Hi

c v
Suy Ngh

Trn Quang C
Li ta
T p hi k Hi c v{ Suy ngh ca ng Trn Quang C (1920) lu chuyn trong nc
t u nm 2003. T|c gi nguyn l y vin Trung ng ng, Th trng th nht B
Ngoi giao, th{nh vin o{n Vit Nam Dn Ch Cng Ha ti Hi ngh Paris (6873) v Vit
Nam.
Tr c khi lm vic ti B Ngoi Giao (1954), Trn Quang C l{ s quan qu}n i nhn
dn ging dy ti trng Cao ng Ngoi Giao. ng l cn b ngoi giao sut 44 nm (54
97) 1964 l{m b th th nht i S Qun Vit Nam Dn Ch Cng Ha 1966 Trn
Quang C tr li H Ni, 1976 ph trch V Bc M ri chuyn sang v u Ch}u trc khi
sang l{m i S ti Th|i Lan v{o nm 1982. c a v{o Trung ng ng cng sn Vit
Nam t 1986; rng r~ 12 nm k t 1979, ng Trn Quang C tham gia c|c cuc thng
lng nhm gii quyt chin tranh ti Cambodia. Sau chin tranh Vit Nam, ng tham gia
cuc {m ph|n bnh thng ho quan h vi ba nc Hoa K, Lin X, v Trung Quc.
Thng hai 1991, ng xin rt ra khi danh s|ch c vo Ban chp h{nh Trung ng ng
cng sn Vit Nam kha VII nhng khng c chp thun. Thng by cng nm ng gp
Tng B Th Mi xin khng nhn chc b trng ngoi giao thay th ng Nguyn C
Thch. Cui nm 1993, Hi ngh gia nhim k, ng t xin rt khi Ban chp hnh
Trung ng ng cng sn Vit Nam.
Trong chi u hng i tm nhng i thoi thng thn gia cu th, McNamara ngh
nhng hc gi v cu l~nh o cuc chin hai bn cng sn Vit Nam v Hoa K cng ngi

xung duyt li nhng quyt nh trong cuc chin nhm hiu r kh d rt c nhng
kinh nghim lch s, thc dng cho ton cu qua b{i hc Vit Nam. S|u hi ngh nh trn
~ din ra ti H Ni t th|ng 11, 1995 n thng 2, 1998; Hi ngh th 7 thc hin ti Vin
Rockefeller Bellagio, Italy.
ng Trn Quang C, Nguyn C Thch v mt s hc gi, tng lnh v cu l~nh o
CHXHCN Vit Nam ~ tham d chui hi ngh ny, quan trng nht l hai hi ngh chnh vo
thng 6, 1997 v thng 2, 1998.
T p ti liu ny ghi li nhiu d kin quan trng v quan h ngoi giao ca Vit Nam vi
c|c nc x hi ch ngha ln nh, vi Hoa K v khi ASEAN cng nh nhng tranh chp
trong ni b ng cng sn Vit Nam.
Ghi l i nhng thng tin ni cm v cc vn ca Vit Nam cn i sau hn bn mi
nm mt thy tai nghe c gi knmt, cha bao gi ph bin cng vi nhng suy
ngh ca mt cn b cng sn trung kin, tp hi k ny s phn no gip cc nh quan st,
nhng ngi cm bt, thm ti liu phn tch cc din Vit Nam nhng nm sau cuc ni
chin v nhng thng ng{y trc mt.
D ng{n nm trc hay ngay thi ng i, quan h Vit Trung lc n{o cng l{ ni
quan ngi ca ngi Vit Nam, nht l{ trc nhng mt mt, thit hi, e da ln n ch
quyn v ti nguyn Vit Nam trong nhng nm gn }y dc ng bin gii pha Bc cng
nh Vnh Bc Vit v c vng Bin ng ca T Quc; tp ti liu ny ch r mt s h qu
ca t duy v{ c|ch ng x ca nhng ngi c trch nhim an dn bo quc trong nhng
thp nin cn i. y l nhng bi hc qu gi cho tt c mi ngi Vit quan t}m n vn
mnh dn tc.
Ph nh, mc lc, tt c nhng cc ch v ch thch cui tp ti liu nhm gip ngi
c d hiu hn v{ tra cu thm khi cn. Phn ph nh gm mt nhn nh khc ca
Trn Quang C (Tp ch Cng Sn s 31, 2003) v mt s nhng trch on bi vit lin h
n tp hi k trc nm 2005.
Ngi bin tp

Mc lc
Li ta------------------------------------------------------------------------- 1
Hi c v{ Suy ngh-----------------------------------------------------------

5 Vit Nam trong thp nin 70 ca th k 20 ----------------------------

--- 7
Mt nhim k i s khng t nht. --------------------------------------19 i hi i mi. --------------------------------------------------------28
CP87 v 3 t ng quan h ca vn Campuchia.-----------------------30
T chng dit chng n gii ph|p ? ------------------------------36
Mt bc t ci tri: a dng ho| a phng ho| quan h .---------40
Trung Quc un mnh thch nghi vi th cc . ----------------------44
Hip 1 ca Hi ngh quc t Pari v Campuchia .--------------------49
ng Tiu Bnh tip Kaysone Phomvihan ni vi Vit Nam . -----56
Thuc ng nhng khng d~ c tt .----------------------------------64
BCT |nh gi| cuc m phn thng 6/1990 ----------------------------74 Mt s chn la thiu khn ngoan.--------------------------------------80
Cuc gp cp cao VitTrung ti Th{nh 34/9/90-----------------83 Th{nh l{ th{nh cng hay l{ tht bi ca ta?-----------

-------------88
Ai l{ ngi |ng l ra phi nh dai? ------------------------------------95 Mn n Th{nh .---------------------------------------------------------99
Nhng vn v tnh hnh quc t v{ chnh s|ch i ngoi cn c
tranh lun------------------------------------------------------------------ 105
i hi VII v ci gi phi tr cho vic bnh thng ho quan h vi
Trung Quc .------------------------------------------------------------- 108 Hip 2 ca Hi ngh quc t v Campuchia.------------------------- 115
Kt thc mt chng ng nhng lch s cha sang trang --------- 119
Ph lc --------------------------------------------------------------------- 124
Nhng thch thc e da an ninh v pht trin ca ta c th xut x
t }u v{ di nhng dng no?--------------------------------------- 125
Nguy c ln nht v thc bch nht e da an ninh v pht trin ca
ta l t u?--------------------------------------------------------------- 129
Kin ngh i sch-------------------------------------------------------- 134
Bng nin i-------------------------------------------------------------- 141
Ph nh------------------------------------------------------------------- 177

Hi c v Suy ngh
Trong 44 n m (19541997) lm ngoi giao, tri qua nhng giai on khc nhau. Bn
thn chng kin v tham gia nhiu s kin ngoi giao |ng ghi nh ca thi k khng chin
v ca thi k hu chin nh cuc {m ph|n ho{ bnh vi M Pari (19681973), {m
phn v bnh thng ho quan h vi Trung Quc. S d ti chn qung thi gian (1975
1993) vit k c ny v n cha ng nhiu din bin khc mc t nh v i ngoi. Nht
l trong quan h ca ta vi ba nc ln, d b v tnh hay c l{m ri rng cho lch s
c trn trnh, khin cho vic |nh gi| v{ rt b{i hc b sai lch. V{ }y cng l{ giai on
m mi quan h ca ta vi c|c nc ln c nhng iu |ng phi bn khon suy ngh,
khng nhng cho hin ti m c th cho c tng lai.
B i cnh quc t lc ny rt phc tp, chin tranh lnh ~ i v{o giai on cui. C 3
nc ln Lin X, M, Trung Quc u c nhng chuyn i v chin lc, t ch i u
quyt lit vi nhau chuyn sang ho{ ho~n tay i ri tay ba. Cc din chnh tr lun bin i
Ch}u Th|i Bnh Dng t|c ng trc tip n tiu khu vc ng Nam v{ nc Vit
Nam ta. Khu vc ng Nam lc n{y cng ang trong qu| trnh chuyn i t i u sang
quan h i thoi gia hai nhm nc ng Dng v{ ASEAN. Ho{n cnh ny ng ra i
hi Vit Nam phi mnh dn sm i mi t duy v i ngoi c c mt ng li
ph hp vi thc tin khch quan nhm thot ra khi th c lp, ho nhp c vi { ph|t
trin chung ca khu vc v th gii. Nhng khng! T duy chnh tr x cng ~ giam gi
nc ta trong cnh kh khn mt thi gian di. Chnh v th ngoi giao qung thi gian ny
~ li trong ti nhiu bn khon suy ngh v c|i ng c|i sai, c|i nn l{m v{ c|i khng
nn l{m. Ti ngh rng nu nghin cu mt cch trung thc v c trch nhim nhng s
kin ca giai on lch s ny th t }y c th rt ra nhng bi hc b ch v{ ch |ng cho
ngoi giao ta hin ti v{ tng lai vi mc ch ti cho l{ m bo c li ch ca dn tc
trong mi trng hp.

V v y ti liu ny ti vit lm 2 phn: Hi c v{ Suy ngh. Phn Hi c c gng ghi li

mt cch khch quan v trung thc din bin ca cc s kin trong thi gian 19751993
trn c s nhng t liu v nht k cng t|c cn lu gi c. Cn phn Suy ngh d{nh cho
nhng ngh ca ring ti, nhng iu trn tr ca ti khi nghin ngm li cc s vic ~
tri qua. Nhng ngh ho{n to{n theo ch quan, c th sai c th ng.
23.1.2001
Bn tho n{y ~ c b sung v hon chnh ngy 22.05.2003
Trn Quang C Vit Nam trong thp nin 70 ca th k 20
N c Vit Nam ta trong nhng nm 70 ca th k 20 ~ tri qua nhng s kin to ln:
Hip nh Pari1 1973 v Vit Nam kt thc cuc {m ph|n maratng2 19681973 gia
VN v M, ton thng ca chin dch H Ch Minh nm 1975 ~ a Vit Nam ti nh cao
ca gii phng dn tc v uy tn ca quc t. Thng li ca Vit Nam trong khng chin
chng M khng ch l mt t|c nh}n a n nhng thay i rt quan trng trong chin
lc ca c|c nc ln m cn lm chuyn i cc din chnh tr khu vc ng Nam . N s
sc mnh qun s v{ ch kin cng ca Vit Nam, mt khc lo ngi mi e da t nc
Trung Hoa khng l tng ln mt khi M rt khi ng Nam , ng thi li c yu cu pht
trin kinh t, c|c nc ASEAN3 st sng bnh thng ho v ci thin quan h vi Vit Nam;
t chc lin minh qun s SEATO4 tan r~; xu hng ho bnh, n nh ng Nam ph|t
trin. Sau khi b g|o nc lnh Vit Nam, M lo tho chy khi ng Nam , song li s
to ra mt khong trng c li cho c|c i th ca mnh. Mt mt s Lin X tha th m
rng nh hng ng Nam v{ th gii, mt khc lo Trung Quc ph|t huy vai tr nc
ln Ch}u lp ch hng nn M va tm cch khai thc mu thun XTrung va
mun c mt nc Vit Nam c lp c vi Trung Quc ln Lin X duy tr th cn bng
chin lc gia 3 nc ln trong khu vc Chu Th|i Bnh Dng.
Trong t p T{i liu Lu Nm Gc (Pentagone Papers5) ca M c vit: B|o c|o ca i
s M ti Anh gi B Ngoi giao M ngy 1.3.1967 ghi li mt cuc i thoi ngn gia
ngoi trng Anh Brown6 v ngoi trng Ba Lan Rapacki7 ti Lu}n n ngy 22.2.1967.
Khi Brown hi nhn nh ca Rapacki v mc th lc ca Kossyguine8 (th tng Lin
X lc ) i vi H Ni. Rapacki tr li: Khng km ca ng i vi H Ni. V{ khi
Brown hi: Gia Trung Quc v{ Lin X nc no c nhiu nh hng hn i vi H
Ni?. Rapacki tr li: Bc Vit Nam. ng li c lp t ch ca Vit Nam th hin r
nt trong sut thi gian {m ph|n vi M Pari.
1

Paris

Marathon

The Association of Southeast Asian Nations, Hip hi cc quc gia ng Nam

Southeast Asia Treaty Organization

The Pentagon Papers (1971), the New York Times ed.

Sau cu c {m ph|n vi M Pari nm 1973 ti c bt lm v trng V Bc M

nn c y iu kin trc tip theo di v x l mi quan h ca nc ta vi M sau
chin tranh.
V{o qu~ng h n mt thng sau khi gii phng min Nam, ta c nh Lin X chuyn cho
M mt thng ip ming L~nh o VNDCCH tn thnh c quan h tt trn c s tn trng
ln nhau. Trn tinh thn , pha VN ~ t kim ch trong khi gii phng, to c hi cho
ngi M khng b cn tr trong vic tin hnh di tn nhn vin ca h. Pha VN ~ c gng

lm mi s cn thit khng lm xu i quan h vi M trong tng lai. Khng c s th

ch i vi M Vit Nam v{ VN cng khng mun thy nh vy pha M.
Ngy 12.6.75, M gi n S qun ta Pari bc thng ip |p li: V nguyn tc, M
khng th hn g Vit Nam Dn Ch Cng Ho{. ngh trn c s tin hnh bt c quan
h no gia hai bn (procced on this basis in any relations between the two sides). M sn
sng nghe bt c gi no m pha VNDCCH c th mun a ra. Thng ip ny do S
qun M Pari gi ti S qun ta, ni dung khng ni r l ca B Ngoi giao M hay ca
cp no.
6

George Alfred GeorgeBrown, Baron GeorgeBrown (11.8.1966

16.3.1968) T chc v nghin ru

7

Adam Rapacki, Ngoi trng Poland 19561968 (+1970)

Kosygin, Alexei Nikolayevich , 190480, Th tng USSR (196480) di thi Leonid Brezhnev

Ngy 11.7.75, ta g i thng ip cho M, ch yu nhc li on ni v M trong Bo co

ca Ngoi trng Nguyn Duy Trinh9 c trc Quc hi ng{y 4.6.75: Vic Chnh ph Hoa
K tn trng cc quyn dn tc c bn ca nhn dn Vit Nam, t b hon ton s can thip
vo cng vic ni b min Nam Vit Nam, l{m ngha v ng gp v{o vic hn gn vt
thng chin tranh v cng cuc xy dng li sau chin tranh c hai min Vit Nam, s
to iu kin thit lp quan h bnh thng gia VNDCCH v Hoa K theo tinh thn iu 22i
Hip nh Pari v Vit Nam.
Cu c tip xc u tin sau chin tranh gia ta v M din ra ti Pari ngy 10.7 cp b
th th nht i s qu|n ( Thanh Pratt) ch yu bn v vn MIA10, c th pha M xin
c trao tr mt s hi ct phi cng M b bn ri min Bc. n cuc gp tip theo ngy
5.9.75, cng vn pha Thanh v{ Pratt, ta ng s giao cho M 3 b hi ct gic l|i.
Song mi ti thng 12 ta mi cho php mt o{n 4 h ngh s M do Ch tch y ban
POW/MIA11 G.V. Montgomery dn u vo H Ni nhn. o{n n{y ~ c Th tng Phm
Vn ng tip.
Sang n m 1976, M li thng qua Lin X thm d vic tip xc vi ta, song khng nh
s khng thc hin iu 21ii ca Hip nh Pari. Cng hm ngy 26.3.76 ca Henry
Kissinger lc ny l ngoi trnggi ngoi trng Nguyn Duy Trinh cm n ta ~ n
tip o{n Montgomery v sn sng m cuc tho lun v vic thit lp mi quan h mi
gia hai nc. I believe that the interests of peace and security will benefit from placing the
past behind us and developing the basis for a new relationship between our two countries.
Ngy 30.4 b trng ngoi giao ta gi cng hm tr li, nu li nhng vn tn ti gia 2
nc (vn bi thng chin tranh v vn ngi M mt tch trong chin tranh), trn
c s gii quyt 2 vn s bnh thng ho quan h vi M theo quy nh ca iu 22
Hip nh Pari. Ta sn s{ng xem xt ngh c th ca M v vic m thng lng gia
hai bn. Ta s c tr li khng qu lu, song s khng trc khi Quc hi M bn v vic
b cm vn i vi Vit Nam. Gn nh ng thi vi vic G. Ford12 bc kin ngh ca Quc
hi M yu cu tm ngng trong 6 thng lnh cm vn bun bn vi Vit Nam. B ngoi
giao M gi thng ip khng nh sn sng sm c tho lun vi VN, song nhn xt quan
im ta t thng lng trn c s selective application of past agreements l{ khng
em li kt qu xy dng; vn full accounting v MIA s l mt trong nhng vn
h{ng u ca M, ch khi no vn n{y c gii quyt mt c|ch c bn (substantially)
mi c th c tin b tht s ti bnh thng ha quan h gia hai nc chng ta. ngh
VN xem li mt cuc hp bn v cc vn tn ti l c b ch hay khng?

19101985, i din VNDCCH k Hip nh Paris 1973

10

MissingInAction

11

PrisonerOfWar/ MissingInAction

Tnh hnh nhng nh ng nh vy ko di cho ti khi Jimmy Carter13 trng c tng thng
thay Gerald Ford nm 1977. Chnh quyn mi ca ng Dn ch c quan im chin lc
kh|c v{ th|i i vi Vit Nam mm mng hn. Nguyn nh}n quan trng khin chnh
quyn Carter quan tm ngay t u n vic thit lp mi quan h mi vi Vit Nam l li
ch chin lc ca M khu vc ch}u Th|i Bnh Dng. i s M ti Lin Hip Quc,
Andrew Young, ~ ni r iu : Chng ti coi Vit Nam nh mt Nam T Chu .
Khng phi l b phn ca Trung Quc hay ca Lin X, m l mt nc c lp. Mt nc
Vit Nam mnh v{ c lp l ph hp vi li ch quc gia ca M (th|ng 1/1977).
12

Gerald Rudolph Ford, (14.7.1913), tn Leslie Lynch King, Jr. khi mi ch{o i, i tn v ly h ca cha k. Tng

Thng th 38 ca Hoa K (19741977)

13

James Earl Carter, Jr. (1.10.1924) Tng Thng th 39 ca Hoa K (19771981)

Ngy 6/1/1977, thng qua Lin X, M li a ra mt k hoch

3 bc v bnh thng ha quan h vi Vit Nam:
1) Vit Nam cho bit tin v nhng ngi M mt tch trong chin tranh (MIA).
2) M chp nhn Vit Nam vo Lin Hip Quc v sn sng lp quan h ngoi giao y ,
cng nh bt u bun bn vi Vit Nam.
3) M c th ng gp khi phc li Vit Nam bng cch pht trin bun bn, cung cp thit
b v cc hnh thc hp tc kinh t khc.
Ngy 3/3/1977 chnh quy n Carter quyt nh ni lng mt phn cm vn i vi ta,
cho php tu thu v{ m|y bay nc khc ch hng sang Vit Nam c gh cc cng v sn
bay ca M ly nhin liu (nhng vn cm ngi M bun bn vi Vit Nam, cm tu M
n Vit Nam, cm tu v my bay Vit Nam n cng v sn bay M). Ngy 9/3/1977 M
cho php cng dn M c i thm Vit Nam, Cuba, Bc Triu Tin, CPC14 k t ngy
18/3/1977.
n gia thng 3, ta nhn tip n Leonard Woodcock15, c phi vin ca tng thng
M Carter, sang Vit Nam. Ngy 17/3/1977, Th tng Phm Vn ng ~ tip L.
Woodcock v 4 thnh vin trong c Thng ngh s Mansfield ti Ch tch ph H
Ni. Ng{y hm , o{n M cng ~ n cho Ngoi trng Nguyn Duy Trinh.
Sau chuy n i thm m ng n{y, hai bn ~ tha thun m cuc {m ph|n v bnh
thng ho quan h gia Vit Nam v M ti Pari. o{n ta lc do Th trng ngoi
giao Phan Hin dn u, thnh vin c ti, v trng V Bc M, anh V Ho{ng, v trng
V Lnh s v my cn b V Bc M: a. Bi Xu}n Ninh, Cng, L Mai. Anh L Mai khi l{
cn b V Bc M, lm phin dch cho trng o{n. S qun ta Ph|p c anh Thanh, b
th th nht v anh Nguyn Thin Cn, tu vin b|o ch, tham gia o{n. Pha M do
R.Holbrooke l{m trng o{n. Cuc {m ph|n din ra kh lu, phi qua 3 vng {m ph|n
trong th|ng 5, th|ng 6 v{ th|ng 12 nm 1977. a im lun phin i s qu|n ta v{ i
s qun M ti Ph|p. Trong {m ph|n vng 1 (ngy 34/5/1977), lp trng ca M l hai
bn thit lp quan h ngoi giao y ngay v{ v iu kin, cn nhng vn khc gia
hai bn li gii quyt sau; M s khng cn Vit Nam vo Lin Hip Quc. Cn v iu 21
(ca Hip nh Pari v VN), M c kh khn v php lut nn khng thc hin c, ha
s thc hin khi ~ c quan h, b cm vn bun bn v xt vin tr nh}n o. Theo ch th
~ nhn trc khi i, ta kin quyt i phi gii quyt c gi 3 vn : ta v M bnh

thng ho quan h (bao gm c vic b cm vn v lp quan h ngoi giao y ), ta gip

M gii quyt vn MIA v M vin tr 3,2 t la cho Vit Nam nh ~ ha hn trc
}y. Tr ngi ln nht cho vic bnh thng ho quan h l vic ta i M vin tr 3,2 t
la cho ta v Quc hi M khi dt khot khng chp nhn vin tr l{m iu kin cho
vic bnh thng ha quan h vi Vit Nam. Ngy 23/6, {m ph|n vng 2, M nu li cc
ngh hi thng 5. Ngy 19/7/1977, ti Hi ng Bo An LHQ, M rt b vic ph quyt
Vit Nam vo Lin Hip Quc. Sau vng 2, anh Phan Hin ~ phi bay v H Ni bo co v
xin ch th, thc cht l{ ngh trn nn c th|i thc t v{ i sch mm do hn, nhng
nghe ni c 4 v l~nh o ch cht16 ca ta lc u nht tr lp trng trn. Trc i hi
kin quyt ca ta, ti vng 3 (1920/12/1978), M ngh nu cha tho thun c v
vic thit lp quan h ngoi giao y th c th lp Phng Quyn li (Interest section)
th hai nc, nhng nh vy th cha b cm vn c. Sau khi c Phng Quyn li th
s tu tnh hnh m xt b cm vn, song ta vn gi lp trng cng nhc i gii quyt c
gi 3 vn .
14

Kampuchea (Cambodia)

15

(15.2.191118.1.2001) Ch tch Cng o{n UAW (197077), i s u tin ca Hoa K ti Beijing

16

L~nh o b chnh tr CSVN (1977): L Dun, Trng Chinh, Phm Vn ng, L c Th

R r{ng n m 1977 chnh quyn Carter thc s mun bnh thng ha quan h vi Vit
Nam v{ nm 1977 ~ c kh nng thc t ta bnh thng ha quan h vi M nhng ta
~ b qua. Trong khi , theo s xi dc ca Bc Kinh, chnh quyn Polpot bt u chin
tranh bin gii t ng{y 20 th|ng 4 v{ n phng ct t quan h ngoi giao vi ta ngy
31.12.1977.
T u nm 1978, quan h gia 3 nc ln MXTrung bt u chuyn t hnh thi
i u tng i mt sang hnh thi MTrung cu kt chng Lin X. Lin X nhn th yu
ca M sau thm bi Vit Nam ra sc tng cng nh hng Phi v M la tinh bng
hc thuyt ch quyn hn ch ca Brejnev17. Ti Ch}u , Lin X a qu}n v{o
Afghanistan (1979), ng thi thc hin chnh sch bao vy Trung Quc. Cng t nm
1978, M y nhanh qu trnh bnh thng ha quan h vi Trung Quc (t thng 2/1978),
khi Kissinger i thm Bc Kinh, TQ18 v M ~ k tho thun lp C quan lin lc th 2
nc vi quy ch nh mt s qu|n. Nc c chi l| b{i Trung Quc ngn chn Lin X
ca c vn an ninh quc gia Z. Brzezinski19~ dn dn ln lt ch trng ca ngoi trng
Cyrus Vance v{ R. Holbrooke l{ thc y song song vic ci thin quan h vi Vit Nam v
Trung Quc. Ng{y 23/8/78, trong lc M {m ph|n v bnh thng ho quan h vi ta
Pari, ngoi trng M C. Vance ~ i thm Bc Kinh. Cho n khi ng Tiu Bnh20 tuyn
b Trung Quc l{ NATO phng ng v{ Vit Nam l{ Cuba phng ng (19/5/1978)
v{ Brzezinski i thm Trung Quc (20/5/1978) th chnh quyn Carter ~ chn con ng
bnh thng ha quan h vi Trung Quc v gc sang bn vic bnh thng ho quan h vi
Vit Nam.
17

Leonid Ilyich Brezhnev (19061982)

18

Trung Quc

19

Zbigniew Brzezinski (28.3.1928) Warsaw, Poland, tr thnh cng dn Canada, ri cng dn Hoa K (1958); c vn cho

cc chnh ph ca ng Dn Ch t nhng nm 60; C Vn An Ninh Quc Gia ca TT Carter

Ng{y 21 th|ng 8 n m 1978 Quc hi M cn c mt o{n 7 h ngh s thuc c hai ng

Dn ch v Cng ho, do h ngh s D}n ch G.V. Montgomery, ch tch y ban POW/MIA,
dn u sang Vit Nam ch yu trao i vi th trng Phan Hin v vn tm kim

ngi M mt tch trong chin tranh (MIA). Ta ~ trao tr cho M mt s b hi ct t

thin ch hp tc trong vn MIA. V theo yu cu ca h, ti ~ dn o{n Montgomery i
min Nam, thm th|nh tht Cao {i v{ mt tri ngi Campuchia t nn chin tranh bin
gii T}y Ninh. }y l{ ln u tin ta cho php mt o{n M chnh thc thm th{nh ph H
Ch Minh k t khi gii phng min Nam.
Sau chng mt thng, ti sang Nuc21 tip tc cuc {m ph|n v bnh thng
ho quan h vi M. Cuc {m ph|n vng 4 v bnh thng ho quan h Vit NamM
khng ko di nhiu nm 1977 Pari. Ln n{y trng on {m ph|n ca ta l th trng
ngoi giao Nguyn C Thch22. Cn pha M vn l{ R. Holbrooke. n lc ny khi ta quyt
nh rt b i hi M phi bi thng chin tranh vin tr 3,2 t la
mi bnh thng ho quan h v{ nhn cng thc bnh thng ho quan h khng iu
kin ca M th ~ mun. S d M tip tc {m ph|n vn bnh thng ho vi ta lc
l ch nhm lm Vit Nam chp chng trong quan h vi Lin X v trong vn
Campuchia, trong khi M ~ chuyn hng sang pha Trung Quc. R. Holbrooke ni vi
ta: M coi trng Chu ; M cn bnh thng ha quan h gia hai nc. Nhng M lo ngi
Lin X t cn c Cam Ranh.
20

Deng Xiaoping (19051997), cha ca Kinh t th trng nh hng XHCN ti Trung Quc vo cui thp nin 70

21

New York

22

Tn tht l Phm Vn Chng (19201998), th k ring ca V Nguyn Gip (194549); Tng Gi|m c B ngoi

giao (1954); Tng Lnh S ti India (1959) v{o Trung ng ng t 1976, Th trng th nht (1979), B trng Ngoi
Giao t 1986 n khi v hu nm 1991.

Trong khi ch i pha M tr li dt khot v vn bnh thng ho quan h, khong

h tun thng 11, anh Thch v H Ni trc, cn ti vn li Nu c gi cu. Ngy
30/11/1978, R. Oakley23, tr l ngoi trng M, tr li s thc dc ca ti, cn ni: M
khng thay i lp trng bnh thng ho quan h vi Vit Nam, nhng phi chm li v
cn lm r 3 vn CPC, Hip c VitX v vn ngi di tn. Ri h trao cho ti tm
nh to nh ca s qu|n ngay trn ng R. Hoathnhn24, ni l s trao tr ta to nh
l{m tr s i s qun, yu cu ta cung cp s ngi nh{ c ca tng lnh s qun M
ti ng Trng Thi (?) H Ni.
Ti li Nu c mi ti cui th|ng 1/1979, sau khi ta a qun vo Campuchia gip
bn |nh ui Polpot gii phng NngPnh25. C|c cuc ni chuyn MVit Nam v bnh
thng ho| ~ tan v do cuc x}m lc Campuchia ca Vit Nam (Cyrus Vance 9/1/1979).
Ti ngh, thc ra M ~ quyt nh dt b qu| trnh m phn bnh thng ho quan h vi
ta t khi ta tham gia khi COMECON26 v k Hip c hu ngh vi Lin X (3/11/1978),
bt tay vi Trung Quc chng Lin X Chu Th|i Bnh Dng.
Vi c ng Tiu Bnh i thm M (2930/1/1979) |nh du vic bnh thng ho quan
h MTrung Quc, cng l{ chnh thc xp li vic bnh thng ho quan h Vit NamM
ti 17 nm sau. Trong khi gp Carter Hoathnhn, ng Tiu Bnh ~ t s tin cng
vo Vit Nam v khng gp phi phn ng bt li no t pha M. Theo Brzezinski, trong
cuc hi {m vi Carter hm 29/1, ng yu cu c s cng tc gia M v{ TQ chng
Lin X. Cn Carter c phn thn trng hn, ng c nhng cuc tham kho cht ch gia
hai nc chn ch ngha b{nh trng ca LX nhng thn trng tr|nh cp ti ngh
ca ng. Sau , ngy 26/2/1979, Carter c nu 6 nguyn tc x s khi Trung Quc xm
lng Vit Nam: M khng can thip trc tip; khuyn khch cc bn t kim ch; Vit Nam
rt qun khi Campuchia v Trung Quc rt qun khi Vit Nam, cuc xung t khng e

da li ch trc mt ca M; khng t li vn bnh thng ho vi Trung Quc; quyn

li ng minh ca M khng b e da. Cng t , cuc xung t CPC v quan h vi Vit
Nam ~ c t trong khun kh ca mi quan gia 3 nc ln M XTrung. V{ cng t
M gn vn quan h MVit Nam vi qu trnh gii quyt vn CPC.
23

Robert B. Oakley, Deputy Assistant Secretary of State for East Asia and the Pacific (2.1977)

24

Washington D.C.

25

Phnom Penh, th Cambodia

26

The Council for Mutual Economic Assistance

L nhn ch ng lch s v{ cng l{ ngi trc tip tham gia cc hot ng ngoi giao ny
vi t c|ch l{ v trng V Bc M B ngoi giao, trc tip tham gia o{n {m ph|n v
bnh thng ho quan h vi M Pari nm 1977 ri Nu c nm 1978, ti tht s
au xt v ta ~ b l mt c hi cng c th ng ca Vit Nam trong ho{ bnh tp trung
pht trin t nc sau bao nm chin tranh, l c hi san bng khong cch vi c|c nc
cng khu vc. Trong tp hi k ca mnh (From Third world to First27T th gii th ba
n th gii th nht). L Quang Diu28~ nhn xt: Nm 1975 thnh ph H Ch Minh c
th snh ngang vi Bngcc29. Nhng nay (nm 1992) n tt li ng sau ti hn 20 nm.
27

From Third World to First: The Singapore Story, 19652000, Lee Kwan Yew, HarperCollins, 10.1.2000

28

Lee Kwan Yew, Th tng u tin ca Singapore sau ng{y c lp (19591990)

29

Bangkok, th Thailand

Vi c ta t chi li ngh bnh thng ho quan h khng iu kin ca M, lm cao

trc vic ASEAN ng mun Vit Nam tham gia t chc khu vc n{y, theo ti, ~ a li
nhng h qu v cng tai hi cho nh}n d}n v{ t nc ta. Liu Trung Quc c dm tip tay
cho bn dit chng Polpot khiu khch ta v{ c d|m |nh ta nm 1979 nu nh Vit Nam
sau Chin thng 1975 c mt chin lc thm bnbt th thc s cu th hn? Vic bnh
thng ho quan h vi M v vic gia nhp khi ASEAN m~i ngt 20 nm sau (1995) ta
mi thc hin c mt cch kh cht vt.
Theo ti, t duy i ngoi c phn cng nhc ca ta lc y qu ~ khng theo kp bc
chuyn bin ca chnh tr th gii th hin qua s iu chnh chin lc ca c|c nc ln
sau s kin Vit Nam 1975, dm c nhng quyt sch linh hot kp thi em li li ch to
ln lu di cho dn tc ta. Ngc li, vic ta b l c hi bnh thng ho quan h vi M
lc n{y ~ khin Vit Nam gn nh n c trc mt Trung Quc y tham vng.
Cn v i Trung Quc, sau khi c Hip nh Pari 1973, Trung Quc c li ch duy tr
nguyn trng ng Dng, nht l vic Vit Nam chia ct thnh hai min di hai ch
chnh tr khc nhau l ph hp vi lu di ca h ng Nam . Sau khi i thm Trung
Quc v, thng ngh s M K. Mansfield b|o c|o trc Quc hi M (1/2/1975): Trung
Quc t|n th{nh hai nc Vit Nam tip tc tn ti. Trung Quc cho rng mt nc
Campuchia thng nht, trung lp l{ iu ch yu trong mt ng Dng n nh.
T 1973, ~ xy ra nhng va chm bin gii VitTrung. Nm 1974, Trung Quc
chim ngon lnh nt phn cn li qun o Hong Sa ca ta. C ngi cho rng ch sau khi
ta ng hn theo Lin X th Trung Quc mi chng ta. Song s tht l cc hot ng th ch
ca Trung Quc i vi Vit Nam ~ xy ra t trc khi Vit Nam tham gia khi SEV30
(thng 6/1978) v k Hip c hu ngh vi Lin X (th|ng 11/1978). Th|ng 12 nm 1975,
sau khi thm Trung Quc qua Pari, H. Kissinger ni: M ang tnh to|n vic s dng Trung
Quc hn ch nh hng ca Vit Nam khu vc.

Nt c trng ca giai on 197578 l Campuchia tr th{nh tiu im ca s i u

gia mt bn l Trung Quc v mt bn l Vit Nam c Lin X ng h. S i u y tr
th{nh xung t qun s ngay t thng 5/1975 v pht trin ln thnh cuc chin tranh bin
gii TyNam nc ta. Trong khi tr li phng vn, ng{y 8/1/1978 ti ~ nhn nh: iu
l th }y l{ trng hp u tin ca mt cuc chin tranh qua tay ngi khc gia Lin X
v Trung Quc; xung t gia Vit Nam c Lin X ng h v{ CPC c Trung Quc ng
h.
Nh vy ch qua 4 nm sau khi gii phng c t nc, ta li b x y vo cuc chin
thm khc Campuchia, i u ngay vi Trung Quc, k ~ tng l{ ng minh chin lc
ca ta trong 30 nm chin u chng x}m lc phng T}y. Sau hai cuc khng chin gian
kh, dn ta mi ch c hng mi v ca chin thng v ho bnh m cha y 5 nm.
Vt thng chin tranh cha l{nh th ~ l}m v{o cnh na ho bnh na chin tranh. Chin
tranh chng M tuy gian kh khc lit song Vit Nam cn c c mt trn nhn dn th
gii rng ln ng h, cn trong cuc chin u chng dit chng Polpot th Vit Nam hu
nh ho{n to{n c lp. C|c nc cng khu vc lo s Vit Nam sau khi h xong Campuchia
s pht huy sc mnh qun s ra c ng Nam . Cn Trung Quc ra sc vu khng Vit
Nam x}m lc Campuchia v{ c mu lp Lin bang ng Dng lm ch c Lo ln
Campuchia, xo m tnh cht chng dit chng ca vic Vit Nam a qu}n v{o
Campuchia.
Cng thi gian ny, do nhng kh khn kinh tx hi chng cht ca thi k chin tranh
cha c tho g, li b bao vy cm vn bn ngo{i nn trong nc ~ ny sinh ra tnh
trng vt bin trn ra nc ngoi ca mt b phn dn chng c min Nam ln min
Bc, to thm gnh nng v i ngoi cho ta, bi en thm hnh nh Vit Nam trn quc t.
Vn Campuchia v vn thuyn nh}n (boat people) lc qu l hai gnh nng trn
mt trn i ngoi ca ta trong thp nin 80 ca th k 20.
30

SEV, Lin minh h tr kinh t (COMECON , CMEA, CEMA: COuncil for Mutual ECONomic assistance)

N a cui ca thp k 70 ny l thi gian ta chng cht nhiu sai lm v i ngoi nht
trong sut lch s dng nc sau cch mng (t 1945 n nay):
- Ta khng khn ngoan duy tr mi quan h cn bng vi Trung Quc v Lin X, nhn t
cc k quan trng m bo thng li ca ta trong khng chin chng M.
- B l c hi bnh thng ho quan h vi M, nm 1977, khi chnh quyn Carter ~ ch
ng ngh hai bn bnh thng ho quan h khng iu kin.
- |nh gi| sai v{ khng gia nhp khi ASEAN ngay t 1976 khi c 6 nc n{y u mong
mun ta tham gia v li ch ca mi mt quc gia v ca chung khu vc.
- Dnh lu su v lu vo vn Campuchia.
Nh ng sai lm ny c h qu lin quan cht ch vi nhau, gy thit hi ln cho ta v i
ngoi, v an ninh quc phng, v pht trin kinh t trong mt thi gian di.
Mt nhim k i s khng t nht.
Thng 10.1982, ti c b nhim i l{m i s ti Vng quc Thi Lan31mt im
tin tin ca mt trn i ngoi thi k y v chnh quyn Th|i Lan lc gn b rt cht
vi Trung Quc trong vic nui dng b l dit chng Polpot chng Vit Nam. Khng th
ni nhim k i s ca ti Th|i Lan khi l{ bnh lng hay t nht. Hu nh khng c
thng no l khng c nhng |m ng biu tnh trc s qun h ht phn i Vit Nam
x}m lc Campuchia, x}m phm lnh th Th|i. Thng thng nhng hot ng ny tr

nn no nhit v{o u ma kh h{ng nm, cng lc vi cc hot ng qun s bt u trn

bin gii CPCTh|i. |m biu tnh c khi l{ d}n x|ml (loi xe xchl my ca Thi),
c khi l t chc dn v Th|i, c khi l{ |m ngi Vit phn ng my tnh ng Bc
thng t tp trong cng vin Lumpini32 gn i s qu|n ta trn ng Oairlt
(Wireless Road33), nhn tin biu tnh ph.
Thailand

31

Bo ch Thi Lan h i hnh nh rt khoi theo di phn nh cc hot ng ca i s

Vit Nam, c bit l nhng khi c cuc gp g khng ly g lm vui v gia B Ngoi giao
Th|i Lan v{ i s Vit Nam. Phi ni rng nhit khng kh chuyn tr gia ti vi cc
v quan chc, ngoi giao Thi phn |nh kh| trung th{nh cng chin s vng bin gii
CampuchiaThi Lan. Ti khng th no qun li pht biu y phn n ca ngi T lnh
lc qu}n y quyn uy Acthit Khmlangc34 vi b|o ch: Chng cn c i s Vit Nam
Thi Lan na, sau khi ti ~ lch s nhng kin quyt t chi nhn hai bc cng hm phn
i ca ngoi trng Thi. Bc cng hm ngy 17.4.1983 ca Thi phn i qu}n i Vit
Nam bn ri chic my bay trinh st L19 lm cht vin phi cng l|i m|y bay , v{ sau
li bn hng mt chic trc thng ca qu}n i Thi. Cn cng hm ngy 1.5.1984 phn i
qu}n i Vit Nam ph|o kch v{o l~nh th Th|i thuc tnh Surin lm cht v b thng
mt s dn lng. Tuyn b gin d ca tng Acthit ~ c ph ho bi mt s bo Thi,
trong t nht bo ting Anh Daily News (Tin tc hng ngy) c x lun vit: Chnh ph
(Thi Lan) cn yu cu Vit Nam thay ngay i s ca h Bngcc phn i vic ng
n{y ~ t chi nhn cng hm phn khng ca Th|i. S vic xy ra vo thi gian u
ma kh 19841985, lc qun tnh nguyn Vit Nam m chin dch |nh thng vo vng
t th{nh v{ xo| sch c|c cn c ca 3 ph|i Khme phn ng nm trn ng bin gii
CampuchiaThi Lan v cm s}u v{o t Th|i Lan. Cng thi gian ~ xy ra nhng v
tp kch v pho kch ca qun Trung Quc vo my tnh bin gii pha Bc nc ta phi
hp cu nguy cho bn dit chng Polpot mt trn pha T}y nc ta.
32

Lumpini Park: cng vin ngay trung tm th Bangkok

33

Pha ty ca cng vin Lumpini

34

Arthit Kamlangek, Tng Tng t lnh qu}n i v{ T lnh ti cao Lc Qu}n ho{ng gia Thailand n 1986

Thng qua b|o ch Th|i, ti c ng ~ c dp lm cho nhn dn Thi Lan r s tht v vn

Campuchia trong khi tr li phng vn ca t Kledlap (B Quyt) ngy 15.4.1984:
H i: Ngi c tn thnh kin cho rng chin tranh CPC l cuc xung t gia Lin X
VN mt bn vi Trung Quc Khme mt bn, cn ASEAN v cc bn khc ch ng vai
tr ph? Nu ng nh vy, Ngi c kin th no v sng kin ca ng Adam Malik35 v
{m ph|n Lin XVit Nam Trung Quc gii quyt vn CPC?
T.L: Thc cht ca ci gi l vn CPC hin nay l vic Trung Quc s dng mt trong
nhng cng c c lc nht v{ cng l{ th bo nht ca h can thip v{ e da an ninh
ca c|c nc ng Dng, trc ht l Campuchia. Nu cho rng }y l{ xung t gia Lin
XVit Nam vi Trung QucKh me th l mc by Trung Quc c, u l sai lm
nguy him. V nh th s khng thy c mi e da ln i vi an ninh ca tt c cc khu
vc ny l ch ngha b{nh trng v b quyn Trung Quc. Lin X trc n nay ch gip
nh}n d}n 3 nc ng Dng bo v c lp v xy dng ho{ bnh t nc mnh, khng
e da ai c. V vy, xin min pht biu v kin ca ng Adam Malik }y.
35

Ph Tng Thng Indonesia t 19781983 (19171984)

H i: Chin tranh ( CPC) ko di s nh hng n kinh t Vit Nam v ASEAN, khng

r ai s chu ng c l}u hn ai?
T.L: Ti ngh rng khng nn t vn nh vy, v s trng him k ca Bc Kinh. Th
on ln ca h trong chnh tr quc t xa nay vn l{ ngi trn ni xem h |nh nhau.
Nc chng ta khng ln nh h, v vy ta cn phi thng minh hn h, t nht cng khng
mc mu h. Li ch ca nh}n d}n c|c nc ng Nam khng cho php chng ta ko d{i
tnh hnh i u hin nay cho c|c nc kh|c ng ngo{i hng li.
Trong chuy n i Innxia36 thng 3 va qua ca B trng Nguyn C Thch, Vit
Nam v{ Innxia ~ nht tr nhn nh l{ tnh hnh tip tc nh hin nay l c hi cho
c|c nc trong khu vc trong c gng xy dng nn kinh t v ci thin i sng nhn dn
mnh. Hai bn ~ tha nhn l gii quyt c tnh hnh ny s c li cho tt c c|c nc
ng Nam . Nu khng s ch c li cho cc bn th ba.
H i: Khng r Ngi c th khng nh c hay khng rng trong tnh hnh hin nay
qun VN s khng trn qua bin gii Thi Lan.
T.L: V iu ny chng ti c th m bo chc chn rng chng
ti khng xm phm lnh th ca Thi Lan.
Hi: Nhng chnh quyn v{ qu}n i Th|i Lan ~ vch r iu
36

Indonesia

~ xy ra. Mt s phng vin nc ngo{i cng a tin n{y.

T.L: Xin khng nh li rng trong t tn cng bn Khme va qua, bn n{y ~
chy vo lnh th Thi Lan. Lc lng ca chng ti ~ dng li bin gii ch khng xm
phm lnh th Thi Lan, mc d pha Th|i Lan ~ to iu kin cho bn ny chy sang. V
tin ni rng bt c t binh Vit Nam, c x|c binh s v{ xe tng Vit Nam trong t Thi
Lan l hon ton ba t.
Hi: Ng{i T Lnh ti cao kim T Lnh Lc qun (Acthit
Khmlngc) ~ a ra tin n{y
T.L: Chnh Ng{i T Lnh ti cao qu}n i khng nh tin ni rng qu}n i Th|i Lan ~
s dng my bay A.37 nm bom ph hy kho v kh ca Khme , cng cha r kho n{y
nm trn t Th|i hay trn t CPC. Trong khi chin s ang xy ra bin gii, qu}n i
Th|i Lan ~ khng to iu kin cho phng vin nc ngoi vo lm tin khu vc . Nhiu
phng vin nc ngoi rt bt bnh v vic ny v ni rng qu}n i Th|i Lan a tin rt
ln xn, hm nay ni th ny, ngy mai li ni th kia, khng thng nht. V d nh lc u
ni bt c 40 t binh VN, sau ni l{ bt c 41 ngi, tip ni ch bt c 6
ngi, cn l{ ngi Khme.
Hi: Khng r Vit Nam s c bin php sm chm dt chin s
nh th no?
T.L: Theo kin ring ti, nu chin s ln ny chm dt cng sm s cng c li cho cc
bn. Trc ht chng ti mun gi gn mi quan h, mun lm cho bin gii Thi Lan
Campuchia c ho bnh n nh v mun cho Vit Nam v Thi Lan sm c quan h hu
ngh. Chng ti khng mun chin tranh ko d{i, nhng cng khng s chin tranh ko di.
H i: Vn khng an ton hin nay l{ qu}n i VN ~ |p s|t bin gii Thi Lan. Nu
v{o cng v Th|i Lan th VN cng s cm thy mnh khng an ton nu nh c lc lng
nc ngoi xm phm nh vy. }y l{ iu suy ngh hin nay ca Thi Lan.

T.L: Nu nh c|c ng theo di k vn th cc ng s thy khng phi l g mi m c.

Chng ti ~ nhiu ln a ra nhiu sng kin: t nm 1980 chng ti ~ ngh xy dng
khu an ton dc bin gii Thi LanCPC nhm m bo an ninh khu vc n{y, lm cho
pha Thi Lan khi lo ngi vic qu}n i VN c mt CPC. Nhim v ca qu}n i VN CPC
ch nhm tiu dit lc lng Polpot. Chng ti ~ nhiu ln tuyn b qu}n i VN s rt
ngay khi nguy c e da t Trung Quc ~ chm dt.
Khi cho in bi ph ng vn ny, Ban bin tp ~ t ct b khng dng tr li ca ti ni
v bng chng qu}n i Th|i ~ gip qu}n Polpot v{ ~ x}m phm lnh th CPC.
Trong khi Vi t Nam tip tc sa ly v{o Campuchia th ba nc ln trong tam gic chin
lc MXTrung li c s iu chnh chin lc tp trung vo pht trin kinh t, i
vo xu th ho hon nhm va tranh th va u tranh kim ch ln nhau. Vn
Campuchia bt u c a v{o chng trnh ngh s ca cc cuc {m ph|n tng cp
mt gia ba nc ln. Ngay t khi TrungX khi u qu| trnh {m ph|n bnh thng ho
quan h gia hai bn, thng 10.1982 Bc Kinh, Trung Quc ~ nu 3 tr ngi cho vic
bnh thng ho quan h TrungX l{ xung t bin gii TrungX, vn Campuchia, vn
Afghanistan, v trao bn yu s|ch 5 im v vn Campuchia cho Lin X:
a) Lin X chm dt ng h Vit Nam x}m lc
Campuchia.
b) Vit Nam tuyn b rt ht qun khi Campuchia. {m
phn bnh thng ho quan h TrungVit s bt u
sau khi nhng n v qu}n VN u tin rt.
c) Trung Quc c nhng bin php ci thin quan h vi
Lin X.
d) Lp chnh ph lin hip CPC i din cho tt c cc phe
phi Campuchia (iu n{y c ngha l hp thc ha
phi Polpot dit chng).
e) Bo m quc t cho mt nc CPC c lp v khng
lin kt.
n ngy 1.3.1983, Trung Quc a ra cng khai 5 im trn. Thc ra lc Trung
Quc a ra lp trng 5 im gii quyt vn Campuchia ch yu lm con bi mc c
vi Lin X, v gy sc p vi M v ASEAN ch cha nh gii quyt v Trung Quc cho
rng ghm chn Vit Nam Campuchia cng lu cng c li cho h. Thi gian ti l{m i s
Vit Nam Th|i Lan th i s Trung Quc Thi Lan l Trng c Duy, vi Trng
Thanh l tham tn. Nhng nhn vt ny ti li gp li sau n{y khi {m ph|n vi Trung Quc
v bnh thng ha quan h gia hai nc. Thi gian l{m i s Bangkok cng ~ gip ti
tm hiu c thm v lu di ca Trung Quc ng Nam v{ trong vn
Campuchia.
V n Hoa kiu cng l{ mt c im m Trung Quc mun khai th|c hng ginh
thm li th chnh tr v kinh t ng Nam . S lng ngi Hoa Th|i Lan cng nh
c|c nc N kh|c u kh ln v nm vai tr quan trng trong nn kinh t a phng.
Nhng c|c ni kh|c cng ng ngi Hoa thng tch bit ring ra cn Thi h hu
nh ~ ng ha vi d}n a phng. Rt kh phn bit ngi Thi gc Hoa vi ngi bn
a, nht l trong tng lp trung lu tr ln, k c trong hong tc.
Trong khi , ngi Vit Thi Lan li chu mt s phn hm hiu hn nhiu. Ta quen
gi l Vit kiu Th|i Lan, nhng chnh quyn Thi Lan ch coi h l nhng ngi t nn bt

hp ph|p ca nc Vit Nam cng sn, khng coi l ngoi kiu (khng c cp giy
t{ngdo giy chng nhn l ngoi kiu) cng khng c nhp quc tch Thi. V vy
nn hng chc vn ngi Vit mc d ~ l{m n sinh sng trn t Thi hng chc nm vn
b qun thc my tnh min ng Bc Thi Lan. Phi xin giy php ca chnh quyn Thi
nu mun ra khi ni mnh c tr, cng nh nu mun n s qun Bngcc nhng dp
Tt Nguyn |n hay ng{y Quc kh|nh. Ngc li i s ta cng khng th ti nhng tnh c
ng ngi Vit ng Bc thm hi b con kiu b{o mnh. Ngi tin nhim ti, anh
Hong Bo Sn, trc khi kt thc nhim k i s ~ t vn vi B Ngoi giao Thi
Lan xin c i ng Bc thm v{ ch{o t bit kiu b{o v{ ~ nhn c cu tr li rt chi
l{ ngoi giao: khng m bo an to{n trn ng i. vt qua s ngn cn n vi
kiu b{o, ng{y th|ng 6 nm 1985, khng b|o trc cho B Ngoi giao Th|i nhng c thng
bo vi ban i din Vit kiu tnh, ti cng my anh em trong b phn lnh s |p m|y
bay ni a i thng n Ubon Thani, tnh c ng Vit kiu nht vng ng Bc. n ni b{
con Vit kiu Ubon v cc tnh ln cn t chc n tip cc k nhit tnh, bc l tnh cm
kht khao vi qu hng t nc. Nhng ng thi, chnh quyn v cng an tnh cng
khng km phn quan t}m n chng ti. H cht vn ti ngay khi vo phng khch sn: v
sao ng{i i s i khng b|o cho B Ngoi Giao? Ng{i n Ubon c vic g? ~ d kin trc
tnh hung ny, ti thn nhin |p: Ti nhn c thip b|o ci con ch|u g|i hi chm
nn vi i. Hn na }y l{ chuyn ring t gia nh nn khng mun cc ngi bn t}m n.
i khi cu chuyn trao i i li lc u c v cng thng nhng ~ kt thc kh m thm.
Cui cng h ch yu cu mi khi i s i }u xin cho hai xe m t i trc v mt xe t
cng an i sau h tng. V bui l ci hm sau c bin thnh mt cuc mttinh ln t
chc ngoi tri chim c mt ng ph ln ng o Vit kiu c tham d. S
kin ny l mt k nim kh qun ca ti Thi Lan.
Th|ng 10 n m 1986, va trn 4 nm Thi, ti kt thc nhim k i s, ri Bangkok
v H Ni. Ngay sau khi v nc, ti c giao nhim v nghin cu gip bn Lo trong
cuc {m ph|n vi Trung Quc vo cui nm 1986 theo yu cu ca B Ngoi Giao Lo. Ti
~ sang Vientiane37 3 ln trong my th|ng 10, 11 v{ 12.1986 trao i kin vi bn
trong vic chun b ni dung chnh tr v k hoch tin hnh cuc {m ph|n. Vic Trung
Quc |p ng kh nhanh li tuyn b ca ngoi trng Lotrong bn tuyn b ca Hi
ngh b trng ngoi giao 3 nc ng Dng ln th 13 (thng 8/1986)trong khi h vn
t chi {m ph|n bnh thng ho quan h vi VN, nhm chia r ba nc ng Dng; }m
mu bnh thng ho quan h ring r vi Lo, ci thin quan h vi Lin X v{ ng u
gy sc p vi ta trong vn Campuchia. V vy, trong {m ph|n, Trung Quc mun ko
L{o i v{o b{n c|c vn c th thuc quan h song phng hai nc. C th TQ nu 4 vn
: lp li quan h ngoi giao cp i s, quan h mu dch, tha thun nhng im tn ti
v bin gii, nhn dn vng bin hai bn qua li t do. Cn pha Lo nu li 3 vn : tnh
hnh cng thng bin gii LoTQ, TQ nui dng bn L{o lu vong, gii quyt vi c 3
nc ng Dng. Theo ch trng ~ nht tr vi ta l{ khng gii quyt g, ch yu
thm d i phng v{ gi cu tip tc {m ph|n. L{o ko Trung Quc phi i v{o b{n
nhng vn c tnh cht nguyn tc v phi cp n nhng vn m Bc Kinh mun
ln tr|nh nh vn Campuchia, vn quan h Trung QucVit Nam. Qua {m ph|n
chnh thc cng nh qua nhng cuc trao i ring, ta ~ hiu r thm c v ca
Trung Quc i vi khu vc ny. Lc ny Trung Quc tuy cha thay i chnh s|ch i vi
ng Dngng Nam , song c kh khn thc b|ch v thi gian. Trc mt h mun

nn gn ct ta, mun thm d mc o{n kt nht tr gia Vit NamLo Campuchia,

nht l v vn Campuchia. Th trng ngoi giao Lu Thut Khanh38, trng o{n {m
phn Trung Quc, coi vn Campuchia khng lin quan g ti L{o cng nh ti quan h
Trung QucL{o, nhng ng thi li c qua L{o thm d ca ta trong vn
Campuchia.
37

Vientiane, th Laos 38 Liu Huaqiu (1939)

Cu c {m ph|n khng em li kt qu. Lu mi Lo sang Bc Kinh bn tip. i vi ti

}y cng l{ mt dp bn th}n ti c b sung thm hiu bit v chnh sch ca TQ i vi
ng Dng v{ dng xu xa ca h khi tip tc tung ra lun iu Vit Nam mu thit
lp Lin bang ng Dng.
i hi i mi.
i hi VI, mnh danh l{ i hi i mi ca Vit Nam, thc cht bt u t i mi
t duy kinh t m{ i ti i mi t duy i ngoi. i hi din ra trong bi cnh xu hng
ho bnh n nh trn th gii ang ph|t trin, c|c nc ln i s}u v{o quan h ho hon
tng cp MX, MTrung v X Trung. Khng phi ngu nhin m Ngh quyt 32 BCT
ng{y 9.7.1986 quy nh cn t gii php chnh tr vn Campuchia v{ i v{o bnh thng
ho quan h vi Trung Quc (gii php vn Campuchia phi gi vng thnh qu cch
mng Campuchia, gi vng o{n kt 3 nc ng Dng) li ra i t ngy trc bi din
vn ca Gorbachov39 Vladivostok40 (28.7.1986) trong Gorbachov cng b nhng nt
ln trong chnh s|ch i ngoi mi ca Lin X i vi Chu Th|i Bnh Dng: xch gn
li vi Trung Quc, gii quyt 3 tr ngi m{ Trung Quc nu ra (rt qun khi Afhganistan,
chm dt xung t bin gii TrungX, gii quyt vn Campuchia). Gorbachov tuyn b:
Vn Campuchia khng th gii quyt cc th xa xi, k c Lin Hip Quc, phi gii
quyt gia Vit Nam v Trung Quc l{ hai nc x hi ch ngha l|ng ging.
39
40

Gorbachev, Mikhail Sergeevich (2.3.1981), Ch tch Union of Soviet Socialist Republics (USSR)

Vladivostok, cn c hi qun Nga cch bin gii TQ 100km i din o Honshu bn kia bin Nht Bn

C ng trong nhng nm 19861988, cuc khng hong kinh t x hi nc ta ln ti

nh cao. Trc thc bch ca hon cnh th gii v trong nc nh vy, v i ngoi, ng
~ quyt nh chuyn sang mt giai on u tranh mi trong cng tn ti ho bnh vi
Trung Quc, ASEAN, M nhanh chng phc hi kinh t, pht trin trong ho bnh. Giai
on u tranh nhm ginh thng li hon ton cho cch mng CPC vi o tng tnh hnh
khng th o ngc (irreversible) ~ kt thc v ta phi chp nhn thc t u tranh
tng bc t mt gii php chnh tr cho vn CPC.
Sau khi c c c (khng phi qua ng c mt ng b a phng) i d i hi
VI (th|ng 12.1986), ti c bu v{o Trung ng kha 6. Ri n thng 1.1987 nhn chc
th trng B Ngoi giao, chuyn trch vn gii php Campuchia.
Ng{y 09.4.1987, gip B Chnh tr xc tin vic thc hin Ngh quyt 32 BCT v Ngh
quyt v i ngoi ca i hi VI. B Ngoi giao ~ ra quyt nh thnh lp T nghin cu
ni b ly k hiu l CP87 vi nhim v:
- Nghin cu ch trng gii quyt cc vn bnh thng ho quan h vi TQ, vn
Campuchia v ho bnh ng Nam ; chun b c|c phng |n u tranh trc, trong v
sau khi c gii php;
- Nghin cu cc din {n c th t|c ng tch cc ti phng hng ;

- Nghin cu ni dung phi hp hot ng vi Lin X, L{o, Campuchia theo phng

hng .
B phn thng trc CP87 gm c: Trn Quang C, ph tr|ch chung, ng Nghim
Honh (v trng V Tng hp i ngoi) t ph, Nguyn Phng V (v trng V Trung
Quc), Trn Xun Mn (v trng V ch}u II). C|c th{nh vin khng thng trc ca
CP87 c: anh ng Nghim Bi (v trng V Bc M), anh T Hu Canh (v trng V
Lin X), anh Nguyn Can (v trng V chu III), anh Trnh Xun Lng (v trng V
B|o ch), L{ th trng chuyn trch vn Campuchia, ti c nhim v trc tip ch o
CP87.
B Ngoi giao CHND Campuchia cng th{nh lp b phn B1 c th trng Ngoi giao
Dith Munty, Sok An, Chom Prasit l{m i tc ca CP87.
CP87 v 3 tng quan h ca vn Campuchia.
Tr c tnh hnh quc t v khu vc ngy cng ri rm phc tp, vn CPC ~ c
quc t ho cao, chng ti khng th khng cng nhau r li nhng nhn t c bn trc
khi a ra nhng phng |n gii quyt. Qua phn tch tnh hnh, chng ti thy vic gii
quyt vn CPC nay ~ quc t ho cao nm trong li ch khng nhng phe phi CPC m
cn ng n li ch ca c|c nc trong khu vc v chu nh hng tnh ton chin lc
ca c|c nc ln trn th gii na. Cho nn nhng lc lng trc tip can d vo vic gii
quyt vn Campuchia c th phn thnh 3 tng: Tng 1 gm 5 nc thng trc Hi
ng Bo An, ch yu l{ ba nc ln: Trung Quc, Lin X v M. Tng 2 gm c|c nc
ng Nam , ch yu l Vit Nam v Thi Lan. Tng 3 l cc bn Campuchia gm Nh{ nc
Campuchia (SOC41) v 3 phi trong ci gi l{ Campuchia D}n Ch. Thot nhn tng chng
nh c|c phe ph|i CPC v{ nhng nc k cn phi gi vai tr quyt nh vn CPC v c li
ch s|t sn42. Nhng nu suy xt tht thu |o th mi thy gi vai tr quyt nh li l
c|c nc ln. Vic nghin cu gii php ca chng ti tt nhin phi tp trung vo theo di
st nhng nhn t trc tip trong tng th ba, nhng khng th b st nhng ng thi
trong mi quan h gia c|c nc thuc tng th nht.
41

State of Cambodia 42 vested interest

c c phng hng h{nh ng gia lc nhiu nhn thc v i ngoi ca ta khi

cn trong tnh trng tranh ti tranh sng, chng ti ~ t chc nhng bui tho lun
trong ni b CP87 vi tinh thn t do t tng c th nhn thy c thc cht ca s
vic. Trong lc nhn thc con ngi v th gii bn ngoi cn b chi phi bi cm tnh mnh
hn l tr, ngi ta d xem nh thc cht vn m{ hng theo nhng hin tng nht
thi. Sau s kin Trng Sa 1988 m hi qun Trung Quc ~ g}y tn tht kh nng cho hi
qun ta v vic Trung Quc tip tc g}y cng thng trong quan h vi ta, bc b c|c ngh
ca ta ci thin quan h gia hai nc, trong ni b ta ~ xut hin nhng kin khc nhau.
Khng kh chung lc u l khng thun li cho vic bnh thng ho quan h vi Trung
Quc theo tinh thn Ngh quyt 13 ca B Chnh tr. Ta nhn mt b{nh trng b quyn ca
Trung Quc m nt hn mt x hi ch ngha. Nhiu kin cho rng trong khi Trung Quc
ang chng ta trong vn Campuchia v tm cch ln chim bin gii hi o ca ta, vic
ta quyt nh rt qun khi Campuchia, sa Li ni u ca iu l ng l hu khuynh
trong quan h vi Trung Quc. Ch trng ca B Chnh tr v gim tuyn truyn chng
Trung Quc cng khng c thc hin y . Ngy 20.5.1987, vi tinh thn thc s cu
th, B Ngoi Giao lm t trnh ln B Chnh tr kin ngh sa Li ni u ca Hin php, b

ch ni Trung Quc l k th trc tip v nguy him nht nh ~ sa iu l ng, mi ti

26.8.1988 Quc Hi mi c ngh quyt thng qua vic sa n{y. C ngi cn ni ma: c
phi Ngoi giao nh qu gi trc Trung Quc khng. Nhng ri sang nm 1989, khi bt
u cuc khng hong trong phe x hi ch ngha, mt s ng{nh trong Trung ng ta v{
ngay trong B Chnh tr li xut hin nhng kin khc nhau v |nh gi| s kin Thin An
Mn cng nh |nh gi| tnh hnh Lin Xng u. Lc n{y lun im c dng li l{: d
b{nh trng th no Trung Quc vn l mt nc x hi ch ngha.
Ti v anh em trong b phn thng trc CP87 ~ mt kh nhiu thi gi tranh lun v
thc cht Trung Quc l x hi ch ngha hay b{nh trng b quyn? mt no l chnh
trong chnh s|ch i ngoi ca Trung Quc? ch ngha x~ hi mang mu sc Trung Quc c
th l g? Trung Quc mun g trong vn Campuchia? mun g khi nui dng b l Kh
me chng Vit Nam? ca Trung Quc i vi Vit Nam?
Chng ti th y rng: Trung Quc ngy nay c hai mt, mt x hi ch ngha v{ mt bnh
trng b quyn. Tnh cht x hi ch ngha th hin tng i r nt hn v chnh sch
i ni, c cu x hi, c cu kinh t ca h. Cn ng li i ngoi ca Trung Quc li
mang tnh cht c truyn ca h l{ b{nh trng b quyn. Ci bt bin ca Trung Quc l
tham vng b quyn. Nhng nhng ci m Trung Quc s dng lm cng c thc hin
chnh s|ch li l{ vn bin. Ty theo li ch ca h trong tng lc m mt nc n{o
c th c Trung Quc coi l bn hay l th. Ti ng Nam , khi Trung Quc mun chng
hay gy sc p vi chnh quyn t sn c|c nc ny th h lp ra, hoc gip lp ra cc
ng cng sn Mao it43 Thi Lan, Min in44, Mlai45, v.v; khi Trung Quc thy cn
tranh th cc chnh quyn t sn khu vc n{y th ta ~ thy c|c ng cng sn ln lt
tiu tan phc v cho mc ch ca Trung Quc. Ri sau s kin Thin An Mn46, xoa
du phn ng ca M v{ phng T}y, Trung Quc hy sinh nt ng Cng sn Mlai theo
lnh ca Bc Kinh, tng b th ng ny l Trn Bnh gc Trung Quc, ~ ra k kt u hng
chnh quyn Malayxia v gii t|n ng Cng sn. Trng hp Khme sau n{y cng
vy, theo t thc Khme47 ng{y 17/10/2000 di u Trung Quc git Pn Pt48
e da nhng ch huy Khme cn li buc tr v vi Hunxen49 vit Sau khi i gp S
qun Trung Quc ti Bangkok, Pn Pt cht khng phi do bnh tt cng khng phi do
Hunxen m cht do thuc c ca Trung Quc (?). Bi v Trung Quc vn ng cc ch huy
Khme tr v vi ch ca Th tng Hunxen khng c nn ~ git Pn Pt
e da nhng ch huy Khme kh|c S d Trung Quc mun cc ch huy Khme
tr v vi Hunxen v TQ ~ chn Hunxen lm con bi c li v chnh tr cho h sau khi
Pn Pt khng cn ngha i vi h na.
43

Maoist

44

Myanmar

45

Malaysia

46

Qung trng Tiananmen ni hang ng{n thanh nin thiu n TQ b qu}n i nh}n d}n {n |p trong cuc vn ng i

t do dn ch t th|ng 4 n thng 6.1989

Trong l ch s 50 nm ca nc C.H.N.D. Trung Hoa th c hn 30 nm Trung Quc ht

chng Lin X li chng Vit Nam. Trn c s , ti ho{i nghi l{ liu c th ng trn l
tng chung x hi ch ngha tranh th Trung Quc c chng?
Trong khi nghin c u Trung Quc i vi Vit Nam v trong vn Campuchia,
chng ti ~ th lit k nhng thay i trong lp trng ca Trung Quc v vic ni li {m
ph|n bnh thng ho quan h vi ta trong thi gian 19801988. Kt qu cho thy l t khi

Trung Quc n phng chm dt vng 2 {m ph|n Vit Trung v bnh thng ho quan
h hai nc vo ngy 8.3.1980, Trung Quc ~ lun lun n}ng cao iu kin ni li {m
phn vi Vit Nam:
A. (19809/1985) Trung Quc i ta rt ht qun khi CPC th sn sng ni li {m
phn
- Thng 10.1982, ti vng 1 {m ph|n XTrung,
Trung Qu c trao cho Lin X bn ngh 5 im v vn Campuchia trong im 2
ni: Vit Nam tuyn b rt hon ton. Trung Quc s tin hnh tham kho vi Vit Nam v
bnh thng ho quan h hai nc ngay sau khi Vit Nam rt nhng n v u tin. Thng
3.1983, Trung Quc a ra cng khai ngh ny.
47

Moneakseka Khmer (Khmer Conscience)

48

Pol Pot, lnh t Khmers

49

Samdech Hun Sen

- Sau chin dch pho kch v tp kch quy m ln trn ton tuyn bin gii min Bc
nc ta ko di 3 thng (thng 46.1984), Trung Quc tuyn b: ch cn Vit Nam ha rt
qun khi Campuchia th hai bn s m {m ph|n.
B. T th|ng 9/1985 n cui nm 1985 khi ta tuyn b s rt ht qun khi Campuchia
trong nm 1990, Trung Quc li khng ni sn s{ng {m ph|n vi ta na, m ch ni s
ni chuyn qua i s hai bn.
- Ng{y 6.9.1985, i s qun Trung Quc ti H Ni
g i cng hm tr li cng hm ngy 21.8.85 ca B Ngoi Giao trong ni: Vit Nam
tuyn b thi gian rt qu}n ko d{i n 1990 v{ t iu kin v l cho vic rt qu}n, nh
vy l cha c thin ch. {m ph|n gia hai nc vi bt c hnh thc n{o cng kh t kt
qu. Nu Vit Nam c vn g cn ni th c chuyn qua i s hai bn.
C. T cui 1985 n thng 3.1986, Trung Quc mt mt vn i ta cam kt rt qun
nhng a thm iu kin l nu Vit Nam khng loi tr lc lng Polpot th Trung Quc
s {m ph|n ngay vi Vit Nam.
- Ngy 18.12.1985, lnh t Rumani Ceausescu50 sau
khi th m Trung Quc thng bo vi anh Ho{ng Tng chuyn Tng B Th L Dun:
Trung Quc s {m ph|n ngay vi Vit Nam, nu Vit Nam ng khng loi tr lc lng
Polpot. {m ph|n s bt u trong khi Vit Nam cha rt ht qun khi Campuchia, song
cn cam kt rt ht.
50

Nicolae Andruta Ceausescu (26.1.191825.12.1989). Nicolae cng v l{ Elena (th{nh vin BCT ng CS Romania) b

bt v x bn sau cuc cch mng lt ch c t{i v{ ng CS Romania.

D. T th|ng 3.1986 (khi 3 ph|i Khme phn ng a ngh 8 im) n nay

(6.1987) Trung Quc i Vit Nam rt ht qu}n nhng i Vit Nam ni chuyn vi Chnh
ph lin hip CPC dn ch v{ vi Sihanouk, cn Trung Quc ch {m ph|n trc tip vi
Vit Nam sau khi vn Campuchia c gii quyt theo cch ca Trung Quc.
- Ngy 25.8.1986, th trng ngoi giao Trung Quc Lu Thut Khanh ni vi v ph
V Trung Quc B Ngoi Giao ta V Thun: Trung Quc khng th thay mt Campuchia
bn vi Vit Nam vn Campuchia c, Vit Nam phi bn vi Campuchia Dn ch.
- Thng 10.1986, TBT H Diu Bang51 ni vi Honecker52ang thm Trung Quc Lc u
Trung Quc ngh c th {m ph|n (vi Vit Nam) trc, rt qu}n sau. Nhng sau tnh li
nhiu ln, Trung Quc quyt nh Vit Nam phi rt qu}n trc, sau mi {m ph|n. }y
l{ phng |n tt nht, nu khng s t|c ng khng tt ti ASEAN v 3 phi (Sihanouk, Son

San53 v{ Khme ).
- Ngy 14.5.1987, ng Tiu Bnh tip Tng th k Lin Hip Quc De Cuellar v nh ng
ta chuyn cho ta mt thng ip ming (message oral): ch khi no vn Campuchia
c gii quyt theo cch ny (Vit Nam rt qun khi Campuchia, lp chnh ph lin hip
4 bn gm Sihanouk, Son San Khieu Samphon54, Heng Xamrin55; do Sihanouk ng u) th
Trung Quc mi {m ph|n trc tip vi Vit Nam. {m ph|n nh vy s bao gm c vn
bnh thng ho quan h gia Trung Quc v Vit Nam. Cn trc th mi cuc {m
phn trc tip u khng th c c.
51

Tng B Th (19801987) Hu Yaobang (191515.4.1989)

52

Erich Honecker (August 25, 1912 May 29, 1994),

53

Son Sann (5.10.1911, Phnom Penh, Cambodia19.12. 2000, Paris, France) Lnh t MTGPQGND Khmer (KPNLF)

54

Khieu Samphan (27.7.1931) Tng T Lnh Q Khmer , Quc Trng Cambodia (14.4.19767.1.1979)

55

Heng Samrin Quc Trng Cambodia (19791991)

Nh vy l t sau khi n phng ct t cuc {m ph|n (sau khi Trung Quc gy

chin tranh x}m lc Vit Nam th|ng 2/1979, ta ~ c 2 vng {m ph|n vi Trung Quc:
vng 1 t 18/4 n 18/5/1979 ti H Ni; vng 2 t 28/6/79 n 6/3/80 ti Bc Kinh) t
nm 1980 n cui nm 1988, ~ ngt hai chc ln Vit Nam gi th hoc cng hm cho
Trung Quc ngh ni li {m ph|n nhng u b Trung Quc bc vi l do ny hoc l do
khc. V Trung Quc nng cao dn iu kin ln (tu chung l v qun s i Vit Nam rt
qun, v chnh tr i Vit Nam chp nhn vic lp chnh ph lin hip Campuchia, bao
gm c Khme ). Trong khi tho|i th|c {m ph|n vi ta, Trung Quc xc tin {m ph|n
bnh thng ho quan h vi Lin X (t thng 10.1982) v vi Lo (t cui 1986) c
lp v p Vit Nam. c bit l{ thng qua {m ph|n vi Lin X. Sau khi Gorbachov ln lm
tng b th ng cng sn Lin X (11/3/1985). XTrung bt u b{n n vn
Campuchia trong vng {m ph|n th 7 Bc Kinh (420/10/1985), Trung Quc th hin
ngay th|i l{m cao, khng ni n {m ph|n vi Vit Nam na gia tng sc p i vi
Vit Nam v vn Campuchia. Trong vng 10 {m ph|n XTrung Mctkhoa
(7.2.1987), Trung Quc nu li 3 tr ngi trong vic bnh thng quan h vi Lin X m
tr ngi ln nht l vic Vit Nam x}m lc Campuchia. V{ cng t , c|c ln gp g X
Trung u tp trung bn vn Campuchia v{ cng khai ho| iu .
T chng dit chng n gii php ?
R rng Trung Qu c mu dng vn Campuchia ci thin th ng trong quan h
vi c|c nc ln, trc ht l trong quan h TrungX v quan h TrungM. Cn
Gorbachov cng sn s{ng dng mn qu{ Campuchia sm gp c ng, ci thin quan
h vi Trung Quc nhm t|c ng n quan h MX. Chnh trong bi cnh , ~ ra i
ci gi l{ gii ph|p , xut pht t tng ca Gorbachov mun vn Campuchia c
gii quyt gia hai nc x hi ch ngha Vit Nam v Trung Quc cho nn nh gn ghp
hai lc lng cng sn Khme th ch. Khme ca Polpot Ieng Sary56 thn Bc Kinh
v{ Nh{ nc Campuchia thn H Ni, bt tay nhau di c|i m ho{ hp dn tc.
u thng 3.1987, ngoi trng Lin X Shevardnadz57n Nng Pnh trong chuyn i
thm 3 nc ng Dng. Sau cuc gp Shevardnadz, Hunxen ni vi anh Chnh,
trng o{n chuyn gia Vit Nam Campuchia l: Lin X c v mun thc gic gii quyt
nhanh vn Campuchia cng nh vn Afghanistan. Lin X chc ~ chun b mt cng
thc gii php chnh tr Campuchia nhng gn hi khng ni, chc Lin X s nu trong
cuc gp GorbachovNguyn Vn Linh Mctkhoa (thng 5/1987). Shevardnadz ni

n ho hp dn tc Campuchia v hi ai trong Khme cn c th dng c? Hunxen

lin h chuyn ny vi pht biu ca Gorbachov Vladivodstock (28/7/1986) v cho rng
c th Lin X ngh n chuyn khuyn khch hai phi cng sn CPC dn xp vi nhau. Khi
thut li li Shevardnadz khuyn CPC thc y mnh ho hp dn tc, Hunxen ni:
Chng n m v th chng s lm tht nhng ngi tch cc, trc ht l bn chng ta.
Sau cu c hp BCT 7/3/1987, L c Th sang trao i vi BCT Lo, ri n cui thng
4/1987 L c Th li cng L c Anh bay sang Campuchia hp vi nhng ngi lnh
o Nngpnh bn vic thc y gii php chnh tr Campuchia v quan h vi Trung
Quc, trong o{n c ti v{ anh Trn Xun Mn ca CP87. Anh L c Th khi ~ a ra
gi gii ph|p . Bn thn ti ln u mi c bit tng tn v ci gi l{ gii php
. Ni gn li, gii ph|p l{ mt sn phm ca mng tng gii quyt cuc xung t
CPC bng cch ho gii NngPnh vi bn dit chng Polpot v lp nn mt nc CPC x
hi ch ngha va lm va lng Trung Quc va hp ca l~nh o ta. Trong thm tm
chng tinhng anh em CP87 u thy khng th chp nhn c c|i s|ng kin k qui
ny. Phn v qu gh tm vi ti c ca bn Khme i vi nh}n d}n CPC cng nh i vi
nhn dn ta c th ngh n chuyn hp tc vi chng phn v ngh rng kh c kh nng
thc hin c tr chi nguy him ny. Qu nhin l~nh o NngPnh ~ n nhn nhng
gi ny vi mt th|i lnh nht. H ch trng n c bng mt gii php qun s coi
Khme ln Xihanc v{ Son San u l{ i th phi loi tr. Nhng vi sc p ca hai
ng minh chnhLin X v Vit Namtrong cuc hp gia cc bn Campuchia, Giaccta58,
Hunxen ~ th tip xc vi Khiu Samphon song tn u s Khme ny ch |p bng
th|i khinh mit.
56
57

Ngoi Trng Khmer (19761979)

Eduard Amvrosiyevich Shevardnadze, Ngoi trng Soviet Union di thi Mikhail Sergeyevich Gorbachev

Ngy 30.7.1988, trong bu i thng bo kt qu cuc Hp khng chnh thc Jakarta ln

1 (JIM159) cho i s, i biu c|c nc x hi ch ngha Phnm Pnh, khi i s CHDC
c hi kh nng li ko Khiu Samphon v{ nhng nhn vt n ho ca Khme , Hun
xen ni: bn th ch khng phi l{ ngi. C chng trong rng, khng c chng, ta cng
gii quyt c. Chng khng thay i. Nhn dn Campuchia khng chp nhn chng. Chng
ti rt hiu Khme . Mong c|c ng ch hiu cho bn n{y khng chi c. Nu ch ring
Campuchia thi th Campuchia khng cn Khme . Nhng Campuchia lin quan n cc
nc xung quanh m Vit Nam li cn bnh thng ho quan h vi Trung Quc nn chng
ti chp nhn chng v chnh tr Ti cho rng c chng (Khme ) ngoi rng,
khng sao c! Th|i Lan ~ trung lp th CPC tranh th Sihanouk, Son San |nh Khme .
58
59

Jakarta
Jakarta Informal Meeting 1

Ngy 12/10/1989, tm s vi i s Ng in, sau khi ph ph|n Lin X nhng b

Trung Quc, p Campuchia tha hip vi Trung Quc v{ Khme , |nh ng ti phm
vi phm nh}n khng tn trng c|c nc bn, Hunxen ni: Vit Nam cng c ng ch ni
phi nhng b c|i g gi th din cho Bc Kinh. Nm 1987 ti cng ~ tnh n gii php
. Bn Khme , tr s u s, c th tham gia, chng phi xin li nhn dn ri ha hp
dn tc. Nay ti ~ suy ngh nhiu, tip xc vi dn nhiu ni, trc tip gp bn Khiu
Samphon, ti nhn thc r l dt kho|t khng chi vi bn n{y c, phi gii tn lc lng
ca chng.

Thng ging 1989, Hunxen xu t bn cun s|ch Campuchia con ng 10 nm, c

dnh mt on di ni v gii ph|p , ph phn nhng suy ngh v gii ph|p , cho quan
im l{ sai lm v nguy him, l{ iu phi l v{ tr|i o c khi |nh ng bn ti phm
Polpot vi nn nhn ca chng, ri kt lun gii ph|p l{ con ng nguy him rt ln
cho nhn dn Campuchia. N khng th n{o hnh th{nh c, bi v chng ti khng nh
ngi ta hiu l c th ho{ ng v{o c|i ca bn Polpot c.
Nh ng ai ~ c s|ng kin ngh ra (cho n nay ti cng cha bit c chnh xc ai l
tc gi ca ci qui thai ny: Lin X? Vit Nam? hay Hunxen? C iu chc l{ l~nh o VN
trong sut thi k 1987 1991 vn coi l{ nc b{i hay) hay t|n thng gii ph|p
chc cho rng gii quyt vn Campuchia theo c|ch s lm hi lng Trung Quc. Nhng
thc ra ci sng kin ny chng hp vi ng li tranh th phng T}y v mc tiu 4
hin i60 ca ng Tiu Bnh cht no m li gy thm s nghi ngi ca Nh{ nc
Campuchia i vi ta, m chnh Trung Quc ~ em chuyn ny ni vi M v{ c|c nc
phng T}y chng t rng Vit Nam lun c th on lt lo, l mt i tng {m ph|n
khng |ng tin cy, bn ngo{i th h to chng dit chng bn trong th p Nng Pnh tha
hip vi bn Polpot.
60

Four Modernisations Bn hin i ho l ch trng ca Th Tng Chu n Lai (Zhou Enlai) trc khi qua i: Cng

ngh, Nng nghip, Khoa

Th t |ng tic, o tng v gii ph|p n{y vn cn eo ui kh lu trong cc tnh

ton ca ta v vn Campuchia, thm ch c sau khi Trung Quc ~ ni thng vi ta trong
cuc gp cp cao Th{nh 61 l h khng th nut ni mn qu{ !
Mt bc t ci tri: a dng ho a phng ho quan h .
Trong khi h p CP87 sng 14.5.1987, chng ti tho lun si ni lm sao ginh li th
ch ng trong vic gii quyt vn Campuchia. Anh Thch c kin: Khng nht thit ta
ch lm vi Trung Quc. Phi thy l{ ba nc ln MXTrung ang chm li vi nhau
trao i v ci khung gii php. Cn nh kinh nghim nhng nm 1954, 1973, TQ vn phi
tip tc li dng mu thun MX, TrungX khng th gii quyt vi nhau qua u M,
phi tha thun c vi M. Cho nn ta ch hc u vo mt con ng ni chuyn vi Trung
Quc l{ khng ng. Bn thn ti rt tm c suy ngh . L}u nay ti thng cm thy ta
chu l thuc hi nhiu vo anh c Lin X, anh hai Trung Quc trong t duy v{ h{nh ng
nn ~ t hn ch mnh trong hot ng i ngoi trn th gii v khu vc ng Nam .
Mun Trung Quc mm i, phi cho thy ta ngy cng nhiu bn. Ngc li nu ta ch thy
c Trung Quc thi v nu Trung Quc thy ta yu v{ n c th h s rt cng rn vi ta.
Chnh v vy m Trung Quc ~ buc ta phi c ht nhng b n n nhng b kia. Mt
khc, Gorbachov v li ch nc ln khng r v tnh hay hu ~ giam Vit Nam vo ci
khung phi gii quyt vn Campuchia vi Trung Quc.
hc, Qun s.
61

Chengdu, th ph ca Sichuan (T Xuyn)

Ph i ni rng vi np suy ngh qu| thin lch, qu cng nhc v hai phe lc , ch
ring ngh n chuyn quan h vi c|c nc phng T}y ~ gn nh mt iu hy k, nn
vic Ngoi giao cp n m rng tip xc hp tc ra ngoi th gii x hi ch ngha gn
nh l{ chuyn ng tri. Ngi ta chp nhn n khng phi d dng. T tng a phng
ho|, a dng ho trong quan h i ngoi ~ n vi ta hi chm nhng cha mun.

Theo hng , ta ~ nghin cu v m t tn cng ngoi

giao thng 68/1987 vi c im:
- khng tn cng v ni dung gii ph|p nh mi khi, m tn cng v c ch gii quyt
vn ;
- thm d tt c cc din {n c th a n gii php, tip xc trc tip hay gin tip tt c
c|c i phng (Trung Quc, ASEAN, M);
- phi hp tt vi vic Campuchia ra Tuyn b v chnh sch ho hp dn tc.
t tn cng ~ em li nhng kt qu mong mun, lm bc l hai xu hng i ngc
chiu nhau trong h{ng ng i phng, nhng mu thun trong h{ng ng i phng ~
n ra mt cch cng khai gay gt (gia Trung Quc vi ASEAN, M, Sihanouk; trong ni b
ASEAN; trong ni b 3 ph|i Campuchia D}n Ch).
Trong xu th i thoi ang c y mnh gia XM, thng co 29/7/1987 ca
cuc gp gia Vit Nam (Nguyn C Thch) v{ Innxia (Mochtar62), i din cho hai
nhm nc ng Dng v{ ASEAN, tho thun dng hnh thc t chc cocktail party
hp vi cc bn Campuchia bn vn Campuchia gn vi vn ng Nam , vic Vit
Nam cng b t rt qun 1987 c mi quan s|t vin nc ngo{i ~ l{m chuyn ng tnh
hnh. M c c phi vin ca tng thng n Vit Nam, Sihanouk tuyn b tm thi chc
ch tch Campuchia Dn ch v sn sng gp Hunxen.
62

Mochtar Kusumaatmadja, ngoi trng Indonesia, ch tch y ban thng trc ca ASEAN (12.1978)

T t c nhng ng th|i ~ to ra kh nng thc t ph v b tc vn Campuchia

~ ko d{i hn 8 nm qua. Trung Quc buc phi tnh ton li, h khng cn kh nng
khng ch ASEAN cng nh Sihanouk. V pha c|c nc ASEAN, iu khin h lo ngi Vit
Nam nht trong vn Campuchia l vic Vit Nam a qu}n sang CPC nay ang c g
b. Cc din {n mi v vn Campuchia c m ra khin cho sc p ca Trung Quc
i vi Vit Nam b hn ch li.
Trong ho hon gi a ba nc ln, vai tr Trung Quc lc ny vn lp nht, ho hon
XM pht trin mnh nht. XM ~ tha thun gii quyt vn Afghanistan l mt
vn chu m khng c vai tr ca Trung Quc. Trung Quc lo ngi vi c|i { XM
ri s gii quyt cc vn Ch}u kh|c nh vn Campuchia m{ cng khng c vai tr
Trung Quc. Trung Quc mun gi vai tr mt trong ba nc ln gii quyt vn
Campuchia. Nh th s li cho Trung Quc hn l{ vn Campuchia c gii quyt
gia ngi CPC, gia ASEANng Dng, hay gia Trung QucVit Nam. V vy Trung
Quc chng li tha thun Vit NamInnxia 29.7.1987 thnh ph HCM, ra sc ph
din {n Hunxen Sihanouk, i Vit Nam {m ph|n vi Sihanouk, h tr Thi Lan gy
xung t bin gii ThiL{o, g}y ra xung t vi hi qun ta Trng Sa (34.1988). Trong
tnh hnh , Vit Nam v{ CHND Campuchia ~ cng b t rt qun tnh nguyn Vit Nam
ln th 7 khi Campuchia trong nm 1988. }y l{ t rt qun ln nht t khi ta bt u
rt qun 1982. Vic n{y ~ l{m tng thm kh khn lng tng cho Trung Quc v d lun
quc t li bt u tp trung hng v vn x l bn dit chng Polpot, ng thi lm
tng s thc bch sm c mt gii php chnh tr cho vn Campuchia trc khi Vit Nam
rt ht qu}n v{o nm 1990 nh ~ tuyn b.
Trung Quc un mnh thch nghi vi th cc .
Ngy 6.12.1988, sau chuy n i Lin X ca ngoi trng Trung Quc Tin K Tham63,
Lin X ~ thng b|o li cho ta l{ c|c ph|t biu ca Tin v vn Campuchia ~ c thay

i chng no, chng t Bc Kinh ang dn dn nhn thc thy vic t gii php cho vn
Campuchia kch bn ca Trung Quc l khng thc t v Trung Quc ang t b ng
li ko di cuc xung t. V gii php, Trung Quc ng vi Lin X l vic rt qun Vit
Nam l mt b phn trong gii php; v cc vn ni b ca Campuchia, Trung Quc cho
rng phi c gii quyt bi bn th}n nh}n d}n Campuchia trn c s ho hp dn tc,
khng c s can thip t bn ngo{i. Song Trung Quc vn nhc li lp trng c v vic lp
chnh ph lin hip lm thi 4 bn do Sihanouk ng u, gim dn i n gii t|n qu}n i
ca c 4 bn Campuchia; thc cht l xo nguyn trng Campuchia.
Ngy 24.12.1988, tr li th ng{y 15/12 ca B trng ngoi giao ta, pha Trung Quc
mi mt th trng ngoi giao Vit Nam ti Bc Kinh trao i kin gia th trng
ngoi giao hai nc chun b cho cuc gp cp ngoi trng Trung Vit. Sau 10 nm i
u gay gt v{ sau 8 nm mt mc t chi {m ph|n vi ta, }y l{ ln u Trung Quc nhn
{m ph|n vi Vit Nam v vn Campuchia v v bnh thng ho quan h hai nc, thc
hin bc chuyn s|ch lc ng Nam phc v cho vic chuyn chin lc chung ca
Trung Quc trn th gii v trong quan h vi X, M. S iu chnh chin lc n{y ~ c
x|c nh ti Hi ngh B Chnh Tr CS Trung Quc Bc i H{ th|ng 9 nm 1988, v{
c cng khai ho ti Quc hi Trung Quc thng 3/1989. S iu chnh chin lc ln
ny din ra trong tnh hnh th gii cng nh tnh hnh ng Nam v{ Campuchia ~ c
nhng thay i to ln, c bit t nm 1987. Quan h XM t nm 1987 ~ c ci
thin nhiu, hnh thnh th hai cc gii quyt cng vic th gii v c chu . Trung Quc
khng cn li dng c mu thun XM nh trc; ng thi quan h Trung X ci
thin chm so vi quan h MX, lm cho v tr ca Trung Quc b yu trong quan h gia
ba nc ln. Mt khc vic XM gim cam kt qun s bn ngo{i ~ thc y xu th c
lp ca c|c nc kh|c, l{m tng xu hng hp tc khu vc gii quyt cc vn khu vc.
Quan h gia c|c nc ng Nam t nm 1987 ~ t tnh trng i u chuyn tng
bc sang va hp tc va u tranh trong cng tn ti ha bnh. Cc cuc hp JIM1 v
JIM2 (Jakarta Informal Meeting) ~ gii quyt c mt quc t ca vn CPC v to
khun kh hp tc gia hai nhm nc ng Nam gii quyt cc vn khu vc.
c bit chnh quyn Chaticha Thi Lan lc ny quyt tm tch khi chnh s|ch i u
ca Trung Quc ng Nam , thc hin chnh s|ch bin ng Dng t chin trng
thnh th trng. Trong tnh hnh , vic Trung Quc tip tc chnh s|ch g}y cng thng
trn t lin v trn bin khu vc ny ch l{m tng mi lo ngi i vi nguy c b| quyn
ca Trung Quc. Vi vic qun Vit Nam ~ rt 3 phn t v{ s rt ht vo thng 9/1989,
ct li ca vn Campuchia khng cn l vn rt qun Vit Nam na m tr thnh vn
lm sao loi tr ch dit chng Polpot. Nhng bin i to ln ny buc Trung Quc
phi chuyn t ch ko d{i {m ph|n v bnh thng ho quan h vi Lin X li dng
mu thun XM v tranh th vn v k thut ca M sang xc tin bnh thng ho ton
din quan h vi Lin X, gi cn bng gia quan h ca h vi X v vi M, ng thi
tng bc ci thin quan h vi c|c nc lng ging to iu kin quc t thun li cho
vic ci thin th ca Trung Quc trn th gii v chu .
63

Qian Qichen (1928) Ph Th Tng Quc v vin t 1993, y vin ca B Chnh Tr, Trung ng ng CS Trung

Quc kha 14 (199297) v 15 (1997

2002). Khng cn l y vin trung ng ng CSTQ kha 16 (2002)
http://www.chinavitae.com/biography_display.php?id=414

Thng 1/1989, ta n i li {m ph|n vi Trung Quc c gng bnh thng ho quan h

vi Trung Quc ng thi khng nh th|i ng h Nh{ nc Campuchia gi vng thnh
qu cch mng.
Ngy 5/1/1989, TBT Nguy n Vn Linh dn u o{n i biu cp cao ca Vit Nam
sang Nng Pnh d l k nim 10 nm th{nh lp Cng Ho Nhn Dn Campuchia. Ngay
chiu hm (16 gi) TBT Nguyn Vn Linh ~ c cuc hi {m vi Heng Somrin ti Hong
Cung. Heng Somrin thng b|o: B Chnh tr (CPC) ~ nht tr s tip tc tn cng ngoi giao
trn c s rt qun Vit Nam ng thi vi vic ngn chn vin tr qun s nc ngoi gip
bn Khme i ch, chm dt mi s can thip vo cch mng CPC to iu kin thun
li cho ho{ {m Vit NamTrung Quc, Lin XTrung Quc, y mnh thng thuyt CPC
Thi Lan. Chng ta phi c mt lch rt qun mi, trong nu c mt gii php chnh tr, ta
s tuyn b rt ht (qun Vit Nam) khng chm qu thng 9/1990. Nu Vit Nam ng , s
tuyn b trong din vn ca ti v ca ng ch ng{y mai. Nguyn Vn Linh t|n th{nh v{
ngh thng bo li cho Lin X v Lo bit. Ngay chiu ti hm anh Linh ~ bo ti sa li
bi din vn ca anh theo nh hai bn ~ tho thun.
Sng 6/1/1989, trong bu i mitting64 long trng. Tng b th Heng Somrin tuyn b:
CPC v{ VN ~ tha thun l nu c gii php chnh tr th qun VN s rt ht, chm nht l
vo thng 9/1990. Tng b th Nguyn Vn Linh cng tuyn b: VN hon ton nht tr vi
CPC s rt ton b qun VN cn li vo cui thng 9/1990. Vic rt ht qun phi song song
vi vic chm dt vin tr ca nc ngoi, chm dt vic s dng lnh th nc ngoi
chng CPC, tin h{nh di s kim sot quc t.
Qua nh ng cuc trao i gia ta vi bn, l mt thnh vin trong o{n Vit Nam, ti ~
d cm chng no nhng kh khn khi i s}u v{o gii ph|p. L~nh o CPC c phn qu t
tin, mun ta hon ton ng h bn n c; cn ta li thin v gii quyt vn CPC mt cch
thun li cho ci thin quan h VitTrung.
64

Meeting

Trong n a u nm 1989, ~ c hai vng {m ph|n cp th trng ngoi giao gia ta

vi Trung Quc (inh Nho Lim v{ Lu Thut Khanh) ti Bc Kinh. Vng u (16
19.1.1989). Trung Quc ch trao i lt qua v quan h hai nc ri li tp trung {m
phn vn Campuchia. Hai bn tho thun tng i nhanh my vn v mt quc t
ca gii php CPC (rt qun VN, gim st quc t, chm dt vin tr qun s, tng tuyn
c). Hai bn ng thc y c|c bn CPC thng lng sm t gii php CPC. TQ cho l
mt quc t c bn ~ xong, mun ta tha thun hng gii quyt mt ni b ca gii php
CPC, ch yu l hai vn chnh quyn v vn qu}n i ca cc bn CPC trong thi k
qa (thi gian ngng bn cho n tng tuyn c); cho nn c tho lun v{ t kt qu
ny th mi c gii php, nu khng th mt quc t c tha thun cng khng gii quyt
c v kh bn quan h hai nc. Lp trng ca ta l ca vn ni b Campuchia phi
do cc bn Campuchia gii quyt. |ng ch l{ Tin K Tham khi tip inh Nho Lim c
ni: 4 nc Trung Quc, Lin X, Vit Nam, Thi Lan l nhng nc c lin quan trc tip,
c trch nhim v vn CPC cn tha thun vi nhau v chnh quyn lm thi 4 bn
Campuchia trong thi k qu| th mi gii quyt c vn Campuchia. H ni ~ b{n
vi Lin X v{ Lin X ~ nht tr nguyn tc ny.
Ngy 11/2/1989, BCT hp b{n |n u tranh v vn CPC
theo hng:

- tch v gii quyt tng bc mt quc t v mt ni b ca vn Campuchia;

- gn vic gii quyt vn CPC vi yu cu kin lp ho bnh ng Nam ;
- trin khai cc din {n: VitTrung (vng 2), JIM2, 4 bn CPC, ThiSOC, Vit Thi, Vit
M
Trn tinh th n , ng{y 15/2/1989, ti cng my cn b CP87 bay i Giaccta hp
Nhm Lm vic (Working Group) chun b cho cuc hp JIM 2 (1921/2/1989) vi cc
thnh phn cng nh JIM1 c|c bn CPC, Vit Nam, L{o v{ 6 nc ASEAN. Hi ngh khng
nh li kt qu t c nm trc JIM 1(25 28/7/1988) v nht tr l vn CPC phi
c gii quyt bng mt gii php chnh tr gp phn vo vic thit lp c ch quyn, ho
bnh, trung lp v khng lin kt trn c s quyn t quyt v ho hp dn tc. Hi ngh
nht tr cn triu tp Hi ngh quc t v CPC b{n v{ i n mt gii php chnh tr ton
din, cng bng v hp l cho vn CPC.
Ngy 14.3.1989 BCT h p quyt nh rt ht qun khi CPC vo cui thng 9/1989 v
thc y din {n Hunxen Sihanouk.
Sang vng 2 (810.5.1989) v n ti Bc Kinh, cuc {m ph|n vp ngay vo hai tng |
ln vn dit chng v vic x l cc vn ni b ca CPC. Pha Trung Quc i ta tha
thun v nguyn tc hai vn thuc mt ni b CPC: lp chnh ph lin hip lm thi 4
bn do Sihanouk ng u, ng kt v gim qu}n i ca 4 bn CPC. m phn kt thc
m{ khng i n kt qu g. Pha TQ ngh tm thi cha tnh n {m ph|n vng 3. Tin
K Tham ni vi inh Nho Lim ri sau cng b: bnh thng ho quan h hai nc ch
c th thc hin sau khi vn CPC ~ c gii quyt, khng phi l{ trc . Sau n{y
Trung Quc ~ ni toc ra rng: Vit Nam khng nhng phi rt ht qun khi Campuchia
m cn c trch nhim gii quyt nhng hu qu ca vic Vit Nam a qu}n v{o
Campuchia, c th l xo chnh quyn v{ qu}n i CHND CPC ~ c hnh thnh sau khi
qun Vit Nam v{o Nng Pnh |nh ui bn Polpot.
Vic Trung Quc ni li {m ph|n vi Vit Nam lc ny, m pha Trung Quc gi l gp g
ni b, theo ti, mc ch chnh l{ biu din cho th gii thy l{ TQ ~ nm con ch bi
gii quyt vn CPC.
Hip 1 ca Hi ngh quc t Pari v Campuchia .
Hai thng sau, H i ngh quc t Pa ri v Campuchia (30/7 30/8/1989) tuy cha kt
thc c nhng c th ni ~ m ra giai on kt thc vn CPC. Sau JIM, }y l{ cuc hi
ngh quc t u tin bn v vn CPC. Hi ngh tin hnh ngoi khun kh ca Lin Hip
Quc tuy c mt DeCuellar65, tng th k Lin Hip Quc, v b trng ngoi giao 5 nc
thnh vin Hi ng Bo An. Tng th k LHQ d hi ngh ch vi t c|ch mt thnh vin
ca hi ngh. Trong hi ngh ny, ln u c|c bn Campuchia i ch ngi st cnh nhau,
di mt ci bin ghi tn chung l Campuchia. Ngoi i din ca 4 phi CPC: Hunxen
(CHND CPC66), Khieu Samphon (Khme ), Ranarit67 (phi Sihanouk), Son Sonbert (con
Son San), c c|c o{n i biu ca 17 nc do b trng ngoi giao dn u: Lin X, Trung
Quc, Anh, Php, Nht, c, n , Canada, Vit Nam, Lo, Thi Lan, Innxia, Singapore,
Malaysia, Philipin68, Brunei, Phong tro Khng Lin Kt do ngoi trng Zimbawe i din.
Ngoi trng Php Roland Dumas v ngoi trng Innxia Ali Alatas l{ ng ch tch hi
ngh.
S|ng 28/7, ti cng i b phn o{n ta ti Pari. o{n c c|c anh L Mai, ng Nghim
Ho{nh, Ng in, H{ Vn L}u, Trn Huy Chng, L Cng Phng, Hunh Anh Dng, ch Tn
N Th Ninh, Thiu tng Phi Long c B Quc Phng c i tham gia o{n. Ng{y 29/7

anh Nguyn C Thch n ni. Hi ngh khai mc chiu 30/7/89. Thnh phn hi ngh tuy
ng nhng khng c li cho ta, song ta n hi ngh vi th mnh ca Tuyn b rt ht
qun vo cui thng 9/89 m CHND CPC vn t ra vng vng t tin.
65

Javier Perez de Cuellar, Tng th k th 5 ca Lin Hip Quc

66

People's Republic of Kampuchea

67

Samdech Krom Preah Norodom Ranaridth

68

The Philippines

Ngay t u Hi ngh ~ vch ra chng trnh phi hp c thng t 30/730/8/90 v

vn rt phc tp m lp trng gii php ca cc bn li cn kh xa nhau. Sut thi gian
hi ngh ni cm ln hai vn ln:
- loi tr hay chp nhn bn dit chng Polpot.
- duy tr hay xo b nguyn trng chnh tr v qun s CPC.
Cu c u tranh din ra gay gt trong sut qu trnh hi ngh. i phng dng p lc
ca 5 nc ln v{ a s trong hi ngh i |p t vic lp Chnh ph lin hip lm thi 4
bn do Sihanouk ng u v{ i lp b my kim sot quc t ca LHQ. Cn pha ta i
loi tr bn dit chng Polpot, i tn trng nguyn tc nc ngoi khng c can thip
vo cng vic ni b Campuchia, tn trng nguyn trng Campuchia c 2 chnh quyn, tn
trng quyn ca nhn dn Campuchia t quyt nh ch chnh tr ca mnh v lp chnh
ph ca mnh, thng qua tng tuyn c t do. Pha ta chp nhn s ng gp ca LHQ nu
LHQ chm dt nhng ngh quyt thin v, ng h 1 bn chng 1 bn .
Pht bi u ca ta ti phin hp ton th tp trung ln n dit chng Polpot, khng nh
kt lun ca JIM v 2 vn then cht (rt qun VN v ln n dit chng) v nguyn tc
khng can thip vo cng vic ni b CPC, cao v tr ca Nh{ nc CPC. Cc ngoi trng
ch d cc phin hp ton th hi ngh trong 3 ng{y u v 2 ngy cui ca hi ngh, cn
phn ln thi gian dnh cho cc bui hp cc y ban 1 (v kim sot quc t), y ban 2 (v
bo m quy ch), u ban 3 (v ngi t nn v vn ti thit CPC), y ban ad hoc (gm
c|c bn CPC bn cc vn thuc ni b CPC) v y ban Phi hp, c nhim v tho lun
thc cht ni dung ca gii php.
C ng trong thi gian ny, ta tranh th tip xc ring c|c o{n. Ng{y 3/8, th trng
ngoi giao Lin X Rogatchev cho bit: ph|i o{n Trung Quc Lu Thut Khanh ni do
khng c thi gian nn Tin K Tham khng gp c ng ch Nguyn C Thch; nhng
Tin li ni nu ng ch Trn Quang C yu cu th c th gp (?). Hm sau Lu Thut
Khanh li nhn qua Rogatchev: cha thy ng ch C yu cu gp, nu yu cu th s nhn
li. n s|ng 7/8, ta t vn vi pha Trung Quc: Nguyn C Thch v Trn Quang C
ngh gp quyn trng o{n TQ Lu Thut Khanh (Tin K Tham v nc) trao i
kin. Lu Thut Khanh nhn li ngay. Cuc gp din ra ti s qun TQ Pari ngay 4 gi
chiu ng{y hm . Th|i ca Lu t ra nh nhn tuy lp trng TQ cha c g kh|c. Lu
ni nu VN ng c chnh ph lm thi 4 bn CPC (tc l c c Khme nh mt thnh
vin ngang vi 3 bn kia) th vn CPC coi nh gii quyt, v thanh minh l Trung Quc
khng mun pha 3 phi chim chic bnh, ch cn c s tham gia ca c 4 bn CPC, cn
chia phn nh th no l tu h. Nu ch 2 bn, 3 bn th khng thc t v khng chp nhn
c. Lu ngh ta khng dng t dit chng, vn dit chng l vic ni b CPC, do
h t gii quyt.
S d Trung Quc n Hi ngh Pari trong khi cha sn sng gii quyt vn CPC l v
h ang c gng g th c lp sau s kin Thin An Mn v trong lc ni b h vn u

tranh gay gt v cc vn i ni v{ i ngoi. Trung Quc bt chp tnh hnh thc t, a

ra i hi rt cao l xo nguyn trng Campuchia trc tng tuyn c, chia x quyn lc
cho 4 phi, lm suy yu cch mng Campuchia, chia r 3 nc ng Dng, M, phng
Ty, ASEAN mu thun vi Trung Quc v vn Campuchia, v c li ch khng lm xu
thm quan h vi Trung Quc.
Chi u 10/8, tr l ngoi trng M Lambertson69 cng 4 ngi trong o{n M ti
phng lm vic ca o{n ta Trung tm hi ngh Klber, yu cu gp ti trao i v vn
CPC. Ti cng anh L Mai ~ tip h trong 1 ting. H trnh b{y quan im ca M v vn
CPC; cn c gii php ton b, khng nhn gii php b phn; c s chia s quyn lc
tht s cho c|c ph|i Khme khng cng sn v trao thc quyn cho Sihanouk ch khng
phi tng trng, mong VN t|c ng Hunxen mm do hn. V vn dit chng v
Khme , h vn gi li ni nc i. H ni n trin vng quan h tt gia M v VN,
nhng khng qun vn MIA. Ngy 11/8/90 anh Thch v nc, n 25/8 mi tr li.
Tuy l c tranh ci v i o{n TQ trong c|c bui hp chung nh ~ tho thun vi Lu
Thut Khanh nhng trong bui hp y ban 1 (y ban v kim sot quc t) ngy 16/8 bn
vn dit chng, sau khi ti pht biu ln |n Khme , vch ti c dit chng, i biu
Trung Quc ~ phn bc: Vit Nam i kt ti dit chng l{ che du h{nh ng x}m lc,
thoi thc trch nhim vin c chng dit chng a qu}n tr li Campuchia; kt ti dit
chng th Khme s khng c tham gia chnh quyn, s vo rng tip tc |nh nhau,
do s khng c ho bnh Campuchia v{ ti cho Vit Nam s phi chu trch nhim v
thnh cng hay tht bi ca hi ngh. Ti khng th khng pht biu p li cc lun iu
, khng nh phi gii quyt vn ngn chn dit chng mi gii quyt c cc vn
khc. Ti vch r s tht lch s l nhng nm 197578 l thi gian cho bn dit chng
Polpot honh hnh th VN khng c mt CPC, lc ch c c vn Trung Quc m thi.
Sau pht bi u ca ta v vn dit chng, tr Trung Quc v Singapore, khng cn ai
ni gnocide (dit chng), Sihanouk tuyn b khng cho Khme i din cho 3 phi,
cc y ban u phi ghi nhn v bn vn dit chng, nhng k i khng dng t dit
chng cng phi nhn s tn bo ca Khme .
69

Lambertson, David F., Deputy Assistant Secretary, Bureau of East Asian and Pacific Affairs, Department of State

Ng{y 29/8/1989, theo ch ng trnh ~ nh, cc ngoi trng, tr ngoi trng M v

ngoi trng Trung Quc, tr li Pari kt thc hp phin kt thc Hi ngh. Ngy 30/8
sau khi trao i vi ta ng ch tch hi ngh v d tho tuyn b ca Hi ngh quc t, anh
Thch ch phng hp n gi tra, v tnh hnh sc kho phi tr v s qu|n ngh. Ta
b|o Ban Th K hi ngh l th trng Trn Quang C s l quyn trng o{n Vit Nam
d phin hp cp b trng b mc hi ngh.
Cu c hp hp khng chnh thc cp b trng bt u t khong 14 gi ko di gn 1
ting. V l hp hp, mi o{n ch c 2 ngi d, nn ch c ti v anh L Mai trong phng
hp. Cuc hp ny ch yu tranh ci v iu b sung vo d tho Tuyn b hi ngh ca
trng o{n Canada da theo ca Trung Quc, mang hm ph nhn kt lun ca JIM v
2 vn then cht ca gii ph|p. Do cha hiu ht ca i phng, anh Hunxen ~
pht biu chp thun b sung n{y. trnh ch s h n{y v{ khng i phng c th
khai thc s khc nhau gia ta v{ CPC, ti ~ yu cu ch tch cuc hp ngng cuc hp t
pht trao i ring gia 3 o{n VN, CPC v{ L{o. Sau khi ph}n tch bn thy c
nh nguy him ca i phng trong im b sung n{y, ti ngh c 3 o{n gp 2 ng

ch tch yu cu sa li b sung n{y, khng cho i phng c th li dng cu ch mp

m ni l Hi ngh Quc t Pari ~ ph nhn kt lun ca JIM v chng dit chng.
Sau khi d tho Tuyn b ca hi ngh c thng qua, mi i v{o phin hp chnh
thc b mc Hi ngh sau mt thng lm vic lin tc. Tuyn b chung ngn gn ca Hi
ngh Quc t Pari v Campuchia ghi nhn Hi ngh ny l mt bc tin c ngha. Hi
ngh tm ngng, ku gi c|c bn CPC v{ c|c nc c lin quan tip tc c gng i ti mt
gii php ton b.
K t qu rt hn ch ca Hi ngh phn nh tnh cht v cng phc tp ca vn CPC.
Vic VN rt ht qun vo thng 9/89 v trin vng Nh{ Nc CPC vn ng vng ~ thc
p i phng phi c hi ngh n{y, song cha ti mc h phi chp nhn nguyn trng
chnh tr qun s CPC. Hi ngh kt thc mt giai on u tranh v m ra giai on u
ttranh mi v vn CPC trong tnh hnh VN ~ rt ht qun CPC nhng vn CPC vn
cha c gii php.
Ng{y 5/10/1989, trong khi ~ tr li phng vn b|o ch, ti ~ ni v nguyn nhn
khin Hi ngh quc t Pari cha th{nh cng, nh sau:
Ngay t nhng ng{y u, d lun trong v ngoi Hi ngh u ~ thy vt cn chnh v
duy nht cho kh nng tin trin ca Hi ngh l{ nhm i din ca Polpot c s khuyn
khch v ph ha ch yu ca mt s nc v li ch ring t ca h. Cng v cui Hi ngh,
iu ny cng thnh s thc hin nhin.
lp lim trch nhim, h ~ vu khng Vit Nam v{ Nh{ Nc
Campuchia qu cng rn khin Hi ngh b tc.
L{m sao chng ti c th i n tho thun c trong khi i phng ngoan c ti
mc t mu thun mt cch trng trn trong lp trng cng nh c|c lp lun ca h? H
ni tn trng nguyn tc ch quyn ca nh}n d}n Campuchia nhng h li i phi cc
nc ngoi tham gia gii quyt cc vn Campuchia, li |p t cho nhn dn Campuchia
phi chp nhn mt chnh ph phi theo hnh thi h nh ra trc; h ni h v cng phn
i ti c git ngi ca bn Polpot nhng h li i hp php ho t chc dit chng v
i chng c chia quyn cai tr t nc Campuchia.
C ng ng quc t c trch nhim loi tr him ha dit chng n{y. c bit l nhng
nc xa nay ln ting i Vit Nam rt qu}n trong khi li ln trnh ln n dit chng,
th nay n lt h phi c trch nhim ngn dit chng gy ni chin Campuchia.
V trin vng quan h gia c|c nc khu vc vi { tin trin ca vn CPC cn tu
thuc cc nhn t ch quan cng nh kh|ch quan, trong c kh nng ca ta chuyn ho
cc nhn t khch quan c li hn cho vic thc hin mc tiu ca ta. Chng hn nh kh
nng thc hin phng ch}m thm bn bt th trong i ngoi i hi c c mt
nim rng r~i hn v bn. Tt nhin m rng vic kt bn khng c ngha l{ th tiu u
tranh v phi trn c s bo v tt li ch an ninh quc gia ca ta.
C ng nn bit i vi vn dit chng Campuchia, Lin X v li ch chin lc ca
mnh nn ch trng hu nh khng kh|c g Trung Quc. Trong cuc gp anh Nguyn Vn
Linh H Ni ti 5/9/1989, Heng Samrin cho bit anh va i ngh Lin X v v k rng:
Trc khi i, ti nu yu cu c gp Gorbachov thng bo tnh hnh Campuchia v trao
i mt s vn Lin X ng . Nhng khi n Lin X, ng ch Gobachov khng gp ti
m{ ng ch y vin d khuyt B Chnh Tr, ph ch tch X Vit ti cao gp. Ti hiu rng
v Hi ngh quc t Pari cha c kt qu g nn Gorbachov khng gp ti. Trong khi gp ti
pha Lin X ni thng l chng ti phi chp nhn lp chnh ph lin hip 4 bn, cho c Kh

me v{o v{ Sihanouk lm ch tch. Chnh ph v{ Sihanouk c thc quyn, Lin X gii

thch l{ trong Khme ch c Polpot v{ v{i ngi theo Polpot l xu thi, cn li th Nng
Pnh nn chp nhn cho h tham gia chnh ph. Lp trng ny ca Lin X, chng ti khng
ng .
V y l{ n lc ny c Lin X ln Trung Quc v li ch ca mnh cng nht tr trong
h{nh ng dng sc p nc ln can thip vo cng vic ni b, xm phm ch quyn
Campuchia.
ng Tiu Bnh tip Kaysone Phomvihan70 ni vi Vit
Nam .
Nh ng bin ng ln trong tnh hnh th gii bn ngo{i lc n{y ~ t|c ng mnh m
ti suy ngh ca l~nh o ta v phng hng chin lc i ngoi. Cuc khng hong
chnh tr ti nhiu nc theo ch x hi ch ngha ~ bng n t nm 1989 v{ ang c
chiu hng lan rng ra. Thng 6/1989 xy ra v Thin An Mn Trung Quc. Cng trong
nm 1989, ch x hi ch ngha c|c nc ng u nh CHDC c, Ba Lan, Rumani,
Hung, Tip, H Lan71u ~ sp . u thng 10/1989, TBT Nguyn Vn Linh i d k
nim 40 nm Quc Kh|nh CHDC c, khi v n H Ni th bc tng Berlin , Honecker
b lt. Lnh t Rumani Ceaucescu, ngi m khi Berlin anh Linh xem ra t}m u hp
trong vic bn chuyn tm huyt cu vn s nghip x hi ch ngha th gii ang l}m
nguy, va ch}n t chn ro v n Bucarest th b truy bt. Vi t duy mi ca
Gorbachov, tnh hnh Lin X ngy cng tr nn ln xn.
Tr c tnh hnh y, trong ni b l~nh o ta ~ ny sinh nhng kin khc bit trong
nhn nh v s kin Thin An Mn cng nh v nhng bin i dn dp ti c|c nc x
hi ch ngha ng u v{ Lin X. Ni ln l kin nhn mnh mt x hi ch ngha ca
Trung Quc, phi bng mi gi bt tay ngay sau Trung Quc bo v ch ngha x~ hi,
chng M v cc th lc quc kh|c. Chnh iu ~ to nn bc ngot kh| t ngt
trong th|i ca ta i vi Trung Quc. Suy ngh n gin ca ta l khng c l g Vit Nam
li ngng ngnh vi Trung Quc trong khi Lin X ~ bnh thng ho quan h vi Trung
Quc (th|ng 5/1989). L{o cng ~ tho thun trao i i s tr li vi Trung Quc v bnh
thng ho quan h gia hai nc, |nh du bng cuc i thm chnh thc Trung Quc ca
Kayson Phomvihan, tng b th ng NDCM Lo, thng 10/1989.
70

(13.12.1920, Naseng 21.11.1992, Vientiane) m ngi Laos, b Vit Nam, Kaysone hc lut ti H Ni, tr v lm

lnh t Pathet Lao. 1975 lt chnh ph hong gia Laos. Th tng CHDCND Laos (197591), Ch tch (199192)
"Kaysone Phomvihan." Britannica Concise Encyclopedia. 2004. Encyclopdia Britannica Premium Service. 29 Jan. 2004
http://www.britannica.com/ebc/article?eu=394304.
71

Bin tp gch ngang

Chnh l thng qua cu c ni chuyn vi Kayson ng{y 7/10/89 m{ ng Tiu Bnh ~

bc l r phn no nhng tnh ton su xa ca mnh i vi Vit Nam: phn ho Vit Lo,
VitCPC, VitX v phn ho c ni b Vit Nam. ng ni vi Kayson rng Vit Nam ~
c biu hin chng Trung Quc t khi H Ch Minh cn sng; rng sau khi thng M, L Dun
tr mt chng Trung Quc, x}m lc Campuchia, Vit Nam i theo Lin X, a qu}n v{o
Campuchia, nn mi c chuyn Trung Quc |nh Vit Nam. Lc u Trung Quc cho l v
Brejnev xi gic nn Vit Nam x}m lc Campuchia, nhng chnh l{ do Vit Nam c lp
Lin bang ng Dng, khng mun L{o, Campuchia c lp. Vit Nam chng Trung Quc v
Trung Quc l tr ngi cho vic lp Lin bang ng Dng Trong khi khng tic li ph
phn L Dun, ng ~ ht li ca ngi Nguyn Vn Linh; ng k li khi lm tng b th

ng Cng Sn Trung Quc, nm 1963, ~ t chc a Nguyn Vn Linh t min Nam sang
Hng Kng i thm Bc Kinh gp nhau, khen anh Linh l{ ngi tt, sng sut v{ c t{i;
nh Kayson chuyn li hi thm anh Linh; khuyn Nguyn Vn Linh nn gii quyt dt
khot vn Campuchia, nu l{m c vic ny th s khi phc c uy tn ca Vit Nam.
Cho }y l{ vic Vit Nam phi lm, v nhng g Vit Nam ang l{m l{ sai lm; mong mun
bnh thng ha quan h vi Vit Nam trc khi ng ta ngh hu V iu kin bnh
thng ho quan h TrungVit, ng nhn mnh Vit Nam phi rt ht qun, rt trit ,
rt tht s khi CPC th s c bnh thng ho quan h (tuy lc ta ~ kt thc t rt
qun cui cng khi CPC t ngy 26/9/1989).
Theo thng bo c a i s Lo ti Trung Quc, trong 70 pht ni chuyn vi Kayson,
ng ni v Vit Nam v quan h TrungVit ti 60 pht.
Ng{y 21/10/1989 BCT ta ~ hp nhn nh v pht biu ca ng Tiu Bnh khi tip
Kayson. Cuc hp ~ i n kt lun: trong lc Trung Quc ang cn gng vi ta, ta cn c
th|i kin tr v{ thch |ng, khng cay c, khng chc tc nhng cng khng t ra nhn
qu. Cn tip tc thc hin ng li i hi VI v Ngh quyt 13 ca B Chnh Tr, cn thy
c mt x hi ch ngha v{ mt b quyn nc ln ca Trung Quc. Trong khi c ko Trung
Quc, ta cn ng thi hot ng trn nhiu hng; cng c o{n kt cht ch vi Lo,
phn ho M, phng T}y, ASEAN vi Trung Quc.
Theo ph ng , ng{y 6/11/1989, anh Thch ~ chuyn qua i s Trung Quc thng
ip ming ca TBT Nguyn Vn Linh gi ng Tiu Bnh, ng mong sm c bnh thng
ho quan h gia Vit Nam v Trung Quc. Ba ngy sau, anh Thch li gi th cho Tin K
Tham nhc li thng ip ngy 6/11 v{ ngh: pha Vit Nam sn sng gp li pha Trung
Quc cp b trng hoc th trng ngoi giao ti H Ni hoc Bc Kinh trong thng
12/1989. Nhng Trung Quc khng tr li thng ip ca Tng b th ta ln th ca anh
Thch.
M~i n ngy 12/1/1990, i s Trung Quc mi gp anh Thch chuyn thng ip
ming ca pha Trung Quc tr li TBT Nguyn Vn Linh, vn t iu kin cho vic ni li
{m ph|n vi ta: ng ch ng Tiu Bnh v{ c|c l~nh o khc ca Trung Quc chn thnh
mong mun sm bnh thng ho quan h TrungVit. Vn Campuchia l nguyn nhn
ch yu lm cho quan h hai nc xu i n nay cha c ci thin. Vic khi phc quan h
hu ngh gia hai nc cha c th ci thin nu b qua vn CPC. ng ch ng Tiu
Bnh c nu ra l vic Vit Nam rt qun sch s, trit v vic CPC lp Chnh ph Lin hip
Lm thi 4 bn do Sihanouk ng u l hai vn ht nhn thit thc cn ng thi gii
quyt. Pha Trung Quc sn s{ng suy xt ngh ca VN v vic m vng thng lng mi
cp th trng, nu Vit Nam chp nhn mt c ch gim st quc t do Lin Hip Quc ch
tr c 4 bn CPC tham gia kim chng vic rt qun VN v lp chnh ph 4 bn do Sihanouk
ng u trong thi k qu| .
T 26/2 n 1/3/1990 ti th Innxia ~ hp Hi ngh khng chnh thc v CPC
(IMCInformal Meeting on Campuchia). D hp ngo{i c|c bn CPC, VN, L{o v{ 6 nc
ASEAN (nh hp JIM, cn c thm i din Tng th k LHQ Ph|p v{ tralia72). Hi ngh
khng ra c tuyn b chung v Khme ~ dng quyn ph quyt.
Ngy 8/3/1990, c vn L c Th cho gi ti v{ anh inh Nho Lim n nh ring
s 4 Nguyn Cnh Chn ni my kin v vn CPC: cn c chuyn hng chin lc
trong u tranh v vn CPC. Phi gii quyt vi TQ, nu khng th khng gii quyt c
vn CPC. Khng th gt Khme . Cn mm do v vn dit chng, c th ni khng

 tr li chnh sch sai lm trong qu kh. Khng chp nhn LHQ t chc tng tuyn c.
Cn nu phng |n lp chnh ph lin hip lm thi hai bn bn ph|i t chc tng tuyn
c CPC. Phi gii quyt mt bc c bn vn CPC trc i hi VII khai thng
nhng vn khc. Hai hm sau anh li ni vi Nguyn C Thch nhng .
n ngy 3/4/1990, Trung Quc t nhin li biu th hoan nghnh vic th trng
inh Nho Lim n Bc Kinh kim tra s qu|n v{ cng b tin Trung Quc s {m ph|n vi
th trng ngoi giao Vit Nam v vn Campuchia.
72

Australia

Lc n{y CP87 ~ gii th. C|c th{nh vin thng trc ca CP87 u ~ c b nhim i
nhn trng trch nc ngo{i. Anh ng Nghim Ho{nh ~ nhn quyt nh i i s
Trung Quc. Anh Trn Xun Mn nhn chc i s Angi ri73. Anh Nguyn Phng V
trn ng i nhn chc i s Philipin, ~ cht trong tai nn my bay trn bu tri
Th|i Lan. Thay v{o , B Ngoi Giao ~ lp Nhm ad hoc v gii php Campuchia vi nhim
v c th hn v vn CPC ~ n lc phi gii quyt. Nhm vn do ti ph trch, c cc
anh Trn Huy Chng, L Cng Phng, Hunh Anh Dng, Nguyn Can tham gia.
Nhm Nghin c u gii php Campuchia chng ti nhn nh c my l do ~ khin
Trung Quc mm mng hn trong th|i i vi Vit Nam v vn CPC:
- quan h MX ang c chuyn ng mnh. Ch trong vng 6 thng, t thng 12/1989
n th|ng 5/1990, ~ c 2 cuc gp cp cao XM. Trong khi quan h ca Trung Quc
vi M v{ c|c nc phng T}y chm khi phc sau v Thin An Mn.
- gia Trung Quc vi M, phng T}y ang ny sinh nhng mu thun v vn
Campuchia, ch yu trong vn i x vi Khme . Trong cc cuc hp 5 nc thng
trc Hi ng Bo An thng 2 v thng 3/1990, Trung Quc th b c lp ~ buc phi c
nh}n nhng v phi chp nhn vai tr ca Lin Hip Quc.
- {m ph|n SihanoukHunxen c tin trin. Ngy 9/4/1990 Sihanouk c phn nhng b
khi a ra 9 im gii php, nhn lp Hi ng Dn Tc Ti Cao (Supreme National
CouncilSNC) gm s i din bng nhau ca hai chnh ph, 6 ca Chnh ph Nng Pnh v
6 ca Chnh ph Campuchia Dn Ch nh ngh ca Hunxen; khng i hi gii tn Nh
Nc Campuchia (SOC), tuy i thc quyn cai qun Campuchia trong thi k qu| phi
l{ c cu quyn lc ca Lin Hip Quc.
73

Algrie

Ngy 10/4 BCT h p b{n |n u tranh s|ch lc v vn CPC do B NG74 d tho:

dng cng thc LHQ ni v vn dit chng v{ cho Khme vo chnh ph lin hip
CPC, nhn vai tr Sihanouk, lp chnh ph lin hip t chc tng tuyn c i a s
BCT ng . C|c ng ch Nguyn Vn Linh, L c Anh, {o Duy Tng, ng S Nguyn cn
nhn v{o }m mu ca quc M sau cuc khng hong chnh tr ng u, VN v{ TQ cn
lin kt bo v ch ngha x~ hi v cng t|c ng c mt nc CPC thn thin vi TQ v
VN v{ nh hng i ln ch ngha x~ hi, coi l{ li ch chung ca TQ v VN. Ring
Nguyn C Thch ni r quan im ca Ngoi Giao l cn tranh th TQ, song ng thi phi
chun b c 3 kh nng v thi ca TQ:
- kh nng 1: TQ cng ta bo v ch ngha x~ hi.
- kh nng 2: TQ cu kt vi M chng ta nh trc.

- kh nng 3: TQ va bnh thng ho quan h vi ta, va tranh th M, phng T}y l{

chnh.
Lc ti c cm gic nhiu y vin BCT khng t|n th{nh quan im n{y v ~ c nh
hng cng TQ bo v ch ngha x~ hi chng quc.
Ngy 1617/1/1990, th c hin quyt nh ca B Chnh Tr theo hng sm lm lnh
vi Bc Kinh, anh Nguyn C Thch i Nng Pnh gp 4 ngi ch cht trong BCT
Campuchia: Heng Somrin, Chia Xira75, Hunxen v Sor Kheng76 c thuyt phc bn nn
tnh ti bc s|ch lc v vn dit chng v khng gt Khme , nhng pha
Campuchia khng ng v t ra mun gi ng li c lp trong vic gii quyt vn
Campuchia, khng mun ta {m ph|n vi Trung Quc v cc vn ni b ca Campuchia.
Bn t ra rt gng v vn dit chng, ni nu b ta s khng cn v kh g chng cc lun
im ca i phng vu c|o Vit Nam x}m lc Campuchia, chnh quyn Nng Pnh do
Vit Nam dng ln. Hn na chnh lc n{y phng T}y ang khi ln vn ln n dit
chng.
74

Ngoi Giao

Ngy 2/5/90 v i danh ngha i kim tra s qu|n, anh inh Nho Lim n Bc Kinh
c cuc trao i kin khng chnh thc vi Trung Quc. Ln n{y i tc khng phi th
trng Lu Thut Khanh m l tr l b trng T n Tn77. Ph t cho anh Lim l anh
ng Nghim Ho{nh lc n{y ~ l{ i s Vit Nam Trung Quc. Cuc {m ph|n khng c
my tin trin v thc cht.
V bnh thng ho quan h hai nc, pha Trung Quc khng mn m g vi gi ca
ta v vic xch li gn hn na gia hai nc x hi ch ngha cu vn s nghip x hi
ch ngha chung trn th gii ang l}m nguy. Trung Quc ch t quan h vi Vit Nam
trong khun kh chung sng ho{ bnh nh c|c nc lng ging khc.
L n ny pha Trung Quc i v{o nhng vn thun tu ni b ca Campuchia, i ta
{m ph|n v vi phm quyn lc ca Hi ng dn tc ti cao Campuchia (SNC) v v vic
x l qu}n i 4 bn Campuchia. V vn chnh quyn Campuchia trong thi k qu|
(t khi Vit Nam rt ht qu}n n khi tng tuyn c), T ni Trung Quc thy tt nht l
lp mt chnh ph lin hip 4 bngi l Hi ng dn tc ti cao cng c bng khng
th phi chn phng |n giao quyn cho Lin Hip Quc. Chnh quyn thi k qu| ny
phi bao gm c 4 bn Campuchia (vi h{m Khme c chnh thc coi l 1 bn
tham chnh) mi th hin c tinh thn ho gii dn tc. Nu c|c ng ch thy ni 4 bn c
kh khn th ni l{ c|c bn Campuchia cng c, khng gt mt bn no, khng bn no
nm c quyn. (Trong bui lm vic vi anh ng Nghim Honh sng 4/5, V ph Trng
Thanh cng nhc li ny: Hi ng ny bao gm i din ca 2 chnh ph, 4 bn hay cc bn
Campuchia u c). T ni: nu so snh gia phng |n chnh thc lin hip lm thi ,
Trung Quc ra v{ phng |n Lin Hip Quc qun l th chng ti vn thy phng |n ca
TQ l tt hn. V vn dit chng, T ni c e da l nu c khng nh Khme
phm ti th pha bn kia s ni Vit Nam l{ x}m lc v Nng Pnh l ngy quyn, cho nn
khng nn ni n vn na.
75

Semdech Chea Sim, Kampuchean People's Revolutionary Party. n

1991, thay Heng Samrin l ch tch ng vi tn mi l{ ng Nhn Dn Cambodia (Cambodian People's Party, CPP)
76

Sar Kheng, Ph Th tng kim ng B trng ni v chnh ph Cambodia

77

Xu Dunxin (1934), Th trng ngoi giao (19911993); Thnh vin y Ban Thng Trc Quc Hi Nhn Dn Trung

Quc (19982003)

Trong {m ph|n, pha Trung Quc l r mun Hi ng Dn tc ti cao thc t

s thay th Chnh ph Nng Pnh; cn qu}n i ca 4 bn Campuchia phi tp kt vo
nhng a im c ch nh ri gii php ton b; t nht l{ lc u gim qun s ti mc
ti a, mc ch l{ tc b th mnh c v chnh quyn ln v lc lng v trang ca Nh
Nc Campuchia. Cch lm ca Trung Quc ng l{ mt mi tn bn hai ch, va xo
sch thnh qu cch mng Campuchia va phn ho quan h Vit NamCampuchia.
tr|nh i ngay v{o chuyn hc ba ny, anh Lim ni s em hai vn ny v bn nghin
cu thm ri s pht biu. ng thi theo ch th trn, ta ~ nhn Vit Nam khng ni n
t dit chng na v s tm mt cng thc khc thch hp ni v vn . Pha Trung
Quc cn ngh l~nh o Vit Nam nn gp Sihanouk nh Sihanouk ~ ng to thun
li cho vic thc y gii ph|p. |ng suy ngh l{ T n Tn ~ gi l sau khi Vit Nam v
Trung Quc nht tr c v gii ph|p Campuchia th 3 nc Trung Quc, Vit Nam v Thi
Lan s hp li. iu ny chng t l Thi Lan gi mt vai tr khng nh trong vic cng
Trung Quc nui dng Khme v lm chy mu Vit Nam bng vn CPC.
Ph n v tnh th thc b|ch y nhanh gii php Campuchia, phn v hi lng vi cuc
gp ny, Tin K Tham ng u thng 6 s c T n Tn sang H{ Ni vi danh ngha
kh|ch ca i s Trung Quc H Ni tip tc trao i kin vi ta. }y l{ ln u tin
trong 10 nm qua pha Trung Quc nhn sang H Ni {m ph|n vi ta, trong khi tuyt i
a s c|c t {m ph|n VitTrung u tin hnh Bc Kinh. ng th|i n{y ~ c lnh
o ta hiu nh mt c ch thin ch c bit ca Trung Quc i vi Vit Nam.
Thuc ng nhng khng d c tt .
Sng 30/5/1990, B Chnh tr hp bn v {m ph|n vi Trung Quc, Tng b th
Nguyn Vn Linh thng b|o vi B Chnh tr v cuc hp vi 2 tng b th ng L{o v{ ng
Campuchia ngy 2021/5, ni ra d nh s gp i s Trung Quc v T n Tn khi T
n H Ni. C vn Phm Vn ng v mt s trong BCT t phi thn trng trong x s
vi Trung Quc. Anh T78 ni: My nghn nm Trung Quc vn l Trung Quc, khng nn c
tin. Ta cn thm d thc y nhng phi cnh gi|c ng h. Mi cng khuyn anh
Linh khng nn gp i s Trung Quc v T n Tn trc cuc {m ph|n. Nhng L c
Anh li t ra ng tnh vi d nh ca anh Linh, cho rng phi thm d v{ ph}n tch chin
lc ca Trung Quc, x l mi quan h ca 3 nc ln v{ 5 nc thng trc HBA, tranh
th th gii th ba, ng h c|c nc x hi ch ngha. a s trong BCT u cho rng khng
nn ni n gii ph|p vi Trung Quc na. Cui cng Tng b th Nguyn Vn Linh kt
lun li l anh s ch gp i s Trung Quc, cn khng gp T n Tn; v pha l~nh o ta,
ch c anh Thch tip T. Nguyn Vn Linh cn ni khi gp Trng c Duy anh s ch ni
v hp t|c hai nc v{ ngh gp cp cao, khng ni n gii ph|p . Nhng trn thc
t trong cuc gp i s TQ vi hm sau, Nguyn Vn Linh ~ li nu vn .
78

Phm Vn ng

Ng{y 5/6/90, v{i ng{y tr c khi T n Tn n H Ni, TBT Nguyn Vn Linh ~ mi

i s Trng c Duy (va t Bc Kinh tr li H Ni) n Nh{ kh|ch Trung ng ng
ni chuyn thn mt. }y cng l{ ln u tin trong 10 nm, tng b th ng ta tip i s
Trung Quc t s trng th i vi Bc Kinh. Trong cuc gp, nh chp nhn li ph
bnh ca ng (ni qua Kayson), Nguyn Vn Linh ni Trong quan h hai nc, 10 nm qua

c nhiu c|i sai. C c|i ~ sa nh vic sa i Li ni u ca Hin ph|p, c c|i sai ang
sa. Anh st sng ng mun sang gp l~nh o TQ bn vn bo v Ch ngha x~
hi v quc ang }m mu th tiu ch ngha x~ hi chng }m mu din bin ho bnh,
mi ng phi t lc chng li. Lin X l thnh tr x hi ch ngha, nhng li ang c nhiu
vn . Chng ti mun cng c|c ngi cng sn chn chnh bn vn bo v ch ngha x~
hi Ti sn sng sang Trung Quc gp l~nh o cp cao Trung Quc khi phc li quan
h hu ho. C|c ng ch c ku mt ting l{ ti i ngay Trung Quc cn ging cao ngn
c ch ngha x~ hi, kin tr ch ngha M|cLnin. V vn Campuchia, anh Linh ~ gi
dng gii ph|p gii quyt: Khng c l g nhng ngi cng sn li khng th bn
vi nhng ngi cng sn c, h gp Sihanouk cn c hung chi l gp li nhau.
Sng 6/6/1990, B trng Quc phng L c Anh li gp ring v mi cm i s
Trng c Duy. Cuc gp ring ch gia hai ngi. Trng c Duy vn l thng dch rt
tho ting Vit nn khng cn c ngi lm phin dch. Ni dung cuc gp n{y m~i n
ngy 19 thng 6 trong cuc hp BCT |nh gi| cuc {m ph|n 1113/6 gia ti v T
n Tn, L c Anh mi ni l{ ~ gp Trng c Duy ni c th thm ba m anh
Linh ~ ni vi i s Trung Quc hm trc (gp cp cao hai nc; hai nc o{n kt bo
v ch ngha x~ hi; hai nhm cng sn Khme nn ni chuyn vi nhau). Nhng trc ,
t ngy 6/6, pha Trung Quc (tham t|n L Gia Trung v{ B th th nht H C{n Vn) ~
cho ta bit ni dung cu chuyn gia L c Anh v{ Trng c Duy. Cn i s Trung
Quc cho anh Ng Tt T, v trng V Trung Quc, bit l trong cuc gp ng ta ngy 6/6,
anh L c Anh ~ ni kh| c th v gii ph|p : Sihanouk s ch ng vai tr tng
trng, danh d, cn lc lng ch cht ca hai bn Campuchia l lc lng Heng Somrin v
lc lng Polpot. Trung Quc v Vit Nam s bn vi bn Campuchia ca mnh, v thu xp
hai bn gp nhau gii quyt vn . a im gp nhau c th Vit Nam, c th Trung
Quc, nhng Trung Quc l tt hn c. }y l{ gp nhau bn trong, cn bn ngoi hot ng
ngoi giao vn bnh thng Ng{y xa Polpot l{ bn chin u ca ti
Theo H C{n Vn, ng{y 23/5/90 Cc trng Cc i Ngoi B Quc Phng Vit Nam V
Xu}n Vinh ~ mi Tu vin qun s Trung Quc Triu Nhu n thng bo l TBT
Nguyn Vn Linh v{ B trng B Quc Phng L c Anh s tip T n Tn khi T n
H Ni. Chnh nhng ng thi bt thng v{ vt ra ngoi khun kh ngoi giao ny ca
ta ~ l{m cho Trung Quc hiu rng ni b Vit Nam ~ c s phn ho v vai tr ca B
Ngoi giao khng cn nh trc.
Ng{y 8/6/1990, khi c bit l ln ny ti s l{ ngi ng ra thay anh inh Nho Lim
{m ph|n vi T n Tn, B trng Quc Phng L c Anh cn in thoi dn ti trnh
ch ng ni n gii ph|p : Vic hai bn tip xc vi nhau l chuyn lu di, cn cho
n nh lu di. Trung Quc s t|c ng vi pha CPC thn Trung Quc, ta s t|c ng vi pha
CPC thn vi ta hai bn kim ch vic th ch nhau. Vic ny phi c thi gian, khng th
i h tr li ngay. ng thc h, c h ch ng, khi no tr li c th h tr li Phi
rt b mt. L ra rt nguy him. Ch ni khi gp ring ch khng ni khi {m ph|n. Vic anh
Nguyn Vn Linh t vn vi i s Trng c Duy ni sn s{ng i TQ gp cp cao nht,
cng khng nn hi li nu h cha ni ti. Nhng li dn d n{y i vi ti thc ra l khng
cn thit, khng phi v ti sn thc bo mt cao, m bi v ngay t u ti ~ kh chu vi
c|i ngha gi l{ gii ph|p , vi ngha bt tay vi bn dit chngd ch l gin tip
lm va lng Trung Quc. Nhng s vic tr nn phc tp khi tra ng{y 11/6/1990 sau
{m ph|n phin u vi T n Tn, ti v B Ngoi Giao hi bo li vi anh Thch lc ny

ang hp Hi ngh ngoi giao |nh gi| tnh hnh ng uLin X. Anh Thch lin gn hi
ti c ni vi T v gii ph|p khng. Ti ni: ng ch L c Anh ~ dn phi thn
trng tr|nh ni n vn khi {m ph|n. Anh Thch vn li: Vy ng ch nghe theo
kin b trng Quc phng hay kin b trng Ngoi giao. Ti |p: L cn b ngoi giao
ti sn sng chp hnh kin anh, vi s hiu bit rng anh ni vi t c|ch l{ y vin B
chnh tr. Lc y ti tht bt ng trc phn ng ca anh Thch, nhng ng thi cng cm
nhn c vt rn nt trong BCT ~ kh| s}u.
Pha Trung Qu c tt nhin khng lt hin tng ny v chnh h ang mun t|c ng
vo ni b ta. Chnh th|i qu| c bit, qu| nhn mnh v{ cng qu| s h ca l~nh o ta
ng{y 5 v{ 6/6/1990 ~ g}y kh khn khng nh cho ngoi giao ta trong t {m ph|n n{y.
Ngay t hm u n H Ni v trong sut my ng{y {m ph|n, T n Tn lun d ging
cao ngo, dng uy lc ca chnh l~nh o ta gy sc p vi cn b ngoi giao ta. Ngay
trong li |p t ti bui tic ca ti chiu ~i o{n TQ ti 9/6/1990, T ~ ni: Sau khi
nghe i s Trng c Duy bo co li, ti c{ng tng thm lng tin tng, ti tin rng ng
ch th trng Trn Quang C v{ c|c ng ch l~nh o Vit Nam, c th ha vo cuc trao
i vi chng ti chng ta nhanh chng gii quyt xong vn .
V{o phin {m ph|n u tin, sng 11/6/1990, T ~ tm c|ch ghim li nhng im c
li cho Trung Quc hoc t nht cng hp vi ca h bng cch nu ra 5 nhn thc
chung rt b ch m{ hai bn ~ t c trong cuc gp Bc Kinh u thng 5/1990:
1. Hai bn u cho rng vn Campuchia cn t c mt gii php ton din, cng
bng v hp l.
2. Pha Vit Nam by t ~ rt ht qun khi Campuchia, chp nhn s kim chng ca
Lin Hip Quc v cam kt s khng quay li Campuchia.
3. Hai bn u cho rng, trong thi k qu| Campuchia sau khi Vit Nam rt ht qun,
chm dt vin tr bn ngoi v thc hin ngng bn, cn thnh lp Hi ng ton quc ti
cao. V nguyn tc hai bn chng ta u tn thnh Hi ng ton quc ti cao phi l{ c cu
quyn lc c thc quyn, cnvic t chc Hi ng th no, kin ca hai bn c bn
nht tr vi nhau. ng c vin ca Hi ng c th l ai th phi do cc bn Campuchia
la chn. Trung Quc, Vit Nam tn trng s la chn . Chng ta t|n th{nh Hi ng ton
quc ti cao khng loi tr bt c bn n{o, cng khng bn no nm c quyn. V
Ho{ng th}n Sihanouk, hai bn u ch trng Ho{ng th}n Sihanouk l{m Ch tch Hi ng
ton quc ti cao.
4. Vn qun s trong thi k qu| , hai bn u cho rng trnh xy ra ni chin v
gi ho bnh Campuchia, cn c s sp xp tho |ng qu}n i 4 bn Campuchia. D nhin
sp xp nh th no, hai bn chng ta cn bn thm.
5. Cn mt im na, c|c ng ch Vit Nam by t t nay v sau s khng nhc n vn
dit chng, k c trong c|c vn kin quc t cng khng nu na.
V v y T ngh tp trung b{n hai im tn ti ca ln gp trc l vn phm vi
quyn lc ca Hi ng Dn tc Ti cao Campuchia v vn lc lng v trang ca cc
bn Campuchia trong thi k qu| . Trong 3 ng{y {m ph|n, mi khi pha Trung Quc
thy ta khng chp nhn yu sch v l ca h v hai vn thuc ni b CPC ny, nht l
khi ta kin tr cng thc hai bn Campuchia tc l hai chnh ph Nng Pnh v chnh ph
Campuchia Dn ch hoc c th ni 2 bn Campuchia, nhng dt khot bc cng thc 4
bn Campuchia ca h mang hm chp nhn vai tr hp php ca bn Khme , th T
li ln ging ch trch ti lm tr|i ngc kin ca l~nh o VN, vi lp lun l{ l~nh o

Vit Nam ~ a ra hp tc gia 2 phi cng sn Khme tc l nhn t 4 bn CPC (c

ngha l{ a Khme ln ngang vi Chnh ph Nng Pnh) v nhc n tho thun
Tokyo, T ni: Ph|t biu ca c|c ng ch khng nn tr|i ngc vi c|c ng ch l~nh o
Vit Nam. kin ca B Ngoi Giao nn nht tr vi ca l~nh o cp cao, khng nn c hai
ting ni tr|i ngc. Ti phi a T tr v v tr ca y: ng ch c th yn tm, khng cn
lo h, chng ti l B Ngoi Giao c ting ni kh|c Trung ng. ng chng ti nht tr t
trn xung do B Ngoi Giao l mt b phn chu s l~nh o cht ch ca B Chnh Tr
chng ti.
V vn Hi ng Dn tc Ti cao Campuchia, Trung Quc
kin tr 3 im:
- HDTTC (SNC) phi l{ c quan chnh quyn ti cao hp php duy nht i din cho
c lp, ch quyn, thng nht ca Campuchia. V mt i ngoi, i din cho Campuchia
trn quc t, gi gh cho Campuchia Lin Hip Quc; v mt i ni, thc hin quyn lp
php v qun l hnh chnh, trc tip nm cc ngnh quan trng nh hng n tng tuyn
c t do, cng bng gm quc phng, ngoi giao, ni v, tuyn truyn, ti chnh (vi hiu
bit l xo 5 b ny ca chnh quyn Nng Pnh).
- Khng loi bn no (tc l khng loi Khme ), khng bn n{o c quyn. Thnh
phn, s lng do 4 bn Campuchia bn bc v quyt nh. Sihanouk lm ch tch HDTTC
(thc cht l bc b Thng c|o chung Tokyo ~ tha thun l Hi ng gm 12 ngi, chia
u cho 2 bn, mi bn 6 ngi).
Ti kh ng nh HDTTC c tr|ch nhim v quyn lc trong vic thc hin cc hip nh
c k kt v Campuchia, v ho gii dn tc v v tng tuyn c; hai chnh quyn hin
tn ti khng c lm vic g cn tr trch nhim v quyn lc trn }y ca HDTTC. Cn
vic cc bn Campuchia chp nhn kin ca Trung Quc n }u l{ quyn ca cc bn
Campuchia, Vit Nam v Trung Quc khng th thay cc bn Campuchia sp t vic ni b
ca Campuchia.
V vn lc lng v trang, Trung Quc i ghi vo bin bn tha thun: qu}n i ca
4 bn Campuchia phi tp kt vo nhng a im do y ban gim st ca Lin Hip Quc
ch nh. Cn vic gim qun hay thc hin cc nguyn tc trn s do cc bn Campuchia
tha thun vi nhau.
Nh thuyt phc ta chp nhn lp trng ca h, T a ra d kin ca Trung Quc
gii quyt vn Campuchia theo 5 bc:
1. TrungVit t c tho thun v gii php vn Campuchia v ghi nhn li bng
mt bin bn ni b;
2. Hp ngoi trng 5 nc Trung Quc, Vit Nam, Th|i Lan, Innxia, L{o v{ ra tuyn b
chung;
3. Hp hi ngh c tnh cht khu vc gia 5 nc trn v 4 bn Campuchia;
4. Hp 5 nc Hi ng Bo An vi 4 bn Campuchia;
5. Hp Hi ngh quc t Pari v Campuchia.
T ni ch trao i ni b vi ta d kin ny }y, khng ni vi 4 nc y vin
thng trc Hi ng Bo An, cng khng ni vi Lin X trnh s quy nhiu ca bn
ngoi. Ti trnh bnh lun c th, ch ni }y l{ mt gi th v, rt |ng suy ngh, song cn
l{m sao cho bc khi ng ca chng ta }y c kt qu th ton b k hoch mi c kh
nng trin khai c.

Chi u ngy 12/6/1990, thc hin yu cu ca pha Trung Quc, ~ c cuc hp hp

gia hai trng o{n. Qua T nh ti chuyn ti l~nh o VN tr li ca l~nh o Trung
Quc v nhng kin m Nguyn Vn Linh v{ L c Anh ~ ni vi i s Trung Quc
ngy 5 v 6/6/1990: L~nh o Trung Quc rt coi trng quan h TrungVit. L~nh o
Trung Quc cng rt coi trng nhng kin Tng b th Nguyn Vn Linh v{ ng ch L c
Anh ~ ni vi i s Trng c Duy. Pha Trung Quc cho rng quan h TrungVit sm
mun cng s bnh thng ha. Hai bn u cn cng nhau c gng thc hin.Vn
Campuchia, cuc chin tranh Campuchia ~ ko d{i hn 10 nm. }y l{ vn ton th gii
quan t}m, c|c nc trong khu vc, nht l{ ASEAN, cng rt quan t}m. i vi hai nc
Trung Quc v Vit Nam, nhim v cp bch cn gii quyt hin nay l{ trn c s nhng nhn
thc chung ~ t c, tip tc trao i kin v hai vn tn ti (vn quyn lc ca
Hi ng ti cao v vic x l qu}n i ca cc bn CPC), lm sao cho c tin trin v hai vn
ny. Nu c nh vy, chng ta s gp phn vo vic thc s gii quyt vn
Campuchia. Bc i n{y l{ ht sc quan trng. Ch c i xong bc ny, chng ta mi c th
suy ngh n nhng bc sau. Cng c ngha l{ ch c i xong bc n{y l~nh o Trung Quc
mi suy ngh v vic gp cp cao v vic thc y hai phi cng sn Khme ho gii vi
nhau. Gii quyt xong 2 im tn ti c c gii php ton b, khng nn vt qua vn
Campuchia. Gii quyt xong vn Campuchia th c|c bc tip theo v gp g cp cao v
bnh thng ho quan h gia hai nc s d gii quyt.
Ngay sau , ti sang gp th tng Mi bo co tnh hnh cuc {m ph|n chun
b cho vic anh y tip T n Tn chiu hm sau nh ~ d nh. Ti ni: ch vi vic anh
Linh v{ anh L c Anh gp Trng c Duy trc khi T n Tn ti H Ni ~ l{m cho
pha Trung Quc ln ging trong {m ph|n, nay nu anh Linh hoc anh Mi li tip hn na
th rt khng nn. Nghe ti trnh b{y xong, Mi bo s d anh ngh n chuyn gp T
l{ v s|ng 10/6/1990 L c Anh n yu cu Mi gp T. Nay nh vy th khng cn
gp na. Mi bo ti cng i ngay sang b|o c|o s tnh vi TBT Nguyn Vn Linh v
anh Linh cng d nh tip T. Sau khi nghe ti trnh by, c mt pht lng i, ti ngh bng
Tng b th chc b bt ng v nhng cu tr li qu| lnh nht ca l~nh o Trung Quc
i vi nhng iu tm huyt m{ anh v{ L c Anh ~ th l vi i s Trng c Duy.
Ri anh Linh cho kin l{ trong tnh hnh n{y anh Mi hoc mt cp cao khc ca ta
khng cn tip T n Tn na.
Ba ng{y {m ph|n vi T ni chung l{ cng nhng ging t ch n ra khi T n Tn
n cho B trng Nguyn C Thch chiu 13.6.1990 trc khi o{n Trung Quc ri H
Ni. Ngay t u, khng kh tr chuyn ~ khng ly g lm mn m lm. Nhng n khi T
ni: C|c ng ch ni chng ta nn khuyn hai phi cng sn Campuchia ha gii vi nhau
nhng li khng chp nhn c 4 bn Campuchia. Chng ti khng th hiu c trong hai
ging ni c|i n{o l{ tht ci no l gi. Nghe ting ni ny th ting ni kia l gi di, nghe
ting ni kia th ting ni ny l gi di. Mong rng sau n{y c|c ng ch khng nn l{m nh
vy, anh Thch ~ phn ng mnh: Chng ti khng i c|c ng ch ni ch c hai bn
Campuchia; c|c ng ch cng khng th i chng ti ni 4 bn. Chng ti ni c|c bn, khng
loi b bn n{o l{ ri. Nu ni kh|c i l{ chng li Hi ngh Tokyo. Ti ni tht, dng th
on xuyn tc th rt kh {m ph|n Ti rt trng ng ch nhng rt khng hi lng vi
nhng iu ng ch ni v ng ch c nhng xuyn tc. Nh th rt kh {m ph|n. Cuc ni
chuyn kt thc bng c}u Ch{o Ng{i ca T n Tn. V{ anh Thch cng |p li bng t
thay v{o t ng ch.

Ti khng c m t trong bui anh Thch tip T n Tn nhng khi nghe k li chuyn
ti khng h ngc nhin. Ti nh nh in c|i ging ngo mn kiu s gi thin triu ca
T trong bui gp ngy 13/6/90: Ln ny ti sang H Ni ch yu bn vi c|c ng ch
Vit Nam v vn Campuchia, ng thi cng xem xt nguyn vng ca c|c ng ch, chng
ti ~ chun b kin v quan h hai nc Trung QucVit Nam. Khi ni nguyn vng ca
c|c ng ch l T mun ni n nhng iu m{ anh Linh v{ anh Anh ~ ni vi i s
Trung Quc Trng c Duy ng{y 5 v{ 6/6/1990. }y l{ cuc {m ph|n gia hai quc gia
bnh ng, lm sao Trung Quc c th ni n chuyn xem xt nguyn vng ca l~nh o
Vit Nam c thm v{o ; t}m trng B trng Nguyn C Thch trong nhng ngy ny
li ang nng tru nhng suy t kh|c.
Sau khi x y ra va chm gia B trng Nguyn C Thch v{ trng o{n TQ T n
Tn, sc p vo ni b ta cng mnh hn; sut na cui 1990 n u 1991, TQ pht l B
Ngoi Giao, ch lm vic vi Ban i ngoi; ngoi trng Tin K Tham t chi gp Nguyn
C Thch ti k hp i hi ng LHQ Nuc th|ng 9/1990. Trc , TQ phn
ho ni b ta ~ bc l r: mun ta phi thay i b trng ngoi giao.
Liu thuc ca thy Tu bc cho ta tht l ng, th nhng }u
c d~ c tt!
BCT nh gi cuc m phn thng 6/1990
Ngy 19/6/1990 B Chnh Tr ~ hp |nh gi| cuc {m ph|n. Rt tic khng hiu
v sao ngay sng hm hp BCT anh Linh li i v{o Th{nh ph H Ch Minh v nhn qua anh
Nguyn Thanh Bnh ngh BCT c hp nhng cha b{n v phng hng ti.
L{ ng i trc tip {m ph|n vi TQ, ti ~ trnh b{y trc BCT bn bo co ca B
Ngoi Giao trong c nhn nh v ca Trung Quc qua cuc {m ph|n n{y:
Trung Quc v vn quan h vi Vit Nam v v vn Campuchia; qua cuc
gp n{y ~ bc l r. Chin lc ca Trung Quc l{ t u tin cao nht vo vic tranh th
M, phng T}y, ASEAN phc v mc tiu 4 hin i ho|. Chnh s|ch i vi Vit Nam,
cng nh vi Lin X v{ c|c nc kh|c u phi phc tng li ch ti cao n{y, khng c
gy nn bt k nh hng xu no trong quan h ca Trung Quc vi M, phng T}y,
ASEAN. Chnh v vy Trung Quc ~ khng |p ng nhng ngh m TBT Nguyn Vn
Linh v{ anh L c Anh ni vi i s Trung Quc trc cuc {m ph|n n{y:
a) v vic ta ngh gp cp cao nht ca 2 nc cng sm cng tt, Trung Quc tr li
ch sau khi gii quyt xong vn Campuchia th l~nh o Trung Quc mi suy ngh n
vic n{y cng nh mi c th bn vn bnh thng ho quan h hai nc.
b) v vic ta ngh hai nc o{n kt bo v ch x hi ch ngha, h ni r h
coi quan h vi Vit Nam sau n{y cng ch nm trong phm vi quan h gia hai nc lng
ging, trn c s 5 nguyn tc cng tn ti ho bnh. H cn ni quan h Vit NamTrung
Quc khng th lm cho M v ASEAN lo ngi.
c) v vic ta ngh hai nc cng thc y 2 phi cng sn Khme ho gii vi nhau,
h cng ch tr li l gii quyt xong vn Campuchia th l~nh o Trung Quc s tnh v
vic ny. Thc cht phng |n gii quyt vn Campuchia ca Trung Quc l nhm xo| i
chnh quyn v lc lng qun s ca Nh{ Nc Campuchia giao thc quyn cho Hi
ng Dn Tc Ti Cao do Sihanouk ch tr. Hai chnh quyn hin nayNh{ Nc Campuchia
v Campuchia Dn Chu do hai lc lng cng sn kim sot l chnh, v cc lc lng
qun s Campuchia mnh nht cng l{ ca hai nhm cng sn Khme. Trung Quc i cho
qun s ca Lin Hip Quc h tr hoc i Lin Hip Quc cai tr hon ton Campuchia.

 thc hin tnh ton chin lc ca h, Trung Quc sn sng ng theo phng |n ca M
v{ phng T}y, tr|i vi suy tnh ca ta.
Trung Quc khng |p ng c|c ngh ca l~nh o ta, ng thi h li |nh gi| sai
lm l Vit Nam yu, c nhiu kh khn do tnh hnh bn th}n VN v{ do t|c ng ca tnh
hnh Lin X, ng u nn qu| lo s b quc din bin ho{ bnh nh i vi c|c nc
ng u, do Vit Nam rt cn Trung Quc. V vy h ~ li dng lng kht khao hp tc
vi Trung Quc ca l~nh o ta gy sc p mnh vi ta trong {m ph|n. ng thi, t
khi c cuc gp khng chnh thc vi ta Bc Kinh cho n nay, Trung Quc khng ngng
a tin v cc hot ng ca Trung Quc Trng Sa v Hong Sa vi va gy sc p
vi ta va lm cho M, ASEAN yn tm l quan h gia Trung Quc v Vit Nam chng phi
c s u |i g hn mi quan h ca Trung Quc vi c|c nc ng Nam kh|c.
Trung Quc p ta chp nhn lp trng ca h v 2 vn thuc phm vi ni b
Campuchia cn nhm mc ch chia r ta vi bn CPC, sau khi Trung Quc ~ c gng tranh
th Lo, nhm tch Lo khi Vit Nam v Lin X.
Trung Quc khng hi lng v Thng c|o chung Tokyo v n cao vai tr Nht Chu
ng thi xo b vai tr Khme , con ch bi ca Trung Quc trong vn Campuchia
ngy 4 v 5/6/1990 Tokyo ~ c cuc hp gia c|c bn Campuchia v{ ~ ra c Thng
co chung Hun xenSihanouk tha thun mt cuc ngng bn t nguyn ng thi vi
vic lp ra Hi ng Dn Tc Ti Cao gm s ngi ca 2 bn ngang nhau (6+6), nhng
Trung Quc khng dm cng khai phn i nn c ko ta cng c lp trng khc vi
Thng co Tokyo.
Trung Quc a ra d kin gii quyt vn Campuchia theo 5 bc nhm ginh cho
Trung Quc vai tr trung tm v ch ng trong c qu trnh gii quyt vn CPC, qua
khng nh cc vn Chu khng th ch M v Lin X gii quyt m khng c Trung
Quc. Trung Quc xem {m ph|n vi ta l{ bc m u c tnh quyt nh ca k hoch 5
bc gii quyt vn Campuchia, v Trung Quc cho rng Lin X khng p c Vit
Nam, ch c Trung Quc dng n byv bnh thng ho quan h vi Vit Nam mi p
c Vit Nam xo b hoc hn ch n mc thp nht chnh quyn Nng Pnh.
Trong quan h vi ta, Trung Quc lun c hai gii hn: mt {ng l{ Trung Quc mun
khng lm g vi Vit Nam gy nh hng bt li n quan h vi M, phng T}y, ASEAN;
mt {ng l{ Trung Quc cng khng mun t ra qu| cng vi Vit Nam lm cho vn
Campuchia khng th sm gii quyt c, ng thi duy tr quan h cng thng vi Vit
Nam khng ph hp vi li ch Trung Quc lc ny l to hon cnh quc t thun li cho
vic n nh ni b thc hin 4 hin i.
Nghe xong b n bo co v kin ngh ca B Ngoi Giao, BCT cha c kin ngay m bn
ti din bin ca cuc {m ph|n va qua. V v to ting gia anh Thch v T n Tn
chiu 13/6, anh {o Duy Tng ni Cn phi ni li mnh mi c. Cn anh ng S
Nguyn ni: Nu anh khng phn ng mnh th chng ti khng th hiu ni. V vic anh
L c Anh v anh Linh gp Trng c Duy trc khi ta v Trung Quc {m ph|n, anh T
pht biu: Trong cuc hp BCT bn v {m ph|n vi Trung Quc, ti ~ ni 3 ln l khng
c h phi rt thn trng vi trung Quc. ng ny anh li nga b{i trc h bit ht
v kt qu l{ iu ~ xy ra. Trung Quc h ngh theo kiu i Hn ca h v kt qu l h p
mnh. Ngoi giao nh |nh b{i phi gi th, khng phi lc n{o cng lt ht l bi ra. Khng
th a ngc ra cho n bit. Khi anh L c Anh ni c thanh minh s d anh ni gii
ph|p vi i s Trung Quc l v Campuchia nh ta thm d Trung Quc, anh V Vn

Kit ni: Nhng ta thm d tht th qu! Anh V Ch Cng ni: Trung Quc ly li ch dn
tc ca h l chnh, khng phi theo li ch quc t ca x hi ch ngha. H khc ta. D ta c
mun hp tc h cng khng chu }u. Anh L c Th, ngy 12/6, khi nghe bo co ni
dung tr li ca Trung Quc v c|c ngh ca anh Nguyn Vn Linh v{ anh L c Anh, ~
c kin: Vic anh Nguyn Vn Linh v{ anh L c Anh gp i s Trung Quc ~ l{m cho
Trung Quc cng ln. |ng l khng nn gp. (Anh L c Th lc n{y ang m nng, nm
nh). Ngy 12/6, khi dn d anh ng Nghim Ho{nh, i s ta TQ, anh L c Anh li
ni: Anh Linh ni chuyn vi Trng c Duy cng c i ch tht lng qu|. Nhng cng
khng phi v th m n cho l mnh yu (?).
Ti ngh , xt cho cng ni b ta lc n{y ~ c hai c|ch |nh gi| v Trung Quc, cng
nh c hai c|ch |nh gi| v cuc khng hong chnh tr ng u v{ Lin X nn ~ c hai
cch x s khc nhau. T n Tn ni ta c hai ting ni tr|i ngc, khng bit ci no
gi, ci no tht v{ khuyn B Ngoi Giao nn nht tr vi kin ca l~nh o cp cao, nh
th c ngha l{ Trung Quc ~ bit ni b ta ~ c k h m h khng di g b qua khng
li dng ginh li cho h.
Ngy 25/6/1990 TBT Nguy n Vn Linh t Thnh ph H Ch Minh in ra cho B
Chnh Tr ti ~ c bin bn cuc hp BCT 19/6/1990, c mt s kin s pht biu sau.
Anh khng ng thng b|o cho Trung ng v{ c|c cp y v iu ti mt (tc l nhng
iu L c Anh ~ ni vi Trng c Duy ngy 6/6/1990 m ch thng bo rng cuc
hp Vit Trung va qua khng c kt qu l do Trung Quc ph. Ngoi giao cn c cch
gii thch cho d lun theo hng trn. Ngoi giao theo di khi Trung Quc l ra nhng
iu m ta ly tnh bn ni vi h th ph nhn ngay, khng chm.
t {m ph|n th|ng 6/1990 khng kt qu, nhng TQ khng ct cu nh c|c ln trc
m{ thc hin i s! Nh vy, sau khi {m ph|n tht bi ~ c h{ng lot hnh
ng tin hnh song song; hai bn va tip tc ni chuyn vi nhau, va cng kch nhau
trn mt trn d lun.
ginh ch ng trong vic tranh th d lun quc t, ng{y 21/6/1990, di hnh
thc tr li phng vn ca Vit Nam Thng Tn X~, ti ~ nu r nguyn nh}n khin cuc
ni chuyn vi TQ khng tin trin c ch v VN kin quyt tun th nguyn tc khng
can thip vo cng vic ni b CPC, cn tr chnh cho gii php CPC l vic Trung Quc vn
c bm gi bn dit chng Polpot. Song iu khin Trung Quc cay c nht l{ ti ~ vch
Trung Quc khng t|n th{nh Thng c|o chung Tokyo nhng khng mun n phng mt
mnh chng li. H mun Vit Nam v Trung Quc cng c mt lp trng tri vi Thng
c|o chung Tokyo. V vy ngay sau , t Nhn Dn Nht Bo Bc Kinh ng{y 5/7/1990 ~ c
ngay b{i K hoch mt hn | nm hai ch ca H Ni ca Thi Tch Mai, Tn Hoa X,
phn ng ngay v b{i , ni Trn Quang C nh d dn nhn dn th gii vo ci by ca
h bng hng lot s|ch lc mt hn | nhm hai c|i ch. th nht ca H Ni l
thng qua vic ngng bn ti ch che y v vic qu}n i VN vn c mt CPC. th
2 ca H Ni l thnh lp HDTTC trong khun kh Nng Pnh. th 3 l ly cuc i
thoi gia hai chnh quyn thay th nguyn tc 4 bn.
Hi m c nht l Trung Quc ~ thng b|o kh| rng ri vi c|c nc nhng iu
Nguyn Vn Linh v{ L c Anh ni ring vi Trng c Duy v gii ph|p v{ o{n
kt x hi ch ngha nhm gy n tng xu v ta i vi c|c nc quan t}m n vn
CPC, k c Lin X v{ c|c nc bn khc ca ta. Sng 26/6/1990, i s CHLB c khi gp
V Chu u II BNG79 ta cho bit l ngy 22/6 Trung Quc ~ thng b|o cho i s c|c nc

Th trng chung Chu u Bc Kinh ni dung cuc hi {m gia T n Tn v{ ti, v{ a

ra kt lun: Vit Nam l nhng ngi rt xo tr, rt xu xa v rt cng rn. H ch mun
Hunxen c quyn. H khng chu nh}n nhng bt c iu g ng Nguyn C Thch l
ngi xo quyt, rt cng rn v{ cm th Trung Quc cao .
Tuy nhin, theo ch trng kin tr thc y bnh thng ho quan h vi Trung Quc
v li ch chin lc ca ta, trong thi gian ny hng tun ti vn gp trao i kin vi i
s Trung Quc gi cu.
79

B Ngoi Giao

Mt s chn la thiu khn ngoan.

Trong cu c gp ti ngy 25/6/1990 B Ngoi Giao, khng hiu sao Trng c Duy
~ c li to{n vn tr li ca l~nh o Trung Quc gi l~nh o Vit Nam v ni l bn ny
chnh x|c hn (so vi bn m T n Tn ~ chuyn ng{y 12.6) (?), trong on cui v
CPC ~ sa li l: Vn Campuchia ~ ko d{i 11 nm, tr thnh vn quc t trng i
m cng ng quc t, c bit l{ c|c nc ASEAN , rt ch trng. Chng ti cho rng vic
ny cn lm gp. Trc mt l hai bn Trung QucVit Nam nn i n tha thun cng
sm cng tt v mt s mt quan trng trong gii php chnh tr v vn CPC thc y v
tng cng hn tin trnh gii quyt ton din vn CPC. Bc n{y i tt th c li cho vic
suy tnh nhng vn ca bc sau v to iu kin cn thit cho cuc gp cp cao Trung
QucVit Nam, v to s ho gii ni b Campuchia. Thc ra ni dung khng c g khc,
ch l li l c sa li cho bt ging xc xc ngo mn.
Ng{y 2/8/90. tr c khi hp BCT, Tng b th hi Nguyn C Thch c nn nhc li TQ
v gp cp cao v{ ni gii ph|p . V{o cuc hp, Thch ni TQ ~ 3 ln bc b gii php
. Anh V Ch Cng ni thm: ch l o tng, ng}y th.
Trong cu c gp Trng ng{y 5/8/1990, ti ~ nu li nhng im m{ hai bn ~ c
c s nht tr v nhng im tn ti v vn CPC, ng thi ni r lp trng ca VN
v vn vai tr LHQ v v vic lp HDTTC CPC. Ti nhn mnh lp trng nguyn tc
ca VN l cng vic ni b ca CPC ch c th do ngi CPC quyt nh. Trng c Duy
ng l nhng vn ni b CPC phi thuc ch quyn ca CPC, nhng li cho rng nu
khng c s can thip ca bn ngoi th s kh c c gii php ton din. Qua trao i,
i s TQ ~ phi tha nhn l{ c|c nc khc c th b{n nhng phi l{ ngi CPC quyt
nh th mi thc hin c. V quan h hai nc, Trng c bn vit sn: Chng ti cho
rng hin nay tnh hnh quc t chuyn bin rt nhanh, khng ch i chng ta. Mong pha
VN nm vng thi c, sm h quyt tm, c quyt sch loi tr chng ngi, to iu kin
cho vic sm bnh thng ho quan h hai nc, v{ ni thm Trung Quc coi trng quan h
TQVN nhng phi lm tng bc mt.
n cuc gp ngy 13/8/90, theo li dn ca TBT Nguyn Vn Linh trong cuc hp BCT
12/8, sau khi t hoan nghnh tuyn b ca L Bng80 Singapo 12/8 (Trung Quc hy
vng sp ti }y s bnh thng ho quan h vi Vit Nam v s bn bc vi Vit Nam
nhng vn c tranh chp nh qun o Trng Sa), ti ni: L~nh o chng ti rt vui
mng v hai bn c suy ngh gp nhau, chng ti cho rng hai nc chng ta cn c s hp
tc vi nhau trc mt cng nh l}u d{i, v nhng vn c th nh vn Campuchia
cng nh c|c vn rng ln hn m{ hai nc cng c s quan tm ging nhau. Trng
c Duy trnh b{y 7 im lp trng ca TQ v vn CPC, trong c vic lp HDTTC
gm 4 bn CPC do Sihanouk ng u, thnh phn v s lng do cc bn CPC quyt nh,
v{ l{ c ch hp php duy nht. C|c im khc khng c g mi. g}y t|c ng lm gim

sc p ca Trung Quc; ti ~ thng b|o cho TQ cuc ni chuyn gia ta v M ti Nu c

ngy 6/8/1990 v vn CPC (trong cuc gp ny M ch yu thm d, vn ng ta chp
nhn 2 vn kin ca P581 v gii php CPC), VN v M s cn tip tc ni chuyn.
Thng 8/1990, tnh hnh qu c t cng nh vn CPC tip tc din bin phc tp. T
u 1990 m u thi k ho hon gia 3 nc ln, ng thi 3 nc ln bt u dng c
ch 5 nc thng trc Hi ng Bo An (P5) gii quyt vn CPC cng nh vn vng
Vnh. T khi Vit Nam rt ht qun khi CPC v{ c{ng i gn vo gii php th li ch ca CPC
v ca ta cng knh nhau ln. Chngta ng trc tnh hnh 5 nc ln quyt t}m t tha
thun v mt gii php chnh tr v vn CPC. Cn CPC li ang trc mt tnh th tin
ho| lng nan: kh ko di ni chin v kh khn kinh t chnh tr trong nc v trn th
gii, m{ i v{o gii php chnh tr th lo tht bi trong tuyn c. Mt kh|c, th|i ca M c
i khc: ngy 18/7/1990 ngoi trng Janes Baker tuyn b M thi khng cng nhn
CPC Dn Ch (tc chnh quyn 3 ph|i do Sihanouk ng u), ln |n Khme , nhn i
thoi vi VN qua ph|i o{n Nuc. Ngy 6/8/1990, ta vi M tip xc Nu c, M
ch yu thm d th|i ta v vn kin khung ca LHQ v gii php CPC.
80

Li Peng (1929) qu Th{nh , T Xuyn, con nui ca Zhou Enlai t

3 tui khi cha b Quc D}n ng git Hi Nam. Th tng (19881998).

81

Canada, Colombia, Ethiopia, Finland, Malaysia (1.198912.1990)

Ngy 8/8/1990 B Ngoi Giao trnh BCT n v vn CPC theo hng phn r mt
quc t v mt ni b ca gii php. V mt quc t, gp vi bn nn ng phng |n
ca P5, cn mt ni b phi do bn CPC quyt nh, ta tn trng.
Chi u 8/8/1990, ti n gp C vn Phm Vn ng xin kin v n ny. Anh ni:
Tnh hnh hin nay to c hi thun li cho gii php CPC. Cn tn dng c hi mi ny trong
khi ta cn s dng c. Phi d|m chi vi Lin Hip Quc, vi Hi ng Bo An, vi M v
phng T}y. Cn tranh th nhn t M trong tnh hnh mi n v l thuyt th tt nhng
lm sao thc hin c Khng nn t yu cu qu| cao gi vng thnh qu cch mng
(CPC) i v{o tng tuyn c bn gi{nh c 50% l{ l tng
Ngy 12/8/1990, B Chnh tr hp v n CPC ca B Ngoi giao. Sau khi tho lun,
anh Linh kt lun: Vi M, ta tip tc i thoi nh BCT ~ cho kin; vi TQ, trong cuc gp
13/8 (gia ti v{ Trng c Duy), ta nn ni l{ 2 nc XHCN Vit Nam v Trung Quc nn
hp tc gii quyt vn CPC c mt nc CPC hu ngh vi c|c nc lng ging, trc
ht l Vit Nam, Trung Quc, L{o. Ta khng ni VN v{ TQ l{ hai nc x hi ch ngha cn
o{n kt chng quc, bo v ch ngha x~ hi.
Nh ng ri cuc gp Th{nh ~ l{m l~nh o Vit Nam xa ri quan im thc t ny
m ng hn theo Trung Quc, thm ch cn nh p Nng Pnh chp nhn i hi qu| |ng
ca Bc Kinh v vn HDTTC CPC.
Cuc gp cp cao VitTrung ti Thnh 34/9/90
Ng{y 29/8/1990, i s Trng c Duy xin gp Tng B th Nguyn Vn Linh v{ Th
tng Mi chuyn thng ip ca Tng B th Giang Trch Dn82 v Th tng L
Bng mi TBT Nguyn Vn Linh, Th tng Mi v C vn Phm Vn ng sang Thnh
, th ph tnh T Xuyn, Trung Quc ng{y 3/9/90 hi {m b mt v vn
Campuchia v vn bnh thng ho quan h hai nc. Trng ni mp m l{ ng Tiu
Bnh c th gp anh T. Trung Quc cn ly c Bc Kinh ang bn chun b t chc
ASIAD83 ( Vn hi) nn khng gp cp cao Vit Nam th Bc Kinh c v kh gi
c b mt, m gp Th{nh .

 }y qu l mt s chuyn bin t ngt ca pha Trung Quc. Trc }y Trung Quc

ni rng ch sau khi gii quyt xong vn Campuchia mi gp cp cao ta v mi bn vn
bnh thng ho quan h hai nc. Nm ng{y trcngy 24/8/1990Trung Quc cn
bc b vic gp cp cao, nay li mi ta gp cp cao trong mt thi hn rt gp v{ ng cp
cao s ni chuyn v c hai vn CPC v vn bnh thng ho quan h.
Th|i thin ch gp g|p nh vy ca Bc Kinh khng phi l t nhin m c. N c
nhng nguyn nhn su xa v nhn t bc bch:
82

Jiang Zemin (1926), TBT ng CSTQ (19892002), Ch tch nc (19932003), Ch tch Qun y Trung ng

(19892004)
83

XI Asian Games 1990 Beijing (China), do hi ng i hi th thao Chu t chc, 6122 lc s t 37 quc gia tham d

29 b mn.

a) tt c nhng hot ng i ngoi v{ i ni ca Trung Quc trong hn 10 nm qua

khng nh chin lc nht qun ca h l kin quyt thc hin 4 hin i, bin Trung
Quc thnh mt cng quc h{ng u trn th gii, ng thi x|c nh v tr nc ln ca
mnh trc ht ng Nam v{ ch}u Th|i Bnh Dng. V li ch chin lc , Trung
Quc kin tr tranh th M, Nht, phng T}y, ng thi bnh thng ho quan h vi Lin
X. Nhng sau hn 10 nm ci cch v m ca, tnh hnh chnh tr, x hi v kinh t ca
Trung Quc rt kh khn. Sau s kin Thin An Mn, mc tiu chin lc ang b e da
nghim trng. V i ngoi, b M, Nht v{ phng T}y thi h{nh cm vn. Trong khi , qu|
trnh ci thin quan h MX tin trin rt nhanh v rt su. XM hp tc cht ch gii
quyt cc vn th gii v khu vc khng k n vai tr ca Trung Quc. Ngay trong vn
Campuchia, vai tr Trung Quc cng b ln t (XM tip xc trao i cht ch v vn
CPC; cuc gp SihanoukHunxen Tokyo l do s dn xp ca M, Nht v Thi, ngoi
mun ca Trung Quc). Phng T}y tip tc i Trung Quc thc hin dn ch v gii
quyt vn CPC trn c s kim ch Khme .
b) chuyn i ng Nam ca L Bng (613/8/1990) nm trong yu cu chin lc
ca Trung Quc tranh th hon cnh quc t ho{ bnh thc hin 4 hin i, din ra
trong bi cnh lin minh m Trung Quc xy dng ng Nam trong 10 nm qua
chng Vit Nam ang tan v sau khi Vit Nam rt qun khi CPC v sau khi M ~ iu
chnh chnh sch. Cuc i thm ca L ~ bc l nhng im ng v bt ng gia Trung
Quc v{ c|c nc ASEAN. C|c nc ASEAN vn rt lo ngi b{nh trng ca Trung
Quc. Trung Quc buc phi cam kt ni b c|c nc trong khu vc khng ng h c|c ng
cng sn v vn Hoa kiu, tuyn b sn s{ng thng lng v hp tc v vn Trng
Sa. Tip tc i u vi Vit Nam khng cn ph hp vi chnh s|ch ng Nam ca Trung
Quc lc ny na.
c) sau khi Vit Nam ~ ho{n tt vic rt qun khi CPC, c|c nc phng T}y, M, Nht,
ASEAN i v{o ci thin quan h vi ta theo hng khng c li cho tnh ton ca Trung
Quc ng Nam . Trc tnh hnh , Trung Quc khng mun chm chn.
d) v thi im: trong cuc hp ngy 27 v 28/8/1990 ti Nu c, 5 nc thng trc
Hi ng Bo An ~ tho thun vn kin khung v gii php ton b cho vn Campuchia
(gm 5 vn : lc lng v trang CPC, tng tuyn c di s bo tr ca LHQ, nhn quyn
v bo m quc t i vi th ch tng lai ca Campuchia). Vn kin v nhn quyn
khng cp trc tip n vn dit chng, ch ni CPC s khng tr li chnh sch v
h{nh ng trong qu kh. Cn Trung Quc buc phi nh}n nhng khng cn i lp chnh
ph lin hip 4 bn ngang nhau, phi chp nhn vai tr ln ca Lin Hip Quc. Nm nc

thng trc HBA/LHQ tha thun lch gii quyt vn CPC: trong tun t 3/9 n 9/9
hp cc bn CPC Giacc ta lp HDTTC trc phin hp i hi ng LHQ, tip
hp m rng vi c|c nc trong khu vc (c TQ), n khong th|ng 10 11 nm 1990 hp
y ban Phi hp Hi ngh Pari v CPC son tho Hip nh trn c s vn kin khung do
5 nc vch ra; cc ngoi trng k Hip nh; 15 nc trong Hi ng Bo An thng qua,
Trung Quc t cuc gp cp cao TrungVit trong ci khung thi gian ny. Tuy nhin Bc
Kinh du khng cho ta bit g v nhng tha thun gia h v{ c|c nc ln trong HBA,
mt kh|c cng gi kn vic hn gp ta Th{nh v khng mun l{m cho phng T}y v{
ASEAN lo ngi kh nng o{n kt v hp tc gia Trung Quc v Vit Nam.
Ngy 30/8/1990, B Chnh Tr hp bn v vic gp l~nh o Trung Quc. Anh Linh nu
kin s bn hp tc vi Trung Quc bo v ch ngha x~ hi chng quc, v hp tc
gia Nng Pnh v{ Khme gii quyt vn Campuchia, mc d trc B Ngoi
giao ~ trnh b{y n nu r l rt t c kh nng thc hin phng |n n{y v phng
hng chin lc ca TQ vn l tranh th phng T}y phc v 4 hin i. Anh L c
Anh b sung anh Linh: Phi ni v ho hp dn tc thc s Campuchia. Nu khng c
Polpot th vn tip tc chin tranh. Anh V Ch Cng khng ng , ni: Trung Quc s khng
nghe ta v hp tc bo v ch ngha x~ hi. Trung Quc mun tranh th phng T}y. Anh
Thch cnh gic: Vn c 3 kh nng v quan h gia ta v Trung Quc, khng phi ch l kh
nng tt c. D kin Trung Quc s nu cng thc HDTTC 6+2+2+2 nhn r l c 4 bn
Campuchia. (trong Khme l 1 bn), xo vn dit chng S thc ny cho thy
Trung Quc cn i cao hn th!
Ng{y 2/9/90, ba ng ch l~nh o cp cao ca ta n Th{nh ng hn. Thp tng c
Hng H{ ch|nh vn phng Trung ng, Ho{ng Bch Sn trng ban i ngoi, v{ inh Nho
Lim th trng ngoi giao. |ng ch trong o{n khng c b trng ngoi giao Nguyn
C Thch.
Sau 2 ngy ni chuy n (34/9/90), kt qu c ghi li trong mt vn bn gi l{ Bin
bn tm tt gm 8 im. Khi nghin cu bin bn 8 im , chng ti nhn thy c ti 7
im ni v vn Campuchia, ch c 1 im ni v ci thin quan h gia hai nc m
thc cht ch l nhc li lp trng c ca Trung Quc gn vic gii quyt vn
Campuchia vi bnh thng ho quan h gia Vit Nam v Trung Quc. Trong 7 im v
Campuchia, 2 im l nhng im c tnh cht chung v mt quc t m 2 bn khng cn
tranh ci (gii php chnh tr ton din cho vn CPC; rt ht qun Vit Nam Campuchia
c kim chng), cn 5 im th ho{n to{n l{ |p ng yu cu ca Trung Quc. Khng c
im no theo yu cu ca ta c. Trong bn tha thun, vn ni cm nht l{ im 5 v
vic thnh lp Hi ng Dn Tc Ti Cao CPC. L~nh o ta ~ tha thun d dng, khng do
d (?), cng thc 6+2+2+2+1 (pha Nng Pnh 6 ngi, pha 3 ph|i 7 ngi: 2 ca Kh
me , 2 ca phi Son San, 2 ca phi Sihanouk v bn thn Sihanouk) m T n Tn va
a ra H Ni v b ti bc. Cng thc ny bt li cho Nng Pnh, khc vi cng thc
6+6 hay 6+2+2+2, tc l hai bn c s ngi ngang nhau, m Sihanouk v Hunxen ~
tha thun Tokyo.
V sng kin gii ph|p cho vn Campuchia m{ l~nh o ta a ra, tng nh
pha Trung Quc s nhit tnh hoan nghnh, song L Bng ~ b|c i: C|c ng ch ni cn
thc hin 2 ng cng sn hp tc vi nhau ph|t huy hn na. Ti ng mt phn v
khng ng mt phn. Bn bn Campuchia xt v lc lng qun s v chnh quyn, mnh
nht l{ hai ng cng sn, c vai tr nhiu hn. Nhng phn ti khng ng l Campuchia

khng ch c hai ng cng sn m cn c cc th lc khc l lc lng ca Sihanouk v lc

lng ca Son San. Lc lng ca h khng ln lm nhng h c quc t ng h. Bi xch
h th c lp Hi ng Dn Tc Ti Cao, khng th o{n kt Campuchia. Cn phi cho hai
bn kia pht huy tc dng Campuchia. V Giang Trch D}n cng ni thm: Cc nc
phng T}y rt ch ti quan h ca chng ta. C|c ng ch n }y, cho n nay c|c nc
khng ai bit, cng khng cho c|c bn Campuchia bit. Chng ti cnh gic vn ny. H
cho rng Vit Nam x hi ch ngha, Trung Quc x hi ch ngha u do ng cng sn lnh
o, hp vi nhau b{n c|i g }y? V vy chng ti gi kn chuyn ny. Tnh hnh quc t hin
nay nu hai ng cng sn bt tay nhau l{ s|ch lc khng li cho chng ta.
Thnh l thnh cng hay l tht bi ca ta?
Ngay sau khi Th{nh v, ng{y 5/9/1990 anh Linh v{ anh Mi, c thm anh Thch
v{ anh L c Anh ~ bay sang Nng Pnh thng b|o li ni dung cuc gp cp cao Vit
Trung vi BCT Campuchia. thm sc thuyt phc Nng Pnh nhn Tha thun Thnh
, anh Linh ni vi l~nh o Campuchia: Phi thy gia Trung Quc v{ quc cng c
mu thun trong vn Campuchia. Ta phi c s|ch lc li dng mu thun n{y. ng u
tranh vi Trung Quc n mc x y h bt tay cht ch vi quc . Lp lun n{y c L
c Anh m rng thm: M v{ phng T}y mun c hi n{y xo cng sn. N ang xo|
ng u. N tuyn b l xo cng sn trn ton th gii. R rng n l k th trc tip v
nguy him. Ta phi tm ng minh. ng minh ny l Trung Quc.
Nh ng c}u tr li ca Heng Somrin thay mt cho l~nh o CPC, vn l: Phi gi nguyn
tc khng can thip vo cng vic ni b ca chng ta. Nhng vn ni b lin quan n ch
quyn CPC phi do cc bn CPC gii quyt. V gii ph|p , Nng Pnh nhn nh ca
Trung Quc khng mun 2 phi cng sn Campuchia hp tc vi nhau gy phc tp cho
quan h ca h vi Sihanouk v vi phng T}y. V vy chng ti thy rng kh c th thc
hin gii ph|p v gii ph|p tri vi li ch ca TQ. Mc d ban l~nh o Campuchia ~
x|c nh r th|i nh vy, song L c Anh vn c c thuyt phc bn: Ta ni gii php
nhng l{ gii php hng, va xanh va . Trc mt khng l{m c nhng phi kin
tr. Ta lm bng nhiu con ng, lm bng thc t. C|c ng ch cn tm nhiu con ng
tip xc vi Khme . Vn tranh th Khme l vn s|ch lc mang tnh chin
lc Nn kin tr tm c|ch lin minh vi Trung Quc ko Khme tr v Ta ng ni
vi Trung Quc l lm gii ph|p , nhng ta thc hin gii ph|p . C c xanh, nhng
thc t l hp tc 2 lc lng cng sn. Nguyn Vn Linh bi thm: Xin c|c ng ch ch
li dng mu thun, ng b l thi c, TQ mun i vi M, nhng M p TQ nn TQ cng
mun c quan h tt vi Lo, Vit Nam v Campuchia. Nu ta c s|ch lc tt th ta c gii
ph|p .
Theo bo co c a i s Ng in, th|i ca bn CPC i vi ta t sau Th{nh i
khc. V cng khai, bn c trnh t ra b l thuc vo Vit Nam. Trn c s tnh ton v li
ch ca mnh, bn t quyt nh ly i s|ch, khng trao i trc vi ta, hoc quyt nh
khc vi s gi ca ta trn nhiu vic.
Nhn li, trong cuc gp Th{nh , ta ~ b mc lm vi Trung
Quc t nht trn 3 im:
Trung Quc ni cuc gp Th{nh s {m ph|n c vn CPC v vn bnh thng
ho quan h, nhng thc t ch bn vn Campuchia, cn vn bnh thng ho quan h
hai nc Trung Quc vn nhc li lp trng c l{ c gii quyt vn Campuchia th mi
ni n chuyn bnh thng ho quan h hai nc;

 Trung Quc ni mp m l{ ng Tiu Bnh c th gp C vn Phm Vn ng, nhng

ch l{ c|i mi ko anh ng tham gia gp g cp cao.
Trung Quc ni gi b mt vic gp cp cao hai nc, nhng ngay sau cuc gp hu nh
tt c c|c nc ~ c pha Trung Quc trc tip hay gin tip thng bo ni dung chi tit
bn Tho thun Th{nh theo hng bt li cho ta.
Ng{y 7/9/90 BCT ~ hp tho lun v kt qu cuc gp cp cao VitTrung v cuc gp
cp cao VitCPC sau , v{ quyt nh ngay hm sau Mi gp i s TQ thng bo li
lp trng ca Nh{ Nc CPC; ng thi thng bo vi Lin X, L{o nh ~ thng b|o vi
CPC. Nu c ai hi v cng thc 6+2+2+2+1, ni khng bit.
Bo Bangkok Post ngy 19/9/90 trong bi ca Chuchart Kangwaan ~ cng khai ho| bn
Tha thun Th{nh , vit r Vit Nam ~ ng vi Trung Quc v thnh phn HDTTC
ca Campuchia gm 6 ngi ca Nh{ nc Campuchia, 2 ca Khme , 2 ca phi Son
San, 2 ca phi Sihanouk. Thnh vin th 13 l Hong thn Sihanouk gi chc ch tch Hi
ng. Cn L Bng trong khi tr li phng vn ca Paisai Sricharatchang, phng vin t
Bangkok Post ti Bc Kinh, ng{y 24/10/1990, ~ x|c nhn c mt cuc gp b mt gia lnh
o Trung Quc v Vit Nam hi u thng 9 v cho bit kt qu cuc gp ~ c phn
nh qua cuc hp gia cc bn Campuchia ngy 10/9/90 ti Jakarta. Trong khi ni khng
bit chc pha Vit Nam ~ c gng thuyt phc Nng Pnh n }u, L nhn nh l H Ni
chc cha l{m mc. iu c th thy c qua vic Nng Pnh ~ c mt thi
thiu hp t|c (uncooperative).
S d ta d dng b mc la Th{nh l{ v chnh ta ~ t la ta. Ta ~ t to o tng
l Trung Quc s ging cao ngn c Ch ngha x~ hi, thay th Lin X lm ch da vng
chc cho cch mng Vit Nam v ch ngha x hi th gii, chng li him ha din bin
ho{ bnh ca ch ngha quc do M ng u. T tng ~ dn n sai lm Thnh
cng nh sai lm gii ph|p , v.v
Sau Th{nh , trong B Chnh tr ~ c nhiu kin bn ci v chuyn i n{y. Song mi
n trc i hi VII, khi BCT hp (1517/5/1991) tho lun bn d tho B|o c|o v tnh
hnh th gii v v vic thc hin ng li i ngoi ca i hi VI v{ phng hng ti,
cuc gp cp cao Vit Nam Trung Quc Th{nh mi li c cp ti khi d tho
bo co ca B Ngoi giao c c}u c mt s vic l{m khng ng vi cc Ngh quyt ca B
Chnh tr v vn Campuchia. Cuc hp ny c mt y tng b th Nguyn Vn Linh,
c vn Phm Vn ng, V Ch Cng, cc y vin BCT Mi, V Ch Cng, V Vn Kit,
Nguyn C Thch, L c Anh, Mai Ch Th, Nguyn c T}m, {o Duy Tng, ng S
Nguyn, o{n Khu, Nguyn Thanh Bnh.
Anh T ni: C thi gi v{ c c hi em ra kim im nhng vic va qua nhn nh
s}u hn th tt thi. Sau chuyn i Th{nh , ti vn n hn v th|i ca mnh. Ni l t
kim im th }y l{ t kim im. Ti n hn hai ch. Lc Th{nh , khi b{n n vn
Campuchia, ngi ni trc l{ anh Linh. Anh Linh ni n phng |n ho{ gii dn tc
Campuchia. Sau L Bng trnh b{y phng |n 6+2+2+2+1 m{ T n Tn khi {m ph|n
vi anh C H Ni ~ p ta nhn song ta b|c. Anh Linh ~ ng (ni khng c vn ). Lc
c l do thy th|i ca ti, Giang mi ti ni. Ti ni ti khng ngh phng |n 13 n{y l
hay, ti ni l khng cng bng Ti }n hn l l ra sau o{n ta nn hi li sau ba tic
bui ti. Nhng ti khng ngh ra, ch phn vn. Sng sm hm sau, my anh em bn Ban i
Ngoi v anh Hng H ni nh vi ti l ct sao tranh th c nguyn tc consensus, cn
con s khng quan trng. Ti nghe hi yn t}m, nhng vn ngh c hi vn hn. Sau ,

Trung Quc a k bn Tho thun c ni n con s 13 Ti ph}n v}n mun c bit ni

dung trc khi ta h bt k. Nu nh o{n ta trao i vi nhau sau phin hp u, sau khi L
Bng a ra cng thc 6+2+2+2+1 th c th ta c cch bn thm vi h. Hai l{ trc khi k
vn bn do chuyn vin hai bn tha thun, c|c ng ch l~nh o cn xem li v bn bc xem
c th thm bt g trc khi k. Ngh li, khi h mi tng b th, ch tch Hi ng b trng
ta sang gp tng b th v{ ch tch Quc v vin, h li mi thm ti. Ti kh bt ng, khng
chun b k. Anh Mi cho l h mi rt trang trng c hi ln nn i. Nhng i ri k mt
vn bn m{ ta khng lng trc hu qu v phn ng ca bn CPC, rt gay gt. Ti hiu l
bn kh bt bnh, thm ch l ut nhau. Cho l{ ta l{m sau lng, c hi cho ngi ta.
Anh Linh: Anh T nh li xem. Khng phi ti ng , ti ch ni ta nghin cu xem xt v
cui cng t vn thng bo li Campuchia B}y gi ti vn ngh th l{ ng. Ti khng
thy n hn v vic mnh chp nhn phng |n 13 Vn Campuchia dnh n Trung Quc
v M. Phi tnh n chin lc v{ s|ch lc. Phi tip tc lm vic vi Campuchia v chin
lc, phi c nhiu bin php lm cho bn thy }m mu ca quc M chng ph ch ngha
x hi Chu , c Cuba. N ~ ph| Trung Quc qua v Thin An Mn ri, nay chyn sang
ph| ta Trung Quc mun thng qua Khme nm Campuchia. Song d b{nh trng th
no th Trung Quc vn l mt nc x hi ch ngha.
Anh Th ch: V chuyn Th{nh , Trung Quc ~ a c bng ghi }m cuc ni chuyn
vi l~nh o ta Th{nh cho Nng Pnh, Hunxen ni l trong bin bn vit l hai bn
ng thng b|o cho Campuchia phng |n 6+2+2+2+1, nhng bng ghi }m li ghi r l anh
Linh ni Khng c vn g. Ti xin trnh b{y cc anh hiu nguyn do con s 13 l t
}u? Ti Tokyo thng 6/1990, Sihanouk v Hunxen ~ tha thun thnh phn SNC gm 2
bn ngang nhau = 6+6. T n Tn sang H{ Ni, p ta nhn cng thc 6+2+2+2+1 khng
c. n cuc gp Th{nh , Trung Quc li a ra. Khi ta sang Nng Pnh thuyt phc
bn nhn con s 13 vi nguyn tc lm vic theo consensus trong SNC, anh Hunxen ni
ring vi ti: chng ti thng m phi nhn s ngi t hn bn kia (bn ta 6, bn kia 7) th
mang ting l Campuchia b Vit Nam v Trung Quc p. Nh vy d l{ consensus cng
khng th thuyt phc nh}n d}n Campuchia c. Ch c th nhn 12 hoc 14 thnh vin
trong Hi ng Dn tc Ti cao. Phi ni l Nng Pnh thc mc nhiu vi ta. Lin X, Anh,
Php, M u cho ta bit l Trung Quc ~ thng b|o cho h y v Tho thun Th{nh ,
v ni h l{ l~nh o Vit Nam khng |ng tin cy, Trung Quc ~ s dng Th{nh ph
quan h ca ta vi c|c nc v chia r ni b ta.
Hm sau, BCT h p tip, anh Mi ni: Ta tn thnh Sihanouk lm ch tch Hi ng Dn
tc Ti cao, Hunxen lm ph ch tch, ly nht tr trong Hi ng Dn tc Ti cao lm
nguyn tc. y khng phi l mt nh}n nhng Nu c anh Thch i Th{nh th tt
hn
Anh T : Vn ch yu khng phi l{ th|i ca ta Th{nh nh anh Mi ni, m l
kt qu v{ t|c ng n bn Campuchia |nh gi| ta nh th no? Th{nh iu ta lm c
th chng minh c, nhng Campuchia cho l{ ta gii quyt trn lng h. V vy m ti n
hn. Ti n hn v sau ny s li hu qu.
Anh M i: Vi tinh thn mt ngi cng sn, ti cho l ta khng sai. Bn Campuchia
ngh g ta l{ quyn ca h. Vi tinh thn mt ngi cng sn, ta khng bao gi vi phm ch
quyn ca Campuchia.

Anh Th ch: Hp B Chnh tr kim im, ti xin c ni thng. C phi khi i Th{nh
, anh Mi c ni vi ti l hai ng anh nhn hi sm. Anh Linh nhn cng thc 13 v
anh T consensus (nguyn tc nht tr).
Anh V V n Kit: Trong th}m t}m ti, ti khng ng c anh T trong o{n i Th{nh
. Nu c gp ng th anh T i l{ ng. Ti ni thng l ti xt xa khi bit anh T i cng
anh Linh v{ anh Mi ch gp Giang v{ L, khng c ng. Mnh b n la nhiu ci qu.
Ti ngh Trung Quc chuyn l cm by.
V n l{ ngi im m, song anh T c lc ~ phi pht biu: Mnh h, mnh di ri m
cng cn ni s nghip cch mng l trn ht, cn c hay khng th khng sao. Cng lm l
ni c|i l , nhng ti khng ngh nh vy l{ thng s|ch. Ti khng ngh ngi l~nh o
nn l{m nh vy.
Th a thun Vit NamTrung Quc Th{nh ng nh anh T lo ngi ~ li mt n
tng khng d qun i vi Nng Pnh. Trong phin hp Quc hi Campuchia ngy
28/2/1991, Hunxen pht biu: Nh c|c i biu ~ bit, vn Hi ng Dn tc Ti cao
ny rt phc tp chng ta phi u tranh khc phc v lm tht bi }m mu ca k th
nhng bn ng h chng khng t }u. Mc d Hi ng ~ c thnh lp trn c s 2 bn
bnh ng nhng ngi ta vn mun bin n thnh 4 bn theo cng thc 6+2+2+2+1, v vn
ch tch lm cho Hi ng khng hot ng c.
Ti cn nh khi tip ti Nng Pnh, ngy 28/9/1990, Hun xen ~ c nhng kh
mnh khi ni v tho thun Th{nh : Khi gp Sok An Bng Cc hm 17/9, TQ da v{ i
SNC phi cng nhn cng thc m{ VN v{ TQ ~ tha thun. Nhng Nng Pnh c lp. Sok An
~ ni rt ng khi tr li TQ l ny l ca VN khng phi ca Nng Pnh.
Cu c hi {m Th{nh th|ng 9/1990 ho{n to{n khng phi l mt thnh tu i ngoi
ca ta, tri li l{ mt sai lm ht sc |ng tic v i ngoi. V qu nn nng ci thin
quan h vi Trung Quc, o{n ta ~ h{nh ng mt cch v nguyn tc, tng rng tho
thun nh th s c lng Bc Kinh nhng tr|i li tha thun Th{nh ~ l{m chm vic
gii quyt vn Campuchia v{ do chm vic bnh thng ho quan h vi Trung Quc,
uy tn quc t ca ta b hoen .
Vi c ta ngh hp tc vi Trung Quc bo v ch ngha x~ hi chng quc M, thc
hin gii php Campuchia l khng ph hp vi Ngh Quyt 13 ca B Chnh Tr m
cn g}y kh khn cho ta trong vic a dng ha quan h vi c|c i tng kh|c nh M,
phng T}y, ASEAN v{ t|c ng khng thun li n quan h gia ta v{ ng minh, nht l
quan h vi Lin X v Campuchia. Trung Quc mt mt bc b nhng ngh ca ta,
nhng mt khc li dng ngay nhng ngh bi xu ta vi c|c nc khc nhm tip
tc c lp ta, gy sc p vi ta v Campuchia.
Cng v i vic ta thc p Nng Pnh i v{o gii ph|p , vic ta tha thun vi Trung
Quc v cng thc HDTTC ti Th{nh l{ khng ph hp vi nguyn tc nht qun ca
ng ta l khng can thip v khng quyt nh cc vn ni b ca Campuchia, l{m tng
mi nghi ng vn c ca bn Campuchia i vi ta, i ngc li ch trng tng cng v
cng c mi quan h ca ta vi Campuchia v Lo.
Ai l ngi ng l ra phi nh dai?
Sau cu c gp cp cao Th{nh , yu s|ch chnh ca Trung Quc i vi ta trong vn
Campuchia tp trung ch yu vo vic i ta thc hin tha thun Th{nh , t|c ng
vi Nng Pnh theo hng: nhn bu Sihanouk lm ch tch Hi ng Dn tc Ti cao

(Supreme National Council) gm 13 thnh vin ca 4 bn Campuchia; chp nhn vn kin

ca 5 nc thng trc Hi ng Bo An v vn Campuchia.
6 gi s|ng ng{y 9/9/1990, i s Trung Quc n Ban i Ngoi (ch khng n B
Ngoi giao) gp Hng H{ trao thng ip bo cc bn CPC s hp ngy 10/9 ti Giaccta
bn vic lp HDTTC v{ nhn mnh yu cu pha Vit Nam t|c ng theo hng ~ tho
thun ti Th{nh . Ngay sau BCT ~ hp trao i v thng ip v{ quyt nh c ti
i Giaccta. Trong cuc hp n{y BCT ~ quyt nh t nay cc tip xc i ngoi v mt
Nh{ Nc u phi qua B Ngoi Giao v phi b|o c|o trc vi anh Thch v B Trng
Quc Phng L c Anh (?) v cch lm ca i s Trung Quc pht l B Ngoi Giao mt
cch qu l liu.
Tr a ng{y 9/9/1990 ti cng anh Hunh Anh Dng |p m|y bay qua ng Bangkok
sang th Innxia theo di cuc hp ca cc bn Campuchia bn v vic thnh lp
HDTTC. Khng c cm nang n{o km theo ch th c, ch c li dn ngn gn ca Tng
b th Nguyn Vn Linh l{ c lp c HDTTC. Chiu ti 10/9/1990, va ch}n t chn
ro t sn bay v n s qun ta Giaccta, ti ~ nhn c mt c in thoi t s
qun Trung Quc gi ti. Trng Thanh gi in thoi n ni li cho t bit ti trc khi
ri Giaccta v cm n ti ~ t|c ng tch cc khin cho cuc hp cc bn Campuchia ti
nay t c mt s kt qu (?). Ti tr li l ti khng dm nhn s biu dng , nu
nh cuc hp c kt qu tt th l{ do thin ch ca Nh{ Nc Campuchia.
Ch l lc ti xung sn bay Giacc ta cng l{ lc cuc hp gia cc bn CPC va b
mc sau khi ~ tho thun lp HDTTC gm 12 thnh vin, chc ch tch cn trng v
tun ti s hp phin u Bangkok gii quyt nt vn ch tch HDTTC. Bn Tuyn
b chung ca cuc hp c ghi C|c bn CPC chp nhn ton b vn kin khung ca P5 lm
c s gii quyt cuc xung t CPC. Ti ngh bng B Chnh Tr bo ti sang Giaccta
c th l mt t|c ng s|ch lc t ra vi Trung Quc l{ ta ang tch cc thc hin tha
thun Th{nh . Cn Trng Thanh gi in cm n ti thc ra cng l{ mt s v v ca
Trung Quc khuyn khch ti tip tc c gng thc hin tha thun Th{nh . Nhng s
khuyn khch li c tc dng tr|i ngc li, lm thc tnh c|i con ngi bng bnh
trong ti. T u, ti v s anh em chuyn nghin cu vn Campuchia v quan h vi
Trung Quc trong B Ngoi giao ~ rt khng thng vi Tha thun Th{nh v nhiu l,
nay ti cng thy mnh khng th h{nh ng tri vi iu mnh cho l l phi.
Ngy 13/9/1990 ti l i c trong nc ch th i thng t Jakarta sang Bangkok
theo di phin hp u tin ca SNC . S|ng 14/9/1990 B th thng trc B Ngoi
Giao Thi Kasem mi ti ti B Ngoi Giao Thi Lan ni chuyn. Ch cu chuyn vn l
vn Campuchia, Kasem hi d ti v tho thun gia Vit Nam v Trung Quc v c ch
SNC. Ti tr li ch l nhng tin n khng cn c, khng nn tin. Tra hm , Sok An,
th trng ngoi giao Campuchia, tm n gp ti. Anh hi kin ti v cuc hp SNC
Bangkok sp ti, th|i ta nn nh th no nu i phng i a Sihanouk l{m ch tch
SNC v l thnh vin th 13 ca SNC? Ti gi cn gi vng nguyn tc hai bn ngang
nhau. t thin ch, mt ln na, ta c th nhn cho i phng thm 1 ngi nhng bn
ta cng phi thm 1 ngi (mi bn 7 ngi). Khng 12 th 14 ch khng nhn 13. Sau
ti li c anh Sok An cho bit l Kraisak, con trai Th tng Chatichai v l thnh vin
trong nhm c vn ca th tng Th|i, ~ bo anh rng ng ta c B Ngoi Giao Thi
thng bo l Vit Nam cng ng h vic lp SNC vi 13 thnh vin do Sihanouk ng u.
Ti ni vi Sok An y l{ iu ba t v ti s gp Kraisak ni li. Chiu hm khi gp

Kraisak, ti ~ ni kh| thng rng: Khng th coi ng Sihanouk l ng ch Campuchia, l

vua ng trn tt c. Vn thnh phn cng nh chc ch tch Hi ng Dn tc Ti cao
phi do ngi Campuchia quyt nh. Vit Nam v Trung Quc khng c quyn b phiu v
vn . Sau Kraisak ~ k li cho c Kasem. Kt qu l cuc hp Hi ng Dn tc Ti
cao Campuchia (SNC) phin u tin ngy 17/9/1990 ti Bangkok ~ tan v v Hunxen
khng chp nhn cng thc 6+2+2+2+1, c tuyt bu Sihanouk lm ch tch vi t c|ch l{
thnh vin th 13 ca HDTTC. Hn TQ ~ g|n tr|ch nhim, hoc t nht cng l{ mt phn
trch nhim v tht bi cho ti.
H tun thng 9/1990, Trung Quc n Ph th tng V Nguyn Gi|p thm Trung
Quc v d l khai mc Vn Hi (ASIAD) 11 vi t c|ch l{ kh|ch mi c bit ca Chnh
ph Trung Quc (tuy nhin b|o ch TQ vn a tin vic TQ mi V Nguyn Gip l theo yu
cu ca ta, d rng ngy 1/9/1990 khi tip o{n cp cao ta Th{nh chnh GiangTrch
D}n ~ ni s mi anh Gip d khai mc ASIAD nh mt c ch thin ch ca h). Ngy
24/9/1990 khi tip i tng V Nguyn Gip, Th tng L Bng c ni: Sau cuc gp
cp cao Th{nh , cuc hp Jakarta kt qu tt, ~ ra c tuyn b lp HDTTC 13 ngi.
Song n khi hp HDTTC Bangkok th khng tt. Xin ni thng thn vi ng ch l chng
ti thy Th trng Trn Quang C c t|c dng xu trong vic ny. Khi Kasem hi c thc s
gia Vit Nam v Trung Quc ~ i n tho thun lp SNC gm 13 ngi hay khng? Trn
Quang C ~ |p rng hon ton khng c vic , ho{n to{n l{ nhng iu di tr. Chng
ti khng hiu ti sao Th trng Trn Quang C li ni nhngli nh vy, hon ton truyn
t thng tin khng ng }u. Anh Gi|p |p: Khi v ti s hi li v pht biu ca ng ch
C. Nu c nh vy th y khng phi l kin ca Trung ng chng ti. Ti khng bit
vic ny v ti khng ph trch cng tc ngoi giao.
Ti n }y ti thy cng nn ghi li mt chuyn c th gip cho chng ta hiu thm c
im ca ngi Trung Quc: sau khi n Bc Kinh, i tng V Nguyn Gi|p c ngh
gp mt s tng lnh cao cp trong qu}n i Trung Quc nh Dng c Ch (Dng l
tng ch huy cuc chin tranh |nh Vit Nam nm 1979). Nhng Dng ni mt cch bc
tc: i no ti li gp ng ta. M ca cc cn b chin s ta cn cha xanh c! Ng{y
1/10/90 Dng cng mt s tng lnh kh|c cn gi in thoi thm hi ng vin s quan
binh lnh Vn Nam, Qung T}y. Nh{ vn qu}n i L Tn Bo, tc gi cun Vng hoa di
ch}n ni cao vit v cuc tn cng vo Vit Nam th|ng 2 nm 1979, ph|t biu: Xem tin L
Bng tip V Nguyn Gip m trong lng ti cm thy bt rt. Gi }y chng ta phi xem
xt li xem c nn gy ra cuc chin tranh khng? Chng nhng phn ln s quan binh
lnh di n v khng thng m ngayc mt s tng lnh cao cp cng khng thng ni.
T liu trn }y ti ly b{i V Nguyn Gi|p thm Bc Kinh gy chn ng ca Quan
Nghip Th{nh ng trn b|o Tranh Minh xut bn Hng Kng thng 11/1990. T
n nay, ti vn ph}n v}n m~i l{ ngi Vit Nam v{ ngi Trung Quc |ng l ra ai l{ ngi
phi nh dai hn v s kin th|ng 2 nm 1979?
Mn n Thnh .
T sau cuc gp Th{nh , yu s|ch chnh ca Trung Quc i vi ta v vn CPC ch
yu l{ i ta thc hin tha thun Th{nh , c th l{ t|c ng vi Nng Pnh nhn SNC c
13 thnh vin v do Sihanouk lm ch tch, chp nhn vn kin ca P5. Trung Quc thy
rng vic thc hin tha thun Th{nh gp tr ngi chnh t B Ngoi Giao Vit Nam nn
ch trng chia r ni b ta cng trng trn hn. i s mi ca Malaysia ngy 3/10/90
n cho x giao, ni vi ti l Bc Kinh ngi ta a tin l{ c s khc nhau gia B Ngoi

Giao v{ L~nh o ng v ch trng i ngoi cho nn trong chuyn i Th{nh gp cp

cao Trung Quc khng c ng Nguyn C Thch. Sau Th{nh , trong khi ta ni rng phm
vi hot ng ca s qun Trung Quc Vit Nam th pha Trung Quc li t ra lnh nht vi
B Ngoi Giao, cng kch l~nh o B Ngoi Giao Vit Nam; hn ch hot ng ca i s ta
Bc Kinh, khng sp xp i s ta tham d cc cuc L Bng tip anh V Nguyn Gip, anh
V Oanh; c cn b cp thp tip v lm vic vi i s ta. Trung Quc mt mt khng nh
l vn Campuchia cha gii quyt th quan h Trung Vit ch c bc i nh, mt khc
thm d v{ tch cc t|c ng n vn nhn s v{ phng hng chun b i hi VII ca
ng Cng Sn Vit Nam s hp vo gia nm 1991. T thng 3/91, ti k hp th 4 Quc
hi Trung Quc kho 7, L Bng tuyn b quan h TrungVit ~ tan bng v{ c mt s
iu chnh mm do hn trong vn Campuchia. V vn HDTTC ca Campuchia,
Trung Quc khng c bm gi con s 13, tm gc vn ch tch, ph ch tch, a ra cng
thc Sihanouk ch tr cc cuc hp SNC. T ch ch c quan h vi 3 phi, sau cuc gp SNC
Pattaya (Thi Lan), Trung Quc chuyn sang quan h trc tip vi Nh{ Nc Campuchia,
mi Hunxen thm Bc Kinh trong 3 ngy (2224/7/91). Nhng tha thun cp cao
Th{nh ~ tr th{nh v ngha,
Chi u ch nht 18/11/90 hp BCT v vn CPC. T sau khi 5 nc thng trc HBA
tha hip v vn kin khung (28/8/1990), cuc u tranh v vn CPC i v{o giai on
cui, gay gt v quyt nh. Thay mt BNG, ti trnh b{y |n BCT cho kin v nguyn
tc u tranh v vn kin khung ca P5 v v vn Hi ng Dn tc Ti cao CPC. Khi ti
trnh by xong, anh Thch ngh BCT khng nh 2 im: 1) vn HDTTC l vn ni
b ca CPC, ta khng p bn c; phi tn trng ch quyn ca bn, 2)v vn kin khung,
ta phi bc nhng im vi phm Hin chng LHQ. Nu khng sau ny c th nh hng
n vn x l Trng Sa Ta thy r TQ v M u nht tr xo Nh{ Nc CPC bng
c|ch kh|c nhau
Cu i cuc hp, Tng B th Linh kt lun: v SNC ta khng th gp vi bn c Nu
ni rng TQ v M nh nhau th ti khng ng . Sau hi ngh T.., BCT s nh gi li mt s
vn lin quan n Ngoi Giao nh nhn nh v Trung Quc th no, tuyn b hoc ni v
TQ nh th no? (Nguyn C Thch ni lun: ng |nh gi| li c cuc hi {m Thnh
).
D tho Hip nh ton b v CPC ngy 21/6/90 do P5 tho ra ~ c cc thnh vin
Hi ng Dn Tc Ti Cao Campuchia chp nhn v c bn ti cuc hp Pari ngy
23/12/1990. Ch trng ca ta l gii php chnh tr v Campuchia, nht l nhng vn
ni b Campuchia, phi do bn t quyt nh v chu trch nhim vi dn tc CPC. Ta ht
sc gip h, gi h tr|nh c nhng tht bi khng |ng c, nhng ta khng th
l{m thay. Nh vy ta va ht lng gip bn va khng Vit Nam mt ln na b sa ly
vo cuc u tranh ni b ca CPC. Khng vn gii php chnh tr v CPC li mt ln
na tr thnh vn lch s trong quan h Vit NamCampuchia.
Theo yu c u ca bn, ngy 14/1/1991, ti cng cc anh Hunh Anh Dng, L Cng
Phng, V Tin Phc, chuyn vin v gii php Campuchia, sang Nng Pnh lm vic vi
bn vi mc ch:
a) tm hiu suy ngh v{ nh ca bn v gii php Campuchia sau khi bn ~ chp nhn
vn kin khung ca P5 ti cuc hp Giaccta 10.9.1990 v chp nhn v c bn d tho
Hip nh 26.11 ca P5 ti cuc hp Pari 23.12.1990;

b) thuyt phc bn kin quyt tch ring cc vn ni b thuc ch quyn Campuchia

ch tho lun v gii quyt trong SNC;
c) tha thun k hoch chun b cho vic hp li Hi ngh quc
t Pari.
Khi ti p ti, anh Hunxen ni: Trong ni b Campuchia, xu hng mnh nht l mun c
mt gii php chnh tr gi c thnh qu cch mng, khng cho Polpot quay tr li
Tnh hnh hin nay rt t nh. Tnh hnh phc tp s xy ra nu ta chp nhn mt gii php v
nguyn tc. Ch cn chp nhn mt gii ph|p nh vy th ni b Campuchia ~ hn lon ri
ch cha ni l{ k kt. Ta gi lp trng cng nh va qua l tt. ngh Vit Nam khng
y qu nhanh tin trnh gii php.
Nh vy, qua cc cuc gp B trng Hor Nam Hong, th trng Dith Munty v th
trng Sok An, nht l qua pht biu ca Ch tch Hunxen chiu 16.11, c th thy c
ch trng ca bn l c ko di trng th|i |nh {m hin ti v nhiu yu t ch quan
khch quan khc nhau, song ch yu v trong ni b l~nh o bn xu hng cha mun i
vo gii php cn rt mnh. Hunxen cho bit l theo quyt nh ca BCT, trong cuc hp
Trung ng ng{y 17.1.1991, ng ta s thng b|o cho Trung ng l{ nm 1991 s cha c
gii php. Tuy nhin ti li c cm thy trong suy ngh cng nh trong h{nh ng l~nh o
CPC ang c nhiu mu thun lng tng, cha x|c nh c cho mnh mt ng li r
rng mch lc, m ch lo i ph tng bc vi nhng vn trong ni b cng nh vi i
phng.
Trong l n gp Heng Somrin H Ni ngy 24.2.1991, anh Nguyn Vn Linh vn c p
bn cn thc hin tt chnh sch ho hp dn tc, khng nn nhn mnh vn dit chng,
nn nhn HDTTC gm 13 thnh vin v Sihanouk lm ch tch. Heng Somrin v ni li vi
B Chnh tr ng CPC th tt c u bn khon v{ ngi rng Heng Somrin khng tho ting
Vit nn nghe c th sai st.
Th c ra, nh Hunxen ni vi anh Ng in, khi nghe Heng Somrin ni li nhng kin
ca anh Linh, BCT Campuchia rt lo v thy Vit Nam khc Campuchia nhiu qu. Ngy
13/3/91 Hunxen ni vi anh Thch: C th b s|ch lc ph}n ho| Khme , nhng dt
khot khng th b vn dit chng. Nu b s c 3 mi nguy him: s mt con bi mc c
trong {m ph|n ngay t u; mt li th trong tng tuyn c; k th s c li trong vic vu
co Vit Nam l mi chuyn xy ra 12 nm qua u do Vit Nam gy ra c. S lng thnh
vin HDTTC c th l 12 hoc 14, khng th chp nhn con s 13, sn sng cho Sihanouk lm
ch tch, Hunxen l{m ph, khng i chc ch tch lu}n phin hay ng ch tch na.
Trong cch lm ny c a ta cho thy ta ch quan t}m n iu m ta cho l c li ch i
vi ta m thiu cn nhc xem iu c ph hp vi li ch ca bn khng. C|ch l{m tt
yu s nh hng xu n quan h gn b lu nay gia ta vi Nng Pnh.
u nm 1991, BCT ~ c cuc hp ti T78 Thnh ph HCM (2425/1/91) bn v
vn Campuchia. Ti trnh by ch trng t|ch hai mt quc t vi mt ni b ca gii
ph|p CPC, ng thi bo co kin ca Hunxen cho bit l B chnh tr CPC quyt nh
khng i v{o gii ph|p trong nm 1991. BCT quyt nh cn thm d kh nng hp BCT 3
nc hng CPC i v{o gii php, hp c tnh cht trao i, gi ch khng quyt nh.
Ta khng p bn, ng thi phi t c thin ch, trnh mi vic lm ta b c lp.
Nhn d p n{y, ti ~ ng vi anh Thch l ti mun rt khi Trung ng kho| ti. Anh
Thch t khng t|n th{nh. n thng 2/91, khi c cuc b{n i biu cc tnh i d
i hi VII, ti ~ gi th cho anh Nguyn c T}m, trng ban T chc Trung ng, xin

rt khi danh sch d i hi VII. Lc ny tinh thn ti ~ c phn mt mi v nhng s vic

trong thi gian qua. Nhng yu cu ca ti khng c |p ng. Thng 6/1991, ti vn c
giy i d i hi ng vi t c|ch i biu tnh Sn La ti tip tc tham gia T.. kho| VII.
Tnh hnh b t ng kin trong BCT c{ng n gn i hi cng bc l gay gt. Ngy
13/4/1991, trong cuc hp BCT bn v tnh hnh th gii v{ ng li i ngoi chun
b bo co chnh tr ti i hi, sau khi anh Thch bo co v Tnh hnh th gii v chin
lc i ngoi ca ng v{ Nh{ nc ta, L c Anh gii thiu i t Ln, cn b Cc II B
Quc Phng, trnh by v tnh hnh th gii v{ mu quc. Nghe xong, TBT Nguyn
Vn Linh ph|t biu: Ch quan ti ngh gia bn trnh by sng nay (ca B Ngoi giao) v
bn trnh by tnh hnh qun s chiu nay (ca B Quc phng) c nhiu ch khc nhau.
Mun tho lun ch trng th phi tho lun tnh hnh trc, nhng c|ch |nh gi| tnh hnh
cn khc nhau. C vn Phm Vn ng: Ni khi hi lc ny tht khng phi l. Chng ta cn
c gng lm vic ng lng t}m, nghim chnh, ng tr|ch nhim ca mnh. B Chnh tr ~
giao cho 3 ng ch ph tr|ch 3 ng{nh l{m nhng li cha l{m. L c Anh: BCT nn nghe
tnh hnh nhiu mt, ngay trong nc chng ta cng |nh gi| kh|c nhau. Cn c v{o |nh
gi chung, mi ng{nh c |n ring, khng l{m chung c. Nguyn C Thch ng ngnh
tho lun i ti nht tr v tnh hnh, cn cng tc th mi ngnh lm.
Trn tinh th n , ng{y 2/5/1991, ~ c cuc hp gia Ngoi giao, An ninh v Quc
phng thng nht nhn nh tnh hnh th gii. D hp v pha Quc phng c L c
Anh, Trn Vn Quang, i t Ln (Ln tht); B Ni v c Mai Ch Th; Ngoi giao c Nguyn
C Thch v 4 th trng. Cn c 3 ph ban i ngoi (Nguyn Th Bnh, Trnh Ngc Thi,
Nguyn Quang To). Thu hoch ca cuc hp kh| ngho n{n, khng em li c s nht
tr trong nhn nh tnh hnh, ch nht tr c my im l lun chung chung.
Ch cn mt th|ng n ngy hp i hi VII. BCT hp lin gn 3 ngy (15, 16 v
17/5/1991) tho lun bn d tho B|o c|o v tnh hnh th gii v vic thc hin
ng li i ngoi ca i hi VI v{ phng hng ti. BCT c mt ng . Theo di
cuc hp gh d thnh (s d thnh lc u c 10 ngi, t chiu 16/5 khi i v{o kim
im vic thc hin cc Ngh quyt v i ngoi ca i hi VI th s d thnh thu hp li ch
cn c Hng H{, Ho{ng Bch Sn, inh Nho Lim v{ ti) t u n cui, ti cm nhn r s
u tranh gia hai quan im v mt quc t, nht l{ khi i v{o phn kim im thc hin
ng li i ngoi, ni n vn CPC v quan h vi Trung Quc. Bn d tho bo co
ca B ngoi giao c nu ~ c mt s vic l{m khng ng vi cc Ngh quyt ca B
Chnh tr, th|i i vi Trung Quc c s thay i qua 2 giai on (trc v{ sau nm
1989) tri vi Ngh quyt 13, mt s vic l{m khng ng vi cc Ngh quyt ca B
Chnh tr v vn Campuchia, gia ta v bn L{o ~ bc l s khc nhau r rt v i
ngoi, ta lng tng, thiu bnh tnh trc cuc khng hong chnh tr ng u v{ Lin
X ~ b l c hi ci thin vi ASEAN (khi Thi Lan mi Th tng Mi sang thm,
nhng anh Mi ni phi i Lin X, i n ri mi i Th|i), ~ l{m ny sinh tranh ci
kh| cng, c bit khi b{n n ng sai trong chuyn gp cp cao TQ Th{nh th|ng
9/1990 v vn chng dit chng v{ gii ph|p .
Anh V Ch Cng: V TQ rt phc tp BCT ~ |nh gi| TQ c hai mt XHCN v b quyn.
V XHCN cng cn thy l{ trong nh|y nh|y Kh khn l{ cha bnh thng ho quan h
H a ra 5 tr ngi, c c|i h{ng trm nm khng gii quyt ni. V d nh Lin bang ng
Dng, h bit ta khng c song c nu ln ct chia r v ginh ly Lo v Campuchia,
gt ta ra Chuyn gii ph|p l{ khng c, v nh vy th c ngha l{ TQ s i vi ta

chng M trong lc ch trng ca h l tranh th khoa hc k thut ca phng T}y

hin i ho, cn g l TQ na?
T i cuc hp, Nguyn c Tm cn ni: Cha l{m d tho Ngh quyt ngay c v qua
tho lun thy kin B Chnh tr cn khc nhau v |nh gi| ng th{nh tch, ng bnth,
i s|ch i hi n ni, sau i hi khng cn B Chnh tr ny na, tuy mt s ng ch cn
li Mc d vy, Nguyn Thanh Bnh, ch tr cuc hp, vn kt lun lm d tho Ngh
quyt v i ngoi.
Nhng vn v tnh hnh quc t v chnh sch i ngoi
cn c tranh lun
1. V tnh hnh quc t: do t|c ng ca cch mng KHKT, khong cch giu ngho gia
cc quc gia ngy cng ln. Thch thc ln nht ca nc ta l{ nguy c tt hu v kinh t,
yu t quyt nh trong sc mnh tng hp ca quc gia hin nay ch yu l kinh t.
A. c tranh lun: nguy c din bin ho{ bnh hn th|ch thc tt hu v kinh t. T c
kin cho cc quc gia l sc mnh an ninh quc phng l ch yu ch khng phi ch yu
l sc mnh kinh tx hi bn trong mi nc.
B. v mu thun thi i: nhiu kin cho rng nhng bin i ln trong cc din th
gii ~ l{m thay i th t quan trng ca cc mu thun ln, mu thun chnh chi phi
quan h quc t ngy nay khng cn l mu thun ngTy m l mu thun TyTy.
Nhng c kin cho mu thun ngTy vn quan trng.
C. v tp hp lc lng: kin chung ch trng a dng ho quan h. Nhng cn tranh
lun l tp hp lc lng theo thc h hay theo li ch dn tc; hoc a dng ha nhng
nhn thc h, cn tm ng minh chin lc.
2. V v chnh sch ca c|c nc ln v ASEAN:
M: v cu hi Cc din th gii mi to cho M thi c hay
thch thc? (M mnh ln hay yu i)
- C kin cho rng M ang tranh th li th thit lp trt t mt cc do M chi
phi, kin khc cho rng ang hnh th{nh trt t a cc, a trung t}m, hay trt t th
gii ang trong qu| trnh hnh th{nh, ang c s cn bng gia c|c nc ln.
- Mc tiu chin lc ton cu ca M l xo sch c|c nc XHCN cn li hay l kim ch
cc trung tm kinh t t bn khc?
- L gii hin tng c|c nc khu vc mong mun M tip tc c mt s gip n nh khu
vc, cn VN cho M l mi e da nguy him nht.
TQ:
- V sao c|c nc khu vc u lo ngi TQ, cn VN t hy vng v{o TQ (ng minh chin
lc)?
- Mt b{nh trng b quyn ca TQ l chnh hay mt XHCN l chnh? thc cht ca ch
ngha x~ hi mang mu sc TQ?
- V quan h MTQ (lin quan n VN):
- D lun chung: M lo kim ch TQ Chu Th|i Bnh Dng v{ mong VN gp v{o .
Nhng c kin cho M v TQ tho hip bt li cho VN. V M t u tin quan h vi TQ
cao hn nn M sn s{ng th VN cho u tin .
- |nh gi| v ASEAN:
- C kin cho ASEAN l t chc c ting ni, c sc sng, bit li dng mu thun cc
nc ln li ch quc gia, v li ch nhm nc khu vc mnh. VN cn sm gia nhp t chc
ny.

3. V chin lc i ngoi ca ta:

- V th ca VN c g kh|c trc?
- e da chnh i vi an ninh v pht trin ca ta nay l{ g? Nguy c tt hu v kinh t hay
nguy c din bin ho{ bnh l{ e da chnh?
- Bin ph|p i ph vi e da v thc hin mc tiu ca ta? (ng minh chin lc,
quan h c bit).
- Tp trung pht trin kinh t c phi l li thot duy nht cng c n nh, ra khi
khng hong kinh tx hi trong nc v nng cao v th v{ vai tr nc ta trn quc t,
i ph din bin ho{ bnh c kt qu hay khng? Ta ~ t u tin cao nht cho pht
trin kinh t hay cha?
- Trong thc t i ngoi, thng c s lng tng ngp ngng v u tin trong c|c mi
quan h sau:
o gia pht trin kinh t v bo m an ninh chnh tr (gia nguy c tt hu v kinh t
v{ nguy c chch hng XHCN, nguy c b din bin ho bnh).
o li ch dn tc v{ ngha v quc t. Tp hp lc lng v phn bit bnth theo quan
im thc h hay theo li ch dn tc.
o c lp ch qun v hp tc quc t. Ho nhp cng ng th
gii.(2/1995)
i hi VII v ci gi phi tr cho vic bnh thng ho
quan h vi Trung Quc.
T 17 n 27/6/1991 CS VN hp i hi ln th 7 a li nhiu thay i quan trng
v nhn s: Mi thay Nguyn Vn Linh l{m tng b th; L c Anh nay nghim nhin
gi v tr th 2 trong ng, y vin thng trc B Chnh tr kim b th trung ng ph
trch c 3 khi quc phngan ninh ngoi giao; V Vn Kit c gii thiu vi Nh{ Nc
c lm Ch tch Hi ng B trng; {o Duy Tng thng trc Ban b th. B ba Mi,
L c Anh, {o Duy Tng nm b phn thng trc ca B Chnh tr v ca Ban B th.
i tng V Nguyn Gip b gt ra khi chc y vin Trung ng. Cn Nguyn C Thch b
bt ra khi B Chnh tr v chun b thi chc b trng B Ngoi giao (Thc ra nhng
thay i v nhn s trong B Chnh tr ~ c quyt nh t thng 5 v Trung Quc ~
bit). D lun quc t xn sao cho rng Nguyn C Thch l{ vt t thn trong vic Vit
Nam bnh thng ho quan h vi Trung Quc. Ti ngh rng mi ch l mt cch ni
n gin v vn khng ch l{ bnh thng ho quan h m l ph thuc ho quan h.
Tr c ht vn t ra l ai s thay anh Thch gi chc b trng ngoi giao? T u
th|ng 7, ti ~ nhiu ln c triu tp ln gp TBT Mi v{ Trng ban T chc trung
ng L Phc Th (ngi thay Nguyn c T}m), c thng b|o v{ thng v d
nh a ti l{m b trng ngoi giao. Sng ngy 10/7/91, thy ti t chi, Mi ~
hiu lm tng ti khng nhn v cha c vo B Chnh tr nh Bi Thin Ng (ngi
thay Mai Ch Th lm b trng b Ni V) nn ha s gii quyt chuyn sau. Ti ni ch
v l do sc kho m{ ti khng nhn. 45 nm nay ti lin tc cng tc, c gng lm tt cc
cng vic c giao, khng t nan. Song ln ny khng th nhn. Ti ch c nguyn vng l
lm nt cng vic th trng ngoi giao. ngh cc anh quyt nh theo phng |n chng
ti ngh ngy hm qua: c anh V Oanh hay anh V Khoan. Nh}n }y ti xin phn nh t
tng chung ca anh em cn b nhn vin B Ngoi giao l c s i x cha cng bng vi
Ngoi giao.

V sao ti c ngi ta chn thay Nguyn C Thch tuy bit r ti ng quan im

chnh tr vi anh Thch? Ti ngh c 2 l do: mt l{ che y ngha chnh tr ca vic sa thi
Nguyn C Thch; hai l{ c ch mi v i ngoi sau i hi VII c kh nng v hiu ho
hon ton mi ch trng v{ h{nh ng sai khc vi quan im ca my v trong Ban
Thng Trc BCT mi.
M i vn quan trng v i ngoi ca Nh{ Nc u do Hng H{, b th T.. Ph
tr|ch i ngoi, di s ch o trc tip ca L c Anh v tt nhin c s t|n thng
ca TBT Mi, quyt nh. Nhng phn cng vic xa nay vn do B Ngoi giao m
nhim nay u do Hng H{ v{ Ban i Ngoi ch tr. Mt th d in hnh v v c nhn
h sn sng b qua danh d v quc th: ngy 5/8/91, gia cuc hp Hi ng b trng,
Hng H tuyn b: T nay trong quan h vi Trung Quc cc ngnh c tp trung ch anh
Trng c Duy (i s TQ), khng cn qua s qun Vit Nam Bc Kinh. (L c Anh cho
bit khi TQ, Ban i Ngoi TQ Chu Lng c ngh: v l do k thut (?) quan h gia hai
ng xin l{m qua Trng c Duy). Hm sau, Hng H vi t c|ch trng ban i ngoi
tip i s CPC Ouch Borith, ~ thng b|o: Theo s phn cng ca B Chnh tr VN, t nay
ng ch L c Anh v{ /c Hng H s ph trch tho lun gii php CPC v cc vn lin
quan. Nu l~nh o CPC mun bn cc vn trn th ngh quan h v tho lun trc tip
vi 2 ng ch .
Sau khi ti c min, ~ c mt cuc vn ng kh si ni v chc b trng ngoi
giao. Nhng tn tui nh V Oanh, Hng H{, Ho{ng Bch Sn, Nguyn Dy Nin, V Khoan
c ni ti. Cui cng, Nguyn Mnh Cm (lc ang l{ i s ta Lin X) c chn,
mc d khi anh cn rt lng l.
Ngy 9/7/91, v a c bn lm tng b th, Mi gp i s TQ Trng c Duy t
mun c c ph|i vin i Bc Kinh thng bo v i hi VII v{ trao i v quan h gia
hai nc. Trc t ng{yngy 11/6/91B Ngoi Giao ta cng ~ gp i s Trung Quc
ngh m li {m ph|n cp th trng ngoi giao hai nc. Ngy 17/7, Trung Quc tr li
ng gp cp th trng Bc Kinh t 5/8 n 10/8. Hai ngy sau, Trung Quc tr li
ng vic ta c c phi vin gp l~nh o Trung Quc, nhng li sp xp sau cuc gp
c ph|i vin trc cuc gp th trng ngoi giao. Vic lm trn cho thy mt mt Trung
Quc mun gp ta c hai cp, mt khc mun dng nhng tha thun vi cp c phi
vin p ta trong cuc gp cp th trng ngoi giao. cao cng vic ny, pha Trung
Quc ~ ngh thay ch c ph|i vin th{nh o{n i din c bit ca Ban chp hnh
Trung ng ng cng sn Vit Nam tuy o{n ch c 2 th{nh vin l{ L c Anh v Hng
H. Hng H{ lc l{ b th T.. ph tr|ch i ngoi. Ph t| o{n l{ Trnh Ngc Thi, ph
ban i ngoi ca ng. Ti nh khi B Ngoi Giao c ngh c mt th trng ngoi
giao l y vin Trung ng i vi o{n nm tnh hnh vn dng vo cuc {m ph|n cp
th trng ngoi giao ngay sau , nhng ngh khng c chp nhn. i s Vit Nam
ti Trung Quc ng Nghim Ho{nh cng khng c tham d cc hot ng ca o{n,
trong khi i s Trung Quc ti Vit Nam, Trng c Duy, li c mt trong mi hot
ng chnh thc ca o{n ti Trung Quc.
Ng{y 28/7/91, o{n ~ n Bc Kinh v trong my ng{y sau ~ gp Kiu Thch, L
Bng, Giang Trch Dn thng bo kh chi tit v i hi VII (nhng kin khc nhau, qu
trnh tho lun, tranh lun v vic biu quyt nhng vn quan trng trong i hi; v{ c
cu nhn s ca Ban Chp h{nh Trung ng) Giang Trch Dn v L Bng t ra quan tm
n vic Vit Nam s c ngoi trng mi (thay Nguyn C Thch) trong k hp Quc hi

thng 8/1991. Giang t h{i lng T |y lng mnh, ti ht sc hoan nghnh kt qu i

hi VII ca c|c ng ch Vit Nam.
c bit mc d chuyn i c mc ch gp l~nh o Trung Quc thng bo v i hi
VII v bn quan h hai nc, nhng L c Anh v Hng H{ ~ ch ng xin gp T n
Tn ti 2 ln, chiu 29/7/ v ti 31/7 t li (?). M u cuc gp chiu 29/7, L c Anh
~ ni: Nm ngo|i khi ng ch T n Tn sang Vit Nam ~ xy ra mt s trc trc khng
hay lm do pha chng ti g}y ra (!) ng ch Nguyn Vn Linh v{ chng ti khi bit vic ny,
chng ti khng vui lm. Hm nay gp ng ch, ti ni tnh cm ca ng ch Nguyn Vn
Linh, Mi v ca ti Tnh hnh trc trc trong quan h l mt vic au lng, nht l
gia nhng ngi cng sn. Khc nhc c ~ qua ri, mong c|c ng ch yn t}m. Cn T th
cng mn dp n{y than phin v i s ng Nghim Honh: Mt nm nay ng ch y
khng gp ti, tr khi gp cc cuc chiu ~i. }y l{ ln u tin ti gp ng ch Honh k
t th|ng 6 nm ngo|i (s thc l pha Trung Quc ~ c th{nh kin vi anh Honh t trong
cuc {m ph|n th|ng 6/1990 H Ni). T khng qun nhc n iu kin khng th thiu
c th bnh thng ho quan h vi Vit Nam: Ti rt hoan nghnh ng ch L c Anh
v{ ng ch Hng H l t nay khng ni dit chng na. Khi v H Ni nu gp Campuchia
ngh c|c ng ch cng ni n{y Nu c|c ng ch l~nh o Vit Nam sang Trung Quc
m{ c|i ui Campuchia vn cn th chng ti kh ni vi nhn dn. Mong vn Campuchia
c gii quyt th khi bnh thng ho quan h vi chng ti c th n ni vi nhn dn
Trung Quc v nhn dn th gii.
dn ng cho cuc gp cp th trng Bc Kinh thng 8/1991, ti 31/7 Hng H
vn bo vi T n Tn: ng ch L c Anh v ti s lm vic trc tip vi th trng
Nguyn Dy Nin (ngi c ch nh i {m ph|n vi Trung Quc ch v cha c tin s
vi Trung Quc) trc khi ng ch y i Trung Quc. Chng ti phi bo co vi B Chnh tr
c kin ch o khng nhng c v ni dung m c v tinh thn v{ th|i lm vic. Tinh
thn ca chng ti l phn u lm cho cuc gp th{nh cng. Sau khi ~ cam kt t nay
khng ni n vn dit chng na, Hng H hi T: Ti mun hi ng ch ngoi vn
dit chng, cn hai vn gai gc l vn qun i cc bn Campuchia v vai tr Lin Hip
Quc th phng hng gii quyt nn th n{o, chng ti c th gp phn lm cho cuc
gp th trng VitTrung Bc Kinh sp ti t kt qu tt. Xin kin i phng v
hng gii quyt vn {m ph|n trc khi {m ph|n, tht l chuyn c mt khng hai
trong lch s ngoi giao!
Sau khi Trung Quc v, ng{y 4/8/1991, L c Anh v Hng H gp ti v Nguyn Dy
Nin ti Vn phng Trung ng ng chun b cho Nin i {m ph|n vi Trung Quc.
Sau khi anh Nin c bn n ca B Ngoi giao, ti ni: Anh Honh (i s ta TQ) va
in v, pha TQ thng bo c 3 bui lm vic nhng h ni c th lm mt bui l xong. Chc
chn T n Tn s a vn bn buc chng ta phi tho thun. Nu ta nhn, h s x ra cho
c|c nc PS, ASEAN v bn CPC. Ta s b vo th phn bi ng minh, phn bi bn b. Nu ta
i sa vn bn ca TQ th s khng ra c vn bn, s tht bi. Chng ti ~ xem li bin
bn thy TQ gn rt cht vn CPC, vi vic bnh thng ho quan h, vn coi CPC l{ iu
kin. TQ rt khn, khi gp cp cao ch tp trung vo vn quan h hai nc, cn c|i xng
li. Gm c|i xng n{y, chng ta phi gii quyt vn c tnh nguyn tc. Ta quyt tm
bnh thng ho vi TQ nhng khng c ph quan h vi CPC v{ khng c th gii
thy anh Vit Nam l{ ngi tro tr. Bit ti qu gai gc, khng chu chp nhn tha
hip v nguyn tc vi TQ, L c Anh v Hng H ch ni chung chung v chuyn i Bc

Kinh va qua. Hng H ni: Tinh thn ti nm c l{ Trng c Duy v T n Tn u

lo cuc gp th trng tht bi. Khng bit ng ch th trng no gp ti c nm c
tinh thn n{y khng? Ti lin bo: Nh vy cng r l h c yu cu cao nn h s ta khng
th chp nhn c, Hng H: Ti hiu h mun bnh thng ho quan h l chnh nn h
lo. Ti |p: V mt ny th phi ni l Vit Nam lo hn v Vit Nam mun bnh thng ha
quan h vi TQ hn. Vo cui bui hp, Hng H ni: Chuyn i ca anh Nin l thun li,
sau chuyn i ca anh L c Anh. Anh Nin cng l{ nh}n vt mi, khng c tin s. Khi
nhc n thng 6/90 h rt cay c. L c Anh thm vo: Sau thng 6/90 li c pht biu vi
bo ch ca hai bn nn cng tch t thm, gng thm. ( ni n ln {m ph|n th|ng 6/90
gia ti v T n Tn). V{ n chiu, khi hp Thng trc B Chnh tr bn v vic {m
phn vi TQ, h triu tp anh Nin, khng triu tp ti.
c bit trong cuc hp n{y TBT Mi ~ khng nh l khng nn v vn
Campuchia m cn tr vic bnh thng ho quan h ca ta vi Trung Quc. V vn CPC,
h ch th cho Nin tha thun vi pha TQ:
a) khng ni vn dit chng. L c Anh ni phi dt khot thi vn dit chng.
V{ TBT Mi nhn thm: Nu ni vn dit chng tc l{ ng minh vi M chng Trung
Quc (!)
b) n}ng cao vai tr HDTTC, h thp vai tr LHQ. c) gim qun cc bn CPC 50%.
m bo cuc {m ph|n khng i chch khi qu o ~ d{n xp trc vi Trung Quc,
Hng H{ cn Trnh Ngc Ph|i, ph ban i ngoi, li Bc Kinh tham gia o{n {m
phn, thc cht gim st Nguyn Dy Nin theo ng nhng iu h ~ tho thun trc
vi Trung Quc. Ngy 10/8/1991, sau khi ci gi l cuc {m ph|n n{y t kt qu ng
Trung Quc (hoan nghnh Sihanouk gi chc ch tch HDTTC, ng h vn kin khung ca
LHQ v gii ph|p CPC ) v{o ng ng{y Quc Hi Vit Nam thng qua vic b nhim
Nguyn Mnh Cm thay Nguyn C Thch lm b trng Ngoi Giao. Ngoi trng Trung
Quc Tin K Tham nhn tip Nguyn Dy Nin v ng li mi ban ngoi trng Nguyn
Mnh Cm ng{y 10/9/1991 thm Trung Quc chun b cho cuc gp cp cao TrungVit
Bc Kinh.
Ta ~ d kin sau cuc {m ph|n Bc Kinh s sang Nng Pnh thng bo cho bn CPC,
nhng ti 18/8/1991 Hng H gi in ch th: Theo kin ng ch L c Anh, anh Nin
khng phi i CPC thng b|o vi bn na v{ cng khng thng b|o cho bt c ai v cuc {m
phn Bc Kinh va qua (mc d pha TQ ~ thng b|o cho c|c nc ASEAN v{ c|c nc
phng T}y ri). V cn ni thm: T nay tr i, trn giy trng mc en ng ghi ca
Trung Quc na (?) v vn n{y BCT ~ nm ri.
Ni chung, t sau i hi VII, tin trnh bnh thng ho quan h Vit NamTrung Quc
nh c m|y ~ c tra du y , din bin chn chu theo trnh t ~ nh. Ng{y 5 n
10/11/91, sau khi Hip nh v Campuchia c k kt Pari, TBT Mi v Th
tng V Vn Kit thm chnh thc CHND Trung Hoa hon thnh vic bnh thng ho
mi quan h b trc trc ln t th|ng 2/1979. Nhng trong khi l~nh o ta m k vng cng
TQ bo v x hi ch ngha chng quc th h ~ x|c nh quan h vi ta l{ th}n nhi
bt cn, s nhi bt vin, tranh nhi bt u (th}n nhng khng gn, s nhng khng xa, u
tranh nhng khng |nh nhau). TQ ni th song lun lun ly th nc ln ln chim
lnh th lnh hi ta, v him c nht l khng ngng t|c ng vo ni b ta.
Hip 2 ca Hi ngh quc t v Campuchia.

V i { tin trin nhanh chng qua cc cuc hp SNC ti Jakarta (6/91), Bc Kinh,
Pattaya (Thi Lan) v Nu c (9/91), 5 nc thng trc Hi ng Bo An quyt tm
quyt nhanh gn vn Campuchia l{m { gii quyt cc cuc xung t khu vc kh|c, c
bit l{ Trung ng. C Lin X ln Trung Quc u c li ch ng tnh vi phng T}ych
yu l Mgt nt nhng vng mc cui cng trong vic thng qua c|c vn bn d tho
Hip nh 28/11/1990 ca P5.
Cu i thng 9/1991, ti dn u o{n i biu nc ta i Nu c d kho hp th 46
i hi ng Lin Hip Quc. Khc vi nm 1988, khi ti i din Vit Nam d i hi ng
Lin Hip Quc kho th 43, ln ny vn CPC ~ i s|t n gii php. Trong thi gian
Nu c, ti ~ tranh th tip xc vi anh Hunxen hp SNC tm hiu th|i bn
i vi d tho Hip nh. Ti c bit ng{y 21/9/91, Nh{ Nc Campuchia cui cng
cng ~ bung th rt nhanh tt c c|c im yu cu sa d tho Hip nh. Nh vy, ch
cn li mt mnh Vit Nam l{ nc duy nht i b sung d tho v 4 im lin quan n
Vit Nam. Ti vi thng bo tnh hnh ny v nc nh sm c quyt s|ch thch |ng cho
o{n i biu ta i d Hi ngh quc t Pari v Campuchia. Ngy 13/10/1991 b phn
thng trc v{ sau c|c ng ch kh|c trong BCT ~ thng qua ch trng Vit Nam tham
gia k kt Hip nh vi 2 phng |n u tranh v 4 im b sung ca ta. Sng 14/10, anh
V Vn Kit ~ gp ti Vn phng Hi ng b trng cho kin v 2 vn bn do B
Ngoi Giao chun b cho cuc hp v vn Campuchia Pari . Sau khi nghe ti trnh by,
anh Kit tn thnh T trnh BCT v phng |n u tranh ca ta ti Hi ngh quc t Pari,
v gp nn sa li 2 ch trong bn d tho Tuyn b Chnh ph.
Ng{y 16/10, trn ng i Pari, ti c in ca B bo cho bit c Levitte, th
trng ngoi giao Php v T n Tn, lc n{y ~ l{ th trng ngoi giao, u mun gp
ti sm, trc ngy hp U ban Phi hp ca Hi ngh. Trn c s ph|n o|n l{ c hai u
mun gp thng lng v{ thc y Vit Nam rt cc yu cu sa i d tho Hip nh
bo m cho cuc hp U ban Phi hp khi gp trc tr, ti ~ quyt nh gp Levitte
trc, sau mi gp T. Suy ngh ca ti l{: Ph|p l{ nc ng ch tch ng cai hi ngh,
rt mun hi ngh t kt qu, cao c vai tr Php trn quc t, ng thi gp Php
trc s t c thin ch v{ tnh c lp ca ta, nu gp Trung Quc trc gp Php sau
th s chu ting b sc p ca Trung Quc m phi nhng b.
Ng{y 18/10, ngay sau khi n Pari, ti ~ gp Levitte tho lun. ng nh ~ ph|n
o|n, Ph|p tha thit mong Vit Nam c th|i mm do i vi d tho Hip nh. Cui
cng, t thin ch, ti ~ tha thun vi Php v c|ch l{m nh sau: trong b|o c|o ca
Tng th k LHQ trc Hi ng Bo an s c gii thch nhng im m Vit Nam yu cu
lm r. V ngay trong cuc hp UB phi hp ngy 21/10/91, trong bn trnh by ca Ph
tng th k LHQ Ahmed Rafeuddin cng phi nu y gii thch n{y, ng thi Levitte
nhn danh ch tch U ban s tuyn b hoan nghnh thin ch hp tc ca Vit Nam ~ thi
khng a c|c b sung d tho Hip nh na v ~ c nhng gii thch thch |ng ca Ph
tng th k Lin Hip Quc. Ti cng tha thun vi Levitte s c cuc gp tay ba vi
Ahmed tho thun cui cng.
Hm sau, ti g p Th trng ngoi giao Trung Quc T n Tn. T cng c mc ch
thu phc ta thi khng a c|c yu cu b sung na, ni nu Vit Nam a b sung th cc
nc kh|c i b sung cn bng li. M s i ho~n vic k kt v{ trch nhim cho
Vit Nam.

Ng{y 20/10/1991, nh ~ tha thun vi Php, ngay sau khi Ph tng th k Lin Hip
Quc n Pari, ~ c cuc hp tay ba gia Vit Nam, Php, v Ph tng th k Lin Hip
Quc Ahmed tho thun c|ch l{m nh ta ~ b{n vi Php hm 18/10 v cho tr l ca ng
ta ghi li cc cu ch yu cu ni r khi ng gii thch v my im b sung ca ta. Nh vy,
thc cht l{ ~ vt mc yu cu ca ta, nhng gi cao gi|, ti ni s b tha thun nh
vy, song ti cn phi xin ch th H Ni: khng nh li trong s|ng 21/10 trc khi bt u
hp U ban Phi hp.
S|ng 21/10/1991, khi o{n Vit Nam n Trung tm Hi ngh quc t Klber, c mt
o{n ca o{n Trung Quc ra mi ti gp T n Tn c vic gp cn trao i trc khi
hp. T yu cu ring ti ni chuyn bng ting Tu khng qua phin dch, cho bit M nh
a b sung vo Hip nh mt on ln n dit chng v yu cu ti cho bit kin. Ti tr
li: chuyn ny by gi ch yu l vn ca ngi Campuchia, nn cc bn Campuchia
c kin. Cn quan im ca Vit Nam l{ n nay khng nn bt c mt vn no gy
tr ngi cho vic k kt. T xem ra hi lng v cch t th|i ca ta. Nhng cui cng hnh
nh ~ c s tha hip gia M v Trung Quc, M rt b t dit chng trong on b
sung v ch ni chung chung v nhn quyn v cc quyn t do c bn ca Campuchia cn
c c|c nc tn trng.
Sau ~ tin hnh phin hp th 8 ca U ban Phi hp ca Hi ngh quc t Pari
(PICC84) thng qua ln cui c|c vn kin a ra Hi ngh cp b trng. S vic ~ din
ra ho{n th{nh ng nh ~ tho thun gia ta vi Php v Tng th k LHQ. Sau li khai
mc ca hai ng ch tch Ph|p v{ Innxia, Ph tng th k Lin Hip Quc Ahmed c
bn trnh by tnh hnh chun b trong vic thi hnh Hip nh s c k kt v{ c y
nhng li gii thch v 4 im m ta yu cu h (vic a tr li hay a qu}n ca bt c
nc ngoi no vo Campuchia s l vi phm Hip nh; thng tin cn cung cp cho UNTAC
ch lin quan n cc lc lng nc ngoi cn c mt Campuchia khi k kt Hip nh
ny; s c mt ca s quan lin lc UNTAC th Vit Nam, Lo v Thi Lan khng c hm
m rng quyn hn UNTAC sang c|c nc lng ging ca Campuchia phi tn trng y
ch quyn ca c|c nc n{y). |p li, ti ~ ph|t biu hoan nghnh v ghi nhn nhng
li gii thch ca Ph tng th k Lin Hip Quc, Levitte, ng ch tch cuc hp, biu th
cm n Vit Nam, thin ch hp tc.
84

1991 Paris International Conference on Cambodia

K t qu c 4 vn kin k kt u ~ c nht tr thng qua trong UB Phi hp,

khng tranh ci no v thc cht c, k c nhng vn ta ~ d phng nh vn t binh,
Vit kiu Campuchia, bin gii Vit NamCampuchia... u khng c o{n n{o nu ra. Gi
}y ch cn l cc vic k kt Hip nh ca anh Nguyn Mnh Cm ti 23/10/1991.
S|ng 22/10/1991, {i RFI85 (Ph|p) ~ xin gp ti v{ t cu hi: ng ti Pari vi t
c|ch i din ca Vit Nam tham d Hi ngh ho bnh v Campuchia, v{ hm qua ng ~
tham gia thng qua vn bn cui cng ca Hip nh ho{ bnh. Trc ht xin ng cho bit
cm tng v vic k kt vn bn n{y, khi m{ sau mi my nm chin tranh c lit, nay
Campuchia ~ c ho{ bnh thc s? Cu tr li ca ti lc l{: Cm tng ca ti i vi
vic mt hai ngy na s k kt Hip nh ho bnh v Campuchia l cm tng ca mt
ngi sau nhiu ngy lun rng leo ni ~ ti c qu~ng ng rng ri thnh thi, v{
cng l{ cm tng ca mt ngi qua nhiu ng{y i trn sa mc sp n trm ngh. Tt

nhin }y khng phi l trm ngh cui cng, m l ngh tip tc mt chng ng mi
vi nhng th thch mi, nhng chc chn c nhiu iu ha hn tt p hn.
85

Radio France Internationale

Kt thc mt chng ng nhng lch s cha sang trang

Sau 12 n m dng d~, i vi chng ta, vn Campuchia coi nh ~ kt thc v{ ~ tr
thnh mt h s ca b phn lu tr trong B Ngoi Giao Vit Nam. Nhng nhng bi hc
ca 12 nm y vn cn , vn cn c nhiu tnh cht thi s, nht l bi hc v chnh sch
v{ th|i c x vi c|c nc ln.
Ti p sau vic vn Campuchia c gii quyt l vic thc hin bnh thng ho quan
h vi Trung Quc. Theo tha thun gia hai bn, ngy 5.11.1991, tng b th Mi v
th tng V Vn Kit ~ c cuc i thm chnh thc nc CHND Trung Hoa, |nh du s
bnh thng ho quan h gia hai nc. Quan h VitTrung tun th cc nguyn tc tn
trng ch quyn v ton vn lnh th ca nhau, khng xm phm ln nhau, khng can thip
vo cng vic ni b ca nhau Quan h VitTrung khng phi l quan h ng minh,
khng tr li quan h nhng nm 5060
Tuy nhin sau khi bnh th ng ho quan h, li dn dp din ra nhng s kin xu trn
nhiu mt quan h gia hai nc, tp trung gay gt nht l cc vn lin quan n lnh
th trn b vng bin gii (H Giang thng 2, 3, 4/92; v ni li ng xe la Lin vn
ng ng, Lng Sn th|ng 12/91, 4, 5/92; Lc Lm, Qung Ninh thng 5/92) v tranh
chp bin o m{ nh cao l v Trung Quc cng khai ho vic k kt hp ng thm d
khai thc du kh vi Cng ty Nng lng M Crestone ti mt vng rng ln trn thm lc
a ca Vit Nam (b~i T Chnh).
V sao Trung Qu c tng cng ln p ta vo thi im ny? V Trung Quc cho rng tnh
hnh lc ang thun li cho h tranh th gp rt thc hin yu cu tng th v lc (xy
dng hi qun nhanh, n th bom 1000kilotons, thi hnh chin lc bin gii mm)
nhm to cho mnh mt v th bt li so vi M v{ c|c nc ln kh|c, trong c
gp rt bin bin Nam Trung Hoa thnh vng bin c chim ca Trung Quc, t khng
ch ton b vng ng Nam :
1. Trt t th gii c khng cn, trt t th gii mi cha hnh th{nh. C|c i th chnh
ca Trung Quc Chu Th|i Bnh Dng u ang gp kh khn. Lin X va tan r,
Lin bang Nga trc mt cha phi l thch thc |ng k. M ang gim bt s c mt v
qun s Chu Th|i Bnh Dng tr|nh can thip nu li ch ca M v{ ng minh khng
b ng n.
2. ng Nam mi bt u qu trnh ni li cc quan h giao lu gia hai nhm nc
i u c. Trin vng lin kt hay nht th ho| ng Nam , bt li i vi b quyn
ca Trung Quc, ang cn c nhng tr ngi (nghi ng nhau do khc thc h, va chm li
ch, ca Th|i Lan i vi L{o, Campuchia) i hi thi gian khc phc. Trung Quc
mun tranh th thi gian n{y cn ph xu th hp tc khu vc gia ng Dng ch yu
l Vit Nam, v ASEAN, to ra mt tp hp lc lng thn Trung Quc ng Nam (qu}n
phit Thi, qun phit Myanmar, Khme CPC v Lo nu c th) khut phc Vit
Nam.
3. Bn thn Vit Nam cn ang lng tng v nhng vn chin lc (vn ng
minh, vn tp hp lc lng, vn bnth) trong tnh hnh mi sau khi Lin X tan r,

quan h vi M cha bnh thng ha, Trung Quc mun i v{o bnh thng ho quan h
vi Vit Nam trn th mnh.
V v y Trung Quc nhn nha trong c|c bc bnh thng ho quan h vi Vit Nam,
va to b ngoi thn mt gn b TrungVit, va xit cht bn trong, ginh li th cho
mnh trn mi lnh vc quan h. C hai mt u nhm mc tiu khng nh Vit Namng
Dng l{ thuc khu vc nh hng ca Trung Quc, mun tch Vit Nam khi ng Nam
v th gii bn ngoi.
Ngy 29/11/1993, t i cuc hp Trung ng th 6 kho| VII nhn nh tnh hnh v
bn v phng hng ti, d tnh trc vic ti s xin rt khi Trung ng, ti ~ tranh
th ni r quan im ca ti trc phin hp ton th Trung ng di dng trnh by
nhng suy ngh ca mnh v Thi c v{ Th|ch thc. Ti cho rng cc din mi lc ny c
mt thun li l lm ny sinh nhng xu th ph hp vi yu cu m ca, ho nhp v{o i
sng kinh tchnh tr quc t ca ta, ang to nn thi c thc hin mc tiu ho bnh v
pht trin ca nc ta. l{:
1. xu th c lp t ch, t lc t cng ca nhng nc nh v va, c thc v li ch
dn tc ca mnh, cng li chnh tr cng quyn |p t ca nc ln.
2. xu th a dng ho quan h i ngoi, tng cng ngoi giao a phng do nhu cu
y mnh giao lu kinh t v an ninh tp th.
3. xu th gi ho bnh n nh th gii v khu vc nhm m bo mi trng quc t
thun li cho tp trung pht trin kinh t.
4. xu th lin kt khu vc kinh t v an ninh khu vc.
ng thi, cng c nhng thch thc ln i vi an ninh v
pht trin ca ta, c t bn trong ln t bn ngoi:
a) thch thc bn trong l t nn tham v{ nhng nhiu ang hy hoi sc khng vt
cht cng nh tinh thn ca dn tc ta, lm gim hn kh nng chng ca ta i vi cc
thch thc bn ngoi
b) din bin ho bnhmt dng biu hin ca mu thun
ngTy sau chin tranh lnh.
c) B quyn b{nh trng. Nguy him khng km din bin ho bnh, st nch ta, th hin
lc mm lc cng d g}y m h mt cnh gi|c (im ny trong hi ngh hu nh khng c
kin n{o cp ti v ngi ng TQ, tuy l ni trong ni b).
d) Tnh hnh Campuchia cn y bt trc vi Khme , cng vi ch ngha d}n tc cc
oan ca ngi Campuchia.
Trn c s nhn nh v thi c v{ nguy c nh vy, ti ~ a
ra kin ngh:
1. Cn nhn tng th tnh hnh khch quan v ch quan, i chiu cc thch thc vi kh
nng c|c mt ca ta chn cch x l st thc t, va sc.
2. Trc ht x l thch thc no trong tm tay ca ta, tp trung chng tham nhng
bo tn v{ tng cng sc khng phng nga thch thc bn ngoi.
3. u tin cho lin kt khu vc (ng Nam ). Lin kt khng phi i u chng
nc no.
4. i vi c|c nc ln, hu ho khng i u nc n{o, nhng u phi gi khong cch
nht nh.
5. Song song vi vic kt bn, khng l l{ vic u tranh khi cn thit. Song lun lun gi
gii hn khng g}y nguy c mt n nh khu vc.

6. Trnh khng lm g c th dn hai hoc ba i th cu kt li vi nhau chng ta.

7. Nhng kin trn }y c th dng l{m on kt cho phn hi c ny ca ti, v phn nh
y quan im ca ti v{ cho n nay (1999) xem ra n cha phi l{ ~ li thi. Trc
y ngy 14/6/1993, theo yu cu ca Thng trc B Chnh tr, ti ~ vit v ngy
20/6/1991 ~ gi c|c ng ch Thng trc BCT ti liu Nhng thch thc i vi an ninh
v pht trin ca ta. Mt s kin ngh i s|ch (xem ph lc Hi c), thng thn nu kin
ca mnh v my vn ln: nhng thch thc, e da i vi an ninh v pht trin ca c
th xut x t }u, di nhng dng no.

Ph lc
Nh ng thch thc i vi an ninh v pht trin ca ta Mt s kin ngh i
sch
(Vit theo yu cu ca Thng trc B Chnh tr v{ ~ gi c|c ng ch Thng trc BCT ngy 20.6.1993)

Nh ng bin i ln trong chnh tr th gii nhng nm gn }y cng nh nhng bin

i ln ca tnh hnh kinh t th gii v nhng tin b vt bc ca khoa hc k thut ~
t|c ng tng hp vo s hnh thnh cc din chin lc ngy nay vi nhng xu th mi
ngy cng th hin r nt.
B i cnh chung n{y ~ thc y tt c c|c nc ln nh, ~ ph|t trin hay ang ph|t
trin phi iu chnh li chin lc, iu chnh li th t u tin c|c mc tiu chin lc
ca mnh sao cho ph hp c im tnh hnh th gii mi v nhng xu th chung hin nay.
M t vn ln t ra cho mi nc l sm x|c nh c nhng c hi v nht l
nhng thch thc tr ngi cho vic thc hin mc tiu chin lc ca mnh. i vi ta,
trong khi phn u thc hin mc tiu chin lc l sm a t nc ra khi khng
hong, n nh tnh hnh kinh tx hi, phn u vt qua tnh trng nc ngho v km
pht trin ci thin i sng ca nhn dn, cng c quc phng v an ninh, to iu kin cho
t nc pht trin vi nhp mi v{o u th k 21 bo m ho bnh v n nh
chng ta cn tm ra c cu tr li cho nhng vn cp bch l: hin nay v mt i
ngoi t nc ta ang ng trc nhng thch thc, e da ch yu g? c th t }u n
v{ di dng n{o? }u l{ mi e da trc tip nht, thc bch nht cn i ph? Phng
hng x l, trong c vn tp hp lc lng i ph vi nhng e da, thch thc
sao cho ph hp vi kh nng cn rt hn ch v mi mt ca ta?
Nhng thch thc e da an ninh v pht trin ca ta c
th xut x t u v di nhng dng no?
H n 2 nm qua k t i hi ng ln th 7, trn c s nhng thnh tu trong cng
cuc i mi trong nc, vic trin khai ng li i ngoi rng m, a dng ho quan h
theo hng Vit Nam mun l bn vi tt c c|c nc trong cng ng quc t, phn u
v ho{ bnh, c lp v pht trin, chng ta ~ ci thin mt bc |ng k v tr nc ta
trn quc t. Quan trng nht l{ ta ~ ph| c mt bc quan trng th b c lp v chnh
tr trong mi trng quc t, thun li hn cho vic gi vng ho{ bnh v{ y mnh pht
trin kinh t.
Tuy nhin, trong tnh hnh quan h i ngoi ca ta ~ b o ln gh gm vi s tan r
ca h thng c|c nc bn b Lin X v{ ng u th nhng kt qu ny mi ch l{ bc
u v{ cha tht vng chc. V chnh tr, ta cha to c mt hu thun quc t thay th
chng no cho nhng ch da truyn thng m ta va mt i. V kinh t, t nc ta cn

tnh trng lc hu v kinh t, KHKT so vi nhiu nc trong khu vc v{ cha ra khi cuc
khng hong v kinh tx hi. Ngy nay quan h gia ta v{ c|c nc ch yu da trn c
s li ch tng ng, trn tng mt, tng vn ; hon ton khc vi phng thc tp hp
lc lng truyn thng trc }y v{ i vi bt c i t|c n{o cng u c hai mt hp tc
v{ u tranh rt phc tp. Trong khi , nhng e da thch thc ~ v{ ang ny sinh t
nhng pha kh|c nhau, trc mt v{ trong tng lai gn.
Trn c s d bo chin lc, nhng i tng chnh trc mt hoc sau ny c th to
nn nhng e da thch thc ch yu i vi s nghip an ninh v pht trin ca ta l:
Trung Quc, M, Nht v Thi Lan.
Sau }y l{ nhng dng thch thc e da m mi i tng c
th g}y ra i vi ta:
1. Trung Quc: Sau hn 1 nm bnh thng ho, quan h VitTrung c nhiu mt c
thc y nh trao i o{n qua li, m mt s ca khu, bun bn bin gii Song mt tiu
cc v hn ch ang ni ln, nhiu hip nh ~ k kt v nhiu tha thun cp cao cha
c thc hin. c bit t u nm 1993, TQ dng nhiu bin php tng hp tng sc
p v to thm nhiu kh khn cho ta, g}y tnh hnh khng n nh cho ta c bn trong ln
bn ngoi nhm lm chm { ph|t trin kinh t ca ta v km hm vic m rng quan h i
ngoi ca ta trc ht l khu vc N v{ Ch}u TBD. Nhng thch thc v{ e da ca
Trung Quc i vi ta ang c th hin ng{y c{ng r nt di cc dng chnh sau }y:
a. Xm phm ch quyn v ton vn lnh th ca ta trn b v trn bin: trong khi trn
b, TQ khng c du hiu no mun gii quyt cc vn tn ti v bin gii, li cn lm
xu thm tnh hnh (x}m canh x}m c, x}y k cng l{m thay i dng chy cc sng sui
bin gii c li cho TQ, ln sang pha ta) th trn bin TQ lin tip c nhng bc leo thang
nghim trng t tranh chp ngoi bin ng, TQ ~ tng bc ngy cng ln su vo thm
lc a, ngay trong khu vc ta ~ ph}n l k kt vi c|c cng ty nc ngo{i v{ ang thm d
khai thc du kh (u thng 5/93 TQ cho t{u FENDOU 4 v{o thm d a chn khu vc
l 6 nm su trong thm lc a ca ta) bc l bin mt s khu vc trong thm lc a
ca ta thnh vng tranh chp, ang chun b d lun a o Bch Long V v{o din
tranh chp.
b. Ph| mi trng quc t ha bnh n nh ca VN vi nhng hot ng: CPC, thng
qua Khme khuy ng vn ngi VN CPC ng thi l{m cho tnh hnh CPC kh i
vo nh; li ko 3 nc (Thi, Min, Lo) thnh mt cm lin kt kinh t N lc a
thng lu sng M Kng gn vi TQ, tch ri VN, khng hong bin ng ko d{i cng c
t|c ng ph| mi trng pht trin ca VN.
c. Gy mt n nh chnh tr, kinh t bn trong VN: nu tr li vn ngi Hoa, y s
ngi Hoa ~ b v TQ t nhng nm 78,79 tr li VN; thng qua Khme dn ui Vit
kiu CPC v nc; gy sc p vi Hng Kng a to{n b s thuyn nhn v VN
trc nm 1997; hng lu t TQ tun v{o VN qua con ng tiu ngch bn hng vo
VN vi gi rt r gy ri lon th trng, gy nh hng tiu cc n sn xut nc ta.
d. Km hm pht trin kinh t i ngoi ca VN: tip tc bt gi tu thuyn ca ta (s
lng nhiu hn 1992: 28 chic); chng vic ICAO86 tr li vng FIR H Ch Minh cho VN.
2. M c th thch thc e da an ninh v pht trin ca VN
qua cc dng:
a. M l{ nc ln duy nht hin nay cha bnh thng ho quan h vi Vit Nam v cn
tip tc chnh sch cm vn gy tr ngi cho cc t chc quc t (Qu tin t quc t, Ngn

hng th gii ) v{ c|c nc khc trong vic vin tr ti chnh v hp tc vi ta pht trin
kinh t.
b. Tin hnh din bin ho bnh: thng qua nhng ci gi l{ u tranh cho t do, dn
ch, nhn quyn p ta a nguyn, a ng; kch ng cc vn tn gio, dn tc thiu s
gy tnh hnh phc tp lm mt n nh chng ta.
c. Nui dng nhng phn t phn ng hoc thoi ho bin cht cn li VN v cc
lc lng phn ng ngi Vit ang nc ngo{i khi c iu kin thun li th gy bo
lon, lt nh ~ l{m mt s nc.
86

International Civil Aviation Organization (T chc hng khng dn s quc t)

3. Nht Bn trc mt l mt i tng hp tc chnh ca ta thc hin yu cu pht

trin nhanh kinh t VN, song ta vn phi d phng v lu di nhng kh nng xu t pha
Nht:
- Trc ht l cng vi vic tng cng u t vin tr, Nht s tng bc thao tng
kinh t VN v{ a VN v{ c N v{o qu o Nht Bn phc v cho tham vng b quyn khu
vc v th gii ca Nht Bn v kinh t cng nh v chnh tr.
- Mt khc, cng vi tham vng v chnh tr v kinh t c thc hin tng bc, ch ngha
qun phit Nht c th c phc hi nhm tr th{nh 1 siu cng ton din khu vc v
trn th gii. Nguy c n{y s c hu qu trc tip ti khu vc ng trong c VN.
4. Thi Lan hin l mt b phn ca ASEAN m{ ta ang tch cc tranh th hp tc c v
kinh t ln chnh tr. Nhng ch ngha i Th|i xa nay l{ nguy c truyn thng i vi an
ninh v pht trin ca VN, hin vn tn ti v{ y tham vng.
Thi lun coi VN l m t i th tim tng v kinh t cng nh v chnh tr. V vy thch
thc ca Th|i i vi ta c th n t hai pha:
- V kinh t, Thi c li ch kim ch nhp pht trin ca VN (vn U ban M Kng,
FIR87 H Ch Minh), ng thi tn dng c VN nh mt th trng tiu th hng Thi v
mt ngun cung cp nguyn liu (lm sn, hi sn, khong sn).
- V chnh tr, qun s Thi c li ch bin Lo v CPC t nhng ng minh ca VN thnh
vng chu nh hng Thi nhiu hn. ng thi Thi vn c th cung cp cn c a cho cc
lc lng phn ng VN thm nhp ph hoi ni a ta
87

HCM Flight information regions (Pha Nam o Hi Nam)

Nguy c ln nht v thc bch nht e da an ninh v pht

trin ca ta l t u?
Trong 4 i tng c th to nn nguy c e da ta, c nhng nc ln c ton cu hoc
khu vc nh M, TQ, Nht; ring Th|i Lan l{ nc ngang tm vi ta nn mc thch thc
i vi ta khng so c vi c|c nc ln. Trong cc dng thch thc khc nhau ca c 4
i tng, c nhiu iu mi trn c s gi nh hoc d phng cnh gic, song c
nhng iu ang l{ hin thc, ang l{ nhng vn thc t v{ thc b|ch t ra trc mt
ta. V vy vi kh nng rt hn hp v mi mt ca ta, ta cn phn bit r }u l{ nguy c ln
nht trc tip e da nhng li ch sng cn ca dn tc VN tp trung tr lc v vn dng
cao s|ch lc i ngoi i ph li. Trc ht chc chn khng phi l Nht hay Thi
Lan. ch c th l M hay TQ .
1. Chin lc ca M v{ ca M i vi VN:

Sau s tan r ca LX v s kt thc chin tranh lnh, M gp phi nhiu thch thc hn
l{ c hi. Thch thc bi nhng vn kinh tx hi cp b|ch trong nc, thch thc bi
nhng i th vn l{ ng minh c ca M trong chin tranh lnh nh Nht, EC. V vy mc
tiu chin lc ca M phi iu chnh li mt cch thc t v khim tn hn: c gng duy
tr v tr s mt trn th gii v Chu TBD, hin ang tr th{nh v {i chnh ca th
gii. Trc thch thc ngy cng ln ca cc trung tm kinh t phng T}y, vic xo CNXH
Ch}u cha phi l{ u tin h{ng u ca M hin nay.
Kho ng cch v so snh lc lng gia M v{ c|c cng quc khc khng cn qu ln
nh trc thc hin c mc tiu chin lc, phng hng ca M ch yu l to
mt cn bng lc lng gia c|c i th c tim nng e da v tr s mt th gii ca M,
dng i th ny kim ch i th kia, thng qua hp t|c kim ch c|c i th, tng
cng vai tr cc th ch quc t (nh LHQ) trong vic x l c|c xung t khu vc, to
thnh mt th n nh chung c li cho M.
M ang c lp nn trt t khu vc mi trn c s tam gic chin lc mi MNht
Trung thay cho tam gic MX Trung ng{y trc, trong M va tranh th v hp tc
vi TQ m ch yu l vi Nht, va cnh gic kim ch c hai, ch yu l TQ.
Ring v i TQ, M rt coi trng vai tr ca t nc c hn 1 t dn ny trong k hoch
to lp mt trt t quc t mi. M cn thc y v tranh th s hp tc ca TQ trong nhiu
vn nht l trong vic x l cc cuc xung t khu vc .
M khng th khuyn khch hoc l{m ng TQ t do b{nh trng xung N. Trong
chin lc Chu TBD ca M, chnh quyn Clinton ~ t ra coi trng vai tr N hn
trc. C th v }y l{ mt vng kh| nng ng v pht trin kinh t, ng thi li c mt
c ch tiu khu vc c sc sng v gn b vi li ch kinh t ca M. Song mt kh|c v }y l{
hng bung ra ca TQ trong lp khong trng quyn lc sau khi LX tan r~ v{ M thu
bt s c mt qun s N. Li ch ca M l to ra c }y mt N n nh v{
mnh cn bc TQ trong chin lc bin gii mm v{ m rng khng gian sinh tn.
ca M l tng bc thc y vic m rng ASEAN thnh mt t chc chung cho c 10
nc N, c kh nng tr thnh mt i trng |ng k i vi TQ bo m n nh khu
vc. Trong k hoch to lp mt c ch an ninh khu vc ca Chu TBD, M, Nht v
phng T}y ni chung u ~ ly ASEAN lm ct li v t chc. Hi ngh thng nin gia
ASEAN v{ 6 nc i t|c ang tr thnh din {n trao i v an ninh khu vc Chu TBD.
Nga cng t th|i ng h phng hng ny. Ring TQ khng mn m.
V y c kh nng M ng tnh hay cu kt vi TQ chng VN khng? Trc }y M v
TQ hp lc chng VN trong vn CPC l v c 2 cng c yu cu chung l{ |nh v{o LX v{
xo b nh hng ca LX N. Nay LX ~ sp , th chin lc Chu TBD ~ thay
i, nu M li i vi TQ chng VN th chng kh|c g l{ y VN vo tnh th hoc ch ng
lin minh vi TQ hoc phi khut phc trc sc mnh ca TQ, t to iu kin cho TQ
tng bc khng ch c N mt cch d dng v nhanh chng tr thnh mt trong nhng
i th e da v tr s 1 ca M trn ton cu. iu n{y ho{n to{n ngc li mc tiu chin
lc ca M.
M t khc, mt nc VN i mi, c lp vi Nga, TQ, cng nh khng chu s chi phi
ca Nht, ci thin quan h v ho nhp vi c|c ng minh ca M N l{ ph hp vi li
ch ca M v ho bnh, n nh, nhm duy tr nh hng ca M v hn ch cc thch thc
ni ln i vi v tr ca M khu vc. VN tuy khng c mt v tr quan trng trong chin
lc ton cu ca M, nhng VN vn l mt nhn t m M khng th khng tnh n trong

chin lc ca M Chu TBD v{ N. Hn na v kinh t M c li ch tranh th th

trng v ngun nguyn liu ca VN. M khng mun vng mt trong khi c|c i th ca
M i mnh vo th trng VN.
Bn c nh nhng li ch c phn no trng hp vi ta nh trn, mt tiu cc trong chnh
sch ca M i vi ta khng nh. M khng th t b din bin ho bnh vi ta. Tuy
nhin M c l{m c hay khng ch yu cn tu thuc vo kh nng gi vng n nh
chnh tr trong nc ca ta, tc l tu thuc vo bn lnh chnh tr ca ng ta v s vng
vng cnh gic ca cn b v nhn dn ta v s gn b gia dn vi ng. }y nh}n t
vng mnh bn trong c ngha quyt nh. Thng li ca cng cuc i mi, s n nh v
kinh tx hi nc tav vic khng ngng nng cao cnh gic cch mng trong qu trnh
a dng ho v m rng quan h quc t s l{ m bo tt nht hn ch t|c ng ca mi
th on din bin ho bnh. Mt kh|c cng phi thy r khng phi M tp trung chng
ph VN vi bt c gi no v M c nhng u tin chin lc ln hn v{ hn na hin nay
M l{ ang c nhng li ch trng hp vi ta khu vc m ta c th tranh th li dng
phc v hu hiu cho mc tiu chin lc ca ta.
2. Chin lc ca TQ v{ TQ i vi VN:
Tri vi M, TQ thy nhng bin i ln trong cc din th gii ngy nay, mt c hi
ng{n nm c mt. i vi TQ c hi ang tng ln, cn th|ch thc gim i. Trong khi M
cm thy cn co bt li cng c v phng ng l chnh th TQ nui tham vng ln l
mun vn ln tr thnh 1 cc trong trt t th gii a cc mi. Trong khi hin i ho
trn 4 mt vn l cu c|nh chnh thc hin mc tiu , TQ khng ngng tranh th mi
c hi c c thc hin k hoch b{nh trng, gy mt n nh cho nc khc hoc li
dng tnh trng mt n nh ca nc kh|c (CPC, Myanmar) mu li cho mnh. Do hin
nay th cng nh lc cha mnh, nn h thc hin mt cch tnh ton thn trng
tu theo din bin ca tnh hnh khu vc, phn ng ca c|c i th v thc lc ca chnh h.
Tr c mt TQ ang ra sc thc hin nhanh chng tr th{nh 1 cng quc Chu
TBD, c a v ngang hng vi M, Nht khu vc n{y. TQ t mc tiu ln chim ton b
bin ng v tr u tin h{ng u. TQ coi trng v tr chin lc ca bin ng v kim
so|t c bin ng tc l khng ch c c N v{ c con ng giao lu huyt mch t
Th|i Bnh Dng qua n Dng, v{ cng l{ khu vc giu ti nguyn nht l du kh (tr
lng du khu vc ny ngang Vnh Ba T88) m{ TQ ang cn y nhanh tc pht
trin.
|ng ch l{ trong khi TQ m mt chin dch hot ng ngoi giao rng ln nhm
tranh th tng cng quan h hp tc pht trin vi tt c c|c nc cng nghip ho
phng T}y, tranh th c|c nc ang ph|t trin v khng lin kt hng khi phc vai tr
l~nh o th gii th ba, ci thin quan h vi c|c nc lng ging cng chung bin gii, c
bit l gn }y tng cng li ko c|c nc khu vc N ph th qun lang u h, th
TQ lun tp trung mi nhn gy sc p v ln dn VN trn mi vn , mc d ta ~ dng
phng s|ch t thi cu ho v hu ho vi h. Phi chng v TQ cho rng VN l
im yu v d tnh ln nht lc ny (kh v qun s, ngho v kinh t, n c v chnh
tr) m li chim mt v tr chin lc quan trng N v{ l{ tr ngi ln nht cho k
hoch bin ng ca TQ.
Nh ng hot ng bt li i vi VN ca TQ s khng dng li trng thi hin nay m
s cn c tip tc y ti v TQ cho rng tnh th hin ti ang rt thun li cho vic TQ
ln p VN m ch gp phi phn ng quc t mc thp nht v M cha b cm vn VN;

quan h hp t|c, u t gia c|c nc v{ VN cn cha ph|t trin; vn CPC ang cn thu
ht nhiu s ch ca d lun quc t; c ch an ninh khu vc Chu TBD cha hnh
th{nh. TQ t nm 1997 th{nh mt mc thi gian quan trng trong qu trnh xy dng sc
mnh mi mt ca TQ: nm 1997 l{ nm TQ thu hi Hng Kng v{ cng c th l{ nm thc
hin mt bc k hoch hnh th{nh v{nh ai kinh t i Trung Hoa bao quanh N; nm
1997 l{ nm qu}n i TQ s c trang b hng khng mu hm v cc trang b ti tn khc,
c bit v hi khng qu}n c th vn ra khp bin ng; c tin TQ ang c rt ngn
mc tiu ca nm 2000 xung nm 1997 s tng tng sn phm quc dn ln gp 4 ln. Sc
p ca TQ i vi ta spht trin thun chiu vi s pht trin cc mt ca TQ.
88

Persian gulf gia Saudi Arabia, United Emirates v Iran

3. Nhng ph}n tch tnh hnh trn }y c th dn n kt lun:

Trc mt cng nh trong tng lai d b|o c, TQ l ngun xut x chnh ca nhng
thch thc e da i vi ch quyn v ton vn lnh th, cng nh i vi an ninh v pht
trin ca VN. Nhng thch thc e da trn nhiu mt ca TQ i vi ta u ang l{ nhng
vn hin thc, ang xy ra v{ ta ang phi x l, khc vi nhng thch thc e da ca
cc i tng khc, k c M, c phn no cn l gi nh v d phng. Nhng m}u thun v
li ch trn cc mt gia ta vi TQ c nhiu hn i vi c|c i tng khc.
Kin ngh i sch
1. Xt v so snh lc lng gia Vit Nam v Trung Quc, Vit Nam l{ nc nh so vi
TQ l{ nc ln, trng lng v nh hng chnh tr rng ln hn ta nhiu y mnh pht
trin kinh t, ci thin th chnh tr ca ta trong cuc u tranh nhm gii quyt cc vn
tranh chp vi TQ bo v li ch chnh |ng ca ta.
V bn c nh nhng ch mnh so vi ta, trn mt trn i ngoi TQ c nhng im yu
c bn m ta c th v cn bit c|ch khai th|c hn ch TQ trong chnh sch ln p ta trn
nhiu mt. Nhng im yu l{:
a) thc hin u tin ti cao l{ y nhanh hin i, TQ cn M hn l{ M cn TQ. Do
tuy gia MTQ c u tranh v tho hip, nhng r r{ng TQ ngi phn ng ca M,
khng dm thch thc M trong khi th v lc ca TQ cn c hn. Th gii cng nh c|c
nc khu vc u coi M l{ i trng c hiu qu nht trong vic kim ch TQ. Cng v th
TQ rt khng mun M ci thin quan h v{ i ti bnh thng ho quan h vi VN.
b) Trong lc cha x}y dng c lc lng kinh t cng nh qu}n s mnh, TQ rt
ngi cc khu vc Ni tng b{nh trng trc mt ca TQlin kt vi nhau, c bit
l gia ASEAN v VN, thnh th qun lang u h chng li nguy c chung. Chnh v vy
m{ TQ ang tm mi c|ch li ko ph}n ho| N th{nh nhng mnh ring bit, thm ch c
th chng i nhau.
c) Trc xu th mnh m ca chung trn th gii v trong khu vc mun c n nh
tp trung ganh ua ph|t trin kinh t, TQ rt ngi b d lun quc t, trc ht l{ d lun
khu vc, coi l{ nh}n t gy mt n nh Chu TBD v th gii . Cuc vn ng ca M,
Nht, nht l ASEAN, nhm tng bc thc y vic hnh thnh mt din {n v{ tin ti
mt c ch v an ninh tp th khu vc Chu TBD hin nay chnh l nhm kim ch TQ.
2. c th tn dng nhng im yu ca TQ vo vic ci thin th chnh tr trong cuc
u tranh khng cn sc ny, ta nht thit cn phi chn la v hnh thnh mt chin lc
i ngoi ht sc linh hot ph hp vi chiu hng din bin chung ca chnh tr v kinh
t th gii, thch ng vi nhng c im ln ca cc din quc t hin i. Cuc u tranh

chng li nhng thch thc e da ca i tng c bit ny l mt nhim v ht sc thc

b|ch, i hi nhng bin php tng hp song din ra trn mt trn ngoi giao l chnh. Vi
s kt thc trng thi th gii phn thnh 2 cc i u nhau, do tnh tu thuc ln nhau
ng{y c{ng tng gia c|c nc trn ton cu v trong mi khu vc, vic khng ngng m
rng quan h quc t theo hng a phng ho|, a dng ho| ho nhp v{o i sng
chung ca cng ng quc t l rt quan trng c v chnh tr ln kinh t. ng thi trong
bi cnh quc t hin nay, an ninh ca mt nc tu thuc rt ln v{ trc ht vo mi
quan h quc t v khu vc ca ta va qua cho thy vic x l tt mi quan h vi c|c nc
ln l cc k quan trng i vi li ch an ninh v pht trin ca nc ta. Kinh nghim
xng m|u ca dn tc ta trong nhng thp k qua cho thy cn c chnh sch quan h cn
bng gia c|c nc ln, v tuyt i khng bn ngoi hiu l{ VN c i vi nc ln
ny chng nc n, gn li ch ca ta vi li ch an ninh v pht trin ca c|c nc lng
ging trong khu vc to cho nc ta mt th quc t thun li hn.
3. Nhng trng im trong chin lc i ngoi ca ta phi l{ c|c nc ln trong tam
gic chin lc Chu TBD v khi c|c nc ASEAN, nhng nhn t c kh nng t|c ng
nhiu ti TQ.
a) Vi M:
Quan h vi M l mt b phn quan trng chnh s|ch a dng ho quan h i ngoi ca
ta. Hin nay M l nhn t duy nht c kh nng l{m i trng v kim ch TQ, do ta cn
kin tr v quyt tm ko M i v{o bnh thng ho quan h. Ko M v{o M c li ch
trc tip VN, nht l li ch trong lnh vc du kh ngo{i khi VN, khin M khng th lm
ng trc tnh hnh bt n nh do TQ khiu khch, x}m ln gy ra. Mt nh nghin cu
M v Ch}u ~ |nh gi| mt dn khoan ca Cng ty Mobil Oil (M) bin ng c gi| tr
ngang vi c mt Hm i 7.
Thc y bnh thng ho quan h vi M trc ht l vic b cm vn c ngha rt
quan trng i vi yu cu an ninh, n nh v pht trin kinh t ca ta, gip ta ci thin vi
c|c i tng khc v to thm iu kin thun li cho ta i ph vi cc thch thc hin
nay. Trin khai mnh m quan h vi M cng nh vi c|c i tng khc khng phi
to mt tp hp lc lng chng TQ v iu tr|i vi phng ch}m i ngoi l{m bn
vi tt c ca ta, cng khng ph hp vi cc tnh ton chin lc ca M cng nh ca cc
nc khc.
Vi c ta xin gi ho kh vi TQ va c quan h bnh thng vi M v{ thc y quan h
vi Nht, phng T}y v{ ASEAN v{ c|c nc khc s to ra cho ta th mnh trong quan h
cn bng vi c|c i tng.
Trong tnh hnh hi n nay vic hp tc gii quyt tt vn POW/MIA l khu thit yu
tho g tr ngi cho quan h VitM. ng thi y mnh cng tc vn ng trong ni
b M (lobby) vi khu hiu c tnh s|ch lc tranh th d lun M thc y M sm b
cm vn, thu ht cc cng ty M v{o l{m n VN va to p lc va to iu kin cho chnh
quyn M i v{o bnh thng ho vi ta sm nht. Mt khc ta cn quan tm c ch trng,
chnh sch v bin ph|p thch |ng v hiu ho| ca M v{ c|c nc phng T}y
dng vn d}n ch, nhn quyn gy sc p vi ta.
Song song vi c|c bc ci thin quan h VN v M, cn kt hp m rng ng li ho{
hp dn tc bng nhng chnh sch c th i vi Vit kiu M v{ c|c nc khc nhm
chuyn h thnh nhng lc lng mnh m h tr cho cng cuc hin i ho nn kinh t

v KHKT89 ca nc nh. Vic lm my tt nhin s t|c ng tr li i vi vic tng cng

quan h hp tc ca ta vi M v{ c|c nc c ngi Vit sinh sng.
b) Vi ASEAN:
ASEAN hin c coi l t chc khu vc c sc sng mnh nht m{ c|c nc ln, trong
c TQ, phi tnh n trong chnh sch Chu TBD ca h. Gia ta v{ c|c nc ASEAN c
nguyn vng chung l ho bnh, n nh v pht trin, ng thi cng phi lo i ph vi
thch thc bn ngoi, t TQ v Nht Bn. Tng cng hp cc khu vc va ph hp vi xu
th hin nay va to th cho ta trong quan h vi c|c nc ln ngoi khu vc, nht l TQ.
thc y quan h ny, ngoi vic tng cng quan h song phng bng cc bin php
xy dng lng tin, cn sm gt nhng tn ti trong quan h tay i gia ta v mt s nc
ASEAN qua vic hp tc gii quyt vn vng chng ln vi Innxia, Malaysia, Th|i
Lan, cn c c|c bc i mnh m tham gia c|c c ch hp tc khu vc v an ninh v pht
trin ph hp vi kh nng v{ li ch ca ta; c bit l cn tch cc tham gia qu trnh trao
i v c cu an ninh khu vc v sm tham gia ASEAN. Ni chung, ta cn tch cc ch ng
tng cng c|c im ng gia ta v{ c|c nc ASEAN, x l kho lo nhng khc bit.
c) Vi c|c nc v{ c|c i tng kh|c, c bit l
89

Khoa hc k thut

v i Nht Bn, Nga, Cng ng Ch}u u Ta cn tip tc tng cng quan h hp tc v

nhiu mt nhm tn dng ti a kh nng hp tc kinh t, KHKT, kinh nghim qun l ca
c|c nc ny cho cc cng cuc pht trin t nc v{ qua gp phn to th cn bng
lc lng c li ch cho ta khu vc, tranh th tp hp d lun rng ri h tr cho cuc
u tranh bo v ch quyn, lnh th ca ta, to nn mt mng li li ch kinh tchnh tr
che chn thm cho ta trc mu xm ln ca TQ.
d) Vi TQ:
- Bnh thng ho vi TQ l mt yu cu chin lc ca ta. Do TQ thi hnh chnh sch 2
mt nn i sch ca ta cng gm 2 mt va hp tc va u tranh, va ch ng thc y
quan h trn c s nhng tho thun ~ t c, va kin quyt bo v ch quyn lnh
th ng thi gi vng phn ch}m khng tr li tnh trng i u vi TQ cng nh
khng t c|c nc trc s la chn hoc VN hoc TQ. Bin php ti u lc n{y l{ ch
ng to nn cc din c|c nc ln v ASEAN c li ch kinh t, an ninh ngy cng ln trong
quan h vi VN. Cc din cng vi s ln mnh cng nhanh cng tt ca bn thn chng
ta s l s rn e c hiu qu nht i vi mi hot ng ln chim ca TQ.
- Kin quyt u tranh hn ch ln chim ca TQ bin ng, c bit vng thm
lc a ca ta; p dng cc bin ph|p khn kho nhng c hiu qu ngn chn hot ng
ca TQ m khng dn n i u v qun s.
- Xc tin vic x|c nh phm vi ca qun o Trng Sa xem xt khi nim khai th|c
chung, ph| TQ li dng vn ny chia r phn ho gia ta v ASEAN.
- Chun b kh nng a ra to{ |n quc t hoc trng ti quc t vn Trung Quc vi
phm thm lc a ca ta.
- n mt lc n{o ta nn tnh n kh nng m cng Cam Ranh thnh mt thng cng
cho cc tu quc t ra vo, k c tu M, to s c mt ca nhiu quc gia khu vc bin
ng, ngn c chim ca mt nc. Song tt nhin ta phi c chnh sch v lut php
cht ch bo m ch quyn v an ninh quc gia
Ng{y 14 th|ng 6 nm 1993. Trn Quang C

B ng nin i
1975
01.2 NS M. Mansfield b|o c|o trc Quc hi M sau khi i thm Trung Quc v: TQ tn
th{nh 2 nc Vit Nam tip tc tn ti. TQ cho rng mt nc Campuchia thng nht,
trung lp l{ iu ch yu trong mt ng Dng n nh.
17.4 Gii phng Nng Pnh.
30.4 Chin dch H Ch Minh ton thng. Gii phng Saigon.
04.5 Qun Polpot tn cng o Ph Quc v t lin tip tn cng bin gii trn b v
trn bin ca ta.
05.5 H. Kissinger: Vi vic mt Vit Nam, s c s sp xp li lc lng quan trng
N, CPC v{ L{o s l{ ch hu ca H Ni, cn Th|i Lan v{ In nxia s t ng lin minh
vi Vit Nam. Trung Quc s gi khng cho VN c bt k h{nh ng quyt lit no.
??.? Thng ip ming nh Lin X chuyn ti M t mun
hai bn c quan h tt.
12.6 M gi n i s qun ta ti Pa ri thng ip: V nguyn tc, M khng hn th
g Vit Nam, ngh trn c s tin hnh bt c quan h no gia hai bn. M sn sng
nghe bt c gi no do Vit Nam a ra.
11.7 Thng i: nhc M ngha v ng gp h{n gn vt thng chin tranh.
10.7 v 5.9 Tip xc gia b th VN Thanh v{ b th M
Pratt Pa ri .
2729.7 o{n i biu ng Lao ng VN do B th th nht L Dun dn u i thm
CPC.
09.8 V WatergateNixon t chc. Ph tng thng G.Ford ln
thay.
11.8 Ti Hi ng Bo An, M ph quyt Vit Nam vo Lin
Hip Quc.
07.12 G. Ford cng b hc thuyt Th|i Bnh Dng mi gm 6 phng hng chnh:
sc mnh M ~ c}n bng lc lng Th|i Bnh Dng, lin minh vi Nht, bnh thng
ho quan h vi TQ, quan h mnh vi ASEAN, gii quyt xung t khu vc, hp tc kinh t
trong vng.
21.12 o{n h ngh s M do G. V. Montgomery vo H Ni nhn 3 b hi ct gic li M.
Th tng Phm Vn ng tip o{n.
thng 12 H. Kissinger pht biu Pari sau khi i thm TQ: M ang tnh to|n vic s
dng TQ hn ch nh hng ca VN khu vc.
1976
10.1 M thng qua Lin X thm d vic tip xc vi ta, song khng nh khng thc hin
.21.
26.3 H. Kissinger gi cng hm cho b trng ngoi giao ta: M sn sng tho lun vi
VN pht trin quan h mi gia hai nc.
10.4 B trng NG ta tr li: nu li nhng vn tn ti gia hai nc (.21 v{ vn
MIA). Trn c s gii quyt nhng vn s bnh thng ho quan h vi M.
07.5 Tng thng G. Ford bc kin ngh ca Quc hi M yu cu tm thi ngng cm vn
bun bn vi VN trong 6 thng. 08.5 Cng hm ca ngoi trng M H. Kissinger gi Ngoi
trng Nguyn Duy Trinh: sn sng m cuc tho lun v vic thit lp mi quan h mi

gia hai nc, song ch khi no vn MIA c gii quyt v thc cht th mi c tin b
i ti bnh thng ho quan h.
19.6 Thng ip ca BNG ta ph phn M n phng tuyn b xo b Hip nh, ln
tr|nh ngha v i vi .21 ng thi li i VN thi h{nh .8biii ca Hip nh; nhc li lp
trng ta gn 2 vn vi nhau. Bc u sn sng gp i din M Pa ri trao i
kin.
19.7 M gi thng ip tr li ng m cuc tho lun ti Pa ri gia ngi th 2 ca
hai s qun
01.8 Ta trao tr M tt c 27 ngi M b kt li Nam VN sau
ngy 30/4/1975
27.8 Thng ip ca ta gi M: x|c nh ngi gp (tham tn Trn Ho{n) v{ ni gp
(lun phin gia hai s qun ti Pa ri)
thng 11 Tng tuyn c M: Jimmy Carter (Dn ch) trng c
tng thng.
th|ng 12 i hi VI vi lun im 3 ging th|c c|ch mng
trong th tin cng.
1977
06.1 M thng qua Lin X a ra k hoch 3 bc bnh thng ho quan h vi VN: VN
cho bit tin v MIA M; chp nhn VN vo LHQ v sn sng lp quan h ngoi giao cng
nh bt u bun bn, cung cp thit b v cc hnh thc hp tc kinh t khc.
11.1 Ngoi trng C. Vance:Vic tin ti bnh thng ho quan h MVN l ph hp
vi li ch ca hai nc.
03.3 Chnh quyn J. Carter quyt nh ni lng cm vn vi VN.
09.3 M cho php cng dn M i thm VN, CPC, Bc Triu Tin, Cuba, k t ngy
18.3.77
17.3 U ban ca tng thng M do Leonard Woodcock dn u
sang thm Vit Nam
30.4 Polpot bt u chin tranh bin gii chng ta.
034.5 Vng 1 {m ph|n VNM ti Pari v bnh thng ho quan h hai nc: M
ngh lp ngay quan h cp i s, trao i s qun c quan h lnh s; M khng cn VN
vo LHQ; M c kh khn v mt php lut nn khng thc hin iu 21 c m ha s
thc hin khi c quan h, b cm vn bun bn v xt vin tr nh}n o.
023.6 Vng 2 {m ph|n VNM ti Pa ri, M nu li c|c ngh ~ ni vng
1.1920.12 Vng 3 {m ph|n VNM ti Pari, M ngh nu hai bn cha lp quan h
ngoi giao y th c lp Phng quyn li (Interest Section), nhng nh th th cha b
cm vn c. Song ta vn gi lp trng c gi 3 vn : quan h ngoi giao, bi thng,
MIA.
thng 12 Lin X a qu}n v{o Afghanistan nh cao ca qu| trnh LX b{nh trng ra th
gii bn ngoi.
31.12 Chnh quyn Polpot n phng ct quan h ngoi giao
vi Vit Nam.
1978
08.1 Z. Brezinski: iu l th l{ }y l{ trng hp u tin ca mt cuc chin tranh
qua tay ngi khc (proxy war) gia Lin X v Trung Quc. Vit Nam c Lin X ng h
v{ CPC c Trung Quc ng h.

05.5 Ph t W. Mondale pht biu khi i thm 5 nc ASEAN: M s y mnh vic bnh
thng ho quan h vi TQ v n gi th n nh khu vc. Chnh sch ca TQ ng Nam
v mt s mt l song hnh vi M. M ~ a ra ngh hp l vi Vit Nam v vn gi lp
trng thit lp quan h m{ khng c iu kin tin quyt. H vn gi lp trng l M
trc ht phi cam kt vin tr. Nhn dn, Quc hi v chnh quyn M khng cho php
l{m iu .
11.5 R. Oakley, tr l ngoi trng M: Vit Nam, vi 59 triu dn, l quc gia cng sn
ln th 3 trn th gii v mnh nht v qun s ng Nam . Th|i Vit Nam vi cc
nc khc l quan trng trong cc thp nin ti. Quan h ngoi giao v s c mt ca M
H Ni c th phc v li ch bn b M Ch}u cng nh li ch ca M v Vit Nam.
19.5 ng Tiu Bnh tuyn b: Trung Quc l{ NATO phng ng, Vit Nam l Cuba
phng ng.
29.6 Vi t Nam tham gia khi COMECON.
05.7 Th trng ngoi giao Phan Hin ni ti Tokyo: Vit Nam sn s{ng bnh thng ha
quan h vi M khng c iu kin tin quyt.
20.5 Brezinski c vn an ninh ca tng thng M, i thm Trung
Quc.
27.7 Ngh quyt T.. 09 (kho| IV): Trung Quc l k th trc tip v nguy him nht;
M l k th c bn v lu di; quyt t}m |nh ch dit chng Polpot.
21.8 o{n 7 h ngh s M do G. V. Montgomery sang Vit Nam v vn MIA.
2227.9 Vng 4 {m ph|n VNM (Nguyn C ThchR.Holbrooke) ti New York. Ta
chp nhn ngh ca M a ra th|ng 5/1977, tc l{ bnh thng ho quan h khng iu
kin. Vic ta chuyn i lp trng qu mun m{n khng em li kt qu. Holbrooke ni:
M coi trng Chu ; lo s vic Lin X t cn c Cam Ranh.
03.11 Vit Nam v Lin X k hip c hu ngh v hp tc.
30.11 R. Oakley gp Trn Quang C ti Nu c ni: M khng thay i lp trng bnh
thng ho quan h vi Vit Nam, nhng phi chm li v cn lm r 3 vn CPC, hip
c VitX v vn di tn ngi Vit Nam.
15.12 Trung Quc v M ra thng co chung chnh thc cng nhn nhau v thit lp quan
h ngoi giao t ngy 1.1.1979.
16.12 M. Mansfield, i s M Nht: ch sau khi nhng kh khn gia TQ v{ VN c
gii quyt mi c l do chnh |ng hy vng gii quyt quan h ngoi giao MVN.
1979
07.1 Ta gip bn |nh ui Polpot v gii phng Nng Pnh.
11.1 Th{nh lc CHND CPC.
29.14.2 ng Tiu Bnh i thm chnh thc M. Hi {m J.
Carterng.
16.2 Carter nu 6 nguyn tc x s khi TQ x}m lc VN: khng can thip trc tip;
khuyn khch cc bn kim ch; VN rt qun khi CPC v TQ rt qun khi VN; xung t
khng e da li ch trc mt ca M; khng v VN x}m lc CPC m{ t li vn bnh
thng ho quan h vi TQ; quyn li ng minh ca M khng b e da.
17.2 Trung Quc tn cng VN trn ton tuyn bin gii pha Bc nc ta. Dy cho Vit
Nam mt bi hc (li ng Tiu Bnh).
17.2 B Ngoi giao M ra tuyn b phn i c 2 cuc x}m lc (VN vo CPC, TQ vo
VN) v ku gi hai bn rt qun ngay.

18.2 Chnh ph Lin X ra tuyn b phn i Trung Quc xm

lc Vit Nam.
18.2 K hip c Ha bnh, Hu ngh v Hp tc Vit NamCPC
ti Nng Pnh.
cu i th|ng 12 ng ni vi cc nh bo Bc Kinh: Chng ti c th dung th vic LX c
VN 70% nh hng, min l 30% cn li dnh cho Trung Quc.
05.3 Trung Quc tuyn b rt qun khi lnh th Vit Nam.
thng 3 TQ tuyn b hu Hip c Hu ngh, ng minh tng tr TrungX k
15.2.1950 gia Chu n Lai90 v Kroutchev dp Mao thm LX.
th|ng 4 {m ph|n vng 1 VNTQ ti H Ni.
thng 4 Z. Breinev lm tng b th. i hi CS LX th 2691.
07.10 Sihanouk gi 2 th v{ 1 in (ngy 7, 23/10 v11/11).
90

Zhou En Lai 91i hi ng cng sn LX ln th 26: 2.1981; Leonid Ilych

Brezhnev tr th{nh TBT CSLX t 4.1966 i hi ng ln th 23

thng 10 B NG pht hnh cun S tht v quan h VNTQ

trong 30 nm qua. 01.12 LHQ quyt nh vn Khme
gi gh ca CPC ti Lin Hip Quc.
1980
05.1 Hi ngh ngoi trng 3 nc VNLo CPC ln th 1 ti Nng Pnh. {m ph|n vng
2 VNTQ ti Bc Kinh. Khng kt qu, TQ ct cu {m ph|n. T n cui nm 1988, ta
nhiu ln gi cng hm hoc th ngh ni li {m ph|n, song TQ u bc b.
29.7 i s M Thi Abramowitz92: M khng bao gi cng nhn ch Polpot; tuy
nhin gt Polpot ra khi LHQ ch c{ng l{m tng v th ca VN. Quan im ca M v TQ v
CPC c khc nhau. M nhn vn v mt chin lc, c bit lo ngi bin gii CPCThi.
1981
19.1 Tng thng mi R. Reagan: Quan h MTrung di thi Carter l khng c li, M
phi tr gi.
19.2 i s M Thi Abramowitz, trao ta bn ghi nh: |ng tic Vit Nam, Lin X ~
ph v n nh; ngc nhin vic VN cho LX s dng cng Cam Ranh; khng hi lng vic gii
quyt vn MIA trong 2 nm ri qua.
92

Morton I. Abramowitz, tuyn b trong mt bi bnh lun trn t Washington Post ngy 29 thng 5 1994 rng, Bng

cnh ghp hay bng ngh thut qun l nh{ nc, Thailand ~ tr th{nh ng minh tt nht ca Pol Pot [By graft or
statecraft, Thailand has become [KR leader] Pol Pot's best ally.]

18.5 Ngh quyt 39 BCT u tranh chng ch ngha Mao trn mi hnh thi ca n;
chng ch ngha b{nh trng b quyn nc ln; lin minh v hp tc ton din vi Lin
X
13.7 Hi ngh quc t v CPC Nu c, Ngoi trng M A. Haig ni M khng c
nh bnh thng ho quan h vi VN cn ang chim ng CPC l{m mt n nh N.
1982
14.1 S qun M Bangkok gi message cho ta qua L Vn Ho|: M mun mt gii php
chnh tr v CPC. M khng nhn vic i VN rt qun ngay, rt ht m ch {m ph|n rt
mt phn v c 1 lch rt qun. Mt nc Vit Nam c lp vi Lin X v Trung Quc l
ph hp vi li ch ca M. Mun bit kin VN v lc lng gi gn ho bnh ca LHQ.
1617.2 Hi ngh 3 ngoi trng VNLoCPC ln th 5 ti
Vientiane.

2 4.3 Brejnev tuyn b Tachkent93: Lin X cha h ph nhn ch x hi ch ngha

ang tn ti Trung Quc. Mong mun ci thin quan h vi TQ.
93

Tashkent, th ph ca Uzbekistan

0607.7 Hi ngh 3 ngoi trng VNLoCPC ln th 6 ti TP.HCM tuyn b: VN v

CPC tho thun i bc trc, quyt nh s rt mt s qun VN khi CPC trong thng 7/82
v c th xem xt rt thm cn c vo tnh hnh bin gii CPCThi v s |p ng ca Thi
Lan.
0 2.10 {m ph|n XTrung ln th nht. TQ a ra 5 im v CPC v quan h TQ VN: VN
tuyn b rt qu}n v iu kin khi CPC; nu VN quyt nh rt ht qun khi CPC th sau t
rt qu}n u TQ sn s{ng {m ph|n vi VN v bnh thng ho quan h.
??.10 R. Childress, c vn chnh tr qun s HBAQG M ni vi Nguyn C Thch:
ngh o{n chuyn vin cp cao nht v{o VN tho lun vn MIA. M khng mun VN
rt qu}n CPC Polpot quay tr li.
10.11 Brejnev cht. TQ c ngoi trng Hong Hoa sang ving. Khi i ng dn phi kho
lo ni quan h hai nc xu i t sau nm 50 ch Kroutchev, t sau nm 60 xu n mc
nghim trng ch Brejnev; trnh ni tn.
1983
23.2 Hi ngh cp cao VNLoCPC hp Vinchn94. Tuyn b ca VN v{ CPC: h{ng nm
s rt mt s qun VN khi CPC; tt c qun tnh nguyn VN s rt ht v nc khi mi e
da i vi CHND CPC chm dt.
94

Vientiane

01.3 {m ph|n XTrung ln th 2, TQ nu vic VN chim ng CPC l{ 1 trong 3 tr ngi

cho bnh thng ho quan h TrungX.
01.3 B NG TQ: VN rt n v u tin khi CPC, TQ s ni li
{m ph|n.
12.4 Hi ngh bt thng 3 ngoi trng VN LoCPC ln th 7 ti Nng Pnh tuyn b
rt qun VN ln th 2 v{o th|ng 5/83. Rt 1 binh o{n.
02.5 L tin qun tnh nguyn VN rt t 2.
1920.7 Hi ngh ngoi trng VNLoCPC ln th 7 ti Nng Pnh khng nh: qun
tnh nguyn VN s c rt ht khi CPC khi TQ chm dt e da.
1984
2829.4 Hi ngh ngoi trng VNLoCPC ln th 8 ti
Vientiane.
thng 4 Chin dch ma kh |nh v{o c|c Kh me trn
ng bin gii CPCThi.
2023.6 t rt qun th 3 ca qun tnh nguyn VN khi
CPC.
LX: Gorbachev ln, b t u iu chnh chnh s|ch i ni, ngoi. Nhiu ln ni mong mun
ci thin quan h XTrung, song khng | ng n 3 tr ngi. c bit l vic rt qun
VN khi CPC.
08.1 Nguyn C Thch th cho Ng Hc Khim ngh ni li
{m ph|n.

2829.1 H i ngh ngoi trng VNLoCPC ln th 10 ti TP.HCM tuyn b: qu}n i

VN s tip tc rt dn h{ng nm v{ s rt ht khi CPC v{o nm 1990.
21.1 Ng Hc Khim th tr li: sau khi VN cng khai cam kt v thc hin rt qun
khi CPC th {m ph|n mi c ngha thc t.
23.1 Ngoi trng TQ Ng Hc Khim i c|c nc ng Nam . Khi n Singapore, ni:
Trung Quc s dy cho Vit Nam bi hc th hai.
02.4 t rt qun th 4 ca VN khi CPC.
1986
2324.1 Hi ngh ngoi trng VNLoCPC ln th 12 ti Nng Pnh.
0710.4 m phn XTrung vng 8 ti Mat xcva95. TQ vn nu ba tr ngi. LX
ngh gp cp cao (Gorbachevng), TQ t chi.
95

Moskva (Moscow), th USSR

28.5 t rt qun tnh nguyn VN th 5 khi CPC.

08.7 Ngh quyt 32 BCT: chuyn sang giai on u tranh mi di hnh thc cng tn
ti ho bnh vi Trung Quc, ASEAN, M; gii quyt ho bnh vn CPC.
2 8.7 Din vn ca Gorbachev Vladivodstock nu nhng nt ln ca chnh s|ch i ngoi
mi ca Lin X i vi Chu Th|i Bnh Dng: xch dn li vi TQ, gii quyt 3 tr ngi
bnh thng ho quan h vi TQ (rt qun khi Afghanistan, chm dt xung t bin gii
XTrung, gii quyt vn CPC). Vi M, LX c th c c ch |p ng (responsive gesture)
v vnh Cam Ranh nu M rt c|c cn c qun s Philipin.
0515.10 Vng 9 {m ph|n XTrung ti Bc Kinh, 70% thi
gian bn vn CPC.
19.10 Lin X bt u rt qun khi Afghanistan.
12.1986 i hi VI. Nguyn Vn Linh c bu lm tng b th. Mi lm th tng.
Sa Li ni u ca iu l ng, xa ch ni v TQ l{ k th trc tip v nguy him nht.
07.2 Vng 10 {m ph|n XTrung ti Mc tkhoa. Trung Quc li nu 3 tr ngi cho
vic bnh thng ho quan h TrungX, tr ngi ln nht l vic Vit Nam x}m lc
Campuchia.
u thng 3 Ngoi trng LX Schevarnadz n Nng Pnh thc y gii quyt vn
CPC
26.3 B Ngoi giao thnh lp CP87 chuyn trch nghin cu gii php CPC v vn
bnh thng ho quan h vi Trung Quc.
19 20.4 L c Th gp Hunxen, Heng Somrin v Chia Xim Nng Pnh, khuyn CPC
tho hip vi dit chng Polpot, thc hin gii ph|p .
08.5 Hp BCT v vn CPC (sau khi L Th i Nng Pnh, trc khi i TBT Linh i LX).
20.5 B Ngoi giao kin ngh BCT sa Li ni u ca Hin php ch ni Trung Quc
(n 27.8.1988 mi thc hin).
10.6 Ph tng th k LHQ Ahmed chuyn ti ta 4 im ca
ng Tiu Bnh.
17.6 Hunxen (i thm L{o) ni vi Phun: mun lin hip vi phi Polpot khng c
Polpot hn l{ vi Sihanouk vi l l l bn Polpot c lc lng nhng khng c th chnh
tr, cn Sihanouk ngc li khng c lc lng nhng c th chnh tr.
26.6 Nguyn C Thch gp i s Trung Quc chuyn thng ip ming ca Th tng
Phm Vn ng gi l~nh o TQ ngh m {m ph|n b mt hai nc.

29.7 Thng co chung VNInnxia sau cuc gp Nguyn C ThchMochtar ti Thnh

ph HCM. Tha thun dng hnh thc coctail party cc bn lin quan gp nhau bn gii
php CPC.
22.8 Th ca Ng Hc Khim gi Nguyn C Thch ni TQ cha th tr li thng ip
ca ta v TQ khng mun chp nhn vic ~ ri CPC.
27.8 Chnh ph CHND CPC cng b chnh s|ch 5 im v ho
hp dn tc.
02.10 Thng ip ming ca ta nh Lin X chuyn cho TQ nhn cuc gp vng 11 LX
TQ ti Mct khoa ngy 6.10.
0 6.10 {m ph|n vng 11 XTrung ti Bc Kinh. a cng khai vic bn vn CPC vo
thng co bo ch.
29.11 t rt qun th 6 ca qun tnh nguyn VN khi CPC.
02.12 Hi {m HunxenSihanouk ln th 1 ti FreenTardenois (Php). Thng co
chung tha thun: gii quyt xung t CPC bng bin php chnh tr: vn CPC do nhn
dn CPC gii quyt; triu tp Hi ngh quc t bo m tha thun gia cc bn CPC. Gp
li vng 2 Pa ri v vng 3 Bnh Nhng.
??.? TQ LX cng TQ dn xp mt cuc gp gia CHND CPC v{ Khme . TQ khng |p
ng.
30.12 BCT quyt nh i mi quan h gia ta vi Lo v CPC, rt chuyn gia, c vn ta
Lo v CPC, gii t|n o{n chuyn gia VN CPC.
1988
2022.1 Vng 2 HunxenSihanouk ti Pari. Khng c thng co chung. Hai bn nht tr:
ch chnh tr CPC do nhn dn CPC quyt nh qua tng tuyn c c gim st quc t;
triu tp hi ngh quc t v CPC theo kiu Hi ngh Genve 1954 v ng Dng.
2029.1 Cuba, Angola v tr l ngoi trng M hp Luanda tho thun vic rt ton b
qun Cuba khi Angola.
01.2 Th Sihanouk gi th tng Phm Vn ng: Mi quan tm lun lun ginh cho
vic khi phc quan h hu ngh hai nc lng ging anh em chng ta. Nh vy th gii
php ny s ti gn.
08.2 Gorbachev tuyn b qu}n i Lin X s rt khi Afghanistan trong 10 thng k t
ngy 15.5.1988.
1416.3 ng gia hi qun Vit Nam v hi qun Trung
Quc Trng Sa.
20.5 Ngh quyt 13 BCT: gii quyt vn CPC trc 1990, phn u bnh thng ho
vi Trung Quc.
26.5 B NG VN tuyn b rt qu}n t 7 gm 50.000 qun v B T lnh qun tnh
nguyn; s qun cn li s rt su vo 30 km trong lnh th CPC dc bin gii CPCThi
Lan.
cui thng 5 Hp cp cao XM GorbachevReagan ti Matx
cva, c bn vn CPC
1320.6 {m ph|n XTrung ti Matxcva. Hai bn bn t m vn CPC. LX rt ra 5
im ng vi TQ v vn CPC.
28.6 Quc hi ra ngh quyt sa Li ni u ca Hin php (b c}u Trung Quc l k
th trc tip v nguy him nht). Chnh thc thng qua ngy 27.8.1988.

15.7 Nguyn C Thch gp i s TQ nu mt lot bin php lm gim cng thng quan
h hai nc, ngh hai bn ni li {m ph|n bt c cp no.
2528.7 Hp JIM1 (Jakarta Informal Meeting) ti Bgo96 (Innxia). Cuc hp tin
h{nh l{m 2 bc: bc u ch c 4 ph|i CPC; bc sau c thm VN, L{o v{ 6 nc ASEAN.
Mc ch: to mt khun kh cho cc cuc tho lun khng chnh thc gia cc bn lin
quan trc tip v{ c|c nc hu quan trong vic tm kim mt gii php ton din, ng n
v lu di cho vn CPC. Cuc hp ~ khng nh 2 vn then cht: vic rt qun VN
trong khun kh mt gii php chnh tr v vic ngn chn s tr li ca ch dit chng
Polpot.
07.11 Vng 3 HunxenSihanouk ti Pari. Ch yu b{n chng trnh ngh s hp cp
cao 3 bn (HunxenSihanoukSon San) ngy 8/11/88.
01.12 Ho{n th{nh t rt qun VN th 7 khi CPC gm 50.000 qun v B T lnh qun
tnh nguyn Vit Nam CPC.
1989
05.1 Tham gia o{n i biu ng v Chnh ph VN do TBT Nguyn Vn Linh dn u i
Nng Pnh d l k nim 10 nm Quc khnh CHND Campuchia.
06.1 Tuyn b n Vn Linh v{ ca Heng Somrin l s rt ht qun VN khi CPC trong
khun kh mt gii php chnh tr vo thng 9/1989.
96

Th trn Bogo thuc min T}y o Java, gn Jakarta

09.1 Cuba bt u rt qun khi Angola theo Hip nh 12.8.1988 gia Cuba, Angola v
Nam Phi.
09.1 Ngoi trng Th|i Siddi Savetsila n H Ni.
1619.1 {m ph|n VNTQ cp th trng Bc Kinh v vn CPC v vn bnh
thng ho quan h hai nc.
01.2 Ngoi trng Schevarnadz n Bc Kinh hi {m vi Tin K Tham v vn CPC.
15.2 Lin X hon thnh vic rt qun khi Afghanistan.
11.2 Hp BCT bn vic tch v gii quyt tng bc mt mt quc t v mt ni b ca
vn CPC; trin khai cc din {n VitTrung (vng 2), JIM2, Vit Thi, VitM
1618.2 Hp tr b (Working group) JIM2 (Jakarta Informal Meeting). Ta a ra 3
bc rt qun VN khi CPC gn vi 3 bc chm dt vin tr qun s ca nc ngoi cho
cc bn CPC.
1921.2 Hp JIM2. Khng nh li 2 vn mu cht ca gii php cho vn CPC l
rt qun VN trong khun kh mt gii php chnh tr v{ ngn nga s quay tr li chnh
sch v nhng h{nh ng dit chng ca ch Polpot; chm dt mi s can thip ca
nc ngoi v s gip v qun s cho c|c ph|i i lp Kh me.
14.3 Hp BCT: quyt nh rt ht qun khi CPC vo cui thng 9/1989; thc y din
{n HunxenSihanouk.
2223.3 Ngoi trng Nguyn C Thch thm Singapo,
Malayxia, Thi Lan.
23.2 Trung QucInnxia bnh thung ho quan h.
25.2 MTrung Quc: Bush n Bc Kinh gp ng Tiu Bnh.
13.3 X vit ti cao Lin Xo thng qua ngh quyt lp chc tng thng LX. Gorbachev
c bn gi chc v ny.

15.3 Tip v lm vic vi Ph tng th k LHQ Ahmed ti H

Ni v vn CPC.
05.4 Ba chnh ph VN, CPC, Lo ra tuyn b: s rt ht qun VN
khi CPC thng 9
30.401.5 Quc hi CPC hp phin bt thng: sa Hin ph|p, i tn nc CHND CPC
th{nh Nh{ Nc CPC (State of CampuchiaSOC), thay quc k.
0203.5 Vng 4 HunxenSihanouk ti Jakarta, Sihanouk hoan ngnh vic i tn nc
CHND CPC th{nh Nh{ Nc CPC (SOCState of Campuchia), i quc k v nhiu sa i
quan trng trong Hin php CPC; ni c th chp nhn tr v nc (nhng khi v Bngcc
Sihanouk li thay i kin. T quan h Hun xenSihanouk rt xu).
0810.5 VNTQ {m ph|n cp th trng ti Bc Kinh. TQ vn i ta tha thun v
nguyn tc vic lp chnh ph lin hip 4 bn CPC do Sihanouk ng u; ng kt v gim
hoc gii th lc lng qun s ca cc bn CPC. V quan h hai nc, lp trng Trung
Quc vn l gii quyt xong vn CPC th mi ci thin c quan h vi VN; tm thi
cha tnh n tip tc {m ph|n vi ta.
1516.5 Hi {m cp cao TrungX (Gorbachevng Tiu Bnh) Bc Kinh.
0304.6 Sn Thin An Mn.
04.6 Ba Lan: Cng o{n o{n kt thng tuyt i tng tuyn
c.
24.7 Vng 5 HunxenSihanouk Pari. Khng t tha thun no. Sihanouk bc tha
thun ca JIM1 v{ 2, i xo| SOC lp Chnh ph 4 bn CPC.
30.730.8 Hi ngh quc t v CPC ti Pari: vic rt qun VN khng cn l vn ln
hi ngh m vn ln ni ln l vn dit chng. Hi ngh khng t c mt gii php
chnh tr, b tc vn chia quyn gia cc bn CPC trong thi k qu| , song thng
qua c tuyn b chung ghi nhn Hi ngh l mt bc tin c ngha v{ s hp li.
07.8 Gp th trng Lu Thut Khanh (ph trng o{n TQ)
Pari.
07.8 Hung: ng CHXHCN i tn; Hung gia nhp EC.
05.9 TBT Nguyn Vn Linh gp Heng Somrin H Ni chuyn li Lin X khuyn Nng
Pnh nn nhn chnh ph 4 bn gm c Khme , do Sihanouk lm ch tch.
2126.9 t rt qun VN cui cng khi CPC.
30.9 Hp BCT nhn nh v kt qu Hi ngh Pari v CPC.
07.10 Kayson Phonivihan thm chnh thc Trung Quc |nh du vic bnh thng ho
quan h LoTrung Quc. ng ni vi Kayson: nu VN rt qun trit khi CPC th s
bnh thng ho quan h vi VN.
06.11 Thng ip ming ca Nguyn Vn Linh gi ng Tiu Bnh: mong sm bnh
thng ho quan h vi TQ; mong sm c dp gp li ng.
0 9.11 ng c: Bc tng Berlin sp . Kt thc chin tranh lnh.
20.11 Tip: Biu tnh ln Praha. Husak t chc. Lp chnh ph mi, trong ng Cng
sn Tip ch cn l thiu s.
24.11 P5 (5 nc thng trc Hi ng Bo An) chp nhn phng |n gii quyt vn
CPC ca Oxtralia trong cao vai tr ca LHQ CPC trong thi k qu| .
28.11 TBT Nguyn Vn Linh gi ng v khng nh li pha VN sn sng gp pha TQ
cp b trng hoc th trng ngoi giao ti Bc Kinh hoc H Ni trong th|ng 12/1989
b{n c|c bc bnh thng ho quan h hai nc.

2.12 TBT CS M~lai Trn Bnh k tha thun vi chnh quyn Malaysai v Thi Lan gii
t|n CS, v{ rt v sng Hadyai (Nam Thi Lan).
10.12 Bungari biu tnh ln Sofia.
12.12 i s TQ thng bo tr li ca TQ cho thng ip ngy 6.11 ca Nguyn Vn
Linh: t iu kin cho vic m li {m ph|n cp th trng ngoi giao vi ta (VN phi
chp nhn s gim st ca LHQ v vic rt qun khi CPC; phi chp nhn vic lp chnh
ph lin hip 4 bn CPC do Sihanouk lm ch tch).
1990
09.2 i s M Thi Lan Donohue chuyn thng ip ca M: gi ca Vit Nam v mt
cuc gp g gia b trng Nguyn C Thch hoc th trng Trn Quang C vi tr l
ngoi trng Solomon l qu sm. Hai bn cn lm r cc vn cn tho lun v cc kh
nng la chn, sau Solomon sn sng gp pha VN. M hin vn sn sng tip tc trao i
qua hai i s qun Bangkok.
10.2 Hi ngh th trng ngoi giao 3 nc VNLoCPC ti Nng Pnh trao i v tnh
hnh khu vc v chun b hp IMC.
21.2 Vng 6 HunxenSihanouk ti Bangkok. Tho thun v nguyn tc: s c mt ca
LHQ mc thch hp ti CPC l cn thit, cn thnh lp mt c ch quc gia ti cao
th hin ch quyn quc gia v thng nht dn tc ca CPC.
25.2 Mt trn Sandino tht c trong tng tuyn c Nicaragua.
2628.2 Hp IMC (Hi ngh khng chnh thc v CPC) Jakarta. Ngoi cc bn CPC, VN,
L{o v{ 6 nc ASEAN nh hp JIM, cn c thm i din tng th l LHQ, Ph|p v{ Oxtra
lia. Hi ngh khng ra c tuyn b chung v Kh me dng quyn ph quyt.
08.3 L c Th gp inh Nho Lim v{ Trn Quang C (v{ Nguyn C Thch ngy 10.3)
a kin: cn c chuyn hng chin lc trong u tranh v vn CPC; phi gii quyt
vn CPC vi Trung Quc, khng th gt Khme ; khng th chp nhn LHQ t chc
tng tuyn c CPC, lp chnh ph 2 bn 4 ph|i CPC t chc tng tuyn c
10.4 Hp BCT b{n an u tranh ngoi giao v vn CPC trong tnh hnh th gii c
bin i /c TBT, L c Anh, {o Duy Tng, ng S Nguyn nhn mnh cn lin kt vi
TQ bo v ch ngha x~ hi v li ch chung ca c hai bn.
16.4 Nguyn C Thch i Nng Pnh thuyt phc Nh{ Nc CPC mm do trong vn
dit chng, chp nhn Khme tham gia chnh quyn lin hip thi k qu|
30.4 TBT Nguyn Vn Linh ni ti TP. HCM nhn dp k nim 15 nm gii phng Saigon:
- nn qun cuc chin tranh i mc d
~ c bin c trong qu kh;
- VN cm thy c tnh hu ngh vi
nhn dn M;
- ti mun thy bnh thng ho quan
h VN TQ tuy l{ mt tin trnh
l}u d{i
0308.5 Vng 3 {m ph|n cp th trng ngoi giao VNTQ ti Bc Kinh Trung Qu
vn ni b trong gii ph|p CPC v{ i ta t|n th{nh: Hi ng Dn tc Ti cao nn l mt
c cu c tnh cht chnh quyn lm thi, c chc nng lp ph|p v{ h{nh chnh; qu}n i
cc bn CPC nu cha gii php th tp kt vo mt s im nht nh v gim qun.
2021.5 Hp 3 tng b th VN, L{o, CPC ti H Ni nhn dp 100 nm ng{y sinh H Ch
tch. Quyt nh cn thc hin gii ph|p gii quyt vn CPC.

0405.6 Hunxen v{ Sihanouk i din cho 2 chnh ph CPC hp ti Tokyo. K Tuyn b

chung tha thun lp Hi ng Dn tc Ti cao vi s thnh vin ca hai bn bng nhau
(6+6) tng trng cho ch quyn quc gia v thng nht dn tc ca CPC.
05.6 Ln u TBT Nguyn Vn Linh tip i s TQ Trng c
Duy.
06.6 B trng Quc phng L c Anh tip v mi cm th}n mt i s Trung Quc.
1113.6 Vng 4 {m ph|n VNTQ (Trn Quang CT n Tn). Ta khng chp nhn
vic can thip vo vn ni b CPC nh TQ ngh. {m ph|n khng t kt qu.
13.6 Ngoi trng Nguyn C Thch tip T n Tn. Ging iu cao ngo ca T b
Nguyn C Thch ph phn mnh.
19.6 BCT hp |nh gi| cuc {m ph|n vng 4 vi TQ (vng mt TBT Nguyn Vn Linh).
25.6 i s Trng c Duy gp th trng Trn Quang C chuyn thng ip ca lnh
o TQ (c sa li) gi l~nh o VN.
1617.7 Hp P5 (5 nc thng trc Hi ng Bo An LHQ)
v vn CPC ti Pa ri.
18.7 Ngoi trng M Baker tuyn b chnh sch mi ca M v vn CPC: M tha
nhn VN ~ rt qu}n khi CPC; chnh quyn Nng Pnh hin l lc lng ch yu c kh
nng ngn chn Khme tr li cm quyn, v vy M quyt nh rt b vic cng nhn
Chnh ph Lin hip CPCDn ch ti LHQ; sn sng tho lun vi VN v{ Nh{ Nc CPC
thc y gii php cho vn CPC.
06.8 i thoi VNM vng 1 (Trnh Xu}n LngKeneth Quinn) ti Nuc v vn
CPC v{ bnh thng ho quan h VitM. M yu cu ta: cam kt chp nhn v{ thc y
CPC chp nhn vn kin khung P5; tuyn b hoan nghnh LHQ kim chng rt nhn vin
qun s cn li CPC; cho bit kin v SNC v vai tr ca LHQ CPC.
12.8 Th tng L Bng tuyn b khi n thm Singapo: hy vng s bnh thng ho
quan h vi VN v hai bn s tho lun cc vn kh|c nh tranh chp Trng Sa
13.8 Th trng Trn Quang C tip i s TQ biu th hoan nghnh tuyn b ca L
Bng ti Singapo, nhc li mong mun sm gp cp cao hai bn.
2728.8 Hp P5 (ln th 6) v CPC i n tha thun: nhng dn xp v qun s trong
thi k qu| CPC; tuyn c di s bo tr ca LHQ; bo v nhn quyn; vn bo
m quc t. Hon thnh ton b 5 vn kin khung v gii php CPC.
29.8 i s TQ gp Nguyn Vn Linh v{ Mi chuyn li ca Giang Trch Dn v L
Bng mi TBT Nguyn Vn Linh, th tng Mi, c vn Phm Vn ng sang hi {m
b mt vi l~nh o TQ ti Th{nh v{o ng{y 3.9.90.
30.8 Hp BCT bn v gp cp cao TQ Th{nh .
31.8 i thoi VNM ln th 2 ti Nu c. M ngh VN v Nng Pnh chp nhn
khung gii php CPC ca P5, v{ ngh Nh{ Nc CPC (SOC) i hp Giaccta lp
HDTTC trn c s tho thun ca P5. M coi }y l{ iu kin M bnh thng ho quan
h vi VN v{ M gp Hunxen.
01.9 VNTQ hp cp ngoi trng ti Cp nhtn bn v vn
CPC.
0304.9 Cuc gp cp cao VNTQ ti Th{nh (th ph tnh T Xuyn). Nguyn Vn
Linh nhn cng thc lp HDTTC ca TQ (6+2+2+2+1 v Sihanouk lm ch tch).
05.9 Nguyn Vn Linh i Nng Pnh thng b|o l~nh o CPC v cuc gp Th{nh ,
thuyt phc Nng Pnh nhn cng thc lp HDTTC ca TQ, CPC phn i.

07.9 Ngoi trng M thng bo M quyt nh m i thoi trc tip vi Nng Pnh.
10.9 BCT c Trn Quang C i Giaccta theo di cuc hp ca cc bn CPC bn v vic
thnh lp HDTTC (SNC), di s ch tr ca hai ng ch tch Hi ngh quc t v CPC,
Ph|p v{ Innxia. C|c bn CPC ra tuyn b chung chp nhn ton b vn kin khung ca
P5 l{m c s cho vic gii quyt xung t CPC, th{nh lp HDTTC CPC.
10.9 Ph tr ng ngoi giao M K. Quinn thng bo ta: M quyt nh ni chuyn vi
trng o{n ta ti H LHQ v bnh thng ho quan h hai nc.
1418.9 i Bangkok theo di tip cuc hp ca cc bn CPC
gii quyt nt vn ch tch HDTTC.
17.9 Cc bn CPC hp ti Bangkok hon tt vic lp HDTTC. Cuc hp tht bi do
khng nht tr trong vic c o{n i biu SNC i d i hi ng LHQ v nht l do SOC
(Hunxen) khng chp thun vic c Sihanouk lm ch tch v thnh vin th 13 ca Hi
ng.
20.9 Hi ng Bo An LHQ thng qua Ngh quyt 608 ghi nhn SNC i din cho CPC v
mt i ngoi v gi gh ca CPC LHQ.
24.9 Ph th tng V Nguyn Gip sang Trung Quc d l khai mc vn hi. Th
tng TQ L Bng tip, ni v quan h hai nc, nhn xt Trn Quang C l{ nh}n t tiu
cc trong thc y gii php CPC.
29.9 Nguyn C Thch gp ngoi trng M Baker. M ni mun bnh thng ho quan
h vi VN trong khung cnh mt gii php chnh tr v CPC, ng thi tc v qui m ca
bnh thng ho quan h tu thuc vo tin b trong vn MIA v cc vn nh}n o
khc.
18.11 BCT hp bn v nguyn tc u tranh v vn kin khung ca P5 v vn chc
ch tch SNC ca CPC.
26.11 5 nc thng trc HBA (P5) v{ Innxia hp ti Pa
ri tho thun d tho Hip nh Pari v Campuchia.
21.12 Hp SNC ti Pari vi s tham gia ca hai ng ch tch PICC v{ i din Tng th
k LHQ.
1991
1516.1 Hp vi b phn B1 B ngoi giao CPC chun b cho cuc hp UB Phi hp PICC.
Nhn nh v Trung Quc.
16.1 Hunxen ni vi Trn Quang C: kh nng nm 1991 cha c gii php chnh tr.
Cuc gp Pari va qua ch l din {n d lun, khng phi thng lng, v vy chng ti
cha nu vic tch mt ni b v mt quc t.
2425.1 H p BCT TP.HCM tho lun ng li i ngoi phc v thc hin mc tiu
chin lc ca nc ta n nm 2000 do BNG d tho v vn CPC.
02.2 Xin rt khi danh s|ch c Trung ng kho| VII. Khng
c chp nhn.
24.2 Nguy n Vn Linh gp Heng Somrin ti H Ni, li thuyt phc Nng Pnh nhn
cng thc 6+2+2+2+1 thc y chnh sch ho hp dn tc theo ca TQ nu trong cuc
gp Th{nh 3.9.90.
09.4 i thoi ln th 5 VNM ti Nu c. Tr l ngoi trng R. Solomon a ra
s l trnh (roadmap) 4 bc gn qu trnh gii quyt vn CPC vi c|c bc ci
thin quan h MVit.

13.4 BCT h p nhn nh tnh hnh th gii v{ b{n chnh s|ch i ngoi. Yu cu phi
hp tt hn gia ba ngnh Ngoi giao Quc phngAn ninh trong nghin cu cc vn
quc t.
08.5 Hp l~nh o 3 ngnh Ngoi giaoQuc phngAn ninh nhn nh tnh hnh th
gii.
1517.5 BCT th o lun bn d tho B|o c|o v tnh hnh th gii v vic thc hin
ng li i ngoi ca i hi VI v{ phng hng ti, tip tc |nh gi| v cuc gp cp
cao vi TQ thng 9/1990 ti Th{nh .
1519.5 Giang Trch D}n thm Lin X. Chuyn thm LX u tin ca cp cao nht TQ
trong 34 nm. Thng co chung hai bn ni nhiu n vn CPC.
0204.6 H p HDTTC CPC (SNC) ti Giacc ta. Ngo{i c|c bn CPC, c 2 ng ch tch
PICC l{ Ph|p v{ Innxia, i din TTK LHQ. Sihanouk cng c mt vi danh ngha l{
khch mi ca Suharto. Cuc hp khng t kt qu g |ng k.
05.6 SihanoukHunxen g a thun v chc ch tch v ph ch tch SNC, ko di ngng
bn n khi c tng tuyn c, Sihanouk v Nng Pnh, ku gi ngng vin tr qun s ca
nc ngoi cho cc bn CPC.
1727.6 i hi VII ca ng CS VN Mi thay Nguyn Vn Linh l{m tng b th, L
c Anh lm ch tch nc. Nguyn C Thch ra khi Trung ng v{ BCT.
10.7 Trn Quang C gp TBT Mi xin khng nhn chc b
trng ngoi giao.
09.7 Mi gp i s TQ t vn c c phi vin sang thng b|o l~nh o TQ v
i hi VII.
28.702.8 L c Anh v Hng H sang Trung Quc vi danh ngha o{n i din c bit
ca Trung ng CS VN thng b|o l~nh o TQ v i hi VII ca CS VN.
C hai ~ gp T n Tn xin li (v v to ting vi b trng N. C Thch).
thng 8 Quc hi kha 8 hp k 9. Thng qua danh sch chnh ph mi. Nguyn Mnh
Cm nhn chc b trng ngoi giao thay Nguyn C Thch.
0810.8 VNTQ p th trng vng 5 ti Bc Kinh v bnh thng ho quan h.
0914.9 Ngoi trng mi Nguyn Mnh Cm thm Trung
Quc.
23.10 H i ngh quc t v CPC ti Pari. K kt Hip nh Ho bnh CPC.
05 10.11 TBT Mi v Th tng V Vn Kit thm chnh thc Trung Quc. Thng co
chung v bnh thng ho quan h hai nc.
14.11 Sihanouk tr Nng Pnh sau 13 nm lu vong.
25.12 Gorbachev t chc: L c ba lim trn nc in Kremlin b h xung, thay bng l
c 3 mu ca nc Nga, |nh du vic Lin bang xvit chm dt s tn ti.
1993
24.1101.12 Hi ngh gia nhim k ca BCH Trung ng kha VII.
T nguyn xin rt khi Trung ng.

Ph nh
Tp Ch Cng Sn S pht hnh 31 2003
Ph|t h{nh u k vo 10 v 25 hng thng
THNG LI NGOI GIAO TUYT VI!97

Tr n Quang C Nguyn y vin Trung ng ng, Th trng th nht B Ngoi

giao, th{nh vin o{n Vit Nam dn ch cng ha ti Hi ngh Pari v Vit Nam
Kh|ng chi n chng M l bn anh hng ca trn vn t u n cui. Hip nh Pari
nm 1973 l{ thng li ngoi giao tuyt vi. l{ li ca Th tng Phm Vn ng knh
yu, ngi ng u Chnh ph Vit Nam dn ch cng ha trong sut nhng nm th|ng
y sng gi ca cuc khng chin chng M cu nc, khi cho kin v vic tng kt 50
nm ngoi giao Vit Nam.
hiu thu |o s |nh gi| trn, chng ta cn thy r tnh thi i v{ ngha quc t
ln lao ca cuc khng chin chng M cu nc ca nhn dn Vit Nam. iu ny hin
hin ngay trong bi cnh th gii bi phn phc tp so vi thi k ta chng thc dn Php:
i th ca ta ln n{y l{ quc u s, v cng ln mnh, chng x}m lc Vit Nam vi
mu ton cu. Tm l s M, trong nhng nm u ca thp nin 60 (th k XX), cn
ang bao trm th gii. M coi nh cha c tin l thua trn }u. M c mng li lin
minh qun s khp ni. Khng ch Lin hp quc. Phong tro cch mng quc t li ang c
khng hong v ng li, khng nht tr v quan im cch mng, thm ch sinh ra chia r,
mu thun v t chc.
Tnh th i i ca cuc khng chin chng M cu nc cn ch mc tiu u tranh
ca dn tc ta hon ton ph hp vi bn mc tiu ca thi i: ha bnh, c lp dn tc,
dn ch, x hi ch ngha.
97

http://www.tapchicongsan.org.vn/show_content.pl?topic=3&ID=857

Nh n thc r tnh thi i v ngha quc t ca cuc khng chin chng M cu nc,
H Ch tch thy cn nng ngoi giao ln thnh mt mt trn vi tm c chin lc. K hp
Trung ng ln th 13 (kha III), thng 11967, ~ ra ngh quyt x|c nh iu . Mt trn
ngoi giao phi hp vi mt trn qun s v mt trn chnh tr to thnh sc mnh tng
hp a cuc chin u ca to{n d}n n thng li cui cng.
Trong chng M cu nc, v tr v chc nng ca ngoi giao rt quan trng vi hai nhim
v ln:
a) T ng cng hu phng quc t ca ta v lm suy yu hu phng ch. tng
cng hu phng quc t ca ta, phi thc hin phng ch}m thm bn bt th, tranh
th t bn gn n bn xa, t nhng ng minh chin lc cng chung ch hng x hi
ch ngha cho n nhng ai ch tn thnh mt trong nhng mc tiu ha bnh, dn ch, c
lp dn tc.
b) Gi i quyt vn ta thng ch thua. }y l{ vn phc tp, phi c u c thc t.
C khi nim tht ng th no l ta thng, th n{o l{ ch thua mi x|c nh c gii
php. Ta thng l khi no ta bo v c c lp t do, gii phng c t nc. M thua
tc l M phi rt ht qun ra khi t nc ta, chm dt x}m lc, phi cam kt tn trng
cc quyn dn tc c bn ca nhn dn Vit Nam. Chnh vi tinh thn , H Ch tch ~
tng ni: Nu M chu nhn rt th chng ti ri thm cho m{ rt.
i vi mt ch th c ln nh M, ta li l{ nc nh, cn c ngoi giao thc hin
phng ch}m thng li tng bc, tin ln ginh thng li ho{n to{n.
to c s ng h ca ton th gii, tranh th c s gip ca c|c nc x hi
ch ngha cng nh c|c nc dn tc c lp, cc lc lng dn ch cng nh c|c lc lng
ha bnh, ng ta ~ c mt ng li quc t ng n v sng to: c lp t ch i i
vi o{n kt quc t.

Phi c lp t ch v cch mng quc t khi ang c khng hong v ng li, quan
im khng thng nht.
c lp t ch v{ o{n kt quc t, hai v phi i i. Thot nghe tng chng nh hai
v n{y c lp nhau, nhng trong tnh hnh lc , c c lp t ch mi o{n kt quc t
c.
c lp t ch ch khng t c lp, o{n kt quc t nhng khng l thuc. My iu
nghe nh n gin, nhng trn thc t vn dng v cng phc tp, v cng kh khn,
cc nhc.
Quan im ca ta v va |nh va {m th hin ng li c lp t ch. |nh cng
|nh theo kiu ca ta, {m cng {m theo kiu ca ta. Khc vi quan im ch |nh m{
khng {m, cho rng {m l{ cn tr |nh, cho l{ ch dng bin php qun s chnh tr
mi buc c M chp nhn nhng yu cu ca ta. Cng kh|c vi quan im ch {m
khng |nh, cho l{ |nh s ph v {m, cho l{ Vit Nam khng th thng M, phi sm i
vo mt gii php tha hip vi M.
Nhng quan im i chi nhau th hin ngay t vic |nh gi| quc M th no? X s
vi x}m lc M ra sao?
V i bn lnh vng v{ng, ng ta ~ nhn nh mt cch khch quan v sng sut: M l
k th mnh, v cng nguy him, song khng phi l c sc mnh v hn v{ v ch. N v
nh con cp tht, c nanh vut, nguy him cht ngi, nhng con cp trong th b bao vy
sn ui. Nhng ngi M tnh t|o nh Thng ngh s Phunbrai98 nm 1966 ~ ni:
Nc M ang c du hiu ca s ngo mn v sc mnh. l{ iu nguy hi lm suy yu,
i lc trong lch s ~ hy hoi nhng nc ln... Nguyn nhn nhng kh khn ca chng
ta ng Nam khng phi do thiu sc mnh m do s dng qu| |ng loi sc mnh sai
lm. iu a n kt qu l gy nn mt cm gic v s bt lc khi sc mnh khng
thc hin c ng nhng mc tiu mong mun. ng ta i n kt lun l ta c th |nh
M v thng M nu nh ta tranh th c s ng tnh ng h rng ri ca tt c lc
lng bn b trn th gii.
98

J. William Fulbright (9.4.19059.2.1995), Thng ngh s Hoa K

V v y, ta cn to lp Mt trn nhn dn th gii ng h Vit Nam chng M cu nc

tp hp d lun quc t, c lp M v chnh tr, v tinh thn.
Vi c tuyn truyn vn ng quc t hng vo ba ni dung chnh: nu cao chnh ngha
ca ta, khng nh quyt t}m |nh bi x}m lc, vch r thin ch ha bnh ca ta.
Vi c nu cao chnh ngha ca ta c thun li v ta sn c uy tn chnh tr qua cuc
khng chin chng thc dn Php vi chin thng in Bin Ph v tn tui H Ch Minh.
Vit Nam ~ l{ l| c u trong cch mng gii phng dn tc.
Kh ng nh quyt tm chng x}m lc. Mun t c iu ny phi vt tr ngi
tm l s M trn th gii. Ngi ta c th rt cm tnh vi ta, tn thnh Vit Nam |nh M
nhng cha tin Vit Nam |nh c M. Phi chng t c ta quyt tm chng M, cho
n khi n{o t mc tiu mi thi, khng b cuc. iu khng ch gii quyt bng ngoi
giao, m phi qua thc t chin trng mi c sc thuyt phc.
Ni r thin ch ha bnh ca ta: Phi l{m ng lc v{ ng mc mi c tc dng. Khi
M cn hung hng leo thang chin tranh m{ ta ~ nhn mnh thin ch ha bnh th ngi
ta s hiu l ta lung lay, mun rt lui ri. Thi k 1965 1967, |nh l{ chnh, nu chnh
ngha v{ quyt tm l chnh.

Nh tch cc v{ l{m ng hng, ta ~ sm hnh th{nh c mt Mt trn nhn dn

th gii rng ri, lm nn tng chnh tr quc t vng chc cho cuc chng M cu nc ca
ta. }y thc s l mt k tch lch s.
Ta ~ c gng khc phc mi tr ngi pht huy cc nhn t tch cc, hn ch mt tiu
cc nhm tranh th c s ng h v{ gip cao nht ca Lin X v Trung Quc, ph tan
}m mu M li dng chnh sch ha hon X M, Trung M hng chia r lm suy yu
ch da chnh ca ta trn quc t.
H. Ktxinggi 99 nhn nh: Bn thn Vit Nam rt ngho, rt yu. Vit Nam sng c,
chin u c, chng M c l do trng nhiu vo vin tr bn ngoi, ch yu l Lin X
v Trung Quc. Nu nh M khai th|c c mu thun Trung X, chia r c h vi Vit
Nam th s ct c ngun vin tr bn ngoi cho Vit Nam. Mt vin tr bn ngoi th d
Vit Nam kin cng n my cng khng th chng M c.
Th i k M leo thang chin tranh (1964 1968): th on ca M lc n{y l{ thng
lng trn th mnh ng thi dng trung gian cc loi nhm xoa du phn ng quc t
hng chuyn sc p d lun sang ta. L.B. Ginxn, trong mt cuc hp ti Nh Trng, ~
ni: Cuc chin tranh ny ging nh mt trn u n gii. Tay phi ca ta nm lc lng
qun s, song tay tri cn c c|c ngh ha bnh. Mi khi a qu}n i ln pha trc th
cng phi a c|c nh{ ngoi giao ln pha trc. C|c tng lnh i a qu}n nhiu nhiu
hn na. Song B Ngoi giao cng phi cung cp cho ti thm ci g na.
V i bi hc ca Hip ngh Ginev 1954, ta ch trng {m ph|n trc tip vi i
th ca mnh, vn Vit Nam phi do nhn dn Vit Nam gii quyt, khng {m ph|n
qua trung gian. Nhng ngoi giao ta ~ c th|i i x thch hp vi tng nc trung gian
theo phng ch}m thm bn bt th, khng M li dng t tng ha bnh ch ngha
chuyn sc p sang ta.
Tuy sc p bn ngoi tng ln, nhng thi k M tin h{nh Vit Nam ha chin tranh
(19691972) cng chnh l{ thi k ng li c lp t ch v{ o{n kt quc t ca ng
ta chng t r nht s ng n v hiu qu ca n. Trong cuc hp bo ti M ngy 246
1972, H. Ktxinggi phi nhn: M tha nhn rng mt dn tc ~ tn ty hy sinh lu di
nh th th s khng chu khut phc trc nhng gii php do nhng nc khc p buc.
99

Henry Kissinger (27.5.1923), sinh ti Fuerth, c, tr thng cng dn Hoa K nm 1943; Ngoi Trng (197377)

thi Tng Thng Richard Nixon v Gerald Ford

Cu c {m ph|n Pari ngay t u n cui xoay quanh hai vn c bn: vn rt

qun M v vn chnh quyn min Nam Vit Nam. Trong sut thi gian {m ph|n ko
di, lp trng {m phn ca hai bn ho{n to{n i lp. M ch trng rt c qun M
v m vn gi c ngy. M t iu kin qun M rt th ng thi qun Bc Vit Nam
cng phi rt khi min Nam Vit Nam, Lo v Campuchia. M i t|ch ring gii php
qun s v gii php chnh tr. Ch gii quyt cc vn qun s: ngng bn, rt qun, th
t binh M v rt qun Bc Vit Nam. Cn gii php chnh tr cho cc bn Vit Nam gii
quyt vi nhau sau.
L p trng ca ta l phi c gii ph|p c gi, tc l M c trch nhim gii quyt c
nhng vn qun s ln chnh tr. M phi rt ht qun M v{ ch hu khng iu kin,
gn vic rt qun M vi vic th t binh M ; v chnh tr, lp chnh ph lin hip min
Nam Vit Nam gm ba thnh phn, khng c Thiu K Khim, t|n th{nh ha bnh, c
lp, trung lp, dn ch.

 n giai on cht ca cuc {m ph|n, ta u tranh hng vo mt gii ph|p |p ng

cc yu cu ca ta: M cam kt tn trng cc quyn dn tc c bn ca nhn dn Vit Nam ;
M rt ht qun, chm dt dnh lu vo chin s min Nam, khng c can thip cng
vic ni b min Nam Vit Nam ; M phi cng nhn trn thc t min Nam Vit Nam c
hai chnh quyn, hai qu}n i, hai vng lnh th, ba lc lng chnh tr.
Cuc {m ph|n Pari ~ kt thc khi ta ~ t c cc mc tiu c bn ra lc ban u.
Mt thng li ngoi giao tuyt vi!.
Trong b i cnh th gii phc tp nh vy, vi quyt tm bo v li ch ti cao ca dn
tc, ng ta ~ kin tr ng li c lp t ch v{ o{n kt quc t nn ~ vt qua c
mi th thch, kt thc |nh {m thng li, thc hin li tin nh ca Bc H: |nh cho
M ct, |nh cho ngy nh{o.
Qua cu c chng M cu nc, cng thy r kh nng to ln ca mt trn i ngoi.
Ngoi giao ~ thu c thng li tuyt vi, gp phn l{m nn bn anh hng ca trn vn
ca dn tc Vit Nam.
Ngy Tt ni chuyn tng kt100 Trn Quang C
T nm 1975 cho n 1998, ti ~ tham gia l{m tng kt ngoi giao ti 3 ln. Ln th
nht l khi cuc khng chin trng k ngt ba mi nm rng ca nc ta va kt thc,
B trng Nguyn Duy Trinh ~ ch th phi bt tay ngay vo tng kt cng tc ngoi giao
trong thi gian hai cuc chin tranh chng Php v chin tranh chng M. Phn v chun b
cha y , phn v nhng l do ny khc nn ln n{y cng nh ln th hai tin hnh sau
my nm u b "gia chng t g|nh". Cho m~i n nm 1995, dp k nim 50 nm
ngnh Ngoi giao Vit Nam, vn tng kt ngoi giao li c t ra.
Rt kinh nghi m hai ln trc, ln ny vic tng kt ~ l{m tng i quy c v cn
trng. Cng vic c tin hnh trn hai tuyn: tuyn th nht da vo b phn nghin cu
bin son ca Hc vin Quan h Quc t, khi do anh {o Huy Ngc l{m Gi|m c, tuyn
th hai l{ Ban T vn gm c|c ng ch: Nguyn C Thch, inh Nho Lim, Lu Vn Li, H
Vn L}u, Nguyn Xu}n, Ng in, {o Huy Ngc, Nguyn Khc Hunh, Nguyn Phc Lun,
Lu o{n Huynh v{ ti; phn ln l nhng cn b ngoi giao l}u nm ~ ngh hu, tr cc
ng ch thuc Hc vin Quan h Quc t. Thnh phn Ban T vn n{y c u im l c
nhiu ng ch ~ t nhiu c bit r ch trng chnh s|ch ca ta v trc tip tham gia
vo hot ng ngoi giao trong tng s kin lch s cn tng kt, c thi gian tp trung tr
c vo tng kt ch khng b phn tn vo cng vic kh|c nh khi cn ng chc. |ng
tic rng khi cng vic tng kt i v{o bc cui th anh Nguyn C Thch t trn vo thng
4/1998. V b phn tng kt Ngoi giao chng ti ch kp gp Anh T (C Th tng Phm
Vn ng) xin kin c hai ln vo thng 11/1994 v thng 2/1998.
100

Bo Quc T in t, S Tt Nhm Ng, gp 3 s 6+7+8, ra ngy 7/2/2002

http://www.mofa.gov.vn/quocte/tet02/ngay%20tet%20%20hnvpt02.htm

Trong sut qu trnh lm tng kt ngoi giao, ti c my suy ngh:

Ni t ng kt ngha l{ ni n lch s. Tng kt ngoi giao phi ly lch s ngoi giao
lm nn. Vic ghi li lch s c y nghim tc th tng kt mi c th ph}n tch v{ c
kt ra c nhng bi hc v kinh nghim ng n v b ch cho cng tc sau ny. V vy
mun cho cng vic tng kt sau ny

 ti mu n ni ba mi hoc nm mi nm v sau c thun li th vic ghi chp

v{ lu tr s liu ngoi giao cn c t chc chu |o khoa hc, v nht l lm lin tc d
nhn s c i thay.
Trong l ch s nc ta, u tranh ngoi giao lun gn vi u tranh qun s, chnh tr,
cho nn tng kt ngoi giao phi phi hp cht vi tng kt qun s.
Khi xem xt v phn tch cc s kin lch s, chng ti thng tranh c~i v c ngi ~
qun t s kin trong bi cnh th gii v{ trong nc khi s kin xy ra m li nhn n
trong mt bi cnh khng phi ca n. V vy nm vng quan im lch s l{ iu quan
trng khi tng kt.
Th gii gn xa lun c nh hng n Vit Nam v{ ngc li. C th l nh hng tch
cc m{ cng c th l nh hng tiu cc. Phn tch tnh hnh th gii trong khi lm tng
kt ngoi giao tng giai on, cng nh khi xem xt mi s kin u cn tm nhn t quc
t trong c vai tr g, tch cc hay tiu cc. Ngc li, mi s kin ln trn th gii u
c nh hng n ta, t hay nhiu, tch cc hay tiu cc. Nh s kin 11/9 M gn }y
chng hn.
V i hy vng tng kt em li kt qu c ngha, chng ti ~ thng nht trong Ban T
vn l tn trng nhng kin khc nhau, t do t tng; nhng ch n{o cha c nht tr
th ghi ly kin c a s chp nhn, song ng thi cng ghi li c kin kh|c nhng
ai quan t}m n vn c th tham kho v{ suy ngh.
Bi Tn, Th i s u nm 2004 v Gip Thn: Con ng thot him l phng
nhanh ra pha trc hi nhp hon ton vi th gii dn ch v vn minh101
Trong c n khng hong v t chc, nhng hi k c nhn ca nguyn th trng ngoi
giao Trn Quang C hay ca nguyn th k ca L Kh Phiu l Nguyn Ch Trung c{ng phi
by thm nhng ri lon v xu xa n b i. l{ li ng Mi ni v ng L Kh Phiu:
N lt ti th ti lt n !. l{ ch trng lm cm hi nm 1991, gi l{ gii ph|p : gn
b keo sn gia cc ch cng sn H Ni v Bc Kinh (b Trung Quc thng thng bc b),
v gn b ha gii gia Khme Hng ca Hunsen vi Khme ca Pl Pt, do L c Anh
v Nguyn Vn Linh ra (b Hunsen t chi v ln n l vi phm ch quyn quc gia).
u Dng Th, Nhng Du Hiu Thay i Chnh Sch
Ngoi Giao Ca H Ni102
Ni chung, h u ht gii l~nh o CSVN u e ngi mt s rng buc qu cht ch vi
Bc kinh, nhng ng thi li cng khng mun lm pht lng ngi anh c phng
Bc.(Cuc gp cp cao hai bn VN v Trung Hoa Th{nh v{o nm 1990 ni li bang
giao ~ gy sau chin tranh bin gii u 1979 nh cu Th trng Ngoi giao Trn
Quang C ~ tit l trong tp hi k ~ cho thy ca hai bn.)
Cho nn sau khi Lin x s p , chiu hng tm cch ci thin bang giao vi M cn
bnh p lc t phng Bc ~ c t lu trong tnh ton ca gii cm quyn H ni. Nhng
trc }y, v t i ca mt ngi thng trn v mt s iu kin quc ni v quc t cha
thun li nn c|c bc tin li gn Hoa k rt e d, chm chp. Gn }y nhng bin ng ln
trn th gii v nhng thay i nhn s ton din cp cao ca CS Trung Hoa ~ thc y
H ni phi c quyt nh r rang.
101
102

http://www.ykien.net/buitin09.html
http://www.shcd.de/tn_danchu/402/nhung%20dau%20hieu%20thay%20doi%20HN.html

Nguy n Thanh Giang, Bnh lun v Chin Lc Bo V T Quc Trong Tnh Hnh
Mi 103, H Ni, 9 thng 8 nm 2003
Chng ta th sao? Khng k ci bui u tr ngng cung dng cao khu hiu V sn
ton th gii lin hip li, h nhau tin ln tiu dit ch ngha t bn. Xung phong t nhn
th gii chn ta l{m im ta ri c th thc c dn tc quyt t xc ti Ta v ta ba chc
triu con ngi. Cng v ba ng{n triu trn i! |ng ph{n n{n hn l{, m~i n sau ny,
khi Lin X v h thng x hi ch ngha sp , chin tranh lnh ~ kt thc, M v
phng T}y cho rng c bn khng cn i th thc h na; khng coi thc h l ngun
gc ca mi e da hoc x|c nh i tng n{o liu c phi i tng ch yu a
ti mi e da t bn ngo{i hay khng th }u ta vn c t tng mun xng ln trn
tuyn u chng M. Nm 1989, khi t vn bnh thng ho tr li mi quan h vi
Trung Quc th xut ph|t im cn bn khng phi v quyn li dn tc, cng khng phi v
thy cn nghim khc sa sai trong ng li i ngoi ca ta, m{ v, phi bng mi gi bt
tay ngay vi Trung Quc bo v ch ngha x~ hi, chng M v cc th lc quc
kh|c! ( Trch Hi c v{ suy ngh ca nguyn th trng ngoi giao Trn Quang C ).
Trn Gang Thp, Gp lnh o ng v nh nc104, H
Ni, 4 thng 8 nm 2003
H y nhn gng ca Myanmar nc cng khu vc, c {n |p bt b nhng phe phi
i lp nh v b{ Suu Kyi, khin Myanmar b c lp vi th gii. Nht Bn phn i v
da ct vin tr. Quc hi EU e xt li quan h kinh t. Tng thng M Bush e cm vn. C
kin i khai tr Myanmar khi khi ASEAN.
Xin nh li, thi k chng ta chim ng Campuchia, cng b th gii c lp. Ri phi rt
qun v, chng ta mi thot khi tnh trng y. Ri vt v mt bao nhiu nm chng ta mi
g}y c quan h ngoi giao a phng v{ kinh t thng mi nh b}y gi (Xin c hi k
ca ng Trn Quang C, nguyn th trng B Ngoi giao).
103
104

http://www.ykien.net/nthanhgiang05.html
http://www.danchu.net/ArticlesChinhLuan/Collection6/TranGangThep601.htm

Nguyn Trng Tuyn, i Tm ng Minh105

C n phi t tt c c|c ng thi ni trn trong mt mi quan h rng hn. Nu c th
ch ra mt mi quan h mang tnh chin lc ca Vit Nam th l{ quan h tam gic gia
Vit Nam, Trung Quc v M. T khi cn Lin X, thnh bi ca Vit Nam ~ nm trong
quan h t gic Vit Nam, Lin X, Trung Quc v M. Sau nm 1991 Lin X khng cn tn
ti th s phn ca Vit Nam ph thuc vo vic x l mi quan h tam gic Vit Nam, Trung
Quc, M.
M i }y, cun Hi k ca cu th trng Ngoi Giao Trn Quang C ~ tit l mt s
chi tit l th (nhng |ng bun) xung quanh v bnh thng ha quan h VitTrung. Rt
tic, chnh quyn Vit Nam khng cho cng b cun hi k quan trng ny. Tuy nhin n ~
lt ra hi ngoi v{ hai chng quan trng lin quan n cuc gp cp cao Th{nh nm
1990 ~ c cng b trn bo Din {n th|ng 112003. Xin trch dn mt v{i on quan
trng bn c hiu c ng c ca c|c nh{ l~nh o Vit Nam lc :
Ng{y 30.8.90, B Chnh tr hp bn v vic gp l~nh o Trung Quc. Anh Linh nu kin
l s bn hp tc vi Trung Quc bo v ch ngha x~ hi chng quc, v hp tc gia
Phnom Penh v{ Khmer gii quyt vn Campuchia, mc d trc B Ngoi Giao ~
trnh b{y n nu r l rt t kh nng thc hin phng |n n{y v phng hng chin

lc ca Trung Quc vn l tranh th phng T}y phc v 4 hin i. Anh L c Anh b

sung anh Linh: Phi ni v ho hp dn tc thc s Campuchia. Nu khng c Pol Pot th
vn tip tc chin tranh. Anh V Ch Cng khng ng , ni: Trung Quc s khng nghe ta v
hp tc bo v ch ngha x~ hi. Trung Quc mun tranh th phng T}y. Anh Thch cnh
gi|c: Vn c 3 kh nng v quan h gia ta v Trung Quc, khng phi ch l kh nng tt c.
D kin Trung Quc s nu cng thc SNC 6+2+2+2 nhn r l c 4 bn Campuchia
(trong Khmer l 1 bn), xo vn dit chng... S thc sau ny cho thy Trung Quc
cn i cao hn th !
105

http://www.canhen.de/noidung/baoce/CE2003/CE11va12 2003/baiviet/nguyentrongtuyen.htm

Ngay sau khi Th{nh v, ng{y 5.9.90 anh Linh v{ anh Mi, c thm anh Thch v
L c Anh, ~ bay sang Phnom Penh thng b|o li vi B Chnh tr Campuchia ni dung
cuc gp g cp cao VitTrung. thm sc thuyt phc Phnom Penh nhn Tho thun
Thnh , anh Linh ni vi l~nh o Campuchia: Phi thy gia Trung Quc v{ quc
cng c m}u thun trong vn Campuchia. Ta phi c s|ch lc li dng mu thun ny.
ng u tranh vi Trung Quc n mc x y h bt tay cht ch vi quc. Lp lun
n{y c L c Anh m rng thm: M v{ phng T}y mun c hi n{y xo cng sn.
N ang xo| ng u. N tuyn b l xo cng sn trn ton th gii. R rng n l k th
trc tip v nguy him. Ta phi tm ng minh. ng minh ny l Trung Quc.
Nguyn nh Ton, Vit Nam trc th chin lc ca cc
siu cng106
Trong khi , sau khi chim trn Min Nam Vit Nam, Hoa K ~ c k hoch tr lai vi
Vit Nam, cng nhn v tng lai, nhm gip nhn dn Vit Nam xy dng li t nc sau
chin tranh, gip nhn dn Vit nam sm c sng trong t do, sung tc v giu mnh.
(Xin xem hi k ca Th Trng Ngoi Giao Cng Sn Trn Quang C nh km sau).
Nhng
106

http://www.nationalistvietnameseforum.com/Nationalist%20Vietnamese%20Foru
m/

ti c thay khi y H Ni c xay men chin thng, khng bit ngi bit ta, ch ngi |y
ging, t v ngc cho mnh l{ k duy nht |nh bi tn quc sng s nht th gii, l{
lng tri ca nhn loi, l{ th{y n ni ca th gii, v{ nhiu ngi m c sau khi ng
tnh dy c l{m ngi Vit Nam v.v b l c hi ng{n nm ca lch s, n khi bit
ra th ~ mun ri!
Bi Tn Gp vi ng u Dng Th v bi Nhng du
hiu thay i chnh sch ngoi giao ca H ni107
Th t tnh trong my nm nay ti theo di tnh hnh chnh tr trong nc v{ cha h
thy nhm l~nh o cao nht c nh thay i ng li i ngoi theo hng tin b,
qu kh li v d v~ng, hng thng ti tng lai, ha nhp tht lng vi th gii dn ch
vn minh. ng Nguyn C Thch ch mi c nh cn bng quan h Vit Trung vi quan
h Vit M ~ mt chc ngay. Sau khi Lin X sp , ng CS Lin X tan v, phe XHCN
tan bin, CSVN qua i hi 8 v 9 vn lm cm theo gii php , c ngha l{ u tin c
kt nhng ch do CS c quyn l~nh o vi nhau, che ch cho nhau, b qua nhng bt

ha v{ xung t c, cng nhau chng li }m mu din bin ha bnh ca cc th lc quc

do M cm u.
Ti c bit trong cuc hp trung ng ln th 8 (thng 7 2003) bn v Chin lc
bo v t quc trong tnh hnh mi, vn c nhn mnh chnh l phi cnh gic vi xu
th i d}n ch trong nc, mnh tay {n |p mi k bt ng chnh kin, i ph vi mi
sc p quc t v dn ch v nhn quyn, ng thi tranh th cng ng ngi Vit nc
ngo{i Lm g c chuyn thay i chnh s|ch i ngoi! Cuc hp ngoi giao sau cng
nhn mnh nhng quan im trn, ng thi t nhim v r hn cho ng{nh ngoi giao
l vn ng thu ht u t, nghin cu th trng, lm tnh bo kinh t, ti chnh, khoa hc,
thng mi, tm kim th trng v{ c t tin thng, chia hoa hng cho ngnh ngoi giao
khi kim c th trng v{ t nhng hp ng bo b cho c|c a phng v{ cng ty
Lm g c chuyn gii thch v chinh s|ch i ngoi mi!
107

http://www.danchimviet.com/diendan/GopYVoiOngAuDuongThe.shtml

Ng Nhn D ng, Ngi ng trn my108, Ngi Vit Online, Th nm, 16 thng 9,
2004
C}u hi thng thn nht l v Hip nh bin gii VitTrung. ng Phm Th Duyt hnh
din khoe rng }y l{ ln u tin (trong lch s) mi c mt hip nh chnh thc quy nh
v bin gii vi Trung Quc. ng coi l{ do t{i l~nh o ca ng v{ nh{ nc ca ng.
ng khng bao gi c cun hi k ca Trn Quang C, cu th trng ngoi giao ca Vit
cng hi xung t vi Trung Quc. ng Trn Quang C ~ cho thy ch v Vit cng c bm
ly lng Trung cng sau khi {n anh Nga X r~ |m v{ b ri, cho nn Bc Kinh ni g Vit
cng cng phi nghe. C lc thy nhm Trn Quang C b Ngoi giao cng u lm mt
thi gi qu, y vin i ngoi ca Trung ng ng l Hng H{ ~ yu cu i s Trung
Quc H Ni hy lin lc trc tip vi ng, coi ci b Ngoi giao ca nh{ nc nh khng
c. ng ta cng ra lnh i s ca H Ni Bc Kinh phi bo co trc tip vi ng ta! ng
Trn Quang C ~ t co B Chnh tr thi Nguyn Vn Linh, Mi ~ nhng Trung
Quc mi iu v bin gii. Vic Trung Quc p Vit cng phi k hip nh bin gii l
mt cch bt cht {n em ang mun cu thn. Vy m ng Phm Th Duyt li bo l{
nh s l~nh o ca ng ta! ng l{ ni nh Vm.
L v n Xng, Cuc Qut Khi Ca Ton Dn Vit hay l Ton dn Vit chun b
cho cng cuc pht Bc bnh Nam109
Ti sao ta li gi nh vy mc d hi ngh ny bn v chuyn
108

http://www.nguoiviet.com/absolutenm/anmviewer.asp?a=10238&z=7
109

http://www.nationalistvietnameseforum.com/Nationalist%20Vietnamese%20Foru
m/

gi i quyt vn Campuchia?Xin tha: Trong hi ngh ny, Vit cng chp nhn gii
php do Tu cng a ra. Tc l{ chnh s|ch i ngoi ca Vit cng hon ton tun theo
nhng ch th t Trung cng. Bng chng l sau khi hi ngh Thnh chm dt, th ngy
591990, L c Anh, ch tch chnh quyn Vit cng ~ cng khai tuyn b: M v
phng Ty mun nhn c hi ny xo Cng sn, n ang xa ng u, n tuyn b
l n xa Cng sn trn ton th gii, r rng n l k th trc tip v nguy him. Ta

phi tm ng minh, ng minh ny l Trung quc. V ta hy nghe Tng b th Vit cng

Nguyn vn Linh ph|t biu chng t Linh cng l{ loi tay sai, ngu dt: Song d (Trung
Quc) bnh trng th no th Trung quc vn l mt nc x hi ch ngha (trch t
hi k ca Trn Quang C, cu ph b trng ngai giao ca cng sn Vit Nam). Nh vy,
l~nh o chp bu Cng sn H Ni ~ bit l Bc Kinh c k hoch bnh trng sang ln
bang, nhng v quyn li ca phe nhm v ca ng Cng sn H Ni, l~nh o Vit cng
sn lng quay sang bm chn Bc Kinh bng mi gi, k c hy sinh quyn li ca dn tc
Bc Kinh gip Vit cng gi cho ng Cng sn H Ni khi sp trc cao tro tan r ca
ch ngha Cng sn ng u v{ Lin X. Nh vy, i vi Cng sn H Ni h coi T Quc
Vit Nam ch l cng c to ra quyn lc cho ng Cng sn v cho b phi h, quyn li
ca ng trn quyn li ca t quc v dn tc. V vy tt c chng ta quc ni, hi ngoi,
cng nhau mt lng mun ngi nh mt chun b cho cuc qut khi dp tan bn
ngi, v t quc, phn dn, hi nc Cng sn H Ni cng sm cng tt.
Nguy n Ngc Bch, Linh Quct v Vn Dn chho Vit Nam110, Ngy
8 thng 12 nm 2003, Hi tho AEI
C|ch n{o i n clp thcs vt tho|t c ci vng kimc ca TrungCng,
Hni cn phi c s ng thun rng ri trong nib ng, nht l cp Trungng
v B Chnhtr. Tiliu mt (k tn Nguyn Ch Trung) mi tung ra gn }y cng nh
Hik Trn Quang C v{ nhng g ta bit t V Nguyn Gip v Nguyn c Tm nhn k
hp ihi ng ln th IX (vo thng 42001) cho ta thy l nib ng CSVN, ngay
chp bu, cng ~ mt o{nkt v TrungCng cng ~ bit khai thc s mt o{nkt
n{y. ng khng cn c dn ngh nh trong thi chintranh, ng lm mt lng tin
ngay ni mt bphn |ng k ng vin, nhng b mt s|ng gi| ~ b y ra ra (V
Nguyn Gip, Phm Qu Dng, Bi Tn, cn nhng ngi nh Trn th ~ b clp cho
n lc cht). Ni tm li, nu hm nay hay ngy mai m Quni Nhndn phi ra
ng u vi mt thch quns tm c th gn nh chc, quni ~ mt u
thiu lnho.
110

http://www.lmdcvn.net/lm/html/modules.php?name=News&file=print&sid=101

Bill Bell v George J. Veith, Chuy n Dch: Nguyn Phc, T Binh V Chnh Tr: H
Ni Tht S Am Hiu n Mc No?111
B Ngoi Giao Chng hn, mt vi Ngun tin trong s nhng ngi {o ng cho thy
rng nhng vin chc B Ngoi Giao c giao ph nhim v lin i ti vn POW/MIA
Hoa K u c ty trng. Ging nh trong trng hp ca Lc lng c nhim Php
trong thi gian Chin tranh ng Dng ln th nht, vic iu ng nhng cn b chnh
tr VN giu kinh nghim t Tng Cc Chnh tr sang B Ngoi Giao VN x l c|c t binh
v{ sau tham gia v{o nhng cuc thng tho vi cc nh ngoi giao HK, cng ~ xy ra.
Trong qu kh, nhng cn b chnh tr nh th ca Tng Cc Chnh Tr gm c c|c i t
thm nin Trn Quang C v{ H{ Vn L}u, v{ v sau c hai ~ tr thnh nhng nh ngoi
giao thc th vi cp i s v Th trng Ngoi giao.
111

http://www.daiviet.org/Pages/TCCM/CM14_Unicode/Tu%20Binh%20Va%20Chinh %20Tri.html
i

Hip nh v chm dt chin tranh, lp li ho bnh Vit Nam 27.01.1973, Paris

Chng VIII iu 22

Vic chm dt chin tranh, lp li ho bnh Vit Nam v vic thc hin trit Hip nh ny s to iu kin thit lp
quan h mi, bnh ng v cng c li gia Ho K v Vit Nam dn ch cng ho{ trn c s tn trng c lp, ch quyn
ca nhau v khng can thip vo cng vic ni b ca nhau. ng thi, nhng vic s bo m vng chc Vit Nam v
gp phn gi gn ho bnh lu di ng dng v{ ng Nam .
ii

Chng VIII iu 21

Hoa K mong rng Hip nh ny s mang li mt thi k ho gii vi Vit Nam dn ch cng ho{ cng nh vi tt c cc
dn tc ng dng. Theo chnh s|ch truyn thng ca mnh, Ho K s ng gp v{o vic hn gn vt thng chin tranh
v cng cuc xy dng sau chin tranh Vit Nam dn ch cng ho{ v{ to{n ng Dng
iii

Chng III iu 8b

Cc bn s gip nhau tm kim tin tc v nhng nhn vin qun s ca c|c bn v{ thng d}n nc ngoi ca cc bn b
mt tch trong chin u, x|c nh v tr va bo qun m m ca nhng ngi b cht, nhm to iu kin d dng cho vic
ct bc v hi hng h{i ct v c nhng bin php khc cn thit tm kim tin tc nhng ngi cn coi l mt tch trong
chin u.