You are on page 1of 3

2/11/2016

Democraciaparticipativa:conocontralarepresentacinpoltica?|ATTACEspaa

Democraciaparticipativa:conocontralarepresentacinpoltica?
29noviembre2014|Categoras:Estatal,Opinin||
AntonioBernalArriazaATTACJerez
Enlosltimosaos,yenespecialdesdelaeclosindel15M,hansurgidoosehanhecho
visiblesunconjuntodeiniciativas,organizacionesyproyectos,quetratandedarrespuestaa
laprofundacrisispolticaquepadecemos,agravadaporlaconjuncindelanomenosprofunda
crisiseconmicaylaincesanteoleadadeescndalosdecorrupcin,quehanarruinadoelcrdito
delasinstituciones,especialmentedelospartidospolticos.
Compartentalesiniciativaslaexigenciadesuperarelmodelovigentededemocracia
representativaafavordeunnuevomodelodedemocraciaparticipativa.Elanlisisvienea
serelsiguiente:estamosanteunsistemapolticosecuestradoporlitesrefugiadasenpartidos,que
instrumentalizanasufavorycontralosinteresesdelaciudadanasuposicinenlasinstituciones
portanto,ademsdeecharaesaslitesyparaevitarsureproduccin,hayqueconstruirunnuevo
sistemaenelquepartidoseinstitucionespierdancentralidad,confirindoleplenascapacidades
polticasalaciudadana,medianteunconjuntodeinstrumentosdeparticipacinquepermitan
adoptardecisionesvinculantes.
Esindudablequehoysedanenampliascapasciudadanasnivelesdeexigenciayde
predisposicinalaparticipacinpolticamuysuperioresalosdehacepocosaos.Ycompartola
ideadequeesnecesariocrearyfortalecerinstitucionesquehaganefectivalaparticipacinpoltica
directa,sinintermediacinderepresentantes:iniciativalegislativapopular,referendavinculantes
antedecisionesdesingularrelevancia,mecanismosinstitucionalizadosderendicindecuentasy
derevocacindecargoselectosPeronoexisteniunsoloinstrumentodeparticipacinque
impliqueunamermasustancialdelpapelqueejercenlospartidospolticosen
democracia.Podemosydebemosexigirquelospartidos(olosmovimientossocialesque
pretendanasumirsumismorol),seantransparentes,responsablesyconsecuentesconelinters
pblicoquetieneneldeberdepromover.Peronomeimaginounademocraciasinpartidos,es
decir,sinorganizacionesconcapacidaddearticulardistintosinteresesenproyectospolticos
coherentes,dereclutaryorganizarpersonasquedefinanydifundansuproyecto,decompetir
democrticamentefrenteaotrasopcionesy,ensucaso,dedirigirdeformaresponsable
institucionespolticasrepresentativas.
Sueleasociarselaideadedemocraciaparticipativaaladeunaciudadanacompacta(elpueblo,la
gente,losdeabajo),externayenfrentadaagobiernos,parlamentoseinclusoajueces,esdecir,a
lostrespoderesclsicosdelEstado:elejecutivo,ellegislativoyeljudicial.Caberecordarque,si
nosatenemosalateoranormativadelademocracia,gobiernos,parlamentosyjuecesejercensus
funcionesporeleccinoconsentimientociudadanoyconsujecinamecanismosquehacenvaler
elprincipiobsicodesoberanapopular.Dichoenotrostrminos,elPoder(lasoberana)
popularnoesunainstanciadiferenciada,eslabasesobrelaquesesustentanlospoderesdel
Estado.Nocabeimaginar,porquenoexiste,unaesferadiferenciadadegobiernos,parlamentoso
juecesenlacuallaciudadanapuedaadoptarlegtimamentedecisionesvinculantes.
Stendrasentidoreforzarlascapacidadesciudadanasdecontrolefectivodelospoderespblicos.
Peronilatrilogaclsicadepoderesnielprincipiodesoberanapopularconstituyenhoyel
escenariodelpoderreal.Laclavedelaprofundacrisisquepadecemosresideenelhechodeque,
antelospoderesdelEstadoyhastareducirlosalairrelevancia,sealzangrandespoderesglobales,
econmicos,financierosymediticos,cuyocontrolciudadanoesmuchomscomplejode
articular,tantoquehoynadiesabecmohacerlo,aunquenohaydudadequeunademocracia
firmeyconaltascotasdelegitimidadciudadanaseralamejorformadeaspiraraesecontrol.
Encuantoaesainsistenteinvocacinalaciudadanacomosifueseunaespeciedesujetopoltico
uniforme,esindiscutiblequelacrisiseconmicaalimentalapercepcin,porqueseajustaala
realidad,dequesusvctimassomoslainmensamayoradelapoblacin.Peroestaevidenciano
http://www.attac.es/2014/11/29/democraciaparticipativaconocontralarepresentacionpolitica/

1/3

2/11/2016

Democraciaparticipativa:conocontralarepresentacinpoltica?|ATTACEspaa

puedeocultarelhechodequelassociedadescontemporneas,lejosdeserentidades
compactas,sehallanmsbienenprocesodecrecientefragmentacin:entremujeresy
hombres,entrejvenesyadultos,trabajadoresdependientesyautnomos,empleadosatiempo
completoyparcial,inmigrantesypoblacinautctonaEnsusenoconcurreninteresesyvalores
compartidosyenfrentados.Lasconsignasennombredel99%puedenserefectivasparauna
movilizacinsocialpuntual,quizsparaunamovilizacinpolticacatalizadaporelempeoen
conseguirobjetivosvisiblesacortoplazo(echaraloscorruptos,porejemplo).Perodifcilmente
puedenservirdebaseaunproyectopolticosostenido.
Noestclaro,ensuma,quelademocraciaparticipativaseaunaalternativarealalademocracia
representativa.Noesposiblerenunciaralprincipioderepresentacin,enprimerlugar,por
razonesfuncionales.Ningnsistemapolticopuedelegitimarseabasedeuncontinuadoejercicio
plebiscitario,nodigoyaenunEstado,sinoinclusoenunapequeaciudad.Heescuchadoenforos
yasambleasasegurarquelasnuevastecnologaslopermiten,queelsueodeunospoderes
pblicosactuandoaldictadodevotacionesydeliberacionesporinternetyanoesningunautopa.
Sigocreyendo,noobstante,queabarcarelvolumenylacomplejidaddelasdecisionesque
diariamenteafrontangobiernosyparlamentos(nodigoyajueces)constituyeunretoquedesborda
lasposibilidadesdeparticipacinqueofrecenlasTICs,pormuyaccesiblesqueresulten.
Ahorabien,elprincipioderepresentacinnoesslounmalmenor,unsustitutoobligadodeuna
democraciaidealbasadaenlacontinuadaparticipacinpolticadelaciudadana.La
representacinpolticaofrecetambininnegablesventajasnormativas,haciendoposible
algunosdelosvaloresnuclearesdelademocraciaqueelprincipiodemayorapuedellegara
ignorar.Slolarepresentacindacuentadelpluralismorealmenteexistenteensociedades
complejas.Slolarepresentacinhacevisiblesalasminorasygarantizaelrespetoasus
derechos.Slolarepresentacinabredistanciassuficientes,deespacioytiempo,entrela
expresininmediatadedeseosyaspiracioneslegtimasylatomadedecisionespolticas,tras
haberdadoocasinaqueseexpresen,seconfrontenyseseleccionenlasmejoresrazonespara
avalartalesdecisiones.
Loqueverdaderamentenecesitamoseslograrquelarepresentacinpolticanoseasinnimo
deirresponsabilidadpoltica.Nidepartedelaciudadana,nidesusrepresentantes.Unosno
puedenconformarseconvotaryolvidarsedelopblico,confiandoenquepolticosyexpertos
resuelvansusproblemas.Losotrosnopuedensentirsucondicinderepresentantecomoun
chequeenblanco:debenhallarselegalypolticamenteobligadosaresponderantelasdemandas
delaciudadanayaresponderdesuejecutoriacomorepresentantesdelaciudadana.Nopuede
haberrepresentacinsinresponsabilidad,lomismoquenopuedehaberdemocraciasin
participacinciudadana.
Vistaenperspectivahistrica,lademocracianoesmsqueunbreveepisodiotemporal
circunscritoaunaparteminoritariadelahumanidad.Convienetenerencuentaquenohay
nadaquehagasuponerqueseaunlogroirreversible,yquesloseconsolid,alldondelogr
consolidarse,cuandoelprincipiodegobiernodemayoraseequilibrconeldegobierno
representativo.Asseestablecieronmarcosinstitucionalesdenegociacin,enpiedeigualdad,
entreactoresconinteresesencontrados.AssurgielEstadosocial,frutodeunpactoquepermiti
construirelmodelodeconvivenciapolticaacuyoamparosehanalcanzadolasmsaltascotasde
libertadydeigualdadentrelosdesiguales.
Poresomeinquietanlasreunionesyasambleasprdigasencondenascontralasinstituciones
polticasrepresentativas,aunqueenpartelascomprenda.Cuandoademscontemplo,como
contemplamostodos,cuntoyquizscunirreversiblesdaosproducenenesasinstitucioneslos
formidablesataquesquepadecendepartedelosgrandespoderesglobales,nopuedoevitarla
sensacindeestarasistiendoaunatormentaperfectaqueamenazaconllevarsepordelante
noaunmodelodeterminadodedemocracia,sinoalademocraciamisma.
ArtculopublicadoenLaVozdelSur

http://www.attac.es/2014/11/29/democraciaparticipativaconocontralarepresentacionpolitica/

2/3

2/11/2016

Democraciaparticipativa:conocontralarepresentacinpoltica?|ATTACEspaa

ATTACEspaanoseidentificanecesariamenteconloscontenidospublicados,exceptocuando
sonfirmadosporlapropiaorganizacin.
Compartelo:

http://www.attac.es/2014/11/29/democraciaparticipativaconocontralarepresentacionpolitica/

[?]

3/3

You might also like