Chng

I: Nhng ca M Vit Nam

Theo cc con s thng k chnh thc ca M, th trong 21 nm (t
nm 1954 n 1975), M vin tr cho Nam Vit Nam hn 26 t la.
Nhng ngoi s tin vin tr cho ngy qun v ngy quyn, M trc
tip a c qun i, cc b my qun s, dn s vo min Nam. Nu
tnh tt c cc loi chi ph, trong hn 20 nm , M b vo Vit
Nam khong hn 160 t la.

Hu nh cha c ni no trn th gii m M phi b ra nhiu tin
ca v nhiu ngi nh th.

M nhm mc ch g y?

l mt trong nhng vn then cht hiu c bn cht ca
vin tr M, ngha, tc dng v hu qu ca n.



1. Nhng li ch kinh t trc tip

Trong sut qu trnh dnh lu Vit Nam v ngay c trc qu trnh
, t bn M quan tm n nhng ngun li Vit Nam: cc ti
nguyn, nht l khong sn, cc sn phm chin lc, nht l la go
v cao su, nhng ngun cung cp nhn cng, th trng u t v th
trng tiu th hng ha v.v

T lu, ti nguyn ca ng Dng c bo ch v cc chnh
khch M nhc ti.

Nm 1950, t New York Times vit: ng Dng l mt ming mi
ng cho chng ta nh mt vn bi ln. N c th xut khu thic,
tungstne, manganse, than , g, go, cao su, da, ht tiu v da
thuc. Cho n trc chin tranh th gii ln th hai II, li tc thu c
ng Dng ti khong 300 triu la hng nm (New York
Times, X lun, ngy 12-2-1950).

Tng thng Eisenhower trong din vn c ngy 4-8-1953 ti Seatle
ni: Nu chng ta mt ng Dng th khi lng thic v tungstne
m chng ta nh gi rt cao s khng cn thuc v tay chng ta na.
Chng ta ang tm cch no r tin nht ngn chn iu bt hnh
c th xy n, l vic mt kh nng ly c nhng th g chng
ta mun ly t s ti nguyn giu c ca ng Dng v ng Nam
(Nghin cu lch s H Ni, s 124).

y, c mt im ng lu :

-Trong s cc ti nguyn v sn phm ca ng Dng c nhng
th i vi nn cng nghip hoc th trng ni a ca M, khng phi
l cn thit trc tip, hoc khng cn ti mc gay gt nh vy. Nhng
i vi li ch ton cu ca M, th l nhng th cn phi nm ly
chi phi th trng th gii (trng hp go, cao su, than v gn y
l du la).

T New York Times s ra ngy 21-10-1962 ni v iu ny: S
bun bn v cc sn phm ca ng Nam khng phi l cn thit i
vi nn kinh t M, nhng li l rt quan trng i vi chng ta v cc
ng mnh ca chng ta.

Cng v th ngay t trc khi xm lc Vit Nam, M thng qua
con ng thng nghip nm ly nhiu sn phm quan trng ca
ng Dng. Lc , M cha mua nhiu thc go, v thc go cha
quan trng chin lc nh sau ny. Nhng cao su th ngay t trc i
chin th gi th II M mua kh nhiu. T nm 1930 n 1939, M
mua 39% tng s cao su xut khu ca ng Dng. Thi k t
1946 n 1950 cao su chim 98% gi tr hng hng ha ca ng
Dng bn cho M (Henry Lauque, Activits conomiqus americanes.
Cahiers Internationaux, No-5-1942).

C th thy r nhng tham vng qua cc d n pht trin ca
cc c quan nghin cu M v trin vng ca nn kinh t Vit Nam khi
chin tranh chm dt (trong cc d n , s chm dt chin tranh
phi c gi nh l M thng). Trong tt c cc d n , im c
ch nht l: kh nng xut khu, m ng u l la go, cao su, g,
hi sn v du ha.

-Theo con s ca nhm nghin cu do Lilienthal ph trch (cng b
vo thng 12 nm 1970) th tng mc xut khu ca Nam Vit Nam
n nm 1980 vo khong 425 triu la hng nm (Trch trong bo
co ca D.M.Donald, Gim c Phi b vin tr M Si Gn (USAID)
v tnh hnh Nam Vit Nam trc y ban i ngoi Thng ngh vin
M ngy 17-3-1970. Tin tc ca USIS, Washington, ngy 17-3-1970).

Cc tc gi ca d n trn cng cn tnh n khong 1985, mi nm
min Nam Vit Nam s xut cng ti 1 t la du ha.


u t l s khai thc trnh cao. Trong cc d n pht trin
kinh t ca Nam Vit Nam, cc c quan iu tra v nghin cu ca M
d kin kh nng thu hi vn u t rt nhanh chng. C th nu mt
th d: K hoch sng M Cng. Ring v thy in, k hoch d tnh
xy dng c bn 1.300 triu la. Nu c hon thnh, mi nm s
li 300 triu la. Ri nh c in, ch ring y mnh khai khong
hng nm cng thu li nhun khong 300 triu la na. V vy, M
t nguyn ng gp 1 t la cho k hoch ny.

nm c quyn u t, ngay t nm 1961 M yu cu Ng
nh Dim k bn cam kt u i u t ca M, gi l Hip c thn
hu v lin lc kinh t Vit-M. Trong Hip c ny, Dim bo m cho
t bn u t ca M c thun li trong mi ngnh kinh t, v mi
mt-trong vic mua t ai, nguyn liu, s dng cc phng tin cng
ch, thu nhn cng, chuyn li hng nm v nc, c hip ng tiu
th cc sn phm sn xut ra, ha s khng quc hu ha trong mt
thi gian di (ty tng nghnh, c ngnh th thi gian c m bo
ti 99 nm)


Nh vy, tuy M cha thc hin, hoc mi thc hin u t nh git,
song chnh l mt trong nhng mc tiu m M nhm v
chun b.


M rng th trng tiu th hng ha. Tham vng ny khng ch
nhm vo vin cnh. N c thc hin t lu. Ngay t trc chin
tranh th gii th II, t l hng ha M trong tng ngch nhp khu
ca ng Dng t ti mc cao: Trong thi k 1930-1939: bng
27%, sn phm du la 19,1%, my mc 17,5%, t v ph tng
13,4%. Trong thi k 1946-1950; bng, 9,3%, sn phm du la
7,7%, kim kh 4,9%, my mc 19,3%, t v ph tng 10%, si v
hng dt 13,6%, thuc l 7,1%.

Trong thi k tin hnh chin tranh, vic tiu th hng ha khng
nhng khng gp kh khn, m li c thm iu kin m rng. S
vin tr hng chc t la v ton b s ph tn hng trm t la, suy
cho cng, cng l s tiu th mt khi lng hng ha khng l.

Chin tranh xm lc dn n mt hin tng l lng: hnh nh
ci t nc nh b v ngho nn ny bng nhin tiu xi ti vi chc
t la mi nm; Nu tnh theo u ngi th mi ngi dn Vit Nam
mi nm tiu xi gn hai ngn la ca M!

Nhng theo chnh s tnh ton ca cc c quan nghin cu M, th
thu nhp thc t ca mi ngi dn Vit Nam ch vo khong trn di
trm la.


Vy, ni ng ra, trong s hng trm t la hng ha m M
vo t nc ny, ch c mt phn rt nh l nhng th hu ch cho
con ngi. Cn phn ln l nhng hng ha git ngi v tn ph
(Nm 1968, s vin tr kinh t cho Nam Vit Nam l 536 triu la, s
n t hng ca cc cng ty sn xut v kh cho chin tranh Vit Nam
l 8,4 t la. Nm 1969, s vin tr kinh t l 413 triu la, s n
t hng v kh cho chin tranh Vit Nam l 7,4 t la. Tin ca
AP.Washington ngy 19-4-1969).

Nh vy, phn ln nhng khon gi l chi ph cho Vit Nam, thc ra,
lai l chi ph cho nc M. Phn ln ci gi l vin tr cho Vit Nam,
thc ra, li vo ti t bn M. iu ny bo ch M cng ni r. T
U.S.News and World report ngy 6-8-1962 vit: Trong 6,1 t la
ngoi tr trong ti khon 1960-1961, c 4,8 (80%) t c chi ngay
M. S d nh vy v 90% ngn khon vin tr qun s li nc
M. Nu khng c vin tr, xut cng ca M s tt 12%, nng phm
tha s tng ln ng s. Vy ngoi vin thc ra li l s tr cp cho
nn kinh t M.

Ta bit, phn ln vin tr v cc chi ph ca M l ly t ngn sch.
Ngn sch l tin ng gp ca nhn dn M, thng qua thu. Nhng
M hu nh khng em thng tin mt cp cho mt nc no c. Vin
tr hay chi ph u bng hng ha, ch yu l hng ha M, mua ca
cc cng ty M. Nh vy, vin tr v chi ph chin tranh ch l c hi
ly tin trong ti nhn dn M b vo ti cc nh t bn M, m ngn
sch l gung my thc hin s phn phi li . Nguyn Ch tch
Ngn hng th gii Eugener R.Black phn tch nh sau:

Chng trnh ngoi vin ca ta rt c li cho cc x nghip t nhn
M. C ba ngun li chnh:

a.Ngoi vin to ra th trng vng vng v trc tip cho nhng
hng ha v dch v ca M.


b.Ngoi vin khuyn khch s pht trin th trng mi hi ngoi
ca cc cng ty M.

c.Ngoi vin hng nn kinh t cc nc nhn vin tr vo mt h
thng t do kinh doanh m nh cc cng ty M c th lm giu
(Columbia Journal of World Business: Autumne, 1965).


Khi ni v nhng quyn li kinh t trc tip m M mun tm kim
Vit Nam, c mt im ng lu : trong hn 20 nm dnh lu vo Vit
Nam, s ca ci m M b vo ln hn nhiu so vi s ly c.
l iu nm ngoi mun ca M.

Mt l, cho n tn 30-4 nm 1975, M vn cha kt thc c giai
on xm nhp v bnh nh, l giai on m s ph tn chun b
khai thc thng phi ln hn s ca ci khai thc c.

Hai l, con s quyt ton cui cng nhng ph tn ca M Vit
Nam l con s vt qu xa d kin ban u. Nm 1972, khi tr li
phng vn ca mt t bo, rng cuc chin tranh Vit Nam c xng
ng vi ci gi phi tr v sinh mng v ca ci ca M khng?,
Tng Tylor tr li: Chc chn l cuc chin tranh ny tn km hn
rt nhiu, nu ta tnh n nhng tn tht c th m c so vi
nhng g c th m ta thu li c (The Americanin New and World
12-6-1972). Hu ht cc chnh khch, cc nh qun s, cc nh kinh t
v gii kinh doanh M, khi tham gia hoc tn thnh vic can thip vo
Vit Nam u khng ng rng nhng ca h c thc hin chm
tr v tn km n th. Nu nh lc no, c ai trong h gic ng c
iu v mun rt lui, th ngi k tip cng k tip c s tnh ton
ch quan m ngi i trc mun chm dt. Mt trong nhng kha
cnh chua cht nht trong s dnh lu ca M Vit Nam l: M tnh
sai lin tip, m nhng ngi tnh ng mun i ti con ng ng n
th li lin tip b o tho.



2. V li ch chin lc ca M trn trng quc t

Qu l M mun khai thc nhng mn li Vit Nam. Nhng
khng phi l ng c ln nht chi phi nhng hd ca M y. La
go, cao su, cc khong sn c th l nhng s hp dn ban u.
Cng vo su bao nhiu li cng thy vic khai thc kh khn by
nhiu.

Nhng M khng rt lui, cng khng dng li. Ci logic cay nghit
i vi M l: v tham vng ca M b ngn chn, cho nn sc mnh v
uy tn ca M b t trc mt s thch thc.

Nh vy, khi vic khai thc ca ci cng gp kh khn, th li ny
sinh mt ng c khc, mt s hp dn khc-phi gi ly uy tn ca
M, khng phi ch Vit Nam m cn thng qua Vit Nam gi ly
uy tn ca M trn th gii. ng c ny bn thn n rt ln. Trong
qu trnh xm lc, trong qu trnh tht bi lin tip, ng c cng
ngy ln hn ln v cng c sc li ko mnh m i vi ch ca M.
Sc li ko dn dn tr nn mnh hn sc li ko ca nhng va
la, nhng rng cao su, nhng b du Nam b

Nu ch v nhng mn li trc tip, th nhng kh khn v tht bi
c th lm chi gii chnh khch M phi tnh ton lai v dng bc.

Nhng nu l cu vn uy tn ca mt cng quc b ch th gii,
th cng tht bi, ci ng c cng mnh hn, cng li ko M sa ly
lu hn. Ch n khi no dng ht sc mnh c th dng n, thi hnh
tt c nhng th on c th thi hnh, v khng cn cch no cu
vnni tht bi na, th M mi nh rt lui.

Cc chnh khch M t ni ln iu day dt ca h trong nhiu
thp k:


Thc t, vic mt ng Dng to ra nguy c gy nn mt phn
ng dy chuyn c th a ti s sp ca ton th khu vc (pht
biu ca Eisenhower thng 2 nm 1950) (Trch theo P.Deilers
J.Laconture. La fin d;une gurre. Ed du Seuil.P.1960.103)

Nc M b ra 400 triu la cho cuc chin tranh ny khng phi
 vt i. Chng ta chn bin php r nht ngn chn s bin
i c th mang li nhng hu qu khng khip cho nc M, cho s
an ton ca chng ta (pht biu ca Eisenhower thng 9 nm 1950)
(Humannit 15-2-1950).


Nu chng ta mt ng Dng th chng ta s mt c chu v
ch cn l vn thi gian i ti mt phn cn li ca th gii (pht
biu ti Quc hi M u 1954 ca Symilton thng ngh s bang
Cleveland) (The Pentagon Papers (Ti liu mt ca Lu Nm
Gc).Ek.Bantm, New York, 1971).


Nu ngi Php khng thng c trong cuc chin tranh ny th v
tr chin lc ton cu ca chng ti cng nh ca cc ngi c th s
tr thnh thm ha (Th ca Eisenhower gi th tng Anh Churchill
ngy 4-4-1954, yu cu Anh nhng tay vo ng Dng).

M phi gi ly min Nam Vit Nam, y nh gi Nam Triu Tin
v i Loan. Ba vng c mt tm quan trng quyt nh n v tr
ca M ng Nam (Pht biu ca J.Dulles trc y ban i ngoi
thng ngh vin M ngy 30-4-1956).

Vit Nam ang gii thiu mt s th nghim v trch nhim v
quyt tm ca ngi M chu . Nu nh lc ny chng ta cha hn
l cha ca nc Vit Nam nh b ny, th sau ny chc chn l
chng ta s l bc cha m u ca nc Vit Nam . Chng ta
chi phi s khai sinh ra n. Chng ta tr gip cho cuc sng ca
n Trong khi nh hng ca Php trn cc lnh vc chnh tr, kinh t
v qun s suy sp Vit Nam, th nh hng ca M pht trin mt
cch vng vng. l sn phm ca chng ta. Chng ta khng th b
ri n.Nc M nht nh s gnh ly trch nhim. Uy danh ca chng
ta nht nh s nng ln mt bc mi (Li pht biu ti Quc hi M
nm 1956 ca John Kennedy, khi mi l thng ngh s, sau ny l
Tng thng M) (Frank N.Trager. Why Vietnam, New York Praeger
1960,p.112).


Khng th ct gim tht nhiu vin tr c, tr khi M mun rt
khi ng Nam v cho vng ny ri vo tay cng sn. Mt hnh
ng nh vy dt khot khng ph hp vi quyn li ca M Chng
ti cng mun gim bt gnh nng lm ch. Nhng trc mt, khng
thy c hy vng no nh vy c (tr li ca J.Kennedy, Tng thng M
i vi ngh ca phi b Mansfield v vic ct gim vin tr cho Nam
Vit Nam sau khi phi b ny i kho st Nam Vit Nam v, hi u
1963) (Tin tham kho, ngy 7-3-1963).

Phi thi hnh tt c mi bin php nhm ngn chn khng cho cng
sn thng li (Tuyn b ca B trng Quc phng M Mc.Namara.
Thng 3-1962) (Tin do hng UPI a ngy 11-3-1963).

Mt Vit Nam s lm cho cc nc cn li ng Nam ng
trc nguy c tiu vong C nhiu l do rng ln ch r ti sao vic bo
v Nam Vit Nam l iu sng cn i vi chng ta v i vi c th
gii t do (Pht biu ca Dean Ruck, B trng Ngoi giao M, ti cu
lc b kinh t New York ngy 21 thng 4 nm 1963) (AP, ngy 22-4-
1963).

Ti khng mun chng kin ci phng tuyn b b gy, cho
tt c ng Nam b phi lng ra (tr li ca Thng ngh s M
Dirksen trong cuc tranh lun vi Fulbrigt ti Quc hi M 1967)
(International Herald Tribune s 7 v 8-10-1967).

Nu H ngh vin biu quyt ngng vin tr cho Nam Vit Nam
trong mt nm th gy ra mt thm ha i vi nn an ninh ca bn
thn nc M v s ra nhiu vn mi i vi ton th gii (iu
trn ca T.E.Morgan, Ch tch y ban i ngoi H ngh vin M, thng
7-1968) (Theo tin ca hng Reuter Washington, ngy 16-7-1968).

Nam Vit Nam l mt khu then cht trong cuc chin u gia ch
ngha cng sn v th gii t do. Kt qu ca cuc chin u Vit
Nam s nh hng ln n din bin tnh hnh sau ny chu M La
tinh, chu Phi v c chu u na (Nixon) (The Pentagon Papers
dn).

Trong ba mi nm cui cng ca th k 20, khng phi chu u
v chu M La tinh, m chnh l chu s gy nn mt nguy c ln
nht ca mt s ng c th leo thang dn n chin tranh th gii
th ba (Nixon) (Chu sau Vit Nam).

Nhng on trch dn trn gip ta va hiu r ca M Vit
Nam, va gii thch s dnh lu cht ch, lu di v tn km cha tng
thy ca M trong hn 20 nm Vit Nam.

By gi, hy i vo xem xt nhng t tng c thc hin trong
cc giai on lch s c th nh th no.


Chng II: Qu trnh xm nhp ca M v cc giai on
ca vin tr M

1. Trc i chin th gii th hai

T u th k XX, ngi dn ng Dng bt u bit n M qua
mt s sn phm do cc tu bun M em ti bn, trong th c
ch nht l du ham dng thp n. gip dn c th thp n
bng du ha, Cng ty Caltex Petroleum ch to mt loi n mi, lc
u em biu khng, v sau c bn r km du ha. Cng v th,
ngi Vit Nam gi chic n ny l n Hoa K. T , mc tiu th
ca du ha tng ln cng vi s ph bin nhanh chng ca n Hoa
K. Cng ty Caltex Petroleum bt u t nhng i l ng Dng.
l nhng c s u tin ca M y.

Ngoi du la, M cn bn cho ng Dng bng, mt s my mc,
v sau i chin th gii th hai th c t. Nhng i vi th hng k
trn, Php ch cho php ng Dng nhp khu vi s lng hn ch,
khng cho M t i l.

Trong s nhng th M mua ca ng Dng, trc ht phi k n
cao su, thic.

Nu tnh bng tng kim ngch xut nhp khu ca ng Dng th
phn bun bn vi M trong thi k 1925-1929 l 2,6%, trong thi k
1930-1034 l 2,3%, trong thi k 1935-1939 l 6,6%.

Nu tnh ring xut v nhp th trong thi k gia hai i chin M
chim 3,8% nhp cng, 8,4% xut cng ca ng Dng.

Nu xt ring mt s mt hng xut v nhp ch yu, ta c nhng
con s sau y: thi k 1935-1939, M chim 27% bng, 19,1% sn
phm du la, 17,5% my mc, 13,4% t v ph tng nhp vo
ng Dng. Cng thi k , M mua ti 92.000 tn cao su ng
Dng, bng 38% tng s cao su xut cng ca ng Dng bn cho
M.


2. Trong i chin th gii th II

Thng 9-1940, Nht t nhp vo Lng Sn v sau xm nhp
ton ng Dng. Sau ny, gii s hc M vn coi l s kin u
tin thi thc s quan tm ca M i vi ng Dng. Ma xun nm
1941 Cc Hi qun M gi mt bo co c bit v ng Dng ln
Tng thng M Roosevelt. y c l l ti liu u tin ca M phn
nh tng i ton din tnh hnh cc mt v tm quan trng chin lc
ca ng Dng i vi M. T , chnh sch ca M i vi khu vc
ny c nhiu thay i. Nh mt s gia M nhn xt: T cui nm
1940, M bt u nhn thy ngha chin lc quan trng ca Vit
Nam. V n u nm 1941, trn thc t, M xem Vit Nam c tm
quan trng chin lc ln n mc l mt cuc xung t v quyn li
vi Nht tr thnh nguyn nhn ch yu ca cuc chin tranh
gia hai nc (Edward Drachman United States Policy Towards Viet
Nam 1940-1945 Camby New Jersey, Associated University Press
1970.P.62)

Ngy 7-12-1941, Nht bt ng nh Trn Chu Cng, trc tip li
cun M vo cuc chin. Lc ny, M thy cn v c th loi tr c
thc dn Php, nhng cha l do v iu kin trc tip nhng tay
vo khu vc ny. Thi k 1942 v 1945 l thi k M tm kim mt th
lc th 3 ng Dng, trong khng c Php. c lc, M ngh
st nhp Vit Nam vo Trung Hoa, m Tng Gii Thch l i din.
Nhng chnh Tng cng phi khc t ngh (11/1943) v thy
qu v l vi tnh hnh v kh nng thc t. Dn dn, M tm cch vn
ng thit lp s kim sot quc t i vi ng Dng.


Thng 3-1943, Roosevelt ch th cho B Ngoi giao M d tho v k
hoch ch ng h quc t i vi ng Dng v da trn nguyn
tc ca Hin chng i Ty Dng ph nh s thng tr c quyn
c ca Php.

Thng 10-1943, ti Hi ngh cc nc ng minh hp ti Maskva, M
a ra K hoch y tr quc t i vi cc nc thuc a cha sn
sng ginh c lp, trong c ng Dng. K hoch ny li c
M a ra mt ln na ti Hi ngh Teheran (20-11 n 1-12-1943).
Roosevelt bin bch cho k hoch rng ng minh my
khng phi nhm khi phc ch thng tr ca Php ng Dng. Ch
trng ny d sao cng tin b hn vic duy tr ch thuc a kiu
c. Trong nhng iu kin lc , Lin X tn thnh ngh ny.
Anh v Php th phn i quyt lit.

Nhng n ma h nm 1944 th chnh M li thay i kin v mun
t ph nh ngh ca mnh. Ti Hi ngh ng minh Dumbarton
Oaks (thng 8-1944), M khng cn nhc n k hoch y tr quc t
i vi ng Dng na. Tnh th lc ny i khc. C hai nhn t
trc tip buc M phi tnh ton li:

-Chin tranh sp kt thc. Vic nh bi Nht Bn khng cn xa.
Nc Nht ang nhch vo tm tay ca M. Ch y tr quc t, l ci
c li cho M xm nhp ng Dng, th lc ny li to ra kh khn v
bt li cho M c chim Nht Bn.

-Trc nhng thng li ca Lin X v phong tro gii phng cc
nc chu u, M thy cn phi cng c li khi lin minh vi Anh v
Php. Vic lm Php suy yu v gy bt ha vi Php l vic khng c
li. Nht l t thng 7-1944, khi De Gaulle cng b k hoch v
quyn t tr ca ng Dng trong Lin hp Php, th vic M can thip
vo ng Dng khng cn thun li nh trc na.

Thng 2-1945, Roosevelt cng nhn lc lng chng Nht ca Php
ng Dng trong hng ng ng minh v quyt nh ng h lc
lng . Cui thng 3-1945, nhng my bay ca Tng M Chemeult
c lnh ch v kh tip t cho nhng nhm khng chin ca Php
ng Dng.


Thng 5-1945, c u hng. Thng 8-1945 n lt Nht u
hng. Vn m nh M t nhng nm 1942, 1943, nay li t ra nh
mt thc t cp bch: Lm sao ngn cn Php lp li quyn thng tr
y, M c mt chn ?

Gia lc th cch mng thng Tm bng n.



3. Thi k 1945-1954

Cch mng thng 8-1945 thnh cng. Bng nhiu th on ngoi
giao, Truman a c qun i Tng Gii Thchvo Bc Vit Nam
v qun Anh vo Nam Vit Nam, di danh ngha Gim st s u
hng ca Nht. Thc ra, y l mt ngn n rt xo quyt ca
Truman: va qut sch qun Nht, va khng cho Php tr v, va
mun dng qun Anh v qun Tng kim ch nhng lc lng cch
mng trong nc, va thng qua hai ng minh ny m ng cho
M xm nhp ng Dng.

Hip c 6-3-1946 gip ta y qun Tng ra khi min Bc mt
cch m thm. Php tr li Vit Nam. i vi M lc ny, vn l
khng phi la chn gia Tng Gii Thch v Php na, m l gia
Php v chnh quyn cch mng Vit Nam. u nm 1952, Truman
triu tp Hi ng An ninh Quc gia M. Trong quyt ngh ca Hi ng
c ni r: Bo v thnh cng Bc k l iu quan trng nht g cho
ng Nam khng nm trong tay cc lc lng cng sn.

M gip Php, ng ng sau Php tin hnh chin tranh xm
lc Vit Nam.

Ngy 8-5-1950, Truman chnh thc quyt nh vin tr cho Php
trong chin tranh ng Dng. Theo cc Ti liu mt ca Lu Nm
Gc, l bc u tin lm cho nc M trc tip dnh lu vo tn bi
kch ang pht trin Nam Vit Nam (The Pentagon Papers, dn,
P.130).

Thng 12-1950, k vi Php Hip nh vin tr qun s cho Php
ng Dng.


T sau nhng hip nh , ngi Vit Nam nghe ni nhiu n
Vin tr M, v ngy cng ng chm bng xng bng tht vi vin
tr M.

cc th do Php chim ng, ngi ta thy ngy cng nhiu sa
bt Guigoz, bt Ovemanltine, ru Whisky, thuc l Philip, bt my
Parker v.v Nhng th t cc th bt u lan ra cc th trn nhro
v cc ch thn qu.

ng thi, trn bu tri, xut hin nhng my bay oanh tc B24,
B26, B29, Spitfire, King-Cobra

Cng t nm 1951, bom napalm bt u c nm xung Vit Nam.
Ch bt u phi hp ban m. Ri n cc trng hc ban m


Trn cc ng ng hnh qun ca ca qun i Php, ngi ta thy
nhng xe GMC, ch lnh Php, mang sng M.

l nhng vt gi ti u tin ca vin tr M.

Qua mi nm, vin tr M mt tng ln nhanh chng. Dn dn, n
tr thnh ngun cung cp ch yu cho chin tranh ca Php. Theo tnh
ton ca Php, vin tr M chim gn 80% chin ph ca Php, tng
cng khong 1.700 triu la. Tt nhin, trong tng s 1.700 triu la
vin tr M , tuyt i b phn l v kh v dng c chin tranh.
(Nu k tng loi c th, theo Ti liu mt ca Lu Nm Gc th tnh
n ngy 21-1-1954, M vin tr cho Php 1.400 xe tng v xe bc
thp, 619 my bay, 390 tu b, 16.000 t, 175.000 sng trng v
sng my, 2.555 triu vin n, trong c 15 triu vin i bc. Nu
tnh theo u ngi dn Vit Nam lc th c 2 ngi chu 1 qu i
bc, mi ngi chu mt vin n).

i vi ngi Vit Nam lc khng c vn la chn gia sa
bt Guigoz hay bom napalm, bt Parker hay n rocket. Gia cuc
khng chin chng Php xut hin mt khu hiu mi: o can
thip M. Khu hiu xut hin trn mi mnh tng, trn mi cng
lng, trn mi vch , v khp mi ni trong nc Vit Nam khng
chin.

V pha M, vn cng khng ch n gin l gip Php ngn
chn ha cng sn ng Dng. Nc c m M tnh phc tp hn:
gip Php nhng thng li ri vo tay M. Nh chnh Eisenhower
ni: M b la vo cuc chin tranh ny khng tiu ph. Trong thc
t, khi M tr n 80% chi ph ca cuc chin tranh, th khng
cn l cuc chin tranh ca Php na, m l cuc chin tranh ca
M ri. Lnh Php v lnh ngy nh trn. Nhng v kh ca M, trang
b ca M, lng ca M. Tng bc, M bin cuc chin tranh ca
Php thnh cuc chin tranh ca M, bin ngi bn ng minh thnh
k nh thu, xm lc thu cho M.

Cng vi vin tr, M thi hnh hng lot bin php nhm ln t
quyn thng thng tr ca Php, rng buc quyn bn a v chun b
trc tip nm ly n.


Vi l do c lp, bnh ng, gii phng, chng ch ngha thc
dn M gy p lc vi Php, buc Php phi cho lp ra mt chnh
quyn bn x. Vi Hip c Bo i-Auriel ngy 8-3-1949, Chnh
quyn bn x ra i. Tuy y vn ch gm nhng tay sai c, song v
hnh thc d sao cng l nhng chnh khch, nhng i biu ca
mt quc gia, c b my chnh quyn, c chnh ph, c quc trng,
c th tng, c cc b, c qun i

Thng 5-1950, Chnh ph Php bi b B Hi ngoi Php quc v
thay bng B Cc quc gia lin hip. Cc nc ng Dng nm
trong Lin hip Php, nhng c coi l c lp. Trn c s quyn
c lp , M c th kt kt cc Hip c thng vi cc quc gia
ny.

Thng 12-1950, theo s sp t ca M, Nm chnh ph gm M,
Php, bn nhn Vit, Min, Lo k Hip nh phng th chung ng
Dng, trong khi khp ng Dng khng h c mt k ngoi xm
no ngoi bn thn nhng k t chc ra vic phng th .

V vin tr M, khon 1, iu III ca Hip ngh phng th chung
quy nh: Mi chnh ph c cp vin tr c nhim v ch s dng s
vin tr vo mc ch phng th ng Dng.


Khon 2, iu I ca Hip ngh quy nh: Mi chnh ph nhn trang
b, vt liu v dng c ca M trn c s Hip ngh ny, ty kh nng
ca mnh, phi gp phn sn xut, vn chuyn v cung cp cho Chnh
ph M nhng hng ha t mua, nguyn liu, na ch phm m M
khng c hay cha khai thc c, phi cung cp cho Chnh ph M
tin a phng chi ph vo nhng vic c lin quan n vic thc
hin hip ngh ny ng Dng.

n thng 9-1951, M k thng mt hip c tay i vi chnh ph
Bo i, gi l Hip c hp tc kinh t Vit M, nhm chuyn thng
mt phn vin tr M qua tay chnh ph v trc tip rng buc n
vo M.

Ngoi mt s im ging nh trong Hip ngh phng th chung
ng Dng, M tin xa hn na trong mt s iu khon ca Hip
c tay i ny. Chng hn:


iu III quy nh: Chnh ph Vit Nam phi cung cp cho Chnh
ph M cc ti liu chi tit cn thit m bo vic thi hnh cc quy
nh ca hip c, ba thng bo co mt ln v vic s dng cc s
tin, sn phm, dch v nhn c


iu IV quy nh: M a vo Vit Nam mt Phi on kinh t v
k thut c bit m bo chp hnh nhng trch nhim ca Chnh
ph M. Chnh ph Vit Nam cho phi on v cc nhn vin ca n
c hng nhng quyn u i bt kh xm phm hng mi d
dng cn thit quan st v kim tra vic thc hin hip c, nht l
vic s dng vin tr ng theo tinh thn ca vn bn hip c.

Cc iu khong k trn l c s sut 25 nm sau cc phi
on vin tr M tr thnh mt th Chnh ph ca M Vit Nam v
nhng tay vo mi ngc ngch ca i sng kinh t Nam Vit Nam.

n thng 12-1951, g tt c cc hip c k vo khun kh
ca Lut an ninh chung do Quc hi M thng qua, M li k vi
Chnh ph Bo i mt bn hip ngh na, gi l Hip ngh an ninh
chung. Trong Hip ngh ny, cc iu khon ca cc hip nh trc
c nhc li, khng nh thm ng thi c nhn mnh tinh thn
trong Lut an ninh chung ca M:


1.Nu vin tr-kinh t khng m bo tng cng nn an ninh ca
nc M th khng c php cp.

2.Mi nc nhn vin tr, nu khng chp hnh cc iu quy nh
trong cc hip ngh, th s b ct vin tr.


T nm 1950 n 1954, M vin tr cho Chnh ph Bo i 23
triu la bng hng ha v khong 36 triu la bng tin Vit Nam
(M c s tin ny do bn hng, dch v cho chnh quyn Bo i
cung cp cho M mt s ngn khon chi tiu nh iu III Hip nh
phng th chung). Ngoi ra, M cng vin tr thng cho Bo i
khong 15 triu la v kh. Tuy nhin, tng s cc loi vin tr ny,
khong 75 triu la, vn cn chim mt t l rt nh so vi vin tr
cho Php.


Trc khi cc hip ngh c k kt, cc phi on vin tr M
vo ng Dng, hot ng, tm hiu, ly tin tc v kim tra tnh
hnh. Thng 5-1950 Robert Blum dn u phi on vin tr M n
Si Gn. n thng 9-1950, phi on c vn qun s M MAAG c
thnh lp Nam Vit Nam. T 1951, cc Phng thng tin M c t
nhiu trung tm vng tm chim. Lnh s qun M ngy cng m
rng nh ca v phm vi hot ng. Nhiu cng ty t bn M t c
s giao dch H Ni v sh. Cc nhn vin ca Cng ty pht pht
Florida (Florida Phosphat Company) n ly ti liu v cc m qung
Lo Cai. Cc chi nhnh ngn hng M Hng Cng m nhng
cuc giao dch v bn k hoch ti tr vic xut cng cao su, thic v
hi sn ca Vit Nam.

Nm 1951, Ph Tng thng M Nixon n H Ni, Si Gn, v trc
tip i thm quan cc trn cn qut ca qun i Php. Cc chnh
khch M, tng t M i v ng Dng ngy cng tp np. C vn
M ngy cng ng.

Trong t chc b my chnh quyn v qun i bn a, M dn
dn thay th s thn Php bng s thn M. Ngay t 1947, i s M
Php c lnh tm kim nhng nhn vt Vit Nam chun b lp
Chnh ph thn M sau ny. Nm 1949, Nguyn Phan Long (thn M)
ln lm Th tng. Nhng ai thn Php cc oan, khng bit thay i
thi theo thi th, b gt b dn. Cc trng v cc trung tm hun
luyn ca M bt u a ngi t Vit Nam sang hc chun b xy
dng b my mi. Trong c Ng nh Dim.

V qun s, u nm 1952, Tng thng Truman triu tp Hi ngh
an ninh quc gia, ch th cho B Ngoi giao v B Quc phng phi tch
cc cng c cc lc lng qun s c lp ca cc quc gia ng
Dng, lm cho n ng vng m khng cn c Php na.

Thng 4-1954, Php hp hi in Bin Ph. Nixon lc l Ph
Tng thng M, ni: Chnh ph M phi nhn nhn mt cch tnh to
nhng din bin trc mt v hy gi lc lng sang (The Pentagon
Papers dn).

Php dn dn thy r vin tr M thm n u th bn tay M cng
nhng ti , quyn li ca Php cng b ct xn ti . Nhng tnh th
buc Php phi chp nhn iu ny. Chin tranh ko di v ngy
cng tn tht ln. Nn ti chnh Php kit qu. Khng da vo M th
khng th tip tc chin tranh c. Nhng da vo M th tt phi l
thuc M, v b M chim ly cc quyn li. Tnh cnh ca Php lc ny
tht khn qun. Trc mt, i phng cng nh cng mnh, cng
dm Php sa ly su hn trong nhng tht bi ngy cng ln.


Sau lng, ngi ng minh giu c gip cng nhiu th mn n
cng ln hn v ci gia ti ng Dng ngy cng phi gn dn cho
M. Cho n cui cuc chin tranh, cc nh chin lc Php cm
thy rng d chin tranh kt thc nh th no th ng Dng cng
khng cn nm trong tay Php na. l kt qu thc s ca vin tr
M i vi Php.

kt lun v vin tr M trong thi k ny, c th trch ting ni
ca ngi trong cuc.

Ta cn nh Tng Henri Navarre, tng ch huy qun i Php ng
Dng thi k 1953-1954, thi k cui cng c lit nht ca chin
tranh, cng l thi k cao im ca vin tr M. Sau khi tht trn, ngi
bnh tnh v ngm li qu kh, trong cun ng Dng hp hi,
Navarre vit:


iu nguy khn nghim trng nht ca vin tr M l, v mt chnh
tr, n lm cho M nhng tay ngy cng su vo cc cng vic ca
chng ta. N lm cho nh hng ca M thay th dn nh hng ca
Php i vi cc quc gia lin kt.

Do nhn vin tr M, chng ta lm vo trng hung y mu
thun l tn bi kch ln trong ng li chnh sch ca chng ta.

By gi n lt quc Anh v quc ca chng ta b dm ng
n. Nhng phng php th thay i. Ngi ta gip cc dn tc
thuc a. Ngi ta t trn t nc h cc cn c chin lc. Ngi ta
gi n v s phi on qun s, kinh t, ngoi giao, vn ha, tn gio
v nhng ngn khon ln.

Ngi ta ch ra cho thy, t nht l i vi lp ngi cm u, rng
trong s lin minh t nguyn vi M th cuc i s tt p hn bit
bao so vi s h ca chng ta. Trong mi trng hp, ngi ta t
thi phn i chng ta v by t cm tnh ca dn chng M i vi
nhng nguyn vng ca dn thuc a.

Nu cn ngi ta gi Lin Hip Quc can thip. Dn dn, h y
chng ta ra ngoi. Nh sc mnh ca ng la, h chim ly v tr
ca chng ta, nhng di mt hnh thc dng nh khng thy c.
Khng c ton quyn, cng s, cao y M, nhng c mt i s M, v
khng c mt iu g c th lm c nu khng c ng ta cho php.
Cc dn tc tng mnh c t do, m khng thy rng mnh b
tin bc chi phi mt cch khc nghit, mnh ch l nhng con ri ca
M.

Cng nh nhiu chnh khch Php, Navarre cho rng n nhng
nm 1953, 1954, khi vin tr M chim n 80% chin ph, th
Chng ta gn nh chc chn mt ng Dng, d rng vin tr c
gip chng ta chin thng trong cuc chin tranh (H.Navarre L Agonie
L Indochine Ed Plon Paris 1957 P.529).



4. Thi k 1954-1960

Sau Hip ngh Geneve, M thit lp trn mt na lnh th Vit
Nam mt chnh quyn thn M. Nm 1955, Dim ln lm Th tng.
Nm 1956, Bo i b ph trut. Dim ln lm Tng thng. H hng
Dim v nhng tay chn ca Dim nm cc v tr then cht ca
chnh quyn.

cho m ngi ny gn b cht ch vi M, da vo ngun gc
xut thn a ch v t sn cha , c hn th vi cch mng cha
, dng p lc ca cnh st v mt v cha , m cn phi cp bng
lc. Ngoi tin lng v nhng thu nhp chnh thc khc, th hi l,
tham nhng, bun lu, n cp, n cp, l nhng ci gn lin vi vin
tr M v vi nhng hot ng ca M, bt u tr thnh ngun lm
giu quyt nh. Nhng th on lm giu c tnh cht lu manh
pht trin mnh hn trc rt nhiu v dn dn nhum mt mu
sc giai cp c bit trn b my chnh quyn v qun i bn x.

So vi nhng chnh quyn thn M nhiu nc thuc a kiu mi
khc, b my chnh quyn min Nam c mt c im: T cch mng
thng Tm 1945, nhng lc lng tin b, nhng tng lp yu nc,
nhng lng tri v gi tr ca dn tc u quy t v cch mng.
Nhng tay sai mi ca M u c mt qu trnh lm tay sai cho
Php, hoc cho Nht, hoc Quc dn ng, hoc cho c hai ba th lc
. Trc quc dn, m ngi ny khng cn cht t cch i din,
cng khng c uy tn.

y, cn tnh n mt c im lch s. M xm nhp vo min
Nam sau khi cch mng thng Tm thng li trn ton quc. Qua 9
nm khng chin chng Php, cc lc lng x hi phn ha trit
. Vit Nam, khng cn lc lng ng k no nm ngoi hai xu
hng chnh tr l cch mng v phn cch mng. c mt ch da,
M khng cn cch no khc l phi tm li trong m tay sai c ca
Php. mua li dm ngi ny, ch c mt cch l dng bng lc
nhiu hn. Chnh v vy m di trng ca Dim, vn gm c gn
ngn y b mt thi Php, nhng bng lc cao hn trc rt nhiu. C
v s nhng cai, i v lnh trn thi Php c thng vt ln cp
y v cp t. Cng khng t s quan cp y thi Php c thng cp
tng

Cng v l , dng ln mt b my chnh quyn th vic quan
trng nht l vin tr. Tng s vin tr cc loi ca M cho Dim t
1955 n 1960 vo khong gn 2 t la. Tnh trung bnh, mi nm
trn di ba trm triu la. Vi ba trm triu la hng nm m dng
c c mt b my chnh quyn bn x, nui dng v s dng c
hng chc vn qun nh thu bn x, l mt gi r. Nu thu Php
lm vic (iu ny M lm) th t hn. M trc tip lm ly
(iu ny n cc nm sau s thy) th cng t hn rt nhiu.

Hn na, vin tr trong giai on ny li c xu hng gim dn. T
cc nm 1959, 1960, vin tr ch cn khong hn trm triu la. Ta
bit, thi k 1957-1960 l thi k tng i n nh ca M-ngy.
Trong nhng nm 1958, 1959, khng nhng M gim vin tr, m cn
c k hoch chun b khai thc v kinh doanh (Thng 5-1957, Dim
tuyn b ti M: Min Nam s m rng cho vic u t v thng mi
quc t, ginh c li cho ngoi quc u t v khng xem vic u t
ca M nh mt mi e da cho c lp quc gia. Sau Rookefeller
n thm Si Gn. Phi on Goodrich n min Nam nghin cu k
hoch sng M Kng. Cc phi b ca Qu tin t quc t, Vin kho
cu v kim sot hi oi ca M cng lin tip n Si Gn). M hy
vng giai on bnh nh s sm kt thc, c th chuyn dn sang khai
thc. Chnh nhng din bin cho php ta th nghim nhng tnh quy
lut sau y: Nu cuc khng chin m suy yu i, th vin tr s din
bin nh th no.


Km theo vin tr, mt bin php quan trng na khng ch i
sng x hi min Nam l: a ngi M vo.

Ngay t nm 1955, khi Dim mi ln cm quyn, Nixon, lc l
ph Tng thng ch th cho trng i hc chnh tr Michigan c mt
on c vn ti cao, gm 54 ngi, sang gip Dim xy dng v mi
mt: lp hin php, xy dng qun i, h thng tnh bo, cnh st,
nh t, b my ngoi giao, t chc cc cp hnh chnh, ch kinh t,
ti chnh v tin t, t chc ngoi thng, ci cch in a Mi c
vn m nhim mt cng tc k trn nh mt b trng ca Chnh ph
Dim. y l ln u tin trong lch s, nc M c mt phi on c
vn cao cp ng v ton din nh th ra nc ngoi, gn nh xut
cng c mt chnh ph sang lp rp mt nc khc.


Nhng khc vi ch thc dn Php, M khng c mt c quan
no trc tip cai tr y. Khng c ton quyn. Khng c cng s v
khm s. Nam Vit Nam vn c danh ngha mt quc gia c ch quyn.
M ch t i s, cc phi b ngoi giao, kinh t, vn ha x hi, qun
s. Cc nhn vin M thuc cc c quan ny lm vic bn cnh ngi
Vit Nam vi t cch c vn.

Trong thi k 1955-1960, s lng cc c vn cha nhiu. Ngoi s
c vn cao cp nh ni, c mt s c vn cho cc ngnh, tng cng
khong trn mt ngn ngi. Thi k ny M cha c kh nng nm
n tn lng x, cng cha c c vn ti cc n v qun i c s.

Nhn li, trong 5 nm u xm nhp, M t c nhng g?

Vic ch yu nht l: M dng c ln mt b my chnh quyn.
Hn ba trm triu la hng nm nui c b my . Vi s km
cp trc tip ca i s M v cc c vn M, b my hot ng
theo yu cu ca M.

Trong my nm u cm quyn, Dim thanh ton xong nhng lc
lng i lp thn Php. Chnh quyn nm trong tay Dim. Qun i
nm trong tay Dim. V s gn b vi M, th Dim c cc
Tng thng M gi l, c c tnh ca C.Washington, c s dng cm
ca Wilson, c tnh su sc ca Roosevelt, cn v quyt tm chng
cng th Dim c coi l mt Churchill ca chu (Li ca L.Johnson
trong din vn c ti Si Gn thng 5-1961).

V chnh tr v t tng, vi la M, Dim cng c nhng sch bo
v nhng ngi vit sch bo, c nh in, c i pht thanh, phim, nh,
ca nhc, cc trng hc, cc sch gio khoa Bng nhng th ,
Dim cng dng ln nhng thuyt, nhng t tng, nhng gio l,
nhng quc sch, nhng khu hiu, nh thuyt duy linh, t tng
quc gia, cn lao, nhn v, bi phong phn thc, bo tn dn
tc

V mt kinh t, Dim cha xy dng c g, v hng vin tr phn
ln l hng tiu dng trc tip. Nhng s hng vin tr ny, khi em
bn ra th trng ly tin cho ngn sch, cng thm mt phn ra
dn chng, nht l dn th. Vic cng to ra cho x hi mt b
mt phn vinh.


 Nhng nng thng th tnh hnh kinh t vn khng c s ci thin
no ng k. Hng vin tr M cha thm ti nng thn l bao. Ngi
nng dn cng cha tm thy ngi M v chnh quyn Dim mt
ngun tiu th nng phm mnh m ti mc c th ci thin kinh t
ca h. Vn cn bn nht l vn rung t vn cha gii quyt.
K hoch Ci cch in a do c vn M Lade Jinsky hoch nh hu
nh khng thc hin c g. Vic ci thin i sng ca nng dn b
coi rt nh. y c l l mt trong nhng im bt ng ng k nht
gia Dim v M. y cng l mt trong nhng thiu st ln nht s
a Dim vo ci cht th thm.

Vic coi nh vn nng dn cn gn lin vi ch trng chng
cng cc oan v m qung ca Dim. Di con mt ca Dim, nng
thn l thnh tr ca cng sn. i vi Dim, vn ch n gin l p
nt ci thnh tr kin c , Dim coi l vic ln nht. Chng cng
c Dim coi l quc sch s 1.

Tuy nhng ting sng rn r nht ca qun i Dim l nhng ting
sng bn vo qun i cc gio phi, nhng Dim vn thy k th s 1
ca mnh l cng sn. Tham vng ch yu ca Dim l cht u cng
sn. Trong cc chin dch chng cng, t thy nhng ting i bc v
nhng on qun xa n o. Nhng y vn l chin s to ln nht,
quyt lit nht ca Dim. Trong chin dch ny, Dim huy ng ti hng
chc vn cnh st, mt v, thm bo, cai ngc, ao ph, ta i khp
min Nam. i qun ny t dng i bc v chin xa, nhng dng sng
lc, ch sn, thuc c, xch st, gng, cm, x lim v my chm. Min
Nam bao nhiu mu v nc mt trong chin dch ny. Nhng lc
lng cch mng vn khng b bp cht.

Phi c nhiu bin php, phi tn km hn na.



5. Thi k 1961-1964

Ngy 16-9-1960, trong bo gi v Washington, i s M Si Gn
E.Dubrow vit: Nu nhng tin b hin nay ca cng sn c tip din,
th c ngha l s mt Vit Nam t do vo tay cng sn (The Pentagon
Papers, dn, P.115).


Ngy 10-12-1960, Mt trn dn tc gii phng min Nam c
thnh lp, nh du mt giai on mi ca cuc khng chin.

Kennedy ln lm Tng thng t thng 1 nm 1960. C Tng thng
M ln Ng nh Dim u thy kh hy vng kt thc sm giai on
bnh nh. Phi quyt u mt hip na. Mun vy, phi dng sc
mnh hn trc vt bc. Kennedy ni: Vit Nam l ni duy nht trn
th gii m chnh quyn phi ng u vi mt chnh c gng pht
trin rt tt ca cng sn nhm lt mt chnh ph thn phng Ty.
y l mt s thch thc khng th b qua. Eisenhower phi chu
nhng hu qu chnh tr ca in Bin Ph v vic tng c nhng ngi
phng Ty ra khi Vit Nam nm 1954. Ngy nay, ti khng th cho
php tht bi nh 1954 na (Jr.Schlesinger. The Bitter Heritage Di sn
cay ng Ed.Andre Deutsch, London, 1966,p.311).

Kennedy tp hp nhng chuyn gia sut sc thuc nhiu lnh vc
nghin cu mt cch ton din v qun s, chnh tr, kinh t, vn ha,
tm l, tham kho kinh nghim chng du kch ti nhiu ni trn th
gii, hoch nh ng li mi, quyt tm ginh thng li trong cuc
thch thc ny.


Nm 1961, Mc.Namara cho ra i bn ng li v chin thut
chng chin tranh du kch Nam Vit Nam.

Cng nm , i tng Maxwel Taylor cho ra i chin lc phn
ng linh hot, trong hoch nh ba mc phn ng: chin tranh
c bit, chin tranh cc b, chin tranh tng lc.

Ci mi ca giai on ny khng phi ch l mt qu m thp ln
hn, m cn l mt bn tay mm mi hn (J.Schlesinger, dn
P.317). Km theo chin tranh n p v tn ph khc lit, M c hng
lot k hoch ha bnh mi: i ha bnh, lng thc v ha bnh
Vin tr kinh t tng ln. Chng trnh ci cch in a c M tho
v buc Dim thi hnh.

Vo nm 1961, tng De Gaulle, vi kinh nghim ca mt ngi
tng tri v ca mt nc tng tri, ni vi Kennedy: i vi
cc ng, s can thip trong khu vc s l vng vo mt ci gung
my khng bao gi kt thc. Khi m mt dn tc thc tnh, th
khng mt quyn lc bn ngoi no, d c phng tin n u, c
kh nng nh bi c h. Ri cc ng s thy.

Nu cc ng tm thy ti ch nhng chnh ph v quyn li, bng
lng tun lnh cc ng, th tri li, nhn dn khng chu nghe theo, v
li, h cng chng gi cc ng n.

thc h m cc ng nu ra cng chng thay i c g, cc ng
cng lao vo chng ch ngha cng sn th nhng ngi cng sn
cng ni bt ln l nhng chin s ca c lp dn tc v cng c
ng h.

Nhng ngi Php chng ti hc c kinh nghim .

Nhng ngi M cc ng, ngy hm qua, mun chim ly ch ca
chng ti ng Dng. Ngy hm nay, cc ng li mun bt chc
chng ti nhen ln mt cuc chin tranh m chng ti chm dt. Ti
xin ni trc vi cc ng rng: Mi bc, cc ng s ngp thm vo ci
vng ly qun s v chnh tr khng c y, bt k cc ng c th nm
vo nhng tn km v chi tiu n th no (Trch trong bo Thi
mi, Lin X (Temps Nouveaux)) No42, 10-72). Nhng Kennedy li
ngh: l nc Php. y l nc M (J.Schlesinger, dn, P.370).
Ci bi kch ca M lc ny vn l: nu c k no sm nhn thy phi
thay i chnh sch, th khng v th m ng li ca M thay i, ch
bn thn k b thay i thi.

thc hin chin lc mi, vin tr qun s tng vt. T nm
1961 tr i, s vin tr qun s bt u vt vin tr kinh t: Nm
1962, vin tr tng gp i nm 1961. n nm 1964, li tng gp
ri nm 1962. Tnh trung bnh, vin tr qun s trc tip trong thi
gian ny ti 300 triu la 1 nm.

Nm 1960, qun s ngy mi c 223.000. n u 1965 ln ti
571.200. Vi tin vin tr, Dim tng cng h thng s quan cng
c b khung ca qun i. S s quan t 12.513 nm 1960 ln 22.853
nm 1964, chim 16% qun s (y ch k s tng t v i y). Nu
xt t l ca s tn binh mi tuyn mi 1 nm trong qun i, th nm
1957 ch c 2,9%, n nm 1961 ln 23%, nm 1962 ln 19,6%, nm
1964 ln 39%.


Theo quan im ca Kennedy, nhng bin php qun s mun thu
c kt qu phi c s phi hp cht ch ca cc bin php chnh tr
v kinh t. Vin tr kinh t vn c duy tr mc xp x 200 triu la
hng nm. Trong th gi tng Taylor ngy 13-10-1961, Kennedy vit:
Trong lc phn qun s ca vn c tm quan trng ln lao, th
nhng yu t chnh tr, x hi v kinh t cng c tm quan trng khng
km. Ti mong c s nh gi v nhng kin t ca ng.

Vin tr to cho Dim nhng n by kinh t bt thm lnh v gi
vng qun ng. Hng lot ch lng, bng, ph cp, i ng mi
c ban hnh: Lnh qun dch hng thng trc kia ch c 400 sinh
hot ph, tng ng khong 40kg go (gi tr trng). T 1962, lnh
qun dch ch sao 4 thng hun luyn l c lng. T 1964 th c vo
lnh l c lng ngay. T 1961, bo an c hng lng ngang ch
lc. Dn v c ph cp. Thanh nin chin u c tr lng. Lnh
nh rng ni c ph cp thm 1000 hng thng. Thi gian
chin trng c hng h s 2 khi tnh thm nin.

cng c qun i, M tng cng thm s c vn ti cp tiu
on. Tng s c vn M nm 1962 ln ti 3.000. Nhng c vn ny
khng ch nm qun i, m cn len li vo tt c cc ngnh ca b
my chnh quyn, nhm m bo cho ton b gung my c iu
khin thng nht. Trong hi k ca mnh, tng Taylor vit: Chng ti
ngh chnh ph M cung cp cho chnh ph Dim nhng quan chc
cai tr ngi M ghp vo b my chnh quyn ca Dim. Cch lm
ny khin cho chng ta ci tin c mng li thu thp tnh bo ca
chng ta, bt u t cp tnh, ri s len dn ln cao n t chc tnh
bo Trung ng (M.Taylor. Hi k).

T thng 10-1961, Dim tuyn b quc gia ang i vo mt cuc
chin tranh thc s. Ch cai tr thi chin c p dng. Ton min
Nam bc vo mt thi k cn qut, ch xt trin min. Ch tnh ring
s cuc hnh qun c tiu on, nm 1960 l 149 cuc, nm 1963 l
2.135 cuc, nm 1964 l 2.596 cuc.

Dn b dn v th, ven ng quc l v nht l vo cc p chin
lc. Nm 1961, mi c 153 p chin lc. n 1962, s p chin lc
ln ti 3.960, nm 1963 ln ti 7.500. Nng thn s xc, tiu iu. y
l lc bt u lan trn ci cnh i trng v tro tn. Vin tr M tng
gp i. Nhng mu chy, u ri nhiu ln gp bao nhiu ln.

Tuy nhin, M vn chng thu c thng li no ng k.


V qun s, M vn b tht bi lin tip. Cc trn cn qut, to
thanh u b b gy. S qun tng gp i, vin tr tng gp i,
nhng thng vong li tng gp hn 10 ln, o ng, r ng tng gp
18 ln (S thng vong ca qun ngy: nm 1960-5.432, 1961-9.000,
1962-15.000, 1963-19.000, 1964-59.000. S o ng: nm 1960-
4.000, 1961-17.000, 1962-31.000, 1963-41.000, 1964-72.000).

Quc sch p chin lc cng b tht bi nng. n 1964 qu na
s p chin lc b ph. Tng s p chin lc t 7.200 nm 1963,
gim xung cn 3.300 nm 1964 v 2.200 nm 1965.

V kinh t, tnh hnh cng xu khng km. Vin tr c lm tng
thm ca ci, hng ha v lng bng cho nhng tng lp gn b vi
M. Nhng nn kinh t Nam Vit Nam th li sa st hn trc. Ngn
sch ngy cng thiu ht. Nm 1962, lm pht 3,9 t. n nm 1964,
lm pht thm 16,4 t. Nm 1960, min Nam xut cng c 84,5
triu la. n nm 1964, t l tt xung cn 16%, n 1965 cn
10%. Sn phm ch yu, tiu biu cho kh nng kinh t Nam Vit
Nam, l la go. Nm 1960, Nam Vit Nam cn xut c 350 ngn
tn, n nm 1964 ch cn xut c 48 ngn tn. cng l nm
xut cng go cui cng ca Vit Nam Cng ha. n 1965, min Nam
phi nhp 129 ngn tn go. Cc nm sau, con s ny tng ln. Milton
Tylor, c vn M gip Dim v ti chnh, ni: Sau 6 nm c M
vin tr to ln v kinh t, Nam Vit Nam tr thnh mt k n xin
thn trc (Bernard Fall. Les deux Vietnam (Hai nc Vit Nam)
Fd.Payot, Paris 1967, P.333-334).


n thng 3 nm 1963 Kennedy ni gn ging nh li khuyn
ca De Gaulle trc : Chng ta hin ang trong mt ng hm
khng li thot (The Pentagon Papers, dn P.372).

Kh khn v b tc lm cho M-Dim thm bt ha. Vn thay th
Ng nh Dim ny ra trong u c cc chnh khch M v c cc
tng t ca Dim.

Trong giai on mi, trc tnh hnh mi, tp on Ng nh Dim
ngy cng t ra bt lc, thm ch, bt li i vi vic thc hin k
hoch ca M.

Dim, tp on Dim, quan im ca Dim, thm ch c nhng c
tnh ng k ca Dim, v cn bn, tiu biu cho mt giai on qu :
gii quyt ca nhng nm sau 1954.

T sau 1954, qua ci li ca cch mng v khng chin, nhng
nhn vt trung thnh vi triu nh phong kin khng cn l do tn ti
na. Lp tng t trung thnh vi Php cng mt ch ng. Ci to
nn b my ca M phi l nhng con ngi c mt khong cch nht
nh vi ch ch ngha thc dn c ca Php, phi c c s x hi
rng hn cc qun h hong tc hay lng Ty, hn na, phi thot ra
khi ci nhn quan hp hi ca x hi thuc a v phong kin v huyt
thng, v ng cp. Ch bng cch mi c th m rng ch da x
hi, ng u vi nhng lc lng cch mng ln hn trc
nhiu

Dim v tp on Dim l th h qu trong s chuyn tip ny.

Dim thn M. Dim thu ht c tn nhim ca cc phn t
chng cch mng, khi phn ln cc con bi thn Php mt ht tc
dng. Dim c m ng tin thn cho mt s s quan, a ch, cng
ho, t sn, m di thi Php cha chen chn ni vo cc hng gh
ginh cho tng lp thng lu.


Nhng Dim ch i theo kp nhng yu cu trong my nm u.
Bc vo nhn nm 1960, trong giai on mi, nhng yu cu mi,
Dim t ra bt lc. C nhng th h m lch s ch to ra dng trong
vi nm thi. Dim khng sc i xa hn na.


i vi vn rung t v nng dn, Dim t ra qu hp hi v
thin cn. Xut thn l mt quan li phong kin, Dim kh c th chp
nhn ni vic t sn ha nng thng, d cho vic ch l bt lnh.
Dim vn bo bo bo v mt cch m qung nhng quyn li qu li
thi ca giai cp a ch, l giai cp b nh cho t ti, khng cn
ch ng trong lng dn na. Quy ch ci cch in a ca Dim vn
cho php a ch c s hu ti 100ha. Nhng rung t ca a ch
m cch mng tch thu chia cho nng dn, nay b ot li. Ngi
c cp, nu mun tip tc hng, phi tr tin chuc cho a ch.
ca Dim l: phi cu ly giai cp a ch. ca M l: phi
ginh ly a v nng thn. M thy r hn Dim rng lc ny a ch
ch cn l mt giai cp mc nt, gm mt dm ngi c l, th lc
kinh t suy yu, th lc chnh tr v tinh thn th cn thm hi hn.
n lc ny m ch da vo giai cp nm nng thn, th s mt
tt. M hiu r hn Dim rng lc ny nng dn l sc mnh quyt
nh nng thn. Nu mun m rng quy m chin tranh hn trc rt
nhiu, bt ti c triu lnh trong mt t nc 17 triu dn, m c ti
12 triu nng dn (Dn s min Nam 1966) th khng th khng ch
n nng dn. hn ch bt nh hng ca cch mng trong nng
thng, nm ly mt ngun cung cp lnh, cung cp nng sn v tiu
th hng ha, phi bin nng dn thnh mt tng lp kh gi, c iu
sn, c c nghip, c ngun sng. l ci ch m M nhm trong
chng trnh ci cch in a.

Dim tr thnh mt tr ngi cho M.

i vi giai cp t sn, trong lnh vc thng nghip cng vy. Ta
bit, giai cp t sn Vit Nam di thi Php l mt giai cp yu ui.
Nu da vo giai cp ny, M cng ch c c mt c s rt p p
cc th. Nhng khc vi giai cp a ch, giai cp t sn l giai cp
cn c th dng la vc dy c. Trong vin tr M, ci ny
c c tnh n. S t sn min Nam v min Bc di c c M
bm cho ln ln bng la.

Bun bn kinh doanh, u c, lp cc nh my ch bin hng vin
tr M, m khch sn, lp ngn hng, bao thy tt c u tm thy
vin tr M mt th phn bn mu m mc ln cc nh triu ph.

Nhng chnh sch ca Dim th khc hn. Dim mun ng khung
phn ln s pht trin trong khun kh h hng v vy cnh ca
mnh. Anh, ch, em v tay chn Dim c quyn hng lot ngun
lm giu. Vin tr M khng pht huy c ci hiu qu nh M mong
mun l m rng tht nhanh th lc ca giai cp t sn, lm ch da
kinh t v x hi cc th.

Trong vic xy dng b my qun i v chnh quyn, M cng gp
mt tr ngi tng t. ng u vi lc lng cch mng ln
hn trc gp bi, M cn c mt chnh quyn v mt i qun mnh
hn rt nhiu. M mun dung np thm vo b my ny mt lot tay
chn mi, c nng lc hn, hp vi nhng iu kin chnh tr, kinh t,
x hi tnh thn ca giai on mi. M sn sng m rng ci kt tin v
m rng hn ci kho m ay v qun hm, bng cch , m rng
ch da trong qun i. Nhng Dim li qu hp hi. Dim bo bo gi
cho h hng v vy cnh gn nh tt c nhng gh quan trng trong
chnh quyn, trong qun i, trong cc v cc tnh. iu gy bt
mn v phn ng trong hng ng tng t. Cuc o chnh ht ca
Nguyn Chnh Thi thng 11 nm 1960, nhng v m mu m st Dim
lin tip, l nhng du hiu lm M lo s.

T 1960, M cnh co Dim nhiu ln, khng c kt qu. Thng
1 nm 1962, M quyt nh ngng vin tr mt s khon: ct 3 triu
la vin tr cho cc lc lng c bit, nh ch chng trnh vin tr
thng mi, bi b khong 25 vn la nui qun cn v ca Dim
M coi l bin php quyt nh buc Dim thay i chnh sch.
Nhng Dim bit rng ct vin tr th cng l M t st. Qu l ch vi
thng sau, M phi bi b bin php ny. M hiu rng ngy quyn
cht tc l chnh quyn s v tay nhn dn.

Sau nhiu ln n o, bn bc, ngy 1 thng 11 nm 1963 M buc
phi b tr mt cuc o chnh, thay nga gia dng. Dim b git.

Mc du sau ny c k no trong hng ng M ngy ly lm
tic v vic , mc du, nh chnh Nixon ni, l mt trong nhng
im en ti nht trong lch s ngoi giao M, th xt theo yu cu
khch quan ca tnh hnh, xt theo nhng li ch ca M, vic thay
nga gia dng l tt yu.

Sau khi lt Dim, M phi mt mt thi gian di lng tng trong
vic tm kim tay chn mi v n nh c cu chnh quyn.


Nhng s pht trin ca tnh hnh li khng ch i M. Trong b ni
b lc c, o chnh lin tip, th lc lng cch mng ln mnh vt
bc. Nhng chin thng Bnh Gi, Ba Gia, ng Xoi u nm 1965
bo hiu nguy c tht bi ca na triu qun lnh nh thu.

Tc gi ca k hoch phn ng linh hot, ngi o din chnh ca
cuc chin tranh c bit, tng M.Taylor vit: Thi k 1965 l mt
thi k rt kh khn ca chng ta, bi v khng nhng chng ta phi lo
lng trc sc mnh qun s ngy cng tng ca Vit Cng, m cn
phi lun lun lo lng duy tr cho c s n nh chnh tr. i ph
vi mi e da ngy cng tng ny, chng ta buc phi ra mt chin
lc mi (M.Taylor. Responsibility and Response. Harper and Row. New
York, 1967. P25). chnh l s tha nhn tht bi ca chin tranh c
bit.

Khng cn c cch no khc na. M phi trc tip nhy vo vng
chin, nu M cha mun cho qun ngy b bp hon ton.

T New York Times ngy 2-2-1974 bn v s tt yu ny: Khi
nhng ngi du kch min Nam Vit Nam t h gn i n ch nh
bi c ch , th M phi iu qun M v cc phi i trc thng
M vo.

Li mt cuc sc mi na.



6. Thi k 1965-1969

M chuyn t Chin tranh c bit sang Chin tranh cc b. S
chuyn bin ny, t n, l mt tht bi.

Tng Taylor (t 7-1964 trc tip lm i s Si Gn) vit li:
Chng ta thy rng nhp pht trin cc lc lng mt t ca chng
ta r rng cha so vi s pht trin ca Vit Cng. Kt lun dn
chng ta n mt quyt nh rt kh khn, phi tho lun lu l: phi
lp l hng v qun s Nam Vit Nam bng cch a lc lng M
vo. Ti c th m bo vi cc bn rng chng c ai thch th g khi
ra quyt nh . L mt trong nhng c vn ca Tng thng, ti
min cng nhiu nht khi tham gia a ra ngh ny, v ti chc
rng Tng thng rt ly lm tic khi phi ng vi quyt nh
(M.Taylor. Responsibility and Response. dn, tr.26).

Thng 8-1964, M bt u cho my bay, do phi cng M li, nh
ph cc mc tiu min Bc.

Thng 12-1964, M bt u a qun vo min Nam Vit Nam, coi
l lc lng chin lc quyt nh chin trng. Na triu qun ngy
tr thnh i qun gi nh. Qun M nh l chnh. S qun M a
vo ngy mt tng ln:

Nm 1965-30.000

Nm 1966-230.000

Nm 1967-448.000

Nm 1968-525.000

Nm 1969-550.000

Ta bit, tng s qun M ng ti cc nc ngoi l khong 1,3
triu. a ti gn qun s vo mt t nc nh b, xa xi ny-
l mt iu cha tng c trong lch s nc M. N chng t nhng
c gng phi thng v quyt nh to ln ca M ginh thng li
trong cuc thch thc m suy cho cng do chnh M t ra v lm cho
gay cn thm.

Ph tn ca M trong nhng nm chin tranh cc b tng vt ln gp
my chc ln. Nm 1964 M chi ph hn 600 triu. Nm 1965 ln n
4,6 t. Nm 1966 ln 22 t. Nm 1967 ln 26 t. Nm 1968 ln 27 t.
Nm 1969 ln 29 t. Vo nhng giai on cao im ca chin tranh,
nh nm 1968, ph tn mi ngy ca M l 77 triu la (Theo
Fulbright, th mi ngy trung bnh M chi ph 70 triu la cho chin
tranh Vit Nam (UPI 31-1-1970). Theo tnh ton ca tng Frank
Bessen, trong thi k chin tranh cc b, tnh trung bnh mi giy tn
500 la, 1 ngy tn 38 triu la). Ring khon n, mi ngy qun
M bn mt 16 triu la (Los Angeles Times, USIS 6-8-1968).

Theo tnh ton ca bo ch M, tng s tin M vin tr kinh t cho
chnh quyn Si Gn mt nm ch bng s tin M bt ra c nu
ngng cc hot ng chin tranh trong vng 10 ngay, hoc bt chi ph
ca 1 s on M, hoc bng s tin bom do ring my bay B52 nm
xung Vit Nam trong 1 nm (AP 8-9-1966, Newsweek 5-9-1967).

Tuy trc tip tham chin, M vn bt chnh quyn Si Gn lm ht
kh nng ca n: ro rit bt thm lnh, a qun s ln 600.000,
700.000, ri 900.000. Hng lot bin php mi c p dng. Tiu
chun bt lnh ngy cng h thp vt sch nhng ngi c th vt
c (Tiu chun bt lnh trong thi k ny nh sau: Trc 1964 cao
trn 1,5m nng 42 kg, tui di 33. T 1965 cao trn 1,48 m nng 37
kg, tui di 33. T 1967 cao trn 1,45 m nng 35 kg, khng hn nh
tui. T nm 1968, nam gii trn 15 tui l b bt lnh. T 41 n 50
tui cho vo a phng qun).

Km theo cng bc, c mua chuc. Hng vn s quan c bt
v thng cp. S s quan t i y tr ln, nm 1964 c 22.853, n
nm 1968 ln 54.443. Hng ha do qun tip v cung cp tng hn
trc hng vn ln. Lng v ph cp cc khon u tng, qun o,
dng, n ung u khm kh hn trc nhiu. Hng vn cn nh
c xy cho gia nh binh s trong cc tri gia binh. Chnh quyn cn
chi tiu cho v s th sinh hot gii tr trong qun i li cun thanh
nin vo lnh. Thng 3-1965, Trn Thin Khim (Th tng ngy) k
sc lnh cho lp cc phng tr gii quyt sinh l trong qun i. B
Quc phng bt u pht hnh nhng tch k chi thng cho
nhng binh s c chin tch.

 M cng ra v gip Si Gn thc hin hng lot d n xy dng
cc cng trnh phc v cho chin tranh, c bit l phc v qun i:
M mang cc nh my in v h thng cung cp nc, xy dng thm
ng s, bn cng, sn bay, xy cc nh my qun dng nh dt, lm
giy, vi, hp, bnh m, thc phm, xy hng lot khch sn v c
x mi, m rng cc chng trnh v cc c s dy ting Anh v.v


Si Gn thc hin ni tt c nhng bin php mi , M tng
vin tr ln ti trn di 700 triu la hng nng, gp i cc nm
trc. Tuy nhin, nu so vi s chi ph chin tranh trc tip ca M, th
vin tr ch l mt con s rt nh b, bng khong 3%.

Nh vy, ngha ca vic vin tr M lc ny c khc. N khng cn
l s tin tr gi cho cuc chin tranh ca M. M trc tip thc hin
cuc chin tranh . Chnh quyn v qun i bn a ch ng vai tr
tr gip. Vin tr lc ny l mt khon chi tr cho vai tr ph gip
v trong mt chng mc rt ln, cn l gi sc cho ci x hi ang
phi chu ng mt cuc chin tranh tn khc c quy m v cng
cha tng thy.

Trong thi k ny, s c mt ca qun i M, vic tng cng vin
tr v tng cng b my chnh quyn Si Gn gy ra nhng bin
ng to ln trong i sng x hi ni chung v i sng kinh t ni
ring.

Vi bom n, cht c ha hc, mn, dy thp gai, xe i vin tr
M ph sch hng vn lng, bin gn na triu ha rung ng
thnh t hoan. Nng dn b bt khi nng thng. S p chin lc
gim xung 2.200 vo nm 1965, li tng ln ti 58.000 vo nm
1969.

Ngoi s dn b dn vo p chin lc, mt s ln dn c nng thn
chy ra cc th. Ring trong 3 nm 1965, 1966, 1967, c 2,2
triu ngi b nng thn ra thnh th (Chn hng kinh t 2-4-1970). T
l dn s th so vi dn nng thn t 5 triu trn 12 triu nm 1966,
tng ln 8,9 triu trn 19 triu nm 1968. Nh vy, dn th
chim 50% dn s trong mt nc m nn nng nghip cha sc
nui ni qu 10% dn s thot ly nng nghip. chnh l hin tng
bt thng, m cc tc gi M gi l th ha cng bc.


t 1965, min Nam bt u phi nhp cng go. Nm 1965, nhp
129 ngn tn, n 1968 nhp 765 ngn tn. Nhp cng go cng hon
ton do vin tr M i th.

cc th, nhng ti tin y p ca hn mt triu qun nhn,
nhng ngun hng qun nhu, ph thi chin tranh, nhng cng
trnh phc v chin tranh to nn mt s sm ut d thng. S
c mt ca qun i vin chinh lm cho hng triu ngi c cng n
vic lm, c thu nhp. Khch sn, qun n, tim nhy, ca hng gii
kht v cc tim phc v khc mc ln nh nm. Trong khi hng triu
ngi tan ca nt nh, tht c l vn, th c hng vn k pht to. Giai
cp t sn min Nam ln ln nhanh chng nht t thi k ny. Tt c
sc sng ca n, cng vi ton b s sm ut ca cc th, u da
trn mt c s: vin tr M, bu xn vo vin tr v phn phi li
vin tr .

Tuy nhin, tnh trng bt thng khng th ko qu di. Nh
ni, s ph tn gn 30 t hng nm v vic tung ra hn na triu qun
M l mt s dc sc ti a. V chin lc, ch c th l mt bin
php chp nhong, hng ginh thng li quyt nh trong mt thi gian
ngn. Nu bin php ny ko di th ngay sc M cng khng th chu
ng ni. Nhng ci kt qu m M nh t ti trong mt nm-
bp hn lc lng cch mng-th sau 4 nm, ch cng m mt hn.
Cuc tin cng ma Xun nm 1968 ca qun gii phng trn tt c
cc mt trn l s tr li bt ng i vi M: ngay khi M tng cng
ti mc ti a p lc chin tranh, th i phng vn vng bc trn
th tin cng.

n nm 1969, s c gng ti a ca M khng th ko di hn.
Tn km qu nhiu tin ca. Thng vong qu nhiu binh lnh. Thit
hi qu nhiu v kh v phng tin. Phong tro phn chin trn th
gii v ngay ti M chng i quyt lit vic leo thang chin tranh.
Gii cm quyn M cng thy chn tay. Xt v mi phng din
qun s, chnh tr, x hi, M thy kh c th tip tc ni ci ny.

Chin tranh cc b coi nh tht bi. Phi tm nhng gii php
khc. Vic xung thang chin tranh l iu bt buc. Chnh sch Vit
Nam ha chin tranh ra i trong hon cnh .



7. Thi k 1969-1975

Ch trng Vit Nam ha chin tranh gn lin vi mt ng li
mi ca M trn phm vi th gii, c mnh danh l hc thuyt
Nixon. Thc cht ca hc thuyt ny l: Tm cch gim bt gnh nng
ca M bng cch buc cc quc gia ch hu phi chia s trch
nhim, M gip bng tin v phng tin, nh mt nhn t kch
thch, cc nh nc t lc m ng dn nhim v bo v trt
t th gii.

Ch trng Vit Nam ha chin tranh l mt b phn quan trng,
cng l mt cuc th nghim quan trng nht ca Hc thuyt Nixon.
Song khng nn hiu ch l mt sn phm th ng ca hc thuyt
ny. Trong mt chng mc rt ln, chnh hc thuyt Nixon l kt qu
ca chin tranh Vit Nam, n hnh thnh t nhng tht bi v nhng
kh khn to ln ca M Vit Nam.

Ni dung ca Vit Nam ha chin tranh l: qun M s rt dn,
trao gnh nng chin tranh cho Si Gn. M s gip Si Gn bng cch
dng khng qun ym tr v tng vin tr Si Gn tn lc tng
qun s, chng nhng kh khn to ln v kinh t v n nh phn
no i sng x hi.

Vin tr M tng vt ln gp bi so vi cc giai on trc. Nm
1969 ln 1,7 t, nm 1970 gn 2 t, nm 1971 l 2,5 t, nm 1972 l
3 t v ln cao nht vo nm 1973 l 3,38 t. l con s k lc.
Cha bao gi v cng cha nc no vin tr M t ti con s
trong mt nm.


Tng cng, t 1969 n 1975, M vin tr cho Si Gn 16 t, trong
13 t l vin tr qun s trc tip, 3 t l vin tr kinh t, m phn
ln cng tr lng cho lnh.

Vi s vin tr khng l , chnh quyn Si Gn xy dng mt
i qun ng cha tng c. Cho n ngy trc gii phng, qun s
ny ln ti 1,1 triu. Theo nhn nh ca M, l i qun ln nht
ng Nam , th nh chu , v th t trn th gii. Ngoi qun s
ny, cn c 12 vn cnh st v phng v dn s, 3 vn qun trong cc
i bnh nh v Phng hong. Ngoi ra, Si Gn t chc 4 triu
nhn dn t v, trong c 60 vn ngi c v trang. Tnh ton b
lc lng v trang nh thu cho M, c ti gn 2 triu. Gn 2 triu
trong mt dn s 17 triu! qu l mt t l k lc.

Chnh vin tr M, la M gip chnh quyn Si Gn lm ni cc
vic phi thng .

Vi la M, chnh quyn ra hng lot bin php, c cng
bc ln mua chuc, vt sch thanh nin vo lnh.

T 1969, Thiu bt u thc hin on ng ha thiu nin, tc l
t tt c s thiu nin di 15 tui vo kho d b bt lnh.

T 1970, qun tip v m nhim vic cung cp nhu yu phm
cho c gia nh binh s. Th mua hng c cp cho cc c nhi, qu
ph, cu binh, ph binh. n nm 1972, cp ti 1,3 triu s cp
dng cho cc din ni trn mua hng qun tip v r bng 1/3
gi th trng.

thc hin hu sn ha qun s, Thiu ch th cho ngn hng
nh nc cho s quan v binh lnh vay tin lm vn bun bn v
kinh doanh. Mc vay nhiu t ty cp bc. Chnh quyn cn bn rng ri
c phn cng ty cho qun i kim li. Bng cch , gn h vo vic
bo v cc c s kinh t. T 1971, Thiu thc hin chnh sch cp
rung cho qun nhn: Tng 130 ha, t t 5 n 6 ha, y t 3 n 4
ha, lnh thng t 1 n 3 ha. Bin php ny nm trong chng trnh
ci cch in a, tn bm trm triu la, do M gip phn ln.


M v Thiu to ra cho tng t thm nhng c hi lm giu.
Theo iu tra ca Cc ch vn, trong s s quan t cp y tr ln,
68% c xe hi ring, 83% c bit th, 39% c tin nghi sinh hot kiu
i t sn. Theo s liu thng k nm 1975 ca Cc ch vn, trong s
42.300 t sn min Nam, c ti 17.300 l s quan.


T nm 1965, Thiu cho khn trng xy dng cc lng qun i,
a gia nh binh lnh ti gn cc doanh tri, va bo v vng
ngoi vi, va hn ch vic o ng. n 1970, Thiu lp c
738 khu gia binh. T 1970, Nixon quyt nh xy thm 10 vn cn nh
cho cc khu gia nh mi (i Si Gn 16-7-1970).

Thiu mnh tay dng lng bng v a v mua chuc s quan,
tc xng sng ca qun i. T 1970, chun y c coi l s quan.
S s quan c bt nhanh v nhiu cha tng thy. Ch tnh t i
y tr ln, nm 1968, c 54.443, nm 1972 ln ti 72.000, n 1974
ln ti 97.000.

mt s qun on, Thiu thi hnh ch thng thng cp thi
trong tc chin: ch sau 8 gi hnh qun l cng b ngay ai c
thng cp, ai c thng hun chng, ai c khen, c thng
tin, thng tch k cc loi Khi c mt s quan c thng chc,
qun i trch tin qu t chc l t ln, chuc ru binh s
kch thch tinh thn trong ton qun.

Lng c bn ca bnh s nm 1964 l 1.770 ng, 1970 l 2.933
ng, 1972 l 2.400 ng, 1974 l 10.200.

li ko lnh o ng quay v, Thiu quy nh: lnh o ng sau
mt thng quay v th khng b k lut v vn c hng lng ca
thng vng mt. i vi lnh ng min ni, hn nh ko di gp
i, tc 2 thng.

Thiu lp ra Cc x hi lo liu tt c mi vn c lin quan
n i sng vt cht v tinh thn ca binh lnh v gia nh: tng phm
ghi cng, tr cp tng thiu (nm 1969 ti 103 triu ng Si Gn),
cu tr tha k v mt tch (nm 1971 tn 157 triu), min hc ph
cho con t s, m nhn nui dy con em binh lnh trong h thng cc
trng hc vn ha qun i, tng cng cung cp hng qun tip
v nhng chin trng c lit, Thiu cn t chc cho my bay ch
lnh v ngh php ng hn nh hoc a thn nhn n tin n thm
hi binh s

Bng tt c nhng bin php k trn, m ch c tin vin tr M mi
i th ni, Thiu mun lm cho phn ln qun i thy i lnh nh mt
ngun sng kh gi. Theo s liu iu tra nm 1972 ca Cc ch vn,
c 31% gia nh binh lnh ly lng v bng lc ca qun i lm
ngun sng chnh, 18% gia nh binh lnh ly lm ngun sng quan
trng (40-50% chi tiu). Nu so nh mc sng trc v sau khi i lnh,
c 62% binh s sau khi i lnh thy i sng kh hn trc, 27% thy
i sng bng trc, 11 thy i sng km trc (y l nhng binh s
c ngh chuyn mn cao, c thu nhp cao khi lm ngh t do).

Ngoi bng lc, Thiu cn p dng nhiu bin php khc na hp
dn qun s. T 1970 qun i cho a gi mi dm theo cc chin s.
Ti cc lp hun luyn qun s v chnh tr, bn cnh cc cng tin, c
nh cha (Qua cuc iu tra 2.000 t binh chin dch nam Lo ch
thy c mt lnh ngy (14 tui) l cha chi . (Ti liu Cc ch vn.
BQP)).


vt thanh nin vo lnh v g h vo qun ng, ch dng mng
li qun cnh khng . Phi dng bng lc. H thng qun cnh kt
hp vi la M to thnh hai ci li dy c, tung ra khp min Nam
vt thanh nin vo lnh v ngn chn o ng.

Kt qu ca nhng bin php k trn l: Thiu nng c qun
s ln n mc phi thng. Chin tranh vn din ra rt c lit. S
thng vong rt ln. Nhng s o ng th li t hn tng i, nht l
trong thi k t 1969 n ma xun 1972. Do mua chuc kt hp vi
vy lng, mt phn kh ln s qun o r ng li tr li qun i. T
l s qun tr li trong tng s qun o r ng nh sau: 1968-38%,
1969-65%, 1970-77%, 1971-62%, 1972-38%, 1973-41%, 1974-41%.

Cng vi vic tng qun s, M vin tr cho Thiu mt lng v
kh ln cha tng thy: 1.900.000 khu sng, 1.532 khu pho,
56.000 xe c gii, 1.074 xe tng v thit gip, 1.800 my bay, trong
c 600 trc thng, 50.000 my v tuyn v 70.000 my hu tuyn.
n thi k ny, sc trang b ca mt s ngy bng sc trang b ca
mt s on M. Cng nh vin tr M, lc qun v hi qun ngy
c M cho l mnh th t trn th gii, khng qun th ng th
mi trn th gii.

Trong lnh vc kinh t, M vin tr cho Thiu trn di 800 triu la
hng nm. Nh vy l tng hn trong thi k trc. Tuy nhin, nu
so vi mc tng ca vin tr qun s, th vin tr kinh t tng km
hn. Thc ra, M khng mun gnh vc qu nhiu trong lnh vc ny.
iu quan tm s mt ca M l cng c qun i. Cn nhng kh
khn kinh t (vt gi gia tng, lm pht, tht nghip, kinh t nh n)
th M mun Thiu phi t gii quyt ly phn ln.

Chnh v th cho nn trong thi k Vit Nam ha, v mt qun s
th qun s tng ln, trang b nhiu hn, nhng v mt kinh t th tnh
hnh ngy cng xu i.

T nm 1969, khi M bt u rt qun nh git, v nht l t 1973,
khi qun M rt ht, th nn kinh t trong vng Thiu kim sot i
vo mt thi k tiu iu, ri lon v kh khn trm trng.

Trong thi k cn qun M chim ng, hng nm M i cho Thiu
t 3 n 4 trm triu la ly bc Si Gn lnh M chi tiu. Thiu
dng my trm triu la c th nhp cng thm. Ngn sch c
thm tin. Th trng c thm hng.

Qun M rt i, na triu ci v tin cng rt theo. Mt i vi trm
triu la ngoi t, i vi ngn sch Si Gn l mt tn tht khng
khip. lp vo l hng , Thiu t ra nhiu th thu. Mc thu
thu nm 1969 l 67 t, nm 1970 l 100 t, nm 1971 t Cng vi
tng thu, Thiu cho lm pht vi tc phi m. Rt cuc, nhng kh
khn ca chnh quyn Thiu li trt ln u nhn dn.

Cng do ngoi t gim st nn hng nhp cng t i. Hng lot mt
hng t 1972 khng thy nhp vo na. Cc kho hng vi dn. Hng
ha cc ca hiu bt u tha tht.

Tng thu, lm pht v gim bt nhp khu- l ba ci l xo y
vt gi tng ln khng khip. Ch trong vng mt nm-1973-so vi
nm 1972-gi go tng 100%, gi ng tng 6 ln, gi phn bn, si,
xi mng u tng t 100 n 200%.


Do nhp cng b hn ch, nguyn liu, nhin liu, vt liu khan him
v tng gi, mt s x nghip thu hp sn xut, mt s x nghip ng
ca. Nng dn cng khng mua ni xng du chy my. Gi phn bn
tng ln. Thuc tr su nhiu ni khng c m mua. Trong nm 1973,
sn xut nng nghip gim st 20%. Qun M rt cn gy ra mt hu
qu ln na: hng triu ngi quen sng bng nhng ngh phc v
qun i M, nay bng mt ngun thu nhp. Hng ngn, hng vn
khch sn, tim n, tim nhy, phng tr, qun ru, qun bia, tim
may, nh tm hi, tim ct tc, git l trong nhng nm trc ua
nhau mc ln phc v v ht bc ca qun i M, nay vng khch
hn i. Hng chc vn ngi phi sn xut, nhng vn c thu nhp di
do bng nhng ngh lm , chy tc xi, p xch l, nh giy, bun
la, bun hng cng tin M nay bng tht nghip. Thi M chim
ng, ngoi s ngi ng c lm ngh t do k trn, cc c quan M
thu ti 15 vn cng nhn chnh thc, gm vin chc, cng nhn, k
thut vin, phin dch, li xe Nu k c gia nh h, th c ti 75 vn
ngi sng bng lng do M tr (AP 10-7-1970). M rt i, 75 vn
ngi ny cng mt thu nhp.


Theo B Kinh t Si Gn, n thng 9-1973, min Nam c ti 2 triu
ngi tht nghip, m 50% s ny l Si Gn (in tn 27-9-1973).

Tht nghip, thu nhp gim st, vt gi tng, thu tng lm sc
mua gim i nghim trng. Nm 1973, sc mua gim 50%. S ngi
n xin nm 1973 bng tng gp i cc nm trc. (in tn 10-10-
1973).

Nm 1964, khi nh a qun M vo Nam Vit Nam, Johnson v
Tylor nhiu ln n o, ngn ngi, s nhng phn ng quyt lit
trong x hi Vit Nam, trong c chnh quyn v qun i.

Nhng t 1969, nht l t 1972, vic M rt qun li gy ra nhiu
ni hoang mang trong hng ng chnh quyn, qun i v c mt b
phn dn c th quen sng nh s c mt ca qun i M. T
Chn hng kinh t vit: Bt mt qun nhn ngoi quc tc l bt mt
ngi chi tiu trn t nc Vit, bt ngoi t v bt li tc cho nhng
gii sng nh s hin din ca qun nhn y (Chn hng kinh t 29-1-
1970).

y cng l mt cch i ti ch thng tr mt quc gia: em li
ch vt cht p t ln trn s nghi k, t trng v thc v ch
quyn. Dng nhng kch thch vt cht lm t lit nhng phn ng
chn chnh. a ngi ta t ch s hi v cm ght ti ch quen dn,
t quen dn n d chu, t d chu n nghin ngp v do m tr
thnh n l.

Cnh khng hong ca x hi min Nam nm 1973 chnh l biu
hin ca trng thi n l . l hu qu ca s nghin ngp v
nhim c sau nhiu nm sng nh vin tr. Mt cnh tng u m bao
trm ln i sng cc th. u u cng thy ngi ta ni n kh
khn, m, ph sn, tht nghip, thiu thn, thu cao, gi t, hng
khan him

i ti u cng thy b mt nh a m. Lm sao sng? Hu
ht mi gia nh trong cc thnh th min Nam, tr nhng k giu c,
ang t cho mnh v cho nhau cu hi V chng ai tr li c
(Bo in tn 1-4-1974).

Mt k gi M nhn xt: iu m ngi M lo lng nht hin nay c
l l s tn ti v mt kinh t ca ch Thiu T thng 1-1973 r
rng l khng c lnh vc no m a v ca Thiu li sa st nhanh
chng nh lnh vc kinh t (G.Kolko. Bo Th gii ngoi giao, thng 7-
1973).

Mt k gi Php nhn xt: Khi nhn vo tnh hnh min Nam nm
1973, nhng ngi bi quan nht cha phi l cc chuyn gia qun s,
m l cc chuyn gia kinh t. Nhng bt cm ca Si Gn ang vi dn
i (J.C.Pomonti-S cung nhit mun lm ngi VN. dn tr.21).

Chnh Cooper, c vn kinh t ca s qun M Si Gn cng nhn
xt rng: Nn kinh t min Nam ging nh ang ngi trong ba tic
ca Damocles, si tc khng bit s t lc no (Damocles l mt
nhn vt trong c tch Hy Lp, c mi n d mt ba tic linh nh,
nhng trn u c thanh gm treo bng mt si tc, v khi nhn thy,
anh ta thy tic ch l mt ni hnh quyt).

Nu c li nhng t bo Si Gn nm 1973, ta thy nhan nhn
nhng li rn la v nhng kh khn kinh t.

Trong nm 1974 v u nm 1975, cc kh khn cng nghim trng
hn. Vin tr M gim dn, xung 1,5 t, ri 1,2 t. Chnh quyn Si
Gn la , nn n. Nhng Quc hi M t ra cng tay hn trc nhiu
trong vic sit dn ci vi vin tr li. Nhng li tng trnh ca Tng
thng M cng v hiu.

Thi ca Quc hi M dng nh l mt iu g mi m. Thc ra,
n cng c biu quyt bi ly nhiu con ngi tng h ht ng h
chin tranh Vit Nam. Sau hn 20 nm lao su vo vng chin, hn 20
nm ca vo ginh thng li, tn km qu nhiu, m tht bi
hin ra ngy cng r trc mt. Mt mi, chn nn, v trong
ch xm lc, lng trnh trch nhim-chnh l bn cht ca thi
bng quan ca Quc hi M lc .

Khi qun gii phng tin ti Xun Lc, Martin cn vit cho Thiu
mt bc th: Nu ngi M thy Qun lc Vit Nam khng nhng gi
vng c v tr, m cn thng c mt vi trn, th s gp phn a
n nhng khon chun chi mi, vi s lng y .

Nhng ngay mt chin thng nh b cng khng c.

Si tc t. Nu khng c vin tr M, th n t t trc na
rt nhiu.



8. Nhn li qu trnh xm nhp ca M vo min Nam Vit Nam

Sau khi im qua cc giai on lch s c th, c th thy c mt
s c im trong qu trnh xm nhp ca M min Nam Vit Nam.
Nm c cc c im , s hiu r hn v c cu, v s vn hnh
v nhng kt qu ca vin tr M, m ta s i vo trong cc chng
trnh sau.

-Vo Vit Nam, M b phn i v nh tr ngay t u

Vo Vit Nam, M gp mt tnh th khc hn nhiu ni. y M
khng ng ni vi tr gip cuc gii phng dn tc, m li ng vai
tr gip cho k th ca cuc gii phng . M n Vit Nam khng
c danh ngha chnh ng.

Ngay c mt s nhng nhn vt trong chnh quyn tay sai, chng
qua v li ch m phi da vo M, cn trong thm tm, nhiu ngi
cng khng a g M. C s ca M y rt yu.

- Vit Nam, M ch c c mt chnh quyn tay sai bn x km
ci v mc nt, chnh quyn khng cn ch da no khc ngoi sc
mnh ca M.

Nhng lc lng tin b ca x hi ng di l c cch mng.
Phn cn li m M nm c ch l nhng phn t mc nt ca x hi.
T Bo i n Ng nh Dim, t Nguyn Khnh n Nguyn Vn
Thiu, u khng cn th lc kinh t, chnh tr hay tinh thn.

Chnh v vy, trong trng Vit Nam, M khng tn cng tn ca lm
khng ch chnh quyn tay sai. Nhng cng chnh v th, M phi
tn rt nhiu cng nhiu ca nho nn v chng cho n khi sp
.

- Vit Nam, M buc phi dng n chin tranh. Ban u, ch l
cuc chin tranh n p, do tay sai thc hin, vi s gip tin, ca.
Vic khng thnh cng. M trc tip a qun vo, m rng
chin tranh vi quy m to ln. Theo nhng nguyn tc ca ch ngha
thc dn mi, th y l h sch, n ch dng n khi khng cn cch
no khc na.

-Tt c mi hot ng ca M Vit Nam mi nm trong khun kh
ca giai on bnh nh, cha chuyn sang giai on khai thc. Nu k
t ngy qun Php rt lui, cho n 30-4-1975, lch s xm nhp ca
M Vit Nam cng ti 21 nm. l mt thi k qu di do vi tc
xm nhp ca M cc nc khc. Nhng trong sut 21 nm , M
b nh lin tc, khng lc no c n nh, v cha bao gi hon
thnh c giai on bnh nh. Chnh v vy, ta thy M tn km qu
nhiu, nhng li cha thu v c g. iu nm ngoi kin ban
u.

-V tt c nhng c im k trn nn Vit Nam, M phi s
dng ti mc ti a sc mnh ca tin ca. Trong ton b lch s xm
nhp ca M min Nam, vin tr ng vai tr to ln, l cng c c
bn tin hnh chin tranh, mua chuc tay sai, rng buc dn
chng bng li ch vt cht, thay th cho ci sc hp dn ca lng
tm v l phi.

Nhng th on kinh t ph bin khc nh bc lt bng cho vay,
u t, khai thc ti nguyn, trao i khng ngang gi th Vit Nam
M cha to c iu kin thi hnh vi quy m ln.

Chnh v vy, khi nghin cu s xm nhp ca M vo min Nam
Vit Nam, v phng din kinh t, iu trc mt v ch yu nht l
tm hiu vin tr M, cc hnh thc ca n, c ch ca n, s vn hnh
ca n, tc dng v ngh ca n trong i sng x hi min Nam Vit
Nam.

Chng III: S lng vin tr-Nhng nhn xt s b

Vin tr M l g, gm nhng g?


Theo cc ti liu ca M v chnh quyn Si Gn, s lng vin tr
hng nm gm nhng ca ci tnh thnh tin m M cp cho chnh ph
Si Gn. S ca ci ny gm hai khon chnh: vin tr qun s v vin
tr kinh t.

Nhng nu xem xt vin tr M vi tnh cht nh nhng th m M
a vo chng cho cc th lc bn a, nhm dn ng cho s
thng tr ca M, th ci gi l vin tr khng ch bao gm nhng th
.

S ca ci hng trm t la m M trc tip chi ph Nam Vit
Nam, nhng hot ng ca hn na triu qun vin chinh M v ng
minh do M i th, s tin hng trm triu la do M i ly bc
Vit Nam chi tiu, s hng ha m cc cng tin (P.X) bn ra cho
qun M v c qun M tun ra th trng l nhng khon khng
c lit vo Vin tr M. Cc khon ny c nhiu nm cn ln hn c
nhng khon gi l vin tr. cng l nhng ca ci do M a vo
min Nam Vit Nam. Khi xem xt vin tr M, cng phi xem xt n
nhng khon ny.

Cch quan nim ny i hi nhng cch tnh ton khc v nhng s
sp xp khc. l mt kh khn. C nhng khon chng ti c th
sp xp li v tnh ton li. Nhng c nhiu khon khng s liu
tnh ton.


Chng hn, khng th no tnh c s ca ci vn thuc khu vc
qun s, do cc hot ng tham nhng, n cp, m lt ra th trng v
i vo i sng kinh t ca x hi.

Cng cha c s liu tnh s hng ha cung cp trong ni b
qun i, nh hng qun tip v v hng P.X, lt ra th trng l
bao nhiu, mc du ai cng thy s hng ha ny ng vai tr rt quan
trng i vi tnh hnh cung cu, gi c v tiu dng min Nam.


Phn ln nht ca vin tr l v kh v tin ca nui qun i.
Cho n nay, cha th no tnh ht c s vin tr tham gia
vo i sng kinh t nh th no. C bao nhiu ngn tn v n lt
ra th trng v t ko c bao nhiu ngn tn dy ng? C
bao nhiu vn tn st thp ph thi chin tranh cung cp cho cc
nh my cn thp?

Ngoi nhng kh khn do thiu s liu, chng ti cn gp kh khn
trong vic la chn v s dng nhng s liu c. S liu v vin
tr u l s liu do M v Chnh ph Si Gn cng b. Trong nhiu
trng hp, nhng con s ny b tnh sai. Gi v kh thng c
tnh thp mt cch gi to, do , phn vin tr qun s nh hn thc
t. Vin tr kinh t thng c thi phng, mt phn do nhng khon
vin tr qun s gn sang, mt phn do hng vin tr M c tnh
theo gi cao hn gi trn th trng quc t

Di y, chng ti trnh by nhng s liu c. C nhng phn
cha s liu tnh ton, xin ch i nhng kt qu khai thc
c sau ny. Nhng s liu c ghi y, chc cn c nhiu ch
khng ng vi s tht, do , vn nn c mt s d dt nht nh khi
xt on v phn tch.

Trc khi i vo phn tch cc con s v cc loi vin tr, cng cn
lu mt iu na: s gim gi la trn th trng quc t. Nh vy,
ngay c trong trng hp nhng con s di y l xc thc, th n
cng ch phn nh c s lng vin tr tnh ra la theo thi gi
hoc theo gi do M quy nh, ch khng phn nh tht chnh xc khi
lng ca ci thc t m vin tr M da vo min Nam Vit Nam.

Nu nhn mt cch khi qut v cc khon vin tr M Nam Vit
Nam, v cng mi ch xt ring v mt s lng, ngi ta c th nhn
thy ngay c im sau y:


Th nht, khi lng vin tr M cho min Nam Vit Nam nh vy l
rt ln.

S chi ph trc tip ca M cho chin tranh Vit Nam trong thi k
chin tranh cc b ln ti 20 t 1 nm, bng 1/3 ngn sch quc phng
M v bng 1/10 tng ngn sch M.

Ring s vin tr cho Si Gn trong 21 nm l 26 t la. l con
s cao nht ca vin tr M ti bt c nc no khc trn th gii k t
sau i chin th gii ln th II.

Nu ch xt ring vin tr kinh t, th tng s cng ti 12 t la.
cng l mc cha nc no trn th gii nhn c.

n , th trng ln nht ca M ng Nam , trong 20 nm t
1951 n 1970, nhn c tng s vin tr M l 9,3 t la. Trong
22 nm, t 1945 n 1967, M vin tr cho Philippin 1.982,8 triu
la, cho Thi Lan 1.182,3 triu la, cho Indonesia 983,8 triu la.
Tnh trung bnh, vin tr M cho Nam Vit Nam thng chim khong
mt na tng s vin tr M cho ton ng Nam .

chu Phi, tnh trong 25 nm, t 1946 n 1970, tng s vin tr
M cho tt c cc nc Phi chu l 4,9 t. Trong , nm cao nht, nm
1964, ch t ti 474 triu. Tnh trung bnh th mi nm vin tr M cho
ton chu Phi ch vo khong hn hai trm triu, bng 1/5 mc trung
bnh mt nm ca Nam Vit Nam. Cn nu xt ring tng nc th vin
tr M mi nm ch vi chc triu la (Stewatt Smith. U.S,
Neocolonialism in Africa. Progress Publishers, Moscow, 1974, P.79).

Nu em so snh vi kh nng sn xut ca bn thn min Nam
Vit Nam, cng thy s lng vin tr l ln.

Thu nhp quc dn ca Nam Vit Nam hu nh cha bao gi vt
qu 2 t la hng nm (C mt vi nm sau ny, theo s liu ca
Chnh quyn Si Gn, thu nhp quc dn ca min Nam t trn 2 t
la. Chng hn nm 1972 l 2,2 t, nm 1973 l 2,35 t S tng
trng thc ra do 2 nguyn nhn chnh: Mt s ln gi tr nguyn
liu nhp cng tnh trng vo gi tr ca sn phm x hi. Gi tr
tng sn phm tnh bng tin Si Gn c quy ra la theo t gi hi
chnh thc, thp hn t gi thc t.). Vin tr M, tnh bnh qun mi
nm ti hn 1 t. Trong 5 nm cui cng, vin tr M hng nm trn 2
t, tc l ln hn tng s ca ci do bn thn min Nam lm ra. Nu
tnh ring vin tr kinh t, mi nm cng ti gn 1 t, tc l bng na
s thu nhp quc dn ca min Nam. Chng ta bit, mt quc gia
mun tng gp ri thu nhp quc dn thng phi mt t 5 n 10
nm tht lng buc bng v ra sc pht trin sn xut, vi tc tng
t 5 n 10% hng nm. Chnh quyn Si Gn th khng lm nh vy
m mi nm c thm mt s ca ci bng tng s ca ci t lm ra!

Th hai, nu theo di mc tng gim ca vin tr qua cc nm v
lin h vi cc giai on pht trin ca chin tranh, c th thy ngay
mt mi quan h: s lng vin tr thay i theo cng chin tranh
xm lc. Mi lin h ny phn nh r thc cht ca vin tr M thi
.


im qua cc giai on c th, thy nh sau:

Thi k 1954-1960, vin tr M cn mc thp-trn hai trm triu
la mi nm. y l lc M mi mua li thuc a t tay Php. Mt
phn gi mua c ng trc t nm 1954 (1,7 t la). M hy
vng sm to ra mt tnh trng n nh, i vo khai thc. V vy,
vin tr c khuynh hng gim dn. Vin tr cho vay bt u c p
dng mt phn. Trong lch s xm lc Vit Nam ca M, y l giai
on duy nht chm xut hin hin tng k trn. Tuy vy, n cng l
mt dp ta kim nghim mt tnh quy lut: nu M hon thnh
giai on bnh inh, th s ca ci a vo s t i v s ca ci a ra
s ln ln.

Trong thi k chin tranh c bit, vin tr M tng ln r rt, t 4
n 5 trm triu la mi nm. Vin tr cho vay hu nh khng c
na. Vin tr qun s tng mnh nht. Ngoi ra, s chi ph trc tip
ca M cng ti vi trm triu la mi nm. Vi tng s chi hn 1
t 1 nm, M vn khng mua c thng li cho qun i Si Gn.

Trong thi k chin tranh cc b, vin tr tng vt t trn 1 t
nm 1964 ln khong 2 t nm 1966. Nhng con s ny cha phi l
con s quan trng nht. M a hn na triu qun vo trc tip
tham chin, vi s ph tn hng nm hn 20 t la, gp 10 ln tng s
vin tr cho Thiu. Nh vy, M x ti 1/3 ngn sch quc phng M
vo chin tranh xm lc Vit Nam. L k giu nht th gii t
bn, trong lch s M, cha bao gi M t ra thiu kh nng ti chnh
khi gii quyt mt vn quc t no . Nhng vi cuc chin tranh
Vit Nam, mc chi ph hn hai mi t hng nm l mc khng th
chu ng ni trong mt thi gian di. V li, n vt qu xa nhng
d kin ban u ca M. Nhng ci u tnh to trong Quc hi v
trong Chnh ph M buc phi tnh n mt gii php khc.

Trong thi k Vit Nam ha chin tranh (1969-1975), s lng
vin tr M cho Thiu tng ln ti mc cao nht. C nm ln ti gn 4
t la. Trong , vin tr qun s chim phn tuyt i ln. Nhng
nh Vit Nam ha, s chi ph trc tip ca M (khon nng nht trc
) li gim bt, t 18 t nm 1970 xung khong di 2 t t nm
1973. Nu cng cc khon, ta thy mc hao ph ca M gim i nhiu.
Vin tr trc tip nhiu hn, nhng li tr gi r hn cho cuc chin.

T nm 1973, s vin tr cho chnh quyn Thiu cng gim dn.
Nguyn nhn ca s gim vin tr lc ny hon ton khc vi giai on
1959-1960. Thi k 1959-1960, M gim vin tr v ngh rng giai on
bnh nh sp kt thc. Cn thi k 73-75, M gim vin tr v khng
cn hy vng thng c cc lc lng gii phng na. Trc y, M
khng di g tip tc tr gi cao cho mt thnh qu m M tin l gn
nm chc. By gi, M khng di g tip tc tr gi cao cho mt thnh
qu khng hy vng g n na.

Th ba, phn ln ca vin tr l vin tr qun s.

T l cng ngy cng tng ln. cng l mt c im ca vin
tr M.

Th t, t l rt cao ca vin tr cho khng ti Nam Vit Nam l mt
hin tng khng ph bin.

c im th nht, khi so snh s lng vin tr M ti mt s
nc, ta thy vin tr cho Nam Vit Nam ln hn so vi bt c nc
no trn th gii. n c im th t ny, cng thy ht s u i
: Khng nhng s lng vin tr rt ln, m phn tuyt i ln ca
vin tr li l vin tr khng hon li.


Chng IV: C ch v cc hnh thc vin tr M

1. Vin tr qun s trc tip

Nh ni, y l phn ln nht ca vin tr M. Tuy nhin cc con
s thng k chnh thc cha phn nh ng khi lng thc t ca vin
tr qun s. i vi loi vin tr ny, Chnh ph M khng mun a ra
con s thc. Nu con s ny ln qu th Quc hi M kh thng qua.

B Quc phng M c nhiu th thut h thp con s danh ngha
ca vin tr qun s.


Mt l, ch lit v kh, qun trang, dng c qun s vo vin tr
qun s. Cn phn tr lng v ph cp cho qun i th khng nm
trong vin tr qun s. Cho n nm 1964, th khon ny thng ln
hn c phn vin tr v kh v qun dng (Theo s liu ca UPI
ngy 27-5-1964 th s chi cho hai khon ny nh sau (triu la)

Mc du khon vin tr ny cng do M tr, song n li b gt sang
mc vin tr kinh t. Bng cch , con s vin tr qun s b thu nh
bt i, v con s vin tr kinh t li phnh ln tng ng.

Hai l, khi tnh ton vin tr qun s, gi v kh v qun dng
c h thp gi to. Theo Hip php M, B Quc phng c mt s
c lp nht nh i vi Quc hi. Vin tr qun s do B Quc phng
nm. B ny ch trnh trc Quc hi con s vin tr tnh bng tin.
Trong thc t, B Quc phng c th chi mt s hin vt c gi tr ln
hn s tin , bng cch bo co gi thp hn gi thc t. Khi tr tin
cho cc cng ty sn xut v kh, B Quc phng c nhiu th thut
trang tri bng nhng qu ring m n c php s dng c lp
(iu ny nhiu ln b bo ch M t gic).


Ba l, c mt s v kh, qun dng, vt liu xy dng quc phng
dc tun cho qun i bn a bng nhiu con ng khc, ngoi
con ng vin tr qun s trc tip: Bn rt r hoc cho khng qun
ngy mt s ln trang b tha ca qun M Vit Nam v cc cn c
khc, lit nhng th vo mc v kh ph thi ca qun i M. Trao
li cho ngy qun nhng v kh v dng c chin tranh theo nhng yu
cu t xut, tnh vo khon chi c bit cho cng tc phng th i
ngoi ca B Quc phng M. Theo tin UPI ngy 6-3-1973, th t
thng 11-1972 n thng 1 nm 1973, trc khi k Hip nh Paris, M
tranh th a ti 6 t la v kh vo Nam Vit Nam, trong , mt
phn ng k l thuc loi vin tr ny.

y khng i su vo nhng cch tnh ton v nhng th thut
. iu cn ni l: do nhng th thut trn, s lng vin tr qun s
thc t ln hn nhiu so vi con s 13 t trong thng k chnh thc ca
M.


By gi ta xem xt s vin tr khng l tham gia vo i sng
kinh t nh th no.

Vi khi lng vin tr khng l v v kh, qun trang, qun
dng, xy dng cc cn c v cc phng tin cho c triu qun lnh,
cng thm nhng mn tin ln tr lng cho hn 1 triu qun ny
(khon ny s ni mc sau), vin tr qun s M to ra Nam
Vit Nam mt i qun nh thu hn 1 triu ngi.

Xt v mt kinh t, iu c ngha th no?

N c ngha l c hn 1 triu ngi c cng n vic lm, c thu
nhp, m khng sn xut, khng sng to ra ca ci g c. Khong 4-5
triu v, con, cha, m ca hn 1 triu qun lnh ny cng c hng
mt phn thu nhp . Trong mt phn t nc cha y 20 triu
dn, m nn sn xut cn cha thc n v dng ti thiu cho s
dn , li c th tch ra c hn 1 triu ngi lao ng chnh cng 4-
5 triu ngi trong gia nh h ch sng nh vo ngh cm sng, mt
ngh phi sn xut nht trong nhng ngh phi sn xut. l mc k
lc trn th gii. Ngay c nhng nc giu c nht v nhng nc v
trang cao nht, cng cha bao gi t ti c mc . Chnh l nh
vin tr M, Nam Vit Nam c k lc ny (Theo tnh ton ca
cc nh qun s, th trong hon cnh th gii hin nay, mc qun s
ca mi nc thng ch vo khong 1-2% dn s. l mc thch hp
vi kh nng kinh t, vi trnh tiu dng do kh nng quy nh v
vi c trnh trang b k thut hin i).

Nhng vn khng ch c nh vy. Hn mt triu con ngi, khi
c nui theo cch , v c v trang, th lm g cho kinh t?
Tn ph thi! Ai m tnh ht c ci tc dng ny l bao nhiu t la.
Nhng y li chnh l ci ngha c bn, ci tc dng ch yu ca
vin tr qun s.

Ngoi hai s ng gp ht sc tri ngc nhau k trn, trong vin
tr qun s trc tip, cng c mt phn ca ci lt sang khu vc kinh
t, di hnh thc vt cht. Con s ny khng ai tnh ht c. Nhng
chc chn l c nhng con ng chuyn dch :


-Hng nm c mt khi lng rt ln ph thi chin tranh c
em bn cho cc nh thu v nh bun. Trong , phn ln l kim loi.
mt t nc hp, m trong hn 20 nm qua, chin tranh vo
ti hng trm triu tn bom, hng t vin n cc loi, hng chc vn
xe qun s, hng ngn tu chin v my bay, m k dng nhng th
li b thua lin tip v lin tip c trang b li, th khon ny l
mt khi lng ng k. Ta bit, min Nam cha khai thc c mt
gam qung st no, nhng cng c 3 nh my cn st kh ln. N c
mt kho nguyn liu rt r, v gn nh v tn, l nhng xe tng,
t, i bc v sng b h hng. Ngi ta c tnh s st thp ph thi
ny ti vi triu tn. Mi nm, nh th nguyn liu ny, min Nam nu
li c t 5 n 6 vn tn thp. Nhng ng v n cc loi, sau khi
bn, cng c cc tng t bn ngm ra ngoi. Ta bit, trong cuc
chin tranh min Nam, n dc c tiu th nhiu hn bt c
ni no. Theo Gabriel Kolko, Si Gn tiu th n nhiu gp 20 ln Vit
Cng (Bo Php Th gii ngoi giao, thng 7-1973). Vi mc tiu th
, ngnh ch bin ng min Nam cng c c mt kho nguyn liu
di do, mi nm sn xut c vi ngn tm dy ng v ng l.
Hn hai chc vn tn dy thp gai cng l mt kho ti nguyn phong
ph, m ni no cng c. Chng hn, ring Gia nh, trong 1 nm
1963, c vin tr 5.600 tn dy thp gai v 16 vn cc st. S sn
lng trn 3 ngn tn inh cc loi ca min Nam l da trn ci c s
nguyn liu ny. C nhng nm s st thp v ng ph thi ca chin
tranh qu nhiu, ngy quyn cn em xut cng ly tin. Nm
1972, xut cng ti 18.144 tn gang, st, thp nt v 3.877 tn
ng nt. Ring tin xut cng st thp vn chim 11% tng s thu
v xut khu nm 1972 v 13,5% tng s thu v xut khu nm 1973!
Lut php M quy nh rng n do M vin tr l bn, v ng cn
li vn l ti sn ca Nh nc M, cm em cho hay em bn. Nhng
chng c mt chic ct tt no c tr v cho M c (T 1973, sau
Hip nh Paris, M k vi Thiu 1 bn tha hip cho ngy quyn c
bn v n ly tin b vo mt chng trnh c bit, ngoi ngn sch.
Tng s ng em bn l 20.000 tn, gi mi tn 1.000 la). Nh
Smith nhn xt: v n Vit Nam sn sinh v nui dng c mt
ngnh cng nghip, ng thi cng l mt mnh t mu m cho nn
tham nhng (Smith dn). Nhiu s quan ngy th nhn rng c khi
ch v cn tiu mt mn tin no , chng hn tu mt chic xe hi
kiu mi, m hn h lnh bo ng v cho bn nh ma vo vng gii
phng. Sau , ngi ta thy c nhng xe ti n dn dp i my
chc vn v n ph thi. Kt qu l: cp ch huy th c tin tu xe
hi, cc nh bun c li ln, nh luyn ng th c nguyn liu. Cn
my vn ci u n bay n u, l vic ca th gii bn
kia.

Trong vin tr qun s, ngoi v kh v dng c qun s, cn c
nhiu th vt dng thng thng, khng ch dng cho chin tranh, m
c th dng trong i sng hng ngy: xng, du, xe c v ph tng,
sm lp, vi bt, d, qun o, giy dp, ba l, cc thit b dng trong
cc doanh tri nh t lnh, qut in, my iu ha nhit , cc loi
vt liu xy dng, nht l tn v xi mng, v s th n, vt dng c
nhn v thuc men ca qun i Nhng th ny c M cung cp
kh rng ri, thng l vt xa mc tiu dng thc t ca ngy qun
(Ly v d v qun o. Nm 1966, Thiu c hn 60 vn qun. Nhng
ring trong nm M t Nam Triu Tin sn xut 84 vn b qun
o cho lnh ngy. Con s ny cng vi s pht, s cn li trong kho
v s do cc ngun cung cp khc, vt rt xa kh nng tiu dng
ca qun ngy. S Sn phm thng du l c s vt cht cho
cc ch tri v cc sp hng c min Nam bn y qun o lnh,
vi gi mt chic ch bng 1 bao thuc l, hoc 1 bt ph): Do bn cht
ca k xm lc, M ch c th da vo mt sc mnh l v kh v tin
ca. Do , M thc kh c th keo kit. Qun ngy, l k nh thu,
chng bao gi phi xt xa cho ti tin ca M, chng c l do g m
phi tit kim, ch xi nh ph. Chnh cc nh bo M nhn xt
rng t thy u qun lnh xi ph phm ti mc in lon nh min
Nam. Mt chic t v knh, bp v, c khi ch thng lp, l c th thi
ngay. Cn g sa cha, khi trong kho c snc nhng ci mi!

Nhng ng rc quanh cc tri lnh l mt ngun sng ca nhiu
ngi v l nguyn liu ca nhiu ngnh kinh t.

Ngoi s phung ph ra, nh mt dn biu Si Gn nhn xt: min
Nam ny, mi ngi lnh cng l mt nh kinh t hay mt nh kinh
doanh (Chn hng kinh t 3-1969). H khng ch tiu ph ca vin
tr, m cn tun ra th trng bng v s cch khc nhau: n cp, bn
r cho cc nh thu, nhng li cho gia nh qun nhn, em bn cho
cc ca hng c

i vi mt qun i ang sng trong hon cnh chin tranh c lit,
li lun lun b nh thua, th khng kh g khai nhng th b n
cp v em bn l b hy hoi bi Vit Cng, lit nhng th cn tt
nguyn thnh nhng ph thi Vic nhng on xe qun nhu lng
lng dng lai trc mt ngi nh no , trt li hng tn xi mng, tn
l, dy ng, hng trm hm binh phc, hng ngn thc vi bt l
chuyn thng thy trn mi no ng.

Trn cc con sng Nam b, cc on tu ch nhin liu qun s,
theo s hn trc, thng bn sch hoc mt vi x lan xng du cho
con bun, c khi bn cho c cc c quan tip liu ca qun gii phng,
vi gi rt r v vi thi rt nim n. i vi bn ny, bn hng
vn qu n vo vng gii phng c v ng em bn, hay bn cho
qun gii phng c on tu ch xng du ly tin, th cng nh
nhau. Xe Jeep qun dng khng c trong danh mc cc hng nhp
cng. Nhng min Nam c ti 3-4 vn xe Jeep ca t nhn (Nim
gim thng k 11973, Si Gn, tp IV, t.72). N cn u ra, nu
khng phi l t qun i, t vin tr qun s? Cn vt liu xy dng,
ngi ta c tnh, c trong 10 ngi nh mi xy ct, c t nht l 2 ngi
nh c xy dng bng nhng th ly cp hay mua r trong qun i.
Cn phn ln cc ngi nh khc th cng dnh dng t nhiu: hoc xi
mng, hoc ct thp, hoc tn l, hoc gch men, hoc ng nc, hoc
nh xe qun s chuyn ch, hoc do tng t ly tin n cp v tham
nhng xy (in tn 2-6-1973).

l i vi nhng ti sn ln. Cn i vi nhng dng lt vt
th bn chng thng em bn r cho bt c sp hng no bn ng
ly tin nhu nht. Ai n min Nam u thy r nhng
dng ca qun lnh trn ngp th trng n mc no. Trn nhng ch
tri mnh mng, trn nhng sp hng nhan nhn khp mi ph, mi
ng, bao gi cng thy trn y nhng dng qun i: giy lnh,
o ma d chin, ba l, d v dy d, vi bt cc c, qun o rn ri,
mn lnh, n pin M, dao qun dng M, bi ng M, ng nhm, a
bn C nhiu th khng c k hiu g l ca ring qun i, nhng
nhng ngi tiu dng min Nam th bit rt r l n ch c trong tri
lnh thi: Qut trn M, qut bn M, my v tuyn truyn hnh M,
bn gh v ging M C mt s mt hng ghi r l ch dng cho
qun i, cm bn ra ngoi, nh thuc l, n pin, x phng qun
nhu nhng vn thy bn y ng, m chng c ai b bt, b cm v
chuyn c.


Rt cuc, i qun ng hn mt triu ngi khng ch l mt lc
lng tiu dng v ph hoi, m cn l mt i qun ng o cung
cp hng ha di do v thng xuyn cho x hi.


-Ngoi cc ph thi v n cp, qun i cn tung ra x hi
mt lng hng ha ng k mt cch cng khai, c coi nh hp
php: nhng nhu yu phm bn cho binh lnh v gia nh binh lnh theo
gi u tin, r bng 1/3 gi th trng, gi l hng qun tip v.
Qun tip v l mt h thng t chc trong qun i, chuyn lo phn
phi cc nhu yu phm cho binh lnh v gia nh binh lnh. Hng qun
tip v do B Quc phng ngy mua bng ngn sch ring, m ngn
sch ny cng nh vin tr M m c. y l mt mn li thc s ca
qun ngy v gia nh ngy, m vin tr M em li, nh mt trong
nhng th on vt cht m lnh nh thu v rng buc h. l
lnh nh thu, th khng di g m chu gian kh, thiu thn. Nu i,
nu thiu n, thiu ht, thiu dng, th o ng, binh bin, ln
cng M ngn chn nguy c bng nhng hng ro hng ha
y p. Binh lnh mua dng mt phn, cn em bn li phn ln
kim li. Chin tranh cng c lit, yu cu ng vin cng ln, mc tan
r cng cao, th hng qun tip v cng phi nhiu hn, bn cng
rng ri hn. n nm 1972 M-ngy m rt rng din cp th mua
hng qun tip v. S th cp thm nh sau: 250.000 th cho cu
binh, 108.540 th cho ph binh, 734.736 th cho c nhi, 184.930 th
cho v ga ca lnh, tng cng l: 1.278.000 (Ti liu ca Cc ch
vn, B Quc phng). Nu cng vi s th mua hng ca hn 1 triu
lnh ti ng, th c tt c hn 2 triu cun s mua hng qun tip v.
Ngy xa, cc vua cha tr cng cho quan li v tng s bng rung
t. Vi rung t , h thu t hay canh tc sng. Cc tm th
mua hng kia cng gn ging nhng mnh lc in, cng l mt th
bng lc. Rt cuc, 2 triu tm th mua hng ny to ra mt ngun
sng b sung cho vi triu con ngi phi sn xut, ng thi, cng to
ra cho th trng min Nam hn 2 triu ngi cung cp hng ha.




2. Vin tr thng mi ha

Loi vin tr ny thng c gi l chng trnh nhp cng thng
mi (CIP-Commercial Import Program) hoc vin tr h tr quc
phng (DS-Defense Support).

y l khon quan trng nht trong cc khon vin tr kinh t. S
lng hng nm ca khon vin tr ny hu nh bao gi cng ln hn
cc khon vin tr kinh t khc.

Khon vin tr ny cn c mt c im: N tng i n nh, t
ln xung tht thng nh cc khon vin tr khc.

Vi cc c im trn, vin tr thng mi ha chnh l ci phu ln
nht, trt u n nht phn ln hng ha vo min Nam Vit Nam
(ch c hai nm t nht vo khong mt trm triu la, cn phn ln
cc nm u trn hai trm triu la, c nm ln ti gn 400 triu
la).

Ti sao li gi vin tr l vin tr thng mi ha, hay chng
trnh nhp cng thng mi, h tr quc phng?

Xt c ch ca n s hiu ra.


Nu trnh by vn tt, th c ch ca n nh sau:

Hng nm, Chnh ph M nh trc mt s tin, tnh bng la,
dnh cho cc khon vin tr ny. M khng cp thng s la cho
chnh quyn ngy, m ch thng bo cho ngy bit l c vin tr s
tin k trn nhp cng cc th hng ha cn thit. Cn c vo s
tin k trn c thng bo , chnh quyn ngy thng bo li cho cc
nh nhp cng, lp chng trnh nhp cng.

Cc nh nhp cng (c nhn hoc cng ty) cn c vo tnh hnh th
trng, li li, v cng cn c vo nhng kh nng chy cht vi cc c
quan c thm quyn, lm n xin php nhp cng. Trong n phi ni
r nhp nhng mt hng g, bao nhiu, ca nc no, ch bng tu
nc no, hng ti u, bn u, gi bn v thi hn tiu th
ht

Ni xt duyt nhp cng cc n ny khng phi l Chnh ph ny,
m l phi b vin tr M (USAID). Cn c trn nhng s tnh ton li
v hi theo quan im ca M, c quan ny hoc bc b, hoc chp
nhn, hoc sa i, hoc thm bt mt s im c th trong cc n,
ri cp nhng giy php nhp cng.

Ngi c cp giy php nhp cng n np tin cho y ban nhp
cng, thuc Ngn hng quc gia. Tin np vo l tin Si Gn, tnh t
tng s la ph tn nhp cng quy nh trong mi giy php nhp
cng (gi hng nhp + chi ph vn ti). T gi hi oi trong vin tr
thng mi ha l t gi do M quy nh, thng thp bng hoc 2/3
t gi hi oi thc t trn th trng.

Ch n lc ny Chnh ph M mi dng n nhng ng la trong
ngn khon vin tr tr thng cho nhng ngi bn hng v nhng
ngi chuyn ch, theo s tin quy nh, cho nhng cng ty hay
nhng nc nh trong cc giy php nhp cng.

Hng ln ng ti Vit Nam, ti ni nh. Cc nh nhp cng
ti nhn hng di s kim sot ca nhn vin phi b vin tr M. Khi
s lng cc mt hng ng nh trong giy php th nh nhp cng
np thu nhp cng, a hng v, bn ra th trng.

Tt c s bc Si Gn m cc nh nhp cng np ti y ban nhp
cng tr cho hng nhp c b vo mt qu c bit, gi l qu i
gi (Counter part Fund). Qu ny chnh l mt ci i nc ca ngn
sch ngy quyn (Ngun thu ca qu ny, ngoi khon trn cn c tin
bn hng vin tr nng phm tha (s ni mc sau). Phn chi ca
qu ny, ngoi s ln nht b vo ngn sch, cn c mt khon trch ra
cho cc c quan vin tr M v i s M chi dng).

Qu i gi do phi b vin tr M qun l va cp cho ngn sch
ngy theo tng qu, ch yu i th phn tr lng binh s ngy
trong ngn sch quc phng.

Nh vy, c th hiu v sao gi loi vin tr ny l thng mi
ha, l chng trnh nhp cng thng mi, l h trc quc phng.


By gi, ta xem xt, v sao khon vin tr ny khng th thc hin
theo mt cch no khc hn, m bt buc phi thc hin theo mt c
ch rc ri v c nhiu khu nh vy? Ti sao M khng cp thng la
cho ngy, hoc cp thng hng ha cho ngy? Ti sao li t ra t gi
hi oi qu thp nh vy? Ti sao phi lp ra ci gi l qu i gi
cng nhng quy ch s dng phc tp i vi qu ?

Nh ni, ci tt yu khch quan i vi M l phi vin tr,
nui sng chnh quyn bn a v chnh quyn ny nui sng nhng
cng c ca n, ch yu l qun i. l ci gi M phi tr. Kh
khn cng ln, chnh quyn tay sai cng thiu sc sng, nhim v m
M bt n m ng cng ln, th phi tr gi cng cao.

Vn ch cn l tr gi theo cch no c li nht, xt v cc
mt qun s, chnh tr, kinh t v tinh thn.

M c th tr gi bng cch trc tip tr lng cho ngy qun, ngy
quyn v chi cc khon cho b my ny c khng? Nh th chng
n gin hay sao? chnh l bin ph m Php trc y lm. S
n gin v hnh thc li km theo nhiu s phc tp hn nhiu v t
chc v qun l. Hn na, nh th th khng cn ci danh ngha chnh
quyn bn x c lp. cho chnh quyn ny t qun ly b my
ca n, M ch c th bm tin cho b my ny v gim st s hot
ng ca n. chnh l cch lm hp tnh hn.

Nhng bm tin bng cch no?

M c th trao thng la cho ngy khng? Theo phng thc ny
th ngy s ly s tin la mua hng ha, ban ly tin, v lm c
s pht hnh tin, b vo ngn sch. Lm nh vy th M mt la
thc s. ng la vin tr chy qua tay ngy quyn ra cc nc
ngoi, nn chy mu vng thm nghim trng. Hn na, th trng
tiu th min Nam, ci m M phi ca ci v mu chim ly,
li khng cn l ni c chim ca hng ha M na. Khng th mt
khng la cho ngy ngy bn th trng cho cc i th ca M.


Ci c ch vin tr thng mi ha gip M g c th b ny.

Nh vy th M vn thc hin c ci mc ch vin l tr cp cho
ngy quyn. Nhng la M khng lt ra khi nc M. Hng ha ca
cc cng ty M c thm mt c hi tiu th. Theo con ng vin
tr, n lt thng vo th trng min Nam mt cch trn tru, d dng,
khng b hng ro thu quan ngn cn, c th tnh gi rt cao m
khng b hng ha cc nc khc cnh tranh Ni chung, hng ca M
a vo min Nam thng t gp ri hoc gp i (ty loi) hng
ca cc nc khc. Tu M tnh cc t gp t 2 n 4 ln. Rt cuc,
trong thc t, c mt trm la vin tr, th M dng ci ko gi c
quyn ct li vi chc la. Nu ngy khng chu mua hng M v
thu tu M ch, th phi b vin tr M khng duyt!


Tr gi cho s xm lc tt nhin phi tn km. Nhng phi tm
cch tr gi no t tn km nht, c li nht- l vn c bn t ra
cho vin tr M, m vin tr thng mi ha l mt gii php.

Sau chuyn mua hng, l chuyn t gi hi oi. Nh ni, t gi
hi oi trong vin tr thng mi ha thng ch thp bng hay 2/3
t gi t do. Ti sao nh vy? y l mt n hu chng? M b thit
thi chng? Ai c li trong vic ny?

Trc ht, xt v pha M. C khng t ngi hiu lm rng hi
sut thp l mt s chiu c ca M i vi ngy quyn. Thc ra, hi
sut thp y khng thit hi g cho M c. M khng i la ly bc
Si Gn. M cng khng bn hng cho ngy bng bc Si Gn. S
lng vin tr hng nm do M nh trc, v tnh bng la. S la
c dng mua hng cho Nam Vit Nam, gi hng tnh bng
la. Hi sut cao hay thp th M cng ch mt by nhiu la v mua
(cng l bn) c by nhiu hng ha.


Vy, hi sut trong trng hp ny ch l vic ni b ca Nam Vit
Nam. Ni ng hn, n ch lin quan n ngn sch ngy quyn v nh
nhp cng. Ta ly mt v d c th: Nm 1967, hi sut quy nh lc
l 1 la n 80,8 ng bc Si Gn. Hi sut t do lc l 1 la n
164 ng bc Si Gn. Vy, c mi la hng vin tr, cc nh nhp
cng ch np cho Nh nc ngy 80,8 ng bc Si Gn. Nu h i
ch en mua 1 la hng ha , h phi b ra mt s tin gp i:
164 ng. Vy, y, coi nh cc nh nhp cng c mua hng ngoi
ha vi gi r bng na gi thc t trn th trng quc t. l ci n
hu m hi sut thp em li cho h. Nhng ch l khu u thi.
Cn bao nhiu khu tip theo na.

S tin m cc nh nhp cng bt ra c ti y ban nhp cng,
nh hi sut thp, th h li phi np ti Nha quan thu khi nhn hng
ha v bn. S np bng, hoc gn bng, hoc hn c s li m h
c nh hi sut thp. Nha quan thu chng qua cng l mt ci ca
khc ca ngn sch. S tin thu ca n, cng ging nh tin trong kt
ca y ban nhp cng, u chy v ngn sch. Nh vy, ci m chnh
quyn nh ra cho cc nh nhp cng ci ghi-s ca y an nhp cng,
th n li ngi sau ci ghi-s ca Nha quan thu ly li.

Rt cuc, vic h thp hi sut ch l tr nh bn sang ao.

Nhng v sao li phi by ra ci chuyn phin toi ? ng no th
cng thu c v cho ngn sch, sao khng nh gi nhp theo hi sut
thc t, thu mt ln cho gn?

Ta s hiu l do ca ci tr phin toi ny, nu lu n hai yu t
sau y:

-Thu nh trn hng nhp cng c rt nhiu mc khc nhau.

-S tin m y ban nhp cng thu theo chng trnh nhp cng
thng mi c coi l tin ngoi vin, cn tin thu thu nh trn
hng nhp cng th c coi l ti nguyn quc gia.

H thp hi sut c hai iu li:

Th nht, c th thng qua cc sc thu m vn dng mm do v
linh hot cc chnh sch phn bit i x i vi mi loi hng nhp
cng, i vi mi quc gia bn hng cng nh i vi mi nh nhp
cng.

Ta bit, hi sut l mt t l thng nht (t ra l trong khun kh
vin tr thng mi ha). Do tnh cng nhc , n khng th dng
lm cng c thc hin chnh sch nng , khuyn khch hay hn
ch i vi mi loi hng nhp cng v mi nh nhp cng.


Nu nng hi sut ln ngang hi sut thc t th ngn sch s thu
v y tng gi tr hng vin tr. Nhng nh vy th nh nhp cng
no cng phi np s tin hng nhp cho ngn sch v loi hng
no cng c gi nhp cng ngang gi trn th trng quc t.

Cng khng th thc hin phn bit i x bng cch p dng qu
nhiu hi sut khc nhau. Vic s v cng kh khn, phc tp v
nn bun bc s lm cho s phn bit i x mt ht tc dng. V li,
thc kh m kim sot c xem k c hng hi sut thp c nhp
ng loi hng ng khuyn khch, hay hn li nh tro ngn khon
cho k khc. Bng t lt v gi mo giy t, hn cng c th dng
ngn khon nhp th hng m hn thy c li cho hn nhiu
hn


Cc chuyn gia kinh t M bn tnh nhiu v vn ny. H thy
cch tt nht l h thp hi sut xung ri thu hi bng mt h thng
thu nhp khu, l ci c th vn dng c ng hn rt nhiu.

Thu nhp cng c chia ra thnh ba loi khc nhau, nh ba tm
li ht ly phn gi tr cn li ca hng vin tr: Thu quan, thu
kim c, thu phn sut qun bnh. Mi loi thu ny chia ra nhiu
mc, chnh lch rt ln. Thu quan t 15% n 210% gi nhp (gi
hi sut chnh thc). Thu kim c nh vo 1.500 mt hng nhp-b
lit vo loi xa x- t 80% n 500% gi nhp. Thu phn sut qun
bnh nh vo hng ha nhp ca nc no hay cng ty ngoi quc no
bn r hn gi bnh thng (so vi gi hng ca M), c mi la
hng nhp phi np thm t 5 n 210 ng bc Si Gn. Ngoi cc
loi thu nh thng vo hnh nhp cng, cn c cc loi thu sn
xut, thu ni a V cn bn, nhng th thu ny cng l nhng ci
li chn cc chng ng tip theo, nhm ct xn thm mt phn
na gi bn hng nhp cng (nh vo nhng nh sn xut s dng
nguyn, nhin liu v my mc nhp cng, nh vo nhng hng ni
ha sn xut bng nguyn liu nhp cng).


Rt cuc, bng h thng chng cht cc loi thu, chnh quyn bn
a thu hi c gi bn hng vin tr, khng nhng bng m nhiu
khi cn ln hn so vi gi mua tnh theo hi sut thc t.

iu quan trng hn na l: mng li thu rt c ng v uyn
chuyn tr thnh mt h thng cc n seo iu chnh c cu
nhp cng, iu chnh gi c th trng, lm sao c li nht cho vic thi
hnh cc chnh sch kinh t, chnh tr v x hi. C hng trm mc
thu khc nhau, th cng c hng trm s phn bit i x khc nhau.

 Nhn vo cc biu thu, cc con s ni ln thi i vi cc loi
hng nhp cng, cc nc bn hng v cc nh nhp cng, trn c s
my nguyn tc c bn sau y:

-u tin nhp hng tiu dng ngi dn c th mua v dng
ngay, khng cn qua cc khu sn xut, ch bin. Nh th khng b
ng vn, ngn sch c tin ngay chi tiu.

-M rng cc ca hng tiu dng xa x c th bn t v li mau
chng to ra mt np sng trng gi trong mt vi giai tng x hi.
Chnh sch ny kt hp vi chnh sch tr lng to ra mt c s x
hi cho chnh quyn.

-Thng qua thu m iu chnh gi hng. Nh hi sut thp nn c
mt ci l an ton rt rng c th vn m bo doanh li cho nh
nhp cng, m nu cn, vn c th h rt thp gi bn ni a, c khi
ch bng 2/3 hoc gi th trng quc t. Chng hn: Bt ng bn
r, nhm to iu kin cho nhng nng dn b dn lng c th b
ngh trng trt sng bng ngh chn nui trong cc khu tr mt.
Nng gi bn my thu thanh bn dn l th c th lt ra vng Vit
Cng. H thp gi bn cc loi my v tuyn truyn hnh, l ci ch
tip xc vi b my tuyn truyn ca chnh ph c thi

-Nng v bo v nhng ngnh, nhng cng ty, nhng th lc v
nhng nh kinh doanh c ch cho M ngy, chn p nhng th lc i
ch. Cng l sm lp, nhng sm lp Michelin th nh thu cao hn
sm lp Nito, cho nhng ai cht mua xe Php sm cm thy thit
thi v mi ngi dng xe t rt ly bi hc thit thc. C khi cng mt
loi hng nh nhau, nhng nh nhp cng no, cng ty no n cnh, s
chy cht c hng sut thu thp, v tri li. C khng t nh nhp
cng c min thu hoc gim thu di danh ngha phc v k
hoch an c, gip dn t nn chin cuc, xy ct cc c s tip nhn
qun i ng minh


-Bo v cho hng M, d bn gi cao hn nhiu so vi hng cc
nc khc, vn chim a v c tn trn th trng min Nam (c bit
l i vi nhng loi hng m M ang tha v ang cn tiu th gp).
Ta bit, c nhiu nc bn hng r hn hng M. Tt nhin, cc nh
nhp cng mun nhp cng hng ca cc nc kim c nhiu
li hn. Nhng thu phn sut bnh qun tc mt ca h s chnh
lch ny. l cch mm do v cng chc chn lm cho h trung
thnh vi hng ha M v lm cho nhng li cho hng ca cc ch
th ca M gim hiu qu.

-Sau khi ginh u th cho hng M, i vi hng ca cc nc
khc, cng thc hin mt s phn bit i x. Nhng nc c quan h
tt vi M, hoc M ang mun mua chuc, hoc chu nhn nhng
iu kin kinh t hay chnh tr ca M, th M c th tr cng bng
cch cho bn mt s hng nhiu hoc t vo th trng min Nam, v
c hng mt thu sut tng i thp. Nht l mt v d. tr gi
cho vic chim ng Okinawa, cho vic t bn M u t vo cc cng
ty Nht (thi ), M cho Nht bn kh nhiu hng vo Nam Vit
Nam v hng thu sut tng i thp. Do , trn th trng min
Nam hng Nht kh nhiu v tng i r, nht l dng c quang hc,
cc loi in, bn dn, xe my l nhng th m M khng c
nhu cu xut cng bc bch nh i vi bng, bt m, sa, my mc
Nhng nc ch hu ca M, nht l nhng nc gi qun tham chin
min Nam, cng c hng mt s u i nht nh Chng hn,
i Loan c bn si cho Nam Vit Nam theo chng trnh vin tr
thng mi, thu nhp cng tng i thp, v i Loan nhp bng
ca M ko ra si .

Thc ra, nhng , nhng th thut, nhng php tc trong h
thng thu ca M ngy cn phc tp, a dng v tinh vi hn nhiu so
vi nhng iu trnh by trn. Nhng qua nhng iu nu ra
, t nht cng thy c rng y nhng n seo ca ch thu
t ra c ng hn nhiu so vi n seo hi oi. Trc y ban nhp
cng, mi nh nhp cng u bnh ng, hay ni ng hn, nhng
ng tin trong ti h u bnh ng. Trc cc c s thu th chng b
phn ha theo v s th bc khc nhau. Trn ci mnh t chung ca
gi hng vin tr, l ci trc sau cng i vo ngn sch, y ban nhp
cng thu hp hn a bn ca n li, cha tht rng t cho b
my thu kha vn dng nhng n seo ca n nhm t c nhng
hiu qu cao hn v a dng hn.

Th hai, vic h thp hi sut cn c mt ngha na v mt chnh
tr v tinh thn: N che giu bt s l thuc hon ton ca ch bn
a vo vin tr M. Nh ni, v nguyn tc, s tin m cc nh
nhp cng np ti y ban nhp cng theo chng trnh nhp cng
thng mi ha c coi l tin ngoi vin. Cn tin thu thu nh vo
hng nhp cng th c coi l ti nguyn quc gia, vi l do n l
loi thu nhp nh ch quyn quc gia m c c. Nh vy hi sut
cng thp th cng h thp mt cch gi to phn gi l ngoi vin,
v cng thi phng mt cch gi to phn gi l t lc trong ngn
sch.

trn c ni rng qu i gi chnh l mt ci i bm tin u n
cho ngn sch ngy. Nhng xem trn cc biu thng k ca ngy, ta
thy qu ny ch chim 1/3 tng s thu ca ngn sch thi, mc du
trn thc t khong ngn sch l da vo ngoi vin (thu v lm
pht-c hai th ny u ly hng vin tr lm ch da). Vy, ni
cho ng hn, chnh vin tr M l ci i nc bm tin cho ngn
sch, m qu i gi ch l phn xut hin ra ca ci i nc . Cn
mt phn ln khng km th b che khut di danh ngha ti
nguyn quc gia.

Sau vn hi sut, cng nn ni qua mt cht v a v ca hng
ha M trong vin tr M. iu ny, nhn trn b mt th trng min
Nam, nhiu khi ngi ta khng nhn thy. Ci p vo mt ta nhiu
nht l nhng nhn hiu Sony, Sanyo, National, Honda, Seiko, Hitachi
Thc ra, hng M vn chim phn tuyt i ln trong tng s hng
nhp vo min Nam. Di y l con s c th mt s nm (triu ng
Si Gn).

Nh vy l ch c nm 1968, vo thi k chin tranh cc b, hng
M nhp t hn hng Nht. Cn trong tt c cc nm, hng M vn
chim phn tuyt i ln. Nhng phn ln nht ca hng M li l
nhng th kh phn bit ngun gc, v ta t thy nhn hiu M khi tiu
dng: Bng, bt ng, bt m, bt sa, du tho mc, ha cht cc loi,
cht do, st thp v gang, thuc l si, ng c cc loi chim
khong 16 t ng. Nhng s hng ha khng l ny li ln vo trong
cc hp sa ng Th v Foremost, trong bnh ko v m gi ca cc
xng thc phm Ch Ln, trong cc bao thc n gia sc Li Thiu
Thuc l si chim 8 t, tc gn 1/10 tng s hng nhp t M, bng
tng s hng nhp t v Ty c cng nm. Nhng s hng ny li
nm trong cc bao thuc ca hng thuc l MIC v Bsto. Gang, st,
thp chim 13 t. Bng v si nhn to chim khong 7 t. Sn
phm du la, gm xng, du, cc cht do v mt s loi ha cht,
chim khong 20 t, tc l bng na tng s hng Nht cng nm.
Nhng ngoi my ch Shell, Caltex, Esso trn cc trm xng, ngi ta
dng nh chng thy ci g l M c. N cng ln gn ht vo cc
hng gi l ni ha ri. Hng M lan trn khp th trng mt cch
thm kn v thm vo hu ht tt c mi th ca ci ca x hi min
Nam. Cng chnh n gy ra nhiu s o ln nht. N bp cht
hn ngh trng bng v trng du nui tm, bp gn cht ngh lm
ng ma, ngh an lt v nhiu ngh th cng khc. N ra mt
lot nh my ch bin vi hng lot t sn. N to ra nhng sp
hng y p cc ph v ch Nhng ngi ta dng nh khng thy
n, hay ch thy lc c thi. Lnh M trong cc i qun bnh nh
mc qun o b ba en, i nn l, ht bi chi v ci lng, xm
nhp nng thn nh th no, th hng ha M sau khi chui qua ca
khu, thay hnh i dng nh th y xut hin trn th trng.

Tuy nhin, i vi mt s mt hng vin tr nhn o v hu
ngh, nh nhng bao bt m cu tr, thuc men v dng c y t,
dng cho hc sinh, nhng phng tin phc v cng ch nh xe rc, cc
bnh thuc xt mui th thng thy dn mt chic huy hiu in c M,
c hai bn tay hu ngh M-Vit xit cht.

Hng ca cc nc m M cho php nhp vo min Nam th khc. Ta
ly Nht lm v d. Nm 1972 l nm hng Nht chim ti 45 t ng,
sau M. Phn ln nht ca s hng ny l nhng thnh phm, m l
nhng th m khi bn hay khi dng, ci tn hiu ca n trng ra trc
ton x hi. Trong 45 t la , ng hng u l hng dt bng si
nhn to, gm vi, la, tissu, v hng dt kim (13 t). Th hai l cc
my mc nh nh my ui tm, my bm, my iu ha nhit , t
lnh, qut in, my git chim khong gn 5 t. Th ba l my v
tuyn truyn hnh-2,5 t. Th t l cc loi my, dng c v m thanh-
1,1 t. Ring khon ng h chim ti t, gn bng tng s hng
nhp ca Php nm 1965 (Nim gim thng k Vit Nam, 1972, Si
Gn, t.167-169. Trong cc nm 1968-1969, th mc ng hng u ca
hng Nht l xe my cc loi).

Vy l c mt s hng ha ca mt s nc i theo vin tr M
vo th trng min Nam.

Vic thc hin nh th no?

Ta xt n ch thanh ton a phng. l mt phng php
a hng ha ca mt s nc vo min Nam Vit Nam trong khun
kh vin tr thng mi ha, m v khng vi phm nhng nguyn tc
ca hnh thc vin tr ny.

Ch ny thng c p dng trong nhng trng hp nh sau:

-i vi nhng hng ha m Nam Vit Nam cn, nhng M khng
c, hoc cha c, hoc c nhng khng cn bn, th M cho php nhp
hng ca mt nc th ba, do M ch nh. Trong trng hp ny ph
bin nht trong thi k chin tranh cc b, lc M phi dn qu nhiu
ca ci chu cp cho qun i vin chinh, nh chia mt phn th trng
cho cc nc khc.

-i vi nhng nc m M mun tr cng, hoc mun mua chuc,
th M dnh hco mt th trng tng ng.

-i vi nhng nc mc n M hoc mun mua hng M, nhng
khng c ngoi t tr, m ch c hng ha thi, nhng M li khng
cn th hng , th M cho th hng vo min Nam Vit Nam
tr n.

Phn ln nhng nc bn nhiu hng sang Nam Vit Nam nh Nht,
i Loan, Nam Triu Tin, Php, , Ty c th thuc c ba trng hp
trn.

Ta c th nu vi v d.

i vi Nht ngoi vn Okinawa v nhng l do chnh tr khc,
M cn tnh n m mt li thot cho t bn Nht sang th trng Nam
Vit Nam ngn chn n cc th trng ln hn ti chu v th
gii, tnh n vic ci thin s thiu ht trong cn cn thng mi. Cho
hng Nht chp nhn nhng s nhng b khc v gim bt s thiu
ht trong cn cn thanh ton ca M vi Nht, Nht c th nhp ca
M nhiu hng ha hn.

i vi Php th mi tnh ngn ngi hn v cng khng c g
m thm. T nm 1955 n nm 1958, M bn cho Php kh
nhiu la m, nhn lc Php gp kh khn v lng thc cng nhng
hu qu nng n ca cuc chin tranh ng Dng. Mun Php mua
ni gn 2 triu tn la m, M khng bt Php tr bng la. Gi hng
c tnh ra ng Franc, v M gn s Franc ny vo khon vin tr
cho Ng nh Dim. Dim nhn c vin tr M theo ng Franc,
bng hng Php. Nhng chic xe Citroen 15, Puogeot 403, 404, xe
Mobylette AV85 m hin nay cn chy lc c min Nam chnh l di
sn ca thi k gi l ng quan tam gic (Nhng chng c bao
lu th nhng mu thun vi chnh ph De Gaulle lm cho mi quan h
ny suy gim. Hng Php vo min Nam ngy mt t, n ni ngi Si
Gn khng cn c c nim y thc thi v hng ha Php
na).

Trong nhng nm 60 do c nhiu mu thun vi Php, M thc
hin quan h ny vi mt s nc Ty u khc: Ty c, Trong vic
ny, ngoi nhng l do k trn, M cng mun gii quyt mt s
vn trong quan h vi khi th trng chung.

i vi nhng nc nh i Loan, Nam Triu Tin, Thi Lan l
nhng nc m nhng nm ny cng cn ngho nn v kinh t v lc
hu v k thut, M cng cho xut mt lng hng ha ng k sang
Nam Vit Nam, khuyn khch vic tham chin v rng buc h vi
M. Khi cc nc ny bn hng cho Nam Vit Nam, M cng khng
tr cho h la, m buc h phi mua hng M tr n, ch yu l
nng phm v cc sn phm du la.

Vic nhp cng hng ha ca tt c cc nc khng phi M vo
Nam Vit Nam, theo ch thanh ton a phng, u da trn hai
nguyn tc:


-Nm trong khun kh vin tr thng mi ha, tc l tr vo s
hng vin tr ny.

-M cng khng thanh ton bng la cho nc bn hng, m thanh
ton bng cch tr n hoc xut hng ca M sang cc nc .

cng l mt nt c trng na ca vin tr M. Nh ta thy, phi
l mt cng quc, ng vai tr thng tr trong th gii t bn mi
c th s dng c th on .

Rt cuc, ngi tiu dng trn th trng min Nam v nhng nh
nhp cng b ci c ch ny lm t lit tnh nng ng v thc t
ch. H tr thnh th ng. Hng ca mt nc no t nhin
bin mt. Hng ca mt nc khc t nhin xut hin. Phn ln
trng hp u chng lin quan g n chuyn tt hay xu, r hay t,
hp nhu cu hay khng hp nhu cu, thm ch, cng chng ty thuc
quan h gia nc bn hng vi ngi Vit Nam v nn kinh t Vit
Nam. Tt c u c tnh ton tn u , v nhng nhn t rt xa
l u d. C khi l do vic De Gaulle rt qun khi khi NATO m xe
Peugeot phi nhng ch cho xe Honda v gi bia BIG tng ln. C khi
v Canada ginh mt ca M mt khch hng mua la m m nhng
ngi nui ln mua c thc n gia sc nhiu hn v r hn. C khi v
i Loan k mt hip c mua gang thp ca M ch khng phi ca
Nht, nn cc ca hng in min Nam bn nhiu in i
Loan hn in Nht, mc du n xu hn m gi th chng r hn,
nh thu phn sut bnh qun che ch cho n

Cui cng, xin ni qua i cht v qu i gi. Nh trnh by,
qu ny ch chim mt phn trong s cc ngun thu ca ngn sch
ngy quyn, tnh trung bnh khong 30% (T l ca qu i gi trong
tng s thu ngn sch (%)

Ti sao M khng cho nhp thng s tin ny vo ngn sch ngy,
m li lp ra thnh mt qu ring, do phi b vin tr M qun l?

C hai l do chnh:

Mt l, v vin tr thng mi ha l bin php chnh gip ngy c
tin tr lng cho lnh nh thu, cho nn s dng tin vin tr ny l
vic c ngha sinh t i vi cc k hoch ca M Nam Vit Nam.
Hng nm, tnh hnh chin tranh th no, cn s qun bao nhiu, kh
nng bt lnh th no, phi chu cp cho h ti mc no m bo
qun s v qun s sc chin u-i vi tt c cc vn
u phi dng tin lng v cc ch i ng khc nhau nh nhng
ci nt iu chnh. i vi nhng ci nt h trng ny, M khng th
giao cho ngy hon ton. M phi trc tip nm ly, t nht th cng
mc khng ch c tnh hnh. Qu i gi chnh l ci mc khng ch
cn thit . Hng qu chi mt ln, cho nhng mc ch nh: Bao
nhiu tr binh s, bao nhiu n thm qun, bao nhiu tng
thng cho cc s quan, bao nhiu ph cp cho s qun mi tng
ln, bao nhiu y lo gia nh s cht trn Tt c cc chi tit
, phi b qun s M (MACV) nm chc, phi b vin tr M cn
c vo kin ca MACV chun chi.

Hai l, ngoi qu i gi, vin tr thng mi ha v vin tr M ni
chung cn em li cho ngn sch ngy nhiu khon thu khc na. Cc
khon thu ny phn ln cng c chi cho cc mc ch m M
nh. Do , iu quan trng khng phi l t l ca qu i gi trong
ngn sch. iu quan trng l c qu , nh mt khon ring do M
khng ch. iu quan trg hn na l M nm c ci cht c
th lm cho qu ny y vi ty . Ta li nh n vn hi sut va
k trn. Thc ra, ci gi l hi sut chng c mt c s kinh t no
c. Nam Vit Nam khng c thc lc g m bo gi tr ng bc ca
n. Hi sut gia ng tin vi la M l do M quy nh. M mun
nng th hi sut cao. M mun h th hi sut thp, m lng tin
trong qu i gi ny th ty hi sut. Khi M mun tng s tin
trong qu i gi, hay ni ng hn, tng t l ca qu i gi trong
tng thu nhp ngn sch, cng tc l cn nm trc tip mt s tin
nhiu hn, M ch vic tng hi sut. Lp tc, nh mt ci ng xi-
phng, bc Si Gn s t ng dn sang qu ny. Chnh v vy, iu
quan trng khng phi l lng tin trong qu ny, m iu quan trng
l c qu ny nh mt ci bnh cha, v c mt ci ng xi-phng
t ng ni n vi ngn sch. Khi c hai ci ri, th khi cn cho
n y n s y ngay, v ngc li.



3. Vin tr theo d n

Vin tr theo d n (Project Aid) cn c gi l Vin tr kinh t
trc tip.

Loi vin tr ny cng l mt b phn rt quan trng trong vin tr
kinh t. C mt vi nm n ln hn c vin tr thng mi ha. Nhng
khc vi vin tr thng mi ha, n ln xung tht thng. T 1954
n 1965, vin tr theo d n ch vo khong vi chc triu la. n
1966, n tng vt gp 3-4 ln cc nm trc. Sang nm 1967, n li
tng gp i nm 1966, ln ti 360 triu la. T 1969, n gim dn,
v t 1972 xung di mc mt trm triu la hng nm.

S d gi y l vin tr theo d n hoc vin tr trc tip v n
l khon cung cp trc tip tin v ca cho cc d n hoc cc chng
trnh ca cc ngnh, cc cp, khng qua ngn sch ngy quyn.

Nhng d n hay chng trnh, tc i tng ca loi vin tr
ny, gm v vn th khc nhau. Hu nh khng c th chng trnh
no, d n no ca ngy quyn m khng da phn ln hoc hon
ton ton vo khon vin tr ny: Xy dng v bo tr h thng ng
quc l, xy dng cc hi cng, trang b cc phng tin cho cnh st
v phng v dn s, cng c v m rng cc tri giam, i th cho
chng trnh ci cch in a, o to cn b p dn sinh, kinh ph
cho chiu hi, chu cp cho nng thn v thuc men, nh c, ging
mi, phn bn, thuc tr su, thy nng, tn dng, xy dng h thng
vin thng cho nng thn v thnh th, hun luyn cn b nghip on,
xy dng trng hc, sch v hc c, xy dng cc h thng nc v
in l cc khon tng i ln. Cn v cc khon lt vt nh
ging nc n cho nng thn, ging c r phi, thuc tr mui, tr rui,
thit b v chi ph cho dy sinh ng cng nm trong khun kh vin
tr ny.

C th xp cc d n vo 4 loi chnh sau y:

-Nhng d n phc v cho chnh sch khng b v n p, thng
c gi l cc d n hnh chnh. l vic trang b cho cnh st, c
n, xy dng nh t Nm 1969, ring vin tr cho cc d n t chc
b my an ninh, tnh bo, cc i phng hong (Mt i qun bnh
nh nng thn c v trang ca ngy quyn do Cc tnh bo T.W M
iu khin), tn 19,6 triu la (American Report, 9-10-1970). Nm
1970, ring vic thay th trang b cho h thng chung cp nh t
Cn o tn 40 vn la (AP Washington 19-2-1971), nhiu gp bn s
tin chi cho cc d n thy li (10,1 vn la) v gp i s chi cho cc
vic o to y t v xy dng cc nh h sinh (20,8 vn la). Nm
1971, ring tin th lao cho Thompson cng 5 chuyn vin Anh sang
nghin cu trong 10 tun lp d n t chc h thng an ninh mt
gn 8 vn la (Reuter, Washington 23-5-1971. Khon ny tr bng
tin Livre Sterling, theo gi hi oi chnh thc vi bc Si Gn), tc l
gn bng s chi cho d n gio dc i hc v trung hc (9 vn la).
Nm 1970-1971, d n trang b cho cnh st tn 8,4 triu la (Le
Monde 10-11-1971). Tt nhin, s ny cng c cp thng bng hin
vt-t xe xt nc lu n cha hi cay, kha cc loi, n my ghi m,
h thng xe c vy bt, ch sn Ring mt tnh Gia-nh, trong
mt nm, c vin tr ti 56.000 tn dy thp gai, 16.000 cc st v
11.000 n pin. Tnh n thng 6-1972, cnh st cp 9.068.811 th
cn cc, 502.000 cun l lch, lp 3.100.000 tp h s, u l giy v
ba c bit ca M, c in t M, do vin tr theo d n i th. Min
Nam c ti 601 tri giam khp ni v thng xuyn c t 60 n 80
vn ngi b cm t. Chnh vin tr theo d n to c s vt cht
cho h thng km kp ny.

Nhn chung, cc loi d n hnh chnh chim 11-14% tng s
vin tr theo d n. ng nhin, cc chi ph hnh chnh ny khng
phi ch do vin tr theo d n i th. Ngn sch ngy quyn cp mt
phn, vin tr theo d n ng gp mt phn, ch yu l nhng d n
c bit v t xut.

-Nhng d n phc v cho cc chin dch v chnh tr, thng gi l
cc d n x hi, nh ci cch in a, dn dn, tuyn truyn, chiu
hi, xy dng cc nghip on, cc t chc qun chng, cc p chin
lc Loi d n ny chim t l kh ln trong vin tr theo d n. Mi
nm c mt s trng tm khc nhau. Thi k 1964-1965, mt trong
nhng chin lc ca M v vt dn, dn v cc khu tp trung
d kim sot. Trong mt nm (1964), M chi ti 20.579.000 la
cho k hoch p dn sinh, bng 37% tng s vin tr theo d n ca
nm (Sommaire du Budget National-Exercise 1964). Nu tnh ton
b k hoch bnh nh m Johnson gi l k hoch xy dng nng
thn (1962-1965) th M chi 100 triu la. K hoch xy dng
nng thn c tin hnh theo 3 bc. Bc th nht: M cho xe
c gii san i lng mc, nh ca. Ni no cn thit, s ri thm cht
c ha hc nng dn khng th quay v lng c, v cng khng
tm thy lng c na. Bc th hai: Dng c gii dn dn v cc p
tri. Bc th ba: Cng c b my km kp trong cc p tri, a k
thut v vn ha thc dn vo.


T nm 1968, M tr li vi ch trng ci cch in a m Ng
nh Dim b d. Nh li Nguyn Vn Thiu, d n ci cch in a
lc ny l lc lng th t nh bi Cng sn. Trong hai ln gp
Thiu, Nixon u thc p vic ci cch in a, coi c th l vic
gp rt hn bt c chng trnh no (X lun New York Times 18-8-
1969). T nm 1967, Quc hi M nhiu ln lo ngi v vic ngy
quyn t ra l l vn ci cch in a, m l do chnh l bn thn
chnh ph phn ln bao gm nhng nhn vt kh gi (New York Times
6-6-1969). Ti cui 1969, y ban ton quc cho mt gii php chnh
tr Vit Nam ca M kin ngh mt k hoch gp rt tin hnh ci
cch in a Nam Vit Nam. Theo quan im ca nhng ngi lm
k hoch (Ba tc gi ch cht ca k hoch ny l Prostermna, gio s
lut hc, Clark Kerr, Ch tch y ban ton quc cho mt gii php
chnh tr Vit Nam v R.Coate, cu Ch tch ng Dn ch bang
California), th n thun ch dng v lc cng p nng dn cha
m bo thng li. iu quan trng hn l phi thc s ginh li
c ngi nng dn v to ra mt giai cp hon ton mi m gm
nhng nh nng hu sn, trung thnh vi chnh ph (New York Times
18-8-1969).


D n ny nh tin hnh trong 3 nm 1970, 1971 v 1972, vi tng
s chi l 400 triu la. l mt s tin rt ln. Nhng, nh chnh
Clark Kerr gii thch, nu so vi vic chinh phc bng qun s, th
vn l ci gi rt r mua chuc c nng thn Nam Vit Nam, v n
vn cha bng s chi ph chin tranh trong 5 ngy Vit Nam
(Elisabeth Pond M nhn xt th no v ci cch in a Vit Nam.
Bi ng trn bo The Christian Science Monitor. Trch trong Cng lun,
Si Gn 7-7-1969). Theo nhng ti liu ca M-Ngy, chng trnh ci
cch in a chuc li 1.300.000 ha rung t ca 16.111 in ch
(Theo quy nh ca Thiu th a ch c gi li mt s rung t ti
a l 15 ha i vi Nam b v 5 ha i vi Trung b). C hn 60.000 h
(gm 4.000.000 ngi) c cp khng rung t ( Nam b mi h
khong 3 ha, Trung b mi h khong 1 ha). Sau khi c cp rung,
mi h c th c vay thm 8.000 ng tin Si Gn lm vn sn
xut, li c min thu trong 1 nm. a ch gi l b trut hu,
nhng thc ra, ch b chuc li t thi. Gi rung t c tnh bng
2,5 ln s hoa li hng nm (tnh mc thu hoch trung bnh trong 5
nm trc). 20% c tr ngay bng tin mt. 80% cn li c tr
dn trong 8 nm, li ng nin 10% (Elisabeth Pond. dn: Nu so
snh vi k hoch ci cch in a do Ladlinsky tho di thi Dim
th k hoch ny c my im khc:-Ladlinsky ch trng duy tr s
hu ln, c s ca li kinh doanh t bn ch ngha theo kiu M (ch
trng mua rung t ca nhng a ch c trn 100 mu). Ch trng
ny chu nh hng ca ci hy vng hi , l bnh nh sp hon
thnh ri, v chng bao lu s to lp nng thn Nam Vit Nam mt
li kinh doanh nng nghip theo kiu M. n thi Thiu, mc s hu
ti a b h thp nhiu: di 15 ha. Nh vy, rung t b chia nh
hn Nhng s nng dn c rung li ng hn. S sa i ny phn
nh nhng kh khn to ln ca M v s nhn thc st hn trc v
nhng kh khn . Ci cch in a khng nhm chun b cho giai
on sau bnh nh, m ch tin dn ti bnh nh thi. Rung t c
cp khng. Nng dn khng phi tr tin chuc. Vin tr M tr tin
chuc. c im ny cng c ci l do ging nh c im trn. So vi
Dim, Thiu c phn mnh tay hn vi a ch. Giai cp ny b nh t
ti. Sc mnh chnh tr ca n coi nh tn. Sc mnh kinh t ca n th
cng thm hi. Trong khi Thiu phi bt v nui c triu lnh, phi
ng u vi cuc chin tranh cch mng ang bng ln khp cc x
p, nu ch da vo 16.000 con ngi c l, h lu, mt ht thc lc
ny, th t s to ra trong 10.000.000 nng dn nhng phn ng quyt
lit mi). Nh vy, rt cuc, hu ht vin tr theo d n ri vo ti
a ch, gip a ch lt xc khi ci v phong kin. Vi ti tin y,
cc a ch d dng ha thn thnh cc ch khch sn, ch cc hng
vn ti, cc ch hiu bun, ch cc rp ht, ch cc nh my, ch cc
nh thu


-Nhng d n xy dng cc cng trnh gi l c cu h tng:
ng x, cu cng, hi cng, sn bay, in nc, i pht thanh, i
truyn hnh

Trong loi ny, cc d n v giao thng vn ti chim phn ln nht.
Chnh l nh vin tr M, m min Nam c c 1.700 km ng nha
rng v chy tt i cc tnh, c 9 hi cng ln vi kh nng bc d gn
10 t tn/nm, c 14 sn bay hin i, m ring phn vn ti dn dng
 t ti 1.000.000 hnh khch/nm. Ring vic xy dng ng s
v bn cng, M chi hn 2 t la, tc bng tng s ca ci do min
Nam lm ra trong 1 nm. Ring vic m rng sn bay Tn Sn Nht t
1967, M chi 15.000.000 la, tc gn gn bng tng ngch xut khu
ca min Nam trong nm (17.800.000 la) (Tin APF 31-3-1967.
Chn hng kinh t, s 3-10-1968).


ng nhin, khi vin tr cho cc d n v giao thng vn ti to ln
ny, M nhm nhng li ch qun s. V thc cht, y khng phi l
vin tr cho ngy quyn, m chnh bo ch M ni, ch l vin tr cho
M thi. Khng c h thng giao thng hon b th khng th vn
chuyn qun i v v kh vi quy m to ln c. C triu qun ngy,
na triu qun M, vi hng trm triu tn v kh, s khng pht huy
c sc mnh ca n nu bn cng cht hp v bc d chm chp,
nu ng s khng tt hoc khng c ng s ti cc v tr chin
lc, nu khng c mt h thng sn bay hon b c th tc khc
a hng trm my bay chuyn qun n bt c ni no hoc oanh tc
bt c ni no (Ch c da vo vic to ra mt c s kin ton v bn
cng, sn bay c ng bng cao tc, mi c th trnh khi nhng kh
khn ang lm au u nc M trong vic tp trung lc lng qun s
Vit Nam. Nu cc cn c v h thng ng s hon thnh s c th
m bo trong 1 ngy a vi s on M t Thi Bnh Dng hoc t
M sang. New York Times 20-12-1965).

Tuy nhin, mt s c s giao thng vn ti ny cng ng thi phc
v cho sinh hot cng cng cho kinh t. Ngi tiu dng, nht l cc
th, c th mua ngay ti ch mi th ca thp phng, t cua b
v s huyt Rch Gi n tm hm Vng Tu, t ci bp Lt n
tht nai Bun M Thut vi gi khng cao hn ni sn xut bao nhiu.
Khch i ng cm thy thoi mi trn nhng xa l Chng qua v
c 2 t la lt di nhng bnh xe ca h iu tr tru ca Vin tr
M l: n ch l mt khi lng ca ci vt cht hin lnh v d
thng. Ngi ta c th tip nhn n mt cch th ngy m khng
buc phi bit ci gi gh gm phi tr, v vic tr gi din ra ni
khc, lin quan n nhng ngi khc.

Khon ln th hai sau giao thng vn ti l cc cng trnh cung cp
in v nc. ng nhin, nhng d n ny trc ht nhm phc v
b my cai tr, c bit l phc v qun i. Nhn vo s bin ng ca
vin tr theo d n, ta thy chnh trong nhng nm chin tranh cc b,
khi c na triu qun M ng min Nam, th vin tr theo d n
bng tng vt gp 3-4 ln. Vic xy dng h thng cung cp in, nc
cng c tin hnh t trong nhng nm . i vi na triu qun
lnh cng t ca M m phn ln mun t th qun dch ngay t
trc khi sang Vit Nam, nu khng c nc hng ngy ngm
mnh trong cc bn tm, khng c in chy cc my lnh, qut
in, bp in th kh m duy tr sc chin u.

Nhng khi c in v nc v cc thnh ph, th dn chng cng
c hng mt phn (nu c tin tr). Nn kinh t cng c
hng mt phn no .

Chnh l nh cc d n ny m ngi dn c tin cc th min
Nam c th dng in, nc tha thch. Vin tr thng mi ha t
sn cc ca hng cc dng in. Thu nhp bng lng, bng
cc ngh bun bn v phc v, li chun b cho kh nhiu ngi tin
mua sm cc th S lng in phn pht hng nm min
Nam khong trn 1 t KW gi. Trong khong 550 triu KW gi dng
thp n, chy qut v cc in trong cc t gia, 90 triu KW gi
dng thp sng, chy qut v my lnh trong cc cng th. S cn
li, khong 350 triu KW gi dng cho cc nguyn ng lc trong cng
ngh v mt phn rt nh cho canh nng.

min Nam, hu ht cc nh my in u chy bng du (Tng
cng sut in thit k ca min Nam l 830 ngn KW. Hu nh ch c
mt nh my thy in a Nhim, c 4 t my, nhng ch chy c 2
t, vi cng sut 80 ngn KW. Song v thiu ng dy in, cho nn
ch cung cp in ti Phan Rang thi(trc gii phng)). c hn 1t
KW gi, min Nam hng nm phi nhp 60 vn tn du chy cc
ng c diezel, tnh ra tin l gn trm triu la, cng do vin tr M
tr.

Khon chi th ba, sau in nc, l cc d n xy dng mng li
thng tin. Ngay di thi Dim, M gip Ngy xy dng h thng
cc i pht thanh rng khp cc vng v mt lot i nc danh. Ring
s chi cho cc d n v thng tin ny, trong 5 nm, t 1955 n
1961, l 40 triu la. T 1964 h thng in thoi v in bo c
m rng c bit. Ngoi vic phc v cc hot ng thm bo, bnh
nh, n cng phc v cc hot ng kinh doanh, thng mi. Ring
nm 1964 d n trang b cho cc p dn sinh v thng tinh ni b tn
1,8 triu la, v lin lc v tuyn gia cc p vi nhau v vi cc cp
trn tn 2,584 triu la (Sommaire du Budget National-Exercise,
1964). T 1965, my v tuyn truyn hnh c a t vo min
Nam Vit Nam. M ngy c bit khuyn khch pht trin ngnh v
tuyn truyn hnh (v cc my truyn hnh ch bt c cc i pht
ca chnh ph). Si Gn, Nng, Hu, Nha Trang, Quy Nhn, Cn
Th, Lt u c cc i pht hnh. Hu ht cc th min Nam
cng cc vng nng thn ln cn u c xem cc chng trnh
truyn hnh . T tt Bnh Ng 1966, M lp d n cho v tinh
nhn to tip sng thng ca cc i pht hnh t M sang Vit Nam.
Theo tnh ton ca M, tng s cc khon chi cho cc h thng tn
hn 100 triu la. Nam Vit Nam, qung co cha em li nhiu li
cho cc hng truyn hnh. Nh nc cn phi i th, da vo vin tr.

-Nhng d n phc v cc chng trnh kinh t, vn ha x hi:
Canh nng, mc sc, ng nghip, lm nghip, k ngh, khai khong, y
t, gio dc, cu t Cc khon ny thng chim khng qu 20%
tng s vin tr theo d n.

Nhn chung, phn vin tr cho cc d n kinh t ng vai tr yu t
i vi s pht trin kinh t min Nam.

Trong cng nghip, khon ng k nht l cc d n xy dng cc
nh my in, m trn ni ri. Ngoi in, c thm d v khai
thc cc ti nguyn thin nhin. Trong , k n cc d n v du la,
v k hoch sng M Cng, l nhng d n m M hy vng s kim
c nhiu mn li v sau.

Trong nng nghip, tc dng ca cc d n rt km. Ta c th nu
ln vi nm lm v d. Nm 1964, tng s vin tr theo d n l 52,7
triu la. Trong , phn dnh cho B ci tin nng thng ch c 1,22
triu la (hn 2%). Nm 1972, t l l 4 triu la trong 72 triu
la ( 3%). Nhn vo t l thp km ny, c th hiu c v sao nn
sn xut nng nghip min Nam sau 20 nm, vn chng c s tin b
no ng k. Ci mi nht trn b mt ca nng thn li khng phi l
ci mi trong sn xut, m l xe Honda, my thu thanh v v tuyn
truyn hnh bn dn, bia chai, nc ngt, thuc l thm, vi la nhn
to Cc my bm cha m bo ti ni 1/10 din tch nng nghip.
My ko tuy c qung co nhiu, nhng trong thc t, phn ln din
tch rung t min Nam vn phi canh tc bng cy hoc cuc tay.
S tht by ra trc mt chng ta, ngay hai bn cc con ng
quc l hu nh tt c mi tnh. Nhn chung, din tch cy my khng
qu 20% tng din tch canh tc (Theo thng k ca Nha pht trin
nng c, tng s my ko ca min Nam c ti 600 ngn m lc.
Nhng chnh cc vin chc ch c cho bit rng thc ra, ch l
tnh tng s my mc nhp cng, trong c nhiu my hng,
ngoi ra, cn c rt nhiu my ko c ng k nhng ch c ha n,
khng c my thc. Nhiu ngi ch mua ha n my, dng lm
chng t c vay tin nng tn cuc. H chng c my, cng chng
canh tc. H ly s tin vay bun, m qun bia, tu Honda).
Lng phn bn, vi min Bc hi ch bng (Hng nm min Nam
nhp 30-40 vn tn phn. Ngoi s nhp cng , khng c nh
my phn bn no trong nc. Min Bc hi hng nm c khong
70-80 vn tn phn ha hc).

Cn ging mi th cha m bo qu 30% din tch. Trong chn
nui, hu ht nhng ging g, ging ln do vin tr M cung cp u l
ging mt i, sau mi chu k sn xut, ngi ta buc phi tr li vi
cc nh xut cng M, nh ci Boomerang ca ngi chu c vy.

y, ta c th thy c mt trong nhng c im c bn nht
ca vin tr M trong thi k ny: N to ra s phn vinh ca nhng
dn tc c vin tr bng cch em n cho h nhng hng tiu dng
ch to sn sng, hoc gn nh sn sng. Cc dn tc , hay ni
ng hn, nhng tng lp thng lu trong cc dn tc , lp tc c
th xut hin trong cnh sng giu sang, lng ly. Rt cuc, ngi ta
mau chng c th bin thnh nhng ngi tiu dng cao cp, trong khi
bn thn ngi ta cha c mt c s vt cht no m bo cho s
tiu dng . Trong mt t nc cha sn xut cm n, o mc,
m vn thy ngi ta li xe hi nh mc ci, ngi ta xi xng nh
nc, ngi ta mua sm nh cc b hong Tt c c vin tr M
cung cp. Thay cho sn xut, c hng nhp cng. Thay cho tin ca
lm ra, c tin vin tr. Mt Tng trng kinh t ngy tng ni:
Khi lo lm chi. ng sau qun i Vit Nam Cng ha c trc
thng M. ng sau B kinh t, c ng la M (Bo i dn tc,
Si Gn 14-8-1973).

V phng din kinh t, ci x hi tiu dng cng ging nh mt
ngi tht mt mt chn, tiu dng th rt nhiu, m sn xut th rt t.
Th vo ci chn tht , vin tr M em n cho anh ta mt ci
nng. Khi ci nng mt th anh ta ch cn bit ngi ku khc. Anh ta
chng ci nng i cng xa bao nhiu th by gi anh ta tr v
cng kh khn vt v by nhiu, tn bi kch ca anh ta cng nng n
by nhiu. em n cho anh ta ci nng , vin tr M khng phi l
gip anh ta, m y anh ta vo tnh trng buc phi gip li
n. Vin tr M khng mun to ra s phn vinh ca cc dn tc bng
cch gip cc dn tc t sn xut ra nhiu ca ci sng sung tc
v tiu dng y . N ch sn sng a xe hi v bn trong cc
salon, t cc trm xng trn mi no ng, v sn sng to cho
ngi ta v s c hi kim tin: i lnh, lm , bn bar, thng
dch, bun lu, n cp mua sm v tiu xi hng vin tr.

Tm li, M nui c ci x hi v nn kinh t nh mt a tr
bng bu sa ca vin tr. Nhng bu sa vin tr M khc vi bu
sa m, n khng gip cho a tr khn ln ln t lm ly m
n, t to ra c nghip cho n.

V ci bn cht ny, th chnh ngi M v cc nhn vt trong chnh
quyn ngy cng c lc ni toc ra.

Jack Foisis, k gi t Los Angeles Times vit: a qun i M ra
khi cc khu rng rm cn d hn nhiu so vi vic a nn kinh t
min Nam Vit Nam ra khi ci ti tin ca M(Los Angeles Times 25-
8-1970).

Nm 1969, Nguyn Cao K, do c nhng bt mn c nhn ln nhng
ni lo s chung ca ngy quyn, ni tht vi bo ch: Chng ti l
mt quc gia nng nghip, th m chng ti khng xy dng ni mt
nh my phn bn. Trong khi , chng ti li nhp cng xe c, my v
tuyn truyn hnh v nc hoa. Ni tm li, trong khun kh kinh t-x
hi hin thi ca Vit Nam, vin tr Hoa K dnh cho Vit Nam ch c
mt nhm t ngi Vit Nam hng li, trong khi u ht nhng
ngi khc u vn chu ng sng trong tnh trng ca nn kinh t rt
thp km v khng c nhng cn bn no kh d lm nn tng c
cho s pht trin kinh t quc gia (Tun san Phng thng mi v
cng k ngh Si Gn, 10-10-1969).

Vin Thng c qu pht trin kinh t quc gia Nguyn Vn Ho ni:
Vit Nam, khng c ci cn phi ph, cng khng c ngn sch quc
gia, m ch c t tr lng Ci kh Vit Nam l khng c vn
kinh t no ng vi kinh t c. Hu ht ch da vo ngoi vin, hay
ngoi thuc, cn gi l thuc M. Nhng M vin tr rt ch k. Mnh
cn c n, h cho bao nhiu cng c, nhng chic cn cu th h
khng cho, cch cu h cng khng dy (Tun san Phng thng mi
v cng k ngh Si Gn, 10-12-1971).

Lm Vn S, Tng Gim c cng ty kinh doanh k ngh Sofidiv vit:
Chng ta dng ngoi t ca vin tr M tiu xi. Chng ta xi tin
ca ngi khc v chng ta lm tng l chng ta giu. Tiu xi nhng
khng sn xut. Ngi M rt i, chng ta s tr v vi s tht ph
phng (Tun san Phng thng mi v cng k ngh Si Gn, 12-5-
1972).

By gi ta xt qua cc d n v vn ha, x hi.

Trong s cc d n ny, phn dnh cho y t thng chim phn ln
hn c. Thi gian t 1955 n 1961, cc d n v y t tn 13,6 triu
la. Nhng nm chin tranh c lit, khon chi ny cng tng ln: Nm
1964, hn 5 triu la, trong 4,1 triu dnh cho y t nng thn.
Nm 1972, 13,9 triu la. Tng cng, trong 21 nm cc chng trnh
y t tn km ti hn 100 triu la. i vi mt dn s cha y 20
triu dn, l mt s tin khng nh, m nu bit tn dng, c th
lm thay i ng k mng li y t. Nhng nhn vo c nng thn ln
thnh th, th thy h thng y t vn cn ngho nn. cc thnh th,
xy dng mt s bnh vin kh s. Nhng thc ra, s ging
nm cha bng 10% tng s bnh nhn cn iu tr.


nng thn, M tin hnh cng tc y t theo kiu d chin. Mi khi
m chin dch hnh qun bnh nh, th cho hng ngn nhn vin y t
v tim, nghe, khm, cp thuc, chiu phim v dn tranh c ng v
sinh, xt thuc mui, xt nghim nc ging. Vic qun xong, thy
thuc rt, cc xm lng li sng vi nhng bnh tt, rui mui v vi
trng nh c.


Nhn chung v y t min Nam, c th nhn xt: Bnh tt th rt
nhiu, nht l bnh x hi, nhng thuc th him v t. l iu m
hu ht cc nh bo quc t u xc nhn.

Vy th con s hn 100 triu la cho cc d n y t bin i u?


Ngoi vic thi phng qu con s thc, gn ghp vo d n y t
nhng khon chi t dnh dng n y t, th cn mt s hao ht ln na:
Tham nhng. Tham nhng l cn bnh lan trn trong mi ngnh, mi
lnh vc ca i sng x hi.

Nhng trong vin tr y t, n trm trng hn, v khon ny d n
cp v gian ln hn. Nht l trong cc chng trnh c tnh cht t
thin v cc chng trnh y t nng thn, hu nh khng ai kim sot
c s phn pht thc t. Cc lng x c cc d n y t chiu c
ti, tt nhin khng th kim tra c s thuc men v dng c m h
nhn c c ng vi mc quy nh trong cc d n hay khng. Theo
iu tra ca c quan kim tra thuc Quc hi M (GAO) th c ti 75%
s tin ca cc d n cu t khng c cu t (AP Washington, 15-
4-1972). Mt ti liu iu tra khc cho bit cc qu ca cc d n cu
t thng hao ht mt 60%.

Ta thy mt s phn cng o le: Tng t th m cc chin dch bn,
ph, nm bom, th cht c V con tng t th em ti cc xe
cu thng, thuc men, bng bng Nhng c hai u rt c t
nhng cng vic tri ngc mt th nh nhau l tin ca. Mt bc s
bnh vin Hu ni: Cc b ng ra u d n chng bnh phong
tnh, ri bt tin v lp bar, m hp m, tim nhy, nh cha,
bao thu thuyn khch sng Hng. T nhng chn , h thc hin
d n bng cch gi n cho chng ti cc bnh nhn chy cha.


Cc d n v gio dc thng ch bng hay 2/3 s dnh cho cc
d n v y t: Thi k 1955-1961 l 8,3 triu, nm 1964 l 2,1 triu,
nm 1972 l 3,7 triu. Hai trng ln nht v trang b y nht
min Nam l trng V b Lt v trng s quan Th c, u do
vin tr qun s i th. Cc trng ph thng v cc trng i hc
ch c dnh cho mt s tin t i. Chnh v th, h thng gio dc v
h thng trng s min Nam, ni chung l km. Ta bit, cc nc
vn minh, cc trng i hc thng l nhng ta nh ln nht v p
nht ca cc thnh ph. min Nam th trng i hc vn ch l
nhng c s c, xy dng thi Php.

Tuy nhin, nhn vo nn gio dc min Nam, thy s lng sinh
vin kh ln, v ni chung h hc kh chm ch. Phi k n mt
nguyn nhn trc tip rt quan trng: Thanh nin tm thy trng i
hc ch n nu trnh qun dch-mt tai nn thng xuyn v khng
khip nht i vi tui tr. Bt lnh cng ro rit th thanh nin chui vo
cc trng i hc cng nhiu v cng buc phi hc gii khi b gt
ra ci my nghin tht khng l ca qun dch.

By gi ta xt ti nhng quy ch v th thc trong vin tr theo d
n.

Nh ni, trong hnh thc vin tr ny, M trc tip cung cp v
i th cho cc d n, khng quan ngn sch chnh quyn bn a.


Trnh t ca vic cp vin tr c tin hnh theo hai chiu:

Cc ngnh, cc cp cn c vo nhu cu, kh nng, li ch, m lp ra
cc d n. Trong phi thuyt minh c my im quan trng nht:
nh lm g, v l do g, nu lm c th c li ch v cc mt nh th
no, kh nng hin hu, nhng kh khn trong vic thc hin, cn vin
tr c th nhng g, bao nhiu, vo thi gian no, ti u, ai ch tr, ai
ng ra vin tr, thi hn hon thnh d n Km theo bn tng
trnh ny, c h s thit k ca d n (nu l cc cng trnh), hoc h
s v ni dung c th ca k hoch (nu l cc chng trnh chnh tr,
vn ha, x hi). Ngoi ra, cn c mt bn cam kt s thc hin ng
cc iu phc trnh. Tt c c np ln b ch qun gi l ch b Vit
Nam (Nhng d n ca cc a phng, trc khi np ln b phi np
ti Vn phng tnh trng hoc Vn phng vng).

B ch qun xem xt cc d n ny, cng cn c trn nhu cu, kh
nng, li ch, nhng theo mt nhn quan rng hn, c tnh n mi lin
quan gia cc ngnh, cc mt, v c bit l cn c vo kh nng chp
thun ca M. Thng th cp ny, cc d n b o gt k lng
nht, nhm lm sao cho lt qua c phi b vin tr M (Cc cng
chc v chuyn vin trong chnh quyn ngy thng ni rng, s ni
ting v do , tiu chun ca mt b trng, khng phi l kh
nng iu khin ngnh do mnh ph trch m s nhy cm chnh xc
v nhng iu kin cng nhng c hi ly c ch k ca phi b
vin tr).

Sau khi o gt k cng, d n c gi ti s nh 32 Ng Thi
Nhim, tr s ca Phi b vin tr M min Nam (United States
Agency for International Development-USAID). Bn d n thuc nhng
ngnh no th s a trao cho cc bo (Board, tc l Cc, V) chuyn
trch v cc ngnh nghin cu v xt duyt (Nu l cc d n
ca a phng th cc bo ny s cng xt duyt vi phi b USAID
cc tnh hay cc vng).

Nhng d n no khng qua khi cc cu hi kim tra ca USAID,
th b xa b.

Cc d pht trin ngh trng du v m t trn cc trin sng
Trung phn, bn ln c gi ln, u b bc b c bn ln. L do chnh
thc l: ngn nga du kch n nu ven sng, tp kch tu b, v
cho dn chng khng v ngh tm tang m kh tp trung. Nhng cn
mt l do na: nu thc hin cc d n ny, vic tiu th bng s v t
nhn to s kh khn.

Nh my xi mng H Tin do Php thit k v cung cp thit b. Nu
thc hin m rng nh my ny, th Php s nm c mt khu then
cht trong nn kinh t Nam Vit Nam. Trong khi , M k hip nh
mua xi mng ca i Loan v Nam Triu Tin cung cp cho Nam
Vit Nam, tr khon n ca hai nc ny do mua la m v bng ca
M. D n ny b treo mt my nm.

D n xy dng nh my sn xut phn bn c trnh lin tip
nhng cng lin tip b bc b, mc du chnh M ra v h ht nhiu
nht v cch mng xanh, v ti thit nng thn M mun trc tip
cung cp phn bn cho nng dn.

Nhng d n no lt qua c cc cu hi kim tra, hoc ch cn
cc chi tit cha thch hp, th c sa i li, v k duyt, gi l dn
n chp thun. Phn ln cc d n chp thun u c iu
chnh nhiu so vi cc d n ban u.

Cng c mt s d n khng phi do pha Vit Nam ngh m do
pha M gi . Phi b vin tr M, c quan thng tin M, ta i s M,
c khi ngh vin M hoc bn thn Tng thng M ra cc ch trng
cho Nam Vit Nam. Chng hn k hoch ci cch in a l do Quc
hi M v bn thn Nixon nu ra. K hoch p chin lc l do B Quc
phng M ra. Trong nhng trng hp ny th chnh M c ngi lp
n, chng hn Prosterman v Kleer trong d n ci cch in a,
Thompson trong d n p chin lc


Cc d n chp thun c gi theo hai chiu: gi v M xin
chun chi ngn sch, v gi cho b ch qun ngy quyn tha
hnh.

Cng nh vin tr thng mi ha, loi vin tr theo d n ch dng
ng la tnh ton thi, ch khng cp thng bng la, tr mt
vi khon mc ti thiu cn thit ( l cc mn tin ti cho cc sinh
vin, k thut vin i tu nghip nc ngoi trong khun kh cc d
n, ph tn tr cho cc chuyn gia M v nc ngoi trong vic xy
dng v thi hnh cc d n).

M i th cc d n theo hai phng thc:

-Tt c cc khon vt t, thit b, phng tin, hng ha tc l
nhng nhu cu v hin vt, th M cung cp trc tip, t vin thuc
cha st rt, chic n pin, tm th cn c, bnh thuc xt mui, n
nhng tri lu n lm chy nc mt, t nha ng, xi mng, tn l,
dy cp xy nh v ct cu, n kha v km rt mng tay cc
nh t

-Nhng khon chi ph trong nc nh mua vt t ni ha, thu nhn
cng v tr tin cho cc hng thu, mua lng thc, thc phm cho
cng nhn xy dng, chi cho cc khon phc v, tin n b rung t
cho a ch, tin cho nng dn vay sn xut th M cp bng bc Si
Gn, ly t Qu i gi (n y c th hiu r thm: v sao M
khng cho ton b vin tr thng mi ha dn vo ngn sch ngy
quyn m li t n trong Qu i gi. Chnh nh c nhng qu ny
m mt phn ng k tin vin tr vn thuc quyn s hu ca Chnh
ph M). i vi mt s chng trnh ln, cn chi nhiu bc Si Gn,
nh chng trnh ci cch in a, Qu i gi khng cung cp,
th M cp bng hng tiu dng bn vo ni a, ly tin b vo Qu
i gi chi cho d n. Trong trng hp , vin tr theo d n
c thc hin theo con ng ging nh vin tr thng mi ha, ch
khc ch mc thu nhp ni a thp hn nhiu, nhm thu gn ht
cho Qu i gi.

V sao M t ra hnh thc vin tr trc tip? V sao khng gp tt c
cc loi vin tr vo mt hnh thc?


 Khoa hc qun l M khng to ra s phc tp v cng knh mt
cch v ch. t ra hnh thc vin tr trc tip cho cc d n, M nhm
gii quyt nhng vn sau y:

-K trc tip cp tin cho cc d n khng phi l ngn sch ngy
quyn, m l M, nh M c ton quyn quyt nh cc d n. Nu
ngn sch ngy quyn i th cc d n, th hi thiu l l hy
chng trnh xy dng nh my m t Qung Ngi, hon k hoch
xy dng nh my phn bn Bin Ha, thit k cc nh my ng
ch lc li ng th nhp cng ch khng c phn xng p ma,
trang b cho cc nh my giy cc my mc ca Nht ch khng phi
ca Thy in

-Bng cch vin tr trc tip cho cc d n, M vn c th gip
ngy quyn thc hin tt c cc chng trnh m M thy l cn thit,
nhng vn khng ch ngn sch ngy quyn trong mt khun kh nh
b. Ngn sch ngy v cn bn, ch tr lng cho b my qun s
v dn s. Cn trong hu ht cc khon kinh ph quan trng khc, M
vn trc tip nm, nm tt c hoc nm phn quan trng nht. Mt
ngn sch qu ln v quyn chu cp qu rng ca chnh quyn bn a
l iu m li ch v s an ninh ca M khng cho php.

-Do trc tip xt duyt v i th cc d n, M c th ng ph ch
ng v nhanh chng trc mi bin ng tht thng ca tnh th. Khi
tnh th i hi, M c th lp tc ra cc d n v xc tin cc d n
kp thi theo mun. Khi khng mun tip tc chng trnh na, M
c th nh ch, thu hp, sa i hoc hy b cc d n ngay. Ch c
ngi ca Washington mi thc hin tt cc chnh sch ca
Washington (The Pentagon Papers dn), quan im ca Tylor
cng chnh l ci nguyn l lm c s cho hnh thc vin tr trc tip
ny.

-t cc d n ra ngoi quyn tho lun v ph chun ca ngy
quyn, c ngha l khng bt buc phi a ra bn bc v xt duiyt ti
ngh vin Si Gn.

-C mt s cng trnh m h thng thit k v cc cng thc xy lp
thuc b mt quc gia ca M, M cn trc tip thi cng. Ngy quyn
ch c s dng khi hon thnh. l mt s cng trnh qun s
mang hnh thc dn s: sn bay, bn cng, h thng vin thng
Nhng cng thc lm cc ng chin lc, mt s cu cng, mt lot
cc ha cht v my mc tinh vi, cc bn m s v b mt ca M. T
nm 1972, khi qun M bt u rt i nhiu, ngi ta thy M bng thu
hi mt lot cc phng tin cp. Ti mt s cng trnh, M tho g
hng lot thit b em v hoc hy ti ch, ri sau mi giao phn
cn li cho ngy. Ti mt s cng trnh khc, ngi ta li thy qun i
v nhn vin M t tay tho d cc thit b ri trao cho ngy quyn. S
cn li cng ton b cng trnh th c dng mn ph hy.



4. Vin tr nng phm

Vin tr nng phm c gi l Chng trnh lng thc v ha
bnh (Food for Peace). y l hnh thc vin tr m M thc hin
nhiu ni trn th gii.

Hnh thc vin tr ny c mm mng t trong k hoch Marshall.

Trong i chin th gii th II, cc quc gia chu u b tn ph nng
n. Sau chin tranh, chu u gp nhng kh khn kinh t rt ln, c
bit l v lng thc v hng tiu dng. Theo k hoch Marshall 16
nc t bn chu u c M cho vay hng ha, nht l lng thc.
Cng v phi vay trong lc kh khn, cc nc ny chu nhiu rng
buc bt li. T bn M i theo giy i n xm nhp cc nc
ny. Khi NATO c thnh lp trn c s rng buc nhng nc
chu s gip ca k hoch Marshall. Mt trong nhng nguyn tc
vin tr trong k hoch ny l phi s dng phn ln s vin tr vo
ngn sch quc phng, theo o lut Vin tr phng th chung, do
Quc hi M nh ra nm 1949.

Sang nhng nm 50, Chnh ph M nh m rng phng thc Vin
tr ny ra cc khu vc khc trn th gii-chu , chu Phi, chu M La
tinh, nhng khng thnh cng. Khc vi cc nc chu u, cc nc ,
Phi, M la tinh cha c sn mt c s cng nghip mnh m pht
trin kinh t, do , kh c kh nng tr nhng khon n vay ca M.
V li, n thi k ny, uy tn M khng cn nh nhng nm sau chin
tranh. M khng cn ng vai tr mt cng quc chng pht xt v
bo v cc dn tc nh yu. M dn dn tr thnh mt nguy c xm
lc i vi nhiu dn tc, nhiu khu vc. u u ngi ta cng s
M.

K hoch Marshall c thay th bng hnh thc khc, mm do
hn.

Nm 1954, Quc hi M thng qua cng lut v vin tr v pht
trin mu dch nng phm, thng c gi l lut PL.480. n nm
1960, khi Kennedy ln cm quyn, thi hnh chin lc ha bnh
trong hc thuyt Bin gii mi Chnh ph M m rng quy m p
dng o lut ny v i tn l Lut nng phm phng s ha bnh.

Tng cng, trong 21 nm, v tr nng phm tha ca M cho Nam
Vit Nam ti 1,2 t la.

Nhn chung, khi lng vin tr ny c xu hng ngy cng tng
ln. C nm, nh nm 1974, ln ti trn 2 trm triu la. iu c
ngha l Nam Vit Nam, mt nc ch yu sng bng nng nghip, nay
phi sng bng nng phm ca nc ngoi v ngy cng thiu n hn.

C mt s nm, vin tr nng phm tha xp x bng hoc ln
hn c vin tr thng mi ha, l cc nm 1967, 1968, 1969. y
l thi k M a qun vin chinh t vo min Nam, m rng quy m
chin tranh. Nng thn b tn ph nng n. Dn s khng sn xut
nng nghip tng vt, cng vi s na triu qun vin chinh, lm cho
nn thiu lng thc tr nn trm trng. Lc ny tng vin tr nng
phm c ngha l tin hnh chin tranh xm lc khng phi ch bng
sng M, lnh M, m bng c thc n ca M.

V c cu ca vin tr nng phm, c th xt hai gic : xt theo
tng loi nng sn v xt theo ba khon mc ca o lut PL.480.

Nu xt theo tng loi nng phm vin tr cho Nam Vit Nam, thy
go chim phn ln nht, khong 50% tng gi tr vin tr nng phm.
T nm 1965 n 1974, tng s go vin tr ln ti 3,9 triu tn.
Th hai l sa, chim khong 17%. Th ba l bng vi-11%. Th t l
thuc l-10%. Th nm l mt s ng cc v tin cc vn ti qua i
dng-4% (C th trong 10 nm, t nm 1958 n 1967: Tng s vin
tr: 544,9 triu la. Trong : go-268 triu, sa c v sa bt-96
triu, bng-68,9 triu, thuc l-57 triu, bt m-50,7 triu, ng cc
khc-3,6 triu, vn ti-9,9 triu).

Mc I, chim phn ln nht. Trong 20 nm mc ny ln ti gn mt
t la, chim gn 90% tng s vin tr nng phm ( cc nc khc,
Mc ny cng chim t l xp x vy. Ring mt s ni, th t l cn cao
hn, nh Indonesia ti 96%, Malaysia-ti 100% (trong thi k tng
ng)).


Theo lut PL.480, s nng phm thuc mc I c em bn trn th
trng ca nc nhn vin tr. Th tc bn cng ging nh trong vin
tr thng mi ha, tc l bn cho cc nh nhp cng theo giy php
nhp cng m phi b vin tr M s ti duyt. Nhng ch thanh
ton th c my im khc:

-Cuc ph do chnh ph Si Gn chu (khc vi vin tr thng mi
ha, cc ph c khu vo vin tr)

-Tin bn nng phm b vo mc 44-11 trong qu i gi do M
nm, khc vi tin lng trong vin tr thng mi ha, b vo mc
44-20, do hai bn cng qun l.

-S tin thanh ton ca cc nh nhp cng phi tnh theo hi sut
cao nht trn th trng Si Gn, thng cao gp i so vi hi sut
trong vin tr thng mi ha. b li s thit thi ny, hng nng
phm c min thu hoc ch phi np mt s l ph rt thp.

Nh vy, khc vi vin tr thng mi ha, vin tr nng phm
(mc I) c thu hi y gi tr mt ln, ngay ti y ban nhp cng.

Theo cc hip nh k gia M v ngy, s tin thu do bn nng
phm trong mc 44-11 thuc Qu i gi, tuy thuc s hu ca M,
nhng M ch s dng 20%, s cn li cp cho ngy ngy trang tri
cc chi ph qun s. So vi cc ni khc, th t l 20% l t l thp
nht. n , M ly li 72% gi bn nng phm vin tr, chu M
Latinh trn 30%, Ai Cp-41%, Pakistan-62%. cc nc k trn,
M thng dng s tin a phng ny u t vo cc x nghip
cng nghip, nng nghip ti ch. Hoc Chnh ph M u t trc tip,
hoc t bn t nhn vay u t (Theo mt iu lut ca M, gi l
lut Cooby, th ngn sch xut nhp khu M (Eximbank) c quyn ly
thm 25% na trong s tin bn nng phm theo lut PL.480, dng
ti tr cho cc cng ty M hot ng ti nc nhn vin tr nng
phm). C mt phn nht nh s tin c em cho chnh ph hoc
cc t nhn ngi bn x vay kinh doanh theo cc chng trnh m
phi b vin tr ng h.

n y, c th hiu c v sao phi thanh ton hng vin tr
nng phm theo hi sut t do. Trong vin tr thng mi ha, ton b
s tin bn hng c giao cho chnh ph a phng, bng cch ny
hay cch khc. , hi sut cao hay thp khng c quan h g ti
quyn li ca M. Trong vin tr nng phm th khc. M c ly li mt
phn tin bn hng, m li l tin a phng. Trong trng hp ny,
hi sut nh hng trc tip n s tin m M thu v. Nu h thp hi
sut xung , th s tin dnh cho M s ht i . Nh trng hp
Vit Nam, np p dng hi sut trong vin tr thng mi ha, th s
20% tin bn nng phm dnh cho M, thc ra, ch l 10%. cc nc
khc, ni t l ginh cho M cn cao hn nhiu, th s thit thi ca M
cng ln. y khng th tnh n chuyn thu hi khon thit hi
trong thu nhp cng. Thu l thu nhp ca Nh nc a phng.

i vi cc nh nhp cng, b li s thit thi ca h trong vic
thanh ton theo hi sut t do, M khuyn ngh trong cc hip nh k
vi cc Nh nc a phng: Min thu hoc h rt thp mc thu
nhp khu nng phm. Bin php ny c tc dng co bng hoc gn
bng sut li nhun gia nhp cng nng phm v nhp cng hng
vin tr thng mi ha. l cch kch thch, lm cho cc nh nhp
cng khng x vo chng trnh nhp cng thng mi ha, m vn
sn sng b tin ra nhp nng phm d phi chu hi sut cao hn,
nut tri mt s ln nng phm M vo th trng ca mt quc gia
nng nghip.

i vi chnh quyn bn x, m phn ln l nhng nc sng bng
nng nghip, th nhp nng phm l iu bt ng. Xt theo li ch quc
gia, cc nc ny thng c khuynh hng c gng t tc lng thc,
v ch nhp hng cng nghip, nht l nhp t liu sn xut. th,
nhp nng phm li phi chu hi sut cao v hu nh khng thu c
thu nhp khu; tc l thit thi mi b. Nhng M c cch khng
cng p m chnh ph cc quc gia nng nghip vn ra sc nhp nng
phm M. Nh ni, M ch ly mt phn s tin bn nng phm thi.
Phn cn li, M cho cc chnh ph vay, hoc cho khng. V bn
cht, khon ny c tc dng nh mn tin hoa hng m v n, c chnh
ph a phng cng ra sc nhp nng phm M. Bt k n nh hng
th no n li ch c bn v lu di ca quc gia, nhng trc mt l
c thm tin cho ngn sch v c thm thc n cho mt s dn ang
thiu i.

Vit Nam, mc hoa hng cn ln hn nhiu. Do nhng kh khn
rt ln ca ngy quyn, M dnh cho ngn sch bn x ti 80% tin
bn nng phm vin tr. S 20% M ly li ch yu l cho cc c
quan ca M ti Vit Nam chi tiu v tr lng cho cc nhn vin
(ngi M, ngi mt s quc gia khc v mt s kh ln ngi Vit
Nam) (Trong 10 nm, t 1958 n 1967, tng s 555 triu la vin
tr nng phm thuc mc I, c 415 triu cp cho ngn sch qun s
ca ngy quyn, 129,7 triu M s dng, 5,7 triu cho t bn M v
mt s t sn Vit Nam vay kinh doanh cng nghip v xut nhp
khu).

T nm 1973, M k tip vi ngy quyn 2 bn hip ngh na, quy
nh cho ngy quyn hng 100% gi bn nng phm vin tr. Gii
php ny c 3 l do chnh:

-Sau khi qun M rt, kh nng nhp khu gim st hn, ngn sch
ngy quyn rt kh khn. M coi y l mt trong nhng bin php tch
vc ngy quyn ng vng.


-T nm 1973, chi tiu ca M Vit Nam gim i rt nhiu, nhu
cu ca M v bc Si Gn gim st hn so vi cc nm trc.

-Cc ngn hng cn ng mt s ln bc Si Gn thuc s hu
ca Chnh ph M, do qun i v nhn vin qun s M trc khi v
nc i s tin cn li ca h, theo nh Lut ngoi hi cua Chnh
ph M cho php. S kt d ny cho M chi dng Vit Nam
khng cn trch thm trong gi bn nng phm vin tr na.

Nhng n nm 1974 th mc I ca vin tr nng phm Nam Vit
Nam chm dt thi k trng mt ca n. Nh ni chng II, tht
vng v tn km lm cho Quc hi cng tay hn trong vic sit cht
ti tin li. Mt o lut c thng quan, quy nh cm khng c
dng vin tr nng phm ca M i th cho cc chi ph chin tranh.
Nhng khon tin bn nng phm cp khng, buc phi quyt ton
xong vo ngy 30-6-1974. K t ngy 1-7-1974, tin bn nng phm
vin tr c cp theo ch cho vay. n lc ny, v chng ci
nng vin tr M i qu xa ri, Thiu vn phi k hip ngh vay nng
phm M. Tnh cho n ngy 30-4-1975, s nng phm vay trong 9
thng (k t 1-7-1974) l 38,9 triu la. Tt nhin, cho n lc ,
chnh quyn Thiu vn cha tr mt ng no.

Mc II ca chng trnh vin tr nng phm c gi l chng
trnh cu tr khn cp. Phn ny c trao cho chnh ph bn a,
nhng khng phi em bn ly tin, m tr cp trc tip trong
nhng trng hp c bit. Trong nhng nm u sau hip nh
Geneve, s tin vin tr khn cp ny ch yu c s dng cho s
dn min Bc di c vo Nam v n nh i sng ca h. Trong cc thi
k sau, vin tr khn cp ch yu dnh tr cp cho nhn dn nhng
vng b chin tranh tn ph, b dn v cc p chin lc hoc ra thnh
th. Ngoi ra, M cung cp cho ngy quyn mt s lng thc t cu
tr cho nhng vng b lt, b i Tnh cho n nm 1975, s vin tr
khn cp ny vo khong hn mt trm triu la.


Mc II ca vin tr nng phm tha, gi l vin tr nhn o, c
cp thng cho cc c quan v cc t chc t thin, khng thuc b
my Nh nc. Phn ln l cc t chc tn gio. Ngoi ra, cng c
mt s t chc vn ha, y t v cc on th qun chng nh Hi
nhng ngi bn ca M, T chc u tr m ci, y ban cu tr
gia nh t s

Trong 20 nm, s vin tr nhn o cho Vit Nam cng vo khong
trn mt trm triu la. Phn ln nht trong s ny c cp cho cc
t chc cng gio, c bit l C quan cu tr ca nhng ngi cng
gio (CRS). Trong mt s t chc t thin, M c ngi ca CIA
vo hot ng. Nh chnh Richrad Bissel, nguyn quyn Gim c
CIA ni:

Nu mun cho CIA hu hiu th n phi s dng cc c quan t
nhn (Steve Weissman, The Trojan Horse (Con nga thnh Troa). San
Francisco, Rampart Press 1974).

Ta c th ly c quan cu tr ca ngi cn gio lm mt v d.
Ngi u c quan ny l Spellman, Tng gim mc New York.
Spellman cng chnh l ngi cha u ca Ng nh Dim, t khi
cn lu vong M, v tch cc gp phn chun b a Dim tr v.
Trong thi k 1954, 1955, Spellman ra sc vn ng Chnh ph M v
CIA t chc cho hng chc vn gip dn di c vo Nam. Trong nhiu
cuc gp g vi E.Landsdale (cm u t chc CIA Vit Nam),
Spellman bn bc v vic phi hp gia cc t chc tnh bo M vi
cc c quan cu tr chuyn ln sng cng gio t nn cng sn
thnh mt c s qun chng cho Ng nh Dim. Spellman to cho
Dim mt c s chnh tr kh rng trong gio dn v thu ht hng vn
thanh nin cng gio vo qun i Dim. Trong thi k 1955-1960, s
thanh nin cng gio min Bc di c chim 50% qun s ca Dim.
Cho n 1963, t l vn cn ti 33%.

Sau khi Dim cht, Chnh ph M vn cn tm thy Spellman v t
chc ca ng ta mt s cng tc c lc. Nm 1967, ngn sch quc
phng ngy quyn thiu ht, khng tr lng cho lnh ngy. Nu
ch tng vin cho ngn sch th phi qua nhiu th tc ko di (hng
nm Quc hi M ch ph chun mt ln). Tng Westmoreland nh
n t chc t thin CRS ca Spellman. T chc ny c php s
dng 8.000 tn nng phm chi cho cc chng trnh t thin. Nh
nh thn hc Michael Novak cho bit, 7.000 tn trong s c
chuyn cho qu lng ca qun ngy.

Nhng khon vin tr t thin ca cc t chc khc nh t chc
cu tr mi ni ca M (CARE), y ban quc t cu nguy (IRC), cc
Hi nhng ngi bn M phn ln cng c s dng theo nhng
phng php v nhm mc ch tng t nh trng hp va k trn.

By gi, th bn i cht v ngha ca vin tr nng phm.

Ti sao M t nng phm vo mt loi vin tr ring bit, c nhng
quy ch ring ca n? Ti sao li a nng phm vo chnh cc nc
nng nghip? Kt qu ca vic ra sao?

Trc ht, xt v pha M. Do nhng yu t t nhin v kinh t, nn
nng nghip M t ti nng sut rt cao. Ngay t u th k XX,
nng phm tha do chnh nn sn xut to ra tr thnh mt tr ngi
ca bn thn nn sn xut . Ni tha tc l tha theo nhng iu
kin thc hin ca ti sn xut. Dn chng vn thiu i. Nhng nng
phm vn tha . Nu em bn r hoc cho khng, th nn tha v
nn thiu i cng b th tiu. i vi nh kinh doanh th nh vy
khng nhng mt li nhun, m cn mt lun c th trng, v nhu cu
lng thc c gii quyt. Trong thi k u, t bn gii quyt
mu thun ny bng cch thiu hy hng tha v ph hy bt nng
lc sn xut. c thi k M nng phm xung bin, t tri
nhng cnh ng la m chn. Th nh th cn hn bn r hoc cho
khng. Ta thng ni: Cm khng n th go cn . Trong trng hp
ny th: Cm khng n, nhng k vn cn . i th mt ca.
Nhng cn nhu cu ca th trng. Bn r hay cho khng th mt c
hai.


T sau chin tranh th gii th hai, M tm c mt i dng
khc tiu th nhng nng phm: l nhng nc ang pht trin.
y, M gii quyt c vn theo cch khc.

 Trong vic ny, phi k n nhn t kt hp quan trng. Vi vai tr
cnh st quc t, M phi ging ra khp th gii mt mng li cc
cng c qun s, chnh tr, kinh t, vn ha thc hin chin lc
ton cu. M buc phi chi ph nui dng h thng cc cng c
ny.

Trong s cn thit phi chi ph ny, vin tr M tm thy my chc
triu tn nng phm mt phng tin thun li.


V my chc triu tn nng phm ny cng tm thy vin tr M
mt li thot thnh thang.

S gp g ny sn sinh ra ci gi l vin tr nng phm hay
lng thc v ha bnh, hay o lut PL.408 ni trn. Cho n nay,
vn nhiu ngi cha hiu ti sao cpmy li mua t ca cc ch tri ri
em bn r ra nc ngoi, ti sao li c chuyn tr gi cho ngi sn
xut hay tr gi cho xut khu 30-40 t la/nm. Qu l nu tch
ring vin tr nng phm ra, ngi ta d c cm gic rng hoc l
iu v l v qui g, tiu th nng phm tha kim li, t nht l
i vi phn gi tr c cp khng cho dn chng hay cho chnh ph
bn x.

Nhng nu t vin tr nng phm trong ci tt yu phi chi tiu,
phi tr gi cho vic bo v li ch ca M trn th gii th bn cht ca
n bc l ra r rng hn. ng no cng phi ph tn, phi tr gi. Vy
th nng phm ang l mt trong nhng th c th dng tr gi tt
nht, r nhy. Cn vic mua t, bn r, tn km vi chc t la, th
suy cho cng, ngn sch phi tr. Ngn sch ny da trn mt sc
mnh hng hu ca cng nghip. C th ni cng nghip M ti tr
cho nng nghip nng nghip nm ly d dy ca th gii. Nhng
nm c d dy ca th gii li l cch tt nht v r nht chim
lnh th trng cho cng nghip. Vy th vic cng nghip ti tr cho
nng nghip thc ra cng l chi ph cho cng nghip.


Nh vy, i vi M, vin tr nng phm tha em li nhng kt
qu v nhiu mt. S nng phm tha hng chc triu tn hng nm
khng phi i v mt khng, cng khng phi tch tr li v do
c khong 400 triu la hng nm v chi ph bo qun v hao
ht. M va tiu th c s nng phm , va c tin chi tiu v
kinh doanh ti cc nc khc, va tr gi c cho cc nc v vic
bo v li ch ton cu ca M, va bo m c thu nhp ca nng
dn M khng b tt xung qu mc do gi nng sn trong nc gim
mnh v gp phn tri buc cc quc gia trong vng kim ta ca M,
do m th trng cho cng nghip M


Nhng nh thit k ca b my vin tr M ngh ra cho hnh thc
vin tr ny mt c ch ring ca n, nhm lm sao ph tn t nht m
li t hiu qu cao nht.


Khi xem xt vin tr thng mi ha, vin tr theo d n, ta thy
chng u c nhng c ch ring. Vin tr nng phm cng vy.

i vi nc nhn vin tr, phi xem xt kt qu ca vin tr hai
pha.

i vi nhn dn nc c vin tr nng phm, th li bt cp
hi. Ta bit, s nng phm cp khng (mc II v III) ch chim mt
phn nh, li b bt li gn ht. S lt ti tay dn chng, nhng nn
nhn ca ch , khng sao b ni tn tht m h phi chu ng-tan
ca, nt nh, b lng, b xm, chng con cht ngoi mt trn. Phn
ln nht ca vin tr nng phm (mc I), d c l vin tr cp khng,
hoc phn ln c cp khng, nh Nam Vit Nam, th cng l cp
cho chnh ph. Chnh ph ny li em bn trn th trng nh mt
ngi bn hng. Dn chng phi b tin ra tip nhn nh mi
ngi mua hng.

Vy i vi nhn dn, m a s l nng dn, th t sn xut ra nng
phm r rng l c li hn nhn vin tr nng phm. T sn xut th
nng phm l ca nng dn. Nhn vin tr th nng phm l ca Nh
nc m ngi dn phi b tin ra mua. Trong khi , nng nghip b
Nh nc b mc trong cnh sa st. S dn c thot ly nng nghip
ngy cng nhiu. Vin tr nng phm to thm c s cho th ha gi
to. Phn ln s dn thot ly sn xut nng nghip l thot ly sn xut
ni chung, ch khng phi chuyn sang sn xut cng nghip Vy th
s dn phi sn xut v thiu n ny ly u ra tin mua nng
phm? Nu khng c thu nhp trong sn xut, th h ch cn my cch
sau y: bun bn, lm cc ngh phc v, i lm thu hay i lnh cho
chnh ph. Trong trng hp ny, M dng nng phm tha i
ly nhn vin phc v v lnh nh thu.

 i vi chnh ph bn a, vin tr nng phm l mt mn li, ng
hn, l mt khon tin thu rt hi. Nhn vin tr nng phm bn
trong ni a, d phi tr li cho M mt phn th ngn sch vn c
hng khng mt s tin. Nu khc phc nn thiu i bng cch t
lc pht trin sn xut nng nghip, th Nh nc phi u t vo thy
li, vo ci to t, vo k thut canh tc, m cng phi hng chc
nm mi gii quyt c vn . V li, nu gii quyt nhu cu nng
phm bng pht trin nng nghip, th ngi trc ht lm ch s nng
phm sn xut ra l nhng ngi sn xut, d l a ch, hay t bn
nng nghip, hay nng dn. Ngn sch Nh nc ch c hng mt
phn trong s , thng qua thu. Phn ny tt nhin khng th chim
mt t l qu cao. Thu cho ngn sch t ngun ny khng nhng
khng c nhiu, m cn kh khn cht vt, v Nh nc buc phi
ng chm ti nhng ngi sn xut. Nh vy, bt k vic pht trin
nng nghip l phng n c li nh th no cho dn tc v cho nn
kinh t quc dn, th i vi Nh nc ngy, n vn khng phi l
phng n tt nht. i vi n, nhn vin tr nng phm ca M l
phng n tt hn. Phng n ny va gip n gii quyt nn thiu i
(ci m i vi n l mt vn c ngha chnh tr), va c ngay mt
mn tin cho ngn sch, li t b rng buc ca dn chng trong vic s
dng s tin . C th ni vin tr nng phm l mt cc nam chm
cun ht nhiu Nh nc t b li ch dn tc v sn sng bn r li ch
ca nn kinh t quc dn cho quyn li ch k ca giai cp thng tr.

C th ly nm 1973 lm v d: Theo tnh ton ca nhiu nh kinh
t ngy quyn, th nm thc ra min Nam c th t tc c lng
thc. Thm ch nu c quan tm cht t v thy li v cc t liu sn
xut nh xng du, phn th th c th xut khu 10 vn tn.
c mt s chuyn gia t vi Thiu vn ny. Nhng Thiu in
quyt gt i. Thiu thy rng nu Nam Vit Nam sn xut lng
thc, hn na, li xut cng, th s li phn ln nm tay t nhn.
Chnh ph cng lm cng nh m thu thm c khong 10 t ng
(bc Si Gn) tin thu cc loi. Nhng nh vy th M s ct vin tr
nng phm. Ring v s go vin tr, s mt i 26 vn tn, tc l tht
thu mt hn 30 t ng (Tnh theo t gi trung bnh ca nm l
120ng/kg). y l cha k mt s nng phm vin tr khc tr gi hn
20 t na cng s b ct lun. Li v hi thy r. Mc cho hn 50
vn ha b hoang, mc cho hng triu nng dn lam l trong li sn
xut lc hu, thiu thn, khng c mt cng trnh thy li no. Cc
knh rch hng chc nm khng c no vt. Gi xng vn tng vt.
Gi my cy, ph tng ngy cng cao. My mc ch m bo canh tc
di 20% t trng. Nng dn phi nai lng ra cy cuc s 80% din
tch rung t, m gn 50% phi cuc bng tay. Tru b qu khan
him, ch sc ko cho hn 30% din tch. i vi chnh quyn ngy
th khng sao c. c vin tr M. Chnh ph vn c tin. Hn ch
nhp nng phm lm g? T lc lm g? Tt nht l c thiu i v c
tip tc chin tranh M c vin tr. Thm ch, nh mt k gi
nhn xt, c lc Thiu mun Vit cng m cuc tn cng v thi
phng s e da , M phi vin tr nhiu hn (J.Claude Pomonti.
S cung nhit mun lm ngi Vit Nam. dn). Kt qu l: trong
nm 1973 sn xut nng nghip gim st 21%. Nhng vin tr nng
phm li tng 50%. Ring mc I th tng t 108,4 ln 160,8 triu la.
M nh trn ni, n nm ny, M cho Thiu c hng 100%
tin bn s nng phm .

Cui cng, ci iu m mt s bo ch Si Gn cnh co Thiu t
nhiu nm trc, xy n: Ngi Vit Nam s sa vo mt tm
thm kch, l thm kch khng t nui sng mnh c. Ch trng
vo hng ha, la go nhp cng, th s c ngy vi ci n, ci mc m
phi sa vo cnh t st ca mt quc gia (Bo Cng lun, Si Gn, 1-
9-1968).

Ci bn cht ny ca vin tr nng phm khng phi l trng hp
c bit ca Nam Vit Nam. Nam Vit Nam, n th hin r nt nht.
Nhng nc khc, n cng c hu qu ph bin l: khi mt nc
chng may sa vo s cu vt ca n, th sc t nui sng cng yu
thm, thiu cng thiu thm v cng phi bu vu vo n nhiu hn.
ng Nam , nh ta bit, cho n trc i chin th II, khng h phi
nhp lng thc. Tri li, l mt trong nhng vng xut cng nng
phm quan trng ca th gii. Nhng t sau i chin II, nht l t khi
c vin tr nng phm ca M, th ng Nam li tr thnh vng nhp
lng thc ngy cng nhiu. c bit trong thp k 60 v 70, ng
Nam l mt trong nhng vng nhp lng thc nhiu nht trn th
gii-t nht 15 triu tn mi nm, m phn ln l nhp ca M, n
phi nhp 18% ng cc, trong 13% l nhp ca M. Nm c ma
nht nh nm 1969, n cng phi nhp ca M ti 4 triu tn bt
m. Pakistan nhp ti 26% lng thc, trong 20% l nhp ca M.

Rt cuc ngi ta chng kin mt iu tht tr tru: cc nc
chuyn v sn xut nng nghip v c truyn thng nng nghip t
ngn xa, li phi sng nh vo lng thc ca cc nc quc cng
nghip!

iu bt hnh l ch: nhng nc ny c t ai, c tha lao
ng, nhng li c vin tr nng phm. Chnh ci cht l ny lm
t lit mi sc kch thch i vi vic ci to v pht trin sn xut
nng nghip, v k thut cng nh v quan h sn xut (Mt vi tc
gi M vch r nn thiu i ti cc quc gia ang pht trin ch
yu l do quan h sn xut c, vi ch s hu lc hu ca a ch.
Vin tr nng phm l cch gii quyt thay cho ci cch rung t,
nhm ngn chn s bng n mt cuc cch mng to ln nng thn.
Steve Weisman. dn, trang 78). Cng chnh n gp phn th
ha gi to v rt bt mt cch v l nhn khu nng nghip

iu bt hnh hn na l; khi cn vo mu bnh m ca M, th
ch quyn cng b st m. Da ct vin tr l th on ca M thng
dng n khi thy vin tr bt u tr thnh mn n khng th
thiu. Ta ly mt v d v n . Nm 1970, chnh ph n quyt
nh ng ca cc trung tm vn ha ca M trn t n , nhm
ngn chn s xm nhp ca vn ha phng ty. M ch cn cho vi t
bo loan tin rng M s ct 1/3 s la m vin tr. Hai thng sau cc
trung tm vn ha li m ca nh thng l.

Trong cun S bnh trng ca M ng Nam M.Selden c
mt on nhn xt kh ng c v vin tr nng phm tha ca M:
ng l vin tr phi gip ngi ta t nui sng mnh tt hn, t thiu
n v ngy cng no m, th n li gip ngi ta t thiu n thiu
hn, t nui mnh kh khn hn. N nh ngi ta ch cn lm ra m
n, n ch b c c nghip, v rt cuc n gip ngi ta thnh k
n vay, ri n xin v do thnh mt th n l (M.Selden Die US
Expansion in Sud-Ost Asian Berlin 1973).

Sang cui thp k 70, nht l t thp k 80, hng lot nc chu
thot ra khi ci vng oan nghit ny v c s phc hi ng
khm phc trong nng nghip. Khng th ng vi mt s kinh t gia
rng chnh vin tr M trong cc thp k trc gip cho nng nghip
bn a trng thnh v t lp. Ngc li th ng hn: nh thc
tnh v vng vy ra khi vin tr nng phm M nn nng nghip ca
cc nc ny mi phc hi c, tuy phi tri qua nhng cn vt v v
khng hong gay gt nhiu nm. Kt lun ny hu nh c mi
chnh khch ni ting ca cc nc nh I.Gandi, Suharto, Mahathyr
xc nhn.



5. Vin tr cho vay

Ngi M mun lm tht nhiu, nhng li mun tn tht t (Pht
biu ca Trn Vn Chng, i s ngy quyn ti Washington, trc
sinh vin Vit Nam hc ti M ngy 13-11-1963. Tin UPI, 14-11-1963).

i vi vin tr cng vy. Trc cng mt nhu cu chi vin, th cng
hn ch phn cho khng v cng thay bng cho vay bao nhiu, cng
tt by nhiu.


Nam Vit Nam, M cng c khuynh hng , M th thc hin
phn no. Nhng hon cnh cha cho php. Ngy quyn qu p p, li
phi cng ng nhng trch v tht nng n qu sc. Thc t l ngy
quyn khng sc tr ni tin vin tr. Nu bt phi chu ch tn
dng nh cc ni khc, Nam Vit Nam khng th chu ng ni.

Tuy nhin, M vn lun lun tm cch chuyn dn vin tr cho khng
hnh vin tr cho vay. Trong my thp k 60 v 70, ti nhiu khu vc
trn th gii vin tr cho vay em li cho M nhng mn li tc
khng l. Bn thn vn cho vay cng tr thnh si dy rng buc nc
mc n phi chp thun nhiu yu sch th bo ca M (Theo thng
bo ca c quan vin tr M th n nm 1975, tng s tin m cc
nc ang pht trin cn mc n ca M l 90 t la. K t ti kha
1975-1976, s phi tr hng nm khong 7 t, tc l bng s tin
vin tr cho vay hng nm m cc nc ny nhn c theo cc k hn
tn dng quy nh. K t y, vin tr vi tnh cch mt ngun ti
chnh ht, v bt u mang tnh cht mn n truyn kip. Ring n
, ngay t nm 1967-1969, hng nm s tr n bng s thu nhp
nh vin tr. Mt s nc nh Indonesia, khng tr ni ng k hn,
buc phi ngh hon. Nm 1972, ngh ny c chp nhn,
vi nhng iu kin sau y: thu hp khu vc Nh nc chuyn
thm quyn hn cho t bn t nhn, k c t bn ngoi quc, bi
thng mt s x nghip quc hu ha, th tiu mi di sn ca ch
Sukarno, b thi trung lp thn cng sn, c th l phi t quan
h ngoi giao vi i Loan, Nam Triu Tin, Philippin Trong nhng
nm 70, tin tr n hng nm ca Indonesia chim 20-30% tng gi tr
xut khu. Thi Lan, nm 1968, c vin tr cho vay 120 triu la,
vi iu kin phi gp qun i cho chin tranh xm lc Vit Nam).


Ch t sau khi tht bi trong chin tranh Vit Nam, v cng do cc
nc th gii th ba phn ng gay gt vi nhng th on can thip
th bo, M thy c nguy c b y ra khi nhiu khu vc, th vin tr
M v nhng iu kin ca vin tr M mi c sa i dn.

Nam Vit Nam, M cha khai thc c ci kh nng ny. Vin tr
cho vay cn rt hn ch, vi s lng nh v chm xut hin trong mt
s nm thi. l thi k 1957-1960, khi Dim hy vng sp cht u
cch mng. l thi k 1966-1967, khi M a qun t vo,
Johnson hy vng sm dt im chin tranh v ch mt vi nm na, vi
k hoch pht trin kinh t hu chin ca Lilienthal, giai on khai
thc c th bt u.

Tng s vin tr cho vay m M cp cho Nam Vit Nam vo khong
140 triu la. Nm cao nht cng cha ti 30 triu la.

Vin tr cho vay c cp theo hai con ng:

-Phi b vin tr M thay mt Chnh ph M, ng ra cho ngy
quyn vay. S tin ny ly ra trong ngn sch vin tr ca Chnh ph
M.

-Cc t chc tn dng quc t ca M nh Qu tn dng pht trin,
Ngn hng pht trin,Ngn hng xut nhp cng ng ra cho
chnh quyn hoc t nhn Nam Vit Nam vay, theo nhng th tc tn
dng thng thng, khng nm trong khun kh vin tr Nh nc.

Phn ln vin tr cho vay c cp di hnh thc hin vt tc l
hng ha.

i vi cc khon mc cho vay xy dng cc cng trnh, th M
trc tip cp trang thit b, tnh ra la. Ngy quyn s tr bng la
hoc bng bc Si Gn.


i vi cc nhu cu chi bng tin mt, M thng cng cho vay
bng hng ha, ngy quyn bn ra th trng ly tin chi dng. Khon
vay ny cng tnh bng la, tr bng la hoc bng bc Si Gn, tnh
theo hi sut thc t.

Mt phn tng i nh ca vin tr cho vay c cp trc tip bng
tin mt. Thng thng, M ch cp bng bc Si Gn, ly trong Qu
i gi do vin tr thng mi ha v mc I ca vin tr nng phm
cung cp.

C mt vo khon c bit, khng nhiu, M cho vay trc tip bng
la. l nhng khon m ngy quyn nht thit phi dng la
chi tiu, chng hn cc mn tin ng gp gia nhp cc t chc
quc t, mt s ph tn i ngoi, v.v C mt s khon, nht l cc
khon cho vay trc tip bng la, M buc ngy quyn phi thanh
ton bng bc Si Gn, nhng tnh theo hi sut t do.

Trong cc hip nh cho vay k vi ngy quyn, u c nhng iu
quy nh r rng v k hn thanh ton, hnh thc thanh ton v ch
pht khi vi phm hip nh.

Xin k qua mt s khon cho vay c th:

-Nm 1956, phi b vin tr M cho Ng nh Dim vay 21 triu
la sung vo ngn sch quc phng. Cng nm , Ngn hng
xut nhp khu Hoa Thnh n cho chnh ph Dim vay 4 triu la
ng tin gia nhp t chc Qu tin t quc t. Thi hn thanh ton
ht l 40 nm. Li tc l 3% mt nm nu tr bng la, 4% nu tr
bng la min Nam (se ni ti mc sau), 6% nu tr bng bc Si
Gn.

-Nm 1958 phi b vin tr M cho chnh ph Dim vay 25 triu
la nhp cng hng ha v dch v. Ch thanh ton cng ging
nh k trn.


-Nm 1958, Qu tn dng pht trin-DLF (Development Loan
Fund) cho Dim vay 3,5 triu la di hnh thc hin vt, gm cc
thit b cn thit i mi h thng vin thng. Thi gian thanh ton
ht l 20 nm. Li tc l 3,5% tr bng bc Si Gn, theo hi sut t
do ca nm thanh ton.


-Nm 1960, C quan pht trin quc t-IDA (International
Development Agency) cho ngy quyn vay 9,7 triu la mua u
my, toa xe cng cc thit b ha xa, thi hn thanh ton ht l 5 nm,
li tc 3,5%, cng tr bng bc Si Gn theo hi sut t do ca nm
thanh ton.

Cng trong nm 1960, Qu tn dng pht trin cho ngy quyn
vay 12,7 triu la xy dng mt nh my nhit in Th c,
cung cp in cho Si Gn, my mc thit b do M trc tip cung cp.

-Nm 1970, Qu tn dng pht trin cho ngy vay 5 triu la,
nhng cp bng bc Si Gn, ly trong Qu i gi, gp phn vo
k hoch ngi cy c rung. Ngoi s ph tn ln tr tin chuc
cho a ch, nh ni trong phn vin tr theo d n, th s tin vin
tr cho vay ny dng cp tn dng cho cc t in c chia
rung.

Nhn vo cc khon cho vay, cc i tng v cc quy ch khc nhau
ca cc khon , ta c my nhn xt nh sau y:

-Phn ln cc khon vin tr cho vay u do cc t chc tn dng
ng ra cp. S do phi b vin tr M thay mt chnh ph cho vay ch
chim mt phn nh. Nguyn tc ca vin tr cho vay l: c vay, c
tr, v c li. Nu t nguyn tc trong quan h gia hai Nh nc,
th c nhiu iu bt li, nht l i vi Nam Vit Nam l ni cha c g
n nh. Nu k ng ra cho vay l cc t chc chuyn mn, ng
ngoi chnh tr, th vic vn dng nguyn tc sng phng c thun
tin hn.

-Hu ht cc khon cho vay do cc t chc tn dng ca M cp u
nhm vo nhng i tng m xem ra c th m bo c doanh thu v
nh c th bo m c nhng quy nh v thanh ton: ha xa,
vin thng, cung cp in, nc, tn dng nng thn

-Phn ln cc khon vin tr cho vay c cp di hnh thc hng
ha. Nu ngy quyn cn tin, th phi bn hng ha i mi c tin.

-Trong cc hip nh cho vay, M cng vn dng sut li tc nh i
vi cc nc khc, phn bit i x gia cc ch thanh ton.

-Nu so snh vi cc iu kin cho vay ca mt s nc t bn
khc, vin tr cho vay ca M c phn rng ri: K hn thanh ton
c ko di hn, li tc thp hn. K hn ph bin trong vin tr cho
vay ca M l t 20 n 40 nm. Trong khi , cc nc Ty u quy
nh k hn thanh ton ti a ch ti 16 nm. Nht cn cho vay theo k
hn ngn hn: ti a l 9 nm. Li tc trong vin tr tn dng ca M,
tnh trung bnh l 3%, c mt s ni, ch c 2,5%. Trong khi , li tc
trung bnh ca cc nc Ty u l 4,3%, ca Nht l 5,9% (thp k 50
v 60). V s rng ri ny, mt s nh kinh t gii thch nh sau: 1)
M c mt lng tin v hng d tha ln. Nh trng vn hn, M c
th h thp yu cu chim lnh th trng tn dng, gt bt cc i
th trong lnh vc ny. Trong thi k ny, cc nc khc vn trong
tnh trng thiu vn u t, khng th ko di k hn thanh ton. 2)
Mt s nc nh Nht, Ty c v c Php lc ang c iu kin
pht trin nhanh hn M, v c t xut li nhun cao hn M. Chnh
nhn t ny to ra nn i vn u t. iu khng nhng nh
hng n khi lng t bn cho vay, k hn cho vay, m cn nh
hng trc tip n sut li tc. 3 Trong vic cho vay, M khng ch
quan tm n li ch trc tip v kinh t. Vi chin lc ton cu, M
cn gi gm trong chnh sch vin tr cho vay nhiu v chnh tr,
qun s. nm ly nhng Nh nc tay sai, mua chuc nhng
Nh nc trung lp, M sn sng thu hp mt phn no nhng li ch
kinh t trc mt khng ln lm, ginh ly nhng li ch chnh tr,
qun s, ngoi giao. M nhng li ch ny, suy cho cng, cng l nhng
iu kin thc hin nhng li ch kinh t ln hn ca M trn th
gii, xt v lu di.

Chng V: Chi ph trc tip ca M

Nu ch tnh nhng chi ph trc tip ca M trn t Vit Nam, th
trong hn 20 nm, M tn mt khong 140 t la (Nu tnh ton
b ph tn ca M trong cuc chin tranh Vit Nam th cn phi k n
thm nhiu khon khc na:


-Nhng chi ph ca M trn t M (mt phn tin lng, ph cp,
hu bng ca lnh M, tin tr cho cc b my phc v chin tranh
Vit Nam nhng ng ti M)

-Nhng chi ph cho cc cn c qun s ca M ng ti ng Nam
v Thi Bnh Dng phc v cho chin tranh Vit Nam

-Ph tn tr cho chnh ph ch hu gp qun vi M Vit Nam v
cho M t cn c qun o, t cho cc ch ngh ngi, an dng v
luyn tp ca lnh M Ring khon tin lnh M v ngh ngi, an
dng ti mt nc ng Nam sau mi t hnh qun Nam Vit
Nam cng to cho cc nc mt ngun ngoi t ln. Thi Lan nm
1969 thu c 19 triu la v khon ny. Singapore nm 1969 c
16 triu la

y, ch xt phn do M chi tiu trc tip trn t Vit Nam thi).

Ta thy, khon ny ln gp 5 ln tng s cc khon M vin tr trc
tip cho ngy.

M ngy khng tnh khon ny trong khun kh vin tr. Thc ra,
khon ny cng khng khc g vin tr u l tin v ca vo t
nc ny, u dng nui dng b my chin tranh xm lc.

V l do , d c k vo vin tr hay khng, cng khng th khng
ni n tc dng ca s ca ci khng l ny.

140 t la tc l bng 70 ln thu nhp quc dn ca min Nam
Vit Nam hi ,

Nhng M vo 140 t vo Nam Vit Nam tp trung trong vng 7-
8 nm (ch yu l t 1965 n 1972).



1. Ch ph trc tip cho chin tranh

Xt v ni dng s 140 t la ny, th phi ni rng v c bn n l
nhng th dng ph hoi, git ngi. Mt ngh s M ni: Suy
cho cng, mi ph tn u l git Vit cng. Ci gi git mi
Vit cng c tr cao hn bt c ni no. Thng ngh s Vance
Harthe ni rng git mi Vit cng, M tn 5 vn la (Sunday
Teiegraph, 16-4-1967). Michel Bosquet th tnh rng M tr gi 52,500
la git mi Vit cng (Nouvel Observateur, 28-2-1967).

i vo phn tch c cu ca nhng chi ph ny, ta thy phn ln nht
ca n l v kh v cc phng tin chin tranh. Phn cn li, khng
trc tip ph hoi, nhng cng c tc dng ph gip cc cng cc
ph hoi pht huy tc dng ca n.

Ta xt mt s nm c th.

Nm 1967, tng ph tn ca M l 26 t la, trong chi ph trc
tip cho chin tranh l 21,6 t. S ny phn phi nh sau (n v: t
la):

(S liu do y vin thanh tra Robert N.Anthony bo co trc y ban chun chi ca H ngh
vin M, Tin AFP Washington 3-5-1967)

Nm 1969, nm ph tn ln nht, tng chi ph ca M l 29,119 t
la. Phn chi trc tip cho chin tranh l 28,5 t la. S ny phn
phi nh sau:


Nu tnh chi ph trung bnh mt ngy ca M trong thi k cao im
ca chin tranh, thng 6, thng 7 nm 1968 l 77 triu la, trong :

(Ti liu thng k ca B Quc phng Cng ha CHXH Vit Nam)

Nu em so snh vi cc khon chi dn s, thy nhiu iu tht ma
mai. Ton b s vin tr kinh t M cho ngy trong 21 nm cng ch
bng s chi ph v bom n v dng c chin tranh m M dng trn
t nc ny trong mt nm. Tin nui qun M v ch hu trong 1
nm bng thu nhp quc dn ca c min Nam trong 3 nm. Ton b
s chi cho vic xy dng h thng lc nc v dn nc cho Si Gn-
Ch Ln (17,5 triu) cha bng mt ngy n ca qun M (18 triu).
Ph tn hnh qun trong mt ngy ca M (24 triu) gn xy cho
hai nh my in c ln nh nh my in Th c (13 triu) l ci m
M ch cho Thiu vay, tr li, ch khng chu cho khng. Ring s n
M bn trong mt ngy (16 triu la) xy dng 8 bnh vin c
ln nh bnh vin V dn (2 triu la). Rin tin sa cha v thay
th my bay trong mt ngy (5 triu), tn gp 2 ln tng s ph tn
xy ct Dinh c lp ca Nguyn Vn Thiu (2,7 triu). S ph tn
thc nghim v kh mi, tnh trung bnh trong mt ngy (1 triu) bng
gn 3 ln ph tn xy dng v trang b cho Trung tm nghin cu
nguyn t Lt (360 ngn la). Tng s sa bt m vin tr nhn
o ca M a v Nam Vit Nam trong 10 nm, t 1958 n 1967,
ch bng gi tin 1 chic my bay F101 (5 triu la). Tng s xut
cng cc loi ca Nam Vit Nam nm 1968 (23 triu la) cha bng
gi 3 chic my bay B52 (8 triu la 1 chic)


Xt v phng din kinh t, th cc khon chi ph chin tranh ca M
th hin hai mt:

Chi 140 t cho chin tranh xm lc t n l s lng ph (S 140 t
chia cho u ngi dn M, l khong trn 650 la. Thu nhp bnh
qun theo u ngi M cc nm 67, 68, 69 vo khong 5 ngn la.
Tp ch Lin X Kinh t th gii v quan h quc t. S 8-1974),
nhng n cn ko theo bit bao s mt mt na! Nm mt qu bom
napalm, tc l vt i 275 la. Nhng qu bom t chy bao nhiu
nc nh, thiu sng bao nhiu ngi! Mt qu bom ph 750 pounds ch
gi 350 la. Nhng khi chi ph nhng qu bom , th c bao nhiu
cu sp, bao nhiu nh , bao nhiu ngi cht! Theo thng k ca B
Quc phng M, th trong 20 nm, M nm xung Vit Nam 15 triu
tn bom, bng ba ln lng bom trong i chin II.

Nm 1969, Thiu ra lnh cm mt s bi ht ca Trnh Cng Sn.
Trong mt bi ht c nhng cu nh sau:

Hng vn tn bom trt xung rung ng,

hng vn tn bom tr xung u lng.

Rung ng kh rang. Nh chy tng hng

Tng vng tht xng c m, c em

Gia ti ca m, mt rng xng kh.

Gia ti ca m, mt ni y m


l kt qu ch yu ca vin tr M v ton b s c mt ca M.

Ngoi ci tc dng c bn l trc tip ph hoi, s chi ph to ln
cng ri vi mt phn no vo i sng kinh t x hi, vi tnh cht
nh ca ci:

-Nhng ph thi ca qun i M.

-S la i ly bc Si Gn.

-S tin tiu xi trn th trng.

-Hng cng tin M

Ci ui ca mt con voi cng l mt khu phn khng n ni nh
b. Ci v n t mt khu i bc 250 mm vng ra cng nng gn 4
kg ng. S ca ci ri vi t s chi ph 140 t la cng l mt lng
ng l i vi i sng kinh t, nht l i vi cc th.



2. ph thi ca qun i M

Ngoi nhng ph thi chin tranh nh st vn, ng nt, nh
ni phn vin tr qun s, th nhng tiu dng ph thi ca cc
cn c qun s M cng l ngun lm du ca mt s ngi.

min Nam, ngi ta hay ni n ng rc M.

C nhng ng rc thc s, do qun i M thi ra, xung quanh cc
cn c qun s. Trong cc ng rc ny, c rt nhiu th cn dng
c, hoc c th sa cha li dng, hoc ti sinh lm nguyn liu
sn xut: nhng qun o rch hoc c, giy dp, chn mn, vi bt,
vi d, nhng my mc v xe c b hng, hp v thc n qu hn.
Nhng dng c th c th em bn r ch tri. My mc v xe c
hng th em sa cha li ri bn. Kim loi v nha nt th em nu
li. Thc n c th nui ln

Nhng ng rc ny l mt ngun li ln nn cng c mt th
c quyn. Thng l t sn c th lc v tng t ngy ng ra bao
thu cc ng rc. Tng ng Vn Khuyn c quyn thu ng rc
khng l ca cc cn c M vng Si Gn-Ch Ln. Tng Hong Xun
Lm thu cc ng rc M khu vc Qung Nam- Nng. Khch sn
Thanh Bnh, mt trong nhng khch sn ln nht Quy Nhn, l ca
mt t sn pht ln do thu cc ng rc M. Nhn dn min Nam cn
nh r tn tui nhng nhn vt tai to mt ln trong x hi ngy quyn
lm giu t nhng ng rc ny.

Ngoi nhng ph thi thc s, cc ng rc M cn cha ng c
nhng th cn nguyn vn, tt lnh. Cc s quan M thng thng
ng vi cc nh thu ly hng qun nhu tun ra nhng thng
rc. Binh lnh th n cp v n bt. S quan th ng hong ra lnh
thi b hng lot th trong kho, vi l do qu hn hoc dn ch
tip nhn hng mi Theo nhng s hn trc, cc xe rc n ch rc
i, nhng th tt lnh th giu xung di, nhng th rch nt th ph
ln trn, v n chy thng v cc kho hng ch khng chy ra cc bi
rc. Ch sau vi gi, nhng ca ci xut hin trn cc ca hiu,
cc sp hng: vi vc, my ghi m, v tuyn truyn hnh, my quay
phim, my nh, qut in, t lnh, bn gh, gng, t, v c khi l c
m t na. Trong thi k chim ng, nhng ng rc tr hnh ny
thnh mt th hoa li ln v thng xuyn. Trong , k vt n ra
ng rc c hng mt phn. Cc nh thu hng mt phn. Cc
nh bun hng mt phn. Cui cng l ngi mua, cng c li, mua
c tt vi gi r.


Con ng th ba tun hng qun nhu M ra th trng l n
cp. y l mt ngh rt thnh hnh. C v s th on n cp, m
hng qun nhu M l mt trong nhng i tng quan trng nht. Mt
phn v qun nhu M l ni lm ca ci nht. Mt phn cng v l
nhng th ca ci h hnh hn c. Trong cnh t khch qu ngi,
M khng sao qun l cht ch c. V li, chnh s quan v binh lnh
M li tham gia hoc thng ng vi nhng v n cp. Tng t th n
cp trn quy m ln. Binh lnh th n cp vt. S li xe, thng ngn v
nhng ngi lm thu cho cc S M c khi trc tip n cp, c khi
lm trung gian trong vic n cp v t chc tu tn hng n cp Vic
n cp xy ra mi khu, t sn bay, bn cng, n kho tng, cc
cn c qun s, trn ng vn chuyn, lc phn phi Nng,
ngi ta ni c 10 xe ch hng t bn cng v Si Gn th c 2 xe vo
kho ring ca tng Hong Xun Lm. bi kho M Kh, c nhng lnh
M gc kho li gc cho bn n cp x ro vo vc hng ra, c mi hm
th tr cho hn 3 ngn bc Si Gn. Lnh ch hng qun nhu M cng
thng ng vi bn n cp. Khi nhng on con voi i ti nhng on
ng vng, li xe gim tc , bn n cp nhy ln, ln nhng kin
hng xung. di ng c ngi nht v du i ngay. Gi c
hnh thnh t pht theo tp tc: 10 ngn mt kin ln, 6 ngn mt
kin nh, bt k l kin hng g. Nu l phim nh, thuc Ty, my
nh th bn n cp v b. Nu l m phi cng, mt n phng hi c,
th l vn. Nhng bn chng thch ci tr chi va c tnh tnh trm
cp, va c tnh cht c bc, va c tnh cht m tn ny. Cng c
nhiu trng hp, chng cn tha thun trc vi qun nhu M, bn n
cp o nhau phng hng on honda sau nhng xe hng, nhy ln,
ln nhng hm xung. Cn v s nhng tr n cp na, m y
khng sao k ht c.


Cng vi bn n cp, th m nhn thu ca S M nho n bt
m cng tun ra th trng mt khi lng kh ln cc loi vt t, nht
l st thp, dy ng, tn l, xi mng, vi, cht do Nhiu t sn
ln ln t ci ngh ny. Nguyn Vn Minh t sn mi bn giu nht nh
Nng, ban u ch l mt ti x ngho, vi chic xe c nt chy
ng Hi An. Nh lm mt thm cho ngy, xin c thu xy ct hng
lot cng trnh, bng cch n bt mi bao xi mng mt cht, c mt
s vn ln. Chng bao lu, y c c phn trong hng xi mng Thng
Nht (Si Gn), c c quyn bn xi mng ton min Trung. Khch
sn ng Khnh c xy bng nhng ca ci . Nhng cai thu xy
dng cc sn bay, cc tri lnh, thu sn xut dy thp gai, ng g,
lm giy v o ma lnh, may qun nhu, c bi ng nha cho lnh,
mc dy in cho cc doanh tri u n bt v n cp c vi khi
vt t ca M. Cc th on ny thc cng khng sao k ht c.


C nhng vic, tng l nh mn, nhng thc ra, cng l mt mn
li ln. Chng hn, vic bao thu git thu qun o cho qun i M.
Thng thng, M c a 5 bnh x phng th nh thu ch git ht 3
thi. Vy l ngoi tin cng, cn bt c 2 bnh na. Mt ngy, tri
lnh ch ra hng my xe qun o bn v cp hng tn x phng cho
nh thu. Tng Mai Hu Xun l nh thu ln nht Si Gn v
ngnh ny. Ngi ta ni rng ch ring vic n bt x phng v n s
tin lnh M st trong ti nhng b qun o em git cng em li
s li bc triu.

Con ng th t a ca ci t tay M sang ngy l vic bn
giao nhng ng sn v bt ng sn ca cc cn c M, khi qun M
rt lui. M thng gi s ca ci ny l ca li (inherit). Nh trn
ni, khi bn giao, M cng tho g i mt s th v ph hy mt s
th khng em i dc. Song nhng th cn li cng l mt gia
ti kh ln. C th ly cn c khng qun Phan Rang lm v d. M tr
gi cc thit b ca cn c ny l 60 triu la. Khi rt, M g i mt
ng bng bng uyara, ph 50 nh v cng s. Nhng s cn li
giao cho ngy cng tr gi ti 46 triu la (Tin PA Manila 28-3-1972).
Theo thng k ca Cc qun l vt t M (Propertydisposal Agency) th
tnh n thng 5 nm 1972, M giao li cho ngy 2,5 triu tn vt
t v trang thit b ca cc cn c M, tr gi 6,25 t la (Saigons
Warning Clientele FEER 13-5-1972).


Nhng khon trn lt ra th trng mt phn ng k. Cng
ging nh hng qun nhu M i t bn cng v kho, nhng ca li
t quyn s hu ca M chuyn sang quyn s hu ca ngy cng b
hao ht, cng ri vo ti bn n cp, ri li lt ra th trng. K n cp
y khng phi ai khc ngoi cc tng t u s, i din cho ngy
quyn tip thu cc cn c . Khi c c ra thay mt chnh ph tip
nhn cc cn c, cc tng thng cho tay chn n tho g gn nh
tt c nhng g c th tho g v c th em bn. Rt cuc, trong s
kim k ti sn bn giao thng ch cn nhng th khng em i c
hoc khng th dng cho dn s c. Chnh tng Abrams c ln
ni vi Thiu rng ci m qun lc Vit Nam Cng ha c hng ch
l ca li ca ca li thi (inherit of inherit).

Ly mt th du: Nm 1971, M bn giao cho ngy cc cn c c
T, L Thanh, Ply Mrng, An Kh. K hoch giao nhn nh thc hin
trong 2 tun. Nhng ch mi 2 ngy thy bin sch c. Tng Ng
Du, t lnh vng cho qun n tho g v v vt tt c nhng g c
th bn c, tu tn ngay v nhng kho b mt, ri gi ngi n bn
u gi, chia nhau n. n lc kim k v ng k ti sn qun i, th
by nhiu cn c ch cn l nhng bc tng! Mi tn, x nh, v c
cc khung ca cng b g gn ht (ta bit min Trung, cy ci
tri, nh chy rt nhiu, th nhng vt liu xy dng ny bn rt c
gi). V vy, nu cc chuyn gia M c nhn xt rng qun ngy l mt
i qun tham nhng v ph phch mt cch qu ng (Brian Gilen),
rng tng t ngy rt t ti nh trn, nhng li rt nhiu ti bun
lu, n cp, hi ca v n cp (AFP Si Gn 10-2-1971), th qu l
khng oan (v cng phi ni thm rng ci bnh n cp, c khot ny
ly vin tr lm mt mi trng pht trin thun li, tr thnh
mt cn bnh mn tnh ko di ti c cc thi k sau gii phng).

Nhn li nhng con ng a ca ci t cc kho ca M ra th
trng min Nam, ta c nhng nhn xt g?


Nhng ng rc, nhng n cp, n bt, nhng tu tn t cc
cn c M tr thnh mt ngun cung cp hng ha rt ln na cho th
trng min Nam. Nu tnh ra tin, th s lng hng ha ny cng
chng km g s lng hng ha trong cc khon vin tr khc, nh
vin tr thng mi ha, vin tr theo d n hay vin tr nng phm.

Trong chng ni v cc hnh thc vin tr kinh t, chng ta thy
mt iu k qui: cc nh nhp cng thay th vai tr cc nh sn xut.
n y, ta thy mt iu k qui hn na: bn n cp thay th vi tr
ca c nhng nh sn xut ln nhng nh nhp cng.


Cng do , loi hng ha ny c hng lot c im.

y, chng c tin vin tr, chng c n hay gip php nhp
cng, chng c vn chuyn ph qua i dng, chng c hi sut cao
hay thp, chng qua c thu quan v thu ni a, chng c Qu i
gi. Vn rt t, nhiu khi chng mt vn. Do , hng r hn rt nhiu
so vi hng nhp cng.


y, Nh nc ngy coi nh chng c g. Nhng cng khng
hn l nh th. Tng t v cc vin chc ngy c hng. Ngoi ra,
th th trng, nhng ngi tiu dng cng c hng nhng ca ph
vn .

Nhng nh th c phi Vit Nam c n khng s ca ci ny
khng?

c cc ng rc M, c th n cp, n bt v hi ca t cc
cn c M, th trc ht phi c cc cn c M, c qun M. Vy th s
ca ci m bn n cp v cai thu tng nh n khng ca M, thc
ra, vn phi tr gi. Nu em so vi gi mua sng phng, th ci gi
n khng ny t hn.

Nhng y, vn li thy mt iu c hu: s cch ly gia nhng
ngi hng th v nhng ngi tr gi.



3. i la ly bc Si Gn

Ngoi v kh, vt t v hng ha mang sang s dng, M cn
phi chi tiu nhiu khon bng tin mt ti min Nam Vit Nam. C
nhng khon ng k sau y:

-Thu nhn cng phc v

-Mua thc phm v mt s vt dng ti ch

-Tr tin cho cc nh thu v cc loi cng vic khc nhau

-Tr mt phn lng cho nhn vin v binh lnh M bng bc Si
Gn chi tiu ngoi ph.

Khi xem xt vin tr thng mi ha v vin tr nng phm tha, ta
thy M c ly ra mt phn trong s tin bn cc loi hng vin tr ny
chi dng (thng qua Qu i gi).

Tuy nhin c nhiu nm s bc Si Gn ly t Qu i gi khng
chi tiu.

M gii quyt s thiu ht bng cch i thm mt s la na
cho ngy quyn ly bc Si Gn. c bit l trong thi k chin
tranh cc b, chi tiu ti ch ca cc c quan M v binh lnh M rt
ln, do , i la tr thnh ngun ch yu nht cung cp bc Si
Gn cho M chi dng.


C th ly nm 1968, nm tn km nht, lm v d. Theo iu tra
ca Qu tin t quc t, th trong nm ny c cu chi tiu bng bc Si
Gn ca M Nam Vit Nam nh sau (iu tra ca Qu tin t quc t.
Thng 5-1968. Lu tr Vin Thng k quc gia Si Gn):


-Ly t Qu i gi vin tr thng mi ha: 7 t

-Ly t tin bn nng phm vin tr (mc I): 4 t

-Pht hnh la ly bc Si Gn: 39,5 t

Tng cng: 50,5 t


Nhn vo c cu , ta thy vic i la c vai tr ln trong tng s
chi tiu ca M Nam Vit Nam. ng thi, khon cng c ngha
ln i vi s lng ngoi t s hu ca ngy quyn v i vi th
trng min Nam Vit Nam.

Tng s la M i cho ngy qua cc nm l trn 3 t la.


Trong thi k chin tranh c bit, v c mt s nm sau , mi
nm M i cho ngy trn 3 trm triu la. C nm nh nm 1971,
M i cho ngy ti trn bn trm triu la. Trong nhng nm ny, i
la l mt ngun ti tr ln bng, thm ch ln hn c vin tr thng
mi ha. T 1973 th ngun li ny ca ngy quyn cng theo chn
qun i M v vi dn i. Hng nm M ch cn i cho ngy vi chc
triu la thi. Ngy quyn coi l mi trong nhng thit thi ln
nht. V qu l s gim st cng y ngy quyn vo nhng kh
khn kinh t to ln.

Mt s ti liu ca M-Ngy khng mun gi s la i c ca
M v vin tr, coi ch l s i tin thi. Thc ra, trong s trao i
ny, ngy quyn coi nh c thm ngoi t m chng mt g. Trong
mt chng mc rt ln, c th coi y nh l i giy v mc in
(nhng ci ny cng ca M) ly la M. V thc cht, vic ny
cng c ngha nh mt ngun ti tr.

Cng c nhng kinh t gia ni rng tuy bc Si Gn khng c gi tr,
nhng d sao th M cng dng s bc chi tiu trn t Vit
Nam, mua hng, thu mn v tr tin phc v. V th h coi nh Nam
Vit Nam bn hng cho M ly la, ging nh mt th xut khu
(xut khu ni bin). iu khc ch l: hng xut khu khng a ra
khi t nc, m c khch ngoi quc tiu dng ti ch (Cooper C
vn kinh t thuc i s qun M Si Gn vit: Mt loi hot ng
khc m theo ngha rng cng c th gi l vin tr, l vic cc c
s qun s ca Hoa K i M kim ly bc Vit Nam chi dng vo
cc vic cng hay t. S i ly bc ny lm gia tng ngun ngoi t
ca chnh ph Vit Nam. Nhng khng phi l vin tr thun ty, v
Hoa K dng s bc Vit Nam i c mua cc hng ha v dch v
ca Vit Nam).


By gi th xem c ch ca vic i tin ny v nhng kt qu kinh
t ca n:

Hng nm, Ta i s M d tnh s nhu cu v bc Si Gn: mua
hng ha bao nhiu, thu mn ht bao nhiu, i cho lnh M v nhn
vin ht bao nhiu

Sau , M thng bo cho ngy quyn bit s la c i v s
bc Si Gn cn c.

Hi sut trong vic i tin ny khng phi l hi sut trong vin tr
thng mi ha, nhng cng khng phi l hi sut t do trn th
trng hay trong vin tr nng phm. y c mt hi sut ring,
mc gia hai loi hi sut k trn, cao hn hi sut vin tr thng mi
ha, nhng thp hn hi sut t do.

Th so snh ba loi hi sut trong mt nm c th thy r tnh
cht dung ha trong hi sut la :

Gi mt la tnh ra bc Si Gn (Nin gim thng k Vit Nam
1972. dn, trang 246-247. Vit Nam Economic Data. October
December 1973, P.9)

Da trn s la c i v trn hi sut quy nh, ngy quyn
pht hnh thm mt s bc Si Gn tng ng v chuyn giao cho M,
theo s lng v k hn quy nh. M phn pht s bc cho cc
c quan v cc n v ca M.

Ngy quyn c M cho s hu mt s la tng ng, gi l
ngoi t s hu. Nhng biu hin c th ca quyn s hu khng
phi l nhng ng la M thc s. M pht hnh mt loi la c
bit trao cho ngy quyn. Loi la ny c kch thc, c hnh nh, c
cc n v nh ng la, nhng khng phi mu xanh, m li mu .
V th m c tn gi l la . ng la khng c coi l tin.
N ch c gi tr nh nhng giy chng nhn quyn s hu mt s tin
tng ng. Cng v vy, M gi la l la chng ch chi ph
qun s (Military payment Certificate-MPC).

Tuy nhin, vi s ngoi t s hu ny, ngy quyn cng c th
nhp cng hng ha m khng phi thng qua s xt duyt ca phi
b vin tr M. Hng g, ca nc no, mua bao nhiu, gi bao nhiu-
ni chung l ty gia k mua v ngi bn.

y, ch c mt s hn ch: v la chi l chng ch chi ph,
cho nn ch c th dng mua hng ca nc no c th thanh ton
c nhng chng ch vi cc ngn hng M. phi l nhng
nc vay n, hoc s mua hng M.

Thng th phn ln s ngoi t s hu ny c dng mua
hng ca Nht. Mt phn l v hng Nht r hn hng ca cc nc
khc, gi cc vn chuyn cng t hn. Mt phn cng v trong nhng
nm ny Nht ang cn thanh ton vi M nhng khon tin ln. Do
, Nht sn sng i hng ly th tin ny vi khi lng nhiu v
nhng iu kin d dng.

Khi nhp c hng v, ngy quyn em bn ra th trng, hoc
bn cho cc nh nhp cng h a ra th trng. Bng cch ,
ngy quyn li thu hi v s bc Si Gn m n giao cho M v M
tung ra th trng min Nam (thc ra s bc m n c c thng
cn ln hn s bc m n i cho M. Mt phn l v n nhn c
hi ny m lm pht thm. Phn khc na l v gi bn hng nhp
cng l gi tnh theo hi sut t do, cao hn hi sut i tin).


Nh vy l ci vng vn hnh c khp kn.


la do M pht hnh, li c M thu hi khi thanh ton vi
nhng nc bn hng cho Nam Vit Nam.

S bc Si Gn do ngy quyn pht hnh v i cho M, c M
tung ra th trng. Ngy quyn nhp c hng ha v, cng tung ra
th trng. S gp g gia tin do M tung ra v s hng do ngy nhp
v lm cho th trng cng thm no nhit. Cnh phn vinh t ti
cao im ca n chnh l vo nhng nm c s gp g ny. Biu hin
kinh t ca cuc gp g l: ngi tiu dng c tin mua hng v
c hng mua. Ngy quyn li thu v c s tin rt ln do chnh
ph n pht hnh, m gp nhng tr ngi to ln ca lm pht. Ci
ngn sch l ra bp rm, li c bm thm ln.

Nu gt b bt nhng qu trnh km theo rt phc tp, nh s
thanh ton gia M v cc nc bn hng, s thanh ton gia ngy
quyn vi cc nh nhp cng, v nu gi nh rng x hi c ba i
din: M, ngy quyn v nhng ngi c M tr tin ng thi l
nhng ngi mua hng nhp cng ca ngy, th ta c th din t s
vn hnh ca c ch i la nh sau:

Nh vy l ta li gp mt c ch na, khng km phc tp. y,

cn phn tch thm hai vn : vn hi sut v vn mu sc ca
ng la.


V vn hi sut, v M c i ly bc Si Gn chi tiu, nn M
khng th i theo hi sut thp nh trong vin tr thng mi ha.

Nhng M cng khng th i cho ngy theo hi sut ca th trng
t do. y ch n thun l vic i tin gia hai ngi cn mua v
bn. Trong vic i tin, c M ln chnh quyn Si Gn u mun gii
quyt nhiu vn khc na. M khng ch cn c bc Si Gn chi
tiu, m M cn mun nhn vic ny bm thm la cho chnh quyn
Si Gn, khng mun cho s ngoi t ca M lt ra khu vc t nhn.
Chnh quyn Si Gn mun c thm ngoi t nhp cng, lm c s
pht hnh tin, v thng qua bn hng m thu tin v. Nu n phi
i theo hi sut t do, th chng th ngy quyn i thng ch en
cho lnh M? Nh th li c th ly c la xanh, la thc s do lnh
M mang sang. M th khng mun iu (Nm 1969, bo ch M
t ra lo lng v hin tng binh lnh v nhn vin M Si Gn tung
la xanh ra i ch en, ly bc Si Gn. Mt s t nhn Vit Nam
thu gp s la xanh gi cc ngn hng Thy S v mt s nc
Ty u. S la xanh tch t trong cc ngn hng ny l mt iu bt
li ln cho M. USIS Washington, 19-2-1969). V nh th th khng
nhng la tut khi tay ngi M, m Si Gn cng tut mt phn
khi tay M. Mun g s trao i ny trong khun kh hai Nh nc,
mun khi mt la thc s, mun gip Si Gn v cng l nm chc
Si Gn, M buc phi h hi sut xung thp mt cht, c mt s
khuyn khch cn thit. Cn hi sut na vi y chnh l kt qu ca
s ging co ny.

Nhng ci thit trong hi sut li c n b bng nhiu ci li
khc.

Th nht, M c c s bc Si Gn cn thit chi tiu. Ni
cch khc, M tr lng cho lnh M v nhn vin M khng phi
bng la m bng mt th tin khc. Vic cho php tit kim hng
trm triu la mi nm. Vic pht hnh la khng hn l pht
hnh tin t, do , t chu s khng ch ca cc nguyn tc pht hnh.
Vic pht hnh ny khng gy ra nhng hu qu ca lm pht la,
khng lm mt gi ng la, khng lm gi c tng vt, v s tin ny
khng i vo th trng ca ng la, m i vo th trng ca ng
bc Si Gn. V thc cht, M pht hnh la chnh l to c s
pht hnh bc Si Gn, thm ch cng c th coi nh M pht hnh
giy bc Si Gn chi tiu. Mt nc li c pht hnh mt th tin
ca nc khc ch khng pht hnh th tin ca nc mnh, m vn
dng tr lng cho ngi ca nc mnh c v nhng ngi
vn chi tiu c. l ngha c bn ca ng la .

Th hai, trao la cho chnh quyn Si Gn th s tin vn
chng chy ra ngoi cc ngn hng M, M vn cha mt la. K s
hu la vn ch c thc hin quyn s hu trong khun kh s
khng ch ca M, ch c s dng theo cch no M khng mt
s la .

Th ba, s rng buc ny cn c mt n su xa hn na: M i
la ly bc Si Gn l cho lnh M v cc c quan M chi tiu.
Nh th c ngha l hai th ny phi gn lin vi nhau. Mun i c
ngoi t, th bt k cc li ch chnh tr v qun s l thun hay nghch,
th ngi M phi c mt ng o Vit Nam. V qu l khi qun M
rt, th ngy quyn ly lm lo lng, tic r (S hin din ng o qun
ng minh lm cho dng c chi ph c di do, hay ni trng ra l,
chnh ph c nhiu la , c nhiu ngoi t dng, ng cng vic
sinh hot trong nc c tr ph Chn hng kinh t, 29-1-1974).

Th t, nh c ng la , M buc nhng nc bn hng cho
Nam Vit Nam phi dng s la thu c mua hng ca M,
v n khng th mua u khc c bng th tin ny. Nu nc
ang l ch n ca M, th nhn dp ny M c th xut mt s hng
M sang nc , khc phc phn no s cng thng trong cn cn
thanh ton. S my trm triu la hng nm l ra phi dng tr
lng, th nay c s dng ph gip cho vic cn bng ngn sch
trong nc v cn bng ngoi thng.

i vi nhng nc l con n ca M th hoc M c th thng qua
ng la m tr n, hoc thng qua la m lm cho nhng
nc ang n nn ny vn c th nhp cng thm hng ha ca M.
Trong bt c trng hp no, th rt cuc, nhng ng la sau
mt cuc hnh trnh vn dm, t M, ti Si Gn, v bay nhy ti
nhng nc xa xi no , li tr v ci kho bc ca M. N khng phi
l la xanh, n khng th bay bng t do c, n ch l ci bng ca
ng la thi. D bay nhy tn u, n cng phi tr v ng ng
v ng ch, cng y nh ci boomerang ca ngi chu c vy.

Ta thy s thit thi do hi sut thp cht t c n b bng
nhng li ch nh th no. l l do ca vic by t thm ra ci c
ch k cc ny.



4.Chi tiu bng tin mt ca M Nam Vit Nam

S bc khng l i t hn 3 t la c M tung vo x hi,
gy nhng nh hng rt ln i ti th trng, ti i sng kinh t v
i sng x hi ni chung.

C nhng nm, s bc so M chi tiu v tung ra x hi chim ti
ngt mt na tng s bc m ngy quyn pht hnh. Ta li ly th d
nm 1968. Nh ni, nm M chi tiu ti 50 t ng tin mt (bc
Si Gn). Tng s bc do ngy quyn pht hnh cho n cui nm
l 116 t.

Trong x hi min Nam, ngi ta vn hay nghe ni n s M v
nhng ngi i lm s M. l mt ngh thc s, rt thnh hnh.
Trong nhng nm M chim ng, ton min Nam c trn di 140
ngn ngi i lm thu cho cc c s ca M. l ch k s ngi lm
thu, n lng chnh thc ca M. S ngi ny ln gp chc ln s
ngi M trong cc s . Nu so vi vin chc ngy quyn (khng k
cnh st) th s ngi Vit Nam lm s M cn ng hn c tng s
nhn vin lm trong cc b ca ngy quyn.

Ring phi b vin tr M thu ti hn 9 ngn ngi Vit Nam,
trong ring li xe ti 600 ngi. Phi b qun s M (Defence
Attache Office) cng thu ti 1 ngn nhn vin Vit Nam M thu
loi ngi: c c gio s, lut s, nh kinh t, qun tr vin, nh bo,
k s, bc s, tnh bo vin, chuyn vin k thut cc loi, th k,
nh my, phin dch, vn th, lao ng, li xe, phc v, u bp v.v


Ni chung, M tr lng rt hu cho nhng ngi lm thu. Nu
cha k cc khon khc, ch xt tin lng, th cng mt loi cng vic,
ngi lm s M n lng cao hn ngi lm cho ngy hay cho t
nhn rt nhiu (thng l gp ri, gp i, c khi gp 5,6 ln). Nm
1966, mc lng ti thiu ca cng nhn vng Si Gn-Gia nh l
1.250 ng i vi nam gii v 1.100 ng i vi n gii. Cng nm
, mc lng thp nht s M l 2.500 ng. Li xe lng khong
3.500 ng tng ng 2 t go nng hng, tnh theo gi nm .
Mt s ngi c chuyn mn c bit th c tr lng cao gp bi.
Chng hn, nhng nhn vin k thut thnh tho trong ngnh ng
lnh, c M thu lm trong cc phng p xc lnh M, hng lng
hng thng nm 1966 l 27 ngn ng, tng ng 300 kg tht.

Mc lng cao gp bi c tc dng thu ht rt nhiu v rt nhanh
nhng cng nhn lnh ngh v cn b k thut gii ri b cc x nghip
t nhn v cc cng s ngy quyn vo lm s M. Ngay nm
1965, nm M bt u a qun vo, M ht mt gn 50 ngn cng
nhn v cn b k thut ca Nam Vit Nam (LInformation du Viet Nam
conomique et financire 18-5-1967).

Cng v th, t khi M vo, tuy c nhiu x nghip v hng bun
mc ln phc v M, nhng cng c khng t x nghip v cng ty
phi thu hp sn xut, v thiu cng nhn, thiu cn b k thut. l
nhng doanh nghip khng gn b nhiu lm vi vic phc v M, do
, khng kim c nhiu li trong c hi mi ny v khng kh
nng tng lng cho cng nhn. Cc doanh nghip khc, mun. l
nhn t ch yu lm cho ch s tin lng min Nam nm 1966 bng
nhin tng vt mt cch bt thng. Nu ly ch s tin lng nm
1949 l 200, th thng 12 nm 1965 l n 697, n thng 6 nm 1966
ln 866, v n thng 12 nm 1966 ln 1.139 (Nim gim thng k
Vit Nam 1972, Si Gn. dn t.227).

Nh vy, vic thu ngi ca cc S M dn n hai kt qu
trc tip:


-Hng chc vn ngi ly vic phc v cho b my xm lc ca M
lm ngh nghip. T , h c hng nhng khon thu nhp to ln.
Theo tnh ton ca M th s 140 ngn ngi lm thu ny, cng vi gia
nh h, l khong 750 ngn ngi, c sng sung tc bng lng do
M tr (AP ngy 10-7-1970).


-Nn sn xut ni a b tc mt mt s ln lao ng lnh ngh.
Tng lng l bin php t v. Nhng n ko theo hin tng tng gi
sn phm mt cch gi to, v bn thn vic tng lng cng c tnh
cht gi to, khng da trn nng sut lao ng tng ln, m ch do tc
ng ca lut cung cu nhn cng, do M gy ra mt s thiu ht gi
to.

Tt nhin, i vi nhng ngi n lng cao ca My th thu nhp ca
h khng c tnh cht gi to. l ngun li thc s. n lt h, h
li tr thnh nhng ngi tiu dng rt mnh m trong x hi, ri h
li nui sng nhiu ngi khc bng s tiu dng .

l khon th nht trong ci goi l xut khu ni bin ca Nam
Vit Nam.


Khon th hai l bao thu cc cng trnh v cc yu cu dch v ca
cc S M. Nh ni trn, t k hoch vo Nam Vit Nam, M cho
bao thu rt nhiu loi cng vic khc nhau: xy ct, sa cha, ch
bin, gia cng, dch v V s t sn lm giu to nh nhng s tin
nhn thu. y cng l mt trong nhng con ng lm giu nhanh
nht v nhiu nht. Ta c th ly mt v d c th: Ng Cn T. Trc
khi M vo Nng ( Nng cng l ni M a qun u tin vo
Vit Nam), y m ngay mt qun n, t tn l qun New York, nhm
thu ht khch M. Vi qun n ny, ngi ta thy y xin c bao thu
hng lot th: ng thng g cho qun i M ng v kh v qun
nhu, thu lm cm sy, mui c nhn, ung c nhn cho qun i,
hn vn m rng sn bay Tn Sn Nht Nh s tin kim c, ch
vi nm sau, y tr thnh mt i t sn. i xa hn na, y mua t
v xy khch sn ng Phng, khch sn ln nht nh Nng.
C bit bao nhiu t sn na min Nam i theo con ng tng
t nh th lm giu!


Khon xut khu ni bin th ba l nhng khon ca nhn vin v
binh lnh M tr cho nhng ngi lm ngh t do, ngoi s ngi lm
thu n lng nh ni trn. Theo tnh ton ca ngy quyn th s
ngi phc v M ny ng gp hng chc ln so vi ngi lm s
M. C th ti c triu ngi. Thnh phn ca h cng a dng v
phc tp hn: nhn vin khch sn v bn hng n ung, nhn vin
cc phng tm hi, cc chiu i vin, gi bn bar, gi nhy, gi ,
th may, th git, th nh diy, th ct tc, ngi cho thu nh, ngi
li xe tc xi, xe m v p xch l, ngi mi gii v mi mt, v
c nhng ca s, nhc cng, nhng lut s

Thu nhp ca nhng ngh phc v t do ny khng c n nh,
nhng ni chung l cao khng km, thm ch, cn cao hn nhiu so vi
nhng ngi lm thu n lng ca M. V th, nhiu c nhn vin cc
c quan ngy quyn, v nht l n sinh, b ngh, b hc i bn
bar. Nng, c gn mt ngn ng dn b thuyn, sm xch l
kim c nhiu tin hn.

Cng chnh v vy, m nhn vo cc biu thng k gi c min
Nam, ta thy t nm 1965 n nm 1966, gi c mt lot khon dch
v bng tng ln t ngt (tnh bng ng bc Si Gn) (Nin gim
thng k Vit Nam 1972. dn, trang 349):

Rt cuc, x hi tch ra triu ngi ch sng bng ngh phc v
qun i vin chinh, nh c i sng phong lu, c thu nhp rt cao.
Chnh quyn coi cng l mt b phn thu nhp quc dn ht sc
quan trng.

Trong thi k M chim ng, ngi ta ni n 6 ngh pht trin
nht, lm giu mau l nht (lc ngh vng). l: thc (n), y
(mc), hnh (i li), c (), khang (gii tr), lc (chi bi). Tht chng
hay ho g mt x hi m ci nhn vt trung tm ca n khng phi l
cc nh kinh doanh cng nghip, ti chnh, thng mi, du lch hay
nng nghip, m li l cc ngi m qun n, ch tim may, ch khch
sn, ch xe khch, ch tim nhy v c bit l nhng ngi kinh
doanh ngh mi dm.

Mt dn biu Si Gn tng bin bch: M cn gi. Ta cn la.
Sao khng i? l ngun la cho quc gia khng bao gi cn.

Chnh v ci khon xut khu ni bin cho nn, nh chnh tng
trng x hi ngy Trn Ngc Lin cng nhn xt: Ngh gi im
nc ny pht trin n mc tr thnh mt trong nhng ngh c t
chc tt nht.


Theo mt t bo M, th nm 1970, ch tnh ring s tin m nhn
vin dn s v qun i M Nam Vit Nam chi cho ba khon: mua k
nim, taxi v tr cho gi cng tn mt t 50 n 70 triu la
(Si Gn trc cuc khng hong kinh t. Bi ng bo Newsweek
ngy 15-6-1970).


Chnh v th m min Nam xut hin nhng cu tc ng nh
nht M, nh hay nht , nh l (xch l), tam c (ma c), t
tng

Trong cc bo co trc Thng ngh vin M, G.Mac Donald, gim
c phi b vin tr M Si Gn, c ni rng cc kh khn kinh t
min Nam c gii quyt, Gi c tuy tng ln, nhng thu nhp
ca cc gia nh cng tng ln, nh s ngi c vic lm nhiu hn bao
gi ht (G.Mac Donald. Bo co trc y ban i ngoi Thng ngh
vin M v tnh hnh kinh t Nam Vit Nam, ngy 17-2-1970. USIS
Washington 17-3-1970).

Khon thu thp th t l thu nhp v bn cc th hng ha cho M:
tht, c, rau, hoa, qu, cc m ngh, ung y cng l mt
khon thu nhp ln. Nhng ngi c vn cy n, nhng ngi nui
heo, nui g, nhng ngi dnh tm c, nhng ngi trng hoa, trng
rau, nhng ngi bun cc th , nhng ngi chuyn ch cc th
u tm thy hn na triu ci v ca M mt ngun thu nhp.
M xi rt nhiu tr rt cao, thng khng m c. Ngi ta thng
mun ni thch bao nhiu cng c. Chnh v sc mua tng vt cho
nn cng t nm 1966, ta thy ch s gi c bng tng vt. Trong ,
tng mnh nht khng phi l gi cng ngh phm, hng nhp khu,
m chnh l cc th hng k trn.

Nu ly ch s gi c nm 1959 l 100, th t nm 1965 sang nm
1966, ch s gi c cc loi hng ha nh sau (Nin gim thng k Vit
Nam 1972. dn, 338/339 v 343):

Qua biu trn ta thy r: Cho n nm 1965, mc tng ch s gi c
hng nhp cng cn cao hn mc tng ch s gi sn phm trng trt,
v ch km mc tng ch s sn phm chn nui cht t. n nm 1966
ch s gi sn phm trng trt bng tng vt, hn hn gi hng nhp
cng. S chnh lch ny ch yu do lut cung cu. Lc ny, s hng
nhp cng vo Nam Vit Nam tng ln rt nhiu. Nhng nng sn ni
a chng tng c bao nhiu, m sc mua bng tng vt. Do , ch
trong mt nm m gi c nng sn v nhng hng ni a phc v
qun i M tng gn gp i, trong khi cc hng khc tng tng i
t.

Di y l gi mt s hng tng nhanh nht t 1965 n 1966
(tnh bng ng bc Si Gn) (Nh trn, t.340, 341, 346, 347,
348,349).

Trong khi , c nhiu th sn phm ni ha ch tng gi rt t, c
th khng tng, c th cn gim gi. l nhng th m M v m
ngi giu c gn vi M khng dng n, hoc l nhng th c
hng nhp cng tt hn thay th. Ta hy th xem gi c mt vi mt
hng sau y (ng bc Si Gn) (Nin gim thng k Vit Nam 1972.
dn, trang 340-341):

i vi nhng th th cng, cng nhn, tiu ch v c nhng t sn
kinh doanh cc ngh , th tt nhin l thu nhp gim st hoc khng
tng kp tnh th. Trong khi , gi sinh hot li tng vt. Tnh cnh ca
h ch ngy cng xu hn i, nu nh h khng b ngh.

Ngoi chi ph mua hng ha thng thng, cc c quan M cn
chi tin mua th hng ha c bit na; mua chuc v tr cng cc
vin chc cao cp ngy quyn. y cng l mt khon ln. Trong ngn
sch B Ngoi giao M, mi nm c khong 300 triu la dnh cho
vic hi l v mua chuc cc chnh khch nc ngoi. Nam Vit Nam,
M s dng mn tin ny kh rng tay. C nhng khon M chi bng
bc Si Gn. C mt s khon c bit, tr cho nhng thnh tch
c bit, M chi bng la xanh.


Vo gia nm 1966, Thiu cng Nguyn Hu C (Tng trng quc
phng) ra chic hng khng mu hm M Independece. C hai cng k
tn vo 1 qu bom 2 t ri cho my bay M mang th xung min
Bc. Khi ra v, Thiu v C u c biu nhng ngn phiu la xanh
c 5 con s.

Nguyn Cao K, khi chu ngng tranh c vi Thiu cng c M
tng mt phn thng tng t lm vn trong con ng lp nghip
khc. n ngy 29-12-1965, chnh K t t gic vi bo ch l M
cho K 100 triu ng K chu i lm i s nc ngoi v cho
Thiu c yn v (Reuter 29-12-1965).

Trn Vn Hng, khi chu nhn lm Th tng cho Thiu c tng
mt bit th ln ng Phan Thanh Gin cng 2 triu ng mua
sm cc ng sn trong nh. Sau , khi Hng chu ng lin danh
ng c vi Thiu, Thiu khi b tr tri, th Hng c biu ngay
mt ngn phiu 200 ngn la xanh.

Ngh vin ca Thiu, khi bu bn, khi biu quyt cc d lut u
c chun b sn nhng khon chi cn thit cho cc dn biu- bt
mm nhng k hay phn i, thc y nhng k ng h Theo tnh
ton ca Nguyn Cao Thng, ph t chnh tr ca Thiu, th khi thng
qua o lut 10-1970, tn mt 15 triu ng lm nhng vic .
S tin ny do Thiu ng ra chi, nhng M l k bm tin cho
Thiu. V th, trong chnh gii ngy quyn, t lu hnh thnh mt
cu tc ng: bu l c bn.


i vi mt s dn biu, tng trng, tng t, nu hp tc vi s
qun M, vi t chc CIA, vi cc phi b M trong nhng vic nh
cung cp tin tc, thu xp k kt cc hip ngh, ci trng n hoc x
nh nhng ngi M phm ti u c biu hoc mt ngn phiu,
hoc mt chic xe hi, hoc nhng mn bng lc khc tng xng vi
cng lao.

cng l mt khon na trong ci gi l xut khu ni bin.

Rt cuc, s tin mt hng trm t ng m M chi tiu trn t
min Nam Vit Nam lm cho hng lot ngnh ngh bng nhin pht
t cha tng thy. Mt lot ngh rt mi xut hin. u l nhng
ngh gn vi s tiu xi ca hn mt na triu ngi M.

T m ngi ny, v thng qua nhng ngnh ngh ny, hng trm
v hng trm t ng trui vo hng triu ci ti tin ca nhng
ngi lm thu, phc v, bn hng v lm vic cho M, t Tng thng
n tn mac. Trong trn ma bc trt xung my nm , k tai to
mt ln th c ti ln, k thp hn th c ti b. Tt c nhng ci ti
u y p. X hi bng nhin xut hin hng chc vn ngi giu c,
phong lu. V n lt h, h li tr thnh mt sc tiu th, mt sc
mua mnh m. Sc tiu th ca lnh M to ra sc tiu th ca h ri
h li l ngun lm giu cho nhng ngi khc na. V c lnh M nn
cc chiu i vin cn v c th may sm c chc b qun o p ,
i un mi kiu tc, hng tun n lm m vin Cc tim may,
cc m vin, cc hiu ng giy, cc hiu kim hon bng rt t v
tng gi hng ln. n lt cc ch tim ny li tr thnh m khch
sp ca cc hng n, cc hng rau, hoa, qu. Nhng phn ng dy
chuyn lm cho c thnh ph tr nn sm ut cc . Ngi ta lm
giu nh chi, v chi nh ph. Giu sang theo cch , t n l
mt s in lon, phi t nhin. Nhng n cn sn sinh ra v vn th
in lon v phi nhn tnh khc na.

Nhng vn khng phi ch c nh th. Khng th c ma bc ca
M m khng c ma bom ca M c! Ch c iu l: n din ra
nhng ni khc, dnh cho hai loi ngi Vit Nam khc nhau.



5. Hng PX

PX l k hiu ch cc cng tin ca qun i M, gi l Post
Exchange. tt c nhng nc no trn th gii m c qun i M,
phi b M hot ng u c cc PX phc v ring cho ngi M ti
. y l mt loi hnh thng nghip c bit, tuy mc ch trc tip
l phc v cho cc cng dn M tr ng nc ngoi, song thng li
c nh hng ng k n th trng ca nc s ti.


min Nam Vit Nam thi M-ngy, PX rt pht trin v c vai tr
rt quan trng trong kinh t lc .

Cc ca hng PX c t nhng ni c c quan M, cc cn c
ca qun M v qun ch hu, t c T, Plyme, n Cam Ran, Vng
Tu cc thnh ph, ca hng PX c t tai cc trung tm quan
trng. Nng, ca hng PX ln nht l ca hng trc ca sn bay
Nng. Si Gn-Ch Ln, ca hng PX ln nht l ca hng
ng Nguyn Tri Phng. Ngoi ra, cn c hng lot cc ca hng ln
ng Nguyn Hu, L Li, Trn Hng o, ng Khnh

Ca hng PX bn gn nh tt c mi th hng ha: Cc loi ru
ngon, Champagne v Cognac ca Php, Mao i v Mai Qu L ca i
Loan, ru sm ca i Hn, ru Whisky ca M, cc loi thuc l,
cc loi bia, cc hp qu nh nm ca , tht hp ca an Mch,
ko H Lan, to H Lan, cam Israel ng nhin, th quan trng nht
ca ca hng ny l nhng hng cng nghip cao cp: qun o, len d,
t la, ng h, my nh, cc loi my ghi m, my v tuyn truyn
hnh, cc dng c gia nh, t lnh, qut my, xe my.. Trong PX, c
nhiu loi hng m min Nam khng nhp cng c, hoc v l loi
hng cao cp, gi nhp qu cao, hoc v l hng ca nhng nc m
Nam Vit Nam khng th t quan h thng mi c.

c im ca cc ca hng PX l: n khng ch c hng ca M m
cn c nhiu hng ca cc nc khc. c sn ca th gii c tp
hp v y. V th, n khng ch c sc hp dn i vi ngi Vit
Nam, m cn hp dn c lnh M na.


Nhng c im quan trng, c sc hp dn nht ca cc ca hng
PX: gi bn ch bng hay 2/3 gi th trng. Cng nh hng qun
tip v, hng PX l hng cung cp, khng thuc phm vi thng mi.
B Quc phng M c mt ngn khon ln b l. Thc ra, y l
mt th tr cp cho binh lnh. Ca hng ch thu li mt phn gi hng,
iu chnh sc mua m thi.


Nhng cc ca hng PX ch bn cho cc nhn vin M, binh lnh M
v v sau c bn cho c binh lnh cc nc ch hu. Ngi Vit Nam
khng c mua.


Ca hng PX ch bn bng la, khng bn bng bt c th tin no
khc. Quy ch tr lng cho lnh M Vit Nam nh sau: Phn lng
v ph cp dnh cho gia nh c tr bng lanh xanh ti M. S
lng dnh chi tiu trn t Nam Vit Nam th gm c hai phn:
Phn dng chi tiu ngoi ph th i ra bc Si Gn. S cn li l
la dng mua hng PX. Ai khng tiu ht, mun gi v M, th
ngn hng M s chuyn ra la xanh ti M. Ngc li, ai c gia
nh gi tin t M sang cho, th s la xanh s np ti ngn hng
M, v lnh M Vit Nam lnh bng la . Quy ch ny gip cho
Chnh ph M va khng lt la xanh ra ngoi nc v vo tay
ngi ngoi quc, li vn m bo cho lnh vin chinh c tiu xi s
tin c, li va ngn chn khng cho ngi Vit Nam trc tip mua
hng PX c. Chnh nhng quy ch ny lm cho lnh M cng c
thm u th.

Vy hng PX vn trn ra v i vo mi ngc ngch ca x hi. u
ngi ta cng ni n hng PX. u cng thy bn hng PX. u
cng thy dng hng PX. Trong thc t hng PX tr thnh mt trong
nhng b phn quan trng nht ca th gii hng ha min Nam.
Khng nhng n cung cp thm hng ha cho th trng, m cn lm
cho gi hng ni chung h thp xung.

Ti sao nh vy?

Ngoi s hng mua dng, qun i M cn mua em bn ra
ly li. V gi mua rt r, cho nn bn li cng r, m vn li nhiu.
Chng hn, 1 chic Honda, gi th trng nm 1967 l 27 ngn ng.
Gi trong PX ch c 75 la, tnh ra ch c 9 ngn ng, li gn gp
i, m ngi mua vn thy r dc phn na. Mt chic tivi 9 inches
gi trn th trng l 15 ngn, gi trong PX l 60 la, tnh ra ch hn 7
ngn ng, xch ra khi ca c ngi mua ngay vi gi 10 ngn, li
3 ngn, m ngi mua vn thy r c 5 ngn. Mt chic my nh
Canon loi tt ch c 25 la, tc l 3 ngn ng, ra ngoi ch tri bn
r nht cng c 5 ngn, trong khi gi bn ti cc ca hiu phi ti
60 ngn ng.


Nh vy, PX khng ch l ci cng tin m trong chng mc rt ln,
tr thnh ni lnh M ct hng em bn ra th trng. Hn na
triu qun nhn cng l hn na tu thng nhn. PX tr thnh ngun
lm giu. Bun hng PX l mt ngh nghip.

Vic bun bn ny dn dn c t chc c quy m to, c t
chc kinh doanh thc s. C nhng n v qun i t chc bun tp
th, cho hn vi chic x ti n mua hng, cht ln ri tr i, chia
nhau bn. Nhiu n v lnh vin chinh thng c trinh st dng xe
Jeep trc sn ca hng, c gn my b m qun s, nu thy c
mn hng mi th in ngay v n v cho lc lng n mua vt.
c nhiu ln xy ra bn nhau cc ca hng PX l v tranh ginh gia
cc n v.

Qun i M cn c mt cch kim li khc na: ma hng PX gi
v M. M l nc c chnh sch bo v hng ni a v c nhng ch
kht khe trong vic a hng ha t ngoi vo. Nhng ring lnh M
c hng mt c quyn: mi binh s M ng ti Vit Nam mi nm
c gi 300 kg qu v nc. y ch l s hn ch v ti trng, ch
khng phi l hn ch v gi tr hng ha. c quyn m cho lnh
M v gia nh mt ngun li ln. Nu 300 kg m li l ng h, my
nh, my ghi m, len d th cng l c mt chuyn hng rt ln.
Nhiu lnh M cn c gia nh gi thm tin sang mua qu gi
v. Trong chnh sch ny, Chnh ph M gi gm nhiu :

-Bng ngun li ny, tng thm sc ht thanh nin M i lnh sang
Vit Nam, lm du bt phong tro phn chin v chng qun dch

-Lm cho c gia nh lng M cng c an i phn no trong vic
chng con phi sang Vit Nam


-S qu qu gi gi v cho cc gia nh binh lnh cn to ra trong d
lun x hi M ci cm gic rng i lnh sang Vit Nam cng khng n
ni l hon ton bt hnh.


Tt nhin, Chnh ph M c b thit thi, v phi b l, v c mt s
hng ngoi lt vo ni a, song li gp phn hn ch bt sc bng n
ca phong tro phn chin, l ci c c th gy nhng thit hi to ln
hn.

Ngoi s hng mua dng, bun bn, qun i M v ch hu
cn mua rt nhiu th lm qu tng cho cc chiu i vin, gi
nhy, nhn vin phc v Nhng ngi ny li em bn nhng
cadeau ra th trng. Vi hn na triu lnh, th tng s cadeau
ny cng l mt lng hng ha ng k. Nng, c vo nhng
ngy m sn bay c nhiu my bay ct cnh, nh khi m tri, th
ngi ta bit l c nhiu phi cng M i oanh tc min Bc. Dng nh
thnh quy lut, c n bui chiu nhng hm , ca hng PX tung
ra bn hng lot mt hng mi, lnh vo mua o o. Cng theo quy
lut, nhng ngi bun hng PX ch sn cc tri lnh M v cc
khch sn. Th trng li c thm nhng ng h, nhng my nh,
nhng my cassette xinh xinh

Vi ci u th l c mua hng PX, lnh M v ch hu co mt
thun li lm quen v thm nhp vo cc gia nh ngi Vit Nam.
Ngi ta c th cm ght M, khng mun dnh lu g vi M. Nhng khi
c th li dng c M, th ci phn ng kia c th du i. Trong thc
t, c khng t ngi lm quen v i li vi lnh M ch nh mua
hng PX. Mua v dng cng c. Mua v bn li cng c. cc
th, lnh M thng c th ln la vo mi gia nh, nht l nhng gia
nh c con gi p v kh gi. Nhiu ngi cho M thu phng, va
ly tin thu cao, va nh mua c hng r. Cc gia nh c con ly
M th s nh v hu nh khng cn hn ch no na. Nhng ngi v
lnh ny thng tr thnh nhng ngi bun PX thc s v cung cp
cho th trng mt s hng ha rt ln (S ph n ly M Si Gn
chim t l kh cao. Theo thng k s hn th chnh thc, chc km xa
s cuc hn nhn bn chnh thc, mi nm Si Gn c khong di 3
ngn cuc hn th: trong , c ti trn 4 trm l hn th Vit-M.
Nin gim thng k Vit Nam 1972. dn, tr 382).

Bng nhng con ng k trn, PX lm cho th trng min Nam
no nhit li cng thm no nhit. Trc cc ca hng PX, hnh
thnh nhng ch tri c bit: ch mua bn hng PX. Cc con bun t
tp trc ca hng. Lnh M bc ra u tay xch, nch mang. Ngi ta
xm li, mua tranh, bn cp, mua i, bn li. Hng t ch tri ny li
c bn v cc ch tri khc v lt vo mi ngc ngch ca x hi.

Cng vi ch tri hng PX, cn c ch tin. Lnh M bn hng PX ly
bc Si Gn, li i s bc ly ola. Nhng ngi mun nh M mua
hng cng cn c la gi mua. Nhng ngi bun bn la ha
nhp vi nhng ngi bun bn hng lm cho ch tri thm hon
chnh.

Ca hng PX v hng PX em li kt qu th no?

i vi binh lnh M, v c gia nh h, th hng PX l mt mn li
ng k, b sung thm vo tin lng v ph cp. Lng lnh M vn
cao hn lng lnh ngy. Lng thng mt binh nht l 90 la. T
thng 10-1967 h c tng ln 95 la, tc l xp x bng thu nhp
bnh qun u ngi ca nhn dn min Nam trong 1 nm. Tuy nhin,
s hn 90 la khng . Cc ca hng PX khng nhng gip h mua
rt r dng, m cn nhn ln gp bi s lng thng. Chnh ph M
mun bng cch lm cho binh lnh cm thy cuc sng vin chinh
ng chn v ng ght.

i vi x hi Vit Nam, cc ca hng PX l mt ngun cung cp
hng ha r, tt v nhiu. min Nam ngi ta thy gi hng ngoai
ha rt r. Khng phi ch nhng hng c, m c nhng hng cn mi
nguyn, ngi ta vn bn r, c khi r hn c gi bn nc sn xut
ra th hng .

C my nguyn nhn chnh sau y:


-Hng PX

-Hng n cp ca M


l nhng hng m ngi bn khng phi mua theo gi nhp. Khi
s hng ny chim mt t l no y, th n lm cho gi th trng
cng h theo.

Nhng hng m cc hng bun nhp cng v bn th ni chung l
t hn gi trn th trng quc t. Nhng cng c nhiu th hng
nhp cng bn ti cc ca hiu vn r hn gi th trng quc t. Hin
tng c nhng nguyn nhn sau y:

-Mt s nc sn xut c ch khuyn khch xut khu, do c
nhng bin php m bo gi xut r hn gi ni a. Chng hn Chnh
ph Nht c chnh sch khng nhng min thu, m cn cp pht ti
chnh i vi mt s hng xut khu. M, o lut 1971 cho php
min thuu li nhun 50% cho cc Cng ty xut khu. Nhng cng ty
no m 95% vn dng sn xut cho xut khu hoc c 95% thu
nhp l nh xut khu, th c coi l Cng ty quc t (International
Corporation) v c hng quy ch . n 1972, M c ti hn 2
ngn cng ty thuc loi ny. Nh vy, gi bn ca cc cng ty ny
thng thp hn gi ni a, m cc cng ty vn c li.

-Mt s hng nhp khu thng mi ha c min thu hoc ch
chu thu nh. Trong mc vin tr thng mi ha, thy cc nh
nhp cng c hng hi sut thp hn nhiu so vi hi sut t do.
Ni chung l Nh nc nh thu cao ly li s d . Nhng cng
c mt s mt hng, v l do no , chnh quyn nh thu thp.
Trong trng hp th tng gi vn ca nh nhp cng (gi nhp cng
+thu) vn cn thp hn nhiu so vi gi th trng quc t. Cng c
nhiu trng hp, phi b vin tr M i nh thu nhp thp, nhng
buc nh nhp cng phi bn gi r. Do , nh nhp cng c mun
bn gi cao cng khng c php.

-Mt s hng nhp cng m khi bn ra th ng bc st gi rt
nhiu so vi lc nhp (ta bit, ng bc Si Gn st gi rt nhanh,
khng phi tng nm m tng thng). Trong trng hp , gi bn c
th khng tng nhanh bng mc tng ch s gi c ni chung. Gi bn
ny, nu tnh theo hi sut mi ca ng bc st gi, th thp hn
gi th trng quc t. Nhng nu tnh theo hi sut c ca thng nhp
hng, th vn cao hn, v nh nhp cng vn c li. Bn thn nh nhp
cng cng mun bn nhanh thu hi vn. Hn na, theo quy nh
ca phi b vin tr M, hng ha nhp v buc phi tiu thc trong 90
ngy. Qu h s b pht. Do c li mt cht l phi bn ngay. Nu
khng s b pht v khng c cp giy php nhp cng na.

Thay kt lun

Giai on 21 nm m ta va nghin cu trn c th coi l giai
on c in ca vin tr M. N gn lin, l sn phm, cng va l
s tr gi cho chnh sch chin tranh lnh v c chin tranh nng.

Trng hp Vit Nam khng nm ngoi l, m cng nm trong
khung cnh quc t ca vin tr M thi k (v chng chin tranh
nng xm lc Vit Nam cng l mt sn phm c th ca th trn
chin tranh lnh trn trng quc t).

Chnh khung cnh quy nh c mc ch, c tnh cht, c
phng thc ln kt qu ca vin tr. Nhng, nh ni ngay trong
nhng trang u, mc ch chnh ca s nghin cu ny khng phi ch
l ln n vin tr M. V chng nhng chnh khch, cc nh bnh lun
M cng nhng ngi trong cuc cng t nh gi ri. Nu cn
phi c nhng kt lun v mt ny, th trch dn c th thay cho kt
lun:

M.Donald, Gim c phi b vin tr M Vit Nam: Vn Nam
Vit Nam khng phi l vn hon ton c tnh cht qun s. Tnh
hnh i hi mt quy m hot ng ton din c v kinh t, chnh tr,
tm l cng nh qun s. y l cuc u tranh cha tng c v theo
ti, tnh cht v phm vi c gng nhiu nht ca chng ta i ph
vi cuc u tranh cng cha tng c. Vn Vit Nam i hi mt
s vin tr ln khng h c tnh cht qun s, duy tr h thng hu
cn gm ng s, bn tu v hi cng m chin tranh cn phi c,
gip cho mt nn kinh t nh yu gnh vc mt ngn sch quc phng
ln (Bo co c trc y ban i ngoai Thng vin M v tnh hnh
kinh t v vin tr kinh t cho Nam Vit Nam, USIS Washington 17-3-
1970).


E.Kennedy, thng ngh s M: Tin bc ng l c th dng
ti nc cho mt chu th hoc xy ct mt bnh vin, th li c chi
tiu buc ngi ta phi chp nhn mt vin tng hoc mt ch
thi nt mt lng dn. Vin tr kinh t ca chng ta khng hng vo
nhng ni c nhu cu v kh nng pht trin nht, m li hng vo
nhng ni c mi e da cng sn mnh nht. Ngn sch vin tr ca
chng ta cho Vit Nam ln hn l tt c chu M Latinh gp li. chu
Phi, vin tr ca chng ta ngng mt phn, v mi e da cng sn
c v khng nghim trng na (Edward M.Kennedy. Demain
LAmrque. Decisin pour une decennie. Ed Albin Michel. Paris 1968).

N.Rockefeler: Nu khng c kinh t, th cc khi qun s ch l xy
ct trn ct. Nhng nu c cc bin php kinh t, th li l ct c
trn vi xi mng (Th gi ring Tng thng M Eisenhower).


R.Nixon: Chi cho cc mc tiu ha bnh tuy ln, nhng nu thay n
bng cc bin php qun s th cn tn nhiu hn (Pht biu ti quc
hi M v vn vin tr M cho Vit Nam. UPI. Washington 2-3-
1973).

E.Kennedy: Ni chung, vin tr cho nc ngoi c coi l ng
n vi lp lun rng nh dng tin bc, chng ta c th chn ng
mt s bnh trng cng sn c th xy ra v chng ta c th trnh
bt vic dng n qun i ngn chn s bn trng
(E.Kennedy. dn, tr.4).

William Buckey, k gi t Internationa Herald Tribune: Nhng ngi
no tn thnh vin tr cho Vit Nam phi nm vng nhng quan im
l chng ta ang u t thng qua vin tr vo mt s n nh m nu
khng c s u t th rt kh t c. y l iu m M cn phi
thnh tht mt cht m ni thng ra (S ra ngy 10 v 11-3-1975).

C Tng thng Ai Cp Nasser: V thc cht, y khng phi l vin
tr v cng chng phi l lng t thin m ch l s kinh doanh thi
(Chu v chu Phi ngy nay. S thng 10-1974).

Tuy nhin, nu nhn li sut 21 nm dnh lu vi Vit Nam, ta thy
nhng mc ch c bn ca vin tr M khng t c. Nhng khi
khng t c kt qu, khi thua thit, th b my thit k ca vin tr
M nhanh chng t sa cha, t thay i v phng php, v c
ch V phng din ny, nhng nh lm lut ca M t ra c ti v
nhy bn.

Trong hn mt thp k tr li y, qu l vin tr M cng c
nhiu thay i-thay i v nh hng, thay i v quy ch, thay i v
c cu, thay i v cc iu kin vin tr. Cuc chin tranh Vit Nam l
mt trong nhng nguyn nhn quan tng dn n nhng thay i .

T sau Vit Nam, nc M rt ngi dnh lu trc tip vo cc xung
t chnh tr cc khu vc trn th gii. V:

-Chin tranh Vit Nam li cho M nhng vt thng nng n v
nhng s nhc nhi lu di, m nn kinh t M cng chu nh hng
su sc ca nhng vt thng . Quyn uy kinh t ca M yu i-xt
theo sc thao tng ca n trn trng quc t. Lm pht, thm thng
ngn sch, thm thng ngoi thng l nhng di chng ca cc vt
thng khng cn c th vung tay qu trn. Vin tr M c tnh
ton st sao hn, v t phiu lu hn.

-Vin tr M chuyn sang nhng con ng an ton hn: Cho vay c
mc ch v c iu kin. u t song phng, a phng v gin tip.
Thu hi vn v li thng qua cch ko gi c. Thay nhng p lc qun
s bng nhiu loi p lc kinh t. Thay p lc trc tip bng p lc gin
tip thng qua cc t chc quc t (trong phi k n s tc ng
ca M qua Qu tin t quc t, qua Ngn hng th gii, qua ch
cm vn v bao vy kinh t, qua quy ch ti hu quc. i vi Vit
Nam, thi ny ca M cng th hin rt r: t ch dng vin tr ti
a v o t, khut phc t nc ny, ti ch bao vy mi loi vin
tr, cng khut phc v tr th t nc ny.

T k hoch Marshall n k hoch Brady (cng b thng 3-1989),
c hn 40 nm tri qua. Xem qua quy ch, cc li tuyn b, cc iu
khon v phng hng m hai v B trng ny a ra, thy c
kh nhiu iu khc nhau. Lm sao khng khc nhau c, v nc M
hm nay v nc M trc y 40 nm cng khc nhau. S pht
trin ca th gii, nhng cuc ng vi phong tro cch mng th
gii, trong Vit Nam l cuc ng ln nht v nh hng mnh
nht, a ti s thay i .


Ngi ta thy dng nh k hoch Brady khim tn hn, nhn
nhng hn, c chiu c n cc quc gia n nn v ngho kh hn

Nhng ci g a n cnh n nn v ngho kh ? V ti sao
nhng nc c vin tr li cng mc n nhiu hn? Ti sao cc nc
i gip li cng c nhiu ca ci gip hn, v thng qua
gip li cng kim c nhiu ca ci hn na?


 Tng cng khng cn lm nhiu chng l, ch cn i vo nhng con
s. Bo co gn y nht ca Ngn hng th gii v din bin s cng
n ca cc nc trn th gii nh sau (triu USD) (Rapport sur le
dveloppement dn le monde. Banque Mondiale Washington D.C. p
230-231):

Nhng nc i vay th nh vy. Cn cc nc cho vay th cng cho
vay, cng vin tr nhiu li cng giu hn ln. y ch ni ring
trng hp nc M. Cng theo bo co k trn ca Ngn hng th
gii, t nm 1965 n nm 1988, s tin vin tr ca Chnh ph M
tng ln gp 3 ln, nhng t l ca n trong tng sn phm quc dn
li gim i hn 50%.

n hm nay, chuyn c li xa hn mt thp k. Lch s sang
trang. Quan h gia Vit Nam v M cng v ang i khc. Trc
y, chng ta phi chng tr quyt lit. l iu chng ta khng
mun nhng buc phi lm.

Ngy nay, iu ta mun bt u c th lm c-ha bnh xy
dng, bnh thng ha quan h vi cc quc gia, trong c M.

i vi vin tr M, th y khng ch n gin l s bnh thng
ha, m cn l trch nhim i vi nhng hu qu m M li cho
Vit Nam. S vin tr , tt nhin phi khc trc mt iu kin c
bn: khng phi thc hin chin tranh v bnh nh, m chnh l
khi phc v hn gn nhng vt thng lu di ca chin tranh.

Bit ngi bit ta, trm trn trm thng. Trc y, khi tin hnh
chin tranh, ta hc v c c 2 ci bit . V ta thng.

Ngy nay, c 2 ci bit vn u rt cn. Chnh nhng ci tht bi
ca M trc y cng cho M mt bi hc. Khng bit ngi v
khng chu bit ngi.

Hiu M, hiu vin tr M s gip chng ta gip mt vi n ch ng
hn, vng vng hn

Thng 12-1990