T VN TM L CN BN

T VN TM L CN BN
Tc gi: Nguyn Th Sinh

LI GII THIU
Ti rt vui lng vit li gii thiu cho cun sch T VN TM L CN BN ca
Nguyn Th Sinh. Ti vi Sinh quen nhau trn mng in t: bit ti trong Hi Khoa
hc Tm l Gio dc Vit Nam ( di gi l Hi), Sinh gi email cho ti; ti nhn thy
anh quan tm n Tm l hc v Gio dc hc nc nh v chng ti c nhiu cuc
trao i vi nhau. Nh vy l cuc lm quen c ch ch, ch khng phi ngu nhin: hai
ngi u c lng nhit tm vi nn khoa hc ny ca nc nh. Cui nm 2005 u
nm 2006, Hi c cuc Hi tho v T vn tm l t chc thnh ph H Ch Minh. Ti
bo tin ny v mi Sinh v tham d, anh nhn li vi c mt bo co Khoa hc di n
hn 20 trang giy kh A4.
Sau ti bo anh: Nu ng l vn anh quan tm, v nu c iu kin, anh
nn vit mt cun sch v t vn tm l. Kt qu n qu nhanh, hm nay mi gia
thng 8 nm 2006, tc l trong c vi thng, cun sch vit xong, dy ti gn 300
trang. Theo ti, y l mt cun sch u tin bng ting Vit v t vn tm l. Tt
nhin, mi l cp n nhng vn c bn. Nhng cng c th ni ngay rng ch
c bn y khng phi ch l cc vn l lun c bn m phn ln li l cc (hay
mt s) vn thc hnh c bn - ng l ci chng ta ang cn, cn bit c l thuyt
c bn nhng rt cn bit nhng iu ch dn tin hnh cng vic t vn, t m u n
kt thc mt cuc (c th nhiu bui) t vn tm l.
Tht vy, cc bn thy tc gi trnh by s vn dng mt lot hc thuyt (l
thuyt) tm l vo cng vic t vn tm l: t hc thuyt Freud ri Anna Freud (con gi
ca Freud); thuyt tm l hc phn cch ca Adler, Roger, thuyt hin sinh ca May v
Frankl trong tm l hc; tip theo l tm l hc hnh vi, tm l hc hnh thi, thuyt nhn
thc tr liu, thuyt h thng gia nh ca Bower, v.v. Phn nhiu cc l thuyt ny
c gii thiu ta, nhng u tm l hc i cng, lch s tm l hc, nhp mn
tm l hc. Cn y mi thuyt ch trnh by rt tm tt, c khi ch trong vi dng, phn
ln dnh ni v l thuyt ny tin hnh cng vic t vn tm l nh th no? Cun sch
ny tht s c ngha rt thit thc cho nhng nh t vn tm l, v c cc cn b

ging dy, nghin cu tm l xem cng rt b ch.

ngha thit thc ca cun sch cn c th hin rt r trong tt c cc loi hnh
t vn tm l c cp trong sch, nh t vn tm l v sc khe tm thn, cc
dng bnh l, trong c Stress khc: cc vn ny ngy cng i vo cng nghip v
hin i cng ny sinh nhiu; t vn hn nhn m hin nay ang chim t trng hng u
trong cc cuc t vn tm l ta; t vn gia nh cng l mt phm vi ngy cng bc
xc hn; t vn ngh nghip, t vn hc ng l nhng lnh vc rt cn quan tm v
phi mau chng tng cng. Cc bn cn thy c c t vn tm l cho ngi b ma tu
nn lm nhng g. ng l nhng ci chng ta ang cn.
Trong tt c cc loi hnh t vn tm l c cp trong cun sch ny u nu
rt c th cc cng vic m ngi t vn phi lm. Ti c bit thch th vi cc mc
gii thiu k nng t vn nh:
- K nng thuyt phc,
- K nng ng cm,
- K nng chia s,
- K nng kp thi,
- K nng hi hc,
- K nng hp ng, v.v
Mt khc, cun sch ni trong t vn tm l c 3 yu t quan trng l: (1) tnh
chuyn nghip, (2) sc thu ht thp dn, (3) c hi tn. Cng vic g cp trong
sch u a ra quy trnh, t lm mt bn hp ng nh th no? cch gii quyt kh
khn, chng hn nh thy ngi hi lng l khi nghe t vn, cho n vic o to, t
o to u nu r quy trnh: mt, hai, ba bn phi lm g, r rng, rnh mch. Tt
nhin, t ch c n ch hiu, tip thu v vn dng nht l vo tng trng hp c
th, cn nhiu chuyn phc tp i hi ngi t vn phi rt linh hot, uyn chuyn, sng
to cho n vic chm dt cuc t vn cng vy, cun sch cng by cch lm rt c
th, rt chi tit.
c cun sch ny, chng ta cn c dp lm quen vi mt s thng tin v t vn
tm l M, tuy cn s si nhng cng thy c ch trng thc y cng tc ny l
ph hp vi yu cu o to cn b t vn tm l ngy cng cao, chng ta cn thiu
qu nhiu, c l tnh n nay t mi ngun s cn b ny ta ch m c hng chc

( M ln n hng vn v cn phn ngnh T vn tm l chuyn su), nh trong

sch cho hay. c bit, sch ny cn cung cp cho ta mt vn thut ng Anh - Vit vi
khong 300 t, vi khong cch rt cn cho nhng ai t vn tm l.
Tm li, y l mt cun sch c rt d hiu, c th, nhiu iu c th em p
dng vo cng vic rt thit thc b ch.
Nhn dp ny ti nhit lit chc mng v by t li cm n Thc s Nguyn Th
Sinh c tc phm ng gp xy dng v pht trin khoa hc Tm l nc nh, nhn
mnh hng ng dng, thc hnh, phc v con ngi, phc v x hi.
Chc tc gi c nhng thnh cng mi trong nghin cu v hnh ngh Tm l hc.
Mong anh tip tc hp tc nhiu hn vi cc bn ng nghip trong nc. Anh tht xng
ng vi cu Ti t ho l ngi Vit Nam m anh ly cu lm tiu trong my
in t ca mnh.
H Ni 16.8.2006
GS.TSKH PHM MINH HC
Ch tch Hi cc khoa hc Tm l - Gio dc Vit Nam
PHN MT. LCH S NGNH T VN V NN TNG BAN U
PHN HAI. TIN TRNH T VN V NHNG HC THUYT P DNgG
PHN BA. CC HC THUYT NG DNG TRONG T VN
PHN BN. K NNG V CHUYN NGNH TRONG NGHIP V T VN
PH LC. T VN TM L HOA K
KT LUN
TI LIU THAM KHO
Created by AM Word2CHM

PHN MT. LCH S NGNH T VN V NN TNG BAN U

T VN TM L CN BN

Chng 1. LCH S PHT TRIN V XU HNG CA NGNH T VN

Chng 2. M HNH CA MT T VN VIN LM VlC C HIU QU
Chng 3. O C V TNH PHP L TRONG T VN
Chng 4. T VN TRONG BI CNH X HI PHONG PH
Created by AM Word2CHM

Chng 1. LCH S PHT TRIN V XU HNG CA NGNH T VN

T VN TM L CN BN PHN MT. LCH S NGNH T VN V NN TNG BAN U

1. Dn nhp
T vn, khng ging nhng ngnh phc v sc kho tm thn khc ch, t vn
bao gm chc nng gip thn ch pht trin kh nng thng tin ca bn thn v chc
nng tr liu mc ri lon h thng t duy.
T vn vin lm vic vi c nhn, nhm, gia nh, hoc nhng t chc vi nhng
nan ngn hn v nhng nan lu di. Cng tc t vn nhm vo mc tiu gio dc
(education) mang tnh nng pht trin i sng lnh mnh, ngn nga t nn v iu tr
nhng ri lon do thiu khung t duy trng thnh, nn ngnh ny ng mt vai tr
quan trng tch cc vi an ton v pht trin ca x hi.
T vn trong nhng bc khi u lch s ca ngnh khng c t chc bi bn m
thng l nhng tp hp ri rc, thiu ng b. Theo thi gian, ngnh ny khng ngng
ln mnh v t hon thin thm. Tuy th, nhiu ngi nhm ln t vn vi nhng loi
hnh gip v hng dn khc. V th, t vn l mt cng vic mang trong n nhiu
danh xng v c nhng hiu lm khng nh, thnh ra ngi trong ngh v c d lun x
hi vn c vi ng nhn ln v chc nng cng tc nghip v.
C cht kin thc v lch s ca ngnh t vn s gip t vn vin hiu k hn v
ngnh ngh m h m trch.
2. nh ngha ngnh T vn
Ni theo truyn thng, t vn vin l ngi lng nghe v gip ngi khc gii
quyt mt nan . Tuy nhin, nhiu chc nng v danh xng gy nn nhng hiu lm
khi danh t t vn vin c gn vi nhng sn phm, dch v, dn n nhng ln ln
vn thng nghe thy nh: t vn ti chnh, t vn hn nhn, t vn tiu dng, t vn
php lut, t vn du lch, t vn mua sm
T vn, ti cc nc pht trin, bt ngun t h thng hng dn, (guidance
systems) v ngc hn vi tm l liu php (psychotherapy). y l chuyn c. Hm
may, t vn gn nh c mt khp ni, c s dng trong nhng trung tm c chc
nng lm sng v chc nng gio dc sc kho cng cng, cc trung tm t nhn v c
s h tr ca Chnh ph, cc hi on, cc t chc kinh doanh c li, cc trung tm tn
gio, hi t thin

Ngnh ny khng ch ch trng n qu trnh thng tin v pht trin li sng lnh
mnh, m cn gp phn trong tr liu vi sc kho tm thn. hiu r hn v chc
nng t vn, thit ngh hiu bit v h thng hng dn trong nh trng (guidance) v
tm l liu php (psychotherapy) s gip chng ta hiu c v ngnh t vn mt cch
sng t hn.
Hng dn gio dc trong hc ng (Guidance): L mt qu trnh gip
ngi tr chn ra mt gii php thch hp cho mt vn cn c gii quyt bng
cch ngh nhng vic cn lm rt c th. Tnh thit yu ny i vo hot ng t
vn qua ng tm ra quyt nh c th cho mt vn . Tuy nhin, cch gip trong hng
dn rt khc vi cch gip trong t vn. im khc bit cn bn y: hng dn cho
li khuyn, cn t vn ch mang tnh ngh v gi mt gii php cho thn ch.
Ni khc i, hng dn gip ngi khc tm ra mt chn la c th thch hp bng
cch ngi c gip s nghe theo ngh ca ngi khuyn. T vn, khc hn v
nhim v ca n l gip thn ch to ra mt s thay i bng chnh kh nng ca h.
Hng dn, thng gp trong mi trng hc ng ( cc nc phng Ty
pht trin), khi ngi trng thnh lm cng tc hng dn, gip tr em chn la gii
php nh chn ngh, chn mn hc. Quan h gia hai bn l mt quan h khng i
xng. y, ngi c kinh nghim s truyn t kinh nghim cho ngi thiu kinh
nghim. Rt ging nh trng hp vai tr ca cha m, ngi ln trong gia nh hng
dn con ci nhng vic cn phi lm.
V th, hng dn l mt hnh thi gip khng bao gi c i, n cng khng bin
mt trong lch s pht trin vn minh ca con ngi. Bt c la tui no, chng ta
cng cn n qu trnh chn gii php cho nhng nan . V th con ngi vn cn n
gip . T lu l ngnh c xut thn t hng dn, nn n chu nh hng t hng
dn rt nhiu. Ging nh hng dn khng bao gi c i, t vn trong bi cnh hm nay
p ng nhng nhu cu thit yu ca mi ngi cng khng bao gi tr thnh gi ci.
Tm l tr liu (psychotherapy): Khc vi t vn thng thng, tm l tr liu (cn
gi l tm l liu php) c p dng vi nhng trng hp nghim trng hn, lin quan
n nhng lnh vc ni tm, xung t t duy, trng thi tm thn, m mc ch nhm n
l cha lnh hoc lm gim nh nhng ri lon thin v thi cc lm sng.
Tm l tr liu tp trung nhiu vo nhng vn nhc nhi ca qu kh, nhng hnh
vi bnh l cn can thip bi nhng phng php cha tr nh thuc men, chm sc y
t S can thip ca chuyn vin nh bc s l cn thit. K thut chuyn mn ca

chuyn vin tm l tr liu cao, song h thng khng ch trng nhiu n vic tm hiu
v khm ph cm xc, t duy, v hnh vi ca thn ch - h thng thin v nhng triu
chng (symptoms) ca thn ch.
Bc s tm thn hc (psychiatrist) v tm l gia lm sng (clinical psychologist)
thng l nhng ngi c nhiu gn b vi tm l tr liu.
Tuy nhin, nhiu hc thuyt trong t vn c ngun gc t tm l hc, nn ng dng
ca chng c th c s dng c trong mi tng t vn ln mi trng tm l tr liu.
Hai tiu chun c trng gip phn bit s khc nhau gia t vn v tm l tr liu
l:
1. Thi gian ko di ca qu trnh gip . Vi tm l tr liu, thi gian ko di hn
(20 - 40 cuc hn, xp x t 6 thng n 2 nm), tp trung vo vic thay i li h thng
t duy, vn dn n nhng ri lon c tnh. T vn cn t thi gian hn (8 n 12 cuc
hn, di su thng), tp trung vo qu trnh x l mt vn mang tnh tc thi trong
sinh hot.
2. a im: tm l tr liu xy ra trong iu kin ni tr ( bnh vin c i ng y
t, (bc s chuyn mn), v t vn l mi trng ngoi tr.
T vn (counseling): L mt ngnh chuyn mn vn ang gy nhng bn ci v
mt nh ngha chun ca n. Tuy nhin vi im sau y s gip cho trong qu trnh tm
n mt nh ngha y , da theo Gladding (2000).
- T vn l mt ngh chuyn nghip, i hi phi c o to bi bn, c trng
lp.
- T vn tp trung vo tr gip v vn sng lnh mnh, thng tin i sng quan
h c nhn, ngh nghip, v nhng quan tm thuc lnh vc bnh l tinh thn.
- T vn p dng vi ngi c kh nng x l tt v c nhng ngi c vn v
ri lon tm thn dng nh.
- T vn phi da trn h thng l thuyt v t vn.
- T vn l mt qu trnh pht trin trn bnh din ngn nga (prevention) v can
thip (intervention).
T vn bao gm nhiu chuyn mn (specialty) khc nhau p ng nhu cu a
dng ca thn ch.
3. Lch s ngnh T vn

Da vo lch s hin c, ngnh T vn cc nc pht trin l mt ngnh tng

i tr. Trc nhng nm 1900, t vn ch yu l cho kin, tp trung vo vic cung
cp nhng phc li nhn o cn bn cho nhng ngi km may mn trong thi k Cch
mng Cng nghip (Industrial Revolution).
Ban u, n c dnh ring cho ngi tr, lin quan n nhng chng trnh
hng nghip v nhng bi hc o c cn bn, nh lm iu ng, sng tt, trnh
iu sai, xa lnh iu xu. T vn thi gian u ch yu l cung cp thng tin v hng
dn gio dc.
Cn bit, t vn v hot ng ca n l mt qu trnh (process) bao gm nhng
thao tc cn bn cn thit, v th lun c nhng thay i, t iu chnh, nhm thch nghi
vi nhng yu cn cn bn ca i sng x hi vn lun c nhng pht sinh bin chuyn
khng ngng.
Nm 19007, Jesse B. Davis l ngi u tin thit lp mt c s hng dn c h
thng tiu bang Michigan, Hoa K. Frank Parson, ngi cho xut bn cun Chn Ngh
(1909), mt nm sau khi ng qua i. C th, t vn t t pht trin, tr thnh mt ngh
c mt khp ni, ng gp nhng cng vic thm lng ca mnh, cng hin cho x hi
nhng hy sinh m thm trong cng vic gip nhng con ngi mt mi v qu ti v
mt i sng tinh thn.
Ring Vit Nam, cha c mt thng tin c th no v im khi u hot ng
chnh thc ca ngnh T vn. Lch s pht trin ca ngnh T vn Vit Nam cha c
mt ti liu no cng b r rng v tng bc, tng giai on.
Ngy 18 thng 2 nm 2006, Hi tho khoa hc quc gia: T vn tm l - gio dc
l lun, thc tin v nh hng pht trin c t chc ti thnh ph H Ch Minh.
y c th ni l mt hot ng tch cc, rt c ngha i vi nhng yu cu c bn,
rt bc xc ca i sng x hi hin nay. Tt c c hn 60 bi tham lun c gi v
trnh by rt nhiu kin si ng, phn nh c nhu cu cp bch ca t vn trong
bi cnh bc tranh ton cnh.
Da vo bo co ca Hi tho khoa hc quc gia (2006), t vn tm l - gio dc
c thc hin trong nhiu nm gn y, trn cc a bn, c bit l cc thnh
ph. (inh Phng Duy, 2006). Ri con s cc trung tm t vn c ln dn ln v vic
c mt cuc hi tho cp quc gia nh th c th ni l mt bc nhy vt rt ng
khch l.

Mt iu ng ch , t vn (hay cn gi l t vn tm l) l mt ngnh phc v,

i tng ch yu l con ngi trong bi cnh pht trin ca x hi. Ngnh T vn lun
c mt, bm st vi nhng thay i v pht trin trn mi bnh din ca tt c nhng
hot ng ca x hi.
n c, theo kt qu nghin cu ca TS.Trn Th Ging, Th.S Vn Bnh v 11
ng nghip, thnh ph H Ch Minh (2003) c hn 50 c s t vn tm l, hot ng
trn cc lnh vc: Tnh yu - hn nhn - gia nh, tr em v cha m trong gia nh, sc
khe, HIV/AIDS, hng nghip, trong hn 60% do c quan Nh nc hay ban ngnh
thnh lp, phn cn li do cc hi, t nhn, t chc tn gio iu ny phn nh
c mt thc t: nhu cu t vn l mt nhu cu rt thc ca x hi Vit Nam ta.
y ch l mt v d ly t thc tin c bo co. Cn chuyn t vn ngoi lung
hoc t vn nghip d lun tn ti trong x hi l iu tt yu. V tnh chuyn mn cao
ca t vn, trong lc iu kin o to i ng t vn cha c pht trin Vit Nam,
tnh trng t vn mnh ai ny lm tt nhin l kh trnh khi. Nhng khng my ai nhn
thc c rng, t vn nu lm sai, i khi gy hi nhiu hn lm li, c th gy ra
nhng tc hi h ly lu di.
TS inh Phng Duy (2006) nu ln nhng cu hi nng bng trong hi tho l:
- Chuyn vin t vn v tham vn c cn c o to bi bn hay ch cn c kinh
nghim hay mt tm lng v ngi khc?
- C cn xy dng mt h thng l lun ring cho t vn, tham vn tm l Vit
Nam?
c bit vi tng kt ca PGS, TS. Bi Ngc Onh (2006), nhng vn c
nu ra to nn hng suy ngh cho cng tc t vn nc nh:
1. Xy dng l lun v cng tc t vn, khi nim t vn, tham vn, tm l tr liu
v s phi hp gia cc hnh thc trn.
2. Quy trnh c bn ca mt ca t vn.
3. Xy dng cc chng trnh o to chuyn vin t vn.
- Xy dng cc quy nh v hot ng t vn.
- Xy dng cc quy ch, quy nh v vic thnh lp cc trung tm t vn.
- Bin son cc ti liu, gio trnh, ti liu v t vn.
- Nghin cu vic qung b tuyn truyn cho hot ng t vn.

- Nghin cu vic nh hng, d bo k hoch pht trin hot ng t vn trong

tng lai, c bit l t vn hc ng.
Cho n nay, Vit Nam hin vn cha c h thng o to v c bng cp (mang
tnh ng b) v cp gip php trong lnh vc hot ng t vn. iu ny cng d hiu,
nht l khi so snh vi cc nc u M. in hnh nh Hoa K, mi n nhng nm
gia thp k 70 h mi c h thng o to c bng cp hot ng ca tiu bang.
Virginia l tiu bang u tin (1976) bt buc phi c giy php hnh ngh t vn.
n nm 1981, Hoa K mi chnh thc c mt h thng tiu chun o to chuyn
vin t vn c bi bn. iu ny cho php chng ta lc quan khi nhn nh rng Vit
Nam, vn t chc v sp xp t vn tr thnh mt ngnh chuyn nghip ch l vn
nhanh hay chm ca thi gian.
4. Nhng th thch v xu hng hin thi ca ngnh T vn
T vn l ngnh khng ngng pht trin v t iu chnh ph hp vi yu cu
ca x hi. Hn lc no ht, x hi ang i din vi nhng thay i ln lao, nh tin
trnh ton cu ha, bng n cc dch v t nhn, s tin b ca khoa hc k thut, ng
gp v nh hng ca k ngh thng tin, i sng cng nghip ha, v c nhng vn
o c v nhn sinh quan nng bng khc ca x hi, vn kh phn on trc, chng
hn nh th ha, dn s, sc khe, lng bng, v nhng nhu cu khc ngy cng
cao ca x hi
Theo GS, TS. Phm Minh Hc, Ch tch Hi Khoa hc Tm l gio dc Vit Nam:
Gio dc l phm tr i lin vi lch s tn ti v pht trin ca loi ngi, tm l ni
ring, tinh thn ni chung l tiu ch c trng ca tng con ngi v ton nhn loi.
Ngy nay, nht l my thp k cui th k trc gio dc v tm l con ngi c coi l
h tng x hi - hai yu t cc k quan trng gp phn to nn s tin b x hi.
Nh th, i ng t vn vin c th ni nhn ra c vai tr ca mnh trong cng
cuc xy dng t nc v x hi. Nht l khi GS, TS Phm Minh Hc vch ra: "T vn
tm l - gio dc nc ta c s mnh v vang l ng vin mi ngi v ton x hi,
to nn mt vn x hi - vn ngi tt cng nhau on kt, bo m an sinh x hi, n
nh x hi, gp phn tip tc i mi t nc, to dng nn mt t nc c lp,
phn vinh, mi ngi c hng cc quyn ca con ngi, ca mi cng dn."
5. Kt lun
Vi trch nhim ca mt t vn vin; chng ta, nhng con ngi gp phn sc lc

khim tn ca mnh nhng rt c ngha vi x hi. Ch khi tm c ngha cao c ca

cng vic hng ngy m mnh ang tm, t vn vn mi c th bm tr c vi ngh
thm lng y kh khn ny. Hy vng mi chng ta s lm tt, lm ng, x hi cng
ngy cng thm tin tng nhiu hn vo ng gp v tinh thn phc v ca chng ta qua cht lng huy chng vng ca nghip v t vn vi x hi.
X hi lun lun c nhng vn c trng mun thu. Con ngi l mt sinh th
c lin i mt thit trong bc tranh tng th quan h trong x hi. Khng ai sng mt
mnh c. Hnh vi ca mt ngi lun c nh hng n ngi khc. Tt nhin hnh vi
tiu cc s gy nh hng tiu cc. Hnh vi l kt qu ca t duy v cm xc.
T vn vin l ngi gip thn ch tm ra cha kha trong ng x lnh mnh,
tm n nhng hnh vi lnh mnh nht. Chng ta c mi gi vo tin trnh pht trin
ca lch s dn tc, trong nghip v t vn ca mnh, mt thi im t nc ang i
din vi nhng thay i rt ln trong bc tranh ton cnh ca x hi ton cu.

Created by AM Word2CHM

Chng 2. M HNH CA MT T VN VIN LM VlC C HIU QU

T VN TM L CN BN PHN MT. LCH S NGNH T VN V NN TNG BAN U

Dn nhp
Trong t vn, yu t thnh cng v cht lng ca qu trnh tr gip nm ni
bn thn t vn vin l vic rt ln. Ni khc i, khng c mt t vn vin lm vic c
hiu qu, c trch nhim, dch v t vn s chng em li bt c mt tin b kh quan
no.
Khng ch hn ch tc dng hu ch ca t vn, mt t vn vin yu nghip v c
th s gy ra nhng tc hi nghim trng, v lu di cho thn ch. V th vi ngi mun
bc vo ngh t vn cn suy ngh xem ngh ny c tht s l chn la ng n cho
mnh? Ring vi nhng t vn vin bc vo ngh, vic duy tr gi mnh mi l
mt t vn vin c hiu qu l mt trong nhng s mnh i hi ca ngh.
tr thnh mt t vn vin tt, thit ngh mnh phi r rng vi bn thn ca
mnh. Theo TS. Trn Th Ging (2006): Chng ta khng th cho nhng g mnh khng
c. Cng th, t vn vin khng th gip cho thn ch mt cch c hiu qu nu h
khng chun b v c o to cn thn.
1. Nhn cch v vn sng ca mt t vn vin
T vn l mt ngh i hi phi thnh tm v c tm lng cao c. N thu ht nhng
tm hn bit quan tm, tm tnh ci m, thn thin v nhy cm vi nhu cu gip con
ngi. (Myrick, 1997). Tuy nhin ng c v duyn may n vi ngh ny ca nhiu t
vn vin ang hnh ngh trong x hi rt khc nhau. Nhng ai mun gn b cuc i
mnh vi cng tc t vn phi t hi nu h c t cht v am m; vng mnh
i din vi th thch rt thc t ca ngh ny.
Tm li, tr thnh mt t vn vin tt, nhng yu cu sau y thng c
nhc n, theo Gladding (2000):
- Nhn cch v vn sng.
- Gio dc cn bn ca t vn vin.
- Hc thuyt p dng v kin thc v h thng t duy c s dng trong cng tc
t vn.
- Kh nng tham gia vo nhng hot ng lin quan n cng tc t vn (nh tham
gia hi tho, din n, l ng h vin c lc cho ngnh, tham gia o to th h t vn

vin mi, v khng ngng tip tc bi dng kin thc nghip v) - khng ngng tip tc
hc hi.
Theo Carkhuff (1969) t vn vin v qu trnh t vn c nh hng mnh m n
mt c nhn, v th nu t vn khng hiu qu, tt s c nh hng tai hi lu di n
thn ch.
Gladding (2000) ni n nhn cch ca mt t vn vin. Theo ng, chng ta nn
nhm n nhng tiu ch cn bn t mt t vn vin: (1) Trng thnh (2) Bit thng
cm (3) Ci m (4) Thnh thc (5) im m, khng d ni nng.
Tt nhin khng phi ai cng c nhng c tnh ny. V th t vn khng phi l
ngh ginh cho tt c mi ngi.
2. Nhng ng c tiu cc li ko ngi ta vo ngh T vn
Nhiu ngi mun tr thnh t vn vin vi ng c khng lnh mnh. H khng
hn l ngi xu, tuy nhin quyt nh i vo ngh ca h c nh hng tiu cc n
thn ch v x hi. Witmer v Young (1996) nu ra nhng ng c tiu cc hoc sai lch
ca mt t vn vin mc phi trong qu trnh mun tr thnh mt t vn vin:
- C vn trc trc v mt tnh cm. Khi h c nhng khc mc tnh cm cha
c gii quyt t thi th u hay trong qu kh.
- H c n v sng thiu lin i vi x hi. H khng c bn b v thng mn
qu trnh t vn nh mt thay th cho nhu cu c bn b.
- Tham vng c quyn lc. H l ngi khng thnh cng trong cuc sng (khng
nht thit phi ch c nhiu tin mi l c thnh cng), v th h mong c kim sot
ngi khc.
- C nhu cu tnh yu. H l nhng ngi qu yu bn thn, c thi t ho thi
qu, tin tng rng mi kh khn u c th gii quyt c bng tnh yu v do chnh
kh nng ca h. y l hi chng mun mnh l anh hng cu vt c c th gii.
- H c thi vng vng, mun chng i cuc i mt cch gin tip. H l
ngi c vn v quan h c nhn no , gii quyt khng tho ng, nay mun em
ra p t ln thn ch trong qu trnh t vn.
- Tm n s an nhn. H ngh rng ngh t vn l ngh ch ngi vn phng ni
chuyn v m tin.
- Tm danh vng. H tin rng, lm ngh T vn c xp vo mt danh mc ngh

nghip quan trng, cao qu, lch s.

Hiu sai nh th s hon ton tht hi. n gin v tr thnh t vn nn s khng
p ng c nhng kht khao ca h nh va nu trn. Tri li, tc hi ca s tht
vng s tr thnh cht c, ph hu cuc sng ch v h c chn la sai lm. V th, t
vn cn c coi nh l mt ting gi (calling) nhiu hn l mt ha hn vt cht, a v,
hay cho nhng phn thng tinh thn, x hi.
Trc khi quyt nh chn vo ngh T vn, nhiu bn tr bn khon nu nh
mnh c nhng iu kin t cht vo ngh. Tht kh xc nh c th c iu ny.
Song, mt iu cn bn l bn c t tiu ch mun gip ngi khc lm tiu ch hng
u hay khng? Nu bn chn n v ngh ny cng hay hay, lc y bn nn cn nhc k
hn.
Con ngi lun pht trin qua kinh nghim sng nn t duy thay i l l tt nhin.
Khng hn l nhn cch (personality) ca chng ta l bt bin. Nhn quan (personal
view) v quan nim v quan h gia ngi vi ngi s thay i khi chng ta sng nhiu
hn. Tuy nhin, nhn t bm sinh mun gip ngi vn l iu ng qu nht.
Nu hiu mt gc cnh trong tinh thn nhn vn, chng ta c th tin rng c
Nguyn Du rt c l khi nu ln quan im ca ng: Ch tm kia mi bng ba ch ti
(Truyn Kiu). Ni th, ta thy tm quan trng ca ngha nhn vn trong ngh t
vn.
Di y l nhng c tnh cn c ca mt t vn vin hiu qu, da theo Foster
(1996) v Guy (1987):
- Hiu k (curiosity and inquisitiveness): bc l tinh thn quan tm mt cch t nhin
i vi ngi khc.
- Kh nng bit lng nghe (ability to listen): bit tp trung theo di mt cch st
sao, ch n ngi khc. y l mt vn qu ht sc cn thit, v n kch thch thn
ch trong vic tham gia tch cc vo qu trnh t vn. Thn ch s chn nn khi t vn
vin khng c kh nng lng nghe tt.
- T nhin vi i thoi (comfort with conversation): kh nng to s ci m thoi
mi, gip thn ch t tin v gim thiu cng thng vn nh hng n cht lng t vn.
- ng cm v hiu bit (empathy and understanding): kh nng lin h mnh vo
hon cnh ca ngi khc, ngay c chuyn thn ch l ngi khc phi, khc vn ha,
khc bit v iu kin sng, hon cnh sng.

- Hiu bit v tnh cm (emotional insightfulness): kh nng kim ch bn thn, c

th i din mt cch t tin vi nhng mc cm xc khc nhau t qu trnh t vn,
trng thnh vng vng v mt cm xc.
- Phn tnh to ni tm (introspection): kh nng tnh tm t nh gi bn thn,
suy xt ni tm, t c th t phc thin, hon thin bn thn.
- Kh nng bit qun mnh (capacity for self-denial): ngh n li ch ca ngi
khc trc, ngay c trng hp li ch ngi khc nh hng n li ch ca bn thn
mnh.
- Khng sa ng trong tnh cm (tolerance of intimacy): kh nng kim ch trong khi
t vn vi thn ch khc phi, trnh nhng cm xc thin v nhc th thiu lnh mnh.
- An tm vi nng lc ca thn ch (comfort with power): kh nng chp nhn nng
lc ca thn ch mt gii hn no khi khng tip cn trc tip. T vn vin s
khng lm dng v tr ca mnh ln lt, ch th, hng dn sai lch.
- Kh nng bit ci (ability to laugh): cn c tnh khi hi trong nhng hung trng
o le ca cuc sng, bit lc quan v khng qu g b. ng dng tnh khi hi gim
cng thng v khi dy tinh thn lc quan trong cuc sng.
Ngoi ra, mt t vn vin lm vic c hiu qu cng cn n nhng kh nng ng
dng cc khm ph khoa hc k thut trong cng tc ca mnh. H cn c kin thc
duy tr cho mnh mt s qun bnh v tnh cm. Chnh s cn bng trong cuc sng y
s gip h tr thnh t vn vin lm vic tt. Cng d hiu, mt t vn vin khng c
cuc sng n nh, anh ta s khng th cng tc tt trong qu trnh t vn vi thn ch.
Cormiers (1989) xut nhng tiu chun rt cn thit ca mt t vn vin lm vic c
hiu qu nh sau.
- Nng lc thng minh (intellecture competence): kh nng v tinh thn ham hc
hi, li suy ngh nhanh chng, nhy bn, sng to.
- Sc lm vic (energy): kh nng duy tr hot ng mt cch nhanh nhn, tnh to
trong sut cc ca t vn v vi c quan mnh cng tc.
- Kh nng co gin (flexibility): c th iu tit v hc hi khi cng tc t vn yu
cu.
- Tinh thn ng vin (support): kh nng gip , ng vin thn ch trong vic h
t quyt nh v tin tng, hy vng vo cuc sng.

- Lng thin (goodwill): lun mun lm vic v li ch ca thn ch, vi tinh thn xy
dng, nhm gip thn ch trong vic duy tr kh nng c lp.
- Tinh thn cnh gic (self-awareness): kin thc v bn thn, bao gm thi vi
cuc sng, ngh nghip, cm xc v kh nng phn bit l kim sot c nhng nhn
t c nh hng tiu cc trn bn thn.
Tt nhin t vn vin cn cn c nhng c tnh khc, tuy nh b hn nh trung
thnh vi nhng tiu chun c bn ca php x th. Song, tr thnh mt t vn vin
c hiu qu, bn cn lin tc v khng ngng hon thin bn thn. Can m nhn nhn
nhng mt yu km khc phc. thc c nhng gii hn ca bn thn cng l mt
c trng quan trng ca mt t vn vin c trch nhim. V khi ta nhn thc c hn
ch, ta s d dng hn trong tin trnh t hon thin, gt b nhng thiu st ch quan
hn hp ca mnh.
3. Duy tr gi mnh l mt t vn vin lm vic c hiu qu
Mt t vn vin lun c nhng kh khn i thng nh tt c mi ngi trong x
hi. H c nhng trn tr, i khi rt bc xc v nan gii. Cuc sng ca h khng hn l
mt cuc sng bng phng. H cng vt ln vi nhng vn gay cn nh: bnh tt:
cuc sng, ngh nghip, tnh cm, ti chnh, gia nh
Tt nhin nhng nan ny, khi hi mt cht, li l cht liu gip mt t vn vin
xy dng kh nng ng cm vi thn ch tt hn. Ni khc i, kinh nghim song s gip
h ng cm hn vi nhng nan trong cuc i ca nhng thn ch. Ni th, khng
c ngha l kinh nghim x l ca t vn vin s p dng c cho mi c nhn khc.
Nn nh, kinh nghim ca t vn vin ch mang tnh chia s, tham kho, hon ton khng
phi l c s cho li khuyn hay cung cp gii php cho thn ch.
Mt t vn vin tt lun n nhn nhng kh khn trong cuc sng nh bi hc kinh
nghim. H gi vng lp trng, sng khch quan v i din kh khn vi tinh thn
trch nhim. Vi h, tht bi v thnh cng u c tnh gio dc trong . V th h c
th nhn thy, ng cm v gip thn ch tm ra nhng gi tr tch cc trong cuc sng.
Mt bn tr mun tr thnh mt t vn vin, trc ht bn cn phi hiu r bn
cn t b v n nhn mt cch c chn lc gi cho bn thn c trong sng, trung
lp.
Vi t vn vin, thn ch hon ton c l do ring ca h v nhng hnh vi v ng
x. T vn vin c nhim v ch r ra nhng hnh vi v ng x ca thn ch s c nhng

nh hng no n ngi khc. Nh th, thn ch s nhn thy hnh vi v ng x ca h

cn c thay i h bit chp nhn bn thn h v tip cn vi ngi khc mt cch
c hiu qu hn.
gi cho mnh lun cn bng, nhng bin php phng nga xem ra rt cn thit.
Tnh trng qu ti thng (overload) l mt vn ph bin. Tnh trng qu ti c th
hiu rng nh nhng mt mi v c mt tinh thn v th xc. Khi qu ti, t vn vin s
khng cn tnh to v minh mn trong cng tc na. trnh tnh trng ny, t vn vin
cn c nhng th vui trong sng lnh mnh khc ngoi phm vi ngh nghip ca mnh.
Tm cho mnh nhng gii tr lnh mnh. Cc tc gi Bay v Pine (1980), Pines v
Aronson (1989), Savicki v Cooley (1982), Watkins (1983) c vi gi di y gip t
vn vin trnh tnh trng qu ti:
- Quan h vi nhng c nhn khc (bn b, ng nghip) c i sng lnh mnh.
- Cng tc v quan h vi nhng c quan t chc c tiu ch lm vic tch cc.
- Lun gi chng mc tng i vi nhng hc thuyt trong t vn mnh p dng.
Trnh ln ngp qu su trong l thuyt.
- Tn dng tp th dc gim cng thng (chy b, tp yoga, dng sinh).
- C gng iu tit bn thn sao cho ph hp vi mi trng gy ra cng thng,
trnh nhng mi trng gy ra cng thng.
- T nh gi bn thn, nhm tm ngun tc nhn gy ra nhng cng thng, c
bin php thch hp.
- Thng xuyn nh gi li quan im nghip v, vai tr nghip v, mong i ca
chnh mnh, nim tin v trit l ca mnh trong qu trnh theo ngh.
- Tm n t vn vin khc, nu c nhu cu.
- Gi gn khong cch, khng nn lin h qu su vi nan ca thn ch, c th
nh hng n sc khe tm thn ca t vn vin. Trnh em nan ca thn ch v
nh.
- Lun gi thi lc quan, yu mn cuc sng.
Mt t vn vin hiu qu s gi cho h tnh cm ca mnh c n nh, cn bng,
v khch quan. H cn cnh gic v lun sng vi nhng mt mnh v c nhng hn ch
ca mnh mt cch thc t. l li khuyn ca Auvenshine v Noffsinger (1984).
4. o to cn bn cho mt t vn vin

Ta vn thy nhiu t vn vin lm vic c hiu qu m khng qua o to trng

lp kin thc v qu trnh pht trin ca con ngi v kin thc v t vn. quyt nh
xem mc cn thit v o to nh th no l , thit ngh nn xem n mc quan
h gia hai ngi trong qu trnh t vn.
Tm thi, ba cp ca quan h tr gip gm: khng chuyn - bn chuyn nghip
- chuyn nghip. Mi cp i hi mt trnh o to khc nhau.
Vi cp chuyn nghip, ca t vn thng c hn trc, ch yu l tm gii
php cho nan . Thn ch trong t vn chuyn nghip r rng mong i kt qu t qu
trnh t vn.
Vi cp khng chuyn, ca t vn thng khng c gi hn nht nh, quan h t
vn ch l quan h ph, thn ch thng khng c mong i kt qu c th. Ni chung t
vn theo kiu tin u lm .
Cp bn chuyn, cc im va nu trn nm khong gia.
Khng chuyn: cp khng chuyn, ngi cung cp t vn thng l bn b,
ng nghip, nhng ngi khng qua o to cn bn trng lp, nhng ngi thin
nguyn, hoc nhng ngi c lng v ngi khc. H cng c nhng kin thc v kinh
nghim nht nh - nhng thiu hn kinh nghim t vn v kin thc t vn. Cn bit c
kinh nghim sng v kh nng t vn l hai lnh vc rt khc nhau.
Bn chuyn nghip: cp ny, ngi cung cp t vn c nhng kin thc
c hun luyn v c im tnh nng trong quan h gia con ngi. H l nhng
ngi lm vic nh cnh st, y t, thy c gio, nam n tu s H thng lm vic nh:
mt b phn lin ngnh, khng hot ng ring bit, hoc c lp nh mt t vn vin.
H thng lm vic trong nhng mi trng c lin h n dch v t vn, song h lm
vic di s gim st bi chuyn vin cao hn.
Chuyn nghip: cp ny, chuyn vin c o to chuyn mn v c hng
dn phng v can thip tr liu. H l nhng ngi c chuyn mn v hc v ty theo
chuyn ngnh. H l bc s tm thn, tm l gia, chuyn vin tm l nhn vin cng ng,
linh mc, s ni Thng thng trong qu trnh o to, nhng chuyn gia ny tri qua
thi gian thc tp sinh hoc c kinh nghim thu thp c trong lnh vc chuyn mn ca
h.
Nhng chuyn mn ring trong t vn
Mi chuyn ngnh trong x hi u c ring nhng chng trnh o to chuyn

bit. T vn l mt ngnh c lp cng c nhng o to nhm gip cc t vn vin trao

i, lin lc, v cng tc trn bnh din phc v mc ch chung trong ngnh. Thng th
t vn vin lin h nhiu nht vi bc s tm l hc, tm l gia, v nhn vin cng ng.
Bc s tm thn hc (psychiatrist): L ngi c hc v bc s, h tri qua o to
c thc tp trong bnh vin ti khoa tm thn hc. H lm vic vi nhng bnh nhn c
vn tm l nghim trng. H c quyn ghi toa thuc v thc hin nhng phng php
tr liu trong bnh vin. Thn ch ca h c gi l bnh nhn. Hoa K, h phi c
giy php hnh ngh ca quc gia v tiu bang.
Tm l gia (psychologist): Hay cn gi nh tm l, h tt nghip vi hc v tin s
(Ph.D). Qu trnh o to vi chng trnh thc tp c th nhng trung tm tr liu,
trng hc, hay nhng trung tm tr liu ngoi tr. Hoa K, mi tiu bang c nhng
quy ch ring i vi vic cp giy php hnh ngh cao tm l gia. Trong qu trnh o
to, chng trnh hc ch trng n nhng khi mn hc: khoa hc c bn, o c
ngh nghip, nghin cu, phng php, thng k, tm l th nghim, sinh hc trong hnh
vi, hnh vi vi t duy cm xc, hnh vi t x hi, hnh vi c nhn, cn nguyn bnh l,
nhng vn lin quan.
Nhn vin cng ng x hi (social worker): Thng tt nghip cao hc
(Master's Degree), hoc c nhn (Bachelor). H thc tp ch yu nhng trung tm
cng ng x hi. Mt s lm vic ti nhng trung tm ca ban ngnh trc thuc nh
nc. Phn cn li, h cng tc nh nhng t vn vin.
Gio dc bt buc trong t vn chuyn nghip
tr thnh mt t vn vin chuyn nghip, nhng sinh vin Hoa K phi hon
tt chng trnh cao hc 2 nm vi t nht 48 tn ch (semester hours). Nhn vin t vn
sc khe tm thn c yu cu hon thnh 60 tn ch, cng ging nh cc t vn
chuyn mn khc nh, t vn hn nhn gia nh, t vn cho ngi nghin
Theo y ban tiu chun o to cho t vn v gio dc Hoa K (CACREP, 1994),
gio dc o to bt buc cho t vn vin bao gm:
1. Chng trnh hc cho cao hc (master's degreee) t vn bt buc gm 8 khi
mn hc:
(1) Tin trnh pht trin ca con ngi.
(2) Cn bn v vn ha v x hi.
(3) Quan h trong t vn.

(4) T vn cho nhm.

(5) Thc y li sng lnh mnh v t vn ngh nghip.
(6) nh gi cht lng chng trnh.
(7) Nghin cu v thm nh chng trnh.
(8) Cn bn chuyn nghip trong ngh T vn.
2. Thc tp (practicum) trong mi trng c gim st trc tip 1 gi trn tun v
1.5 gi vi gio s, tng cng 100 gi.
3. Thc tp sinh (internship) yu cu 600 gi di s gim st ca chuyn vin,
ngay sau khi hon tt thc tp 100 gi (practicum), nh nu trn.
4. Mi trng i hc cung cp o to t vn vin cn c t nht 3 gio s
thng trc ti Ban t vn gio dc khoa T vn.
5. L thuyt v h thng cn bn p dng bi t vn vin
Hc thuyt (theory), theo nh ngha, l mt m hnh, gii thch cn k nghip v v
thao tc ca mt t vn vin trong qu trnh t gi thit v ngun gc ca mt vn
v t c gii php cho vn . Ni chung hc thuyt trong t vn s gip t vn
vin lin h c nan ca thn ch trong bi cnh a din ca cuc sng.
Mt t vn vin lm vic hiu qu s trang b cho mnh mt hc thuyt c bn, nh
mt sn chnh (main frame) trong qu trnh o to. Sau , hc thuyt s tr thnh
kim ch nam v trit l nghip v cho cng tc t vn sau ny. Hc thuyt cng s gip t
vn vin xc nh c nhu cu ca thn ch.
Tng t, mt h thng khung t duy cn bn (basic thinking system) cng khng
km phn quan trng. T vn vin cn tp trung cho mnh mt h thng cn bn bao
gm nhng t tng, nguyn tc, v hnh vi ph hp vi nghip v t vn. H thng t
duy cn bn ny gip t vn vin p dng hon cnh c th ca thn ch vo hc thuyt
m t vn vin s dng, nhm xy dng nhng k hoch t vn mc tiu v qu trnh
t vn cho thn ch.
Hc thuyt c thnh lp bi nhng chuyn vin u vit, ngi xy dng t
tng da trn kinh nghim lm vic ca h. Cc nh sng lp hc thuyt lin tc theo
di tnh thc t v kh thi ca nhng t tng m h s dng xy dng hc thuyt
ca mnh. Tuy nhin, nhng nh hc thuyt u cng nhn rng khng c mt hc thuyt
no c th p dng v p ng c nhu cu a dng v phc tp ca thn ch. Tt

nhin c nhng hc thuyt c xy dng k lng v y hn nhng hc thuyt

khc.
Tnh cht c trng ca mt hc thuyt
Mt hc thuyt tt bao gm 5 c tnh sau, theo Hansen, Stevic, v Waner (1986):
1. R rng, d hiu v c th trao i c vi mi ngi. y l mt tng th hp
nht v khng c cc im mu thun trong cng mt hc thuyt.
2. Ton din, c tnh ny cho php hc thuyt c th p dng c vo tt c
nhng hin tng kh d c th xy ra trong thc t.
3. Thit thc, c tnh c khm ph, da trn mu thit k ca hc thuyt, p
dng v th nghim c.
4. C th trong lin h vi kt qu mong i, v hc thuyt cho php ngi s dng
tm ra kt qu kh quan trong qu trnh p dng. Tnh kh thi v ng dng ca hc
thuyt.
5. Hu ch cho ngi s dng, cung cp hng dn cn thit cho ngi mun kim
nghim v p dng.
Ngoi ra, mt hc thuyt tt cn phi ph hp vi trit l sng v nhn sinh quan
ca mt c nhn. Shertzer v Stone (1974) ngh mt t vn vin nn tht s thoi mi
vi mt hc thuyt nh chuyn mc qun o va vn. Ging nh qun o, n c th sa
i, ct xn sao cho tht va vn. H khuyn co t vn vin nn s dng hc thuyt
mt cch uyn chuyn, linh ng.
Auvenshine v Noffsirger (1984) cng khuyn, mt t vn vin lm vic hiu qu l
ngi bit tng hp, chn lc, p dng nhiu hc thuyt khc nhau mt cch thch hp
vi nhng trng hp khc nhau, tuy nhin cn tn trng nhng ng li cn bn ca
nhng hc thuyt ang c s dng.
Tm quan trng ca hc thuyt
Hc thuyt l nn tng quan trng cho t vn c hiu qu. N mi gi t vn vin
trong vic tn dng mt cch c quan tm v sng to khun kh ca hc thuyt, gip
thng tin mi quan h trong t vn, pht trin hng gii quyt v thng cm gia hai
bn.
Hc thuyt cn cung cp phng tin cho quan h hai bn c ny n. N cng
gip nhng nan ca thn ch c phi by. N cn gip t vn vin trung thnh

vi o c nghip v v xc nh c v tr ca t vn vin trong bc tranh ton cnh,

trong sut qu trnh t vn.
Hc thuyt cng gip gii thch nhng g ang xy ra trong quan h t vn. V th,
t vn vin c th d on, nh gi, iu chnh, nhm tng tnh hiu qu ca kt qu t
vn. Hc thuyt cho php ng dng khoa hc c p dng trong t vn. N cho php
t vn vin quan st. Hc thuyt cng to c hi cho t vn vin p dng nhng t
tng mi ca mnh vo h thng t tng ca hc thuyt, to nn tnh nng ng trong
sng to. V th hc thuyt gip gii thch v em li s ha hp gia nhng g t vn
vin quan st t thc t v h t tng trong hc thuyt.
Ni khc i, hc thuyt gii thch ti sao v nhng thao tc ca khch hng, v th
trong qu trnh gip , t vn vin s bit lm nh th no khi tr gip thn ch.
Price v Boy (1983) nu ra ti sao mt hc thuyt tt s hu ch cho mt t vn
vin:
1. Hc thuyt gip t vn vin lin h v nm bt c tnh a dng ca nhng nan
trong cuc sng.
2. Hc thuyt yu cu t vn vin gim st quan h trong t vn nh mt nhc nh
bt buc.
3. Hc thuyt cung cp t vn vin nhng hng dn x l tnh hung h c c
s nh gi qu trnh pht trin kh nng chuyn nghip ca mnh.
4. Hc thuyt gip t vn vin nm bt d kin, v v th c th bit trc loi d
kin no cn tm, ch ng hn trong tc nghip.
5. Hc thuyt gip t vn vin lm vic hiu qu hn vi thn ch trong qu trnh
iu chnh nhng hnh vi tiu cc
6. Hc thuyt gip t vn vin nh gi li tip cn c v mi trong qu trnh t
duy. Ni khc i, mt hc thuyt tt s cung cp nn tng cho nhng li tip cn mi vi
nan trong qu trnh t vn.
6. Hc thuyt nguyn thy v tng hp cc hc thuyt
Ban u, trong t vn, nhng hc thuyt c s ng di hnh thi nguyn
dng, v t vn vin c yu cu phi trung thnh vi mt hc thuyt. Tuy nhin, cng
gn v sau, tng vn dng mt cch c chn lc v p dng cc hc thuyt khc
nhau ang tr nn cng ph thng hn.

Lazareus v Beuler (1993) cho bit hin nay Hoa K, t 60 - 70 phn trm cc t
vn vin t nhn h thuc phi tng hp hc thuyt (eclectism). H ch trng s dng
nhiu hc thuyt v p dng nhiu k nng khc nhau p dng sao cho ph hp vi
tng nhu cu c bit ca mi thn ch. Mt iu cn lu khi s dng nhng hc thuyt
khc nhau, t vn vin cn s dng hc thuyt sao cho gn gi v ph hp vi kh nng
tip nhn v s lnh hi ca thn ch nht.
Mt tr ngi ln cho nhng t vn vin mi vo ngh l chuyn h khng nm vng
cc thao tc ca mi hc thuyt. trnh tnh trng trn, t vn vin cn kin nhn vi
mt vi hc thuyt cn bn trc, sau t t trin khai p dng sang nhng hc thuyt
khc.
7. H thng khung t duy trong t vn
H thng khung t duy (thinking system) trong t vn c quy nh da trn hai
c s chnh: (1) Tp trung vo tiu ch ca t vn l pht trin i sng lnh mnh; (2)
Mc tiu ca t vn l tp trung vo can thip, tr liu i vi ri lon tm l v ri lon
chc nng.
c hiu qu, t vn vin cn ng v tr trung lp gia hai h khung t tng
trong t vn va k ra. y l vic rt cn, ging nh vic h cn trung thnh vi mt
hc thuyt ( nu phn trn). Ni r hn, hiu qu t vn ty thuc vo mc tp
trung ca mt t vn vin i vi qu trnh p dng thao tc nghip v vo h thng
khung t tng trong t vn - m bo thng xuyn tnh trung lp ca mnh - ngha l
trnh c thnh kin vi li suy ngh ca ngi khc.
Thiu h thng khung t duy t vn: Nhiu t vn vin khng i theo mt h
thng khung t duy trong t vn thng lc li v hiu qu t vn, cht lng t vn
cng khng cao. H ging ngi ci nga chy lang thang trn cnh ng, khng c nh
hng.
H thng t duy t vn pht trin / i sng lnh mnh: T vn vin i theo h
thng t duy ny thng tin tng vo kinh nghim sng v s pht trin ca con ngi
trong bi cnh ca nhng ng x v hnh ng. Vi h, nhng nan trong cuc sng l
vn thuc v mc pht trin ca mt giai on trong tin trnh pht trin ca con
ngi. V nh th, hnh vi ca c nhn mt thi im c th s khng ph hp mt
thi im khc. Nhim v ca t vn vin l gip thn ch c hnh vi thch hp vi giai
on pht trin ph hp vi tui tc ca c nhn.

V th, khi phng vn ln u (initial interview), t vn vin cn xem xt nu thn

ch pht trin n giai on no v nh th nhng bin php ng dng s ph hp
vi giai on pht trin ca thn ch.
Vi h thng t duy nhm n pht trin thng tin i sng lnh mnh, t vn vin
phi thc c rng con ngi vn sn c bn nng tch cc. Nhim v ca h l khi
dy trong thn ch nhng nhn t tch cc, kh nng sng tt, v cc mt mnh ca h.
Nh th thn ch s c thm nim tin vo bn thn cng nh nim tin vo cuc sng.
Sau thn ch s t tin hn v c th t gii quyt c nhng vn ca bn thn.
Nan khng cn l iu b him kh hiu, song l vn cn c khc phc.
Vi h thng t duy con ngi pht trin: Thn ch c hng dn hiu r vn
trong hon cnh hin ti. H c cung cp nhng k nng cn thit x l nhng
vn . Kt qu nhm ti l h khng ch gii quyt vng mc trong hin ti, nhng
c c kh nng i ph vi nhng vn tng t trong tng lai.
Tm li, h thng t duy t vn pht trin i sng lnh mnh mang tnh ngn chn
phng, mang tnh gio dc. T vn vin gip thn ch hiu c nhng mng lin
quan ca i sng con ngi. Thn ch v th s ch ng hn nhiu trong qu trnh t
vn, nht l khi h xc nh c tai tr hon cnh ca h nm u trong bc tranh
ton cnh ca cuc sng.
H thng t duy t vn theo m hnh y hc / bnh l: i ngc vi h thng
t tng pht trin/ i sng lnh mnh, h thng m hnh y hc/ bnh l yu cu thn
ch phi c iu tr da trn chn on lm sng. (Da vo bng phn loi:
Diagnostic anh Statistical manual 4th edition DSM IV. y l mt cm nang ch r tiu
chun chn on nhng ri lon tm thn.
Nhiu hc gi vn c nhiu kin khc nhau mc d DSM IV l mt cm nang
c s dng rt rng ri. Theo h, cun cm nang trn khng da vo mt hc thuyt
no, ch nhm vo nhng chn on c nhn, hon ton b qua nhng mng quan h
khc ca i sng con ngi, nh vn ha, x hi, mi trng
Mt li th ca DSM IV l, n cho php t vn vin ghi nhn mt cch c th hin
trng ca thn ch. Nht l li chn on 5 trc (axis) bao gm nhng khu vc chc
nng hot ng v tn gi ca ri lon tm thn ca thn ch, iu cho php cc
chuyn gia khc nm bt c tnh trng hin thi ca mt thn ch mt cch c h
thng, mi khi h c nhu cu tho lun v trao i v bnh n ca thn ch.

T vn theo h thng t tng ny d ri vo tnh trng go tn bnh cho thn

ch. Tt nhin, mt khi c chn on, nht l chn on v mt ri lon tm l no
, thn ch s chu mt nh hng tm l kh trnh khi do vic mnh b/ c chn
on v b gn cho l c bnh tm thn. y l iu hon ton nn trnh, ch p dng khi
tht cn thit m thi.
8. Tham gia nhng hot ng lin quan n t vn chuyn nghip
Tr thnh t vn vin l mt qu trnh pht trin tip din gn lin vi i sng v
nghip v, khng dng li sau khi tt nghip kha o to. c cp chng ch, y mi
l khi u ca mt hnh trnh phn u khng ngng trong ngh nghip. T vn vin bt
buc phi tham gia nhng chng trnh gio dc tip din (continuing education). Thit
ngh mt h thng nh th s gip t vn vin c c nhng n v gi hc (ti thiu
gip cho ngh ny c bo m cp nht), t nhng chng trnh gio dc tip
din. T vn vin cn c yu cu gim st. Vic ny s gip t vn vin cp nht ha,
ng thi bo m tnh chuyn mn ca ngnh T vn cng nh tng thm cht lng
phc v cho thn ch.
Gio dc tip din: Mt bt buc cho tt c t vn vin hnh ngh Hoa K. L
do chnh l v tng v ng dng trong phng php iu tr lun thay i v bin ha.
T vn vin khng chu c, tham kho, tham gia nhng chng trnh hi tho s chng
b lc hu v mt kin thc chuyn mn. V th tham gia gio dc tip din s gip t
vn vin nhy bn vi nhng b sung trong ngh v hiu qu hn trong cng tc; trnh
tnh trng tt hu.
Vai tr ca gim st: L tin trnh ngi c kinh nghim gim st v gip ngi t
kinh nghim hn v nhng mt lin quan n hot ng t vn. Ngi gim st khng ch
cung cp nhng chia s mang tnh gio dc m c nhng kinh nghim rt ra t thc tin
cng tc v cuc sng. Hu ht nhng trng i hc c chng trnh o to t vn
tm l cn ch trng n cng tc gim st. y l cch tt nht o to nhng th
h t vn tm l c chuyn mn v k nng vng vng phc v. Cc t vn vin c
cp chng ch cn n lc v hng hi trong vic nhn thc tp sinh mi. y cn c
xem nh l mt ngha v cao c ch khng nn l mt chn la, cng khng phi l mt
n hu, ginh cho nhng thc tp sinh ang cn c thm kinh nghim.
ng h vin: L nhng hot ng t vn vin ginh thi gian cho cng cuc t vn
cp a phng cng nh cp lin tnh, cp quc gia. iu ny khng ch c tc ng
tch cc cho ngnh T vn m cn c li ch cho x hi ni chung. ng h c nhiu hnh

thc nh: mua sch bo lin quan n ngnh, tham gia vit bi chia s kinh nghim ca
mnh, ng gp v tham gia cc chng trnh phc li cng cng, nhm to mt hnh
nh tch cc ca dch v t vn vi x hi.
9. Kt lun
Tm li, mt t vn vin lm vic c hiu qu l mt nhn t then cht trong cng
tc t vn. Ngoi nhng c tnh thin ph sn c, h cn phi trang b cho mnh kin
thc v c o to hn hoi. H cn tip tc qu trnh gio dc v pht trin ngh
nghip. T vn vin cn trang b cho mnh mt hc thuyt v s dng mt h thng t
vn cn bn.
iu quan trng nht m mt t vn vin cn ghi nh l o to cng tc t vn
khng kt thc sau khi tt nghip v nhn vic. Tri li, y chnh l khi u ca mt
qu trnh lao ng nghim tc vi mt ngh cao qu. T vn vin c kinh nghim cn
gip gim st nhng thc tp vin, v y khng phi l mt vic lm da trn c s
thch th lm.
T vn l mt ngnh gip tht s. Ngi yu ngh nht nh khng th ngi im
thy ngnh phc v ca mnh khng pht trin. Gim st thc tp sinh l ngha v ca
t vn vin.
Created by AM Word2CHM

Chng 3. O C V TNH PHP L TRONG T VN

T VN TM L CN BN PHN MT. LCH S NGNH T VN V NN TNG BAN U

1. Dn nhp
o c trong ngh nghip l lm ng, lm c trch nhim, lm ht mnh v cng
vic. o c trong ngh nghip l khng to ra nhng dch v v sn phm c hi cho
ngi tiu dng. Trong ngh t vn, tnh o c cng th, n i hi ngi t vn vin
phi lun ch n nghip v ca mnh, s dng mi k nng v kinh nghim cn thit
bo m tnh o c trong nghip v t vn.
Theo TS.Trn Th Ging (2006): lnh vc cng vic no cng u c nhng i hi
ca o c ngh nghip, lm vic vi con ngi, mt sinh linh qu gi nht, chng ta
li cng phi trn trng ti a. gip cho nhng ai ang phi mang trch nhim gip
nhng con ngi ang c vn , ngha l h ang trong giai on mong manh yu
mm, th chng ta li cn s hng dn hn c. "o c trong T Vn l Tr Liu"
chnh l nhng iu gip chng ta thc hin cng tc phc v con ngi" mt cch hu
hiu?
T tinh thn , t vn vin cn suy ngh v lnh hi c ci cht nhn vn trong
ngh, t mi khi t vn cho thn ch, h cn nghim tc cn nhc xem nhng tr
gip ca mnh c tht s em li li ch cho h khng? y khng ch n thun l
nghip v m l trch nhim ca chng ta, nhng ngi tnh nguyn n vi ngh
T vn.
2. Khi nim v o c trong t vn
i vi mt quan h t vn, tnh o c trong qu trnh t vn l mt iu quan
trng hng u khng th thiu c. Nguyn tc ca t vn l tr gip v gii quyt
mt vn . y l im then cht khng th l l i ti bt c mt t vn vin no.
gip t vn vin c mt khi nim r hn v tnh o c trong t vn, khi nim tnh
o c c gii thiu di y nh mt tham kho cn thit.
o c (ethics): Trong t vn l thc o quyt nh xem hnh vi ca t vn vin
trong qu trnh t vn c ng, c tt, c lm sai, lm hi n thn ch hay khng. Ni
khc i, trong quan h t vn tm l, ngi nhn dch v t vn tm l c c i x
cng bng v hp l hay khng? H c t c hiu qu tr liu hay khng?
Mt t vn vin c k nng v kin thc chuyn mn, song anh ta khng c tnh
o c trong cng vic. Vi mt t vn vin nh th, chng ta khng th khng dng li

 hi mt cu: Anh ta s lm c g ch? Tnh o c trong t vn, mt ln na,

tinh thn ca c Nguyn Du tr nn rt cn thit chng ta suy gm: Ch tm kia mi
bng ba ch ti (Truyn Kiu). Khng c tm, k thut (ti) c khi gy ra tc hi khn
lng, v th c cn dy thm:
C ti m cy chi ti
Ch ti lin vi ch tai mt vn.
(Truyn Kiu)
o c trong t vn khc hn o c thng thng. Tnh o c trong t vn
i xa hn. C th ni, n khng ch ngng li khng lm iu xu cho thn ch m cu hi
c t ra y cho t vn vin lm ht sc v li ch ca thn ch hay cha?
Tnh bo mt (confidentiality): Trc ht t vn vin phi c xc nh r t vn
l mt ngnh dch v rt c trng. Thng tin c trao i gia t vn vin v thn ch
l mt vn ht sc t nh, v cn c gi n bo mt ti a trong nhng khun
kh cho php. TS.Trn Th Ging (2006) nhn nh rng, b mt l nguyn tc trong t
vn.
T vn vin lun t an ton v li ch ca thn ch ln mc quan trng hng u.
Thn ch hon ton c quyn c bit mi d tnh v k hoch ng x ca t vn vin
trong nhng tnh hung khi lut php xy ra v quyn li ca thn ch c mu thun, i
ngc vi yu cu ca lut php.
Trong trng hp thn ch phm php, t vn vin phi tn trng quyn ca thn
ch trc. Khng chn ch, t vn vin phi thng bo cho thn ch bit rng gii php
hu hiu nht l cng tc vi c quan c trch nhim. iu ny cn c xc tin trong
tinh thn y trch nhim ca t vn vin. T vn vin phi nu cao tinh thn t gic.
Thn ch cn c t vn vin gip nhn thc c tinh thn tn trng cng l. T
vn vin cn lm cho thn ch nhn r rng t gic l quyn li v ngha v ca mi cng
dn.
Nguy him n tnh mng thn ch v tnh mng ngi khc (risk and danger
to self and others): i khi thn ch tit l nhng tng v k hoch hnh ng gy hi
n sc khe v tnh mng ca mnh (v ngi khc), t vn vin c nhim v ct ting
vi nhng c quan hu trch. Tt nht, ngay bui u ca qu trnh t vn (initial
interview), t vn vin cn gii thch r y l nhim v ngh nghip, nhm bo v sc
khe v tnh mng ca thn ch v ngi khc.

Quan h ring t (intimacy): i lc vn tr nn tht t nh v rc ri khi t vn

vin ri vo tnh trng tin thoi lng nan. Vn cng tr nn gay cn v cng thng
hn khi thn ch v t vn vin c nhng lin h gn gi, do qu trnh t vn c
xy dng sau mt khong thi gian nht nh no . Quan h tnh cm gia t vn vin
v thn ch l mt vi phm o c trong dch v t vn. V n c nh hng tiu cc,
thiu lnh mnh n hiu qu t vn. y l vn c nghim cm trong dch v t
vn Hoa K.
Vi t vn nhm (group works): Vn o c trong t vn nhm l mt vn
rt t nh. Vn bit khi t vn nhm, vic gi cho thng tin v chia s trong qu trnh t
vn mt nhm l mt iu gn nh bt kh khng. Tuy nhin, t vn vin trong trng
hp t vn nhm, t vn vin c th r rng trnh by ngay bui hp nhm u tin v
vn t nh ny. Hai ngi ni chuyn trao i vi nhau i khi kh gi kn thng tin.
Vi nhiu ngi tham gia, ni dung chuyn s cng kh gi. Vn nhiu ngi mt
nhm chia s, trong qu trnh t vn, nht nh kh trnh khi xc xut cao hn khi thng
tin b r r, lt ra khi nhm.
Nhng hnh vi thiu tnh o c trong t vn xy ra di nhiu hnh thc khc
nhau. Ni chung, ngoi x hi c nhng kh khn th thch no, i ng t vn vin u
vp phi nhng th thch cm d y. C ngi vt qua c, c ngi khng kim
ch c nhng yu ui c hu ca bn thn, cui cng sa ng, t nh mt mnh.
T vn vin cng l mt con ngi nh bao nhiu c nhn khc. H cng c nhng
nhu cu, nguyn vng, (v tham vng). Hon cnh cuc sng i lc vn by ra nhng
cm d trc mt t vn vin, chng hn nh nhng rung cm c th chuyn sang v li
trong tnh cm. Nhiu t vn vin c nhng hnh vi gy ra bng gi xa gn ca d lun
c hi. Nht l nhng nhng ngun tin c s dng ngoi mc ch lng thin, nhm
phc v cho nhng mu toan phi o c ca nhng nhm vin.
Quan h sai tuyn (dual relationship): L mt vn thuc lnh vc cn quan tm.
Dch v t vn l dch v c tnh quan h tr liu (therapeutic relationship). V th bt c
quan h no khng da trn cn bn quan h tr liu s c nh hng n cht lng
phc v. T vn vin cn trnh nhng quan h ngoi tuyn nh: trao i hai chiu cc
dch v, quan h tnh cm tri nguyn tc (d khng phm php) song li phm n tnh
o c ngh nghip. T vn vin s khng lm t vn cho ngi nh, hay t vn cho
thn ch c quan h lm n ngoi x hi vi ngi nh ca mnh. T vn vin khng
c t vn cho bn b ca mnh.

Nhiu hnh vi phi o c trong t vn tm l rt xu v ti t. Nhiu hnh vi phm

li nh nhng kn o hn. Di y l mt vi v d ca nhng hnh vi phi o c in
hnh do Levenson (1986), Pope v Vetter (1992), v Swanson (1983) vch ra:
- Vi phm quyn kn o, l b mt thng tin ca thn ch.
- Nhn nhng ca t vn vt ngoi kh nng t vn ca mnh.
- Cu th v v trch nhim i vi thn ch.
- Qung b liu lnh, qung co sai ni dung, t nh bng chuyn mn ca mnh.
- Gn ghp v cho ko thn ch tin theo gi tr v trit l sng ring ca t vn
vin.
- C tnh to iu kin thn ch phi l thuc vo t vn vin.
- Khng tn tnh gip thn ch gii quyt nan , cu gi, ko di qu trnh t vn
khng cn thit, mong kim thm thu nhp.
- C hnh vi v quan h tnh cm tri php lut vi thn ch, nh ng chung chng
hn.
- R r v m hoc thn ch vo nhng phiu lu tnh cm, nh hng nghim
trng n hiu qu t vn, ngh nhng hnh vi thiu lnh mnh.
- Vn mu thun trong li ch, khi quan h t vn i sai tuyn.
- Ph t vn qu cao.
3. Ni quy v tiu chun o c i vi t vn chuyn nghip
Tht s rt cn thit khi chng ta phi c mt bn iu l (codes of conduct) trong
nhng ni quy v tiu chun o c cn c ghi ra tht r. Bn iu l ny phi
c a vo chng trnh o to, c a ra trong cc k thi tt nghip cp chng
ch. Bn iu l nn c khuyn khch rng ri, phi c c t vn vin v cng chng
d lun cng c. y l ti liu nn c mi gii tip cn. Tnh cng khai ca bn iu
l s gip t vn vin theo st hn. Thn ch cng an tm hn v tinh thn cng tc s
cao hn.
Kottler v Van Hoose (1985) ngh mt bng iu l nh th s gip ngnh T
vn, thn ch v t vn vin trn cc mt sau:
- Bn iu l xy dng ngnh T vn tr thnh mt ngnh c t chc.
- Bn iu l s cung cp hng dn cn thit khi ni b ngnh s dng nh mt

hng dn khi x l nhng v vi phm.

- Gip bo v t vn vin v h bit n nhng phm tr no c th v khng c
th phm n.
- Gip bo v thn ch v t vn vin s cnh gic hn khi h c mt bn iu l.
- Gip thn ch nh gi kh nng ca mt t vn vin, v h da vo bng iu l.
Hng dn ca bn iu l c xy dng v xut pht t nhiu nhn t ch quan
v khch quan khc nhau. T vn vin trc phi ht tun th nhng iu l ni trn mt
cch trit , v n l bn , l kim ch nam, l nhng hng dn cn thit gip h
khng sa ng, vp vp vo nhng sai phm ng tic trong nghip v t vn. T vn vin
khng ch dng li vic tun th bn iu l, h cn t ho v qu trng bn iu l ,
v l vn bn chnh thc gip bn thn v nhng ng nghip khc lm tt trch nhim
ca mt t vn vin tt.
Nhng gi ca mt bn iu l nn tp trung vo nhng tiu chun sau:
- T cch ngh nghip v li ch ca thn ch.
- Trch nhim ca t vn vin, nhng hnh vi c lm v nhng iu cm.
- Cn nhc v quyn gi kn thng tin gia thn ch v t vn vin.
- Nhng quyn ca thn ch c bo v trong qu trnh t vn.
- Quan h trong t vn, nhng nn tng quan h cho php v khng cho php.
- Quyn ca nhng chc nng ban ngnh khc, c lin quan n thn ch (nh
cnh st, t php, ban ngnh khc).
- Vn cc b th nghim (test, battery) dng trong nh gi, trong qu trnh t
vn.
- Vn lin quan n o to cn bn v nhng yu cu cn thit t t vn vin
(chng ch, giy php hnh ngh, vn bng).
- Vn lin quan n nghin cu, o to, gim st
- Th tc gii quyt nhng tranh chp gia t vn vin, thn ch, v nhng b phn
th ba c lin quan khc.
4. Nhng gii hn ca ca bn iu l
Nh bao nhiu h thng lut l v nhng quy tc hng dn khc, mt bn iu l
lun lun c nhng ngoi l, xut pht t nhng trng hp c bit nm ngoi tm kim

sot, t nguyn nhn ch quan ln khch quan.

Trong nhiu trng hp, bn iu l ng vai tr nh mt hng dn chung, do
kh c th tr li c nhng cu hi, ny sinh t nhng trng hp c bit. Rt nhiu
lc, t vn vin s vp phi nhng tnh hung khng nm trong bn iu l. Hoc i lc
mt t vn vin phi lng l trc hai chn la gay cn, hc ba
Beymer (1971), Corey v Callanan (1988), Mabe v Rollin (1986) Tallbutt (1981)
lit ra di y l nhng trng hp c bit khi bn iu l khng th hoc kh p
dng c trong qu trnh t vn:
- Nhng trng hp khng th gii quyt bng bn iu l.
- Qu kh khn khi p dng bn iu l.
- Mu thun gia hai iu l trong mt bn iu l vi mt ca t vn c bit.
- Bn iu l khng lit k nhng trng hp hi hu.
- Lut php thay i nhng bn iu l vn cha sa i kp.
- Thiu nhng iu lut cho nhiu trng hp c th xy ra.
- Kh c th dung ha, hoc p ng nguyn vng ca nhiu bn c lin quan.
- iu khon mp m, khng r rng.
Tt nhin bn iu l l mt hng dn cn bn v t vn vin i lc s phi t
quyt nh trong nhng trng hp m h hoc khng r rng v tnh cht c bit ca
mt ca t vn.
Tht khng d khi phi i n mt quyt nh v mt o c trong t vn cho
nhng ca c bit, hi hu. y l mt trong nhng phm tr nhc u ca ngh t vn.
iu ny thng lin quan n t cch o c, tnh qu cm lim chnh, lng can m
ca tng c nhn mt. V d, cng mt v vic, nhiu t vn vin s c nhiu quyt nh,
ct ngha khc nhau, v s c nhng li x l, cch tip cn khc nhau.
gip t vn vin trnh c nhng au u khng cn thit, di y l vi gi
ca Tennyson v Strom (1 986) khi i n mt quyt nh l i din vi nhng ng ba
kh x ny:
- Li ch cho thn ch (beneficence): lm iu ch v ngn chn iu c hi.
- Khng lm hi (nonmaleficence): khng c gy hi.
- T gic (autonomy): tn trng t do la chn v phng chm sng ca thn

ch.
- Cng bng (justice): cng bng, bnh ng, hp php lut.
- Tin cy (fidelity): tin cy v trung thnh vi nhng cam kt ca mnh.
Nh th, t vn vin nn nh rng mnh c nhim v khng ch trnh nhng iu c
hi m cn phi ch ng trong vic ngn chn nhng tc hi, khng cho chng xy ra
trong tng lai vi thn ch.
Trc khi bt tay vo qu trnh t vn, t vn vin cn thng bo cho thn ch bit
rng, trong trng hp thng tin cung cp bi thn ch, tit l cho thy nguy him s xy
ra i vi mt nhn vt th ba no . Trng hp ny, t vn vin s thng bo n
nhng c quan c chc nng nhm bo v ngi c kh nng sp b hi bi thn ch.
Trong nhiu trng hp, nu ng nghip lm sai, t vn vin c nhim v ngn
chn ng nghip bng cch ng vin t vn vin ng nghip hy t gic gii quyt,
x l ni v mt cch tha ng. Mt t vn vin c trch nhim s lun nhc nh ng
nghip hy tn trng an ton v li ch ca thn ch trc tin.
Ngoi nhng iu l ghi r trong bn iu l, nhng gi sau y gip t vn vin
hng nhng c gng xc nh c bc phi lm khi gp phi nhng ca t vn
hc ba. Tiu ch cn bn y vn l tnh k lut vi bn thn v ca nguyn tc lm
vic phi tht th. T vn vin cn:
- Trung thc tm n vi ng nghip, v h s gip ta tho g nhng kh khn.
- Thao tc vi tiu ch li ch ca thn ch l trn ht.
- Trnh li dng cho bn thn hoc gy hi cho ngi khc.
- Cng bng trong mi ng x.
Gio dc v o to t vn vin v tnh o c trong t vn, gio dc v tnh
o c l mt khu then cht i vi cc trung tm o to t vn vin. C th ni y
l cch qung b tinh thn o c trong nghip v t vn c hiu qu nht i vi i
ng t vn vin.
Vic s dng nhng hot cnh (vignette) hoc nhng ca t vn hc ba nh nhng
t liu ging dy trong lp hc sinh tho lun s c tc dng nh nhng ln thc tp
thc t c ngha. Nht l ng kch t nhng hot cnh (role playing) hc ba.
Mi t vn vin cng nn bit rng ni mi c nhn, qu trnh pht trin t duy o
c l mt nhn t c nh hng ng k vo nhng quyt nh mang tnh o c. Van

Hoose v Paradise (1979) cp n qu trnh pht trin t duy o c qua 5 giai

on:
1. S trng pht (punishement orientation): giai on ny, t vn vin tin rng h v
thn ch nu vi phm lut x hi s b trng pht.
2. Lut phc v c quan (institusional orientation): t vn vin tin rng lut trong c
quan l bt bin, v anh s trit tun th theo lut ca c quan anh lm vic.
3. Lut phc v x hi (societal orientiation): giai on ny, t vn vin coi lut ca
x hi l quan trng. Khi ng gia x hi v thn ch, t vn vin s chn gii php ph
hp vi lut x hi.
4. Lut phc v c nhn (individual orientation): t vn vin d vn quan tm n
lut x hi nhng anh ta t li ch ca c nhn (thn ch, hoc t vn vin) ln trn lut
x hi.
5. Lut phc v lng tm (principle [conscience] orientation): t vn vin tin rng
gii php trong h thng t duy (t tng) ca h quan trng hn lut x hi.
y l mt im cn ch , v qu trnh t duy o c ny c th dn n nhng
ch quan trong qu trnh t vn. V v th, c th s gy ra nhng sai st ng tic, rt
c th xy ra trong nghip v. Khi cnh gic c tin trnh pht trin trn, t vn vin c
th s t iu tit hoc bn thn hoc cnh gic vi ng nghip.
Vi cu hi sau y s gip trnh c nhng sai st khng cn thit:
- Ti sao ti chn quyt nh y?
- Ai s b nh hng bi quyt nh y ca ti?
- Ci g khin ti chn gii php y?
- Gii php y nh hng n ca t vn ra sao?
- Ti tn dng cc ngun gii php cha?
- Khi no l lc thun tin thc hin gii php?
Welfel (1998) ngh chn bc dn n quyt nh o c trong t vn nh
sau:
1. Thit lp h thng nhy cm v tnh o c trong t vn (tinh thn cnh gic).
2. Vch r chn dung nan v nhng gii php kh thi nht.
3. Tm tr gip trong tiu chun chuyn nghip, hay t bn iu l.

4. Tm thm d liu v o c trong ngun hc vn, th vin, sch v, ng

nghip.
5. p dng tiu chun o c vo trng hp c th, c cn nhc.
6. Tham kho vi ngi c nhiu kinh nghim trong nghip v t vn (nu l thc
tp sinh)
7. Suy ngh, cn nhc, sau quyt nh cn thn.
8. Thng bo cho ngi gim th ca mnh (nu l thc tp sinh), thc hin quyt
nh; lu li bo co.
9. Suy ngh v lu tr qu trnh x l nh mt kinh nghim ngh nghip.
Nhng trng hp c bit trong t vn lin quan n o c thng xy ra trong
nhng mi trng sau:
Trng hc (t vn vin hc ng bnh vc quyn cho nh trng, thay v bnh
vc cho hc sinh).
My vi tnh (khi thng tin v thn ch c th b ngi khc c c).
Hn nhn - gia nh (khi v chng c mu thun v mc ch v ng c trong qu
trnh tm gii php - t vn vin s d thin v, nh mt tnh v t v vai tr trung lp
ca mnh).
Vi nhm i tng thn ch c bit (ngi gi, ngi nghin, ngi tn tt
vn khng c nhiu uy tn trc mt mi ngi, nhm chn, l ln).
5. Quan h ngoi tuyn (dual relationship)
y l mt iu rt tai hi v l mt tp qun khng phi him trong nhiu ca t vn
khi t vn vin v thn ch khng tun th nhng quy nh lnh mnh trong vic khng
xc nh c mt quan h thun tu lnh mnh v chuyn nghip trong qu trnh t vn.
Quan h ngoi tuyn c th coi nh l mt hot ng thiu tnh o c trong
quan h gia t vn vin v thn ch khng ch dng li gii hn chuyn mn m i xa,
lan ln qua nhng quan h khc. D c hai bn tho thun v khng nht thit l phm
php - quan h ngoi tuyn s gim thiu danh d v uy tn ca t vn vin rt nhiu.
Vn c t ra, nu hai bn tha thun; c g l khng n khi h t nguyn,
hon ton khng gy nh hng g n ngi khc? ng - quan h ngoi tuyn khng
nh hng n ngi khc, nhng c nh hng tiu cc n tin trnh t vn. V th s
c tc hi i vi thn ch.

Tuy th, khi xem xt k, ta nhn thy tc dng ca t vn l tm ra gii php. Ta

bit, nhng quan h ngoi tuyn khng dnh dng, lin quan g n qu trnh t vn c
th nh hng n quan h chnh trong t vn.
Nhiu khi, qu trnh t vn tm gii php cha t kt qu, vic quan h ngoi tuyn
s trc tip nh hng n tin trnh tm ra gii php hiu qu cho vn . Nhiu lc, tc
hi ca quan h ngoi tuyn cn gy tc hi nh hng v lu v di. T vn vin s
quen vi li lm vic khng hiu qu, thiu tn trng thn ch, lng lo vi k lut bn
thn. Pha thn ch th h mt nim tin ni dch v t vn.
V th, mt quan h trong qu trnh t vn, trc ht phi l mt quan h ht sc
chuyn nghip (professional). Hon ton da trn tinh thn tn trng ln nhau. Khng th
l mt quan h chng cho, sai tuyn, lch lc, vn vo, khc x.
Quan h ngoi tuyn c th xut hin di nhiu hnh thi. i khi nhn vo, nhng
quan h ny tng nh rt v hi: bnh thng, chng hn nh trao i hai chiu hay
quan h gia trai n gi chic, khng rng buc bi lut hn nhn gia nh - hon ton
hp php nh.
Khi quan h trong qu trnh t vn khng cn thun ty da trn cn bn tr gip
v mc ch hot ng khng cn ch trng n vic tm ra gii php cho nan . Phn
nhiu, nhng quan h ngoi tuyn thng l quan h tnh cm nam n gia t vn vin
v thn ch. Ngoi ra nhng quan h khc nh va t vn va tr thnh bn b, lm n
chung, trao i dch v, gii thiu t vn vin vi gia nh (hoc ngc li)
Nhiu ngi cho rng nhng quan h ngoi tuyn c v v hi, hoc t hi hn,
ngi ta cho rng nhng qua li nho nh y c th tng thm tinh thn gn b gia hai
bn. y tht ra l nhng sai lm nghim trng, mc du bn ngoi l c v v hi,
nhng bn trong, qu trnh t vn b nh hng, mt mc rt su, kh nhn ra.
6. Lm vic vi ng nghip c nhng du hiu khng o c
Khi mt t vn vin pht hin ra ng nghip c nhng biu hin khng lnh mnh,
thiu o c trong chuyn mn nhim v ca t vn vin l tip cn ng nghip v yu
cu h c nhng hnh ng c th xo b v chm dt ngay nhng hnh vi khng ph
hp vi tiu ch nghip v t vn.
Ti sao phi hnh ng nh th? Th nht, nu t vn vin lm ng vi ng
nghip, t ng t vn vin y cho k lut ngh nghip ca h nhng c hi b xi
mn. V t h cng d di vi nhng hnh vi ca ng nghip trong tng lai. Hn

na, t cch ca mt t vn vin thng c phn nh qua ng nghip. Chng ta c

trch nhim ln ting, bo v ng nghip trc khi h i qu xa. Cha k nhng trng
hp ng nghip khng c nhng kin thc cn bn v tnh o c trong nghip v t
vn. Hoc nhiu lc v , ng nghip khng nhn thy vic h lm l vi phm tnh o
c. V th, ta cng cn nn c trch nhim gip bn ng nghip nhiu hn.
Sau y l vi gi khi tip cn vi ng nghip c biu hin sai lc trong t cch
o c.
1. Cn thn thu gom y d kin mt cch kn o, t nh.
2. Trao i vi ng nghip mt cch khch quan nhng g bn thy, ngh.
3. S dng nhng vn bn hin hnh gii thiu cho ng nghip v nhng sai
phm.
4. Lun th hin tinh thn tn trng v mi quan tm tht s.
5. Bnh tnh, t tn, nhng dt khot trong quan im o c ngh nghip.
6. , quan st nu nh bn ng nghip c nhng biu hin ci thin - khch l
h khi nhng bin chuyn tch cc xy ra.
7. C bin php hnh ng ty theo phn ng ca bn ng nghip.
7. Kt lun
Tnh o c trong t vn l mt yu t quan trng, then cht trong cng tc t
vn. C th ni, o c trong t vn l kim ch nam cho mi hot ng ca mt t vn
vin. Thn ch khng ngu nhin tm n dch v t vn, h l nhng ngi gp kh khn
tht s, v th, khng gip h tn tnh l mt thiu st. Li dng h hoc lm iu
c hi li cng l mt sai phm ln hn.
Tt nhin nhng th thch v cm d khng hn l khng tn cng i ng t vn
vin, v th, chng ta cn cnh gic vi nhng cm d y, c hnh ng ngn chn kp
thi v ch ng. V sau cng, quan tm n ng nghip l mt iu chng ta nn c
gng. V chng ta khng n vi x hi bng mi c nhn, m chng ta lm vic vi mt
i ng nhng t vn vin.
Bo v tnh o c trong ngnh T vn khng ch l trch nhim, m cn l ngha
v. Mt ngha v khng th sao nhng, li lng c.
Created by AM Word2CHM

Chng 4. T VN TRONG BI CNH X HI PHONG PH

T VN TM L CN BN PHN MT. LCH S NGNH T VN V NN TNG BAN U

1. Dn nhp
Con ngi lun c nhng i hi lin i mt thit vi nhng c nhn khc trong x
hi. Khng phi c sng trong mt x hi a chng nh Hoa K hay nc c chng ta
mi tri nghim c nhng khc bit rt a dng ca cuc sng a vn ho.
Trong bt c x hi no, tnh a vn ho cng tn ti v pht trin. Chng ta s
lun thy c nhng i din khc nhau trong mt x hi. y cng chnh l tnh a dng
v phong ph ca x hi. Vi Vit Nam, mt t nc tri di 3620 km b bin v 1650
km ng chim bay t cc bc n cc nam; c nhng phong tc tp qun rt khc bit
gia vng cao v vng xui, min Nam, Trung, Bc, nhiu sc dn. Trong bi cnh ton
cu ho hin ti, nc nh m ca ra vi th gii, nhng gi tr vn ho khc du nhp
vo, cng lm cho tnh a vn ho tr nn phong ph, mun mu sc.
Cng tc t vn l mt cng tc em dch v tr gip n x hi, thng qua lm
vic vi tng c nhn ring bit. iu ny cho chng ta thy, t vn vin tt nhin phi
tip cn vi x hi, i hi h phi c mt no trng v chun b sn sng lm vic vi
tng c nhn, hoc nhm ring bit. Tt nhin trong bi cnh x hi phong ph, t vn
vin cn ch ng trn mt trn vn ha trong cng tc t vn i vi tng c nhn,
nhm c hon cnh vn ha x hi khc nhau - v phn ln nhng ng x v nhn thc
ca con ngi n t vn ha..
X hi lun c nhng nhm ngi v h thuc nhng tng lp khc nhau. T ,
mt t vn vin cn c nhng khi nim cn bn v tnh a dng mt vn ho ca x
hi l iu khng th xem nh.
Thit tng khi nim vn ha rt cn c tho lun r rng.
2. Khi nim vn ha
Vn ha l mt khi nim c th nh ngha qua nhiu kha cnh khc nhau. N bao
gm nhng i lng thuc v chng hc, nh nhn hc, dn tc hc, tn gio, ngn
ng, phong tc. Nhng i lng thuc nhn khu hc, nh tui tc gii tnh, ni sng.
Ngoi ra cn c nhng i lng x hi, nh ngh nghip, trnh gio dc, sc khe,
thu nhp kinh t
nh Ngha: T , mt nh ngha tht rng v mt nn vn ha, c th c gi

l: Bt c mt nhm nhng c nhn lin kt vi nhau, c chung mt bi cnh x hi,

chung mc ch, v cng c chung nhng nhu cu tng t.
Ngoi ra trong mt x hi s c nhng nhm vn ha em theo nhng kinh nghim
rt c trng rt khc nhau ca nhng con ngi trong cc nhm ny nh: nim tin, trit
l sng, nhn sinh quan, gi tr sng. V d, mt ngi thuc gii dn c lao ng ngho
s c nhng no trng rt khc vi mt ngi thuc nhm trong gii tr thc, qun i,
kinh doanh thng mi, hay gii cng nhn vin chc.
a vn ha: V tnh a dng nhiu mt ca vn ha, t ng a vn ho tr thnh
mt t kh ph bin trong thut ng x hi hc hin i. Kh c mt khi nim thng
nht v a vn ho. V c th hiu, a vn ho l nhiu nhm vn ho nh cng tn li
song song vi nhau trong mt nn vn ho ca mt dn tc, t nc.
Mt t vn vin, nu khng c no trng cn thit v khi nim a vn ho, anh ta
s d ri vo lng tng khi tip cn vi nhng thn ch c qu nhiu im khc bit vi
t vn vin; xt trn bnh din vn ha.
thc su sc c mi c nhn s thuc v mt nhm vn ha nht nh trong x
hi (gm nhiu thnh phn - a vn ha) s gip t vn vin cnh gic khi tip cn nhng
thn ch. Nh th qu trnh t vn s t c nhng hiu qu thit thc v p ng
c chnh xc nhu cu t vn ca tng thn ch.
Vi kin thc v a vn ho, t vn vin c th mnh dn thm nh kh nng ca
mnh trong vic em n nhng dch v t vn b ch cho thn ch. Nh trnh by
trong chng 3 v tnh o c trong t vn, mt t vn vin phi ch trng n li ch
ca thn ch, khng c lm hi n thn ch. Nn bit, khc bit v vn ha c th
nh hng tiu cc n quan h v cht lng t vn. i khi c nh hng ca i chi
trong h vn ho t tng s c nhng phn tc dng vi mc tiu t vn.
V d, nu nh mt t vn vin hon ton c thnh kin vi quan nim ng tnh
luyn i. (D y l mt iu hon ton c th chp nhn c trong no trng ca
mnh), t vn vin ny nht nh khng nn cung cp dch v t vn cho thn ch trnh
by r rng anh ta l ngi ng tnh luyn i.
Mt thn ch s mnh dn t nhin hn khi t vn vin c cng mt hon cnh vn
ho nh h. iu ny s gip t vn vin ng x sao s ng cm c th t hiu
qu cao nht.
T vn vin cn ch ng trong mng vn ho khi thc hin t vn. Hon ton c

th chp nhn c, nu t vn vin t chi lm vic vi mt thn ch v l do khc nhau

v vn ha t tng. Nhim v ca t vn vin l mnh dn trnh by quan im ca
mnh v vn t nh ny. Nu thn ch vn yu cu tip tc c t vn, t vn vin c
th th mt ln. Tuy nhin, khi pht hin ra hiu qu khng t c, t vn vin s gii
thiu thn ch vi mt t vn vin khc, thch hp vi thn ch hn.
3. Nhng kh khn trong cng tc t vn a vn ho
Mt vn nng bng n t hin thc a vn ho l t vn vin nh gi khng
chnh xc v iu kin c th v no trng ca thn ch n t nhng hon cnh x hi
khc nhau.
Con ngi vn hay c mt li nh gi chung hay c thnh kin (stereotype). V d,
h ngh ngi giu s keo kit v ngi ngho s tiu hoang khi h c tin. Hay l ph
n th nhiu chuyn v n ng th thch ho ngt. iu ny hon ton khng hn nh
th. Chnh v vy, thnh kin vi nhng c im bn ngoi v mt vn ha x hi d dn
n nhng hiu lm ch quan, vn rt d xy ra. Nhng sai st ny, nu nh t vn vin
c trang b v c cnh gic trong qu trnh t vn, h c th trnh c.
Ngn ng l mt kh khn khng nh. Ta bit, mi mt nhm ngi trong x hi c
mt nhm t vng ngn ng ring. i lc ta vn nghe thy ngi ta bo:
ng y n ni nghe chnh tr lm.
B y ni chuyn sc mi tin.
Anh ta dn v bin, n ni chc nh inh ng ct.
Cu phi , h dng ton thut ng chuyn mn
Nh th, tuy rng ngn ng chung l ting Vit, nhng ngn ng vn ha ca mt
nhm no li c nhng t vng v no trng ring. Nm bt c iu ny, t vn
vin s iu chnh sao cho ph hp, nhng chia s trong qu sinh t vn s vn hnh
nhp nhng thun li, to ra nhng hiu bit cn thit.
i x phn bit vi thn ch (discrimination): L mt thch thc nhc nhi i
vi nhng ngi lm cng tc t vn. Nhiu lc chng ta bt gp nhng i tng thn
ch hon ton khng hp vi cm gic lm vic; tht ng bun, do ch yu ch v h
khng c ging nh chng ta.
T vn vin khng i x vi thn ch mt cch bnh ng, khng c tn trng l
phm n li i x phn bit vi khch. Chng hn, khi tip mt thn ch ngho, cao

tui, chm chp, nu khng c ci tm, tn ty vi ngh, nhiu t vn vin s l v khng

ho hng, ngn ngm ra mt, iu ny s nh hng n hiu qu t vn; nh chuyn
h s t vn cho xong, gay gt, thiu thn thin, d bu.
Mt im khc cn quan tm n l qu trnh hi nhp ca mt c nhn trong x
hi. V d, mt thn ch gc min Bc, sau mt thi gian sng min Nam, rt c th
no trng ca anh min Nam ha. Nu t vn vin cn thn, kho lo thm d, s
trnh c nhng hiu lm, i khi khng ng xy ra. ng v ging anh ta ni nghe
Bc qu ri ng kch cho Bc ha l thiu tn trng. Vn ha trong t vn phi chn
thnh, trung thc, hp vi tinh thn tn trng ti thiu.
4. Vn cn ch trong t vn a vn ha
Mt vn thng gp vi t vn vin l h lun coi mi i tng thn ch u
ging nhau. T nhng khun mu c p dng cho mi i tng. T vn v th m
cng thc, so v t ngt. iu ny s to ra nhng hn ch nht nh. Khi thn ch
khng nhn ra s ng cm ni t vn vin, h s khng nhit tnh cng tc. Nh th
hiu qu t vn s khng cao.
Nn nh, cht lng t vn ch yu ph thuc vo s cng tc ca thn ch. Ni
khc i, khng c s cng tc ca thn ch, t vn vin s khng tht s s dng ht
kh nng t vn ca h c. T vn phi l mt n lc cng tc hai chiu.
Qu nhy cm (oversensitive) mt cch khng cn thit cng l mt vn trong
t vn a vn ha. Khi thn ch hiu lm thin ca t vn, c th h s khng li v ng
nhn t vn vin c mt thi v vp. Thng thng cc thn ch mun mnh c
tip n, i x mt cch cng bng. H khng mun c i x gn nh c thng
hi. V th, t vn vin rt cn quan tm n kha cnh t nh ny.
Trang b kin thc v a vn ha, t vn vin s dng n nh dng c s gip h
cng tc hiu qu hn. Tt nhin thn ch khng nht thit ph nhn ra iu ny ni t
vn vin. Kin thc v a vn ha trong t vn phi c p dng kho lo, v tnh cht
t nh ca vn .
tht s to ra s ng cm vi mt thn ch v nhng khc bit trong vn ha,
Peterson (1977) ngh mt t vn vin ch nn i vo nhng mng vn ha sau khi
thm d mt thn ch v nhng im sau:
- Nhc li nan ca thn ch bng ngn ng vn ha ca thn ch.
- Thm d xem thn ch c phn ng tiu cc no khng?

- Nu thn ch khng t thi bo v quan im vn ha.

- Rt ta kinh nghim vi thn ch, ty theo phn ng ca thn ch.
T vn vin cng nn lun cnh gic nhng tn hiu thuc phm tr vn ha, c
gi i bi thn ch. Nhng tn hiu ny c th l tn hiu thm d m thn ch thng
dng xc nh nng lc chuyn mn ca t vn vin. V th, thi khch quan v
trung lp lun l la chn an ton, thch hp. Nht l nhng vn thuc phm tr lun
l, tn l, tn gio, o c
Nwachula v Ivey (1991) cao vic t vn vin nn c mt kin thc c bn v
tp tc (customs) vn ha ca thn ch. Nhng kin thc ny s h tr s lin kt khi t
vn vin v thn ch cng ngi xung. S gn gi i khi ny sinh mt cch thun li khi
thn ch bit t vn vin c mt kinh nghim c nhn vi nhng g h tri nghim. Hai
tc gi ny ngh t vn vin, nu c th, nn xem qua nhng t liu v qu hng,
tp tc ca thn ch. iu ny s gip thn ch v t vn vin c c nhng nhp cu
gn gi.
V d khi t vn vin ni: ! Qu anh gn cha Hng . Ti n y. Mt k
nim tht l kh qun. Ti thch lm, nht l i vo thm ng Hng Tch. Sau khi nghe
th, thn ch nht nh s cm thy gn gi hn.
Tuy nhin nhng vn khc, t nh nh vic bnh lun v mt trn u bng, bnh
phm v mt cun phim, khen ch v mt ca s ni ting no t vn vin cn ng
v tr trung lp, trnh hng say qu , v tnh s to ra mt chn dung thch b phi
Tt nhin ng v pha thn ch trong vic ng h mt i bng khng phi l sai, nhng
trnh qu khch, d cho cm xc lo li n nhng ni khng cn thit
Hc tp t ng nghip (colleague): Mt im cn bn l trch nhim hc tp v
nhng nhm vn ha khc nhau t nhng ng nghip c kinh nghim. C gng tham
kho vi nhng ng nghip c kinh nghim. H s cung cp cho nhng t vn vin tr
nhng li khuyn b ch. Nn nh, i khi, ch nm mi pht tham kho, mt t vn
vin c th c c nhng thng tin cn thit, tng ng vi kt qu c hn mt
cun sch 300 trang.
Mt t vn vin mun c nhng kin thc nht nh v mt tp tc sinh hot ca
mt nhm thn ch cn c nhng tham kho c th. lm tt iu ny, cc t vn vin
nn to c mt mng li, khi cn thit, nhng tham kho y s cung cp cho h
nhng kin thc c th p dng nhanh chng, tit kim c thi gian. Cn bit, trong

nghip v t vn, thi quen c mng li i ng t vn vin tham kho l mt iu

khng th xem nh c.
Sue (1978) ngh 5 hng dn khi lm vic vi thn ch t cc nhm vn ha
khc:
1. T vn vin cn xc nh c gi tr vn ha v nhn sinh quan ca mnh. Ch
p dng nhng tnh cm v hnh vi chp nhn c bi x hi v s dng chng mt
cch thch hp trong nhng tnh hung c bit. Nn gi thi trung lp.
2. T vn vin cn quan tm n tnh ph thng ca nhng hc thuyt v k thut
t vn. Nn nh, khng mt hc thuyt hay k thut t vn no an ton tuyt i khi tip
cn vi vn vn ha trong t vn.
3. T vn vin cn nm bt nhng din bin x hi c nh hng n nhm x hi
ca thn ch, v con ngi l sn phm ca nhng din bin xy ra trong mt x hi.
Trnh ch quan v thnh kin cng nhc.
4. T vn vin cn c thi tn trng, nu nh h khng c quan im ng nht
vi th gii quan ca thn ch, khng nht thit phi cht vn v th gii quan ca thn
ch.
5. T vn vin cn s dng tnh tng hp (eclectic) trong k nng t vn p
ng nhu cu vn ha ln rng ca ton b cc nhm i tng thn ch.
Nhiu t vn vin xut thn t nhng nhm vn ha x hi thiu s khc, c th
khng c trang b hoc thiu nhng tri nghim c nhn v nn vn ha chung. iu
ny cn c cc t vn vin qun trit. Nh th, h s khng c l do d di vi
mnh. Cn bit, n lc hc hi v vn ha l mt yu cu vi t vn vin c trch nhim.
Cn bit, lm mt t vn vin trung bnh khng kh. Rt d dng nu hnh ngh
nh mt t vn vin yu nghip v, cu th, ba bi. tr thnh mt t vn vin c
chuyn mn nghip v cao, c tinh thn trch nhim, am tng v vn ha x hi mi l
mt vic lm kh khn hn rt nhiu.
5. Nhng ngh cho ca t vn vi nhm i tng c bit
Va nu trn l nhng nhm x hi tng i chung. T vn vin nn thc rng,
cn c nhng thn ch trong mt nhm x hi no , c nhng nhu cu cn khc bit
hn v hon cnh c trng ca nan cng nh iu kin ca thn ch. V th, mi t
vn vin phi cnh gic rng mi thn ch l mt c nhn c nht, v mi ca t vn u
c bit.

i khi, c th ngc nhin, khc bit bn trong mt nhm x hi cn ln hn khc

bit gia cc nhm x hi khc. V th, tip cn mi thn ch nh mt c nhn c bit
l iu cn c quan tm, ch trng. Hay ni khc i, mt x hi a vn ha s c
nhiu nhm x hi vn ha khc nhau. Trong mi nhm vn ha y, l tp hp nhng c
nhn rt khc nhau.
Vi ngi gi: Nhm thn ch vo tui v hu, t vn vin cn ch n kinh
nghim sng, ng gp ca h trong x hi. T vn vin cn c nhng kin thc cn bn
v qu trnh pht trin ca ngi gi. Nhng tm t v kht vng, nhng nhu cu bc
xc. T vn vin cng nn b cht thi gian trong vic tm hiu v iu kin sinh hot ca
h, nh tnh trng gia nh v v chng, con chu Yu t vn ho trong t vn vi
ngi gi vn phi c ch trng mt cch tho ng.
Cn bit, vi ngi gi, bnh tt v tnh trng sc khe, i din vi ci cht, lun
l nhng vn t nh, nhng bc xc V th t vn vin cn tham kho k v lun
nh gi nhng vn ny trong mt bi cnh thch hp, nhm cung cp nhng gi
chnh xc, c ch vi ngi gi.
Cng nn nh, t vn vin trnh i x thiu thc nh coi vic phn ng chm
ca thn ch ln tui nh l nhng du hiu ca lo ha. Tt nhin cng ln tui, nhng
ng x ca con ngi c chm hn, song h vn hon ton c th x l c nhng vn
trong cuc sng nu nh h c thi gian. V th, khi lm vic vi thn ch nhiu
tui, t vn vin cn kin nhn, gii thch r rng, chm, cn thn, thn ch ln tui c
th nm bt c nhng thng tin cn thit.
Vi thn ch khc gii: Ph n v nam gii l nhng c th chu nh trng bi
iu kin v p lc ca x hi khc nhau, v h c nhng chc nng v vai tr khc phau
trong x hi. T cm nghim v no trng ca h cng rt khc nhau.
T vn vin ngho nn kin thc v gii tnh thng ri vo nhng sai lm v quan
im gii tnh, s d dn n nhng phn bit trong i x, c thnh kin sai lc, a i
hi v l, p t thiu c s, k vng thiu thc t nhng iu ny s c nh hng
khng nh n cht lng t vn.
Mt iu cn ch khi t vn cho ph n v nam gii l mi phi, qu trnh pht
trin c th v kh nng nhn thc rt khc nhau. Ph n thng c nhu cu ni tm
nhiu hn nam gii. Mt s ch em vn sng th ng v ngn ngi vi nhng thay i
mang tnh bc ngot.

Cng nn bit, ph n thng c nhu cu t vn cao hn nam gii. iu ny khng

nn coi nh mt l tt nhin n gin, khai thc ba bi. Tri li, t vn vin phi tn
trng nhu cu ny ni h. Lun c gng phn u trong nghip v em n cho h
nhng dch v t vn c cht lng. Vai tr ca ph n trong x hi rt ln. T vn vin
nn thng qua h nhng ng gp tch cc ca h s n vi sinh hot x hi.
Xt v nhng phng din sinh hot, nht l trong iu kin cng nghip ha hin
ti, ch em ph n hin nay, ngoi nhng vai tr truyn thng i vi gia nh v x hi
nh lm v, lm m, h cn c nhng nhim v v trng trch mi trong x hi. iu ny
khng ch t ra cho h nhng kh khn mi, m cn l mt th thch cho i ng t vn
trong qu trnh tm ra nhng tho g hiu qu vi nhng vn mang tnh thi s nu
trn vi ch em ph n.
Mt iu cn bit, ph n c nhu cu v cc mi quan h rt cao. V th, nhng
vn lin quan n quan h tnh cm, gia nh, cng tc, ngh nghiplun l nhng
yu cu bc xc. T vn vin nn mnh dn v khch quan khi cp n vn quan
h. Khng ni li d nghe khi thn ch n mun nghe. T vn vin cn trung thc. Lun
c gng to ra nhng suy ngh lnh mnh tch cc, ch em tm thy s cn bng thc
tin v c nhng quyt nh ph hp vi hon cnh c bit ca h.
Vai tr ca ph n ton cu ni chung, v ph n Vit Nam ni ring, ang cng
ngy cng thay i. Rt tic, nhiu t vn vin vn cha theo kp vi tin ha ny, vn
chm chp, tt hu. y l mt vn cn c khc phc. Hnh nh ngi ph n hm
nay khc hnh nh ngi ph n trong qu kh. T vn vin v th cng phi nm bt
c vai tr mi ca h trong x hi.
Vi nam gii, t vn vin cn bit l h khng nhit tnh lm trong qu trnh tm n
dch v t vn. Nam gii thng tm ra gii php bng chnh n lc ca bn thn h.
Ring vi nam gii, h c nhng bc xc v ln sng vai tr ca ph n ang c
nhng thay i ln lao trong bc tranh ton cc x hi. Vai tr truyn thng ca nam gii
l ngi em cm v nh khng cn chim v tr quan trng c tn nh xa. H hin
nay phi i ph cnh tranh ngh nghip vi ph n gn nh trong mi ngnh ngh. Bnh
ng trong x hi gia hai phi nam v n c nhng nh hng ln lao n no trng
ca nam gii.
c bit vi nam gii, h gp tr ngi khng nh khi cp n nhng vn
thuc phm tr ni tm. Hnh nh vi nam gii, nhn nhn hoc ni n nhng kh khn
nan l du hiu ca suy yu v thiu nng lc. V th, t vn vin cn ht sc kho

lo, t nh trong vn . khc phc tnh trng ny, t vn vin phi to ra mt mi

trng tht an ton, thoi mi, nam gii an tm hn trong qu trnh cng tc vi t
vn vin.
Scher (1981) a ra vi gi khi lm vic vi thn ch nam gii, nh:
1. Nhn mnh n nhng thay i m ngi n ng tri qua - c vi m ln v m.
2. Nhng gai gc trong vn thnh kin v vai tr trong gia nh v x hi.
3. Tm quan trng ca vic ngh nhng gii php tho g.
4. S cn thit trong qu trnh xc nh r vai tr ca h trong gia nh v cng
vic.
c bit, t vn nhm vi nam gii s c kh khn hn v h thng khng cp
n nhng nan thc. Nn nh, nam gii thng ni nhiu v ni rt d dng vi
nhng vn ngoi l, nhng khi i din vi nhng vn gai gc, h thng khng c
kh nng ni chuyn v chuyn ti mt cch c hiu qu.
Nhiu thn ch nam gii khng hon ton t gic hoc t nguyn n vi t vn.
H n t vn vi mt thi d chng, thm d, i khi hoi nghi. T vn vin, nm bt
c vn ny, cn kin nhn vi h.
Li sng (lifestyle): Nhng vn khc nh ng tnh luyn i, sng th, ly d, tnh
yu phng khong lun l nhng vn t nh. i hi phi c kinh nghim v kin
thc. T vn vin khi i din vi nhng vn trn, cn mnh dn trnh by quan im
v kh nng nghip v ca h. Lun tn trng thn ch cho t vn vin c hi lm vic
vi h. nh gi cao nhng kinh nghim trong qu trnh t vn. Nu cn, sn sng gii
thiu thn ch n nhng t vn vin c kinh nghim hn trong nhng vn nu trn.
Vn tm linh (spirituality): Vi mng i sng tm linh, t vn vin cn tm
n vn ht sc t nh ni trn. Thi trung lp l mt thi cn thit. i sng
tm linh v tn gio lun l nhng vn nng, d c nhng pht sinh ngoi d on, i
khi c nh hng khng c li n cht lng t vn.
Thi khn ngoan nht vn l tn trng suy ngh v ch kin chn la ca thn
ch. Khng phi l vut ui, song t vn vin nn lng nghe hiu k nh hng ca
tn gio hay i sng tm linh nh hng n thn ch nh th no.
Tuyt i khng cht vn, i co, hn thua trong lnh vc tn gio. T vn vin c
thi im tnh trong vn ny thng c coi l c tnh trng thnh. Thi v

t l cn thit. Cn nh, trong tn gio, khng c xu tt ng sai. Ch c s khc bit

v tt c u c tn trng mt cch xng ng.
6. Kt lun
T vn l mt dch v phc v li ch con ngi. Nh th, n l dch v phi n
ng ngi, m x ng vn , tm ra gii php thch hp ng n nht. lm c
iu t vn vin cn hiu r i tng thn ch v hon cnh vn ha x hi ca h.
V tnh cht rng ln v bao qut ca khi nim vn ha x hi, t vn vin phi coi
vic thu thp v trang b nhng k nng v kin thc vn ha x hi l nhim v c bn.
Cht lng t vn lun n trc tip t s cng tc nhit tnh ca thn ch, v th hiu
r c hon cnh vn ha x hi ca thn ch s gip t vn vin pht huy ht kh
nng t vn ca mnh.
Nn nh, thnh kin l mt ci by gy ra khng bit bao nhiu l bt ng i
khi dn n nhng sai lm ht sc ng tic. Cnh gic v nhng khc bit vn ha s
gip cho quan h gia t vn vin v thn ch trnh c nhng c xt va vp khng
cn thit. V th, t vn vin cn u t tha ng hiu c thn ch ca mnh - c
nh th, cht lng t vn mi cao v thn ch s tm c nhng kt qu tch cc t
dch v t vn.
Created by AM Word2CHM

PHN HAI. TIN TRNH T VN V NHNG HC THUYT P DNgG

T VN TM L CN BN

Chng 5. XY DNG QUAN H TCH CC TRONG T VN

Chng 6. XY DNG QUAN H TRONG T VN
Chng 7. KT THC MT QUAN H T VN
Created by AM Word2CHM

Chng 5. XY DNG QUAN H TCH CC TRONG T VN

T VN TM L CN BN PHN HAI. TIN TRNH T VN V NHNG HC THUYT P DNgG

1. Dn nhp
Qu trnh t vn cn thit c xc nh r tng bc t c hiu qu t
vn ti u. T vn vin khng th xem nh cng tc ny v tin trnh t vn vi nhng
bc c th s gip cho t vn vin thm nh c qu trnh t vn. Nh mt lch trnh
c th, tng giai on ca qu trnh t vn gip t vn vin xem xt mc tiu ca qu
trnh t vn t ra c t nhng tin b cn thit. T , t vn vin s p dng vai
tr ca mnh mt cch trit vo vic xy dng mt quan h lnh mnh vi thn ch.
Vic c mt tin trnh c phn chia r tng giai on s nh mt bn , mt h
thng bng ch ng, gip t vn vin thao tc d dng v lm vic c hiu qu hn.
T vn vin v th c th ch ng v thn ch c th nhn ra nhng tin b trong t
vn.
M hnh cc giai on trong qu trnh t vn khng khin cho qu trnh t vn tr
nn cng thc, g b. Tri li tin trnh ny s gip cho t vn vin an tm hn khi h i
ng hng. Hn na, tin trnh t vn s tr thnh c bi bn, p ng c tnh c t
chc trong nghip v t vn.
Nu nh cc yu t nh a im thoi mi, gi gic thun li, k nng ca t vn
vin xut sc, v s cng tc ca thn ch c quyt nh n cht lng t vn; cng
nh th, mi quan h gia t vn vin v thn ch l mt trong nhng quyt nh c tnh
chin lc trong nghip v t vn khi v ch khi quan h y c mt lch lm vic c th.
2. Cc yu t nh hng n tin trnh t vn
Nhng vn cn bn c nh hng thit yu trong tin trnh t vn bao gm:
- Cu trc thit k quan h gia hai pha.
- S ch ng ca t vn vin.
- C s h tng.
- Kh nng tham gia ng gp v nhn thc ca thn ch.
- K thut v nng lc ca t vn vin.
Cu trc thit k (structural design): Hay cn gi l bn hp ng (contract) l
sn hot ng cho ton b qu trnh t vn. Thng thng thn ch v t vn vin

trng khng nhn thy trc mt cng mt mc ch (same goal) ca t vn cng nh

cng kt qu (same result) ca qu trnh t vn.
C th ni, tm n dch v t vn l chn la sau cng ca thn ch, sau khi
tn dng nhng ngun tr gip khc t gia nh, bn b nn nhiu thn ch ht sc
hoang mang, n o, c ngi k vng qu nhiu, c ngi khng dm t nhiu hy
vng vo dch v t vn. T vn vin li cha hiu r hon cnh v kh nng thn ch.
Hai bn v th rt cn c mt nhp cu hai pha hiu nhau.
Mt cch c th, bn hp ng cu trc thit k, theo Day v Sparacio (1980) l
mt s hiu bit t hai pha v tnh cht c trng ca dch v t vn, nhng iu kin
c p dng cho hai pha, cc th tc thao tc, v nhng vn ny sinh xung quanh
qu trnh t vn.
Cu trc thit k (bn hp ng) trong t vn s gip:
- Gii thch r, c th v quan h gia t vn vin v thn ch.
- Vai tr ca mi bn.
- Hng lm vic.
- Bo v quyn li ca hai bn.
- Nhng yu cu v trch nhim ca mi bn trong sut qu trnh t vn.
V th, n c quyt nh then cht trong qu trnh xc nh thnh cng hay tht bi
ca t vn. Mt cch khc, khng c bn hp ng cu trc thit k, qu trnh t vn c
th ni khng th thc hin c.
Bn hp ng phi ghi ra tht r rng c th. V d, thi gian cho mi ca t vn l
50 pht, hnh vi ca hai bn phi c gii hn, ngn ng phi trong sng, lch s, v
nhng yu cu m thn ch phi tun th. Ni khc i, bn hp ng cu trc thit k l
nhng hng dn c th cho tng khu, tng b phn trong sut qu trnh t vn hot
ng c t chc, c trt t.
Cu trc thit k quan c mt tm quan trng trong mi giai on ca sut qu
trnh t vn, tuy nhin n quan trng nht trong bui phng vn u tin (initial interview).
Ti sao, theo Dorn (1984) thn ch n vi t vn khi h gp nhng nan v ang
trong tnh trng hn mang. V th cu trc thit k cho h mt cm gic l h phn
no tm ra ci h ang cn. H tm thy ngha ca hng i. ! Th ra h c mt k
hoch v mt chin lc hn hoi.

Cn bit, nu qu cn thn v qu t nng vo bn hp ng, qu nhiu yu cu

trong cu trc thit k, c th c nhng hu qu ngc li mong mun v thn ch c th
s b ngp. Hay nht l nn im qua nhng im mu cht, sau a nhng ti liu in
sn (printout) thn ch em v c thm nh.
Cu trc thit k trong t vn rt cn thit trong trng hp nhng thn ch c
nhng k vng qu ln, khng tng. Nh cu trc thit k, t vn vin c th trnh by
trc tip vi thn ch v l li, cch thc lm vic, nhng thao tc cn c tun th,
nhng kh nng gii hn ca qu trnh t vn, kt qu nht nh, hp ng k kt trn
tinh thn cng tc Nh th, ni khc i, cu trc thit k c nu ra r rng trong
bn hp ng, c k bi hai bn.
Mt trung tm t vn, d qua in thoi, trn mng online, hay trong vn phng,
nht nh bc u tin l bn hp ng (contract) c c k, hiu r, v c ch k
ca hai bn.
Mt bn hp ng c bn s bao gm nhng ni dung thit yu nh:
- a ch ca vn phng trung tm t vn, s in thoi.
- Gii thiu ngn gn v mc ch ca bn hp ng.
- Kinh nghim v chc nng ca t vn vin.
- Hnh thc vn hnh v cc bc thao tc trong sut qu trnh t vn.
- iu kin tr thnh thn ch trong qu trnh t vn.
- Trch nhim v quyn li ca thn ch.
- Gi gic hn v a im ca t vn. (Lch hn ca t vn hng tun hay mi na
thng).
- Thi gian ca sut qu trnh t vn. (3 thng hay 6 thng).
- Th tc gii thiu t vn vin mi hay dch v khc nu cn thit.
- Gi biu v phng thc thanh ton.
- H s thn ch v vic qun l h s thn ch.
- Vn bo mt tin tc.
- Trng hp nguy him xy ra vi sc khe ca thn ch v ca ngi khc.
- Nhng iu ngoi mun c th xy ra nh kt qu khng t c.
- Th tc khiu ni, nu c.

- Phi c ch k ca hai bn.

Yu t ch ng ca thn ch (initiality): L mt nhn t quyt nh trong qu
trnh t vn tm l. Mt thn ch khng c thin ch s khng c kt qu kh quan trong
qu trnh t vn.
T vn vin cn hiu rng, khng phi thn ch no cng hng hi cng tc. Nhiu
thn ch tri li rt th ng, n o v lng l trong vic cng tc vi t vn vin.
Trong nhng trng hp thn ch khng quyt on lm v mc ch ca t vn. V th,
t vn vin s gp kh khn trong vic xc nh c kt qu t ra v nhng bc
thc hin cn nhm n. iu ny c nh hng tiu cc n tin trnh t vn, nu
khng mun ni l sm mun g quan h t vn s kt thc non.
Nhiu thn ch lng l, c thn ch chng li, nu nh y l trng hp b gia
nh p buc n vi dch v t vn. T vn vin c th tm thi nh gi nu thn ch
khng c tinh thn hp tc. Theo Otani (1989) h s c biu hin di y nu h cha
c tinh thn cng tc:
- Ni t v c du hiu khng mun ni chuyn, ni ri rc, chia tr.
- Ni dung ca nhng i thoi, c v chng i, bi xch, thiu hp tc.
- Kiu i thoi nht gng, khng tp trung.
- Thi tiu cc i vi t vn vin.
Tuy nhin, mt t vn vin c kinh nghip s x l bng cch:
- Nhp cuc vi thn ch, mc du thn ch kh chu, nng ny, bt nh.
- Lun coi y l nhng phn ng t nhin ca thn ch, nn c th gi c thi
im tnh.
- By t thi thng cm, chp nhn, s gy c thin cm trong tng lai.
- Kho lo thuyt phc, tuy nhin t vn vin phi ch ng v bnh tnh.
- Thng thn nu ln s cn thit ca t vn trong iu kin ca thn ch. Cn bnh
tnh v thnh tht.
thuyt phc thn ch, t vn vin trnh nhng li ni khiu khch, t thi bt
cn, hoc c xem nh hoc h thp h. iu ny rt tai hi, v n trc tip y xa thn
ch ca mnh.
H tng c s (physical settings): L trung tm t vn hoc a im ni phn ln

mi hot ng t vn din ra, nh phng c, nh sng, nhit cn phng, ngn ko c

kha bo v h s T vn c th xy ra hu ht bt c a im no c tha
thun trc, nhng nhng im sau y cn c cn nhc k nh:
- Phng phi yn lng, n m va phi, nh sng d chu.
- Khng c ting ng n o, khng qu nng, qu lnh.
- To khng kh thoi mi, trang tr m p, nhng khng qu le lot.
- Tng dy m thanh khng nghe thu qua c.
- Phng khng nn c nhng pha quy ri ct ngang nh in thoi reo, hoc g
ca bi ng nghip.
Nn nh, mt khi thn ch n vi mt ca t vn, nhim v ca t vn vin l
chng minh cho thn ch bit l h ginh 100% thi gian cho thn ch. Tt in thoi di
ng, ng ca vn phng C th ni, mt ca t vn l mt cuc hp cao cp, trnh
tt c nhng hot ng khc t bn ngoi.
n tng ban u (first impression): Thin cm ca thn ch, cng l mt nhn t
tch cc trong cht lng t vn n tng ban u rt quan trng. Phn ln chng ta
nh gi ngi i tc qua ln u tin gp g. i vi nhng t vn vin khng c
ngoi hnh tt, khng hn l mt ci g xu hay ng ngi. Bn cn ch thm v nhng
n lc to ra mt n tng tt. Thng thng thn ch s d chp nhn mt t vn
vin tr, p, ni chuyn thu ht, c kin thc v nhn c v thnh cng.
Tuy nhin, vi mt nt mt t tin, mt n ci thng cm, thnh tht, mt ci bt
tay thn thin, mt cu cho lch s, tn trng, nh mt quan tm tru mn, nhng ci gt
u cn thit, s to nn mt n tng kh qun. Nhng k nng ny s to nn mt nt
cho n ch ng, khng bao gi tha thi.
Khi mt thn ch c thin cm vi t vn vin, mc tham gia vo qu trnh t
vn ca khch hng cng s tr nn tch cc, nng ng hn. iu c th ni nh
mt bc thng li quan trng, nh cu tc ng Vit ta: u xui ui lt.
T vn vin c th da vo nhng phn ng ca thn ch nh l thc o v n
tng ban u v mnh qua nhng c ch nh: th ngi, nh mt, nt mt, ging ni.
Ngay c ni dung cu ni cng cn c nh gi. Nn nh, ngay c chuyn mt thn
ch by t thin cm, t vn vin vn lun lun gi thi tn trng v nghim tc.
Khng nn c thi bng lng t toi. Cn bit, thn ch s tinh nhn ra, v n tng
ban u s mt ht, nu nh t vn vin ng qun trn chin thng qu sm. Lun coi

vic tip cn thn ch l mt trch nhim thuc v phm tr cht lng, khng nn n
gin coi l chuyn chinh phc ngi mi; t c ri th thi.
Ngc li, khi t vn vin tip n mt thn ch khng c nt thu ht hp dn, hoc
c nhng khim khuyt, bt li v ngoi hnh, hn ch v kh nng giao tip. T vn vin
vn phi c gng vi n lc to n tng cho n v coi h l nhng ngi bnh
thng. Khi t vn vin c thin ch nh th, thn ch s nhn ra thi nghim tc v t
cch phc v ca t vn vin. iu ny s c li trong qu trnh t vn sau ny.
T cch v ngoi din ca t vn vin rt quan trng trong vic thit k mt n
tng ban u tt. K nng v chuyn mn nghip vu, tm huyt vi ngh l iu tt, cn
c. Song mt b ngoi khng c chm sc, hoc b b nhn vo qu li thi nhch
nhc s phn no gi nhm i tn hiu trn thn ch rng t vn vin tht s khng
ch v chng nghim tc trong cng vic.
Trang phc v tc phong th hin c c tnh v phong cch lm vic. Qu xu
xa, d di vi bn thn ca t vn vin s lm cho thn ch d ct hng, i khi t v
tht vng. iu ny s c tc hi ln n quan h t vn, nu khng ni n s kt thc
t vn non.
Strong (1968) nu ra ba yu t quan trng khi t vn vin tip cn thn ch. Theo
tc gi, l:
1. Tnh chuyn nghip (khi t vn vin t ra t tin vi phong thi khoan thi, im
tnh, c bng cp gn trn tng, vn phng thit k trang nh, lch s).
2. Sc thu ht (khi t vn vin n ni nh nhn, lch s, ng n, tn trng, ci
m).
3. To nim tin (khng v vp, b b, t vn vin duy tr thi trung dung, khng
ch bai hoc nu nhng nhn nh tiu cc, khng ni to, khng xoi mi, cht vn, hch
sch qu ng).
iu quan trng t vn vin cn nh l hy to mi iu kin thn ch t do
pht biu trong ln gp g. Nu thn ch cng cm thy thoi mi, iu cho ta c hi
tin nhiu hn rng h s an tm v tn nhim ni ngi t vn vin. Nh th, mi quan h
s tr nn m , thun li hn.
3. Cc phng php phng vn ln u
Phng vn ln u (initial interview): L mt cng tc rt quan trng, c th ni
y l ca phng vn ch khng phi l ca t vn.

Ln u gp g ny, c t vn vin v thn ch s xoay quanh vic c d kin

quyt nh xem t vn c nn tip tc hay khng. Trong ln gp g ny, t vn vin s
c mt ci nhn khi qut v vn t phc tho ra mt chng trnh lm vic kh thi
vi thn ch. Trong ln gp g quyt nh ny, thn ch cng c th quyt nh xem t
vn vin c th gip h x l nan . Nu nan vt ngoi kh nng ca t vn vin.
Lc y t vn vin s gii thiu thn ch n mt t vn vin khc c nng lc hn.
Phng vn ln u do thn ch ch ng tm n v yu cu dch v t vn: T vn
vin phi ch lng nghe tht tt. H cn tp trung bit c tm nguyn v mong
i ca thn ch. Trong trng hp ny t vn vin cn tnh to, thu thp mi d kin
cn thit, t s c mt chng trnh hnh ng thch hp.
Thng thng mt thn ch n dch v t vn, h lun c nhng lo lng nht nh
no . V th t vn vin c gng trao i vi thn ch v kh nng chuyn mn v
nng lc ca mnh. T vn vin c th gii thiu vi thn ch qua nhng cch khc nhau
v c quan ni h lm vic, nh ni chuyn, gi h bng CD, ti liu in sn, trang web
gip thn ch c nim tin vo nghip v ca dch v t vn.
Mc ch ca phng vn ln u l tm thng tin khi t vn vin t c hai mc
ch (1) thu thp d kin v (2) c mt nim v quan h t vn (counseling
relationship) ngay ln u. lm tt nhim v ny, t vn vin cn c k nng thm d
bng cch t cu hi sao cho thn ch c c hi tr li cung cp tht nhiu thng
tin. C hai loi cu hi l cu hi m (opening question) v cu hi ng (close question),
v d t vn vin s hi:
Cu hi m:
K ti nghe bn kh chu khi gp anh ta nh th no?
Bn mun ni thm v anh ta , hy k ti nghe, nu bn mun?
Ti ngh bn mun ni thm v chuyn y?
Ai khin bn bc th?
Ci g lm bn bc dc vy?
nhng u cho bn cm gic kh chu y?
Ti sao bn ngh th?
Chuyn y c tc ng nh th no n bn?
Nhng cu hi bt u bng cm t ci g , s (what), k cho ti nghe xem (tell

me of), ai (who, whom), c nh hng/ tc ng nh th no n bn (how), ti

ngh l c th (I think may be) l nhng cu hi to iu kin cho thn ch cung cp
d kin.
Thay v nhng cu hi ng (close question), gii hn kh nng cung cp thng
tin, thng kt thc cu bng ng phi khng, nh:
Cu hi ng:
Bn kh chu khi gp anh ta phi khng?
Bn mun k v anh ta phi khng?
Bn mun ni v chuyn y phi khng?
Chng khin ch bc phi khng?
Anh y v khuya khin ch bc dc phi khng?
i thm m chng cho ch cm gic kh chu phi khng?
Bn ngh anh ta xem thng bn phi khng?
Nhng cu hi m cho thn ch c hi trnh by thm d kin cn thit nhng
nhng cu hi ng (close question) thng dn n cu tr li ca thn ch bng cch
tr li khng hoc c. Trong t vn, nhng cu hi ng (close question) thng cn
c hn ch n mc ti a.
Mt li d hi lm sng t hn mt vn l: Xin ni cho ti bit thm v V
thn ch s c c hi trnh by suy ngh v cm xc ca h.
Thng th, mt bui phng vn u tin nn tp trung vo nhng loi thng tin nh
sau:
- L lch thn ch: tn, tui, a ch, in thoi, tui, gii tnh, ngh nghip, trnh
, gia nh.
- Vn nan gii: xy ra bao lu, nguyn do, nh hng ca vn , nng hn
hay c phn thuyn gim, ti sao thn ch tm n dch v t vn.
- An ton: thn ch c an ton khng, c nh t t, gy hi n bn thn v
ngi khc, cuc sng hin ti, gii tr
- Lch s gia nh: thng tin v cha m, nu h ly d, lch s bnh tm thn ca
ngi thn, nhng d kin quan trng v gia nh.
- Thng tin v thn ch: lch s bnh tm thn, bnh tt, ngh nghip, gio dc,

tnh cm v hn nhn, bao gi c kinh nghim t vn, k hoch trong cuc sng, hin
c nghin ma ty, s dng cc loi thuc ty, s dng cht c men
- Kt lun: nhng nim cn bn ca qu trnh t vn vin v thn ch, di dng
bo co s b.
- Tho lun v bn hp ng: im qua nhng im chnh trong bn hp ng.
4. Thc hin mt cuc phng vn
Khng c mt bi bn no nht nh, tuy nhin cc chuyn gia thng nht vi nhau
rng phng vn ln u rt quan trng khi t vn vin to c khng kh thoi mi, ci
m gia t vn vin vi thn ch.
T vn vin phi gc li ht nhng chuyn khc, ginh trn vn thi gian cho thn
ch, qua vic lng nghe chm ch cu chuyn ca thn ch.
Sau y l vi khi nim trong qu trnh phng vn, gii thiu ca Hackney v
Corminer (1994), s gip rt nhiu cho t vn vin thu thp d kin:
- Nhc li: ch yu tm n s xc quyt nhng g c ni, c nghe.
- Phn tnh cm xc: c th bng li ni hay bng c ch quan tm. T v theo
di, quan tm.
- Tng kt li cm xc: t vn vin kho lo trnh by cc cm xc ca thn ch
bng cch nhc li nhng ghi nhn, theo cch nhn ca mnh - tm d kin mt cch trung
lp, chnh xc.
- Ch ra nhng c ch ca thn ch: hi xem c phi nhng c ch, hnh vi ca
thn ch l do nhng nguyn nhn no. C phi nhng c ch ny l du hiu ca nhng
u t trn tr khc. (Vn ngi, lc u, cn rng, trn mt, khc, im lng)
T vn vin cn to bu khng kh ci m: k cho ti nghe ti sao bn n y
c khng? Bn c v bt bnh, chuyn g xy ra th? Bn c v rt bc xc, c
th k ra cho ti c cng chia s khng?
Vn then cht y l t vn vin to cho thn ch mt cm gic tin tng, gn
gi, v lng thng tin h to ra s rt cn thit cho qu trnh t vn sau ny.
ng cm: l mt khi nim ti cn thit trong nghip v t vn. Trong lc phng
vn, k nng ny cng quan trng hn. Rogers (1961) nh ngha ng cm c ngha
l bn s i vo th gii ca thn ch v cm nghim, nhng vn gi c tnh khng
i sau khi bn ri th gii ca thn ch.

ng cm thng c trnh by qua c ch nhiu hn l li ni. Nhng gt u,

lc u, nt mt, ting th, mm ci v nhng ting , th sao, vy thng c
tc dng rt cao, nht l khi thn ch ang bc bch ni lng. Hn na cm xc thng
khng hiu qu lm khi ch dng n ngn ng li ni khng m thi.
Li ni cng th hin c ng cm nhng khng nn qu di. Ch nn kim li,
chng hn: Ti ngh th! Cc vy sao? Nht nh l bn tht vng!... ni chung l
nhng cu cm thn.
C ch iu b chuyn ti c ng cm khi t vn vin t thi quan tm, theo
di. Lng nghe, mt tp trung va phi, khng xoi mi, nhm mt cm nhn, nghing
ngi v pha trc by t s quan tm, lc u phn i, gt u ng nhng
ng tc ny phi tr thnh mt phn x do t vn vin thm nhun v s dng mt
cch kho lo.
Tuy nhin, t vn vin cng nn cnh gic, nht l nhng lc thn ch qu xc
ng. Nn c khn giy cho thn ch lau nc mt. Trnh ng chm. V i khi im
lng cng l mt thi biu cm rt c ngha. Cn cho cm xc ca thn ch lng
xung mi kh c cao tro xc ng.
Ngoi nhng vic cn lm, t vn vin cng cn bit c nhng sai phm h cn
phi trnh xa. Bi l nhng hnh ng ny s gy cho thn ch nhng cm gic kh chu,
ct hng. V h nht nh gim nim tin ni nhng t vn vin. Welfel (1994) khuyn
t vn vin nn trnh ngn cn qu trnh chia s gia thn ch v t vn vin, nh:
- Cho li khuyn ngay lp tc.
- Ln lp, hoc ging dy.
- Hi qu nhiu nhng cu hi khng lin quan, ngoi l.
- K chuyn c nhn, i ring ca t vn vin.
Nn nh, ln gp g u tin phng vn ch khng phi t vn!
Di y l nhng thao tc cn trnh khi phng vn:
Ngt cu thn ch.
Trng ngang, trng nga.
Cho li khuyn.
Ngi qu xa.

Dy i.
Ht, x mi.
Vut ui.
Lic mt, xch m.
Ch bai.
Nhn mt.
a gin khim nh.
Mng m.
Vo ha.
Cn mi.
Xm xoi, qu nhiu cu: ti sao.
Ch tr khng ngt.
Ra lnh, ca quyn.
Tr li in thoi.
Ra truyn ngi ban n.
Cn ht da.
Ngh qu xa, c qu su ngi khc.
Dng ting lng.
Ngp vt.
i lc , huyn thuyn.
Nhm mt.
Ra iu mnh thng minh, uyn bc.
Lm ra v hi h.
Phn tch qu mc cn thit.
K chuyn bn thn qu nhiu.
Xem nh hoc gt ba chuyn ca thn ch.
5. ra nhng gii php kh thi cho nan

Phn cui ca qu trnh xy dng mt quan h tt trong t vn l cng nhau phc

ha ra nhng gii php kh thi. y phi l mt n lc chung gia t vn vin v thn
ch. N lc chung ny phi l mt n lc i hi c hai bn phi tn trng ln nhau.
y l qu trnh gip hai bn ra k hoch v mc ch ca tin trnh t vn.
Khng cn gii thch nhiu, t vn m khng c mc ch xem ra khng phi l hnh
ng lng ph v v l hay chng? T vn vin sau khi lng nghe v ghi nhn nhng yu
t lin quan n nan , sau ra nhng k hoch v mc ch. Tt nhin cn phi
ngh y tt c nhng gii php kh d (possible solutions) thn ch chn la ra
mt gii php kh thi ph hp nht (most appropriate solution).
Mc tiu ra phi kh thi. Mt mc tiu thiu thc t (unrealistic) khng nhng
khng thc hin c cn nh hng n tn nhim ca thn ch vo t vn vin, hoc
t vn vin s khng p ng c yu cu ca thn ch. Nhng ha hn qu tay nh
mi u phin s bin mt, hnh phc tuyt nh vo thng sau, bn s vui v trong tun
ti l nhng v d cn trnh.
Mc tiu khi t ra mt chiu n phng cng khng em li hiu qu trong cng
tc t vn. Chng hn, mc tiu t ra bi t vn vin khi thn ch khng ng h hoc
thn ch b ngang mc tiu ca hai ngi. Hoc chuyn t vn vin t ra mc tiu
nhng thn ch c nhng thay i trong qu trnh t vn.
trnh nhng tnh trng trn, khi ra mc tiu ca qu trnh t vn, chng ta
nn cn nhc v tun th nhng ngh sau y, da theo Dyer v Vriend (1971):
- Mc tiu phi c s tho thun t hai pha.
- Mc tiu phi c th, r rng, mch lc.
- Mc tiu em li tnh tr liu cao nht.
- Mc tiu phn nh c thnh qu s t c, c tnh thnh cng.
- Mc tiu c th nh gi c, cm nhn r rng, kt qu c th, o c.
- Mc tiu a n nhng hnh vi v c th quan st c.
- Mc tiu d hiu vi thn ch v h c th nhc li c qu trnh thc hin t
vn.
Tm quan trng ca qu trnh t ra mc tiu rt ln. Nn cn phi c thi gian
v r rng thn ch hiu c c gng ca t vn vin, v phn h cng cn c
nhng ng gp tch cc ng k. V th, khi ra mc tiu, nn trnh:

Bn qu nhanh.
Qu s lc.
Qu khn trng.
Qu quan trng ha vn .
Hoc qu hi ht, thiu quyt tm, thin ch.
6. Kt lun
Xy dng mt mi quan h tt trong t vn l mt khu quan trng then cht. Ni
mt cch so snh, thn ch v t vn vin l hai c o. Nu khng c mt quan h tt,
ng vai tr nh cy cu, thng tin v trch nhim gia hai bn khng th trao i c.
Vn khng phi ch c mt cy cu, m phi l mt cy cu tt.
Mt quan h tt khng t nhin m c, phi l mt qu trnh kin to, i hi
tinh thn nghip v nghim tc. Mc d i hi nhng c gng, nhng khi mt quan h tt
c thnh lp, n s gip tit kim c thi gian v cng sc trong qu trnh t vn
lu di.
C th ni, thnh cng ca qu trnh t vn xy nn tng trn quan h gia thn
ch v t vn vin. Thit ngh, u t vo khu ny l mt quyt nh quan trng, phi
lm. V t c nhng yu cu trn, t vn vin nht nh phi c mt bn hp
ng tht tt, tht y , ghi r cc iu kin cn thit - cng nh phi bit cch tip
cn vi thn ch. C nh th, t vn vin v thn ch mi hot ng cng mt vn tc,
v y chnh l iu cc k quan trng trong tin trnh t vn.
Created by AM Word2CHM

Chng 6. XY DNG QUAN H TRONG T VN

T VN TM L CN BN PHN HAI. TIN TRNH T VN V NHNG HC THUYT P DNgG

1. Dn nhp
Thnh cng trong qu trnh t vn phn ln da vo s cng tc t hai pha gia
thn ch v t vn vin. y phi c coi nh l mt c gng mang tnh ng i (team
work) rt cao. Ni khc i, hai bn phi ha hp v c gng, nh hai chic a phi so
thng v u, s dng nhp nhng gp c thc n.
Nhng c gng n phng ca t vn vin s khng em li hiu qu nu nh
thn ch khng ng h v cng tc, hay ngc li. Quan h gia hai bn phi l mt
quan h bnh ng hai chiu.
Khi thit lp mt quan h, iu k tip l bi dng v pht trin quan h y
ngy cng c thng tin v pht trin. Ging nh xy cu xong, ngi ta phi bo tr
v chm sc cu. Y nh th, t vn vin phi n lc trong kh nng nghip v ca mnh
mi gi thn ch cng ng gp nht l trong phm tr cng nhau tch cc bi dng
quan h. Ni khc i, h rt cn i st vi bn hp ng m hai bn k.
2. K nng ca t vn vin trong giai on tm hiu v cc giai on hnh
ng
T vn vin phi nng ng trong vic gip thn ch thay i. Sau khi c nim
tin v t nguyn cng tc ca thn ch, bc k tip t vn vin cn thc hin l: gip
thn ch c mt ci nhn mi v i sng ca h, li t duy mi, cch ngh mi, cm xc
mi, t dn n hnh vi mi, lnh mnh v tch cc.
Thay i cch nhn (new view): L mt bc thay i ln i vi thn ch. Trc
khi n vi dch v t vn, h thng khng c mt ci nhn r rng. H thng c ci
nhn c nh, thiu tnh uyn chuyn. H nhn i qua lng knh b khc x, nn th
gii quan (world view) ca h khng phn nh c thc t cuc sng (reality). Qua vic
thay i cch nhn, thn ch s nhn thy cuc sng bng nhn quan mi. Mt t vn
vin c hiu qu s gip thn ch xy dng li h thng cu trc khung t duy (thinking
system) mi v nhng trt t mi cho cuc sng.
Thay i cch nhn thng bt u trong qu trnh thit k li khung t duy. y l
mt qu trnh thay i cch nhn. Nhng suy ngh v hnh vi trong qu kh thng c
coi nh l mt phn ng tiu cc, nng v phn cm tnh, n t nhng bc xc d di
ca thn ch. T vn vin s gip thn ch nhn li vn mt cch tch cc, xc nh

nhng suy ngh v hnh vi mi, bnh tnh trng thnh v c trch nhim hn.
Thn ch s c c hi nhn thy thc t cuc sng (reality) qua mt lng knh mi
(new lenses), trong nhng suy ngh v hnh vi ca h tht s c thay i, nh hng
tch cc n i sng c nhn ca mnh. T , thn ch s c thm t tin v ch ng
hn cho vic x l nhng nan tng t trong cuc sng.
Tt nhin qu trnh thit k (construct) li khung t duy khng phi l mt qu trnh
phi tay, tha hon cnh. y l qu trnh vch r cho thn ch thy c nhng suy
ngh c, dn n hnh vi c ca h em li nhng h qu tiu cc trong cuc sng.
Khi nhn ra nhng suy ngh v hnh vi c, thiu lnh mnh (unhealthy) ca mnh
to nn nhng h qu tiu cc (negative) trong sinh hot c nhn, thn ch c khuyn
khch thay i hnh vi v suy ngh, t nhng t duy mi (new thinking system) c
hnh thnh.
Thit k khung t duy l mt m hnh m hu ht cc t vn vin s s dng i
vi thn ch ca h trong t vn.
Thuyt phc thn ch (persuasiveness): Hay cn gi l dn ng - mt khu
quan trng trong qu trnh thit k li khung t duy. Qu trnh thuyt phc bao gm
nhng hng dn c chn lc, c trng tm, v nhng iu cn lm, nn lm. Nu thao
tc kho lo, c k thut: t vn vin s ng hai vai tr cng lc nh mt ngi hun
luyn vin (coach) v nh mt ngi bn song hnh (friend).
Mc ch ca thuyt phc thn ch khng phi l p t nhng t duy ca t vn
vin. Thuyt phc y c ngha khc, n c tc dng nh vic kch thch (simulate)
v ng vin (encourage) thn ch lm theo nhng thao tc ng hng trn hnh trnh
thit k li khng tt duy c (om thinking system). Ni khc i, qu trnh thuyt phc l
qu trnh ng vin lm chuyn nn lm, v gt b nhng thi quen trong t duy v hnh
vi c trong qu kh.
Tt nhin liu lng thuyt phc nn tng dn, bt u ch l nhng ng vin nho
nh, sau tng dn thnh nhng i chiu nghim tc hn. S d cn lm th v thn ch
cn c thi gian thch nghi vi hon cnh v lch hot ng (new schedule) mi. Thn
ch cn lnh hi c nhng hng dn. V th khu ny khng th hp tp, nn nng,
vi vng c.
Sau y l nhng k nng trong khu thuyt phc:
- Im lng: khi thn ch lm tt.

- Chp nhn: khi thn ch c biu hin ng hng.

- Nhc li: khi thn ch c v bn tn, bn nghi, cha xc quyt v mt hnh vi
ng n.
- Nhn mnh: nhc li nhng g thn ch lm ng.
- ng : bt n xanh cho nhng t tng lnh mnh.
- Nhc nh thng thng: ng vin thn ch tip tc sa i.
- Ct ngha: gip thn ch hiu c nhng cn nguyn tm l dn n t duy v
hnh vi trong mt khonh khc nht thi.
- Phn i: ngn cn thn ch khi h c nhng suy ngh khng ph hp vi tin
trnh thit k li khung t duy.
- Trn an: ng vin thn ch rng t duy v hnh vi ca h ang i ng hng.
- Gii thiu tng mi: cy xen vo trong h t duy ca thn ch nhng
tng mi m, tch cc.
- Phn hi nhiu mt (feedback): l mt trong nhng k nng cn thit. Con
ngi c 5 gic quan v nhng thng tin lun c con ngi tip nhn qua nhng knh
gic quan khc nhau ny. mt s thn ch, mt s knh gic quan ny hot ng
mnh hn nhng thn ch khc. Ni khc i, cc c nhn tip thu v lnh hi qua nhng
knh gic quan khc nhau mc v vn tc khc nhau. C ngi hc nhanh hn qua
cch nghe, ngi tip thu nhanh qua cch nhn, c ngi t c ti liu Nm c
im ny, t vn vin s tn dng mi th mnh, tm ra cha kha, gip thn ch thng
tin. Cn bit, con ngi s tip thu nhanh hn, nh lu hn, nu nh cng mt khi
lng thng tin c hc qua nhiu knh gic quan khc nhau trong cng mt lc.
ng cm chnh xc (empathy): L mt yu t thnh cng m hu ht cc chuyn
gia cng nhn. Mt iu quan trng cn bit khi s dng ng cm l chuyn t vn vin
i vo th gii ca thn ch, nhng vn c th bc ra m khng b xc (nh hng).
Ni khc i, t vn vin ch lin h (relate) mnh vo hon cnh ca ng s, hon ton
khng b cu chuyn ca ng s cun ly (affected), v ko xung.
Ni th, c ngha t vn vin cn c kh nng phn nh mt cch trung thc nhng
g h cm nhn c ni thn ch. V d nh:
Thn ch: Ti khng thit g na, ti chn c sng. B ht mi s.
T vn vin: C v nh bn ang rt mt mi.

i khi li ni khng i i vi c ch, vi nhng trng hp ny, lc y t vn vin

nn tm thm d kin trc khi bt tay vo vic ng cm vi thn ch. Chng hn khi:
Thn ch (ci sng sc): Ti ght mi th trn i.
T vn vin: Xin li, sao bn li ci. Ti khng theo kp bn.
ng cm chnh xc phi l mt qu trnh thao tc c chn lc. Nn nh, t vn
vin khng th ng cm vi thn ch trong mi cm xc. Ch c nhng cm xc tch
cc, phc v cho tin trnh thit k li khung t duy l nn c ng cm. Nh th, thn
ch s cng bc l nhng cm xc tch cc m h bit t vn vin s ng h. Nh th
mt hng i tch cc s c dn dn thit lp.
Chia s kinh nghim (self-disclosure): L mt k nng i hi phi c s dng
mt cch rt c chn lc v cn thn. y l th thut do t vn vin s dng chia s
nhng thng tin c nhn ca t vn vin. Khi nhng thng tin ny lin h vi hon cnh
hin ti ca thn ch. y l mt cch thng c s dng trong qu trnh to s gn
gi.
Chia s kinh nghim, theo Egan (1998) phc v hai tiu ch: (1) to sn mu tch
cc v (2) gip kin to nn cch ngh mi. iu ny xy ra khi t vn vin lin h hon
cnh hin ti ca thn ch vi kinh nghim qu kh ca t vn vin. Trong , t vn vin
k li cch thc h i ph v x l hon cnh mt cch c hiu qu nh th no.
Tuy nhin, nu khng s dng kho lo v lm dng, thao tc ny s c nhng nh
hng tiu cc ngc li. Nht l khi t vn vin s dng qu nhiu chia s kinh nghim
(overshare), iu ny s dn n hiu lm khi thn ch ng nhn rng t vn vin khng
nghim tc v xem nh vn ca h.
Thn ch c th lm tng rng t vn vin ang hunh hoang, nn thin cm c
th b tn thng. Tng ng gip mnh. Ai d b tin ra nghe chuyn ca ng! Nn nh,
trong sut qu trnh t vn, mc tiu ca t vn l tt c v thn ch thn yu. V th t
vn vin lun ginh thi gian tha ng cho thn ch. Ni qu nhiu v t vn vin trong
mt ca t vn l iu khng nn lm dng.
Nm ht kp thi (immediacy): L mt k nng cn thit trong t vn. iu ny
cho thn t vn vin lun quan tm n tng din bin ca nhng vn lin quan n
thn ch trong sut qu trnh t vn. Thn ch lun k vng t vn vin trong kh nng
nm bt kp thi nhng tho lun v nan ca thn ch. S l mt thiu st nu t vn
vin khng p ng c nhu cu ny.

 m bo tnh hiu qu ca k nng ny, Turock (1980) nhn mnh rng, t

vn vin cn:
- Nm bt kp thi v phi bao qut c bc tranh ton cnh, tng qut, chng t
ang u v tin trnh t vn ang pht trin nh th no?
- Nm bt kp thi phi c tnh tp trung thi im tc th, chuyn g chng ta tp
trung vo m x ngay trong lc ny, chng ta ang lng g.
- Phn nh c din bin ca nhng bc ngot mang tnh tr liu, gip thn ch
d dng nhn ra nhng im mu cht trong qu trnh t vn. n nay chng ta t
c nhng thu hoch sau y, chng ta t c iu g?
Tt nhin rt nhiu t vn vin s khng s dng k thut nm bt kp thi
(immediacy) v h s nhn nh ca h c th khng ng lc, hoc h s nhm ln, h
trnh nh v sai s kin ny khng quan trng bng s kin khc. Trong h t duy ca
thn ch, gi tr v sc nng ca mt s kin c th s khc vi t vn vin. Hn na k
nng ny thng em li nhng kt qu kh kim sot, v vy, t c s dng bi
nhng t vn vin thiu kinh nghim nghip v.
Tnh hi hc (humor): L mt k nng tng i ph thng. Tc dng chnh ca
n l to nn nhp cu thng cm khi t vn vin cm thy l cn thit gim thiu
nhng tnh hung cng thng. Tnh hi hc trong t vn gip sa cha nhng s xut
nho nh trong qu trnh x l nhng vn gai gc v t nh.
Nn nh, d ngay c trong nhng ca t vn c quan h tt p, nhng i u v
nhng m x nghim tc rt c th a n nhng cng thng. Chnh k nng hi hc
s c p dng vo nhng tnh hung trn nh mt th du bi trn cn thit gim
lc ma st trong qu trnh t vn.
Hi hc cn c tc dng gip cho nh sng to th hin bi tnh nng cn bn
c trng v tinh thn lc quan trong yu t hi hc, vn rt cn thit cho qu trnh kin
to khung t duy mi. Tuy nhin, t vn vin nn trnh s dng k nng hi hc trong
nhng vn c ch nhm bi nh, h thp danh d, hoc nh mt v p ca cuc
sng. Lm th k nng hi hc khng bo m c tnh nng hiu qu ca n.
Cht vn trong tinh thn xy dng (constructive confrontation): Trong t vn l
mt k nng kh khn thc hin nhng cn thit. K nng ny nu s dng ng s gip
thn ch c can m nhn li, phn tnh, hiu c nhng t duy, hnh vi c ca h l sai
tuyn v khng lnh mnh. Cht vn v i u trong tinh thn xy dng gip thn ch

nhn r hn nhng g ang xy ra trong bc tranh ln, h c c hi hiu c r hn v

hu qu ca nhng hnh vi trt ng ray (off-trail) ca h.
K nng cht vn khi s dng tt s gi n thn ch nhng thng ip rng nhng
hnh vi v t duy khng lnh mnh cn c sa i v khc phc. i khi k nng ny
cn th hin c s quan tm (chung) ca t vn vin qua li suy ngh thuc ng d
tt. Khi t vn vin s dng k nng ny, iu ny cng gp phn phn nh c mi
quan h gia t vn vin v thn ch.
K nng ny nn c s dng nh mt li mi. Ngn ng phi khch quan
(objective language) v thi (attitude) ca t vn vin phi bnh tnh, trnh khng
cho cm xc ln t, nht l trong nhng trng hp t vn vin phi i din vi nhng
cm xc vt ngoi kh nng kim ch ca h.
K nng ny nn c s dng ch khi no nhng t duy v hnh ng c mu
thun vi k hoch v mc tiu ra trong tin trnh t vn. Nh th, thn ch s thy
c tnh lin i v ch ca t vn vin. Cht vn cn c s dng nh mt h
thng bng ch dn i ng m thi.
V k nng ny cng c nhng hn ch nu khng c p dng mt cch ng
n. Nn nhiu khi n b hiu lm nh l mt s tn cng, xem thng, h thp vai tr
ng gp ca thn ch. Nht l khi cht vn trong tinh thn xy dng b hiu sai nh l
mt van x m thn ch ngh rng t vn vin s dng h bm vm mt cch thiu
tn trng. Li bc bi vi cng vic ri trt ht ln u ti hay sao vy cha ni? Nht l
khi t vn vin ng u l cht vn , iu ny rt d gy ra nhng ng nhn tai hi
khng cn thit.
Hp ng (contract): Trong t vn l mt k nng phc v c lc trong tin trnh
tm ra gii php cho nan . Hp ng c nhim v gip cho tin trnh t vn i ng
hng nhm thng mc tiu cn t c. T vn nn s dng k nng ny nh mt
nn tng cn bn (template) cho nhng cm xc, t duy, hnh vi ca thn ch c th
nghim v thc tp trong qu trnh t c nhn thc.
Ni mt cch khc, qu trnh tun th k nng hp ng gip c hai bn cng tp
trung vo nhng mc nm trong khun kh k hoch c t ra. Nhiu lc, k nng
ny cn gip tng cng s gn kt ca quan h trong t vn. iu ny d hiu v n
gin l cc quan h u c xy dng trn tinh thn tn trng mt bn hp ng
chung, v trch nhim cng c phn chia r rng, c th, minh bch. Ni khc i, t
vn vin v thn ch s tn trng nhau qua mt hnh thc tho thun ng

(agreement).
Thomas v Ezell (1972) lit k nhng thun li ca hp ng nh:
- Bn hp ng kt ra vi cam kt trch nhim ca c hai bn.
- Thn ch s trnh li v hp ng phc v nh mt thi kha biu.
- Bn hp ng c th phn ra lm nhiu tiu b phn, gip thn ch theo di v
thc hin phn trch nhim ca h m cch kht khao, kp thi.
- Hp ng quy trch nhim c th cho mi bn.
- Hp ng s lp ra mt thi kha biu, gip tin trnh t vn c k hoch v nng
cao tnh kh thi ca k hoch ra.
Vi gi sau y do Goodyear v Bradley (1980) cho thy ti sao hp ng l cn
thit:
- Thn ch c trch nhim nh qu trnh t vn l mt qu trnh lm vic nghim
tc.
- Thn ch s thay i tt hn, khc vi tnh trng tiu cc hin thi, v hp ng
ch trng n hnh vi c th cn thit c xc tin.
- Lit k nhng hnh ng thn ch c trch nhim tham gia ng gp c th
vo n lc t vn.
- C thi hn nht nh nh mt thi kha biu.
- Lit k c th nhng thay i tin b, tt hn m thn ch mong mun nay
t c.
- Hp ng tp trung vo mc tiu ca tin trnh t vn l thay i tnh trng hin
thi. V d: Chng ta s b hn ht thuc l trong vng ba tun na.
Mt vn cn ch l t vn vin cn theo di v lun c ng thn ch gn b
vi hp ng. Nu khng, mc ch v ngha ca hp ng coi nh lng ph, v b.
Mt ng dng quan trng khc ca hp ng khi thn ch c nh t t. Trong
bn hp ng ny, t vn vin s c hp ng ming (verbal contract) hay hp ng vit
c ch k (written contract), trong thn ch s cam kt khng c lm bt c hnh
ng no trc khi lin lc vi t vn vin. Lm g th lm, anh phi ni chuyn vi ti
trc.
Nhc li tin trnh (rehearsal): L mt k nng mi t vn vin cn thc hin trong

mt chu k lch trnh. Vic lm ny gip hai pha tip tc p ng nhng yu cu m bn

hp ng ghi r ra. K nng ny cho php t vn vin hun luyn thn ch ni ra
nhng iu ghi trong hp ng, v th, gip thn ch s c thm quyt tm, i st vi k
hoch thc hin mc tiu ghi ra trong bn hp ng (contract).
Hn na, chuyn nhc li v hp ng s gip thn ch c mt tng rng h
t c nhng tin b no trong ton b tin trnh t vn. mnh b c ci thi
cn nhn ng x c hai tun ri!
c bit l vi nhng bi tp (homework) yu cu s dng ngn ng, t vn vin
cn p dng k nng n li (rehearsal) nhiu hn i vi thn ch. V d trng hp mt
c gi cn mnh dn pht biu trc m ng (nh ngh ca c yu cu). Qu trnh n
li s gip c t tin nhiu hn trong vic mnh dn khi trc tip i din vi cng vic
ca mnh.
Thun li ca k nng nhc li n trnh ny gip thn ch:
- Tp trung vo nhng hnh vi thch ng lin quan, cn c thc hin gia cc ca
t vn. Mnh tho lun v vic phi gi im lng khi ng x bn gt ln trong vng hai
mi giy.
- Gip h nhn r nhng tin b ca qu trnh t vn. , mnh dm gi di ng
cho th trng ri.
- ng vin h nhiu hn trong vic ci sa nhng hnh vi cn thay i. Bn lm
rt tt cng tc l trnh dn vic cho mi cui tun.
- Gip h nh gi v sa i nhng hot ng cho ph hp. Bn phi gp thng
gim c, thay v nht th qua gm ca vn phng.
- Khuyn khch h chuyn cn v c trch nhim vi nhng hnh vi, lit k trong
hp ng. Bn qun rng mi tun bn nn b vo qu hai trm ngn ri sao?
Chng ta tha thun nh th kia m.
- Gip h phn khi hn mi khi h vt qua mt giai on c t ra trong tin
trnh t vn. ! Bn lm c chuyn m cch y 3 thng bn khng c can
m lm.
3. Mt quan h ng ngha trong t vn
Chng ta m x nhng k nng cn thit trong qu trnh t vn. Trong nhng
k nng ny phc v nh l nhng thao tc nhm cng c quan h gia thn ch v t

vn vin. Khi nhng k nng ny p dng ng, quan h gia thn ch v t vn vin s
tr thnh mt quan h hai chiu, to ra mt kinh nghim ng i rt c ngha.
Mt quan h t vn ng ngha (real relationship) l mt quan h c t chc, c
tinh thn tn trng, v c tnh trung thc xut pht t c hai pha: t vn vin thc s
mun gip v tn tm vi trch nhim. p li tinh thn trch nhim , thn ch cng
tht s ng gp vo tin trnh t vn mt cch tch cc v thit thc. Th mnh ca
mt quan h t vn ng ngha bao gm nhng thao tc i st vi hp ng, lun gt
hi v t c mc tiu ra, p ng yu cu x l nan mt cch c hiu qu.
Tuy nhin, c hn ch, l nhiu lc mt quan h ng ngha, song khi mc gn
kt gia thn ch v t vn vin qu su, cng chc, c th s to ra nhng hiu ng
khng lnh mnh. Nht l trong tng lai khi qu trnh t vn sp kt thc, nhiu t vn
vin v thn ch s phi i din vi cm gic kh tch ra. Tt nhin y khng phi l
mt iu tch cc, mc d iu ny c v rt t nhin vi bn nng cm xc ca con
ngi. Tuy nhin y cng l mt tri ca ngh ny.
4. Kt lun
Trong t vn, mt quan h tt gia thn ch v t vn vin sau khi c thit lp,
bc k tip l a quan h y vo hot ng nhm thc y qu trnh sa i v ci
tin h t duy v hnh vi ca thn ch. Trong tin trnh t vn, ct li ch yu l t c
mc tiu ra trong k hoch.
Con ng a t im thn ch cn sa cha n im thn ch bng lng vi
kt qu tr liu t c np suy ngh lnh mnh, c nhng biu hin hnh vi tch cc
trong cuc sng l mt qu trnh phn u. Qu trnh phn u y khng th t c
kt qu nu gia t vn vin v thn ch khng bit duy tr quan h y c nhng x l
thch hp.
Trong ton b qu trnh t vn, nhng thao tc (k nng) c p dng vi tng
giai on mt cch tho ng s em n nhng thnh cng quyt nh. Nu p dng c
hiu qu, quan h gia thn ch v t vn vin s tr thnh mt quan h ng ngha, y
l mt quan h l tng m mi t vn vin cn suy ngh, coi nh mt m hnh tch
cc h nhm n; mi khi h tip nhn mt thn ch mi.

Created by AM Word2CHM

Chng 7. KT THC MT QUAN H T VN

T VN TM L CN BN PHN HAI. TIN TRNH T VN V NHNG HC THUYT P DNgG

1. Dn nhp
Burke (1989) nh ngh vic kt thc mt qu trnh t vn l mt quyt nh, c th
l n phng, t pha thn ch hay t pha t vn vin. Hoc y l mt quyt nh c
s ng ca hai bn.
Khng phi bt c s kt thc ca mt qu trnh t vn no cng din ra mt cch
t nhin. Tri li, c rt nhiu l do khc nhau dn n kt thc dch v t vn. Nhiu lc
cuc t vn kt thc em li s mn nguyn, bng lng cho hai pha. Tt nhin, khng
phi trng hp no cng c may mn nh th.
Ngay c trong nhng trng hp kt thc mt ca t vn khi nan c gii
quyt tho ng, thn ch tm ra gii php; ta vn thy c cm gic bun khi chia tay
sau bao nhiu ngy thng cng tc vi nhng n lc vt kh gia hai pha. Vi nhng
tnh trng ny, khng th chi c mt thc t rng y l mt cm gic pha trn gia
nhng ln cn v lo lng. Phn nhiu nhng thn ch s c nhng bn khon nu h c
th t gii quyt c nhng nan trong thi gian ti do mt mnh h.
Tnh cm ng i (team work) pht trin, tr thnh gn b s gy ra nhng bn rn
khi chia tay. nh hng ca vic kt thc mt qu trnh t vn khng ch nh hng n
thn ch, m n cn nh hng n t vn vin. T , tham kho v vn ny l mt
iu cn thit cho mi t vn vin, nhng ngi thng xuyn i din vi cm gic chia
tay ny.
2. Chc nng khi chm dt mt dch v t vn
Ging nh bao nhiu dch v khc, khi gii php v iu kin tha thun bi hai bn
t c, nhng i tc lin quan n dch v s i n kt thc. Dch v t vn
cng khng phi l mt ngoi l. Khi thn ch t gii quyt c nan , bc k tip
l chuyn kt thc dch v t vn.
Kt thc dch v t vn phc v ba chc nng chnh: (1) bo hiu dch v t vn
kt thc; (2) thi im mt thn ch t iu tit v duy tr kh nng lm ch hnh i ca
mnh; (3) khng nh c kh nng x l nan chun xc ca thn ch, sau khi
c trang b bng mt khung t duy mi.
Mc d bc khi im, c thn ch ln t vn vin rt mong n giy pht c

hai bng lng vi kt qu, khi thn ch chnh thc t c nhng thay i (hoc t nht
c th t gii quyt mt nan ). Tuy nhin khi gn n thi im y, bn rn l mt
cm gic ht sc ph thng, nu khng ni l kh trnh khi.
Vi trng hp thn ch cha c trang b y , khi chm dt dch v t vn,
thn ch c kh nng s nh mt nhng g hc c. V kt qu t vn ch tht
s c ngha khi thn ch chnh thc vt qua c ci i t bn thn h gii quyt
c nhng xung t t mt nan nht nh, v kh nng p dng vi nhng nan
trong tng lai.
Vi mt s dch v t vn, bng nhiu l do khch quan v ch quan, vn thng
bo v chm t dch v vi thn ch khng c t vn vin cp n, v th, thn
ch c th ni l b ri vo tnh trng l thuc vo s quyt nh ca t vn vin. y l
mt li thc hnh rt thiu tinh thn o c ngh nghip, v t vn vin n cp ca
thn ch mt c hi c sng c lp mt mnh.
Xut pht t nhng vn va nu, vic kt thc dch v t vn khi cn thit l
iu bt c mt t vn vin no cng cn thng bo cho thn ch ca mnh. Vn then
cht cn li l khi no (when) mi l thi im thch hp khi c hai bn cng tha thun.
Nhng t vn vin c kinh nghim thng nhn ra thi im thch hp ngng dch v
t vn. Song, nhng t vn vin cn mi trong nghip v thng gp nhng tr ngi
trong vn ny. Hackney v Cormier (1994) nu ra thi im thch hp kt thc
mt dch v t vn khi:
- Thn ch t c nhng mc tiu v t duy, cm xc v hnh vi lit k r
trong bn hp ng c tha thun trc bi hai pha.
- Khi thn ch c th ch r ra nhng tin b m h phn u v tht s mn
nguyn vi nhng tin b y.
- Nu nh quan h gia thn ch v t vn vin tht s khng c hiu qu v thn
ch khng gt hi c nhng thnh qu nht nh - trong trng hp ny - chm dt
dch v t vn l hin nhin.
- Nhng thay i mi nht (pht sinh ngoi d on) nh hng n hp ng ban
u - vt kh nng nghip v ca t vn vin.
3. Nhng vn lin quan n kt thc dch v t vn
Chm dt mt ca hn t vn (termination sessions): L iu khon thng ghi r
trong hp ng, trong thn ch v t vn vin s t ng chm dt khi thi gian n

nh cho mi ca t vn, chng hn nh 45, 50 pht. V th, t vn vin cn ch n

yu t thi gian, t nht l 10 pht trc khi thi gian ngng ca t vn, t vn vin nn
chun b, kho lo (nhng trnh hp tp), trong vic kt thc ca t vn. Quy nh thi
gian c th s trnh c nhng trng hp mt ca t vn qu ngn (30 pht) hoc qu
lu (90 pht). Trong c hai trng hp, hiu qu t vn s khng cao.
Cn bit, rt quan trng nu nh thn ch khng cm thy t vn vin hp tp,
mun y h ra khi vn phng. trnh iu ny t vn vin cn t nh, kho lo, trnh
khng thn ch c cam gic b tn thng: b tng ra khi vn phng.
Mt iu cn lu l khi chm dt ca t vn, thn ch lun c nhc nh v
c ly hn cho ca t vn t ti.
Chm dt quan h t vn (termination counseling): L kt thc dch v t vn.
iu ny rt khc nhau gia nhng dch v t vn ni nhng c nhn khc nhau. C khi
mt dch v kt thc n sm, c khi ng thi im, v c khi qu chm. Mt iu
ng nh l sau mt thi gian chia s nhng kinh nghim c nhn v c nhng tm t
su kn nht, cm gic bun bi phi chia tay l iu xy ra rt t nhin v d hiu.
L tng nht khi chm dt t vn l lc c hai bn u nhn ra ngha tch cc
ca n v ng chm dt t vn v h bng lng vi kt qu thu lm c trong qu
trnh t vn. Hackney v Cormier (1994) khuyn: sau khi t vn thc hin c 3 - 4
thng, l lc hai bn cn bn tho n vn kt thc dch v t vn. iu ny s c
tc dng tch cc khi c hai bn cng c thi gian thch hp quen dn vi cm gic
chia tay ny.
Maholick v Turner (1979) ngh nhng im cn lu khi hai bn quyt nh i
n chm dt dch v t vn:
- Nn kim tra nu vn cn tho g c x l hay c kim sot.
- Nhng nhn t gy cng thng cho i sng c nhn ca thn ch c xa
hn.
- Kim tra xem nu kh nng sinh hot c lp ca thn ch v kh nng ha nhp
vo i sng t n mc kh quan cn thit.
- Thm nh xem nu thn ch c th ng x tt, c kh nng duy tr tnh cm trong
i sng hng ngy.
- Kim tra xem nu thn ch c th c lp tnh ton, d nh v c k hoch
lm vic mt mnh.

- Thm nh xem nu thn ch c th tm thy ngha trong cuc sng (vui chi v
gii tr) lnh mnh.
Ni khc i, t vn vin khi quyt nh chm dt mt qu trnh t vn, cn tr li
nhng cu hi c t ra: Nu nh thn ch c th sng v sinh hot c lp, bnh
thng, m khng cn n s tr gip ca mt t vn vin.
Mt hnh thc chm dt khc gi l nht dn i (fading away), vi hnh thc ny,
thn ch cng ngy cng cm thy khng nht thit phi cn n t vn vin na. Cc
cuc hn tha dn v n mt lc no hai bn khng cn gp nhau na. y khng
hn l mt cch kt thc t vn tch cc, song nhiu lc n vn xy ra nh th.
Trong cc dch v t vn, thn ch thng c t tng lo lng v vn kt thc
dch v t vn. H thng khng nhn thc rng mc tiu chnh trong vic kt thc t
vn l to c hi cho thn ch c nhng c hi (opportunity) p dng nhng k nng x
l nan qua vic s dng khung t duy mi vi nhng nan tng t xy ra trong
tng lai.
iu ny khng d dng vi nhiu thn ch, nhng vi s c v ca t vn vin,
ng thi vi vic c mt chng trnh chm sc, quan st sau khi kt thc dch v t
vn (follow-up) s c nhiu c hi hn thn ch tht s an tm, sn sng lm ch
cuc sng ca h.
4. Nhng cn tr thng gp trong qu trnh kt thc dch v t vn
Thn ch khng mun chm dt (resistance from client): Thng xy ra mi
cui ca t vn v sau khi mc tiu hon thnh, h vn tip tc k ko, nn n thm
nhng cuc hn, tip tc mong c duy tr dch v t vn tm l. Cng xa hn, c
ngi cn c tnh to ra nhng nan v kh khn mi, nhm gi chn t vn vin
h tip tc gip mnh.
Mc d xut pht vi bt c ng c v chin lc no ca thn ch, iu nn lm
i vi t vn vin l quyt tm chm dt dch v t vn v li ch ca thn ch. Tt nhin
vi nhng thn ch qu l thuc (attached); iu ny nn thc hin chm, v u. Trnh
qu gp, nh th s to nhng cm gic hng, phanh gp, khng c li cho thn ch.
Vickio (1990) ngh vi cch gip qu trnh chm dt dch v t vn mt cch
m i, nh nhng:
- Tm cch li dch v t vn chuyn sang hng gim dn v c mt thao tc v
ni dung t vn.

- Gip thn ch tm ra nhng hnh ng gii tr lnh mnh khc trong cuc sng
h t t ha nhp vo cuc sng sinh hot bnh thng.
- M t v gip thn ch hiu c chm dt t vn l mt bc pht trin tt,
thnh cng.
- Gip thn ch bit trn qu nhng g h thu lm, sn sng tip tc nhm v
tng lai pha trc. T vn khng th l mt qu trnh hm chn m phi l mt qu
trnh ng dng nhng k nng hc c.
- Vch ra v nhn mnh n nhng mng khc ca i sng, cn c khai thc
v tn hng bi thn ch - khng nn ch ch tm qu nhiu n nan .
V t vn vin gip thn ch trnh nhng hnh vi th ng, tiu cc sau y:
- ng qu ch quan xem chuyn mt mt sau khi chm dt dch v t vn l
khng c. Tt nhin l s bun khi phi ngng lm vic vi nhau. y l mt cm xc rt
t nhin, kh trnh, nhng hon ton bnh thng.
- ng xem dch v t vn l mt quan h qu l tng, m ha quan h t vn.
y l quan h lm vic mang tnh tr liu thun ty. Cuc sng vn c phi tip din.
- ng bi xu, bi nh sau khi chm dt dch v tm l. V chm dt quan h t
vn l mt iu tt, ng qu, ng ghi nh.
- ng trnh n suy ngh n chuyn chia tay. Hy i din vi n trong tinh thn
ch ng v trng thnh.
- ng bung tay, b cuc tt c nhng hnh vi lnh mnh, thu hoch c t dch
v tm l. Hy tip tc ng dng tm ra nhng kinh nghim mi m, lnh mnh.
Leners (1983) nu ra rng, thn ch khng mun chm dt dch v t vn v h s
phi i din vi thay i. y l mt cm gic rt tht, ng c cm thng. Tm l
ny khng tiu cc, song cng khng lnh mnh xy ra khi h lo lng vo kh nng x l
ca h. Thn ch thng hoi nghi kh nng sinh hot ca h trong mi trng mt khi
quan h t vn c chm dt. T vn vin cn trn an v khi dy tinh thn lc quan
ca h.
T vn vin khng mun kt thc (resistance from counselor) trong vic chm
dt dch v t vn l c thc. Mc d h vch r chng trnh k hoch t vn v
mc tiu ra t c cho thn ch, nhiu t vn vin vn cm thy kh khn, lng
tng trong vic kt thc qu trnh t vn. Goodyear (1981) lit k ra nhng kh khn

s n vi t vn vin, nh sau:
- Khi t vn vin c nhng bn khon quan ngi v kh nng sinh hot c lp ca
thn ch.
- Khi t vn vin c mc cm v mnh cha ht mnh vi thn ch.
- Khi t i ngh nghip ni dy, trng hp thn ch bc i qu vi vng. Vy m
i nh khng bit mang n l g? T thit.
- Khi vic chm dt dch v t vn ly i t t vn vin nhng kinh nghim h ang
c c t qu trnh t vn vi thn ch. Mnh hc hi c y nhiu qu.
- Khi nhng kinh nghim gin tip lin quan n i sng thn ch khng cn na.
y l mt suy ngh rt ch k.
- Khi chia tay trong chm dt t vn gi li nhng vt thng tnh cm c trong
cuc sng qu kh ca t vn vin.
- Khi mu thun c nhn n vi t vn vin. Ti sao phi ngng dch v ny vy?
Cn nh, chia tay vi thn ch l mt vn thuc phm tr tnh cm, rt ph
thng. Song n cng l vn thuc phm tr o c trong t vn. T vn vin cn
sng sut cnh gic rng, s c nhiu thn ch rt kh khn khi chm dt dch v t vn.
Trong trng hp t vn vin c nhng vn dnh lu n k c chia tay au kh
trong qu kh, h cn tm n nhng t vn vin khc, x l nhng vn ring ca
mnh cho tha ng. Bi l, sm mun g h cng phi ngng dch v t vn vi thn
ch.
5. Ngng t vn na chng bi thn ch
Khng th ni c l trong bao nhiu cuc hn v cc ca t vn, sau dch v
t vn b ct ngang bi thn ch l c qu vi v hay khng?
Nn nh, ct ngang dch v t vn tm l c th xy ra t hai pha. Thn ch c th
t ng ct ngang. Tuy nhin, nu dch v t vn ct ngang t pha t vn vin, th tc
chm sc sau kt thc dch v t vn (follow-up) s khc i v lin quan n nghip v.
Trng hp thn ch ngng ngang dch v t vn, vic p dng chm sc sau t vn
(follow-up) thng l rt kh khn.
Nhiu thn ch t gic v ch ng ngng dch v t vn khi h t c mc tiu.
Khi thn ch khng quay li vi cuc hn vi t vn vin. Trch nhim ca t vn
vin l lin lc vi h. Nu nh thn ch c ch ngng dch v t vn; h nn c t

vn vin mi n, lm mt cuc phng vn tng kt trc khi ngng t vn (exit

interview), Ward (1984) nu ra tm quan trng ca mt cuc phng vn trc khi
ngng t vn:
- Gip gii ta nhng cng thng, hiu lm trong qu trnh t vn gia hai pha.
- Tip tc dch v t vn, nu thn ch thc c h cha trng thnh v ch
ng trong vic x l nan trong thi gian ny.
- ngh phng php tr liu mi, hoc t vn vin mi c gii thiu, thu xp
tha ng.
- ngh thn ch, trong tng lai, khi cn dch v t vn h s lun c hoan
nghnh tr li.
Cavanagh (1990) vch ra, khi t vn b ct ngang do thn ch, t vn vin thng
t khin trch nghip v ca mnh hoc do tha cho thi thiu trng thnh ca thn
ch. D l quy trch nhim v pha mnh hay cho thn ch, t vn vin u kh trnh
c tnh tiu cc trong quan h b ct ngang ny. V th, thi khng quy trch nhim
cho bt c ai l thi lnh mnh nht. Nhiu t vn vin c thi bt cn, cho rng s
l thit hi cho thn ch nu h t ct ngang t vn. y cng khng phi l mt bin
h tt. Tc gi Cavanagh (1990) ngh t vn vin nn xem xt c phi thn ch
quyt nh ngng t vn v:
- T vn vin khng quan tm n nan ca h.
- Thn ch khng tip thu c nhng t tng tch cc ca t vn vin.
- Thn ch mun tr a v ph t vn vin do t tng thiu trng thnh.
- Thn ch trnh cm gic nh lo lng khi phi i din nan , i khi b phanh phui
bi t vn vin - c din ra trong tin trnh t vn.
- Thn ch tm ra mt cch gii quyt nan mi, hu hiu hn.
- Thn ch lnh hi c nhng t tng cn c hp th v cm thy h t
x l c vn mt mnh.
Cn lu , t vn vin nn ch ng chp nhn chuyn s c mt s thn ch t
ct ngang dch v t vn. Khi nm bt c thc t ny, t vn vin s trnh c
nhng bn khon, bc xc khng cn thit. Ti sao h b t vn ngang, hay l mnh t
vn d qu! Vn khng hon ton bi nghip v yu hay h khng c duyn may vi
ngh. Ngay c nhng t vn vin gii, tn tm, c trch nhim, i lc vn vp nhng

trng hp ny. Ni khc i, y l mt mt tri, rt bnh thng ca ngh t vn.

Tuy nhin, nu nh t l thn ch ct ngang qu nhiu, t vn vin cn b cht thi
gian phn tnh xem xt u trong qu trnh t vn h lm thiu, lm sai mt
khu then cht no . Ri t tm cch khc phc v pht huy.
C tm l chun b v chuyn mt s thn ch s ct ngang dch v t vn, s gip
cho t vn vin i din vi ngh mt cch thc t hn, lnh mnh hn trong cch suy
ngh, mt khi nhng vn bt ng y xy ra.
Nhiu thn ch pht huy sm nhng k nng i ph vi nan do t vn vin cung
cp, nn chuyn ngng dch v t vn c th c coi l cn thit ny khng hn l ct
ngang khng c li.
T vn vin khng th kim sot ton b nhng tc nhn nh hng n vic thn
ch ct ngang dch v t vn. Tuy nhin, Young (1918) c vi ngh khuyn t vn vin
nn iu chnh:
- C khong cch gia cc cuc hn, cng xa, cng tha, thn ch cng d l hn.
Ch lu qu nn h qun, hoc lm bing, nn lng.
- Nn ct ngha v gii thch cn k v qu trnh t vn. Thn ch cng hiu v
cch thc v tc dng t vn, h s thit tha hn vi vic gi cc cuc hn.
- T vn vin trn gi (whole pack) t u n cui, khng nn thn ch gp
nhiu t vn vin khc nhau, trng hp ny hay thy trong nhng trung tm t vn cng
cng, min ph. a sao tui gp ton l t vn vin mi khng l sao vy?
- Nhc nh thn ch hy gi nhng cuc hn bng cc cuc in thoi, email
ng vin h gi hn, v y l mt iu cn thit.
6. Ngng t vn bi t vn vin
Ngc vi ct ngang t vn bi thn ch, kt thc dch v t vn bi t vn vin
thng l mt vic lm ng hng trong dch v t vn. Tuy nhin, mt vi trng hp
bt kh khng xy ra, khi t vn vin buc phi ngng lm vic hoc ri nghip v t vn
(ngh vic) vi nhiu l do khc nhau, y l nhng iu ng tic xy ra, tuy c th
chp nhn c. y l iu ngoi mun ca tt c mi ngi.
Tt nhin, c lc t vn vin chm dt t vn v thn ch qu nhm chn, chm
thip thu, thiu cng tc, hoc t vn vin nng ny, bc dc, st rut, mt kin nhn
Nu ct ngang t vn nh th, thn ch s c cm gic b xem thng, b ht hi.

Cavanagh (1990) khuyn, mc d c nhng cm gic khng lnh mnh vi thn ch, t
vn vin vn c th tho lun vi thn ch to thm thng cm v ng h. Nhiu lc,
thn ch khng thc c h cn phi cng tc, nn khi thc c vai tr ca
mnh, h s tr nn ch ng hn.
Khi chun b ri ngh, t vn vin nn c s chun b, cng chu o cng tt trong
vic gip thn ch hiu c phng php vn hnh trong t vn. Thn ch cn c
thng bo v gii thch v nhng s c bt ng xy ra vi t vn vin khi h ngh vic.
H cn hiu rng vic thay i t vn vin s khng gy qu nhiu tc hi (v nhng t
vn vin khc s cung cp nhng dch v t vn c cht lng ging nh ca t vn vin
ngh vic) v y l iu ngoi mun.
L tng nht, trc khi chia tay, t vn vin nn c mt nh gi xem thn ch
ang giai on pht trin no trong tin trnh t vn. Tnh hnh ca thn ch c pht
trin kh quan hay cha gt hi nhiu, v gt hi c bao nhiu. T vn vin cn ln
nhng k hoch hnh ng cho sau ny, nu cn thit; c vch ra v bn bc c th.
Nhng cm xc chn thnh (tch cc ln tiu cc) cn c ghi nhn v t vn vin cn
cm n thn ch v kinh nghim tch cc c lm vic chung vi nhau.
Khi thn ch hon ton thng cm v hiu c nguyn do ca vic chm dt dch
v t vn, iu ny s c nh hng thun li n tin trnh t vn. H tn trng v tin
tng vo dch v t vn nhiu hn. C th ni, khng ging nhng dch v khc, dch v
t vn l mt dch v i hi ngi cung cp dch v phi t li ch ca thn ch ln
hng u. Nhng bc k hoch lo cho thn ch qua vic thu xp tip tc t vn (vi
mt t vn vin mi) cn c bn tho r rng. Tuyt i trnh tnh trng em con b
ch, gy nhng kh khn n cho thn ch.
7. Kt thc dch v t vn vi n tng tt
Qu trnh chm dt t vn cn c coi nh mt vic lm cn c quan tm
thch ng. y l khu chun b quan trng. Nn nh, kt thc dch v t vn khng nn
ch hiu mt cch n gin nh kt thc mt qu trnh lm vic dn n nhng thay i
v gic ng. Ging nh i my bay vy, kt thc dch v t vn chnh l qu trnh h cnh
- i hi phi c bo m tuyt i an ton.
Chm dt hot ng t vn vi mt thn ch cn phi c coi nh mt bc m
u sang mt giai on mi ca thn ch - giai on p dng nhng kinh nghim h
thu thp c vo i sng thc t. V th phi c chun b v h cn c hng dn
nhng vic cn lm sau khi dch v t vn kt thc.

Cn nht, nu c th c, kt thc dch v t vn khi hai bn cng tha thun v

nht tr. Nhng kinh nghim tch cc c ghi nhn, c hai u ng rng h t
c nhng mc tiu ra trong hp ng. Nu nhng cuc t vn kt thc trong lc
quan nh mong mun, iu t vn vin nn lm, da theo Patterson v Welfel (1994) l:
- Vch r v ghi nhn nhu cu ca thn ch v nhng mong mun ca h t
c.
- Ghi nhn rng quan h t vn l quan h hai chiu, ph hp vi nhu cu v
nguyn vng ca c hai bn, khi kt thc, c hai pha u mn nguyn.
- Chia s rng t vn vin tht ra cng c nhng xc cm h, n, i, .
- Mi gi thn ch cng chia s kinh nghim cng tc v cm xc chia tay.
- Chia s kinh nghim ca t vn vin vi thn ch.
- n v im li nhng khc quanh, vn dng nhng gic ng v k nng mi vo
thc t.
- Ch r nhng thnh tu c nhn thn ch t c.
- ng vin thn ch tip tc pht huy v phn u trong thi gian ti.
8. Chm sc nhc nh sau kt thc v th tc gii thiu t vn mi nu cn
Mt t vn vin c trch nhim s khng phi tay, gi b tt c quan tm sau khi
quan h t vn c chm dt. Vic tip tc nng thn ch phi l mt phn quan
trng trong qu trnh t vn, n c xem nh l qu trnh kim tra xem thn ch c
thc s tip tc p dng nhng k nng hc hi c vo i sng hin ti. N th hin
c s quan tm ca t vn vin i vi thn ch. Ngoi ra n cng l mt dng c
gim st hu hiu. Ni khc i, qu trnh t vn l hc hi. Hnh ng theo di nng
thn ch l vic nh gi kt qu ca qu trnh hc hi xem c hiu qu khng?
K hoch chm sc sau dch v (follow-up): l kim tra sau khi t vn chm dt
c sau 3 n 6 thng, tnh t khi t vn vin hon tt cuc hn sau cng vi thn ch.
Coemiers (1998) gii thiu 4 cch chm sc nhc nh sau kt thc t vn qua cch:
1. Mi thn ch n tho lun v nhng tin b p dng sau khi kt thc qu
trnh t vn.
2. Gi in thoi, tuy nhin cch ny ch cho php ni chuyn, s c hn ch nht
nh v t vn vin khng nhn thy ht bc tranh ton cnh (nhn xem thn ch c vui v
khng, cch n mc)

3. Vit th, hi thm v hin trng sinh hot v nhng tin b m thn ch t
c.
4. Gi bn trc nghim n thn ch, hi v nhng vn lin quan, tuy cch ny
dng nh khng c v gn gi cho lm.
D bng cch no cng th, vic chm sc nhc nh (follow-up) sau khi kt thc
dch v t vn s gip thn ch kim chng xem h c tht s tin b hay khng. y l
mt vic lm rt c ngha, v thn ch c c c hi i chiu v phn tnh. Thn ch
cung cp nhng thng tin s gip t vn vin c thm nhiu khi nim tch cc ca qu
trnh t vn. V t vn vin s s dng nhng kinh nghim ny trong tng lai vi nhng
thn ch khc.
Gii thiu t vn vin mi (refer client to new counselor): Khi cn l mt vic lm
khng th xem nh. y l mt vic lm th hin tinh thn c trch nhim ca mt t vn
vin. C th vic lm ny ngay sau bui phng vn u tin (initial interview), nhng n
cng c th xy ra bt c lc no sau ny trong sut qu trnh t vn, bi v khi tc dng
tr liu ca t vn khng t c, t vn vin cn gii thiu thn ch vi mt t vn vin
mi.
Vic gii thiu t vn mi ny c thc hin bi nhng l do chnh sau y, da
theo Goldstein (1971):
- Thn ch c nhng nan m t vn vin khng c cch gii quyt tha ng.
- T vn vin khng c kinh nghim chuyn mn trong lnh vc thn ch cn.
- T vn vin bit v mt t vn vin khc c chuyn mn nghip v cao hn.
- Thn ch v t vn vin c qu nhiu im khc bit v nhn cch, c tnh, vn
ha x hi.
- Quan h gia hai bn b tc, khng pht trin ngay trong ln u t vn.
Vic gii thiu thn ch vi t vn vin mi cn ch trng n hai yu t then cht:
(1) gii thiu nh th no v (2) gii thiu khi no. Yu t gii thiu nh th no l vic
t vn vin phi trnh by c l do cn thit ca quyt nh ny, xut pht t quan
im v tnh o c trong ngh. Nh th, thn ch s d chp nhn v vic gii thiu s
gip h c mt tng tch cc ginh cho nhng t vn vin ng nghip trong tng
lai.
Yu t gii thiu khi no c thc hin mt cch cn thn [khng cn c da vo

thi gian lu hay mau trong quan h t vn gia hai bn]. Khi t vn vin cm thy qu
trnh gii thiu thn ch vi t vn vin mi l cn thit, anh ta nn xc tin ngay. Tuy
nhin anh ta cn cn nhc vi iu.
Quan h t vn cng lu, thn ch cng gp phi nhng cm xc lng l, thiu
dt khot. Nn nh, v mc ch ca gii thiu t vn mi da trn nn tng t li ch
ca thn ch, nn y l vic cn lm, k t khi t vn vin nhn ra kh nng khng ph
hp ca mnh. Song, vi nhng thn ch c mt thi gian lm vic chung, t vn vin
nn thu xp mt khong thi gian thn ch quen dn vi bc ngot ny trong kinh
nghim tin trnh t vn. Trnh h khng b sc hay bt ng.
Ngoi ra, khi t vn vin c bng chng kt lun rng quan h t vn v tin
t vn khng pht trin, hoc pht trin qu chm chp, hai bn cn ngi xung, cng
tm ra nhng l hng. Sau nhng phng hng thc hin khc phc c son tho
v k hoch thc hin nhng bc s ra sau . Nu c gng th hai vn khng c
kt qu, nht nh gii thiu thn ch vi t vn vin mi l rt cn thit.
9. Kt lun
Ging nh bao nhiu tin trnh khc, t vn l mt tin trnh c m u v c kt
thc. Song, khng ging nhng tin trnh khc, tin trnh t vn c nhng kt thc nhanh
hoc chm, bi nhiu l do, v nhiu hon cnh rt khc nhau. y cng l mt nt c
trng ca ngh T vn. T tnh a dng ca vn , t vn vin cn c nhng k nng
v hnh ng tha ng i vi tng trng hp c th.
Trong t vn, kt thc mt quan h gia thn ch v t vn vin lun t ra nhng
cm xc gai gc. Tuy nhin, v li ch ca thn ch, t vn vin c trch nhim cn cn
thn, kho lo, nhng cng quyt thc hin vic kt thc mt qu trnh t vn em
li hiu qu cao nht, cho c nhn t vn vin v cho c thn ch cc thn ch. Chm
sc nhc nh cho thn ch l mt khu quan trng khng th xem nh - y l khu s
gip t vn vin xc nh xem thn ch c p dng c k nng mi trong cuc sng.
Kt thc dch v c th xy ra bt c lc no, t c hai pha. D vi hnh thc no
i chng na, v trch nhim ngh nghip, t vn vin cn ng vin thn ch hy p
dng nhng k nng vo i sng. Thn ch cn c nhc nh rng, kinh nghim hc
c trong t vn phi l mt kinh nghim c s dng bi thn ch cho cuc i sp
ti ca h.

Created by AM Word2CHM

PHN BA. CC HC THUYT NG DNG TRONG T VN

T VN TM L CN BN

Chng 8. THUYT PHN TCH TM L V THUYT ADLERIAN TRONG T VN

Chng 9. THUYT T VN TP TRUNG - CON NGI THUYT HIN SINH V THUYT TM L HC HNH
THI
Chng 10. THUYT HNH VI TNH CM HP L V THUYT PHN TCH THA HIP
Chng 11. LIU PHP HNH VI, LIU PHP NHN THC HNH VI V LIU PHP THC TIN
Created by AM Word2CHM

Chng 8. THUYT PHN TCH TM L V THUYT ADLERIAN TRONG

T VN
T VN TM L CN BN PHN BA. CC HC THUYT NG DNG TRONG T VN

1. Dn nhp
T vn, theo Patterson (1995) l mt quan h giao tip tr gip gia hai c nhn.
iu ny cn n s tin tng v tn thc; v thn ch khng chia s nhng nan ca
h cho bt c ai h quen bit trong cuc sng.
Bn nhn t quan trng quyt nh n cht lng t vn bao gm: (1) bn thn
nh t vn, (2) thn ch, (3) mi trng / h tng c s t vn, v (4) hc thuyt p
dng trong t vn.
lm tt nghip v t vn, mt t vn vin cn nh gi nhng gi tr sng, p
dng trit l v nhn sinh quan ca mnh chn la mt hc thuyt ph hp, nhm ng
h trong qu trnh t vn vi thn ch. V mi hc thuyt c mt h thng bao gm
nhng nhn quan (view) c trng ring, v th khi p dng mt hc thuyt vo t vn, t
vn vin cn cn nhc n kh nng lnh hi v x l nhng h t duy mi trong qu trnh
t vn ca thn ch.
Ni khc i, mt hc thuyt c th hu dng cho ngi ny nhng li khng c li
ch nhiu cho ngi khc.
Cho n nm 1994, trn th gii c n hn 400 h thng t tng trong t
vn (Corsilli, 1995). iu ny cho thy vic s dng cc hc thuyt khc nhau l mt tt
yu. Phn nhiu nhng t vn vin i theo bn nhnh hc thuyt chnh l:
Phn tch tm l (psychoanalytic).
Cm xc (affective).
T duy nhn thc (cognitive).
Hnh vi (behavioral).
Ngoi ra cn nhng hc thuyt khc khng dc ch lm hoc l mt s pha trn
(eclectism) c chn lc cc hc thuyt khc, ng dng vo t vn. Nhng nm gn y,
s kt hp hai hc thuyt t duy nhn thc v hnh vi gp li (cognitive- behavioral) tr
thnh mt hc thuyt mi, c n nhn v s dng mt cch rng ri.
Chng 8, tp trung vo phn tch tm l v nhng h thng hc thuyt khc s
c bn k hn trong ba chng 9, 10, 11 k tip.

2. Thuyt phn tch tm l c in

Phn tch tm l (Psychoanalytic) l h thng hc thuyt u tin gy c ch
trong gii tm l. Sigmund Freud l cha ca hc thuyt ny. Nhng nh tm l tin
phong khc nh Adler Alfred: Carl Jung, Albert Ellis, Rolo May, Fritz Perl chu nh
hng ca Freud. V th, l mt t vn vin khng c trang b nhng kin thc v khi
hc thuyt phn tch tm l ny, c th coi nh l mt t vn vin thc s khng qua
o to c cn bn.
Hc thuyt phn tch tm l ca Freud Sigmund c coi l hc thuyt c in.
Quan im v con ngi ca hc thuyt ny da ch yu trn ba khi nim ca
h thng hot ng tm l trong mi con ngi bao gm: thc (conscious) tin thc
(preconscious), v v thc (unconscious). C th hiu:
thc: L trng thi tnh to, hot ng, c th qun l v x l tt mi trng
xung quanh. Nh vic bn ang c cun sch ny l mt v d.
Tin thc: Ni nhng k nim trong qu kh, nhng kinh nghim qun, ln
qut trong h thng t duy, c gi li khi con ngi tip cn vi nhng kch thch,
hon cnh, iu kin trong cuc sng, trung gian gia thc v tim thc. Nh vic bn
hu nh qun mt mn n, cho n mt hm nhn thy b hng bn, th l k nim cht
a v. Hay l khi c cun sch ny, bn s c gi li nhng kinh nghim trong u
.
V thc: l thnh phn (t c hiu bit nht) ng vai tr ch yu trong vic chi
phi nhng ham mun, thuc bn nng, b dn nn, nh hng n nhn cch con ngi.
V d, ai cng thch ngi chi, n sung sng vy.
Cng theo Freud, nhn cch bao gm 3 thnh phn: xung ng v thc (id), ci ti,
cn gi c tnh hay l bn ng (ego), v siu ng (superego). C th hiu tm tt:
Xung ng v thc: Thuc v thc, thuc bn nng, ch trng vo khoi cm, chi
phi nhng ham mun ca con ngi, ngi kh, chiu xc tht.
Siu ng: Thuc nhng phm tr l tng, lng tm, iu thin, hon ho, tt
tuyt i, thnh thin.
Ci ti: Trung gian, iu tit hai thi cc i lp l xung ng v thc v tiu ng.
Gip cn bng v qun bnh cuc sng, khng qu dung tc v cng khng qu thnh
thin.

Mt khi nim trong thuyt Freud nhc n l nhng giai on pht trin tm - tnh
dc (psychosexua/ developments stages) ca con ngi. Tm tt nhng giai on y,
gm:
Thi k ming (Oral stages): Ch trng n ming, nh b, khc, lim, ni - trung
tm im vi tr 1 tui.
Thi k hu mn (Anal stages): Ch trng n i cu kit, bn - trung tm im
t n 2 tui.
Thi k b phn sinh dc nam (Phallic stages): Ch trng n vic nhn nh
gii tnh - t 3 n 5 tui, trong thi k ny, hi chng ght b v thch m ni tr nam
(Oedipus complex) v hi chng thch c dng vt ni cc tr em n (Electra complex)
thng xy ra.
Thi k tim tng (Latency stages): Tp trung vo bn b xung quanh, tnh dc
khng c nhng tp trung gt gao - t 6 n 12 tui. Tr tp trung vo hc tp, kt bn,
k nng hc tp.
Thi k b phn sinh dc (Genital stages): thanh nin - t thi v thch
quan h tnh dc vi ngi khc. T tui dy th tr i n ht phn cuc i cn lai.
Theo Freud, mi thi k cn c pht trin hon thin mi qua thi k khc, cao
hn. Nu khng tun theo tin trnh nhp nhng, mt c nhn s vp phi tnh trng lit,
dm chn (fixated); mt trng thi bc b, c nh hng n hnh thnh nhn cch. Khi
ln ln cc c nhn y phi vn dng nhng c ch t v (defense mechanism) trong
thi im h trng thnh. Phn nhiu, nhng c ch t v ny l khng lnh mnh.
Vi Freud, nhng biu hin hnh vi bt bnh thng (abnormal behavior) ca mt
c nhn l do vic h s dng nhng c ch t v nh nhng van x trong sinh hot
hng ngy. Mt iu ng bun l nhng c ch t v ny gy ra nhng kh khn trong
sinh hot c nhn v nh hng n quan h gia con ngi vi nhau (nh hng n
ngi xung quanh)..
C ch t v l hu qu khi c nhn cn b gp tr ngi trong qu trnh pht
trin bnh thng cc thi k pht trin tm - tnh dc (nu trn). Di y l nhng c
ch t v c Anna Freud (1936) a ra:
- c ch (repression): Ngun gc cn bn (lm nn mng) nhng c ch t v
khc pht trin, C nhn tp trung vo vic y hoc c tnh chn giu nhng cm xc,
kinh nghim au thng vo h t duy kn, khng dm di din vi chng. Chn cht ni

au vo lng.
- Gt/ gn cho ngi (projection): C nhn gn cho ngi khc nhng cm xc
m c nhn ang thc s c. V d. T ght ch, nhng ngh l ch ght mnh.
- To phn ng ngc li (reaction formation): C nhn t chi cm xc tiu
cc, kh chu ang c, v c hnh x vi cm gic ngc li, nh c v tch cc, d
chu vi hin ti. V d, ght n khoai nhng li ni thch khoai, thch anh A nhng li chi
rng mnh khng thch anh A ny lm.
- Hon v (displacement): C nhn c thi quen gin c chm tht, bc ngi ny
cho ngi khc, ght vic ny b vic khc. V d: Bc bi vi ch, v nh chi con
ci nh.
- Thoi li (regression): c nhn thch quay v qu kh, hoi c, ngi tin v pha
trc. V d, c gp kh khn ph th l li mun dn v qu sng.
- Bin h, hay cn gi hp l ha (rationalization): C nhn tm cch hp l ha
nhng vic lm v l. V d: Mn ru gii su. Thc ra l trn trnh thc t,
nh nh chuyn th thi vn may mn.
- Ph nhn (denial): C nhn khng chu nhn nhn thc t. V d, v chng ly d
nhng khng chu tha nhn h ht thng nhau, ngho nhng vn xi sang, c tnh
khng chp nhn hon cnh kh khn, thch gi k.
- Sm vai (identification or sublimation)): C nhn p ng nhng ci hay, tch cc
ca ngi khc vi mnh b i cm gic s hi h. V d, tr ght thy gio, nhng
vn chu kh hc, trnh b pht. Ngi thch bo lc, nn chn ngh u v i
chuyn nghip.
Theo Freud, t duy v hnh x ca c nhn l sn phm ca tc ng qua li gia
thc v v thc, gia xung ng v thc v siu ng. Nhng trc trc trong giai on
pht trin tm - tnh dc l nguyn do ny sinh nhng hnh vi tri ngc, lp d xy ra.
V th t vn vin s dng hc thuyt ca Freud cn c mt chuyn mn nghip v
rt cao. H khai thc k nim thi th u v thng s dng gh s-pha, vn phng n
m, thn ch nm nhm mt, k ra tt c nhng g h suy ngh, nhim v ca t vn vin
l ghi chp nhng mc c ni dung lin h quan trng; c nh gi nh l nhng
du hiu dn n nhng hnh vi khc thng (abnormal behavior) ca thn ch. Vai tr
ca t vn vin l ct ngha nhng ni dung ng lu trong qu trnh ni chuyn t
do y (free association).

Mc tiu ca phn tch tm l l a n nhng thay i nhng hnh vi bng vic

ch ng nhng xung ng bn nng. Thn ch c l gii v nguyn nhn ca nhng
trc trc trong qu kh, t h hiu c cn nguyn, tuy khng sng li c qu
kh, h c th sa i n, vn c th thu lm nhng iu b ch cn thit khi nguyn
do ca vn c gii thch.
K thut ch yu bao gm:
Ni t do (free association): Thn ch ni t do v mi s, t vn vin ghi chp,
sau l gii v phn tch cc ni dung vi thn ch. Thn ch c khch l ni chuyn
lan man v tt c nhng g n trong u.
Phn tch gic m (dream analysis): Thn ch s k cho t vn vin nghe v
nhng gic m. T vn vin s gii thch ni dung gic m cho thn ch. Bi mt l do
n gin, nhng ai theo Freud u ngh rng gic m n t v thc, nn gic m rt
quan trng vi t vn vin trong qu trnh gip thn ch. H ch trng n ni dung
gic m, hnh nh thng gp trong m, m thy ai, thy ci g, thy mnh lm g, v
tnh lp i lp li ca nhng gic m c quan h.
Phn tch sm vai (analysis of transference): Thn ch ni chuyn vi t vn vin
nh th t vn vin l mt ngi thn trong gia nh ca thn ch, (hay bt c mt ngi
no ) c dnh lu n nhng trc trc trong qu kh. T t vn vin s tm ra mu
cht ca nhng nguyn c.
Phn tch nhng chng i (analysis of resistance): Khi t thn ch t thi
bt hp tc, nh b hn, t chi k v gic m, ci li, ph bnh, ln ting t vn vin
cn khai thc nhng hnh vi ny, tm ra nhng ci r ca bc xc.
Ct ngha (interpretation): L mt k thut quan trng. T vn vin s dng k
thut ny to ra s lin kt gia nhng s kin trong qu kh v hin ti. Lin h
gia mm mng ca nhng hnh vi v biu hin khc thng s c gii thch. T vn
vin s vch ra ti sao thn ch ng x theo mt li nht nh no .
Thuyt phn tch tm l (psychoanalytic) mc d c nhng ng gp ln cho kho
tng tm l, song tnh ph thng trong ng dng trong t vn ca n ngy cng c t
ngi thc hin. C bn v n mt qu nhiu thi gian v i hi t vn vin phi tht s
c kinh nghim chuyn mn. Trong khi xu hng hm nay ngi ta t t vn vo
quan h vn ha x hi nhiu hn: mt iu m thuyt phn tch tm l khng o
su.

3. T vn theo phi Adlerian

Quan im v con ngi ca hc thuyt Adlerian nhn mnh rng: Con ngi
lun c c ng bng nhng quan tm trong x hi (social interest) trong con
ngi c nhu cu mun tr thnh mt thnh vin c ngha trong x hi v v th h c
nguyn vng ng gp cho x hi.
Mi c nhn, theo quan im ca nhm Adlerian lun c nhu cu v xu hng thng
tin tr thnh hon thin hn (need to be perfect). Nu khng c p ng, c nhn
s tr nn nht v mc phi nhng hi chng cm thy mnh lp v, v dng. Trong i
sng c nhiu ngi t ra yu cu thng tin qu cao, h thng vp phi hi chng
mun tr thnh siu nhn. Trong , theo Alder c nhn tiu thuyt ha (fictionalize)
mc tiu cuc sng n tr thnh bnh l (neurotic fiction).
Adler tin rng hnh vi v ng c ca con ngi chu nh hng ca c qu kh
(past) v tng lai (future). ng cng nhn mnh phn ln c tnh ca mt con ngi
ph thuc rt nhiu vo th t sinh ra trong gia nh (birth order). Theo ng th ai cng
nm mt trong nhng nhm i din: con u lng, con th hai, cc con gia, con t, v
con c nht.
Sau y l c tnh ca nhng a con sinh ra ty theo th t, da theo Adler:
Con u lng (first born): Ging nh hong t, nhn c nhiu chm sc ca
cha m. H thnh cng, thnh t, c c dn u, hi lng, nguyn tc. Tuy nhin, h
cm nhn c ni au khi a tr th hai ra i, v b xung ngi (dethroned).
Con th hai (secondborns): Vt ln vi ngi anh ch sinh ra trc, thng tri
ngc vi anh, ch c v mi c tnh. H d ci m, d di, v nht l khng lo n
ni au b thay th (trut ph).
Con th (middle children): Thng c cm gic b nhi nht, mc kt (squeezed)
vo gia nh, h cm thy lp v, cn phn u, h kho lo trong thng lng, v nhu
cu sinh tn, mong tm c ci h cn.
Con t (youngest child): L tr sinh ra sau cng, c mi ngi quan tm, d b
lm h v c chiu chung. Mt s c nhn mun thot khi cm gic mi mi l b
nht, khi h khng mun l tr con na. iu ny c th gy ra nhng kh chu khng
lnh mnh.
Con mt (only child): Tr khng c anh em hoc tr sinh ra cch anh ch khc 7
nm c coi thuc din ny. H hng nhng c li nh con u lng v ca con t.

Khng phi tranh ginh. H c tr tng tng phong ph, do phi chi mt mnh. H rt
thoi mi vi ngi ln. Nhiu em c nung chiu qu, c th khi ln ln kh ha nhp
trong x hi.
Mi trng sng th u (living environment): Adler cng nhn mnh mi trng
sng trong 5 nm u tin ca tr c nh hng rt ln n c tnh v nhn cch ca c
nhn. V th mi trng gia nh khng tt s rt c nguy hi n tinh thn lnh mnh
ca mt c nhn, chng hn nh mi trng c quyn, n p, hn hc, tranh ginh,
ci v. Nu tr may mn ln ln trong gia nh c ha kh, yu thng, quan tm, m
bc em s tr thnh mt thnh vin tt trong x hi khi ln ln.
Tiu thuyt cuc i (life script): Theo phi Adlerian, hnh vi v ng x ca c
nhn thng b chi phi bi nhng tiu thuyt chnh h vit v h, da trn nhng nh
gi v bn thn v mi trng xung quanh h ang sng. Mosak (1995) k ra 5 hnh
thi tiu thuyt cuc i, l:
Ba phi (overgenalizing): thi coi mi hon cnh cuc sng u ging nhau. C
gng cng chng n thua g. Trn thc t y l khng ng. Thi phn u v n lc
c nhn s ci thin c hon cnh.
Mc tiu khng th t v mc tiu o (False or impossible goals of security).
H c gng bng mi gi, sng, lm p lng mi ngi v mun c n ton. Trn
thc t, iu ny khng c. Con ngi cn c tinh thn xy dng thng cm, nhng cn
c thi yu ght r rng. Anh khng th lun ci mi c v khng th lm va lng
2 hay nhiu ngi trong cng mt lc.
Quan im sai lch v cuc sng v nhu cu ca cuc sng (Misperceptions
of life and life's demands): Tin rng cuc sng khng bao gi cho php h gii lao. Trn
thc t, lm g, l ai, chng ta khng th mi vn hnh nh c my khng ngh ngi. H
tham vic v s vui chi gii tr. Cuc sng v th m mt i s qun bnh.
Xem nh hoc khng c t tin v kh nng ca bn thn (minimization or
denial of ones worth): H tin rng phn u ca con ngi khng bao gi t kt qu.
Trn thc t, cuc sng lun mm ci vi bt c ai khng b cuc, chm ch, yu lao
ng v c t tin. Nhiu ngi bao gi cng ngh rng mnh s chng bao gi thnh
cng c.
Gi tr sai lch (faulty values): Cho rng h lun l ngi quan trng trc nht,
bng mi gi. Trn thc t, nhiu lc con ngi cn vui v vi trch nhim v vai tr ca

h, bt k trch nhim v vai tr y t chng ta nhng a v khc nhau no trong x

hi. H tin rng c phi xut sc mi l tt. Trn thc t, lm tt chnh l c trch nhim,
hon thnh bn phn v chu ton cng vic ca mnh.
Vai tr ca t vn vin vi li tip cn Adlerian kh phong ph, h ging nh ngi
chn on, thy gio, bn hu, v nhng vai tr tr gip khc, vi mc tiu ch yu l
gp nht nhng d kin v thn ch, tm ra nhng l hng trong sai phm, t cng
vi thn ch lm vic khc phc nhng l hng y.
Bi tp (homework): L nhng yu cu t ni t vn vin, ginh cho thn ch nh
l mt cng c phn tnh suy ngh v tp p dng k nng mi. Trong nhng bi tp ny,
thn ch s hc cch nhn i bng cch khm ph nhng thay i khi h lm khc i
(new ways to behave).
Nu nh (as if): L mt bi tp c tnh khi nim, n gip thn ch khm ph ra
cuc sng khng duy nht ch c mt cch c x cng nhc. T vn vin s gip h cht
lc ly gii php hu hiu nht. V d, thn ch s tp hi mnh:
Nu nh th sao no?
Nu nh th c g khc hn ch?
Nu nh th ti sao mnh li khng
Mc tiu ca t vn theo phi Adlerian: Gip ngi ta pht trin i sng lnh
mnh v sng mt cuc sng ton din. Thn ch c gio dc t b nhng t duy
sai lch nh t tng khng tin vo cuc sng, khng tn thc vo bn thn, v nh th
s dn n nh kh nng ni ti ni c nhn. T vn vin phi Adlerian c ng thn ch
sng lnh mnh v c trch nhim vi bn thn h v vi x hi.
T vn vin Adlerian, theo Dreikurs (1967) vch ra, h cn:
- Cn to ra v duy tr quan h bnh ng trong quan h t vn vi thn ch.
- Gip thn ch phn tch i sng v li sng ca h.
- Ct ngha li sng ca thn ch, t gii thiu nhng p dng lnh mnh.
- Ci to v gio dc thn ch, song song vi nhng hnh ng lnh mnh c th a l thuyt p dng vo thc hnh.
K thut s dng chnh trong t vn theo phi Adlerian bao gm:
- Cht vn/i u trong tinh thn xy dng (confrontation): T vn vin gip
thn ch c c c hi phn tnh v suy ngh k hn v h t duy c ca h. V t

thn ch s trnh b nhng t tng lch lc.

- Hi cu quan trng (asking "the question"): T vn vin tranh th mi lc hi
thn ch: Nu bn lm khc i v iu lm bn vui v, l iu g? Cu hi ny s
gip thn ch nhn ra chn l t nhng quan st trong qu trnh phn tnh (feedback).
- C ng thn ch (encouragement): Cho thn ch thy rng h cn c mm tin
vo bn thn v vi x hi. y l nt chnh trong t vn, kin to v xy dng khung t
duy li, y l bc quan trng trong vic hng ti thay i i sng.
- Hnh ng nu nh (acting as if): Cho thn ch c hi c i cht gia
con ngi thc v con ngi siu thc, h nhn ra s khc bit. T rt ra chn
gi tr ca cuc sng bnh d, nhng vui v.
- Ty chay vic lm sai ca thn ch (Spitting in the clients soup): T vn vin
vch r nhng hnh vi sai lc c nh hng n tin trnh kin to i sng hiu qu khi
thn ch c i tm ngha cao p trong cuc sng. Ngha en l nh vo bt sp ang
n ca thn ch. Anh lm c!
- Bit dng li (catching oneself): T vn vin gip thn ch t bit kim ch, hm
phanh, t b nhng hnh vi c hi, ban u l l thuyt, nhng sau l nhng thc
hnh c th.
- t ra vic cn lm (task setting): Thn ch c khuyn khch nhng iu tt
cn lm, bt u t nhng vic nh d lm, sau chuyn sang nhng vic to tt, phc tp
kh lm hn.
- Bm nt (push button): Thn ch c khuyn khch tn dng mi iu kin,
hon cnh, sau vi cm xc thnh tht, nhit tnh, xy dng tinh thn c gng bin
tt c nhng iu kin, c hi v hon cnh trong cuc sng thng tin i sng ca
mnh.
Thuyt Adlerian nhn mnh n tnh x hi v tinh thn vn ln ca c nhn. Theo
ng, con ngi t thn c thc vn ln. Song vi t tng lch lc, khc x cn
c iu chnh li. Thuyt ny c coi l qu chung chung, ni chuyn hu vn. V i
khi thn ch ngh rng thuyt ny qu n gin.
4. Kt lun
Trong chng ny, hai thuyt phn tch tm l hng u ca Freud v Adlerian
c gii thch v trnh by. Tt nhin, khi p dng vo nghip v t vn; t vn vin cn
chn lc tm c thn ch thch hp vi hai hc thuyt ny l iu quan trng. V

khng phi ai cng lnh hi v nm bt c nhng t tng v hng dn, i khi tru
tng, xa xi hn vi nhng sinh hot hng ngy.
T vn vin cn thit gii thiu s s mt cch khi qut v nhng gi tr v th
php ca tng hc thuyt m t vn vin cm thy thch hp vi thn ch. Khi thn ch
c mt khi nim v nhng g ang xy ra, h s ch ng hn trong vic cng tc vi
t vn vin.
Cn nhc, cht lng t vn phi l n lc chung - mt phn rt ln ca cht lng
t vn n t c gng ca thn ch. Hn th na, thn ch c quyn c bit v th
php trong qu trnh tr gip m h ang tm n. V th t vn vin cn gii thch cho
thn ch bit v hc thuyt mnh s dng - nh th thn ch s c nhiu n lc ng gp
hn.
Created by AM Word2CHM

Chng 9. THUYT T VN TP TRUNG - CON NGI THUYT HIN

SINH V THUYT TM L HC HNH THI
T VN TM L CN BN PHN BA. CC HC THUYT NG DNG TRONG T VN

1. Dn nhp
Trong Chng 8, chng ta cp n thuyt phn tch tm l v thuyt Adlerial
trong nghip v t vn. Trong chng ny, chng ta s cp n 3 thuyt i din cho
nhm hc thuyt ch trng lm vic vi thn ch trn mt xc cm (affective).
Theo nhm ny, cm xc (tnh cm) l nhng tc nhn quan trng c nh hng
n t duy nhn thc v hnh ng ca mt c nhn. Khng ai dm qu quyt chnh xc
rng t duy nhn thc a n cm xc hay cm xc l khi ngun ca t duy nhn
thc. Tt nhin qua thi gian, nhm hc thuyt cm xc thu lm c nhng gt
hi rt ng k.
V th Chng 9 s cung cp cho t tn vin nhng tham kho nh mt c gng
thit thc, nht l trong bi cnh t vn a dng, phc v con ngi - nhng sinh th c
nhu cu rt ln v cm xc v nhng vn xoay quanh cm xc.
Nhm t vn vin vi thuyt cm xc ny tin rng, khi cm xc ca thn ch c
thay i, h s d dng bt tay vo xy dng cuc i h nhiu hn. H tin tng cm
xc tch cc khi nhn vo cuc sng s c nh hng tch cc n hnh vi con ngi.
Tuy nhin cn ch , thuyt cm xc cng c nhng hn ch nht nh, v th khi ng
dng, cn phi chn thn ch ph hp vi nhng hc thuyt ny.
2. Thuyt t vn tp trung - con ngi
Quan im con ngi: Ngi khai sng cho thuyt ny l Carl Rogers. Theo ng,
con ngi v cn bn l tt, c lng thin. Chnh xc hn, h l nhng c nhn "tch cc,
c c hng ti, c tinh thn xy dng, thc tin, ng tin cy". H c kh nng thng
tin v tr nn hon thin. ng xng con ngi ngay t nh c nhng c tnh
sau:
- Tr u th nhn thy cuc sng nh thc t v cch chng nhn vo cuc sng l
mt qu trnh ni tm, t c ngi ch n.
- Tt c tr u th c sinh ra vi xu hng hon thin, v s t c khi c
hng dn bng nhng hnh ng c th ca ngi ln.
- Tr u th tip cn vi cuc sng nh mt tng th, ton din, mi ng x ca
tr l nhng tc ng h tng ni ti phong ph.

- Kinh nghim ca tr u th v tnh hng thin ty thuc vo mc nh hng

ca nhng hnh ng hng t. thi k cn b, tr thnh mt kinh nghim tch cc
hay tiu cc.
- Tr u th gi kinh nghim hng thin v trnh nhng t tng khc.
Theo Rogers, tnh hng n hon thin l ng c thc y c nhn con ngi
tn ti, n gip con ngi kim sot tt c nhng hnh vi ca h tr thnh con ngi
ton din.
Cng theo ng, iu quan trng nht vi mt c nhn l v tr quan (world view)
ca h vi nhng hin tng cuc sng. Nhng s kin v t bn thn chng tht ra
khng quan trng lm - con ngi mi l yu t quan trng. ng nhn mnh n khi
nim bn thn (self). Khi nim bn thn l kt qu ca nhng cm nghim v tri
nghim thu lm c bi nhng c nhn.
Khi nim bn thn (self): c ln ln v pht trin theo chiu hng tt p,
n cn n nhng tc ng tch cc nh, tnh thng yu, s cho n m p, thi
quan tm, lng tn trng, v s n nhn chn thnh. Tr em v c ngi ln rt cn
n nhng tc ng tch cc ny. Song, trn thc t, nhng tc ng tch cc ny
thng c cho i mt cch c iu kin. Ngha l c nhn phi phn u t c
tnh thng, c chp nhn.
Khi nim bn thn l tng (ideal self): L con ngi l tng m mi c nhn
khao kht mun vn n. y l khi nim khc vi khi nim bn thn i thc (real
self) l con ngi bnh thng vn gp trong cuc sng.
Vai tr ca t vn vin: Theo Rogers l to c mt mi trng tht tt
nim tin ca thn ch vo cuc sng c bn r. y cng l mt vic lm y th
thch, v i din vi cuc sng hin ti, nhng g t vn vin khi xng xem ra qu l
tng, kh lng t c. V th, nhim v ch yu ca t vn vin l ngi gi ch
khng ng vai tr ch o. Ni khc i, h l ngi ng hnh. Thn ch mi l ngi
quyt nh trong tin trnh t khm ph mnh, da trn nhng gi ca t vn vin.
Mc tiu ca t vn: Theo hng i ca Rogers nhm n l tp trung vo tng
th con ngi. Hnh vi ca c nhn khng l trung tm ca qu trnh t vn. T vn vin
phi tin rng khi con ngi c u c v t duy lnh mnh, hnh vi ca anh ta tt nhin
s tr nn lnh mnh. lm c vic ny, thn ch c khuyn khch trnh s dng
nhng c ch t v (defense mechanisms - bn trong Chng 8). H cn thc

c qu trnh nhn vo bn thn, khm ph bn thn, v thng tin bn thn l cng tc

quan trng.
K nng s dng trong t vn tp trung vo con ngi thay i theo lch s ca
thuyt ny.
Nhng nm 1940 - 1950, thuyt c ch trng khng li ko - m ch thuyt phc
c l l, c tnh to ra mt mi trng n nhn (accepting environment), mt quan h
thn thin v s dng ch yu l gii thch v ct ngha.
Thi im 1950 - 1957, t vn vin tip tc duy tr quan h tt vi thn ch, tp
trung vo phn nh nhng cm xc v cm gic ca thn ch, nhm ti tnh tr liu,
khng ch n thun l mi trng n nhn (accepting environment) nh thp k trc.
Giai on 1957 - 1980 gii thiu thm tnh ng cm (empathy) vi thn ch, tinh
thn quan tm tch cc, v c thi chn thnh (khng phn bit vai tr t vn vin hay
thn ch).
T nm 1980 n nay, phn ln trong quan h t vn theo thuyt ny cn c:
- Hai bn xy dng quan h trong bi cnh tr liu tm l.
- Thn ch, l ngi bnh thng, ang gp kh v rt lo lng.
- T vn vin phi thnh tht, hng hi, thit tha mun tr gip, c chuyn mn.
- T vn vin phi ginh tt c nhng quan tm, tht tch cc, khng iu kin
(unconditional). Thn ch trong mt t vn vin lun lun l ngi tt.
- T vn vin phi ng cm (empathy) c vi ni tm ca thn ch, sau
truyn ti cm nghim ca t vn vin n vi thn ch.
- Nhng tho lun phi l quan h hai chiu.
- Quan tm tch cc khng iu kin (uncondition) c khai thc trit , thng
xuyn. Bt lun hnh vi ca thn ch nh th no.
3. T vn vi thuyt hin sinh
Ngi dn u thuyt ny l Rolo May v Victor Frankl.
Quan im v con ngi: Thuyt hin sinh ch trng con ngi to nn cch
sng ca mnh da trn nhng chn la (choices). Thnh cng hay tht bi u ph
thuc vo quyt tm xem con ngi c dc ht sc eo ui la chn do mnh t
ra khng.

Yu t quyt tm (desire) trong theo ui la chn ca mnh rt cao trong thuyt

hin sinh. Thuyt ny tn trng chn la c nhn (personal choice). H quan nim con
ngi chnh l tc gi (author) cun sch ca cuc i h.
H khng nh con ngi hon ton c kh nng thc c trch nhim ca
nhng chn la. Tt nhin trong cuc sng, c nhng chn la khng c lnh mnh
nh nhng chn la khc. T vn vin theo thuyt ny tin tng con ngi vn c tnh
sng to (creative), tn ty n li ch ca ngi khc (caring), thn thin (warm), v c
tnh hng thin (actualization).
Thuyt hin sinh, theo Frankl (1962), ngha cuc sng lun thay i - nhng
khng bin mt hon ton (change but not ehminate). i sng c ngha cn vt qua
c gii cnh hon thin. Con ngi c mi gi trong ba cp tn ti (1) trong mt
trt t quy lut vn hnh ca v tr, (2) vi ngha ca giy pht tc thi trong mt
bi cnh c bit, v (3) trong ngha ca cuc sng bnh thng hng ngy.
Das (1998) nu ra rng ngha cuc i c th khm ph theo ba cch:
- Lm mt vic c ngha: t thnh tu mt lnh vc no , chy maratng,
vit mt cun sch, i du lch chu Phi
- Kinh qua mt gi tr ln: trong tnh yu, gng cuc sng, vn ha, k quan thin
nhin.
- Tri qua au kh: i din vi nhng mt mt khng th cu vn c.
Vai tr ca t vn vin trong thuyt hin sinh: Ch yu ghi nhn rng mi mt
thn ch l mt c nhn c bit, v th khng c mt tiu chun no c nh. V th t
vn vin cn nhy cm vi tt c nhng tnh hung kh d c th xy ra. T vn vin cn
trung thc vi thn ch mc ti a. Cc chia s cm nhn c nhn c khuyn khch
tng cng tnh khn kht trong mi quan h, nht l khi thn ch ang gp nhng tr
ngi ln cuc sng.
Buhler v Allen (1972) khuyn khch t vn vin s dng thuyt hin sinh cn tp
trung u t nhiu c gng vo quan h gia hai bn, tng thm tnh h tng, nhm
n mc tiu tin b, v pht trin tnh nht qun trong t vn.
Das (1998) ch trng t vn vin cn lm gng thn ch c th tm c
cm nhn ring cho h, tm c kh nng x l, h p dng nhng khm ph mi.
Mc ch ca thuyt hin sinh: Gip thn ch tm thy gi tr ca ngha cuc
sng - c tinh thn trch nhim - cnh gic v nng ng - t do c nhn trong chn la

kh nng ni ti v vn qu trong mi c nhn.

Trung tm ca t vn s dng thuyt hin sinh nm trong c mun rng thn ch
s tm thy ngha ca trch nhim - vi bn thn h v vi x hi xung quanh. Thn ch
c mi gi trong tin trnh nhn ra ngha ca gi tr tn ti trong cuc sng. H
c gii phng khi nhng quan st v k vng ca ngi khc (expectation of others),
hon ton c kh nng tn ti v lm vic, ng gp v quan tm n chnh h v xung
quanh.
Tnh ch ng v tinh thn trch nhim c thn ch rt ra t qu trnh t vn c
s ng gp ln ca t vn vin. Thn ch s thc c gi tr ca bn thn. Bc k
tip xa hn l khuyn khch thn ch hy tn dng kh nng v ng gp nhng c tnh
c nhn trong vic gip x hi. y l mt im mnh, cn thit, v cng vic c ch
cho x hi lun em li nhng phn thng tch cc (positive rewards) cho nhng ai
quan tm cng tc.
K thut t vn trong thuyt hin sinh: Rt n gin, so vi nhng thuyt khc.
y, d ngc nhin, li l mt mnh, v n thc y t vn vin trong vic vay mn c
chn lc k thut t nhng m hnh t vn khc. H s mt m hnh k thut cng nhc
c th gy phng hi n tiu ch ca thuyt hin sinh.
T vn vin c ku mi trong vic tch cc vch ra nhng nhu cu bc xc ca
thn ch trong bi cnh a dng, nhiu mt ca cuc sng phong ph. Sau tp trung
trong bi cnh ring vi c nhn, gip thn ch rt ra kinh nghim c nhn. T vn vin
cn ch n kh nng nhn thc ca tng thn ch mt, c nhng vn dng thch
hp.
Nhc nh thn ch rng, trong i sng c nhn v i sng chung x hi lun c
nhng iu tt, ng yu, ng trn trng, mang tnh nhn vn cn bn. i tm ngha
cuc sng v chn l i hi n lc v c gng. lm tt vic ny, t vn vin cn
mnh dn chia s v th l lng mnh (self-disclosure), nh mt v d lm gng (model)
cho thn ch, trong vic thm nh v nh gi kinh nghim bn thn h.
T vn vin cn lm sng t v nhng im mu thun vi tin trnh cha lnh
(healing process). Thn ch cn lun c nhc nh h c trch nhim sng tt.
khng phi l mt la chn n thun m l mt la chn c tnh mnh lnh - mt ngha
v, mi ngi c mi gi tm c ngha sung mn trong cuc sng.
4. Thuyt tm l hnh thi trong t vn

Thuyt hnh thi (gestalt theory): C khi im t tm l hnh thi ch trng n

tnh hon thin v tnh nht qun trong t duy v hnh vi. Hnh thi (gestalt) y c
ngha l mt tng th hon chnh. Fritz Perls l ngi tin phong cho hc thuyt ny.
Quan nim chnh ca thuyt hnh thi l mi ng x v hnh vi ca con ngi u
xut pht t tng th cuc sng ca h (bao gm ton din nhng kha cnh ch quan v
khch quan). Thn ch cn c gii thch rng thi v c x ca h nn c hiu
trong bi cnh bc tranh ln ca cuc sng c nhn.
Quan im v con ngi ca thuyt hnh thi: Con ngi sng v lm vic v
mc ch mun tr nn hon thin v tm thy tnh nht qun trong i sng ca h. Mi
c nhn sn c tnh hng n hon thin c hnh thnh t qu trnh sng, tip cn
vi mi trng xung quanh, ng lot xy ra vi vic khm ph chnh bn thn.
Vi thuyt ny, tnh hon thin nm trong thi im hin ti (here and now), ch
khng l mt qu trnh phn u (striving process) t ti. Thuyt ny cao tnh
thng minh khn ngoan nm sn trong h t duy ca mi c nhn. V th, c nhn c th
s dng vn qu ca mnh, sng c tip cn ch ng vi mi kha cnh ca cuc i,
nhm to ra nhng hiu qu thit thc, tm thy ngha hon thin ngay tng thi im
sng.
Nh th, c nhn khng nn phn tch v chia ra thnh nhng mt mnh hoc mt
yu nh. Mi c nhn nn c nhn vo nh mt tng th, c tt c xu, tc ng h
tng ln nhau. C nhn c mi gi ng x trong tinh thn tn trng, trn qu v pht
huy ci hay ci p, nhn nhn v hiu c nhng ci xu, nh mt phn tt yu ca
cuc sng.
Cuc sng l mt qu tng. y cng chnh l quan im ca thuyt ny, nu ni
mt cch tm li. Nh th c nhn phi l ngi c tinh thn ch ng, ch khng phi l
ngi th ng, ch bit phn ng trc nhng din bin trong x hi. V th, trong mi
lc, h lun i ph v x l cuc sng mt cch ch ng, tch cc, kp thi.
Nan xy ra khi c nhn li vo ngi khc v khng c tinh thn s dng s
hiu bit v kh nng x l ca mnh. C nhn v khng s dng kh nng hoc cha
nhn thy kh nng ca mnh, v mt tnh cm v phn on km, nn h t hn ch
mnh trong nhng ha nhp vi cuc sng si ng.
Theo thuyt hnh thi, c nhn gp nhng nan trong cuc sng thng thng v
nhng nguyn do nh:

- Mt lin lc vi mi trng v nhng ngun cung cp.

- Qu bn rn vi mi trng n khng cn thi gian cho bn thn mnh.
- Khng th gt c nhng vic cha hon tt qua mt bn, nn b p m, nghn
tc, bi ri.
- Mt hng v lc li v qu nhiu s kin xy ra cng mt lc.
- B kt gia ci h ngh mnh phi lm (topdog) v ci h mun lm (underdog).
- C kh khn trong x l nhng vn vi hai v (nh tnh yu v cm ght, t
thin v c c, tht th v xo tr) Nn h b tc nghn.
Vai tr ca t vn vin trong t vn hnh thi: L to ra mt mi trng
thn ch pht hin ra u l mt yu h khc phc. lm tt, t vn vin cn
nghim tc v tht nhit tnh vi vai tr ca mnh. T vn vin phi th hin c tnh
nng ng, xc vc, hm h, no trng lun tp trung vo thi im tc thi, ngha l
nng lng ch dn vo vic x l nan . Gii quyt tng vic mt, trnh lo lng mnh s
khng thi gian gii quyt mi vic.
Levitsky v Perls (1970) ra vi nguyn tc cho t vn vin thuyt hnh thi, gm:
- Nguyn tc hin ti (the principle of now): Ch s dng cch ni tp trung vo
hin ti.
- Xng h c th (I and You): Gi v xng h, ti v bn, trnh nhc n ngi
th ba, cn c th trong xng h. V d, s ni: Ti bun. Khng ni: C y lm ti kh
chu.
- Nhn mnh i t nhn xng ti (The use of I): S dng i t ti trong mi
trng hp. V d khng ni bng au, m ni: Ti thy au bng. Hoc khng ni tri
nng qu, m ni: Ti thy nng bc.
- Tp trung vo qu trnh gic ng (the use of an awareness continuum): Khng
ch trng n ti sao chuyn xy ra; nhng tp trung vo ci g b nh hng, v b nh
hng nh th no. V ti sao (why) l phm tr thuc v qu kh, trong khi ci g
(what) v nh th no (how) l nhng phm tr ca hin ti.
- Hon i cu hi thnh cu nhn nh (conversion of questions): Yu cu thn
ch i cu hi sang cu nhn nh. V d: Ti c th n ci bnh ny? - c i thnh:
Ti mun n ci bnh ny. Th hin chnh xc tnh hin ti trong tiu ch ca thuyt hnh
thi.

Mc ch ca thuyt hnh thi: Tp trung vo khi nim ch ny v ngay by gi

(here and now) v tnh nng bng ca kinh nghim tc thi (immediacy of experience)
trong bi cnh trc tip vi mi trng. C nhn s c gip hon thin pht
trin tr tu, tnh kt hp cc cm xc, t duy nhn thc, v hnh vi c trch nhim trong
bc tranh ton cnh ca iu kin hin ti, t cch nhn vo thc t c thit lp.
Cng thc tm tt: Hin ti = Kinh nghim = thc = Thc t c s dng
tm tt mc ch ca thuyt hnh thi.
Perls (1970) nu ra trong mi c nhn c 5 lp v, l:
- Lp v gi to (phony layer): c nhn khng ni tht, a tu, pha tr, thiu
nghim tc.
- Lp v lo s (phobic layer): Khng mun b nhn din vi nhng iu mnh khng
mun, v th s i din vi ngi khc khi h nhn thy chn tng s vic.
- Lp b tc (inlpasse layer): Lo lng khng bit h c hi nhp c vi cuc
sng.
- Lp n vo (implosive layer): C nhn vp vo tnh trng su mun lo u, chn
nn - t gy kh cho bn thn.
- Lp n tung ra (explosive layer): C nhn ph v c lp n vo tr bn bng
sc sng, vui v, trn ra nhng cm xc bun, lo, au kh, v th m h tr nn thc t
v thnh thc hn.
K thut trong t vn hnh thi: Ch yu l bi tp v th nghim (experiment).
Bi tp thng l nhng hot cnh c bin son. T vn vin v thn ch s thay
phin nhau sm vai. T nhng i thoi qua li, da trn nhng hot cnh ni trn, thn
ch v t vn vin s tm ra c ngha thit lp nhng kinh nghim c nhn. Ngoi
ra cn c nhng th nghim khng c son sn; thng l nhng kinh nghim tnh c
trong giao tip gia thn ch v t vn vin. Nhng kinh nghim ny n bt ng, nhng
c ghi nhn v tho lun, tr thnh th nghim.
Gic m ca thn ch c tho lun nhng khng c s ct ngha ging nh
thuyt phn tch tm l. Gic m ch cung cp d liu, nu nh c lin h qu r rng vi
nan . Qu nhiu gic m v mt ti, cho thy, ti c th ni r hn v hin
trng ca nan .
Mt k nng khc l ci gh trng (empty chair), trong c hai ci gh, mt
trng, thn ch s sm hai vai, mt i din cho mt tt (tch cc) v mt cho mt xu

(tiu cc), sau anh ta s thay i gh; mt ci gh cho vai k xu v mt ci gh cho

vai ngi tt. Nhng i thoi, tt nhin thng l ngi tt thng cuc, nh th thn
ch s rt ra c nhng bi hc kinh nghim rt tt. Mt hn ch l thn ch phi c
khch l tht nhiu. V y l mt cch lm bi tp c v rt khc ngi.
5. Kt lun
Trong Chng 8, phn tch tm l c khai thc, p dng trong t vn, em so
snh vi 3 thuyt tp trung vo cm xc v kinh nghim sng: thuyt v tp trung - con
ngi, thuyt hin sinh v thuyt hnh thi, ta thy ngay s khc bit.
Phn tch tm l v Adlerian nhn mnh n thit k li nhng t duy, trong khi 3
thuyt v con ngi, hin sinh, v hnh thi tp trung vo yu t cm xc, vi nhng nh
hng ca cm xc trong t duy v hnh vi, thng qua kinh nghim h c gic ng
trong qu trnh t vn.
Ba thuyt va ni trn i hi t vn vin phi lun nhit tnh, gn b vi thn ch,
coi h l nhng nhn vt c nhng tim n tch cc, nh c xu hng hon thin, kh
nng sng tt, v nhng u im khc. H rt cn c khi dy, nhn ra, v vn dng
nhng mt mnh y trong bi cnh x hi hin ti.
Tuy nhng thuyt ny khng ra mt h thng k nng no r rng, ngoi tr mt
nt chung l ba hc thuyt ny cao n bi tp. iu ny c ngha kinh nghim l mt
qu trnh tip cn thng xuyn. Nn nh, y ch l nhng hc thuyt. L t vn vin,
chng ta cn thc mnh c trch nhim chn mt hc thuyt hay tng hp mt cch c
chn lc t nhiu hc thuyt khc nhau. Cn nh, t vn vin phi chn hc thuyt ph
hp vi kh nng tip thu ca thn ch; nh th hiu qu t vn t c mi cao.
Created by AM Word2CHM

Chng 10. THUYT HNH VI TNH CM HP L V THUYT PHN

TCH THA HIP
T VN TM L CN BN PHN BA. CC HC THUYT NG DNG TRONG T VN

1. Dn nhp
Khc vi t vn liu php s dng thuyt phn tch tm l, thuyt Adlerian, thuyt
tp trung- con ngi, thuyt hin sinh, v thuyt hnh thi; trong Chng 10 ny, thuyt
Hnh vi- Tnh cm hp l v thuyt Phn tch Tho hip l hai hc thuyt p dng trong
tm l s c bn tho.
Nhn thc (cognitive) l suy ngh, nim tin v nhng hnh nh lu li trong h thng
t duy ca c nhn trong qu trnh tip cn vi cuc sng. Xut pht t nim tin: ci nhn
i vi thc t x hi c nh hng bi c kt tr tu qua kinh nghim, hai thuyt
Hnh vi- Tnh cm- Hp l v thuyt Phn tch Tho hip tp trung ch yu vo tin trnh
xy dng v gip c nhn c mt tr tu lnh mnh.
2. Thuyt Hnh vi - Tnh cm - Hp l
Mt iu m nhm hc thuyt tr tu, tinh thn quyt tm nhm n l chui phn
ng m h rt tin tng rng:
Nhn thc Cm xc Hnh vi
V nh th, theo Burns (1980) ni, mi cm xc tiu cc u bt ngun t nhn
thc sai lch. H rt tm c vi cu ni ca Shakespeare trong v kch Hamlet: Khng
c chuyn xu hay tt nhng ch c suy ngh khin mi chuyn tr thnh xu hay tt.
Vi nt chung ca t vn da trn nn tng nhn thc
Trc ht, theo Hackney v Cormier (1996), thn ch c th c p dng trong
t vn nhn thc (cognitive) ti thiu phi c:
- Tr thng minh t trung bnh tr ln.
- H phi c mt nan tng i phc tp, nan gii, nht l mt hnh vi khng
lnh mnh.
- H c kh nng xc nh v x l, v p cc tng v cm tng.
- H khng c nhng triu chng tm l lm sng (psychotics).
- H c thin ch v kh nng lm bi tp (yu cu ca t vn vin homework) c
h thng v i hi kh nng t duy, l lun.
- H c kh nng kho lo trong x th v i p.

- H c th x l thng tin cp nghe nhn bnh thng.

T vn nhn thc (cognitive counseling): Cho rng sa i l qu trnh iu chnh
h thng suy ngh ca c nhn, c phn ra lm ba loi: (a) nhn thc lnh, (b) nhn
thc m, v (c) nhn thc nng. d lin tng so snh, v d sau y c gng minh
ha: Mt ngi va b tht nghip. Sau y l 3 i din nhn thc va c cp:
- Nhn thc lnh: Ti mt vic! sao no.
- Nhn thc m: Mnh mt vic. Chc phi i kim mt vic lm mi.
- Nhn thc nng: ! Khng th nh th. Mt vic ch y . Ta s tm mt vic y
nh th hoc hn nhng ch khc. C tng l bu lm y!
V t vn nhn thc i hi nhng thao tc phc tp, mt chin lc trong qu
trnh t vn cn c ch trng n. Theo Burns (1989) v Schuyler (1991), chin lc
cn c xy dng nhm gip thn ch thay i cch ngh, cn c:
- S dng mt hng dn chun xc c nhn t lit k ra nhng hnh vi c th
trong cuc sng.
- Ghi chp hoc phn nh suy ngh ca c nhn v nhng s kin trong cuc sng
mt cch chnh xc r rng.
- Tm mt cch gip c nhn d nhn ra nhng suy ngh vn vo, sai lc. C nhn
cn c kh nng hnh tng ha nhng khi nim tru tng.
- Gip c nhn p dng nhng cch suy ngh mi st vi thc t v c hiu qu.
Ch trng n p dng vo hnh ng.
3. Nhn thc tr liu ca Beck
Do Aaron Beck khi xng, theo ng, c nhn c nhng suy ngh bnh hon
(dysfunctional thoughts) l nhng ngi thiu thc t (unrealistic) v sng khng c hiu
qu (unproductive life). Theo Beck, t vn vin cn tp trung vo 6 loi hnh nhn thc b
khc x (cognitive distortions), gm:
- Suy lun mt chiu (arbitrary inferences): G b trong t duy, cng nhc trong
cch ngh, mi cng vic s khng c gii php no khc.
- Chn lc lm ln (selective abstractions): C nhng tng tru tng khng
ph hp thc t, lun nh gi nhng din bin cuc sng mt cch thiu thc t.
- Mi chuyn u th c (overgeneralization): S khng c c hi tt hn, ai cng
l ngi xu c, i u cng tht bi c.

- Thi phng ho (magnification and minimization): Coi chuyn xu l qu ln, v

chuyn tt li qu nh. Dn n nhng nh gi sai lc v bn thn v ngi khc - ti
km qu, chng c g c bit.
- T lm kh mnh (personalization): Cho rng mi chuyn tiu cc xy ra u do
li ca c nhn, cho mnh l nguyn nhn ca mi chuyn kh chu v nhng tht bi
trong cuc sng.
- Suy ngh lng cc (dichotomous thinking): G b trong tuy duy, nu khng tt
s t ng xu, nu khng li h t li mnh. Khng thnh cng c ngha l tht bi.
4. Tr liu qua hnh vi tnh cm hp l (Rational Emotive Behavioral)
y l cch tr liu c khi xng bi Albert Ellis.
Quan im v con ngi ca thuyt ny: Ch trng con ngi vn c th suy
ngh hp l v bt hp l; h c th tnh to v sai lch. Hai trng thi ny tn ti song
song v hnh ng ca c nhn thng phn nh iu kin mi trng. Mi trng thun
li, con ngi suy ngh rt minh mn. Khi mi trng xu, t tng ca h tr nn hn
ch cng ngc. Ch khi mt khung t duy mi c nhn thc r rng, con ngi mi c
th x l mi tnh hung mt cch hp l, tnh to.
Nim tin phi l (irrational beliefs): Dn n nhng tng bc bi v kh chu,
gy kh cho c nhn. Theo Ellis, nim tin bt hp l (phi l) c dnh lu n 3 trng tri
kh chu trong cm xc.
- Ti phi lm tt mi vic, v ngi thn k vng ti nh th - trong khi ti
khng th lm c v ti c qu nhiu hn ch v vic y ngoi kh nng. Kt qu l:
cm gic lo lng, chn nn, bun phin, hn km, cng dn n nhng b tc khc.
- Ngi thn phi i x tt vi ti - nu khng lm th, h l nhng con ngi
xu, ch k, nh mn Kt qu l: cm gic gin d, bt bnh, ti phi tr a, gin c
chm tht.
- Ti phi sng ng hong t t - nu khng, tht ng s, i chng ng
sng, ti b i x khng cng bng - ai cng mun ti phi l con ngi gng mu. Kt
qu: kh chp nhn cuc sng, d ni quu, cu bn, xa lnh mi ngi.
Ellis khng cp n giai on pht trin ni con ngi, nhng ng tin rng tr
con rt d b nh hng bi mi trng xung quanh, ng tin rng con ngi vn c tin v
d b lung lc, v cng d c xung ng. Trong mi c nhn u c nhng kh nng kim
sot cm tng, suy ngh, v hnh vi. Theo ng thc v nhn thc l nhng yu t

quan trng trong h thng t duy (thinking system), c nh hng trc tip n biu hin
ca mi c nhn.
Vai tr ca t vn vin: Trong thuyt ca Ellis yu cu phi nng ng v c tinh
thn ch o. H l nhng thy gio, hng dn thn ch trong vic thay i nhng suy
ngh sai lc. Thn ch thng c nhng pht biu vi ni dung (content) phn nh suy
ngh sai lc, nn t vn vin phi bit lng nghe ghi chp nhng pht biu y, s dng
chng nh nhng t liu cho cc bi tp sau ny.
Ellis (1980) ngh mt t vn vin p dng theo thuyt ny cn c nhng c tnh
sau: Thng minh - c kin thc bit ng cm - bit tn trng - thnh tht - c th - c
quyt tm - c u c khoa hc - hng th trong vic gip ngi khc - tn tm vi
ngh.
V thn ch trong liu php nhn thc i hi phi c mt tnh trng n nh v sc
khe tm thn, v mt mc tr tu nht nh, t vn vin v th cng cn c kin thc
v chn on v thm nh, nh gi kh nng ca mt thn ch.
Mc tiu ca t vn nhn thc: Theo Ellis, gip thn ch hiu r rng h c th
sng lnh mnh hn qua vic suy ngh hp l, v v th cuc sng ca h s sung mn,
trn vn, y ngha hn. Ni khc i, t vn nhn thc gip thn ch iu chnh li
t duy lch lc, vn dn n nhng cm xc tiu cc v hnh vi sai quy.
Ging nh Epictetus, th k th I ni: "Con ngi khng phin mun v s
vic i, h phin mun v cch h nhn chng". Theo Ellis, con ngi t bin mnh tr
thnh nn nhn bng cch nghim trng ha, thn tng ha, l tng ha cuc sng
qua cc cm suy ngh nh:
Ti phi th ny
Ti nn th kia
ng ta ng l phi
B y phi
H nht nh cn phi
Nhng cm t duy sai lc ny bin nhng nhu cu bnh thng tr thnh nhng i
hi gay gt - thiu thc t. Sau nhng vic bnh thng tr thnh qu xu, khng
tt ti tht bi, h qu qut Th l con ngi tr thnh yu th, chn nn, bc dc,
bc xc H b nhim hi chng PHI (must syndrome), mt hi chng vn xon h

t duy tr thnh lch lc, bnh hon.

V th, mc tiu chnh ca t vn nhn thc l gip c nhn sa i, chn chnh li
nhng cm t duy sai lch, a h tr v vi nhng li suy ngh chun xc, lnh mnh.
Nhiu chuyn gia thng nht vi nhau rng suy ngh s dn n cm xc. Suy
ngh v nhng kinh nghim c th c phn loi ra lm 4 nhm: tch cc - tiu cc trung lp - v trn ln. Nh th:
- Suy ngh tch cc dn n cm xc tch cc.
- Suy ngh tiu cc dn n cm xc tiu cc.
- Suy ngh trung lp dn n cm xc trung lp.
- Suy ngh ln ln dn n cm xc ln ln.
M hnh biu din quan h s kin c tc ng ln t duy v tnh cm ca con
ngi:
S kin xy ra Qu trnh t duy H qu tnh cm
M hnh ny cho chng ta thy tm tt v qu trnh ti sao s kin trong cuc sng
c th tr thnh nhng cm xc khc nhau. Nhng s kin xy ra trong cuc sng lun
i vo h t duy ca con ngi. H t duy s x l nhng thng tin va c thu np
c. y c hai trng hp, nu b x l t duy ng n, lnh mnh, cm gic
c sinh ra s ng n, lnh mnh, v ngc li. Di y l m hnh trnh by hai h
x l t tuy khc nhau:
S kin B x l t duy tt Cm xc tt
S kin B x l t duy xu Cm xc xu
n lt cm xc tt s dn n hnh vi tt. M hnh c th c miu t, nh
sau:
S kin X l tt Cm xc tt Lm tt
S kin X l km Cm xc xu Lm khng tt
K thut trong t vn nhn thc ch yu l dy (hng dn) v tranh lun.
Trc khi bt tay vo t vn, thn ch cn c gii thch v hiu cn k v tng khu,
tng bc trong c qu trnh. H phi c gii thch s lin h gia suy ngh tt s dn
n cm xc tt, v sau l hnh vi tt. y l liu php c tnh gio dc v tnh ch
o rt cao. V th thn ch cn phi tp trung cao v tht s c tinh thn cng tc,

thc hin tt c nhng ngh ca t vn vin mt cch trit .

Tranh lun v nhn thc l qu trnh t vn vin hi thng (ask directly) nh gi
nhng tr li ca thn ch. Mt hnh thc cu hi rt hiu nghim l hi: Ti sao (why), v
d:
Ti sao anh ngh th?
Ti sao anh phi trn trnh ni chuyn vi con trai?
Ti sao h cn s tr gip ca anh?
Ti sao anh s v ca mnh?
Nh th, t vn vin s nh gi c tin iu chnh h thng t duy ca thn
ch khi h a ra nhng l do ti v (because) cho nhng cu hi ti sao (why). T vn
vin s phn tch tng l do ti v ca thn ch mt cch c th. Chn lc nhng l do ti
v tt. Cn nhng l do ti v sai, lch lc, s c thay th bi nhng ti sao khng nn
lm khc i, chng hn nh y l qu trnh thit k li khung t duy (thinking system).
C th s dng suy din (syllogisms) gip thn ch nhn ra chn l, v d nh:
Thn ch: Ti ght lm vic vi ngi nc ngoi.
T vn vin: H cng l ngi ch, anh c ngh th khng?
Thn ch: Nhng h khc lm.
T vn vin: Ti cng lm vic vi ngi nc ngoi, khi ti cn l sinh vin.
Thn ch: Ri sao na?
T vn vin: Ti lm vic vi h. H cng l ngi. V ti ngh h c th hiu v
thng cm c. Ch cn anh cho h v t cho mnh cht thi gian.
C th s dng tranh lun v hnh vi (behavioral disputation): Trong trng hp
thn ch c hnh vi kh chp nhn c. iu ny c th thc hin c kh thun li
khi hai ngi ang thc tp ng kch, da trn nhng hot cnh c son sn.
Cht vn trong tinh thn xy dng (confrontation): V c ng thn ch cng rt
hu hiu. Trong qu trnh ti thit li h t duy (li suy ngh), khi thn ch c nhng h t
duy khng lnh mnh, t vn vin cn s dng cht vn trong tinh thn xy dng, cho
n khi t duy thch hp (appropriate thinking) c thn ch nm bt. Trong trng
hp, thn ch c t duy tt, t vn vin nn c ng v ng h h, nh th thn ch s
hng th hn trong t vn, v h s s dng n nhiu hn, iu ny s tr thnh mt

thi quen tch cc.

Bi tp (homework): L nhng cu chuyn c hot cnh (theme) do t vn vin
xut. Thn ch s em v nh, suy ngh k, cn nhc, chn la gii php ti u, sau
hai bn ngi xung, i chiu v nh gi nhng mu x l ca thn ch. Thao tc ny s
gip thn ch c thm nhng kinh nghim mi, iu ny c nhng tc ng tch cc
trong vic iu chnh li khung t duy ca h.
5. Thuyt phn tch tha hip trong t vn (Transactional Analysis)
Khi xng bi Eric Berne, l mt thuyt xy dng trn nn tng t duy nhn thc.
Theo thuyt ny, quan h trong cuc sng ging nh mt cuc i thoi. V th thi
ca nhng ngi trong cuc i thoi s c nh hng quyt nh n s lnh mnh ca
quan h y.
Quan im v con ngi ca thuyt phn tch tha hip nhm vo tnh lc
quan trong cuc sng. H tin rng con ngi c th phc hi mt qu kh, bt k tnh
trng ca qu kh y nh th no. H cho rng con ngi c quyn la chn. Nhng la
chn ny c th c sa i, nu c nhu cu. Thuyt ny ng h vic mi c nhn u
bnh ng v c th tn thc ni bn thn h, suy ngh c lp cho ring h, quyt nh
cho h, v c quyn pht biu cm tng ca mnh.
C bn phng php s dng trong thuyt phn tch tha hip, l:
- Phn tch h cu trc (structural analysis): Tm hiu nhng g ang din ra trong
th gii ni tm ca thn ch.
- Phn tch s giao tip (transactional analysis): M t chnh xc nhng g ang
xy ra gia hai ngi.
- Phn tch nhng bng a (game analysis): Tm hiu nhng giao dch gia hai
bn dn n nhng cm xc tiu cc v lm dng nhng cu ni a.
- Phn tch kch bn cuc i (script analysis): Tm hiu k hoch cuc i m
thn ch ang sng.
Vi phn tch h cu trc: Berne cho rng ci ti l mt qu trnh lu tr mt
cch c nh vi nhng cm xc v kinh nghim c lin h khng kht vi hnh vi. Theo
ng, mi c nhn c coi nh mang trong h 3 ci ti:
- Ci ti tr con (child ego): C tnh non nt, hiu k, mun c chiu, ch k, c
, thch a, hay di, thch vi vnh.

- Ci ti ph huynh (parent ego): C tnh ra lnh, lo xa qu mc, quan tm qu

mc cn thit, thch ln lp, hay ch trch.
- Ci ti ngi ln (adult ego): C tnh trung dung, khch quan, x l trn bnh
din thu thp t liu, d kin, tn trng, ha ng, trng thnh.
Trong cuc sng, nu chng ta bit s dng ci ti thch hp ng lc, ng
trng hp, ng i tng, quan h gia hai c nhn, vi nhng ngi khc s din ra
m xui tt p. Tt nhin y khng phi l trng hp kh thi trong mi tnh hung, vi
mi c nhn. Rt nhiu lc c nhn s dng sai ci ti ca mnh v s dng ci ti
khng thch hp. iu ny a n nhng cng thng trong cuc sng, nh hng n
cht lng cuc sng.
Vi phn tch giao tip: c 3 hnh thi giao tip l:
- Giao tip c b sung (complementary transaction): Trong trng hp ny, hai
c nhn trong quan h tip cn nhau trong cng v tng ng, bnh ng, nh:
- Ci ti tr con gp ci ti tr con: vui v ha nh, d di, thoi mi.
- Ci ti trng thnh gp ci ti trng thnh: nghim tc tn trng, cng vic.
- Ci ti ph huynh gp ci ti ph huynh: c th xy dng v c th ch trch. Ty
theo quan h v ni dung trng quan h.
Tt nhin nhng giao tip theo h ny thng dn n nhng din bin c th tin
on trc c.
- Giao tip cho (crossed transaction): Gy kh chu cho hai pha v y l th loi
giao tip khng thch hp, thiu bnh ng, tn trng, dn n:
- Ci ti tr con gp ci ti trng thnh: phi mt nhiu thi gian gii thch, v
khng ng nht v quan im, cch ngh.
- Ci ti tr con gp ci ti ph huynh: c th gy ra nhng tri ngc v yu cu,
k vng, v quan im, mc ch (ging nh gia cha m v con ci).
Ni khc i, nhng quan h ny lun gp nhng cng thng v tr ngi do tnh ha
hp thp, thiu s cn i nhp nhng gia hai i tc.
- Giao tip hiu ngm (ulterior transaction): Khi hai i tc hon ton c th tin
tng, gn gi v h hiu ngm vi nhau rng: chng ta ging nhau, nn c th lm
vic vi nhau d dng, thng l ch c hai hnh thi:
- Ci ti tr con gp tr con: chng ta s chi chung, lm theo li tr.

- Ci ti trng thnh gp ci ti trng thnh: ti hy vng rng chng ta s hp

tc trn tinh thn hai bn cng c li.
Cn trng hp 2 bn u l ci ti ph huynh, c th s c nhng ch trch, bo
th (ging nh hai v chng ngoi i thc).
Phn tch nhng bng a: Nhm tm hiu v phn tch nhng giao tip vui v b
mt, nn nu c nhng ln cn ngm, quan h khng c x l s tr thnh xu i. Nu
khng c iu chnh kp thi, tt s dn n nhng hu qu kh chu trong tng lai.
Bng a (playing) gip con ngi trnh c nhng cng thng trong cht lt v t
c nhng mong mun, tm s an ton, trn trnh trch nhim V lu di, tt nhin
khng ai mun mnh thit thi, mu thun v th kh trnh khi. Bng a c 3 cp c l:
- Cp v thng v pht: Nhng bng a x giao, v thng v pht, vi
mi ngi, tc hi nh. Mt mt, gin, bc, ngh chi
- Cp va: Xy ra vi nhng ngi thn, bn b, v s kin mc trung bnh,
tc hi c th t ng k n nghim trng. Khng mun ni chuyn, gin lm.
- Cp nghim trng: Xy ra vi ngi thn, bn b khi s kin lin quan n
nhng phm tr nghim tc, tc hi t nghim trng n nguy him. Bc bi, in lon,
cm hn, tr th
Phn tch kch bn cuc i: Berne tin tng rng mi c nhn xy dng cho
mnh mt kch bn cuc i t khi cn rt tr, khong 5 tui. Tr s dng kch bn ny
tip cn vi x hi, da trn nhn quan chng thu thp t mi trng sng thc t.
Nn nhng thng ip tch cc (positive message) t ngi ln hay nhng thng ip
tiu cc (negative message) s c nhng nh hng ln t tng ca tr. Cn bit,
nhng thng ip tiu cc thng c tc dng ln hn. V d, nghe mng s nh lu hn
l c khen. Bi hc cho mi chng ta, khen ba ln ch bng ch mt ln.
Mt khi nim khc trong t vn trn nn tng giao tip gi l vut (stroke) l
nhng li khen v nhng ng h (vut tch cc). Ch trch hay phn i cng l mt
dng vut (vut tiu cc). Nn nh, vut tiu cc (negative stroke) s vn hn l khng
c bt c mt dng vut no. V nh th s dn n trng thi dn nn. Berne gi y l
nhng con tem (stamps) ging nh ca ngi su tm tem. n mt lc no , khi
b dn nn qu mc, c nhn s quay ra ph bnh, suy sp, c biu hin tiu cc thi
qu.
Di y l nhng xu hng vit sai kch bn (k hoch d nh cho cuc i):

- Khng bao gi c (never script): C nhn khng bao gi c c gng v khng tin
vo bn thn, h b ngn cn, khng c ai ng h, iu kin sng qu thiu thn, hn ch.
M bo mnh chng th no ly chng c, m ni ng y.
- Ch n khi (until script): L kch bn c nhn ch n mt thi im thun li,
iu ng bun l thi im thun li y hnh nh chng bao gi n c. Mnh c i
n 35, hy c chng.
- Bao gi chng th (always script): L kch bn c nhn thuyt phc mnh khng
nn thay i, c bng lng vi iu kin hon cnh hin ti. Ly chng lm g vi. C c
cng khng n thua. ng no cng kh c.
- Ri s c ngy (after script): L kch bn c nhn tin rng s c nhng bin c
xu, tai ha, bt li s xy ra mt giai on no . Ri ly chng c my nm sau
mnh s sinh con, xu x, gi i, c khi cn b ung th ngc na.
- M ri ng (open-ended script): C nhn b tc, khng bit mnh phi lm g, k
tip. . Mnh 38 ri, cha c chng, lm sao y? Chn tht!
Vai tr ca t vn vin trong phn tch tha hip: Ch yu ging nh mt thy
gio, v h cn phi gii thch nhng khi nim tng i d nhm ln, nh 3 khi nim
ci ti khi nim giao tip, vut, kch bn T vn vin cn cn kho lo trong vic thit
lp nn nhng hp ng v lch lm vic thn ch c c hi thc hnh cng nhiu hot
cnh (role playing) gip h hnh thnh nhng h thng v xu hng x l trong qu
trnh giao tip.
Nhim v chnh ca t vn vin l cung cp y nhng cng c cn thit, nh
bi tp, thi gian, v nhng nh gi, nhn xt kp thi v tin trnh tip thu nhng k
nng v vic h c th p dng nhng k nng mi m thn ch hc hi c.
Mc tiu ca t vn phn tch tha hip: L qu trnh thay i c nhn t tiu
cc th ng chuyn sang lnh mnh, tch cc, hot bt. T vn vin gip thn ch nhn
ra nhng ci ti ca h, s dng chng ng, thch hp trong nhng bi cnh c bit,
t h s tm thy nhng ng iu, thun li, ha hp vi nhng i tc v i tng
trong i sng.
K thut s dng trong t vn phn tch tha hip phn ln l s dng 4 loi
hnh phn tch nu phn trn. Tuy nhin nhng k thut di y cn c gii
thiu v tham kho:
Hp ng tr liu (treatment contract): Ghi r, c th v trch nhim t hai pha.

t cu hi (interrogation): Cho n khi thn ch thnh tho vai tr ci ti trng

thnh (adult ego) ca h.
C th v chnh xc (specification): Vch r cho thn ch thy tng loi ci ti m
h ang sm vai trong nhng bi tp thc hnh gia hai bn.
Cht vn (confrontation): Vch ra nhng mu thun, khng n khp trong li ni
ca thn ch qu trnh lm bi tp thc hnh vi t vn vin.
Gii thch (explanation): Cung cp y thng tin thn ch c th nm bt
c cc khi nim v cch thc t vn.
Minh ha (illustration): C nhng v d, cn khi hi gim cng thng, nh
nhng phn thng khch l nho nh cho thn ch.
Khng nh li (confirmation): Nhc li nhng im lm ng, cho n khi thn
ch tht s thun thc vi k nng ang c hun luyn.
Ct ngha (interpretation): Gii thch ti sao ci ti tr con lun dn n nhng kh
khn trong giao tip v ci ti trng thnh l ci ti cn c pht huy.
Tp trung vo giao tip tch cc (crystallization): Tip tc thng xuyn cho n
khi thn ch qun trit v vng vng trong m hnh quan h giao tip s dng ci ti
trng thnh trong mi trng hp c th.
Nhng cu hi di y thng c t vn vin hi:
- Nhng g tt nht/ xu nht b m ni v bn?
- Chuyn g bn cn nh r t tui sm nht?
- Gia nh k v s sinh ra ca bn nh th no?
- Bi ht, chuyn c tch, cu chuyn no thi cn b bn thch nht?
- Bn miu t v b v m nh th no?
- Bn ngh rng mnh s sng n bao lu y?
Ngoi ra, t vn vin cn kho lo tm ra ng c (motive) ca thn ch ti sao h
s dng ci ti khng thch hp, t nhng ng c lnh mnh (healthy motive) c th
c tho lun. C nhn thng c kh nng v sn lng thay i khi h nhn thy
nhng la chn kh thi khc trong cuc sng.
6. Kt lun
R rng hai thuyt va c trnh by tp trung nhiu vo tin trnh thay i

nhn thc v t duy ca c nhn. Mt iu cn ch l thn ch cho nhng liu php

da trn c s nhn thc phi c nhng tiu chun thng minh nht nh nh kh nng
x l v hp th nhng khi nim nhm ln v cu trc t vn kh phc tp.
Cn bit, khi thn ch hon thnh t vn da trn cn bn nhn thc v t duy s
c c hi sng rt hiu qu. Ni khc i, sau khi thay i v iu chnh (adjust) khung t
duy ca mnh, thn ch s p dng nhng k nng v kinh nghim ca mnh vo nhng
trng hp trong tng lai m h gp tng t trong qu kh.
T vn vin cn tp trung vo k nng khi t vn cho thn ch qua liu php nhn
thc, v y l khu quan trng then cht. Chng hn l, nu thn ch c quyt tm, c
thin ch, song k nng p dng khng ng, khng chnh xc, hiu qu tt nhin s
khng cao, nu khng ni l khng c nhng gt hi no.
Created by AM Word2CHM

Chng 11. LIU PHP HNH VI, LIU PHP NHN THC HNH VI V
LIU PHP THC TIN
T VN TM L CN BN PHN BA. CC HC THUYT NG DNG TRONG T VN

1. Dn nhp
Nh tn gi, nhm liu php trong Chng 11 ny tp trung vo hnh vi ca con
ngi. Mc tiu ca t vn vin theo li liu php hnh vi c gng gip thn ch thay i
hnh vi ca h, sa i nhng hnh vi khng lnh mnh, xa b nhng hnh vi xu hoc
nhng hnh vi m thn ch mun t b. Nh th, nhng hnh vi tiu cc s c thay
th bng nhng hnh vi tch cc.
T tnh c trng ca n, liu php hnh vi thng c p dng cho nhng trung
tm ci hun, trung tm cai nghin, trng dy ngh, nhng lp, kha thc hnh t
b mt hnh vi khng c x hi v c nhn thn ch chp nhn.
T nhng chng trc, hnh vi l kt qu ca nhng mng rng ln hn nh:
tng, thc hnh, v l thuyt. N c coi nh sn phm sau cng ca mi mt c
nhn trong x hi. C nhn c th c nhn thc, h t duy, c kinh nghim, c kh nng
x l nhng hnh vi ca h mi tht s c tc ng n ngi xung quanh.
y l l do ti sao ngi ta vn ni: hnh ng tht s quan trng hn li ni. V
trong trng hp ny, hnh ng l biu hin, l ting ni quan trng nht.
Ban u, ngi theo phi hnh vi ch tp trung vo vic iu chnh v sa i nhng
hnh vi c th nhn thy, quan st c. Xu hng gn y cho thy, Watson chng
minh c ngay c nhng thi quen thuc phm tr tnh cm cng c th tp v sa i
c.
Da vo phn ln cng cuc nghin cu y gi tr ca Pavlov vi nhng th
nghim v lnh vc phn x c iu kin, nhng khoa hc gia sau ny pht huy; nhng
kin thc v hiu bit v ng c hnh vi ca con ngi cng ngy cng c khm
ph.
Theo Hackney v Cormier (1996), nhng thn ch sau s c c hi thnh cng cao
khi p dng tr liu trn c s hnh vi:
- L ngi c tinh thn theo ui mc ch, mun thy hiu qu v thnh tch t
c.
- L ngi hiu ng, lun cn, thch lm mt ci g .
- C hng th trong vic thay i c nhng ng x ring bit v nhng hnh vi ph

khc, c lin quan n nhng hnh vi ch yu.

2. Thuyt hnh vi
B. F. Skinner l ngi c cng nhiu nht vi thuyt hnh vi. Nim tin ca ng vo
kh nng thay i ca con ngi da vo phn thng (rewards) t nhng hnh vi. Vi
thuyt ny, ci r ca nhng hnh vi khng hon ton nm trong, v chu nh hng ca
h t duy v cm xc lnh mnh. Theo h, c nhn ng x, hnh ng ch yu l v hnh
vi ca h s em li nhng kt qu (c c tt ln xu). V th, h s hnh x lm sao c
th em li nhiu gt hi nht.
T vn vin v quan im v con ngi ca thuyt hnh vi: C nhng c tnh
cn bn sau, da theo Rimm v Cunningham (1985), gm:
- T vn vin ch trng n tin trnh thay i hnh vi, v nhng hnh vi ny c th
quan st, nh gi c qua kim chng, o c.
- T vn vin tp trung vo hnh vi hin ti lm im ta cho vic thay i, iu
chnh nhng hnh vi mun b trong qu kh.
- H tin rng hnh vi c c do hc hi, bt k nu nh hnh vi tt hay xu.
- H mun thit lp mt k hoch tr liu c th, khng mp m, hnh vi mun b
phi b c. Khng ni sung, phi thc hin k hoch. Bt tay vo lm.
- H phn i quan nim nhn cch c to nn bi nhng yu t thin bm bt
bin. Xu tt u do hc hi m ra.
- H ch trng n tnh khoa hc v thc nghim, vi h c liu v bng chng mi
tht s quan trng, k thut p dng phi mang tnh khoa hc, c t chc cht ch. H
khng l lun sung.
Tm li, trong mt tiu ch r nht, thuyt hnh vi tin rng con ngi hc tp (learn)
mt hnh vi no , v hon ton c th xo (unlearn) nhng g hc trc .
M hnh kch thch - phn ng (stimulation-reaction model): S dng trong hnh
vi tr liu, c rt ra t th nghim phn x c iu kin, cn c gi l m hnh hc
cch phn ng (respondent learning). y l m hnh da trn khm ph ca nh bc
hc Nga ni ting Pavlov. C th tm tt th nghim ca ng vi con ch trong phng th
nghim nh sau:
1. Chung reo sung, ch khng chy nc ming.
2. Thc n, ch chy nc ming - Phn x khng iu kin.

3. Chung reo + thc n (trong mt thi gian nht nh).

4. Chung reo sung, ch chy nc ming - Phn x c iu kin.
5. Chung reo sung, khng c thc n (trong mt khong thi gian nht nh).
6. Chung reo sung, ch khng chy nc ming na.
T th nghim ny, c th nhn thy qu trnh ch hc ting chung (learn) khi kch
thch (stimulation) c iu kin (ting chung) i km vi kch thch khng iu kin (thc
n), ch hc (learn) rng ting chung i km vi thc n. Nhng nu nghe ting chung
m khng thy thc n mi, ch s qun ting chung (unlearn). Suy din t th nghim
ny, ta c th nhn ra mt cch khi qut, hnh vi (chy nc ming) c hc v c
th b xa, ty thuc vo phn thng (thc n). M hnh th nghim ny c p dng
vo ng c v hnh vi ca con ngi.
Phn tch hnh vi p dng (applied behavior): Da vo thuyt ca Skinner. Theo
, hnh vi phn ng c chn lc, con ngi phi l mt ch th ch ng trong tin
trnh hc tp hnh vi . y, hai kt qu l c phn thng (rewards) v b trng
pht (punishment), hai ngun ng c quan trng ca tin trnh hc hi. L t nhin, c
nhn s c nhng hnh vi tng thm phn thng v gim thiu s trng pht. V th,
nhng hnh ng to ra nhng kt qu c li chnh l ng lc thc y con ngi theo
ui mt hnh vi no c li cho bn thn.
Thuyt nhn thc - x hi (social cognitive): Ch trng nhng hnh vi nht nh
ca mt c nhn l do qu trnh quan st v bt chc t x hi xung quanh ca c nhn
. Theo Bandura (1986) th tin trnh hc hi t x hi ca mt c nhn ph thuc vo
ba yu t tch ri, nhng c quan h h tng rt ln vi nhau, l:
- Kch thch bn ngoi (external stimuli): Nhng s kin trong cuc sng.
- p dng bn ngoi (external reinforcement): Phn thng hay trng pht ca
nhng hnh vi ny.
- Qu trnh iu tit nhn thc (cognitive mediational process): X l tha ng
nhng hu qu n t hnh vi v ng c ca hnh vi, dn n quyt nh hc tp mt
hnh vi mi hoc qun i mt hnh vi khng c li hc t trc
Vai tr ca t vn vin: L ngi ch ng trong nhng ca t vn, h l ngi
cung cp nhng cng c cn thit nh ngha gi tr ca tng i lng kt qu do hnh
vi em li. ng c ca hnh vi i vi thn ch thi vn khng , t vn vin cn vch
ra li ch ca hnh vi em n cho thn ch phi c ngha vi bn thn c nhn v ti

x hi xung quanh. V con ngi vn l mt sinh th c nhu cu x hi rt cao. Nu em

li tht nhiu li ch, nhng sng c c, khng lin i vi ngi khc, vic li ch em
n nhng li ch cho c nhn tht ra khng cn tht s c ngha na.
T vn vin cn nhn mnh n tnh lin i trong x hi v trch nhim ca mi c
nhn. Hnh vi ca mt ngi lun c nh hng tc ng ln nhng c nhn khc, chnh
v th, t trng tm hnh vi ca c nhn trong bi cnh x hi l iu cn thit.
Mc tiu ca hnh vi liu php: Trong t vn vi thn ch nhm gip h thay i,
iu chnh nhng hnh vi h ha nhp, thch nghi vi iu kin hon cnh, t tng
cng nhng quan h lnh mnh, c ngha trong sng. Tt nhin khu gip thn ch
dp b nhng hnh vi tiu cc l mt vn cn nhm ti. t c mc tiu, tng
bc c ra, gm:
- Xc nh c nan : cn c th v ni dung, thi gian, ni chn, mc nng
nh
- Xem xt qu trnh pht trin: thn ch x l nan trong qu kh nh th
no?
- Xc nh mc tiu c th: chia mc tiu thnh nhng mc nh, d thc hin hn,
nn nhng bc cn thc hin c th c hc mt cch d dng hn.
- ra phng php sa i hu hiu nht: chn phng php kh thi nht,
cn c phng n hai, nu phng n mt khng hu hiu nh mun th phng n
ph s c p dng.
K thut trong hnh vi liu php: C th tm thy qua nhng k nng:
- S dng p dng tch cc (use of positive reinforcement): Phn thng, khch
l mt hnh vi mi.
- S dng p dng tiu cc (reinforce of negative reinforcement): Ly i nhng
phn thng, nhm kch thch nhng hnh vi thch hp, duy tr phn thng vn c
hng.
- Lch p dng nhng phn thng v hnh pht (schedule of reinforcement):
Phi m bo tnh kp thi mi mong t hiu qu cao.
- Tp dn (shaping): L qu trnh t t a mt hnh vi mi hc vo thc tp
trong i sng thc t mt cch chm, nhng chc.
- ng dng ra mi trng (generalization): Gip thn ch p dng hnh vi mi

hc vo i sng thc t.
- Duy tr (maintenance): Yu cu thn ch t thc hin cc thao tc p dng hnh
vi mi mt mnh, khng cn n s tr gip ca t vn vin.
- Trit tiu (Extinction): Gt b nhng hnh vi khng mun gi.
- Hnh pht (punishment): Nhm hn ch, lm gim nhng lnh vi bng cch gii
thiu nhng hu qu kh chu.
3. Thuyt Nhn thc - Hnh vi
y l mt phi mi ang thu ht ng o d lun. Thuyt ny ch yu nhm vo
lin h gia nhn thc v hnh vi. Phn ln nhng m hnh trong hc thuyt tng hp ny
c th c tm thy c hai thuyt hnh vi v nhn thc.
Vi thuyt ny, vic xy dng li khung t duy (nhn thc) l cn thit, thn ch
c hun luyn t xc nh v nh gi c nhng t duy sai lch dn n
nhng hnh vi thiu trng thnh, lp d, khng c chp nhn bi c nhn, cng nh
bi x hi.
Thn ch cn c hng dn h cnh gic khi du hiu ca nhng t tng
khng lnh mnh ny sinh trong u. Bng cch lin tc t nhc nh mnh, thn ch c
th ngn chn c nhng t tng tiu cc ny.
Chng nga cng thng (stress inoculation): L qu trnh phng nga, gip thn
ch thit lp mt thi quen lnh mnh, x l nhng cng thng khi chng va chm, to
c th ch ng. Trong , thn ch c gio dc v tnh cht v tnh nng ca s
cng thng (characters of stress), sau h c hun luyn cc k nng x l cng
thng, sau cng l bt tay vo thc hin nhng k thut x l c hc tp.
Chn ng lung t tng (thought stopping): L qu trnh thn ch s ngng li
nhng suy ngh v nhng hnh vi trong qu kh, nhng t tng khc x. iu ny gip
h tp trung vo nhng n lc hin ti, nhm ti i sng lnh mnh, tch cc trong
tng lai. V c bn, y l mt k nng gip thn ch on tuyt vi qu kh tiu cc.
Ni khc i - k nng ny gip thn ch trnh c bt c lung t tng tiu cc khi
chng mi va khi xng.
4. Thuyt Thc tin
Liu php thc tin: Ch trng vo la chn ca c nhn trong cuc sng. Theo
Wubbolding (1998), liu php ny tp trung vo 2 im then cht: (a) mi trng t vn

- v (b) th tc trong liu php. H ch trng mi tin trnh ch c th xy ra khi c nhn

cm thy an ton trong mt mi trng c bo v. Hiu r l, liu php thc t c
mt hnh thi uyn chuyn, thn thin, ci m, nhng cng kin nh trong nhng hot
ng t vn.
y l liu php tin phong bi William Glasser. Liu php ny nhn mnh n
thc ca con ngi, h tin rng con ngi hot ng c lp, x l cc tnh hung mt
cch c thc; khng b l thuc bi nhng xung ng v thc (nh trong thuyt phn
tch tm l ca Freud).
Glasser (1988) cng nu ra nim tin rng con ngi t thn c kh nng vn ln
v pht trin, c v mt th l v mt tm l. ng a ra hai khi nim rt th v, nh:
c c (old brain): hnh vi xut pht t nhu cu th l, nh cm o, thuc men, ngh
ngi
c mi (new brain): Hnh vi xut pht t nhng nhu cu tm l cao hn, trong x
hi hin i; nh an ton, c yu, a v trong x hi, ngha v mc ch cuc sng
Theo ng, nhu cu tm l gm:
- c thuc v (belonging): c quan tm v c chp nhn bi ngi thn,
bn b, c yu thng
- C quyn lc (power): c cng nhn, c thi th, c nim tin, t tin
- C t do (freedom): Nhu cu c t do trong chn la v quyt nh
- Vui chi, gii tr (fun): nhu cu vui chi, ci a, hc tp, gii tr
Cng theo ng, con ngi rt cn n mt nhn dng nh v trong x hi (identity) mt yu t tm l gip khng nh gi tr bn thn (self). V mi c nhn, trong bt c
tng lp x hi no cng cn n nhu cu c ha nhp, tr thnh mt thnh vin ca
mt nhm no c mt n tng c trng ring i din cho nhm y. Con ngi
khng th tn ti, nu h khng thuc vo mt nhm c trng no .
Khi c nhn ha hp vi mi ngi, anh ta c th c mt khun mt n tng
thnh cng (successful identity). Tuy nhin, nu mt nhn vt khng ha hp vi mi
ngi, chn nn, xa lnh, bt cn, anh ta c th c coi l c mt khun mt n tng
tht bi (failure identity).
Vai tr ca t vn vin: Nh l mt thy gio hng dn, n nhn thn ch vi
mt thi n cn, ci m. Quan h t vn cn c xy dng trn c s thn thin,

kin nh, v cng bng tha ng. T vn vin s dng nhng bui t vn tng
cng tnh tch cc v tnh xy dng trong hnh vi.
Thn ch cn c nhc nh rng h c quyn la chn v hon ton chu trch
nhim v nhng la chn . iu ny gip h c tinh thn trch nhim hn vi cuc
sng ca mnh. T vn vin s dng liu php thc tin khng o su vo qu kh ca
thn ch. Tri li, h tp trung nhiu vo nhng nan trong hin ti. T nhng gii
php tho g lun c x l trong bi cnh hin ti, m bo c tnh thc t trong
qu trnh t vn.
Mc tiu ca thc tin liu php: L gip thn ch thc c rng h cn
trng thnh v mt tm l, hp l v thc t trong nhng chn la c trch nhim i
vi x hi. Nh th, khi trng thnh, h s tr nn t ch, nng ng, tch cc ha
nhp vo i sng phong ph ca x hi. Sau , h s tr nn c trch nhim, sng
lnh mnh, bit tn trng ngi khc, ha hp, t c hnh phc.
Theo Glasser (1976) nhng biu hin sau y c coi l nhng hnh x lnh
mnh:
- Hnh vi khng tranh ginh, chp git.
- Hnh vi n gin, khng mt qu nhiu cng sc, thi gian hon tt.
- Hnh vi c th hon tt bi chnh c nhn, khng cn n ngi khc.
- Hnh vi c gi tr ngha vi c nhn v vi x hi.
- Hnh vi khin c nhn tin rng h s thng tin nu h thc hin chng.
- C nhn c th thc hin hnh vi m khng cm thy cn rt, kh chu.
Tm li, mc tiu ca thc tin liu php l gip thn ch xy dng cho mnh mt
k hoch hnh ng thc t nhm t c nhng nguyn vng c nhn. Bi l, nhiu
lc khng xc nh c hng i, khng bit mnh phi lm g s dn n nhng b tc
v kh khn cn tr trong tin trnh sng tt, sng khe, sng sung mn.
K thut s dng trong thc tin liu php: Da trn nn tng hnh ng
thn ch thc c h c quyn la chn. Liu php ny, ging nh nhng liu php
khc, s dng cc k nng nh: khai thc tnh khi hi - hng dn - cht vn nu cn ng kch - phn tch nhng trao i qua li - xy k hoch tr liu c th - trit thc
hin hp ng c tha thun bi hai bn.
Glasser (1980) cng khuyn rng t vn vin khng nn chn nn khi thn ch

khng t c k hoch ra. Hn th na, t vn vin cng phi n lc nhiu hn

na trong qu trnh tm hiu xem iu g khng lm ng. iu ny s cho c thn
ch v t vn vin nhng c hi c lm li t u t khu h lm cha hiu qu.
5. Kt lun
Nh trnh by, thuyt hnh vi, nhn thc-hnh vi, v thc tin liu php nhm n
hnh vi trong c nhn c ng gp quan trng trong qu trnh iu tit, ch ng
nhng hnh vi khng tt, v pht huy nhng hnh vi ng khch l. Mt nt chung ca
nhng thuyt ny l cp n mi trng x hi. iu ny gip khng nh c tm
quan trng ca hnh vi c nhn trong bc tranh x hi.
Nn nh, con ngi lun tn ti trong bi cnh lin i vi mi trng xung quanh.
T vn vin v th c nhim v mi gi thn ch hy nn c nhng hnh vi vi tinh thn
trch nhim.
ng c trong hnh vi c iu khin bi kt qu ca hnh vi. T vn vin l
nhng ngi u tin c c hi gii thch thn ch nhn thy gi tr thc s (hnh
phc hay tin ti vt cht) ca kt qu hnh ng.
Tt nhin, cng trong mt d kin kch thch t cuc sng, s c nhiu cch phn
ng, hnh x khc nhau. Nhim v ca chng ta, t vn vin v thn ch l chn ra gii
php ng x ti u, p ng c nguyn vng ca c nhn trong mi tng quan ph
hp vi i sng x hi, mi trng xung quanh.
Created by AM Word2CHM

PHN BN. K NNG V CHUYN NGNH TRONG NGHIP V T VN

T VN TM L CN BN

Chng 12. T VN HN NHN V GIA NH: THUYT H THNG

Chng 13. T VN NHM
Chng 14. T VN NGH NGHIP TRONG SUT HNH TRNH I NGI
Chng 15. T VN HC NG: BC TIU HC - TRUNG HC C S - TRUNG HC PH THNG
Chng 16. T VN I HC V PHC V I SNG SINH VIN NHNG GI SUY NGH
Chng 17. T VN SC KHE TM THN T VN CHO NGI NGHIN - T VN PHC HI LAO NG
Chng 18. THAM VN
Created by AM Word2CHM

Chng 12. T VN HN NHN V GIA NH: THUYT H THNG

T VN TM L CN BN PHN BN. K NNG V CHUYN NGNH TRONG NGHIP V T VN

1. Dn nhp
Hn nhn v gia nh hin din v tn ti t nhng ngy u ca lch s con ngi,
tuy nhin mi giai on lch s khc nhau, quan h nhng c nhn gn b trong gia nh,
nhng gc no , c nhng khc bit. Bt ngun t nn tng tn gio hay khng
c, hn nhn l mt giao ko chung sng vi nhau da trn nn tng cn bn l sinh sn
con ci v yu thng v chng. Ni khc i, hn nhn l nn tng gia nh.
Theo nh ngha, thng thng, gia nh l mt n v x hi, gm t hai ngi tr
lin, kt hn, hoc c sinh ra, sng chung trong mt h khu.
Vi nhng thay i c bn v nhiu mt, t kinh t n i sng, t vn ha x hi
n gia nh, mi trng v iu kin lm vic, gio dc v y t, truyn thng v hin i,
vai tr ca gii tnh thay i, hn nhn v gia nh ang ng trc nhng th thch
ln lao.
Tt nhin, con ngi c lc khng theo kp pht trin x hi, nhiu ngi khng
xoay x kp dn n tt hu, lng tng. Xut pht t nhng bc xc y, t vn hn nhn
v gia nh tr thnh mt nhu cu thit thc, nng bng.
2.Thuyt h thng cn bn (general system theory)
c sng lp bi Ludwig von Bertalanffy (1968), cn bn da trn l lun: gia
nh, ging nh bt c mt sinh th sng no (living organism), gm nhng b phn c
nhng tc ng h tng, nh hng n trng thi lnh mnh hoc nh hng xu n
nhng b phn khc. Nt c trng ca hc thuyt h thng cn bn ng dng cho t
vn tp trung vo ba khi nim:
- Nguyn nhn gy ra nhng kh khn (causality) khng phi n t mt pha,
n l kt qu (result) ca tc ng qua li t hai pha.
- H thng tm l - x hi (socio-psychology) c hiu nh l nhng khuynh
hng t duy v ng x c nhn lp i lp li (repetitions) gia nhng ngi trong mt
mi quan h, v d chng nng tnh.
- Nhng hnh vi c vn (problematic behaviors) phi c t trong bi cnh
lin quan n mi i tng trong mt t chc quan h. V d chng nng tnh phi c
nguyn nhn t anh ta, t v, hoc t cc con na.

V th, thuyt h thng cn bn lun c gng i tm nhng s c, ct ngha nguyn

nhn s c, v ngh gii php cho s c; tt c u da trn nn tng quan-h-linquan (related relationship) n tt c mi thnh vin trong gia nh. Theo thuyt ny, vn
ca mt ngi cng l vn ca c nh. Ni khc i, mt ngi c s c, iu
c ngha c nh c s c. y l mt khi nim rt ni cm trong thuyt ny.
Mt khi nim khc m thuyt ny ngh l nguyn nhn vng trn (circular
causality) l nguyn nhn ca nhng bt ha ch khng phi l ng suy ngh thng
(linear thinking); vn c coi nh li gii thch c cho rng nguyn nhn bt ha n t
mt thnh vin. gii thch k hn, ta c th hiu:
Nguyn nhn dng vng trn (circular causality): L m hnh cho thy nhng vn
cng thng l do hai pha. Ban u mt ngi c kin, ngi th hai phn hi, nu
khng tha ng, nht nh s c thm nhng gii thch, dn n tn cng, buc
ti.C th, hn bc nm i, hn ch nm li t hai pha, ging nh ci nhau, nhn tng
qut, ta c th minh ha cu tc ng: Ti anh, ti , ti c i bn; l rt chnh xc vi
m hnh ny.
Suy ngh ng thng (linear thinking): Tri li, thng thng theo li c, ngi
ta nhn vo nhng vn gay cn trong gia nh thng do mt ngi gy ra (identified
patient). Ti anh ta tt c. B b v con nh ca. Tt nhin chng ta thng c thi
quen bnh vc nn nhn (victim), tuy nhin, nhiu lc ngi c v l nn nhn li l
nguyn nhn gy kh cho h v cho ngi khc. Thnh ra suy ngh ng thng (linear
thinking) khng gii thch bc tranh mt cch khch quan, thng l vi suy ngh
ng thng, mt thnh vin trong quan h s l ngi b khp ti (Scapegoating).
Nhng gia nh mc hi chng tm thn phn lit (Schizophrenia families ngha bng): Trong gia nh c nhng biu hin, c ng o chuyn gia nghin cu
v i n nhng khi nim thng nht nh: mang tnh bnh l c gii thch di y:
- M m c hai pha (double blind): Khi mt pha nhn c mt thng ip c 2
ngha nn khng bit phi theo li no? V d di y:
Chng: Ly d khng phi l gii php t!
V: Anh y cp n ly d - v cn bo khng l gii php t. C ngha l sao?
- G tm vo nhau (pseudomutuality): Bng mt nhng khng bng lng. Bn
ngoi vn vui ci bnh thng, bn trong rn nt, chia r ngm ngm.
- Xung t gia nh (marital schism): Hai hay nhiu pha c nhng xung t gay

gt, l liu, cng khai, khng giu gim. Nh y ht phc ri. nh nhau sut ngy.
- K cm quyn (marital skewness): Khi mt ngi ln lt chn p, li dng, p
bc ngi cn li. Chng cha v ti. S v mt vnh
Nichols (1983) nhn mnh, vi i sng v chng, gia nh, l mt QUAN H
ch khng phi l TP HP NHNG C NHN li. V th nhng biu hin khng lnh
mnh ca mt c nhn trong gia nh phi l kt qu chung ca nhiu ngi - ch khng
phi duy nht l li ca mt ngi.
Cng ngy, qu trnh th ha cng t, ly chng, ly v ngi ngoi quc,
nhng iu ny buc chng ta phi suy ngh n nhng cp v chng c hon cnh l
lch rt khc nhau, trn nhiu bnh din nh: kinh t, vn ha, x hi. V th, yu t a
vn ha (multicultural) trong t vn hn nhn gia nh l khng th xem nh.
3. Tui th ca mt gia nh v cc chu k trong tui th ca mt gia nh
Tui th gia nh (family life): L giai on khi im t lc hai, hay nhiu ngi
gn b vi nhau v mt php lut hay do sinh sn cho n khi h chnh thc khng cn
sng chung vi nhau na.
Chu k tui th gia nh (family life cycle): Bao gm nhng thi k pht trin, tin
ha ca mt gia nh trong nhiu nm chung sng, gn b. Becvars (1996) gii thiu
9 thi k pht trin ca mt gia nh nh sau:
1. Cn c thn - mi ngi khc l vi nhng ngi c thn khc trong x hi.
2. Mi ci - c nhng thay i cn bn thch nghi vi i sng v chng.
3. Sinh con - c thm ni lo, nh thm ngi, c th h khc nhau, ng, cha, chu.
4. Con sp i hc - phi lo nhiu hn, tn thi gian, v chng mt i s ring t,
bn, i ph vi tr.
5. Con i hc - lin h vi nhng mng khc trong x hi, bn hn, lo nhiu khon,
phi chia thi gian gia con ci v bn i.
6. Con ci tui dy th - lo lng v nhng pht sinh mi, i din vi c tnh ca
con ci, xung t, chi ph, sc p cng vic, trng trch vi x hi, gia nh.
7. Con ci ln ln ri xa nh - con i hc, i lm, ly v, i din vi nhng u t
v con ci, sp v gi, cng vic, chuyn chn gi, mu thun v nhng d nh cha
thc hin c.
8. Trung nin - lo chm sc cho mnh, n nhn du r, quan tm n cha m by

gi gi, lo lng v cuc sng sp v hu, nhng vic thc hin d dang.
9. V hu - i din vi ci cht ca cha m, anh em, bn b, lo cho con v chu,
sng v ngha, sao nhng chuyn chn gi.
Vi nhng gia nh thnh cng, vic p ng v x l nhng i hi ca tng thi
k thng uyn chuyn nhp nhng, song nhiu gia nh khng c may mn nh th,
h va vp vi nhng th thch v khng gii quyt c, v th c nhng kh khn
ny sinh.
Cn bit, d gia nh thnh cng hay kh khn, h u tri qua kinh nghim gn b
gia nh (family cohesion). Nhng gia nh thnh cng thng: hnh phc - vn hnh nhp
nhng - vng vng - n nh, h cn: quyt tm - nh gi cao nhng thnh vin khc ginh thi gian cho nhau - i thoi tt st sng trong i sng tm linh - bit x l
nhng xung t mt cch c hiu qu. y l khi nim c gi l kh nng thch ng
ca tng c nhn trong gia nh (adaptability).
Mt m hnh da trn mc gn b trong gia nh (family cohesion) v kh nng
thch ng (adaptability) cho thy cu trc ca gia nh lng lo hay tht cht:
A. Kh nng thch ng ca tng c nhn thp + v tnh gn b thp.
gia nh mnh ai ny lm - xa cch - gia nh thiu tnh on kt, t quan tm
n nhau.
B. Kh nng thch ng tng ngi cao + nhng tnh gn b thp.
gia nh c th ln xn - xa cch - khng gn b - khng ai ng chm n nhau
- sng ri rc.
C. Kh nng thch ng ca tng ngi thp + tnh gn b cao.
cc thnh vin l thuc vo nhau qu nhiu - quan tm n nhau qu nhiu - cu
trc gia nh c th cng nhc, th ng, thiu linh hot.
D. Kh nng thch ng tng ngi cao + tnh gn b cao.
c th dn n l thuc thi qu - quan tm nhiu n nhau - hoc mc
nh, to nn mt gia nh c nhng lin h rng buc ln nhau, c trch nhim vi nhau.
E. Kh nng thch ng ca tng ngi trung bnh + tnh gn b va phi.
Gia nh gn b c quy c - h gn b vi nhau trong mt th ch c co gin h c khong cch khng gian va phi gia nhng c nhn - h gi mt khong cch
uyn chuyn nht nh.

L tng nht l nhng gia nh khng ri vo thi cc m ch mc trung dung

(trng hp F). H khng qu xa cch nhng cng khng qu v vp l thuc ln nhau.
H quan tm v ginh cho nhau mt cch va phi.
Wilcoxon (1985) khuyn cc t vn vin hn nhn gia nh nn tm hiu xem thn
ch ca h ang trong thi k pht trin no ca 9 chu k i sng gia nh, t nhng
ng cm v lin h n cng tc t vn s m bo c tnh thi s, p ng c
nhng nhu cu ca thn ch. Tt nhin khng phi gia nh no cng tri qua 9 thi
k, nh nhng gia nh v sinh, gia nh ch c mt cha hoc m, gia nh ly d. V th t
vn vin cn quan tm n tng hon cnh ca thn ch mt cch c th.
Bowen (1978) gii thiu vi khi nim m t tc ng qua li h tng trong quan
h gia nh, cho thy nu mt gia nh hot ng khng nhp nhng lnh mnh l gia nh
c nhng bt n, ln xn:
- Kt trong li (enmeshment): l m hnh mt gia nh m nhng thnh vin l
thuc v da vo nhau qu nhiu v hu nh h dm chn nhau trong nhng vai tr ng
ra phi c phn chia r rng, c th. C m mt la. C i bng u.
- Ko b kt cnh (triangulation): xy ra khi mt hay hai thnh vin ca gia nh
cu kt li, vi mc ch to ra ng minh, gy th mnh i lp vi mt hay nhng
thnh vin khc. Vo ha, ko b.
4. T vn hn nhn gia nh i chiu vi t vn c nhn/ t vn nhm
Mc du c nhiu im ging nhau c bn v hc thuyt v k nng p dng trong
t vn hn nhn gia nh v nhng thnh thi t vn khc; tuy th, t vn vin c th d
dng nhn ra s khc bit l tnh h thng v tnh quan h trong t vn hn nhn gia
nh.
Mc ch ca t vn c nhn/ t vn nhm l em n s thay i ca c nhn
trong bi cnh thn ch i din vi chnh h v vi th gii trc h l nhng ngi xung
quanh. Mc ch ca t vn hn nhn gia nh c im khc hn mc tiu t ra l gip
thn ch thay i bi cnh c bit khi h cn phi c nhng n lc dung ha vi chnh
h, vi th gii, v c vi i tc ca h trong mt quan h rt c bit - quan h gia
nh, v chng.
Hn nhn l mt quan h c bit nht, trong hai con ngi i vo i sng ca
nhau, l thuc vo nhau qu nhiu, qu su. Nn t vn vin cn thc su sc rng h
ang lm vic vi mt quan h rt c bit. V th h cn nhy cm, tinh t.

Trong t vn c nhn/ nhm, thn ch c ngh sng c trch nhim trc tip
vi bn thn v c trch nhim gin tip vi th gii. Vi t vn hn nhn gia nh, thn
ch c yu cu sng c trch nhim trc tip vi bn thn, trc tip vi i tc khc
(chng, v, con ci). y l iu m thn ch phi c gii thch r trong sut qu trnh
t vn.
T vn c nhn/ t vn nhm, thn ch cn n lc lm vic, tm gii php mang
tnh c nhn. Ngc li, thn ch trong t vn hn nhn gia nh phi lm vic, tm gii
php cho nan trn tnh thn cng tc vi i tc ca mnh. V th y l c gng v
n lc chung ca c hai ngi. y l mt vic lm tng i kh khn, nht l trong
iu kin cng thng. C tng tng, nu tnh hung khng qu xu, h khng tm
n dch v t vn (!) V nhiu khi pha no cng c v c l c.
Bi cnh t vn hn nhn gia nh cn c m x v tho lun nhiu hn trong
t vn c nhn. D t vn hn nhn gia nh nhn b ngoi ging nh t vn cho nhm,
chng ta vn nhn ra s khc bit v vai tr ca nhng thnh phn c nhn trong gia
nh, nh cha m, con ci v chng, anh em H ng l nhm, song l mt nhm rt
c bit.
Sau cng, c tnh suy ngh ng thng (linear thinking) trong t vn c nhn/ t
vn nhm th hin kh r. Nhng trong t vn hn nhn gia nh, c tnh h tng vng
trn ca nguyn nhn (circular causality) li l mi nhn cn phn tch.
Resnikoff (1981) yu cu t vn vin hy t cho mnh nhng cu hi t thm
nh xem h hiu v thn ch ca h mc no, qua nhng cu hi di y:
- Gia nh thn ch xut hin c v b ngoi nh th no? Gn b hay xa cch?
- Nhng hnh vi d gy ra tiu cc no xut hin nhiu nht? Ni to, ci v,
li?
- Cm gic khng kh chung cn bn ca gia nh? Ai l ngi pht biu nhiu
nht? Pht ngn vin ca c nh c phn nh c cm gic chung ca mi thnh vin
trong gia nh?
- Nhng vai tr c nhn ca ngi gy ra chng i trong gia nh? Biu hin no
thng xuyn nht cho thy gia nh c s i u, bo th?
- Cc thnh vin trong gia nh c khc bit hay na n nh nhau? Nu c b phi,
nhm, c tnh ca nhm y?
- Gia nh thn ch ang trong thi k pht trin no (trong chu k 9 giai on)?

- Phng php tho g no xem ra kh thi nht i vi gia nh thn ch?

5. T vn hn nhn v chng
Khc vi t vn hn nhn gia nh (thng lin quan n con ci, ng b), t vn
hn nhn v chng ch yu c i tng l hai v chng; c th l do h tm n dch v
t vn l v con ci, ng b, nhng vn cng thng ch yu chnh l hai v chng.
Bt lun ai l ngi khi xng dch v t vn, mt t vn vin kho lo phi sp
xp, thit k mt mi trng trong hai ngi u c trch nhim trong cu chuyn
au u, v nhn mnh rng: nu c hai ngi c thin ch, thnh qu gt hi c s
c li ch cho c hai ngi. Nu t vn vin khng thit k c mt mi trng nh
th, nht nh c hai ngi (v v chng) u khng c mt ci nhn tch cc ni t vn
vin.
T vn vin c bit trnh t vn hai ngi mt cch ring r bng nhng ca t
vn khc nhau, lm th, nht nh s to ra nhng hiu lm khng cn thit, dn n hoi
nghi v c nhng thi bt hp tc rt c th s xy ra. Nht l t vn hn nhn v
chng l em h li gn nhau hn.
Khi mt i v chng n vi t vn vin, h cn c gii thch r chuyn t vn
ring r l iu khng c li cho tin trnh t vn. H cn hiu v nhng kh nng ri ro
s c th xy ra v iu kin khch quan (thng thng nh th), vn t nh s rt d
a n hiu lm.
V mt ch quan (khi mt thnh vin k v quan h m h ch s hu 50% v d
kin v c nhn t mt pha), t nhng cm gic mt chiu, chp m, t kh c th
s gy ra nhiu rc ri, c hi nhiu hn l li ch v khi phi nghe cu chuyn t 2
pha nh th, t vn vin c th b ln ln.
Mt iu cn bit, mt trong hai ngi (thng l ph n) c v hm h vi t vn
v ngi cn li (thng l nam gii) khng h hi trong lc u. T vn vin nn trnh
c thc ngi th hai. C th, nu kho lo, t vn vin s hm (slow) ngi nhit
tnh li ngi chm chp kia theo kp. Vn tc ca hai ngi phi ng u, nh th
hiu qu t vn mi cao c.
Sau khi i v chng thng nht v ng vi dch v t vn h c th chn la
mt trong 5 li tip cn t vn c lit k sau y:
Thuyt Phn tch tm l (psychoanalytic theory): Trong nhng gt mc thng
c quy v cho thn nhn ca v (hoc chng) hoc c hai ngun trong qu kh tc

ng ln i sng tnh cm hin ti ca h. C th chng hoc v lun coi ngi phi

ngu (transference) l hnh nh ca ai trong thi th u, ni nhng xung t v kinh
nghim kh chu xy ra. V th, nhng kinh nghim au thng trong qu kh cha
c x l, nay quay tr li gy kh khn cho quan h hin ti. Nhng gic m c k
cho t vn vin nghe, t c ba ngi, s tm ra cn nguyn ca nhng ln cn, rt
c th xy ra. Theo Baruth v Huber (1984), gii php tt nht l van x (catharsis)
c hai c trt ra nhng bc xc dn nn lu nay.
Thuyt Nhn thc - x hi (social-cognitive theory): Nhn mnh n ch ngha
hnh vi (behaviorism) trong thn ch hc c t mi trng. Gt mc c xem
l kt qu mt ngi hc hi t nhng hn nhn khun mu khc qu nhanh, nhn thc
qu su, suy din qu xa; trong khi ngi v (hoc chng) hc chm hn, nhn thc
khng su nn khng theo kp ngi bn i. Khi i thoi c nu ra, c th im
xut pht l chn thnh, nhng qu trnh trao i s c nhng khc quanh pht sinh sai
lc, hiu lm c th xy ra. Nu i v chng khng x l kp, vn s ny sinh v pht
trin n mt lc no khin quan h ca h gp phi lng tng, ln su, sa ly. Cng
c c p dng cho tho g l tp trung vo i thoi trong bi cnh hin ti, trnh o
su qu kh, thc hin nhiu bi tp (homework) to mt xu hng hnh vi mi, v
ng kch (role playing) hai bn c nhng cch chn la mi, tch cc hn trong vic
x l nhng im nng trong i sng gia nh. Mc tiu l gio dc c hai cng c
vn tc v nhng mong i thc t - ph hp vi iu kin hin ti ca hai ngi.
Thuyt h thng gia nh theo Bowen (Bowen family systems theory): Ch
trng mi thn ch cn tch cm xc (emotions) ra khi suy ngh (thought); tch bn
thn ra khi ngi phi ngu, ng gi y l qu trnh phn bit (differentiation). S
chnh lch v mc trng thnh cm xc (emotional maturity) ca hai ngi l mu
cht ca kh khn. Khi c xt v cng thng xy ra, ngi khng c trng thnh
cm xc s c nhng phn ng nh sau:
- Vn cc (fusion): ni gp li mt cch thiu cn nhc, ci g cng dnh lu n
mt cm xc cng nhc, g b, quu c bc xc
- ng cht, ct t (cut off): h trnh n, co cm, t ni, lng trnh.
- Kt b vi ngi khc (triangulation): h tm n vi ngi th ba, c th l
ngi thn, con ci, anh em to ng minh.
Hng gii quyt tp trung vo vic tch thn ch ra khi nhng quan h gia nh
vi anh em, b con, ngi thn, sau tp trung vo vic n nh tnh cm, ly th cn

bng, t tin. Nhn thc mi cn c xy dng bng cch tr li nhng cu hi c ni

dung v quan h gia nh c tho lun thn ch c mt cch nhn, cch ngh mi.
Trng thnh v mt t tng s dn n trng thnh v mt cm xc.
Thuyt Xy dng - Chin lc (structural-strategic theory): Thuyt ny tin rng
nhng kh khn bp bnh trong i sng gia nh bt u t nhng phn ng th ng,
x l km khi v chng tri qua nhng thi k pht trin ca chu k i sng gia nh.
Kh khn trong i sng v chng l nguyn nhn nhng khc khc, nc ci, cng
l ci gn h li trong mt c gng chng . T vn vin cn thuyt phc i v chng
thay i hnh vi ca h v nhng hnh vi c gng trong qu kh chng minh l khng
c hiu qu.
V th mt chin lc nhm ti nhng ci t, nhm thng vo nhng mng cn sa
i (problematic areas) l iu cn thit. lm tt, t vn vin phi nng ng, hng
dn, ch li, kho lo trong vic to ra mt k hoch c th vi tng bc nh, gip v
chng thn ch i ng vi k hoch c ra:
- t tn (relabeling) li nhng hnh vi cn ci thin vi tn gi tch cc hn.
- Gy xc (pardoxing) kch thch v chng thn ch lm iu ngc li, v
nhng vic lm ny phc v cho tin trnh cha lnh.
- Lit k ra nhng triu chng (prescribing the symptoms) l vic gi ra nhng
hnh vi tiu cc trong qu kh (nh nhau, lng m) hai ngi c c hi thay i li
nhng hnh vi bng cch tp nhng hnh vi mi thng qua bi tp (homeworks).
Thuyt Hnh vi - Tnh cm hp l (rational emotive behavior theory): ch trng
n nhng t duy bt hp l l nguyn nhn dn n nhng trc trc trong i sng la
i. H bc xc v cch h nhn vo nhng s kin trong cuc sng, ch khng phi bn
thn nhng s kin y lm cho h kh chu. Thng thng thn ch hay c thi quen: thi
phng - ng x cng nhc qu mc cn thit, v l, v tr thnh ngi theo ch ngha
tuyt i. H cng nhc trong cch nhn, c tnh ko cng, nghim trng ha, nguy him
ha mi tnh hung bnh thng, dn n nhng b tc tai hi. T vn vin cn lm
vic v nhng vn c nhn trc, khi c hai thng t tng, bc k n l h
s bt tay vo gii quyt chuyn hn nhn, sau khi mi i tc c mt khung t duy
mi.
6. T vn gia nh
Gia nh thng tm n dch v t vn bng nhiu l do khc nhau. Tuy th, im

chung vn l trong mi gia nh lun c mt k b bnh (identified patient), c vn cn

c cha tr.
Phn nhiu ngi ta quy ti cho mt ngi. Khng ai chu nhn ngi b bnh kia l
vn chung ca c gia nh. H khng thy mi ngi trong nh u chia chung trch
nhim ca vn .
V th t vn vin cn gip gia nh ci t li cu trc v ti thit li quan h gia
cc thnh vin h uyn chuyn hn trong t duy, hnh x, c s tn trng i vi cc
thnh vin khc trong gia nh. T vn gia nh tp trung vo khi nim nguyn nhn ca
nan trong gia tng di dng vng trn (circular casuality) trong mi thnh vin
u c trch nhim chia chung nhng triu chng (symptoms) ca nan .
Nhng khi nim sau y c s dng rng ri trong t vn gia nh:
- Tnh tng th (nonsummativity): nhn mnh n sc mnh on kt mt khi ca
c nh s mnh hn sc mnh ring r ca tng ngi cng li.
- Kt qu m h (equifinality): mt s kin c th dn n nhiu kt qu, cng nh
mt hnh vi xut hin s c nhiu ng c khc nhau.
- i thoi (communication): nhng HNH VI ca mi thnh vin l cch h NI
CHUYN, ch khng phi l HNH NG thun tu.
- Lut gia nh (rule of family): trong gia nh lun tn ti hai h thng lut: (a) lut
c ni c th ra v (b) lut hiu ngm.
- Cch x l trong nh (morphogenis): kh nng ca gia nh iu tit chc nng
i ph vi nhng kh khn trong gia nh. Ta vn hay gi l np nh.
- Hng nh ni mi (homeostasis): l trng thi ha hp, n nh, cn bng, vn
c xem l trng thi l tng cho mi gia nh.
T vn vin lm vic vi gia nh phi bit t nhng triu chng trong gia nh
vo bi cnh ton cc, mi gi mi ngi cng tc trong tinh thn trch nhim. Khng
quy trch nhim, cn coi triu chng ca mt ngi l ca c gia nh. Ni khc i, chnh
mi thnh vin trong gia nh, bng cch no tr thnh nguyn nhn gp phn to
ra nhng xung t trong gia nh. Trnh li cho mt ngi.
Nng lc tm l (psychodynamic): do Ackerman (1966) ph v quan nim truyn
thng, cho rng c nhn l trung tm ca nan trong gia nh. ng ch trng nhng
vn tiu cc ny sinh t qu trnh b cht trong h ni ti n tr thnh bnh l

(interlocking pathology); trong thn ch v c nhng hnh x khng lnh mnh.

ng gii thiu liu php nng lc tm l gip tng c nhn trong gia nh s
dng nng lc v nng lng ca h trong tin trnh tm hiu v thng cm chp nhn
nhng thnh vin khc trong gia nh. ng ch trng nhng gt mc thi th u (object
relations) nh hng n quan h hin ti, nn cn c gii ta v qun i. Mc tiu
ca thuyt ny hng n vic:
- Gip gia nh xa i nhng k nim au n trong qu kh bng nhng nhn thc
mi m, lnh mnh, tp trung vo hin ti vi tinh thn chp nhn, thng cm.
- Gip gia nh dp bt nhng t tng, hnh nh vn b bp mo, khc x.
- Gip gia nh ti thit li cu trc vn hnh ca gia nh (trch nhim v vai tr,
ng gp ca mi c nhn, trch nhim chung v ring).
- ng h tin trnh thng tin ca mi c nhn nh mt ng gp v tin trnh pht
trin chung ca c nh.
Liu php kinh nghim gia nh (Experiential family): Tp trung vo tng c nhn
trong bi cnh ln ca tng th gia nh. T vn vin s dng thi quen khng lnh mnh
(maladaptive behavior) ca gia nh nh cht liu h lm vic vi gia nh. T vn
vin s nhn vo nan xy ra trong gia nh c ngun gc t nhng c nhn khng c
kh nng biu l cm tnh vi nhng ngi nh khc, v thiu tnh ch ng c lp.
Cc thnh vin trong nh khng ch trnh n vi chnh h v c vi nhng ngi
khc trong gia nh. V th, h l nhng ngi tht s cht v mt cm xc
(emotionally dead). T vn vin c nhim v gip h ci m hn, t tip cn vi
nhng t tng mi, ri rt ra nhng kinh nghim mi m. T vn vin phi gip cc
thnh vin gn b vi gia nh hn. Satir (1972) cho rng khi i din vi cng thng,
nhng thnh vin trong gia nh phn ng qua bn cch c hi sau:
- Ly lng ngi khc (placater).
- Ch trch v ca quyn, gia trng (blamer).
- Xem thng, l l, t v bt cn, ra mnh thng minh (responsible analyzer)
- nh trng lng, trnh n sang vn khc (distractor).
Satir (1972) ch trng mi thnh vin trong gia nh nn s dng cm xc ca h
mt cch r rng, c trch nhim. B khuyn khch mi ngi nn cho nhau nhng phn
tnh, tr li chn thnh (sincere feedback) cng nh tch cc thng tho t c

nhng tha hip lnh mnh.

Whietaker (1989) khuyn khch cc thnh vin nn tp trung vo nhng kinh nghim
tch cc, nhm xy dng nhng quan h c ngha gia cc thnh vin trong gia nh
vi nhau.
Hnh vi liu php trong t vn gia nh (behavioral family counseling): Khng
ch trng n tnh nng h thng trong gia nh. H ch trng mi thnh vin cn phi
hc hi v thc hnh c nhng bi hc kinh nghim. H nhn mnh n cu trc ca
gia nh v nhng k nng i x, tip cn, trao i gia cc thnh vin trong gia nh.
H nhm ti mc tiu r rng, c th, c th quan st v kim chng c. H tin rng
thay i trong gia nh phi bt u t vic tng cng nhng hnh vi c ch (useful
deeds), c ngha, lnh mnh; v xa b nhng hnh vi v ch, khng hiu qu, thiu
lnh mnh ca cc thnh vin trong nh.
Ti thit c cu trong t vn gia nh (structural family counseling): c sng
lp bi Salvador Minuchin (1974) v ng nh ngha cu trc gia nh l nhng cch thc
bnh thng hng ngy (formal ways) m gia nh vn dng sp xp li trt t gia
nh. H ch trng thay i c cu trong nhng gia nh c nhng du hiu trc trc
qua vic xc tin nhng thay i trong cch c x giao tip vi nhau. ng ch trng gia
nh nn c nhng gii hn c th r rng (clear boundaries) gia cc thnh vin. Ngi
no nhim v ny. H mun vch ra nhng ng hng sai phm tr thnh thi
quen, t ph v nhng thi quen ny. T vn vin s tn dng nhng c hi mt
thnh vin c nhng hnh vi khng lnh mnh, sau mt mi trng ci m c thit
lp c nhn c c hi sa cha hnh vi khng lnh mnh .
Chin lc liu php trong t vn (strategic family counseling): Do Jay Haley
(1973) v Cloe Macdanes (1991) khai thc. H ch trng tr liu tht mau. Khng cn
gic ng. Theo h, hc nhng k nng cn bn v p dng l c h khng ch trng
n hnh vi, nhng li quan tm n qu trnh ca hnh vi nhiu hn. H thch lit k ra
triu chng khng lnh mnh (prescribing the sympyoms) mt cch c th v c nh s
ln lt s dng nhng triu chng tiu cc ny, di s gim st ca t vn vin, (nh
nhng triu chng tiu cc xy ra t nhin trong hng ngy), sau ton th gia nh s
ty chay nhng hnh vi tiu cc ni trn. V th nhng thnh vin s tri qua nhng au
n (ordeal) khi phi chu s phn i ca c nh. Nhm ny cn ch trng ra tht
nhiu bi tp (homework) xen k gia nhng ca t vn gia nh c c hi thc tp.
Tm li, liu php ny rt c tnh thc dng.

Tp trung vo gii php (solution-focused family counseling): L liu php bin

th ca liu php chin lc. Phn ln liu php ny t Milton Erickson (1954) vi khi
nim s dng nguyn tc gia nh (utilization principle) trong nhng nan v hnh vi
tiu cc xy ra trong nhng ca t vn c s dng trit nh gi cho gii php.
ng tin rng trong mi c nhn, lun n cha mt kh nng t cha lnh v vn ln.
ng khuyn khch nhng hnh ng nho nh s dn n nhng hnh ng c ngha
hn.
f(hnh vi) = (Vic nh) x (n) = VIC LN
im son ca liu php ny l nan xut pht t cch nhn ca c nhn vi ngi
thn. ng ngh gip thn ch thay i ci nhn vi ngi thn trong bi cnh nhng
gii php trong cc ca t vn cn c thc hin vi tinh thn nghim tc.
Liu php k chuyn (narrative family counse]ing): L liu php gia nh tr nht,
do Michael White v David Epston (1990). H p dng trit kh nng hi nhng cu
hi c ngha, phc v tin trnh thay i i vi thn ch. Thuyt ny ch trng con
ngi sng bng nhng cu chuyn h k. V th nhng mu chuyn c ngha, trong
sng, lnh mnh, sng ng s gip hnh thnh mt li sng tch cc trong thc t. H
ng h nhiu cu chuyn tch cc c k ra t c nhng la chn tt nht v
nhng chin lc tch cc c p dng, t c nhn s kt li cu chuyn cuc i
(rewrite new stories) nh mt tc gi c tinh thn lc quan (optimistic author), nhm to
tnh tr liu cho nhng nan trong cuc sng. H ch trng mi thnh vin trong gia
nh hy tch hnh vi ra khi con ngi (externalize problem), nh th vn s c
tp trung m x, thay v c tp trung vo con ngi. y l mt nt tch cc. Nh l
ta ni: n cp l mt vic lm xu v con ngi cha hn tt c l xu khi n cp. Tnh
tch cc, nhn vn vn l th.
7. Kt lun
T vn vin khi lm vic vi gia nh, hn nhn gia nh, hn nhn v chng ang
ng trc nhng yu cu rt nghim tc khi c cu gia nh trong mi x hi ang thay
i rt nhanh.
Mi trng c tc ng trc tip ln sinh hot ca mi gia nh. Mi gia nh li c
nhng iu kin v hon cnh rt c bit. V th, t vn vin cn xc nh c hon
cnh c th ca tng gia nh qu trnh can thip s t c hiu qu cao nht. Cn
bit, t vn gia nh, hn nhn, v chng l mt hnh thi c trng trong quan h
gia h l mt quan h vng trn, ngha l khng c ai sai, ch c nhng s khc bit

cn c iu chnh cn bng nhng hnh vi lnh mnh c ny mm, bn r v

pht trin.
Nhng kh khn ca cc thnh vin trong gia nh gp phi thng l nhng h ly
trong qu trnh tc ng h tng gia nhng thnh vin khc nhau trong gia nh. Nh
th, t vn vin s lun tranh th mi c hi a nhng thnh vin ca gia nh xch
li gn nhau hn. cng l tiu ch cao nht ca t vn trong hn nhn v gia nh.
Created by AM Word2CHM

Chng 13. T VN NHM

T VN TM L CN BN PHN BN. K NNG V CHUYN NGNH TRONG NGHIP V T VN

1. Dn nhp
Mc d mi c nhn l mt sinh th rt c bit, song v sng chung trong mt x
hi vn c nhng kh khn khch quan ging nhau, nn nhiu ngi s c cng mt loi
nan tng t. V li, con ngi l sinh th c tnh x hi cao, nn t nhiu h cng
chia chung nhng trn tr, bc xc, nhc nhi nh nhng ngi khc trong x hi.
Nhiu din bin khi xy ra s c tc ng ln ln x hi, nh hng n nhiu
ngi trong x hi, v d thin tai, kinh t i xung, dch cm g, tro lu vn ha, tin
trnh cng nghip ha Nhng s kin va n c trn v tnh to ra nhng nan rt
chung, v th t vn nhm l mt nhu cu rt thc. Hn na kinh nghim lm ngi cho
thy nhiu lc trong x hi rng ln kia, s c nhiu ngi tri nghim qua nhng vn
rt chung (common concerns) trong cuc sng nh bnh tt, ly d, v n V th t vn
nhm cng c c s c tho lun.
Ti sao t vn nhm? L do n gin l t vn nhm s tit kim tin bc ca thn
ch, cng sc v thi gian, vn quy ra thnh nhng i lng kinh t khc khng nn
lng ph.
Ring vi Vit Nam, trong tng s 67 bi tham lun trong k yu T vn Tm l Gio dc, khng c bi no vit qua v t vn nhm. Ch c TS. Hunh Vn Sn vit
v Hiu ng lan ta t chng trnh t vn trn sng pht thanh - c cp n cm
gic tn thnh hoan nghnh ca bn nghe i khi mt vn c m x ngoi phm vi
hai ngi: t vn vin v thn ch. Tt nhin t vn nhm, theo tiu chun c thc
hin Hoa K li khc hn.
im quan trng m t vn nhm em n x hi nh mt p ng c ngha v
n cho cc thn ch mt c hi c tri nghim s quan tm t cc thn ch khc. H
s cm thy mnh bnh thng hn, v nhng vn bc xc ca h cng l nhng vn
bc xc ca bao ngi khc.
C vi ng nhn cho rng:
- T vn nhm khng tht, ch l huyn thuyn b ni, khng t hiu qu
- Nan khng c coi nng, ch l mt hnh thc tr liu cp hai.
- H xem nh c nhn, mi ngi b lt trn trung trn bnh din tm l.

- Thn ch b lt o v buc phi tri lng mnh ra.

- T vn vin xc ni, cht vn, nng ny, gn nh mt cuc ty no tp th.
Thc t chng minh ngc li. Trong chng ny t vn nhm s c cp v
m x k hn nh mt tham kho cn thit, da trn kinh nghim gio dc tm l Hoa
K.
2. V tr ca t vn nhm trong nghip v t vn
Mt nhm c nh ngha l t 2 ngi hoc hn tr ln, trao i vi nhau v c
cng mc ch v nhu cu chung. Trong sinh hot hng ngy, ai cng c kinh nghim vi
nhm, nh trng, s lm, hng xm, vui chi nhm, i du lch
Giao tip l nhu cu ca con ngi. Cha k n c nhng cng vic i hi phi
c nhiu ngi mi thc hin c. Th th to sao li khng t vn theo nhm ch?
Tt nhin khng phi loi nan no, thn ch no cng thch hp cho tin trnh t
vn nhm. Cng vic ca mt t vn vin khi ngh n t vn nhm l phi cn thn tr
li nhng cu hi: ai l thn ch thch hp, nan g, khi no, nh th no, ti sao t
vn nhm. Cng nh vi trng hp, t vn nhm khng th thc hin c, chng hn
nh t vn nhm cho mt s hc tr c thi v hnh vi ph phch. Gom cc em li,
chng ta khng khc no t hi mnh v t hi cc em!
T vn nhm, xt v mt cn bn, khc t vn c nhn v (a) mc ch, (b) khu t
chc, (c) thi gian ko di ca mt ca t vn, (d) v k thut. Tuy nhin tnh lm vic
(work) trong t vn nhm rt cao - trong sut mt ca t vn lc no cng c tc ng v
tip cn xy ra gia cc nhm vin.
Gazda (1989) nh gi cao rng t vn nhm vi c trng si ni, sng ng
gip thn ch ngn chn nhng t tng tiu cc, sa cha, v thng tin c v
phng din c nhn ln c ch li cho c nhm trong nhng giao tip rt thc t, v cc
nhm vin cung cp nhng chia s t nhiu gc nhn khc nhau.
Nhng thun li ca t vn nhm em n cho c nhn khi h tm thy ng cm
trong quan h vi nhng c nhn c cng cnh ng. Qua tc ng vi nhng c nhn
khc, h hc hi c nhng bi hc kinh nghim trong s tng quan x hi. H c c
hi c tip cn vi nhng kinh nghim phong ph t nhng th gii quan khc nhau,
v ngc li h cng c c hi th nghim v tch ly c nhiu thng tin v d kin
hn.
Thn ch s c dp bc l nhiu phng php x th, gii php cho cng mt vn

. Sau cng, t vn nhm khuyn khch thn ch v h hc hi mt cch gin tip nhng
k nng phong ph, chia s bi nhng thn ch khc. Nhng nghin cu gn y cho
thy t vn nhm rt hu hiu cho:
- T vn hc ng khi lp 9, 10 (cho cc em nht nht, c kh khn trong cc
k nng gio tip x hi). (Hutchinson: Freeman, Quick, 1996).
- Hc hi t t vn nhm dn n chia s cng tc kinh nghim gia cc thn ch
nhm t n mc tiu k hoch trong nhm cao hn, theo Avasthi (1990).
- H tr trong t vn nhm rt hu ch cho nhng thn ch n sau ly d (Blatter v
Jacobsen, 1993).
Ngoi ra t vn nhm khng th thiu c trong nhng trng hp cai nghin,
nn nhn chin tranh, ngi b bo hnh v tnh gio dc trong t vn nhm rt cao.
Tuy nhin, t vn nhm cung c nhng hn ch v nhc im nh:
- N khng ph hp cho nhng thn ch c nhu cu v nan thuc nhn cch v
c tnh.
- Vn su xa ca thn ch i lc khng c m x, khai thc trit trong
mi trng nhm.
- T vn nhm c th gy sc p, buc t vn chia s khi h cha sn sng.
- T duy theo ha (groupthinking) i khi c th dn n nhng thnh kin, khun
so, bo th, b tc trong tin trnh t vn c nh hng tiu cc.
- Tnh b phi c th xy ra, mc tiu v tc dng ca t vn nhm c th b nh
hng.
- Nhiu thn ch khng c tinh thn cng tc, ch mn t vn nhm cho nhng
hnh vi v mc ch c nhn.
- Vn thi gian v a im lun l mt tr ngi rt ph bin.
- Nu nhm khng x l v t mc tiu ra, tt s khng trnh khi nhng xung
t, hnh vi thiu tn trng, c hi, nh th nh hng tiu cc s ln hn.
3. Cc loi t vn nhm
T vn nhm c nhiu hnh thi, v nhm cn c thit k p ng nhng nhu
cu rt ring, ph hp vi yu cu chung nht nh ca mt nhm c bit. Thn ch n
vi t vn nhm tht ra vn c nhng nhu cu v mng tm l, nhu cu c ngi khc

chp nhn, mun thng tin, v cc vn c nhn khc.

Gio dc/ hng dn cho nhm: Theo Brown (1998) ch yu mang tnh gio dc
v xy dng v nhng vn gay cn chung ca x hi nh nghin ngp ma tu, quan
h tnh dc tin hn nhn, HIV, AIDS, cc giai on pht trin ca tui dy th v thanh
nin mi ln. y khng phi l t vn nhm. V tc ng v ng gp ca cc thnh
vin tham gia rt hn ch, ch c ban t chc a ra thng tin l ch yu.
Vi ngi ln tui: Nhng chng trnh gio dc ny gip trong cc lnh vc nh
i din vi tui gi, c nhn ngi thn va ra i, vn sc khe, phc li, li ch
cng ng. Ngoi ra cc nhm nh ph n, thanh nin, cng nhn lun c nhng nhu
cu gio dc v thng tin, t vn nhm v th s hu ch. C ngi cho rng y l t
vn cng ng, song thut ng ny cn c hiu trong iu kin hon cnh c th.
Vi tr em: T vn nhm gip cc em pht trin nhng k nng x hi. c bit
vi sinh vin v lp tr, t vn nhm cho h tm n nhng thng tin v gii php lin
quan nhng vn quan trng, nng bng, nh kim ch nng gin, quan h tnh dc
lnh mnh, k nng hc tp, vn hng nghip, lao ng
T vn nhm trong gii quyt cc vn c nhn: Gip thn ch gii quyt
nhng xung t v b tc trong quan h hng ngy; khng ch vi nhng vn gai gc
ca hin ti m c nhng k nng cn thit gii quyt nhng trng hp tng t
trong tng lai. Theo Gazda (1989) t vn nhm khc vi chng trnh gio dc hng
dn ch:
- T vn nhm tp trung vo vn tc thi, c ni dung trng tm xoy vo thn
ch, - trong khi chng trnh gio dc hng dn tp trung vo nhng vn khng
i hoc c nh hng chung n mi ngi.
- T vn nhm c tnh ch o cao, gip thn ch gii quyt vn thuc phm tr
hnh vi v nhn thc; nn mang tnh ci t nhn thc cho thn ch nhiu hn, iu ny
khng c trong gio dc hng dn.
- T vn nhm gi gn trong khun kh nh hn, gn gi hn, trong khi gio dc
hng dn m rng ra vi cng chng, mi trng ging nh lp hc, ging ng vy.
Tt nhin, nhn k, t vn nhm (nu c t chc v kt thc nhanh chng), s
khng khc hng dn gio dc my. V nhanh qu, tnh ci thin nhn thc v sa i
hnh vi khng c iu kin pht trin vi mi trng t vn nhm. y chnh l im c
th then cht t vn nhm khc vi gio dc/ hng dn.

Liu php tm l/ nhn cch cho nhm: c son ra nhm gip thn ch x l
cc vn thuc phm tr ri lon v tm l. V th, t vn nhm trong khun kh ny
tp trung vo vic gip tng c nhn mt - kin to v iu chnh li h thng tm l sao
cho lnh mnh, hiu qu hn - trong tng tc bi cnh t vn nhm.
Ging t vn c nhn, t vn nhm trong lnh vc tm l c nhiu im ging nhau,
tuy nhin im nng ca t vn nhm tm l xoay quanh vn khung tm l ca nhiu
ngi, mt mng lin quan n tnh cm v cch ngh, mang tnh cht h thng, v th
thng ko di vi con s cc cuc hn t vn (sessions) nhiu hn.
V tnh cht tinh thn ca t vn liu php tm l, loi liu php ny thng c t
chc trong nhng trung tm y t bnh vin tm thn vi nhng thn ch ang iu tr.
Tuy nhin, vi nhm gii quyt nhu cu c nhn th s c t chc nhng a im
ngoi tr bnh thng.
Nhim v c bit cho nhm: c thit k nhm gip c nhn p dng nhng
nguyn tc v qu trnh vn hnh (lin quan n c mt nhm ngi) vo mt cng tc
nht nh. Con ngi l yu t rt cn thit cho nhng c quan, t chc, n v, khi hot
ng ca tp th c nh hng tc ng h tng trong vic sn xut hoc to ra nhng
sn phm. T vn vin trong bi cnh ny nn tp trung vo gii quyt nhng vn ni
b c quan v c bn ngoi, vn ng mi ngi tham gia ng gp kin; tin trnh
p dng v thao tc gia cc b phn trong c quan, t chc, n v t c hiu qu
v cng vic chung c thc y.
Ngoi ra cn c nhng hot ng nhm cho cc c nhn vi nhng mc ch khc
nh nhm t chc v lch s khu vc, nhm sinh hot vn ha truyn thng, hip hi, ban
ngnh, hun luyn. Hoa K nhm T (T-group) l nhm tp trung vo vic hng dn
nghip v.
Ngoi ra cn c c nhm c tiu ch phc v cho nhng nhu cu c trng khc,
n t cuc sng phong ph v a dng. Trong cc nhm vin t nhm hp, t t
chc, tp trung gii quyt nhng vn c lin quan n s thch, tm nguyn, v nhu
cu ring. V d nh hi nui chim, nhm nhc, nhm sn bn, nhm th dc
4. Cc thi k trong qu trnh nhm lm vic
Ging nh nhng c quan sinh th (living organism) khc nhm cng c tui th
bao gm nhng thi k pht trin rt c trng. Khc vi t vn c nhn, lm vic vi
nhm cn ch trng n tng thi k mt. y cng l nt c trng ca qu trnh lm

vic vi nhm. Mc d c hai hnh thi tr gip u c mt lch k hoch, tuy nhin trong
lm vic vi nhm, tnh i st lch k hoch (work schedule) th hin rt cao. Nhiu
trng hp, mi ngi n vi nhm v cng hot ng vi nhm. V th t vn vin cn
c nhng kinh nghim v kin thc cn bn v cc thi k ca nhm, iu ny s gip
nhm hot ng thun li, nhp nhng, v t hiu qu cao hn.
Nhng tranh ci v ni dung hot ng (content) v thi gian (time length) v thi
im bt u v kt thc (when) cho tng thi k vn ang c tho lun. Tuckman
(1965) gii thiu mt m hnh 4 thi k trong thi gian hot ng ca nhm bao gm:
(1) to nhm, (2) bo tp/ lut chung, (3) gii quyt, (4) kt thc. Bn thi k ny s
c bn k hn di y:
Thi k I: To nhm (forming): l thi k u tin, im nng bao gm c cu lm
vic, ni dung cn gii quyt ai s l ngi thch hp li, hoc s phi ri nhm,
nhng lut nh v nguyn tc cn bn p dng cho mi thch vin ca nhm, thng tin
v gii p v cc cu hi lin quan n nhm. Thng th tm trng ca thnh vin l lo
lng, bn khon, h khng bit nhiu lm v nhm v v th k vng ca cc c nhn
thng rt khc nhau. Thi k ny, cc c nhn thng ni v nhng vn ngoi l. T
vn vin cn to ra mt bu khng kh t nhin, ci m. Mi gi mi ngi cng tc
trong tinh thn tn trng v lng nghe. Mi c nhn c yu cu cung cp mt s thng
tin c nhn c bn nh l lch bn thn, vn cn tho g, nguyn vng v nhu cu ca
h trong kinh nghim lm vic nhm ln ny v nhng g h mong i thu hoch c t
nhm.
Thi k II: Bo tp/ lut chung (storming / norming): l giai on cng thng nht.
C th ni y l giai on nhng mu thun gay gt v nhng xo trn khng th trnh
khi. Thng cc c nhn c nhng tranh ci v mc tc ng qua li vi cc c
nhn khc. H n y v chn la trch nhim chung v ring ca mi c nhn trong
tng quan vai tr trong nhm. H i co v tnh c lp. C ngi c gng tm v tr
quan trng cao nht trong nhm. Vn lo lng v u t v kt qu tr liu ca nhm c
th b hoi nghi. Nhiu lc t vn vin c th b cc c nhn ng thanh hp li tn cng.
T vn vin trong giai on ny cn bnh tnh, khch quan, kin nhn H cn gi vai tr
l ngi iu tit gi cho nhm khng i vo cao tro xung ng, c th vt qu
mc an ton, dn n vic nhm b tn thng khng cn cch cu vn. Cng trong thi
k ny, tnh lut chung (norming) ca nhm; ging nh sau cn bo s tr li bnh
thng. Lc ny cc thnh vin s nhn ra s gn b sau khi trng thnh sau trn bo
(storming). V th nhng mc ch v k hoch s c t ra. H chun b cho nhng

bc hot ng k tip.
Thi k III: Lm vic (working): l giai on quan trng nht ca nhm. C th ni
y l im mu cht ca mc ch hin din v tn ti ca nhm. Lc ny cc nhm
vin hiu nhau, tin nhau, v c mt khi nim tng i nh hnh v cc c nhn
khc. Nng lng (energy) v tm tr khng cn b chi phi bi chuyn tranh th t
c nhng v tr trong nhm, h c nhiu thi gian hn cho vic tp trung vo gii quyt
cc vn trng tm ca tng nhm vin. Nhim v ca t vn vin l sp xp cho
mi nhm vin cng tham gia cng tc. Khng th trnh khi chuyn c nhiu nhm vin
hot ng hng hi nhit tnh hn nhng nhm vin khc, v th t vn vin cn nhm vo
vic iu chnh, kho lo ng vin mc cng tc ca mi nhm vin bng nhau,
bnh ng.
Thi k IV: Kt thc nhm (terminating): nh tn gi, giai on ny l giai on
chun b cho vic kt thc. Ging nh bao nhiu kinh nghim chia tay khc, chun b cho
k hoch tt nghip (graduation) cho cc nhm vin l mt cng tc y cm xc v
khng d dng. Nhiu nhm vin to c mt s gn b (bonding) vi nhng nhm
vin khc. H gn nh l bn b hay chin hu trong nhng trn nh tn cng vo
nhng vn c nhn. Nhiu ngi mang cm gic trn qu, bit n vi nhng nhm
vin c nhng kin ngh, tng, gip h tm ra gii php chn nan ca h: Trong
thi gian ny, 15% thi gian c s dng vo vic im li ni dung hot ng, tin
trnh t c trong kinh nghim lm vic vi nhm. T vn vin s dng thi gian ny
nh mt c hi cc nhm vin lp li (review) nhng nan , cch suy ngh c v li
suy ngh mi, nhng cm nghim v nhng gii php hu ch cho h. T vn vin cng
cn khuyn khch ng vin, trn an tng nhm vin rng h s bc vo cuc sng vi
nhng kinh nghim c ngha vi nhm. Mt iu quan trng na l t vn vin cn chc
mng (congratulate) cc nhm vin v vic h thnh cng v t vn vin phi t c
cm xc t ho thc s.
5. Nhng vn trong cc nhm
vn hnh mt nhm sao cho c hiu qu, nhng vn cn bn v nhm cn
c tun th cht ch, v nhng vn ny s c mt quyt nh quan trng trong sut
qu trnh hot ng ca nhm qua tng khu, tng bc, tng giai on. Trc khi
thnh lp nhm, t vn vin phi tr li c nhng cu hi:
Ti sao phi c nhm ny?
Ni dung hot ng v chin lc cho nhm?

Mc tiu chnh ca nhm?

Ai l ngi thch hp cho nhm?
Chun b thnh lp nhm: L giai on cc ng vin ca nhm c chn lc
da trn nhng tiu chun cn thit. y l khu rt quan trng v khng thc hin ng,
s chnh lch gia cc nhm vin s l mt cn tr rt ln cho ton nhm sau ny
(nhm vin khng thu lm c kt qu v s c nhng nh hng tai hi v mt tm
l). T vn vin cn phng vn (interview) chn lc nhng ng c vin thch hp cho
nhm. Nhng nhm vin tng lai ca nhm cn hi nhng yu cu cn bn:
- Cng mc thng minh v c kin thc tng ng.
- Ni dung vn mc kh khn ca nhng nan c gn nhau hay khng?
- Quan im v kh nng giao tip x hi c qu chnh lch.
- Kinh nghim sng v trnh , cng nh hon cnh vn ha x hi hin ti.
- Thi sn sng vi nhm v kh nng thch nghi vi cng lm vic ca
nhm.
T vn vin cn gii thch r v qu trnh lm vic ca nhm, nhng iu s xy ra
trong qu trnh lm vic ca nhm. Nhm vin tng lai cn c nhc nh v tnh ng
nht trong nhm l cn thit. S bt ng kin v mu thun bc u (kh trnh khi)
cn c thng bo. Tnh n nhn mo him trong lm vic vi nhm l cc k quan
trng, nn nhm vin cn c s chun b tinh thn trc.
Nhm vin cn c gii thch k trc khi tham gia nhm v nhng yu cu ca
nhm nh, theo Corey (1995), nhng gii thch bao gm:
- Mc ch c bn ca nhm (nhm n nhng kt qu c th no).
- Mt vn bn m t r v iu l, qu trnh lm vic, v cng thc tp hp nhm.
- Vn bn v trnh v t cch nghip v ca t vn
- Qu trnh chn lc nhm vin thch hp cho nhm.
- Tnh mo him trong vic chia s ni tm vi nhm (thng tin c th b r r),
nhng trch nhim v quyn li ca nhm vin.
- Nhng tho lun cn bn v hn ch trong vic gi kn thng tin (confidentiality)
ca c nhm.
S nhm vin v tui th ca nhm: L iu cn c ch n. L tng nht

l nhm c t 6 n 8 ngi (Gazda, 1989). Nu nhiu qu, hot ng ca nhm s

cng knh v nhng im nng ca tng nhm vin s b ln v kh tp trung. Vi tr
em, nhm nn nh hn, t 4 n 6 em. Thi gian cho mi ca nhm l 90 pht (vi tr em
thi gian nn ngn hn - 50 pht). nhm hot ng tt, mt khong thi gian chng 6
thng, hp hng tun l thch hp. Tuy nhin khng nht thit. iu ny ph thuc tnh
hnh hot ng ca nhm, s ngi trong nhm, v tc lm vic ca tng nhm ring
bit. Cn c s thng nht chung v thi gian lm vic ca nhm. Tnh ng tm rt cn
thit cho hot ng t vn ca nhm.
Nhm ng hay m: nhm ng (closed group): L nhm tnh t lc bt u n
lc nhm kt thc ch bao gm nhng nhm vin c nh, khng kt np thm nhm vin
mi. Ngc li, nhm m (open group) l nhm m ra v lun lun c thnh vin mi
tham gia. Trong nhm m, khi nhm vin cm thy mnh trng thnh h c th t ng
tch nhm. Hn ch ca nhm m l ngi mi v ngi c lun to ra nhng chi phi
kh trnh khi. Trong trng hp mt nhm vin ri nhm, nhng ngi cn li thng
ri vo nhng xo trn v tm l. Nhng iu tch cc ca nhm m l cho php nhm
vin c c hi c li lu hn x l vn ca mnh mt cch trit .
Vn gi kn (confidentiality): L vn nng bng v t nh. y l nt c
trng ni cm trong t vn. Mt yu t then cht, c tnh quyt nh trong cng tc t
vn. Theo TS. Trn Th Ging (2006), gi b mt l nguyn tc trong t vn, chng t
s tn trng v to lng tin ca thn ch vo t vn vin. Vi t vn nhm, y l mt
iu cn phi c nhc nh (emphasize) thng xuyn.
Cn thit trong bui phng vn v ln nhm mt u tin (initial session), nhm vin
c nghe gii thch v tnh b mt thng tin ca nhng hot ng ln n nhm. T vn
vin cn nhn mnh y l phm tr o c mang tnh bt buc. Nhm vin c mi
gi tham gia mt cch trng thnh trong x th mang tnh vn ha v th hin tinh thn
tn trng nhng b mt ring t ca thn ch. Tuy nhin, nhm vin cng nn hiu rng
y l vn phc tp v c nhng hn ch ch quan nht nh, nn h c th chp
nhn tnh tng i ca vn gi b mt.
H tng c s (physical structure): L a im nhm vin v ngi hng dn
thc hin cc bui lm vic. Ni ny cn c bu khng kh thn thin, lnh mnh, chuyn
nghip. Mt a im s si qu s khng to n tng, t s nh hng n nim
tin v ng gp ca cc nhm vin. a im cn c nh, trnh thay i cho khi khng
tht s cn thit. a im cn l ni trung tm, trnh qu xa ni cc nhm vin ang

sinh hot. a im phi to c nhng tin nghi cn bn khuyn khch nhm vin
tham gia y , thng xuyn.
Ngi nhm trng th hai (co-leaders): L ngi nhm trng cng lm vic
vi nhm trng khc trong t vn nhm. Tuy khng nht thit phi c hai nhm trng.
T vn vin c th hot ng c lp nh nhm trng, tuy nhin trong vi trng hp,
s xut hin ca nhm trng th hai l cn thit, nht l khi mt nhm trng lm vic
vi nhm, ngi th hai s quan st v ghi chp phn ng ca nhm. Nhiu tc gi ng
rng, trng hp nhm trng tay ngh yu nn tham gia hc hi vi cng v nhm
trng thc tp vi mt t vn vin c kinh nghim, trc khi h bt tay vo thc hin
lm vic vi nhm mt mnh. Dinkmeyer v Muro (1979) ngh hai nhm trng, l
tng nht, nn c:
- Chung trit l nghip v v thng nht trong cch x l nhm.
- Cng kinh nghim v nng lc nghip v.
- Xy dng c nn tng cn bn lnh mnh trong quan h con ngi (lm
gng).
- thc c v kho lo trong x l, khi cc nhm vin ng h mt ngi v
chng i mt ngi.
- ng vi nhau v mc tiu v qu trnh vn hnh nhm t c hiu qu tr
liu cho thn ch.
Chia s cm xc (self-disclosure): c nh ngha nh vic th l cm xc, thi
, v nim tin trong thi im hin ti ca cc nhm vin cng nh ca t vn vin. iu
ny ph thuc vo s gn b ca tng nhm vin. y l hin tng c bit, c tc
dng a mi ngi xch li gn nhau. Trong thi k u, rt t nhm vin chu chia s; v
th t vn vin cn khi dy trong nhm vin nt tch cc ny. Chia s cm xc s kch
thch tinh thn ng i nn thng c nhc nh bi nhm trng, gip mi ngi c
tinh thn trch nhim vi nhm hn. Tuy cn iu chnh mi ngi c c hi; v nhiu
nhm vin c xu hng thch k v mnh.
kin phn hi (feedback): L nhng chia s ca cc nhm vin sau khi suy ngh
v cn nhc gip cc nhm vin khc c c nhng kin t gc nhn khc v vn
ca c nhn h. y l nhng thng ip mang tnh ht sc ch quan, v th kin
phn hi c th c ch nu chn thnh v c tnh xy dng. Tuy nhin, nu vn dng sai
lch, n s l nhng chm chc, bng b, kh d c th em n nhng tai hi kh

lng. Corey (1995) phn bit kin phn hi trong cc ca t vn ring r (in sessions)
(c th rt cng thng) v trong thi k chun b kt thc (termination) (thng chn
thnh). Theo , t vn vin cn chn lc trong vic x l nhng kin phn hi, sao cho
kt qu em li gip cho cc nhm vin nhiu nht. bit chc nu nhng kin phn
hi c hiu qu hay khng, Hoffman, Splete, v Pietrofesa (1984) ngh chng phi:
- Phc v c ch cho ngi nghe, khng phi cho ngi ni.
- S dng qua din t c th, st vi ni dung hnh ng, trnh vng vo, xch m.
- S dng ng lc, kin phn hi tch cc (ni tt) c nh hng tt hn kin
phn hi tiu cc (ni xu) trong giai on u mi thnh lp nhm.
- c a ra ngay thc thi, gn thi gian vi hnh vi ca ngi nghe. Trnh mt
thi gian sau mi nhc li.
- Chn thnh v trn tinh thn xy dng, trnh dng vi mc ch gy hi.
Chm sc nhc nh sau tt nghip (follow-up): L mt vic lm c tnh o c
ngh nghip. N th hin c tinh thn trch nhim ca t vn vin. iu ny gip cc
nhm vin tip tc vn dng nhng kinh nghim h thu thp c v s nhc nh ca
nhm trng. Hn na, vic lm ny s gip nhm trng c thm nhng kinh nghim
cho nhng ln lm vic nhm sau ny. Theo Corey (1995), vic lm chm sc nhc nh
sau tt nghip (after termination) nn c tin hnh ngay 3 thng sau khi tt nghip t
vn nhm. V th trong bui sau cng ca hot ng nhm, cc thnh vin cn c bit
v mt bui nhm hp sau 3 thng, nh th h s sn sng v p ng nhanh chng khi
thi im cuc hn c t chc.
Mt nhm trng hiu qu cn c nhng c tnh thch hp: Tt nhin s
ng gp tham gia ca nhm vin c nh hng n cht lng ca c nhm v cho c
nhn h, mt nhm trng hiu qu cng s c nhng ng gp tch cc khng km.
Mt nhm trng ca quyn, tnh tnh hung hng, thch cht vn, v khng trng thnh
v mt cm xc s khin cho nhm vin b tn thng, dn n b nhm. Yalom (1995)
nu ra nhng phm cht tt ca mt nhm trng c hiu qu:
- C s quan tm n li ch ca nhm vin (cng nhiu cng tt).
- C nhng ng gp quan trng trong vic gii thch, vch r nhng im cn tp
trung, cung cp cht liu v cng c cho tin trnh ti thit khung t duy cho cc nhm
vin.
- Ngun cm hng cm xc, kh nng to nn nhng hot ng gn b vi nhm,

to ra c hi mi gi trong mo him, n nhn th thch, v c nhng chia s cm xc

trong qu trnh lm vic vi nhm.
- C chc nng ch o, gip nhm vin theo st th tc vn hnh, tun theo qui
nh v cng tc vi c cu ca nhm.
T vn vin lm vic hiu qu: L lun trung lp, trnh ko b gy phi, mc d
quan im ca mnh c mu thun vi mt s nhm vin khc. Kottler (1994) nhn xt
mt t vn vin lm vic hiu qu s nhn ra nhng xung lc c tnh tr liu (therapeutic
forces) v nhng xung lc c hi (destructive forces). V th nhim v ca h nh mt
dng c chn lc, gip iu tit nhng xung lc c ch cho nhm. Ngoi ra nhm trng
cn tch cc v c tm huyt vi nhm mi l nhm trng c hiu qu (Yalom, 1995).
Corey (1995) cho rng mt nhm trng c hiu qu cn c: tinh thn trch nhim,
thi lun c mt vi nhm, kh nng thc y ngi khc, can m, bit t cht vn
vi chnh mnh, thnh tht, trung thc, nhit tnh, c c sng to.
Quan trng hn c, mt nhm trng phi l ngi c kinh nghim. H c c
o to chuyn mn, c kin thc v vn hnh nhm, song song vi nhng kin thc t
vn khc. H cn c lng t tin v am tng nhng giai on pht trin ca nhm, kh
nng x l nhng pht sinh khng nm trong k hoch.
6. Kt lun
T vn nhm hay cn gi l lm vic vi nhm (group work) l mt b phn ca t
vn. y l mt hot ng phong ph, c hiu qu thit thc vi mt s ng trong x
hi. Tt nhin mi trng nhm c li cho mt s trng hp v c hi cho mt s
trng hp khc.
Cht lng hot ng ca nhm ty thuc vo mt s im then cht nh bn thn
cc nhm vin, s chn lc k cng trc khi thnh lp nhm, v t hiu nng ca mt
nhm trng.
Hot ng nhm c nhng nguyn tc ca n, iu ny cn c thc hin mt
cch c chuyn mn, cng khng th xem nh. Nhng vn trong hot ng nhm cn
c cc thn ch hiu thu o v nm r, t nhng x l cn thit c p
dng trong tinh thn hp tc, su st, v t hiu qu cao.
Nhu cu hot ng nhm trong thc t x hi s tr thnh nhu cu ngy cng cao,
trch nhim ca i ng t vn vin l to ra nhng sinh hot nhm c ngha, c cht
lng, nhm gp phn kin to nhng kinh nghim tt trong lng nhng ngi tm n

dch v t vn qua hot ng nhm.

Created by AM Word2CHM

Chng 14. T VN NGH NGHIP TRONG SUT HNH TRNH I

NGI
T VN TM L CN BN PHN BN. K NNG V CHUYN NGNH TRONG NGHIP V T VN

1. Dn nhp
Chn ngh l mt hot ng mang tnh x hi c t rt sm trong lch s x hi
con ngi. Hn chng ta nghe trong tc ng Vit Nam ta c cu: Nht s, nh
nng, tam cng, t thng, y l mt v d cho thy ngay t thi xa bc xc trong
vic chn ngh c. X hi cng pht trin, nhu cu chn ngh cng tr nn cp thit
hn.
Thut ng t vn hng nghip c s dng rng ri. Nhng n c v ginh ring
cho hc sinh sinh vin. Hn nhin hc sinh v sinh vin rt cn n hng nghip. Song,
trong hon cnh x hi hin ti, nhng ngi trng thnh cn tm cho mnh mt ngh
mi khng phi l him, t thut ng t vn ngh nghip c s dng trong chng
ny khng khc v ngha, ch l bao qut hn, trnh gt b nhng ngi ln tui ra
khi bc tranh t vn lin quan n nhu cu tm vic lm thch hp ca mi gii.
Ngy nay, ngh nghip khng cn n thun l phng tin kim sng. Ngh
nghip hm nay c t vo mt bi cnh rng ln hn, chu nh hng ca nhng p
lc n t nhng nhu cu x hi khc nh gii tr, gi gic, phc li, kh nng tin thn,
mi trng lm vic, ngha ca cng vic, v nhng cm xc tm l khc. V th ngh
nghip khng ch nh hng n i sng th l m cn n c i sng tm l x hi
na.
Qu trnh chn ngh mi c nhn c khc nhau, da trn nhng c tnh ca
ngi , nh: nhn cch, li sng, l lch bn thn v gia nh, gii tnh, trnh gio
dc, iu kin sng, iu kin mi trng xung quanh V th thu cu t vn i vi c
nhn khng ch xy ra cp sinh hot nhm m n c th c p dng vi tng c
nhn mt.
Trong cc trng ph thng trung hc v i hc nc ngoi lun c nhng vn
phng hoc trung tm t vn ngh nghip. Cc t chc ban ngnh phc li cng cng
cng vy. iu ny khng phi ngu nhin, m r rng l mt thc t quan trng i vi
l nhng ngi c quan tm n x hi.
Nht l trong bi cnh tin trnh ton cu ha, nhu cu v c hi pht trin ngh
nghip cng tr nn a dng v phong ph. Chun b cho mt ngh nghip lin quan n
u t vo gio dc, v th chn ng ngh khng phi l mt la chn n thun, m l

mt quyt nh cn c cn nhc k lng.

Thit ngh, t vn ngh nghip khng th xem nh, v n l mt cng c quan trng
trong qu trnh iu tit, gip c nhn tm c ngha cuc sng thng qua vic chn
ng ngh, lm ng vic, hp vi kh nng v cn gip n nh trt t kinh t x hi.
2. Tm quan trng ca t vn ngh nghip
Crites (1981) ra nhng im cn bn ti sao t vn ngh nghip l quan
trng:
- T vn ngh nghip tp trung c vo th gii ni tm v c th gii bn ngoi ca
cuc i, trong khi t vn nhng mng khc thng tp trung nhiu hn vo khung t
duy v h thng bn trong c nhn con ngi.
- Kinh nghim thu gt c t t vn ngh nghip cho c nhn mt cm gic t tin
v h tht s hiu c con ngi h trong bi cnh x hi, t h an tm v thoi mi
hn, v ng gp ca h cho cuc i l ng gp c ngha. Ring bn thn, h tm
c nhng gi tr c ngha cho c nhn mnh. Krumboltz (1994) nhn nh rng t vn
ngh nghip cp n nhiu kha cnh, tng t nh trong t vn c nhn khc, song
bi cnh x hi c gii thiu vo qu trnh t vn ngh nghip, nn n l mt hnh thc
t vn ton din.
- T vn ngh nghip c ch cho thn ch v n khng ch cp n nhn cch,
m c, s thch, nguyn vng, m thn ch cn c bit n nhng i lng khc
trong bc tranh ngh nghip rng ln, t h hiu thm v x hi h ang sng. Nht
l t vn ngh nghip cho h mt ci nhn "t bn trong" v h c c hi chn la, an
tm vi chnh mnh, ginh ht nng lc v cng sc ca bn thn mt khi chn ra mt
ngh thch hp cho mnh.
3. Phm vi t vn ngh nghip v cc ngnh ngh
Trn thc t, mt t vn vin hng nghip cn c kin thc chuyn mn phong
ph, nhng v tr ca h trong x hi thng khng ni cm, m ch l nhng cng hin
thm lng. H ging nh ngi chn o, ha trang cho din vin, m thm lm vic bn
trong cnh g sn khu.
H l nhng ngi phn tch k trng hp thn ch, gn lc cn thn, sau cng
em n nhng gi v thng tin chnh xc, gip thn ch tm ra mt chn la thch
hp, mang tnh quyt nh lu di cho i sng ca mnh.
MacDaniels (1984) gii thiu khi nim gii tr vo bc tranh ngh nghip vi ng

thc mi:
Ngh nghip = Lm vic + Gii tr
Theo ng, trong tng lai. Con ngi s khng ch lm vic m h cn c nhu cu
hng th cuc sng. V th, y l mt khi nim khng ch p ng c yu cu
cuc sng hin ti m cn chun b cho t vn vin mt no trng tt, sn sng lm vic
vi tng lai.
Mi hc thuyt cp trong cc chng 8, 9, 10, 11 u p dng c trong t
vn ngh nghip, ty thuc vo tng trng hp, hon cnh c th ca khch hng.
4. Thng tin ngh nghip
nhng nc pht trin, thng tin ngh nghip tht d tm, d c. Chnh ph v
cc ngnh x hi lun c nhng ti liu, i khi pht min ph hoc cho mn. Cc h
thng th vin lun y p ti liu v sch v cho bn c v thng tin ngh nghip.
Ring Vit Nam, thng tin ngh nghip rt hn ch. Nhiu trng cao ng v
nhng ngnh ngh khng c hc sinh bit n. Hc tr ca nhng trng ny thng
l con chu, bn b, hng xm ca nhng ngi trong ngh, bit c s hin din ca
trng, v nhn thy cng l ngh kim sng c, th l h np n, ghi danh, d
thi, vo hc tt nghip ri i lm.
Nhiu ngi c qung co chiu sinh, song nhng phng tin ny ch rng ri
thnh ph, cn nhng tnh vi vng su, vng xa, mng thng tin thng khng c cp
nht hoc trng dn mt cch hnh thc, t dn n tnh trng c lm nhng khng
gt hi c nhiu.
Sau y l vi kin ngh, da theo kinh nghim t vn ngh nghip ca Hoa K,
thng tin ngh nghip cn c ph bin trong nhng dp:
- Hi ch ngh nghip nh k (career fair), thng xuyn mi c ng o cc
n v kinh doanh, t chc kinh t, x nghip, nh my, cc trng i hc, bnh vin, s
ban tham d.
- H thng th vin c trang b nhng thng tin ngh nghip mi ngi c
iu kin tip cn vi thng tin cp nht.
- Ku gi cc c quan hy to nhng n lc chiu sinh, tuyn vic n gn hn na
vi gii lao ng v cc hc sinh, sinh vin.
- Xy dng nhng h thng my vi tnh c lu tr nhng phn mm c ni dung lin

quan n ngh nghip.

- C nhng bui ni chuyn chuyn bi nhng chuyn vin trong ngh trn tivi,
i, bo v ngnh ngh, mt tri v mt phi.
Hc thuyt ca Holland (1997) c coi l hc thuyt c thit k vi mc ch
phc v cng tc chn ngh. y l mt thuyt c da trn c s phn tch rt cht
ch, tnh p dng cao. Di y l gii thch s lc v hc thuyt ny. Su khi nim
c tnh trong thuyt chn ngh ca ng, gm 6 loi, nn cng thng gi l lc gic c
tnh:
1. Thc t (R - realistic): l ngi chung k nng, c c k thut, thch c th, c
kh (thch hp vi cng vic k s, th my, nng dn, cng nhn).
2. Thm t (I - investigative): thch phn tch, tru tng, c c khoa hc (thch
hp lm nh nghin cu, lp trnh vin, nhn vin phng th nghim, a cht, hi dng
hc, bc s, dc s).
3. Ngh thut (A - artistic): c c tng tng phong ph, rt sng to, c khiu
thm m (thch hp vi vic nh nhc s, nh th, vit lch, ha s, nh thit k, nhip
nh).
4. Hot ng x hi (S - social): c nguyn vng phc v, yu ci p hot bt, qu
trng gi tr gio dc (thch hp vi ngnh gio dc, x hi hc, t thin, i tu, bc s, y
t).
5. Kinh doanh (E - enterprising): c khiu thuyt phc, ngoi giao, n ni lu lot,
nng ng, xng xo (thch hp vi tip th, qun l, nh kinh doanh, lm ch doanh
nghip).
6. Nghim tc (C - conventional): c t chc, ngn np, thc dng, nguyn tc
(thch hp vi vic k ton, nhn vin chc, nhn vin nh bng, thu ngn).
Holland ngh sp xp 6 nhn cch ny theo th t: R-I-A-S-E-C
Th t RIASEC ny sau c chia ra lm su nhm:
RIA: tt nht l nh nghin cu (I) - sau l la chn 2 tr thnh k s (R),
hoc ngh s (A).
IAS: tt nht l ngh s (A), k n l nh nghin cu (I) hoc c gio (S).
ASE: tt nht l c gio (S), sau l ngh s (A) hoc nh kinh doanh (E).
SEC: tt nht l nh kinh doanh (E), sau l c gio (S) v nhn vin chc (C).

ECR: tt nht l nhn vin chc (C), sau l nh kinh doanh (E) v k s (R).
CRI: tt nht l k s (R), sau l nh nghin cu (I) v nhn vin chc (C).
Nhng t vn vin ngh nghip theo thuyt ny cn t cho n ci tn l thuyt yu
t c tnh (trait-factor). u tin, thn ch c a cho mt bn trc nghim v c tnh,
sau h c a cho mt danh mc bao gm tt c nhng ngnh ngh, vi nhng
yu cu o to khc nhau v i hi nhng k nng cn bn no .
V d trong ngnh y, c nhiu ngh, tuy cng lm trong bnh vin, song chc nng
v o to c khc bit rt ln. Chng hn t thp ln cao nh: tr iu dng, y t
dc t, y s, bc s, chuyn khoa trng V th, mt thn ch s da vo kh nng
ca mnh chn mt hng gii quyt ca mnh ph hp vi iu kin bn thn. H c
th c mt vi quyt nh nh thi vo trung cp, nhm n i hc ti chc sau ny, hoc
b ra 1 nm luyn thi tht chm ch
5. T vn ngh nghip vi nhng nhm i tng khc nhau
Nh trnh by, i tng c nhu cu tm vic, hc ngh n t mi la tui, bao
gm hc sinh ph thng, cn b chuyn ngnh, b i v hu, l do sc khe, gii th,
mun thay i iu kin sng, tng thu nhp, gim bin ch, v hu V th t vn vin
ngh nghip cn u t cht thi gian hiu s qua v nhng nt cn bn ca tng
nhm i tng va k trn.
Vi tr em: Xin ng ci, tr em c thc ngh nghip t rt sm. Cc em
bit ngi ln xung quanh mnh i lm v lm g v nghe cha m, anh ch k v vic lm.
Chnh nhng cu chuyn ngh nghip nht nh y c nh hng n cc em. Tuy
nhin, cc em rt cn n mt bc tranh ton din v cc ngnh ngh trong x hi. V
th, nh trng v nhng ngi c trch nhim cn t chc nhng cuc d ngoi, tham
quan (field trip), gii thiu vi cc em v nhng ngnh ngh khc nhau, iu ny mang
tnh gio dc rt cao. Nhng kinh nghim vi cc hnh thi cng vic khc nhau s cho
cc em nhng suy ngh, gip cc em cng c nhiu hn na v nhng quyt nh ngh
nghip sau ny. Mt ngh l trng hc nn t chc nhng bui tham quan do cc
n v c tm huyt bo tr, hoc mi nhng cng nhn vin c tinh thn, thin nguyn
(volunteer) n trng k chuyn v ngh nghip v vic lm ca mnh cho cc em nghe.
Vi tui dy th: Gip tr em sp bc vo th gii trng thnh xc nh c
iu cc em cn bit, nn bit; c lin quan n ngh nghip. Khng nh qu kh, nhiu
ngh cha truyn con ni v khng i hi vn bng, chng ch; x hi hm nay rt cn

n o to chuyn mn v chng nhn tt nghip. V th, cc em cn c hng dn

c th, xc nh c ngh mnh thch, sau s c hng chun b thch hp, p ng
tt yu cu tuyn sinh cho cc kha o to ph hp vi ngnh ngh cc em yu thch.
Ngoi vic c hng dn bi mt t vn hng nghip c chuyn mn, cc em
cn c ngh thm him v ti ngh nghip: cc em c khuyn khch s trc
tip gp g 5 n 10 ngi ln trong gia nh, hng xm, bn b ca cha m, anh ch
vi nhng ngnh ngh khc nhau, t cc em s c mt khi nim hon chnh, y
hn v bc tranh ngh nghip.
Bloch (1989) xut nhng hng dn cho mt chng trnh t vn, c bit
ginh cho cc em ang c nguy c b hc v nhng iu kin khc nhau:
- Cc em cn hiu bit v bc tranh hin ti v bc tranh trong tng lai gia c
ngh v khng c ngh. Mt k hoch ph hp vi tng c nhn hc sinh, vi s quan
tm thnh thc, th hin c tinh thn quan tm n cc em.
- Chng trnh ny nn c quan h vi nhng n v sn xut, ngh h to iu
kin gip cc em.
- Gii thiu nhng chng trnh hun ngh c cp chng ch hc ngh cho cc em,
v nhng chng trnh gio dc thng xuyn, b tc, hc ban m
Vi sinh vin: Nhiu ngi sau khi vo i hc, vi nhiu l do khc nhau, bit
mnh khng cn hng th vi mn hc, ngnh hc do c nhiu pht sinh mi ngoi d
on. Trong nhng trng hp ny, cc sinh vin rt lng tng, ln cn vi nhng bn
khon gia i tip hay chuyn hng. D sao h cng u t cng sc v tin bc.
B th vng, thng th ti. T vn vin cn gip sinh vin hiu:
- Trc gic chn ngh ln u tin thng l tt, nu h suy ngh chn chn
trong chn ngh ln trc.
- Nhiu ngi c khuynh hng d dao ng v cc em cn xem xt li c phi
l ng lc i ngh.
- Ngh no cng c th mnh, im yu, thun li v kh khn, d b ngoi trng
c v khng nh th, c v nh ngh ny ht mt hn ngh khc.
- Nn dt khot, nu li ngnh hc c, qun hn nhng mi gi khc. Nu chuyn
ngnh hc, nht nh khng nui tic ngnh hc c na.
- Gip cc sinh vin lin h xem chng trnh hc c c p dng c vi ngnh

hc mi, c th t ngn thi gian o to ngnh mi, trnh lng ph cng sc, tin
bc.
- Gip cc bn c k nng x l gii quyt, trnh nhng vp phm tng t trong
tng lai.
- Gii thiu nhng k nng hc tp, nhiu bn mun chuyn ngnh hc v chng
trnh hc qu nng, kh khn. Trong trng hp ny t vn vin nn cho cc bn sinh
vin bit l thnh qu ca vic phn u khng ch c ngha vi bn thn m cn gip
h trng thnh, chn chn hn
Vi ngi trng thnh: Nhiu c nhn do nhiu l do, lm cc vic, cui
cng li mun thay i. Tt nhin nhu cu ca h phi c coi l chnh ng, cn thit.
T vn vin phi ghi nhn c gng ca h, trnh xem thng, h thp, cho rng h c
vn trc trc v chuyn c quyt nh vi bn thn. Thng thng, i tng tm n
t vn vic lm tui ln thng gp rt nhiu kh khn. V th, h cn c
trung tm t vn tr gip trong mi kh nng c th, nh cn c s phi hp vi bn x
hi, thng binh lao ng, cc chng trnh h tr
T vn vin cn hiu nhng c gng sn vic ca thn ch l mt c gng trong
vic tm ra nhng gii php gip n nh cho cuc sng ca h. T vn vin c nhim v
gip c nhn im li kinh nghim lao ng trong qu kh, gip h h thng ha li
nhng kinh nghim v k nng sn c. Vic ny gip h son ra mt bn lch s kinh
nghim lao ng (resum), vn khng ch gip h nhn nhn ra gi tr ng gp cho x hi
m cn gip h t tin hn trong cng tc i tm mt cng vic mi, thch nghi vi hon
cnh hin ti.
T vn vin cn c mt danh sch nhng ngnh ngh to ra c hi thn ch c
th la chn v t lm ch doanh nghip.
Nhng th tc cn thit huy ng vn, nhng ngun ti tr, gip ca Chnh
ph cng nh t nhiu ngun khc nhau. Tt nhin t vn vin cn tham kho vi nhng
chuyn vin c kinh nghim nghip v v nhiu lnh vc khc nh ti chnh, lut php, x
hi y l c hi tt nht t vn vin c tham vn vi cc ngnh khc.
Cn nh, ngoi nhng kin thc v pht trin tm- sinh- l ca con ngi, nhng k
nng cn thit, mt t vn vin ngh nghip c trch nhim, lm vic c hiu qu rt cn
n nhng kin thc lin ngnh, nhm em n cho thn ch nhng thng tin cn thit
trong mt khong thi gian ngn nht. Nn bit, khi thn ch n vi t vn vin, dch v

t vn gn nh l cnh ca sau cng.

Vi nhng nhm i tng khc: Nh ph n, dn tc thiu s, ngi tn tt
nhng vn c kh nng lao ng, v nhng ngi c hn ch v gii tnh, ngoi hnh
t vn vin cn t nh, trnh t v thng hi, lo lng. T vn vin khng n vi h bng
lng trc n. Chng ta cn cung cp nhng d kin c lin quan n hon cnh c th.
Qu nhy cm (oversensitive) v c nhng biu hin quan ngi l khng ng.
Nhng nhm i tng ny vn c coi nh bnh thng. Tt nhin vic ng cm vi
nhng kh khn h gp phi l c th hiu c. Lun nhm ti khi phc tinh thn
lc quan, tuy khng qu xa ri thc t. By t ng h vi nhng trn tr ca h qua vic
vch ra rng ton b x hi u th, ai cng c nhng nan cn gii quyt. Nhim v
ca h l c nim tin vo cuc sng. t nht vi thi ny, h s c thm t tin lc
quan. T tin v lc quan lun l vn qu x hi rt cn n.
6. Kt lun
Ngh nghip l mt phn ca i sng con ngi. thc v pht trin ngh nghip
c t rt sm. Khng ch dng li mt tui no , nhu cu hng nghip, tm vic
lm mi l mt nhu cu rt thc, ca ton x hi, khng phn bit tui tc.
Nh trng v i ng t vn vin cn thc c rng y l mt bc xc chung
ca x hi, song khng phi l nan c th p dng chung vi mi ngi. Vn ngh
nghip i vi tng c nhn c nhng khc bit rt ln, phn nhiu ty thuc vo c tnh,
hon cnh, iu kin, v mi trng sng ca thn ch.
X hi ang thay i, c cu ngh nghip v lao ng trong x hi cng khc. Nhu
cu sng v gii tr ca con ngi ang c nhng thay i v mt c bn, y cng l
mt thch thc cho i ng t vn vin khi h lm vic vi nhng thn ch thuc nhiu
nhm i tng khc nhau trong x hi (a vn ha). Hy vng rng vi s quan tm v
h tr n t nhiu ban ngnh khc, i ng t vn vin s lm tt hn, gp phn n
nh x hi qua vic gim thiu nhng cng thng, nht l v lnh vc hng o ngh
nghip cho x hi.
Created by AM Word2CHM

Chng 15. T VN HC NG: BC TIU HC - TRUNG HC C S TRUNG HC PH THNG

T VN TM L CN BN PHN BN. K NNG V CHUYN NGNH TRONG NGHIP V T VN

1. Dn nhp
Nhu cu t vn hc ng c ba cp l thit thc, nu khng mun ni l khng
th thiu c.
Theo kinh nghim cc nc pht trin, tr em khc nhau hai kha cnh: mi
trng sng v kh nng ca bn thn mi em.
Mi trng sng c th l ni cung cp nhng hng dn tt p tch cc ban
u, song khng phi em no cng may mn c th. Mi trng cc em sng s c
nh hng, ri nhng nh hng y s theo cc em vo lp hc, tc ng khng nh
n qu trnh hc tp, t cch o c, v nhng hnh vi biu hin trong sn trng.
Kh nng bn thn ca mi em cng l mt nhn t quyt nh n qu trnh tip
thu v ha nhp vo mi trng hc ng. Tuy cng mt tui phn nhiu cc em
pht trin bnh thng, song cng c mt s em km may mn hn, iu ny c nhiu
nguyn nhn khc nhau, nhng nh hng ca n rt r: cc em c hon cnh khng
bnh thng s khng p ng c nhu cu chung nh cc em khc.
T hai mng mi trng sng v kh nng bn thn, c nh hng n qu trnh
hc ca cc em. Thit ngh t vn hc ng l thit thc, nu nh chng ta tht s tin
rng: mi hc sinh u c hng dn, nng cc em tr thnh cng dn c ch
cho tng lai t nc.
2. T vn hc ng v hng dn hc tiu hc
T vn vin hc ng bc tiu hc l nhng ngi chin s bo v u tin, rt
quan trng i vi cc em hc sinh. H l nhng ngi nhn ra nhng biu hin pht
trin (development) v tm- sinh- l ca cc em. Tt nhin Vit Nam, khng phi
trng hc no cng c trang b mt i ng t vn hc ng.
Nhng iu li, sai phm, hc km bnh thng c giao cho gio vin lp x
l (nu nh). Nng hn th Ban gim hiu x l. Tt nhin nhng nhn s ny c gng
ht mnh trong kh nng c th ca h, song vn ch c gii quyt phn ct- cingn ch khng c x l o- tn- gc. V th t vn hc ng Vit Nam cn
c quan tm nh mt n lc ng b, p dng ng nht trn ton lnh th t nc.
C gng xa dn khong cch gia thnh ph v nng hn lun gp nhng kh

khn c hu. iu ny khng phi l ngoi l vi nhng nc ang pht trin. Ngay c
vi nhng nc pht trin, y vn l mt bi ton ang rt cn c p n tha ng.
Chng ta hy vng, v lm tt c trong kh nng, tn dng mi iu kin sn c, c gng
trong mi trng hp. Chng ta cn trang b vi mt suy ngh: x hi s khc i nu x
hi y c thm mt thnh vin tt, v x hi cng s khc i nu chng ta c thm mt
thnh vin khng tt. Suy ngh s gip chng ta c gng hn trong mi kh nng c
th.
Gysbers v Henderson (1994) xut t vn vin hc ng cn nu cao tinh
thn trch nhim trong cng cuc gp phn xy dng cht lng hc tp ca hc sinh
tiu hc bng cch:
- Thc y p dng hng dn trong mi trng lp hc.
- Cung cp t vn nhm cho cc em, nht l cho cc em c nhu cu, hon cnh bt
thng.
- Gip cc em nhn ra kh nng v nng khiu ca bn thn.
- Lm vic vi cc em c nhng nhu cu c bit (tr cha ngoan - trnh t tr
h).
- Lm trung gian gia nh trng vi cc n v ti tr v c quan a phng,
trong vai tr tham vn vin.
- xng nhng chuyn tham quan ngh nghip (ti cc x nghip, c quan).
- Tham vn vi thy c v cc chuyn mn khc (bc s gia nh, cnh st khu
vc).
- Lin lc vi gia nh v ph huynh, trong vai tr tham vn.
- L mt thnh vin trong hi ng k lut ca trng, i din nh mt ting ni
ng v pha hc sinh, i din cho quyn li ca cc em.
Qua kinh nghim c chia s ca hai tc gi trn, ta c th nhn ra ngay rng t
vn vin hc ng phi l mt nhn vin lm vic thng trc, c lp, v nht nh l
nn qua mt kha o to c cn bn, c h thng, m hnh hot ng trong cc
trng tiu hc mang tnh ng b v thng nht.
Nn bit, nhng t vn vin tham gia i ng t vn hc ng c mi gi lm
vic nh nhng i din cho hc sinh. H khng lm vic ch n gin v ng lng m
v trch nhim v tnh thng mn h ginh cho cc em. Cho nn, trong mi trng hp

h cn trnh by trc nhng b phn chc nng khc v hin trng ca mt hc sinh c
bit trong bi cnh bc tranh nhiu mt mi bin php p dng s em li hiu qu
cao nht cho em hc sinh .
Nhim v ca t vn vin hc ng bc tiu hc l c nhng hot ng mang tnh
ngn chn v sa cha. Mt nhn nh th v, nhng rt thc t l 1 ng b ra u
t vo bin php phng nga s tit kim c 3 ng trong tng lai khi nan thc
s xy ra.
Hot ng phng nga (prevention) l hot ng m t vn vin cn quan tm.
H lm vic vi cc b phn khc, khoanh vng nhng em c biu hin cn s gip ,
t h c nhng can thip tha ng, kp thi, trc khi vn tr nn vt qu
khun kh cho php, tr thnh phc tp hn. Vi t th ch ng v sm pht hin, v
vic thng d x l hn, nhanh chng hn, tn km v bt lng ph hn.
Hot ng sa cha (remediation) l dng hot ng sau khi vn c
khoanh vng v cn n mt gii php thch hp. Nh trng hp hc sinh nh nhau
qu nhiu ln p dng bin php sa cha l hot ng c tnh h thng, s dng nhng
chuyn mn nghip v, lin kt vi nhng b phn khc, to ra mt mt trn nhiu mi,
to th mnh tng hp gip mt hc sinh. Trong trng hp ny, t vn vin s song
song tin hnh cng tc t vn vi hc sinh v p dng nhng h tr t gio vin ph
trch v ph huynh ca cc em.
T vn vin c th s dng tr chi liu php (play therapy) qua hc sinh s
bc l cm xc v hnh vi ca mnh vi nhng mn chi hay tr chi, t t vn
vin s tm ra mu cht ca nhng cn nguyn gy ra bc xc, v hng gii quyt s
c xy dng.
Mt liu php khc l c sch liu php (bibliotherapy) trong sch vit v
nhng cu chuyn c nhng ni dung gn gi vi hnh vi ca tr, sau t vn vin s
cng tr c nhng sch ny, mc tiu chnh l cung cp cho tr nhng kin thc gic
ng tch cc. Gip tr hng u nhng hnh vi tch cc lnh mnh hn.
3. T vn hc ng v hng dn cho bc trung hc c s
tui ny, tr em thng c nhng bc xc v nhu cu rt c trng. Phn ln
ngoi chng trnh hc, cc em cn phi i ph vi nhng p lc n t gia nh, cng
ng, c thay i ca c th, v p lc t pha bn b trang la. Phng tin truyn
thng i chng cng l mt nhn t khng th xem nh. nh hng ca truyn thng rt

ln, n nh hng khng ch n ngi ln m c vi cc em na.

Vi tui t 10 n 14, cc em bt u c nhng nhn thc c bn v v tr ca
cc em trong bc tranh cuc sng, tuy cha hn l y . Tt nhin iu ny i lc
gy cho cc em nhng kh khn trong vic nh v li gi tr bn thn.
Thornburg (1986) xut nhng ng gp, gip chng ta hiu c nhng thay
i v 3 mt: th l, tr tu, v giao tip x hi m tr thi gian ny pht trin, l:
- Cc em thc c v nhng pht trin th l trn c th.
- Kh nng t chc v p dng nhn thc trong khu x l cc kh khn hng ngy.
- Kh nng chuyn i, lin h, x l nhng khi nim c th (concrete) v nhng
khi nim tru tng (abstract) v ngc li.
- Cc em hc c nhng x th x giao v nhn thc v vai tr gii tnh ca
mnh. Tuy mt s t vn gp tr ngi (vn cha bit mnh tht s l trai hay gi).
- t nhn ra mnh thuc vo mt nhm bn c trng nht nh.
- Pht trin v xy dng tnh bn.
- Bt u pht trin tinh thn trch nhim.
Elkind (1986) cn nhc n kh nng ca tr trong vic c kh nng x l ba loi
cng thng (stress):
- Cng thng loi A (type A): c th nhn thy v on trc c (khng hc
thuc bi - thi kim tra khng lm c).
- Cng thng loi B (type B): khng th thy v khng d on c (tai nn t
nh n trng hc).
- Cng thng loi C (type C): thy c nhng trnh khng c (khng hiu bi
nhng vn phi lm bi kim tra).
Matthew v Burnett (1989) cho rng tr cp trung hc c s chu nhiu p lc
hn tr bc tiu hc v tr bc ph thng trung hc. V y l giai on pht trin
nhanh v nhiu mt, tr rt d b tn thng nu nh bt c sai lc no nh hng n
tr. lm tt cng tc t vn vin hc ng trong giai on ny, vi kinh nghim ca
Schmidt (1999), t vn vin cn:
- Lm vic vi tr qua cch c nhn hay theo nhm, tu theo tnh cht/ ni dung
ca vn .

- Lm vic vi gio vin v ban gim hiu trong vai tr tham vn vin.
- Lm vic vi cc b phn khc trong khun kh lin h cn thit trong vai tr tham
vn vin.
- Lin lc vi gia nh, ph huynh, nu r nhng vn cn gii quyt.
Tng t nh bc tiu hc, hot ng ca t vn vin hc ng bao gm
phng nga v sa cha. mng phng nga, trong thi kha biu, nn thu xp mt
tit hc cho t vn vin cp n nhng mi quan tm, gii thiu dch v t vn cc
em bit r khi cn n gip , cc em s lun c hoan nghnh. im quan trng
y l cc em cn c nhc nh rng mi vn , d mc nng nh, u c th
gii quyt c. Cc em cn c ng vin hiu nhim v ca cc em l hc tt,
mi vn khc s t chng vn hnh theo l t nhin. T vn vin hc ng phi ha
nh, thn thin, to n tng tt vi cc em.
mng sa cha, mc d tt nht l kt hp vi mng phng nga, tuy nhin
trong giai on ny, cc em cn c i x nh mt c nhn vi mc tn trng
thch hp. Tui dy th vn c nhng xung ng kh kim sot v kh tin on, nn thi
mm mng l rt cn thit. Nn nh, trong giai on ny, cc em rt d c nhng
phn ng bc nng nhanh. T vn vin cn lun to cho cc em c mt van x nht nh.
Trnh khng cc em c cm gic mnh b dn vo ng ct.
4. T vn hc ng v hng dn cho bc trung hc ph thng
Vo cp ba, tr giai on pht trin mnh nht la tui dy th. y l giai
on c bit ca i ngi. Lc ny sc p cng thng trong quan h vi gia nh tr
nn rt bc xc. i thoi gia tr vi gia nh, nht l vi ph huynh trong nhiu gia
nh tr nn tc nghn. Tr b p lc v b nh hng bi b bn xung quanh. Tr cn
chu nhiu p lc pht trin ca c th.
Nht l vi hc sinh lp cui cp, nhiu cm xc v lo lng v nhng bn rn luyn
thi, c tnh cm vi bn khc phi, sp sa bc vo i, lng l n o trc nhng
quyt nh chn trng, chn ngnh hc Nhu cu t vn khng ch cn gii hn trong
sch v hc ng m c nhng nh cu khc nh t vn gii tnh, sc khe, tnh
yu
Gladding (2000) ngh, vai tr ca t vn hc ng giai on ny tp trung vo
nhng chuyn mc:
- Cung cp dch v t vn c nhn v t vn nhm. (Ty theo mc v th thc

hnh vi).
- Cung cp nhng hng dn gio dc cho ph huynh rt cn thit.
- Cung cp dch v t vn hoc tham vn vi thy c v ban gim hiu.
- Trung gian vi nhng ban ngnh ngoi h thng trng hc, phc v nhng nhu
cu c bit ca tr; vai tr tham vn.
- Khuyn co v hng dn trong lnh vc gio dc khi cn thit.
- T vn ngh nghip.
Hot ng chnh vn l ngn nga v can thip. Ring giai on ny, nhiu em d
ri vo trm ut v chn nn (depression), nht l khi cc em mt phng hng hoc
khng c nhng biu hin tt v kh nng vo i khng thun li.
Nhiu trng hp c bit nh kin thc v sinh hot tnh dc, AIDS v HIV, nghin
ht l nhng vn nng cn c cp trong nhng tit hc ginh ring cho t vn
vin hc ng c ng lp. Vn dinh dng cng cn c quan tm i vi
nhng em li n hoc n qu nhiu, v c hai thi cc u khng c li cho cc em.
Giai on ny l giai on m nhiu tr tri nghim qua hi chng ni lon
(rebellion syndrome). Tnh cm tr nn phc tp, tuy bn ngoi c v trong sng, nhng
tht s nhng t sng ngm lun din ra bn trong la tui ny. Cc em lun sng
trong trng thi xc cm ln ln. Nhn i qua lng knh mu hng nn nhng li khuyn
thc dng thng gy cho cc em cm gic kh chp nhn. T vn vin cn trn an cc
em rng, nhng xung ng trong quan h (gia nh) s l nhng kinh nghim kh qun
ca mt thi si ng ca tui mi ln - v tnh thng ca gia nh l bt bin.
T vn vin cn tm hiu tng trng hp c th xem nhng biu hin khng lnh
mnh xut pht t nguyn nhn ch quan (ni tr) hay t khch quan (gia nh, nh
trng, bn b). Nu nh nguyn nhn t mt cn bn trong hc hnh hay t nhng c
xc n t chuyn tnh cm, quan h gia nh; trong mi trng hp, tr cn c i
x nh ngi trng thnh, t i ca cc em tng i cao, v kh nng n nhn li
khuyn, d trong tinh thn xy dng v quan tm, vn c th b cc em hiu lm.
Vit Nam, theo nhng con s ca tc gi L Th Ngc Dung (2006) cung cp:
nm 2000 thnh ph H Ch Minh ch c 2 im, nhng n thng 1 nm 2005 con s
tng ln 31 im cho c ba cp, y l mt du hin khi sc ng khch l.
Tc gi ny cng vch ra mt hin thc bc xc v cho bit: "i ng t vn

tm l cha ng u v nghip v chuyn mn, mt s ngi cha tng qua mt kha

o to no v tm l m tc nghip ch da ch yu vo kinh nghim. [H] Cha nhn
thc c su sc vai tr, tm quan trng, trch nhim v ngha v ca ngi lm ngh
t vn tm l".
5. Kt lun
H thng t vn hc ng cn rt mi m Vit Nam, tuy nhiu trng c
nhng t vn vin hc ng nh mt s trng thnh ph H Ch Minh (Nguyn Phc
n, 2006) v ri rc nhng ni khc.
Chng minh t nhng nc pht trin cho thy, vai tr ca t vn hc ng l
khng th thiu c. Mt l n gin l cht lng gio dc n t hai pha: thy c v
hc sinh. Nu chng ta ch trng n o to thy c v c gio trnh, ti liu tt nhng
kh nng hp th v n nhn ca hc sinh khng hiu qu, nht nh cht lng gio
dc s b nh hng.
i ng t vn hc ng, c th ni l nhp cu quan trng (important liaison) gia
thy c v hc sinh. H c chc nng trnh by tm t, chia s, i din cho ting ni
ca hc sinh, v th gio vin s d i vo no trng ca hc sinh tt hn.
T vn hc ng t n s l mt s pht trin vi n lc ln, p ng c
nhng bc xc ca iu kin gio dc hin ti. Chng ta c quyn hy vng rng t vn
hc ng, mt ngy khng xa, s ng mt vai tr quan trng trong trng hc nh
mt pht trin tt yu - ng v pha quyn lc chnh ng ca cc em.
Created by AM Word2CHM

Chng 16. T VN I HC V PHC V I SNG SINH VIN NHNG

GI SUY NGH
T VN TM L CN BN PHN BN. K NNG V CHUYN NGNH TRONG NGHIP V T VN

1. Dn nhp
Sinh vin cc trng i hc v cao ng l rng ct ca t nc, h l i ng
cng dn c cht xm, c o to nhm gp phn xy dng t nc. Vi c nhn
h, y l mt khong thi gian phi c nhiu n lc v c gng. Ngoi nhng lo lng
chuyn bi v v chng trnh hc, h cn c bao u t v nhng mng khc rt i
thng, mn lun lun l nhng trn tr kh khn ca i sng sinh vin.
Nht l i vi nhng sinh vin phi sng xa nh, xa qu, ln ln n t nhng lng
qu, khng d dng thch nghi ngay vi i sng thnh ph l lm. Rt nhiu sinh vin
ny phi lm thm, kim tin trang tri hc ph cho i sng v tiu pha. V th h
cng i din nhiu hn vi nhng kh khn trc mt.
Nhiu sinh vin hc sinh cao ng cn gp nhng chuyn bc xc sau khi tt
nghip, kh kim vic, lm vic sai ngnh, ngc tuyn. H gp nhng tr ngi trong
vic tip tc sinh hot sau tt nghip, lng tng trong vic c k hoch i ph.
T nhng bc xc nu trn, t vn cho sinh vin trng i hc v cao ng l
mt vic lm thit yu bc xc. Nhiu sinh vin c hc lc song nu khu t chc yu,
hoc ch n gin l thiu nng , cc bn s d ri vo nhng sai phm i khi c nh
hng ln n tic tip tc hc. Hon cnh v l do khin h gp nhng kh khn trong
cuc cng rt a dng, nhng ni bc xc l rt chung: h mun tt nghip, mun i lm
v c nhng nim vui ng c ca mt thi l sinh vin.
L t vn vin, chng ta khng th khng suy ngh n t vn phc v i sng
sinh vin.
2. Cn c t vn i hc v phc v i sng cho sinh vin, hc sinh
Vi s bng b ca cc trng i hc v cao ng, nhu cu nng cao kin thc
o to chuyn mn, lng sinh vin, hc sinh tng ng k t nhng nm gn y.
H thng i hc dn lp, bn cng gp phn to ra nhng c hi c vo i hc
ca hc sinh ph thng. y l mt pht trin tt yu, song ko theo n l nhng nan gii
khin nhiu gii hu trch, ngi c quan tm phi ngh n nhu cu chm lo cho i
sng ca sinh vin, hc sinh.
Theo TS. H Vn Lin (2006) Trng khoa Tm l - Gio dc i hc S phm

thnh ph H Ch Minh, nhu cu t vn ca hc sinh, sinh vin ni ring t ra nhng

vn bc thit. Phn ln nhng chuyn ngnh ng dng tm l hc vo t vn tm l
ca trng u cp n nhng mt khc ca x hi nh tm l s phm, tm l x
hi, tm l pht trin, tm l php lut, tm l gio dc, tm l lm sng song t vn
cho hc sinh, sinh vin cha thy cp n.
C l y l iu d hiu, tm l hc khng mi vi t nc ta, nhng ng dng
ca tm l hc (nht l trong ngnh T vn tm l) xem ra cha nhanh . V th, ngnh
Tm l, nht l ng dng ca n l ngnh T vn cn phi quan tm n nhng mng
ti nng trc. Sau t t s m rng ra nhng phm tr khc ca i sng x hi.
Vi hy vng rng t vn i hc mt ngy no ra i s sn sng cung cp
nhng dch v t vn b ch cho gii sinh vin, hc sinh; thit ngh rng tham kho v bn
lun v vn ny s l mt bc i ph hp vi xu th pht trin.
Ging nh t vn hc ng, t vn i hc cng c hai tp trung l ngn nga v
can thip. Tuy nhin tnh hng dn cao hn v tinh thn t gic ca sinh vin trng
thnh hn thi ph thng rt nhiu.
Tuy khng hn l ging tham vn (consultation) [vn c cu trc quan h bnh ng
gia hai bn; rt khc vi t vn (counseling) khi chuyn mn ca t vn vin l yu t
quyt nh trong quan h t vn], t vn i hc gn nh l ng gia tham vn v t
vn.
Theo Cowger (1982) t vn i hc tp trung vo nhng mt sau:
- T vn mang tnh cht chng trnh hc (academic) v tnh cht gio dc, hng
dn (education).
- T vn hng nghip (vocational counseling).
- T vn ngh nghip (cateer counseling).
- T vn c nhn (personal counseling).
- Dch v trc nghim (testing).
- Gim st v hun luyn (supervision & training).
- Nghin cu (research).
- Dy hc (teaching).
- Pht trin chuyn mn (professional development).

- Dch v phc v (administration).

Trong 4 chuyn t vn gio dc, t vn c nhn, v t vn hng nghip, t
vn ngh nghip chim 50% cc hot ng lit k phn trn.
Theo kinh nghim t vn i hc ca Hoa K, thch thc ln nht vi t vn i
hc l s thay i t c cu v c tnh vn ha thay i t pha sinh vin. Vn thi
v quan im vn ha x hi ca mi th h rt khc nhau.
Vit Nam, iu ny c l cng l mt pht trin tng t. No trng sinh vin
Vit Nam hm nay rt khc vi th h sinh vin cha anh. iu ny nh nhng tn hiu gi
n chng ta mt li nhn: khi t vn cho sinh vin, hc sinh, t vn vin phi gi cho
mnh lun lun kp thi vi nhng thay i trong no trng i sng sinh vin.
Anton v Reed (1991) ra mt bn trc nghim, bao gm 9 im rt thc t vi
hu ht cc quc gia, gip nh gi cng thng tm l rt chung, nh:
- Lo lng (anxiety).
- Trm ut (depression).
- nh t t (suicidal ideation).
- Nghin ngp (substance abuse).
- Vn t tin (self-esteem problem).
- Vn quan h c nhn (interpersonal problem).
- Vn gia nh (family problem).
- Vn chng trnh hc (academic problem).
- Vn ngh nghip (career problem).
Ragle v Krone (1985) nu ra li ch ca vic sinh vin nn tm n t vn nghip
d t ni bn b (peer counselors). Theo hai tc gi ny n vi t vn ngh nghip d
sinh vin s tm thy nhng li khuyn hu ch khi h u cng l sinh vin, tri qua
nhng kinh nghim kh khn tng t, v li h li l ngi d ng cm trong tinh thn
cng hi cng thuyn.
T vn vin i hc cn lin h vi cc hip hi sinh vin, t chc on, cc nhm
sinh vin nh l nhng ngun cng tc hu hiu. Mt iu ng qu mi trng i
hc, cao ng l cc sinh vin hc sinh lun t ra quan tm v gip ln nhau.
Cc chuyn ngnh khc, cc on th, c quan n v trong x hi cng c th l

nhng a ch quen thuc ca t vn vin i hc. h cn to ra mt h thng mng li

trong vic tng cng nhng thng tin, c sn trong tay, hoc gii thiu sinh vin, hc
sinh n thng nhng a ch y. V d nhng trung tm cai nghin nht nh s c nhng
t liu v lm dng ru v cc loi thuc gy nghin, nu sinh vin c vn v cht
gy nghin, h nht nh s tm c nhiu li khuyn b ch nhng ni nh th.
Vai tr tham vn ca t vn vin vi sinh vin l rt ln. Hy gip h. l trch
nhim ca tt c nhng t vn vin chng ta.
3. Phc v i sng sinh vin, hc sinh
y l mt nhu cu bc xc, t nht l i vi nhng sinh vin xa nh. Bui u h
hi nhp vi i sng thnh ph, mi chi tiu khng th trnh trong mt khun kh ngn
sch chi tiu c hn. Tt nhin h kh trnh khi nhng lo lng v bn khon. L lm vi
phng tin giao thng cng cng, b ng vi mi sinh hot ph x, h nh nh, nh
np sng quen thuc. Hn lc no ht, h rt cn n s gip ca ngi khc.
Khng ging nh nhng nc pht trin, khi l sinh vin c th vay tin i hc, cn
sinh vin Vit Nam phi t tc l chnh v rt t ch da vo cht tin hc bng, nhng
khng phi ai cng c may mn ny. Vn ti chnh lun l mt bc xc, h phi i
lm, kim tin ph thm bng th ngh, vt vnh. Thi gian ginh cho vic hc b thu
hp, nhiu bn khng cn cht thi gian cho ring mnh.
Sc p t nhiu pha khin cho nhiu sinh vin ri vo cnh bun chn, lo lng.
Chnh v th, nhu cu t vn i hc i khi ch l ngi ng cm, khi dy trong lng
h nhng ngn la nhit tnh vt kh khn m cn l nhng p ng nhu cu lng
nghe l rt cn thit.
Con ngi c nhu cu cn c quan tm. S c mt ca t vn i hc i khi l
mt van x hu hiu. Khi lm tt, ting lnh n xa, cc sinh vin c nhu cu s tm n
dch v t vn i hc. Thit ngh mi trng i hc nn c vi t vn i hc n lng
bin ch hn s khng phi l mt ao c xa x phung ph (!)
Khi tnh trng tinh thn cng thng n mt mc no , suy ngh v ng x ca
con ngi s b hn ch, b nh hng, dn n nhng phn quyt v hnh vi khng
c cn nhc. Nhiu hnh vi v quyt nh c th lch lc, dn n nhng ln sa chn
trc cm d, trc l b hc, sau l chy theo nhng mi gi nguy him. Nu nh c
mt i t vn tm l c trang b sn, ch cn i ba ln t vn ci lng tru nng
c trt ra, tm thn tr nn nh nhng, sinh vin c th suy ngh tnh to hn, h s

vt qua c kh khn. H tn ty v s tt nghip i hc.

Ni khc i, phc v i sng sinh vin l mt vic lm thit yu, c ngha i vi
x hi. Nh ni, 1 ng u t vo pht trin v phng trc s tit kim c 3
ng sa li nhng nan trong tng lai. Chng ta cn quan tm hn na n i
sng sinh vin v y l mt dng u t rt c ngha, nht l vi sinh vin ni ring v
x hi ni chung.
nc ngoi lun c nhng Hi cu sinh vin (alumni association), nhng ngi
tt nghip, thnh cng trong cuc sng, s ng gp ca h cho trng c l mt
nt vn ha p bi s quan tm n th h sau, tri n vi ngi trng o to ra
h. Ta th lin lc vi h, ngh cng h, vi tinh thn m bc gip ln nhau, t
nht nhng ng gp y s gip trng c mt vn phng t vn cho sinh vin.
4. Kt lun
Mc du t vn i hc, cao ng cho sinh vin, cn l mt khi nim mi m, t
nht khi bn tho v n s l nhng gi thit thc trong hon cnh hin ti. Kinh
nghim t vn i hc nc ngoi l mt kinh nghim thnh cng, v chng ta nn hc
hi kinh nghim h.
Nhu cu ca sinh vin Vit Nam khng nh hn nhu cu ca hc sinh, sinh vin
nc ngoi. Sinh vin Vit Nam khng c nhiu thun li (nh vay tin hc, vic lm t
trng do Chnh ph ti tr (work study) nh hc sinh nc ngoi). Hc sinh nc ngoi
thng c la chn hc ti qu nh nn chi ph c th da vo gia nh. Sinh vin chng
ta vt v hn, hon ton khng c nhng may mn nh va lit k trn.
y, nhng kh khn nhn theo kha cnh tch cc s l mt th thch h
trng thnh hn. Song, ko gin qu mng, nht nh h s rn, rch hoc t i. Tt
nhin chng ta khng mun nhn thy nhng ngi c trnh v cht xm s ri vo
nhng trng hp kh khn nh th.
Created by AM Word2CHM

Chng 17. T VN SC KHE TM THN T VN CHO NGI NGHIN

- T VN PHC HI LAO NG
T VN TM L CN BN PHN BN. K NNG V CHUYN NGNH TRONG NGHIP V T VN

1. Dn nhp
T vn sc khe tm thn, nht l t vn ngi nghin, v t vn phc hi lao
ng l mt hnh thi t vn thng thng bt buc (mandatory) i vi thn ch, c th
h khng mun nhng v s bt buc, b thuyt phc t gia nh, ngi thn, hay cc c
quan hu trch yu cu nn s c mt ca h trong nhng ca t vn l min cng.
Tt nhin l vn c c nhn c can m v gic ng; t gic n vi dch v t vn
c gip , y l nhng trng hp rt ng khch l, ng biu dng.
Nt c trng ca t vn sc khe tm thn, t vn cho ngi nghin, v t vn
phc hi lao ng c 3 tnh nng ln l can thip (intervention), gio dc (didactic) v tnh
liu php (therapeutic).
Nhn chung, t vn vin lm vic trong nhng mi trng ny c s quan tm
ca x hi cng nh cc ban ngnh ca Chnh ph v vic lm ca h l thit thc. H
cng tc v c ng gp trc tip vi nhng phn t rt c x hi quan tm n.
Tc gi Nguyn Hu Chy (2006), Gim c Trung tm Nghin cu h tr, t vn
gio dc cho ngi khuyt tt, mnh dn ngh: Tr khuyt tt cng c nhu cu t
vn tm l nh vy. Ch tic l s ngi nm vng c in tm sinh l v phng php
gio dc cn rt t, nhng khng c ngnh Gio dc v o to trng dng. V vy
hn ch n hot ng t vn, gip ngi khuyt tt ha nhp vi cng ng.
Ti liu v t vn sc khe tm thn, t vn cho ngi nghin, t vn phc hi lao
ng khng c nhiu trong hi tho T vn Tm l - gio dc thng 2 nm 2006 Vit
Nam. Mc d ba loi t vn ny c lin h rt cht vi t vn tm l. Ch c bo co ca
nhm nghin cu ca TS. Trn Th Ging vit: i tng phc v ca cc c s t vn
tm l rt a dng nhng nhiu nht l tham vn cho mi ngi c nhu cu, tham vn
cho ngi nghin, ngi sng vi HIV/ AIDS.
C l u ri rc vn c nhng ti liu t vn v 3 nhm i tng ny, song
nhng t liu v t vn cho h vn cn l p ca nhng ngi c quan tm. Chia s
trong chng ny nh mt ng gp cng nhau hc tp, tham kho.
2. T vn sc khe tm thn (mental health counseling)
y l hnh thi t vn khng nm trong khun kh gio dc m c tch ra

mt phm tr ring, tp trung vo sc khe tm thn, thng t chc trong bnh vin
hoc nhng a im cng ng. T vn th loi ny thin v cha tr (treatment) nn
o to c phn k hn, phi 60 tn ch (semester hours) theo h thng o to
hoa K; thay v ch cn 48 tn ch vi nhng t vn vin c nhn bnh thng. 12 tn ch
yu cu thm, tng ng vi na nm theo hc ton thi gian mt trng i hc
Hoa K.
Theo Spruill v Fong (1990), t vn vin sc khe tm thn cn c trang b k
nng v kin thc chuyn mn. H c mt vai tr quan trng v t vn sc khe tm thn
l mt hot ng lin ngnh, c quan h rt nhiu n nhng lnh vc chuyn mn khc
nhau.
T vn vin sc khe tm thn c c kinh nghim v k nng ca mt t vn vin
v nhng kin thc c chuyn mn, lin quan n nhng mng khc v ton b hot
ng tm l, sinh l, th l ca con ngi. Xa hn na, Hip hi t vn sc khe tm
thn Hoa K (The American Mental Health Counselor Association AMHCA) cn yu cu
cc t vn vin sc khe tm thn ca h hc thm v thng mi, kinh t, tm l ngi
gi v qu trnh pht trin ni ngi ln, cc liu php p dng cho nhng ri lon tm
thn.
AMHCA cn ra yu cu cp chng ch (certificate) cho nhng t vn vin sc khe
tm thn cho nhng ai mun thc hin t vn sc khe tn thn lm sng (clinical
counselor).
V mt k thut v hc thuyt, t vn vin sc khe tm thn s dng t nhiu
ngun hc thuyt khc nhau. H thng p dng nhiu hc thuyt v lm vic trong nhiu
hon cnh a dng, tip cn nhiu i tng thn ch trong nhng mi trng khc
nhau.
Trit l lm vic ca h vi mc tiu chnh l ngn nga ch yu (primary
prevention) v khuyn khch sc khe tm thn (promoting mental health). Theo nh
ngha, ngn nga ch yu l ngn chn trc khi vn xy ra, c tnh phng chng,
chnh v th h lun gn lin hot ng ca h vi khuyn khch sc khe tm thn. Vi
tiu ch ny, t vn vin sc khe tm thn nhm vo khu hiu: Sng lnh mnh s
trnh c iu phin no.
Thn ch ca t vn sc khe tm thn thng l i tng ng o qun chng
vi nhm hoc nhiu ngi (c tnh i tr), thay v t vn c nhn ring t. Tnh ngn
nga ch yu trong t vn sc khe tm thn ch yu nm ch chng li nn t t -

nguyn nhn th 9 git nhiu ngi nht Hoa K. Din t d hiu, sc khe tm thn
ch trng c sy li sng lnh mnh, tinh thn sng khoi, bit yu i.
Heath (1980) ra nhng im ch yu t vn vin sc kho tm thn cn nhm
ti, gip thn ch ca h t ti trng thi tinh thn lnh mnh:
- ng vin thn ch tip tc n li nhng thay i (kinh nghim lnh mnh hc
c) p dng vo sinh hot hng ngy t c i sng lnh mnh.
- Khuyn khch c nhn p dng kinh nghim kt qu hnh ng vo quyt nh ca
h.
- nh gi cao cuc sng v sc mnh kin nh ca thn ch. Nhng khen thng
tch cc s thc y tin trnh hnh ng v hc tp ca thn ch. Khi c nh gi
cao, h s t tin hn, sn sng nhp cuc, ho hng hn trong vic hc hi nhng iu
mi m.
Tp trung vo mi trng sng ca thn ch l mt trong nhng quan tm chnh
ca t vn sc khe tm thn. Nhiu mi trng sng khng c trong sng, lnh
mnh. S g b t tng, ngt ngt ca mi trng sng s c nh hng tiu cc n
cuc sng. Huber (1983) nu ra nhng vic t vn vin cn lm gip thn ch, l:
- Xc nh c nhng vn gai gc, kh chu trong nhng bi cnh mi trng.
Nhiu mi trng tht s c nhng nhn t nh hng km hm con ngi sng thoi
mi, dn n kt qu lm ra nhng hnh vi tiu cc nht nh.
- To s chp nhn ng cm gia thn ch v ngi thn ca h rng vn gai
gc chnh l mi trng ch khng phi t thn ch, c nhn c nhim v iu chnh
ph hp vi mi trng.
- nh gi mi trng sng ca thn ch, xc nh xem mi trng c tc ng
ln nhu cu v nguyn vng ca thn ch nh th no.
- Gii thiu nhng thay i quan h x hi. Gip thn ch p dng tnh khoa hc
vo qu trnh ci thin mi trng sng.
- nh gi c nhng thnh qu c gng.
- Thn ch phi xut c nhng c im ca mi trng tt nht, t s c
nhng mc hng ti hnh ng t c mt mi trng thun li nht.
- X l nhng ri lon v nhng ng x thiu lnh mnh.
S ngi cn n t vn sc khe tm thn lun nhiu hn kh nng p ng ca

i ng t vn vin. Ngn chn th yu (secondary prevention) l dng ngn nga khi

mm mng s c bc l nhng cha bin chng. Ngn chn cp ba (tertiary
prevention) l li ngn chn mang tnh can thip tr liu nhiu nht, trc tip x l nhng
ca nghim trng xy ra, nguy him n tnh mng ca thn ch. C th gii thch qua
nhng v d, nh:
- Ngn nga ch yu (primary prevention): gio dc v nguyn nhn v tc hi
ca trm ut, v mt trong nhng bin chng ca n l t t.
- Ngn nga th yu (seconary prevention): gip c nhn trong giai on b trm
ut, c du hiu khng mun duy tr cuc sng, t vn vin gip h ch yu l mi
trng ngoi tr.
- Ngn nga cp ba (tertiary prevention): gip c nhn c a vo cp cu
mi trng bnh vin) v h tht s t t v c pht hin kp thi.
Nhng ri lon v ng x khng lnh mnh l kt qu ca i sng thiu tinh thn
trong sng, thiu u c minh mn, tinh thn khng lnh mnh. V th t vn vin sc
kho tm thn cn ch tm, chuyn cn n vic qung b thay i cch sng tm tr
thn ch t c nhng trng thi hot ng rng thong, khng t tng b tc.
3. T vn cho ngi nghin
y l mt vn au u xy ra vi tt c mi x hi. Con ngi thng i tm
nhng gii php khc nhau cho vn cuc sng ca mnh, tt nhin nhiu gii php
khng lnh mnh dn n con ng nguy hi; nghin ngp l mt trong nhng gii php
thiu cn nhc y. Trng hp mn ru gii su l mt v d. Ung mi thnh nghin,
nghin ri s kh g v cng ln su. Vn ci vng lun qun ny sinh ra cng t ch
.
Nghin l qu trnh s dng sai v khai thc cht gy nghin mt cch thiu trch
nhim. Nghin y c hiu trong bi cnh rng ln nh nghin ru, cht kch thch,
v nhng loi thuc phin, hoc nhng cht c nghim cm bi x hi v lut php.
Nghin c tc hi ph hy con ngi c v th l, tm l, v mt tnh cm v c
nhng chc nng x hi khc cng nh i sng tinh thn. Nghin ngp khng c mt v
khng cha ai c. N tn cng vo mi tng lp trong x hi, khng phn bit gii tnh,
dn tc, tui tc, tn gio, ngh nghip, hon cnh a l
Nghin ngp c nh ngha thi quen s dng n nghin (khng c khng
c) cht c men, thuc ty (bao gm nhng cht kch thch, gy nn trng thi trm

ut, hoc gy o gic), v thuc l, cht caffeine. Ngi nghin khng th t sinh hot
bnh thng khi nng cht gy nghin trong mu gim xung thp. H tr thnh vt
v, yu ui hn ch tt c nhng chc nng hot ng.
Nhn vo, ngi nghin tng nh ch nghin mt th no , song trn thc t,
nhiu ngi c th nghin hai ba th hoc nhiu hn na trong cng mt lc. Chng hn
nghin ru, nghin thuc, nghin c ph. Trng hp ny i hi t vn vin phi phn
tch v iu tr cc cht gy ra nhng tc hi nghin nhiu nht i vi c nhn, sau
x l n nhng cht khc. Nu thc ca c nhn cao v c s nhit tnh ng tin
cy, h c th bt u cai nghin hon ton cc cht gy nghin.
Nghin ngp khng phi l vn ca mt c nhn, n c nh hng tiu cc n
c nhng ngi thn xung quanh ngi nghin na. N khng ch hnh xc c nhn m
c nhng tc ng tiu cc n tinh thn rt ln vi gia nh ngi nghin.
Trong nhiu trng hp, ngi nh v tnh l mt trong nhng nguyn nhn thc
y c nhn ngi nghin ln su hn. V th sc khe tm thn trong iu tr cai nghin
cn t mi i tc trong mt lin h x hi c tc ng v nh hng qua li. S ng
gp ca gia nh vi thn ch cai nghin l mt ng gp rt to ln.
Nghin l giai on bnh l ca qu trnh lm dng cht gy nghin. Nhiu ngi
mc d vo giai on ny, song h vn t chi (denial) tnh cnh hin thc v lun tm
mi l do (rationalization) bin bch. Bn thn no trng h l ngi bnh thng.
H cng n lc nhiu hn trong vic bnh thng ha tnh trng hin ti, t vn vin cho
ngi nghin v th cn s dng nhiu k nng mt cch kho lo, c th l cht vn,
ng cm, nhng b, ni mt cch thng thn mnh m tt c u ty thuc vo
tng hon cnh c th ca tng thn ch.
nh gi mt c nhn nghin hay cha l biu hin khi c nhn b mc
nhng trch nhim x hi vi bn thn v vi gia nh. H t nhu cu cn c cht gy
nghin ln hng u. H b nhiu thi gian, cng sc, tin ca vo vic c c cht
gy nghin v s dng chng. Ni khc i, c nhn tht s nghin khi h khng th
hot ng khi thiu cht gy nghin.
Ngoi ra ngi b nghin cn c coi l kh nng chng li cht nghin ca c
nhn mt, h bit mnh sai khi s dng cht gy nghin, song khng can m
khc t cht gy nghin. Vi trng hp ny, vic khi phc li khung t duy c
nhng cm xc hy vng mi l cn thit.

Song lm th vn cha , c nhn cn c h tr bi nhng ngun tr lc khc.

T vn vin cn t ra cu hi: Ta cn g gip h lp y nhng khong trng vn
b cht gy nghin gy ra. Tht kh m gip c ngi nghin i cai nu nh khng c
nhng hot ng hu ch gip h chng li khong trng vng trong lc cai v sau khi
cai.
Ngn nga lm dng cht gy nghin: L mt hot ng rt hiu qu trn mt
trn chng t nn x hi. Thng th cc cng ty sn xut cht gy nghin lun qung
co li ko khch hng. Mi trng tip xc vi cht gy nghin, ngay c vi nhng cht
ma ty nghim cm bi php lut cng khng phi l kh tm kim.
y l tnh hnh chung ca mi x hi, iu y d dn dt nhng c nhn sa
chn vo con ng nghin ngp. C th ni, bt c ai cng c th tr thnh nn nhn
ca nghin ngp, v th ngn nga nghin ngp l bin php p dng ln ton x hi.
Nht l i vi nhng ngi c tnh ch quan. V khong cch t qu ch quan n
nghin ngp i khi ch l mt ln tip xc tng nh hon ton v hi.
Giai on ngn nga ch yu (primary prevention): X hi cn quan tm n vic
truyn b rng ri nhng kin thc cn bn v mi cht gy nghin, tc hi v hu qu
ca n. Vai tr ca t vn vin nghin khng ch gii hn vic can thip khi xy ra
tnh trng nghin ngp. Tri li, t vn vin ngi nghin phi l ngi ht sc tin phong
trong mt trn ngn nga. Ni khc i, t vn vin v ngi nghin phi quan nim r
rng: Mc ch ti u l khng ai mc nghin ch khng phi ai cng cai c nghin.
Xut pht t suy ngh tch cc v ch ng nh th, i ng t vn vin cn hp
tc vi nhng ban ngnh gio dc - x hi khc, tch cc t chc nhng bui truyn b
thng tin, hi tho, ng lp, ni chuyn chuyn , t cp hc sinh ph thng n mi
tng lp trong x hi. Lm c th, x hi s hn ch rt nhiu nhng t nn nghin
ngp. Ging nh chin dch chng mui, vic u tin l trit lp ao t ng nc v
khai thong cc bi b. Ngn chn t nn nghin ngp cng ging y nh th!
iu tr lm dng cht gy nghin: Chim khong 25% cc ca t vn Hoa K.
Ni th, ta thy hai im quan trng cn nhc n l mc gy hi ca t nn ny v cng
l quan tm ca cng tc t vn i vi ngi b nghin. Phn nhiu t vn cho ngi
nghin xut pht t nhng c quan ch qun; h thu mn hoc qun l ngi nghin,
yu cu nhn vin ca mnh i cai nghin. Ngi b nghin c th s mt vic, trnh ly d,
mun gi li s m m ca gia nh, nn nhiu c nhn ch ng tm n t vn cai
nghin.

D vi ng c no, khi n vi t vn, h u c coi nh l c thin ch. T

vn vin cn nh gi cao v c v h: Cc bn thnh cng c mt na, dng
cm v c trch nhim chn ra cho mnh mt hnh ng c ngha vi bn thn, gia
nh v x hi.
Cng nn bit, t vn vin khng ha hn v bt c mt iu n gin d di no
trong tin trnh cai nghin. C nhn cn c bit rng qu trnh cai nghin l mt qu
trnh lm vic nghim tc, y m hi v nc mt. Tuy nhin, tnh lc quan cn c
nhc n v c v. Nht l trong vic kin to mt vin cnh lnh mnh ca mt i sng
t do, khng cn b rng buc bi cht gy nghin.
Ring vi iu tr nghin ru, Hoa K c mt t chc gip ngi nghin vi lch
s thi gian hot ng lu i nht l Ngi nghin v danh (Alcoholics Anonymous) t
nhng thp nin 1930. y l mt t chc p dng nhng tnh nng tn gio v i sng
tinh thn vo s gip thn ch t nhn mnh l ngi c nhng im hn yu nhu
nhc, t c thm sc mnh t n tha th ca Thng ci ha h.
Mc d c nhiu yu t tn gio, t chc ny vn thu ht c ng o c nhn.
Tnh tr liu ca vic tham gia AA rt cao. Mt iu t ai chu kh l thnh vin ca
AA rt quan tm n nhau. Mt gi thit cho rng tnh tr liu cao ca nhm ny xut pht
t tnh nng tnh cm tng tr ln nhau ca cc thnh vin trong nhm. Mt hn ch
ca nhm ny vi ch trng: Mt khi nghin, anh s l ngi nghin sut i v iu
ny khng tht s phn nh c tinh thn ci to con ngi.
iu tr ngi nghin ma tu: Thng thng din ra ti nhng tri ci hun, ni
cc thnh vin c iu tr theo khun kh tp trung, nm trong nhng n lc trong
sch ha v bi tr t nn trong i sng x hi.
Tc hi ly lan ca ma ty qu ln, n n tr thnh ni lo m nh khng ch
vi ph huynh m cn ton th x hi. Ngi nghin ma ty khng c mt cht l do no
t bin bch. Ma ty gy ra bit bao nhiu t nn, tn ph gia nh, nh hng xu n
x hi, bin nhiu ngi v ti lng thin thnh nhng nn nhn mt cch trc tip hay
gin tip.
X hi ln n ma ty gay gt v v th sc p t pha x hi l mt tr ngi cho
tin trnh xa b mc cm cho ngi nghin. H lo lng v c hi lm li t u, h
khng tin mnh c c c hi th hai, th ba. Nhim v ca t vn vin trong nhng
hon cnh ny cn tp trung vo vic ng vin rng h c quyn lm li t u, c
quyn quyt nh sng lnh mnh. Chnh iu ny thc y quyt tm tr v ca con

nghin.
L thuc vo ma ty l n l. Kh khn trong qu trnh cai nghin l thc t, song
vi quyt tm v tinh thn khng u hng, con ngi nht nh c th thay i c vn
mnh ca mnh. Ging nh nhng qu trnh iu tr khc, t vn vin phi gip c nhn
tm ra c nhng hot ng lnh mnh thay th cho nhng khong trng m qu trnh
gy nghin gy ra.
Gia nh trong quan h vi ngi nghin: L mt yu t khng th tch ri
trong qu trnh iu tr nghin. Mt iu cn nh, gia nh l mt ng lc khng th xem
nh. S quan tm hay xa lnh ca gia nh c mt nh hng rt ln n quyt nh
thnh cng hay tht bi ca ngi nghin. Ni khc i, ngi nghin khng th, hoc c
rt t kh nng chin u mt mnh. V th h cn n s h tr v ng vin ca gia
nh.
Chnh xc hn, thi n nhn v c v ca ngi thn l mt nhn t quan
trng. T vn vin cn khai thc th mnh ny. Nhit tnh v gic ng trong nhiu trng
hp khng n t bn thn, song li n t s quan tm ca nhng ngi xung quanh.
lm tt cng tc ny, t vn vin cn ngi xung vi gia nh c s thng nht.
Vi mt thin ch xy dng, nhng ng cm v c mi gi sau gia nh c
khuyn khch tr thnh mt ng minh tt ca c nhn trn mt trn cai nghin.
Lm vic vi ngi nghin: L mt cng vic kh khn nhng rt c ngha,
chng ta ang ni n chuyn cu vn tng lai mt con ngi. Cn bit, cc bin php
lm sng, hoc cng ch nhm a c nhn t tnh trng nghin sang giai on "khng
c thuc" trong mt thi gian ngn, trc khi bt c hot ng t vn no c p
dng. Vi mt khong thi gian "khng c thuc" trong vng 30 ngy, c nhn s c mt
c th tng i sch v u c h cng minh mn thong hn tip thu dch v t
vn.
Robinson (1995) ngh nhng hng dn c bn khi lm vic vi ngi
nghin:
- Gip c nhn hiu c h cn chm li vn tc sng c gng bt u mi vic
mt cch chm nhng chc, v phi bo m c tnh ch ng chn lc.
- Hng dn cho h nhng phng php th gin nh phng php thin, phng
php ht th u n, c sch tinh thn, v sinh c nhn.
- Gip c nhn nh gi tnh trng gia nh ca h, xem xt nhng nh hng ca

h v nguyn vng ca ngi thn, mong mun ca c nhn vi gia nh h.

- Nhn mnh n ngha ca nhng ngy l tt, gi k, k nim ca gia nh v
nhng hot ng ny s lin kt mi thnh vin trong gia nh, nh th s to nn tnh
on kt vn rt cn thit trong qu trnh tr liu.
- Gip h tr li vi i sng x hi, nh bit, mc cm vi x hi ca ngi
nghin l rt ln, t vn vin cn gip h c nhng k nng ha nhp vi i sng x hi,
cn hiu rng c n v b x hi xa lnh l mt cch trc tip y xa ngi nghin
trt di trn con ng nghin ngp.
- cp n c gng sng trong hin ti, gip c nhn bit qu trng gi tr ca
i sng hin thi - hy tn hng nhng nim vui nho nh trong cuc sng, trnh nhng
dn vt, u t v nhng trn tr thuc v tng lai.
- C v ngi nghin n ung iu . y l mt quan tm thch ng v ngi
nghin thng b mc bn thn, nn h d mt mi v chn nn, tm n cht gy
nghin l mt hnh ng tm n cn bng, nh th h cng ln su vo nghin ngp.
- Gip c nhn c c hi nhn li nhng kinh nghim au thng trong thi gian qu
kh, cng h tri nghim v quyt nh t gi nhng cm xc au thng y, cm thng
v ng v pha thn ch, cm n v kinh nghim ca h v c hi c cng tc.
- Cung cp thng tin v nhng t chc khc lun sn sng h tr ngi cai nghin
v nhng tr gip cn thit v mt tinh thn cng nh nhng gio dc cn bn v vn
nghin.
4. T vn phc hi lao ng
Theo nh ngha, thn ch nhm i tng ny l nhng ngi c nhng hn ch v
kh nng lm vic nh ngi b thng tt, ngi b tai nn lao ng, hay nhng tai nn
khc, ngi c bnh sau ny ch khng phi do bm sinh, thng binh, nhm i tng
ny c nhng bc xc v nan khc, chng cht ln nhng trn tr ca i sng bnh
thng. T vn phc hi lao ng nhm n vic gio dc nhng c nhn trc y
tng sng c lp, c y cc chc nng sinh hot nh ngi bnh thng.
Cn phn bit r rng gia mt kh nng lao ng do tai nn khc hn vi rt kh
nng lao ng ca ngi khuyt tt, mc d i tng ca hai nhm trn c cng mt
im chung ging nhau l kh nng lao ng v lm vic b hn ch. Ngi b tai nn
tng c mt thi gian hot ng c lp trong khi ngi khuyt tt lun lun sng vi
nhng hn ch t nh (bm sinh).

V d ic bm sinh v ic do tai nn l hai dng ic khc nhau v kinh nghim v

ic cng rt khc nhau. Mt ngi cha bao gi bit n m thanh, mt ngi th
c nghe nhng m thanh trong mt thi gian di. Cm nhn v ic v thi n
nhn ca hai ngi ny khc nhau v th t vn vin cn ch trng n kha cnh ny khi
t vn cho ngi b tai nn lao ng v ngi khuyt tt.
T vn vin phc hi lao ng cn c mt kin thc cn bn thng thc y hc
v cc loi chn thng, phng php iu tr, cch chn on, cch chm sc, n
gin l v nhng c nhn n vi t vn phc hi lao ng u tri qua nhng kinh
nghim tr liu trong bnh vin hoc bi nhng bc s chuyn mn.
Chnh nhng kin thc ny s to ra mi quan h tt, gip cng c nim tin ca c
nhn vo kh nng nghip v ca t vn vin. C l v th m ngi xa c cu v tri
bt m. y cng l l cn bn, khng am tng lm sao hng th c. Thn ch s
ng vc hoc khng tht s tin tng vo kh nng ca t vn vin khi kin thc cn
bn v tai nn v cha tr ca t vn vin y rt ngho nn.
Cn bit, vai tr ca t vn vin phc hi lao ng cn phi chuyn nghip v c
tnh chuyn mn cao. Tuyt nhin khng nn c thi thng hi hoc ly lm tic.
Ngoi kin thc cn bn v tai nn v iu tr, t vn vin cn c kin thc v phc li,
vic lm: quyn li ca thn ch B Lao ng Hoa K lit ra 12 chc nng tiu
chun ca mt t vn vin phc hi lao ng:
1. T vn c nhn (personal counseling) gip x l nhng vn kh khn vi i
sng mi.
2. Lp h s ca (case finding) vi nhng ban ngnh c chc nng gip c nhn b
nn.
3. Thm nh mc thng tt (eligibility determination) hng tr cp.
4. Hun luyn (training) ngh nghip.
5. Cung cp dng c tr gip (provision of restoration) my tr tim, my ic,
nng g
6. Dch v nng (support service) lnh h thuc men.
7. Tm vic h (job placement) ni nhng c quan thu nhn ngi sau tai nn.
8. Gip ln k hoch hot ng (planning) cho tng lai.
9. nh gi bn thn (evaluation) gip c nhn hc hi thm v nhng kha cnh

khc ca i sng v ca bn thn, ghi nhn, nh gi chng trong bi cnh mi.

10. Tham vn vi nhng chc nng khc (agencies consultation) nhm gip c
nhn trong mi nhu cu cn thit trong kh nng cho php.
11. Tip cn vi x hi (public relations) nhm hng mi ngi vo vic gip
v ng h ngi b tai nn.
12. ng hnh (follow-along) vi cc c nhn v ban ngnh khc trong n lc
chung gip cho thn ch.
5. Kt lun
T vn sc khe tm thn, t vn cho ngi nghin, v t vn cho ngi phc hi
lao ng l mt ngnh phc v x hi rt bc thit. Tnh ngn nga trong t vn sc
khe tm thn c nhn mnh nhiu nht. Tnh tr liu rt quan trng, song can thip
vi thn ch trong t vn sc khe tm thn ch yu vn l c gng t c mc ch
sng khe. Mi trng l iu kin quan trng ca t vn sc khe mi trng, nn thn
ch c mi gi trong vic ci thin mi trng h ang sng.
T vn ngi nghin cn ch n mng gia nh, v gia nh c mt vai tr quan
trng trong qu trnh tr liu. Thn ch cn c quan tm, nht l trong mi trng h
sng.
T vn phc hi lao ng cn ch n tnh c bit ca cc loi thng tt, c
kin thc v thng tt v cch cha tr, iu chnh v chm sc sc khe i vi ngi
b thng tt.
Trong cuc sng, i lc c nhng khc quanh bt ng, ch quan v khch quan,
nh hng n sinh hot ca con ngi. Lm vo cnh chn i, b nghin m khng
bit.
Mt tai nn ngh nghip, hn nhin khng ai trong chng ta mun nhng iu y
xy ra cho bn thn v gia nh. Vt thng c th c cha lnh nhng nh hng
ca n ln ngi b tai nn l rt ln. V cuc sng vn c nhng iu ngoi mun au
lng y.
T vn vin sc khe tm thn, t vn vin cho ngi nghin, t vn vin phc hi
lao ng chnh l nhng anh hng, hot ng m thm, tn ty trong vic cha lnh
nhng vt thng trong cuc sng.
Created by AM Word2CHM

Chng 18. THAM VN

T VN TM L CN BN PHN BN. K NNG V CHUYN NGNH TRONG NGHIP V T VN

1. Dn nhp
Tham vn l mt khi nim tng i mi v c cc t vn vin thng s dng
trong bi cnh ngh nghip. Tuy nhin v tnh cht mi m ca ng dng trong ngh t
vn nn khi nim tham vn khin nhiu ngi vn cn lung tng trong cch hiu, cch s
dng khi nim ny.
y cng l mt im nng trong hi tho T vn Tm l - Gio dc thnh ph
H Ch Minh u nm 2006. Trong k yu ti hi tho, TS. inh Phng Duy thay mt
rt nhiu ngi nu ln trn tr ny vi cu hi: Nn dng thut ng t vn hay tham
vn trong lnh vc tm l - gio dc, lm th no phn bit t vn v tham vn, cc
mc t vn hoc tham vn?
Khng ch Vit Nam, nc ngoi, i ng t vn vin cng gp kh khn tng
t. Nhm tin n tr li cho cu hi ny; thit ngh thng tho lun trong chng ny v
t vn l mt vic lm nhm cung cp i iu i ng t vn vin chng ta tham
kho.
Tham vn tht ra l mt hot ng rt a din. tn dng n ti a, qun trit v
n thit tng l iu rt cn thit.
2. My vn v t ng hc
Theo nh ngha (Gladding, 2000), tham vn l qu trnh mt chuyn vin c kinh
nghim chuyn mn c bit no , chia s vi ngi nhn nhng chia s .
Xt trn phng din t vng hc, da theo ting Anh, ta thy s khc bit v tn
gi nh trnh by di y:
T vn: (counseling)
Tham vn: (consultation)
T vn vin (counselor)
Tham vn vin (consultant)
Thn ch trong t vn (client)
Ngi nhn dch v tham vn (consultee/ client)
Tuy nhin nh ngha v qu trnh lm vic li c m t rt ging nhau, c

thc hin bi cc nh t vn, thnh ra vn khi no c gi l t vn vin hay tham

vn vin tht ra cn phi c t trong mt bi cnh c th. Cho n lc ny, hin vn
cha c mt nh ngha thng nht chnh thc no cho tt c mi ngi. i khi, vn
phi cn ch. V ngi ta ch hiu n trong bi cnh c bit (context) ca qu trnh gip
.
Theo Caplan (1970) tham vn l mt qu trnh din ra gia hai ngi u c
chuyn mn nghip v, ngi tham vn, l mt chuyn gia, ngi nhn dch v tham vn
c yu cu gip t tham vn vin, vn cn x l lin quan n cng vic.
Nu ly tiu chun hai ngi u c chuyn mn nghip v v x l lin quan n
cng vic, ta thy tham vn c khc vi t vn, theo nh ngha ca Hip hi T vn Hoa
K (ACA). Theo t chc ny, t vn l: "ng dng sc khe tm thn, tm l v nhng
nguyn tc trong qu trnh pht trin con ngi, thng qua nhng can thip v nhn thc,
cm xc, v hnh vi, c h thng v chin lc, nhm hng n i sng lnh mnh,
pht trin c nhn, pht trin ngh nghip, v tr liu nhng ri lon." Nguyn vn: (The
application of menltal health, psychological or human development principle, through
cognitive, affective, behavior, or system interventions, strategies that address wellness,
personal growth, or career development, as well as pathology.) (Xin xem
www.counseling.com). y ta thy trong t vn mang r tnh cht tr liu.
Cng theo ACA, nh ngha v tham vn l: Quan h t nguyn gia mt chuyn
vin v mt c nhn, nhm, hay n v x hi cn s tr gip t tham vn vin xc
nh nan tm hng gii quyt c lin h n cng vic, hoc nhng nan c th xy
ra vi thn ch hay h thng thn ch. Nguyn vn: (A voluntary relationship between a
professional helper and help-needing individual, group, or social unit in which the
consultant is providing help to the client(s) in defining and solving a work-related
problem or potential problem with client or client system). y ta thy r tnh gii
quyt vn .
Tm hiu, tham vn l qu trnh tr gip gia hai c nhn c chuyn mn nghip v
v mt vn lin quan n cng vic. Thit ngh, tuy hai chuyn mn ca h khng hn
l ging nhau, song c nhng lin h cng vic cn bn no . V mt chuyn vin ch
tm n tham vn khi h bit nhng li khuyn trong tham vn phi gn gi vi nan , s
c p dng vo cng vic m h ang gp kh khn. Trong khi t vn l qui trnh
tr gip gia mt ngi c chuyn mn nghip v vi c nhn c vn (song thn ch
thng c cht t hoc khng c chuyn mn c bit v vn

3. V d minh ha
V d mt: An l mt hc sinh cp ba, c thai, em tm n t vn vin hc ng
bit thm nhng ch dn. An rt yu Dng, mc d c hai cn i hc. An nht quyt
mun gi li a con. An mun bit gi li con th c s c nhng tr gip no, nht l
trong trng hp va tt nghip cp ba, cha i lm v cn tr. T vn vin ca An l
c Vi. Khng th tr li chc chn nhng cu hi ca An, c Vi quyt nh tm n Hi
ph n Thnh ph. Ti y, ch Thanh l cn b ph n, tip c Vi v tr li tt c
nhng cu hi lin quan n trng hp ca An.
Phn tch v d:
Quan h t vn:
Thn ch: l An c nhu cu t vn c nhn, khng c chuyn mn.
T vn vin: C Vi l ngi c chuyn mn (nhng gii hn).
Ch Thanh l cn b ph n, c chuyn mn. Khng c vai tr lin quan no.
gip trng hp ca An, c lin quan n trch nhim cng tc nghip v t
vn ca mnh (lin quan n cng vic), c Vi n gp ch Thanh.
Quan h tham vn:
Ngi c nhu cu tham vn: C Vi l ngi c nhu cu tham vn, c chuyn mn.
Tham vn vin: Ch Thanh l ngi c nghip v chuyn mn.
H gp g c thm kin chuyn nghip cc ngun tr gip cho b m tr
cng tho g vn c lin quan n cng vic (nghip v t vn ca c Vi khng th
gip hc sinh An).
V d hai: Thu mt vic, rt bun. Li b chng xem thng, anh ta li c bn gi
mi. Qua li khuyn, Thu tm n dch v t vn v gp c Nga l t vn vin. Sau bn
cuc hn t vn, Nga bit ch Vn l mt chuyn vin gii v tm l hn nhn, nn ngh
Thu qua bn y. Thu ngi, mun c gi quan h t vn vi Nga. Nga ha s thu thp
thm d kin cng tho g vi Thu. Qua qu trnh gp g Vn, c Nga v Vn l hai
t vn vin u pht hin ra vn sinh l ca Thu l then cht. hc hi kinh nghim,
c hai quyt nh gp bc s ph khoa tn Hi c thm d kin nhm gip trng
hp ca Thu.
Phn tch v d:
Quan h t vn:

Thu l thn ch.

Nga l t vn vin.
Quan h tham vn A:
Nga l ngi c nhu cu tham vn.
Vn ng vai tr tham vn vin.
Quan h tham vn B:
C Nga v Vn l ngi c nhu cu tham vn.
Bc s Hi l ngi ng vai tr tham vn vin.
Trong trng hp ny: lm vic vi Nga, ch Vn l tham vn vin, song v tr ny
thay i khi Vn v Nga gp g bc s Hi. Lc y ch Vn tr thnh ngi c nhu cu
tham gia t vn. Nh th, mt tham vn vin c th tr thnh ngi tm kin trong
quan h tham vn vi mt chuyn gia khc.
V d ba: t trng hp Nga thuyt phc c Thu i gp ch Vn. V Thu ng
. Nh th, sau ny khi Nga c nhu cu n gp ch Vn v vn ca mt thn ch
khc. Thu by gi ngng dch v t vn vi Nga v ang c dch v t vn vi ch
Vn. Lc y,
Quan h t vn:
Thn ch l Thu.
T vn vin l ch Vn.
Quan h tham vn:
Ngi c nhu cu tham vn l Nga.
Tham vn vin cng l ch Vn.
Nh th: mt t vn vin c th l mt tham vn vin. iu ny ph thuc vo pha
ngi nhn dch v tr gip (helping services).
Gallessich (1985), Kurpius v Fuqua (1993), v Newman (1993) ra nhng tip
cn trong cng tc tham vn bao gm: Tham vn phi da trn ni dung chuyn mn c
th (consultation is content based).
- Tham vn phi c mc tiu c th, c mt phm vi, thng l lin h n cng
vic (goal oriented, has an object, often a work-related).

- Tham vn c quyt nh bi v tr vai tr ca i tc v quy tc trong quan h

(is governed by variable roles and relationship rlues).
- Tham vn c tnh qu trnh, ch n thu thp d kin, ngh cp gii php, v
cung cp nhng h tr cn thit (is process oriented, involves gathering data,
recommending silutions, and offering support).
- Tham vn c tnh cht ba i tc (is triadic): thn ch - t vn vin - tham vn
vin.
- Tham vn da trn c s t tng hc, h gi tr, v o c (is based on
ideologies, value systems, and ethics). c bit Kurpius (1988) nhn mnh rng tham
vn nn p dng vo nhng iu kin bi cnh c h thng.
V d bn: Hiu trng trng A, hc sinh cha ngoan, t l thi rt tt nghip cao,
nhit tnh dy hc gio vin thp; n gp hiu trng trng B, hc sinh c t cch o
c t l thi u tt nghip rt cao, tinh thn ging dy v hc trng B rt hng hi.
Qu trnh hiu trng trng A n gp hiu trng trng B hi v gii php nhm
p dng ci tin trng ca mnh.
y l m hnh tham vn c m phng theo Kurpius (1988).
4. Tham vn khc t vn ch no?
Theo Schmidt v Osborne (1981) th hin ti vn rt kh trong vic phn bit gia
t vn v tham vn. Theo hai tc gi trn th nguyn tc v qu trnh hot ng rt ging
nhau.
Tuy nhin Stum (1982) a ra mt phn bit, theo tc gi, s khc bit l:
- Trong tham vn: ni dung ca vn (problem content) trong tham vn khng
thuc h t duy ca ngi c nhu cu tham vn, ni dung vn trong tham vn l mt
n v c lp nm bn ngoi h thng c nhn ca ngi tm n dch v tham vn.
Khc vi t vn, nhng vn l mt phn ln t h t duy khung hoc l mt b phn
c quan h vi thn ch.
- a im tham vn: thng xy ra ni lm vic ca ngi xin kin trong tham
vn, v mc ch ca tham vn l lin quan n cng vic, cho nn tham vn vin n ti
c quan ca ngi xin tham vn quan st v thu thp d kin. y l mt vic lm d
hiu.
Nh vy trong v d bn phn nn, ta thy, cung cp dch v tham vn, hiu

trng trng B s phi ch thn n tn trng A tn mt chng kin, thu thp d

liu: t ng s xut hng gii quyt, v cung cp h tr. Nn cn, cc bn c
sang bn ti quan st!
Cn nhc, vn ca trng A khng phi l vn nm trong h t duy hay l b
phn thuc v hiu trng trng A. Vn l nhng kh khn ti ni ng ta ang lm
vic.
Nelson v Shifron (1985) vch ra rng, tham vn l qu trnh xc ra sau khi mt h
thng c cu ang i xung, ri vo khng hong. Trong khi vi t vn, ngi tm n
dch v t vn c hai ng c: (1) iu tr - khi nan xy ra, v (2) ngn chn
nan trc khi chng xy ra.
ng c th hai ( ngn chn nan ) ny trong t vn s khng kh thi trong
tham vn. L v mt t chc ang hot ng bnh thng th khng cn n tham vn
ci thin n. Hn na, nu c nhu cu ci tin, t chc y khng th tm ra c mt
tham vn vin, nht nh ngi ta s ni: Cc anh khng c vn g? Ti sao cn n
tham vn, vn l mt quan h gip ci tin mt h thng? Ha chng phi cng
vic khng c vn , nhng anh li ngh l n c vn , nh th, c khc no vn l
nan ca c nhn anh hay khng (?)
Vn theo Kurpius (1988) v Schdmit (1999) th im khc bit gia t vn v tham
vn nm ch trng tm ca tham vn l nhm vo ni dung (content) c quan h vi
cng vic; trong khi t vn ch n c ni dung (content), cm xc (emtions), cm
gic (feelings) v nhiu mng ph khc c quan h ti thn ch trong qu trnh lm vic.
Ta c th tm tt:
Tham vn = Ni dung (cng vic) + H thng thao tc
T vn = Ni dung (h t duy) + Cm xc + Cm gic + hnh vi + f (mi trng)
Cc m hnh trong tham vn:
M hnh chuyn vin (expert) hay cn gi m hnh cung cp (provision): Tham
vn vin cung cp dch v trc tip cho ngi c nhu cu v h khng c thi gian, t
hng th, hoc khng c k nng x l trong mt nan .
M hnh bc s - bnh nhn (doctor-patient) hay cn gi m hnh toa thuc
(prescription): Tham vn vin khuyn co nhng iu sai (wrong) vi i tc th ba v
ngh ngi cn tham vn nn lm nhng g. Ging nh bc s ghi toa thuc vy.

M hnh trung gian (mediation): Tham vn vin gip nh vai tr trung gian, ha
gii, x l mt vn c quan h n nhiu ngi khc nhau bng cch (a) thng qua
dch v tham vn c m phn, hoc (b) to ra mt k hoch khc c cc bn
tham gia tha thun.
M hnh qu trnh tham vn (process consultation) hay cn gi m hnh hp tc
(collaboration): Tham vn vin c vai tr nh mt ngi iu khin qu trnh gii quyt
vn . Rt ging trng hp t vn vin hc ng v hc sinh, vi cha m cc em,
cng bn tho n vn trong trng hc.
5. Cp trong tham vn
Tham vn c nhn: Tham vn vin thng lm gng hoc ghi ra nhng gii
php, yu cu c nhn phi thc hin.
Tham vn nhm: c p dng khi vi hoc nhiu ngi c chung mt bc xc
(trng hp ng o hoc mt nhm cng nhn). Kurpius (1986) nhc n 2 vn
trong cc bc xc ca nhm: (a) vn thuc v mt c nhn, (b) vn quan h ti
cng vic. Khi vn lin h n c nhn, tham vn vin s gip nhm xy dng tinh
thn ng i, thng cm v m rng n nhn. Trong trng hp vn quan h n
cng vic, tham vn vin s iu khin mi ngi tm ra cch tho g.
Nhm C: Chng c tn bt u bng cc ch c: cng tc - cn tham vn - ct
ngha - cht vn ln nhau - ch n nhau - cn thn v thng tin - c gng vi cng vic
chung. Nhng nhm c nhu cu bt u bng ch c nu trn s tr thnh tham vn
nhm.
Tham vn cng ng/ c quan: V tnh honh trng v tm quan trng ca tham
vn trong cng ng/ c quan, tham vn phi l mt qu trnh c chun b kin t thc
ton din. Tnh t chc v trang trng cn c ch . Tnh chuyn mn phi cao v c
tnh honh trng, khng qua loa, s si c.
Cc giai on trong tham vn:
1. Th tc trc hp ng (precontrac): Tham vn vin phi trnh by chuyn mn
nghip v v t cch hot ng hp php ca mnh.
2. Hp ng v khm ph quan h (contract and exploration of relationship): Tham
vn vin tho lun vi thn ch mt cch nghim tc, sau thn ch s cho bit nu
nh mnh sn sng vi dch v tham vn.
3. Chnh thc hp ng (contracting): Tha thun gia hai bn v nhng g bao

gm trong gi dch v v th tc dch v tham vn.

4. Xc nh vn (identifying problem): C hai pha cng tham gia nh ngha ca
vn .
5. Phn tch vn (problem analysis): Tp trung vo d kin c lin quan v
xut hng gii quyt.
6. hin phn hi v ln k hoch (feedback and planning): Mt k hoch c
ra. Cng cn c k hoch khc (k hoch B) sau khi gii php kh thi nht c cn
nhc da trn iu kin thc t. K hoch c chn s c a vo thc hin.
7. Thc hin k hoch (implementation of the plan): Thn ch s bt tay thc hin
k hoch.
8. nh gi k hoch (evaluation of the plan): Hai pha cng nh gi xem k hoch
thc hin nh th no, vn c gii quyt n u - c i ng hng hay
khng?
9. Kt lun v ngng quan h tham vn (Conclusion and termination of relationship):
Hai bn s im li nhng g xy ra ra k hoch kim tra cht lng sau khi chm
dt dch v.
6. Nhng lnh vc hu ch vi tham vn
Mc d trn thc t v trn l thuyt, tham vn c th xy ra bt c vi ai v bt
c mi trng no, tuy nhin vi mi trng s c nhiu ch li hn trong qu trnh tm
n dch v tham vn.
Tham vn trong hc ng: thng thng t vn vin hc ng rt tuyt vi
trong vai tr tham dn vin. H thng l nhn vin c lin h gn gi vi ban gim hiu
v c chc nng nh trc thuc gii hn ca mt nhn vin. H thng c nhiu kinh
nghim vi nhng ban ngnh, t chc trong a bn. Vi tnh cht quan h rng ri, quen
bit nhiu nh th, h c th hot ng vi vai tr nh tham vn vin - l ngun cung cp
v l cn s lin i vi bn ngoi v nhng chng trnh mang tnh h thng phc v
cho trng.
Vi cc trung tm sc khe tm thn cng ng: cc t vn vin cng c vai
tr tng t. i tng ca sc khe tm thn l cng ng trong x hi. Nhiu ngnh
lin quan v c chung nhng u t chm lo n li ch cng cng s l nhng a chi
quen thuc vi h. T vn sc khe tm thn cn c mt kin thc bao qut, vic lin h
vi nhng ngnh phc v phc li khc l hot ng c ch; nhm p ng c nh cn

a dng ca thn ch. Tt nhin vai tr ca h nh nhng tham vn vin s em li hiu

qu rt cao cho mi ngi trong cng ng.
7. Kt lun
Tham vn v mt cn bn c chung nhng im rt gn vi t vn. Phn nhiu cc
t vn vin trong nhng trng hp nht nh tr thnh tham vn vin. Mc ch ca
tham vn v t vn nhiu khi gi ln nhau, iu ny gy ra rt nhiu lng tng trong
cch chng ta trao i ni chuyn hng ngy. V th, thut ng s tr nn d nhm ln.
Mong l khi s dng trong bi cnh c th - tham vn hay t vn - khi nim c th
v s khc bit s tr thnh sng t hn.
Tham vn l mt pht sinh khi nhu cu t vn ang tr nn a dng hn, tip cn
vi nhng chuyn mn, lnh vc khc, phong ph v a dng hn. Trong khi ch i c
mt nh ngha c th hn, thit ngh trong cng tc, nht l nhng lc thut ng gy tr
ngi, s linh hot uyn chuyn trong li suy ngh s tr thnh cn thit.
Nh th chng ta c thay v lng ph nhng nng lng vo vic nh vt vi thut
ng, chng ta c th an tm chuyn ti nng lng y vo nhng cng vic khc c ch
cho cng tc chuyn mn ca mnh.
Created by AM Word2CHM

PH LC. T VN TM L HOA K
T VN TM L CN BN

Bi vit tham gia k yu Hi tho

T vn Tm l gio dc thnh ph H Ch Minh 18/02/2006

GII THIU
T vn tm l l mt ngnh chuyn nghip cung cp dch v hng dn tm l rt
pht trin, rt thnh hnh nhng nc cng nghip nh Hoa K. Vi qu trnh pht trin
ca ngnh phc v tm l ny, nhu cu tm n nhng c vn tm l chuyn nghip tr
thnh mt thi quen ph thng cho mt s rt ng trong x hi Hoa K. Vn ho v t
duy Hoa K cn l mt trong nhng ng lc quan trng then cht trong vic thc y
ngnh khoa hc x hi ny c c mt v tr quan trng trong nhng sinh hot hng
ngy ca nhiu tng lp khc nhau.
c trng ca t vn tm l l tnh a nng v a dng ca n. T vn tm l
ng vai tr nh mt nhp cu ni lin gia cc ngnh khoa hc t nhin v khoa hc x
hi. Bn cnh ngnh T vn tm l cn c nhng quan h hu c vi nhng b phn
khc, c nh hng trc tip n nhu cu tm l phc tp ca con ngi, chng hn
nh ngh thut, gio dc, t tng, pht trin t duy, tn gio. Ni khc i, t vn tm l
l mt trc giao thng cho nhng quan h hu tng rt phong ph ca x hi c ni
kt vi nhau. Vi nhng khm ph v nhng nghin cu quan trng ca ngnh tm l
hc, t vn tm l c th ni c tha hng nhng ng dng rt hu ch kh d c
th gip cho dch v ny c pht huy c v b su ln b rng. Tuy nhin t vn tm
l vn cn gp phi nhng th thch trc mt khi s thay i v tin ha ca x hi
ngy cng tr nn phc tp v a dng hn. V dch v t vn tm l trc tip lm vic
vi con ngi, nn dch v ny c nhiu im rt ging nhng dch v x hi khc. Ngay
c nhng ngi lm cng tc cung cp dch v t vn tm l Hoa K cng d b nhm
ln gia t vn tm l (counseling psychology) v tm l lm sng (clinical psychology)
cng vi nhng phc v cng ch x hi khc.

I NT LCH S
THNH PHN I NG NHNG NGI HOT NG TRONG LNH VC T VN TM L
PHN A. NHNG HNG DN CHUNG
PHN B. QUAN H TRONG DCH V T VN TM L

Created by AM Word2CHM

I NT LCH S
T VN TM L CN BN PH LC. T VN TM L HOA K

T vn tm l tht ra xut hin tri ra sum trong hu ht mi nn vn ha khc

nhau trn th gii di hnh thc n gin khi mt c nhn tm kim nhng hng dn t
mt ngi khc. T vn tm l trong bi cnh hin nay tht ra l mt ngh chuyn
nghip, v nh th tin thn ca n bt ngun t nhng giao lu qua li gia nhng c
nhn trong cng mt mi trng ch khng phi t ngnh Y nh tm l lm sng (clinical
psychology). T vn tm l v th tp trung chu yu vo vic cung cp nhng dch v
hng dn v nhng li chuyn nhm gip gii quyt nhng kh khn bt ng hoc
nhng hiu lm trong cc quan h hng ngy ti s lm, trng hc, v trong sinh hot
gia nh. Nhng ngi lm cng tc t vn tm l gi ngi c gip l khch hng
(client) trong khi bn tm l lm sng gi ngi c gip l "bnh nhn" (patient).
Xut pht t bi cnh ny, ngi lm cng tc c vn tm l ng vai nh l mt
"ngi gii quyt nhng khc mc", chuyn mn cung cp nhng li khuyn trc tip
cng nh nhng hng dn gin tip nhm gip "khch hng" ca mnh h c c
nhng quyt nh tha ng cho nhng kh khn ca h. Khc vi t vn tm l, tm l
lm sng trc tip lm vic vi "bnh nhn" (patient) v thng th nhng bnh nhn ny
i hi thi gian iu tr di hn nhng "khch hng" bn t vn tm l. Mt im khc
nhau gia t vn tm l vi tm l lm sng l bn tm l lm sng thng c quan h
vi mt i ng bc s v y t trong vic cung cp dch v sc khe tm thn cho bnh
nhn.
Hoa K, t vn tm l ban u c gii thiu ngay sau nh th chin khi B
cu chin binh Hoa K s dng khi nim t vn tm l nhm hng dn cho nhng cu
qun nhn khi h yu cu c bi thng cho nhng thng tt v nhng kh nng lao
ng b nh hng sau chin tranh. V t B cu chin binh chnh thc a
dch v t vn tm l vo nhng vn phng khu vc v nhng nh thng trc thuc B
cu chin binh Hoa K nhm cung cp cho nhng cu qun nhn sm khi phc li kh
nng lao ng v tr v vi i sng dn s. Sau cc trng i hc Hoa K cng
bt u a vo trong khun vin chng trnh o to nhng dch v t vn tm l
nhm gip nhng sinh vin xc nh c nhng chuyn ngnh m h cm thy ph hp
vi kh nng v s thch ca h trong vic chn ngh trong tng lai.
Theo thi gian, dch v cung cp t vn tm l cng ngy cng pht trin v hon
thin. Nhng chng trnh o to i ng t vn tm l chuyn nghip c xy dng

chun b cho nhng ngi theo hc ngnh ny c kin thc v chuyn mn c

cp bng hnh ngh c ra i. Ngnh T vn tm l tr thnh mt ngnh c h
thng r rng, ging nh ngnh Tm l lm sng trong vic nhng ngi mun hnh
ngh t vn tm l cn phi c gip php (license) hnh ngh.
Vo nm 1976 th tiu bang Virginia l tiu bang u tin ban hnh lut yu cu
nhng ai lm cng tc t vn tm l trong tiu bang ny phi c cp bng (hay l giy
php) hnh ngh. n nm 1979 th tiu bang Arkansas yu cu nhng ai hnh ngh T
vn tm l phi c giy php ca tiu bang. Gn y nht l tiu bang Hawaii bt u
yu cu ngi cung cp dch v t vn tm l phi c giy php hnh ngh ca tiu
bang. Trong tng s nm mi tiu bang v nhng ht trc thuc Hoa K, hin nay ch
c tiu bang California v tiu bang Nevada l vn khng yu cu ngi hnh ngh T
vn tm l phi c giy php (license) ca tiu bang.
Nm 1952 bn t chc c lp c tn l: the National Vocational Guidance
Association (NVGA), the National Association of Guidance and Counselor Trainer
(NAGCT), the Student Personnel Association for Teacher Education (SPATD), v the
American College Personnel Association (ACPA) st nhp li nhm mch ch to mt
ting ni c tm quan trng hn trong lnh vc chuyn mn ny. T chc mi y vo
nm 1983 ly tn mi l American Personnel and Guidance Association (APGA). n
nm 1992, t chc ny li i tn mt ln na gi l Hip hi c vn Hoa K - American
Counseling Association (ACA) cho n by gi. T chc ny cung cp rt nhiu cho tt
c c vn tm l trn ton Hoa K v nm mi quc gia khc nhau bao gm c chu
u, chu M La Tinh, Phi Lut Tn v Virgin Island. ACA tp hp gm mi tm khu vc
(division) v nm mi su phn ngnh chuyn mn (branch). ACA c nhim v ch yu
l to ra mt mng li c h thng gip cc thnh vin ca ACA c iu kin giao lu
v chia s kinh nghim v thng tin thng qua nhng hi tho chuyn , cc chng
trnh b tc v nng cao trnh nghip v, cng nh vic ph bin bo co nghin cu
v nhng ti liu chuyn ngnh. ACA cn hot ng vi nhng n lc nh lin lc vi
nhng t chc chnh quyn khc vi mc ch bo v v ng h nhng ngi lm cng
tc t vn tm l.
Nm 1982 mt t chc c lp v chc v v li c tn l Ban cp chng nhn c
vn Quc gia National Board for Certified Counselor (NBCC) c thnh lp vi mc
ch cung cp nhng dch v lin quan n vic cp chng nhn cho nhng ai mun c
giy chng nhn mnh l t vn tm l cp quc gia. Tuy nhin giy chng nhn ni trn
s khng bo m cho ngi c cp giy chng nhn c php hnh ngh cung cp

dch v c vn tm l nhng tiu bang. Mi mt tiu bang Hoa K c mt ban c

trch v vic cung cp giy php (license) cho nhng ai p ng c yu cu ca
cc k thi ca nhng tiu bang ny. Nhiu tiu bang s dng hoc cng nhn giy
chng nhn c cp bi NBCC nh l giy php hnh ngh ca tiu bang hc. Mt vi
tiu bang yu cu c vn tm l xin ng k d thi ly giy php tiu bang phi c giy
chng nhn ca NBCC trc. Ni tm li, chng nhn ca NBCC khng phi s c
cng nhn mi tiu bang. Nhim v ca ngi mun lm cng tc t vn tm l tng
tiu bang l phi lin lc vi tiu bang ca h v vn gip php (license) hnh ngh
ca tiu bang, mc d h c giy chng nhn (certification) ca NBCC.
Vi d kin thng k gn y nhm nu r hn v v tr ca ngnh C vn tm l
Hoa K, nhng t liu thng k di y c gii thiu bn c c c mt ci
nhn khi qut v nhu cu ca x hi Hoa K v dch v t vn tm l.
- Hn 50% cc cuc hn nhn Hoa K s dn n ly d. Hoa K c t l ly d cao
nht trn th gii v hin c khong 19 triu ngi ly d.
- Nghin cu kt lun c vn tm l trc hn nhn gip gim t l ly d. Ly d c
tc hi n tr em v mt pht trin tm l, b hc, v t st.
- Tr em sinh trng trong nhng gia nh bo lc c 72%, cao hn v ti phm.
- Hng nm Hoa K tiu khong 3 n 5 t m kim cho hu qu lin quan n bo
lc trong gia nh.
- Vo khong 4 n 6 triu v bo lc tay chn trong cc quan h tnh cm Hoa
K.
- 50% cc cp v chng bo v c hn nhn sau khi tm n dch v c vn tm
l.
- 3 n 8% dn s Hoa K hin ang i din vi nhng lo lng chung.
- 35 n 40 triu ngi dn Hoa K hin nay s mc chng bnh chn nn ton
phn trong mt lc no ca cuc i ca h.
- 30 triu n ng Ha K hin ang sng vi chng yu sinh l (sexual
dysfunction).
- Mt ngi dn Hoa K trung bnh mc n th tn dng vi khon 5.800 m kim v
nu tr nh git ko di s mt 30 nm vi s tin li l 15.000 m kim.
- 96% dn s Hoa K khi v hu s ph thuc ti chnh vo Chnh ph, gia nh v

nhng t chc khc nhau.

- Hin nay tr em Hoa K chng kin vo khong 12.000 cnh git ngi trc khi
cc em bc vo tui dy th.
- 1 trong 6 ngi mc bnh SIDA hoc nhim vi rt HIV dng tnh sng thnh
ph New York.
- Hoa K l quc gia c t l tr em n c thai cao nht trong khu vc nhng nc
cng nghip pht trin phng Ty v tiu vo ngn qu Hoa K hng nm khong 7 t
m kim.
- Cc b m v thnh nin c nguy c khng tt nghip ph thng trung hc (ch c
33% cc em ny tt nghip PTTH) v rt t cc em theo ui i hc (1.5% theo hc i
hc tui 30).
- 80% cc b m v thnh nin phi da vo h thng phc li cng cng. Gn
900.000 cc em n v thnh nin c thai hng nm v gn 35% cc ph n tr c thai
trc khi h c 20 tui.
- 5% t l tht nghip Hoa K tnh n thng 8 nm 2005.
- 3.2 triu tr em l nn nhn ca ngc i trong gia nh v mt th l, tm l,
tnh cm, v b ht hi.
- Chuyn vin ngh nghip Hoa K ngh xu hng mt ngi dn Hoa K trung
bnh s thay i ngh nghip t nht l 7 ln trong i.
- Thng k cho bit 1 trong 3 ngi v gia c Hoa K l cu qun nhn trong
nm 1995 theo t chc GAO (General Accounting Office).
- T vn tm l cho ngi nghin ngp gip nng t l c vic lm cao hn 60%.
Khong 10% dn s Hoa K mc chng nghin ngp thuc phin hoc ung ru
v t nn ny lng ph khong 300 t m kim trc tip cng nh gin tip.
- 1 trong 5 tr em c triu chng xp cc em vo din tr c bnh tm thn
(nm 2000).
- 90% cc v t st trong la tui v thnh nin c lin h n chng bnh chn nn
(depression).
- Theo AARP (American Association of Retired Person) hin c 1 triu ngi dn
Hoa K bc vo tui 60 c mi thng l - 50% cc c nhn v hu khng c r rng
v dch v c vn tm l.

Ch c 3% c nhn v hu c nhn dch v c vn tm l v tm l lm sng.

- 45% dn s Hoa K s l ngi gi vo nm 2015.
- 2004 l nm ch tch ACA (American Counseling Association) c bu l ngi
ng tnh luyn i cng khai.
Vic a ra nhng con s c th v nhng thng k nhm to nn nt bc tranh
phn nh tnh hnh x hi hin thc Hoa K. Ni khc i nhng d kin trn l nhng
ku gi nh thc tt c nhng ai c trch nhim cn phi suy ngh. i ng cc ngi
lm cng tc c vn tm l v nhng ngi tr c nhit tnh quan tm n nhng kh
khn trong x hi s nhanh chng ng gp nhng c gng ca mnh. h l nhng ngi
nhn thy trch nhim cng nh nh hng ca h trong vic ng gp vo nhng c
gng gim thiu nhng kh khn nhc nhi ca x hi lun thay i rt a dng v phc
tp.
Created by AM Word2CHM

THNH PHN I NG NHNG NGI HOT NG TRONG LNH VC

T VN TM L
T VN TM L CN BN PH LC. T VN TM L HOA K

Tp th nhng ngi lm cng tc t vn tm l c hon cnh l lch rt a dng.

Hu nh trong i ng nhng ngi hot ng trong lnh vc ny bao gm mi mu
da v tui tc. H l nhng ngi c tm huyt vi ngh v rt t ho v nhng vic h
lm. Nhng ngi lm cng tc c vn tm l c lit vo ngnh gip chuyn
nghip (helping profession). Ngi ta c th bt gp nhng ngi lm cng tc t vn
tm l trong rt nhiu mi trng khc nhau, nh trong cc trng hc, t cp tiu hc
cho n cp i hc, trong bnh vin, trong nhng trung tm phc v phc li cng cng
ca cc cp t cp thnh ph cho n cp tiu bang, trong nhng trung tm ca nhng
t chc v v li, nhng trung tm cng ng (community).
Vai tr ca mt t vn tm l rt a dng i vi mt khch hng. Vi t tng li
ch ca khch hng l trn ht, ngi lm cng tc t vn tm l thng t mnh vo
nhiu cng v khc nhau nh: mt thy gio, mt y t, mt ngi bn, mt ngi thn
trong gia nh, mt c vn, mt ngi bn h, mt ngi m, mt ngi cha, mt ngi
hng xm. Ni tm li ngi cung cp dch v tm l phi linh ng trong vic p ng
c nhng nhu cu phc tp khc nhau ca tng khch hng mt.
Theo NBCC (National Board for Certified Counselors) th hin nay Hoa K c vo
khong:
Tng cng nhng ngi c cp chng nhn NCC gm: 39.805
S c cp chng nhn c vn lm sng: 1.287
S c cp chng nhn c vn ngh nghip: 695
S c cp chng nhn c vn ngi nghin: 685
S c cp chng nhn c vn trong trng hc: 2.036
S c cp chng nhn c vn ginh cho ngi gi: 185
Theo ACA (American Counseling Association) th hin nay t chc ny c khong
52.000 thnh vin hot ng trn 50 quc gia khc nhau.
NHNG YU CU CN BN O TO MT T VN TM L
V li ch ca khch hng cng nh nng cao nghip v chuyn mn ca ngnh
T vn tm l, ngi mun tham gia i ng t vn tm l Hoa K c yu cu tri

qua kha o to v phi c s chun b cn thn. Nhng trng i hc c m kha

o to bn nm hoc c chng trnh o to c nhn su nm (Master's degree)
thng u c chng trnh o to t vn tm l. Trong bi vit ny nhng yu cu cn
bn c cp giy chng nhn cp quc gia NCC (National Certified Counselor) do
NBCC cp hoc giy php hnh ngh c cp bi tiu bang (license) s c gii
thiu di y. Ngi mun np n xin c cp chng nhn bi NBCC hoc xin bng
hnh ngh cung cp dch v t vn tm l phi c bng c nhn i hc su nm
(Master'degree) vi cc b mn bt buc phi c nh sau:
a. Chng trnh hc bao gm tm lnh vc:
1. Qu trnh sinh trng v pht trin ca con ngi (Human Growth and
Development).
2. Kin thc nn tng v x hi v vn ha (Social and Cultural Foundationa).
3. Quan h gia ngi cung cp v ngi nhn dch v c vn tm l (Helping
Relationtionships).
4. C vn cho nhm (Group Works).
5. Kin thc qu trnh pht trin v ngh nghip v i sng (Career and Lifetsyle
Development).
6. nh gi (Apraisal).
7. Nghin cu v nh gi nhng chng trnh c vn tm l (Research and
Program Evaluation).
8. Tnh chuyn nghip v o c trong cng tc c vn tm l (Professional
Orientation and Ethics).
b. Chng trnh hc bao gm nm nhm hot ng trong cng tc chuyn
ngnh:
1. T vn cn bn (Fundamentals of Counseling).
2. nh gi v t vn ngh nghip (Assessment and Career Counseling).
3. C vn cho nhm (Group counseling).
4. Cc chng trnh v can thip lm sng (Programmatic and Clinical
Intervention).
5. Nhng vn trong thc hnh chuyn nghip (Professional Practice Issues).

Thng thng th chng trnh o to gm bn nm i hc v thm hai nm hu

i hc. Cng thm hai nm thc tp di s gim st ca nhng ngi c kinh nghim.
Tt c trc sau mt ngi mun theo hc tr thnh t vn tm l s mt tm nm
o to. Bi thi do NBCC cung cp cp chng nhn bao gm 200 cu hi trc nghim
vi thi gian lm bi l bn gi ng h. Ngi d thi nu c yu cu c bit v nhng
l do hn ch khc nhau s c gip , chng hn nh s dng t in hoc xin ko
di thi gian lm bi.
Nhiu tiu bang s dng kt qu ca NBCC nh kt qu chnh thc trong vic cp
giy php hnh ngh (license).
TRCH NHIM V HNG DN CHUNG
V tm quan trng ca quan h gia ngi cung cp v ngi nhn dch v c vn
tm l, Hip hi t vn Hoa K (ACA) v Ban cp chng nhn t vn Quc Gia (NBCC)
u c ring mt bn iu l (Codes of ethics) nhm cung cp nhng hng dn c bn
cho i ng nhn vin chuyn cung cp dch v t vn tm l. V bn iu l ca hai t
chc ni trn u c nhng im chung vi kh nhiu phn gi ln nhau, bn iu l ca
NBCC s c chn trnh by nh mt ti liu tham kho trong bi vit ny. Bn iu l
ca NBCC c son ra nhm nng cao cht lng ca ngnh v thc y i ng c
vn tm l trong vic duy tr gi tr ca ngnh. Bn iu l cng cung cp cho x hi
nhng bo m v cht lng ca ngnh. Bn iu l mong rng s gip nng cao tnh
chuyn nghip ca ngnh t vn tm l v khuyn khch tnh nng ng trong cng v
lnh o ca cc thnh vin trong ngnh t vn tm l.
Created by AM Word2CHM

PHN A. NHNG HNG DN CHUNG

T VN TM L CN BN PH LC. T VN TM L HOA K

- Mi thnh vin phi lun c gng cp nht nghip v ca mnh.

- C trch nhim ngh nghip vi khch hng cng nh vi c quan ch qun ca
mnh. Trong trng hp c s bt ng quan im vi c quan ch qun nn xin thuyn
chuyn hoc ngh vic.
- Tinh thn o c ngh nghip c cao trong mi hon cnh v mi lc.
- Khng cung cp dch v ngoi lung hoc trao i dch v c vn tm l vi nhng
dch v khc cung cp bi khch hng.
- Gi biu dch v nn hp l v ph hp vi nhng hon cnh c bit.
- Ch cung cp dch v tm l nm trong chuyn mn m mnh c o to.
- C trch nhim v vic thu thp nhng tin tt cp nht lin quan n ngnh.
- Lun cnh gic v nhng quan h tnh cm nam n vi khch hng.
- Khng c quan h tnh cm vi khch hng, nu cm thy cn thit, nn lin
lc vi nhng c vn tm l khc gii quyt dt im v vn ny.
- Quan h tnh cm nam n ch c php thit lp sau khi chm dt cung cp dch
v t vn tm l cho khch hng t nht l hai nm.
- Khng c ng h hoc tham gia vo nhng v sch nhiu tnh dc.
- Khng c c nhng thin kin, phn bit trong cch i x vi nhng khch
hng v mu da, gii tnh, tn gio, tui tc, quc tch, kh nng lao ng.
- Lun chu trch nhim v tt c nhng hnh ng trong v ngoi ngh nghip ca
mnh.
- Lun gi kn mi thng tin ca khch hng v gii truyn thng v tt c nhng
ngi khc khi khch hng khng ng hoc cha cho php.
- T gic thi ngh nu cm thy mnh khng kh nng chuyn mn nghip v.
Created by AM Word2CHM

PHN B. QUAN H TRONG DCH V T VN TM L

T VN TM L CN BN PH LC. T VN TM L HOA K

- Tn trng v lun t li ch ca khch hng ln hng u.

- Tn trng v cng tc vi nhng thnh vin t vn khc, trnh trng hp mt
khch hng nhn dch v c vn tm l t hai thnh vin khc nhau.
- Khi mt thnh vin ch ng mun tho lun nghip v vi mt thnh vin khc,
khch hng phi c thng bo v vn ny nu cuc tho lun c lin quan n
khch hng.
- Khi thnh vin t vn bit s c nhng nguy him xy ra cho khch hng hoc cho
bt c ai, thnh vin c trch nhim bo co vi c quan chc nng c thm quyn.
- Thnh vin c trch nhim thng bo cho khch hng v trch nhim ca nhng
hnh ng ca c nhn h.
- Nhng thng tin v dch t c vn tm l di mi hnh thc (giy t, bng hnh,
bng ghi m, bo co) u phi c bo qun cn thn v ch nhng ai c trch nhim
mi c tip cn, ng thi nhng thng tin phi chnh xc. Khi ta n c yu cu giao
np nhng ti liu lin quan n khch hng, thnh vin c trch nhim phi tn dng mi
phng tin trnh gi ti liu i hoc ko di thi gian np ti liu, trong khi thnh
vin s thng bo cho khch hng bit vi thi gian ngn nht. Ti liu phi c bo
qun trong thi hn nm nm sau khi chm dt cung cp dch v c vn, k c trng
hp khi khch hng b cht.
- Ti liu lu tr trong my vi tnh hoc bng hnh, bng ghi m phi c bo
qun cn thn. Khi ti liu khng cn c s dng phi c hy b.
- Ti liu ca mt khch hng nu c s dng nh t liu ging dy phi c
thay i danh tnh ca khch hng khng c nhn din. Nu khng thay i c,
khch hng s l ngi c quyn cho php t liu c s dng hay khng.
- Khch hng c quyn c bit v mc ch t vn, k hoch t vn, k thut t
vn, th tc t vn, nhng hn ch v nhng tc hi c th xy ra cng nh li ch a
dch v t vn tm l. Khch hng c quyn c nghe gii thch v nhng th tc nh
gi xt nghim cng nh bo co ca nhng nh gi xt nghim ny. Thnh vin c
trch nhim thng bo cho khch hng bit v m hnh ung cp dch v v nhng cnh
bo cn thit v an ton ho khch hng.

- Thnh vin c nhim v gii thch v lch tr l ph cng nh hnh thc tr l ph.
- Thnh vin s khng cung cp dch v t vn tm l cho thc tp sinh t vn, tr
nhng trng hp c bit v khng c dch v t vn tm l no gn .
- Khi thnh vin nhn thy mnh khng iu kin gip mt khch hng trong
cng tc t vn, thnh vin s gii thch v ngh vi khch hng v nhng phng n
khc, trc khi thnh vin t ng chm dt cung cp dch v t vn tm l cho khch
hng. Thnh vin phi c kin thc v th tc gii thiu khch hng n nhng dch v t
vn khc qu trnh chuyn tip s t hiu qu cao hn. Khi khch hng t chi
thuyn chuyn dch v, thnh vin khng bt buc phi duy tr cung cp dch v tm l.
- Khi dch v tm l ch yu cu thi gian ngn hn x l, thnh vin s c trch
nhim cung cp v gii thiu tr gip chuyn nghip sn sng vi l ph phi chng khi
khch hng c nhu cu cn dch v t vn trong tng lai.
- Thnh vin s cung cp cho khch hng nhng thng tin v a im vn phng
ca mnh nu nh vic cung cp dch v tm l s dng phng tin in thoi hoc in
t.
- Thnh vin phi c y giy t lin quan cho php mnh cung cp dch v c
vn qua in thoi v in t.
- Khi s dng my vi tnh trong cng tc cung cp dch v t vn tm l, thnh vin
phi nm vng nhng quy tc bo v ti liu cng nh ch s dng nhng chng trnh
ng dng ph hp vi iu kin ca khch hng. Cc b nh gi (measurement
instrument) hoc nhng phng tin nh gi phi ph hp vi trnh v kh nng ca
khch hng.
- Khi thnh vin c nhng chng trnh ng dng ring cho my vi tnh, thnh vin
phi c nhng s tay hng dn thch hp cho vic s dng nhng chng trnh ng
dng ny.
- Khi cung cp dch v t vn tm l cho nhm, thnh vin cn nhn mnh vi mi
khch hng trong nhm v vic gi kn nhng thng tin c trao i vi kh nng cao
nht ca tng nhm vin. Thnh vin khng th bo m cho nhng thng tin c gi
kn gia nhng nhm vin, nhng thnh vin c th bo m thng tin s c gi kn
trong trch nhim ca thnh vin t vn.
- Thnh vin khi chn ng vin cho mt nhm phi cn nhc xem cc ng vin c
tng ng vi nhau trn nhiu phng din khc nhau nhm t c hiu qu cao.

Created by AM Word2CHM

KT LUN
T VN TM L CN BN

T vn tm l l mt ngnh gip chuyn nghip (helping profession) hot ng

rt rng ri Hoa K. C th ni hu nh tt c mi ngi sinh trng v ln ln Hoa
K u c t nhiu kinh nghim vi dch v t vn tm l. Cuc sng x hi lun t ra
nhng yu cu rt cp bch nht l t khi vn tc pht trin ca khoa hc v k thut
vt bc. X hi Hoa K hn bt c lc no trong lch s ca mnh phi ng u
vi nhng vn nng bng ca giai on lch s hin ti. Nhiu thay i lin tc trong
lnh vc gio dc, ngh nghip v nht l cu trc n v gia nh trong x hi Hoa K
ngy cng tr nn phn ha su sc hn. Khi phi chy ua vi nhng i hi thay i
lin tc, nhiu k nng v kinh nghim trong qu kh khng cn thch hp v hon
cnh thc t hm nay. Nhiu c nhn khi ng u vi nhng thay i khng trnh
khi nhng kh khn trong vic to ra nhng quyt nh. Hn lc no ht, khi nn kinh t
Hoa K ang chuyn nhanh t kinh t sn xut sang kinh t dch v, nhng k nng i
hi cho mt th h ngh nghip mi vi nhng quan h x hi cng v th m tr nn v
cng a dng v phc tp. Ngnh t vn tm l s ng vai tr quan trng trong vic
gip nhng thnh vin trong x hi c c nhng t duy tch cc cng nh c trang
b nhng k nng giao tip cn thit vic tip xc hng ngy c hiu qu hn.
Ngnh T vn tm l Hoa K ngoi chc nng hot ng nhm nng cao cht lng
sinh hot ca tng c nhn, ngnh ny cn tch cc tham gia vi nhng ngnh khoa hc
x hi khc em li nhng ci thin cn thit i ph vi nhng vn trn tr chung ca
x hi. Nh th nhng ngi lm cng tc t vn tm l khng ch cn c kin thc
chuyn mn m phi c mt tinh thn trch nhim phc v rt cao. Mt iu ng khch
l l nhng ngi lm cng tc t vn tm l Hoa K khng ch vui v vi thnh qu lao
ng ca mnh qua mc lng ngh nghip m h cn tm thy nhng phn thng gi
tr khc. Cc nh cung cp dch v t vn tm l tm thy ngha cao c ca ngh ny
khi h trng thy khch hng c mt cuc sng vui ti v lnh mnh hn. V vi h,
mi tht s l phn thng cao qu ca ngh chuyn mn ny.
Created by AM Word2CHM

TI LIU THAM KHO

T VN TM L CN BN

Counseling A Comprehenslve Profession, S. T. Gladding (2000). Printice-Hall Inc.

Upper Saddle River, NJ 07458
Hi Tho Khoa Hc Quc Gia - T Vn Tm L - Gio Dc L Lun, Thc Tin v
nh Hng Pht Trin, K Yu. (2006) Hi Khoa hc Tm l - Gio dc Vit Nam. TP.
HCM
T in Tm L Lm Sng, BS. L Vn Luyn, TS, BS Nguyn Vn Sim, GS. BS
Phm Kim. (2002). NXB Th Gii - Trung Tm Nghin Cu Tm L Tr Em. H Ni.
T in Y Hc Anh-Vit, BS Phm Ngc Tri. (2004). NXB Y hc
Th ca Ch tch Hi cc Khoa hc Tm l - Gio dc Vit Nam, GS. Phm Minh
Hc (2006). Hi tho Khoa hc Tm l - Gio dc thnh ph H Ch Minh.
www.counseling.com
+ www.ship.edu (2005)
+ www.nbcc.org (2005)
+ www.counseling.org (2005)
+ www.boyceco.com (2005)
+ National Institution of Mental Health
www.nimh.nih.org (2005)
+ Center for Disease Control and Prevention www.cdc.org (2005)
www.cdc.org
+ General Accounting Office www.notbored.org (2005)
+ www.aarp.org (2005)
Created by AM Word2CHM

MC LC

Li gii thiu
PHN MT
LCH S PHT TRIN NGNH T VN V NN TNG BAN U
Chng 1. Lch s pht trin v xu hng ca ngnh T vn
1. Dn nhp
2. nh ngha ngnh T vn
3. Lch s ngnh T vn
4. Nhng th thch v xu hng hin thi ca ngnh T vn
5. Kt Lun
Chng 2. M hnh ca mt t vn vin lm vic c hiu qu
Dn nhp
1. Nhn cch v vn sng ca mt t vn vin
2. Nhng ng c tiu cc li ko ngi ta vo ngh t vn
3. Duy tr mnh l mt t vn vin lm vic c niu qu
4. o to cn bn cho mt t vn vin
5. L thuyt v h thng cn bn p dng bi t vn vin
6. H thng nguyn thy v tng hp cc hc thuyt
7. H thng chung t duy t vn
8. Kt lun
Chng 3. o c v tnh php l trong t vn
1. Dn nhp
2. Khi nim v o c trong t vn
3. Ni quy v tiu chun o c i vi t vn chuyn nghip
4. Nhng gii hn ca bn iu l
5. Quan h ngoi tuyn
6. Lm vic vi ng nghip c nhng du hiu khng t cch o c

7. Kt lun
Chng 4. T vn trong bi cnh vn ha x hi phong ph
1. Dn nhp
2. Khi nim vn ha
3. Nhng kh khn trong cng tc t vn a vn ha
4. Vn cn ch trong t vn a vn ha
5. Nhng ngh cho ca t vn vi nhm i tng c bit
6. Kt lun
PHN HAI
QU TRNH T VN V NHNG HC THUYT P DNG
Chng 5. Xy dng quan h tch cc trong t vn
1. Dn nhp
2. Cc yu t nh hng n tin trnh t vn
3. Cc phng php phng vn ln u
4. Thc hin mt cuc phng vn
5. ra nhng gii php kh thi
6. Kt lun
Chng 6. Xy dng quan h trong t vn
1. Dn nhp
2. K nng ca t vn vin trong giai on tm hiu v cc giai on hnh ng
3. Mt quan h ng ngha trong t vn
4. Kt lun
Chng 7. Kt thc mt quan h t vn
1. Dn nhp
2. Chc nng khi chm dt mt dch v t vn
3. Nhng vn lin quan n kt thc dch v t vn
4. Nhng cn tr thng gp trong qu trnh kt thc dch v t vn

5. Ngng t vn na chng bi thn ch

6. Ngng t vn bi t vn vin
7. Kt thc dch v t vn vi n tng tt
8. Chm sc nhc nh sau kt thc v th tc gii thiu t vn mi nu cn
9. Kt lun
PHN BA
CC HC THUYT NG DNG TRONG T VN
Chng 8. Thuyt phn tch tm l v thuyt Adlerian trong t vn
1. Dn nhp
2. Thuyt phn tch tm l c in
3. T vn theo phi Adlerian
4. Kt lun
Chng 9. Thuyt t vn tp trung - con ngi, thuyt hin sinh v thuyt tm l
hc hnh thi
1. Dn nhp
2. Thuyt t vn tp trung - con ngi
3. T vn vi thuyt hin sinh
4. Thuyt tm l hnh thi hc trong t vn
5. Kt lun
Chng 10. Thuyt hnh vi - tnh cm - hp l v Thuyt phn tch tha hip
1. Dn nhp
2. Thuyt Hnh vi - Tnh cm - Hp l
3. Nhn thc tr liu ca Beck
4. Tr liu qua hnh vi tnh cm hp l
5. Thuyt phn tch tha hip trong t vn
6. Kt lun
Chng 11. Liu php hnh vi, Liu php Nhn thc - Hnh vi v Liu php thc
tin

Dn nhp
2. Thuyt Hnh vi
3. Thuyt Nhn thc-hnh vi
4. Thuyt Thc tin
5. Kt lun
PHN BN
K NNG V CHUYN NGNH TRONG NGHIP V T VN
Chng 12. T vn hn nhn v gia nh: Thuyt H thng
1. Dn nhp
2. Thuyt H thng cn bn
3. Tui th ca mt gia nh v cc chu k trong tui th ca mt gia nh
4. T vn hn nhn gia nh i chiu vi t vn c nhn/ t vn nhm
5. T vn hn nhn v chng
6. T vn gia nh
7. Kt lun
Chng 13. T vn nhm
1. Dn nhp
2. V tr ca t vn nhm trong nghip v t vn
3. Cc loi t vn nhm
4. Cc thi k trong qu trnh nhm lm vic
5. Nhng vn trong cc nhm
6. Kt lun
Chng 14. T vn ngh nghip trong sut hnh trnh i ngi
1. Dn nhp
2. Tm quan trng ca t vn ngh nghip
3. Phm vi t vn ngh nghip v cc ngnh ngh
4. Thng tin ngh nghip

5. T vn ngh nghip vi cc nhm i tng khc nhau

6. Kt lun
Chng 15. T vn hc ng: Bc tiu hc, Trung hc c s - Trung hc ph
thng
1. Dn nhp
2. T vn hc ng v hng dn bc tiu hc
3. T vn hc ng v hng dn cho bc trung hc c s
4. T vn hc ng v hng dn bc trung hc ph thng
5. Kt lun
Chng 16. T vn i hc v phc v i sng sinh vin - nhng gi suy ngh
1. Dn nhp
2. Cn c t vn i hc v phc v i sng cho sinh vin, hc sinh
3. Phc v i sng sinh vin, hc sinh
4. Kt lun
Chng 17. T vn sc khe tm thn: T vn ngi nghin - T vn phc hi
lao ng
1. Dn nhp
2. T vn sc khe tm thn
3. T vn cho ngi nghin
4. T vn phc hi lao ng
5. Kt lun
Chng 18. Tham vn
1. Dn nhp
2. My vn v t ng hc
3. Vi v d minh ha
4. Tham vn khc t vn ch no?
5. Cp trong tham vn
6. Nhng lnh vc hu ch vi tham vn

7. Kt lun
PH LC
T vn tm l Hoa K
Ti liu tham kho
---//--T VN TM L CN BN
Tc gi: Nguyn Th Sinh
NH XUT BN LAO NG
175 Ging V - H Ni
T: (04) 8515380 - Fax: (04) 8515380
Email: nxblaodong@vnn.vn
CHI NHNH PHA NAM
85 Cch Mng Thng Tm, Q.1, TP. H Ch Minh
T: (08) 8390970 - Fax: (08) 9257205
Email: cn-nxbld@vnn.vn

Chu trch nhim xut bn: PHAN O NGUYN

Chu trch nhim bn tho: L HUY HA
Bin tp: H PHNG LAN
Ba v trnh by: NGUYN TH TM
Sa bn in: PHNG LAN
DN SCH THNH NGHA TP. H CH MINH
NH SCH NGUYN VN C
288B An Dng Vng, Q.5, TP.HCM T: (08) 8392516. In 1000 cun, kh 14,5 x
20,5 ti Cty Cp In Tin Giang. S KKHXB: 543-2006/CXB/10-93/L. In xong v np lu
chiu qu IV nm 2006
Created by AM Word2CHM