VE Sir KIEN CHONG ClffiNG EP DI ClT CUOI

NAM 1954 DAU NAM 1955 TAI MIEN BAC VIET NAM
NGUYfiN VAN KHOAN*

dng trinh Chie'n tranh cdch mgng

Viet Nam 1945-1954 thdng ldi vd
bdi hge, dUde bien soan dudi sU chi dao eua
Ban chi dao tdng ket chien tranh trUe thuge
Bg Chinh tri Dang Cgng san Viet Nam do
Nha xuat ban Chinh tri Qud'c gia xuat ban
nam 2000, tr. 144 vie't: "Sau Hiep dinh Gidne-vd dUde ky ket, quan va dan mien Bac da
tieh cUe trien khai va giai quyet thanh edng
nhieu edng viec cap bach nhU: tiep quan
vung dich tam chiem, hoan thanh viec
ehuyen quan tap ke't, chd'ng dich cUdng ep
ddng bdo cdng gido di cU vdo Nam...".
Mudi hai chQ ngan ggn ay ehUa dien ta
chi tiet dUdc nhQng khd khan, gay can
trong su kien nay.
Tim hieu them cac saeh khac, ngUdi dgc
cd them nhQng thdng tin trong Hdu phUdng
lich sii khdng chie'n chd'ng My ciiu nUdc,
1954-1975, Nha xuat ban Quan dgi Nhan
dan xuat ban nam 1995, tr. 12 vie't: "NhQng
thang cudi nam 1954 d Hai Dudng va HUng
Yen da md nhieu ddt tien cdng quye't liet,
rdng khIp, toan dien, ddng thdi phat dgng
quan chung da'u tranh pha am mUu "eUdng
ep di cU vao Nam cua dich".

TS. Hoi Khoa hoc Lich sd Viet Nam

Saeh Trung dodn 42 Trung dUng do

Quan khu 3 bien soan, do Nha xua't ban
Quan dgi Nhan dan in nam 1995, tr. 292
vie't rd hdn: "Hai Dudng, Hung Yen la mdt
trong nhQng trgng diem chie'n dich di eU,
vda la ndi ed nhieu trung tam edng giao vdi
sd' dan ddng dao, vifa la ndi tie'p can khu
vifc tap ke't cudi cung. Khu uy va Bg Tu
lenh khu Ta Ngan giao traeh nhiem cho hai
Trung doan 42, 50 ddng ehan tren dia ban
Bac sdng Luge, lam ndng cd't cho quan dan
ta trong cugc da'u tranh mdi nay".
Saeh Lich sii ddng bg Hdi Phong do Ban
chap hanh Dang bg DCSVN Hai Phdng
bien soan, Nha xua't ban Hai Phdng in nam
1991, trong ChUdng lll-Cugc chie'n ddu 300
ngdy gidi phong que hUcfng (7.1954-5.1955)
khang dinh: "Chd'ng dich du dd va cUdng ep
di cU la mgt nhiem vu rat quan trgng cua
Dang bg va nhan dan Hai Phdng, Kien An
trong thdi gian nay".
Nam 2001, Hgi ddng chi dao bien soan
cdng trinh Lich sii khang chien chd'ng Phap
khu Ta Ngan sdng Hdng cho ra mat saeh
Lich sd khdng chie'n cho'ng Phdp khu Td
Nggn sdng Hong 1945-1955 do Nha xua't

Ve sy hien chong cu&ng ep di c\x.

ban Chinh tri Qud'c gia in va phat hanh.
Muc III "Chd'ng cUdng ep di cif" va ChUdng
IV "Tiep quan vung mdi giai phdng" (td
thang 7 nam 1954 de'n thang 5 nam 1955)
dUde viet de'n 26 trang, td trang 485 den
510. Ndi dung muc nay dUde trinh bay kha
rd: "Tif "am mUu tham ddc cua de qud'c My"
den "Cugc da'u tranh rdng ldn, gian khd,
phde tap" trinh bay nhQng nguyen nhan de
xay ra vu cUdng ep di cU, nhQng ban che ve
phia ta, va nhQng ke't qua cua quan dich da
dat dUdc, khdng thUe hien dUde".
Day cd the la mgt trong nhQng bai viet
ehi tiet hdn ca.
Trong tiet "Am mUu tham dgc cua de
qud'c My" saeh cho bie't "ngay trong khi
dang tie'n hanh dam phan d Gid-ne-vd,
Tdng thdng My Ai-xen-hao da tuyen bd' se
td chdc mgt eugc di cU cd ke hoach (dUa)
ngUdi Viet d Bic vao Nam".
TrUde khi Hgi nghi Gid-ne-vd ket thue,
My da cd Hdng y Giao chu Spenman, Giam
muc Hacnet eung vdi E. Lenxden (sau nay
la cd' van eho My d mien Nam Viet Nam)
nhan vien CIA cua My d Sai Gdn phdi hdp
vdi mdt so' phan ddng dgi lot thien chua
giao hu dga eUdng ep, dan ap ddn bdc ddng
bao cdng giao ta di Nam. Vi khdng rd tinh
hinh, khdng dUde phd bie'n ky cang dudng
ldi, chinh saeh eua Chinh phu, nhe da, sd
hai, thie'u sang sud't trong viec Dao, viec
Ddi, cung khdng the khdng neu len nhQng
ten tay sai phan ddng oan thu ehe do, nhan
tien cua My nhung tay vao tdi ac nen ddng
bao da keo nhau ra di.
Bai ban cua bgn phan ddng la reu rao
"vi Viet Minh da mUdn tay Phap tan sat
cdng giao, vi trong quan ddi qud'c gia (quan
nguy BT) cung ed Viet Minh Igt vao de
khung bd' cgng san; vi trong binh linh Tay
cung ed cdng san Tay tiep tay eho Viet

43

Minh" (1). Chung tung tin "Chinh phu Viet

Nam se cam dao, Chua da vao Nam, mien
Ble la da't ma quy. Mien Nam la da't
Thanh. Giao hoang edn keu ggi eon chien
vao Nam, ai d lai se bi rut phep thdng cdng,
se bi cdng san tra thu, My se nem bom
nguyen td... Chung gid ra eu ea rdt: Ai di
Nam se dUde My cho mdi ngay 8kg gao, 8
met vai, 500 ddng Ddng DUdng. Vao den
trong Nam se dUde ca'p 3 mau rudng, mdt
eon trau va 3 van ddng, cd nha d td te (2).
Neu hu dga, ep budc, Ida ddi khdng
dUdc, bgn phan dgng dd't nha, dap pha cay
bUa, giet trau bd, nem da, gay ra trom cap,
rao lang khdng eho can bd ta vao, vu trang
san sang chd'ng lai ehinh quyen.
Chie'n dich cUdng 6p di cU nay dUde My
ra't coi trgng nen da ed nhieu ten trum sd
sang Hai Phdng, Kien An kiem tra, chi dao
true tie'p. Thang 8 nam 1954, rdi de'n ngay
15 thang 1 nam 1955, tie'p dd ngay 23
thang 1 nam 1955 lan lUdt Ngd Dinh Diem,
dai sU My Cdlin, rdi chinh Hdng y
Spenman da de'n kiem tra cae lan trai tap
trung ngUdi bi eUdng ep di eU dang chd tau,
bay ra trd phat sQa, dudng, gao, quin ao.
Dua vao Diem C, Diem D,^iiu 14 Hiep
dinh Gid-ne-vd ehe phep thudng dan dudc
tu do td vung nay sang vung khae, ehung
tie'n hanh chien dich cUdng ep di eU nay
n h i m pha hoai kinh te mien Bac dang gap
khd khan sau 9 nam khang chien, gay rdi
loan ehinh tri, bdi xau Viet Nam. Mae khac
ne'u dUa dUde nhieu ddng bao mien Ble vao
mien Nam, chung ed them ngUdi de xay
dung quan ddi, neu huge phai tie'n hanh
tuyen cd chung hy vgng se cd them cd tri
hdn mien Ble (3).
Cau ket vdi mdt so' cha cd', bgn phan
ddng cdng khai, trang trdn cUdng ep ddng
bao. Ldi dung cac ngay di li khi ddng bao

44

vao nha thd hoae do chung budc phai tap

trung, chung lien b i t di "di cu" ludn (4).
TrUa ngay 15 thang 9 nam 1954, gin
200 giao dan thdn Ddng Cdn (Duyen Lao,
Tien Lang, Hai Phdng) dung vdng khieng
cha dao ra di. Bg dgi va nhan dan trong
huyen ra khuyen ngan ddng bao trd ve nha
yen tam san xua't, thUc hien bdn phan kinh
chua yeu nUdc. Lu cdn dd vu khd'ng bg ddi
Uc hiep dan, dung dao, liem, gay ggc danh
bi thUdng 12 ngUdi (5). Trong thdi gian 300
ngay tap ke't ke thd da b i t hdn 500 thanh
nien dUa vao Nam (6).
De ehdng pha chie'n dich eUdng ep ddng
bao ta di eU vao Nam, ngay 5 thang 9 nam
1954, Ban BI thu Dang Lao dgng Viet Nam
da ra Chi thi so' 91, nha'n manh: 'Viec pha
tan am mUu eua dich b i t ep ddng bao ta
vao Nam la mgt cugc da'u tranh chinh tri
gay go va ca'p bach, cae ca'p uy can tang
eUdng lanh dao da'u tranh tap trung nhUng
can bd ed nang lUc vao nhQng dia ban quan
trgng" (7).
Nghiem chinh cha'p hanh chi thi cua
Ban Bi thu, cac ca'p uy Dang dia phUdng cd
ddng bao bi cUdng ep vao Nam (Nam Dinh,
Thai Binh, Hung Yen, Hai Phdng, Kien An,
Thanh Hda, Nghe An) da kien tri giai thich
chinh saeh cua chinh phu ta, vach ro am
muu eua ke xau van ddng ddng bao khdng
di di eu, ai di rdi thi nen trd lai. Can bd true
tiep thu hoach mUa m.ang, sda chQa ndng
eu, ehan nudi gia sue, bao ve eua cai giiip
ddng bao di vIng... cdc td cdng tac nay cdn
van dgng dUdc ehinh ddng bao cdng giao
tien bd giae ngg giup sdc. Mdt bd phan
ddng bao dUdc phep di ehuyen, theo tinh
t h i n tu nguyen qua Hai Phdng da dUde
ddng bao ddn tiep an cin, tham hdi, van
ddng, giai thich, ung hg thUe an, nude ud'ng,
cham sdc ngudi gia, tre em... Hanh dgng a'y
cua nhan dan Hai Phdng khien-ddng bao ra

Rghien cmi Lich silr, s6'11.2009

di ra't cam dgng, mdt so' da trd ve khdng di
nQa, sd' tiep tuc ra di hda du vao Nam
nhung v i n hudng ve mien Bac, ve eu Hd.
Ben canh nhQng viec lam tich cUe xua't
phat td tinh yeu thudng ddng bao cung cdn
cd nhQng can bd sd "ngan can" ddng bac la
vi pham hiep dinh. Mgt so' khac do hQu
khuynh khdng nam vQng luat phap-ed the
cdn do sd hai - nen cd ten phan ddng nem
luu dan vao nhan dan eung chi canh cao rdi
tha bdng. Mgt so' can bd khae do cUc doan,
ta khuynh vd'n san ed thanh kie'n vdi edng
giao nen cd nhQng ldi ndi, thai do, hanh
dgng, thach dd'. Theo y kie'n cua mdt sd'ean
bd nay: "Td xua cdng giao da cd va'n de.
TrUdc kia ngUdi ta cin gid cd gidi cd ra di.
Di, ta se lay lai rudng. Di, di, ta lai mua
dUde dd dac gia re".
Trong luc a'y ddng bao ta lai dang chiu
canh sd'ng d cae trai, chd tau... ra't khd sd.
Trai An Lac (Hai Phdng) true thuge Tdng
uy di eU cua My gom dUde tren 3.000 ngUdi
nhd't vad 272 leu, trung binh mdi leu phai
chda tren dudi 10 ngUdi. Trai dUde 1 dai dgi
linh Phi va 4 dai ddi bao chinh quan "bao
ve". NhQng ngay d i u ddng bao dUde ca'p
mdi ngay 6 lang gao muc va 12 ddng tU
mua thdc an, nau nUdng. Ve sau khdng
dUde nhan tien thay vao dd la dd hop My,
khdng ed giudng chie'u ddng bao nam tren
nhQng ta'm s i t lanh. Rac rudi, phdng ue
kh5ng cd s i p xep, mat ve sinh, d'm khdng
dUde cham sdc. Gan den Tet trUdc nhQng
ldi hda hao huyen va tinh eanh thUc te
nhieu ddng bao ddi ve que hUdng, khdng
chiu xud'ng tau di Nam. Mgt ten trong Ban
chi huy trai da xi va ddng bao rang "chung
bay la ngUdi hay sue vat" (8).
Khi xud'ng de'n cang khi nghe cd tau de'n
bgn phan dgng Ida ddng bao chay nhu lua
vit, me lac con, dng ba mat chau. Do x6 d^y
nhau nen cd thuyen bi lat, nhieu ngUdi da

Ve sir hien chd'ng cu&ng ep di cxi..

bd mang chua theo kip Chua vao Nam, mac
du tren ngiic v i n cdn bua chu (9). Nhieu
ngudi d trai da lau, tau chua cd, trd ve eung
khd nen lieu mang tU ddng be mang ra
khdi. Td bao Journal D'extreme Orient
(Nhat Bao Vien Ddng) da mieu ta canh
ddng bao di eu dudi sif bao trd cua My nhu
sau:
"Vdi nhQng la cd vang va trang cua
Vaticang phap phdi trong gid, ca ngan
thuyen danh ca, be mang, thuyen budm
qua tai ngUdi ti nan da ra di vao Nam ban
dem phd mac cho so' phan tie'n ve nhQng
chie'n ham nhd cua Phap b ngoai khdi Van
Ly. GiQa 6 va 8 gid sang hdm qua (24 thang
10 nam 1954) tau Julen Verne da "vdt"
dUdc 3.000 dan ti nan, tau Commandant de
Pinodam vdt khoang 600 va hai ebiee tau
ha mdn LSM (Landing Ship Medium chd
quan dd bd) vdt dUde khoang 1.000 ngUdi.
Cd tin ddn sau khi tau ha mdm hdp dan di
eU vac bung, rdi di ra xa ngoai khdi se md
mdm trut het mgi ngUdi xud'ng bien" (10).
Nha bao Y.Gras nhan xet "hang chue, hang
tram ngUdi di tan keo ve Hai Phdng trong
tinh trang cung quan the tham... mgt sd ldn
tin dd Thien chda giao bi cac giam muc cua
hg loi keo, da bd lang di theo quan ddi
Phap" (11).
TrUdc tinh hinh tren, thai do cua Uy
ban qud'c te da lam viec tac traeh trong viec
thi sat dan ti nan (12).
Uy ban qud'c te (UBQT) dUde thanh lap
bdi Dieu 34 eua Hiep dinh Gid-ne-vd gdm
cd dai dien cua An Do, Ba Lan, Canada, do
An Do lam Chu tich. UBQT nay khi thi
"hang hai qua, khi thi cham tre qua nen
tac dung thifc sU khdng nhieu, vi khdng cd
du quyen lue hoae thie'u tinh than traeh
nhiem khi thi hanh nhiem vu" (13). UBQT
nay cdn dUde tin d Ba Lang (Thanh Hda)
5.000 (?) bd ddi Viet Minh xa sung vao

45
20.000 (?) thudng dan, 10.000 (!) bd ddi dan
quan, cdng an dan ap bat giQ 3.000 dan
Luu My (Nghe An) vao dau nam 1955
nhung "vi nhieu ly do" UBQT khdng dieu
tra, ke't luan dUdc...
Chinh quyen Viet Nam da trae eho
UBQT 320.000 ddn khieu nai cua than
nhan va b i n g hQu cua nhQng ngUdi da di
cU vao mien Nam, td' cao r i n g hg da bi
cUdng bach hay bat buge ra di. Toan dieu
tra cua UBQT da vao Nam, de'n cdc trai di
eU bay gid dang thuge quyen khd'ng che cua
My-Diem ke't luan ring: Khdng cd ngUdi
nao trong so' 25.000 dUde tie'p xuc (trcng sd'
121.000 ngudi da vao Nam) than phien la
bi cUdng bach (14).
Trong chie'n dich cUdng ep di cU nay, My
da budc Thu tudng Ngd Dinh Diem ra Nghi
quye't sd' 928-NV, thanh lap Phu Td'ng uy
di cu ti nan (PTUDCTN) ngang hang vdi
mdt bd tu ngay 17 thang 9 nam 1954. Phu
nay cd 12 uy vien do Ngo Nggc Ddi la Tdng
phu trUdng, Nguyen Thanh Diem, Giam
dd'c dinh cU, T r i n Phude Lde, Chanh sd tie'p
cu, Nguyen Cdng Phu, Chanh sd ehuyen
van. Cac uy Phap d Ddng Dudng da xac
nhan ban danh saeh nay (15).
Nhidu sd' lieu ve sd' lUdng ddng bao mien
Bac bi cUdng ep di eU vao Nam khdng
thd'ng nha't vdi nhau. Theo thd'ng ke cua
(PTUDCTN) "tdng sd dan rdi bd mien Ble
vao Nam la 873.478 (tam bay ba bd'n bay
tam), 871.533 (tam bay mgt nam ba ba) da
di trudc ngdy 19 thang 5 (1955) va 3.945
(ba chin bd'n nam) di trong thdi gian gia
ban. Ne'u tinh them sd' ngUdi vUdt tuyen
sau khi bet ban khoang 76.000 (bay sau
ngan) di bang thuyen hay dudng bd (xuyen
rUng qua Lao) tdng s6' ti nan len tdi gin
950.000 (chin tram nam mUdi ngan) ngUdi
(16). Sd' ngUdi di bing dUdng thuy la
555.037 di bing 338 ehuyen tau Phap (237)

46

109 ehuyen tau My (316.000), 8 ehuyen tau

Anh, Trung Qud'c, Dai Loan, Ba Lan (2000)
ngUdi.
Sd' 3.745 ngudi di trong thdi ky gia ban
dudc chd bang dudng thuy tren 9 ehuyen
cudi cung nhu sau:
Tau Dirinh ngay 2 thang 6 nam 1955:
500 ngudi
Nam Viet ngay 6 thang 6 nam 1955: 70
ngUdi
Gasccgne ngay 8 thang 6 nam 1955: 818
ngUdi
Saint Michel ngay 16 thang 6 nam 1955:
700 ngUdi
Esperance ngay 27 thang 6 nam 1955:
787 ngifdi

Rghien ciru Lich si3r, s6' 11.2009

vao". Td dien bach khoa ve chidn tranh Viet
Nam (Encyclopedia of the Vietnam war),
Nha xua't ban Stanley va Kutle, My 1992,
tr. 469 muc td Refuges (ngUdi di tan) cho sd
lieu cd 900.000 (chin tram ngan) ngudi
mien Bac trong dd cd khoang 700.000 (bay
tram ngan) ngUdi cdng giao da vao Nam".
Theo Viet Nam cdng gido nien giam xua't
ban d Sai Gdn trUde nam 1975: "Giao phan
Thai Binh (mien Ble Viet Nam) di cu nam
1954 tren 80.000 (tam mUdi ngan) giao
phan Hai Phdng, tren 60.000 (sau mUdi
ngan) ngUdi".
Ddi ehieu vdi so' trai dinh cU va ngUdi
dinh eU (ehu ye'u la ngudi mien Ble di cU
vao mien Nam cua PTUDCTN qua thd'ng
ke sau day tha'y rd them

Durand ngay 7 thang 8 nam 1955: 12

ngUdi

"Nam p h a n 14 t i n h

Phdng Chau ngay 6 thang 8 nam 1955:

286 ngudi

Phong Dinh cd 3 trai: 10.883 ngUdi

Hudng Khanh ngay 16 thang 8 nam

1955: 310ngUdi
Ville de Hai Phdng ngay 19 thang 8 nam
1955: 462 ngudi (17)
Lich sii khdng chie'n chd'ng thiic ddn
Phdp khu Td nggn sdng Hong, tr. 503 viet:
"Td d i u nam 1955 de'n luc thUe dan Phap
rut bet luc lUdng khdi khu vUe 300 ngay
(ngay 16 thang 5 nam 1955) sd ngudi di eU
chi tren 1 van (mgt) trong dd ed gin 1000
(mgt ngan) dUdc chinh quyen ca'p gia'y eho
di. Mae du vay td dau de'n cudi chien dich
di cu, dich da dua g i n 15 (mUdi lam) van
dong bao cong giao d Ta ngan vao Nam".
Lich sd qudn sU Viet Nam, tap 11, (Sdd)
tr. 40 vie't: "Tren toan mien Nam Ngd Dinh
Diem da ddn dUdc 128.374 (mdt hai tam ba
bay tu) ngudi trong dd cd 90.436 (chin
khdng bd'n ba sau) la dan di cU td mien Ble

Ba Xuyen cd 1 trai: 780 ngQdi

Cai Sa'n (Kien Giang) cd 15 trai: 42.145

ngUdi
Vinh Long cd 6 trai: 2.830 ngUdi
Kien Hda cd 11 trai: 12.268 ngUdi
Dinh Tudng cd 10 trai: 9.036 ngifdi
Long An cd 9 trai: 14.108 ngQdi
Phudc Tuy (Ba Ria) cd 20 trai; 26.241
ngudi
Dd Thanh Sai Gdn cd 12 trai: 24.925
ngudi
Gia Dinh cd 37 trai: 110.339 ngUdi
Bien Hda cd 37 trai: 107.947 ngifdi
Binh Dudng cd 12 trai: 16.353 ngUdi
Tay Ninh ed 14 trai: 15.726 ngUdi
Cgng 206 trai cd 393.354 ngudi
T r u n g p h a n (9 t i n h T r u n g N g u y e n )
Quang Tri cd 11 trai: 9.251 ngudi

Ve sir hien ehdng cir&ng ep di cir..

47

ThUa Thien cd 11 trai: 5.700 ngudi

ngudi, Ble Ninh 4.000 ngifdi, Thanh Hda

2.858 ngudi" (18).

Da N l n g ed 5 trai; 7.917 ngUdi

Quang Nam cd 4 trai: 462 ngUdi
Binh Dinh cd 1 trai: 275 ngifdi
Khanh Hda cd 6 trai: 4.608 ngUdi
Phu Yen cd 2 trai; 1.129 ngudi
Ninh Thuan ed 1 trai: 312 ngudi
Binh Thuan cd 18 trai; 31.430 ngudi
Cdng 59 trai cd 61.094 ngudi
Nam Trung
nguyen)

phan

(5

tinh

Cao

Ddng Nam thUdng (Blao) cd 8 trai;

12.796 ngudi
Da Lat cd 18 trai; 15.456 ngudi
La Nga 1, 2 cd 5 trai; 6.770 ngudi
Ban Me Thudt cd 15 trai; 14.725 ngUdi
Playcu ed 4 trai; 4.804 ngUdi
Cdng 50 trai ed 54.557 ngudi
Ngoai sd' tren cdn cd
2 trai ngudi Nung d sdng Mao, Phan Ri
(Binh Thuan)
3 trai ngUdi Mudng, 2 d Bien Hda, 1 d
Playcu
1 trai ngudi Man d Ban Me Thudt
1 trai ngUdi Thd va ngUdi Thai d Trung
Nghla Da Lat vdi tdng sd'ia 14.794 ngudi.
Neu cdng ca 3 phan va trai ngUdi dan
tgc ta cd 393.354 + 61.094 + 54.551 +
14.794 = 523.793 (Nam mUdi hai van ba
ngan bay tram chin ba ngUdi). Trong tinh
Bien Hda ed 6 khu dinh cU ldn la Hd' Nai,
Gia Kiem, Tan Uyen, Phudc Ld, Tan Mai,
Ben Cd. Khu ldn nha't la Hd' Nai dUa theo
thanh p h i n dan di cU d cac tinh mien Ble
vao Nam gdm Hai Phdng 20.000 ngUdi,
Thai Binh cd 11.050 ngUdi, Bui Chu 6.000

Su kien ddng bao mien Bac di cU vao

mien Nam dien ra each day da gan nda the
ky (19). Ve phia mien Ble cd y kie'n cho
r i n g "sang nam 1955 da kien quyet tap
trung ehi dao phat dgng dUdc phong trao
quan chung rgng rai tien cdng dich nen da
ngan ehan dUde ban tay dich. Cdn trUde dd
chung ta bi ba't ngd trUde am mUu tham
dgc cua dich. Khi cd sU chi dao... nhieu ndi
cdn dang say sUa vdi thang ldi hda binh,
tinh t h i n canh giae b l u nhU bi te liet. Ndi
ddng bao Thien ehua Id lac hau la ndi vd
dua ca nam. Trong nhQng nam khang
chien chd'ng Phap ddng bao cdng giao da
cung nhan dan chd'ng dich, dao h i m bi mat
tranh giae khdng chiu tap trung vao nha
thd. Khi giae can thi tan eU, da'u tranh
chd'ng bat Hnh. Ddn vi Thai Van Lung cua
Hung Yen va Bao Lge eua Hung Yen chu
ye'u gdm thanh nien edng giao da ed nhieu
thanh tieh chien da'u
De gdp p h i n ket luan Lich sd khdng
chie'n chd'ng Phdp khu Td nggn sdng Hdng
cho rang "sd dl ta khdng phd dUdc am mUu
du dd cUdng ep di cU cua dich khdng phai la
ta "cham phat hien va chUa tha'y he't am
mUu tham dgc cua dich, do ta chUa n i m sat
tam ly ddng bao theo dao Thien chua va
tinh hinh bie'n ddng bay gid, do cdng tac td
chdc chd'ng dich thie'u eu the ehUa kip thdi,
va cung do cdng tac van ddng ddng bao theo
dao Thien chua cua ta trUde day cdn sd hd'
(20) (chung tdi nhan manh hai chQ sd hd).
Cd the phan tich, giai thich hai chQ sd
hd nay tren nhieu mat. DUng ve gdc do lich
sd, dng xd khdng dung-sd hd? Vdi tdn giao
nha't la ddi vdi dao Thien chua khi vao Viet
Nam da cd mgt qua trinh thuan va kh6ng

thuan.

4S

Da qua nhieu the ky chung sd'ng vdi dao

Nho, dao Phat, dao Giao..: nen khi cae giao
si phUdng Tay theo cac thuyen budn cap ben
budn ban d cac vung ven bien (dieu dd giai
thich tai sao vung duyen hai ca Bac Bg, va
Bac Trung Bg lai ed nhieu nha thd, ddng bao
edng giao) de den giang dao. Ne'u ehi truyen
ba tu tudng bac ai eua Ddc Thanh Gie-su
nhu nhieu giao si tam huye't thifc hien thi
that la quy. NhUng cd mdt bg phan giao si
lai tham gia vao viec dUa binh Hnh nUdc
ngoai vao Viet Nam dan dUdng che quan ddi
xam lUdc, true tiep tham gia vac viec chiem
ddng nen gay ra sU ba't binh trong dan
chung. Mat khae do 90% dan Viet Nam la
ndng dan, trinh do hieu biet cd han vdi
nhQng ngudi ma "mdt hanh dgng cu the cd
gia tri hdn 100 bai tuyen truyen" hg khdng
the chap nhan ngay niem tin eua ngudi
khac-du Id ddng bao minh va ap dat ai cung
phai nhu minh nhu xUa va cua dng ba, trai
lai la sai, la td. Td hieu khac ve tdn giao hg
trd nen khdng hieu bie't lin nhau, ma't doan
ket khdng hda hdp (cau ndi eua Hd Chu tich)
dUde vdi nhau de di de'n hda nhap.
Max Planck, nha vat ly DUc (1858-1947)
giai thudng Ndben nam 1918, da vie't trong
cud'n Tu truyen khoa hoc (Scientificc
Autobiography) ring; 'Ton giao la mdi rang
huge con ngudi vdi thudng de eua anh ta.
Mdi lien he nay dat tren nen tang mdt sU
khiem nhudng kinh can trifdc quyen lUc sieu
nhien ma toan bg ddi sd'ng con ngUdi la t h i n
dan (cua quyen lUc nay). Quyen luc sieu
nhien a'y kiem soat mgi vet roi tren da thit
va mgi thd'ng khd eua con ngudi. Nd life
khdng ngQng va muc dich tdi thUdng cua eon
ngudi tdn giao la dUde hdd hdp vdi quyen lUc
ay va dUdc an hue td't lanh cua nd. Chi cd
bang each dd anh ta mdi cd the dUdc bao hg
khdi nhQng radl nguy hiem, tien heu dUde
hay khdng hay khdng tien Heu dUde nhQng

Rghien ciJru Lich sii, so 11.2009

mdi hiem nguy de dga anh ta trong cude ddi
t r i n the va anh ta mdi ed the dUdc hudng
niem hanh phuc t h u i n khiet nhat trong
mgi niem hanh phuc a'y la sU an binh ben
trong tam tri va linh hdn, sQ an binh ehi
dat dUde b i n g mdi lien he vQng chic vdi
ThUdng de va bang niem tin dang tin cay
vao sdc manh tiem nang va Idng nhan td
cua Ngudi (ThUdng de).
Va Max Planck ket luan "Theo nghia ay,
tdn giao bat ngudn td lUdng tam cua con
ngUdi ca nhan" (21).
LUdng tam eua eon ngUdi ca nhan khdng
phai la san pham cua mdt nha may. Vi vay
con ngUdi ca nhan ed quyen theo va khdng
bi bat buge theo bat ed tdn giao nao (Hie'n
phap cua nude Viet Nam).
Bai hge lich sd eua sU kien cho'ng cUdng
ep di eU nam 1954-1955 d Viet Nam cung
nhu nhieu sU kien di cU, di tan khac ca d
tren the gidi da de lai cho con ngUdi tren
trai da't nay nhieu dieu dang quan tam.
Mgt trong nhQng dieu a'y la "con ngUdi
hay thudng yeu nhau", hay thUdng yeu ca ke
thu nhu ldi Ddc Chda day. Hay tranh di
dieu ac, cham lo dieu thien, tQ bi hi xa, "du
xay chin bac phu dd, sao b i n g lam phuc cdu
cho mgt ngUdi" nhU ldi Ddc Phat day. Hay
thUdng yeu nhau nhu ldi Thanh Mahdmet
va cae t h i y dao giao khac dan cae con.
Dd cung la dieu eon ngUdi Viet Nam giae
ngd, da va se lam theo ldi day cua Chu tich
Hd Chi Minh; dai doan ket, dai hda hdp de
tien de'n dai hda nhap
Trong bai diin van dgc ngay 7 thang 5
nam 1975, thay mat Uy ban quan quan
Thanh phd' Sai Gdn, giQa luc nhieu ngUdi
cdn chua tin vao Chinh phu Viet Nam Dan
chu Cdng hda, lo sd thanh phd' se tam mau
di theo My nguy se bi tra thu... ThUdng

Ve sir hien chong eirong ep di cir..

49

tudng T r a n Van T r a mdt chien si each m a n g

theo C h u n g h l a Mac, mgt a n h Hnh Cu Hd da
ndi; "khdng ai trong so' ehung t a la ke chie'n
bai trif de qud'c My m a "tcan the dan tdc
Viet N a m la ngudi chie'n t h i n g ; ' T a t ea mgi

CHU

ngUdi Viet N a m yeu nude thUdng ndi hay

cung n h a u ddng t a m , hdp lUc xay dUng lai
que hUdng, m a u ehdng b a n g bd lai vet
thUdng..." de gia d i n h n a e cung khdng phai
chiu d a u k h d t h e m nQa" (22).

THICH

(1), (2). Lich

sii khdng

chie'n chien

khu

Td

(3). Theo Tii dien Larousse Phap nam 1966,

trang 1.773 n a m 1954 mien BSe eo dien tich la
164.000km^ vdi

Nhat, Philippin, Dai Loan, Nam Trieu Tien, Hoi

UNICEP, Hong thSp tu quo'c te, cae to chUc t5n

nggn, sdd, tr. 487.

17 trieu

dan,

mien

Nam

co

170.320km ^ va 15 trieu 397.000 dan.

Le Xuan Khoa, sdd, tr 268.

(17). Le Xuan Khoa d i n theo cuo'n Cugc di cU
lich sii tgi Viet Nam

(4). Vi du ci Bach Long (Tien Hai) la 5.000 ngUdi,

Bich Du, Tliuy Anh 2.000 ngUdi, Ke Sat 1.000 ngUdi
(5), (6). Lich sU ddng bg Hdi Phong,

giao... cung ca'p tai chinh, phUdng tien ehuyen van.

Sdd, tr.

cua PTUDCTN, Sai Gon,

1975.
(18). Theo so lieu eiia PTUDCTN "ehi trong 1
nam 23 trai dinh eU tai 5 tinh mien Nam da dUde
t h a n h lap lang, xa". Cdng viec kh^n hoang va 3

294, 389.
(7). Dan theo Lich si khdng chie'n cho'ng Phdp

phn (Nam phan, Trung phan, Cao nguyen) da

khan hoang dUdc 58.101ha, ca'y lua 29.630ha,

Khu Td Nggn, sdd, tr. 495.

(8). Dan theo Bdo cdo cua tinh uy Kie'n An, 20

trong trot 13.043ha".

(19). 20 nam sau, nam 1975 lai d i i n ra sU kien

thang 2 n a m 1955.
(9). Bua ehu ma dong bao cong giao Thai Binh

"tuy nghi di tan" ciia quan dpi cong hoa nguy til

goi la me day a n h eua DUc ba do bon phan dong

Tay Nguyen ve duyen hai, roi ddt "di tan" trong

bat dong bao phai mua, coi nhu mot thU tliue vdi

nhiing ngay t h a n g 4 nam 1975 va tie'p sau do

gia 1.000 dong, dUde nhSn khi vao nha thd lam l i .

nhieu t h a n g ciia dong bao mien Nam, trong do eo

1945-

ea dong bao mien Bac di cU vao, nhiing nhan vien

1975, Nxb. Tien Rong, Hoa Ky, 2004. Ban tieng

nguy quyen, n h a n vien cong tae vdi My da "di tan"

D i n theo Le Xuan Khoa, Lich sii Viet Nam

ra nude ngoai, chii ye'u la sang My. Roi de'n lUdt

Viet, tr. 246.

(10). DSn theo Le Xuan Khoa, Lich sii Viet

dong bao ngUdi Viet go'c Hoa, Hoa kieu lai "di tan"

sdd, tr. 249. Ngay trong khi chen

tre) ve Trung Quo'c trong vu "nan kieu". Roi nhflng

ehuc len xuo'ng thuyen cung da co hang ehuc ngUdi

vu le te cl Tay Nguyen, dong bao eae dan toe cl day

che't. Co 4 em be d Hai DUdng bi dSm che't. Lich sif

da sang Campuchia, Thai Lan

Nam 1945-1975,

(20). Saeh d i n theo Lich sii Ddng cgng sdn Viet

khdng chie'n, sdd, tr. 489.

(11). Y.Gras, Lich sii chien tranh Dong

Duang,

Dan theo Lich sii khdng chie'n, sdd, tr. 499.

(12), (13), (14), (16). D5n theo Le Xuan Khoa,
Lich sii Viet Nam

1945-1975,

sdd, tr. 247, 251,

254, 258.
(15). Theo Ho sd CAOM (Trung tam luu trul hai

Nam,

t a p 2, Nxb. Chinh tri Quo'c gia. Ha Noi,

1995, tr. 65.

(21). Theo ban dieh eua Tgp chi Tia sdng, so' 11
ngay 5 thang 6 n a m 2008.
(22). ThUdng tUdng Trin

Van Tra.

NhUng

chang dudng lich sit cita B2 thdnh ddng, T^p 5, Ke't

ngoai Phap) Ho sd HCL/488, My con dUde cac quoc

thdc cugc chie'n tranh

30 ndm,

Nxb. Van nghe

gia Anh, P h a p , Tay Ban Nha, Y, Uc, Tan Tay Lan,

Thanh pho Ho Chi Minh, 1982, tr. 329-330.