Professional Documents
Culture Documents
A THUC
B mn Dc lm sng, i hc Dc H Ni.
B mn Dc lm sng, i hc Dc H Ni.
B mn Dc lm sng, i hc Dc H Ni.
Tim bolus
ke
Gan, thn
1.2. M t m hnh:
Tim bolus l tim ton b lng vo tnh mch trong khong thi gian ngn (thng ko di khong mt
vi pht, so vi qu trnh thi tr thuc khi c th (thng t vi gi n vi ngy th thi gian tim coi
nh bng 0)
A l lng thuc trong ngn trung tm, Cp l nng thuc trong ngn trung tm (p y l ch plasma
tc l huyt tng). A v Cp l hai hm s ca thi gian t. y l m hnh dc ng hc mt ngn nn
nng trong ngn trung tm cng chnh l nng thuc trong huyt tng. Vd l th tch phn b ca
thuc v khng ph thuc vo thi gian t. Ta c Cp=A/Vd
Hng s tc thi tr l ke. Th nguyn ca ke l thi gian-1. Do n v ca ke c th l 1/gi, 1/pht
v.v
B mn Dc lm sng, i hc Dc H Ni.
Vi A0 l lng thuc trong c th ti thi im ban u sau tim. Chia hai v ca (1) cho Vd (Volume of
distribution) tc l th tch phn b, ta c:
(pt 1.2)
Vi Cp l nng thuc (trong ngn trung tm) ti thi im t bt k v D l liu tim tnh mch (bng A0)
10
9
C0
Nng
7
6
5
4
3
2
1
0
0
10
15
Thi gian
20
25
30
B mn Dc lm sng, i hc Dc H Ni.
B mn Dc lm sng, i hc Dc H Ni.
Nu thuc tun theo dc ng hc tuyn tnh mt ngn th th tch phn b ca thuc trn mi c th
l mt hng s khng ph thuc vo liu dng hay ng dng. Mt s yu t bnh l c th nh hng
n t l phn b thuc gia mu v c quan v do s nh hng n th tch phn b. Cc yu t sinh
l nh tr em, ngi cao tui, ph n c thai v.v cng nh hng ti th tch phn b.
1.5.2. Din tch di ng cong
Din tch di ng cong nng thi gian (AUC) l din tch phn pha bn di ng cong nng
thi gian. AUC phn nh tng lng thuc m c th phi nhim theo thi gian. AUC c th c tnh theo
nhiu cch khc nhau:
+ Phng php tch phn theo phng trnh nng thi gian
(pt 1.5)
(pt 1.6)
ta c
(pt 1.7)
B mn Dc lm sng, i hc Dc H Ni.
D l liu dng (trong trng hp tim tnh mch). Trong trng hp dng ngoi ng tnh mch v thi
tr qua thn ngi ta c th xc nh lng A0 bng cch o tng lng thuc c thi tr qua nc tiu.
T 1.5 v 1.7 ta cng c th tnh thanh thi bng cng thc
Cl = ke.Vd (pt 1.8)
1.5.4. Thi gian bn thi t1/2
L thi gian lng thuc (hoc nng thuc) trong mu c thi tr cn mt na. Trong m hnh
dc ng hc bc 1, mt ngn, thi gian bn thi l mt hng s v bng:
(pt 1.4. t chng minh)
Nh vy thi gian bn thi ph thuc vo hng s tc thuc c thi tr khi tun hon chung (ngn
trung tm). Theo pt 1.8 ta c hng s tc thuc thi tr khi c th l ke=Cl/Vd. Nh vythi gian bn
thi ph thuc vo hai thng s dc ng hc c bn l thanh thi v th tch phn b. Vi thuc c
th tch phn b cng ln th kh nng thi tr ca thuc cng chm (t1/2 di) do thuc c phn b nhiu
vo cc c quan. Tng t, vi thuc c thanh thi cng ln th thi gian bn thi cng ngn do tc
thi tr thuc tng.
ka
Aa
Lng thuc: A
Nng : Cp
Th tch: Vd
ke
Gan, thn
2.2. M t m hnh:
ng ngoi tnh mch c th l ng ung, ng tim bp, ng tim di da, ng tim trong da,
ng t trc trng, ng qua da hp thu qua ming dn Cc ng dng ny c c im l i hi
phi c qu trnh hp thu thuc vo mu. Qu trnh hp thu vo mu trong m hnh ny c gi nh tun
theo ng hc bc 1 vi hng s tc hp thu l ka (th nguyn l thi gian-1).
B mn Dc lm sng, i hc Dc H Ni.
Theo m hnh ta thy c mt lng thuc Aa cn hp thu vo trong h tun hon chung t v tr hp thu
(rut, trc trng, bp c) vi hng s tc hp thu ka. V y l m hnh mt ngn nn nng thuc
trong h tun hon chung cng bng nng thuc trong ngn trung tm. Thuc trong ngn trung tm s
c thi tr vi hng s tc thi tr ke.
(pt 2.1)
(Aa = lng thuc ti v tr hp thu, vi a l absorption ngha l hp thu, du - phn nh thuc i ra khi
v tr hp thu)
Bin thin lng thuc ti ngn trung tm:
(pt
2.3)
tm hiu din bin lng thuc trong ngn trung tm theo thi gian, cn gii phng trnh vi phn (2):
T phng trnh (pt 2.1), tng t nh phng trnh nu phn tim bolus, ta c:
Lng thuc ti v tr hp thu ti thi im t=0 l lng thuc c th c hp thu (lng thuc khng
c hp thu khng tnh vo Aa0) vo h tun hon chung. Lng thuc ny bng F.D vi F l sinh kh dng
v D l liu dng.
Thay vo phng trnh (pt 2.2), ta c:
Nhn hai v vi
B mn Dc lm sng, i hc Dc H Ni.
Cmax
4.5
4
3.5
2.5
2
pha hp thu
Nng
1.5
1
0.5
pha thi tr
0
0
tmax
10
15
20
Thi gian
Hnh 2.1. th m t ng cong nng thi gian ca dc ng hc mt ngn ng ngoi tnh mch
Pha hp thu: tc hp thu vo ngn >> tc thi tr khi ngn (hay ka.Aa>> ke.A)
Ti thi im t=tmax v A= Amax (hay C=Cmax): tc thuc hp thu = tc thuc thi tr (hay ka.Aa=ke.A)
Pha thi tr: tc thuc thi tr >> tc thuc hp thu (hay ka.Aa<<ke.A)
B mn Dc lm sng, i hc Dc H Ni.
Do khi thuc dng ng ung hng s tc ke thng c c lng bng nhng s liu on
cui ca pha thi tr. S liu nng thng c logarit ha c th s dng hi quy tuyn tnh nhm
xc nh ke (hi quy tuyn tnh l m hnh hi quy n gin nht nhng cng ph bin nht).
(
)
4
100
ln (Nng ) (mg/L)
Nng (mg/L)
dc = -ke/2.303
0.1
0.01
2
1
dc = -ke
0
-1
-2
-3
-4
10
20
Thi gian
30
40
10
20
Thi gian
30
40
B mn Dc lm sng, i hc Dc H Ni.
18
16
14
Nng (mg/L)
12
10
8
C=
6
4
C=
2
0
0
10
20
30
40
Thi gian
Trn h ta bn logarithm:
Nng (mg/L)
10
dc = -ke/2.303
dc =
-ka/2.303
0.1
C=
C=
0.01
0
10
20
Thi gian
Hnh 2.3. Xc nh hng s tc hp thu ka
+ Khp ng cong m hnh vi s liu thc nghim:
B mn Dc lm sng, i hc Dc H Ni.
30
40
12
10
Cp
8
6
4
2
0
0
10
15
20
25
30
Thi gian
3
2.5
2
Ln (Cp)
1.5
1
0.5
0
-0.5
-1
-1.5
0
10
15
20
25
30
Thi gian
3
Ln(Cp)
2.5
2
1.5
y = -0.1065x + 2.4778
1
0.5
0
-0.5
-1
-1.5
0
10
15
Thi gian
B mn Dc lm sng, i hc Dc H Ni.
20
25
30
3
2.5
2
Ln(Cp)
1.5
y = -0.1065x + 2.4778
1
y = -2.0342x + 3.0171
0.5
0
-0.5
-1
-1.5
0
10
15
20
25
30
Thi gian
12
Cp
10
8
6
4
2
0
0
10
15
20
25
20
25
Thi gian
M hnh tnh c
S liu thc t
Cp
10
0.1
0
10
15
Thi gian
S liu thc t
M hnh tnh c
B mn Dc lm sng, i hc Dc H Ni.
Hnh 2.4. Phng php thu cn khp ng cong vi d liu dc ng hc thc nghim
Phng php thu phn d gip c lng kh chnh xc cc thng s dc ng hc theo m hnh mt
ngn bc 1 vi iu kin ka> 5 ln ke. Nu chnh lch hai hng s tc hp thu v hng s tc thi
tr di 5 ln, phng php s km chnh xc hn.
2.5.2. Sinh kh dng
B mn Dc lm sng, i hc Dc H Ni.
)
)
(pt 2.8)
(Vi dc ng hc tuyn tnh bc 1, 1 ngn, ng ung, din tch di ng cong khng ph thuc vo
tc hp thu ca thuc).
Theo pt 2.8 AUC khng ph thuc vo ka, tc l khng ph thuc vo tc hp thu ca thuc. iu ny
th hin trong hnh di dy
45.0
Nng trong ngn trung tm
40.0
35.0
30.0
25.0
20.0
15.0
10.0
5.0
0.0
0
10
15
20
Thi gian
Cp1
Cp2
Cp3
Cp4
Cp1
Cp2
Cp3
Cp4
ka
ke
Vd
Liu
AUC
Cl
t1/2
tmax
Cmax
0.10 0.24
11
458
173
2.6
2.9
6.25
9.3
0.50 0.24
11
458
173
2.6
2.9
2.82
21.1
1.00 0.24
11
458
173
2.6
2.9
1.88
26.5
0.24
11
458
173
2.6
2.9
0.00
41.6
Cc ng cong Cp1 n Cp4 c cng sinh kh dng l 1. Khi thay i ka, cc thng s tmax, Cmax l khc
nhau nhng AUC l bng nhau.
B mn Dc lm sng, i hc Dc H Ni.
Tuy nhin, AUC li ph thuc vo mc hp thu, tc l sinh kh dng. Nu sinh kh dng bng 1, din tch
di ng cong ca ng ung s bng ng tim. Ngoi ra AUC cn ph thuc vo liu dng v
thanh thi
100.0
90.0
Cp1
80.0
70.0
Cp2
60.0
Cp3
50.0
40.0
Cp4
30.0
20.0
10.0
0.0
0
10
Thi gian
.
F
ka
Cp1 (IV)
Cp2 (ung)
Cp3 (ung)
1
1
0.6
ke
Vd
Liu
AUC
Cl
t1/2
tmax
Cmax
0.24
11 1000
379
2.6
2.9
0.00
90.9
1.00 0.24
11 1000
379
2.6
2.9
1.88
57.9
1.00 0.24
11 1000
227
2.6
2.9
1.88
34.8
Cp4 (ung)
0.3
1.00
0.24
11
1000
114
2.6
2.9
1.88
17.4
Hnh 2.7. nh hng ca ng dng v sinh kh dng ln ng cong nng thi gian
2.5.4. Thi gian t nng cc i (tmax)
Tmax l kh nim c trng cho dc ng hc ng ngoi tnh mch n liu. Tmax l thi gian nng
thuc trong mu t cc i sau khi dng mt liu thuc ng ngoi tnh mch.
Tnh tmax:
Ta c ti thi im tmax:
, do
(
).
(
B mn Dc lm sng, i hc Dc H Ni.
v ng hp thu thu c t
phi nm trn trc tung. Tuy nhin, trn s liu tnh ton t
thc t th thng giao im ny khng nm trn trc tung. Khi , thi gian ng vi giao im ny gi l
thi gian lag. Nu thi gian lag ny nh, ta c th b qua v n lin quan n sai s gia gi nh m hnh
(hp thu v thi tr theo ng hc bc mt, mt ngn) v s liu thc nghim thu c. Tuy nhin, nhiu
lc thi gian lag ny kh ln m nguyn nhn c th lin quan n nhng vn giai on hp thu. V d
thuc khng ha tan, km ha tan, li dng bo ch, b lu lu d dy (nu ung thuc cng ba n th
rt d c pha lag ny) hoc thuc c thit k gii phng theo chng trnh v.v Trong trng hp ,
cn tnh n thi gian lag ny khi tnh ton cc thng s dc ng hc.
100
100
10
Nng (mg/L)
Nng (mg/L)
10
0.1
0.1
0.01
0.01
0
20
40
20
40
. V ke v ka c xc nh, nn ta c
lng thuc vo c vng tun hon) th khng bit trc c nu khng tin hnh nghin cu so snh
vi dng tim tnh mch. Do , t s liu dc ng hc ng ung, ta ch c th xc nh c Vd/F.
B mn Dc lm sng, i hc Dc H Ni.
B mn Dc lm sng, i hc Dc H Ni.
3.2. M t m hnh:
Lng thuc: A
Nng : Cp
Th tch: Vd
ke
Gan, thn
B mn Dc lm sng, i hc Dc H Ni.
3.3. Din bin thay i lng thuc trong ngn trung tm:
Ti thi im t=0, nng Cp = 0.
Sau , thuc c a vo ngn vi tc Q. Lng thuc trong ngn s tng dn ln. Song song, thuc
c thi tr khi ngn vi tc l ke.A. Do tc thay i lng thuc trong ngn = tc thuc
vo tc thuc ra. Tc l:
(pt 3.1)
Gii phng trnh vi phn trn nh sau:
(
)
(Vi C l mt hng s)
B mn Dc lm sng, i hc Dc H Ni.
) (pt 3.2)
) (pt 3.3)
Ngng ti thiu gy c
6
Nng
Phm vi
iu tr
4
3
2
1
0
0
6
Thi gian
10
12
Hnh 3.1. th biu din ng cong nng thi gian ca ng truyn tnh mch lin tc v phm vi
iu tr
B mn Dc lm sng, i hc Dc H Ni.
Quy tc 5.t1/2:
t t s nng t c so vi nng trng thi cn bng l thuyt l fss, ta c
(
Tc l nng thuc t c ~ 97% nng trng thi cn bng l thuyt. V mt thc hnh, lc ta
c th coi thuc t trng thi cn bng.
3.5.2. Tc truyn nng trng thi cn bng t c ngng iu tr
Gi s ch nng trng thi cn bng cn t m bo iu tr l Cpss-ch:
(pt 3.4)
Tc l tc truyn cn thit s ph thuc vo t1/2 v Vd. Cc thng s ny c th tra cu t cc ti liu
chuyn kho.
3.5.3. Liu np (loading dose)
Nh trn trnh by, sau 4.32 ln t1/2 th nng thuc mi t trng thi cn bng v mt thc hnh.
Vi nhng thuc c t1/2 di th thi gian ny kh lu (v d t1/2 = 3 gi => cn khong 13 gi) v khng
ph hp trong iu kin bnh nhn cn t nng iu tr sm. Trong trng hp , ngi ta c th s
dng liu np bng cch tim bolus tnh mch vi liu D nhm nhanh chng t nng cn thit sau
truyn tnh mch lin tc duy tr nng iu tr.
Nng thuc do liu np l:
(
)
(
, tc l
B mn Dc lm sng, i hc Dc H Ni.
Rt gn phng trnh ta c
(pt 3.5)
12
Nng
10
8
6
4
Liu
np
2
0
0
10
Thi gian
15
20
Hnh 3.2. th phn nh vai tr ca liu np trong truyn tnh mch lin tc
Trong thc t, bnh nhn c gim thi tr thuc (vd. Bnh nhn suy thn v thuc thi tr qua thn
dng cn hot tnh) th t1/2 s b ko di, t nng trng thi cn bng nh mong mun, nht thit
phi iu chnh li tc truyn (Xem phng trnh pt 3.4). Tuy nhin khng cn phi iu chnh li liu
np (Xem pt 3.5) trong trng hp ny. L do l v liu np ch ph thuc vo nng ch cn t ti v
th tch phn b. V mt l thuyt th tch phn b khng ph thuc vo qu trnh thi tr.
B mn Dc lm sng, i hc Dc H Ni.
Lu : Nu ta cn kho st bin thin nng thuc trong khong thi gian t 0 n ca liu th n. Khi
chuyn gc ta n (n-1). v ta c tn=t-(n-1). (tc l tn l thi gian sau khi tim liu th n, tn=0 khi
bt u truyn liu mi, >tn>o).
T s Dost =
Khi :
Chia hai v cho Vd ta c:
Vi Cp1 l nng thuc ti thi im tn ca liu u tin.
state). Nng thuc trng thi cn bng (ti thi im tn) c biu din bi cng thc:
(Lu vi >tn>o)
+ Quy tc 5 .t1/2:
T s fss gia nng thuc liu dng th n so vi nng thuc trng thi cn bng ti cng thi
im s l Dost/ Dostss=
. Tng t nh phn ng truyn tnh mch lin
tc, sau khon 5 ln t1/2 (tc l n. = 5. 1/2) th nng thuc t trng thi cn bng trn thc hnh
(khong 97 % nng trng thi cn bng l thuyt).
4.3.2. H s tch ly
L t l gia nng thuc trng thi cn bng so vi nng thuc liu u tin (ti cng thi im).
Ta c s tch ly
B mn Dc lm sng, i hc Dc H Ni.
H s tch ly phn nh mc thuc c tch ly trong c th khi dng a liu. H s ny cng ln chng
t so vi nng thuc liu u, nng thuc trng thi cn bng s cng ln. H s ny ph thuc
vo ke (hay t1/2=0.693/ke) v khong cch a thuc. Thuc c thi gian bn thi cng di (do bn cht
ca thuc hoc do chc nng thi tr gim) th R cng ln v thuc cng c nguy c tch ly trong c th.
iu ny cho thy rng vi cc thuc c thi gian bn thi cng di th cng phi thn trng khi dng a
liu. Ngc li, ni rng khong cch a thuc s lm gim h s tch ly. H s tch ly khng ph thuc
vo liu.
4.3.3. Nng nh (peak concentration)
Nng nh l khi nim c trng cho dc ng hc a liu. y l nng cao nht trong mi khong
a thuc. Trng hp dng tim tnh mch a liu, nng nh l nng ngay sau mi ln tim. Nng
ny t c khi tn=0 V khi , nng peak ti liu dng th n l:
Tc l sau mi liu dng, nng nh s bng Dost ln nng nh ca liu u tin Cpeak1.
Ti trng thi cn bng, Dost->Dost v nng Cpeakss s l
4.3.4. Nng y (trough concentration)
Nng y l khi nim c trng cho dc ng hc a liu. y l nng thp nht trong mi khong
a thuc. Trng hp dng tim tnh mch a liu, nng nh l nng cui khong a thuc, ng
vi nng ti thi gian t= . Trong thc hnh lm sng, thng nng trough c o ngay trc khi
ngi ta dng liu mi.
, nn
Vi Ctrough0 l nng y ca liu u tin (ng vi n=1) Tc l sau mi liu dng, nng y s bng
Dost ln nng y ca liu u tin.
Ti trng thi cn bng Ctroughss s l
4.3.5. H s dao ng (fluctuation)
H s dao ng l mt thng s c trng cho dc ng hc a liu. H s dao ng c tnh l
H s dao ng phn nh mc dao ng ca thuc trong mu khi dng thuc a liu. Vi cc thuc c
hng s tc thi tr cng nh (thi gian bn thi di) th h s dao ng cng ln v ngc li. Tuy nhin
thng s ke l hng s nn lm gim h s dao ng trong mt s trng hp ta c th rt ngn khong
cch a thuc.
B mn Dc lm sng, i hc Dc H Ni.
Trong thc t, ngi ta quan tm nhiu n nng trung bnh ti trng thi cn bng. Khi t trng thi
cn bng cn bng, ta c n-> , khi
. Lu y cng
chnh l din tch di ng cong khi tim tnh mch n liu. iu ny c th hin trong hnh di
y:
Hnh 4.1. Nng thuc theo thi gian ca dc ng hc a liu ng tim tnh mch.
Do nng trung bnh ti trng thi cn bng l
Nh vy nng ti trng thi cn bng ph thuc vo liu dng, th tch phn b, hng s tc thi tr
ke (hay l t1/2 ca thuc) v khong cch a thuc. Do Vd v ke l hai hng s (theo dc ng hc mt
ngn bc 1) nn t mt mc no (trong ngng iu tr) th ta c th thay i liu dng D hoc
khong cch a thuc (phng php hiu chnh liu):
- Khi gi nguyn khong cch a thuc , liu dng D cng cao th cng tng (v tng c tnh cht
tuyn tnh). Lu , nu khng tng mt cch tuyn tnh th thuc tun theo dc ng hc khng tuyn
tnh v trng hp khng nm trong phm vi ca bi ging ny.
B mn Dc lm sng, i hc Dc H Ni.
B mn Dc lm sng, i hc Dc H Ni.