Giao Trinh Quang Phi Tuyen

Quang phi tuyn tht l d!
HIU TON B QUANG PHI TUYN SAU 4 PHT

Trong phn ny, chng ti s gip cc bn c mt ci nhn tng quan v
mn quang phi tuyn. Cc bn s bit c nguyn nhn xut hin ca ngnh
quang phi tuyn, i tung nghin cu ca n l g, cc tng c bn ca quang
phi tuyn. iu c ngha l bn hiu ton b v quang phi tuyn nhng ch
mc s lc. Cn cc phn tch chi tit v cc phng php c th chng ta s
c tip cn ngay sau bi hc ny.
Trong c hc, chng ta bit rng mt con lc l xo dao ng iu ha
th lc tc ng ln n phi c ln nm trong mt khong gii hn n o . Lc
ny, lc F ch lm cho qu nng dch chuyn mt on nh x khi v tr cn bng.
Mi quan h ca chng c biu din bng biu thc:
(1)
F kx
Nh vy, chng ta thy trong tr ng hp ny, p ng ca h con lc l xo
(c biu din bi x) t l tuyn tnh vi lc tc ng t b n ngoi (c biu
din bi F).
Tuy nhin, khi lc F tng ln vt ra ngoi khong gi tr m ta va ni
trn th dch chuyn v tr ca qu nng khi v tr cn bng x khng cn t l
tuyn tnh vi lc F na m mi quan h gia chng by gi c th c biu din
bi mt h thc phi tuyn n o .
Quan st nh lut Hooke chi phi dao ng iu ha ca con lc l xo:
Xem tp tin HookesLaw[1] trong th mc Loi_mo_dau.
Thc hin cc th nghim v nh lut Hooke: Lm th nghim massspring-lab[1] trong th mc Loi_mo_dau.
Trong quang hc* cng c nhng hin tng tng t. Chng hn, chng ta
hy xt mt mi trng in mi. Mt s cht in mi trong n tn ti sn cc
lng cc in, v d nh H2O, NaCl,v.v.Mt s cht in mi khc khng c
sn cc lng cc in, v d nh H2 , N2,..
i vi loi in mi th nht, khi c ha
c trng in ngoi, cc lng cc phn t sp
xp hon ton hn lon theo mi phng do
chuyn ng nhit. Tng ca cc momen l ng
cc phn t s bng 0 nn vecto phn cc in
mi cng bng 0 (Cn nhc li rng vecto phn
cc in mi bng tng cc momen lng cc
in trn mt n v th tch). Khi c in
trng ngoi vi cng khng qu ln tc ng v o th cc momen lng cc
in s hng theo chiu in trng. Ngi ta chng minh c, lc ny phn
cc in mi t l tuyn tnh vi c ng trng in tc dng theo h thc:
P 0 E
*Hin tng phn cc in mi th hin s p ng ca mi tr ng in mi vi trng in ngoi. Trong cc gio
trnh in hc i cng, ngi ta hay kho st hin tng ny. V vy, bn c th ngh n l i tng nghin cu ca
ngnh in hc. Nhng tht ra nh sng cng l sng in t. Hay ni cch khc, quang hc cng nghi n cu s tc

ng ca trng in t (ch yu l trng in) ln cc mi trng vt cht. V vy, hin tng phn cc in mi
cng l i tng nghin cu ca quang hc. c bit l quang phi tuyn.
i vi loi in mi th hai, mi quan h gia phn cc in mi v

trng in tc dng vo cng tun theo h thc tng t.
M tp tin electric3 trong th mc Loi_mo_dau thc hnh th
nghim hin tng phn cc in mi.
Xem tp tin Hien_tuong_phan_cuc_dien_moi trong th mc
Loi_mo_dau bit cch thc hin th nghim.
Tuy nhin, khi cng in trng tng n mt gii hn n o th P v
E khng cn t l tuyn tnh vi nhau na m chng lin h vi nhau qua biu thc
phi tuyn:
P 0 ( E 2 E 2 3 E 3 ......)
Quy c: i khi, chng ta c th d ng cc k t in m biu din cc i
lng vecto v cc k t thng biu din i lng v hng.
Cch biu din phn cc thnh chui ly tha theo E c hai mc ch:
Phn nh c c tnh phi tuyn ca h vt cht.
C th ly ty bao nhiu s hng trong chui ly tha cn c v o mc phi
tuyn ca mi trng.
Trong trng hp ang xt, chng ta thy phn cc in mi P c
trng cho p ng ca mi trng vt cht v in trng E l i lng c trng
cho yu t tc ng bn ngoi. Nh vy, ni mt cch tng qut, quang hc phi
tuyn kho st nhng hin t ng quang hc trong nhng i l ng c trng
cho p ng ca mi trng vt cht (khng ch ri ng in mi) v nhng i
lng c trng cho yu t tc ng t bn ngoi c mi quan h phi tuyn vi
nhau. M nh trn ta ni, cc i lng c trng cho yu t tc ng bn
ngoi phi tng vt qu mt gii hn no th cc hiu ng phi tuyn mi xut
hin. Thng thng, ngi ta kch thch mi tr ng quang hc bng nh sng. Tc
l yu t tc ng bn ngoi m ta tng ni trn thng l nh sng. Vi nh
sng thng thng, thnh phn in trng trong n c cng nh v th khng
th lm pht sinh cc hin tng phi tuyn. Tuy nhin, vi nh sng Laser, thnh
phn in trng trong n c th t n c ng c 1.2 10 8 V / m . Cng
in trng ny c th ln gy ra s nh thng khng kh (c 3 10 6 V / m )
v ch nh hn vi bc so vi cng trng in gi cc nguyn t vi nhau
(c 5 1011V / m ) i vi Hidro, s hng ny cng cn c gi l cng trng
in nguyn t c trng Eat). Vi cng in trng ln nh vy, khi tc ng
vo mi trng vt cht th p ng ca mi trng vt cht s khng c n t l
tuyn tnh vi tc ng ca n na.
Nh vy, c th ni, quang phi tuyn nghi n cu tng tc ca nh sng
Laser cng cao vi mi trng vt cht.
ii
trn, ti va trnh by v i tng nghin cu ca quang phi tuyn.

Phn cc phng php nghin cu ca quang phi tuyn s c trnh by c th
trong tng chng ca gio trnh.
Gio trnh quang phi tuyn ny dnh cho nhng hc vin cao hc nm u.
Mc ch ca sch l gii thiu lnh vc quang phi tuyn trong nhn mnh
nhng khi nim c bn v gip cho hc vin sau khi hc xong gio trnh ny c
th t mnh tip tc thc hin nghin cu trong lnh vc ny. Sch ny c th c
dng cho cc hc vin sau i hc chuyn nghnh quang phi tuyn, quang lng
t, in t hc lng t, quang in t, v quang hc hin i. Nu lc b nhng
phn kh, sch cng c th c dng cho cc sinh vin mc nng cao.Tri
li, mt s phn hi nng cao trong sch s thch hp cho nhng hc vi n cao hc
nm cui v nhng nh khoa hc.
Lnh vc quang phi tuyn cho n nay c ba mi tui, nu ly mc
t pht minh to ra sng h i bc II ca Franken v cc cng s nm 1961. S quan
tm v lnh vc ny c pht trin lin tc k t khi n ra i, v lnh vc
quang phi tuyn tri di t nhng nghin cu c bn v tng tc ca nh sng vi
vt cht n nhng ng dng v d nh bin i tn s Laser v cng tc quang
hc. Qu thc, lnh vc quang phi tuyn pht trin qu mnh n ni mt cun
sch kh c th bao qut mi vn ang c quan tm trong hin ti. Th m vo
, bi v ti mun sch ny c th n c vi nhng hc vin cao hc nm
u, ti th gii quyt nhng vn c cp theo kiu c lp mt cch
va phi. Cch tip cn n y cng hn ch s ch c th c gii quyt. Chin
lc ca ti trong vic quyt nh nhng t i no cn c a vo l ti
phi nhn mnh c nhng kha cnh c bn ca quang phi tuyn, v ch a vo
nhng ng dng v nhng kt qu th nghim nhng khi cn thit minh ha
nhng vn c bn ny. Nhiu ch c bit m ti chn mang gi tr lch s
c bit.
Sch c sp xp nh sau:
Chng 1 gii thiu v quang phi tuyn t s phc ha cm phi tuyn.
cm phi tuyn l mt i lng c dng xc nh s phn cc phi tuyn
ca mi trng vt cht theo cng ca trng in tc dng vo. V th n
cung cp mt c s nn tng m t hin t ng quang phi tuyn.
Chng 2 tip tc m t quang hc phi tuyn bng cch m t s lan
truyn ca sng nh sng qua mi tr ng quang phi tuyn bng ph ng trnh sng
quang hc.Chng ny gii thiu mt khi nim quan trng l s kt hp pha v
m t chi tit mt hin tng quang phi tuyn quan trng l s to sng hi bc II
v s to tn s phch v tn s tng.
Chng 3 kt thc phn gii thiu ca sch bng cch a ra s m t l
thuyt c hc lng t ca cm quang phi tuyn. u ti n, biu thc n gin
ca cm phi tuyn c tm ra bng cch s dng phng trnh Schrodinger, v
sau biu thc chnh xc hn c tm ra bng cch s dng phng trnh
chuyn ng ma trn mt . Ti n ma trn mt c t xy dng trong qu
trnh xem xt chi tit chng ny v y cng l ti cho cc hc vin tho lun.
iii
Chng 4 gii thiu v chit sut phi tuyn. Nhng tnh cht, k c nhng
tnh cht tenxo ca chit sut phi tuyn c tho lun chi tit, v nhng qu trnh
vt l dn n chit sut phi tuyn, v d nh s phn cc in t khng cng
hng v s nh hng phn t cng c m t.
Chng 5 ni v ngun gc phn t ca p ng quang phi tuyn . Chng
ny nghin cu s phi tuyn in t trong php gn ng dng, m h nh bn thc
nghim ca cm phi tuyn, s p ng phi tuyn ca polime li n hp, m hnh
in tch lin kt ca s phi tuyn quang hc, quang phi tuyn ca vt liu Chiral,
v quang phi tuyn ca tinh th lng.
Chng 6 dnh cho vic m t s phi tuyn ca chit sut do s p ng
ca nguyn t 2 mc. Nhng ch lin quan c tho lun trong chng ny
bao gm s bo ha, s m rng cng , s dch chuyn Stark quang hc, dao
ng Rabi, v nhng trng thi nguyn t ghp cp.
Chng 7 ni v ng dng ca chit sut phi tuyn . Ch c kho st
l lin hp pha quang hc, s t hi t, s ghp 2 ch m ht, s lan truyn xung, v
cu trc ca soliton quang hc.
Chng 8 n chng 10 ni v tn x nh sng cm n g v t pht v ch lin
quan l m quang hc.
Chng 8 gii thiu lnh vc ny bng cch a vo l thuyt tn x nh
sng t pht v bng cch m t ch thc h nh quan trng l m quang hc.
Chng 9 m t tn x Brillouin cm ng v tn x Rayleigh cm ng. Nhng
ch c lin quan n phn ny l tn x nh sng do s nhiu ng trong vt
liu c th c m t theo nhng bin nhit ng lc hc chun l p lc v
entropy. Cng c a vo trong chng ny l s m t lin hip pha bi tn x
Brillouin cm ng v s m t l thuyt tn x Brillouin cm ng trong cht kh.
Chng 10 m t tn x Raman cm ng v tn x Rayleigh-Wing cm ng.
Nhng tin trnh ny c lin quan n tn x nh sng t s nhiu lan li n quan
n v tr ca nguyn t trong phn t.
Chng 11 ni v hiu ng chit quang v hiu ng in quang (khc vi
hiu ng quang in). Chng ny bt u bng s m t hiu ng in quang v
m t cch dng nhng hiu ng ny sn xut nhng b iu khin quang hc.
Sau chng ny tip tc m t hiu ng chit quang, hiu ng ny l tng tc
quang phi tuyn do hiu ng in quang. Vic s dng hiu ng chit quang trong
s lin kt 2 chm tia v s t hp 4 sng cng c m t.
Chng 12 ni v s c cm ng quang hc v s hp th nhiu photon.
Sch kt thc chng 13 ni v quang phi tuyn trong tr ng cng
siu cao v siu nhanh.
Tp H Ch Minh, 2/11/2009
Gp v ni dung xin gi n: thanhlam1910_2006@yahoo.com
Hoc frbwrthes@gmail.com
iv
c th hiu c d dng quang phi tuyn, cc bn cn c mt t kin

thc v Vt l laser v Vt l tinh th. Nhng ti liu c lin quan n cc mn hc
ny c gi nh km cng vi sch ny. Trong , cc bn c bit ch n
cc bi ging rt c ng v d hiu ca PGS.TS Trng Quang Ngha. Km theo
sch ny gm c:
Mt th mc mang tn Loi_mo_dau trong c cc th nghi m o
minh ha cho phn u ti n.
Cc bi ging Vt l tinh th ca PGS.TS Tr ng Quang Ngha.
Mt bi bo co v Vt l Laser ca ti v S pht n mode v a
mode.
Mc lc
1. cm quang phi tuyn
1.1.
Gii thiu quang hc phi tuyn
1.2.
M t cc qu trnh quang phi tuyn
1.3.
nh ngha hnh thc cm phi tuyn
17
1.4.
cm phi tuyn ca dao ng t phi iu ha c in
21
1.5.
Tnh cht ca cm phi tuyn
33
1.6.
M t hin tng quang hc phi tuyn trong min thi gian
52
1.7.
H thc Kramers-Kronig trong quang hc tuyn tnh v phi tuyn
58
Bi tp
Ti liu tham kho
2.M t phng trnh sng ca tng tc quang hc phi tuyn
69
2.1.
Phng trnh sng ca mi trng quang phi tuyn
69
2.2.
Phng trnh sng lin kt trong s to dao ng tn s tng
74
2.3.
S kt hp pha
79
2.4. Chun kt hp pha
84
2.5.
H thc Manley-Rowe
88
2.6.
To dao ng tn s tng
91
2.7. S to sng hi bc hai
96
2.8. To dao ng tn s phch v khuch i tham s
105
2.9.
108
B dao ng tham s quang hc
2.10. Tng tc quang phi tuyn vi chm Gauss iu tiu
116
2.11. Hin tng quang phi tuyn ti cc b mt phn cch
122
Bi tp 128, Ti liu tham kho 132

vi
Mc lc
3.L thuyt c lng t ca cm quang phi tuyn
135
3.1.
Gii thiu
135
3.2.
Tnh tan phng trnh Schrodinger ca cm quang phi tuyn
137
3.3.
Cch pht biu ma trn mt ca c hc lng t
150
3.4.
Nghim nhiu lan ca phng trnh chuyn ng ma trn mt
158
3.5.
Tnh tan ma trn mt ca cm tuyn tnh
161
3.6.
Tnh tan ma trn mt ca cm bc II
170
3.7.
Tnh tan ma trn mt ca cm bc III
180
3.8.
S trong sut cm ng in t
185
3.9.
S hiu chnh trng cc b trong cm quang phi tuyn
194
Bi tp
201
Ti liu tham kho
204
4.Chit sut ph thuc cng
207
4.1.
M t chit sut ph thuc cng
207
4.2.
Bn cht Tensor ca cm bc III
211
4.3.
S phi tuyn in t khng cng hng
221
4.4.
S phi tuyn do s nh hng phn t
228
4.5.
Hiu ng quang phi tuyn nhit
235
4.6.
Min phi tuyn bn dn
240
4.7. Nhn xt kt lun
247
Ti liu tham kho
251
5. Ngun gc phn t ca p ng quang phi tuyn
253
vii
Mc lc
5.1. cm phi tuyn c tnh tan bng l thuyt nhiu lan ph thuc thi
gian
253
5.2.
M hnh bn thc nghim ca cm quang phi tuyn
259
M hnh Boling, thy tinh v Owyoung
260
5.3.
Tnh cht quang phi tuyn ca polime lin hp
262
5.4.
M hnh in tch lin kt ca tnh cht quang phi tuyn
264
5.5.
Quang phi tuyn ca mi trng Chiral
268
5.6.
Quang phi tuyn ca tinh th lng
271
Bi tp
273
Ti liu tham kho
274
6.Quang phi tuyn trong php gn ng bc II
277
6.1.
Gii thiu
277
6.2.
Phng trnh chuyn ng ma trn mt ca nguyn t 2 mc
278
6.3.
p ng ca nguyn t 2 mc vi trng n sc trng thi xc lp
285
6.4.
Phng trnh Bloch quang hc
293
6.5.
Dao ng Rabi v nhng trng thi nguyn t ghp cp
301
6.6.
S pha trn sng quang hc trong h 2 mc
313
Bi tp
326
Ti liu tham kho
327
viii
Mc lc
7.Nhng qu trnh h qu ca chit sut ph thuc mt
329
7.1.
S t iu tiu ca nh sng v nhng hiu ng t ng khc
329
7.2.
Lin hp pha quang hc
342
7.3.
Tnh lng bn quang hc v cng tc quang hc
359
7.4.
S ghp 2 chm tia
369
7.5.
S lan truyn xung v soliton (sng n c) theo thi gian
375
Bi tp
383
Ti liu tham kho
388
8.Tn x nh sng t pht v m-quang hc
391
8.1.
c im ca tn x nh sng t pht
391
8.2.
L thuyt vi m ca tn x nh sng
396
8.3.
L thuyt nhit ng lc hc ca tn x nh sng v hng
402
8.4.
m-quang hc
413
9.Tn x Brillouin cm ng v Rayleigh cm ng
429
9.1.
Qu trnh tn x cm ng
429
9.2.
in gio
431
9.3.
Tn x Brillouin cm ng (cm ng bi in gio)
436
9.4.
Lin hip pha bi tn x Brillouin cm ng
448
9.5.
Tn x Brillouin cm ng trong cht kh
453
9.6.
Tn x Brillouin cm ng v tn x Rayleigh cm ng
455
Bi tp
468
Ti liu tham kho
470
ix
Mc lc
10.Tn x Raman cm ng v tn x Rayleigh-Wing cm ng
473
10.1. Hiu ng Raman t pht
473
10.2. Tn x Raman cm ng v t pht
474
10.3. Tn x Raman cm ng c m t bi s phn cc phi tuyn
479
10.4. Lin kt Stokes-phn Stokes trong tn x Raman cm ng
488
10.5 Tn x Raman phn Stokes kt hp
499
10.6. Tn x Rayleigh-Wing cm ng
501
Bi tp
508
Ti liu tham kho
508
11.Hiu ng in quang v hiu ng chit quang
511
11.1. Gii thiu hiu ng in quang
511
11.2. Hiu ng in quang tuyn tnh
512
11.3. B iu bin in quang
516
11.4. Gii thiu hiu ng chit quang
523
11.5. Phng trnh chit quang ca Kukhtarev v cc cng s
526
11.6. S ghp 2 chm tia trong vt liu chit quang
528
11.7. S pha trn 4 sng trong vt liu chit quang
536
Bi tp
540
Ti liu tham kho
540
12.S c cm ng quang hc v hp th nhiu photon
543
12.1. Gii thiu s c quang hc
543
12.2. M hnh nh thng kiu thc
544
x
Mc lc
12.3. nh hng ca khang thi gian xung Laser
546
12.4. S quang Ion ha trc tip
548
12.5. S hp th nhiu photon v s Ion ha nhiu photon
549
Bi tp
559
Ti liu tham kho
559
13.Quang phi tuyn cng mnh v cc nhanh
561
13.1. Gii thiu
561
13.2. Phng trnh lan truyn xung cc ngn
561
13.3. Gii thch phng trnh truyn xung cc ngn
567
13.4. Quang hc phi tuyn trng cng mnh
571
13.5. Chuyn ng ca electron trong trng Laser
572
13.6. S to sng hi bc cao
575
13.7. Quang hc phi tyn Plasmas v quang hc phi tuyn tng i tnh
579
13.8. in ng lc hc lng t phi tuyn
583
Bi tp
586
Ti liu tham kho
586
Ph lc
589
A. H n v SI
589
c thm
596
B. H n v Gauss
596
c thm
600
C. H n v trong quang hc phi tuyn
600
D. Quan h gia cng v cng trng
602
xi
Mc lc
E. Hng s vt l
603
Ch mc
605
xii
CHNG I: CM QUANG PHI TUYN

1.1. Gii thiu quang phi tuyn
Quang phi tuyn nghin cu nhng hin tng xut hin do h qu ca s
bin i tnh cht quang hc ca h vt cht khi c s hin din ca nh sng.
Thng thng, ch nhng chm sng Laser cng mnh mi c th lm bin
i tnh cht quang hc ca h vt cht. Qu thc, s ra i ca quang phi tuyn
thng c tnh t pht minh ca Franken v s to sng hi bc II vo nm
1961, mt thi gian ngn sau khi Maiman pht minh ra tia Laser vo nm 1960.
Hin tng quang phi tuyn l khch quan, chng xut hin do s p ng ca
mi trng vt cht khi c trng quang hc t vo v p ng y ph thuc phi
tuyn vo cng ca trng quang hc. Chng hn, s pht sinh sng hi bc II
xut hin do phn p ng nguyn t ph thuc bc II vo cng ca trng
quang hc. Do , cng ca sng c to ra ti tn s hi bc II c khuynh
hng tng theo bnh phng ca cng nh sng Laser t vo.
m t chnh xc hn v tnh phi tuyn quang hc, chng ta hy xem xt
~
tng s momen lng cc trn mt n v th tch, hoc phn cc P (t ) ca h
~
thng vt liu ph thuc vo cng in trng E (t ) ca trng quang hc t

vo nh th no. Trong quang hc thng thng (chng hn quang tuyn tnh),
phn cc cm ng ph thuc tuyn tnh vo cng in trng theo h thc
~
~
P (t ) 0 (1) E (t )
(1.1.1)
y hng s t l (1) c gi l cm tuyn tnh .

Trong quang hc phi tuyn, s p ng quang hc thng c m t bng
~
cch tng qut ha phng trnh (1.1.1) qua s biu din phn cc P (t ) nh
mt chui ly tha theo cng in trng
~
~
~
~
P (t ) 0 [ (1) E (t ) ( 2) E 2 (t ) (3) E 3 (t ) ....]
~
~
~
P (1) (t ) P ( 2 ) (t ) P ( 3) (t ) .......
1
(1.1.2)

( 2)
(3)
i lng v ln lt l cm quang phi tuyn bc 2 v bc 3.
~
~
n gin, chng ta xem trng P(t ) v E (t ) l nhng i lng v hng
trong khi vit phng trnh (1.1.1) v phng trnh (1.1.2). Trong phn 1.3 chng
ta s ch ra cch kho st bn cht vect ca trng; trong trng hp nh th
(1) s tr thnh tenx hng II, (2) tr thnh tenx hng III, v.vVi cch vit
phng trnh (1.1.1) v (1.1.2) di dng nh trn, chng ta gi s rng s phn
cc ti thi im t ch ph thuc vo gi tr tc thi ca cng trng in. Gi
thit mi trng p ng tc thi cng c ngha l (theo h thc Kramers-Kronig)
mi trng phi khng mt mt v khng tn sc. Chng ta cng s thy trong
phn 1.3 cch m rng nhng phng trnh ny cho mi trng mt mt v tn
sc. Ni chung, cm phi tuyn ph thuc vo tn s ca trng t vo, nhng
theo gi thit v s p ng tc thi chng ta c th xem chng l hng s.
( 2)
( 2) 2
Chng ta s gi P (t ) 0 E (t ) l phn cc phi tuyn bc II v
~
~
P (3) (t ) 0 (3) E 3 (t ) l phn cc phi tuyn bc III. Sau ny chng ta s thy
rng nhng qu trnh vt l xut hin do phn cc bc II s khc bit so vi
nhng qu trnh xut hin do phn cc bc III. Thm vo , trong ph n 1.5
chng ta s ch ra rng tng tc quang phi tuyn bc II ch xut hin trong tinh
th khng i xng xuyn tm, ngha l, trong nhng tinh th khng th hin tnh
cht i xng o. Bi v cht lng, cht kh, v cht rn v nh hnh (v d nh
thy tinh), v nhiu tinh th c tnh cht i xng o, (2) s trit tiu trong
nhng mi trng nh th, v do chng khng th to ra tng tc quang hc
phi tuyn bc 2. Ngc li, tng tc quang hc phi tuyn bc 3(c m t bi
cm (3) ) c th xut hin c trong mi trng i xng xuyn tm v khng
xuyn tm.
Chng ta s thy trong phn sau ca sch ny cch tnh gi tr cm phi
tuyn cho nhng c ch vt l khc nhau dn n s phi tuyn quang hc. By gi,
chng ta s thc hin mt nh gi n gin v bc ln ca nhng i lng
ny trong trng hp tng qut m s phi tuyn l do p ng ca mi trng
vi trng in bn ngoi (xem Armstrong v cc cng s, 1962). Ngi ta tin
on rng s hng hiu chnh bc thp nht
s c th gn bng s hng biu
din p ng tuyn tnh
khi ln ca trng t vo cng bc ln vi
2
cng trng in nguyn t c trng

/4
, y e l in tch
ca electron v
4
/
l bn knh qu o Bohr ca nguyn t hidro
( l hng s Planck chia cho 2 , v m l khi lng ca electron). Thay s vo,
chng ta thy rng
5.14 10
/ . Suy ra di iu kin kch thch
khng cng hng cm bc II s bng
/ . i vi vt cht c c
(2)
bng 1 , v do s bng 1/Eat ,
hoc :
( 2) 1.94 10 12 m / V
(1.1.3)
( 3)
(1)
2
Tng t, chng ta suy ra rng / E at , i vi vt cht c c:
(3) 3.78 10 24 m 2 / V 2 .
(1.1.4)
Nhng tin an ny qu thc han tan chnh xc, chng ta c th thy

iu ny khi so snh nhng gi tr ny vi nhng gi tr o bng thc nghim ca
( 2) (chng hn xem bng 1.5.3) v (3) ( Chng hn xem bng 4.3.1).

Nh va ta va ni, i vi vt cht c c bng 1. Kt qu ny c th
c gii thch bng kinh nghim hoc c th c gii thch mt cch cht ch
(1)
(1)
hn bng cch ch rng l tch ca mt nguyn t v phn cc nguyn
3
t. Mt ht N ca vt cht c c c bc vo c ( a 0 ) , v phn cc khng
(1)
3
cng hng c bc vo c (a0) . V th, chng ta suy ra rng bng 1.
Chng ta cng c th biu din cm bc 2 v bc 3 theo nhng hng s

vt l c bn. Sau chng ta
tm
( 2)
3 4
2 5
ra c (40 ) / m e v
(3) (4 0 )6 8 / m4e10 Xem Boyd (1999) c gii thch chi tit hn.
Cch thng thng nht m t hin tng quang phi tuyn l biu din
~
~
phn cc P (t ) theo cng trng in t vo E (t ) , nh chng ta tng
lm trong phng trnh (1.1.2). L do ti sao phn cc gi vai tr then cht
trong vic m t hin tng quang phi tuyn l: phn cc theo thi gian c th
ng vai tr nh ngun ca nhng thnh phn mi ca trng in t. Chng hn,
3
chng ta s thy trong phn 2.1 phng trnh sng trong mi trng quang phi
tuyn thng c dng :
~
~
1 2 P NL
~ n2 2 E
E 2 2
c t
0 c 2 t 2
2
(1.1.5)
y n l chit sut tuyn tnh thng thng v c l tc nh sng trong chn

khng. Chng ta c th hiu biu thc ny nh l phng trnh sng khng ng
~ NL
nht trong phn cc P
gn vi p ng phi tuyn iu khin trng in

~
2 P NL
~
E . Phng trnh ny ni ln rng, bt c khi no
khc khng , in tch
t 2
s c gia tc, v theo l thuyt Larmor khi in tch c gia tc trong in
trng th n s to ra bc x in t.
Nn ch rng chui ly tha c biu din bi phng trnh (1.1.2)
khng cn phi hi t. Trong trng hp ngc li cng thc biu th mi lin h
gia s p ng ca vt liu v ln ca trng t vo cn phi c biu din
theo cch khc. Mt v d nh th l trong kch thch cng hng ca mt h
nguyn t, mt phn ng k nhng nguyn t c th ri khi trng thi c bn.
Hiu ng bo ha lai ny c m t trong chng 6. Ngay c di iu kin
khng cng hng, phng trnh (1.1.2) cng khng cn ng nu cng ca
trng Laser t vo c th so snh vi cng trng nguyn t c trng E at ,
bi v s quang ion ha mnh c th xut hin trong nhng iu kin ny. tham
kho sau ny, chng ta ch r ng cng Laser quan h vi tr s nh ca
trng E at theo h thc:
1
I at 0 cEat2 3.5 1016 W / cm 2
2
(1.1.6)
Chng ta cng s thy trong cc phn sau ca sch nhng qu trnh quang
phi tuyn biu th nhng c im nh tnh khc nhau nh th no khi b kch
thch trong nhng trng siu mnh nh th.
1.2. M t cc qu trnh quang phi tuyn

Trong phn ny, chng ta s m t nh tnh s lc mt s qu trnh quang
phi tuyn. Thm vo , chng ta cng s ch ra nhng qu trnh ny c th
c m t theo nhng thnh phn phi tuyn trong phng trnh (1.1.2)* nh
th no. Mc ch ca chng ti l cung cp cho c gi mt s ch dn v
nhng lai hin tng quang phi tuyn c th xut hin. Nhng tng tc ny
s c m t chi tit hn trong nhng phn sau ca sch. Trong phn ny
chng ta cng a vo mt s quy c v k hiu v mt vi khi nim c s
ca quang hc phi tuyn.
* Cn nh rng phng trnh(1.1.2) ch c gi tr cho mi trng khng mt mt v khng tn sc.
Hnh 1.2.1 (a) S hnh hc ca s to sng hi bc 2, (b) Biu mc nng

lng m t s to sng hi bc 2
1.2.1. S pht sinh sng hi bc 2:
Chng ta xt mt hin tng tng tc quang hc phi tuyn in hnh.
l qu trnh pht sinh sng hi bc II nh c minh ha trong hnh 1.2.1.
y cng in trng ca chm tia laser ti c biu din nh sau:
~
E (t) Eeit c.c.
(1.2.1)
c.c (complex conjugate) l lin hp phc ca s hng u, tc l c.c Ee it . Vi

~
quy c ny, E (t ) s l s thc v mang ngha vt l. Quy c ny s c dng
t nay v sau.
Chm tia ny c chiu vo tinh th c cm bc II (2) khc 0. Theo

phng trnh (1.1.2), phn cc phi tuyn c to ra trong tinh th ny l
~
~
P 2 (t ) 0 ( 2) E 2 (t )
Hoc tng ng
~
P 2 (t ) 2 0 ( 2) EE * ( 0 ( 2) E 2 e 2t c.c)
(1.2.2)
c.c l lin hp phc ca s hng ng trc n.

Chng ta thy rng phn cc bc II bao gm s c mt ca tn s 0 (s
hng u) v tn s 2 (s hng th 2). Theo phng trnh sng bc x
(1.1.5), s hng th hai c th dn n s to bc x sng hi bc 2. Ch
rng s hng th nht trong phng trnh (1.2.2) khng dn n s to bc x
in t (bi v o hm cp II theo thi gian ca n s bng 0); n dn n mt
qu trnh c gi l s chnh lu quang hc. l mt qu trnh to ra trng
tnh in trong tinh th phi tuyn.
Di nhng iu kin thc nghim thch hp, qu trnh to sng hi bc
II c th qu hiu qu n ni gn nh tan b nng lng trong bc x ti ti
tn s u c chuyn sang bc x tn s hi bc II 2 . Mt ng dng
ph bin ca s to sng hi bc II l chuyn sng pht ra t my pht laser
c tn s c nh sang mt vng ph khc. Chng hn, Laser Nd: YAG hat
ng trong vng hng ngai gn ti bc sng 1.06 m . S to sng hi bc
II thng c dng chuyn bc sng ca bc x ny n 0.53 m , gia
vng ph nhn thy.
S to sng hi bc II c th c hnh dung bng cch xem xt tng
tc theo quan im trao i photon gia nhng thnh phn c tn s khc nhau
ca trng. Theo hnh 1.2.1, hai photon c tn s b hy v mt photon c
tn s 2 cng lc cng c to ra trong mt qu trnh c hc lng t.
ng m trong hnh biu din trng thi c bn ca nguyn t, nhng
ng nt t biu din nhng mc o . Nhng mc ny khng phi l nhng
mc nng lng ring ca nguyn t t do, m biu din nng lng kt hp
ca mt trong nhng trng thi nng lng ring ca nguyn t v ca mt
hoc nhiu photon ca trng bc x. L thuyt v s to sng hi bc II s
c xy dng y hn trong phn 2.6.
6
1.2.2. S pht sinh tn s tng v tn s phch

Chng ta hy xem xt trng hp chm nh sng ti mi trng phi
tuyn c c trng bi mt cm phi tuyn ( 2) . Chm sng ny bao gm
2 thnh phn tn s khc nhau, chng c biu din di dng
~
E (t ) E1e i1t E2 e i2t c.c.
(1.2.3)
Do , theo gi thit trong phng trnh (1.1.2) , ng gp bc II vo phn

cc phi tuyn c dng
~
~
P ( 2) (t ) 0 ( 2) E 2 (t ),
(1.2.4)
Chng ta tm c phn cc phi tuyn l
~
P ( 2) (t ) 0 ( 2) [ E12 e 2i1t E 22 e 2i2t 2 E1 E 2 e i (1 2 )t
2 E1 E 2* e (1 2 )t c.c] 2 0 ( 2) [ E1 E1* E 2 E 2* ].
c.c l lin hp phc ca c cm
2
(1.2.5)
S thun tin hn nu biu din kt qu ny bng k hiu xch ma
~
P ( 2 ) (t ) P ( n )e int ,
(1.2.6)
y php ly tng c thc hin trn nhng tn s m v dng n . V

th, bin phc ca nhng thnh phn c tn s khc nhau ca cm phi
tuyn c cho bi
P (21 ) 0 ( 2 ) E12
(SHG),
P(22 ) 0 ( 2) E22
(SHG),
P(1 2 ) 2 0 ( 2) E1 E2 (SFG),
P (1 2 ) 2 0 ( 2 ) E1 E2*
(1.2.7)
(DFG),
7
P(0) 2 0 ( 2) ( E1E1* E2 E2* )
(OR).
y chng ta t tn ca mi biu thc theo tn ca nhng qu trnh

vt l m n m t, chng hn nh s to sng hi bc 2 (SHG), s to tn s
tng (SFG), s to tn s phch (DFG), v s chnh lu quang hc (OR). Ch
rng, tng ng vi k hiu phc ca chng ta, cng c mt s tng ng ti
min m ca nhng tn s khc khng c cho trn, ngha l :
2
P (2 2 ) ( 2 ) E 2* ,
P(21 ) ( 2) E1* ,
P(1 2 ) 2 ( 2 ) E1* E2* ,
P (2 1 ) 2 ( 2 ) E2 E1* ,
Tuy nhin, bi v mi s hng ny n gin ch l lin hp phc nhng

i lng c cho trong phng trnh (1.2.7), do khng cn thit phi tnh
tan r rng c nhng thnh phn tn s dng v m.*
* Khng phi tt c ng nghip khc trong quang phi tuyn s dng nhng quy uc ca
chng ta v cc trng v phn cc c cho bi phng trnh (1.2.3) v (1.2.6). Quy
c thng thng khc nh ngha bin trng theo
1
~
E (t ) E '1 e i1t E ' 2 e i2t c.c. ,
2
1
~
P 2 (t ) P'( n )e int ,
2 n
y biu thc th hai tng c ly theo tt c cc tn s m v dng. Dng quy c
ny, ngi ta c th tm ra c
1
P' (21 ) ( 2) E'12
2
1
P' (22 ) ( 2) E '22
2
P ' (1 2 ) ( 2 ) E1 E '*2
P ' (1 2 ) ( 2 ) E '1 E ' 2
P' (0) ( 2) ( E '1 E '1* E ' 2 E '*2 ).

Ch rng nhng biu thc ny khc vi nhng biu thc (1.2.7) bi h s 1/2.
Chng ta thy t phng trnh (1.2.7) rng 4 thnh phn tn s khc

khng xut hin trong phn cc phi tuyn. Tuy nhin, thng thng ch mt
trong s cc thnh phn ny s xut hin trong bc x c pht ra vi cng
c th quan st c. L do l v phn cc phi tuyn c th to ra mt tn
hiu u ra c nng sut cao ch khi no iu kin kt hp pha (s c tho
lun chi tit trong phn 2.7) c tha mn, v thng thng th iu kin ny
khng th c tha mn cho tt c cc thnh phn tn s ca phn cc phi
tuyn. Trong thc nghim, ngi ta thng chn thnh phn tn s c pht
ra bng cch chn phn cc ca bc x u vo v s nh hng ca tinh
th phi tuyn thch hp.
1.2.3. S pht sinh tn s tng
Chng ta hy xt qu trnh t o tn s tng c minh ha trong hnh 1.2.2.
Theo phng trnh (1.2.7), bin phc ca cm phi tuyn m t qu trnh
ny c cho bi biu thc
Hnh 1.2.2 S to tn s tng, (a) M hnh ca tng tc, (b) M t mc nng

lng.
P(1 2 ) 2 ( 2 ) E1 E2 .
(1.2.9)
V nhiu mt, qu trnh pht sinh tn s tng ging vi qu trnh pht sinh
sng hi bc II, ch khc nhau mt im duy nht l trong s pht sinh tn s
tng hai sng u vo c tn s khc nhau. Mt ng dng ca s to dao ng
tn s tng l to ra bc x iu chnh c trong vng t ngai bng cch
9
chn mt trong nhng sng u vo l u ra ca laser nhn thy c tn s c

nh v ci cn li l u ra ca laser nhn thy c tn s iu chnh c. L
thuyt v s to tn s tng c xy dng y hn trong phn 2.2 v 2.4.
1.2.4. S to tn s phch
Qu trnh to tn s phch c m t bi phn cc phi tuyn c dng
P (1 2 ) 2 ( 2 ) E1 E 2* .
(1.2.10)
V c minh ha trong hnh 1.2.3. y tn s ca sng c to ra khc

vi tn s sng ca nhng trng t vo. S to tn s phch c th c
dng to ra bc x hng ngai c th iu chnh c bng cch trn sng
u ra ca laser nhn thy c th iu chnh tn s c vi sng u ra ca
laser nhn thy c tn s khng i. Ni mt cch gn ng, s to tn s
phch v s to tn s tng l nhng qu trnh rt ging nhau. Tuy nhin, mt
s khc nhau quan trng gia 2 qu trnh ny c th c suy ra t s m t
qu trnh to tn s theo gin mc nng lng photon (hnh 1.2.3b). Chng
ta thy rng s bo tan nng lng i hi rng khi mi photon c to ra ti
tn s phch 3 1 2 , photon vi tn s u vo cao hn (1 ) phi b hy
i v mt photon vi tn s u vo thp hn ( 2 ) phi c to ra.
Hnh 1.2.3 S to tn s phch, (a) M hnh tng tc, (b) M t mc nng

lng.
V th, trng u vo tn s thp hn 2 c khuch i bi qu trnh to
tn s phch. V l do ny, qu trnh to tn s phch cng c gi l khuch
i tham s quang. Theo s m t mc nng lng photon ca s to tn s
phch, nguyn t u tin hp th mt photon tn s 1 v nhy ln mc o
10
cao nht. Mc ny phn r bng mt tin trnh pht 2 photon b cm ng do s

hin din ca trng 2 , l trng c sn ri. S pht 2 photon c th xut
hin thm ch nu trng 2 khng c t vo. Trng c to ra trong
trng hp nh th yu hn rt nhiu, bi v chng c to ra t s pht 2
photon ng thi t mt mc o. Qu trnh ny c gi l hynh quang tham
s v c quan st trong thc nghim (Harris v cc cng s, 1967; Byer
v Harris, 1968). L thuyt v s to tn s phch c kho st chi tit hn
trong phn 2.5
1.2.5. B dao ng tham s quang
Chng ta va thy rng trong qu trnh to tn s phch s hin din ca bc
x ti tn s 2 v 3 c th cm ng s pht thm photon ti nhng tn s
ny. Nu tinh th phi tuyn c s dng trong qu trnh ny c t trong
mt bung cng hng quang hc, nh c ch ra trong Hnh 1.2.4, trng
2 v/hoc 3 c th c to ra vi nhng gi tr ln. Mt thit b nh th

c gi l b to dao ng tham s quang.
Gng cui bung cng hng c phn x cao ti tn s 2 v/hoc 3 .

Tn s u ra c iu vhirnh bi s nh hng ca tinh th.
B to dao ng tham s quang c s dng thng xuyn ti bc sng
hng ngai, nhng ngun bc x iu chnh c khng th s dng. Mt
thit b nh th l iu chnh c bi v c rt nhiu 2 nh hn 1 c th
tha mn iu kin 2 3 1 i vi mt vi tn s 3 . Trong thc t,
ngi ta iu khin tn s u ra ca b to dao ng tham s quang hc bng
cch iu chnh iu kin thch ng pha, s c tho lun trong phn 2.7. Tn
s ca trng t vo 1 thng c gi l tn s bm, tn s u ra mong
11
mun c gi l tn s tn hiu, v tn s cn li, khng mong mun c gi

l tn s ngh.
1.2.6. Qu trnh quang hc phi tuyn bc 3
Tip theo chng ta s xem xt thnh phn bc 3 ca phn cc phi tuyn
~
~
P (3) (t ) 0 (3) E (t ) 3 .
(1.2.11)
~
i vi trng hp tng qut trong trng E (t ) bao gm nhng thnh phn
~
tn s khc nhau, biu thc cho P (3) (t ) rt phc tp. V l do ny, u tin
chng ta xem xt trng hp n gin trong trng t vo n sc
~
E(t ) E0 cost.
(1.2.12)
3
Do , bng cch s dng ng nht thc cos t
1
3
cos 3t cost ,
4
4
phn cc phi tuyn c th c biu din l
1
3
~
P (3) (t ) 0 (3) E03 cos 3t 0 (3) E03 cost.
4
4
(1.2.13)
ngha ca mt trong 2 s hng trong biu thc ny c m t vn tt ngay

bn di.
1.2.7 S to sng hi bc 3
S hng u trong phng trnh (1.2.13) m t pht sinh tn s 3 do trng
ngoi c tn s . S hng ny dn n s to sng hi bc 3, n c minh
ha trong Hnh 1.2.5. Theo s m t photon ca qu trnh ny, c ch trong
phn (b) ca hnh, 3 photon tn s b hy i v mt photon tn s 3 c
to ra trong mi qu trnh s cp.
12
1.2.8 Chit sut ph thuc cng

S hng th hai trong phng trnh (1.2.13) m t s ng gp phi tuyn vo
phn cc ca tn s trng n; v th s hng ny dn n s ng gp phi
tuyn vo chit sut bit ca mt sng tn s . Chng ta s thy trong
phn 4.1 rng chit sut vi s hin din ca lai phi tuyn ny c th c
biu din nh sau:
n n0 n 2 I
(1.2.14a)
y n 0 l h s khc x thng thng (chng hn, tuyn tnh hoc cng

nh), y
n2
3
( 3)
2n 0 c
(1.2.14b)
2
0
L mt hng s quang hc c trng cho cng ca s phi tuyn quang hc,

1
2
v y I n0 0 cE02 l cng ca sng ti.

S t hi t
Mt trong nhng qu trnh c th xut hin nh h qu ca chit sut ph
thuc cng l hin tng t hi t, c minh ha trong hnh 1.2.6. Qu
trnh ny c th xut hin khi mt chm nh sng phn b cng theo
phng ngang khng ng nht truyn qua vt liu c n 2 dng. Trong iu
13
kin ny, vt liu ng vai tr nh mt thu knh hi t, lm cho chm tia cong
hng vo nhau. Qu trnh ny cc k quan trng trong thc t bi v cng
vt iu tiu ca chm tia t hi t thng ln dn n s ph hy quang
hc vt liu. Qu trnh t hi t c m t chi tit hn trong phn 7.1.
1.2.9. Tng tc bc 3 (trng hp tng qut)

Chng ta hy kho st dng ca phn cc phi tuyn
~
~
P (3) (t ) 0 (3) E (t ) 3 .
(1.2.15a)
b cm ng bi mt trng t vo cha ba thnh tn s khc nhau:
~
E (t ) E1e i1t E 2 e i 2t E 3 e i3t c.c.
(1.2.15b)
Khi chng ta tnh tan E (t ) 3 , chng ta tm thy biu thc kt qu cha ng 44

thnh phn tn s khc nhau, nu chng ta xem nhng tn s dng v m l
khc nhau. Nhng tn s ny l:
1 , 2 , 3 ,31 ,3 2 ,33 , (1 2 3 ), (1 2 3 ), (1 3 2 ),
( 2 3 1 ), (21 2 ), (21 3 ), (2 2 1 ), (2 2 3 ), (23 1 ),
(23 2 ),
v nhng s m tng ng. Mt ln na biu din phn cc phi tuyn di

dng:
~
P ( 3) (t ) P ( n )e int ,
n
14
(1.2.16)
Chng ta c th vit nhng bin phc ca phn cc phi tuyn cho nhng
tn s dng nh sau
P (1 ) ( 3) (3 E1 E1* 6 E 2 E 2* 6 E 3 E 3* ) E1 ,
P ( 2 ) ( 3) (6 E1 E1* 3 E 2 E 2* 6 E 3 E 3* ) E 2 ,
P ( 3 ) ( 3) (6 E1 E1* 6 E 2 E 2* 3 E 3 E 3* ) E 3 ,
P(31 ) (3) E13 ,
P (3 2 ) ( 3) E 23 ,
P (3 3 ) ( 3) E 33 ,
P (1 2 3 ) 6 ( 3) E1 E 2 E 3 ,
P (1 2 3 ) 6 ( 3) E1 E 2 E 3* ,
P (1 3 2 ) 6 ( 3) E1 E 3 E 2* ,
P ( 2 3 1 ) 6 ( 3) E 2 E 3 E1* ,
P(21 2 ) 3 (3) E12 E2 ,
P ( 21 3 ) 3 ( 3) E12 E 3 ,
P(2 2 1 ) 3 (3) E 22 E1 ,
P ( 2 2 3 ) 3 ( 3) E 22 E 3 ,
P ( 2 3 1 ) 3 ( 3) E 32 E1 ,
P ( 2 3 2 ) 3 ( 3) E 32 E 2 ,
P(21 2 ) 3 (3) E12 E2* ,
P ( 21 3 ) 3 ( 3) E12 E 3* ,
P(2 2 1 ) 3 (3) E22 E1* ,
P ( 2 2 3 ) 3 ( 3) E 22 E 3* ,
P ( 2 3 1 ) 3 ( 3) E 32 E1* ,
P ( 2 3 2 ) 3 ( 3) E 32 E 2* ,
(1.2.17)
15
Chng ta trnh by nhng biu thc ny rt chi tit bi v n cung cp cho

chng ta rt nhiu thng tin khi nghin cu dng ca n. Trong mi trng
hp, i s tn s ca P bng tng nhng tn s c lin quan n cng
trng xut hin pha tay phi ca phng trnh, nu chng ta tha nhn quy
c rng tn s m c lin kt vi nhng trng xut hin nh l mt lin
hp phc. Tng t, nhng ch s (1, 3, hoc 6) xut hin trong mi s hng
pha bn phi ca mi phng trnh bng s cc han v phn bit ca tn s
ca trng ng gp cho s hng . Mt vi qu trnh pha trn quang phi
tuyn c m t bi phng trnh (1.2.17) c minh ha trong hnh 1.2.7.
1.2.10. Qu trnh tham s v khng tham s
Tt c nhng qu trnh c m t trong chng ny l nhng v d v qu
trnh tham s. Ngun gc ca thut ng ny cn cha c r, nhng t tham
s c ngha l mt qu trnh trong nhng trng thi c hc lng t u tin
v cui cng ca h l ng nht. Do , trong qu trnh tham s cc electron
chuyn t mc c bn ln mc o v tn ti y trong khong thi gian ngn.
Theo h thc bt nh, nguyn t c th c tr mt mc o trong khang thi
gian c / E , y E l chnh lch nng lng gi mc o v mc thc
16
gn nht. Ngc li, nhng qu trnh lin quan n s chuyn ni c tr t mt

mc thc n mt mc khc c gi l qu trnh khng tham s. Nhng qu
trnh m chng ta m t trong cc mc tip theo y l tt c nhng v d v
qu trnh khng tham s.
Mt s khc nhau gia qu trnh tham s v qu trnh khng tham s l qu
trnh tham s lun lun c th c m t bi cm thc; ngc li, nhng
qu trnh khng tham s c m t bi cm phc theo cch s c m t
trong phn sau, Phn 1.3. Mt s khc nhau na l nng lng photon lun
lun c bo tan trong qu trnh tham s; nng lng photon khng cn thit
phi c bo tan trong qu trnh khng tham s , bi v nng lng c th
c chuyn vo hoc ra t mi trng vt liu. V l do ny, gin mc
nng lng c ch ra trong nhng hnh . 1.2.1, 1.2.2, 1.2.3, 1.2.5, v 1.2.7
m t qu trnh tham s ng vai tr t dt khac hn trong vic m t qu
trnh khng tham s.
Nh l mt v d phn bit gia qu trnh tham s v khng tham s, chng
ta hy xem xt h s khc x thng thng (tuyn tnh). Phn thc ca h s
khc x l kt qu ca qu trnh tham s, trong khi phn o l kt qu ca qu
trnh khng tham s, bi v phn o ca h s khc x m t s hp th bc x,
n do s chuyn ni c tr t trng thi c bn ca nguyn t n trng thi
kch thch.
1.2.11 S hp th bo ha
Mt v d v qu trnh quang phi tuyn khng tham s l s hp th bo ha.
Nhiu lai vt liu c tnh cht: h s hp th ca chng tng ln khi php o
c s dng cng tia laser cao. Thng thng s ph thuc ca h s hp
th o c theo cng I ca bc x laser ti c cho bi biu thc*
0
,
1 I / Is
(1.2.18)
y 0 l h s p th cng thp, v I s l tham s c gi l cng

bo ha.
17
*Thit b ny s c gi tr, chng hn nh, cho trng hp ca s m rng ng nht ca

mt s chuyn n nguyn t.
Tnh lng bn quang hc. Mt h qu ca s hp th bo ha l tnh lng

bn quang hc. Mt cch ch to thit b quang hc lng bn l t b hp
th bo ha bn trong mt bung cng hng Fabry-Perot , nh c minh
ha trong Hnh. 1.2.8. Khi cng u vo tng ln, trng bn trong
bung cng hng tng ln, lm gim s hp th trng i qua v do cng

trng vn cn gia tng na. Nu sau cng ca trng c lm
gim, trng bn trong bung cng hng c khuynh hng gi li ln bi
v s hp th ca h vt liu b gim ri. S c trng tn hiu u ra
tng ng vi u vo c minh ha nh tnh trong Hnh 1.2.9. Ch r ng
mt khang ng k ca cng u vo ln hn cng u ra l c th
xy ra. Qu trnh lng bn quang hc c m t chi tit hn trong phn 7.3.
1.2.12 S hp th 2 photon
18
Trong qu trnh hp th 2 photon, c minh ha trong Hnh. 1.2.10, mt

nguyn t chuyn t trng thi c bn ca n n trng thi kch thch bng
cch hp th ng thi 2 photon laser. Tit din hp th m t tin trnh ny
tng tuyn tnh theo cng laser theo h thc
(2) I
(1.2.19)
y ( 2 ) l mt h s m t s hp th 2 photon. (Nh li rng theo quy c,

tit din hp th tuyn tnh l mt hng s.)
Do , h s chuyn di nguyn t R gy ra bi s hp th 2 photon t l
theo bnh phng cng laser, bi v R I / , hoc l

R
( 2) I 2
.
(1.2.20)
S hp th 2 photon l mt cng c ph hc hu dng cho vic xc nh v tr

mc nng lng khng lin quan n trng thi c bn ca nguyn t bi mt
s chuyn di photon. S hp th 2 photon ln u tin c quan st bng
thc nghim bi Kaiser v Garrett (1961).
1.2.13 Tn x Raman cm ng
Trong tn x Raman cm ng, c minh ha trong hnh.1.2.11, mt photon
c tn s b mt i v mt photon ti tn s dch chuyn Stokes
s v c to ra, gi cho nguyn t (hoc phn t) trng thi kch
thch vi nng lng v . Nng lng kch thch c cp n nh l v
19
bi v tn x Raman cm ng u tin c nghin cu trong h phn t, y

v tng ng vi nng lng dao ng. Hiu qu ca qu trnh ny c th
han tan ln, thng l 10% hoc hn nng lng ca nh sng ti c
chuyn thnh tn s Stokes. Tri li, hiu qu ca tn x Raman thng thng
v t pht thng thng thp hn nhiu bc v ln. Tn x Raman cm ng
c m t y hn trong chng 9.
Nhng qu trnh tn x cm ng cn li nh tn x Brillouin cm ng v tn x
Rayleigh cm ng cng xut hin v c m t y hn trong Chng 8.
20
1.3. nh ngha hnh thc cm phi tuyn

Tng tc quang phi tuyn c m t theo phn cc phi tuyn (phng trnh
1.2.2) ch p dng cho nhng h thng vt cht khng mt mt v khng tn sc.
Trong phn ny, chng ta s xem xt trng hp tng qut hn, l trng hp
ca vt liu tn sc v/hoc mt mt. Trong trng hp tng qut ny, cm phi
tuyn tr thnh mt i lng phc thit lp mi lin h gia bin phc ca
trng in v phn cc.
Gi s rng chng ta c th biu din vect cng in trng ca sng
quang hc theo tng ca nhng trng in thnh phn vi tn s khc nhau:
(1.3.1)
Du phy trong k hiu tng ca phng trnh (1.3.1) c ngha l tng ch c ly

theo nhng tn s dng. thun tin ngi ta nh ngha mt bin trng
bin thin chm trong khng gian qua h thc:
V th
i khi, chng ta c th biu din bin trng dng mt trong s cc quy c

sau:
21
Dng quy c ny, chng ta c th vit trng tng cng di dng c ng hn:
y, k hiu tng khng c nh du phy c ngha l tng c ly trn tt c

cc tn s, c dng v m.
Ch rng theo nh ngha ca chng ta v bin trng, trng c dng
c biu din bng bin phc
Hoc thay vo , c th biu din bng cc bin bin thin chm
Trong c hai trng hp, h s xut hin bi v bin trng vt l c chia

u gia cc thnh phn trng tn s m v dng.
Dng quy c tng t nh trong phng trnh (1.3.7), chng ta c th biu
din phn cc phi tuyn l:
nh trc, y, tng c ly trn tt c cc thnh phn trng tn s m v

dng.
22
By gi, chng ta nh ngha nhng thnh phn ca tenxo cm bc II

( 2)
ijk
(n m , n , m ) nh hng s
t l thit lp mi quan h gia phn
cc phi tuyn v tch ca cc bin trng theo h thc:
y ijk ch cc thnh phn trong h ta cc ca trng. K hiu (nm) c

ngha l, trong php thc hin ly tng trn n v m, tng n m
c gi c
nh, mc d tng gi tr n v m c php thay i. Bi v bin E (n ) gn

vi thnh phn ph thuc thi gian exp( i n t ) , v bin E (m ) gn vi thnh
phn ph thuc thi gian exp(imt ) nn tch ca chng E (n ) E (m ) gn vi
thnh phn ph thuc thi gian l exp[ i ( n m )] . V th tch E (n ) E (m ) dn
n s ng gp vo phn cc phi tuyn dao ng vi tn s n m nh k
( 2)
hiu trong phng trnh (1.3.12). Theo quy c, chng ta vit nh hm ca
ba i s tn s. y l th thut khng cn thit trong i s th nht lun lun
bng tng ca 2 ci cn li. nhn mnh iu ny, thnh thong cm
( 2) (3 , 2 , 1 ) c vit l ( 2 ) (3 ; 2 , 1 ) nh nhc rng i s th nht khc
( 2)
vi 2 i s cn li, hoc n c th c vit tng trng l (3 2 1 ) .
Chng ta hy xt mt s h qu ny sinh do cch nh ngha cm phi

tuyn nh trong phng trnh (1.3.12) bng cch xt hai v d n gin.
1. S to tn s tng. Chng ta hy t nhng tn s ca trng ti (c lc ta gi l
trng u vo) l 1 v 2 v tn s tng l 3 2 1 . Sau , thc hin ly
tng trn n v m trong phng trnh (1.3.12), chng ta tm c :
23
By gi chng ta ch rng j v k l nhng ch s gi v do c th i ch cho

nhau trong s hng th hai. Tip theo chng ta gi s rng cm phi tuyn c
mt s i xng hon v ni ti (s i xng ny c tho lun chi tit hn trong
phng trnh (1.5.6) bn di), c ngha l
Khi dng h thc ny, biu thc ca phn cc phi tuyn tr thnh
v i vi trng hp c bit trong c hai trng u vo phn cc theo hng

x th phn cc tr thnh
2. S to sng hi bc hai. Gi s tn s ca trng ti l 1 v tn s c to ra

l 3 21 . Nu mt ln na chng ta thc hin ly tng trn nhng tn s trng
trong phng trnh (1.3.12), chng ta thu c
Chng ta li xt trng hp c bit l trng u vo (trng ti) phn cc dc

theo hng x, (1.3.17) s tr thnh
Ch rng h s 2 xut hin trong cc phng trnh (1.3.15) v (1.3.16), m t s

to tn s tng, nhng khng xut hin trong phng trnh (1.3.17) v (1.3.18) m
t s to sng hi bc hai. Vic nhng biu thc ny vn khc nhau thm ch khi
2 tin n 1 c l u tin s gy ngc nhin nhng tht ra n chnh l h qu
( 2)
( 2)
ca s quy c ca chng ta rng ijk (3 , 1 , 2 ) phi tin n ijk (3 , 1 , 1 )
khi 1 tin n 2 . Ch rng biu thc ca P ( 2 2 ) v P (1 2 ) p dng cho

24
trng hp cm phi tuyn khng tn sc (phng trnh 1.2.7) cng khc nhau
mt h s 2. Hn na, ngi ta cng mong i phn cc phi tuyn c to ra
bi 2 trng khc nhau ln hn c to ra bi mt trng (c hai bin ging
nhau), bi v cng nh sng tng cng ln hn trng hp trc.
Ni chung, vic ly tng trn tt c cc tn s ca cc trng khc nhau
c th c thc hin mt cch hnh thc thu c kt qu:

(nm )
y D c gi l h s suy bin v bng vi s hon v ring bit ca cc tn s

ca trng t vo n v m .
Biu thc (1.3.12) nh ngha cm bc hai c th d dng c tng qut
ha cho cc tng tc bc cao hn. c bit, thnh phn cm bc ba c nh
ngha l nhng h s thit lp mi quan h gia nhng bin theo h thc
Mt ln na, chng ta thc hin ly tng trn m, n v o thu c kt qu
y h s suy bin D biu din s hon v ring bit ca cc tn s m , n v o

.
1.4 cm phi tuyn ca dao ng t phi iu ho c in
M hnh Lorentz ca nguyn t xem nguyn t nh l mt dao ng t iu ha
m t rt tt v tnh cht quang hc tuyn tnh ca hi nguyn t v cht rn phi
kim loi. Trong phn ny, chng ta s m rng m hnh Lorentz bng cch cho
25
php kh nng tn ti mt thnh phn phi tuyn trong lc phc hi tc dng ln

electron. Nhng chi tit phn tch s khc nhau ph thuc vo mi trng c i
xng o hay khng. u tin, chng ta xt mi tr ng khng c i xng xuyn
tm, v chng ta nhn thy rng mt mi trng nh th c th lm ny sinh mt
s phi tuyn quang hc bc hai. Sau , chng ta xt mi tr ng c tm i xng
v nhn thy rng s phi tuyn bc thp nht c th xut hin trong trng hp ny
l cm phi tuyn bc ba. S kho st ca chng ta tng t vi cch lm ca
Owyoung (1971).
S thiu st ch yu ca m hnh c in v s phi tuyn quang hc c
a vo y l m hnh ny quy cho mi nguyn t mt tn s cng hng 0 .
Ngc li, l thuyt c hc lng t ca cm quang phi tuyn c xy dng
trong chng 3 cho php mi nguyn t c nhiu tr ring nng lng v do c
nhiu hn mt tn s cng hng. Bi v m hnh hin ti ch cho php mt tn s
cng hng nn n khng th m t mt cch hon ton chnh xc bn cht ca
cm phi tuyn (chng hn nh, kh nng cng hng ng thi mt v hai
photon). Tuy nhin, n cng m t tt v nhng trng hp ny khi tt c cc tn
s quang hc nh hn rt nhiu tn s cng hng in t thp nht ca h vt
liu.
1.4.1 Mi trng khng i xng xuyn tm
i vi trng hp mi trng khng i xng xuyn tm, phng trnh chuyn
ng ca electron c dng:
Trong phng trnh ny, chng ta gi s rng trng in tc dng vo l E~ (t ) , in
x , v lc phc hi c
tch electron l e , v c mt lc tt dn c dng 2m ~
dng
y a l mt tham s c trng cho mc ca s phi tuyn. Chng ta thu c

dng ny bng cch gi s rng lc ph hi l hm phi tuyn ca dch chuyn v
26
tr ca electron khi v tr cn bng v gi li s hng tuyn tnh v s hng bc hai
trong khai trin chui Taylor ca lc phc hi theo dch chuyn v tr x . Chng
ta c th hiu c bn cht ca dng ny ca lc phc hi bng cch ch rng
n tng ng vi hm th nng c dng
y s hng th nht tng ng vi th iu ha v s hng th hai tng ng

vi s hng hiu chnh phi iu ha nh c minh ha trong hnh 1.4.1. M hnh
ny tng ng vi trng hp electron trong vt liu thc. Bi v ging th thc s
m electron ri vo khng hon ton l m t parabol. M hnh hin ti ch c th
m t mi trng khng i xng xuyn tm bi v chng ta gi s rng hm
x;
th U (x~ ) ca phng trnh (1.4.3) cha c ly tha bc chng v bc l ca ~
x xut
i vi mi trng i xng xuyn tm ch nhng ly tha bc chn ca ~
hin, bi v hm th U (x~ ) phi c i xng U ( ~x ) U ( ~x ) . cho n gin,
chng ta vit phng trnh (1.4.1) trong php gn ng trng v hng; ch
rng chng ta khng th kho st bn cht tenxo ca cm phi tuyn m khng
c nhng gi s no cn c vo tnh cht i xng ca vt liu.
27
Chng ta gi s rng trng quang hc t vo c dng
Phng trnh (1.4.1) s khng c nghim tng qut nu trng t vo c dng

(1.4.4). Tuy nhin, nu trng t vo yu, s hng phi tuyn
a~
x 2 s nh hn
2~
x no c th
rt nhiu s hng tuyn tnh 0 x i vi bt k dch chuyn v tr ~
c cm ng bi trng. Trong trng hp ny, phng trnh (1.4.1) c th c

gii bng cch khai trin nhiu lon. Chng ta dng th thut tng t nh l
thuyt nhiu lon Rayleigh-Schrodinger trong c hc lng t. Chng ta thay E~ (t )
~
trong phng trnh (1.4.1) bng E (t ) , y l mt tham s c gi tr lin tc
t 0 n 1 v s c cho bng 1 cui qu trnh tnh ton. V th, h s khai trin
c trng cho mc nhiu lon. Do , phng trnh (1.4.1) tr thnh:
By gi, chng ta tm nghim ca phng trnh (1.4.5) di dng khai trin

chui ly tha theo , ngha l, nghim c dng :
cho phng trnh (1.4.6) l nghim ca phng trnh (1.4.5) i vi bt k gi

tr no ca , nhng s hng trong phng trnh (1.4.6) t l vi , , ,
v.vphi tha mn nhng phng trnh ring bit. Chng ta thy rng, nhng s
hng ny ln lt dn n nhng phng trnh
2
x tun theo
T (1.4.7a), chng ta thy rng ng gp bc thp nht ~
phng trnh ging nh trong m hnh Lorentz thng thng (tuyn tnh). Do ,
nghim xc lp ca n l :
(1)
28
(1)
y, bin x ( j ) c dng
y, chng ta a vo mt hm phc mu
By gi, biu thc ny ca
c bnh phng v c th vo phung
x .
trnh (1.4.7b), n c gii thu c s hng hiu chnh bc thp nht ~
Bnh phng ca
cha nhng tn s 2 1 , 2 2 , (1 2 ) , (1 2 ) v
0. Chng hn, xc nh p ng ti tn s 21 , chng ta phi gii phng trnh
( 2)
Chng ta tm nghim trng thi xc lp c dng
Th phng trnh (1.4.12) vo phng trnh (1.4.11) dn n kt qu
y, chng ta dng nh ngha (1.4.10) ca hm D( j ) . Tng t, chng ta

tm c bin ca cc p ng ti cc tn s cn li:
29
Tip theo, chng ta biu din nhng kt qu ny theo cm tuyn tnh (1)
v phi tuyn ( 2 ) . cm tuyn tnh c nh ngha qua h thc:
Bi v ng gp tuyn tnh vo phn cc l
y N l mt nguyn t. Dng phng trnh (1.4.8) v (1.4.9), chng ta tm

c cm tuyn tnh c dng:
cm phi tuyn c tnh ton theo cch tng t . cm phi tuyn m

t s to sng hi bc hai c nh ngha bi h thc :
( 2)
y, P (21 ) l bin ca thnh phn phn cc phi tuyn dao ng ti tn s
21 v c nh ngha bi h thc
30
So snh nhng phng trnh ny vi phng trnh (1.4.13) ta c:
Qua vic s dng phng trnh (1.4.17), kt qu ny c th c vit theo cc s

hng ca tch ca cc cm tuyn tnh
cm phi tuyn ng vi s to sng hi bc hai ca trng 2 thu c t

phng trnh (1.4.20) v (1.4.21) bng cch th 1 2 .
cm phi tuyn m t s to tn s tng thu c t h thc
Ch rng trong trng hp ny h thc nh ngha cm phi tuyn cha h s 2

bi v hai trng u vo khc nhau, nh c th o lun trong h thc ca phng
trnh (1.3.19). Bng cch so snh nhng phng trnh ny vi (1.4.14b), cm
phi tuyn tm c l
n c th c biu din theo cc s hng ca tch ca cc cm tuyn tnh:
Bng cch so snh phng trnh (1.4.20) v (1.4.24), chng ta th y rng khi 2 tin
ti 1 , ( 2) (1 2 , 1 , 2 ) tin ti ( 2) (21 , 1 , 1 ) .
31
cm phi tuyn m t nhng qu trnh bc hai cn li thu c theo cch

tng t. i vi s to tn s phch, chng ta tm c:
V i vi s chnh lu quang hc, chng ta tm c
Nhng phn tch va c a vo chng t rng ng gp phi tuyn bc

thp nht vo phn cc ca vt liu khng c i xng xuyn tm l bc hai
trong cng trng t vo. S phn tch ny c th d dng c m rng
tnh n nh hng ca cc bc cao hn. Chng hn, nghim ca phng trnh
( 3)
(1.4.7c) dn n cm bc 3 hoc , v nhng s hng tng qut hn t l vi
(n )
n trong khai trin c m t bi phng trnh (1.4.6) dn n cc cm .
1.4.2 Nguyn l Miller

Nguyn l kinh nghim do Miller (Miller, 1964; ho c xem Garrett v Robinson,
1966) c th hiu c da vo s tnh ton mi c a vo trn. Miller thy
rng i lng
gn nh bng hng s i vi tt c cc tinh th khng c i xng xuyn tm.

Bng cch so snh vi phng trnh (1.4.25), chng ta thy i lng ny s l
hng s ch nu t hp
32
gn bng hng s. Qu thc, mt nguyn t N gn bng nhau i vi tt c cc

nguyn t ca vt cht trng thi c c ( 10 22 cm 3 ) , v cc tham s m v e l
nhng hng s c bn. Chng ta c th c lng c ln ca h s phi tuyn
a bng cch ch n s ng gp tuyn tnh v phi tuyn vo lc phc hi
x ca electron khi
[phng trnh (1.4.2)] s bng nhau khi dch chuyn v tr ~
v tr cn bng gn bng kch tht nguyn t. Khong cch ny vo c khong
cch gia cc nguyn t, ngha l hng s mng d. Nguyn nhn ny dn n bc
2
2
ln c tnh khong m 0 d mad hoc bng
Bi v 0 v d gn nh bng nhau i vi tt c cc cht rn, i lng a cng s

gn nh bng nhau i vi tt c cc vt liu trong n khng bin mt v l do
i xng.
Chng ta cng c th dng c tnh v h s phi tuyn a c tnh ln
ca cm bc hai trong iu kin khng cng hng cao. Nu chng ta thay th
D() bng 0 mu s trong phng trnh (1.4.24), t N bng 1/d3, v t a
2
( 2)
2
bng 0 / d , chng ta tm c vo c
16
19
Dng gi tr 0 110 rad / s , d 3 A , e 1.6 10 C , m 9.110
31
kg ,
chng ta tnh ra c:
kt qu ny ph hp vi nhng gi tr c o bng thc nghin trong bng 1.5.3

(xem trang 50).
33
1.4.3 Mi trng i xng xuyn tm

i vi trng hp ca mi trng i xng xuyn tm, chng ta gi s rng lc
phc hi in khng c dng ging nh phng trnh (1.4.2) m phi l
y b l thng s c trng cho mc ca s phi tuyn. Lc phc hi ny

tng ng vi hm th nng c dng
Hm th c minh ha trong hnh 1.4.2 (i vi trng hp thng thng trong

x ~
x , iu m phi c i vi
b dng) v i xng khi thc hin php ton ~
~
mt mi trng c tm i xng o. Ch rng mbx / 4 l s hng hiu
4
chnh bc thp nht ca ging th parabol c m t bi s hng
1
m 02 ~
x2.
2
x khng bao gi qu ln n ni cn
Chng ta gi s rng s dch chuyn in ~
phi bao gm nhng s hng bc cao hn trong hm th.
34
Chng ta s thy bn di rng p ng phi tuyn bc thp nht do lc phc

hi (phng trnh 1.4.33) l ng gp bc ba vo phn cc, n c th c m
t bi cm (3) . Cng ging nh trong trng hp ca mi trng i xng
khng xuyn tm, tnh cht tenxo ca cm ny c th khng c ch r nu
khng bit hon ton i xng bn trong ca mi trng. Mt trong nhng trng
hp quan trng l mi trng ng hng (cng nh i xng xuyn tm). V d
v nhng vt liu nh th l thy tinh v cht lng. Trong trng hp nh th, biu
thc ca lc phc hi c dng
S hng th hai trong biu thc ca lc phc hi phi c dng nh c biu din
bi v n ch l dng bc ba trong lch v hng theo hng , y ch l
hng kh d no ca mi trng ng hng.
Do , phng trnh chuyn ng ca mt electron lch khi v tr cn bng
l:
35
Chng ta gi s rng trng t vo c dng
Chng ta cho php trng c ba thnh phn tn s khc nhau bi v y l kh

nng tng qut nht i vi tng tc bc ba. Tuy nhin, php tnh ton s tr nn
rt di dng nu tt c ba thnh phn c vit tng minh, v do chng ta biu
din trng t vo l:
Phng php gii tng t nh c dng trong mi trng i xng khng xuyn
tm. Chng ta thay (t) trong phng trnh (1.4.36) bng , y l mt tham
s c trng cho mc nhiu lon v c cho bng 1 cui qu trnh tnh ton.
Chng ta tm nghim ca phng trnh (1.4.36) di dng chui ly tha theo
tham s :
Chng ta th phng trnh (1.4.39) vo phng trnh (1.4.36) v i hi rng

nhng s hng t l vi
bin mt mt cch tch bit i vi mi gi tr ca n.
Do , chng ta tm c
Tng ng vi n=1,2 v 3. Phng trnh (1.4.40a) n gin l phin bn vecto ca

phng trnh (1.4.7a) m chng ta gp trn. Nghim dng ca n l
36
vi
bi v s phn cc ti tn s n l
Chng ta c th m t cc thnh phn Cc ca phn cc qua h thc
y cm tuyn tnh l
Vi (n ) c cho trong phng trnh (1.4.17) l

(1)
v y ij l k hiu Kronecker, n c nh ngha l ij 1 khi i=j v ij 0

khi i j .
p ng bc hai ca h thng c m t bi phng trnh (1.4.40b). Bi v
phng trnh ny tt dn m khng c iu khin, nghim xc lp ca n bin
mt, ngha l
tnh ton p ng bc ba, chng ta th biu thc ca

phng trnh (1.4.41a) vo trong phng trnh (1.4.40c), n tr thnh
37
trong
Bi v tng c ly trn m, n v p, v phi ca phng trnh ny cha nhiu tn

s khc nhau. Chng ta k hiu mt trong nhng tn s ny l q m n p
. Do , nghim ca phng trnh (1.4.45) c th c vit di dng:
Chng ta th phng trnh (1.4.46) vo trong phng trnh (1.4.45) v tm
y tng c ly trn nhng tn s m , n , v p vi iu kin l

phi bng
thu c
. Bi v h s v tri trc
chnh l
Do , bin ca thnh phn phn cc dao ng ti tn s

bin ny l
, chng ta
c tnh theo
Tip theo, chng ta s dng li nh ngha v cm phi tuyn bc ba trong

phng trnh (1.3.20),
38
Bi v phng trnh ny cha tng ly trn nhng bin s gi m, n, v p, c nhiu

cch chn biu thc ca cm phi tuyn. Mt s la chn hin nhin cho biu
thc ca cm da trn cch vit phng trnh (1.4.48) v (1.4.49) l
Trong khi phng trnh (1.4.51) l mt biu thc hon ton thch hp cho
cm phi tnh, n khng biu din r rng v y tnh cht i xng ca tng
tc theo s ty ca trng no m chng ta gi l
, ci no chng ta gi l
v ci no m chng ta gi l
. Vic nh ngha cm phi tuyn
th hin s i xng ny l iu thng thng. S i xng ny c gi l i
xng hon v ni ti. Bi v c 6 hon v th t trong
,
v
c th c chn, chng ta nh ngha cm bc 3 l mt phn su ca
tng ca 6 biu thc tng t phng trnh (1.4.51) vi trng u vo c ly
trong tt c nhng v tr kh d. Khi chng ta thc hin quy lut ny, chng ta nhn
thy rng ch ba ng gp ring bit xut hin v dng cui cng ca cm phi
tuyn l
Biu thc ny c th c vit li theo cm tuyn tnh ti bn tn s khc nhau

,
,
, v
bng cch dng phng trnh (1.4.43c) kh h s cng
hng mu s
. Do , chng ta thu c:
39
Chng ta c th c tnh gi tr ca hng s hin tng lun b xut hin

trong kt qu ny bng cch s dng mt i s tng t nh c dng trn
(xem phng trnh 1.4.30) c tnh gi tr ca hng s a xut hin trong biu
( 2)
thc ca . Chng ta gi s rng s ng gp tuyn tnh v phi tuyn vo lc
phc hi (phng trnh 1.4.33) s bng nhau v ln khi dch chuyn v tr
bng vi kch tht nguyn t d, ngha l khi m0 d mbd , suy ra:

2
Dng biu thc ny ca b, by gi chng ta c th c tnh gi tr ca cm phi

tuyn. i vi trng hp kch thch khng cng hng,
gn bng vi 0 ,
2
v v th t phng trnh (1.4.52) chng ta thu c:
Cho d 3 A v 0 7 1015 rad / sec , chng ta thu c
Trong chng 4, chng ta s thy rng gi tr ny l in hnh cho cm phi

tuyn ca nhiu loi vt liu.
1.5. Tnh cht ca cm phi tuyn
Trong phn ny, chng ta s nghin cu mt s tnh cht i xng hnh thc ca
cm phi tuyn. u tin, chng ta hy tm hiu xem ti sao vic hiu nhng tnh
cht i xng ny rt quan trng. Chng ta hy xt tng tc ln nhau ca 3 sng
c tn s 1 , 2 , v 3 1 2 , nh c minh ha trong hnh 1.5.1
40
Mt s m t hon chnh v nhng sng ny i hi chng ta phi bit phn cc

phi tuyn
nh hng ln nhau. Ni chung, bi v nhng i lng ny c
cho (xem phng trnh 1.3.12) bi biu thc:
Do chng ta cn xc nh 6 tenxo
V thm 6 tenxo na trong mi tn s c thay bng gi tr m ca n. Trong

nhng biu thc ny, ch s i, j v k c th khng ph thuc vo vic ly nhng gi
tr x, y v z. V mi thnh phn trong 12 tenxo ny cha 27 thnh phn Cc, v
th cn phi c 324 s phc khc nhau cn c ch ra m t tng tc.
May thay, c mt s hn ch bt ngun t tnh i xng thit lp mi quan
h gia nhng thnh phn khc nhau ca
, v do cn t hn nhiu 324 s
m t s kt hp phi tuyn. Trong phn ny, chng ta nghin cu mt s tnh cht
hnh thc ny ca cm phi tuyn. Chng ta s nghin cu cm bc hai
nhng c th d dng m rng cho
v cc bc phi tuyn cao hn.
1.5.1 Tnh thc ca trng
41
Chng ta bit phn cc phi tuyn m t p ng tn s tng vi trng u

vo ti tn s m v n l
Bi v
, l i lng vt l c th o c, n phi l s thc, v v th mi
quan h gia nhng thnh phn tn s m v dng ca n phi l
Trng in cng phi l i lngng thc, v nhng thnh phn tn s phc ca

n cng phi tun theo iu kin tng t:
Bi v trng v phn cc lin h vi nhau qua cm bc hai (phng trnh

1.5.1), chng ta suy ra rng nhng thnh phn tn s m v dng ca cm phi
lin h vi nhau theo h thc
1.5.2 i xng han v ni ti

T trc, chng ta a vo i xng hon v ni ti khi chng ta vit li biu
thc (1.4.51) cho cm phi tuyn ca dao ng t phi iu ha c in di dng
thng thng trong phng trnh (1.4.52). Trong phn ny, chng ta s nghin cu
i xng hon v ni ti theo mt quan im tng qut hn.
Theo phng trnh (1.5.1), mt trong nhng ng gp vo phn cc phi
tuyn
l tch
Tuy nhin, bi v j, k, n v m l nhng ch s gi, do chng ta c th vit ng

gp ny bng cch thay n bng m v j bng k, ngha l
42
Hai biu thc ny bng nhau nu cm phi tuyn khng thay i khi hon v
ng thi 2 i s tn s cui cng ca n v 2 ch s Cc cui cng ca n:
Tnh cht ny c gi l i xng hon v ni ti. Ni mt cch vt l hn, iu

kin ny n gin ch l mt pht biu ni ln rng trng no l trng th nht
v trng no l trng th hai trong tch
khng quan trng.
Ch rng iu kin i xng ny c a vo mt cch thun ty cho
thun tin trong vic tnh ton. Chng hn, chng ta c th t mt s hng trong
cp nguyn t c biu din trong phng trnh (1.5.6) bng 0 v nhn i tr s
ca s hng cn li. Sau , khi php nhn i tng trong phng trnh (1.5.1)
c thc hin, kt qu i vi i lng c ngha vt l
s gi
khng i.
iu kin i xng ny cng c th c rt ra t quan im tng qut hn
dng khi nim hm p ng phi tuyn (Butcher, 1965; Flytzanis, 1975).
1.5.3 i xng trong mi trng khng mt mt
Hai i xng na ca tenx cm phi tuyn cn c thm vo trong trng
hp mi trng phi tuyn khng mt mt.
iu u tin trong s nhng iu kin ny pht biu rng i vi mt mi
( 2)
trng khng mt mt tt c nhng thnh phn ca ijk ( n m , n , m ) l
thc. Kt qu ny cng ng cho dao ng t phi iu ha c in c tho lun

trong phn 1.4, v c th c kim li bng cch nh gi biu thc ca
trong gii hn m tt c nhng tn s t vo v tng v hiu ca chng khc
ng k vi tn s cng hng. S chng minh tng qut rng ( 2) l thc i vi
mi trng khng mt mt thu c bng cch ch ra rng biu thc c hc lng
t ca ( 2) cng han tan l thc trong gii hn ny (c thc hin trong chng
3).
( 2)
43
Ci th hai trong nhng i xng mi ny l i xng han v y . iu

kin ny pht biu rng tt c nhng i s tn s ca cm phi tuyn c th i
ch t do, vi iu kin l cc ch s ca h ta cc phi thay i ng thi.
Trong vic han v i s tn s cn nh li rng i s u tin lun l tng ca
hai ci sau, v do tn s phi i du khi tn s u tin han v vi mt trong 2
tn s sau. Chng hn nh, i xng han v y m ch rng
ijk( 2) ( 3 1 2 ) (jki2) (1 2 3 ).
(1.57)
Tuy nhin, theo phng trnh (1.55), v phi ca phng trnh ny bng
(jki2) (1 3 2 ) * , bi v tnh thc ca (2) i vi mi trng khng mt mt,
( 2)
bng jki (1 3 2 ) . V th chng ta kt lun rng
( 2)
ijk
(3 1 2 ) (jki2) (1 2 3 ).
(1.58)
Bng mt quy trnh tng t, ngi ta chng t rng

ijk( 2) ( 3 1 2 ) (jki2) ( 2 3 1 ).
(1.59)
Chng minh trong trng hp tng qut v iu kin ca i xng han v y

i hi phi xc nhn rng biu thc c hc lng t ca ( 2) (s c thc
hin trong chng 3) tun theo i u kin ny khi tt c cc tn s quang b mt
iu hng nhiu rng ph so vi tn s cng hng ca mi trng quang
hc. i xng han v y cng c th c suy ra t s xem xt mt nng
lng trng , nh c ch ra bn di.
1.5.4 Mt nng lng trng ca mi trng phi tuyn
iu kin cho cm phi tuyn phi c han v y trong mi trng khng
mt mt cth c suy ra t vic xem xt dng ca nng lng trng in t
trong mi trng phi tuyn. i vi trng hp ca mi trng tuyn tnh, mi
lin h gia mt nng lng v cng trng in
c tnh theo nh l Poynting

44
y du ngoc nhn biu th ly trung bnh theo thi gian. Bi v vect cm ng

in l
y tenx in mi c cho bi
ij (n ) ij ij(1) (n ),
(1.5.13)
Chng ta c th vit mt nng lng l
y s hng u tin biu din mt nng lng lin quan n trng in

trong chn khng v s hng th hai biu din nng lng c d tr do phn
cc in mi ca mi trng.
i vi mi trng phi tuyn, biu thc ca mt nng lng trng in
(Kleiman, 1962; Armstrong v cc c ng s., 1962; Pershan, 1963) lin h vi
phn cc ca mi trng c dng tng qut hn
45
Hin ti, nhng i lng

,
, .c xem l nhng h s trong khai
trin chui ly tha ca U trong ln ca trng t vo; sau ny, nhng i
lng ny c lin quan n cm phi tuyn. Bi v v tr m trng c
nhn vi nhau trong vic xc nh U khng quan trng, nhng i lng
r
rng c i xng han v y , ngha l, nhng i s tn s c th c han v
t do min l nhng ch s tng ng cng c han v.
thit lp mi quan h gia biu thc (1.5.15) ca mt nng lng vi
phn cc tuyn tnh, ri sau n cm phi tuyn, chng ta dng kt qu m
phn cc ca mi trng c cho (Pershan, 1963; Landaw v Lifshtz,1960) b i
biu thc
Do , bng cch ly o hm phng trnh (1.5.15), chng ta thu c mt biu

thc cho phn cc tuyn tnh
V cho phn cc phi tuyn
Chng ta ch rng 2 biu thc cui cng ny ging vi phng trnh (1.3.12) v
(1.3.20), n xc nh phn cc phi tuyn (ngai tr s kin khng quan trng l
nhng i lng
v
dng nhng k hiu tri ngc i vi du ca i s
tn s u tin). Bi v
c i xng han v y , chng ta suy ra rng
46
cm
cng vy. Ch rng s chng minh ny ch c gi tr cho mi trng
khng mt mt bi v ch trong trng hp ny ni nng mi l hm trng thi.
1.5.5.i xng Kleinman
Thng th tng tc quang phi tuyn bao gm nhng sng quang m tn s i
ca n nh hn rt nhiu tn s cng hng thp nht ca h vt liu. Trong nhng
iu kin ny, v c bn cm phi tuyn khng ph thuc vo tn s. Chng hn,
biu thc (1.4.24) i vi cm bc 2 ca dao ng t phi iu ha tin an
rng gi tr ca cm khng ph thuc vo tn s ca sng t vo bt c khi
no nhng tn s ny nh hn nhiu so vi tn s cng hng 0 . Hn na, trong
iu kin kch thch tn s thp h thng p ng mt cch tc thi vi trng t
vo, v chng ta thy trong phn 1.2 rng trong nhng iu kin nh th,
phn cc phi tuyn c th c m t trong min thi gian theo biu thc
y ( 2) c th c chn l mt hng s.
Bi v mi trng tt yu s khng tn hao bt c lc no nhng tn s
ln
hn nhiu so vi tn s cng hng , iu kin i xng han v y (1.5.7)
phi ng trong trng hp ny. iu kin ny pht biu rng nhng ch s c th
c han v min l tn s c han v mt cch ng thi v n dn n kt
lun rng
Tuy nhin, trong trng hp ang xt ( 2) khng tht s ph thuc vo tn s, v

do chng ta c th han v nhng ch s m khng han v tn s, dn n kt
qu
47
Kt qu ny c gi l iu kin i xng Kleinman. N ng bt c khi no s

tn sc ca cm c th c b qua.
1.5.6 K hiu quy c
By gi chng ta a vo nhng k hiu quy c thng c dng khi iu kin
i xng Kleinman c gi tr. Chng ta a vo tenx
d ijk
1 ( 2)
ijk
2
(1.5.20)
nhm mc ch trit tiu nhng i s tn s. Do phn cc phi tuyn c th

c vit l
By gi chng ta gi s rng
i xng hai ch s cui ca n. Gi thuyt
ny ng bt c khi no iu kin i xng Kleinman ng v cng ng cho
trng hp tng qut l s to sng hi bc hai, bi v trong trng hp ny
v
bng nhau. Do chng ta n gi n ha k hiu bng cch a vo ma trn
quy c
theo quy lut
jk : 11 22 33 23,32 31,13 12,21
l: 1 2 3
4
5
6
Do tenx cm phi tuyn c th c biu din nh mt ma trn 3 6
48
(1.5.22)
d11
d il d 21
d 31
d12
d 22
d13
d 23
d14
d 24
d15
d 25
d 32
d 33
d 34
d 35
d16
d 26 .
d 36
(1.5.23)
By gi nu chng ta a vo mt cch r rng iu kin i xng Kleiman, ngha

l chng ta khng nh nhng ch s
c th c han v t do, chng ta nhn
thy rng khng phi tt c 18 thnh phn ca
u c lp. Chng hn, chng
ta thy rng
d12 d122 d 212 d 26
(1.5.24a)
d 14 d 123 d 213 d 25 .
(1.5.24b)
Bng cch p dng nhng i s lai ny mt cch h thng, chng ta nhn thy
rng
ch c 10 thnh phn c lp khi iu kin i xng Kleiman nghim
ng; dng ca
trong nhng iu kin ny l
d11
d il d16
d15
d12
d 22
d 24
d13
d 23
d 33
d14
d 24
d 23
d15
d14
d13
d16
d12 .
d14
(1.5.25)
Chng ta c th m t phn cc phi tuyn dn n s to sng hi bc 2 theo

bng phng trnh ma trn
Px ( 2 )
d 11
P ( 2 ) 2 d
y
21
Pz ( 2 )
d 31
d 12
d 22
d 32
d 13
d 23
d 33
d 14
d 24
d 34
d 15
d 25
d 35
E x ( ) 2
E y ( ) 2
d 16
E z ( ) 2
d 26
.
2 E y ( ) E z ( )
d 36
2 E x ( ) E z ( )
2 E x ( ) E y ( )
(1.5.26)
Khi iu kin i xng Kleinman nghim ng, chng ta c th m t

phn cc phi tuyn dn n s to dao ng tn s tng (vi 3 1 2 ) bng
phng trnh
49
Px ( 3 )
d 11
P ( ) 4 d
0 21
y 3
Pz ( 3 )
d 31
d 12
d 22
d 32
d 13
d 23
d 33
d 14
d 24
d 34
d 15
d 25
d 35
d 16
d 26
d 36
E x (1 ) E x ( 2 )
E y (1 ) E y ( 2 )
E z (1 ) E z ( 2 )
.
E y (1 ) E z ( 2 ) E z (1 ) E y ( 2 )
E x (1 ) E z ( 2 ) E z (1 ) E x ( 2 )
E x (1 ) E y ( 2 ) E y (1 ) E x ( 2 )
(1.5.27)
Nh c m t trn, trong mi quan h vi phng trnh 1.3.16, h s b sung 2

xut hin do vic ly tng trn n v m trong phng trnh (1.5.21).
1.5.7 Gi tr hiu dng ca d (
i vi hnh hc c nh ( ngha l , i vi s truyn v hng phn cc c nh)

c th biu din phn cc phi tuyn lm pht sinh s to tn s tng qua biu
thc v hng
V tng t cho s to sng hi bc 2
Trong mi trng hp,

thu c bng cch u tin xc nh P mt cch
tng minh qua vic dng cc phng trnh (1.5.26) hoc (1.5.27).
50
Cch thc tnh tan tng qut

cho mi lp tinh th c a ra bi
Midwinter v Warner (1965); xem b ng 3.1 ca Zernike v Midwinter(1973).
Chng hn, h chng minh rng i vi nhng tinh th mt trc m thuc lp tinh
th 3m, gi tr hiu dng ca d c cho bi biu thc
(1.5.30a)
d eff d 31 sin d 22 cos sin 3
Trong nhng iu kin (c gi l iu kin lai I) m 2 sng tn s thp hn c

cng phn cc, th
d eff d 22 cos 2 cos 3
(1.5.30b)
Trong nhng iu kin (c gi l iu kin lai II) trong cc phn cc

vung gc. Trong nhng phng trnh ny, l gc gia vect truyn sng v trc
tinh th z (trc quang hc) v l gc phng v gia vect truyn v mt phng
tinh th xz.
1.5.8 i xng khng gian ca mi trng phi tuyn

Dng ca tenx cm phi tuyn v tuyn tnh ph thuc vo tnh cht i xng
ca mi trng quang hc. hiu c ti sao nh th, chng ta hy xem xt mt
tinh th c hng x v y tng ng nhng hng z th khc. Hng x v y
tng ng c ngha l nu tinh th c quay mt gc 90 0 xung quanh trc z ,
cu trc tinh th khng thay i. Do , trc z c gi l trc i xng bc 4 ca
tinh th. i vi mt tinh th nh th, chng ta tin on rng p ng quang hc
s tng t nhau khi trng quang hc c t vo theo hng x hoc y , v do
, chng hn, thnh phn cm bc 2
s bng nhau.
i vi bt c mt tinh th no, dng ca cm quang hc phi tuyn v tuyn

tnh c xc nh bng cch xem xt h qu ca tt c nhng tnh cht i xng
i vi tinh th . V l do ny, cn thit phi xc nh nhng lai tnh cht i
xng c th xut hin trong mi trng tinh th. Bng cch dng l thuyt nhm,
nhng nh nghin cu tinh th hc nhn thy rng tt c cc tinh th c th
c chia thnh 32 lp tinh th ph thuc vo i xng nhm im ca tinh th.
Chi tit v cch phn lai ny nm ngai phm vi nghin cu ca cun sch ny.
51
Tuy nhin , c th ly v d l, mt tinh th c gi l thuc nhm im 4 nu n

ch c trc i xng bc 4, nhm im 3 nu n ch c mt trc i xng bc 3, v
thuc nhm im 3m nu n c trc i xng bc 3 v thm mt mt phng i
xng gng vung gc vi trc ny.
1.5.9 nh hng ca i xng khng gian n tnh cht quang hc tuyn tnh ca
mi trng vt cht
minh ha v h qu ca i xng khng gian nh hng n tnh cht quang
hc ca h vt liu, u tin chng ta hy xem xt tr ng hp hn ch, l
nhng i xng ny quyt nh dng ca tenx cm tuyn tnh (1) . Kt qu ca
vic phn tch l thuyt nhm chng t rng 5 trng hp khc nhau c th xy ra
ph thuc vo tnh cht i xng ca h vt cht. Nhng tnh cht ny c tm tt
trong bng 1.5.1. Mi mc c t tn theo h tinh th ca vt liu. Theo l
thng, tinh th c xp theo 7 h tinh th da trn dng ca mng tinh th.
(Bng1.5.2 bn di cho s tng ng gia mt h tinh th vi mt trong 32
nhm im). cho han chnh, nhng vt liu ng hng (chng hn nh cht
lng v ct kh) cng c a vo trong bng 1.5.1. T bng ny chng ta thy
rng nhng vt liu ng hng v lp phng l ng hng trong tnh cht
quang hc tuyn tnh ca chng, bi v (1) l cho vi nhng thnh phn trn
ng cho bng nhau.
52
53
54
Tt c nhng h tinh th cn li l d hng trong tnh cht quang hc tuyn tnh

ca chng (vi ngha l phn cc P khng cn song song vi trng in E
t vo) v do biu th tnh cht lng chit quang. Nhng h tinh th t gic,
tam gic v lc gic c gi l nhng tinh th n trc bi v ch c mt hng
c bit (trc z) m tnh cht quang hc tuyn tnh th hin i xng quay.
Nhng h tinh th tam t, n t, v trc thoi c gi l lng trc.
1.5.10 nh hng ca i xng o n p ng phi tuyn bc II
Mt trong nhng tnh cht i xng m mt s ch khng phi tt c tinh th c l
i xng xuyn tm hay cn gi l i xng o. i vi nhng h vt liu i
xng xuyn tm (ngha l, c mt tm nghch o) cm phi tuyn ( 2) phi bin
mt ng thi. Bi v 11 trong s 32 lp tinh th c i xng o, quy lut ny rt
c hiu qu, v n s ngay lp tc cho ta bit tinh th thuc lp no t vic xem xt
tng tc quang phi tuyn bc 2.
Mc d kt qu ( 2) bin mt i vi mi trng i xng xuyn tm l tng
qut v mt bn cht, chng ta s chng minh rng iu ny ch ng cho trng
hp c bit l s to sng hi bc 2 trong mi trng p ng mt cch tc thi
vi trng quang hc t vo. Chng ta gi s rng phn cc phi tuyn c
cho bi
y, trng t vo l
~
E(t ) cos(t )
(1.5.32)
~
Nu by gi chng ta thay i du ca trng t vo E (t ) , du ca phn cc

~
cm ng P (t ) cng phi thay i bi v chng ta gi s rng mi trng c i

xng o. V th biu thc(1.5.31) phi c thay th bng
n chng t rng
55
Bng cch so snh kt qu ny vi phng trnh (1.5.31) , chng ta s thy rng

~
P (t ) s bng P(t ) , iu ny ch c th xut hin nu P (t ) bin mt ng thi. Kt
qu ny chng t rng
( 2) 0
(1.5.35)
56
Kt qu ny c th hiu c mt cch trc gic bng cch xt chuyn ng ca

mt electron trong mt ging th phi parabol. Bi v s phi tuyn ca lc phc hi
57
tng ng, p ng nguyn t s th hin s bin dng sng hi ng k. Phn a

ca hnh (1.5.2) biu din dng sng ca sng in t n sc ti c tn s . i
vi mi trng p ng tuyn tnh (phn b), khng c s mo dng sng gn vi
s phn cc ca mi trng. Phn c biu din phn cc cm ng cho trng
hp mi trng phi tuyn c tm i xng v hm th nng ca chng c dng nh
trong phng trnh 1.4.2. Mc d s mo dng sng ng k l hin nhin, ch
nhng hi bc l ca tn s c bn l c mt. i vi trng hp ca mi trng
phi tuyn (phn d), khng i xng xuyn tm c hm th nng nh dng c ch
ra trong hnh. 1.4.1, c hi bc chn v bc l u c mt trong dng sng ng vi
p ng nguyn t. Cng cn ch s khc nhau nh lng gia dng sng trong
phn (c) v (d). i vi mi trng i xng xuyn tm (phn c), p ng trung
bnh theo thi gian bng 0, trong khi i vi mi trng khng i xng xuyn
tm (phn d) p ng trung bnh theo thi gian khc khng, bi v mi trng s
p ng khc nhau i vi s nh hng ca trng in, c th l theo hng ln
trn hn l nh hng xung pha di.
1.5.11 nh hng ca i xng khng gian n cm bc II
Chng ta va thy rng khi mt mi trng c i xng o hin din th bc hai
phi ng nht bng 0. i vi mi trng quang hc phi tuyn, khi c thm
nhng tnh cht i xng cng c ngh l c thm nhng hn ch c p t trn
dng ca tenx cm phi tuyn. Bng s xem xt r rng nhng i xng trong
mi lp trong s 32 lp tinh th, ngi ta c th xc nh nhng dng c php
ca tenx cm ca tinh th ca lp . Kt qu ca nhng tnh tan i vi
p ng quang hc phi tuyn bc II, c thc hin u tin bi Butcher (1965),
c a vo trong bng 1.5.2. Trong nhng iu kin ny (c m t trong
phng trnh. 1.5.21 bn di) y cm bc 2 c th c m t dng nhng
k hiu quy c, kt qu c cho trong bng 1.5.2 c th hu dng nu c biu
din di dng th. Nhng kt qu ny, khi c hiu chnh bi Zernike v
Midwinter (1973), c a vo trong hnh.1.5.3. Ch rng ng hng ca i
xng Kleinman cng c m t trong hnh. Nh l mt v d v cch dng bng,
biu cho tinh th thuc lp 3m mun m ch rng dng ca ma trn
l
0
d il d 22
d 31
0
d 22
d 31
0
0
d 33
0
d 31
0
d 31
0
0
d 22
0
0
58
cm quang hc phi tuyn bc 2 ca mt s tinh th c tm tt trong bng

1.5.3. Bng ny nn c dng thn trng. Khng c s m rng ng k gi tr
ca h s phi tuyn c dn ra trong ti liu do bc sng ph thuc vo cm
phi tuyn v c do vic o khng chnh xc. S phn tch chi tit v s o cc h
s phi tuyn c nu ra bi Shoji v cc cng s (1997). Cc ti liu tham
kho c dn ra trong li ch cui bng cung cp cch phn loi chi tit hn v
h s phi tuyn.
1.5.12. S yu t c lp ca
T h thc (1.5.1), chng ta nhn thy rng cn phi c 324 s phc c ch ra

m t tng tc tng qut ca 3 sng quang hc. Trong thc t, s lng ny
thng c rt ngn hn rt nhiu.
Bi v tnh thc ca trng vt l, mt na ca s ny l c lp (xem
phuowng trnh 1.5.5). Hn na, i xng hon v ni ti ca
(phng trnh
1.5.6) chng t rng ch c 81 tham s c lp.
59
60
i vi mi trng mt mt, tt c cc thnh phn ca

l thc v iu kin i
xng hon v y s ng, c ngha l ch 27 trong s cc s ny l c lp. i
vi s to sng hi bc 2, k hiu quy c c th c dng, v ch 18 thnh phn
c lp tn ti. Khi i xng Kleinman c gi tr, ch 10 trong s nhng thnh
phn ny c gi tr. Hn na, bt k i xng tinh th ca vt liu phi tuyn c th
gim bt s ny na.
1.5.13 Phn bit gia lp tinh th i xng khng xuyn tm v i xng lp
phng
Cn bit rng mt vt liu c th c i xng lp phng v c i xng khng
xuyn tm. Tht vy, GaAs l mt in hnh v nhng vt liu c tnh cht ny.
Tinh th GaAS c cu trc tinh th thuc loi ZnS (c t tn theo mt dng
khang vt ph bin ca km sunfua), c nhm im tinh th l 42m. C th thy
61
t bng 1.5.2 hoc t hnh. 1.5.3, nhng vt liu thuc lp tinh th 42m c p ng
quang hc phi tuyn bc II khng bin mt. Qu thc, nh c th thy t bng
1.5.3, GaAs c mt cm phi tuyn bc 2 ln khc thng.Tuy nhin, v cu trc
tinh th ZnS c mt mng lp phng, GaAs khng th hin tnh lng chit.
Trong chng 2 chng ta s thy rng iu kin p ng pha ca quang hc phi
tuyn c tha mn th vt liu phi c tnh lng chit thch hp. Bi v GaAs
khng c tnh lng chit, n khng th tham gia vo tng tc bc 2 kt hp pha.
62
C l kh ngc nhin v mt vt liu c s sp xp tun han cao ca nhng

nguyn t tiu biu l mng lp phng v li l i xng khng xuyn tm. S
phn bit ny c th c hiu bng cch xem xt hnh 1.5.3, n ch ra c cu trc
kim cng (nhm im m3m) v cu trc ZnS (nhm im 43 ). Ngi ta thy
rng mng tinh th l tng t nhau trong hai trng hp, nhng s sp xp ca
nhng nguyn t trong mng cho php Cacbon ch khng phi ZnS c tm i
xng o. i vo chi tit, im i xng o i vi cu trc kim cng c t
gia bt c 2 nguyn t cacbon ln cn gn nht. i xng ny khng xut hin
trong cu trc ZnS bi v nhng nguyn t ln cn gn nht khc lai.
1.5.14 Phn bit gia lp tinh th c i xng khng xuyn tm v lp tinh th c
cc
Nh thy trn, trong s 32 nhm im tinh th, ch c 21 l i xng khng
xuyn tm v do c th c cm bc 2 ( 2) khc khng. Mt iu kin gii
hn na l tinh th nh th c mt momen lng cc c nh. Nhng tinh th
thuc lai ny c gi l tinh th c cc, hoc tinh th st in. Tnh cht ny c
h qu cng ngh quan trng, bi v nhng tinh th thuc lai ny c th trng by
hiu ng ha in (s thay i ca momen phn cc c nh theo nhit , n c
th c dng to ra cc detect quang h c)* hoc hiu ng chit quang, c
m t chi tit hn trong chng 11. L thuy t nhm (chng hn, xem, Nye, 1985)
chng t rng lp tinh th c cc l
63
1
2
3
4
6
m mm2 3m 4mm 6mm
R rng, tt c nhng lai tinh th c cc l i xng khng xuyn tm, ch khng

phi tt c tinh th i xng khng xuyn tm l c cc. S phn bit ny c th d
thy khi xem xt v d t vt l phn t. Xem xt phn t vi i xng t din
chng hn nh CCl 4. Trong phn c ny 4 Ion Clo c t cc nh ca mt t
din u, tm l mt ion cacbon. R rng, s sp xp ny khng th c momen
lng cc c nh, tuy nhin cu trc ny l i xng khng xuyn tm.
1.5.13 nh hng ca i xng khng gian n p ng phi tuyn bc 3
i xng khng gian ca mi trng quang hc phi tuyn cng nh hng n
dng ca cm quang hc phi tuyn bc 3. Dng c php ca cm c
tnh tan bi Butcher (1965)v c tm tt bi Hellwarth (1977); sau mt
s hiu chnh nh c thc hin bi Shang v Hsu (1987). Nhng kt qu ny
c a vo trong bng 1.5.4. Ch rng i vi rng hp c bit quan trng
ca vt liu quang hc ng hng, kt qu c a vo trong bng 1.5.4 ph
hp vi kt qu c rt ra trc tip t s tho lun chit sut phi tuyn trong phn
4.2.
64
65
66
67
1.6.M t min thi gian ca s phi tuyn quang hc

Trong nhng phn trc, chng ta m t s phi tuyn quang hc theo p ng
ca vt liu quang vi mt hoc nhiu trng n sc t vo. Bng cch y
chng ta nhn thy rng phn cc phi tuyn c to ra bao gm mt tng ri
rc ca nhng thnh phn tn s iu ha v tng hoc hiu ca nhng tn s c
mt trong trng t vo. c bit, chng ta m t p ng phi tuyn trong
min tn s bng cch rt ra mi quan h gia nhng thnh phn tn s P ( ) ca
phn cc phi tuyn vi nhng thnh phn tn s ca trng quang hc t
vo,
.
Cng c th m t s phi tuyn quang hc trc tip trong min thi gian bng
cch xem xt phn cc
c sn sinh bi trng t vo
no . Hai
phng php m t ny han tan tng ng, mc d s m t trong min thi
gian thun tin hn cho nhng lai bi ton no , Chng hn nhng bn ton c
lin quan n nhng trng t vo dng xung ngn, ngc li s m t trong
min tn s thun tin hn khi mi trng t vo gn n sc.
u tin chng ta hy xem xt tr ng hp c bit ca vt liu th hin p ng
han tan phi tuyn. Chng ta c th m t phn cc c cm ng trong vt
liu nh th bi
y R (1) ( ) l hm p ng tuyn tnh, n m t ng gp vo phn cc c

to ra ti thi im t bi mt trng in c t vo ti thi im sm hn t
. phn cc tng cng thu c bng cch ly tch phn nhng s ng gp ny
trn tt c nhng thi im trc . Trong cch vit phng trnh(1.6.1) nh
thy, vi cn di ca tch phn l 0 ch khng phi - , chng ta gi s rng
R (1) ( ) tun theo iu kin nhn qu R (1) ( ) 0 khi 0 . iu kin ny chng t
rng
ca
ch ph thuc vo qu kh v khng ph thuc vo gi tr tng lai

.
68
Phng trnh (1.6.1) c th c chuyn sang min tn s bng cch a

vo php bin i Fourier ca nhng i lng khc nhau xut hin trong phng
trnh ny. Chng ta chp nhn nh ngha sau y v php bin i Fourier:
Vi nh ngha tng t cho cc i lng khc. Bng cch a phng trnh

(1.6.2b) vo phng trnh (1.6.1), chng ta thu c:
Hoc
y, chng ta a vo biu thc tng minh ca cm tuyn tnh
Phng trnh (1.6.4) biu din phn cc theo thi gian theo cc thnh phn tn
s ca trng t vo v cm ph thuc tn s.
Bng cch thay v tri ca phng trnh ny bng
exp
/2 v ch n s bng nhau phi c gi li i vi
mi tn s , chng ta tm li c m t p ng tuyn tnh trong min tn s
thng thng:
69
p ng phi tuyn c th c m t theo cch tng t. phn cc bc

hai khi c cng trng t vo l
y iu kin nhn qu i hi rng

,
0 nu c
v
u m.
Nh trc, chng ta vit
v
theo khai trin Fourier ca chng
dng phng trnh (1.6.2b) v th biu thc ca phn cc bc hai s l
y, chng ta nh ngha
v a vo cm bc hai:
Th tc ny d dng c tng qut ha cho cc cm bc cao hn. c bit,

chng ta c th biu din cm bc ba l:
70
71
1.7. H thc Kramer Kronig trong quang tuyn tnh v phi tuyn
Chng ta quen thuc vi h thc Kramer-Kronig trong quang hc tuyn tnh.
N l nhng iu kin thit lp mi quan h gia nhng thnh phn thc v o ca
cc i lng ph thuc tn s chng hn nh cm tuyn tnh. Chng rt hu
dng bi v phn thc ca cm ti mt tn s no c th c xc nh nu
bit s ph thuc tn s ca phn o ca cm. Bi v vic o ph hp th
thng d hn o s ph thuc tn s ca chit sut nn kt qu ny rt quan trng
trong thc t. Trong phn ny, chng ta s tng kt li vic rt ra h thc KramerKronig i vi h tuyn tnh, v sau ch ra h thc ny c th c rt ra nh
th no i vi nhng h phi tuyn.
1.7.1 H thc Kramer-Kronig trong quang hc tuyn tnh:
Trong phn trc, chng ta thy rng cm tuyn tnh c th c vit l:
y, cn di ca tch phn c chn bng 0 phn nh s kin

tun
theo iu kin nhn qu
0 khi
0. Cng cn ch rng (t phng
trnh (1.6.1)
cn phi l s thc bi v n thit lp mi quan h gia hai i
lung vn thc
v
. Do , t phng trnh (1.7.1) ngay lp tc,
chng ta suy ra
Chng ta hy xem xt mt s tch cht ton hc cn li ca cm tuyn

tnh. lm vic ny, s hu dng hn nu chng ta s dng mt gi thuyt ton
hc thun ty xem l mt i lng phc
. Mt tnh cht ton
hc quan trng ca
l n gii tch (ngha l n tr v c o hm lin tc)
na trn ca mt phng phc,
0. chng minh rng
gii tch na
trn ca mt phng phc cn phi chng t rng tch phn trong phng tr nh
(1.7.1) hi t mi ni trong vng . u tin, chng ta ch rng biu thc
di
du
tch
phn
trong
phng
tr nh
(1.7.1)
c
dng
exp
exp
, v bi v
xc nh mi ni , s
72
c mt ca s hng exp
l thch hp m bo s hi t ca tch
phn khi
0. i vi
0 (dc theo trc thc) tch phn c th c
chng minh l hi t, c t i s ton hc da trn vic
phi l bnh
phng kh tch hoc t pht biu vt l rng i vi thc,
l i lng vt
l c th o c v v th phi xc nh.
thit lp h thc Kramer-Kronig, tip theo, chng ta xt tch phn:
Chng ta tha nhn quy c rng trong biu thc chng hn nh (1.7.3) chng ta
ly gi tr chnh ca Cosi ca tich phn, ngha l
Chng ta tnh biu thc (1.7.3) bng k thut ly tch phn theo chu tuyn, ch
rng tch phn ang xt c cho bi
, trong
IntA, IntB, IntC l nhng tch phn ng ca
/
trn ng c
ch trong hnh 1.7.1. Bi v
gii tch na trn mt phng, ch im k d
ca biu thc ly tch phn
/
na mt phng trn l n cc dc
theo trc thc ti
. V th, chng ta thy rng Int(A)=0 do nh l C si bi
v ng cong kn ly tch phn khng cha cc no. Hn na, Int(B)=0 bi v
ng ly tch phn tng theo | |, nhng ngc li khi
ln biu thc ly tch
phn t l vi
/| | v v th tch s c khuynh hng tin ti 0 vi iu kin
l
tin ti 0 khi
ln. Cui cng, theo l thuyt thng d
. Bng cch a nhng gi tr ny vo phng trnh (1.7.3), chng ta thu
c kt qu:
73
Bng cch tch

thnh phn thc v phn o ring, chng ta s thu c
dng ca cc h thc Kramers-Kronig:
74
Nhng tch phn ny cho chng ta bi t phn thc ca

c th c suy ra khi
bit s ph thuc tn s ca phn o nh th no v ngc li. Bi v ph hp
th thng d o hn s ph thuc tn s ca chit sut, nn s rt hu dng khi
dng phng trnh (1.7.6a) nh l mt phng tin tin on s ph thuc tn
s ca phn thc ca
.
75
H thc Kramer-Kronig c th c vit li ch bao hm vic ly tch phn trn

cc tn s dng (c ngha vt l). T phng trnh (1.7.2), chng ta thy rng
Do , chng ta c th vit li phng trnh (1.7.6b) nh sau:
V do
Tng t, chng ta tm c
1.7.2 H thc Kramer-Kronig trong quang phi tuyn

H thc tng t vi h thc Kramer-Kronig thng thng cho p ng tuyn tnh
c th c suy ra i vi mt s tng tc quang phi tuyn ( ch khng phi tt
c). u tin, hy xem xt cm phi tuyn c dng
; , ,
vi
v vi , , v
tt c u dng v phn bit. Mt
cm nh th tun theo h thc Kramer-Kronig mt trong s 3 tn s u vo,
chng hn:
76
y
. Khi tnh tch phn ch bao gm
v
, chng ta
cng c kt qu tng t.Vic chng minh kt qu ny c tin hnh mt cch
hon ton tng t vi h thc Kramer-Kronig tuyn tnh. c bit, t phng
trnh (1.6.11) chng ta ch rng
; , ,
l bin i Fourier ca hm
p ng nhn qu, v v th
; , ,
c xem nh hm ca 3 bin
c lp ca n
,
v
, l gii tch trong vng
0,
0, v
0. Sau , chng ta c th thc hin ly tch phn c ch pha v phi
ca phng trnh (1.7.10) nh l mt tch phn dc theo ng cong kn phn
trn ca mt phng phc , v thu c kt qu nh ch ra. Qu thc, khng
c g l ngc nhin khi h thc ging Kramer-Kronig s tn ti trong trng hp
ang xt; biu thc
; , ,
l tuyn tnh trong
trng
v h vt l l nhn qu, v v th l nguyn nhn dn n h thc
Kramer-Kronig tuyn tnh thng thng thch hp cho trng hp ang xt.
Ch rng trong phng trnh (1.7.10) tt c ch khng phi mt trong
nhng tn s u vo uc gi c nh. H thc Kramer-Kronig cng c th c
tnh trong nhng trng hp tng qut hn. N c th c biu din bng i s
hi phc tp (xem Phn 6.2 ca Hutching v cc cng s., 1992)
y
0 i vi tt c i v u m t nht mt
khc 0. Trong s nhiu
trng hp c bit bao hm trong phng trnh (1.7.11) c nhng trng hp lin
quan n cm ca s to sng hi bc hai:
V i vi s to sng hi bc 3
77
H thc Kramer-Kronig cng c th c tnh ton i vi s thay i trong

chit sut c cm ng bi mt chm ph, n c m t bi mt cm loi
; , ,
. c bit, ngi ta c th chng t rng (Hutchings v cc
cng s)
C l, qu trnh quan trng nht m i vi n khng th hnh thnh h thc

Kramer-Kronig l nhng qu trnh thay i t cm ng trong chit sut, ngha l
nhng qu trnh c m t bng cm phi tuyn
; , ,
). Ch rng
cm ny khng c dng ging nh trong phng trnh (1.7.10) v (1.7.11), bi
v 2 tn s u tin t vo bng nhau v bi v tn s th 3 m. Hn na, ngi ta
c th chng t bng cch tnh ton tng minh (xem bi tp cui chng ny)
rng i vi nhng h thng m hnh no , phn thc v o ca
khng lin
h vi nhau theo kiu thch hp tha mn h thc Kramer-Kronig.
Tm li, chng ta thy rng h thc Kramer-Kronig lun lun c gi tr
trong quang hc tuyn tnh nhng ch c gi tr i vi mt s ch khng phi tt
c cc qu trnh quang phi tuyn.
78

Giao Trinh Quang Phi Tuyen

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Giao Trinh Quang Phi Tuyen

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Quang phi tuyn tht l d!

HIU TON B QUANG PHI TUYN SAU 4 PHT

Quang phi tuyn tht l d!

i vi loi in mi th hai, mi quan h gia phn cc in mi v

Quang phi tuyn tht l d!

trn, ti va trnh by v i tng nghin cu ca quang phi tuyn.

Quang phi tuyn tht l d!

Quang phi tuyn tht l d!

c th hiu c d dng quang phi tuyn, cc bn cn c mt t kin

1. cm quang phi tuyn

Gii thiu quang hc phi tuyn

M t cc qu trnh quang phi tuyn

nh ngha hnh thc cm phi tuyn

cm phi tuyn ca dao ng t phi iu ha c in

Tnh cht ca cm phi tuyn

M t hin tng quang hc phi tuyn trong min thi gian

H thc Kramers-Kronig trong quang hc tuyn tnh v phi tuyn

Phng trnh sng ca mi trng quang phi tuyn

Phng trnh sng lin kt trong s to dao ng tn s tng

2.4. Chun kt hp pha

2.7. S to sng hi bc hai

2.8. To dao ng tn s phch v khuch i tham s

B dao ng tham s quang hc

2.10. Tng tc quang phi tuyn vi chm Gauss iu tiu

2.11. Hin tng quang phi tuyn ti cc b mt phn cch

Bi tp 128, Ti liu tham kho 132

3.L thuyt c lng t ca cm quang phi tuyn

Tnh tan phng trnh Schrodinger ca cm quang phi tuyn

Cch pht biu ma trn mt ca c hc lng t

Nghim nhiu lan ca phng trnh chuyn ng ma trn mt

Tnh tan ma trn mt ca cm tuyn tnh

Tnh tan ma trn mt ca cm bc II

Tnh tan ma trn mt ca cm bc III

S hiu chnh trng cc b trong cm quang phi tuyn

Ti liu tham kho

4.Chit sut ph thuc cng

M t chit sut ph thuc cng

Bn cht Tensor ca cm bc III

S phi tuyn in t khng cng hng

S phi tuyn do s nh hng phn t

Hiu ng quang phi tuyn nhit

Min phi tuyn bn dn

4.7. Nhn xt kt lun

Ti liu tham kho

5. Ngun gc phn t ca p ng quang phi tuyn

M hnh bn thc nghim ca cm quang phi tuyn

M hnh Boling, thy tinh v Owyoung

Tnh cht quang phi tuyn ca polime lin hp

M hnh in tch lin kt ca tnh cht quang phi tuyn

Quang phi tuyn ca mi trng Chiral

Quang phi tuyn ca tinh th lng

Ti liu tham kho

6.Quang phi tuyn trong php gn ng bc II

Phng trnh chuyn ng ma trn mt ca nguyn t 2 mc

p ng ca nguyn t 2 mc vi trng n sc trng thi xc lp

Phng trnh Bloch quang hc

Dao ng Rabi v nhng trng thi nguyn t ghp cp

S pha trn sng quang hc trong h 2 mc

Ti liu tham kho

7.Nhng qu trnh h qu ca chit sut ph thuc mt

S t iu tiu ca nh sng v nhng hiu ng t ng khc

Lin hp pha quang hc

Tnh lng bn quang hc v cng tc quang hc

S ghp 2 chm tia