iu mnh mun khm ph ra ti y.
Thng thng nhng iu chng ta tm thy ni nhiu v c tnh ca chng ta hn l ni v chn l m
chng ta tm kim.
Chuyn v Jesus khng chm dt vi ci cht ca Ngi. N tri di qua nhiu th k ca C c
Gio. Jesus cam kt theo Thng , nh Ngi hiu iu , v i vi nhng i hi cp thit thuc
Vng Quc ca Thng . S cam kt ny v hng lot s vic trong i Ngi lm Jesus tr
thnh nhn t ch o trong i sng ngi C c Gio. Trn mi chn th k qua, t khi Ngi ni
vi cc t v tn . Bc i tng lp nm thng khm ph ra, cch tt nht m chng ta c th
xem Ngi dy v sng ra sao.
JOHN, NGI RA TI
Vo mt ngy bnh thng Palestine vo khong nm 26 sau Cng Nguyn, mt ngi gi l
John, Ngi Ra Ti, ang ging dy gn b sng Jordan. Danh ting l bc thn nng nhit v nghim
khc vang di n tn min qu. V vo ngy c nhiu ngi i b t xa v nghe ng. Mt
khi y ri, h ngi trn cng trong ci nng nt n.
H b din gi thu ht n ni khng cn thy s khng thoi mi ca mnh t kh cn ca
Judea. John ni vi h mt cch khn khon v nghim ngh. ng ging v kiu sng mi m h phi

sng -- mt cuc sng ni bt v s hi ci nhng lm li trong qu kh. H phi sm hi ngay by gi v

Vng Quc ca Thng sp xut hin, mang ha bnh v tha mn cho nhng ngi ngay thng
nhng mang au kh khng khip cho nhng ngi c ti. Nhng tin nghi ca i sng, nhng l vt
trong n i, nghi thc v nghi l v l bi, khng thnh vn . Vn l mt s thay i c bn v
cuc sng, vi ton b s tn ti ca mnh c ty u v chnh n bng sm hi.
Trong s nhng ngi ch nghe nhng li khng nh ca John bui chiu hm y c mt thanh
nin tn l Jesus. Jesus i b sut t Nazareth n nghe v thy mi ny thuyt ging, v ny sng n
dt vng hoang mc nhng li cun ng qun chng n do sc mnh thng ip ca ng.
Jesus b khch ng l lng bi nhng li Ngi nghe, bi tnh dng cm, thnh thc, v sc mnh ca
nhng li ny. Ngi quan st nhng ngi khc nhn li mi ca John i xung sng Jordan c ra
ti nh mt du hiu ca s sm hi v li ha sng cuc i mi. Sau khi nghe, Jesus cng i xung
c John ra ti.
MT QUYT NH MI
Jesus xc ng su xa bi iu kinh qua. Ngi dng nh cm thy Thng ghi nhn hnh
ng ca Ngi v vui lng vi vic ny. Khng bao lu sau, chnh Jesus i vo ni hoang mc suy t
v i sng ca mnh s nh th no sau ny. Trong lc suy t mt mnh, Jesus tin rng Thng
mun Ngi sng mt cuc i c bit, dy ngi khc v gip h.
Jesus cm thy mnh khng mun ging nh kiu thn John, sng xa ri qun chng, mt mnh ni
hoang mc. Thay v, Jesus s mang thng ip ca mnh cho ngi dn cc thnh ph v th x, cng
nh nhng ngi min qu. Lng Ngi trn ngp nim khao kht mun dy cho nhng ngi phi hng
ngy i u vi nhng kh khn ca i sng v tn gio -- khng phi ch cho nhng ngi c th b
nh ca v tin nghi hng ngy nh nhng tn ca John. Ngi tr v nh v ni vi gia nh cng bn
b iu Ngi quyt nh lm.
Khng d dng g thi hnh quyt nh ca Ngi. Hu ht ngi trong gia nh v b bn khng th

hiu v nh gi ng nh ca Ngi. i vi mt s trong m ngi ny, Jesus bao gi cng c v

nh nghim khc nhng h khng bao gi trng ch Ngi ra i hn khi kiu sng bnh thng. M Ngi,
anh em ngi, ch em Ngi u l thuc vo Ngi sng t khi Cha Ngi, Joseph cht. Lm sao h c
th sng khng c Ngi.
Ngi phi i u vi nhng phn i v c l s ch diu ca ngi dn trong lng Ngi. Mt s
ngi tn thnh s ra i ca Ngi gia nhp vo mt trong nhng phong tro b mt chng li ngi La
M. Nhng lm sao Ngi c th gip dn ca Ngi chin thng c qun xm lng ch bng cch tr
thnh mt nh thuyt gio lang thang? Cng c th Jesus phi ng u vi nhng nghi ng ko di liu
v vic Ngi c th sng theo ng li Ngi d tnh khng. Khng nh, khng thu nhp, khng b bn
Ngi c th ph thuc. Tt c s n mc ca Ngi u do nhng ngi n nghe Ngi ni cung cp.
iu Ngi ging dy cho h c xng ng vi nhng g h cho khng?
Bt chp mi lp lun, Ngi vn tin ln. Ngi trng ch nhng kh khn nh vy. Sc mnh
no Ngi cn thit thi hnh k hoch ca Ngi n t s cm hng dn n chng. n c v
khng c s tn ng ca thn nhn v b bn, Ngi i v Capernaum, bt u ni y mc v dn n
ci cht cho Ngi v s ra i o C c.
THNG V VNG QUC CA NGI
Quyt nh ca Jesus, ging nh hu ht nhng quyt nh nh vy, c nhng cn nguyn su xa.
Cn l mt a tr nh, Jesus hc lch s v kinh thnh Do Thi ni cha Ngi v nhng nh lnh o
gio ng. Ngi thy r nim hy vng ca ngi Do Thi lun lun hng v mt tng lai sng sa v
tt p hn, khi Thng gip ngi Do Thi ly li c t do v thanh th gia cc quc gia.
Nim hy vng ny chy rc trong lng h trong khi h phi sng di ch xm lc ca ngi La M.
Trong mt thi gian Jesus suy ngh rt cn thn v nim hy vng ca quc gia ny, v Ngi
bit rng Ngi khng th hon ton ng vi nhng ngi c nim hy vng y. Nhiu ngi Do Thi
c cm tng v vng cho rng vi t cch c nhn nhng g h lm l khng quan trng. H tin

tng rng mt lc no Thng s lm php l, em n mt thi i mi, khi Palestine tr nn

hng mnh, c lp v c tn trng gia nhng quc gia. S khng c qun i chim ng hay nhng
ngi cai tr ngoi quc. Dn Do Thi s sng trong thnh vng nh h tng sng di triu Vua
David xa xa. m u thi i mi ny, ngi c Thng xc du thnh, ng Cu Tinh,
Messiah, s chin thng qun th. Ri ng Cu Tinh s tr v Vng quc ca Thng m bao th
h ngi Do Thi hy vng.
Vic ny khng phi l cch m Thng s lm cho s vic thay i, Jesus quyt nh nh
vy. Thng khng ban phc lnh cho mt s hay t chi khng ban phc lnh cho nhng ngi
khc. Phc lnh ca Thng n trong tnh lng, khin ngi ta thy cuc i l ci tt p nht
sng. Vng Quc ca Thng khng phi l iu kin m ch i trong mt tng lai c du
kn. Khng, Vng Quc ca Thng l trin vng hin thi v iu thin b che khut, ging nh
mt ht ging trong mi con ngi. Bn ch vic cho n pht trin t nhin, gip cho n pht trin
bng thi yu thng v nhng hnh vi lng ho. V ch , n pht trin t t cho n khi chnh bn
l mt phn ca Vng Quc Thng .
Khi nim ca Jesus v Vng Quc pht sinh mt cch rt t nhin t nim tin ca Ngi v
Thng . Jesus tri qua kiu hun luyn tn gio m tt c nhng ngi Do Thi trung thnh u c
gng truyn cho con ci. Ngi nghe nhiu chuyn v cc nh tin tri. Ngi bit nhiu bn thnh thi m
t tnh thng yu v nhn t ca Thng . Quan trng hn c l Jesus b th gi pht trin s
quan h thn thit c nhn vi Thng . Cu nguyn v trm t mc tng dn Ngi n ch cm
thy nh nh vi Thng . Sau ny Jesus k li nhiu chuyn ng ngn miu t Thng nh
mt ngi cha, tha th, quan tm v thng yu. Trong sut cuc i ca Ngi, Ngi quay v vi
Thng nh ngi hng dn, ngun sc mnh v cm hng, lc no cng c chiu hng suy ngm
v cu nguyn.

Jesus thng nhc n mun ca Thng khi Ngi dy v an i nhng ngi nghe. Chc
chn, Thng mong i mt iu g ni con ngi. Ngi mong con ngi c x vi nhau bng
mi quan tm thng yu, tha th v nhn ni, ging nh Ngi i x vi h. l s ngay thng m
Vng Quc ca Thng i hi, khng phi s ngay thng b tri buc bng lut l v thi quen. S
ngay thng ny i su hn nhiu -- su nh nhng t tng v nh v khao kht. T ngun gc ny,
n tri chy thnh ni li ngay thng, hnh ng chnh trc v n lc chn chnh.
JESUS V GIO HUN CA NGI
Caperenaum v hu ht cc thnh ph Ngi ti sau ny, Jesus c ngi bnh dn tip n n
cn. Ngi n vi h vi mt thng ip hy vng c bit. Nhiu ngi khng tin mua nhng th
hin t c bit cng l hng nm cho ngi n ti Jerusalem. Cc thy tu ni vi h rng nhng th
hin t phi c hin dng nu h mun c n sng ca Thng . H phi lm g? Jesus ni l vt
ca mt tm lng bit hi li v mt i sng trong sch cn quan trng hn nhiu nhng l vt bng hoa
qu u ma v nhng con d non mi mt nm.
Mt s ngi vui v nghe Jesus l nhng ngi cm thy cc k ti li v nhng lut l m h
khng gi. C v s lut l Do Thi ni h phi n g v phi c phng s ra sao v qui nh tun th
nhiu tp tc tn gio nh mn nh th no. Ngi ngho dnh c th gi vo vic nht nhnh kim sng
mt cuc sng ngho nn khng c c hi v thng khng c thng tin v nhng lut l nh vy. Nhiu
gio s Do Thi buc ti h l nhng ngi ti li. Jesus ni vi ngi dn, h khng nn qu quan ngi v
vic thi hnh lut l n mc qun tinh thn ca lut l. Lut l v nhng gio thuc tn gio bnh dn
ca Ngi nhn mnh vo hai iu: Thng yu Thng v thng yu lng ging.
Mt s ngi tr thnh bnh v h trn y cm ngh ti li hay qu bun phin bi s tht bi
thng xuyn trong khi lm tt c nhng iu tn gio i hi. i vi nhng ngi nh vy, thng ip
ca Jesus ta nh thuc. H bnh trong tm, v iu lm h bnh. Nhng li ni v s hiu bit
ca Ngi lm h cm thy kh hn v sc khe ca h c hi phc. Qua nhng tnh hung nh th,

Ngi c danh ting nh mt ngi cha lnh bnh. Ngi li cun nhiu ngi v l do . i khi Ngi
cng nn ch v c nhiu ngi mun cha khi bnh, nhng qu t ngi mun theo Ngi sng theo
Thng .
Khng phi tt c mi ngi u thch iu m h nghe c. Nhiu ngi Do Thi cm thy
ngi ta khng th sng mt cuc i tt p tr phi thi hnh y lut Do Thi n tng chi tit i
hi n lc cao nht. H khng thch nghe thy ai ni nhng lut y khng quan trng. Mt s nhng nh
lnh o tn gio tr nn rt gin d v thanh danh ca Jesus nh ngi cha lnh bnh gia tng. H ngh
rng nhng ngi ti li ng b au kh. Jesus phi lm g thch hp khin h cm thy c tha
th? Ch mt mnh Thng bit liu h c c tha th hay khng.
Mt s ngi Do Thi khc lo lng v Jesus dng nh qu thanh thn v qu thng yu.
Ngi thm ch khng hn th k ch ca h, nhng binh lnh La M xm lc. H bit lch s ging ni
ca h, vi tt c nhng chin bi v nhng cuc xm lng nhc nh. S chim ng ca La M l mt
chim ng duy nht trong chui di chim ng ca nhng k xm lc. Mt s tn ca Jesus hy
vng Ngi c th chng t mnh l ng Cu Tinh hng mnh, s n gip h ginh c a v hng
cng v thnh vng mt ln na. Khi Ngi tip tc dy h v tnh thng yu v kin nhn, mt s t
ra chn ght. Mt s tip tc theo, vn hy vng Ngi s l ng Cu Tinh vo lc cui cng.
Mt s ng tn khng hiu iu m Jesus ang ni khi Ngi miu t khi nim ca Ngi v
Vng Quc Thng . Ngi nhn mnh v nhc i nhc li ngi dn khng nn ch i cho n lc
c hon cnh l tng sng mt cch ng n. Mt con ngi l ci ngi y trong chnh mnh.
Phm tnh ny ca i sng ni tm khng b quyt inh bi qun i chim ng, hay theo ng
lut, hay dng l vt ti n. T tng m bn c trc khi bn ni quan trng hn iu bn ni. Thi
bn c bn di hnh ng quan trng hn ci bn lm.
Jesus k nhng chuyn p ct lm cho Vng Quc ny hnh nh tht i vi ngi nghe.

Vng Quc ca Thng ging nh ht ci ging, nh nht trong tt c ht ging. Nhng khi n ln
ln, cy ci rt ln. Cng nh vy, bn trong Vng Quc mi u rt nh n ni ta c th khng
thc c. Nhng khi n pht trin y , n trm khp mi th khc trong cuc i con ngi.
Vng Quc ca Thng ging nh mt kho bu n du trong cnh ng. Khi ngi ta khm ph ra
kho bu y, h vi v bn tt c mi th mua cnh ng y. Cng ging nh vy, khi ngi ta khm
ph ra gi tr khng th lng nh c ca Vng Quc, ngi ta s b tt c mi th v Vng Quc.
i vi Jesus, Vng Quc ca Thng l mc tiu ti hu ca tt c n lc con ngi.
Ngoi ra khng c g thc s ng tm kim. Con ngi c ch nh sng trong Vng Quc
nh vy. N khng l thuc vo thi gian hay ni chn. Vng Quc ca Thng ch cn hi nhng
ngi thng thn lm cng dn ca n vi lng nhn t, kh i, v tnh thng yu l lut ca n. Bt k
u, c nhng ngi ngay thng dng nhn t, kh i, v tnh thng yu lm li sng ca h, ni c
Vng Quc ca Thng .
Khi Jesus ni v Vng Quc ca Thng , Ngi trn y thc khn trng. Ngi dn
khng nn khoanh tay ch i Thng mang mnh vo Vng Quc. Thi gian l ngay by gi.
Ngi dn phi khm ph ra kh nng ca mnh v iu thin v bt u sng mt cch chnh ng.
Jesus ni vi ngi dn, iu ny i hi s sm hi. H phi t b cch sng c li v bt u chn
cch sng ngay thng theo Thng . Ri Vng Quc ca Thng s ti. Thng sn
sng. Con ngi cng phi sn sng.
V Ngi cm thy mnh n ni mi con ngi phi hi nhng iu kin ca Vng Quc,
Jesus mang thng ip ca Ngi n nhiu ngi b gi l ti li. Nhng ngi cng kch Ngi thy rt d
dng vch ra duyn c khi Ngi ni vi nhng ngi thu thu ng ght hay thm ving nhng ngi m
ting tm kh nghi. Lm sao ngi ta c th l mt o s tn gio tt nu c quan h xu nh vy?
Jesus tr li, "Ta khng n ku gi ngi ngay thng, m l ku gi ngi ti li sm hi".
C th, Jesus nhc i nhc li Thng khng qu trch ngi ti li qu nhiu nh mt s

ngi lm. Thng sn sng tha th lc ngi ta thnh thc xin tha th. Thng ging nh
mt ngi cha thy con b nh i ung ph tin bc v th gi vo s tm kim di dt v dc lc. Lc a
con tr v, bun b hn v khn ngoan hn, quyt nh sng chnh ng, ngi cha mng n n, tha th
khng qu trch v c nim vui con mnh tr v. Cng vy, Cha trn Thin ng hn hoan cho n
nhng ai qu n hn v qu kh di dt v nay thnh tht sn sng c gng sng theo Cha.
Vo cui mt nm ging dy, Jesus thu thp c mt s tn . Mi hai ngi trong s
sau ny c bit l tng ca Ngi, qu n tng vi thng ip ca s ph, n ni b c nh ca,
gia nh v cng n vic lm. Ging nh Jesus, h cm thy nhng i hi ca Vng Quc xa i tt c
nhng cn nhc nh b tm thng. Ngoi ra mi th ch l th yu trc cuc tm kim i sng tinh
thn.
Jesus cng ngy cng thc c hot ng ca Ngi gp nhiu s khng tn thnh t nhiu
ngi. Gii chc Tn Gio Do Thi, nhng ngi khng bao gi nhit tnh vi s mng ca Ngi, tr nn
th nghch hn. Nhng ngi La M, ch mong mun ha bnh v trt t, nghi ng bt c phong tro cp
tin no c nhng k hoch cch mng. H bt u s li thuyt ging ca Jesus v Vng Quc sp
ti, du l i vi Jesus, vic ny hon ton ch l tinh thn.
t lu, c nhng khuyn co l cch sng m Jesus chn s dn Ngi n ci cht. n
lc phi thay i li dy ca Ngi Ngi khng phi gnh chu cn tc gin ca gio s quyn th.
n lc phi bo m vi ngi La M bng cch t nhn mnh n Vng Quc ca Thng . Jesus
khng th chp nhn nhng tha hip nh vy di nh sng quan tm chnh ca Ngi v Thng .
Ngi phi ra khi Jerusalem, v ni y l trung tm ca o Do Thi. Ngi cm thy Ngi c li phn
truyn a ra v phi tham d vo l Passover (Qu Hi). Ngi bao gi cng tham d cc l hi tn
gio c ngi ca Ngi. Cho nn, vo cao lc no nhit nht ngy l, Jesus cng vi cc tng ca
Ngi i vo Jerusalem.
MC V CA NGI CHM DT

Trong ln thm ving ny, Jesus b cht trn cy thnh gi trong tay nhng ngi La M. Chc
chn c mt s thy tu hay mt s ngi i quc Do Thi ghen ght gip thuyt phc ngi La
M cho rng ngi ny (Jesus) l ngi khch ng qun chng chng li s thnh vng ca t nc
ny. Mt s nh i quc tht vng l Jesus vn t chi khng lnh o cuc ni dy chng li La M.
Cc thy tu cm thy a v ca mnh m bo hn sau khi Ngi ra i. Khng c qun chng ng o
khc than nhn danh Jesus. Mt s ng tn ca Ngi b Ngi trc , tht vng v ch i v
ch Ngi tuyn b chnh mnh l ng Cu Th. i vi mt s tng , dng nh ton b cuc phiu
lu tn gio bt u i hi qu nhiu. H b Jesus v an ton ca chnh h.
Jesus hn c nhiu lc nn ch vo nhng ngy cui cng. Ngi thy nhiu ngi ao c
Ngi lm nhng iu m nim tin ca Ngi khng cho php Ngi lm. Ngi thy cc tng hnh
ng v nhiu mt cho thy h vn khng am hiu tng tn iu m Ngi c gng t lu ging dy cho
h v ca Thng . C lc Ngi bit Ngi c th b st hi. Phi chng ci cht ca Ngi n
trc khi Ngi hon tt tt c nhng g Ngi nh lm? Phi chng Ngi dn chng vn cn cha
c sa son c nhng con ng qua Thng s thc hin mang vo Vng Quc? Hn l
kh khn bit bao nhn thy n lc ca Ngi chm dt trc khi Ngi t c mc tiu.
C C GIO BT U
Nhng cu cnh ti. Nhng tng hoang mang i trn. Sau ny, khi cm thy an ton, h
gp nhau v ni vi mt ging kn o v chuyn bi thm xy ra. Ni bun ca h dn h n tnh
on kt su xa hn, v h cng nhau tng nh n nhng iu kinh qua m h chia s vi Jesus.
Ngay t s on kt ny, C c Gio bt u.
V nhiu mt, C c Gio khc bit hn tn gio gin d ca Jesus. Nhng v tng chnh v
nim tin, n quay li vi ngi thanh nin nhn nhn tn ty t Galilee tng ni con ngi phi cam
kt ht thy cho Thng v ri cho xm ging. Ci cht ca Jesus l hu qu nim tin ca Ngi, l

mt bc tip theo hp l trong cuc i hin dng ca Ngi cho nhim v mang Vng Quc ca
Thng xung tri t.
16. NN MNG CA NIM TIN
Rt d hiu s hoang mang v s st ca m tin ban u ca Jesus mc kch vic bt b v
ng inh trn cy thnh gi ca Jesus. Ngi b git nh mt ti phm, v h, v chia s cng vic
lm vi Ngi lo ngi chc chn phi chia s hnh pht ca Ngi. Ht sc vi vng h n nu, v trong
mt thi gian, phong tro ny dng nh khng cn.
Khi cn nguy him qua, nhng tng ca Jesus bt u gp li nhau, h nh li nhng lc vui
bun trong nhng ngy sng vi S ph. ng thi h tm s an i cho ni bun ca h bng cch k l
v k li nhng chuyn v Jesus. H khng ngng sng nh th vi k c dng nh Jesus vn sng vi
h. Mt s bt u tin rng Ngi khng cht. ng, Ngi cht trn cy thnh gi v c em
chn. Nhng by gi Ngi sng li. Ngi ch b h mt thi gian ngn, sa son m ra mt thi i
mi, Vng Quc ca Thng .
NHNG NGI C C GIO U TIN
Nhng s tin chc ny d dng n vi nhng ngi C c Gio th k u tin. Vo thi y
c nhng ngi m s ngu dt lm cho h c nim tin d oan. i khi h tin vo nhng gic mng v o
tng ca h. H tin vo qu s v thin thn. H tin rng i khi xc cht c th i ra khi m. By gi
h tin Jesus s tr li.
nui hy vng, h nh li nhng li tuyn b m h ngh rng do Jesus ni. Phi chng Ngi
khng ni Vng Quc sp n tc th? Phi chng Ngi khng ku gi h bng i sng bnh
thng ca h lm vic vi Ngi Vng Quc n? Phi chng Ngi khng ha rng, h c th
chia s trong Vng Quc? Chc chn ng l nh vy. Ngi s tr li, v Vng Quc ca Thng
s cng vi Ngi tr li. Kt cuc, Ngi chnh l Cha Cu Th.
Nhit tnh vi s cp thit v bc thng ip ca h, nhng tng gp rt ni vi nhng ngi

khc. Jesus s sm tr v mang vo Vng Quc ca Thng . Vic ny xy ra trong th h ca

h! Nhiu ngi Do Thi nghe v ch n li rn ny t sa son. Sau ny, nm ny qua nm
khc, khng c g xy ra, s cp bch ca thng ip bt u tiu tan.
C C GIO B DO THI GIO
Gio hun ca Jesus cha bao gi tr thnh mt phn ca Do Thi Gio nguyn thy. Jesus
hng thng ip ca Ngi vo nhng ai khng thy c an i trong Do Thi Gio kht khe. Nhiu tn
b li ko ra khi i sng Do Thi c v tn gio ln chnh tr. c cng c bi nh hng ca
Jesus, nhng ngi ny thay i thi nhanh hn, theo quan im chnh thng Jesus hn. D vy, cng
phi mt thi gian rt lu trc khi nhng ngi c c gio Do Thi chp nhn nhng ngi khng o
(khng phi l Do Thi) vo on th ca h.
V tng Peter trong m cc ngi khng khng gi phong tro c quyn Do Thi. Nhng
sau ny, khi Paul tr thnh C c Gio, ng thuyt phc Peter v nhng ngi khc chp nhng
ngi khng o vo nhm. Sau , nhng ngi khng phi l Do Thi nhanh chng ng hn
nhng ngi Do Thi trong phong tro C c Gio.
JESUS L CHA CU TH CA C C GIO
V tt c nhng ngi lin quan n ngun gc ca C c Gio, Paul l ngi chu trch nhim
nhiu nht v chiu hng nim tin ca n. Paul thm vo nhng ghi nhn mi quyt nh tin trnh
tng lai. Khi nim mi n t nhng tn gio "sng bi huyn b" c tnh cht i chng lan trn trn
mnh t a Trung Hi. "S huyn b" ny c hiu qu cho s hp nht thn b v tng trung vi mt
thng sng di hnh thc con ngi, cht i nhng ri sng li. Qua mt nghi l b mt, hp nht
mt cch tng trng Ngi vi thng ca Ngi, cc tn c bo m l Ngi c th thay i
bn tnh ngi thnh tnh thn thnh v bi vy c c kip sau hnh phc. C mt s s sng bi
huyn b vi nhng thng khc nhau. Nhng tt c u nhn mnh n s cu ri do s tn ty vi
Cha Phc sinh.

Tht th v l t Kyrios (Cha) m ngi Hy Lp p dng vi thng phc sinh, c Paul

s dng p dng cho Jesus. Tt nhin nhng ai nghe thy Jesus c gi l Kyrios s gii thch Ngi
theo ngha sng bi-huyn b. i vi nhiu ngi i o sang C c Gio, Jesus l thng cu
ri u tin trong xc thn con ngi.
Mt trong nhng cuc tho lun v i nht trong lch s C c Gio l liu c phi Jesus l thn
thnh, ging nh Thng , hay Thng . Sau nhiu hng bin d di, cui cng ngi ta quyt nh
Jesus l Thng thc s ca chnh Thng ". Cuc tho lun ny ch l mt trong nhng cuc
tranh ci thn hc, hu ht nhng cuc tranh ci ny l ra khng pht trin nu mt mnh Jesus gip t
chc mt tn gio mi pht trin. C th ni chc l Jesus c l khng lu n mt cht no c.
i sng, i vi Ngi khng phi l iu tranh lun v bn ci. Tn gio cng vy. Con ngi phi
sng c tn gio, khng phi tranh ci.
Ngi C c Gio ni Jesus l v cu ri trc tip. Thng thng h gi Ngi l Cha c ngha
l Ngi cu nguy hay Cha Cu th. H ni Jesus Christ l Cha con ca Thng . Hu ht nhng
ngi C c Gio tin rng Ngi chia s tnh thn thnh ca Thng , chnh Ngi l Thng .
Ngi sng v cht nh mt con ngi v v con ngi. Nhng Ngi hi sinh t nm m v thng thin v
"ngi ngay bn tay phi Thng ", nh mt tn iu ni ting tuyn b.
Nhng s xc nh ny pht trin t khi nim sng bi huyn b c n ni nhng ngi C c
Gio hin i khng bit ngun gc hay l do v s tn ti ca chng. Nhng khi nim ny cn sng mi
vt qua c ngun gc ca n, v chng c bao gm trong cc tn iu ca cc nh th C c Gio
chnh thng. C mt cu chuyn C c Gio c ni v nhng khi nim c. Cu chuyn ny c
nhiu ngi gi l "cu chuyn cu ri". N m t con ngi chm ngp trong ti li t thi mi c ngi
u tin. Con ngi y tnh c c n mc khng bit g v iu thin. Ch c Thng mi c th
lm g chuc li cho h t tnh trng y. Cho nn Thng chn dn H Br - Do Thi dy con

ngi hng thng trn ti li ang din ra ny.

Ngi Do Thi khng ng vai tr thch ng ca mnh trong k hoch ny. Cho nn Thng
phi Jesus Christ, a con duy nht ca Thng , mang con ngi tr v ha hp vi chnh mnh.
Qua i sng, ci cht, phc sinh, v thng thin vo Thin ng, Jesus lm mo iu cn thit. Qua
s hy sinh thing ling ny, con ngi ginh c s hy b hay tha th nhng ti li to ln chng li
Thng .
Thc t l tt c nhng ngi C c Gio chp nhn nhng mc chnh trong cu chuyn u bi
thm l thc, mc du mt s khng nhn vo cc li k ci g thc s xy ra. Mt s cm thy l
cch m t ci g l thc. H ni cu chuyn c ngha l khi u ngi ta c nh hon ton v c
quan h chnh ng vi Thng .
Tuy nhin, ht ngi ny n ngi kia, t th h ny n th h khc, c nhng s chn la
khng thch hp. H mt mi quan h chnh ng, v bi vy h mt kh nng sng ton ho. Mi ngi
phi tri qua kh khn nhng l tin trnh b ch tm thy iu . ng thi mt ngi c gng chn
tht, Thng lu n hnh phc ca ngi y. Thng c th lm cho ngi ta tm li chnh
mnh.
Cho n nay a s cc ngi C c Gio ni Jesus l mt phn thit yu con ng cu ri
c th lm c ca Thng .
iu ny dn dt ngi C c Gio cu nguyn vi Cha Jesus v tn th Ngi, ging nh
h tn th Thng . Nhiu ngi C c Gio tm thy Cha Jesus tt c nhng g v thng
m h bit.
Tt c nhng ngi C c Gio cho rng nim tin ca h bt ngun t iu m Jesus ni
hoc lm, d rng ngi C c Gio trong tt c cc gio phi tin rng nhiu iu m chnh Jesus cng
cha bao gi nghe ni. Trong qu trnh pht trin C c Gio, ngi C c Gio cng i mt vi
cng nhng cu hi chung v bn cht ca con ngi v bn cht ca Thng . Hu ht nhng ngi

C c Gio tm thy cu tr li cho nhng cu hi ny khc hn vi nhng cu tr li ca chnh Jesus.

Cu tr li ty thuc kinh nghim c nhn. Vy nn cu tr li ca C c Gio thay i theo thi gian
v khng gian. Nhng nhng cu hi m ngi dn bn khon thi Jesus v thi i chng ta, cng
rt ging nhau, v con ngi c bn l ging nhau.
TI L G?
Ngi C c Gio thng ni con ngi cn nhiu hn nhng g m n c v l nh th. Ci c
th nhn thy, xc thn, thc s l ci nh ca ci ta khng nhn thy. Theo truyn thng, ngi C c
Gio gi ci ti ni tm ny l "linh hn". Xc thn con ngi ch l th tm b, v cui cng s cht.
Nhng thnh phn ca n mt ln na li trn ln vi thnh phn ca t. Nhng linh hn ca con ngi
th bt dit, tn ti sau ci cht ca xc thn, hu ht ngi C c Gio ni nh vy.
Linh hn con ngi c lin quan vi Thng trong ngha ny. Thng l tinh thn bt
dit, hin hu trc khi sng to. Linh hn con ngi c to ra bi Thng , v mt khi c to
ra, chng cng bt dit. Ngi C c Gio tin rng mi linh hn l mt c th, c hp nht vi xc
thn c nhn t trc khi sinh ra. Qua s hp nht ca linh hn v xc thn, mt con ngi c thnh
hnh.
Ngi C c Gio c gng miu t linh hn bng nhiu cch. Mt s ngi ngh rng linh hn c
lin quan vi tr thng minh hay vi sinh lc, hay vi mt th g khc. Nhng ngi C c Gio ni
chung chng bao gi c th ng bng mt t khc v linh hn. H ni "linh hn" c ngha l "ci g
bt dit" khng phi l ci g khng xc nh. N khng b nh hng bi ci cht hay lc ph hoi
khc. N l ci nm di ton b i sng c thc ca con ngi. Khng th nhn thy n c. N
khng ch no c. N v tn v khng thay i. S hin hu ca n khng th chng minh c. N
hin ln bng "nim tin".
THNG L G?
Mt a tr s sinh khng bit mnh l con ngi. N phi dn d kinh nghim qua thc t m bit

n khc m n, ri n i n ch bit n khc vi tt c nhng ngi khc. N phi hc c thc v

chnh n. Ri n cng ngy cng c thc vi nhng ngi m n tip xc.
Khi n ln ln, trng thnh trong mi quan h vi chnh n v ngi khc, n c chun b y
cho nhng kinh nghim rng ln hn. Nhng qui lut t nhin c, trt t v s khng thay i ca
thin nhin m n quan st t hi th u, nhng hy vng v nhu cu m n chia s vi ng loi; chu k
pht trin v suy tn c cn c trong n nhn thy mi sinh vt cng gp phn -- nhng th dn d
lm cho n c thc v iu g vt qu n v nhng ngi nh n. Dng nh c mt ngha v
mt k hoch i vi cuc sng. l g? Ci g ng sau tt c th ?
Nhng cu hi nh vy nm trong s cu hi ph bin nht v nhng bn khon ca con ngi.
Chng a hu ht mi ngi suy ngh rng ci g hay ngi no m h gi l Thng
ng sau tt c. Ngi C c Gio a ra nhiu miu t v Thng , mc d h tha nhn rng
Thng vt qua s hiu bit v m t ca con ngi. Thng quyn nng, tr tu, nhn t v
thng yu v hn. Thng l v hn, v hnh, v nhn t. Ngi l Ngi Phn X, Cha, Cha.
Nhng miu t ny c ngha g i vi mt ngi hon ton l thuc vo kinh nghim ring ca
mnh. Bt c mt trong nhng t ng ny u khng th c gi tr nh nhau i vi tt c mi ngi.
Nhng miu t ny ging nh nhng bin bo hay bng ch ng dc ng. Nhng chng khng
phi l mc ch nh mt s nh thn hc tuyn b. Rt hu ch nh rng khi Jesus mun truyn ci
g thuc nim tin v trit l ca Ngi, Ngi dng ng ngn, truyn k, v nhng hnh thi tu c cht
th.
Nhng trang s ca C c Gio cho thy nhiu nh lnh o khng bit nhiu v ngi dn
bng Jesus. Ngi bit rng khng c hiu bit tht s no tch ri khi kinh nghim trc tip hay gin
tip. Con ngi phi bit v xc nh Thng cho mnh. Nhng lch s C c Gio cha ng
nhng chuyn c nim tin p buc. c nhng lc khi nim tin ny c xc nh v tt c nhng ai

khng chp nhn iu b bt buc ra khi nh th. C nhng tranh ci, chin tranh v khng b
di danh ngha ca tn ngng ny hay tn ngng kia.
Tuy vy thng l ngay c n lc cc im ca khng b v p buc, vn c mt s ngi thn
trng bit rng nim tin l chuyn c nhn. Tn ngng thc l khng th p buc. Khi nim v Thng
ca ngi ta l chuyn c nhn cng nh phn ng ca ngi ta trc mt bn giao hng. Ti
khng th nghe giao hng thay cho bn, cng khng th tri nghim v Thng cho bn. Vy th ti
lm sao chng ta c th miu t chng trong cng mt t ng.
THNH THN L G?
Chuyn C c Gio v cu ri ni Thng cho thy tnh thng yu v i khi Ngi gi con
trai ngi xung sm gia loi ngi hng dn v cu ri. Nhng Jesus khng cn y hng
dn ngi dn i vo li sng tt hn. Thay vo ch ca Jesus, chuyn c ni rng, Thng sai
Thnh Thn. Trong nhiu nm qua, nhng cuc tranh ci si ni din ra trong gii chnh thng v a
v v chc nng ca Thnh Thn. Hu ht nhng ngi C c Gio hin i khng cn quan tm n
nhng cuc tho lun ny. Thnh thn c coi nh Thng mt dng khc. chnh l quyn
nng ca Thng ang tc ng vo v qua i sng ca tn nhm tr gip cho h v gi quan h
ng vi Thng v vi xm ging.
C c Gio c ba thng hay ch c mt -- ty theo kin ca ngi gii thch. Ngi C
c Gio thng phn n khi ai ni rng C c Gio khng phi l c thn. Tuy nhin nhng
ngi sng trn nhng mnh t khng phi l C c thy rt kh hiu lm sao c Cha Cha, c
Cha Con, v Thnh Thn li c th l mt Thng . Ngi C c Gio thng tr li l Thng
c th xut hin trong nhiu vai tr, cng ging nh mt ngi c th l con, l chng, v l cha.
CI G L QUAN H VI THNG ?
Ngi C c Gio chnh thng l ngi xc nhn hc thuyt by t trong nhng tn iu quan
trng ca nh th. Thng thng nhng tn iu tr li nhng cu hi ca ngi C c Gio trc

khi c c hi t cu hi. Tuy vy hng triu C c Gio chnh thng vn cho rng h tha mn vi
nhng cu tr li ca tn iu.
Theo gio hun chnh thng, Thng to ra th gii v mi th trong v lng thng yu
phc lnh ca Ngi. Ngi quyt nh l hin thn ca iu thin trong v tr, trong mi sinh vt sng,
trong mi th hin hu. y l mt hc thuyt kh hiu, nh mi c gng gii thch v cn nguyn ca s
sng to.
C c Gio chnh thng ni rng mt khi Thng to ra ngi v em h xung sng tri
t, Ngi s khng h khng bit mun ca Ngi. Ngi s trao cho h s pht hin khng ngng v
trch nhim ca h. Ngi lm cho h c th sng tt p v cuc sng tha mn. iu ny c c do
mt c tnh quan trng ca Thng -- n hu.
n hu ca Thng lm cho con ngi c th hiu Thng v mun v h ca Ngi
trong i sng thng nht. n hu ny lm cho h c th gi sch nhng lm li c v li phn u v
s tuyt ho hay t nht cng tr nn tt hn. n hu ca Thng dn n kh nng v mt "i
sng bt dit", hay c tnh bt dit ca i sng khng b ph hy bi ci cht ca con ngi.
Hu ht cc ngi C c Gio khng khng cho rng c mt loi thin ng no m ngi
m o trung thnh c th mong i bng c tin. H quan nim thin ng ny theo nhiu cch khc
nhau, d nh th t lu nhc nh cc tn ng c ao s bo n vt cht m phi n lc tinh thn
lm iu chnh ng. Nhiu ngi C c Gio chnh thng cng tin vo ma qu gi l Satan (Sa Tng),
v loi a ngc no hay ni thng kh i i vi nhng ai khng c "cu vt".
Nguyn nhn c bn nim tin v thin ng v a ngc, ma qu v thin thn, v nhng th ging
nh vy ch c hiu mt phn ngay c ngy nay. Khng mt ci g trong nhng th ny c s tn ti
thc s. Tuy vy h u ni iu g v nhu cu ca con ngi. H ni v ni thng kh do cm ngh
ti li v "lc ng". H cng ni v nhng lc thanh thn tm hn dng nh "thin ng".
Nhng ngi khng tm thy t do v nim vui trong hin ti, hay lo lng qu mc v qu kh v

tng lai. Thng thng s tht vng v v mng ca h khin h hy vng ngy mai c th gii quyt
nhng kh khn phin nhiu h hm nay. Lo lng nhiu v "i sng sau khi cht" m nhiu ngi cn
thn cm thy, khng phi l mt du hiu ca sc khe ni tm v nim tin ch thc v nhng trin
vng trong cuc sng. ng hn l n cho thy s thiu nim tin v lng tin thc s vo cuc sng.
Mt s ngi C c Gio lc no cng khng khng cho rng thin ng v a ngc khng
phi l ch trong mt tng lai xa xm. Chng l nhng hon cnh ca tm linh. Ngi ta c nh
con ngi sng trong an bnh vi Thng . V h c d nh nh vy, lm theo ca
Thng mang li cho h thanh bnh. l thin ng. Khng cn phi cht mi thy thin ng.
Cng vy, ai vi phm nhng iu kin cn thit sng an bnh vi Thng , hin ang sng trong a
ngc.
TH NO L CUC SNG C O C?
Mun sng tht o c khng phi l d dng. N i hi c gng v i khi au n. i theo
nhng nghi thc sng bi Thng ring, v hi hn v nhng lm li trong qu kh, t t c ch cho
ngi khc cng cha . Cc chi tit ph hp cho nhng ngi C c Gio nh n li Jesus ni con
ngi trc ht phi bit thng yu Thng v ri thng yu n xm ging. Cuc sng c o
c i hi mt s tp trung hon ton xoay quanh Tinh thn thng yu. Ch c bng cch y, nhng
hnh ng thin v s tn ty thnh thc mi c ngha v mc ch. Ri i sng mi hon ton.
Hu ht nhng ngi C c Gio tin rng ngi ta vn c th mc nhng li lm trong i sng
hng ngy d rng ngi y t trng tm i sng vo thi thng yu. H gi nhng lm li y l
"ti li". Ti li thay i ty theo tnh cch nghim trng ca ti li i vi con ngi hay ti li i vi
Thng . Hu ht nhng nh th C c Gio c t chc phn loi cc ti li v mc c c ca
chng. Nhng ngi i l c rn bo khng vi phm ti li v c ch dn cch c tha th khi h
phm ti.

Sng trong s hi, ti li, v n hn khc bit hn vi sng sng to m mt s ngi C c Gio
t c. H khm ph ra rng mt i sng tt p khng n t vic ghi nh nhng iu nn lm
v nhng iu khng nn lm. N n t s ng u vi ng s vic bng nim tin v s quan tm.
Ri tt c nhng tip xc v kinh nghim l tn gio. Tt c i sng l tn gio. V thc s chng ta c
th c cuc sng tt nht.
Tt c nhng cung cch x s v lun l ngy nay dng nh hnh thnh trn nn mng ca s t
kim ch v tn trng ngi khc. Qua li sng khn ngoan v n ha, con ngi c th xy dng nhng
thi quen tt. Nhng thi quen tt l s tr gip cho mt i sng tt p. Nhng nhng ngi C c
Gio thn trng ghi nh rng mi hnh ng mi i hi mt quyt nh mi. Mt i sng tt p t
c l do chn la khn ngoan, cn nhc nhng g iu ch c gi tr tm thi vi iu c gi tr lu di.
Nhiu th k qua, ngi C c Gio tin rng h tm thy hnh phc lu di v su xa bng
cch sng tn ty vi Thng v vi nhng ngi khc. C hi ln nht ca con ngi l tm cu
cu cnh ny. Nhng ngi C c Gio tha nhn rng nhiu ngi chung quanh chng ta sng dng
nh khng khm ph ra c tnh . Tuy vy c hi ny vn c dnh cho mi ngi. Thng
khng chn cho h. Nhng ngi C c Gio m o t chn ly, h ni nh Jesus dy: "C hi ca
ngi s c thc hin".
17. CON NG I N CU RI LINH HN
Xut pht t Jesus m C c Gio bt u v ly tn ny. Tuy nhin chc l Jesus cm thy
mnh l mt ngi xa l trong vic bn lun v nim tin C c Gio. Nh Jesus thy, trc s bun
phin ca Ngi, ngi ta thng ho hc tn knh vi mt v thy c tin cy hn l theo gng ca
Ngi v s tm kim can m. T th k th nht, ngi C c Gio qun v khng lu hu ht
nhng g Jesus dy. Thay v bm nu vo Jesus, H thy ni Ngi nhiu iu m tht ra Ngi khng
bao gi m tng cho l ca chnh mnh. C c Gio khng phi l mt tn gio ca Jesus. l mt
tn gio v Jesus.

L do chnh v s d bit m C c Gio cho thy nm trong thc t n gin: th gii khng
cn ging nh thi ca Jesus. V th gii thay i, cc tn gio thay i. Khng c tn gio no ng
nguyn mt ch. Mi tn gio u i qua mt tin trnh pht trin v bin i chng no n cn l mt
lc sng gia con ngi. N hp th khi nim, hy vng, s hi, v tp tc. V tn gio thay i con
ngi nn chnh tn gio cng thay i.
Cho nn ngi C c Gio thay i bi nim tin ca h, v dn dn nhng nim tin b bin
i. Thng thng nhng nim tin khc bit hnh thnh c s cho mt hi i hu mi hay gio on
nhng ngi thy trong mt hy vng mnh m cho mt cuc sng tt p hn. Bi vy, C c Gio
c i din bi nhiu nhm khc nhau, mi nhm coi ng li ca mnh l quan trng, v c l tt
hn, con ng i n cu ri linh hn.
GIO HI C C LA M
Nhng ngi C c La M truy nguyn ngun gc ca h t cuc m thoi gia Peter v
Jesus, nh c k trong Kinh Matthew 16:17-19. Trong on ny, Jesus ni vi Peter rng Ngi l nn
mng ca Gio hi. Peter l s gi ca Thng phi xung tri t, c quyn quyt nh ci phi v
ci tri v tha th ti li hay khng tha th. Ngi C c La M ni li tuyn b ny minh chng Jesus
thit lp Gio hi ca h.
H ni rng Thng phong Peter lm Gio hong u tin c quyn hnh i vi tt c
ngi C c Gio. Dng di Gio hong c ko di n ngy nay, mi v Gio hong c quyn hnh
nh quyn hnh ca Peter. Mi v Gio hong l ngi ng u hu hnh ca Gio hi. Christ l ngi
tr v v hnh.
i vi ngi C c La M, Gio hi l mt phn thit yu trong chng trnh cu ri con ngi
ca Thng . Thng v tnh thng yu v n hu thit lp Gio hi lm r v xc nh
nhng phng tin cho s chuc ti ca con ngi. y l l do duy nht m Gio hi. Nh iu ny,

nhng nh lnh o C c Gio, t Gio hong n tu s, khng ngng tm cch lm cho Gio hi c
nh hng trong c nhng chi tit nh nht v s cu ri linh hn con ngi.
Nim Tin. Tn C c Gio khng b i hi phi hiu chng trnh cu ri. H cng khng b
i hi phi hiu Thng -- ng nhin l h khng th. C c Gio yu cu tin theo v vng li.
Nim tin v vng li da vo mt hc thuyt cn bn: nu Thng l mt Thng c tnh thng
v hn, th Thng phi hnh thnh ngun cu vt nhn loi r rng. C c Gio La M khng nh
iu ng l iu m Thng lm khi Ngi phi Jesus, con Ngi xung trn th. n lt
Jesus, Jesus trao cho Peter "cha kha ca vng quc"
Ai cng cn c cu vt v phi chu ti li u tin ca h m loi ngi phm phi chng li
Thng . Ngi C c Gio tin vo cu chuyn c k Thng ban cch cu ri linh hn bi
gnh nng ti li. Bi kh au m Thng gy cho con ngi, Jesus tr mn n m con ngi
khng bao gi hy vng p ng c. Jesus lm cho tt c mi ngi u c th nhn c s cu
ri linh hn.
o Tng Ban Phc Lnh. S cu ri linh hn mang n cho con ngi hnh phc cao nht m
ngi ta c th bit, o Tng Ban Phc Lnh. iu ny khng n gin l "thin ng". Trong khi
vic xy ra ti thin ng, thc s l iu phi kinh qua mt i mt vi Thng . Ch sau khi cht
vic ny mi xy ra. Trong khi ta sng, ch c s gi v vic .
Sng trong th gii ny, kin thc ca chng ta b hn ch. Chng ta ch c th thy mt phn ca
chn l. Nhng chng ta c to ra bit Thng , v bit ci ton th, v ch qua kin thc ny,
chng ta c th tm c hnh phc su xa. o Tng Ban Phc Lnh em n kin thc trn vn v
chn l, qua tm nhn ca Thng . N vt ra ngoi s hiu bit v gii thch, nhng ngi C c
Gio c Gio hi bo m, l phc lnh v i nht.
Kinh Thnh. Kinh thnh, ging nh nghi thc ca C c La M thng l ting La Tinh. Trong
nhng nm gn y, s chuyn ng ra ting khc c chp thun. Kinh Thnh C c Gio La M

gm c nhng sch quen thuc v Cu v Tn c v mt chng ph gi l Apocrypha (Kinh Ngy

Tc)
Ngi C c Gio sng knh nht Kinh Thnh ch yu v n cha ng cu chuyn v cu ri
linh hn. H tin rng khng c lm ln hay khng r trong Kinh Thnh. Tuy nhin, hu ht nhng ngi
C c Gio khng t mnh nghin cu Kinh Thnh. H khng mong mi g gii thch Kinh Thnh cho
chnh h, v Gio hi gii ngha hu ht cc on trong Kinh.
Ngi C c Gio nghin cu nhng li gio hun ca Gio hi c coi l quan trng hn c
Kinh Thnh.
L Ban Phc. Ngi C c Gio La M tip xc vi Gio hi thng xuyn qua vic dng by
l ban phc, chng cho h s ch o v sc mnh v con ng cu ri H coi nhng l ban phc
ny l nhng biu tng n hu ca Thng c truyn qua Gio hi. Nhng ngi C c Gio
La M khng cho rng l ban phc l con ng duy nht cu ri. Nhng l ban phc m ra mt
li thot an ton v chc chn trc s bt hnh v trng pht i i i vi nhng ai s dng l ban
phc y.
Thng thng mt ngi C c Gio La M nhn L ban phc trong L Ra Ti lc cn th
u. l ban phc ny xa b ti li u tin v bt c ti li no phm phi cho n lc . L ban
phc xong, L Kin Tn s c tin hnh khi trng thnh hiu. N ban phc lnh ca Thnh
thn gip mun v can m theo ca Thng nh Gio hi gii thch.
Khi ngi C c Gio kt hn, l ban phc trong Hn nhn ban phc lnh ca Thng v
chp thun v hn nhn v nhng a con c sinh ra sau ny bi cp v chng ny.
Nh Th coi vic ny rt quan trng n mc khng cng nhn bt c l hn nhn no ngoi nghi
l ca chnh mnh. Nhng ngi C c Gio La M c dy rng hn nhn l s hp nht thnh thin
v bt dit gia nam v n v mc ch tip tc ging ni.
L ban phc trong L Th Phong l ra ti v cng hin cho ngi nam v ngi n

phng s trong nghi l thn thnh ca cc thy tu v n tu s v v chc thy tu. Ngi c th phong
b i nhng lo u hng ngy, k c hn nhn v i sng gia nh. l nhim v ti thng ca ngi
C c Gio. i vi nhng ai c th thc thi c nhng i hi ca n, l ny m ra nhiu c hi cu
ri hn bt c li sng no khc.
Nhng ngi sp cht nhn c L ban phc trong L Xc Du cui cng t thy tu. L ny
tha th nhng ti li cui cng ca h.
C hai L ban phc khc, l Ban Thnh th v L Xng ti thng c t chc thng xuyn
ban phc lnh tinh thn. Mi ch nht hay vo mt ngy no ngi C c Gio phi tham d
mt l gi l l mi-xa, k nim L ban Thnh th. l mt nghi l c tng nh n ba n cui cng
ca Jesus cng vi cc tng ca Ngi v v ci cht ca Ngi trn cy thnh gi nh s hy sinh
chuc ti li cho con ngi. Trong l ny, v thy tu thi hnh hai phn php l v ru vang v bnh, bin
chng thnh mu v thn xc ca Jesus Christ m khng thay i v ngoi ca chng.
Ngi C c Gio tin rng php l trong s bin th xy ra khi thy tu dng cc phn t cho
Thng , trong khi trnh din li ci cht ca Jesus Christ. Ri thy tu chia phn c bnh v ru vang
c bin i. Tr phi au yu ngn cn, ngi C c Gio c yu cu d l ban Thnh th
nhn bnh cng t v thy tu ti bn th t nht mt nm mt ln trong ma Phc Sinh. Do s lm i lm
li tn kch tn gio ny, ngi C c Gio tin h c gip trong tin trnh tin ti cu ri linh hn.
V khng c mt l ban phc no xa b khuynh hng ti li ca con ngi, ngi C c Gio
thng xuyn cn tm s tha th nhng ti li mi phm phi. Vic ny c th lm c qua l ban
phc trong L xng ti. Xng ti gm c hi hn ti li, th ti vi thy tu, thi hnh nhng hnh pht
c ban ra bi thy tu, v ginh c s tha th t thy tu.
Thnh. Nhng thnh c tn vinh bi C c Gio La M gm c nhng tng lc u, mt
s thnh vin ca nhng dng tu thnh thn, v nhng ngi c nim tin v hnh ng cho thy s tn

ty trn vn trong vic i tm s cu ri. Nhng ngi C c Gio tin rng nhng ngi thnh thin
ny sng trn i cho s cu ri thnh cng nn h c th gip nhng ngi khc. Qua s cu nguyn
ti cc v thnh, v qua vic t nn trc hnh nh ca h, v qua hnh ng tn vinh tinh thn ca v
thnh, ngi C c Gio La M tin l c th ginh c mt s cng c ca v thnh cho mnh.
Mary. Ngi C c Gio La M sng knh m ca Jesus nh "Mary thnh thin, M ca
Thng ". H tin rng b c tn vinh khc thng bi Thng khi Thng chn b l mt
b m ng trinh mang thai a con do php l. i vi nhiu ngi C c Gio, Mary dng nh gn
gi hn v quan tm n nhng kh khn ca h hng ngy hn l Jesus Christ v Thng khi h
lm cho ngi th cng knh s. i khi h gi b l "Hong Hu ca Thin ng", v xin b cu
nguyn cho h ngay by gi v khi h cht.
Nh Th v Lch s. T C c c ngha ph bin hay chung trong nh hng ca n i vi
con ngi. Chc chn, Nh Th C c Gio La M nh hng mt phn ln nhn loi. Nh Th
ni vi hng triu ngi c ham mun ch yu l c cm gic an n v chc chn trong mt i sng b
nng bi au bun v ng vc. i vi nhng ngi ny, l ngn la hy vng v bo m cho
cuc i h sng hin nay v cuc i sp n.
NH TH CHNH THNG C C GIO PHNG NG
Nhng nh nghin cu vn ha t lu nhn thy s khc bit to ln gia nhng ngi dn
ng v Ty bn cu. T lc cn trng nc C c Gio c nhng bt ng kin bi nhng d
bit. C nhng v xung t v bt ng kin mt phn do chnh tr, mt phn do x hi, v mt phn do
tn gio. Cui cng vo th k th mi mt, nhng s xung t a n s tan v khng bao gi c th
sa cha c. Nhng nh th phng ng v Phng Ty rt php thng cng ln nhau, v mi bn
u tuyn b bn mnh mi l Chnh Thng C c Gio.
Nh Th. Nh Th phng ng khng c Gio hong. Mi nh th l mt phn ca mt vng
gi l mt gio khu thuc mt lin on gio trng. Nhng ngi C c Gio Phng ng tin h l

nhng ngi ca Nh Th xc thc duy nht bt ngun trc tip t cng vic ca nhng ngi C c
Gio u tin. H gi nh th l "Ta Thnh Tng C c Gio Chnh Thng"
Tn iu. Nh Th Phng ng khng thay i nhng tn iu, nhng h khng gii thch theo
ngha en. Ngi C c Gio La m tp trung vo s cu ri do ci cht ca Jesus, nhng ngi C
c Gio Phng ng quan tm kh nhiu n bn cht thing ling ca con ngi. Ngi C c
Gio La M c gng vng theo nhng li dy ca nh th, nhng ngi C c Gio Phng ng c
gng nng v cm thy l mt vi Thng . Nhng ngi C c Gio khc li bn tm t s
cu ri cho kip sau, nhng ngi C c Gio Phng ng li tm cch ti sinh tinh thn ngay trong
i ny.
Cc L Ban Phc. Ngi C c Gio Chnh Thng Phng ng tin hnh by L Ban
Phc. Ging nh ngi C c Gio La M, h coi l mi-xa l hnh ng th phng quan trng nht
nhng c hai ru v bnh c dng cho gio on.
Gii Tng L. Thy tu c coi nh nhng tc nhn cn thit gia Thng v con ngi.
Thy tu c th c gia nh nu hn nhn xy ra trc khi th phong. Cc tu s, ng nhin phi gi
nhng li nguyn thng thng v s tn ty, trong sch, vng li, v ngho nn. Gim mc c tuyn
chn trong s cc tu s mi gio phn. H c gi l gio trng hay tng gim mc. H ngang hng v
cp bc, tuy mt ngi c th c b nhim lm ngi lnh o danh d.
Th Phng. Nhng bui l theo thng l v uy nghi rt thn thit i vi ngi C c Gio
Phng ng. Nhng thy tu ca h ngm nhng li v nghi l bng ting Hy Lp, hay bng ting
Slavonic (Xla-v) ca Nh Th C. Nh Th c trang hong vi nhng bc tranh tn gio c bit
gi l tranh thnh tng- khng bao gi c cc bc tng.
Kinh Thnh. Kinh thnh thc cht ging nh kinh thnh quen thuc i vi tt c ngi C c
Gio. Cc tu s khuyn khch tn c Kinh Thnh, v tt c nhng g c th gii thch iu h c.
Tu Tp. Ngi C c Gio Chnh Thng Phng ng thng cm thy tn gio ca mnh i

hi mt s thay i trong i sng ni tm. H khng cm thy phi i hi s thay i ln trong x hi

hay chnh ph. V l do , nh th Phng ng, i khi chp nhn nhng hot ng ca chnh ph hay
x hi m ngi Phng Ty ln n.
Hu ht nhng ngi C c Gio Chnh Thng Phng ng sng ng u, ti Chu v Ai
Cp. V h thng khng ch tm vo vic tuyn m nhng ngi i o, tn gio ca h ch lan trn
sang Hoa K v nhng mnh t khc hu ht bng con ng di dn.
Bt c ni no m ngi C c Gio Phng ng i ti, h u ly c ci v p lng
l v ci tng trng phong ph trong cc bui l v nh th ca h. H gy c n tng vi
nhng ngi khc bng s tm kim mt i sng ni tm trm lng thong dong vt qua con ngi v
lin kt h vi thn thnh.
NHNG NH TH C C GIO TIN LNH
Gio Hi C c Gio li chia r na. S chia r khi u bi mt ngi c tr tui tn l
Martin Luther. Hu nh Luther khng bit hnh ng ca ng hm nm 1517 dn ti s ci t Tin
Lnh c nh hng su rng. Tt c nhng g Ngi lm l thng bo c mun ca Ngi bn ci v
nhng l do kt n vic h gi "s x ti" c qung co cao , l bo m tha th cc ti li.
Tnh c l vic bn xon (h gi) m Ngi kt n li c a ra bi mt chc quyn ca Gio Hi
C c Gio La M v c Gio hong ph chun.V chnh Luther l mt thy tu. Loan bo ng
inh vo ca nh th ca Ngi l mt thch thc lm hong ht quyn lc ca Gio hong v Gio Hi,
vo ci ngy m ton th x hi b tr bi s bc ch ca h. i u vi yu cu phi rt li li tuyn b
ca mnh, Luther cm thy khng th lm nh th mt cch thnh thc. Nhng ngi ng hng tp
hp quanh Ngi, v S Ci T Tin Lnh bt u.
Sau ny nhng nh lnh o c nhng "phn i" rng ln chng li quyn lc ca Gio Hi.
ng c thc y ca h khng ging nhau nhng nhng ngi ny c mt nim tin chung. ng li

cu ri khng phi l c quyn ca Gio Hi C c Gio La M v Gio hong. Hu ht nhng s

phn i l chng li h thng nh th, khng chng li hc thuyt. i vi a s nhng ngi Tin Lnh,
vn khng c s bt ng kin v hc thuyt c bn.
By gi c rt nhiu gio phi khc nhau trong Tin Lnh, v khng c mt quyn lc duy nht no
trn tt c. Hu ht nhng ngi Tin Lnh tin vo quyn la chn nim tin tn gio v tnh on kt tn
gio ca nhng ngi khc. T do v nim tin v t do chn la nh th dn n nhiu thay i v
ch Tin Lnh. Mc du vy, nhng ngi Tin Lnh thy cc lnh vc cng ng ngy cng tng
trong tn iu v trong nhng c gng phc v x hi.
Cu Ri Bng Nim Tin. Hu ht nhng ngi Tin Lnh cho rng khng c ngi no d lm g
i chng na, c th t c s cu ri cho chnh mnh hay cho ngi no khc. Cu ri l mt tng
phm ca Thng . Ta phi tin tng i sng v ci cht ca Jesus khin con ngi ly li quan h
ha hp vi Thng . Phc lnh cao c nht ca Thng nm trong k hoch cu ri c m
ra cho tt c. Tt c nhng g cn thit l nim tin.
Cuc Sng Hin Dng. i sng tn gio khng i hi ngi ta phi b hn nhn, gia nh, v
nhng li ch hng ngy ca con ngi. Nhng ngi Tin Lnh hu nh khng c tu s v n tu s., v
nhng mc s ca h thng l nhng ngi c gia nh. Nim tin, khng phi l nhng vic lm, hnh
thnh con ng cu ri. Nim tin khng l thuc vo ngh nghip ca ta, nhng Thng ku gi con
ngi gng ht sc mnh bt c ni u. Tn gio khng phi l vn i nh th hay suy ngm ngoan
o. l cch bn sng hng ngy.
Chc Phn Thy Tu Ca Tt C Tn . Mi ngi c th trc tip i ti Thng cho chnh
mnh Nhim v ca Nh Th v cc mc s ca Nh Th l dy con ngi, khng phi l thay mt h,
hay ch huy h. y l ct li thc s ca Tn Lnh. C nhng l do khc v s tn ti ca Nh Th: gii
thch Thng , nui dng tnh thn hu v tng tr ln nhau gia cc thnh vin cng tm kim
nhng mc tiu ging nhau. Quyn lc lnh o Nh Th cng khc nhau, mt s c cai qun bi cc

mc s, mt s bi cc mc s v nhng thnh vin c c, v mt s bi ton b hi vin.

Kinh Thnh. Hu ht nhng ngi Tin Lnh tin l Kinh Thnh cha ng nhng lut l v nim
tin v thc hnh tn gio. Cho nn nhng ngi Tin Lnh nghin cu Kinh Thnh mt cch nghim tc,
c kinh thnh bng ngn ng ca chnh mnh. Tuy nhiu ngi Tin Lnh hin nay gii thch Kinh Thnh
t cng nhc hn nhiu, nhng vn cn c mt s cho rng vic ny h c ton quyn ti nhng t nh
nht nht khng cn n ngha lch s.
Th Phng. Nhng ngi Tin Lnh c khuyn khch cu nguyn thnh tht v thng xuyn.
i vi mt s, cu nguyn l phng php cu xin Thng cc th. Hay l cch gip b bn
thot khi tnh trng kh khn hay "i o" mt ngi no . i vi nhng ngi thn trong nht,
l s c gng nhn s vic chng thc s l nh th no, i vo quan h chnh ng vi chnh
mnh, vi Thng ca mnh v vi th gii ca mnh.
Hu ht nhng ngi Tin Lnh tin hnh hai l ban phc, ra ti v l ban thnh th. H khng
tin vo thuyt bin th. i vi nhng ngi Tin Lnh, cm ngh v nh ca mt ngi khi nhn l ban
phc quan trng hn nghi l ca l ban phc. iu ny cng ng cho nhng nhim v ca tn gio
khc gm c l vt ng h nh th, s tham d cc bui l, v tham gia vo Hi i hu C c Gio.
Mt ngi Tin Lnh c t do sng cuc i tt nht v tn ty nht m ngi y c th, chn
tnh thn hu m ngi y cm thy hon ton c th lm c. gip sng theo ng li y, mt
s ngi Tn Lnh t nim tin vo Jesus lm Cha Cu Th ring cng nh cho tt c ai tin. Nhng
ngi khc ginh c cm hng v i sng tn gio t tm gng cao thng v cuc i ca Jesus.
Tin Lnh Thuc Phi Phc m. a s cc nh th Tin Lnh c coi l nh th Tin Lnh thuc
Phi Phc m. Nhng nhm ny nhn mnh vo s ly khai vi Nh Th C c Gio, cho rng quyn
uy nh vy l s xuyn tc tn gio. Nhng s chng i u tin l thnh tht v cn thit, nhng sau
ny mi mt gio phi pht trin mt uy quyn ca ring mnh khng khc g nhiu vi iu h ln n.
Nhng nh th Phi Phc m khng nh ng h hc thuyt chnh thng. Trong hc thuyt

chnh l nhu cu ca con ngi v s cu ri v k hoch cu ri con ngi ca Thng . Trong na

u th k th hai mi c mt s i mi mnh m trong nhng hc thuyt c, c coi l phong
tro chnh thng mi.
Mt s gio phi Tin Lnh cho rng mt s gio hun l nn tng ca C c Gio. Nht l h
nhn mnh vo ton b chn l ca Kinh Thnh v nhng php mu m Kinh Thnh ni. Nhng ngi
C c ny c gi l ngi theo tro lu chnh thng. H c bit n v nhng c gng gy xc
cm mnh m trong vic ci o ngi khc i theo nim tin ca h.
Nhng ngi Tin Lnh T Do. Ngay t lc khi u C c Gio, c mt s ngi chn chn
thy khng phi ai cng c th tha mn vi cng li ni v cng kinh nghim. Nhng ngi C c
Gio hin i khng nh v t do ca nim tin c mt truyn thng da trn thc t trong qu kh tn
gio ca h. H c gi l nhng Ngi T Do -- mt nhm thiu s trong Tin Lnh. Chm nhng
chc con s nhm ny gia tng. Thm ch c l ngha hn l s vic nh hng ca h dn dn gip
gii thot nhng nhm chnh thng hn.
Nhng Ngi T Do thc s tin rng mi ngi phi c c hi pht trin trong kinh nghim v
hiu bit tn gio cng vi vic th nghim ng li sng tt p hn. H tin rng tn gio dnh cho
ton b mt con ngi c v cm ngh v l phi ca mnh. H chng minh nh th l mt th ch gip
con ngi tr thnh nh c nhn v nhng thnh vin ca tnh thn hu dn ch. S cu ri m ngi
Tin Lnh T Do tm kim hnh thnh qua li sng trong tnh trn vn ca n.
C c Gio khng phi l con ng, nh th no hay nhm duy nht. C c Gio l ci ngi
C c Gio to ra. N ging nh con sng khng ngng chy vo bin v hnh. Nhng dng nc chy
vo bin i khi hi mn. Nhng xoy nc hnh thnh dc theo b sng i khi t ng. Nhng ging
tt c nhng tn gio ln khc trn th gii, C c Gio tip tc tin ti mt tng lai m khng ai c
th tin on hon ton c. N tin i vi hy vng v kht vng cng nh vi s hi v lo u ca

nhiu triu ngi t gi h l ngi C c Gio.

18. SNG BNG TN GIO
Tn gio trong trng thi tt nht ca n p ng nhng nhu cu cn bn ca con ngi. Phn
tch n cng, tt c chng ta dng nh u cn nhng iu ging nhau. Chng ta cn cm thy chng
ta quan trng i vi nhng ngi quanh chng ta. Chng ta cn cm thy chng ta c mt v tr gia
nhng ngi ng loi. Chng ta cn cm thy mc ch v thc v hng i trong cuc sng ca
chng ta. V chng ta cn cm thy chng ta ang tin ti nhng mc tiu cao nht ca chng ta.
Trong mi nm t khi Jesus ni v i trn nhng no ng ca Palestine, mt s ngi tm
thy cu tr li cho nhng nhu cu su xa nht ca h trong ci Ngi ni v lm. Nhng bt ng
kin v vic tin vo ci g thng nhiu hn nhng chng my quan trng. iu quan trng l h sng
xng ng hn v cuc i ca Jesus.
Ngi C c Gio ni thng ip ca Jesus l v tn, v Ngi rt ra nhng bi hc trc tip
t nhng kinh nghim ca nhng ngi Ngi bit. i vi h, nhiu tuyn b ca Ngi khi Ngi by t ra
vn ng n ngy nay. Bi ging o trn ni thi thc ngi C c Gio m o c li sng thn
trng bi nhng chuyn ng ngn ca Ngi. Nghin cu cn thn v s dng thn trng, nhng li dy
nh vy lm cho tm tr ca nhng ngi C c Gio ngy nay thanh thn.
HY T KNH TRNG
Jesus bit nhiu ngi mt thc v gi tr thc s ca chnh mnh. H cm thy h khng
quan trng i vi Thng v con ngi. Nhng tu s v cc v thy tn gio ch cho h thm kh
khn v b gn cho l "nhng k ti li" v "khng trong sch". i vi nhng ngi b phin toi nh vy,
Jesus thuyt ging thng ip v lng tin, ""Cc ngi l tinh hoa ca x hi, "cc ngi l nh sng
ca thng ".
i khi mt t trng khin ngi ta qy ly trc mt ngi khc c v l quan trng. c
nhiu ngi C c Gio qu khm nm tun theo nhng mnh lnh v ch o ca nhng ngi lnh

o nh th. H khng dm nghi ng, hi han hay iu tra, v s hi h c th mc thm lm li. Khng
c ch no trong thng ip ca Jesus cp n quyn ca ai c th ch o nim tin cho ngi
khc. Jesus cng khai gi li mi dn chng tham gia vi Ngi trong vic tm kim mt cuc i
phong ph. Trong vic tm kim ny, tt c u bnh ng.
Ngy nay chng ta sng trong mt th gii y lo u. Hon cnh ny do con ngi to ra, v hon
cnh y c th b loi b bi nhng n lc thng minh ca con ngi. Chng ta lo lng v nhiu iu
khng k xit -- mt mt ci g , mun mt ci g . Chng ta lo lng v chuyn ln chuyn nh, v s
lo lng ca chng ta xm nhp vo mi ch trong cuc sng. Chng ta cng ngy cng nn khng th
lm nhng vic nn lm v c th lm v chng ta qu lo lng v nhng th ta khng th lm c. Jesus
c gng lm du i nhng s s hi nh vy bng cch vch ra gi tr thc s.
ng lo lng v i sng, quan tm n vic n g v ung g, hay v thn xc, quan tm n vic
mc g. i sng c quan trng hn thc phm, v thn xc hn qun o khng? Hy nhn vo nhng
con chim hoang d, chng khng gieo v gt, hay khng tch tr thc phm trong kho, th m Thng
vn cho chng n.
Ngy nay cng nh vo thi Jesus, con ngi c th tr nn bnh hon v tinh thn v th xc khi
h khng cn tn trng mnh. i khi bnh hon dng coi thng ham mun ring, hay cm tnh, hay b
ngoi. Jesus khng bao gi ngng ngh khuyn khch con ngi hy tn trng chnh mnh. Ngi bit ngi
ta khng th tin ti chn chn tr phi c kh nng chp nhn mnh l nh th.
Nu mt ngi trong chng ta qu ght ci cch ai hnh ng hay b ngoi, ngi y s ch
nhn thy ci m ngi y khng thch v chnh mnh. Phi chng l bc tranh thc s ca con ngi
y l nh th? D nhin l khng. Tng t, mt s ngi tht bi khng thy tha mn trong nhng cuc
tip xc vi ngi khc. H ang ngh v b ngoi v cch i x ca nhng ngi bn h, thay v thc
s hiu bit h.
Jesus dy con ngi phi thng yu xm ging nh thng yu chnh mnh. Nu chng ta mun

thng yu ngi, chng ta phi thng yu mnh trc. Chng ta thng c bo thng yu mnh
sau. Nhng nu ng l vy, chng ta chng bao gi thng yu ai c. Thng yu mnh mt cch khn
ngoan l c s thng yu ngi khc ng n.
THNG YU NGI
Qu nhiu ngi lm ln v vic kh kh gi ly tnh thng yu cho chnh mnh. H c gng
thuyt phc ngi yu quyt nh v mnh hoc c n hnh ng v mnh. Jesus ni, tnh thng yu
chn tht n gin l cho ngi quyn l chnh mnh.
Thnh thong chng ta c gng thay i hay sa i mt ngi no . Chng ta thng thng
bit nh vy l ph v tnh thn hu. Chng ta cng c gng p buc ngi ta theo kiu mu ca mnh,
th chng ta li cng c t nh hng vi h. p buc t n tht bi. Tnh thng yu v chp nhn l sc
mnh v i nht. Chng c n p bng tnh thng yu v chp nhn.
l bi hc gian kh nht v t cch lm cha m. ng nhin cc em nh phi c bo v
trc ci nguy him c th xy ra do nhng quyt nh non nt ca chng mang li. Tuy nhin, khi nm
thng tri qua, cha m phi bit cch cho con ci gnh vc trch nhim v i sng ca ring chng.
Khng ai c th tr nn chn chn nu khng c php l chnh mnh.
C mt cu chm ngn ni ting, "Tha th nhng ng qun". Dn ha vi ngi bn m mnh
ci c, nhng mnh vn cn nui s on gin ngm ngm. Nhng cm ngh au n chn vi di ci tha
th bn ngoi c c hi pht trin v tr nn cay c. Chng ngn tr mi quan h tt hn vi ngi
khc.
Jesus hin nhin bit r s tht l nu mt ngi khng tht tm tha th th chnh ngi y khng
th hnh phc:
Nu ngi tha th ngi khi h lm ngi kh chu. Thng cng s tha th cho ngi.
Nhng nu ngi khng tha th ngi khi h lm ngi kh chu, Thng cng s khng tha th cho

ngi v ti li ca ngi.
V trong li cu nguyn quen thuc cn c vo nhng khuyn bo ca Jesus cho tn , c li yu
cu ny:" Hy tha th cho chng con v nhng ti li ca chng con, chng con tha th nhng ngi lm
vic xu chng li chng con."
Jesus lc no cng nhc nh ngi dn l tha th cho ngi sai tri cng quan trng nh i vi
ngi lm sai. Tha th phi c thc thi thng xuyn khi cn. Khng c gii hn no cho vic ny.
Mt khc on hn s len li v dn dn ngn cn ngi khng bit tha th sng hnh phc.
Jesus dy tnh thng yu l qui lut trong tt c cc lnh vc ca i sng con ngi, gia bn b
vi nhau, gia ngi trong gia nh, gia nhng nhm ngi. Nhng ngi C c Gio hon ton bt
ng gia h vi nhau v vic p dng li dy ny. Mt s ngi ni rng li dy y khng th p dng
cho mi quan h gia nhng nhm ngi hay quc gia. H cn ni l li khuyn tt nhng khng th
thc hin v khng c ai trn tri t ny c nh theo. Mt s ngi C c Gio cu xin chin
tranh, tra tn v hnh hnh trn danh ngha c tin ca h. Nhng ngi khc li nht nh rng tnh
thng yu phi c p dng trong tt c nhng giai on ca cuc i, n mc cao nht c th
c.
HY THNH THT
Ch khi chng ta bit thng yu chng ta mi c th thnh tht vi chnh mnh v vi ngi khc.
i vi Jesus, thnh tht ni tm c tm quan trng hng u c mt cuc sng o c. Ngi ku
gi ngi dn hy c o c, khng phi ch thc hnh iu thin. Ngi tht vng bi nhng ngi
gi v ng cu nguyn trong gio ng hay gc ph ngi ta ngh rng h ngoan o. Jesus ni
rng cu nguyn trong thm tm v ti nh tt hn cu nguyn gy n tng ni cng cng rt nhiu.
Ngi ni vi cc tn rng s khng i ti u c trong vic tm kim tinh thn bng cch nhc
i nhc li nhng "cu rng tuch". Tht vng bit bao khi thnh thong nhiu ngi C c Gio ngy
nay ngh rng tn gio gm c nhc i nhc li tn iu v li cu nguyn khng c ngha g i vi

h. Nguy c thc s l s khng thnh tht ny lm chng ta m qung v nhu cu mt iu g hn na,

v chng ta tip tc c lm ra v chng ta tha mn.
Chng ta khng thnh tht trn nhiu phng din khc. Chng ta lm nhng hnh vi tt ct
gy n tng c li vi ngi khc m khng c xc cm g v iu thin. Chng ta bit ni nhng li l
php m khng c xc cm g v l php. Chng ta gia nhp cc on th v cc nhm x hi, nhng
chng ta khng hc cch thng yu ngi hn na. Chng ta mang nhng b mt p gi to trc
cng chng, v i khi chng ta la bp chnh chng ta. Nhng cm ngh ni tm quan trng hn nhng g
chng ta trng ra b ngoi nhiu. Ch khi nhng nh ni tm xng vi nhng hnh ng bn ngoi th
chng ta mi sng di do. iu ny l thnh tht.
HY D DY
Ngi c li sng tt nht l mt ngi vn tm kim nhng li sng tt hn. Ngi nh vy
duy tr kh nng bn khon v i sng. Ngi mong mi hng ngy c dy bo iu g mi v tt
hn. Ngi y ci m v thnh tht ging nh a b nh trn y kinh ngc v thch th vi mi kinh
nghim mi.
Jesus thy nhiu ngi "tn gio" nh nhng ngi Pharisees v Sadducees khng th dy bo
c. H cm thy h bit ht nhng cu tr li. Vy nn khng cn nu cu hi. Mi th u c
gii quyt theo "Lut" hay "Sch". i sng khng dy cho h iu g mi c. N ch lm cho h chc
chn l nhng cu tr li ca h mi l nhng cu tr li.
V s ngi C c Gio bit nhng gi tr ca tnh ham hc. H tip tc kin nh quan st
i sng bng s quan tm. H t chi khng chp nhn nhng cu tr li ca mt ngi no nu
khng kim tra chung. H c gng theo li khuyn bo ca Jesus:
Hy hi, v iu ngi hi s c trao cho ngi. Hy tm kim, v ngi s tm thy iu m
ngi tm kim. Hy g ca, v ca s m cho ngi. Bao gi ngi hi, cng s c nhn, v ngi
tm kim s tm thy, v ngi g ca th ca s m cho ngi.

"Phc lnh cho nhng ngi i kht tnh chnh trc v h s c tha mn!" l toa thuc
cho li sng tn gio c p dng v dn bo bi nhng ngi C c Gio cch xa thi ca
Francis of Assisi, Meister Eckhart, v Rufus Jones.
V nhng vn nh nht v nhng mi lo u khng quan trng, chng ta thng khng nhn thy
i rng lng nh th no vi chng ta. l mt th gii tuyt diu m chng ta ang sng. Khng ai
c th ly i nim vui sng c bn v hn nhin ca chng ta -- mi v ca thc phm, hng thm ca
cy thng trong ma, ci p ca m trng, m thanh ca thc nc, mu sc ca hong hn, nim vui
ca tnh yu v ang c yu. C th ni, khng ai c th thc s ly nhng th ca chng ta, tr
phi chnh chng ta. Tn thm kch ca cuc i khng ch l s v nhn o ca con ngi i vi con
ngi, di nhng hnh thc ca tri tp trung, bc lt, v chin tranh. Bi kch ca cuc i cng l s
hnh h m chng ta t ln chnh chng ta v khng chp nhn nhng g l ca chnh chng ta.
i sng l mt tng phm. Jesus ni "Ngi t do nhn"; "t do cho". Tt c nhng nim vui cn
bn ca i sng l tng phm n vi chng ta khng cn phi kim chng. Hu ht trong chng ta
khng thc c iu ny qu xu. Jesus thng nhn mnh n nhng tng phm tuyt vi m i
sng hin dng.
C mt ngha thc s trong chuyn ng ngn v ngi con trai hoang tng, ngi thanh nin ny
ph phm mi th m i sng cho anh ta, cho n khi anh ta sng "v gi tr". i vi nhiu ngi
C c Gio, chuyn ng ngn ny dy: C th bn ph phm mi th i sng tng bn cho n
nay. Bn c th ang phi sng v gi tr - s st, lo u, ti li, v n hn. D vy, nhng nh hng
nhn t m cuc i ban tng vn vn hnh trong v tr, v trong bn, hi phc li ci ng thc s
ca bn. nh cao v chuyn ng ngn ca Jesus l khi ngi thanh nin u phin ny "n vi chnh
mnh".
Bt c ai trong chng ta cng c th n vi chnh mnh, v mi lc n li to ra c hi cho chng

ta. Chng no chng ta cn sng, chng ta cn phi ng u vi s thch thc ca vic tip tc pht
trin tinh thn v xc cm. Jesus ni, tt c chng ta lc no cng c s di do ca i sng v ngun
vui ca n phc v cho hnh phc su xa nht ca chng ta. Nhng ngi C c Gio gp c hi tm
ra chn l cho chnh mnh m Jesus ni: "Hy ch , Vng Quc ca Thng trong bn."

HI GIO
19. MOHAMMED NI THAY ALLAH
Nm ln mt ngy, nhng ngi Hi Gio m o khp ni quay mt v th trn nh Saudi
Arabia ( Rp X t). Qu xung trn mt tm thm, h cu nguyn hng v Mecca. Thng thng
h s dng li cu nguyn m h gi l Fatihah c ni ting i vi h nh li cu nguyn Cha dnh
cho ngi C c Gio:
i n Thng , Cha t ca nhng th gii!
Cu xin c Cha lng lnh nhn t!
Cha t trong phn x!
Ch Ngi chng con th cng, v vi Ngi chng con cu xin gip
Xin Ngi du dt chng con trn con ng ngay thng,
Con ng ca nhng ngi c n hu; vi nhng ngi khng gin d, v khng i vo con
ng lm lc.
Hng triu ngi ang theo nghi thc cu nguyn Hi Gio, bt u mi bn th k qua bi
Mohammed. l mt trong nhng cch h trnh by l h ng vi iu m Mohammed ni vi dn.
Allah, Thng , l mt thc th trc nht ca i h. Nhng ngi Hi Gio m o c th nhc i
nhc li t kinh Koran mt cch thnh tht: ch thc l li cu nguyn ca con, v lng m o ca
con, v i con, v ci cht ca con, thuc v Thng ".
Nhiu nm qua t khi Mohammed sng, dy cc tn nhng iu m Thng i hi ni

h. ng thi ngi Hi Gio theo st nhng mnh lnh ca Kinh Koran, vng tin rng kinh ny cha
ng ng iu Mohammed ni. H tin rng iu m Ngi ni th k th su vn cung cp nhng
cu tr li ph hp cho nhng cu hi hin i. Thng l th no? Ti l g? Trch nhim ca ti i
vi Thng l g? Vic g s xy ra sau khi ti cht? ng li sng chnh ng l g?
O GIC CA MOHAMMED
Trong mt m ti tm vo nm 611 trc Cng Nguyn, mt ngi Mecca mt mnh ngi cu
nguyn v trm t mc tng mt hang Ni Hira, ngay ngoi thnh ph. Nhng ngi bit r ng c l
khng ly g lm ngc nhin, v ng thng vo hang ny tm s tch mch cn thit cho s suy t su xa.
Nhng m nay -- sut t ngi Hi Gio bit n "m Quyn Nng Siu Vit" -- mang n cho
Mohammed mt kinh nghim mi.
t nhin t nhng suy t, mt o gic k th ni ln ni Ngi. Thin thn Gabriel xut hin,
truyn lnh ca Thng l Mohammed phi ku gi dn chng th phng Allah, Thng duy
nht ca tt c cc th gii. B p o, Mohammed ni mnh bt lc khng th lm cng vic nh th.
tr li, thin thn Gabriel nhc li lnh ca Allah hai ln na. Mohammed ri hang i ln nh ni
th xem khng kh ban m c th lm cho kinh nghim l lng ny m nht i khng. Ngay c ch
ny, Ngi nghe thy mt ging ni bo ngi rng Ngi l nh Tin Tri ca Thng .
Bi ri v s hi, Mohammed chy vi v nh k cho ngi v, Khadijah, s vic xy ra. Phi
chng Ngi mt tr? Khadijah lm yn lng Ngi, an i Ngi v khuyn khch Ngi ngh ngi cho n khi
Ngi tr li bnh tnh. B ngh v nhng chuyn Ngi ni cho b v m y. B thm chng vo iu B
bit v i sng ca chng b. V lng l, b bt u tin o gic ny l tht.
MOHAMMED, MT CNG DN NG KNH TRNG
Khadijah t lu tin chng b l mt ngi khc thng. T nhng ngy u mi quen bit
nhau, khi cu ca Mohammed, Abu Talib, gii thiu ng vi b rng ng l ngi lnh o on b
hnh, b phi knh trng s phn xt v tnh nt ca Ngi. Ngi hon thnh nhim v vi thnh

cng, v s knh trng pht trin thnh lng thng yu ln nhau. Hai ngi ly nhau, mc du b
l mt ga ph giu c tui bn mi v Ngi mi c hai mi lm tui. Cuc hn nhn trong mi
lm nm ca h l mt cuc hn nhn rt hnh phc, mc d ci cht ca hai a con trai. Mohammed
rt tn ty vi b v bn a con gi.
Khadijah bit nhng ngi trong b lc ca Mohammed, ngi Koreish, ng v s nh gi
cao chng ca b. H bit Ngi l mt ngi c t tng, sau mt thi gian di im lng. H i n tn
knh Ngi v thng hi Ngi li khuyn khi h cn n mt kin khch quan. Dng nh lc no Ngi
cng rt t khc bit vi nhng ngi quen bit Ngi, t ngy Ngi cn l mt cu b m ci cho n
nay. D l mt cu b chn cu cho ngi cu, trng coi cu trong nhng khu rng ln v trng tri ca
bi sa mc, Ngi vn ngh n nhng cu hi bt dit v i sng v ci cht. Khi hn nhn gii thot
Ngi khi phi lm vic, Ngi bt u em nhng cu hi vi Ngi vo hang ng nghin ngm
suy t.
c bit Khadijah bit phm vi bt mn ca Mohammed vi iu m Ngi nhn thy i sng ca
dn tc Ngi khi Ngi quan st h trong vic i x vi nhau. Ngi nhn thy khng bit bao nhiu v
xung t gia nhng b lc trong cc bn chng i du i nhng quyn li ch k di danh ngha
tn gio v danh d. Ngi nhn thy h bun bn v lm l gn Mecca, nht l trong nhng ma hi
ch, ung ru, nh bc, v nhy ma. Thm ch Ngi chng kin nhng ngi cha Rp chn sng
nhng con gi m h khng mun theo mt tp tc ph bin. Ngi nhn thy dn tc ca Ngi qu ch
trng n quyn li nh nht ca b lc n ni khng nhn thc c nhng nguy him t nhng x
ngoi quc hiu chin.
Thn trng nht l Ngi quan st s th cng ca h ti Kaaba, mt ngi n tn gio ti
Mecca. Hai ln mt nm nhng ngi hnh hng n t khp Rp dng li cu nguyn v l vt
trc nhng hnh nh ca 360 v thn, mt v thn i din cho mi ngy theo nm Rp. Ta nh

vung bng , Kaaba, vn cn tn ti v vn che ch ming en tin l ri t Thin ng. Huyn

thoi Rp k Abraham v Ishamel xy dng ngi n Kaaba nh th no, t ming en (thin
thch) vo mt gc. Mohammed quan st nhng ngi hnh hng ti y v ti khu ch Mecca,
ni c th mua nhng thn tng nh mang v nh.
iu m Ngi nhn thy v tn gio Rp li ni Ngi y nhng cu hi v nghi ng.
Ngi i chiu s th phng ti Mecca vi k c ca Ngi t nhng chuyn du hnh n nhng ni
khc v vi iu Ngi bit t C c Gio, Do Thi, v nhng ngi tin theo o th la n thm
Mecca. Nim tin ca ngi th thn la vo Ngy phn x v s trng pht nhng ngi ti li l g?
Hu ht nhng ngi Rp sng m khng suy xt n cuc sng mang h i u. Nhng cun sch
thing ling ca C c Gio v Do Thi ni v s khi huyn ca Thng lm cho nhng nh
tin tri l g? Ngi Rp khng c khi huyn gip h. H cha bao gi c mt nh tin tri. Ch c
mt Thng m nhng dn tc khc th phng l th no? Ngi Rp vinh danh ba trm su
mi v thn. Mohammed cn nhc nhng khc bit y mt thi gian di.
NH TIN TRI KHNG C QUN CHNG MN CHUNG
Nh Khadijah nh li tt c nhng s vic ny, B oan chc o gic ca Mohammed l s tht.
T lc u, trc c chnh Mohhammed hon ton b thuyt phc, b tin rng chng b l nh tin tri do
Thng chn. Nim tin khng lay chuyn ca b khin chng b tin vo chnh mnh. t lu sau, nhng
o gic khc li n vi Ngi, trao thm nhiu chi tit v s mng ca Ngi vi Allah. Trong ba nm ch
i, suy ngm v ni v Allah Ngi lng l cho thn quyn v thn hu bit. Vo lc cui cng thi gian
y, Ngi tp hp c mt nhm nh ch c ba mi ngi tin theo. Thi gian chn mui cho cng
vic tch cc hn.
t lu sau Ngi ni vi mt vi nhm nh ti khu ch, ngoi ng ph v Kaaba. Ngi bo h,
phi b s th phng cc thn v n thn v phi theo ca Allah, Thng duy nht ca tt c th
gii. Nu h khng lm nh vy, h s b trng pht nng n sau Ngy Xt X. u tin, ngi dn t

m nghe Ngi, v y l ngi m h bit v knh trng. Khi Mohammed tip tc vi nhng bi thuyt
ging l lng, h bt u ci v ch nho. Vic phi b nhng cch th phng c l khng th tng
tng c. Phi chng cha ng, t tin th phng theo li y? Nhng thn v n thn c hnh nh
trong n Kaaba bao gi cng trng nom h. Nhng nghi thc v tp tc c ca h rt quen thuc v
thoi mi. H bit mt Thng duy nht ca Mohammed l g u?
Mt s ngi trong b lc bt u nghi ng v s lnh mnh tinh thn ca Ngi v nhng ngi
khc tr nn kh chu v quyt nh vic Ngi nho bng th phng cc thn tng Kaaba. H sinh
sng bng cch cung cp nhu cu cho nhng ngi hnh hng v Mecca th cng. Nu ngi ta
lm theo iu Mohammed yu cu, ngun thu nhp ca h s khng cn.
Mc d bt bnh pht trin, Mohammed nht nh ni l chnh Allah ni iu ny vi Ngi.
Ngi bo thnh gi hy nghe cho k, v y l nhng khi huyn cui cng Thng lm cho con
ngi. Trc khi mi th c sng to, c mt cun sch trn Thin ng cha ng tt c chn l,
Mohammed ni vi h nh th. Mt phn cun sch ny cha ng c tit l cho ngi Do Thi
v nhng ngi C c Gio qua nhng nh tin tri ca h, k c Jesus. Nhng phn ln ca cun sch
c tit l cho Mohammed.
Cui cng nhng ngi Koreish khng th chu ng c na. H t chi v khng nghe Ngi.
H bt u ngn cn vic thuyt ging ca Ngi v khng b cc ngi i o. H th mi cch
lm Ngi nn ch b nhim v ca Ngi. V h khng cn nghe Ngi na, Ngi bt u ni vi nhng
ngi l n bun bn hay hnh hng trong thnh ph. Nhng ngi Koreish cnh co nhng du khch
v Ngi nhng nhng li cnh co ch gi thm tnh t m ca du khch. Nhng du khch mang v nh
cu chuyn v nh thuyt ging l lng ny ni bt chp nhng thnh vin ca b lc ng ta. Mt s
du khch t th trn gi l Yathrib c bit lu n nhng g Mohammed thuyt ging cho h. H ang
tm kim mt nh lnh o c th gip h vt qua c hu qu ca cuc chin tai hi gia hai b lc.
H bt u ngh rng Mohammed c th l mt s chn la tt cho trch nhim ny.

Vo lc cao im ca s khng b, Khadijah cht. Ci cht ca b li c tip theo sau ci cht

ca ngi cu c th lc ca Mohammed, Abu Talib, ngi bo v cho Ngi d rng cha bao gi i
o. Hai s mt mt ny km theo s khng b gia tng lm Mohammed rt phin no. Ngi bt u
nghi ng Ngi khng th no hon thnh mc tiu ti Mecca, ni y an ton cho nhm tn ang pht
trin ca Ngi b e da. Nhng hon cnh ny dn n quyt nh Ngi chp nhn li mi ca nhng
cng dn Yathrib tr thnh ngi lnh o cu h.
CUC O THOT TI MEDINA
Cuc ra i t Mecca c thi hnh rt b mt v nhng ngi Koreish gin d c th hm hi h.
Tt c hai trm tn c phi i trc. Mohammed v ngi t lu nm, Abu Bekr, i cui cng.
Mc d nhiu nguy him nhng ton nhm n Yathrib bnh an. vinh danh s quang lm ca v lnh
o mi, ngi dn i tn thnh ph thnh "Thnh Ph ca V Tin Tri". Thnh ph ny nay c gi l
Medina. Phong tro ca ngi Hi Gio i Medina c gi l Hegira, c ngha l rt chy hay s di tr.
Vic ny xy ra vo nm 622 sau Cng Nguyn, v nm ny tr thnh nm u tin ca Lch Hi Gio.
By gi Mohammed trong mt v th thi hnh quyn lc to ln. Ngi tr thnh ngi tr v, thy tu, nh
lm lut, v quan ta, tin tri v tng ch huy ton b cng ng. Ngi thit lp hin php cho dn Ngi,
ht sc c gng thng nht tt c nhng nhm khc bit thnh mt khi thn hu on kt cht ch.
Ngi dn gip ln nhau chng li k th v mi kh khn. H phi trung thnh vi nhng quyt nh
ca Allah c tit l cho nh tin tri, Mohammed.
Mt trong nhng hnh ng u tin lc ti Medina l xy dng mt nh th Hi Gio on gin
lm trung tm cho ngi Hi Gio n th cng. Ni y Ngi thuyt gio thng xuyn. Nhng bi
thuyt ging ca Ngi vch ra nhng tiu chun lun l n gin nhng chc chn v lng tt i vi
nhng du khch v trung thnh vi b bn. Ngi thc gic h cu nguyn thng xuyn v phi trung
thc trong nhng hnh ng sng bi Allah. Trong cch din t sa mc, Mohammed ni v nhng phn

thng cho li sng chnh ng v trng pht cuc sng ph phm. Thin ng ging nh mt c o
ngh ngi thoi mi, trong khi a ngc l mt l la, i kht, v c n.
NH TIN TRI CHIN THNG
Mohammed lc no cng tin tng hy vng nhng ngi Do Thi v C c Gio s chp nhn
Ngi v thng ip ca Ngi nh chng k tip trong cun sch khi huyn m tt c u gi chung.
Bi vy, khi Ngi n Medina, Ngi chun b phi rt kin nhn trong n lc thuyt phc cng dn
Do Thi ng h tha c Medina mi. Ngi cn yu cu nhng tn cu nguyn quay mt v
Jerusalem, v Ngi nhn mnh nhng yu t chung trong truyn thng ca h.
Tuy nhin, chng my chc ngi ta thy r rng ngi Do Thi sng ti y khng c nh
gi Mohammed l nh tin tri ca h. Nhiu ngi cn ch nho s khm ph ca Ngi. Cc quan h c
chiu hng xu i khi mt s ngi Do Thi vi phm nhng iu kin trong tha c vi Mohammed.
Nh tin tri a ra mt i hi hoc h phi gia nhp Hi Gio hoc phi ri i. Lnh ny c thi hnh
bi qun i ca Mohammed. y l chin thng u tin trong danh sch di nhng chin thng ca
Hi Gio vi qun ch. Nhng ngi Hi Gio cho rng nhng bin chuyn nh vy rt cn thit bo
v s pht trin cng ng tn gio ca h.
Thc t l, iu ny nh du mt im quan trng hn trong lch s Hi Gio. Mohammed
bt u nhn thy nhng li tin tri ca mnh s khng d c chp nhn bi nhng ngi khng phi l
Rp. Hi Gio dn dn hng nhiu hn v nhng ngi Rp. Nhng truyn thng Do Thi v C
c Gio b thu hp v truyn thng Rp c nhn mnh t . Nhng ngi Hi Gio khng cn
cu nguyn hng v Jerusalem. H hng v Mecca. Mohammed v cc tn nng lng ngng i
ngy h c th tr v Mecca mt ln na.
Khi ting tm ca nh tin tri vang di khp Rp, nhiu ngi i o vo tn gio mi. Cui
cng, Mohammed cm thy cn phi v phc li ca tn ly Mecca vi qun i ca mnh. Vy nn,
tm nm sau khi o thot khi Mecca, Ngi tr v Mecca nh mt ngi chin thng. Bao gi Ngi

cng khoan dung vi k ch, tha th hu ht chng. H ch phi th nhn nim tin vi Thng v
nh tin tri ca Thng .
Mohammed i ngay n ngi n. Ngi b i tt c nhng thn tng ti ngi n Kaaba, tuyn
b l ch th phng Allah. Mecca tr thnh thnh a ca Hi Gio.
S sp ca Mecca khin nhng cng ng khc tuyn b qui phc trc tn gio v s cai
tr ca nh tin tri. i khi Mohammed tin rng nhim v chnh ca Ngi l thng nht nhng b lc
Rp bng cch a h li sng cng nhau thnh mt quc gia c cai qun theo Allah. Khi nhng b
lc khng cam kt trung thnh, th h s b git v b khut phc bi thnh chin, ci m ngi Hi Gio
tin l tng trng ca Allah. Dn dn nhng b lc ri rc xa hp nht thnh quc gia Rp.
gi li ha vi ngi trung thnh, Mohammed tr v sng ti Medina. Nhng Ngi vn hnh
hng ti Mecca, v bao gi Ngi cng xem Mecca l trung tm hp php chnh ng th phng
Allah. Trong ln hnh hng cui cng, Ngi thuyt ging mt bi, bi hay nht ca Ngi cn nh c.
Trong bi ging ny, Ngi tuyn b tt c cc tn u l anh em, cng nh khng bao gi ngng gip
v tn trng ln nhau.
TNG PHM CHO HI GIO CA MOHAMMED
Khng lu sau khi tr v Medina t cuc hnh hng cui cng, Mohammed t trn. Ngi th su
mi hai tui. Qu nhiu vic xy ra t khi Ngi mt mnh trong hang gn Mecca v suy ngh v
ngha ca i sng. Thng ip ca Allah c a ra v c chp nhn mt cch nhit tnh.
Nhng ngi Rp bin i nhng thn tng thnh th phng Allah. H khng cn nhng cuc
chin tranh b lc. H u l anh em. H khng cn nhy ma, say sa v c bc trong nhng cuc l
n o. H cu nguyn v nhn n v cm thy s hin din ca Allah gn gi bn cnh h.
Gia ti ca Mohammed li cho nhng tn ca Ngi tht v i. Ngi cho h mnh v
on kt chng li xm lng ca ngoi bang. Ngi li cho h mt nim tin m h thy trong sng
v tha mn. Ngi li cho h nhit tnh v nim tin dn h n truyn nim tin ny cho tt c ngi

khc. Ngi li cho h nhng t c hun luyn tip tc phong tro. Ngi li cho h mt
o qun c th m rng Hi Gio n nhng vng t khc bng thnh chin. Ngi li cho h tm
gng ca i Ngi ht sc tn ty theo ca Allah.
Abu Bekr, thng ph l Ngi, l ngi ng nhin c chn l ngi k nghip nh tin tri,
hay vua Hi. V sau mt thi gian tang l ngn ngi, Hi Gio tip tc nh trc hng ti vic thc
hin ton b gic m ca nh tin tri. Lch s thay i. Con ngi thay i. H khng mt mnh
thay i qua kinh nghim vi con ngi Mohammed nhng qua tn iu Ngi dy h. l tn iu m
hng triu ngi Hi Gio vn i theo, tuyn b vi nim tin hon ton:" Khng c Thng m l
Allah, v Mohammed l nh tin tri ca Allah".
20. NGI HI GIO NGHE V VNG LI
Hu ht nhng tn gio hin i trn th gii thit lp tn gio bi mt bin c ca lch s. C
nhiu trng hp, ngun gc ca nhng tn gio y b chn vi qu su trong thi gian n ni chng ta
khng bit c nhng bin c no lm cho nhng tn gio y pht trin. Nhng Hi Gio c phn
bit bi hai s kin ngay t lc u. Trc tin, Hi Gio tr thnh mt tn gio do kt qu n lc ch
tm lp k hoch v xem xt k cng. Th nh, ton b pht trin ca n xy ra sau khi lch s th gii
bt u c ghi chp k lng.
Trong thi gian t nm ngn ngi, Mohammed t nng mnh ln mt a v lnh o c o
trong lng dn tc Ngi. Ngi c c hi v thi gian lp k hoch t m p ng nhng nhu cu x
hi v tinh thn ca ng bo ca Ngi. Tuy rng phi ni thay cho Allah, Mohammed a ra nhng
lut l v nim tin, v bn phn tn gio, v v hnh kim thch ng. Kt qu, ngi Hi Gio t tm
thy s ch dn cho hu ht mi hot ng hay tnh th phi i ph ca con ngi.
TI PHI TIN G?
mt ni no trong cuc i, mi mt ngi c suy ngh u bn khon v quyn nng hay

mt sc mnh chu trch nhim v s sng to mi th m chng ta nhn thy, nghe thy, ngi thy, nm
thy v s thy. Loi quyn nng hay sc mnh y l g? N hot ng nh th no v khi no? Ci g
khin n hnh hot trc tin?
Mohammed phi i mt vi nhng bn khon ny khi cn l mt thanh nin. Qua o gic,
Ngi tin l tm ra cu tr li. Ngi khng ngn ngi tin c nhng cu tr li n vi ngi khc.
Allah, ng Bt Dit, l ngun gc ca mi sng to. Tuyn b chnh tn ngng ca tt c cc tn l
tin vo Allah: "Ti xc nhn l khng c Thng m ch c Allah"
Allah cng bng v nhn t. Ngi thy v nghe mi th. Ngi c mt khp ni. Ngi bit tt c
nhng hnh ng ca con ngi, tt hay xu. Vo Ngy Xt X, Allah xt x i sng ca con ngi.
Trong lc u Ngi quy nh cch thc m tt c mi th phi c s tn ti ca n. Trong lc cui cng,
Ngi quyt nh vn mnh bt dit.
Mohammed tin rng vn vt trong tnh trt t v tnh ty thuc ca n, ni ln cu chuyn v mt
Thng qu quyt. Allah to ra tt c mi th v nh trc mi bin chuyn. Tuy nhin con
ngi c th tip xc vi Ngi qua cu nguyn, v con ngi c t do t k hoch cho i mnh. Tuy
nhin, h phi bit rng thin ng hay a ngc l hu qu ch i h.
V t lu Allah t rt khi chiu hng sng to tch cc ca mnh, nn con ngi kh m bit
cch no lm theo ca Ngi. Nhng Allah hiu nhu cu ca con ngi. Ngi thit lp ba cch tit l
ca mnh cho con ngi: mt nh tin tri, Kinh Koran, v cc thin thn.
Cch th nht trong ba cch c by t trong phn hai ca li tuyn b Hi Gio v nim tin:
"Ti xc nhn khng c Thng m ch c Allah, v Mohammed l nh tin tri ca Ngi."
Ngi Hi Gio knh trng nhng nh tin tri khc -- gm Adam, Noah, Abraham, Moses v
Jesus. Nhng Mohammed l nh tin tri cui cng, "nim phong". Khng c v tin tri no tng ni v uy
quyn nh vy. Khng c v tin tri no khc c s tit l hon ton t Thng nh vy.
Mohammed khng bao gi cho rng mnh l hn mt ngi bnh thng. S tranh ci chnh vi

ngi C c Gio ca Ngi l nhiu ngi C c Gio th cng c Cha Con, cng nh c Cha
Cha. Ngi khng th tha th cho s thm nm y. "Khng c ai trn thin ng hay tri t n trc
ng nhn t lm b ti"
Thng l ng Bt Dit
Ch mnh Ngi l Thng
Ngi khng sinh ra ai v cng khng b sinh ra!
Cng chng ai ging Ngi c!
Nhng tit l ca Mohammed c gn gi trong Kinh Koran khai sng nhng th h tip
ni. Kinh Koran l mt cun sch c bit c ngha i vi ngi Hi Gio v n ng nht vi cun
sch khc m ngi Hi Gio tin l tn ti trn Thin ng t lc khi thy. Trong cun sch thn
thnh ny, mun ca Allah c ghi li. Cng nhng thin khi nh vy cun sch l nhng thin
khi c trao cho Mohammed v c vit trong Kinh Koran. Kinh Koran l ton b thng ip ca
Thng gi cho con ngi.
Nhng ngi Hi Gio chnh thng lun lun tin chc rng bn vn trong sch thing ling ca h
l chnh xc. "Nhng ngi c tr nh" bit nhng iu m Mohammed ni. t lu sau khi cht, nhng li
Ngi ni c vit thnh vn bn. Vic ny lm cho ngi Hi Gio t lc khi u tn gio ca h
c c b kinh thnh thing ling.
Cch hiu bit Thng th ba l qua cc thin thn. i vi ngi Hi Gio thin thn quan
trng nht l Gabriel, ni ting vi h nh mt "thin thn thin khi". Chnh Gabriel mang thng ip
ca Thng cho Mohammed. Gabriel v nhng thin thn khc chung quanh ngai vng ca
Thng , "tng tri th by" ca thin ng, thi hnh ca Allah v phc v cc sc lut ca
Ngi.
Mt thin thn khc -- hay thc ra nguyn l thin thn - l Qu thn, b y ra khi khi thin
ng v cao ngo. Ngi Hi Gio tin l thin thn ny m trch a ngc v vi nhng ph t, hot

ng cn tr ca Allah bng cch quyn r con ngi vo con ng ti li. Tuy nhin, Allah ton
nng v quyt nh tt c. Cho nn cng vic ca thn Qu ny b hn ch vo nhng g m qu thn
ny ch c th lm c trong khun kh chng trnh ca Allah. Thn Qu ny thc s khng bao gi
c th cn tr ni Allah, v chng trnh ca Allah gm c phn cho thn Qu lm cng vic cm d.
Thng cng bng nhng i thng thng pht theo ng vi c tnh cuc sng ca con
ngi. Phi chng iu thin l khng c thng v iu c l b trng pht. Kinh Koran ni vi ngi
Hi Gio l Phn Quyt cui cng s ti vo cui thi i ny v bt u s trng cu khi Allah phn
xt tt c cc linh hn. Mi linh hn s b x theo h s cuc i n. Allah nhn t, v ngi thin c
phn thng ln hn ngi y ng c thng. Nhng trng pht ti li th ng theo ti li ng b
trng pht.
Nhng tn theo ca Allah th s c thng sng i i trn thin ng. Kinh Koran
m t cuc sng trn thin ng ging nh mt c o tuyt vi, c nc chy, nhng th gii kht, tri
cy v chim chc, cc chng trai v nhng thiu n phc v nhu cu ca cc c dn. Nhng ngi Hi
Gio chn chn tin rng ting gi thc s ca thin ng l s hin din bt dit ca Allah.
a ngc c chun b cho nhng ai khc t chi khng qui phc theo Allah. Hn na, m
t a ngc ging nh ngi sa mc c th tng tng n ni thng kh cng cc mi mi trong la
v nng. Ci m h n v ung ging nh nc si. Khi h ku cu, s gip lm h tr thnh kh
thm. Mt s ngi Hi Gio ni rng Kinh Koran dng cch ni hnh nh vch ra rng s hon ton
khng c nim tin trong cuc sng nu khng c s hin din ca Allah.
Allah, nh tin tri, kinh Koran, thin thn v Phn Quyt Cui Cng -- con ngi phi tin tt c
nhng th . Thit yu nim tin th su l: tin vo quyn nng hon ton v v bin ca Allah.
Thc s y l s nhc li ca mt s c tnh ca Allah, vch ra s cn thit vng li dt khot
v phn con ngi. Con ngi khng cn hiu ca Thng -- thc ra, khng th hiu c. Nhng

con ngi phi phc tng iu . "Ti nghe v vng li" m t mi quan h ca con ngi vi Thng
.
Danh xng Moslem c ngha "phc tng" trong khi Islam c ngha l "s phc tng ca Allah".
Ngi Hi Gio tin rng phc tng mang li ha bnh v tha mn. H bc b cc thut ng
"Mohammedan" (Mn ca Mohammed v "Mohammedanism" (o Mohammed) v chng ng th
phng Mohammed. Ngi Hi Gio ch th phng Allah.
TI PHI LM G?
o Hi tri rng nhanh chng trn th gii mt phn do tnh n gin ca n. Tn iu ca n
c ni r rng trong su nim tin, nh chng ta thy. Bn phn tn gio ca cc tn c ni r
rng trong nm i hi c coi l "nm tr ct" ca o Hi.
Tuyn B V Nim Tin. Trc tin, ngi Hi Gio phi tuyn b nim tin ca mnh v li nguyn
trung thnh. "Ti xc nhn khng c Thng m ch c Allah, v Mohammed l tin tri ca Allah."
Ni trc nhn chng, li tuyn b ny c chp nhn mt tn mi vo Tnh anh em ca o Hi.
Cu nguyn. K lut tn gio chnh ca ngi Hi Gio l cu nguyn. Mohammed ch nh nm
ln mt ngy cho cu nguyn thng l, v khuyn khch cu nguyn ring cm thy Allah lun lun
hin din. Vo lc mt tri mc, gia tra, gia bui chiu, vo lc mt tri ln v bui ti, nhng ngi
Hi Gio c ku gi cu nguyn. T thp gio ng, "nhng ct tru" ca cu nguyn, li ku gi
c truyn n hng triu ngi Hi Gio m o:
c Allah v i, c Allah v i.
Khng c Thng m ch c Allah.
Mohammed l thnh tng ca Allah.
Trc li cu nguyn ca cc ngi!
Trc s m o ca cc ngi!
c Allah v i, khng c Thng , ch c Allah!

Trc tin, c nghi thc ty u v t thm cu nguyn. Ri ngi Hi Gio qu xung ci u v

hng Mecca. Li cu nguyn thng c dng lm li s phc tng ca Allah. Thng thng by t
ca s tn th. i vi mt s ngi, iu l s xc nhn s c mt thng xuyn ca Thng l
c tht.
iu ny cui cng gn nh p ng lng mong c ca Mohammed hy vng tt c nhng tn
c th coi Allah l kinh nghim sng thc s.
Ngi Hi Gio c gng n gio ng cu nguyn vo bt c lc no c th c. Nhng
ta nh n gin ny c thit k ngi i l quay mt v Mecca. Tt c s trang hong u l
nhng trang tr hnh hc, theo li khng nh ca Mohammed l khng c hnh nh. Th su l ngy c
bit cu nguyn chung ti gio ng. n ng n gio ng thi hnh nghi thc ty u, ri t hp
thnh tng nhm nghe c kinh Koran ri tham d l cu nguyn. Trong mi gio ng, ngi lnh o
hng dn bui l chung v thuyt ging hng tun v nim tin Hi Gio.
Thng thng gio on gm ton nam gii, hu ht ngi Hi Gio tin rng ngi ph n nn
cng l ti nh. Chnh Mohammed tuyn b s hnh l ti nh ring tt hn i vi ph n. Nu h
d cc l, thng thng h ngi hu trng.
n Chay. n chay l mt hnh ng tn gio thng xuyn ca ngi Hi Gio m o. n chay
l cn thit cho tt c cc tn , ngoi tr v iu kin th xc hay nhng hot ng c bit. Ngi Hi
Gio n chay vo thng Ramadan, thng th chn ca Lch Hi Gio. Trong ma n chay Ramadan,
khng c n thc n v ung gia lc mt tri mc v mt tri ln. Ngi Hi Gio tin rng n
chay l s nhc nh tt a nhng iu tinh thn ln hng u. H c c v nghe ton b Kinh
Koran trong thng ny v thng gio ng.
B Th. Nim tin vo tnh anh em ca tt c ngi Hi Gio gip duy tr tp tc xa xa trong
vic chia s tin ca cho ngi tng thiu. C lc, s chia s c hp thc ha di hnh thc "thu"
hng nm. By gi, vic ny thng c tr di hnh thc cam kt t nguyn gip ngi tng

thiu v ng h nhng trng hc v gio ng Hi Gio. Tuy c ngi c th khng chn cch tr
, nhng rt t ngi khng tr. Bn ca h u mong mun, v h tin rng tnh ho phng i vi ngi
khc khin Allah s ho phng vi h.
Hnh Hng. Trn ht trong t tng ca mnh trong cuc i ny, mi mt ngi Hi Gio
sng vi mt mng c v nim mong ch. l hnh hng n Mecca, mt thnh ph qu thing
ling n ni ngi ngoi o khng c vo. Hng nm vo thng mi hai Lch Hi Gio, con ng
i ti Mecca ng nght nhng ngi hnh hng. H hi h tham d nhng bui l tp trung ti ngi
n Kaaba c v Gio ng Mecca. Mohammed thc gic cc tn hnh hng mi nm. By gi,
do s m rng ca Hi on Hi Gio, mi ngi c yu cu phi i mt ln trong i ngi. Trong
khi nhiu ngi khng bao gi c th thc hin c chuyn i, vic ny vn l mc tiu cuc i ca
hu ht ngi Hi Gio.
Mt khi n ni, ngi hnh hng vo khun vin thing ling ca Mecca, mi ngi u mc
qun o c thit k sn lm cho tt c ngi Hi Gio, giu hay ngho, u ging nhau. a v x hi,
v chng tc, ca ci b lng qun, ngi hnh hng tham d nghi l thing ling ca cuc hnh hng.
H nhn n v nhn ung sut ngy; h son thnh kch nhng huyn thoi truyn thng; h vinh danh
Vin en ti n Kaaba. V tham d cuc hnh hng, nhng ngi Hi Gio ny bao gi cng
c knh trng bi ngi ng hng.
Hnh hng l mt tc nhn thng nht quan trng cho o Hi. Chc chn Mohammed nhn
mnh vic ny v Ngi mong mi iu phng s cho s nghip on kt cc b lc Rp. N cn
gip vo vic cng c s rng buc thn hu gia nhng ngi Hi Gio.
NGI HI GIO THIU N G NGI KHC
hng dn li sng hng ngy, ngi Hi Gio khng phi tm u xa hn ngoi Kinh Koran.
Phn ln cht t cho la cm hng ca Mohammed l ci v lun v thiu mc tiu ng lm trong i

sng ca nhng ngi ng hng. Kinh Koran trn y nhng thng ip phn nh mi quan ngi ny.
Nhng tn gio khc c th pht trin con ngi sng cch bit ngi khc, t nhng ham mun v nhu
cu c nhn xung hng th yu trc vic tm cu tinh thn. o Hi khng c gng th lm nh vy.
o Hi c gng lm cho con ngi xng ng sng vi nhau.
T lu Mohammed cm tn c bc v ung c cht say. C l lc Ngi lm vy v Ngi
ngh li nhng cnh hn lon v ch chn n o ti nhng hi ch hng nm gn Mecca. Nu nhng lut
l chng c bc v tnh trng say xa gy ra s thay i trong i sng ca tn , th nhng li tuyn b
ca Ngi v ph n cn gy nhiu thay i hn. n ng c th ly d v ly nhiu v ty theo mun
c yu cu coi ph n l ngi ca cng mt ng To Ha, c quyn ring. Ngi chng phi tn
trng quyn ca ngi v i vi ca hi mn v phi tun theo mt s lut l v ly d v ti gi.
Mohammed thc y mi n lc ngn tr s ly d v khng g khc l lm pht lng Allah.
Ngi M git mnh v s thc hnh chnh sch a th ca Hi Gio. Ngi Hi Gio, theo Kinh
Koran, c th ly bn v (Mohammed mt ln c php c bit ca Allah, ly mi v). Tuy vy
Mohammed yu cu n ng xem xt hon cnh v tnh kh ca mnh tht cn thn trc khi lm nh
th. Nu h khng th x i bnh ng trong vic sn sc v tnh cm, h ch nn ly mt v.
Cng ngy cng nhiu ngi Hi Gio ly mt v, hoc v l nhng g m h tin tng hoc
nhng g m h c th cung cp c. Nhiu ngi Hi Gio by gi c hiu tinh thn hay ch nh ca
lut trong kinh Koran. Nhng ngi tn t do hn khng nh rng ch mt v mt chng nm
trong tinh thn ca Kinh Koran. H nhn thc rng thi gian thay i t khi Mohammed lm lut ly
v. Lc y t l ngi ph n so vi n ng cao hn ngy nay. Hn th na, theo nh tp tc b lc c,
cch duy nht m ngi n ng c th gip ph n ngho kh hay ga b l ly ngi .
Mc du i sng v cng vic ca Mohammed bo m cho ngi ph n Hi Gio nhiu c
n, m khng c hng trc y nhng h vn cn phi kn o v khim nhng. Nhng hot ng
tn gio ca h nn c thi hnh ring th tt hn. H nn sng tch bit nh hn l i y i . H

khng phi n trn trc tt c nhng con mt, nhng khim nhng v trm lng l nhng c tnh ph
hp nht cho h.
Thu u, ngi Hi Gio c trch nhim tranh u vi nhng ngi anh em ca h nu cn thit.
Mohammed ni chin tranh t v th c th chp nhn, nhng ta ch tn cng khi chin u v Allah.
Nhng cuc thnh chin nh vy tri rng o Hi trn mt phn rng ln a cu trong mt thi
gian rt ngn. Mohammed dy ngi Hi Gio phi lng vi ngi b chinh phc, khng nn mang
thi th ch.
Thc ra, tt c nhng lut l v li sng c o c ca mt ngi Hi Gio bt ngun t mt
trong nhng iu cui cng m Mohammed ni vi tn . Trong bi ging cui cng ti Mecca, Ngi c
li tuyn b ni ting v tnh anh em ca tt c tn . Tt c tn u quan trng v tt c mi ngi
u bnh ng di mt Allah. Ch vi l do khng thi, th lng tt v knh trng cng l bn phn
i vi cha m, con ci, ngi n l v tt c ngi khc.
Ngi Hi Gio phi trung thnh trong li ha i vi nhau. H knh trng i sng v ti sn ca
nhau. nh gi lng tt ca mt con ngi da vo cch ngi y hnh ng i vi anh em. Tt c
nhng g m con ngi tin tng c th c ni ln t iu ngi y lm, nh trong ng ngn Hi Gio:"
Khng c ai trong s cc ngi l tn cho n khi bit yu thng ngi anh em, nhng g m ngi
anh em thng yu cho chnh anh ta".
Lu nay, khi ngi ta quen sng trong cc quc gia, ai cng bit trch nhim x hi. Nhng
nhng ngi Rp thi Mohammed tiu hao ngy thng trong tranh ci nh nhen v nh nhau
lin min gia cc b lc. Mohammed ni khng c gii hn trch nhim i vi nhng ngi sng
thnh th ca Ngi hay thuc v b lc ca Ngi. Ngi chu trch nhim v vic chia s phc li ca tt
c nhng ai c gi tr, quyn li, v mc tiu chung vi Ngi.
Mohammed m rng mi quan tm v ngi dn ca Ngi, nhn chm chm vo phn cn li
ca th gii v gip h t thch nghi vi mt vai tr trn th gii. Tt c nhng iu c lm trong

khong thi gian hai mi nm ngn ngi. Ngi Hi Gio trung bnh bit r bi hc ca mnh. Ngi
Hi Gio theo gio l ca v tin tri v tnh anh em l mt cng dn tt trn th gii.
21. TNH ANH EM TRONG O HI
Trong cuc i Mohammed, nhng s bt ng kin trong tn b ngn chn ch yu l v hiu
qu ca s on kt m Ngi t c ni h. Nhng khi Ngi cht, dn tc ca Ngi -- ging nh tt
c cc dn tc khp ni -- v l ra rng c mt s bt ha trong vic thi hnh phn cn li trong nhng
mc tiu o Hi. c bn ci trong lc bt u v vic ai l ngi s thay th Mohammed trong vic
lnh o ngi ngoan o. Vic ny c gii quyt khng my kh khn vi s la chn ngi tin cn
Abu Bekr lm vua o Hi. Khng may, k tc nhng ch trng trong lnh th Hi Gio khng c b
sung d dng. V quc Hi Gio ln mnh, nhng bt ng kin cng pht trin.
C mt vi nhm c nhng khi nim dt khot v phng php tt nht chn la Vua Hi.
Nhng ngi ng hnh l nhng ngi cng tc gn gi nht vi Mohammed ngh rng vua Hi phi
l mt trong s ngi ny. Mt s ngi ngh rng s lnh o phi trong tay gia nh Mohammed.
Nhng ngi Koreish ngh rng chnh h, b lc ca Mohammed, phi kim sot triu i Hi Gio.
S LAN RNG CA O HI
Di quyn ca Abu Bekr, ngi Hi Gio tn cng Syria trong thnh chin u tin chng li
mt ngoi quc. Nhng cuc xm lng Hi Gio bt u. Di quyn v vua th hai, Omar, qun i Hi
Gio tin vo nhng cuc chin khc, cui cng mang o Hi vao nhng phn t ca Phi Chu, n
, tt c Mng C v Ty Ban Nha.
Nhng chng gy n tng nht trong lch s o Hi c vit v nhng chin binh hung d t
Rp xng ra thn tnh th gii. Nhng ngi m o Hi Gio cho rng h lm nh vy trong mt
c gng thnh thc cu th gii khi Phn Quyt Cui Cng. Mohammed lm cho h cm thy l
nhim v ca h, v nu cn thit h s buc th gii vo s cu ri ny. Sc mnh bao gi cng cn

thit. Ngi ta thng a ra ba iu la chn cho nhng ngi khng phi l Hi Gio -- chp nhn
kinh Koran, ng mt loi thu c bit v c quyn ca nhng ngi khng phi l Hi Gio cn li,
hay cui cng l li gm. Trang b v tip t ca h c th ni l th s, ngi Hi Gio tip tc thng
trn, thi thc bi nim tin v mt s mng v bi mt s l do khc t tn gio hn. Theo lut Hi Gio,
binh lnh c th gi bn phn nm chin li phm trong thnh chin. Nu sng st, mt ngi lnh c th
tr nn rt giu c. Nu cht, ngi lnh s i thng vo thin ng.
Nhng ngi khc gii thch rng mt phn quyn li ca ngi Hi Gio trong vic xm chim
lan rng nm trong vic cuc sng ca h cho n by gi b gii hn vo bin gii t ai sa mc cn
ci ca h. Trc mt h by gi l s giu c v t ai v vn ha ca nhng nn vn minh phn thnh
v mu m ca a Trung Hi. Khng ch sn phm ca t ai li cun h, m nhng kho tng v khoa
hc, m thut v trit hc cng li cun h.
Chnh trong lc kho tng Medina bt u tin ti im bng n. Ai tng m c v s
giu c nh th vo t nhng cuc xm lng cc nc? V vua Hi chu trch nhim v cch tiu
pha. i vi nhiu ngi, n tr thnh mt vn quan tm nht c th chia s trong quyt nh chn
vua Hi. Cuc sng ca nhng vua Hi tt l hy sinh cho kht vng v lng tham ca mt s nhm ngi
v lng tm.
V o Hi bnh trng rng, gm cng ngy cng nhiu nhng ngi khng phi l Rp, s
ng thun tr nn kh khn v cui cng khng th lm c. Tuy nhin qua nhiu th k, nhng ngi
Hi Gio chnh thng hn khng khng i mt nh lnh o tn gio duy nht cho ton th th gii Hi
Gio. Nhng thi gian v tnh th thay i v vn cn ang thay i. Cui cng vo nm 1924, ch
vua Hi chm dt.
Trong nhng nm u sau ci cht ca Mohammed, nhng cu hi c nu ln a n kt qu
phn ha ln trong Hi Gio. S phn ha ny ko di n tn ngy nay. C hai nhm u coi ng li
suy ngh v hnh ng ca h u st hp vi nhng tit l ca Mohammed. C hai nhm tin tng

phong tro ca h tiu biu cho s pht trin ng ca Hi Gio.

LUT SUNNA
Nhnh chnh thng hay bo th ca o Hi c gi l Sunna, c t tn nh vy v s nhn
mnh ca n trong vic thu thp cc truyn thng Hi Gio cng c gi bng tn ny. Nhng ngi
theo lut Sunna tin rng nhng g c trong Kinh Koran v trong Lut Sunna xc nh nhng gii hn v
nim tin v hnh ng cho ngi Hi Gio. Kinh Koran ni li ca Allah. Lut Sunna ni v hnh ng
v li ni ca Mohammed v nhng tp tc ban u ca ngi Hi Gio.
C lc, ngi theo lut Sunna tin rng kinh Koran v nhng truyn thng phi c gii thch ng
nh c vit. Mt gio s ng tn knh tn l Ashari gip nhng ngi theo lut Sunna pht trin
nhng nim tin hi khc cho php s dng l tr trong vic gii thch. ng gii thch mt s nim tin
dng nh mu thun v ni Allah l tt c. Allah to mi th v tt c hnh ng v, cho nn Allah chu
trch nhim c hai thin v c. Con ngi phi chp nhn iu , m khng tranh ci v vic ny liu
c th c khng.
Mt s bn khon lm sao kinh Koran c th bt dit nh Mohammed dy cho h. Nu nh vy,
s khng c g khc c thit lp bn cnh Thng ? V khng phi l ti li ln nht trong mi s
th phng nhiu hn mt Thng ? Ashari dy kinh trong dng thc m ngi Hi Gio c, khng
bt dit. Nhng dng ln u tin n hin hu trong tm tr Allah th n bt dit.
Thng c mt s ngi khng ch trng nhiu vo nghi thc hay lut l tn gio hay thn hc.
c nhiu ngi Hi Gio c tnh kh ny. Mt s trong h bt u by t nim tin ca h theo cch h
nhn thy nhng ngi tn gio khc. H cm thy chn l tn gio khng ch hn ch trong tn iu v
nghi l. Chn l c th t c t s ng cm trc tip vi Thng . V v vy, mt s bt u
thc hnh thin nh v nhng tp luyn thn b tn ty khc.
u tin h hn l c cho n bng s ngc nhin, v h i vt qua s tu tp thng l
ca Hi Gio. Ging nh mt s ngi t chi b nim tin khc, h mc o chong len khng thoi mi

v khng lu g n nhu cu vt cht v x hi. H b gn cho ci tn Sufis c ngha "ngi "mc

len". V s ngi gia tng, h bt u tp hp thnh on th thn hu, nhn mnh s tn ty hon ton
vi Thng . Mc tiu ca h l hp nht vi Allah trong i ny, khng phi ch i n sau khi
cht.
Dn d nhng ngi Sufis ny t c s tn trng ca nhng ngi Hi Gio chnh thng. Mt
ngi u tin hiu gi tr con ng ca h i ti Thng l Ghazzali, mt trong nhng gio s Hi
Gio c gi l "ngi phc hng tn gio". Ghazzali qan st nhng thn b trong s m o ca h v
chnh mnh tr thnh Sufi. ng nhn thy gi tr trong i sng ca s m o hon ton.
ng bt u dy thn hc Sunna c sa i, cn c mt phn ln vo hc thuyt ca Ashari,
nhng gm c nhng s nhn mnh vo lng yu thch ca ngi mc khi thn linh. ng tin rng ngi
ta khng phi l tn ca mt tn gio cho n khi cm thy trc nghim tn gio. Tn gio phi thay
i iu g v i sng ca tn . Khng c s thay i ny, ngi ta ch trn b mt ca tn gio
m khng trong lng tn gio y.
Tn gio thc s n qua ba bc. Trc nht, ngi ta phi cm thy hi hn v nhng ti li
qu kh. Cn thit phi c s thay i. l hi li. Ri phi tp trung i mnh vo Thng , khng
c g quan trng ngoi s m o. Ri tn phi phn u sng mt cuc i thot khi ti li. Nhng
Ct Tr ca Nim Tin gip h trong vic ny. V nhng k lut ca ngi Sufis s gip h thm.
Mc tiu chnh ca Ghazzali trong o Hi l nhn mnh v l lun nh mt phng php duy
nht bit ca Thng . ng ni, ta phi lun lun sn sng vng li Allah, d hiu hay khng
hiu. Mc du Ghazzali hnh thnh hc thuyt ca ng vo th k th mi mt, nhng hc thuyt y vn
l ti liu tin cy cui cng cho ngi Sunnis.
SHIA
Khong chng mt phn nm ngi Hi Gio trn th gii thuc v nhm khng theo quc gio v

khng chnh thng gio gi l Shia. Phn ln c tr Persia (Ba T), nhng ngi Shiites ny cng theo
nim tin t nhng li tin tri ca Mohammed v t kinh Koran. Tuy nhin, iu chnh chia r h vi
ngi Sunnis l nim tin vo truyn thng l Mohammed li cho tn chm sc anh em h v
ngi con r Ngi, Ali. H ni, Ali l nh lnh o c thn thnh ch nh, Imam (nh lnh t Hi
Gio) ca cng ng Hi Gio. S lnh o o Hi l ra phi tp trung vo gia nh Mohammed.
Ngi Shiites tin rng ba v vua trc Ali gi triu nh Hi Gio mt cch bt hp php v khng
m xa g ti nhng li mong c ca Mohammed. V l do
, ngi Shiites nguyn ra nhng ngi trong nhng li cu nguyn hng ngy.
Ngi Shiites vinh danh nhng ngi con chu Mohammed bng cch lm h c tnh cao qu
tn gio -- v i khi c tnh cao qu chnh tr -- v qu tc. Mi phi ly tn ca nhng con chu ny lm
nh lnh o thing ling cho mi th h, tin rng mi Imam khng th sai lm v khng ti li. Nhng h
phi khng bao gi ng thun v ai v khi no l Imam. H cng chng ng vo lc dng di Imam
c thn thnh ch nh chm dt.
Mt s ngi Shiites tin rng ngi cui cng trong nhng Imams khng cht. Ngi i vo n nu
v s ti xut hin trc Phn Quyt Cui Cng. Cho n lc , mt s ngi Shiites tin rng "Imam
n nu" s ch nh ngi thay mt trn tri t, ngi ta c th c s hng dn ca Ngi. Nhng
ngi Shas Ba T (Iran) t nhn l dng di t Imam th by, c cho l nhng i din ca "Imam
n nu".
H phi Shiites tn ti qua nhiu th k bt ng kin vi s ng ngi Hi Gio v h nht
nh bm nu vo nim tin ca h. i khi h sng st trong cc cuc thanh trng bng cch lm ra v tin
theo trong khi vn thc thi "ngm" nim tin ca h. Nhng ngi Sunnis hin i c khuynh hng khoan
hng i vi nhng ngi Hi Gio khng phi chnh thng.
Bt c tn gio no li cun c s trung thnh ca mt s ng ngi chc chn s tch ly
cc tn iu, nghi l, v tp tc c qui nh. t lu sau c nhng ngi thy t chc nh vy thu

ht cc tn , cho nn cm hng v mc tiu nguyn thy b b qun. i khi nhng ngi tinh ny
bt u gy phong tro lm trong sch nhng c trng bn ngoi v tn gio tr v vi nim tin c
bn.
Phong tro lm trong sch nh vy c pht ng trong o Hi vo th k th mi tm. Mt
s nh hng ca n vn cn ko di. Nhng ngi ng h phong tro ny tr nn tht vng v ngy
cng c khuynh hng sng bi nhng gio s ni ting v nhng nh thn hc v c Mohammed. H
cm thy iu rt gn vi vic th phng mt vi thn. "Hy quay tr v vi Allah v Kinh Koran"
l li khuyn thit tha cho ngi Hi Gio. Phong tro li cun s ng h ti Rp X t, ni nhng du
tch lich s b chuyn ra khi lng m ca gia nh Mohammed v nhng nhn vt chnh yu khc.
NHNG THAY I TRONG O HI
Gn nh bt chp chnh n, o Hi thay i cht t ngay t lc ban s. C mt thi, s thay
i trong Hi Gio c coi nh ti li. y l mt tn gio nhiu nm cm phin dch kinh Koran t
ting Rp v Allah tuyn c o Hi bng ting Rp, v iu ny khng c thay i. Nhng
thay i xy ra.
Nhng x cn ng cng ngy cng ch n vic hin i ha, k ngh ha, hay Ty phng
ha -- mun ni th no cng c. Ngy nay hu ht nhng ngi Hi Gio cm thy lng trung thnh
ca h mi ht phi dnh cho t nc m h sng hn l vi ton b tnh anh em Hi Gio. Nhng s
kin ca s "co li" trn th gii th k th hai mi buc o Hi tr nn khoan dung nhiu hn
i vi nhng nim tin khc v t cng rn hn v tn iu ca chnh mnh.
Tuy nhin hai th lc tc ng theo hng i nghch nhau. Mt th lc l to nc Pakistan
ti n , kt qu t nhin ca v ng Hi-n Gio. Trong hai phn -- mt phn pha ty n , v
mt vng nh hn pha ng -- Pakistan l mt th nghim l th lm gim bt nhng xung t tn
gio.
Ngi Hi Gio di tr vo Pakistan lm tng thm thc d bit gia o Hi v cc tn gio

khc.
Mt th lc khc chng li Nh nc Israel ca ngi Do Thi vi phong tro ra i ca hng
ngn ngi Rp khi ni l q hng ca h. Nhng ngi Hi Gio rt bt mn v quyt nh
ny. Mt khi ngi ta c k th chung, th h li nhn mnh vo nhng s vic khc m h cng chia s.
Bi vy, ngi Hi Gio nhn mnh li nim tin v tp tc ca h.
S NG GP CA O HI
t lu th gii tr nn quen thuc vi nhng g m ngi Hi Gio Rp lm cho th
gii. Lch s th gii thay i khi nhng o qun Hi Gio u tin tin vo Syria. Mt khc nhng
ku ca ca ngi b chinh phc, ngi Hi Gio dng sc mnh v li ch. Bt k ch no h n, h thc
y m thut, khoa hc v y hc. H gn gi trt t v lun l trong x hi.
Nhng ai chp nhn Allah m h th cng th n sng bi mt Thng c chn gi tr v oai
nghim -- bao gi cng c gn gi bi nhng ngi thp km nht. Thc ra di mt Allah, khng ai
l thp km. Tt c u bnh ng. Tnh anh em ca o Hi khng ngng li bin gii quc gia, ni
ging hay ca ci. V ngi Hi Gio tin rng mt ca Allah khng thy nhng khc bit v ngha i khi
do con ngi tng tng ra.
Tt c iu ny bt ngun s thi thc ca mt ngi Mecca cm thy trng trch nng dn tc
mnh ln t th phng nhng thn tng ti ch th phng mt thng , Allah. Vo lc cui cng
ca i Ngi, Ngi nhn vo cc mn v cu nguyn:" i ly Cha! ta trao thng ip ca ta v
hon thnh cng vic ca ta".
Nhng ngi Hi Gio tr li bng ging ni ca h, v tr li bng i ca h t y:
Vng, qu tht, Ngi lm.

KT LUN

22. TIN TI I SNG PHONG PH HN

V bt u lm quen vi nhng tn gio ln khc nhau trn th gii trong nhng chng trc
y, bn c th hi: "T nhng tn gio ny, c nhn ti phi chn tn gio cho ti? Liu ti c phi quyt
nh tr thnh ngi Pht T, hay ngi n Gio, hay ngi Hi Gio, hay ngi Khng Gio, hay
mn ca Do Thi Gio, hay ngi C c Gio? C l, mt mt khc bn ngc nhin mt cch
vui v thy nhng nhng tn gio khc cao thng hn bn tng nhiu. Thm ch bn cm thy bn
khm ph mt t nhn thc mi su xa m tn gio ring ca bn dng nh b st. Mt khc, bn c
th lo lng v kh nng chp nhn nim tin ca mt tn ngng m ngi khc gi l "Pht T" hay
"Khng Gio" v s rng h nh bn tr thnh b v trong nh th hay cng ng ca bn. C mt cm
gic yn tm khi tin rng vn ha tn gio do vn ha ca mnh mang li l ci tt nht trong tt c tn
gio -- t nht l cho chnh mnh.
Xt cho cng, ngi ta ni, c nhng th m i sng cho chng ta nhng khng c s la chn
ca chng ta. Bi v tnh m sinh ra, mi chng ta c th trng, hay nu, vng hoe hay ngm en, M
hay Php, nam hay n. Nhng ci "c cho" khc quyt nh cho chng ta v mt x hi -- nhng tc
l nc bn, gia nh hay tn gio quc gia ca bn. Bi v tnh sinh ra, mi mt ngi trong chng ta
sinh vo mt nh vn ha t n c gi bng tn ring nh n Gio, Pht Gio, Do Thi Gio, hay C
c Gio. Rt lu trc khi chng ta tin ti ci gi l "tui khn ln", khi ng l chng ta c th la
chn cho chnh mnh trn c s ca l tr v kinh nghim c dn tc lm sng t, hu ht chng
ta hon ton hp th nhng gi tr do vn ha em li m rt t ngi trong chng ta c quyt nh cp
tin t b s gio dc ca chng ta.
Tuy nhin hu ht chng ta c mt nhu cu su xa hn s t nguyn theo qu kh ca chng ta
hay ging nh nhng ngi chung quanh chng ta. Di nhng hot ng v quyn li hin nhin ca
chng ta, l ci nhn ca s ham mun khm ph cho chnh mnh xem, chng ta thc s l ai, v ci g
trong i sng l quan trng. Nhiu triu ngi hi nhng cu ny trc chng ta, d ngi ta c tin

chc v cu tr li ca h n u th mi ngi chng ta vn c ci kht khao ring t khm ph cho

chnh mnh.
ng nh a b mi hc b, v a ln ming th mi th m n c chm vo. Tht ng l
thanh nin hay c gng khm ph ngha ca cuc i, tnh yu, v cng vic lm. V ng l ngi gi
lun c kh nng lm c iu k l i hi bn b.
Rt quan trng l chng ta tip tc duy tr trong lng mnh ci ham thch tm hiu v bit cch t
vn . Tin vo s ng vc lng thin cn hn l tin vo tt c nhng tn iu ca qu kh v hin ti
m khng xem xt. Trong ngha ny mi mt ngi trong chng ta phi c cho hiu tn gio ca mnh
-- l, quan nim ca chnh mnh v ci g c gi tr ti thng trong cuc sng, cch by t quan nim
y ca chnh mnh, tn tm trong i sng hng ngy i vi nhng gi tr m mnh tin tng l cn bn.
(Nhng li ni c th dng m t nhng tin trnh ny tng i khng quan trng, khi tt c tinh thn
t do trong tn gio c cng nhn khp ni -- trc s kinh hong ca nhng ngi bo th thn
trng hay cc thy tu phn ng).
C th dng nh l lng, ch khi chng ta khm ph chiu su ca kinh nghim c nhn nm di
nhng khc bit m chng ta c kh nng hiu r ti sao c nhng khc bit ny. V nhng g chng ta
thy mt mc su hn cho chng ta thy nhng nhn t ph qut. Chng ta v l ra rng trn
nhng phng din su xa tt c mi ngi u ging nhau -- d cho mi ngi c mt ngun gc.
KHNG GIAN CHO CUC SNG SNG TO
Mt trong nhng iu k diu bt dit trong i sng l bao gi cng c ch cho ngi khc, c
khi nim khc, c s gii thch khc. Mi ngi trong chng ta u c c may gi mt v tr trong v tr
ca chng ta. Chng ta xy dng "khng gian sng" cho chnh chng ta trc tin qua thi ca chng
ta ri qua nhng n lc v hnh ng ca chng ta, vi xm ging v trong ton b th gii ca chng ta.
Mt mt chng ta c gng vt ln vi ci "khng gian sng" cho chnh chng ta bng cch dng

mt thi th nghch i vi nhng ngi khc v hung hng chng li nhng ai m chng ta ngh l
cn ng chng ta. Hoc, mt khc, chng ta c th ln trnh nhng c hi m i sng hin dng v
rt lui vo mt th gii ring t bao quanh bi s hi v ng vc. Trong c hai trng hp chng ta phi
bng lng c mt v tr nh b hn ch trong cuc sng.
Nhng chng ta c s la chn th ba. Chng ta c th cho mng mi ngi v hon cnh
chng ta gp vi thi tin cn, thn hu, tm hiu. Bng cch ny chng ta thm nhp cng ngy cng
nhiu vo ci m ngi v hon cnh a n. Bi vy chng ta xy dng mt "khng gian sng" khng
ngng pht trin. i sng dng nh hin dng nhng gii thng phong ph nht cho nhng ai pht
trin kh nng "m rng" "khng gian sng" ca h mt cch lin tc. ng l khng c ai c th to ra
ton b mi trng chung quanh, nhng mi ngi nht nh xy dng c mt mi trng c nhn v
thi v cm ngh dn n c th sa i ng k mi trng chung quanh mnh.
CHNG TA C TH GIP LN NHAU
Mi mt ngi trong chng ta mt mc no u xy dng "khng gian sng" ring ca
mnh. Tuy ging nh si dc si ngang ca mt tm thm dt, "khng gian sng" ca chng ta gi ln
nhau hay thm nhp vo nhau. Nh mt nh thi s Anh Quc John Donne, by t t lu: Khng ai l mt
hn o hon ton ca chnh mnh; mi ngi l mt mnh ca Lc a, mt phn ca Bin c". Ci thin
phm cht trong "khng gian sng" ca chng ta, th chng ta khng th gip ci thin phm cht ca
ngi khc.
Mi ngi trong chng ta c th hc hi hu ht t ngi khc bng cch theo nguyn tc ca
"ht bi v tia sng". Bng cch thc c "tia sng" theo cp mt tn ngng hay khng tn ngng
ca chng ta, chng ta t khuynh hng xoi mi nhn vo "khuyt im" ca ngi d ch bng ht bi.
Nhng tm hiu ci xu nht v nim tin ca ngi khc trong khi li tp trung vo ci tt nht ca chnh
mnh th qu l tai hi cho tnh b bn ca con ngi v cng ng ln hn. ng hn, chng ta phi tm
kim ci tt nht trong khi khng qun b qua ci xu nht. T n Gio v Pht Gio, chng hn, nhiu

ngi Ty phng c th i n (v i n) s hiu bit mi v tm quan trng trong vic tm kim

ci ng tht. lm vic ny, ta cn khng qun nhng nhc im ca n Gio nh c vch ra
bi mt ngi n Gio, Gandhi. Cng chng cn phi hc cch ngi xp cho chn v n cm trn l
chui l da trong khi ng mt ci kh hay mc o Xari. Cng chng cn phi t chi ci m ngi ta
vui theo truyn thng ring ca ngi y. Tnh ci m ny c l khng i hi thay i s gia nhp tn
gio ca mnh, ni mt cch c t chc, liu ta c may mn thuc v nhm tin vo vic cho php mi
thnh vin nh gi rng ri nht trong tm kim chn tht.
Qu thc, rt c th l mt ngi hc hi c nhiu v tm quan trng ca vic bit mnh do
nghin cu su hn nhng kha cnh khng c lu ti v truyn thng tn gio ca mnh cng nh
nghin cu tn gio khc. Nhng trong mt th gii trn y vi nhng ngi am hiu qu t ci p nht
ca cc nn vn ha khc tin dn, li hay bo v vn ha hoc tn gio mnh, c mt lp lun thc tin
c gng i vo tnh kh hay tinh thn ca nhng trit l hay tn gio khc. Trong tin trnh ny, nhiu
ngi khm ph thy ln u tin trong i h, h thc s trc nghim mt chn tri rng m bit mnh
nhiu hn. H ginh c s am hiu su hn v truyn thng tn gio ca chnh h.
Trong ngha ny, bt c tn gio no, hay nn vn ha no c nghin cu cn trng, h nh
c th tr thnh tm gng a din qua gng mi ngi chng ta hc hi cch hiu mnh trn vn
hn. Mi ngi trong chng ta l mt c nhn, tuy nhin mi chng ta l mt phn ca cng ng ln
hn. Trong chng mc chng ta l nhng c nhn, chng ta phi i su vo kinh nghim ca chnh mnh
tm ra ngha ca cuc i. Khng c cha m, thy gio hay nh lnh o tn gio v i no c th
lm vic thay cho chng ta, d cng ng c th cung cp cho chng ta nhng u mi v hng
dn. Mi ngi trong chng ta u c quyn khng th chuyn nhng v vic quan h trc tip vi v
tr. Nhng mi chng ta phi ginh c n cho chnh mnh.
Tm bi kch l qu nhiu ngi chng ta cam chu bng lng, d l trong nhng nm trng thnh,
vi nhng cu tr li hay din t ca mt ai a ra. Chng gii hn mnh vo ci ngi khc ni thay

v thm d mt ln na nhng cu hi cn bn cho chnh chng ta. Nhiu ngi trong chng ta bm nu
vo gi tr do mt s lnh o trong qu kh nhn mnh m khng kho st ngha l ca n trong hin ti.
Hu ht chng ta ng kn mt s lnh vc t tng u dc ranh gii ny.
C nhng cnh ca phi c m, v mi mt chng ta c th gip chnh mnh v ngi khc vo
tin trnh m ca. Nhng ngi khc l g, h ni g, v h ni th no, tt c c th gip cho vic m
ca. Kin thc trong qu kh c gi tr n mc n c th gip m ca trong hin ti.
TIN TI KHM PH TNH CHT THNG NHT CA CHNG TA
Di nh sng ca vic tip cn i sng m chng ta bn tho trong nhng chng ny, mt
s kiu thi , nim tin v hnh ng b bc b. Thi no b bc b? Nhng ci phn nh s tin cy
thiu c ph bnh vo kinh nghim v li ni ca ngi khc, d l Phng ng hay Phng Ty;
thi s hi v phc tng, cng nh thi qu t tin hay gn nh l "bit tt c"; thi p buc hay
cm ngh ch c mt con ng duy nht bt u s tri nghim quan trng vic tm ngha cuc
sng.
Loi nim tin no b loi tr? Nhng nim tin to thnh bc tng thnh quanh chnh mnh hay bao
quanh b lc ta, ngn cn mi quan tm chn tht v l do ti sao ngi ta li tin ci m h tin, nhng
nim tin c chp v mc cm ti li thm kn hoc nhng lo u b khuy ng; nhng nim tin nhn mnh
vo nhng nhc im gy tn tht cho c hnh hay tim nng ca mnh, nhng nim tin cu thc tinh
thn, bp cht lng can m hoc o c ca ta.
Tng t nh vy, mt s loi hnh ng b loi tr. Dng "ta n d gio" hay khng b nhn
danh tn gio chnh l s ph nhn nhn tnh ca con ngi cng nh bng chng v vic nim tin ca
mnh b ngn chn nh th no. mi tn gio, ngi ta thy c nhng thi v l nghi ngy ng.
Nhng ging nh thanh nin hay ngi trng thnh li c thi tr th, nhng thi y khng th
lm thnh lut hay p buc c trong cuc sng phi b chng. Hu ht ngi ta cn n s gip c

thin cm trong vic hc hi cch b c nhng ch m qung ca h, hay nh gi nhng hnh ng

v thi tn gio ngy ng.
C mt kt qu tt yu thc tin v vic ny n nh hng n cng vic ca mi x hi c gic
m "truyn gio". Nhng c gng trong vic i o thng tr thnh dng thc p buc. Nn c gng
thy ci tt p nht trong tn gio ca ngi khc ngay c khi noi gng ngi ta tm cch chia s
nim tin ca mnh. Noi gng khng thi l mt nim tin tn gio ring ca ta chng t chng c hng
hn trong cch tn trng tnh ton vn gi tr ca ngi khc.
cho php mi mt ngi trong chng ta pht trin n mc y nht, chng ta phi ch
ng tr b kiu khng kh cnh tranh coi tnh a dng ca tn gio nh "mt trn t chin". Hu ht
ngi Phng ng thy phn ut v s "Ty Phng Ha" trong nhng vn tn gio cng nh
ngi Phng Ty thy phn ut v "s Phng ng Ha". Tt c chng ta phi tr thnh nhng cng
dn c th gio dc c ca "Mt Th Gii". Bn phn u tin ca chng ta phi l kiu mu ca tnh
thn thnh n biu l phm cht con ngi; bn phn th hai ca ta c th c to ra mt cch an ton
cho nn vn ha, x hi, h thng gia nh hay quc gia tr thnh s hng dn thn thin cho
chng ta trn con ng i ti xc nhn tnh ng nht thc s ca nhn loi. "Tnh thn thnh xung
quanh chng ta -- khng bao gi mt" -- l bi hc chng ta phi lun lun hc.
- HT -