CHNG 2: C S L LUN

1. KHI NIM U T TRC TIP

u t trc tip nc ngoi (Foreign Direct Investment - FDI) l hnh thc u t
di hn ca c nhn hay cng ty nc ny vo nc khc bng cch thit lp c s sn
xut, kinh doanh. C nhn hay cng ty nc ngoi s nm quyn qun l c s sn
xut kinh doanh ny.
T chc Thng mi Th gii a ra nh ngha nh sau v FDI:
u t trc tip nc ngoi (FDI) xy ra khi mt nh u t t mt nc (nc
ch u t) c c mt ti sn mt nc khc (nc thu ht u t) cng vi quyn
qun l ti sn . Phng din qun l l th phn bit FDI vi cc cng c ti
chnh khc. Trong phn ln trng hp, c nh u t ln ti sn m ngi qun l
nc ngoi l cc c s kinh doanh. Trong nhng trng hp , nh u t thng hay
oc gi l "cng ty m" v cc ti sn c gi l "cng ty con" hay "chi nhnh cng
ty"
2. CC HNH THC U T TRC TIP
Xt theo mc ch u t FDI c phn thnh 2 loi:
u t trc tip nc ngoi theo chiu ngang l vic 1 cng ty tin hnh u t
trc tip nc ngoi vo chnh ngnh sn xut m h ang c li th cnh tranh. Vi li
th ny h mun tm kim li nhun cao hn nc ngoi.
u t trc tip nc ngoi theo chiu dc khc vi hnh thc u t theo chiu
ngang, hnh thc u t theo chiu dc vi mc ch khai thc ngun ti nguyn thin
nhin v cc yu t u vo r nh lao ng, t ai ca nc nhn u t . y l hnh
thc kh ph bin ca hot ng u t trc tip nc ngoi ti cc nc ang pht trin.
Xt v hnh thc s hu, u t trc tip nc ngoi thng c cc hnh thc
sau:
Hnh thc doanh nghip lin doanh y l hnh thc u t trc tip nc ngoi,
hnh thc ny c c trng l mi bn tham gia vo doanh nghip lin doanh l 1 php
nhn ring, nhng doanh nghip lin doanh l mt php nhn c lp. Khi cc bn

ng gp s vn quy nh vo lin doanh th d 1 bn c ph sn, doanh nghip lin

doanh vn tn ti.
Doanh nghip 100% vn u t nc ngoi y l doanh nghip thuc quyn s
hu ca t chc hoc c nhn nc ngoi, c hnh thnh bng ton b vn nc ngoi
v do t chc hoc c nhn nc ngoi thnh lp, t qun l, iu hnh v hon ton chu
trch nhim v kt qu kinh doanh. Doanh nghip ny c thnh lp di dng cc cng
ty trch nhim hu hn, l php nhn Vit Nam v chu s iu chnh ca Lut u t
nc ngoi ti Vit Nam.
Vn php nh cng nh vn u t do nh u t nc ngoi ng gp, vn php
nh t nht bng 30% vn u t ca doanh nghip.
Hnh thc hp tc kinh doanh trn c s hp ng hp tc kinh doanh y l
hnh thc u t trc tip trong hp ng hp tc kinh doanh c k kt gia hai hay
nhiu bn(gi l cc bn hp tc kinh doanh) tin hnh mt hoc nhiu hot ng kinh
doanh nc nhn u t trong quy nh trch nhim v phn chia kt qu kinh
doanh cho mi bn tham gia m khng cn thnh lp x nghip lin doanh hoc php
nhn mi. Hnh thc ny khng lm hnh thnh mt cng ty hay mt x nghip mi. Mi
bn vn hot ng vi t cch php nhn c lp ca mnh v thc hin cc ngha v ca
mnh trc nc nh.
Ngoi ba hnh thc c bn trn, theo nhu cu u t v h tng, cc cng trnh xy
dng cn c hnh thc:
Hp ng xy dng- kinh doanh- chuyn giao (BOT) l mt phng thc u t
trc tip c thc hin trn c s vn bn c k kt gia nh u t nc ngoi(c
th l t chc, c nhn nc ngoi)vi c quan nh nc c thm quyn xy dng
kinh doanh cng trnh kt cu h tng trong mt thi gian nht nh, ht thi hn nh u
t nc ngoi chuyn giao cho nc ch nh.
Hp ng xy dng- chuyn giao- kinh doanh l phng thc u t da trn
vn bn k kt gia c quan nh nc c thm quyn ca nc ch nh v nh u t
nc ngoi xy dng, kinh doanh cng trnh kt cu h tng. Sau khi xy dng xong,
nh u t nc ngoi chuyn giao cng trnh cho nc ch nh. Nc ch nh c th
dnh cho nh u t quyn kinh doanh cng trnh trong mt thi hn nht nh thu
hi vn u t v li nhun hp l.

Hp ng xy dng- chuyn giao (BT )l mt phng thc u t nc ngoi

trn c s vn bn k kt gia c quan nh nc c thm quyn ca nc ch nh v nh
u t nc ngoi xy dng cng trnh kt cu h tng. Sau khi xy dng xong, nh
u t nc ngoi chuyn giao cng trnh cho nc ch nh. Chnh ph nc ch nh
to iu kin cho nh u t nc ngoi thc hin d n khc thu hi vn u t v li
nhun hp l.
3. NHNG NHN T THC Y U T TRC TIP NC NGOI
3.1. Chnh lch v nng sut cn bin ca vn gia cc nc
Helpman v Sibert, Richard S. Eckaus cho rng c s khc nhau v nng sut cn
bin (s c thm trong tng s u ra m mt nh sn xut c c do dng thm mt
n v ca yu t sn xut)ca vn gia cc nc. Mt nc tha vn thng c nng
sut cn bin thp hn. Cn mt nc thiu vn thng c nng sut cn bin cao hn.
Tnh trng ny s dn n s di chuyn dng vn t ni d tha sang ni khan him
nhm ti a ha li nhun. V chi ph sn xut ca cc nc tha vn thng cao hn cc
nc thiu vn. Tuy nhin nh vy khng c ngha l tt c nhng hot ng no c nng
sut cn bin cao mi c cc Doanh nghip u t sn xut m cng c nhng hot
ng quan trng, l sng cn ca Doanh nghip th h vn t sn xut cho d hot ng
cho nng sut cn bin thp.
3.2. Chu k sn phm
i vi hu ht cc doanh nghip tham gia kinh doanh quc t th chu k sng ca
cc sn phm ny bao gm 3 giai on ch yu l: giai on sn phm mi; giai on sn
phm chn mui; giai on sn phm chun ha. Akamatsu Kaname (1962) cho rng sn
phm mi, ban u c pht minh v sn xut nc u t, sau mi c xut
khu ra th trng nc ngoi. Ti nc nhp khu, u im ca sn phm mi lm nhu
cu trn th trng bn a tng ln, nn nc nhp khu chuyn sang sn xut thay
th sn phm nhp khu ny bng cch ch yu da vo vn, k tht ca nc
ngoi(giai on sn phm chn mui). Khi nhu cu th trng ca sn phm mi trn th
trng trong nc bo ha, nhu cu xut khu li xut hin (giai on sn phm chun
ha). Hin tng ny din ra theo chu k v do dn n s hnh thnh FDI. Raymond
Vernon (1966) li cho rng khi sn xut mt sn phm t ti giai on chun ha trong
chu k pht trin ca mnh cng l lc th trng sn phm ny c rt nhiu nh cung

cp. giai on ny, sn phm t c ci tin, nn cnh tranh gia cc nh cung cp dn

ti quyt nh gim gi v do dn ti quyt nh ct gim chi ph sn xut. y l l
do cc nh cung cp chuyn sn xut sn phm sang nhng nc cho php chi ph sn
xut thp hn.
3.3. Li th c bit ca cc cng ty a quc gia
Stephen H. Hymes (1960, cng b nm 1976), John H. Dunning (1981), Rugman A.
A. (1987) v mt s ngi khc cho rng cc cng ty a quc gia c nhng li th c
th (chng hn nng lc c bn) cho php cng ty vt qua nhng tr ngi v chi ph
nc ngoi nn h sn sng u t trc tip ra nc ngoi. Khi chn a im u t,
nhng cng ty a quc gia s chn ni no c cc iu kin (lao ng, t ai,chnh tr)
cho php h pht huy cc li th c th ni trn. Nhng cng ty a quc gia thng c
li th ln v vn v cng ngh u t ra cc nc sn c ngun nguyn liu, gi nhn
cng r v thng l th trng tiu th tim nng... ta d dng nhn ra li ch ca vic
ny!
3.4. Tip cn th trng v gim xung t thng mi
u t trc tip ra nc ngoi l mt bin php trnh xung t thng mi song
phng. V d, Nht Bn hay b M v cc nc Ty u phn nn do Nht Bn c thng
d thng mi cn cc nc kia b thm ht thng mi trong quan h song phng. i
ph, Nht Bn tng cng u t trc tip vo cc th trng . H sn xut v bn
t, my tnh ngay ti M v chu u, gim xut khu cc sn phm ny t Nht Bn
sang. H cn u t trc tip vo cc nc th ba, v t xut khu sang th trng Bc
M v chu u.
3.5. Khai thc chuyn gia v cng ngh
Khng phi FDI ch i theo hng t nc pht trin hn sang nc km pht trin
hn. Chiu ngc li thm ch cn mnh m hn na. Nht Bn l nc tch cc u t
trc tip vo M khai thc i ng chuyn gia M. V d, cc cng ty t ca Nht
Bn m cc b phn thit k xe M s dng cc chuyn gia ngi M. Cc cng
ty my tnh ca Nht Bn cng vy. Khng ch Nht Bn u t vo M, cc nc cng
nghip pht trin khc cng c chnh sch tng t. Trung Quc gn y y mnh u
t trc tip ra nc ngoi, trong c u t vo M. Vic cng ty a quc gia quc tch
Trung Quc l Lenovo mua b phn sn xut my tnh xch tay ca cng ty a quc gia
mang quc tch M l IBM c xem l mt chin lc Lenovo tip cn cng ngh

sn xut my tnh u vit ca IBM. Hay vic TCL (Trung Quc) trong sp nhp vi
Thompson (Php) thnh TCL-Thompson Electroincs, vic National Offshore Oil
Corporation (Trung Quc) trong ngnh khai thc du la mua li Unocal (M) cng vi
chin lc nh vy.
3.6. Tip cn ngun ti nguyn thin nhin
c ngun nguyn liu th, nhiu cng ty a quc gia tm cch u t vo nhng
nc c ngun ti nguyn phong ph. Ln sng u t trc tip ra nc ngoi ln u
tin ca Nht Bn vo thp nin 1950 l v mc ch ny. FDI ca Trung Quc hin nay
cng c mc ch tng t.
4. TC NG CA U T TRC TIP:
Tc ng ca u t trc tip cng c nh gi i vi hai pha: nc i u t
v nc nhn u t v hai mt: tch cc v tiu cc.
i vi nc i u t:
Tc ng ca u t trc tip i vi nc i u t th hin nhng im sau:
- V mt tch cc:
Mt l, FDI gip m rng th trng tiu th sn phm, cng ngh v thit b, tng
cng bnh trng sc mnh kinh t v vai tr nh hng trn th gii.
Hai l, FDI gip cc cng ty gim chi ph sn xut, gim gi thnh sn phm do
khai thc c ngun lao ng r, nguyn liu v gn th trng tiu th.
Ba l, FDI trnh c hng ro bo h mu dch ca cc nc.
- V mt tiu cc:
Th nht, cc cng ty u t vn ra bn ngoi nhiu khin cho tnh hnh tht nghip
trong nc gia tng, tng trng kinh t trong nc c th b nh hng.
Th hai, u t trc tip ra nc ngoi c nhiu ri ro hn trong nc, nht l cc
ri ro v chnh tr, nn cc doanh nghip thng u t phn tn nhiu nc hn ch
ri ro.
i vi nc nhn u t:
- V mt tch cc:

Mt l, FDI gip cho nc nhn u t c c ngun vn t bn ngoi lm tng

kh nng t chc sn xut, kinh doanh. Trong cc l lun v tng trng kinh t, nhn t
vn lun c cp. Khi mt nn kinh t mun tng trng nhanh hn, n cn nhiu
vn hn na. Nu vn trong nc khng , nn kinh t ny s mun c c vn t nc
ngoi, trong c vn FDI.
Hai l, FDI to iu kin tip nhn k thut v cng ngh tin tin, hin i v
kinh nghim qun l kinh doanh ca cc cng ty nc ngoi. Trong mt s trng hp,
vn cho tng trng d thiu vn c th huy ng c phn no bng "chnh sch tht
lng buc bng". Tuy nhin, cng ngh v b quyt qun l th khng th c c bng
chnh sch . Thu ht FDI t cc cng ty a quc gia s gip mt nc c c hi tip
thu cng ngh v b quyt qun l kinh doanh m cc cng ty ny tch ly v pht trin
qua nhiu nm v bng nhng khon chi ph ln. Tuy nhin, vic ph bin cc cng ngh
v b quyt qun l ra c nc thu ht u t cn ph thuc rt nhiu vo nng lc
tip thu ca t nc.
Ba l, FDI gip to thm cng n vic lm, gp phn gii quyt nn tht nghip,
tng thu nhp quc dn, gp phn nng cao i sng ca ngi dn. V mt trong nhng
mc ch ca FDI l khai thc cc iu kin t c chi ph sn xut thp, nn x
nghip c vn u t nc ngoi s thu mn nhiu lao ng a phng. Thu nhp ca
mt b phn dn c a phng c ci thin s ng gp tch cc vo tng trng kinh
t ca a phng. Trong qu trnh thu mn , o to cc k nng ngh nghip, m
trong nhiu trng hp l mi m v tin b cc nc ang pht trin thu ht FDI, s
c x nghip cung cp. iu ny to ra mt i ng lao ng c k nng cho nc thu
ht FDI. Khng ch c lao ng thng thng, m c cc nh chuyn mn a phng
cng c c hi lm vic v c bi dng nghip v cc x nghip c vn u t nc
ngoi.
Bn l, FDI gip b sung ngun thu cho ngn sch quc gia thng qua ngha v
thu ca cc n v u t nc ngoi.
Nm l, FDI gip gp phn chuyn dch c cu kinh t c li cho nn kinh t theo
hng m, hi nhp kinh t quc t. Khi thu ht FDI t cc cng ty a quc gia, khng
ch x nghip c vn u t ca cng ty a quc gia, m ngay c cc x nghip khc trong
nc c quan h lm n vi x nghip cng s tham gia qu trnh phn cng lao ng
khu vc. Chnh v vy, nc thu ht u t s c c hi tham gia mng li sn xut ton
cu thun li cho y mnh xut khu.

Su l, FDI tc ng tch cc n lnh vc gio dc, o to v tm l ca ngi lao

ng trong nc. Nht l, lm thay i tc phong, thi quen lm vic ca lao ng cc
nc nng nghip.
- V mt tiu cc:
Th nht l, nu khng c quy hoch u t tt dn n u t trn lan, khai thc
ti nguyn ba bi, gy nh hng mi trng.
Th hai l, nu khng thm nh tt dn n tip nhn nhng k thut, cng
ngh lc hu, tr thnh bi rc cng nghip ca cc nc cng nghip.
Th ba l, cc doanh nghip ca cc ch u t trong nc b cnh tranh, d dn
n ph sn. Xt v lu di vic ny c th dn n lm gim t l tit kim v u t ni
a, khin cho nc nhn u t ngy cng l thuc vo ngun vn FDI.
Th t l, nu khng c trnh qun l tt d dn n b thua thit trong vic
chuyn gi ni b trong cc cng ty a quc gia, ng thi cng d b cc cng ty nc
ngoi trn thu, gy thit hi cho ngn sch nh nc.
Th nm l, c th lm tng thm ht cn cn thanh ton khi cc doanh nghip FDI
i vo hot ng do lng ngoi t mt i di dng li nhun ca cc doanh nghip FDI
chuyn ra, hoc lng nguyn, nhin, vt liu, hng ho nhp khu phc v sn xut v
cc chi ph khc ln hn s vn FDI c chuyn vo.
Th su l, nu qun l u t khng tt d dn n lm tng khong cch pht
trin gia cc vng, min trong nc, gia thnh th v nng thn, lm gia tng khong
cch giu ngho, phn ho su sc cc tng lp x hi.