You are on page 1of 11

Phuong Trinh Nghiem Nguyen

Trang

Phng trnh vi nghiem nguyen

Dang toan nay la mot trong nhng dang toan kho trong bo mon Toan So
, nhng phan ma toi neu ra di ay ch la nhng dang c ban nhat .
Tuy nhien, e hieu c no trc het can nam c Ly thuyet so .

Dang
Phng trnh mot an - he so nguyen

Dang tong quat : anxn + an - 1xn - 1 + ... + a1x + ao = 0 (1)


Cach giai : van dung cac tnh chat sau
Neu x = b la nghiem cua phng trnh (1) th b la c cua
ao
Neu an = 1 th nghiem hu t neu co cua (1) la so
nguyen
Qui tac tm nghiem :
Tm cac c cua ao
Th lan lt cac c cua ao vao ve trai
cua (1)

Phng trnh bac nhat hai an ( Phng trnh Diophante - Giai tch
Diophante)
{Diophante - Ngi au tien nghien cu co he thong ve Phng trnh vo nh ,
song the ky th III.Tap sach So hoc cua ong co anh hng rat ln en
s phat trien cua Ly thuyet So}

Dang tong quat : ax + by = c (2)


Cach giai : van dung cac tnh chat sau
Gia s a, b, c Z ; a, b 0 va d = (a , b) . Khi o :
Phng trnh (2) co nghiem khi va ch khi d ( c )
Neu (xo , yo) la mot nghiem cua ax + by = 1 vi (a , b) = 1
th (cxo , cyo) la mot nghiem cua phng trnh (2)
Neu (xo , yo) la mot nghiem nguyen cua (2) vi (a , b) = 1
th moi nghiem nguyen cua no c xac nh bi he thc :

x = xo + bt
y = yo - at ; vi t
Z
That vay , v (xo , yo) la mot nghiem nguyen cua (2) axo + byo =
1 axo + byo = ax + by
axo by o by
b( y o y)
yo y
t Z y =
x=
= xo +
{ (a , b) = 1
a
a
a
yo - at }
Phng trnh vo nh dang x2 + y2 = z2 ( Phng trnh Pithago )

Cach giai :
2
2
2
Phng trnh vo nh dang x + y = z co vo so nghiem
nguyen xac nh bi cong thc
( nh ly tm nghiem nay a c biet t Euclide ) :
u2 v 2
u2 v 2
x = u.v ; y =
;z=
2
2

vi u , v Z ; u , v le ; u > v ;
(u, v) = 1

V du
* Khi u = 3 ; v = 1 x = 3 ; y = 4 ; z = 5
* Khi u = 5 ; v = 3 x = 15 ; y = 8 ; z = 17

Phng trnh vo nh dang x2 - Py2 = 1 ( Phng trnh Pell ) ( P Z+ , khong


la so chnh phng )
{ ay la mot dang phng trnh Diophante bac 2, xuat phat t mot bai
toan do Archimede at ra, bai toan co 8 an so thoa man 7 phng trnh,
a en viec tm nghiem nguyen cua phng trnh : x 2 - 4729494y2 = 1 (1).
on Quc Vit THCS Nhn Ho

Phuong Trinh Nghiem Nguyen

Trang

Nam 1880 ngi ta a tm ra nghiem nguyen dng nho nhat cua (1) vi x
la so co 45 ch so , y co 38 ch so }

Cach giai :

Phng trnh Pell co nghiem x = 1 , y = 0 c goi la nghiem

tam thng .
Phng trnh Pell luon co vo so nghiem khong tam thng.
Gia s xo , yo la cac so nguyen dng nghiem ung phng
trnh Pell, the th cac cap so (x o , -yo) ; (-xo , yo) ; (-xo , yo) cung la nghiem. Do
o e tm nghiem khong tam thng cua phng trnh Pell, ta ch can tm
cac nghiem nguyen dng cua phng trnh o. Tat ca cac nghiem nguyen
dng (xk ; yk ) cua phng trnh c xac nh t ang thc :

vi k = 1, 2, 3,...trong o (x1 , y1) la nghiem nguyen dng nho nhat .


Vi P nho , viec tm (x1 , y1) khong kho khan lam - chung ta
ch viec th lan lt y = 1, 2, 3, 4, 5... e tm x 2 = Py2 + 1 la mot so chnh
phng .

Tai sao P la so nguyen dng khong chnh phng ? . Ta hay xet


phng trnh tong quat hn, o la phng trnh : x 2 - Py2 = 1 (*) trong
o P la so nguyen dng cho trc .

V x, y co mat ve trai cua (*) di dang bnh phng nen ta co the


han che viec tm cac nghiem nguyen khong am .
Hien nhien rang x = 1 ; y = 0 la mot nghiem - goi la nghiem tam
thng cua (*). Ta con phai tm cac nghiem khong tam thng (x, y > 0)
Neu trong phng trnh P la mot so chnh phng P = k 2 (kZ+) th (*) ch
co nghiem tam thng, that vay khi o (*) co dang x2 - (ky)2 = 1 va chu y
rang hieu cua hai so chnh phng bang 1 khi hai so chnh phng ay la 1
hoac 0 x2 = 1 ; (ky)2 = 0 x = 1 ; y = 0 .

Nh vay : ieu kien can e phng trnh (*) co nghiem khong


tam thng la P khong phai la mot so chnh phng .
@ e tm s thu v khi nghien cu phng trnh nghiem nguyen ,

mi cac Ban nghien cu ky day cac minh hoa sau :

Minh hoa
Tm nghiem nguyen cua x2 - 5x + 6 = 0

Nghiem nguyen neu co phai la c cua 6, bao gom cac so : 1 ;


2;3;6
at f( x ) = x2 - 5x + 6 f( 2 ) = f( 3 ) = 0 Phng trnh co 2 nghiem
nguyen x = 2 ; 3

Tm nghiem hu t cua 3x2 - 5x + 2 = 0 (1)


Ta co (1) 9x2 - 5.3x - 6 = 0 ; at 3x = t t2 - 5t - 6 = 0 (2)

Nghiem nguyen neu co cua (2) phai la c cua 6 ; de thay (2) co


hai nghiem t = -1 , t = 6
1
Khi t = -1 3x = -1 x = 3
Khi t = 6 3x = 6 x = 2
{Phng phap at lien tiep cac an phu }

Tm cac nghiem nguyen cua phng trnh 8x + 11y = 73

V (8 , 11) = 1 nen phng trnh co nghiem nguyen 8x = 73 - 11y x = 9 - y

1 3y
.
8

1 3y
1+ t
= t Z Ta co : 3y + 8t = 1 3y = 1 - 8t y = -3t +
8
3
1+ t
at
= u Z Ta co : t = 3u - 1
3
at

Vay : x = 9 - y + t ; y = -3t + u ; t = 3u - 1 x = 11u + 5 ; y = -8u + 3 vi u

Tm nghiem nguyen dng , nho nhat ( x , y ) cua phng trnh 17x - 29y
= 100 (1)
V (17 , 29) = 1 phng trnh co nghiem nguyen

on Quc Vit THCS Nhn Ho

Phuong Trinh Nghiem Nguyen

(1) x = 6 + 2y -

Trang

2 5y
2 5y
t -1
t -1
. at
= t Z y = 3t + 2.
; at
=u
17
17
5
5

Z t = 5u + 1
Vay : x = 29u + 11 ; y = 17u + 3

V x , y > 0 29u + 11 > 0 va 17u + 3 > 0 u >


, ...

-3
va u Z u = 0 , 1 , 2
17

Nghiem nguyen dng nho nhat la x = 11 ; y = 3 khi u = 0


{S dung tnh chia het cua a thc }

Tm nghiem nguyen dng cua phng trnh : z


Ta co yz = x - 1 +
2t

x2 x 2
xy+1

1+2y - x
1 + 2y - x = 0 hoac 1 + 2y - x xy + 1
xy + 1

Neu 1 + 2y - x = 0 th yz = x - 1 nen yz = 2y z = 2 ; y = t N* ; x = 1 +
2y

Neu 1 + 2y - x xy + 1 th 2y x(y + 1) hay x y + 1 2 y 1 2 x = 1 ;

y=1;z=2
6) Tm nghiem (x , y) nguyen cua phng trnh : y2 = x5 + 2x4 - 3x3 - 4x2 +
4x
Ta co y2 = x.(x - 1)2(x + 2)2 x = t2 vi t Z y = t.(t2 - 1)(t2 + 2)
hoac khi x = -2 th y = 0
Vi moi x nguyen dng, chng minh rang cac a thc sau ay chia
het cho a thc x2 + x + 1
x11 + x28 + x1953
x7 + x11 + x1995
1)

Ta co x3 = x3 + x2 + x - x2 - x - 1 + 1 = (x2 + x + 1)(x - 1) + 1 1 (mod x2 + x +

vi k N : x3k 1k 1 ; x3k + 1 x ; x3k + 2 x2 (mod x2 + x + 1 )


vi 3 so a, b, c chia cho 3 cho cac so d khac nhau oi mot th x a + xb
+ xc 0 (mod x2 + x + 1 )
{ Tng t : Chng minh rang x7 + x11 + x1995 chia het cho a thc x2 - x + 1
}

Cho p la mot so nguyen to , hay giai phng trnh y

x2 px 1
x-1

trong

tap Z
Ta co y = x + 1 + p +

p
x-1=1;p
x-1

Ton tai hay khong nghiem nguyen cua phng trnh : 2x - 3y = - 5xy +
39
Ta co 2x - 3y = - 5xy + 39 2x = y.(3 - 5x) + 39 y =

2 x 39
3 5x

e y nguyen th ieu kien can ( cha la k u ) la 2x - 39


(2x - 39)2 (3 - 5x)2
(2x - 39)2 - (3 - 5x)2 0 ( -3x - 36)(7x - 42) 0 -12 x 6

3 - 5x

Tm ngiem nguyen cua phng trnh 5x - 3y = 2xy - 11


5x 11

Ta co y = 2 x 3 e y Z , ta can co 5x + 11 2x + 3 (5x + 11)2


(2x + 3)2
x5
3
x ; x 2 . Nhng y = 2 2 x 3 y nguyen khi x = -5 (x , y) = (-5 , 2)
8
la mot nghiem
3
Vi x -5, ta thay kc e y nguyen la x + 5 2x+ 3 x 2 x
8
= -2 ; -1 ; 0 ; 1 ; 2 .

Chng minh rang phng trnh : 4x2 + 231y2 = 1613 vo nghiem trong
tap so nguyen

on Quc Vit THCS Nhn Ho

Phuong Trinh Nghiem Nguyen

Trang

at X = x2 0 ; Y = y2 0 4X + 231Y = 1613 X =

1613 231Y
1 Y
403 58Y
4
4

1 + Y = 4t ( tZ ) Y = 4t - 1 ; X = 403 - 58(4t - 1) + t = 461 - 231t


Ta thay Y 0 khi t

1
461
; X 0 khi t
< 2 e X , Y cung khong am
4
231

th t = 1.
Nhng t = 1 th Y = 3 = y2 y Z pcm !

Tm nghiem nguyen cua phng trnh : x2 - 81y2 = 1

Ta co y = 0 x = 1. Ta tm cac nghiem nguyen dng e suy ra cac


nghiem com lai .
Phng trnh a cho co the viet lai thanh 1 = (x + 9y)(x - 9y)
Do x , y > 0 nen x + 9y > 0 x - 9y > 0 x + 9y = 1 ; x - 9y = 1 x =
y = 0 : gia tr khong thoa.
phng trnh a cho ch co nghiem : (x , y) = (1 , 0) ; (-1 , 0)
Tong quat :

1
;
2

Phng trnh x2 - k2y2 = 1 vi k N ch co nghiem tam


thng x = 1 ; y = 0
Tm nghiem nguyen cua phng trnh x2 + 3y2 = 6xy - 6 (1)
(1) viet lai nh sau : x2 - 6xy + 3y2 + 6 = 0
e phng trnh co nghiem x nguyen th ieu kien can va u (do he
so x2 la 1) la = 6y2 - 6 = m2 : la mot so chnh phng .
Ro rang m2 la boi 6 m la boi 6 xem m = 6t vi t Z y2 - 6t2 = 1 :
Phng trnh Pell

Nghiem tam thng la (y , t) = (1 , 0) ; (-1 , 0) va nghiem nguyen


dng nho nhat la y1 = 5 ; t1 = 2
Cac nghiem nguyen dng (y k , tk) c xac nh t ang thc :
yk t k 6 (5 2 6)k

Giai phng trnh trong tap so nguyen : 3x2 + 48y2 = 1003 + 30xy (1)
Xem (1) la mot phng trnh bac II theo x : 3x2 - 30xy + 48y2 - 1003 = 0
= 81y2 + 3009 = k2 : la so chnh phng e co x nguyen ( kZ+)
k2 - 81y2 = 3009 (k + 9y)(k - 9y) = 3.17.59 . V k + 9y > k - 9y
Xay ra 4 kha nang sau ay :

k 9y 1
k 9y 3009

k 9y 3
k 9y 1003

k 9y 17
k 9y 177

k 9y 51
k 9y 59

Trong trng hp nao ta cung thay y khong nguyen Bai toan vo


nghiem !
{ Chu y , de dang ket luan ngay bai toan vo nghiem v 1003 khong
chia het cho 3 }
Tm nghiem nguyen cua phng trnh sau ay : 9x 2 - 15xy + 4y2 + 38 = 0 (1)
Xem (1) la phng trnh co an x va tham so la y .
e x nguyen , ieu kien can la = 81y2 - 1368 = k2 : chnh phng (k 0)
(2)
Nhan thay 81y2 - k2 = 1368 ch cha luy tha bac chan nen ch viec
tm cac nghiem nguyen dng se suy ra cac nghien con lai .T o (2) co
the viet lai la : (9y + k)(9y - k) = 2 3.32.19 . V y, k > 0 9y + k > 0 9y - k > 0

on Quc Vit THCS Nhn Ho

Phuong Trinh Nghiem Nguyen

Trang

va do (9y + k) + (9y - k) = 18y Ta ch xet 2 trng hp tong hai so la boi


cua 18 .
x=

15y k 15.7 51

3
18
18

cac nghiem la (x , y) = (3 , 7) ; (3 , -7)

9y k 228
9 y k 6 y 13 ; k 1 1

1513
. 111
17
18
cac nghiem la (x , y) = (17 , 13) ; (17 , -13)
x=

Tm nghiem nguyen cua phng trnh : 2x2 + 3y2 - 5xy + 3x - 2y - 3 = 0 (1)

Xem phng trnh la bac II oi vi x . Khi o (1) 2x2 + (3 - 5y)x + 3y2 - 2y


-3=0
e co x nguyen th ieu kien can la = y2 - 14y + 33 = k2 ( k nguyen
khong am) (2)
Xem (2) la phng trnh bac II oi vi y { (2) y2 - 14y + 33 - k2 = 0 }
va (2) = 16 + k2 = m2
( m Z+)
V m > k 0 ; 16 = (m + k)(m - k) ma m + k > 0 m - k > 0 . e y (m + k)
+ (m - k) = 2m nen chung ong thi chan hay le . Ta co bang :

m k 8
m=5;k=3

m k 2

m k 4

m k 4

( x , y ) = (15 , 12) ; (1 ,
( x , y ) = (13 , 11) ;
2)
(3 , 3)
( S dung tnh chat cua so nguyen to )

Tm 3 so nguyen to khac nhau biet tch cua 3 so o gap 3 lan tong


cua chung .

Goi 3 so nguyen to o la a , b , c abc = 3( a + b + c ) abc 3 co


mot so chia het cho 3, gia s la so a M3 . V a nguyen to nen a = 3
b + c = 3 + b + c b( c - 1 ) = 3 + c b 3 c = 1 + c - 1 4

c 1

T o tnh c c = 2 b = 5 ; c = 5 b = 2

Tm nghiem nguyen cua phng trnh : x53 + y53 = 53z (1)


V z Z x53 + y53 53. V 53 la so nguyen to nen theo nh ly Fermat :
x53 - x 53 va y53 - y 53
Khi o (1) 53z = (x53 - x) + (y53 - y) + (x + y) co nghiem x + y = 53t ( t
Z)
Nghiem bai toan : x = u (u Z) ; y = 53t - u ; z =

u 53 (53t u) 53
53

Giai phng trnh 1 + p + p2 + p3 + p4 = x2 (1) ( p nguyen to , x nguyen )


Ta co (1) 4x2 = 4 + 4p + 4p2 + 4p3 + 4p4 (2)
Mat khac : (2x)2 = 4x2 > 4p4 + 4p3 + p2 = ( 2p2 + p)2 va (2x)2 = 4x2 < 4p4 +
2
p + 4 + 4p3 + 8p2 + 4p = ( 2p2 + p + 2)2 (2x)2 = ( 2p2 + p + 1)2 (3) . T (2) & (3)
p2 - 2p - 3 = 0 p = -1 (loai) hoac p = 3 .
Vi p = 3 x = 121 nghiem phng trnh ( p , x ) = ( 3 , 11 ) ; ( 3 , -11)

Co hay khong cac so nguyen to x , y , z thoa man phng trnh : x 2 +


y3 = z4 (1) ( Vo ch LX lan th 14 - 1980 )
T (1) , ta thay 3 so x, y, z khong cung le co t nhat mot so bang 2

.
Neu z = 2 th x2 + y3 = 16 y < 3 x2 = 8 (vo ly !).

on Quc Vit THCS Nhn Ho

Phuong Trinh Nghiem Nguyen

Trang

Neu y = 2 th 8 = (z 2 + x)(z2 - x) , ma z2 + x > 0 z2 - x > 0 va (z 2 + x) + (z2


- x) = 2z2 phan tch 8 = 2.4 , nhng khi o 2 + 4 = 2z 2 z khong nguyen
(loai)
Neu x = 2 th y3 = (z2 + 2)(z2 - 2) va do(z2 + 2) - (z2 - 2) = 4 y = 2 hoac z2 2 = 1(loai). x = 2 y = 2 z chan z = 2 : khong nghiem ung phng
trnh Bai toan vo nghiem !

Tm hai so x, y nguyen va so nguyen to p sao cho : x4 + 4y4 = p (1)


Ta thay e p nguyen to th x 0 hay y 0 ; (1) ch cha luy tha bac
chan cua x, y nen trc het ta xet cac x, y nguyen dng. Ta co p = (x2 +
2y2)2 - 4x2y2 = [(x - y)2 + y2][(x + y)2 + y2]
V (x + y)2 + y2 > 0 (x - y)2 + y2 = 1 x = y = 1 ; z = 5 co 4 bo
nghiem !

Tm nghiem nguyen cua phng trnh : 1 + x + x 2 + x3 = y3 ( Thi Toan quoc


lp 9 - 1982 )
1 2
3
Nhan thay : 1 + x + x2 = (x +
) +
> 0 y3 > x 3 y > x y x + 1
2
4

Neu y = x + 1 th 1 + x + x 2 + x3 = (x + 1)3 2x (x + 1) = 0 (x , y) = (0 , 1)
; (-1 , 0)
Neu y > x + 1 th 2x2 + 2x < 0 -1 < x < 0 : loai !

Tm nghiem nguyen cua phng trnh : x2 = y(y + 1)(y + 2)(y + 3)

at a = y2 + 3y x2 = (y2 + 3y)( y2 + 3y + 2) = a2 + 2a .
Neu a > 0 th a 2 < x2 = a2 + 2a < a2 + 2a + 1 = (a + 1) 2 x2 : khong chnh
phng ( Vo ly ! )
Vay a 0 y2 + 3y 0 -3 y 0 (x , y) = (0 , 0) ; (0 , -1) ; (0 , -2) ; (0 , -3)

Tm bo so (x , y , u , v) nguyen thoa man ang thc :


1
1
1
1
2 2 2 2 1 (1)
x
y
u
v
1 1 1 1
1
De thay rang : 2 ; 2 ; 2 ; 2 Ve trai (1) 1
x y u v
4
Vay dau = xay ra khi x = y = u = v = 2 x , y , u , v nhan cac
gia tr tuy y 2 hoac -2 .

Tm nghiem nguyen cua phng trnh : 12x2 - 3x - 2 = 5y - 8x - 2x2 (1)

1
11x

2
khi
x 2

T (1) 5y
21
2
4x 5x 2 khi x ;x 2
2

Xet x = 0, 1, 2 5y = 2, 13, 24 y khong nguyen


Xet 5y = 4x2 + 5x - 2 4x2 - 2
5 va do 4x2 - 2 2 2x2 1 (mod 10) x Z
Bai toan vo nghiem !
Tm nghiem nguyen cua phng trnh : x3 = y3 + 2y2 + 3y + 1 (1)
T (1) x3 + y2 = (y + 1)3 x y + 1. V x3 - y3 = 2y2 + 3y + 1 0 vi moi y
nguyen x y.
x = y hoac x = y + 1 nghiem cua phng trnh : ( x , y ) = (-1 , -1) ; (1 , 0
)
Tm nghiem (x , y , z) nguyen thoa man ang thc : 4xy - x - y = z2 (1)
Ta co : (1) (4x - 1)(4y - 1) = 4z 2 + 1. Goi p la c nguyen to bat ky
cua 4x - 1 (hien nhien p cung la c cua 4z 2 + 1) 4z2 -1 (mod p) (2z)p - 1
1 (mod p) {nh ly nho Fermat } (4z 2 )
p 1

p 1
2

( 1)

p 1
2

(mod p)

T o : 1 ( 1) 2 (mod p) p - 1 = 4k (kZ+) p = 4k + 1 . Vay moi c


nguyen to cua 4x - 1 eu co dang 4k + 1 4x - 1 cung co dang 4k + 1 hay
4x - 1 = 4k + 1 4(x - k) = 2 2
4 ( vo ly ! ) Vno !
Tm nghiem x , y nguyen dng cua phng trnh : y2 = x2 + 12x + 1995 (1)
on Quc Vit THCS Nhn Ho

Phuong Trinh Nghiem Nguyen

Trang

T phng trnh (1), ta co y2 = (x + 6)2 + 1959 1959 y 45 .


Mat khac -1959 = (x + 6) 2 - y2 = (x + y + 6)(x - y + 6) vi x + y + 6 52 va
1959 = 3 . 653
x + y + 6 = 653 ; x - y + 6 = -3 hoac x + y + 6 = 1959 ; x + 6 - y = -1
nghiem phng trnh : ( x , y ) = ( 319 , 328) ; (937 , 944)
Tm cac so t nhien n sao cho : k2 = n2 + 6n + 1989 (1) la mot so chnh

phng

T (1) k 45 va (n + k + 3)(n - k + 3) = -22.32.5.11


Mat khac n + k + 3 > n - k + 3 va (n + k + 3) + (n - k + 3) la so chan (n
+ k + 3 , n - k + 3) = (990 , -2) ; (330 , -6) ; (198 , -10) ; (110 , -18) ; (90 , -22) ; (66 ,
-30) .
n { 491 , 159 , 91 , 43 , 31 , 15 }

Giai phng trnh trong tap Z :


xy.(y + 4) = 4.(289y - x) (1)
Neu x = 0 th y = 0

Neu y 0 th (1)

4x + 1 = y3 + 8y (2)

Ta co (2) 4(x - 2y) = y3 - 1


{ x - 2y nguyen y - 1 = 4t ,

x
(y + 2)2 = 1156 =
y

22.172
x
y va (y + 2)2 la c chnh phng
cua 1156
(y + 2)2 = 1 , 4 , 172 co 6 nghiem !

tZ}
y = 4t + 1
va x = 16t3 + 12t2 + 11t + 2 ;
tZ

Giai phng trnh nghiem nguyen sau : x2 + y2 + z2 = x2y2 (1)


{ Theo mod 4, neu x2 y2 1 x2 . y2 1 x2 + y2 + z2 1 z2 1 ( vo
ly ! ) } x, y khong the eu la so le x chan hoac y chan x2 . y2
4
2
2
2
2
2
2
2
2
x +y +z
4 x = 2x1 ; y = 2y1 ; z = 2z1 x1 + y1 + z1 = 4x1 y1 (2).
Nh vay, neu (x, y, z) la nghiem (1) th x 1 ; y1 ; z1 la nghiem cua (2).

Tiep tuc nh vay, ta co : x2

x1 x
y
y
z
z
( ); y2 1 ( ); z2 1 ( ) la nghiem cua
2
4
2
4
2
4

x22 + y22 + z22 = 16x22y22 (2). Qua trnh nay co the tiep tuc mai va khi o

x y z
chan vi moi k (x, y, z) ch co the la (0, 0, 0) .
; ;
2k 2k 2k
Giai cac phng trnh nghiem nguyen sau :
x6 + 3x3 + 1 = y4
(x + 2)4 - x4 = y3 (1)
cac so

Neu x > 0 th (x3 + 1)2 < x6 + 3x3 + 1 = y4


< x6 + 4x3 + 4 = ( x3 + 2)2 y2 : (x3 +
1)2 <y2< ( x3 +2)2 y4 !
Neu x - 2th ( x3 + 2)2 < x6 + 3x3 + 1 =
y4 < x6 + 2x3 + 1 = (x3 + 1)2 : vo ly !
Neu x = -1 th y4 = -1 ( loai )
Vay x = 0 ; y = 1 : hai nghiem duy
nhat !
33)

Ta co (1) y3 = 8(x3 + 3x2 + 4x + 2) =


(2z)2 vi z2 = x3 + 3x2 + 4x + 2
vi x 0 (x + 1)3 < z3 < (x + 2)3 x + 1
< z < x + 2 vo ly !
vi x -2 at x1 = -x -2 0 , y1 = -y
x1 va y1 thoa man (x1 + 2)4 - x14 = x4
- (x + 2)4 = -y3 : ieu nay khong the
co vi x1 0 .
Vay -2 < x < 0 x = -1 ; y = 0 : nghiem

{ S dung Phng phap xuong thang }

duy nhat !

Chng minh rang phng trnh sau ay khong co nghiem nguyen : 8x4
+ 4y4 + 2z4 = t4 (1)

Gia s rang (1) co nguyem nguyen (x, y, z, t) vi x la gia tr nho


nhat trong cac gia tr co the co .
T (1), ta nhan thay t chan - xem t = 2t1 ; the vao (1) va chia cho 2 ta co
: 4x4 + 2y4 + z4 = 8t14 (2)
z chan - xem z = 2z1 ; thay vao (2) 2x4 + y4 + 8z14 = t14 .
Tng t ,ta co : y = 2y1 x4 + 8y14 + 4z14 = 2t14 va cuoi cung x = 2x1
4
8x1 + 4y14 + 2z14 = t14 (x1 , y1 , z1 , t1) cung la nghiem cua phng trnh a
cho , nhng nghiem nay ta thay x 1 < x : mau thuan cach chon nghiem
au co x be nhat ! (1) vo nghiem !

on Quc Vit THCS Nhn Ho

Phuong Trinh Nghiem Nguyen

Trang

Tm ieu kien can va u cho so k e phng trnh : x2 - y2 = k


co t nhat mot nghiem nguyen .

34)

x2 - y2 = k co nghiem nguyen k 4t + 2 (*) (so d so chnh phng trong

phep chia cho 4)

k 4t + 2 :

k chan
{ (*) k = 4m } x = m + 1 ; y = m - 1
la nghiem phng trnh .
k le

{ (*) k = 2n + 1 }
x = n + 1 ; y = n la nghiem phng trnh .
Vay : Phng trnh x2 - y2 = k co t nhat mot nghiem nguyen k 4t +
2 ( tZ )
35) Chng minh rang phng trnh x2 + y2 + z2 + t2 = 2xyzt (1) khong co

nghiem nguyen
(khac tam thng )

Gia s rang phng trnh co nghiem nguyen (x, y, z, t) . V x2 + y2 + z2 +


t chan trong cac so x, y, z, t co mot so chan cac so le ( hoac 0 hoac
2 hoac 4 ).
Neu tat ca eu le th x2 + y2 + z2 + t2
4 trong khi 2xyzt khong chia
het cho 4
Neu ch co hai so le th x2 + y2 + z2 + t2 khong chia het cho 4 trong khi
2xyzt
4. Vay x, y, z, t cung chan xem x = 2x1, y = 2y1, z = 2z1, t = 2t1 ; thay
vao phng trnh a cho ta c : x12 + y12 + z12 + t12 = 8x1y1z1t1 . Lap luan
tng t nh tren cho phng trnh nay, ta c cac nghiem phai chan x1 =
2x2 , y1 = 2y2 , z1 = 2z2 , t1 = 2t2 ta c : x22 + y22 + z22 + t22 = 32.x2y2z2t2 .
Mot cach tong quat, xuat phat t nghiem (x, y, z, t) bang phng
phap xuong thang ta i en phng trnh : xs2 + ys2 + zs2 + ts2 = 22s + 1.xsyszsts
trong o : [x , y , z , t]k = 2[x , y , z , t]k + 1 ( k 1 )
2

vi moi so t nhien s :

x y z t
la cac so nguyen - o la ieu
; ; ;
2s 2s 2s 2s

khong the co c khi x,y,z,t nguyen.


35) Giai phng trnh nghiem nguyen sau : x14 + x24 + x34 + ... + x144 =

1599

Chu y rang , vi n = 2k n 4 = 16k4


16 va vi n = 2k + 1 n4 - 1 =
2
(n - 1)(n + 1)
16
Nh vay khi chia x14 + x24 + x34 + ... + x144 cho 16 th so d co c bang
so cac so le trong cac so x i , tc la khong vt qua 14 ; trong khi o
1599 = 1600 - 1 chia cho 16 co so d la -1 hay 15 Phng trnh vo nghiem !
36) Tm cac so x e A = 8x2 + 8x + 1 la so chnh phng .
at A = y2 ( yZ) Tm nghiem nguyen phng trnh 8x2 + 8x + 1 - y2 = 0
ieu kien can e co x nguyen la = 8 + 8y2 = k2 la so chnh phng
k2
8k
4 - xem k = 4t (tZ)
8 + 8y2 = 16t2 y2 - 2t2 = -1 : ay la phng trnh oi Pell (Pt oi Pell
khong co nghiem tam thng) .
2

V x =

4 k 4 4t 1 t
nen x nguyen t le .

8
8
2

Ta biet rang phng trnh oi Pell y2 - 2t2 = -1 co nghiem nguyen dng


nho nhat la y1 = t1 = 1 nen : x1

1 1
0;1 va cac nghiem nguyen
2

dng khac c xac nh t ang thc :


, t o suy ra xk .
37) Tm nghiem nguyen cua phng trnh :

a)
b)

2x = 7y + z
3x + 171 = y2

c)
d)
to )

a) Xem x = 3k ; 3k + 1 ; 3k + 2 ( k 0 )

on Quc Vit THCS Nhn Ho

10x - 1 = 7y
px + 1 = y ( p nguyen

Phuong Trinh Nghiem Nguyen

Trang

Xet x = 3k : Luc nay , de thay 2 x = 7m + 1 ( m Z+) . So sanh


vi phng trnh a cho 7y + z = 7m + 1 : phng trnh nay nghiem ung
vi y = t ( t Z) va z = 7m + 1 - 7y = 8k - 7t
Vay phng trnh co nghiem : x = 3k ; y = t ; z = 8k - 7t
Xet x = 3k + 1 : Theo tren , ta co 14m = 2 x - 2 7y + z = 14m + 2 ;
phng trnh nay co nghiem y = t (tZ) ; z = 2x - 7y = 2.8k - 7y
Vay phng trnh co nghiem : x = 3k + 1 ; y = t ; z = 2.8k - 7t
Xet x = 3k + 2 : Theo tren , ta co 28m = 2x - 4 7y + z = 28m + 4 .
Vay phng trnh co nghiem : x = 3k + 2 ; y = t ; z = 4.8k - 7t
b) Phng trnh a cho 9(3x-2 + 19) = y2 { y nguyen 3x - 2 + 19 = k2
( kZ+ ) }

Neu x - 2 = 2m 19 = (k + 3m).(k - 3m) k + 3m =19 ; k - 3m = 1 k =


10 ; m = 2
nghiem phng trnh a cho : x = 2m + 2 = 6 ; y = 30 .

Neu x - 2 = 2m + 1 ( m Z+) th ta co :
k2 = 3x - 2 + 19 = 32m - 1 - 1 + 20 = 20 + (3 - 1)(

3 2k 2
32k 3 ...3 1 ) = 20 + 2(2m +
2k 2

1)
vi moi m , k2 chan nhng khong chia het cho 4 bai toan ch co
mot nghiem !
c) V 10x = 1 + 7y Z x 0 va (x , y) = (0 , 0) la mot nghiem cua phng
trnh

99...99 va neu lay 99


...99 chia cho 7 th so
Xet x > 0 , ta co 10 x - 1 =
x

dng x nho nhat thoa e la x = 6 hay A = 999999

cac so AA...AA

BB...BB
7 va ch nhng so o nghiem phng trnh la y = , vi B =

142857 (ng vi x = 6) ; x = 6n ( n Z , n 0 )
d) px = y2 - 1 = (y + 1)(y - 1) x 0 ; v p nguyen to nen y + 1 , y - 1 la cac
luy tha cua p .
Xem y - 1 = pk ; y + 1 = pk + l ( k , l nguyen khong am )
Ma (y + 1) - (y - 1) = p k ( pl - 1 ) p = 2 ; k = 1 ; l = 1 . Vay y = 1 + p k = 3 ; x =
3
x 2
3 2
5 2
38) Tm nghiem nguyen cua phng trnh : (4x ) +(
) = (x2 +
)
y
2
2
x2
5
3
5
3
Ta co : 2 ( x 2 4 x )( x 2 4 x ) y2 = x2[(x + 2)2 - 3](x - 2)2
y
2
2
2
2
{ y nguyen x = 0 hoac x = 2 hoac (x + 2)2 - 3 = k2 la so chnh phng (
k Z+ ) }
Xet (x + 2)2 - 3 = k2 3 = (x + 2 + k)(x + 2 - k) : tch hai so nguyen cung
dau ; xet cac trng hp co the xay ra, chung ta co them nghiem x = -4.
Vay cac nghiem cua phng trnh la (x , y) { (0 , 0) ; (2 , 0) ; (-4 , 24) ; (-4 ,
-24) }
39)

Tm nghiem nguyen cua phng trnh : (2x + 1)2 - 1 =

384y
(1)
(2x 1) 2 1

T (1) 384y = (4x2 + 4x)(4x2 - 4x) 24y = x2.(x - 1)(x + 1)


Neu x le th (x - 1)(x + 1)
8 va trong 3 so x , x - 1 , x + 1 co mot so chia
1
het cho 3 x2.(x - 1)(x + 1) = 24t ( t Z ) nghiem x = 2k + 1 ; y =
k.(k + 1).
6
(2k + 1)2 ( k Z )
Neu x chan th x - 1 , x + 1 la cac so le ieu kien e phng trnh co
nghiem la x2
8 x2
4
1
Vay : nghiem cua phng trnh la : x = 4k ; y = =
k.(4k - 1).4k.(4k + 1) .
6
40) Giai phng trnh nghiem nguyen : x3 + x2y + xy2 + y3 = 8(x2 + xy +

y2 + 1) (Vo ch Balan-1981)

on Quc Vit THCS Nhn Ho

Phuong Trinh Nghiem Nguyen

Trang

10

Nhan xet x , y cung tnh chan - le va neu x = y th phng trnh tr


thanh x3 - 6x2 - 2 = 0 nghiem nguyen neu co (c cua -2) se la 1 ; 2 ,
nhng khong co gia tr nao thoa man !
Do x , y cung tnh chan - le x - y 2 (x - y)2 4 x2 + y2 4 + 2xy
x2 + y2 2 + 2xy (1)
( Pt a cho ) (x2 + y2)(x + y) = 8(x2 + y2) + 8(xy + 1) (x2 + y2)(x + y - 8) =
8xy + 8
Pt he qua : (x2 + y2) (x + y - 8) = 4 xy + 2 { (1) x + y - 8 < 4 }
4 < x + y < 12
x + y = 6 , 8 , 10 .
Vi x + y = 6 , 8 vo nghiem !
Vi x = 10 xy = 14
x , y la hai nghiem cua phng trnh : a 2 - 10a + 16 = 0 (x , y) = (2 , 8) ;
(8 ; 2)

41)

Tm nghiem nguyen cua cac phng trnh sau ay :


a) xy2 + 2y(x - 14045) + x = 0
c) x2 - 38y = 23
13
51
5
b) 7x2 + 7y2 = 1820
d) y x 2 x 2 x
( HSG Lp 9 - 1994 )

6
2
3
a) Neu y = 0 th x = 0 ; xet y 0 . Khi o phng trnh co the a ve dang :
x
( y 1 ) 2 28090
y

ieu kien can e y + 1 Z la

x
Z (y + 1)2 la c so chnh phng cua
y

28090 = 532.2.5
(y + 1)2 ch co the la 1 hoac 532
Neu (y + 1)2 = 1 th y = -2 x = - 56180
Neu (y + 1)2 = 53 th y = 52 ; - 54 x =

532 .10y
10y 520 ; 540
532

b) Nhan thay 7 va 13 la cac c cua 1820 nen x 2


13 x
13 ; y2
7
y
7
Xem x = 13u ; y = 7v ( u, v Z) 13u2 + 7v2 = 20 13u2 13 ; 7v2 7 13u2 +
7v2 20
ang thc xay ra khi va ch khi u2 = v2 = 1 (x , y) = (13 , 7) ; (13 , -7) ;
(-13 , 7) ; (-13 , -7)
c) Phng trnh a cho co the viet di dang : x 2 - 4 = 38y + 19 = 2(2y + 1)
(x + 2)(x - 2) = 19(2y + 1)
x le x + 2 hoac x - 2 chia het cho 19

Neu x + 2 = 19t ( t nguyen dng le ) th x = 19t - 2 va y =


2
x 23 (19 t 2) 2 23 19 t 2 4 t 1

38
38
2
19 t 2 4 t 1

Neu x - 2 = 19t ( t nguyen dng le ) th x = 19t + 2 va y =


2
x
(
x

1
)(
x

2
)
13 2 51 2 5
x
x x = 2x3 + 25x2 - 2x +
d) Ta co : y =
Z , vi moi x
6
2
3
6
Z
(Chu y rang : vi moi x Z : x( x 1)( x 2) luon chia het cho 6 )
42) Chng minh rang phng trnh khong co nghiem y nguyen am

vi moi m nguyen :

5y2 - 7y - 32 + 8m2 = 0

7k
vi k = = 49 +
10
7k
7k
160(4 - m2) ma de thay k Z+ ( k = 0 y Z ) y =
va y =
<0k
10
10
> 7 . Khi o = k2 > 49 m2 < 4 m2 = 0 ; 1
Neu m2 = 0 th = 689 : khong chnh phng y Z

Nghiem cua phng trnh phai co dang y =

on Quc Vit THCS Nhn Ho

Phuong Trinh Nghiem Nguyen

Trang

Neu m2 = 1 th = 529 = 232 y =

11

7 23
Z pcm !
10

Ap dung
Bai 65 : Tm cac nghiem nguyen cua phng trnh
a) 12x - 5y = 21
a) x = 3 + 5t ; y = 3 + 12t , t
b) 12x + 17y = 41
Z
c) x + 3y = 0
b) x = 2 + 17t ; y = 1 - 12t , t
d) 2x - y = 1
Z
e) 3x + 2y = 4
c) x = -3t ; y = t , t Z
d) x = t ; y = 2t - 1 , t Z
e) x = 2t ; y = 2 - 3t , t Z
Bai 66 : Tm nghiem nguyen dng , nho nhat cua phng trnh
f) 16x - 25y = 1
a) x = 11 ; y = 7
g) 41x - 37y = 187
b) x = 19 ; y = 16
Bai 67 : Tm cac nghiem nguyen cua phng trnh
h)
x2 - 6xy + 5y2 = 121
a)
(x - 5y)(x - y) = 121
4
i)x + 2x7y - x14 - y2 = 7 (x, yZ+)
b)
(x2 - x7 + y)(x2 + x7 - y)
=7
j)2x2 + 2xy - x + y = 112 (x, yZ+)
c)
y = -x + 1 + 111 : (2x
k)
xy2 + 2xy - 243y + x = 0
(x, yZ+)

l)6x2 + 5y2 = 74
m)
xy + 3x - 5y = -3
n)
x2 = y2 + 2y + 13
o)
19x2 + 28y2 = 729

+ 1)

d)
e)
f)
g)

x.(y + 1)2 = 243y


6(x2 - 4) = 5(10 - y2)
(x - 5)(y + 3) = -18
(x - y - 1)(x + y + 1) =

12
h)
Vo nghiem !
Bai 68 : Giai cac phng trnh sau trong tap so nguyen :
a)
-6x2 - 2y2 + 6xy + 8x + 3y a) (x) = -3[(y - 7)2 + 5:3] < 0

= 168
b)

2x2y2
c)
d)
Bai 69 :
e)
f)
g)

b) Vo nghiem !
c) 6y2 = 42 - k2 y2 = 7 - k2 : 6 7 k2
= 36
2x2 + 3y2 = 19 - 4x
d) 3(2x2 + 1) = 5(y2 - 8x) 2x2 + 1 5
6x2 - 5y2 = -40x - 3
Vno !
Giai cac phng trnh sau trong tap so nguyen :
4x2 + 231y2 = 1631
a)
Vo nghiem !
2
2
x - 100y = 1
b)
(x , y) = (1 , 0) ; (-1 , 0)
(x2 + y2)2 = 8x2y2 + 4xy +
c)
Dan en pt Pell va oi
1987x2 + 1988y2 = 3000 -

Pell

d)
x = 12
e)
(x, y, z, t) = (4, 2, 1, 1) va
+
cac hoan v .
z, tZ )
Bai 70 : Giai cac phng trnh sau trong tap so nguyen :
j)
x3 - 3y3 - 9z3 = 0
a)
T/c chia het cho 3
3
3
3
k)
5x + 11y + 13z = 0
b)
T/c chia het cho 13
h)
i)

x + x + x + x = 271440
x + y + z + t = xyzt (x, y,

on Quc Vit THCS Nhn Ho

You might also like