You are on page 1of 396

L Qu Chung

Hi k khng tn
Li nh xut bn
L Qu Chung (Chnh Trinh, 01.09.1940-03.3.2005) l mt nh bo lo
luyn, mt ch bt c lp qu cm, ng thi li l mt dn biu, mt
ngh s ca ch c, sm la chn con ng i lp ngh trng min
Nam trc 1975 ng u chng li chnh quyn Nguyn Vn Thiu.
Vi ngn y v tr, ng l mt nhn vt c iu kin nhn su vo bn trong
b my chnh quyn Si Gn do M dng ln. T gc nhn ca ng, nhng
s kin, bin ng chnh tr - x hi, cng nh mt s gc khut trong
chnh trng Si Gn t 1965 n 1975 c phn nh sinh ng trong
quyn hi k ny. V nht l, ng cho ngi ta c hiu thm nhng
ng gp khc nhau ca nhiu ngi Vit yu nc cho ngy ton thng.
Hi k l mt gc nhn, mt gc nh ca mt ngi, cho nn nu c nhng
phn tch, nh gi mang tnh ch quan th cng l iu c th chp nhn
ca mt th loi. Vi hi k lin quan n lch s th cng th, d khng
phi l bin nin s cc s kin m ngi vit c chng kin, th iu
quan trng nht vn l tn trng ng dng chy lch s chung ca c dn
tc. Cn nhng ci nh, ci ghi v nhng chi tit, quan h ring t, sau 30
nm cn li bao nhiu, chnh xc li ti n mc no, xt cho cng cng l
vic m ngi c nn rng ri khi c.
Nh xut bn Tr xin trn trng gii thiu cng bn c.

Nh nghiu cu Trn Bch ng


c Hi k khng tn

Tn tui L Qu Chung khng xa l g vi gii tr thc TP. HCM v min


Nam, by gi cng gn gi hn vi nhng ngi hm m bng qua cc
bi vit m anh k tn Chnh Trinh.
Vo tui 64, anh vit hi k - Hi k khng tn. Khng tn nhng vn c
tn bi mi hi k u do mt ngi, mt nhm ngi nh li v ghi chp
nhng g m i mnh tri qua, ng nhin km theo suy ngh v th
s, nhn tnh v, khng loi tr, tm s. Tp hi k c mt rt nhiu tn
m ti hiu tc gi chn tn cho tp hi k ny hm khi qut s
thnh ca nhng ci tn c th hin trong dng chy ca nm thng,
nhng ci tn ha thn vo s kin m khng t s kin nm trong mt
qu trnh chuyn ng d di ca Si Gn v min Nam, ca Vit Nam
c bit 15 nm (1960-1975) t nc ta i mt vi M, i mt trn
chnh trng, trn chin trng. Khng phi ngu nhin m tc gi v Nh
xut bn ngh ti vit li gii thiu tp hi k ny, bi hu ht s kin
cng nhn vt c nhc trong hi k, bn thn ti c bit, c tip xc,
thm ch, v s kin, c chu trch nhim vi cng v - trong thi gian y
ngi ph trch phong tro cch mng Thnh ph Si Gn. Cho nn,
nhng g anh L Qu Chung k li, t nhiu ti hiu hiu c phn chiu
su. Tuy nhin, c li hi k, ti vn cm n tc gi h thng, khng
theo logic hnh thc m bng chui din tin ca tnh th v tc gi gip
ti nh li qu kh cha xa lm song cha phi ngi trong cuc no cng
nh gi chnh xc. Gi tr ln nht ca hi k l tc gi k chuyn mt
cch gin d, r rng, lp lang, d ch thng qua thc t thu hp lin
quan n c nhn mnh. C th cn mt s iu cn trao i thm vi tc
gi, ch yu chung quanh hin tng v bn cht ca mt s s kin,
song l thu nhn ca tc gi trong mt thn phn c th - L Qu
Chung khng thuc mt gia nh truyn thng cch mng, hay c chn
trong i ng qun chng tri dy t Cch mng Thng Tm, hay nm

trong tng lp b p bc bc lt thm t, cng khng phi l mt Vit


Cng nm vng. Anh i din- nu hiu ch i din theo ngha chng
do ai bu m l s ng nhin cho lp trung gian ca x hi, trung
gian c v kinh t ln chnh tr.
L Qu Chung sinh nm 1940. Anh vo i ng lc t nc ta va dt
c ch h ca Php, ang ng trc s e da ca h M. Anh
Chung, trong tui sinh vin, tip cn vi nhng nm cui cng ca ch
Ng nh Dim v tri di sut cuc chin tranh khc lit vo bc nht ca
Vit Nam, cho n tn ngy 30-4-1945. di ca hin thc chin tranh
tuy gi gn anh Chung c 15 nm, song li ng vo lc lch s c
qunh nhng ni hm rt tiu biu.
Trc y, ti cha gp anh, song bit ting anh trong hai trng hp
m tn by gi ti vn cn nh. Trng hp th nht, ti c trn bo
Ting Di bi ca nh bo vn rt quen thuc vi ti l Trn Tn Quc
ngi c gii bo ch Si Gn vo nhng nm 60 suy tn l i trng
lo trong lng bo vit mt bi ni v cc nh bo tr Si Gn, c
bit nh gi cao L Qu Chung, khi y L Qu Chung k tn l Nguyn L.
ng Quc vit, i : Lng bo Si Gn xut hin nhiu cy vit ti nng
v ng cm thy mnh kh snh kp, bi ci bng s ca Nguyn L
ti nh cu ny v ch ci bng s theo cch nhn ca ng. Ti bit
Trn Tn Quc khi ng cn mang trn Trn Ch Thnh, tng hot ng
cng sn lu nm, b t Cn o, mt nh bo tr thc kh kiu k
nh gi L Qu Chung nh th v iu khin ti suy ngh. Trng hp
th hai, trn bo Ting Ni Dn Tc, L Qu Chung c vit mt bi x lun
ni v Quc hi Si Gn, anh l dn biu: Rt xu h khi lm cy king
cho ch Nguyn Vn Thiu.
Tt nhin, ti cn c nhng t bo m L Qu Chung hoc cng tc hoc
lm ch bt, ti c kh nhiu. By gi, tc vo nhng nm 60 v u
nhng nm 70, bo ch Si Gn kh ni bt trong u tranh chng M v
ch Nguyn Vn Thiu. Nhiu t bo ng bi ca cc dn biu i lp,
nht l nhm Ng Cng c, H Ngc Nhun, H Vn Minh, Dng Vn
Ba, Nguyn Vn Binh, L Chnh Trung, Nguyn Ngc Lan Bo ch i lp
l hin tng c o ca Si Gn trong sut hai cuc khng chin, ti ch
ni bo ch cng khai, trong khi bo ch na cng khai, nht l ca sinh
vin, hc sinh v cc hi on, th gn nh trn ngp lnh th. Nhng t

bo do cc dn biu i lp chu trn quy t rt ng s tr thc c tinh


thn dn tc. L Qu Chung c mt trn cc bi x lun vi phong cch
ring. Anh khng d di nh Nguyn Ngc Lan khi Nguyn Vn Thiu
phn i khu hiu chng M cu nc ca Mt trn Gii phng, Nguyn
Ngc Lan by gi cn l linh mc, hin k cho tng thng, o ngc
khu hiu ca Mt trn Gii phng thnh chng nc, cu M cng
khng mang tnh cht nghin cu nh linh mc Trng B Cn v thnh
tu xy dng ch ngha x hi min Bc, cng khng chua v st rt
nh T Tri Bin (Ng Cng c). Anh Chung nhy bn kha cnh thi
s.
Sau ngy t nc thng nht, ti gp anh L Qu Chung thng hn, v
gn y, gp trong mt vi cuc hi tho v bng . Do vy, mt
chng mc no, ti hiu anh. Anh sng di ch cch mng ngt 30
nm, di hn thi gian chm mt vi ch c, nu tnh ch xut pht t
mt L Qu Chung 20 tui. Khng c g c bit khi trong tp hi k hoc
ni thng hoc n cha u t ca mt tr thc trc thi cuc, song L Qu
Chung hng v pha trc, hng v nhng khm ph, hng v ngha
v. Ti cho rng tp hi k l n lc ca L Qu Chung t hiu mnh, t
t mnh trong vn nc v, tht ng qu, t vt qua chnh mnh. ci
tui 64, ci ng y chc cha vin mn, song n l ci nn cho mt hi
k khc ti hy vng s vin mn hn.
Tht ra, gii lp tr thc Si Gn nh L Qu Chung, phi phi sng vi
ch mi l chuyn khng th c, tc khng th i hi. Ri y c gi
s cn c nhiu hi k na ca nhiu nhn vt c mt lc ny lc khc
gia lng Si Gn. Nhng t liu y nu c c vi s ph phn v
lng bao dung s thm cho pho s hin i nc ta cc kha cnh khng
phi l khng th v.
Cch mng Vit Nam a dng. Gp vo bc tranh a dng y nhng
ng nt ring, ti xem l cng hin ca L Qu Chung.
Vi xc tn nh th, ti gii thiu Hi k khng tn ca L Qu Chung.
8-2004
T.B.

Hi k ny ghi li nhng s kin v nhng thng ngy ng nh trong


cuc i ti ch yu t nm 1963 n nm 1975 (phn hai t 1975 n
2004 c tm lc). Ti c gng tm mt ci tn t cho hi k ny.
Nhng ngh mi khng ra. Hi k cng l cuc i ca mnh. t tn cho
cuc i mnh, iu y qu tht khng d dng. Cho nn ti xin php
khng t tn vy!

Ngi Vit Nam chng ta rt thch k chuyn v nghe k chuyn. Lu ngy


gp nhau thng hay hi: C g nghe k khng?. Ti cng l mt trong
s y. Cuc i ti chng lm c chuyn g i s, nhng 40 nm lm
bo v c tham d vo mt s s kin t nc c l cng c nhiu iu
k.
Tht ra mi cuc i l mt th gii ring, l mt cun tiu thuyt y
nhng tnh tit hp dn. Khng hn phi l bc danh nhn hay nhng con
ngi c cuc sng ly lng mi c chuyn k v i mnh.
Ti khng c tham vng vit li lch s min Nam Vit Nam trc 1975.
Khong thi gian ti ln ln v hot ng ti Si Gn, t thp nin 60 cho
n khi kt thc chin tranh (thng T 1975) l mt thi k y bin ng
phc tp. Min Nam l mt bc tranh c mu sc, t sng n ti, mu
ny chng ln mu kia, s kin ny che lp s kin kia, chi tit ny chen
ln chi tit n. Tht khng d dng nm ht ci thn ca bc tranh y
nu chng ta ch c mt ci nhn n gin. Nhng chuyn k ca ti xut
pht t ch ng v s cm nhn ca ring c nhn ti do chc chn
khng trnh khi s hn ch. Nu nhng iu ti ghi li trng Hi k ny
c th gip ngi c hiu r thm v mt s s kin xy ra ti min Nam
trc 1975 th l hn s mong mi ca ti. Cn nu c iu chi thiu
chnh xc, ti rt mong nhn c nhng phn hi v gp .

y ch l chuyn k ca mt ngi, nh n u k n .

1. Tui th bn dng sng ng Nai


Ti sinh nm 1940 ti M Tho (Tin Giang) nhng ch y n nm 3
tui th cng gia nh n sng ti Bin Ha (ng Nai). Cha ti lm cng
chc, do c mu thun vi tnh trng M Tho, nn c lnh i ln B R.
Thi Php, a danh ny min ng dnh lu y cc cng chc v
k lut. Trn ng di chuyn ln B R ngang qua Bin Ha, cha ti c
vin tnh trng y gi li do c nh gi l mt cng chc c trnh
(cha ti hc Collge M Tho, u Diplme v rt gii ting Php).
Tui th ca ti Bin Ha t 3 n 12 tui (1943 - 1952)- tri qua kh
m m mc d y l mt giai on y bin ng ca t nc. S kin
lch s Php theo chn qun i Anh nh chim li cc tnh min ng
li trong k c ca ti hi mi 5 tui nhng hnh nh tuy khng r
rng v lp lang, nhng c gi li mi cho n sau ny. Ti cn nh
khng kh chun b rn rng, khng h s hi, ca ngi dn Bin Ha
cng vi lc lng Vit Minh nhm chng li s tn cng ca qun Php.
Ln u ti c thy cy tm vng vt nhn, v kh tiu biu cho nhng
ngy u khng chin chng Php ti min Nam. Ti cng tham gia ln
u tin v l ln duy nht ct dn nhng l c sao vng dng gn trn
ngc cho thanh thiu nin trong khu ph ca ti. L c sao vng in mt
du n m nt trong k c tui th ca ti mc d ti khng hiu ngha
chnh tr ca n vo thi im y. Nhng ci khng kh chung quanh dnh
cho l c sao vng khin cho thng b con trong ti cm nhn c
l c tng trng cho mt iu g ht sc c bit i vi mi ngi.
Ti khng nh r lc cha ti lm g v u (trc ng vn l cng
chc tnh) nhng ti li nh mnh khng h b cha ngn cn lm theo
nhng ngi ln tham gia Vit Minh
Khi nhng ngi khng chin thnh ph Bin Ha khng th ngn tr

ngi Php theo chn qun i Anh ti chin tnh nh, nhiu ngi phi
chy gic, tc l ri thnh ph chy v cc vng nng thn trnh
qun Php v Anh. M ti a ti v em gi ti mi mt tui chy khi
thnh ph Bin Ha trn mt chic ghe chi cht y cc th vt dng
ging, t, bn, gh, mng mn nh dn nh. Ghe i n u cng thu
ht s t m ca ngi dn sng dc hai bn sng. H x ra xem.
Chic ghe kh to th xui theo con sng ng Nai khng bit i n u.
M ti lc y mi 23 tui (m sinh ti lc 17 tui), n mc theo th thnh,
p mt cch i cc, ng mt mnh trn ghe ng ngc, tay bng em gi
ti. Cnh y khng khc g mt bc tranh siu thc! Cha ti khng tn c
cng vi v v cc con v hng tn c i su vo vng Vit Minh kim
sot. Ci gc cng chc lm cho chnh quyn do Php cai tr khin ng lo
ngi. ng li thnh ph, ln trong gii ngi Hoa m ng quen bit.
Khi ghe i qua lng Tn Vn, mt b ch l lu giu c ti y thng cm
tnh cnh ca m ti vi hai a con nh gi ghe li v cho gia nh ti
t tc trong c s l lu ca b. Cn nh xa ca b ta lc gia mt khu
t rng ln, bn b bao bc bi mt hng ro cao khong hn hai mt
c dng ln vi nhng ci lu b thi ra v km cht lng hoc nt b.
B cho m ti mt cn nh nh nm mt gc khu t gn hng ro, kh
sng sa. Tnh cnh mt ngi ph n p, khng c mt chng, mt
mnh vi hai a con khng th khng gy ch nhiu ngi trong lng.
C mt nhn vt th lc a phng thng rn rn n st hng ro
nhn trm m ti qua nhng l h ca nhng ci lu b. Ti l ngi pht
hin u tin chuyn v lin chy i mt m ti. Chnh b ch l lu
cho ngi lp cc l h trn hng ro. L lu (ni lu vo nung) i vi
tui th ca ti qu l mt ci hang khng l. N khng khc hang ng
ca 40 tn cp trong truyn thn thoi Alibaba. Mi khi c my bay ca
Ty n di bom, mi ngi u chy vo np trong hm l. Gia nh ti
lun nh n lng tt ca b ch l Tn Vn.
Khi Php ti lp li gung my cm quyn h ca h ti Bin Ha, ng
tnh trng c thuyt phc cha ti tr li lm vic ta b (ta hnh

chnh ca tnh). V giai on y, sau ny hnh nh cha ti c gii thch


khng r rng lm, i khi nh: Lm cng chc gn nh l ci ngh ca
ba.
D ng lm cng chc cho Php ri ln lt cho cc chnh quyn Si Gn
trong gn sut i ng, nhng c mi khi ni v khng chin, v mt s
bn b ca ng thi hc trng Collge M Tho i theo cch mng, ng
lun t ra knh trng v hnh din. Mi khi ti ln, thnh thong ti vn
nghe cha ti nhc v h.
Ti khng h c nh v li mt chn dung khc ca cha ti m cuc i
lm cng chc gn lin vi gung my cai tr Si Gn thi Php cho n
cc chnh quyn do M dng ln sau ny. ng tng lm qun trng,
ph tnh trng hnh chnh nhiu tnh, qun (Th c, Long Thnh
thuc tnh Bin Ha, Tiu Cn thuc tnh Tr Vinh, Sc Trng, C Chi, Tn
Uyn) v sau cng lm ph trng hnh chnh Si Gn (1970-1972);
nhng ng vn l mt cng chc thun ty, cha bao gi tham gia chnh
tr nh mt chnh khch. Thi Ng nh Dim ng khng vo ng Cn
Lao, thi Nguyn Vn Thiu, ng t chi gia nhp ng Dn Ch cng
c a v ca mnh. Ngay t nh, ti nghe ng hn mt ln ni:
Khng phi ai cng c th chn con ng i ca mnh. i khi hon
cnh t mnh bn ny hay bn kia. Nhng ci chnh l d u, mnh
cng rng lo cho dn l tt ri. Tt nhin mt suy ngh nh th l gn
nh phi chnh tr; nhng cha ti tin tht lng mnh iu ng ngh v ng c
gng hnh ng nh ng quan nim.
Th nhng chnh ci quan nim phi chnh tr y ca cha ti sm gieo
vo u ti mt thc no v trch nhim cng dn, mt cuc sng
khng th th vi nhng g xy ra chung quanh mnh. Bi ngh cho cng,
cch gii thch v bin minh ca cha ti v hon cnh ca ng, cng l
s trn tr ca mt ngi tr thc c lng yu nc, nhng tht s khng
yn tm vi s la chn bt c d ca mnh.

Ri sau ng rt thanh thn n ngy qun gii phng vo Si Gn, vui


v gp li bn b c t H Ni tr v (nh ng Trn Thanh Xun, Ph
Tng gim c Thng tn x Vit Nam hay ng Cao Tn B cng tc ti
Vn phng i biu Quc hi thnh ph H Ch Minh, xa kia l bn hc
chung vi ng). D l cng chc cao cp ca ch c, nhng cha ti
khng b i hc tp ci to tp trung. V t nm 1973 cha ti b cch
chc Ph trng hnh chnh Si Gn v b ch Thiu cho v hu
sm do cc hot ng chng ch ca con trai ng. Lc by gi ti ang
lm dn biu H ngh vin, thuc khuynh hng chnh tr i lp, gn nh
ngy no cng xung ng hoc c li pht biu chng ch Si Gn
trn din n quc hi hay trn bo ch. Tng thng Nguyn Vn Thiu v
tay chn ng nhiu ln tm cch trc tip hoc gin tip buc cha ti gy
p lc vi ti ng v phe h hay t ra phi ngng cc hot ng chng
h. Nhng bit r thi chnh tr ca ti, cha ti lun tm cch n trnh
cc yu cu ca h. C mt ln i t Kin Nhiu, trng Si Gn
Ch Ln, cp trn trc tip ca cha ti, t thng vn ng ta mun gp
ti bn mt s vic. Cha ti tha bit Kin Nhiu mun bn chuyn
g (khng c chuyn g khc hn l yu cu con mnh ngng chng ch
Thiu) nhng tht kh thi thot. ng cng thy trc rng nu con
mnh gp v t chi li ngh g ca i t Nhiu th tnh th cng
cng hn. Cui cng cha ti ny ra mt kin: cuc hn nh 8 gi sng
nhng ti s n vn phng trng ti Ta vo lc 7 gi 30. D
nhin vo gi Kin Nhiu cha n. Ti ch cn vit vi ch cho bit
mnh n v bn hp Quc hi nn phi i ngay, khng th ch ng ta.
D sao ch l k hon binh. Phe ng Thiu khng th chp nhn duy tr
cng v Ph trng mt ngi c con trai hot ng chng h mt
cch tch cc. Khi cha ti b cch trc (1973), ng ni vi ti nh thng
bo mt vic bit trc th no ri cng n: Ti n cho ba ngh ri!.
Cha ti mt nm 1991 m khng kp c nhn thy nhng i thay tt
p sau ny ca t nc.
Ci mu say m th thao ca ti tha hng t cha ti. T nhng nm 14-

15 tui, ti c thng xuyn cc bo th thao ca Php nh LEquipe,


Mirroir Sprint (chuyn v xe p) v.v Cc bo ny ba ti t mua di hn
nh sch Albert Portail (nay l nh sch Xun Thu, ng ng Khi).
Ti nh c ln cha ti a ti ln Si Gn xem u qun vt ti Xc Ty
(Cercle Sportif Saigonnais by gi l Cung vn ha Lao ng). l
khong nm 1953-1954, lc u th huyn thoi V Vn By va ni ln.
Trn u din ra trn sn s 4 gn h bi ca Xc. i th ca anh By l
tay vt ngi c ni ting th gii. Th m anh By chi rt ngang nga.
Cha ti l ngi ng h anh By mt cch sung sng. Th nhng ngi
gn cha ti c mt v khn gi c thnh thong li ni: Thng c n th
cho anh By , ch lm g anh By kim c mt jeu (ting Php: mt
vn). Lc u cha ti lm nh khng nghe, nhng v khn gi kia c tnh
lp li cho lt vo tai cha ti nhn nh ca ng ta. Th l cha ti ni nng
ln, quay sang ni thng vo mt ng ta Sao ng t ti mc cm n nh
th. V Vn By chi hay tht ch u c th. Ri hai ngi ci nhau
quyt lit v thch nhau ra ngoi gii quyt. Khi hai ngi sp nh
nhau, ti lo s kh tm v cng, khng bit phi bnh vc cha mnh th
no y. Chng l nhy vo tip tay cho cha ti nh li ci ng khn gi
kia? Rt may, c mt cng chc cao cp thuc n anh ca cha ti i
ngang qua, thy cha ti ang ng th th, lin can thip: Pht, my lm
ci g k vy. Th l cuc u... v gia hai ngi c ngn chn kp lc!
Tht khng th tng tng, 25 nm sau cng ti Xc Ty, lc ny c tn
l Nh Vn ha Lao ng, cha ti li sut nh nhau ln th hai cng ti
sn qun vt. Ln ny ng i xem chu ni ca ng, tc con trai ln ca
ti L Qu Hng thi u vi anh V Vn By gii ton thnh, hnh nh
lc l nm 1979. Hng thi u kh xut sc v ly c ca anh By
my jeu. Ngi ngi k bn cha ti ln ny l bc s Nguyn Phc i,
cng l mt ngi say m qun vt. Ti rt thn vi bc s i, nhng cha
ti v ng i li cha tng gp mt nhau. ng i bnh lun my bn
thng ca L Qu Hng l do cha n (tc l ti) mua chuc anh By!
Cha ti ngi k bn lin ln ting: Xin li ng, cha ca thng Hng khng
bao gi lm chuyn . Bc s i p tr li: Lm sao ng bit cha

thng Hng bng ti. Cha ti bnh tnh ni li: Chc chn ti phi bit cha
ca thng Hng hn ng, n gin ti l cha ca cha thng Hng. Lc
ny hai ngi sut chong nhau. May m c mt ngi quen bit c hai
cn ngn kp.
M ti l mt ph n sut i v chng con. Hi tr b c xem l ngi
ph n p nht Bin Ha. Nhng nm ti hot ng chnh tr i lp, m
ti lun t ra chia s v h tr. B rt hnh din v lp trng c lp v
i lp ca con trai mnh trong Quc hi v trn bo ch. M ti d bit cc
hot ng chng ch ca ti tt yu s dn ti kt cuc cha ti s b
cch chc. Rt yu chng nhng khng bao gi b p buc con trai mnh
u hng hay b cuc.
Thi tr cha ti rt m nh bc v thng vng nh. Chuyn hc hnh
ca ti hon ton do m ti lo. B t tt c tnh thng v hy vng vo
a con trai trng. B mun ti tr thnh bc s. Cha m ti c tt c tm
ngi con. Ti c su em gi v mt em trai cng l a em t trong nh.
V ng hc vn ca ti, cng sc m b ra rt nhiu, nhng thng thn
m ni b khng nhn c s n p nh nguyn. Ti cha bao gi l
mt hc sinh gii hoc chuyn cn. Khi cha ti cn l mt th k qun
Bin Ha, m ti quyt tm a ti vo hc trng Php tnh ni ch
dnh cho con Ty v con cng chc cao cp trong tnh. Theo suy ngh ca
m ti, trng Nguyn Du m ti theo hc (n lp t, tc lp hai hin
nay) dy km. Trng Php Bin Ha do b v ca ng chnh thanh tra
gio dc tnh t chc. B l ngi Vit Nam nhng c quc tch Php.
Chnh thanh tra l ng Trn B Chc, trc kia l gio s trng Collge
M Tho v l thy c ca cha ti. C l nh mi quan h ny m ti c
c bit nhn vo hc trng Ty. Ti cn nh ci tn Ty m b hiu
trng t cho ti: Charles.
Trng Vit ti hc li thi, sang trng Php cng khng kh. Ti ch m
tm sng ng Nai v banh trn ng rung sau ma gt. Cc gc r
cha ln tht cng v bn, cc l chn tru y trn mt rung nh nhng

ci by lc no cng c th lm li chn cc cu th chn t t hon,


nhng nhng him nguy ny vn khng ngn tr bn tr chng ti qun
qut sut ngy vi qu banh nha. Ngay t lc y ti t ra c nng
khiu bt gn. Bn b gi ti l gn Tnh, tn ca mt th mn huyn
thoi cng thi vi nhng Trng Tn Bu, Guichard, Tt, Ci
Sng ng Nai cp i ln lt nhiu mng sng ca bn b ti thi
th , bn thn ti cng sut cht my ln. Mt ln v trn ngi nh ra
gi v, ti ln xung np di cy cu vn v b kt di cy cu sut cht
ngp. Mt ln khc thi nhau ln qua y mt chic ghe ln, do nc chy
mnh lm lc hng nn ht hi m vn khng tri c u qua pha bn
kia ghe! Nhng bn nhc chng ti khng h s hay hn di con sng
ng Nai. Cc bui tra, d nng hay ma, bn ti khng bao gi l hn
vi n. Ni chng ti tm c mt cy a tht to, tn ph c mt on sng
trng va hng v va b him nh trong rng chu Phi. Chnh y bn
nhc chng ti thng ng vai ngi rng Tarzan, vi nhng pha u cy
(l r chng cht ca cy a) tung ngi ra xa ri bung ri xung nc
mt cch ngon mc.
M ti cui cng cng pht hin ra hai nm hc trng Ty tnh ca ti
chng n u. Ti en thui nh ngi Campuchia v c ngy di sng
hoc rt bng trn ng. Nhng m ti khng chu nhn nhn s yu km
ny l do con mnh m li cho rng do nh trng thiu su st v chm
sc. Th l m ti li ngh n mt trng Ty khc tn Si Gn! n
by gi ti vn khng hiu xut pht t u m ti li c ngh a ti ln
Si Gn hc trng Chasseloup Laubat, trng trung tiu hc Php ln
nht ton ng Dng lc ch dnh cho con em ngi Php hoc quan
ln ngi Vit. Trng ny l ni Thi t Norodom Sihanouk (nay l Quc
vng Campuchia) tng hc ni tr hi nh. Nhiu con em hong tc Lo
cng c gi n hc y. ngh ca m ti qu to bo, gn nh
khng tng vo lc bi cha ti ch l mt cng chc cp tnh bnh
thng. Nhng cui cng m ti cng thc hin c c vng ca mnh.
Mt ngi bn c ca cha ti lm trong ta i s Php b phn vn ha

gip m ti. Ti hon ton khng c tiu chun vo hc trng ny


v trnh Php vn v c v vai v x hi thi .
Ti vo hc ni tr trng Chasseloup Laubat bt u nin hc 1951-1952,
lp 8me (nay l lp 5). Ti cn nh tn b gio l Fabiani, mt ngi gc
Corse. Ti hc ni tr v gia nh khng c ai Si Gn (gia nh ti lun
lun di chuyn theo cha ti n cc tnh, qun, nhng ni cha ti n lm
vic). Vo ni tr, ging ng ca ti cnh ging ng mt ng hong
con Campuchia tn l Sisowath Charia. Chng ti tr thnh bn thn,
sau ny cng c nhiu ln gp nhau li ti Phnom Pnh v Si Gn. Nm
u vo Chasseloup Laubat, ti vt ln vi ting Php v cng kh s. Ci
vn ting Ty ti hc Bin Ha khng c bao nhiu, li tr cho thy
gn ht. Ti cn nh nhng ngy u ang hc b cht bng, ti khng
bit phi ni th no bng ting Php xin php thy ra khi lp Th l
ti phi thu thng bn ngi cnh dy cho ti mt cu ting Ty hc
thuc lng. C khi tr cho n bng tin, c khi tr bng phn n trng
ming. Nhng nh qui nh hc sinh phi lun trong trng, th By
hoc Ch nht mi c ra bn ngoi chi, v nh trng cm trit
khng c ni ting Vit ngay trong lc sinh hot bnh thng nh gi
ra chi, gi n nn khng bao lu ting Php ca ti cng kh ln.
Mt tun chng ti c ra ph chiu th By v Ch nht. Nhng khng
phi th By, Ch nht no cng c php ra ph. Nu b pht PS
(Privation de sortie trut php c ra)- trut na php hc sinh ni
tr khng c cha m hoc ngi thn rc ra chiu th By, sng
Ch nht mi c ra. Cn lnh trn ci PS th li trng c th By v
Ch nht chp bi pht! Ngy Ch nht b li trng c
surveillant (gim th) dt i promenade (i do) sn Richaud (nay l
sn Phan nh Phng) nm st bn trng. Nhng dp ny cc hc sinh b
pht hy vng c mt an i: c php ca gim th cho gi xe m do li
xi mt trn thm. Khng phi ng surveillant Ty no cng d tnh
v gt u ni oui (ng ). C khi ng ta chng ni g, nhng nhn ch
khc lm l l coi nh oui. Thi trong bn hc sinh ngi Vit, a

no cng m m, v mt tun n Ty ht su ngy, ch c ngy th T


mi c repas vietnamien (cm Vit Nam). Nhng cng phi ni rng cch
y 50 nm, m bn do trn xe y, rao g cc cc l ngon nht! Ting
m g trn cc ng xung quanh trng nhiu m lm bn hc sinh ni
tr chng ti nm trn ging thm qu, khng sao ng c.
Ci th chnh yu khi c php ra khi trng chiu th By v Ch nht
l i xem xi n. Thi cc rp thnh hnh nht l Nam Quang, Long
Thun (nm st ta son bo Si Gn Tip Th hin nay), Majestic (st
khch sn Cu Long hin tr thnh nh hng Maxim). Nhng rp chiu
phim mi nht, chiu phim mu Technicolor trn mn nh rng (lc gi
l cran panoramique) th ch c rp Olympic trn ng Chasseloup
Laubat (by gi l ng Nguyn Th Minh Khai). Lc rp Olympic hin
i v n khch nht. Ti m cc ti t nh Errol Flynn, Gene Kelly,
Stewart Granger, Victor Mature, Deborath Kerr, Ava Gardner Nhng b
phim nh Samson v Dalila, Scaramouche hay Ba ngi lnh Ng lm
(Les Trois Mousquetaires) by gi nh li vn thy hay. Sau ny, c nhiu
b phim lm li tc phm ca nh vn Alexandre Dumas, nhng vi ti,
phim Ba ngi lnh Ng lm hay nht vn l b phim do Gene Kelly ng
cng vi Lana Turner. C l ci g n vi mnh ln u, lc tui th, vn l
p nht chng? Lc i xem xi n cn c ci th su tp cc t
programme (chng trnh) in nhiu mu trn giy lng, rt p. Mi phim
mi, tt c cc rp u c t programme mi. Nhng ngy b pht li
trng, ly chng chng trnh ra xem li, thy thch th khng km g
c i xem xin!
Nm 1954, s kin in Bin Ph ri Hip nh Genve din ra, trng
Albert Sarraut t H Ni chuyn vo Si Gn st nhp vi Chasseloup
Laubat. Trng khng lp cha tt c hc sinh t H Ni vo, nn
hy b ch ni tr m thm lp hc. M ti khng cho ti hc tip
ti y v s rng hc ngoi tr, gia Si Gn nhiu cm by ti s sm
h hng! M ti chuyn ln Lt vo hc ni tr tip li Lyce Yersin.

S kin in Bin Ph v Hip nh Genve i vi mt thng b 14 tui


ang hc trng Ty d nhin khng li c bao nhiu trong k c.
Tuy nhin, ngoi chuynchuyn trng t Si Gn ln Lt, ti vn
nh ci khng kh bt thng ca Si Gn trong nhng ngy Php hp hi
in Bin Ph. Nhng nh mt lo u ca ngi Php v c nhng ngi
Vit thn Php. Mc d cha ti l cng chc nhng ti khng thy ng u
lo. C l do ng lun khng chu gn s phn ca ng vi s phn ca
ngi Php. Lc cha ti ang lm qun trng qun Tiu Cn (Tr
Vinh). Nh mi k ngh h, ti ri ni tr v nh. Nh ca gia nh ti lc
l ni cha ti ang lm vic. Cha ti nhn nhim s u th c gia
nh di theo n . C gia nh i theo cha ti t tnh ny sang tnh n.
Nhng ti nh nm 1954 ti khng v thng c qun Tiu Cn m cng
gia nh tm li tnh l Tr Vinh. V Tiu Cn c chn lm ni tp kt
ra Bc ca qun i Vit Minh trong tnh theo Hip nh Genve.
Ti rt thch c bo, bo Vit v c bo Php do cha ti thng mua v.
T lc ti thuc nhng ci tn nh De Lattre de Tassingy, Cogny,
Salan, Navarre, De Castries khng khc lm mi, mi lm nm sau
quen thuc vi nhng ci tn nh Haig, Maxwell Taylor, McNamara,
Westmoreland By gi nhc li nhng ci tn tng lnh Php M y,
tht l lng n vang vng trong ti cng mt m hng, nh th h u
cng thi, d h n y trc hay sau hng chc nm, c mt hai cuc
chin khc nhau. H nh nhng l bi ca mt b bi. Nhng l bi trong
cng mt canh bc thm hi. C mt iu oi om l lc ti ch bit
c in Bin Ph v tn v tng huyn thoi V Nguyn Gip mt
cch s lc thi nh xem bo Paris Match, nhng ngc li ti bit
tng tn chin thng Austerlitz ca Napoleon v hc s ca Php. Trong
trng Chasseluop Laubat ti c hc lch s nc Php thay lch s Vit
Nam. C ai so snh Austerlitz ca Napolon vi in Bin Ph ca V
Nguyn Gip cha? Hai cuc chin hai thi i khc nhau, ng l kh
snh, nhng ti vn thy in Bin Ph v i hn, cn v s chnh ngha
th Austerlitz khng c c s no so snh vi in Bin Ph. in Bin
Ph l nim t ho chung ca mi tng lp ngi Vit Nam. l chin

tch tm vc th gii ca dn tc Vit Nam. Khi ti bt u v tranh nm


1990, rt t nhin, mt trong nhng cm hng u tin ca ti l in
Bin Ph. Bc tranh sn du kh ln c tn in Bin Ph trong k c ca
ngi Php theo th loi mix media ca ti ra i (bc tranh ny
hin Cng ty sn mi Lam Sn s hu).
Ri Chasseloup Laubat ln trng Yersin Lt hc tip, ti y ti
c nhng nm thng p nht thi hc sinh ca mnh (1954- 1959). By
gi thnh thong nh li ti vn thy lng mnh xao xuyn. Cho n sau
ny, ti nm vo ging trc khi ng, thnh thong ti vn c gng nh
li mt on no thi mnh hc Lt, nh li tng gng mt bn
b, tng gc trng, gc ph Lt, nh th xem li mt on phim c
m mnh yu thch. Nh trng nm trn mt ngn i, c sn bng ,
bng chuyn, bng r, in kinh. C c phng tp th dc th thao rng
thong trong nh dnh cho cc mn bng bn, th dc dng c v.v Khc
vi trng Chasseloup Laubat xy vung vc nh mt tri lnh, kin trc
ca trng Yersin thuc loi p v c o nht Vit Nam v c th l c
ng Nam . N l mt loi campus nh cc trng i hc M - c.
Ta nh chnh ca trng hnh vng cung theo phong cch La M, vi mt
nc cao nh vng chung nh th, ng t ch Lt cng nhn thy.
Nim say m th thao n vi ti cng t nhng nm thng sng mi
trng ny. Ti l vn ng vin i din trng cc mn bng (th
mn), in kinh (nhy cao), bng r. Trng Yersin cn dy ti nhng bi
cn bn v mn v, cht lng tng ng vi mt trng chuyn ngnh
m thut. Vi vn ling ban u y, 30 nm sau ti i vo hi ha kh
thun li.
Ti lm quen, yu thch ri m b mn khiu v cng t trng ny. Nhiu
chc nm sau ti vn khng qun c bui i nhy m ln u v
trng Dancing Lt! Sau thi gian tp tnh trong cu lc b trng,
mt chiu th By, ti mnh dn i trc nghim mt v trng ngoi
ph nhng g mnh mi hc c.

Ci bui ban u khiu v trong dancing hi hp khng th t. Nhc tri


ln, tim ti p trong lng ngc cn mnh hn dn trng ca ban nhc.
u nng ran v phi c gng nhn ra cho c bn nhc thuc iu no.
Bolero, Slow, Tango hay Cha Cha Cha? Cng lc hai chn ca ti di
bn th di chuyn theo nhp iu ca nhc mt cch kn o khi ra sn
nhy khng b b ng. D vy, khi cng c v n bc ra piste (sn
nhy), ti khng trnh khi lng tng v run ry v xc ng. Trc ti
cha bao gi m trong tay mnh mt c gi, nht l gia piste nhy.
ng lc b chi vi, ti nghe bn tai mnh: Anh c bnh tnh. em du
cho. C v n on bit ngi khch ca c mt cu thiu nin 17-18
tui mi i nhy dancing ln u. Ti thm cm n c v n m tui
nht nh ln hn ti, nhng vn gi ti ngt xt bng anh. Mi sau ny ti
vn nh ci ging ni ht sc du dng y.
Nhng ti th By c php ra khi trng, cng mt s bn b i nhy
m ngoi ph l nhng k nim c nh mi. Ri dancing lc hai, ba
gi sng v nh tr, tri Lt lnh ct da nhng mc m y , ci
lnh y li d chu v cng. nh n trn cc ct in dc ng khng
sc ln vo ln sng m dy c ch ta c mt vng sng nh trng
t xa tng chng nh nhng chic n lng treo l lng trn cao, lm
cnh vt Lt vo lc gn sng cng thm lng mn. Ra khi dancing
chng ti thng i b, ni chuyn thoi mi trn con ng vng tanh v
n tn l bnh m mua nhng chic bnh ra l u tin v nng hi.
Trong cc hc sinh ni tr trng Yersin Lt, ti l a c t tin nht
khi ra ph. Cha m ti khng d d g, mt khc m ti khng mun cho
con mnh xi nhu tin. C nhng hm ra ph, trong ti ch c my ng,
va mua vi tri bp nng. Tri bp b trong ti o ma lm m hai
bn i. Ci mi thm bp nng, hi m trong chic o ma l nhng
cm gic thuc v mt thi nin thiu khng th no qun. Ri nhng ln
faire le mur (trn ra khi trng) n ph ga, tc ca hng ph
gn nh ga xe la Lt nm ngay di chn i ca trng Yersin. Sao
m mi ph ga thm nh th, cn da rau li ti xanh hp dn khng u

snh bng.
u xong T ti phn 1, ti luyn tic ri thnh ph Lt, tr v Si
Gn hc nt phn 2. Thnh ph Lt trong tm hn ti thi nin thiu
thay i qu nhiu theo thi gian. Tr li Lt nhng nm sau ny ti
khng cn gp li Lt ca mnh xa kia. Mt trong nhng ni bun kh
tm ca tui gi l phi chu ng mt hnh nh k c thn thng no
ca mnh nay b bin dng.
Khi ti tr li trng Chasseloup Laubat th trng ny i tn thnh
Jean Jacques Rousseau (1959). Rt him hc sinh theo hc trng Php
trc kia hc c hai trng min Nam nht l di ba ci tn khc
nhau nh ti: Chasseloup Laubat, Yersin DaLat ri Jean Jacques
Rousseau (tn mi ca Chasseloup Laubat). Trng Jean Jacques
Rousseau nay l trng L Qu n.
V Si Gn, ng nh trc kia m ti tng lo ngi, vic hc hnh ca ti
tr li li thi. Ti kt thc thi gian hc Lt vi bng T ti 1 Php
loi mention Assez bien tc hng kh.
Ci mn khiu v m ti say m trn Lt sut na lm hng nm cui
cng ca ti ti Jean Jacques Rousseau. May mn, do trng khng cn
ch nhn vo ban Ton (section Math Elem), ti nh chn vo ban
Trit (section Philosophie) hc khng nng v khng cn chuyn cn nh
ban Ton, li ph hp vi ti hn. Nh th ti ch u xong Baccalaureat
2me Partie vo nm 1960. Ti cn nh ti thi vit mn Philo vi ti Le
doute (S hoi nghi) kh tt. Cn phn thi Oral (vn p) u l Le
temps (Thi gian). Nu nm m ti khng u T ti 2 th c l mi
mi ti khng bao gi u do ti qu ham chi. Trong lp Philo c mt ln
gio s cng b im v th hng k thi tam c nguyt cho hc sinh, khi
c n tn hc sinh ng hng nh l ti, ng t ra kinh ngc: sao trong
lp ng li c mt hc sinh l hoc, ng khng h bit mt. L do n gin
ti thng cp cua cc tit hc hoc c mt trong lp th ln nm ng

u cui lp v ti qua i chi qu khuya!


Khi ti vo i hc, m ti vn khng qun m c ban u ca b l
mun ti theo hc ngnh y khoa. Nhng mt nm hc PCB (physique,
chimine, biologie cc mn l ha - sinh) chun b thi vo y khoa
chng minh vi bn thn ti rng con ng khoa hc khng phi l con
ng thch hp vi mnh.
Cui cng, trnh b gi qun ch, ti thi tuyn vo Hc Vin Quc Gia
Hnh Chnh (HVQGHC). C ngn ngi d thi t Hu vo Si Gn, ch ly
100 (trong 100 ny li dnh trc 50 cho Hu v min Trung). Th nhng
ti trng tuyn hng 99. Khi chen ln xem kt qu, ti vn tng mnh rt.
n khi nhn giy bo u gi tn nh mi hay mnh u. Kha ti vo
hc l kha 10 (1963), kha cui cng c Tng thng Vit Nam Cng Ha
(VNCH) Ng nh Dim ch ta l khai ging. y l ln u ti c nhn
thy ng Dim mt khong cch rt gn khi ng bc xung xe v t
ngoi cng trng i vo gia hai hng sinh vin c trng t chc
ng cho n ng. Trc y ti ch nhn thy ng trn mn nh khi i
xem xin. Si Gn lc , trc khi chiu phim truyn, rp no cng
phi chiu Thi s Vit Nam, trong hu nh lun lun c s xut hin
ca Tng thng Dim, khi th i kinh l tnh ny, khi i kinh l tnh kia.
Thng khi hnh nh ca ng va hin ln th phn ng khn gi phi c
gng lm mi nn ci c v s gp rc ri vi cnh st chm u cng
c, k c trong rp ht. Ngi ng Dim rt thp, kh trn, bng li to,
nhng khi di chuyn li rt nhanh, hai cnh tay nh ang bi di nc
khin ng c mt dng dp v tng i rt hi. ng lun mc b com-l
mu trng. Ti khng ng ln nhn thy ng Dim ln u tin bng xng
bng tht bui khai trng ti HVQGHC cng l ln cui cng. Ch t
thng sau, ng b lt v b phe o chnh git cht cng vi ngi em
trai l Ng nh Nhu.
HVQGHC khng gy cho ti s th v no. Ti khng c nh theo nghip
cha ti, tr thnh ph c s, c s, lm qun trng hay ph tnh

trng. Lc ny ti bt u m ngh bo nn cp cc gi hc HVQGHC


la c mt s ta son bo trn ng Phm Ng Lo m ti c vit
bi cng tc. Tht ra hai nm cui trung hc, ti c bi ng trn bo
th thao uc Thing ca nh bo th thao ni ting Si Gn l Thiu V.
Lc u l nhng bi dch t cc bo v tp ch Php nh LEquipe, Mirroir
Sprint. Cc hiu bit ca ti v th thao th gii c tch ly l nh tip
cn vi cc loi bo y. Nim say m th thao cng t cha ti truyn sang.
ng cn truyn cho ti c tinh thn m thng trong th thao ln trong
quan h vi mi ngi k c vi ngi i ch mnh.
Bt danh u tin ti ghp tn cha vi tn mnh: Pht Chung. Ngoi ra ti
cn c bt danh ghp h ti vi h v - Nguyn L k trn cc bi phng
s nhng nm 1963-1965. Bt danh sau 1975 th ghp tn cc con ti:
Chnh Trinh, Trung Dng. Bt danh cng l mng sng ngh nghip v
chnh tr ca mi ngi vit vn, vit bo. Do ngi ta thng chn tn
nhng ngi m mnh yu thng nht ghp thnh bt danh.
2. Chp chng vo ngh bo
Ti khng h c chun b i vo ngh bo. Lc u ti vit bo ch v
qu yu th thao. T mi trng bo ch, ti c tip cn vi i sng
chnh tr Si Gn, bit bc xc trc nhng bt cng, nhng vic lm phi
dn ch, c ti ca chnh quyn Si Gn. Ri phn n trc s can thip
th bo ca chnh quyn M vo ni b ca Vit Nam v s p t cc
mun v quyn li ca h ln t nc Vit Nam. Ti i vo con ng
hot ng chnh tr l nh th. Ti cng khng h c chun b hoc
c ai, t chc no dn dt. Thc t cuc sng v cc din bin thi cuc
ca t nc iu chnh dn dn cc hot ng v thi chnh tr ca ti,
mi ngy thy r hn con ng m mnh nn chn.
Nhng nm 60, Si Gn cha c trng bo ch nn nhng ai mun theo
ngnh ny khng c iu kin hc hi chnh qui. Ring trng hp ca
ti, t nh theo hc trng Php, ting Vit khng thng tho v trong

trng ting Php c coi l ting m , ting Vit l mn sinh ng 1,


cn Anh vn sinh ng 2, nn vic theo ui ngh vit bo vi ti cng
khng d dng. Ti cn nh bi bo u tin ti gi cho tun bo uc
Thing vit v cuc ua Vng quanh nc Php. Thi l nhng nm
thng huy hong ca cc cua r Louison Bobet (Php), Bahamontes (Ty
Ban Nha), Fausto Coppi (). vit mt bi bo th thao, ti tham kho
cc bo Php nh LEquipe, Mirror Sprint v tn hai, ba chc t giy pluya
v phi vit i vit li nhiu ln, va vit va xem cc bi bo ca cc nh
bo vit trn bo Vit, xem ngi ta dng t nh th no, c khi phi n
cp c cu ca h ri sa li cho ph hp chuyn ca mnh. Hai nm h
hc nh th, ti mi vit sun s, c mi cng tc chnh thc v c
phn cng tng thut cc trn bng trn sn Cng Ha (nay l sn
Thng Nht).
Thi ng Thiu V l mt tng i trong lng bo th thao Si Gn (t
nhng nm 50 cho n nhng nm 70). C min Nam m say cc bi ph
thut ca ng. Vn phong ca ng bay bm. Cc tn tui ln th thao
u c ng phong cho h nhng bit danh y n tng, gn lun vi
tn tui h c i ng thi c c gi v gii th thao cng nhn.
Chng hn ng gi nh v ch xe p ng Dng L Thnh Cc l
Phng Hong do s trng ca cua r ti gii ny l leo o v bay
trn cc nh ni. Cn th mn Phm Vn Rng, tng l tuyn th chu
l nh Lng th vn nng. Cua r xe p min Bc lng danh V Vn
Thm i th s 1 ca L Thnh Cc c ng gi l Con Hm Xm.
Cp tin o xut sc ca i bng Cnh st Si Gn nhng nm 50 hu
ni L Hu c v t bin Nguyn Vn T mt ngi ng phong l
Chic u Vng, cn mt ngi l Mi Tn Vng. Khi mi vo lng bo
th thao, ti cng tc vi bo uc Thing ca ng, nn chu nh hng
vn phong ca ng l iu kh trnh. Ni v ch ng ca ng trong
lng bo th thao ni ring v c lng bo Si Gn ni chung c mt dn
chng c th: trc v mi sau ny trong lch s bo ch Si Gn, cha
tng c chuyn mt t bo hng ngy no nu trn trang u, ngay di
manchette (tn t bo) chc danh Gim c th thao nh xy ra vi

t Ting Di Min Nam, mt t bo c nhiu c gi v c uy tn trong gii


ngh thut v tr thc (Gii thng ci lng Thanh Tm do t bo ny
khi xng). Di manchette t bo, bn tri l tn ch nhim kim ch
bt Trn Tn Quc, bn phi l tn Gim c th thao Thiu V. Lc ny
ng Thiu V va ph trch trang th thao ca t Ting Di Min Nam
ng thi l ch nhim t uc Thing.
Ti khng th qun ln u ti c ng nhn tin trn bo uc Thing
n gp ng trao i v s hp tc ti ta son ca Ting Di Min
Nam ng Gia Long (nay l L T Trng). Khng kh ca ta son
Ting Di Min Nam rt nghim trang, by bin nh trong mt cng s,
khng thy ai ni chuyn ci a, khc hn ta son cc bo Si Gn by
gi lun rt n o no nhit. Ti rn rn bc vo gp ng Thiu V ngi
b v sau mt ci bn to nhn s tin nhun bt u tin trong cuc
i lm bo ca mnh. Sau ny, d cng tc vi ng kh lu trn t uc
Thing (khong gn hai nm) nhng ti rt t c dp ni chuyn thn mt
vi ng. ng rt t khi tip xc vi cc ng nghip tr. Cng c mt thc
t trc nm 1975, trong gii bo ch lun c mt khong cch kh ln
gia cc k gi k cu v cc nh bo tr. Vo nhng nm 60, khng d g
mt phng vin tr thy bt danh mnh c ghi y di bi bo ca
mnh.
Ti may mn khi gia nhp lng bo Si Gn cn c tip cn v hc hi
vi mt nh bo th thao k cu khc: ng Phan Nh M (c anh trai l
Phan Ngn ang tp kt ra min Bc v tng l Hi trng Hi bng
ca nc Vit Nam Dn Ch Cng Ha). ng lm vic chnh thc Vit
Tn X nhng cng tc thm cho bo Bui Sng ph trch trang th thao
bo ny. T Bui Sng cng l mt t chuyn v kch trng v th thao
do ng Tam Mc tc Mai Lan Qu lm ch nhim kim ch bt, l i th
cnh tranh trc tip vi t Ting Di Min Nam. T bo ny c mt ph
trang tro phng cui tun rt ni ting c tn Gi vt. ng Tam Mc t
mnh m trch ph trang ny v ly bt danh l Tm Mc. Mc n khch
nht ca trang ny l L th Ba ch. y l nhng cm ngh hng tun

ca mt nng dn min Ty v nhng chuyn xy ra quanh ng di


qu v c nhng chuyn trn Si Gn. Mc d ti mi vo ngh nhng
ng M khng ngn ngi mi ti chuyn sang bo Bui Sng cng ng lo
trang th thao. c cng ng ng trang mt t bo ln nh Bui sng
l mt vinh d qu ln i vi mt cy vit mi 21 tui nh ti. Chnh ng
cng l ngi gii thiu ti vi t bo Php Journal d Extrme Orient vit
bi th thao trc tip bng ting Php cho t bo ny. Nh bo Phan Nh
M c li vit khc hn cy vit Thiu V. Khng c s bay bm trong cc
bi bo ca ng. Cu ngn, n gin nhng i su c th vo trn u;
cc bi ph thut bng ca ng theo phong cch hin i. Ngh lm
bo thng tn nh hng phong cch vit bo th thao ca ng. Vi
ng, ti hc bi hc v lng ca bo ch: gi tr ca mt bi bo trc
ht lng thng tin. Ti ngng m ng Thiu V nhng ngi thy u
tin ca ti chnh l nh bo Phan Nh M.
Cn mt nh bo k cu na cng nh hng vo cuc i vit bo ca
ti. l ng Nguyn Kin Giang, lc y l Ch tch Nghip on k gi
Nam Vit. Trong mt ln tip xc vi ng ti Hi qun bng bn Nam Vit
ng Bi Chu, nay l ng Tn Tht Tng (hi qun ny ca thy
Nm Nghip, cha ca hai nh v ch bng bn min Nam Trn Quang
Nhy v Trn Kim Ngn), ti c ng khuyn: Em c n hc nn i theo
ngh bo rt thun li. Ri ng ni bng ting Php: Le journalisme
mne tout (Ngh bo dn n mi ng). Lc ti va T Ti 2 v
ang theo hc HVQGHC. Li khuyn ny li khp vi tm l ti ang
chn hc HVQGHC. Chn v nh ni, ti khng c nh i theo ngh
cng chc nh cha mnh v chn v chnh chng trnh hc cng rt chn.
Ti ch n trng mt, hai ngy mt tun v nht l ngy trng pht
ph cp hng thng (hc trng ny c n lng). Ngay nm u ti b
li lp v qua nm sau ti ri trng vnh vin, khng cht luyn tic.
Trong nm u hc HVQGHC ti c iu kin vit lch, lui ti vi mt s
t bo khc. u tin l t Thanh Vit do T Yn Chu ch trng bin tp
qui t cc nh bo, nh vn, nh th nh Tam c, Kin Giang H Huy

H, T Nguyt nh cng tc. y cng l ni ti khi u hc ngh phng


vin. T lnh vc th thao, ti bt u tp vit sang cc lnh vc khc.
Ta son bo Thanh Vit nm trn ng Phm Ng Lo. Con ng ny
c rt nhiu ta son bo v nh in. Tp ch Ph Thng ca nh th
Nguyn V cng trn con ng ny. Phn ng cc cng tc vin ca
bo Thanh Vit rt t khi c tr nhun bt. T bo rt ngho nhng anh
em sng vi nhau rt vui. Khi gom c tin bn bo th u tin mua
giy in v tr cho th sp ch. Cc cng tc vin rut c anh T Yn
Chu gn nh ngy no cng ko i n tra: mt cch tr nhun bt kh
c o! Ti ta bo Thanh Vit, ti sn sng lm bt c vic g ta son
cn, t tip tay sa mort cho n i ly thng bo hoc ly tin xe cn
ch cc bt cnh st. y cng l cch hc ngh, tip cn vi ngh rt
tt, bi mt nh bo cng bit y cc khu trong t bo cng c li.
By gi nh li nhng nm thng u tin vo lng bo, ti lun cm n
cc nh bo n anh y. D cuc sng ca h phn nhiu rt kh khn,
iu kin lm bo rt cc nhc, giy in chy mua tng ngy nhng
nhng ngi m ti c c hi u tin lm vic chung trong cuc i bo
ch ca mnh u khng cho cc th lc tin bc v chnh tr m m
trong nc v ngoi nc mua chuc. Rt nhiu nhng nh bo ny tng
tham gia khng chin thi chng Php. Ci mi trng ban u y to
cho mt thanh nin nh ti, cha hiu nhiu thc trng bo ch min Nam
lc , k c nhng ngc ngch v chnh tr, c c s ha nhp kh
tt, t lch lc vi ngh nghip m sau ny mnh gn b sut i. Cng cn
ni r, t nm 1954, sau hip nh Genve, nhiu thnh phn chng cng
min Bc t di c vo min Nam. Nhiu ng phi chng cng mc ln
nh nm. Lng bo Si Gn cng khng trnh khi s xm nhp ri trn
ngp nhng ngi lm bo theo khuynh hng chng cng. Khng bao
lu, thm mt t chc bo ch ra i, cnh tranh vi Nghip on k gi
Nam Vit, l Nghip on k gi Vit Nam, tp hp ch yu cc nh
bo chng cng t min Bc vo. Hng lot t bo chng cng do ngi
Bc di c ng ra thnh lp, phn nhiu c s ti tr ca chnh quyn
Dim, k c c quan tnh bo M (CIA). T nm 1954 cho n thng 4 -

1975, lng bo Si Gn phn lm hai phe r rt.


T bo Thanh Vit, trong nhng lc kh khn, thnh thong c nhn c
s gip ti chnh ca ng V Vn ng, tc bu ng, mt nh Mnh
Thng Qun th thao Si Gn. ng trong Ban chp hnh, c lc l
Ch tch Tng cc bng trn (by gi gi l Lin on Bng ). ng cng
l ch nhn nh thuc ng y ni ting V Vn Vn nm gc ng
Phm Ng Lo Nguyn Thi Hc. Ti quen bit ng bu ng t do lm
bo Thanh Vit. Khi xy ra cuc o chnh ngy 1 11 1963, chnh
quyn Ng nh Dim b lt , trung tng Dng Vn Minh ln lm Quc
trng, ng bu ng l ngi u tin c chnh quyn mi cp giy
php ra bo. T bo c tn Bnh Minh. ng bu ng c c c quyn
ny do trc y ng c mi quan h rt c bit vi ng Dng Vn
Minh. Thi tr, ng ng l bu ca i bng Th Du Mt (Bnh Dng),
cn ng Minh l th mn i ny v tnh bn th thao gia h ko di qua
nm thng.
Khi c php xut bn t Bnh Minh, ng bu ng ko c kp Thanh
Vit v lm. Ti y, ln u tin ti n lng phng vin v hnh ngh
phng vin ng ngha. Mt trong nhng bi phng s u tin ca ti khi
tp s lm phng vin l tng thut v Ta n Cch mng Si Gn (tc
ta n ca phe o chnh lt Ng nh Dim) xt x c vn Ng nh
Cn, em t trong dng h Ng, sau khi hai ngi anh ca ng u b phe
o chnh git. Lc ng Ng nh Dim cn l tng thng, ng Cn hng
c min Trung nh mt lnh cha. Th lc ca Ng nh Cn cn ln c
chnh quyn trung ng, vo tn min Nam. Chng nhng ng cho qun
cn qut, tiu dit cc phn t cng sn v thn cng ti Hu v min
Trung, m cn t chc cc on gi l on cng tc c bit min
Trung vo tn Si Gn v min Nam truy lng nhng ngi cng sn
trn chy vo y.
Theo nh bo M Zalin Grant, ba ngy sau khi hai ngi anh ca mnh
Ng nh Dim v Ng nh Nhu b git cht, ng Ng nh Cn xin t

nn chnh tr trong ta tng lnh s M ti Hu. T Hu, ng Cn c


a vo Si Gn trn mt my bay M c mt ph lnh s M, mt thiu
t M i theo. Ngoi ra cn c hai qun cnh M bo m an ninh. Khi n
Si Gn, ng Cn c giao cho Lou Conein, mt nhn vin CIA m trch
lin lc gia i s Cabot Lodge v nhm tng lnh o chnh Dim.
Nhng sau i s Lodge ra lnh giao Cn cho cc tng lnh o chnh.
Mc d sau ny tng Trn Vn n c k rng Lodge yu cu i x vi
Cn ng hong, ng theo php lut, nhng ngay vic Lodge giao sinh
mng ca ng Cn cho nhng ngi va git hai ngi anh ca ng th
hiu trch nhim ca i s Lodge trong ci cht sau ny ca ng Cn nh
th no. T y ngi ta cng thy r ra vai tr ch thc ca Cabot
Lodge, bn tay ca ngi M trong ci cht ca Dim Nhu. Nh vy
Lodge dnh lu n c ba ci cht ca ba anh em nh Ng.
Ti vn nh thi ca ng Cn trc ta n rt ngo mn. ng chng
quan tm g n din tin phin ta, chng ch ti cc li buc ti ng.
ng mc b b ba la mu trng, mt nhm nghin nh ng qua sut
cc phin x; nhiu lc cn c c ch t v khinh khi cc tng t ang
ngi x mnh. C l v nhng tng t ny tng khm nm, xin x hoc
chu n ma mc ca ng trc y. Cc tng t, cc cng chc cao cp
Si Gn v cc tnh pha Nam c a v quan trng trong chnh quyn h
Ng mi nm u phi ko nhau ra Hu t nht hai ln: Mt ln chc Tt
v mt ln mng sinh nht ng C vn. Nghe ni phn ng nhng ngi
vo gp ng Cn, khi tr ra u i tht li! ng t ra coi khinh nhng
ngi ngi x ng nh th. V ng khng c mt phn ng hay xc ng
g khi ng b ta tuyn n t hnh.
Vi t cch phng vin bo Bnh Minh, ti c mt ti khm Ch Ha trong
ngy hnh quyt Ng nh Cn. a im thi hnh n pha sau khm,
nm bn trong bc tng kin c. Ct hnh quyt dng ti mt bi t
trng thng ngy c s dng nh sn bng chuyn. Cc nh bo theo
di cuc hnh quyt c sp xp ng cch chng 50 mt, gn mt
ci miu.

ng gi hnh quyt, ng Cn xut hin t mt ca nh bn hng khm


ng nhn thng ra bi t trng, ng nm trn mt ci bng ca c
bn ngi khing. Nhiu ngy trc sc khe ca ng suy sp khng
phi v s m do bnh tiu ng tr nng. T ca hng ny n ct hnh
quyt khong 30 mt. Khi chic bng ca ri ca hng c vi mt th ng
Cn c gng ngi chm dy, i bc xung t. Lc u cc nh bo
khng ai hiu g c, c ngi vi vng on ng Cn c c ch hong ht
khi i u vi ci cht. Nhng sau mi bit ng Cn mun ri ci bng
ca t mnh i n ct hnh quyt! Nhng ngi khing ng c lnh
dng li. ng bc xung mt cch kh khn. V qu yu, ng khng th
t i mt mnh, nn c hai ngi nch ng hai bn. Cnh tng tht bt
ng v cng thng, khin gii bo ch v nhng ngi c trch nhim theo
di u im bt.
Sau khi b tri cht vo ct hnh quyt v lc sp sa b bt mt bng mt
bng vi en th ng ta phn ng. ng nht nh khng bt mt, mun
c nhn tn mt cuc hnh quyt mnh. Nhng nhng ngi thi hnh n
gii thch vi ng rng lut l khng c php cho h lm khc. Ngi ta
vn bt mt ng v mt lot sng kt liu mng sng ca ngi th ba v
l em t trong dng h Ng t sau cuc o chnh 1-11-1963.
Bi tng thut ca ti nhn mnh hai im: ng Cn khng s ci cht
v t v khinh khi nhng ngi x ng ti ta n. Ti cng c ni n yu
t tn ngng gia nh ca ng Cn theo o Cng gio gip ng
n nhn ci cht mt cch bnh thn ng kinh ngc.
Bn n t hnh v cuc hnh quyt Ng nh Cn chng minh ci cht
ca Ng nh Dim v Ng nh Nhu trc cng nm trong ch trng
nht quyt loi c ba anh em tng nm quyn sinh st ti min Nam. Thc
t chnh tr ca tnh hnh min Nam lc cho thy nu ba anh em h Ng
vn sng th trc sau g h cng c c hi phc hi quyn lc v gia nh
h Ng c hai th lc rt ln h tr: ta thnh Vatican v hn mt triu

ngi Bc di c ang nm nhng v tr then cht trong gung my nh


nc v qun i, k c cc im huyt mch ca kinh t min Nam.
B lt ngy 1-11-1963, qua ngy hm sau hai ng Ng nh Dim, Ng
nh Nhu chp nhn u hng phe o chnh sau khi chy khi dinh Gia
Long v trn ti Nh th Cha Tam (Nh th St Francis Xavier) Ch Ln.
Nhng sau c hai u b bn cht trn chic thit vn xa M113 trn
ng c p ti v Tng tham mu (gn Tn Sn Nht). Theo John S.
Bowman, ch bin quyn The Vietnam War day by day, hai ngi trc
tip git hi ng Dim v Nhu l thiu ta Dng Hiu Ngha v i y
Nguyn Vn Nhung, theo lnh ca trung tng Dng Vn Minh, lc
ng u phe o chnh.
Nh bo M Stanley Karnow, m ti tng gp ti Si Gn trc nm
1975 khi ng phng vn ti, ghi li trong quyn sch ot gii bo ch
Pulitzer ca ng (c ta Vietnam A history) ba cuc trao i gia
ng Ng nh Dim vi trung tng Trn Vn n, mt trong nhng tng
lnh cm u o chnh, v vi ng Henry Cabot Lodge, i s M ti Si
Gn trc khi hai anh em h Ng b git nh sau:

D dinh Gia Long b phe o chnh bao vy, nhng hai anh em vn cn
bnh tnh, nht l ng Nhu vn tin rng s c mt cuc phn o chnh
mang mt hiu Bravo 1 v Bravo 2 s khai din v s bp v t trong
trng cuc o chnh ca phe tng lnh ni lon. Cc k hoch Bravo 1
v Bravo 2 ca ng Nhu c giao cho tng Tn Tht nh, by gi l
Tng trn Si Gn Gia nh, thc hin. Tai ha cho hai anh em Dim,
Nhu l tng nh li nm trong nhm tng lnh cm u cuc o
chnh.
Lc u, ng Dim vn hy vng rng cui cng cuc phn lon ny cng
kt thc nh cuc o chnh bt thnh ngy 11-11-1960. ng ch
ng gi tng Trn Vn n.

ng Dim: Tng lnh cc anh ang lm g vy?


Tng n: Tha c, chng ti ngh vi c nhiu ln rng c cn ci
cch chnh sch theo nguyn vng ca nhn dn. By gi n lc qun
i phi p li nguyn vng ca nhn dn. Mong c hiu chng ti.
ng Dim: Ti sao chng ta khng ngi li vi nhau ni chuyn? Chng ta
s bn v ci mnh v ci yu ca ch , v tm ra con ng cng c li
ch .
Tng n: C l qu tr bn lun vic , tha c.
ng Dim: Cha bao gi l tr, do ti mi tt c cc anh n dinh cng
bn vn , vch ra mt gii php c c i bn chp nhn.
Tng n: Tha c, ti phi hi li kin nhng ngi khc xem sao.
Vo lc 4 gi 30 chiu 1-11-63, ng Dim gi in thoi cho i s M
Cabot Lodge.
ng Dim: Mt n v qun i lm lon v ti mun bit thi ca nc
M ra sao.
C. Lodge: Ti khng nm c thng tin y v chuyn ny tr li
tng thng. Ti c nghe ting sng n nhng khng r cc s kin xy ra.
V li by gi l 4 gi 30 sng ti Washington, do chnh ph M khng
th by t mt quan im no vo lc ny.
ng Dim: Nhng ng phi c mt s kin r rt ch. D sao, ti cng l
quc trng. Ti c gng lm trn trch nhim ca ti. Ti mun hnh
x vo lc ny iu m trch nhim v thc ng n i hi ti. Ti
tin vo bn phn ca mnh trc ht.

C. Lodge: Chc chn ngi lm ng bn phn ca mnh. Nh ti ni


vi ngi sng nay thi, ti ngng m s dng cm v s ng gp to ln
ca ngi cho t nc ca ngi. Khng ai c th ph nhn nhng g m
ngi lm. Nhng by gi ti u lo cho s an ton thn th ca ngi. Ti
c mt bo co cho bit nhng ngi chu trch nhim tnh hnh hin nay
sn sng cp cho ngi v em ca ngi giy thng hnh an ton (safeconduct) ri khi nc nu ngi t chc. Ngi c nghe ni v vic ny?
ng Dim: Khng (dng mt lc) ng c s in thoi ca ti ch.
C. Lodge: Vng. Nu ngi cn n ti lin quan n vn an ton sinh
mng ca ngi th ngi hy gi ti
ng Dim: Ti ang c gng thit lp li trt t.
n 6 gi 30 cng ngy, ng Dim gi li tng n, nhng c tng
n thng bo s khc t ca phe lnh o chnh. H i hi hai anh
em ng Dim phi ri khi nc. ng Dim ng nhng t mt iu
kin: phe o chnh phi chp nhn cho ng mt c n.
ng Dim: Ti l mt tng thng dn c ca quc gia. Ti sn sng t
chc cng khai, v ti cng sn sng ri khi nc. Nhng ti yu cu cc
ng dnh cho ti cc nghi thc danh d ra i ca mt tng thng.
Tng n: (Suy ngh mt lc) Tht s, ti phi ni rng chng ti khng
th tha mn yu cu ca c v im ny.
ng Dim: Thi c. Cm n.
C d lun Si Gn cho rng tng Dng Vn Minh l ngi ra lnh git
hai anh em ng Dim. Nhiu nh bo nc ngoi c mt lc cng ngh
nh th. Ngi c giao nhim v thc hin lnh kt liu s sng ca hai
ng Dim v Nhu l tng Mai Hu Xun, mt ngi thn cn nht ca

tng Minh. Cn thiu t Dng Hiu Ngha v i y Nguyn Vn Nhung


l hai ngi trc tip h st ng Dim v ng Nhu. Sau ny c dp lm vic
gn gi vi ng Dng Vn Minh ti Dinh Hoa Lan, nhiu ln ti c nh
hi thng ng chung quanh ci cht ca hai anh em ng Dim. Nhng y
l im rt t nh trong cuc i chnh tr ca ng, cha bao gi ng
cp tr li chuyn ny vi bt c ai, nn ti do d khng dm hi.
Lm vic vi ng Minh, ti nhn thy ng l con ngi quyt on, khng
do d trong cc chn la chnh tr ca mnh, v khi chn la th nht
quyt i n cng. Tuy nhin c mt chi tit trong tng thut ca nh
bo M Stanley Karnow trong quyn Vietnam A history m ti cho l h
cu. Karnow k rng trc khi nhm tng t (Mai Hu Xun, Dng Hiu
Ngha, Nguyn Vn Nhung) ri b tng tham mu i thc hin lnh kt liu
hai anh em ng Dim, tng Dng Vn Minh c a ln hai ngn tay
hng v nhng ngi ny ra hiu git c hai! C ch ca ng Minh
c Stanley Karnow m t theo kiu cao bi M r rng khng ng vi
bn cht v tnh cch ng Minh m ti bit kh r.
Theo hi k ca cu tng Mu ca chnh quyn Si Gn th c mt
cuc bn lun gia cc tng lnh lt ch Ng nh Dim m ngi
ch tr l tng Dng Vn Minh. Tng Mu c chng kin cuc bn lun
quyt nh s phn ca Dim Nhu. ng l ngi duy nht khng tn
ng git hai anh em nh Ng.
Tr li nhng ngy u ti vo ngh sau bi phng s v cuc hnh quyt
ng Ng nh Cn.
Ngy 29-10-1964, ng Trn Vn Hng, cu gio s trng Collge M
Tho, trc y tng lm trng Si Gn Ch Ln, c Thng Hi
ng quc gia ch nh lm th tng (Thng Hi ng cng ch nh ng
Phan Khc Su lm Quc trng). Tuy v mt danh ngha chnh Thng
Hi ng gm 17 thnh vin dn s ch nh Quc trng v Th tng
nhng tt c u do bn tay quyn lc ca tng Nguyn Khnh ng

pha sau ph php. Sau nhiu cuc o chnh ht nhm vo ng ta,


Nguyn Khnh li ra sau nhng vn l ngi nm quyn hnh lc by gi.
y l chnh ph th 7 c thnh lp k t khi chnh quyn Ng nh
Dim b lt . S d ti cp n chnh ph Trn Vn Hng l v di
chnh ph ny ln u tin ti c cp giy php ng tn ch nhim
mt t bo hng ngy! Lc ti mi 24 tui, cha tui theo lut nh (25
tui) ng tn xut bn mt t bo. Nhng B Thng tin vn phi cp
giy php v c s can thip c bit ca chnh Th tng. ng Th tng
Trn Vn Hng l thy ca cha ti khi cha ti cn hc trng Collge
M Tho. S tr thc min Nam l hc tr ca ng Hng lc rt ng.
h tr thy c ca mnh trong cuc tranh ginh v cng c quyn lc,
cc cu hc sinh Collge M Tho tp hp trong mt t chc i hu lc u
gm ring hc sinh trng mnh. Nhng sau , t chc ny m rng ra
thnh Hi Lin Trng, kt np c cu hc sinh cc trng nh Collge
Cn Th, Ptrus K v Chasseloup Laubat. Trong thc t, y l mt t
chc chnh tr tr hnh ca mt s tr thc min Nam da vo l bi Trn
Vn Hng. Mt s kh ng hi vin c khuynh hng k ngi Bc di
c.
Trong bi cnh , ti c cha ti khuyn khch xin ra t Si Gn Tn
Vn. Chnh v vy m d khng tui, ti vn c cp giy php. Tin
lm t bo, cha ti bo do cha ti b ra. Nhng c kh nng do nhiu bn
b ca ng trong Hi Lin trng gp li.
Qu kh ca ng Trn Vn Hng, khi tham chnh ln u vi chc v
trng Si Gn Ch ln, c nhiu ngi truyn li l trong sch.
Ngi ta k mi ngy ng i lm bng xe p (do ng c mnh danh
trng xe p). L mt ngi thy ca cha mnh v li l mt chnh
khch c ting tm tt, ng Hng d dng nhn c s ng h, thm
ch l s ngng m ca mt nh bo va cn qu tr va non kinh
nghim nh ti. Cui thng 1 -1965, sau ba thng ngi gh Th tng,
ng Hng b tng Nguyn Khnh v qun i ht xung, ngi thay
ng l bc s Phan Huy Qut. Phe qun i a ng Hng ra Vng Tu,

giam lng ng trong mt bit th.


T bo Si Gn Tn Vn ca ti sng lu hn chnh ph Trn Vn Hng
ch ng mt thng! Chnh ph Phan Huy Qut ngi cha nng t th
phi i u vi mt cuc binh bin ngy 19-2-1965. Mt trong nhng s
quan cm u phe qun i o chnh l i t Phm Ngc Tho. Nhng
phe o chnh khng bt c tng Nguyn Khnh nh k hoch
ra khi tn cng vo Tng tham mu. Nh s tip tay ca tng Khng
qun Nguyn Cao K, Nguyn Khnh (ngi tht s nm quyn lc) chy
thot ln Lt. Chnh ph ng Qut sau hai ngy tan r quay tr li!
T bo Si Gn Tn Vn ca ti l t bo duy nht tip tc xut bn trong
hai ngy binh bin v Si Gn khng c chnh ph; thm na cn c bi
tng thut r Tng trng B Thng tin thiu tng Linh Quang Vin
trn phe o chnh chui ln trn nh v khi phe o chnh vo nh lc sot
th t trn trn nh ng ri xung t, b phe o chnh tm gn. Phng
vin vit tin nh th, trong bi cnh hn lon lc , tht kh kim tra tht
h th no. L ng nhin khi chnh ph Phan Huy Qut ginh li chnh
quyn v tng Vin tr li B Thng tin th quyt nh u tin ca ng ta
l ng ca v thu hi giy php xut bn ca t Si Gn Tn Vn. L do
chnh thc: t bo khng np lu chiu khi pht hnh trong hai ngy 19
v 20-2-1965. Thc t d c mun tn trng lut bo ch, hai ngy
cng chng bit phi np lu chiu u v c B Thng tin u trn bit!
Nh li kinh nghim u tin lm ch bo, ti thy mnh cn non tay qu.
Khng phi ring chuyn mt mnh ph ro ra bo trong hai ngy Si Gn
khng c chnh ph khin cho t bo b ng ca, m ngay c cch lm
bo, t chc t bo, ni theo by gi l nghip v ca ti lc cn rt s
si. Ni dung ca t Si Gn Tn Vn ch c mt mc ng nh l bc
tranh lin hon Anh Tm Sc Ne xut hin hng ngy trn trang nht.
Tc gi tranh lin hon ny l nh bo Ct Hu. ng t H Ni vo Si
Gn nm 1954 theo t sng di c. Tuy nhin ng khng nhp theo cc
nh bo di c chng cng nh T Vn, Chu T, ng Vn Sung, Nghim

Xun Thin ng l mt trong nhng nh bo th h c c bng t ti


Php (Bachelier). Vo thi nh bo c t ti nh Ct Hu rt him.
Nghe u thi tr Ct Hu i khng chin chng Php v tng l thy gio
Php vn ca mt ng vin cng sn cao cp. Theo ti, k t sau hai
nhn vt h ha L Tot X X, nhn vt Tm Sc Ne ca Ct Hu l
thnh cng nht. Anh Tm Sc Ne l mt phu p xch l, mang ru c
cht, nhu ba xi v bn chuyn th s mt cch thm thy! D tc gi
l ngi Bc nhng nhn vt Tm Sc Ne chnh cng Nam B, Sc Ne l
tn mt con ng chnh Boulevard Charner trung tm Si Gn
(ng Nguyn Hu by gi), thi trc cha cm xe xch l p.
Ct Hu sn ti ta son mt bnh mc tu, mt cy vit ngi l tre,
mi sng n ly mt mnh giy trng u v thc hin tranh ca ng
khng qu 15 pht. V xong, ng xt qua tim ht thuc phin cui ng
Phm Ng Lo lm vi iu. Nh bo Tam c, th k ta son ca bo
ti cng th, xt qua tim ht sng mt c, chiu mt c. Khi cn l phng
vin tp s, c ta son giao nhim v n tim ht ly bi ca cc k
gi n anh, nhiu ln ti c cc bc, cc ch khuyn khch lm th mt
iu vit bi thm bay bng. Nhng ti lun l php t chi mc d
thi nhiu nh bo ln u lm bn vi ph tin!
D t bo Si Gn Tn Vn khng phi l mt thnh cng ngh nghip i
vi ti, nhng mt no , t bo cung cp cho ti mt mnh t u
tin ht sc qu gi i su vo ci ngh m ch c thc tin mi dy cho
mnh nhng bi hc su sc nht. Mt khc, t Si Gn Tn Vn cng ch
ra cho ti thc t u tin gn bo ch vi u tranh x hi v dn ch. T
t bo Si Gn Tn Vn cho n mi sau ny, ti lun coi ngh bo khng
th tch ri cc cuc u tranh ci tin x hi, bo v dn ch v l phi.
Mt nh bo dt khot phi l mt tr thc dn thn.
T Si Gn Tn Vn c khong 7 8 ngn c gi. Vn tch cc nht
lc c t ra trn mt bo Si Gn Tn Vn l vn ng d lun p
lc vi chnh ph Si Gn thnh lp mt trng i hc min Ty. Ti

vit mt lot bi t co chnh ph Si Gn c tnh khng m trng i


hc min Ty vi duy tr vng ng bng sng Cu Long trong tnh
trng lc hu v chnh tr v dn tr d dng cai tr. Vo thi im ny,
mt s tr thc nh gio s L Chnh Trung, nh kinh t Nguyn Vn Ho,
gio s Phm Hong H, k s V Long Triu, anh H Ngc Nhun, gio
s Chu Tm Lun cng ln ting trn bo ch v t chc nhiu cuc hi
tho tng p lc i vi chnh ph Si Gn thnh lp i hc min Ty.
Ti cng c dp xung tn Cn Th tham gia mt s cuc hi tho. Cuc
vn ng ny cui cng t kt qu khi nhn c s ng tnh ca thiu
tng khng qun Nguyn Cao K lm Ch tch y ban hnh php trung
ng, mt chc danh cu k tng ng vi Th tng. Khi nm quyn
th tng, ng K nhanh chng nhn ra y l ch c th thu phc cm
tnh ca tr thc min Nam, cn bng li d lun phn ng cho rng chnh
ph K nghing v ngi Bc di c v chn p ngi Nam. Ngi b t co
c ch trng k th l i t Nguyn Ngc Loan, tng gim c cnh st,
cnh tay mt ca Nguyn Cao K.
Cuc u tranh thnh lp i hc min Ty l cuc dn thn u tin ca
ti vo mt hot ng x hi chnh tr ngoi bo ch. Ch ng t nhin
ca ti, ngay t lc trong lng bo l i nghch vi chnh quyn. Phi
chng do ti tng ng h ng Trn Vn Hng ri ng b trut quyn
nn ti chn thi i lp li cc chnh ph k tip? Khng hn th. Cu
tr li mt l khc: Khng kh Si Gn nhng nm rt d ng vi cc
chnh ph do cc tng lnh qun i dng ln. Tng t Si Gn hu ht
nm trong tay ngi M, phn nhiu li tham nhng, tt nhin khng c
lng dn. Thi ngo mn ca cc vin chc v tng t M i vi
nhng ngi Vit Nam hp tc vi h cng lm cho chnh quyn Si Gn
cng mt uy tn. Bo ch i lp (i khi c bo ch theo chnh quyn) ma
mai gi cc i s M l quan thi th, quan ton quyn. Hnh nh i
s M Henry Cabot Lodge (thi ch Ng nh Dim) mc o di khn
ng chng nhng khng lm cho ng gn c vi ngi dn Si Gn m
tri li b coi nh mt minh ha m nt v vai tr quan thi th tht s
ca ng ta. Cc tuyn b ca Nguyn Khnh, Nguyn Cao K i oanh tc

min Bc u gp s phn ng gay gt ngay c trong thnh phn ngi


Si Gn bnh thng khng thin cng.
Trong khng kh v bi cnh y, i nghch li chnh quyn Si Gn cng l
thi hin nhin i vi nhiu ngi min Nam, trong c ti. Nhng
i xa hn na, chn cho mnh mt thi chnh tr dt khot trn bnh
din ton cc ca cuc chin Vit Nam, i vi mt thanh nin nh ti,
va bc vo i kh n c sau thi gian di b nht trong cc trng
ni tr, qu tht l kh. Ti tin ti tng bc, m mm, quan st, tm
hiu, lc ng lc sai phi t iu chnh ri li bc ti. Mt qu trnh ht
sc gian nan nhng cng ht sc hng th v lc ng c chi phi cc
hnh ng v thi chnh tr ca ti u xut pht t lng yu nc rt
hn nhin, t mun c ng v pha a s nhn dn, khng b ngi
dn coi mnh l tay sai M hay gia n ca mt chnh quyn khng c
lng dn.
Sau khi t Si Gn Tn Vn b ng ca, ti tr li lm tng th k ta
son cho t Bnh Minh ca ng V Vn ng, lc ny t bo khng cn ra
hng ngy na m ch ra hng tun.
Sau cuc o chnh ht ngy 19-20 thng 2-1965, qua ngy 21-2, Nguyn
Khnh b Hi ng Qun lc do hai tng Nguyn Vn Thiu v Nguyn
Cao K chi phi, trut quyn v buc lu vong vi danh ngha i s lu
ng. Mt thi k quyn lc mi xut hin vi s ni ln ca hai nhn vt
rt khc nhau v tnh tnh, lun ngm ngm knh chng nhau v tm cch
loi b nhau nhng vn phi da vo nhau tn ti cho n khi no
Washington quyt nh chn mt!
Chnh vo thi im ny, i s M Maxwell Taylor thng bo cho Th
tng Phan Huy Qut bit M ang chun b 3500 thy qun lc chin u
tin trc tip tham chin ti min Nam. Nhng ba ngy sau, S qun M
ti Si Gn a ra ngh buc chnh ph Qut phi ra tuyn b yu
cu chnh ph M gi thy qun lc chin sang Vit Nam. D nhin li

yu cu ca chnh ph Qut trc khi cng b c Hi ng Qun


lc, m Ch tch l trung tng Nguyn Vn Thiu thng qua, mc d trn
danh ngha ngi lnh o cao nht lc vn cn l quc trng Phan
Khc Su! Ngy 8-3-1965, cc n v thy qun lc chin u tin thuc
L on 9 thy qun lc chin M b ln bi bin Nng. Sau ny
trong hi k ca mnh, ng Bi Dim lc l c vn ca th tng Qut
c k li rng thi ban u ca ng Qut l khng tn ng ngh ca
M a qun tham chin trc tip min Nam. ng Qut cho rng s hin
din ca qun i M s khng thun li cho cuc chin chng Cng ca
ngi Vit Nam. Ti khng c iu kin phi kim li iu tit l ny
ca ng Bi Dim. Nhng mt th tng Si Gn chng li mt chin lc
ln ca M Vit Nam v ng Nam l iu khng tng. Cc cuc
xung t gia Cng gio v Pht gio trn ng ph Si Gn khng c
qun i vn hi trt t, tri li nhm mt lm ng. Ngi ta hiu n
lc qun i c nh ct chnh quyn dn s theo mun ca
Washington phc v cho ng li tham chin trc tip ca M ti Vit
Nam. Cuc xung t gia ng Phan Khc Su ng vai tr quc trng vi
th tng Qut ch thm mt ci c lt chnh ph dn s lc ny.
Ngy 19-6-1965, thiu tng khng qun Nguyn Cao K c Hi ng
Qun lc b nhim vo chc v Ch tch y ban hnh php trung ng,
tng ng chc v th tng. Cn Nguyn Vn Thiu l Ch tch y ban
lnh o quc gia, tng ng Quc trng.
Lc ny tnh hnh chnh tr Si Gn rt ri ren, c bit cc cuc xung t
gia Cng gio v Pht gio. Mt khc chnh quyn Si Gn hu nh mt
s kim sot min Trung nm trong nh hng ca trung tng Nguyn
Chnh Thi. Nguyn Vn Thiu khn kho np sau vai tr tng trng
Ch tch y ban lnh o quc gia, y Nguyn Cao K ra pha trc nhn
trch nhim gii quyt tt c cc th ri ren. Thiu ngh rng K s tiu ma
uy tn v ln ly trong tnh hnh trc mt. Vy l ng ta khng cn ra tay
cng loi c K.

3. Chuyn xut ngoi u tin vi t cch nh bo


Quyn hnh v tay, Nguyn Cao K hnh x mt cch ht sc mnh bo.
Lc ny cc tng lnh th h trc, c nh hng ngay sau ngy o
chnh ch Dim ln lt b loi ra khi sn khu chnh tr min Nam.
Trc khi tng Nguyn Khnh i lm i s lu ng, tht s l lu
vong ti M, th trung tng Trn Thin Khim ngy 4-10-1964 cng ln
ng thc hin chuyn ving thm thin ch mt s nc chu v thi
hn (ng bt u cuc sng lu vong kh di hn ti i Loan). Ban lnh
o Tam u ch do Nguyn Khnh dng ln cui thng 8 -1964 gm
ng ta, tng Khim v tng Dng Vn Minh ch tn ti ngn ngi. Sau
Nguyn Khnh v Trn Thin Khim, n lt tng Dng Vn Minh bt
buc ri Si Gn v sng lu vong ti Thi Lan.
Nhn vt Nguyn Cao K lc u c ngi M xem nh mt nhn vt
lnh o tr v trin vng trong nhm tng t m bo ch M v Php gi
l Les jeunes Turcs (Lc lng tr ang ln). Nhng sau tng K
mt dn s t tin tng ca Ta Bch c. Nguyn Cao K n ni bc trc
v kh bt mng. Vi nhng ai c c hi gn gi ng, c th nhn ra kha
cnh thng thn trong con ngi ca ng. Nhng so snh vi Nguyn Vn
Thiu bnh tnh, tnh ton v nhiu mu m, Nguyn Cao K b ngi M
nh gi l hi ht v bc ng trong cc tuyn b v hnh ng. ng d
l ra nhiu s h cho i th khai thc. Nguyn Vn Thiu l tng lm
chnh tr, c mt i sng kn o hn, n ni k lng tng li, cn
Nguyn Cao K va v bin li nng phn trnh din. M nhn ra h kh
nm K hn Thiu. Vi K, h phi i u trc nhiu bt trc hn.
Chnh v vy cui cng M chn Nguyn Vn Thiu a vo vai tr tng
thng ch khng phi Nguyn Cao K. l mt mi hn khng bao gi
phai ca K i vi ngi M.
Ti c mt s ln gp c hai ngi nhng khng i xa hn mi quan h
cng khai v chnh thc gia mt nh bo v sau mt dn biu Quc

hi vi nhng ngi ang nm quyn. Ring Nguyn Cao K, khi ng


khng cn chc v no na, hon ton b M v Nguyn Vn Thiu loi ra
khi gung my quyn lc, ti c dp gp li ng mt cch tnh c mt
bui tra (nm 1974) ti CLB Xc Ty, tc CSS (Cercle Sportif Saigonnais,
nay l Cung Vn ha Lao ng). Lc ti ang chi tennis sn s 1.
ng K vo Xc cng vi nh nh tennis. Chnh ng K gi vi ti
u mt set. ng K chi qun vt trc ti kh lu; ti ch bt u tp
nh t nm 1971 ti CLB CSV (Cercle Sportif Vietnamien, nay l CLB H
Xun Hng). Trn u thch thc y c c , ti thng vi t s 6-3.
ng vui v ra lnh cho cc n em khng qun bt theo ng gom tin
thanh ton trn thua y.
Tr li giai on Nguyn Cao K lm Ch tch y ban hnh php (th
tng) c lm chuyn k khi ng mi nhm chc. Chnh ph K l chnh
ph duy nht ti Si Gn ra quyt nh ng ca tt c cc bo ngy
(lc Si Gn c khong 40 t bo ngy). y l ln u tin Si Gn tri
qua nhng ngy khng c bo!
Khi K cho bo ch xut bn li th ch c 12 t c cp php. ng K
h ho tht lng buc bng v chng tham nhng nhng n em ca K
nm ty cnh st cc qun Si Gn Ch Ln l nhng con c mp hi l
v tham nhng. Mc d th, tng K vn mun mnh ni bt trong vai tr
chng tham nhng. ng chn mt mc tiu cho ca mnh: l
T Vinh, mt doanh nghip ngi Hoa giu c ni ting Ch Ln. Theo
chnh ph ca K th T Vinh phm ti n gian st thp mt cng trnh
xy dng cho qun i M m T Vinh trng thu. St thp n bt ny
c T Vinh tun ra ch en.
Mt php trng ct dng ti b tng tr s ha xa, nm bn hng
bng binh ch Si Gn c chnh ph K qung co nh mt biu tng
chng tham nhng. Chnh ti y T Vinh b em ra hnh quyt.
Tng K chng tham nhng nhng ma mai thay, ng li b chnh bo ch

M t co nm trong danh sch cc tng t Si Gn trc 1975 c tham


gia vo bun bn ma ty. thanh minh d lun t gic ny, trong cun
hi k mi nht ca mnh (Buddhas Child a con cu t), ng K k
rng ng c mt ngi ch rut ln hn ng 10 tui, mt con cu gh
trong gia nh, tn l Nguyn Th L, ri Vit Nam sang sng ti Lo t sau
Th chin th hai. Ti y, Th L tr thnh mt tay bun bn ma ty.
ng K ni: Chnh do ngi ch ny m c d lun cho rng Th L v ti
cng hp tc bun bn ma ty. ng K k tip rng trong thi k ng lm
th tng, ch ng c tr v Si Gn v i t Nguyn Ngc Loan, tng
gim c cnh st, nm c tin ny tm n phng tr ca Th L
kim tra, lc xt, nhng khng thy g! C mt thc t l tri ngc vi
nhiu tng lnh Si Gn giu c khi di tn ra nc ngoi, tng K tri
qua mt cuc sng thng thiu thn tin bc Nhng, iu c
chng minh s trong sch ca ng chng?
u thng 10-1965, gim c S bo ch ca B thng tin l Hong
Nguyn cho ti bit trong danh sch cc nh bo c mi tham gia
chuyn thm chnh thc sp ti ca Ch tch y ban Hnh php Trung
ng n i Hn (tc Nam Triu Tin) c tn ti. Chuyn ving thm ny
ca Nguyn Cao K nm trong cuc vn ng ca chnh ph Si Gn tm
kim s ng h ca cc nc ng minh trong khu vc.
Cha bao gi i ra nc ngoi, c hi ny i vi ti tht hp dn. Ti c
hi gim c bo ch B Thng tin ti sao ti c chn vo danh sch ny
v c ng ta tit l ht sc bt ng: Th tng K bo Nha bo ch phi
mi ci anh k gi Nguyn L hay vit bi chng ti. Lc ti k bt
danh Nguyn L trn cc bi x lun v phng s ca mnh trn t Bnh
Minh v thng ch trch chnh ph K. Bt danh Nguyn L kt hp h ca
ti v h ca v ti.
Nhng ngay lp tc ti sc nh mnh ang trong tnh trng khng hp l
qun dch! Lc y lnh gi qun dch cn ch danh tng ngi. Mt bui
tra u nm 1965, ti ngi trc sn nh ca cha m ti ng Nguyn

Minh Chiu (nay l Nguyn Trng Tuyn) th c mt ngi n tm gp L


Qu Chung. Ti hi li c vic g khng v c tr li C lnh gi L Qu
Chung nhp ng. D nhin ti ni rng L Qu Chung khng c nh v
t chi nhn giy triu tp! Th l t ti b lit vo thnh phn khng
hp l tnh trng qun dch, tc trn lnh. Khi ti vo Hc vin Quc gia
hnh chnh (1963), ti c hng quyn min qun dch trong sut thi
gian theo hc ti y. Nhng qua nm 1964 ngh hc, ng nhin ti s
b gi nhp ng nm 1965! Trong nm 1965, ti vn s dng tm th sinh
vin mu vng 3 sc ca HVQGHC i ph vi cc cuc chn xt bt
qun dch trn ng ph. L ba h mnh y khng cn hiu qu na khi
bc vo nm 1996. V mt giy t chnh thc, h s qun i v cnh
st, th tn ti bt hp php ngay t u nm 1965. Do vo thi im
ti c ghi tn vo danh sch k gi i Nam Triu Tin (thng 10 -1965)
trn nguyn tc ti khng th lt qua khu lm th tc Tng Nha Cnh
st thnh. Lc u v s l chuyn trn qun ch, ti c nh b
cuc. Nhng sau ti d hi v bit c cc k gi thp tng theo th
tng s c cp thng hnh cng v, c ngha lm thng th tc B
Ngoi giao ch khng qua Tng nha Cnh st. Nh th c kh nng ti
khng b l.
Chuyn i Nam Triu Tin l chuyn xut ngoi u tin trong cuc i ti.
Nhng cng l mt chuyn xut ngoi nh i. Phi on chnh ph
Vit Nam Cng ha ving thm chnh thc Nam Triu Tin theo li mi ca
th tng nc ny. Thp tng on c ph th tng (tng Nguyn
Hu C) v cc phu nhn cng mt s thnh vin ni cc. iu khng th
tng tng v chuyn i ny l: Mt phi on cp cao quc gia nhng i
ng rt t do v v trt t. Cc s quan i theo ph ch tng Nguyn
Cao K u thuc binh chng khng qun, bn b thn thit c hoc n
em tm phc ca ng ta cho nn bt k vn tn ti trt t trong on.
Khi chic Caravelle va ri khi sn bay Tn Sn Nht mt lc th on
thp tng ngi pha sau my bay gn ngay mt dng sng bi bu chi
bng la M. C lc phu nhn ca Th tng Nguyn Cao K - b ng

Tuyt Mai cng ri phng VIP tham gia cuc vui mt cch rt t nhin. Cc
s quan khng qun cao cp u l bn ca hai v chng b. Nhng c ra
mt lc th b K li b ng K gi vo! Phi nhn nhn rng ng Nguyn
Cao K khi tr thnh Th tng rt t thay i trong i x vi bn b c
ca ng thi hn vi.
Ti cng c mi tham gia sng bc lu ng trn cao my ngn mt y.
Ti ch mang theo khong 250 USD, do v gom gp t th tin, k c
mn ca cha m. Th m khi my bay cn 25 pht n Hn Thnh (tc
Seoul) th ti ch cn vn vn 30 USD! Ti chun b tinh thn tham quan
i Hn mt cch lnh mnh v khc kh. Nhng may mn tr li vi
ti. Khi cn 10 pht na my bay p xung Seoul, ti thng li gn s
tin thua.
Trong nhng ngy ving thm chnh thc Nam Triu Tin ca phi on
chnh ph Si Gn, ngi c bo ch v d lun nc ny ch khng
phi l nhn vt chnh Nguyn Cao K m l v ca ng. Ti cn nh hnh
nh b K mc chic o di mu xanh turquois (ngc lam) ng bn
cnh chng ti s qun Si Gn Seoul trong cuc tip tn chnh thc p
lm sao! Khng cp cc mt khc, ni v sc p, b Tuyt Mai l mt
hoa khi (trc khi tr thnh v ca Nguyn Cao K, b l mt hoa khi
trong hng ng n tip vin hng khng Air Vit Nam). Tuy nhin sc p
ca b khng c ngi dn Si Gn v min Nam ngm nhn mt cch
bnh thng v thin cm. B Tuyt Mai khng can thip vo cc cng vic
ca chng v cng khng b tai ting hi l tham nhng nh cc b v
tng t khc. Nhng cch b xut hin c l theo chng nh mt
siu ngi mu hay mt din vin in nh, trc cng chng gia lc t
nc chm trong khi la gy nn s d ng, thm ch gy sc i vi
s ng. Hnh nh b K tng mc b phi cng, qun o lin nhau, mu
vng ngh chi li nh mt th thi trang cao cp i bn cnh chng cng
n mc nh th, khng c ngi dn Si Gn chp nhn.
Trong chuyn i Nam Triu Tin, c mt s vic lin quan gia ng K v

ti m n by gi ti vn khng qun: khi qun i M a ton chnh


ph Si Gn tham quan bng trc thng mt im cao khu vc Bn Mn
im (st ranh gii Nam Bc Triu Tin), thi tit y lnh di 0 ,
nhng ti ch mc mt o len bn trong v mt o vt bn ngoi, do
khng chng li ci rt d di. Lc mi ngi dng li trc mt lu
ng qun ca M ung tr ngoi tri, hai hm rng ca ti nh lp
cp thnh ting khng sao km li c. Tng Nguyn Cao K ng cch
ti chng hai mt t nhin quay li hi ti: Nh bo khng mang theo
pardessus ?. Ti tr li: Tha khng. Trc khi i ti vn ngh Nam
Triu Tin lnh cng ngang Lt m thi! ng K li quay sang ni vi
vin s quan ty vin ca mnh: Cu hy ly ci pardessus d ca ti cho
nh bo mc. Ti ht sc bt ng. Lc ti ch l mt nh bo mi vo
ngh v danh. Chc chn ng Nguyn Vn Thiu s khng c mt c ch
nh th. Nhng cng cn hiu thm con ngi ca K y nhng mu
thun: s chn thnh chen ln vi nhng cuc trnh din kiu din vin
kch; mt mt mun sm vai ngi hng kiu Lng Sn Bc nhng cch
ni nng ao to ba ln v kiu n mc lp d li to cho ng mt hnh nh
khng nghim tc. ng t ch cho mnh mt kiu o mc ring, na lai
n na lai Trung Quc thi Mao Trch ng! Ngy 15-7-1965, trong
mt lc cao hng Nguyn Cao K tuyn b vi mt t bo ting Anh rng
mt trong nhng thn tng ca ng l Adolf Hilter, tn c ti c
quc x b c th gii nguyn ra! Nhng sau ng gp s phn ng
kch lit trong nc v quc t, ng K ni li l ng ch ngng m
Hilter cch Hilter on kt c dn tc c!
Hy tr li chuyn i c lm chuyn k ca phi on chnh ph
Nguyn Cao K ti Nam Triu Tin. Sau my ngy ving thm chnh thc,
on chun b sng hm sau ln ng tr v nc. Nhng chiu ti trc
khi gi t Seoul, mt s s quan cao cp thn thuc ca ng K tm gp
b K t nguyn vng ca nhiu ngi trong on mun li Seoul
thm mt ngy c thi gian shopping. T shopping, ti c nghe
ln u i mnh trong dp ny. ng K tn ng ngay. Sng hm sau th
tng Nam Triu Tin n khch sn Chosun c knh vi mc ch tin a

on ca Th tng Si Gn v nc nh ra v v hm sau phi tin li.


Ti Si Gn, vic phi on Nguyn Cao K li Seoul thm mt ngy
khng thng bo kp n cc on ngoi giao nn phng VIP sn bay
Tn Sn Nht y nght cc i s ra n phi on theo ng th tc
ngoi giao. V ti cng ra n ht! Chng ai hiu chuyn g xy ra bn
Seoul.
i shopping Seoul, ti mua t tr sm v mt ci ng h hiu Seiko lc
rt mt. Chic ng h ny s c ring mt lch s ca n.
on ri Seoul ng ngy l Song thp ca i Loan. Ti nh rt r ngy
ny v rng khi my bay sp sa vo khng phn i Loan trn ng v
Si Gn, khoang sau nhm s quan ty tng li kin ngh vi b K
on nn p xung Taipei chi, v hm nay l l Song thp (tc Quc
Khnh) ca i Loan. B K thy c l v vo phng VIP nn n chng.
Khong mt pht sau, ng K xut hin trc ca phng VIP v thng bo
vi on: on ta s dng li Taipei mt hm. Th l ti Si Gn, cc
on ngoi giao c mt ti phi trng Tn Sn Nht li l lt ko nhau ra
v mt ln na v th tng Nguyn Cao K li di ngy v. V v ti li
n ti ht ln th hai.
Ti Taipei, khi c phi on th tng Vit Nam Cng ha thng bo t
trn my bay cuc ving thm y bt ng, chnh ph i Loan khng th
khng lng tng. V ng vo ngy l ln ca mnh, i Loan khng cn
ch trong cc khch sn sang trng n khch hng quc gia. Rt
cuc h phi khn trng dn khch mt s khch sn dnh ch
cho on ca chnh ph Si Gn! Tht khng th tng tng phi on
ca mt chnh ph li c th bt cht gh ni ny ni khc nh mt tay du
lch ba- l.
Cha ht. Sng hm sau cc on ngoi giao Si Gn li c thng bo
di ngy n th tng ln th ba v rng khi c on ngi vo my
bay chun b ri phi trng Taipei th pht hin chic Caravelle b trc trc

b phn xng. May m s c ny c pht hin kp thi nu khng th


khng bit chuyn g xy ra!
My bay phi cn mt ngy sa cha. Th l i din chnh ph i
Loan li phi rc tr on vo thnh ph Taipei v li dn khch ca h
ln na c ch dnh cho on ca ng K t tc thm mt m. Sng
hm sau, my bay sa cha xong, on mi v n Si Gn.
Chuyn i ra nc ngoi ln u ca ti l nh th v y cng l dp u
tin ti tip cn vi ng Nguyn Cao K. Cuc tip cn ny li trong ti
mt k nim kh qun v c ch p ca ng nhng mt khc li l mt s
tht vng ln i vi mt nhn vt ang l i din mt chnh ph.
Vi ti v nhiu ngi Si Gn lc vn tip tc o tng vo ng Trn
Vn Hng c mt chnh ph i din min Nam mt cch ng hong.
Mt s ngi cho rng ng Hng s d khng lm c vic cng v
th tng (cui nm 1964) l do s c tnh gy kh khn ca tng
Nguyn Khnh. Nhiu ngi tr thc min Nam coi ng Hng l mt nhn
vt trong sch, ngay thng, khng mng danh li. D ng Hng b
Nguyn Khnh lt v qun thc trong mt bit th ti Vng Tu, nhng
cc hc tr ca ng trong Hi Lin Trng vn nui hi vng a ng tr li
chnh trng. Ti cng ngh khng c mt la chn no khc. T Nam
Triu Tin tr v, ti cng mt ngi bn i ra Vng Tu tm cch thm
ng. Ti mang biu cho ng nhng gi tr sm mua t Seoul v nhn dp
ny cm n ng to iu kin cho ti xut bn t Si Gn Tn Vn (
b chnh ph Phan Huy Qut ng ca). Ln tip xc u tin y vi ng
Hng gy cho ti mt n tng mnh m. ng c mt ngh thut chinh
phc ngi i din mt cch kh d dng. Ging ni Nam B ca ng
mc mc, thn tnh. i nghch li thn hnh cc mch v mt ci bng rt
to, nng n nh mt con gu l nhng c ch nh nh, tnh cm v mt n
ci rt hin lnh. Trong khi ni chuyn thnh thong ng phi hi li v
nghe khng r. ng cho bit ng b bnh lng tai sau thi gian b Ty
(Php) bt nht khi ng hot ng chng Php. V ci bnh lng tai ca

ng Hng, mi sau ny ti mi khm ph ra rng tai ng b nghnh


ngng mt cch c chn lc: ng nghe rt bnh thng nu cu chuyn
chng c g lm ng bt bnh; nhng s nghnh ngng ngay khi ng khng
mun nghe mt ni dung no m ng khng hi lng.
Cui cuc ving thm ng ti Vng Tu hm , mt s kin bt ng xy
ra khin cho ti v cng xc ng: ng bo ti hy ci chic ng h ti
ang eo trn tay ra v lin ng tho chic ng h trn tay ng v
mang vo tay ti. Mt cuc trao i vt k nim v cng vinh d cho ti.
Khi ti ri khi bit th, ni ng Hng b qun thc, gp li ngi bn
ngi ngoi t ch ti th mi hiu rng y khng ch n thun l mt
cuc trao i vt lu nim v ci ng h Seiko ti va mua Seoull gi
khng bng 1 phn 10 so vi ci ng h ca cu th tng Trn Vn
Hng. Ngi bn ca ti l mt thu khon, rt snh iu v cc loi
ng h, ni cho ti bit ng Hng eo vo tay ti chic Rolex gi
nhiu trm la! Th ra ngoi c ch trao i k nim y cn l mt cch
kn o biu cho ti mt mn qu kh t tin. Nhng vi ti gi tr ln
nht ca chic ng h vn l vt k nim t mt ngi mnh tng
ngng m.
Sau nhiu ln ti tr ra Vng Tu thm ng, trnh cho ng bt cnh c
c bi t ngi dm n gp ng trong tnh trng bit th b canh gc,
nhng ngi lui ti u b chp nh. C khi ti ra cng v v a con trai
u lng ca ti. V ti nu cho ng n ci mn mm v rau m ng rt
thch. C ln thng con trai ln ca ti, L Qu Hng, lc khong 4 tui,
nm chung vi ng Hng trn ci vng to (c ngi thn t an c
bit cho ng) a tay r vo bng ng v hi: ng i sao ci bng ng to
qu? th c ng Hng tr li mt cch rt hi hc lm thng nh
khoi ch: ng nut trong bng mt con ch. Vo thi im y, ng
Hng m hoc c ba th h trong gia nh ti: cha ti, ti v con ti.
Nhng ri nhng din tin ca sn khu chnh tr nhng nm sau ny s
lm l ra mt Trn Vn Hng rt khc vi nhng g gii tr thc Si Gn
ngh v ng v ch i ng. Thn tng ng gi gn ngi ta yu

mn gi ng nh th nhng nm 1964-1965 khi sp , gy tht


vng su sc trong nhiu ngi tr thc min Nam: ng gi gn tht s
chng gn g!
Khi tr v Si Gn, ti li phi i din vi thc t khng hp php v tnh
trng qun dch ca mnh. T khu dn c ng c Cu Chong, Tn
nh, mi ngy ti i tbut n ch Bn Thnh, ri t y i b n
ta son bo Bnh Minh trn ng Nguyn Thi Hc. Chiu v cng bng
tbut. Phng tin tbut thng trnh c cc cht cnh st
chn xt giy t qun dch. Nhng c mt ln xe chy ngang ch Tn nh
th b chn li. Cnh st rn ri o ln v ng bt c hai ca ln xung.
Hnh khch c lnh bc ra khi xe tng ngi mt, cnh st nhn mt
tng hnh khch, ai cn tui qun dch th b xt giy t. Ti ngh trong
bng hm nay mnh ht ca thot ri. Lm th no nhn tin cho v mnh
bit y nu b bt?
Nhng khi n lt ti bc xung xe th khng hiu sao khng mt nhn
vin cnh st no ra hiu ti ng li xt hi. Th l ti c bc xung
xe ri nhm thng hng ch Tn nh i cng lc cng nhanh, vi s hi
hp c th b gi li bt c lc no. Ti vn khng hiu ti sao mnh li
thot khi cuc chn xt ht sc gt gao . C l trn chuyn xe t
but y ch c mi mnh ti l tht c vt mt cch trnh trng, khng c
dng v g l mt k trn qun dch chng? Ci thi quen i lm tht c
vt, d trong ti i khi khng cn mt ng no cu ti?
Nm 1965 y c bit ht sc kh khn i vi ci gia nh nh b ca ti.
Trc , khi cn chung vi cha m ti trong mt bit th trn ng
Nguyn Minh Chiu (Ph Nhun) th hu nh chng ti chng tn km g
ring, thm na ng lng ca ti bo Bnh Minh rt kh. Nhng cuc
sng chung khng ko di sun s v m ti khng hi lng vi c du m
b b con trai mnh p t phi ci. S thiu kho lo v t nh ca ti
trong vai tr lm con v lm chng cng gp thm phn cng thng. Cha
m ti khng ng cht no vic ti b hc na chng ti Hc vin quc

gia hnh chnh v ly v. Th l cn gin d ca m ti trt ln v ti.


M ti cho rng lm v m khng khuyn ln c chng, chng b
hc i lm bo l khng lm trn vai tr lm v! Trong con mt ca m ti,
th phm lm ti h hng ci cha m ly v sm, khng i Php hc
thnh ti, by gi li b hc i hc na chng chnh l v ti. B khng
th chp nhn vic mt c gi no bn qun T - mt qun lao ng
t nhin xut hin v bt sng thng con trai trng ca b (!)
V ti d c gng lm trn bn phn lm du nhng vn khng thuyt
phc c m ti. Cha m ti rt phong kin: con trai c li hay b bi
vic g, ng b khng la ry con trai mnh m li gi con du ln hi ti. C
nhng lc cha ti gin ti khng chu xung nh n cm nm lun trn lu,
v ti phi thay ti ln xin li ng, c khi phi qu ly ng mi ht gin v
xung n cm! D nhin ti n khi ch cn hai v chng trong phng, v
ti khng th tip tc nn nhn nhng au kh v m c phi a khc. Lc
y ti mi 23, cn v ti 22, nhng chng ti c mt a con trai v v
ti ang mang thai a th hai.
4. Ngi v t thu sinh vin
Khng th ko di tnh hnh ny, na m mt ngy cui nm 1964 ti ln
a v con ri khi nh cha m, sang Tn nh tm chung vi m v
trong khi ch thu mt ni no .
Ni cui cng hai v chng ti thu c l mt cn phng nh khong 12
mt vung, trong mt cn nh c mt gc g xm lao ng Cu Phong
(Tn nh). Cn nh ny nm st kinh Nhiu Lc nc en ngm, bn ly,
mi hi thi xng ln nng nc. Khi mi n ni ny, ti khng tng
tng c rng mnh c th li y.
Nhng v chng ti khng c la chn no khc v thu nhp ca ti bo
Bnh Minh t ngt b ct phn na. T 16 trang, bo rt xung cn 8
trang do s pht hnh st gim, tin lng ca nhn vin cng b gim

theo. Nhng k cng l, khi sng c ni ny ri th khng cn nghe


thy mi hi thi na. Ci mi con ngi ta lun phi thch nghi vi mi
trng sng mt cch ti tnh.
Thi im ny ti rt kh khn v tin bc. C hm, tin i xe -t-but
cng khng c, ti phi thp th u cu thang g nn n mn tin c
con gi nh ca b ch nh. a con th hai ca chng ti sinh ra (L Qu
Dng) b suy dinh dng. Mt ln n b bnh nng nhng trong nh khng
c tin i bc s. May mn hm mt ngi bn gi thn ca v ti tnh
c n thm v em cm si dy chuyn ang eo cho v chng ti
mn.
C lc ti c nh a v con tr v nh cha m v thy v con cc kh
qu nhng v ti cng quyt khng chu, nht nh to dng cho c
cuc sng t lp. Qunh Nga (tn v ti) khng h than van cuc sng kh
khn v ng lng t i ca chng. Yu nhau nm ti cn hc ban Philo
trng Jean Jacques Rousseau, tc cha u T ti 2 v ly nhau khi ti
cha c mt ngh ngng g, r rng nng chun b tinh thn i u
trc cuc sng y kh khn khi chn ti lm chng.
Ti gp Qunh Nga ln u khi i xem cuc u bng bn quc t ti
Nh King, lc l tr s ca Tng lin on Lao cng (t chc cng
nhn ca ch Si Gn) trn ng L Vn Duyt (nay l ng Cch
Mng Thng Tm). Bui ti c mt Qunh Nga l chu ca nh v ch
Mai Vn Ha (gi Mai Vn Ha bng ch). Khi gia nh ca Qunh Nga cn
Kompong Cham, Mai Vn Ha c cha ca Qunh Nga nui n hc v
tp nh bng bn. Trc khi tr thnh v ch min Nam, Mai Vn Ha
tng v ch Nam Vang (Campuchia). Trong bui xem bng bn ti nh
King, ti i chung vi mt ngi bn cng lp v chnh ngi bn ny u
tin tm cch lm quen vi Qunh Nga, ch khng phi ti, mc d trong
lng ti cng rt mun c lm quen nng. Khng c tin nhiu trong ti,
khng c t nh thng bn, ti t thy mnh thua trc trong cuc chy
ua ny. Qunh Nga khng c sc p kiu rc r, thu ht ngay ci nhn

u tin, m nng p mt cch t nhin, nh nhng. Sau vi ln i theo


ngi bn sang chi bn nh ca Qunh Nga qun T, ti cng mn
nng, nht l tnh tnh rt gin d v thng thn ca nng. S ph
trng ca ngi bn ti, con trai mt ca mt gia nh giu c Si Gn
mi ln n nh Qunh Nga u t li xe hi hiu Mercedes, sn sng
tng nng nhng mn qu t tin nh nhn ht xon vn khng lung
lc c Qunh Nga. Nng dt khot t chi cc mn qu bt thng ca
bn ti. Thi y ca nng cng lm rung ng con tim ti.
Ln u ti bo gan mi Qunh Nga i xem chiu bng rp Majestic
trn ng Catinat (by gi l ng Khi), trong ti ti ch tin xe taxi
v tin mua hai chic v. Cha m ti thuc gia nh kh gi nhng ng b
rt kht khe trong vic cho tin con ci. Sau ny khi yu nhau, ti c k
li cho Qunh Nga nghe v tnh hnh ti chnh ca ti bui i chi ln
u tin y. Nng ci v ni vi ti: Trong u em lc cng c
thong qua thc mc sao anh y khng mi mnh i ung nc hay n
kem sau khi xem chiu bng nh?. Khi thnh v chng ri, v ti mi
bit vo thi im mi quen nhau, trc mi ti i chi v mi nng n
nh hng, ti u ln ly trong t ru ca cha ti mt chai ru ngoi ri
em bn Ch C. T ru ca cha ti vi i hai phn ba th cng va lc
ti v Qunh Nga tr thnh chng v!
Con ng i n chng v ca chng ti tht v cng gay go. Ban u,
c m ca Qunh Nga v cha m ti u chng i, mi bn c l do khc
nhau. L do v pha cha m ti trc ht l vn mn ng h i, thm
na ng b khng mun con mnh ly v qu sm khng tp trung vo
vic hc hnh. Vi ring m ti, vic b mt quyn chn c du u tin l
c mt s tht vng v au kh. Cn v pha m ca Qunh Nga, lm sao
b vui v c khi ngi con trai mun lm r ca b cha c ngh ngng
g. V li b cng khng bit r gia th chng r nh th no, ngoi tr
nghe phong thanh cha m cu ta nht quyt khng chu chp nhn con gi
mnh lm du. Qunh Nga lc i lm th k hnh chnh Tng
nha Thanh nin (sau ti Ta Chnh). Nng l mt trong hai ngun

thu nhp chnh ca gia nh. Ngun thu nhp kia t m nng, lm cng
nhn may thu khch sn Caravelle. Ngi anh ln tht nghip nh,
cn ba em trai u cn nh ang i hc. Cha ca Qunh Nga, Nguyn B
Linh, l mt nh bo tng cng tc vi t Si Gn Mi nhng mt khi
Qunh Nga c khong 10 tui. Nu Qunh Nga i ly chng, nht l ly
mt anh chng sinh vin nh ti, th gia nh s mt mt trong hai ngun
thu nhp. B cn u lo khng bit con gi mnh s c cuc sng ra sao vi
cu sinh vin v ngh ny! Nhng m v ti l mt ngi ph n khng
hp hi tnh ton, b sng tri lng vi mi ngi, lun hy sinh cho con
ci. Do d khng hi lng v ti nhng rt cuc m ca Qunh Nga vn
khng n c tuyt ti v b rt thng con gi mnh. B lm l ti lui ti
nh kh t do. Th l c tun ti bn nh Qunh Nga n bn, nm
ngy, bt chp s cm on ca cha m ti. By gi ti tht s yu
nng v quyt tm ci nng lm v - d khng c cha m tn ng v
cng khng bit hai a s sng bng thu nhp no khi ly nhau. Lc
thng trong ti ti ch tin a nng i xem ht hoc n b v vin!
Lc ny cha ti ang lm Ph tnh trng hnh chnh tnh Ba Xuyn (tc
Sc Trng). Khi v Si Gn hay tin ti vn eo ui Qunh Nga v lun
bn , ng tc gin i xe hi xang qun T tm a ch nh Qunh Nga
vi nh trc tip p lc vi m ca Qunh Nga khng ti lui ti na.
C ln Qunh Nga ngi trong nh, np sau ca s nhn ra ng, s run
ln khi thy chic t ch cha ti chy qua chy li nm, by ln, nhng
vn khng dng li. Ti ni vi Qunh Nga: Cha anh s khng vo u.
ng khng c l do chnh ng xng vo nh em tm gp anh hoc gp
m em. Anh l con trai ch u phi con gi u m mng vn. Nhng
thc t cha ti ngh rng con trai mnh b mt c con gi snh si r
qun v ng t thy phi ra tay cu con. Chuyn khng th tng tng
xy ra t ngy sau : cha ti vo tn ni lm vic ca Qunh Nga (
Ta chnh) v gp xp ca nng l trung t Phc, ph trng ni
an t co rng n nhn vin ca ng ta d d con trai ti! Trung
t Phc l ngi quen bit vi cha ti. khng lm pht lng bn mnh,
ng ta cho gi Qunh Nga vo phng lm vic v trc mt cha ti, ng

nh nhng hi ti nng cho c l: Sao chu li d d con trai ca bc


Pht?. Tan gi lm, gp ti n rc, Qunh Nga khc st mt, k li
chuyn va xy ra v ni: Cha anh lm nhc em ngay ti c quan. Em
u cn mt mi no tip tc i lm?
D ti ni n cch my v ni r tnh tnh, con ngi ca Qunh Nga
xng ng nh th no, cha m ti vn nht quyt khng chu cho tin
hnh l ci. Nhng ngc li m ca Qunh Nga vn chp nhn ti nh
mt chng r tng lai v t chc mt ba cm m bc ra mt gia
nh. V t ti c coi nh con r chnh thc ca gia nh Qunh Nga.
Th l ti nh trin khai k hoch t chc cuc sng ring. u tin, ti
c gng tm cho mnh mt cng vic: ti i cng Qunh Nga n mt s
trng t thc xin vo dy mn Php vn. Cc ni u t chi v ci bng
T ti Php cn mi toanh ca ti cha c g bo m v kh nng ng
lp. Ti nh liu thu phn trc mt cn ph gn nh Qunh Nga
trc tip m lp luyn Php vn dnh cho ngi ln. Ngy khai ging c
khong 10 ngi ng k nhng dy c na thng ch cn ba ngi
theo hc! Lc ny Qunh Nga cng va ngh vic s lm theo yu cu
ca ti. L do: ti khng th chu ng lu hn ci tnh trng c qu nhiu
ngi n ng trong s lm eo ui nng n tn nh. Trong s c
mt trung t chiu no cng n nh Qunh Nga trng cy si. Ti bc
bi v cng nhng khng bit cch no loi hn. Ngh mi ti mi tm
ra mt cch: ch ng lc hn ti v va ngi vo gh xalng nh
Qunh Nga, ti t ngoi bc vo cho hn mt cch y t tin. Ri ti i
thng vo trong bung v mt lt sau tr ra vi b pyjama, ung dung
n ngi xung gh bn cnh hn. Ti x s nh mnh l ch trong nh v
l chng sp ci ca Qunh Nga. Sau ti mi gi Qunh Nga ang cn
pha nh sau: Em i rt tr cho khch.
K t chiu hm sau, khng cn thy cy si n mc gia nh Qunh
Nga na!
V ri chuyn kh trnh gia nam n yu nhau t do xy ra. Mt bui

sng u nm 1962 trong nh ch cn li hai chng ti, Qunh Nga s st


ni vi ti Em c. Ti khng hong ht nhng lng tng khng bit
phi lo cho Qunh Nga nh th no y trong nhng ngy sp ti. Suy
ngh mi ti thy ch cn mt nc l th v ni tht vi cha m xem sao.
Gin con ci li mnh t quyt nh vic chn v, nhng khi nghe mnh sp
sa c chu ni, c hai ng b u du ging. M ti bo xin li cha ti
ng ng t chc m ci. Ti xin li v qu ly cha ti. Sau
quyt nh tin hnh m ci rt mau chng v Qunh Nga c thai gn
mt thng. m ci c t chc kh ln, ln lt ti hai ni: Si Gn,
nh ring ca gia nh ti v Sc Trng, ni cha ti ang lm ph tnh
trng.
Thi p nht v cng gay go nht trong i ti sng vi Qunh Nga
(t 1961 n 1985). Khi khng cn l v chng na, do nhng bt ng
pht sinh trong cuc sng chung khng th gii quyt, chia tay nhau
nhng chng ti vn knh trng nhau v tt c din ra kh m p.
Chng ti ha vi nhau vn l bn tt ca nhau. Thi gian chng minh
ng nh th. D sau ny v hon cnh c bit, ti phi i thm hai bc
na (ngi v th hai ca ti Cc Phng mt v bnh) nhng gia ti
v Qunh Nga lun gi mt quan h rt tt p v tnh ngha vi nhau.
Qunh Nga vn duy tr mt s quan tm c bit i vi ti v gio dc
cc con (bn trai, mt gi) lun yu thng v chm sc cha ca chng.
Nh vy d cuc hn nhn th nht khng c trn vn, nhng nhng
dn vt, mt mt tnh cm cng c gim thiu ti a cho c hai pha,
nht l cho cc con.
Qunh Nga l mt mu ph n kh c bit, khng coi nng ng tin v
danh vng. Gn b vi chng, nng gn b vi c l tng ca chng, sn
sng chp nhn mi bt trc v hy sinh. Trong thi k hot ng chnh tr
i lp ca ti, c nhng lc nh ring b cnh st chm theo di v bao
vy ngy m, nng bnh tnh chu ng m khng h th than. Sau t Si
Gn Tn Vn l t bo u tin ti lm ch nhim do cha ti ti tr, cc t

bo sau ti xut bn u do tin ca hai v chng vay mn. Mi khi


chnh quyn Thiu ra lnh ng ca mt t bo ti b tin ra lm l coi
nh thm mt ln trng tay, n nn li chng cht. Khi t khai thc mt t
bo, ti mn trc cc nh pht hnh mt s tin, tin mua giy in
bo cng c tr chm c khi nm, by s, cn tin nh in c gi
u t nht hai, ba k in. Do vn b ra cng khng bao nhiu, th
nhng vi kh nng ti chnh v ci sc ca chng ti lc th mi khi
bo b ng ca l c vn gay go. Nhng chng bao gi nng than van
hay hi ti lm bo nh th lm g. Qunh Nga ch bit mt iu l
chng mnh hnh ng v mt l tng no , chc chn l p, khng
nhm lm giu hay thu li ring, nhng c bn b thn thit ng h,
nhng ngi chung quanh v c gi tn ng. C ln, khi ti lm t Ting
Ni Dn Tc (1966), na chng ht tin mua giy tip tc in bo, u
c cng ln cha bit tnh sao, th v ti a ra kin: Hy bn chic t
FIAT 125 (do mt ngi bn va gip mua tr gp khng y hai thng),
c tin mua giy. T Ting Ni Dn Tc l t bo duy nht trong cc t
bo ti b tin ra lm c hi vng pht ln. C th Tt nm (1967) s l
ci Tt tt p cho t bo v nht l cho anh em cng nhn sp ch. Khi
ti xung phng sp ch theo di vic ln trang, anh xp typ ni vi ti
bng ging gn nh van ni: Anh Chung i, t bo ang bn rt chy,
anh rng du ging cho qua ci Tt ny anh em trnh ln n. Nhng
s phn khc nghit nh sn, khng lm sao n trnh hay du ging,
mt s kin chnh tr xy ra buc t bo phi ni ln chnh kin ca mnh.
l v n ChuH-Trc. C ba u b ta n ca chnh quyn Nguyn
Vn Thiu kt n t hnh. Hai ngi dn biu Trn Ngc Chu v nh
bo dn biu Hong H - b coi l hot ng cho cng sn, cn ngi th
ba, cng l dn biu, anh Phm Th Trc, b ghp ti phn quc v
t hnh nm Nguyn Vn Thiu trong mt cuc biu tnh phn chin
Tokyo bn Nht. Ti phn i s kt n ca ta n chnh quyn Si Gn v
trong mt bi bo ti t vn : t nc ang b chia i, vy T quc
u v h phn li T quc no?
Chnh ph Nguyn Vn Thiu tr li cu hi ca ti mt cch rt n

gin: ng ca t bo Ting Ni Dn Tc khi ch cn khng y mt thng


l Tt n! Ti chng than phin g ci quyt nh ca chnh ph Thiu v
n nm trong lut chi ca chnh trng. i u vi th lc cm quyn l
ng nhin phi hng chu nhng nh tr ca n. Bit trc nhng hu
qu y nhng ti vn khng cng li c ci xu th phi ng v pha
ngi dn phn ng chng chnh quyn Thiu, chng li chnh sch can
thip ca M ti Vit Nam. Ci xu th y chy trong huyt qun ti nh th
mt dng thc. N cun tri cc toan tnh ring t v quyn li c nhn,
mc d lc y ti khng thc c r rng dng thc y s a mnh
n u.
Nhng khi gp li cc anh em sp ch, ti thy xt xa v cng. Tt ny h
khng c nhng mn tin thng kha kh mang v cho gia nh. Vi v
ti, hnh nh nng on trc nhng bt trc lun chc ch cc hot ng
ca chng nn nng khng t ra bt ng m ngc li nng cn tn ng
lp trng ca chng. Ci xe FIAT 125 bay mt, ti khng tic n, nhng
nhiu nm sau ny ti vn t hi mnh c th chn mt thi no khc
mm do hn vn gi vng lp trng, trnh c cho anh em cng
nhn sp ch mt ci Tt kh khn, li ng thi duy tr c lu di hn
mt cng c u tranh cho dn ch v ha bnh?
Sut 10 nm chng lm dn biu Quc hi, Qunh Nga vn sng v sinh
hot rt gin d, thi gian ca nng ch yu dnh cho chng con, ci th
am m duy nht ca nng l qun vt. Nng vn l nng, chng thay i
bao nhiu so vi c gi m ti quen bit bn qun T ngy no. Nng
khng se sua v t tp vi cc b, cc c thuc x hi trng gi Si Gn.
Chic o di vn lun l cch n mc quen thuc ca nng.
Mi khi ti lm ch nhim mt t bo hoc thu manchette mt t bo no
tip tc lm bo, Qunh Nga u m nhn vai tr ngi qun l ca t
bo. Trong quan h vi cc k gi lm vic vi chng, Qunh Nga lun to
c tnh cm thn thit, gn b. Ci cnh cnh st hng h n bao vy
nh in v ta son tch thu bo, ph tung cc bn km mi khi t bo c

bi chng chnh ph, chng xa l i vi nng. Tinh thn ca nng khng


h b lung lc. Mi khi bit bo sp sa b tch thu, nng t chc tun bo
ra ng sau nh in bn vt vt phn no (bo b tch thu thng bn rt
chy!)
L mt ngi trc tnh nn tnh cch ca Qunh Nga cng kh c bit.
Nng thng hnh ng theo bn nng v s thch c nhn, i khi bt k
nhng rng buc hay khun php chung nn lm ti nhiu phen cng phi
in u. Ti khng th qun c nhng chuyn xy ra trong chuyn
tham d Hi lin hip cc i biu dn c chu (APU) nm 1967 t chc
ti Bangkok. V cc dn biu ngh s d hi ngh cng c mi thp tng.
Lc Qunh Nga ang mang thai a con gi (L Qunh Kim Trinh) mt
thng. Ngy u thnh vin cc on (c c cu Th tng Nht Kisi by
gi l Thng ngh s) c Nh Vua Thi Lan v Hong hu mi d tip
tn ti Hong cung. Cc on u xut pht t khch sn ng gi, duy
ch c v ti chm tr mc d ti lin tc thc hi nng. Nng khng chu
hiu rng d bui tip tn reception ca Nh Vua hon ton khc cc
reception bnh thng m khch c th n tr cng khng sao. Cn li
ch hai v chng ti, xe cnh st Thi dn ng phi chy trn tuyn
ngc chiu hn ch s tr ni. Khi chng ti vo Hong cung th thnh
vin cc on ng xp hng u ngay ngn nhng nh vua v
hong hu vn cha xut hin v ban nghi l cn ch chng ti! ng vo
hng, ti nh ngi mc y gai. Nhng sau khi bui tic bt u,
khch mau chng qun i ci li qu c ca hai v chng ti. Chic o di
mu xanh turquoise (ngc lam) va vn thn hnh rt thon th ca Qunh
Nga tr thnh trung tm ca s ch y thin cm.
Trong chuyn i Bangkok cn xy ra mt chuyn ty tri khc: V ti vn
khng thch n Ty, m cc mn n chiu i trong sut my ngy
Bangkok u l Ty. Nng ang m nghn nn cng thm n cc mn
Vit Nam. Do khi c on d Hi ngh c a i tham quan khu Ch
Ni (Floating market), lc chic thuyn my a chng ti i chy ngang
mt chic ghe bn h tiu, th l cn thm n ngi ang m nghn

khng lm sao km ch c. Nng nht nh yu cu chic thuyn my


dng li cho nng n h tiu, bt k b c on b li ng sau. Sng vi
nhau bit tnh , ti nh chiu nng thi. Chuyn ny may khng b on
pht hin!
Cn khi nng ni cn ghen ln th chng coi tri t ra g, d ang d bui
tip tn ti mt s qun i chng na. Ln ch v mt ci bt tay vi
mt n chnh khch duyn dng nhng hi l li, nng buc ti phi ri
s qun ra v tc khc nu khng s bng n chuyn khng tt lnh v
ti khng th km ch lu c. Ci tnh ghen tung ca Qunh Nga ni
ting trong gii bn b, nhng thng thn m ni li y do ti. Nu ti l
mt ngi n ng nghim tc, khng yu lng vi ph n, khng ti i ti
li ti li i vi v, th chc chn Qunh Nga vn gi c s thy m,
du dng thi con gi. Ly v lc cn qu tr, s t m v ph n cn y
p kht khao, cho nn d rt yu v, ti vn khng th gia c s thy
chung ng ngha vi v mnh. Khi chia tay nhau sau 25 nm chung sng,
ti nhn trch nhim s gy v mnh, d rng cha bao gi trong
sut thi gian chung sng vi Qunh Nga ti li c mt cuc sng chung
song song vi ai khc. ch l nhng cuc tnh lng mn, nhng dan du
ngn ngi nhng khng th i xa hn gii hn m ti c gng t ra, bi
mnh l ngi c v v v mnh chng c li lm g cho mnh i x t
bc. Ti may mn, trong tnh cm ring t, gp nhng ph n lun
thc v hon cnh ngi n ng m h ang yu bit t kim ch v
dnh cho nhau nhng cm ngh tt d chia tay. Ti khng bao gi coi
nhng quan h l nhng chin tch, m coi l nhng rung ng con
tim mnh khng n trnh c, trch nhim thuc v mnh.
V khi chnh mnh khng gng mu, ti thy kh hng dn, khuyn can
v ci ng ci sai trong cuc sng chung. C th, nhng cng thng c
n ra, nhng mu thun pht sinh, s tng knh cng gim dn ri
vn cn yu nhau nhng khng th tip tc chung sng vi nhau c
na. Cuc tnh l ra c th ko di mt i tht p vi bit bao nhiu k
nim, nh kt thc sau 25 nm! Hm chng ti chia tay nhau, ti t ln

hai m nng hai ci hn y tnh cm bit n, bi v cuc i ti trong 1


phn 4 th k sng vi nng, hn phn na s nghip gy dng ln l do
cng lao ca nng. Ti ri khi nh mang theo cho ring mnh s nghip
tinh thn m c hai c gng xy p v chng li g ng gi cho
nng. Vo ci nm 1985 cn y kh khn y, gia nh ti tay trng hon
ton.
Th nhng, mt mnh bn chi, t mt ngi ph n ni tr, nng cng
cc con dn dn thot qua cc giai on ht sc kh khn y cui cng
rt thnh t trong ngnh kinh doanh nh hng TP. HCM. Nng vn l
mt ph n m ti rt knh trng.

5. Con ng tnh c i vo chnh tr


Tr li nhng nm thng u tin ri gia nh sng ring y kh khn
bn kinh Nhiu Lc ni nc en x hi hm, a con th nh b bnh
khng c tin a i bc s bn thn ti trong tnh trng trn qun
dch, may mn mt ln thot khi li cnh st d nh th, nhng thi
k tht s khng hon ton en ti. Trn qun dch, nhng ti cng
c dp i tn Seoul (Nam Triu Tin). V cng trong tnh trng khng
hp l qun dch, ti li c mi lm gim c Nha tc ng tm l ca
B Thanh nin Th thao! Chuyn kh tin y xy ra nh th ny: Nm
1965, ti ang lm tng th k ta son bo Bnh Minh, ti c vit lot bi
vn ng s thnh lp mt i hc min Ty. Ti ch trch ni cc
Nguyn Cao K c tnh khng thnh lp i hc ti min Ty tip tc
duy tr khu vc ng bng sng Cu Long tnh trng dn tr thp, hn
ch s pht trin dn ch. Cng lc ny c mt nhm tr thc min Nam
tn tui nh Phm Hong H, Nguyn Vn Trng, L Chnh Trung,
Nguyn Vn Ho, H Ngc Nhun, H Vn Minh, V Long Triu cng m
cuc vn ng mnh m i thnh lp i hc min Ty (ban u cha
xc nh tn i hc Cn Th). Ngi t ng ra phi hp cc cuc vn
ng ny l k s V Long Triu. Chnh anh mi ti nhp nhm v tham

gia cc cuc hi tho t chc Cn Th gy p lc vi chnh quyn. V


Long Triu l ngi Cng gio, c hu thun t Ta Tng gim mc, thm
na lc by gi anh l mt gng mt tr thc tr min Nam c kh nhiu
uy tn, nn Nguyn Cao K chn anh lm u cu vi ti gii tr thc
min Nam m phn ng d ng phong cch cao bi ca ng v ng
thi khng ng h lp trng hiu chin ca ni cc chin tranh m ng
ng u. Th tng K (chc v chnh thc lc gi l Ch tch y ban
Hnh php Trung ng) mi V Long Triu vo ni cc ca mnh vi t
cch B trng Thanh nin (chc danh chnh thc l y vin Thanh nin).
ly lng ngi dn min Nam, Th tng K cng ra quyt nh thnh
lp i hc Cn Th.
Khi ng V Long Triu tr thnh B trng, qua trung gian i t L
Quang Hin (anh rut ca lit s L Quang Lc), ng mi ti tham gia B
ny, lc u cng v ph gim c Nha th thao, nhng ti t chi. Sau
ng li mi ti vo chc v gim c Nha tc ng tm l. Ci tn Nha ny
nghe rt xm nhng thc cht l ph trch tuyn truyn v bo ch. Nha
ny c sn trong s t chc ca B Thanh nin t trc khi ng Triu
v lm B trng.
Ngy u tin ti vo lm B Thanh nin, i t Hin n tn nh rc
ti bng xe Mercedes. C xm ngho bn kinh Nhiu Lc t m o ra xem.
Trc khi nhn li lm B Thanh nin, ti c v nh hi kin cha ti.
ng vn cha ht gin v chuyn t ly v ca ti v nht l vic na
m ti em v con trn ra ring. Khng quay li nhn ti, tip tc c
bo, ng ni: C thng in mi mi my lm gim c!. Vi ng, l
mt chuyn kh tin, v trong con mt ca ng, ti cn l mt thng thanh
nin h hng. Phn khc, bn thn ng t tnh tr v Si Gn khng tm
c ci gh gim c d ngch trt ca ng ngang vi mt c ph s
(ngch bc cao nht ca cng chc Si Gn trc y). Th m ng con
li c ai mi lm gim c mt Nha hn hi lm sao tin ni!
Trong thc t vic lm gim c ca ti B Thanh nin sut na khng

thnh. Ti vn ang trong tnh trng bt hp l v qun dch. Khi B


trng V Long Triu k xong quyt nh b nhim ti, ng mi bit tnh
hnh ny. ng c hi trch ti khng cho ng hay trc. Nhng tht s
mc ch chnh ca ti khi nhn lm gim c l mun hp thc ha tnh
trng qun dch ca mnh. Ti x s nh th vi ngi tin tng mnh l
khng ng nhng y l c hi gn nh duy nht g b th b ca ti.
Cng nn ni r thm l do ti trn qun dch: hon ton khng do s
cm sng ra chin trng m l s cht mt cch v ngha. Vo nm 1964,
chin trng min Nam cha c lit. Ti m lm bo, khng mun nim
say m ca mnh b gin on, l mt l do. Nhng l do ln hn l ti
khng tm thy trong chuyn cm sng bo v ch Si Gn mt mc
ch l tng, mt ngha no dn thn.
Nu bit trc ti khng hp l tnh trng qun dch, rt c th ng
Triu khng mi ti tham gia B Thanh nin. Cn khi l ri ( c
quyt nh b nhim) nn ng phi tm cch hp thc ha tnh trng ca
ti. ng Triu c quan h kh thn vi i t Nguyn nh Vinh, ng l
vn phng B Quc phng (lc ny, B trng Quc phng l trung tng
Nguyn Hu C). Nh s can thip ca i t Vinh vi i t Bi nh
m, gim c Nha ng vin, ti c cp giy tm hon qun dch mt
kha (kha m ti khng trnh din) v phi trnh din kha ti. V nh
th coi nh ti c hp thc tnh trng qun dch bt hp l trc y
ca ti. Nu din tin cc s vic bnh thng, ti phi nhp ng trong bn
thng ti. iu ti khng th no ng l ci giy hon dch y, n ng
lc gip ti c mt bc ngot ht sc quan trng trong cuc i mnh.
Ngy 6-6-1965, y ban lnh o quc gia, mt nh ch do qun i lp ra
gm cc tng lnh, ng u l trung tng Nguyn Vn Thiu, ng vai
quc trng (cn thiu tng K, ch tch y ban hnh php trung ng,
ng vai tr th tng) di sc p ca M buc phi tuyn b t chc
Quc hi lp hin. Sc lnh t chc bu c do tng K k hai tun sau
, n nh ngy bu c l 11-9-1966. ca M l to ra mt nn tng
php l v dn ch do chnh quyn Si Gn, t s can thip ca M vo

Vit Nam, np di chiu bi theo yu cu ca chnh quyn Si Gn, cng


c c s php l vi quc t.
C ng Thiu v ng K u hiu rng y cng l lc Washington s chn
chnh thc trong hai ngi, ai s ng u min Nam v tip theo cuc
bu Quc hi lp hin, s l cuc bu c tng thng. Ngi M c chn
ra ng c s ng nhin c c vo v tr ny. Cuc chy ua ginh nh
hng v gy th lc gia hai ngi din ra ngay sau khi ngy bu c
Quc hi lp hin c cng b. ng Thiu v ng K u mun rng a
s dn biu trong quc hi sp ti l ngi ca mnh. Do c hai pha
u tung ra tay chn tp hp lc lng, a ngi ra ng c vo quc
hi.
T khi ln lm th tng, ng K tm cch ly thm hu thun cnh tr
thc min Nam lp vo ch yu nht ca mnh. ng l ngi min Bc
di c vo Nam nm 1954. Ngi lm trung gian c lc cho ng K trong
ny l k s B trng Thanh Nin V Long Triu. Chnh ng Triu
thy di cho th tng K k quyt nh thnh lp i hc Cn Th. Ti
cng chng kin mt n lc khc ca K, qua trung gian ng Triu,
nhm li ko tr thc min Nam vo chnh ph ca ng ta. Thi gian ny
ti ang lm gim c B Thanh nin. ng Triu thay mt th tng K
mi mt nhm tr thc min Nam nh u Trng Thanh, Nguyn Vn
Trng, Khng Hu Diu, u Ngc H, Nguyn Vn Bng, Trng Vn
Thun n nh ring ca tng K nm trong mt khu c bit sn bay
Tn Sn Nht. Ti cng c mt trong cuc gp g ny. ng Nguyn Cao
K xut hin trong b bay phi cng. Sau khi nng ly v c vi li thm
hi x giao vi khch, ng K i thng vo mc ch cuc gp g. u tin
ng than phin c ngoi trng Trn Vn gi qu, i hp vi M
Honolulu (u thng 2 nm 1966) m ho s s, do ng mun tr ha
ni cc. ng cng mun nh chnh mt cch c th ni cc ca ng khng
phn bit Nam Bc bng cch mun mi nhiu ngi min Nam tham gia
chnh ph ca ng. n y nhn nhng v khch ngi trc mt mnh, ng
K ni: Ti chnh thc mi tt c qu v c mt y tham gia chnh ph.

Qu v cn tr li ng l ti b nhim. Ngay lc khng ai tr li


ng vi ng K. Nhng sau , ni cc ca ng K cng ko c
bn ngi min Nam tham gia: u Trng Thanh (B trng ti chnh),
Trng Vn Thun (B trng giao thng), Nguyn Vn Trng (B
trng gio dc), Trng Thi Tn (B trng kinh t), khng k V Long
Triu c b nhim lm B trng Thanh nin trc . Tng K tha
thit mi ng Nguyn Vn Bng, ang l Vin trng Hc vin Quc gia
Hnh chnh, lm b trng ti Ph tng nhng ng Bng t chi. C th
tng K khng bit hoc bit nhng pht l, s d ng Bng khng quan
tm ti li mi ca ng l v chnh ng Bng ang nui tham vng ginh
ly chc v th tng ca tng K. Hn na cn phi hiu khuynh hng
chnh tr ca ng Bng gn vi trung tng Thiu hn l thiu tng K.
C l trn th gii cha c mt th tng no mi ngi tham gia ni cc
mt cch c o nh th!
Tr li cuc chy ua ginh nh hng trong quc hi lp hin gia hai
tng Thiu, K, pha no cng tm cch a ngi ca mnh ra ng c.
ng Triu l mt trong nhng u mi tp hp qun cho tng K. D
nhin khi lm vic ny, ng Triu cng nhm cng c cho mnh mt hu
thun ring c th mc c c li cho mnh trn sn khu chnh tr sp ti.
Theo ti hiu, ngi ti tr cho cc ng c vin dn biu c ng Triu
tp hp chnh thc l tng K ch khng ai khc. Rt c th ng K
ly tin t qu en (caisse noire) dnh cho th tng chi. Trong s
nhng ngi c ng Triu a vo danh sch ng c c ti. Nhng
trong k hoch ban u ca ng Triu, ti ch ng vai ngi lt ng
trong mt lin danh ng c m ngi ng u l ng Nguyn B Nhn,
mt ngi bn thn ca ng Triu, ang l tng cc trng Tng cc tip
liu.
Th thc bu c Quc hi lp hin, theo lin danh t l, tin hnh nh
sau: chng hn nh n v ti ra ng c l n v 3 Si Gn gm cc qun
4, 6, 7, 8, c khong 250 ngn c tri bu 5 dn biu. Nh vy trn l
thuyt 1 dn biu i din cho 50 ngn c tri. Mi lin danh ng c gm 5

ngi. Nu c lin danh no ly c tt c 250 ngn phiu th ginh trn


5 gh dn biu v mnh, cng c ngha c 5 ngi trong lin danh u
trng c. iu trong thc t khng th xy ra. Lin danh v u kh
ot hn 2 gh, bi mun ot 2 gh phi ginh t nht t 75 ngn phiu
tr ln (3 gh phi trn 125 ngn phiu). Cc lin danh k tip thng ch
ot s phiu 50 ngn tr xung v ginh ti a 1 gh. Do gn nh ch
c ngi ng u lin danh mi hi vng c c. Trong lin danh ca ng
Nguyn B Nhn, gm 5 ngi, ti ng th hai sau ng. Ti khng c
tham vng chnh tr v cng cha thc c vo quc hi lm g nn
bnh thn chp nhn vai tr ngi lt ng theo yu cu ca ng V
Long Triu, lc va l ngi ng u mt tp hp chnh tr c tn
Phong tro Phc hng Min Nam (PTPHMN). PTPHMN qui t mt s tr
thc tr min Nam, phn nhiu l nh gio hc tr c ca cc gio s L
Chnh Trung v Nguyn Vn Trng. ng Triu v ng Trung u l ngi
Cng gio v l bn thn thit vi nhau trong thi im . Ti cng c
tham gia phong tro ny lc ban u. Cc lin danh do ng Triu thc y
ra ng c ti Si Gn v mt s tnh min Ty u trng bng hiu
PTPHMN. Phong tro ny khng ra mt cng lnh chnh tr r rng, ch
yu ch cao tnh yu nc chung chung, v ku gi gp sc phc hng
cc gi tr truyn thng ca min Nam Vit Nam. Vi s h tr tch cc
pha sau ca th tng K, ng Triu v nhng ngi bn thn thit ca
ng nh H Vn Minh, H Ngc Nhun, Hong Ngc Tu, Ngc Yn,
Trn Vn Ng cn thnh lp mt phong tro hot ng x hi c tn l
Phong tro pht trin qun 8. Phong tro ny nhm h ho chnh quyn
v dn chng gp tay bin cc khu chut thnh nhng khu dn c khang
trang.
Ch cn khng y mt tun ht hn np n ng c th xy ra mt s
kin hon ton bt ng: ng Nguyn B Nhn thng bo cho ng Triu
quyt nh rt tn ca ng. L do chnh thc ng Nhn nu ra tht ht sc
l: m ng khng ng cho ng tham gia chnh tr. Tht h th no
khng th bit c. Nhng hu qu l thi gian cn li qu cn k, ng
Triu ch cn cch yu cu ti thay ng Nhn, tc n tn ti ln v tm

thm mt ngi b sung vo v tr n (ti mi mt nh bo Hoa vn c


quc tch Vit Nam b sung cho danh sch nm ngi). Vic ng Nhn
rt lui, vi ti nh mt th nh mnh: n lm thay i dng chy ca i
ti. T lnh vc bo ch, ti bc sang lnh vc chnh tr mt cch ht sc
tnh c! Kt qu lin danh ca ti v th ba vi khong 40 ngn phiu
(c mt gh) sau lin danh ca dc s La Thnh Ngh (c trn 75 ngn
phiu ginh 2 gh) v lin danh ca Vn Cng nh, mt cu ngh vin Hi
ng thnh ph (c trn 50 ngn phiu cng ch c 1 gh). Lin danh
v th t ca mt gio vin, ng Nguyn Vn Sm, ginh chic gh dn
biu cui cng ca n v Si Gn. Vo thi im ny rt t ai bit ti, v ti
cn qu tr, cha tng tham gia hot ng chnh tr, thi gian hot ng
bo ch cng ngn ngi nn t v tr th ba trn nm lin danh l kh
lm ri. Nu cuc bu c ny khng theo th thc lin danh t l th chc
chn ti khng c cht hi vng no. Mc ch ca th thc lin danh t l
nhm thnh lp mt quc hi lm Hin php vi s tham gia ca i din
nhiu ng phi v khuynh hng chnh tr khc nhau, d nhin ngoi tr
nhng ngi cng sn. Cuc tham gia vo chnh trng min Nam ca ti
bt u nh th - khng do ti ch ng v vi qu nhiu tnh c khng
th tng tng (nhng hu nh u thun li cho ti).
Th l trong vng khng y mt nm, t mt sinh vin b hc d dang,
trn qun dch, mi tp tnh vi ngh vit bo, ti tr thnh gim c B
Thanh nin ri by gi l dn biu Quc hi! Lc ti trn 26 tui.
Khi ti lm gim c Nha tc ng tm l ti B Thanh Nin, di quyn
ti c hai chnh s v (tng ng vi trng phng hin nay, c hai
u tt nghip Hc vin quc gia hnh chnh. Mt ngi tt nghip kha 3
(anh Nguyn Dng )v mt ngi tt nghip kha 6 (anh Tin c).
Ti cng hc trng ny nhng li b ngang; kha hc ca ti l kha 10,
lc ti lm gim c, kha ca ti vn cn mt nm na mi tt nghip!
Lm th no hai ngi thuc th h n anh rt xa mnh, tt nghip
trc mnh t 4 n 7 nm, li chp nhn cng tc di quyn mnh qu
tht khng n gin. Ti cn nh ngy u tin ti n b Thanh nin

nhn nhim v, anh Tin c (sau ny lm gim c Trung tm in


nh quc gia Si Gn) a ti i gii thiu vi cc nhn vin trong
Nha vi mt thi gn nh thiu knh trng i vi ti mt cp trn
va nh tui i, li hc di ng qu xa. Ti bnh tnh v pht l nh
chng thy g c. Nhng lin sau ti cho mi c hai ng chnh s v
vo phng ti v nhn mnh cho hai ng r chc v gim c ca ti c
B trng trao l nhim v chnh tr (fonction politique) ch khng phi
mt chc v thun v hnh chnh. V mt iu hnh hnh chnh ca Nha,
hai ng vn l nhng ngi chu trch nhim chnh; cc vn bn v
xut do hai ng trnh k phi c ch k tt ca mt trong hai ngi, chu
trch nhim trc v mt quy cch hnh chnh.
Mt thi gian sau c lnh tng ng vin, mi c quan ch c gi li mt
ngi tui qun dch thuc din gi l ti cn thit. ng Tin c
xin gp ti bit s phn ca ng ra sao. ng trnh by vi ti nu ng
khng c ti xp vo loi nhn vin ti cn thit th cho ng bit sm,
ng chy mt ni khc c th gi ng li khi i qun dch. Ti tr li:
ng c yn tm. Ngi c xp vo loi ti cn thit Nha ny l ng,
ch khng ai khc. Khi bc vo phng ti, ti ngh ng c ang ch i
nhn mt cu tr li nh th bi ng cha qun c thi ca ng
trong ngy u ng gii thiu ti vi nhn vin ca Nha nh th no.
Ti Nha ti iu hnh cn c mt tp ch chuyn thanh nin do nh vn
L Tt iu ph trch. Ti tng c v thch th mt s tc phm ca
L Tt iu nn khi gp anh trc tip ti B Thanh nin ti khng giu
gim tnh cm ca mnh dnh cho anh.
Cng chnh trong thi gian ti cng tc vi ng Triu ti B Thanh nin
th thao, bng Vit Nam t nh cao ng Nam : ot danh hiu
v ch Merdeka, mt gii c qui m tng ng vi Tiger Cup sau ny.
Ti c tham d bui chiu i ca B Thanh nin dnh cho on qun
chin thng m cu th ni bt l Tam Lang. Nhng cn ni ngay, vai tr
v mt nh nc ca B Thanh nin i vi bng lc hon ton

khc. Sinh mnh ca lng bng nh cao hon ton nm trong tay ca
Tng c bng trn, mt t chc 100% x hi ha.
Khi ti vo Quc hi sau , hnh trang chnh tr ca ti hu nh chng c
g, v ti cha tng tri qua mt ngy hc lut v cha tng c nhng hot
ng chnh tr ng ngha. Tuy nhin phi ni rng thi gian ha nhp vo
lng bo trong 3 nm (t 1963 n 1966) cng gip ti c mt s hiu bit
v tnh hnh t nc v hnh thnh bc u thi chnh tr ca mnh.
Lp trng ca ti trong Quc hi nhng ngy u tin l s khng nh
li quan im chnh tr m mnh tng pht biu trn bo ch. D y l
mt Quc hi lm hin php nhng ti ngh trc ht n phi l din n
ca dn v v dn v ting ni quan trng nht i vi mt dn biu trn
din n Quc hi vo thi im nht thit phi l ting ni u tranh
cho dn ch v cng bng, ting ni i chm dt chin tranh, chng li
s can thip ca M vo Vit Nam.

6. Vo Quc hi lp hin
Bui khai mc Quc hi, ti mi cha ti v Qunh Nga, v ti tham d vi
t cch khch mi ring ca c nhn ti (mi dn biu c c c mi
hai ngi khch trong bui khai mc). D th no, y cng l bc thnh
t u tin ca ti khi tham gia vo i sng chnh tr Si Gn, ti mun
cha ti v v ti c chng kin ngy ny. cng l mt cch nh n
sinh thnh ca cha m v cng lao ca ngi v chia s nhng gian
nan v kh khn ban u vi mnh. Ngi gia khung cnh rng ln ca
Nh ht thnh ph, ln th hai c s dng lm tr s Quc hi (ln u
di ch Ng nh Dim), ti vn cha ht ng ngng nhng g xy
ra vi mnh. Ti bc vo sn khu chnh tr khng do chnh ti ch ng
m do nh mnh chn la mnh. Ti khng than phin g v s ch nh
ny ca nh mnh v trong hon cnh c bit ca t nc rt cn ting
ni nhiu pha v t nhiu u trng khc nhau c mt sc mnh
tng hp lng lay chuyn tnh th th din n Quc hi cng l mt mi

trng hot ng kh thun li. Mc d nhiu lc Quc hi Si Gn khi y


khng khc mt nh ht hi kch r tin v l lng, nhng t din n ny
cng vang ln kh nhiu ting ni ca nhng phn t i lp, ca
nhng thc vn nc tm cch th hin nguyn vng ca ngi dn min
Nam khng chu tch ri vi min Bc rut tht, mun c thy T quc
ha bnh, c lp v thng nht.
Lc ti khng bao gi ng mnh s ngi lun trong ci nh ht y
Cng trng Lam Sn sut 10 nm qua, qua 3 nhim k lin tip: 19661967, 1967-1971 v 1971-1975! Bit bao tn tung din ra ni ny.
Chng thiu g c: t dn biu bun lch trung n dn biu bun
bch phin, t nhng mn u ming n nhng mn u tht s u
u st trn. Nhng cuc mua bn phiu nh ngoi ch tri v.v N ng
l sn khu thu hp ca mt ch bt nho, tham nhng, mt nh
hng, mi lc mt suy tn. V mn ch h xung sau ngy 30-4-1975.
Phong tro Phc hng min Nam do k s V Long Triu tp hp c
khong by ngi lt vo Quc hi lp hin. Trong 117 dn biu c bu
ton min Nam, ti l ngi nh tui th hai (26 tui) sau nh gio
Nguyn Hu Hip, c c ti Lt. Mc d s dn biu ca Phong tro
Phc hng Min Nam ch c by ngi nhng ti vn vn ng c s
lin kt ca mt s dn biu khc thnh lp khi dn biu Dn tc.
Theo ni qui ca Quc hi lp hin, bt c mt nhm dn biu no, t 20
ngi tr ln, t nguyn tp hp li sinh hot chung th c chnh thc
cng nhn l mt khi, c bu mt trng khi, mt hay hai ph trng
khi v mt th k khi. Quc hi dnh cho khi mt vn phng trong tr
s Quc hi, mt t ring vi ti x cho trng khi. Ti din n quc
hi, trng khi c hng quyn u tin pht biu (khng ch th t
ng k) khi i din cho khi. Trong 117 dn biu c tt c cc tn
gio nh Cng gio, Pht gio, Ha ho, Cao i, Tin lnh, cc thnh
phn nh qun nhn, cng chc, gio vin, doanh nhn, tr thc, cc ng
phi nh Vit Nam Quc dn ng, i Vit, Tn i Vit. Do cha c ai
nm trn quyn lc ti min Nam vo thi im ny, cuc i u lc

ngm ngm, lc cng khai gia hai tng lnh Nguyn Vn Thiu v
Nguyn Cao K vn cha ng ng, nn c l y l quc hi c nhiu
thnh phn c lp nht so vi cc k Quc hi sau ny (1967-1971 v
1971-1975). thnh lp khi Dn tc, ti da vo 3 thnh phn: cc dn
biu Phc hng min Nam, cc dn biu Pht gio v mt s dn biu c
lp. Ngi tip tay mt cch tch cc dng ln khi ny, khng c anh
khng th hnh thnh khi l dn biu Phan Xun Huy, n v Nng. L
mt gio vin dy ton nhng thuc thnh phn u tranh cnh t trong
gii tr thc min Trung, ng thi hot ng trong hng ng Pht gio
chng chnh quyn (thng c gi l Pht gio n Quang), Phan Xun
Huy thuyt phc cc dn biu Pht gio v mt s nhn s min Trung
gia nhp khi Dn tc. thuyt phc mnh m hn cc dn biu Pht
gio gia nhp khi Dn tc do ti lm trng khi, dn biu Phan Xun
Huy a ti i thm thng ta Thch Thin Minh, ngi c nh hng kh
ln trong Pht gio n Quang.
Nhng cho n gn hn cht np danh sch ca khi, chng ti vn thiu
mt ngi khi c cng nhn chnh thc. Ngi cui cng chng ti
tm ra b sung cho 20 ngi l ng Gip Vn Thp, ch trng dy
li xe Tn nh, c c dn biu n v 1 Si Gn nh nhng pht biu
n o v m dn. Dn ch theo kiu t sn, mt th t do v t chc,
thng sn sinh nhng phn t c bit nh ng Thp. Nhng vn cn ng
c s dn biu thnh lp khi. Thuyt phc ng khng phi d dng,
lc u ng t iu kin gia nhp khi phi c trao chc Trng khi,
vn ng mi ng mi chu h yu sch xung cn ph trng khi. Trong
khi cn c mt nhn vt i lp rt c bo ch theo di v a tin v
ng lun c nhng tuyn b chng chnh ph mnh m: Trng Gia K
Sanh, dn biu Bnh Thun. Ti nh ng K Sanh c mi lm c vn
khi.
Ti c bu trng khi v s dn biu Phong tro Phc hng min Nam
ng nht v mt khc ti cng c s ng h ca cc dn biu Pht
gio. Khng cng khai tuyn b nhng mc nhin khi Dn tc tr thnh

khi dn biu i lp u tin trong quc hi Si Gn, do lp trng chng


chnh quyn qun s v chng chin tranh. Dn biu Phan Xun Huy nhiu
ln b cc t bo thn chnh quyn t co l tay sai ca cng sn nhng
anh Huy khng h nao nng. Chng cn tm cch bi l anh bng cch
tung tin ti quc hi v trn bo ch rng anh b bnh lit dng! Nhng
Phan Xun Huy phn cng tr li ngay trong mt phin hp khong i
bng cch ln din n cng khai t vn : Nhng v no bo rng ti b
bnh lit dng th cc b v n kim tra ti th bit ngay s th
nh th no!
Gii qun nhn ang chi phi chnh trng min Nam lc c nh a
vo hin php mt chng ring cng nhn vai tr lnh o min Nam Vit
Nam ca mt Hi ng qun s ti cao. S dn biu n em ca cc tng
Thiu K ra sc vn ng cho mc tiu ny. Phn ng ca cc dn biu
c lp v i lp cng rt quyt lit. C Phan Khc Su c bu lm ch
tch Quc hi l mt trong nhng ting ni c trng lng chng li
ny ca cc dn biu gc qun nhn v thn chnh quyn. Phe qun i t
chc nhiu cuc hi tho gy p lc vi quc hi. Bn thn ti c
mi tham d mt cuc i thoi vi sinh vin cao hc lut khoa m mc
ch l vn ng cho s chp nhn mt Hi ng qun s trong bn hin
php. Bui i thoi ny c ch tr bi hai v gio s hng u ca i
hc Lut l Nguyn Cao Hch v V Quc Thc lc c khuynh hng
ng h phe qun nhn. Cn ni thm rng cc sinh vin d bui i thoi
phn nhiu cng c chn theo quan im ca lnh o trng. pha
dn biu, ngoi ti cn c dn biu bc s Phan Quang n. Rt may ng
n c lp trng ging ti i vi vn ny: bc b mt cch thng
thng s hin din ca Hi ng qun s trong hin php. Cuc i thoi
i khi cng thng nhng vn gi c khng kh n ha.
Vi t cch trng khi Dn tc, gn cui nhim k quc hi, ti cng
c Hc vin quc gia hnh chnh mi thuyt trnh v bn d tho hin
php cho lp Cao hc (ngch c s). iu ng ni l cc sinh vin cao
hc d bui thuyt trnh ca ti u l bn hc cng kha vi ti trc khi

ti i b hc na chng. Ngi ch tr l gio s Nguyn Ngc Huy cng l


nhn vt lnh o ca ng Tn i Vit, thn chnh quyn Thiu, chng
Cng v rt c th lc trong gii qun nhn cp t v cng chc. Gio s
Huy cn l mt chuyn vin v lut Hin php. Tht khng d dng cht
no cho mt tay ngang nh ti ni v lut Hin php trc ng thy dy
mn hin php v vi nhng sinh vin m ng l mnh vn cn phi ngi
hc chung vi h. Nhng sau gn mt nm tham d khng bit bao nhiu
phin hp ca quc hi, bn i bn li tng iu ca Hin php c
nghe t nhng pht biu chnh thng ca nhng chuyn vin lut nhiu
kinh nghim cho n nhng xut, yu cu rt thc t ca cc dn biu
thuc cc thnh phn khc nhau hu nh ti c tip cn vi tt c cc
ngc ngch lin quan n lut Hin php. Khng c cu hi hay thc mc
no m khng c m x trn din n Quc hi. Nh tri qua ci trng
i hc lut c bit y, ti i u kh sun s v thuyt phc trc
nhng ng hc c ca mnh ti bui thuyt trnh.
Cng trong thi gian ny, vi t cch dn biu i lp, ti c Tng hi
Sinh vin Si Gn mi tham d cuc hi tho v tnh hnh min Nam v
quc hi lp hin ti tr s ca Tng hi s 4 Duy Tn (nay l Nh Vn
ha Thanh nin). Ti nhc li cuc hi tho ny v y l cuc tip xc u
tin ca ti vi gii sinh vin v cng l ln u ti gp linh mc Nguyn
Ngc Lan. Linh mc cng l khch mi ca Tng hi. Ti cuc hi tho,
linh mc Lan t ra rt t khuynh, thnh thong tn cng lp trng ca ti
lc cn kh n ha. Ti cn nh cha Lan nhn ti nh mt chng thanh
nin lm chnh tr ti t s khng sc v quyt tm kin tr theo
ui con ng chnh tr i lp ca mnh. Ngy hm sau, khi bo ch Si
Gn, nht l bo chng Cng tng thut cuc hi tho, h li tn cng
ch yu vo ti, t co ti c lp trng lp l.
T cuc gp nhau ln ti tr s Tng hi Sinh vin Si Gn, ti v linh
mc Lan sut c chc nm sau ny (cho n ngy 30-4-1975) c rt nhiu
c hi hot ng chung vi nhau v thi gian tr li cho cha Lan ci
chng thanh nin c v lm chnh tr ti t y cng c s kin tr i

n cng con ng chn.


Thi gian hot ng khong mt nm trong Quc hi lp hin to
iu kin cho ti tch ly c mt s uy tn i vi c tri bu cho mnh
v c trong d lun x hi ni chung. Tn ca ti xut hin thng xuyn
trn cc bo qua cc pht biu thng thn v mnh dn ti quc hi, dn
dn c nhiu gii bit n v ng h. Bo ch Si Gn rt mn m vi
cc bui tho lun v u khu trn din n quc hi v loi bi tng
thut ny rt c c gi a chung. Phn nhiu cc bo u dnh thin
cm cho cc dn biu i lp v t ra coi thng cc phn t thn chnh
quyn m h gi l gia n. Chnh s thun li ny trong d lun v trn
bo ch gip ti sau ny ti c c vo Quc hi lp php (1967) m
khng cn phi da vo mt th lc hay ng phi chnh tr no.
Ti Quc hi lp hin, sau khi dn biu Trn Vn Vn b m st ng ba
Phan K Bnh v Phan nh Phng (nay l Nguyn nh Chiu) lc
nhiu ngi cho rng do bn tay ca trung t Nguyn Ngc Loan, tng
gim c cnh st ti c Quc hi bu lm ch tch y ban iu tra
v m st DB Trn Vn Vn. Ti tin hnh cuc iu tra mt cch hng
say v cng rt th ngy! u tin ti yu cu Tng nha cnh st phi
cung cp cho ti chng c ngi m st ng Trn Vn Vn l Vit cng
nh trung t Loan cng b vi bo ch. Tip ti i Tng nha t
chc cho ti bui gp ring vi th phm V Vn Em m khng c s
chng kin ca bt c ngi th ba no.
Din tin bui gp do Tng nha cnh st t chc ngay ti Tng nha c v
p ng cc yu cu ca ti vi t cch l ch tch y ban iu tra Quc
hi. iu m ti khng hay bit l i t Loan ging sn ci by pha
sau. Khi ti vo gp nhn vt c tn l V Vn En, theo Tng nha l ngi
cm sng ngn h st ng Vn v thuc sng cn tm thy trn bn tay
ca V Vn En lc b bt cch hin trng khng xa, th ng nh yu cu
ca ti: trong phng ring ch c ti v anh En. Ti bc vo v ra du cho
En khng ni g c v ti kim tra xem trong phng c t my nghe

ln khng. Ngoi mt ci bn v hai ci gh, trong phng chng c mt


vt no khc. B bc tng cng hon ton trng tri. Ti khng thy ch
no cnh st c th t my. Cuc ni chuyn gia ti v anh En c th
tm lc nh sau: En cho rng anh ch li xe my ch mt ngi l mt
thu anh, cn ngi cm sng bn ngi pha sau anh tu thot. V
phn ti, ti ni vi En nu anh khng phi l th phm th phi cng
quyt phn i, ti s gip anh lm vic . Nu khng phn i quyt lit,
h c th x kn v th tiu anh.
V nh, ti chun b mt bn tng trnh ngy mai bo co vi cc
thnh vin trong y ban iu tra v sau l trc phin hp khong i
ca quc hi. Tht bt ng: sng hm sau khi va bc vo phng hp
Quc hi, ti thy trn bn ca mi dn biu u c mt tp h s ca
Tng nha cnh st vi ni dung: Dn biu L Qu Chung xi gic V
Vn En phn cung nh th no?. Km theo nhng li l ln n ti v i
Quc hi phi c thi vi dn biu L Qu Chung l mt ti liu ghi li
nguyn vn cuc ni chuyn ca ti vi b co V Vn En. Ti liu ghi li
chnh xc cuc ni chuyn tng li, iu chng t Tng nha t chc
ghi bng ton vn cuc gp ny. Sau ny ti mi bit t thi c
nhng thit b hin i nghe ln, khng cn t my thu trc tip trong
phng.
Trc s vic qu bt ng, trn tnh mt lc lu ti mi tm ra cch g b.
Trc ht h s ca Tng nha cnh st ph bin trong phng hp Quc
hi nhng li khng c ch k cho php ca Ch tch Quc hi, nh vy
y l mt ti liu ph bin vi phm ni qui ca Quc hi. Mt khc Tng
nha cnh st vi phm nguyn tc c y ban iu tra ra: cuc
gp ch din ra gia hai ngi v ni dung khng c tit l trc khi y
ban iu tra c bn bo co ca mnh trc Quc hi. Khi phin hp
khong i va bt u, ti ln din n ngay v yu cu ng Ch tch
Phan Khc Su ra lnh thu hi tt c cc ti liu c phn pht bt hp
php trong Quc hi v khng c kin chp thun ca Ch tch. ng Phan
Khc Su p ng ngay yu cu ca ti. y cn ni thm v con ngi

ca c Su: khi c c a ln lm Quc trng thay trung tng Dng


Vn Minh, c t ra l mt con ngi khng d dng cho phe qun
nhn nho nn. Cuc i u ca Quc trng Phan Khc Su vi Th
tng Phan Huy Qut khin cho chnh ph ny phi sp (v chc v
Quc trng ca ng cng b dp b lun!). Trong sut thi gian c Su
lm Ch tch Quc hi, c d tng i gia c t cch ca mt nhn s
c tinh thn dn tc v khng chu bn mnh cho chnh quyn d lun phi
i ph vi rt nhiu p lc.
Do s c k trn, y ban iu tra do ti lm ch tch t gii tn
phn i thi hp tc khng trung thc ca Tng nha cnh st. Tht
s quyt nh gii tn ny cng nhm trnh s b tc m y ban chc
chn s gp phi.
T khi ti lm ch tch y ban iu tra v m st dn biu Trn Vn Vn,
i u ti cng b hai cnh st chm theo di. Ti a vic ny ra Quc hi
v t co trn din n. Ti cho l mt hnh ng n p tinh thn
nhm vo dn biu i lp. i ph li, trung t Nguyn Ngc Loan gi
mt cng vn cho Quc hi, gii thch rng Tng nha cnh st buc lng
lm iu ny l bo v tnh mng ca mt s dn biu c nguy c b
Vit cng m st, trong c ti (!). Tng nha cnh st cng gi ring cho
ti mt cng vn, t vn vi ti phi chp nhn mt trong hai bin
php bo v: Cnh st chm nh ang din ra hoc chnh thc nhn hai
cn v thuc phng bo v yu nhn. Cn nu ti t chi c hai bin php
bo v do Tng nha ra th phi tr li chnh thc bng vn bn v Tng
nha khng cn chu trch nhim v vn an ninh ca ti.
y l mt cch bt b ca Tng nha cnh st. Hoc ti phi chp nhn s
theo di ngy m ca h hoc c th tr thnh mc tiu ca mt hnh
ng m m no m mnh khng c quyn ku ca! Ti em vic ny
hi kin cha ti. Theo cha ti, vic Tng nha c theo di ti chng phin
h g cho lm v cc hot ng ca ti u cng khai. Ti chng phi l
Vit cng nm vng m cng khng lm vic cho CIA. Ngc li nu t

chi s bo v ca h ngha l ti s cung cp cho h l do chnh thc


phi sch trch nhim v nhng g c th xy ra vi ti. Vo thi im ny,
khng ai on trc c trung t Loan s ra tay vi ai v lc no. Ci
cht y b n ca i t Phm Ngc Tho sau c o chnh ht thng 21965- m nhiu ngi cho rng k ra tay l n em ca trung t Loan trong nhiu nm l mt m nh e da i vi nhiu gii hot ng chnh
tr ti Si Gn. i t Tho b cnh st chm ca trung t Loan phc kch
bt ti a phn thuc mt nh th cng gio min ng, ni ng ang
trn vi s tip tay ca cha x ti y. Khi b bt, sc khe ca i t Tho
tuy yu v b trng n trong lc chy trn, nhng tnh mng khng h b
e da. Theo mt ngun tin ng tin cy, chnh trn chic my bay trc
thng a i t Tho v Si Gn, cc n em ca i t Loan ra tay
bng cch bp vo tinh hon i t Tho cho n khi tt th. Lc trc
thng p xung sn Tng tham mu th i t Tho cht. S tht nh
th no l mt du hi. Sau ny trong hi k ca mnh, tng Nguyn Cao
K c nhc n ci cht ca i t Tho nhng cho rng ng cht trong t
sau my tun b giam v b nh p.
Mc d ch l mt cp tha hnh trong gung my chnh quyn ng u
ngnh cnh st nhng trung t Loan sau thng i t t coi mnh l
nhn vt th hai trong chnh quyn ca K, chng coi ai ra g. Cc phin
hp ni cc do th tng K ch tr, ng l ch c cc B trng hoc cp
ngang B trng d nhng gn nh lun lun c s hin din ca trung t
Loan vi khu sng ru l mang k k bn hng! C ln trung t Loan can
thip th bo vo mt v vic ca B kinh t ngay trong bui hp ni cc
khin lnh o B ny e da a n t chc, vic ny gy nn mt
cuc khng hong ni cc.
Sau ny c dn biu Quc hi cng b trung t Loan trc tip e da: trong
mt phin hp Quc hi lp hin (nm 1967), lc tng K cn l th
tng, trung t Loan xut hin trn bao ln tng trn ca phng hp
(khu loge ca Nh ht) bn hng vn eo khu sng k k. Trung t Loan
c mt y theo lnh ca tng K nhm gy p lc cuc b phiu ca

dn biu hp thc ha kt qu bu c lin danh tng thng Nguyn


Vn Thiu Nguyn Cao K. T di hng gh phng hp nhn ln, ti
thy trung t Loan i qua i li vi v y t tin nh th ang i bch b
trong vn phng ring ca mnh. Ti khng phi l ngi duy nht pht
hin s c mt ca ng Loan trn tng trn, nhiu dn biu cng ngc
nhn ln nhng khng ai c phn ng g. R rng y l mt xc phm i
vi nh ch quc gia d cho nh ch ny c gii cm quyn Si Gn
dng ln vi s dng n nh mt th trang tr dn ch. Ti bc
ngay ln din n v t vn vi ch tch H ngh vin Phan Khc Su:
Dn biu chng ti khng th tip tc hp di p lc ca trung t Tng
gim c cnh st, v li ni qui ca quc hi cm mang sng vo phng
hp nu khng c php ca Ch tch. Do ti yu cu ng Ch tch mi
trung t Nguyn Ngc Loan ri khi phng hp, nu khng chng ti s
ngng hp v chnh chng ti s ri khi phng hp Quc hi. Lin
Ch tch H ngh vin cng khai yu cu trung t Loan ra khi phng
hp v ng Loan khng th lm g khc hn l chp hnh lnh ca ch tch
H Ngh Vin.
Th l c hai ln ti ng u trung t Nguyn Ngc Loan t cuc
iu tra v m st dn biu Trn Vn Vn n v phn i ng ta xut
hin ti bui hp ca H ngh vin. Nhng ln th ba, cuc gp gia ng
ta v ti din ra trong mt bi cnh hon ton khc. Trung t Nguyn
Ngc Loan b Vit cng bn gy chn trong cuc tng cng kch Tt Mu
thn, nm trong bnh vin Grall (nay l bnh vin Nhi ng 2). Mt ng
vin ca ti cng thuc phe i lp a ra kin: by gi trung t Loan
gy chn, sp mt ht quyn lc, i thm ng ta lc ny cng nn lm.
Cn nhc li trung t Loan b bn gy chn ch t ngy sau v ng ta t tay
cm sng ngm bn vo u mt qun gii phng b tri tay ra sau lng
v ng cch ng ta khng hn mt mt. y l mt hnh ng tri vi
cng c Genve v t binh chin tranh, cn v mt con ngi th mt ht
tnh ngi, xy ra gia ng ph Si Gn ht sc d man. Tng K sau
ny c nhng li bin h cho chin hu ca mnh, nhng hnh nh v s
kin nay mau chng loan truyn trn khp th gii tiu hy cuc i

chnh tr ca Nguyn Ngc Loan (sau ny c thng cp i t) v c ci


chnh ngha m ngi M c gng xy p trong cuc chin ti min
Nam. Ngi ghi li v truyn i hnh nh khng khip ca v hnh
quyt gia ng ph khin cho c th gii xc ng v gp phn cho
phong tro phn chin ni ln khp ni, nht l ti M, chnh l phng vin
nh Eddie Adams ca hng tin AP (Associated Press). Chng kin cnh
tng d man ny cn c mt cameraman ngi Vit Nam tn V Su,
cng tc cho i truyn hnh M National Broadcasting Company, c mt
ng lc trung t Loan n sng vo u ngi lnh Vit cng. Vi bc nh
ny, nh bo Eddie Adams c trao gii Pulitzer. Nhng khng hiu sao
ngi ta t nhc ti cameraman V Su.
Khi ti vo thm trung t Loan ti bnh vin Grall, trong phng ca ng ta
c b ng Tuyt Mai v ca tng K - n trc. ng Loan nm
trn ging, p mt chic mm mng ngang ngc, ni nng vn to ting
nh mi khi. ng ta k cho b K nghe: Ti l ngi u tin nhn huy
chng m khng mc qun. Va ni ng ta va ch phn di thn th
ca mnh cho nhng ngi hin din hiu rng di lp mm ca ng
ta chng c g mc c, khi ng ta c tng thng Nguyn Vn Thiu vo
tn ging bnh gn huy chng. B K khng th nn ci sau iu tit l
ca Nguyn Ngc Loan. y l ln cui cng ti gp ng ta. Hai thng sau,
khi trung tng Nguyn Vn Thiu cng c ci gh tng thng ca
mnh, ng ta lin a i t Trn Vn Hai ln thay Nguyn Ngc Loan (lc
ny l i t) chc v Tng gim c Tng nha cnh st. T i t
Loan chm vo qun lng trn chnh trng Si Gn, thnh thong ch c
nhc ti khi bo ch th gii a tr li bc nh ca phng vin M Eddie
Adams. Ti M sau 1975, ng Loan gp nhiu kh khn trc khi c
chp nhn vo quc tch M do c mt s ngi M phn i t cch ca
ng Loan bng cch nu tr li chuyn ng hnh quyt ngi lnh Vit
cng trn ng ph. Nghe ni khi ng Loan cht, phng vin nhip nh
Eddie Adams c n d m tang.
Trong cuc tng tin cng Tt Mu thn 1968, phe ca ph tng thng K

chu thit hi kh nng. Ngoi trng hp Nguyn Ngc Loan b loi, nhiu
n em thn cn ca ng K b mt my bay trc thng chin u ca
qun i M bn lm lm thit mng 6 s quan v nhiu ngi b thng
ti mt trng ngi Hoa khu vc Ch Ln. Theo ng K, chnh tng
thng Thiu m mu vi ngi M nh git ng. ng K cn qu quyt
rng trn chic trc thng bn rocket xung trng hc Ch Ln c
s hin din ca i t Trn Vn Hai l tay chn thn cn ca tng Thiu.
Tr li thi im quc hi lp hin (1966-1967), cui cng ti ng
nhn hai cnh st thuc phng bo v yu nhn do Tng nha cnh st
ca Nguyn Ngc Loan gi n. Rt may mn, hai nhn vin cnh st chm
ny bit c x ng cng v ca mnh, l v hp tc. Chnh cch i
x ca v chng ti cng to c phn no tnh cm gn b gia hai
ngi i vi gia nh ti. Mi ln phng bo v yu nhn Tng nha
cnh st mun thay hai ngi mi ti u phn i vi l do: nhn ngi
l n bo v, ti khng an tm. Hai cnh st chm ny: Phan Xun
Trng (25 tui) v Nguyn Vn B (20 tui) lm cn v cho ti sut 10
nm, t Quc hi lp hin (1996) cho n ngy 30 -4-1975! Sau ny ti
c bit ngi to iu kin cho hai anh Trng v B gn vi ti lu
di chnh l trung t cnh st Lm Chnh Bnh trong Tng nha. Trung t
Bnh b con vi anh Lm Phi iu l mt ngi bn thn v l ng vin
ca ti trong Quc hi lp php.
Anh B c v ti cho tin hc thm ngh li xe li chic xe ring ca
ti, khi ti xut bn t bo Ting ni Dn tc. Cn anh Trng lm thm
cng vic lin lc, thu tin qung co cho bo. Nh th c hai u c thm
mt u lng ph gip gia nh h. Ngay nm u hai ngi lm vic vi
ti, ti chng minh cho c hai hiu r: t nay d mun hay khng, s
phn ca h cng b buc cht vi ti. Nu ti b m st th k ch mu
n t pha chnh quyn ch khng th t pha Vit cng. Do cc hot
ng chng chnh quyn, chng chin tranh v chng li s can thip ca
M vo Vit Nam ca ti rt d dng xc nh pha hm hi ti l ai nu c
chuyn xy ra. V khi tay chn ca chnh quyn Si Gn ra tay nhm

vo ti th h s khng cha hai ngi cn v nh lc hng d lun.


Nh vy hai anh B v Trng phi trit cnh gic nguy c c th n
t chnh c quan ca mnh. Ngi trn t do Quc hi cp cho ti, hai anh
lun cn trng theo di nhng chic xe my vt ln hai bn hng t.
Bui sng h kim tra xe rt k phng gi mn. Hng tun mt trong hai
ngi vn phi vo c quan ca h bo co hot ng v chuyn i
ng ca ti. H cho ti bit iu . Trong 10 nm sng vi ti, h cng
chia s mi s cng thng, kh khn. Khi ti m cuc hp bo chng chnh
ph hoc xung ng biu tnh, ti bo h li nh trnh cho h
khi lng tng trc nhng tnh hung kh x: khng bit phi can thip
th no trc s n p ca cc ng nghip cnh st nhm vo ngi m
mnh c trch nhim bo v. Sut thi gian 10 nm ti chng c g phin
h v h. Gia hai ngi, lc u, ti c cht nghi ng Trng v cp bc
ca Trng l trung s cnh st, tng c o to tri hun luyn c
bit ca qun i M Thi Lan. Nhng sau ngy t nc thng nht,
tht v cng bt ng ti mi bit Trng li l mt Vit cng nm vng.
C gia nh anh Bn Tre u tham gia cch mng, bn thn anh t tui
thiu nin cm sng chin u. B bt trong lc hot ng ti Si Gn,
vo trong khm bt lin lc tr li vi t chc, ra t anh c t chc a
vo Tng nha lm cnh st, nhng sau mt lin lc vi ngi gii thiu,
do tnh cnh ca Trng sau ngy 30-4-1975 khng th trnh ln n
mt thi gian. C nh bo Hunh B Thnh, nguyn Tng bin tp bo
Cng an TP. HCM tng vit giy xc nhn cho Trng v trc 1975,
anh Hunh B Thnh thng lui ti nh ti v hay gp Trng. Ti khng
bit h c ni g, bn g vi nhau vo lc y hay khng.
Sau 1975, anh Trng b kt trong tri hc tp ci to mt thi gian
ngn v khi tr v anh c thm hai v chng ti. Lc anh mi nhc li
mt s vic xy ra trc 1975. S l trong thi gian anh Nguyn Hu Thi,
sinh vin kin trc, b cnh st Si Gn sn lng, anh trn tng 3
trong nh ti c nm (t 1974-1975). Ban u, anh Thi xin t tc
cha n Quang nhng Thng ta Thch Tr Quang c mi ti n v cho
bit s theo di rt cht ch ca cnh st nn khng th anh Thi

cha. Thng ta Tr Quang gi ti a anh Thi trn trong Dinh Hoa


Lan ca i tng Dng Vn Minh. Nhng y c s ngi lnh
nn kh ng: ng Nguyn Vn Cc, mt nh hot ng cng on, cu
dn biu Dng Vn Ba, nh bo Nguyn nh Nam. Khng cn cch no
khc, ti nhn che giu anh Thi ti nh mnh.
Hai cnh st chm c tng nha gi bo v ti, anh Trng v anh B,
d nhin cng ngi thy c ngi l trn tng 3. Anh Trng k li: mt
hm anh B bo co vi anh Trng (l t trng) rng anh va lc thy
trong phng, ni anh Thi trn, c th chc Tt ca H Ch Tch. Anh B
pht hin vic ny khi anh Thi vo bung tm. Anh B c nh bo co
vi phng bo v yu nhn c quan ca mnh. Anh Trng rt lng
tng, nhng nhanh chng ngh ra cch i ph. Anh khuyn anh B
khng nn hp tp, anh Thi l mt sinh vin, nhng hot ng nh th
ny chng c g tht gh gm. Nu mnh bo co d nhin ng Chung s
c Tng nha tra hi v ng s bit s vic ny. Phn ng ca ng chc
chn l tr mnh v Tng nha. Mnh s mt mt u lng khng v khng
chc tm c mt ch yn n nh y. Theo anh Trng th mnh nn
theo di tip xem sao ri hy quyt nh cng khng mun. Th l anh
trung s cnh st vin Phan Xun Trng m thm cu anh Thi
khi b ri vo tay cnh st Si Gn m anh Thi khng h hay bit.
...Trong thi gian lm dn biu Quc hi lp hin, sau khi kt thc nhim
v ch tch y ban iu tra v m st dn biu Trn Vn Vn, ti c bu
tip lm ch tch y ban cu xt cc v n chnh tr. y ban ny tht s
khng gi li tng h s cc v n chnh tr xy ra di ch Dim n
p Pht gio, hoc sau 1 -11- 1963 n phin nhng ngi Cng gio v
nhng ngi thn ch Dim b t ti v tch thu ti sn. Ch trng ca
Quc hi lp hin l ra mt o pht i x cho c hai pha, k c vic
hon tr ti sn. Quc hi lp hin ng ra ch c mt y ban: y ban d
tho Hin php do mt lut s ng u. Cn mt y ban kia (y ban iu
tra v m st v y ban cu xt cc v n chnh tr) c thnh lp nhm
p ng nhng yu cu c bit.

son tho bn d tho lut Cu xt cc v n chnh tr, ti mi


chuyn vin lut Vng Vn Bc lut s v l gio s Hc vin quc gia
hnh chnh. Trong lc son tho d lut ny, ti c tip mt ngi khch
c bit ti nh: ng Nguyn Vn Bu, ch on tu bun ln nht Si
Gn v l nh kinh ti ni ting ca gia nh Ng nh Dim. ng ngh,
thng qua mt ngi thn ca ti, trao cho ti mt s tin ln ti can
thip tr li ti sn cho ng. Lc ny ti khng cn ci phng thu cht
hp hi tanh mi bn quanh nm bn kinh Nhiu Lc v dn v mt
cn ph tuy kh hn trn ng Nguyn Tri Phng, b ngang 3 mt, b
di 12 mt nhng vo ma nng khng kh trong nh khng thua l nng
bnh m. ng Bu n nh ti vo mt bui tra nh th. Ti tr li ng
ngn gn: ng yn tm v nh. Quc hi s ra mt o lut rt c th
bao gm c trng hp ca ng. Chuyn ca ng c hay khng c l
do o lut ch khng th do s can thip ring ca ti. V ti
phng trong nghe rt r ngh ca ng vi s tin rt ln v cng nghe
s t chi ca ti. Khi ng Bu v, Qunh Nga vui v tn ng thi
ca chng mnh.
Cng trong thi gian lm ch tch y ban cu xt cc v n chnh tr, ti
vn phng ca mnh Quc hi ti tip mt ngi khch khc cng kh
c bit. Khi c th k a cho ti phiu xin tip, thy tn, ti nh ngay
con ngi ny. ng l cu trung t tnh trng Ba Xuyn (Sc Trng)
thi ba ti lm ph tnh trng hnh chnh ti y. ng cu trung t ny l
con cng ca ng Dim, l mt th hung thn i vi ngi dn a
phng nhng nm 1962-1963. Cha ti tng l nn nhn ca ng ta. C l
do khng th t do thao tng vn tin bc v ngn sch tnh nm di
s kim sot trc tip ca ph tnh trng hnh chnh, tc cha ti, nn
ng tm mi cch hm hi v loi tr cha ti. ng gi nhiu bo co
mt v B ni v Si Gn t co cha ti c quan h vi Vit cng. D
nhin y l chuyn hon ton ba t. Cha ti tnh c bit c vic ny
nh bn b B ni v tit l vi ng. m ci ca ti t chc ti Ba
Xuyn nm 1962 c v chng trung t tnh trng ny d. Cho nn khi

ng ta va bc vo phng, ti nhn ra ngay. ng ta gi hn i, khng


cn ci v t mn v hch dch ca nm nm v trc. Chuyn b du tht
ng s. Con ngi toan tnh hm hi cha ti ang ngi trc mt ti. ng
khng dm nhn thng ti v rt r ngi xung gh. ng trnh by mt
mch trng hp ng b bt, giam cm v tch thu ti sn sau khi ch
Dim sp . Nguyn vng ca ng l c cu xt xa n v hon tr ti
sn. Ti khng mun ko di khng kh cng thng cho ng, lin m li:
C phi ng l trung t HMT? Ti l con trai ca L Qu Pht. Chc trung
t cn nh, trung t c d m ci ca ti. Ti thng cm trng hp
ca trung t nhng ti khng c thm quyn can thip cho tng trng
hp. S c mt o lut ra i gii quyt chung cc trng hp nh ca
trung t. C l ng ta khng ng ngi con ca nn nhn m ng tng ra
tay hm hi li tip ng ng hong nh th. Ti c k li cho cha ti nghe
cuc gp g ny, cha ti ni Con x s nh vy l ng.
Quc hi lp hin ko di mt nm cung cp cho ti mt mi trng
hc tp u tranh chnh tr ti ngh trng v t din n ny, ti cng c
c hi by t cng khai qua mng li bo ch Si Gn cc quan im ca
mnh i vi chnh quyn, i vi cc vn dn ch, chin tranh, ha
bnh v.v Vo thi im ny, bo ch Si Gn cha b chnh quyn kim
sot hon ton v gia tng K v tng Thiu vn cha ng ng ai l
ngi nm trn quyn hnh. C hai u cn trong t th ch i trc
cuc chy ua ginh chc tng thng s din ra. Thc t cuc chy ua y
bt u sm hn ngy bu c chnh thc. N din ra ngay sau khi hin
php c Quc hi biu quyt v trng ti ti cao cho vng s tuyn ny
khng ai khc hn l ngi M. Ni cch no , cuc bu tng thng
min Nam din ra hai vng. Vng u hu trng trong bng ti mi
mang tnh quyt nh. ng c vin c ngi M chn ng nhin sau
s c c tng thng.
Khi Quc hi lp hin hot ng c t thng, ti phi c mt quyt
nh lin quan n mi quan h gia ti v Phong tro Phc hng min
Nam (PTPHMN), K s V Long Triu, ng u PTPHMN, thy rng ng

khng th lo li khi Dn tc nh mun ca mnh nn c nh thay ti


v t vo v tr trng khi Dn Tc mt dn biu khc ca PTPHMN
trung thnh vi ng. Ti bc b kin ny v hai l do: 1. Khi Dn tc
c lp khng gm duy nht cc dn biu PTPHMN, s ng ngoi tp
hp ny ch yu do c nhn ti vn ng. 2. Mt khc, do qui t nhiu
thnh phn dn biu khc nhau, khi Dn tc khng chp nhn s chi phi
ca ring mt t chc chnh tr no.
S bt ng gia ti v ng Triu chnh thc n ra sau s kin ny. Hn
na s thiu thuyt phc v mt l tng ca PTPHMN khin ti quyt
nh tch ra khi phong tro ny cng l t chc chnh tr duy nht
m ti c dnh lu trong sut c thi k hot ng trc nm 1975. N
khng li cho ti mt du n no v tht s n khng vch c ng
hng no p ng hon cnh t nc, m theo ti y cng ch l mt
nhm p lc nhm gy thanh th chnh tr cho c nhn m thi. Nhng
con ngi y thin ch c mt trong Chng trnh Pht trin qun 8 (mt
chng trnh ch lc ca PTPHMN) ginh c s ng h ca dn chng
a phng ch yu do cc hot ng x hi ca chnh bn thn h nh
bc s H Vn Minh, anh H Ngc Nhun Tuy nhin ti khng th ph
nhn ng V Long Triu l ngi c mt nh hng kh ln trong s
khi u bc ng chnh tr ca ti.
Tht s khng d dng cho mt thanh nin nh ti t m mm tm con
ng i gia mt chnh trng Si Gn cc k hn lon. Cc ng phi
mc nh nm, c n hng trm bng hiu, c nhiu ng ch vi ngi.
Tnh hnh ny khin cho ng phi Si Gn trong nhng nm 60 v 70
tr thnh mt tr h, b bo ch v d lun thng xuyn giu ct. Ti t
vch con ng i cho mnh vi mt th nh sng duy nht xut pht t
con tim: l lng yu nc rt n s vi mong mun T quc ca mnh
c c lp, ha bnh v thng nht. Trc mt, s can thip ca ngi
M phi chm dt, ngi Vit Nam yu thng nhau v nc Vit Nam
phi l ca ngi Vit Nam. Thi chnh tr ca ti trong sut nhng nm
thng t nc chin tranh c chn la v khng ngng iu chnh theo

tiu ch rt chung chung nh th, bn th cng c cn c nh th


nhn din. Ti khng c mt ngn uc l tng no tht c th soi ri.
Khi ti mi bc vo lnh vc chnh tr v tr thnh dn biu Quc hi lp
hin, d sm chn ch ng i lp vi chnh quyn Si Gn nhng lc
ti vn t coi mnh thuc v hng ng quc gia. Nhng t Quc hi lp
php k 1 (H ngh vin 1967-1971), ch ng chnh tr ca ti chuyn
dch vo gia, c cng khai ha vi bi x lun k tn ca mnh trn bo
Ting Ni Dn Tc ni v thnh phn nhng ngi Vit c n, ngi
Vit ng gia, khng ng v pha ch Si Gn nhng cng khng
ng v pha ngi cng sn. Ti khng t coi mnh thuc thnh phn
quc gia na v nhng nm thng hot ng trong lng ch Si Gn,
ti nhn ra l mt ch khng i din cho nhn dn min Nam,
phn dn ch v hon ton khng c kh nng bo v ch quyn t
nc. ng ni hn na, l mt ch hiu chin, khng h tm kim
mt gii php ha bnh cho t nc. Ti cng khng ng v pha cng
sn bi l do n gin: gn nh ti khng bit g v ngi cng sn.
Nhng t nm 1971 tr v sau, s chn la chnh tr ca ti li tip tc
chuyn dch: tham gia nhm chnh tr do i tng Dng Vn Minh ng
u. Cng vi nhm, chng ti chn lp trng: Nu c chnh ph 3
thnh phn theo Hip nh Paris th nhm ng Minh s hot ng trong
cng v thnh phn th 3, nhng s lin kt vi Mt trn Dn tc Gii
phng Min Nam (MTDTGPMN) ch dt khot khng lin kt vi chnh
quyn Vit Nam Cng Ha (VNCH).
l s chuyn dch v thi chnh tr do nhng thc t din tin ca
t nc, l kt qu ca s i chiu lp trng chnh tr, nht l lp
trng chin tranh v ha bnh gia cc bn. y hon ton khng phi l
s thay i lp trng v thy rng ai l ngi sp sa chin thng. Trc
ngy 30-4-1975 mt vi thng, vn c nhiu ngi khng on c ngy
kt thc chin tranh Vit Nam v on c n s kt thc nh th no.
Hung h trc hai, ba nm! Chuyn dch lp trng sang hng t,
nhiu anh em trong nhm Dng Vn Minh t nm 1971 thc rt r rng
mnh phi sn sng chp nhn cc n n p v trit tiu t pha chnh

quyn Nguyn Vn Thiu. Ti cn nh vo khong nm 1974, tnh hnh


gn nh b tc i vi gii thanh nin tr thc tin b, k c cc phn t
i lp, ti c gp anh Dng Vn Ba lc ang t nn chnh tr trong
Dinh Hoa Lan ca tng Dng Vn Minh, bn chuyn tm cch lin lc vi
MTDTGPMN v chn hn con ng hot ng b mt. Ti tha bit nu
ch Thiu ng vng n nm 1975 v t chc bu c H ngh vin ln
ba th ti s khng c t sng ci t Si Gn ny. Nht nh ti s b
ch Thiu xa s!
Nhng c ti ln anh Ba chng ai bit cch no lin lc vi MTDTGPMN.

7. Chung quanh cuc bu c tng thng Si Gn 1967


kp thi hn do Washington t ra, hai tng Thiu, K buc Quc hi
lp hin phi hp c ngy ln m giai on cui cng. Bn hin php
va c Quc hi thng qua ngy 18-3-1967 th lin ch hai ngy sau
(20-3-1967), hai tng Thiu v K vi vng mang n sang o Guam
tng thng M Johnson duyt. Chnh ngoi trng Henry Kissinger sau
ny ni r trong hi k ca ng rng hin php ca ch Si Gn
c tho ra vi s c vn v gip ca ngi M (nguyn vn:
drafted with American advice and assistance). Ti o Guam c mt y
cc nh lnh o Washington, t tng thng Johnson n b trng
ngoi giao Dean Rusk v b trng quc phng McNamara. Cho n lc
ny, tng K c o tng mh ang nm tnh hnh chnh tr Si Gn, lo
li lun ci y ban lnh o quc gia m ngi ng u l tng Thiu.
C bn hin php, ng cng t xem l tc phm ca ng. Do ti Guam,
ng t coi mnh l ngi i thoi chnh vi tng thng Johnson. Trong
cun t truyn ca ng K a con cu t (Buddhas child- Nh xut bn
ST. Martins Press New York), k li rng ti Guam, ng xut vi
tng thng Johnson mt k hoch nhanh chng kt thc chin tranh Vit
Nam bng cch ngay sau cuc bu c tng thng min Nam, ng s t
chc th tng v ch thn ng s ch huy mt cuc tn cng vo min

Bc vi lc lng qun i Si Gn. Theo ng K, cuc tn cng ny buc


Bc Vit phi ra lnh rt qun khi min Nam v chp nhn ha bnh.
Trc xut ny, T. T Johnson lnh lng quay qua ni vi MacNamara:
Ny Mac, hy ni cho tng K bit chng ta khng tnh n chuyn .
Tng K lun tm cch thc y gii php qun s v vn ng M dng
ti a sc mnh qun s ginh chin thng. Bn thn ng cha chc tin
rng mt cuc tn cng nh th s khin min Bc khut phc, nhng c
mt iu ng bit kh chc chn l vi cuc chin y ln cao, tt yu vai
tr v v tr ca ng trong chin tranh s c cng c. Nhng vi ngi
M lc ny, ca h l to ra mt nn dn ch gi to ti min Nam
trc . Vi mt quc hi dn c v mt tng thng c dng ln, s
can thip ca M vo Vit Nam s c c mt ci v hp php.
Ngay sau khi hin php va ban hnh (ngy 18-3-1967), cuc chy ua
ginh nh hng ca hai ng Thiu v K din ra ro rit. Ngy 11-5-1967,
ng K tuyn b s ra ng c, ngay sau ng Thiu cng thng bo:
hon ton c kh nng ng s ra tranh c vi ng K. Tng K lin da
vo cc tng lnh thuc phe mnh p lc lng Thiu thay i quyt
nh vi lp lun: chnh ng l ngi lnh o min Nam kh tt trong thi
gian lm th tng. Ngi c tng K phi i gp tng Thiu
truyn t kin ny l thiu tng Nguyn c Thng, ang gi chc b
trng B Chiu hi trong ni cc ca K. Tng Thng khuyn Thiu
khng nn ra ng c v nn lui v ng u qun i. Thiu bc b
ngh ny v cho rng K v phe ng ta m mu a ng vo by loi
b ng. Thy khng lay chuyn c i th ca mnh, K triu tp cc
tng lnh ang nm nhng v tr quan trng nht (theo K y l b phn
u no, mt politburo ca qun i) hp thc ha s chn la ng vi
t cch ng c vin chnh thc v duy nht ca qun i. Theo K k li,
ng c cuc hp ny b phiu nht tr chn ng, nhng cuc hp li
khng tm ra gii php buc Thiu t nguyn rt lui khi cuc tranh c.
Tng K cho rng Thiu khng th thng c m khng c s ng h ca
qun i, do c Thiu ng c vi t cch mt ng c vin t do v

ng ta s d dng b nh bi. ng K cn toan tnh c vic a tng


Cao Vn Vin thay tng Thiu cng v Ch tch y ban lnh o quc
gia. Nhng cc toan tnh ca K khng h lay chuyn tng Thiu v Thiu
hiu rt r rng ngi quyt nh ai l ng c vin ca qun i chnh l
ngi M ch khng phi cc tng lnh Si Gn. Thiu c thng tin kh
chc chn l i s M Ellsworth Bunker ngi c bo ch Si Gn t
tn ng gi t lnh (c l do gng mt lnh lng) va thay i s Henry
Cabot Lodge v phn ng cc quan chc M cao cp ti Si Gn u
nghing s chn la v mnh. K c tng William Westmoreland, ngi
ng u qun i M ti min Nam. Trong hi k ca Westmoreland v
chin tranh Vit Nam, xut bn nm 1976, nhc li cuc tranh chp gia
Thiu v K ginh quyn ng c tng thng, tng Westmoreland vit
rng:
Trong cc ng c vin d kin, ti thy Nguyn Vn Thiu l nim hi vng
tht s cho t nc (min Nam Vit Nam). Vi Nguyn Cao K,
Westmoreland m t bng nhng t nh flamboyant (khoa trng,
cng iu), impetuous (hay bc).
Chnh v th, d cho sau tng K c lo li y ban lnh o quc gia
hp chnh thc b phiu chn ng lm ng c vin ca qun i nhng gi
cht K vn phi rt tn v nhng cho ng Thiu. Tng K khi nhc li
s kin ny vn coi y l mt c ch fair play (chi p) ca mnh nhng
nhiu nm sau vn tic rng hnh ng qun t Tu- nhng cho Thiu
ra ng c tng thng l mt sai lm trong cuc i chnh tr ca ng.
ng ni rng chnh s nhn nhng y dn ti s tht bi ca phe
chng Cng min Nam. Nhng nhng ngi hiu r tnh hnh tranh
ginh quyn lc gia Thiu v K lc th K khng th lm g khc hn
trc p lc ca ta i s M. i s Bunker lc y l mt quan ton
quyn ng ngha. ng mun chn ai l ngi y c. ng K qu hiu
rng i ngc li mun ca ngi M l t st chnh tr. Sau khi K rt lui
th y ban lnh o quc gia ngh K ng ph trong lin danh ng c
gi s on kt trong qun i. Cng cn ghi nhn y, vi cuc

u gia Thiu v K tranh ginh ng c, ngi dn Si Gn phn ng


khng ng v pha no c, bi trong thc t h u bc b c hai.
Ngoi lin danh ThiuK, c 10 lin danh khc ca cc nhn s v ng
phi ghi danh ng c. Trung tng Dng Vn Minh ang sng lu vong
Bangkok, ngy 28-6-1967, cng ln ting i v nc tranh c.
Nhng y ban quc gia chng li nh tr v ca tng Dng Vn Minh.
Trong cc lin danh dn s, c lin danh ca ng Trn Vn Hng c
ng o tr thc min Nam ng h. Ti l mt trong nhng ngi tch cc
vn ng cho ng Hng. Ch da chnh ca ng Hng vn l Hi Lin
trng.
Nhn dp tham gia phi on dn biu d cuc hp ca Hi lin hip ngh
s chu (APU) ti Bangkok, ti c ng Hng y nhim tip xc vi
ng Dng Vn Minh v yu cu ng a ra li tuyn b ng h ng
Hng. y l ln u tin ti tip xc vi trung tng Dng Vn Minh.
Tng Minh tip ti ti cu lc b th thao ci nga Bangkok trong mt
bui n tra. ng cho ti bit tuyn b ca ng ra ng c tng thng ch
nhm mc ch tm cch tr v Si Gn mt cch hp php th thi, ch
khng c nh tht s tranh chc tng thng. Sau khi nghe ti trnh by
li yu cu ca ng Hng, ng Minh ha s c li tuyn b ng h ng
c vin Trn Vn Hng. Cuc tip xc ngn ngi y li trong ti mt
n tng tt p v nhn vt m bo ch M thng gi l Big Minh, tc
Minh ln, phn bit vi mt tng Minh khc, Trn Vn Minh, c
gi l Minh nh. D nhin, khi tip xc ln vi trung tng Dng Vn
Minh, ti khng lm sao on ra rng mt phn cuc i sau ny ca ti
li gn b vi ng.
Trong cuc vn ng cho ng Trn Vn Hng, ti cn lnh mt y nhim
khc ca ng: n thnh ph Nng mi bc s Trn nh Nam, mt
nhn s c uy tn min Trung, tham gia lin danh ca ng Hng vi t
cch ng c vin ph tng thng. Bc s Trn nh Nam tng lm b

trng thi chnh ph Trn Trng Kim. Sau o chnh Dim 1963, bc s
Nam c mi vo Thng hi ng quc gia, mt nh ch chnh tr c
cc tng lnh Si Gn lp ra. Hi ng ny l mt thay th tm thi cho
quc hi Si Gn b gii tn. Chnh ng Trn Vn Hng cng c mi
tham gia Hi ng ny. Bc s Nam, lc gn 60 tui, tip ti thng
thn by t quan im ca ng v chnh quyn Si Gn nh sau: ngy no
cn ngi M ti min Nam th chnh quyn Si Gn khng th c quyn t
quyt v khng th thot khi thn phn b cm t. Bc s Trn nh Nam
bo ti chuyn li ti ng Hng rng ng khng th cng ng Hng ra
ng c tng thng ph tng thng, v c li khuyn ng Hng nn rt
lui nh ca mnh v khng th ra gnh vc vic nc vo lc ny. Ti rt
cm phc thi ca ng Trn nh Nam, nhng lc ti li ngh thi
qu khch hoc bo th. Nhiu nm sau ngh li ti mi nhn ra rng,
trong cuc tip xc y, bc s Trn nh Nam cung cp cho chnh bn
thn ti mt bi hc chnh tr qu gi.
Cui cng ng Hng mi ng Mai Th Truyn, hi trng Hi Pht hc
Nam Vit, tr s chnh nm ti cha X Li, cng ng chung lin danh vi
ng. Ti c ng Hng chn lm ngi ph trch bo ch Vit Nam cho
lin danh. Ngi ph trch bo ch ting Anh l gio s Tn Tht Thin.
Ngi vit cc bi din vn tranh c cho ng Hng l gio s L Chnh
Trung. Cc lin danh dn s ng ch khc gm c: lin danh ca c
Phan Khc Su, ca lut s Trng nh Dzu. Nhng mnh nht vn l
lin danh Trn Vn Hng- Mai Th Truyn. Nu phe cm quyn, tc qun
i, khng gian ln phiu th chc chn lin danh Trn Vn Hng v u.
By gi ng Hng l gng mt i lp sng nht. Mi ngi u khng
tin cuc bu c s din ra trung thc. Nhng ngi ng h ng Hng
cng khng c o tng rng ng Hng s c c. Nhng cuc bu c l
mt dp nhng ngi i lp vi chnh quyn c c hi by t quan
im ca mnh, p lc mnh m hn chng c ti qun phit v chng
chin tranh.
ng nh s tin on ca cc gii, lin danh Trn Vn HngMai Th

Truyn v u ti khu vc bu c Si Gn Gia nh, lin danh Nguyn


Vn Thiu v nh. Do c s hin din ca kh ng quan st vin quc t
ti Si Gn v Gia nh, phe qun i th ni cuc b phiu ti khu
vc ny, mc d h cng dng rt nhiu n v qun i i b phiu nhiu
lt hn ch s tht bi ca h. Cn cc tnh th h tha h gian ln.
Cc thng phiu u b nh tro khi c chuyn v cc ni kim phiu.
Lin danh Thiu K v u trn ton min Nam vi 35% phiu, mt t l
thp, ch c Washington cng nhn sm nht. D lun quc t, k c
phe ng minh ca M, cng t ra d dt. min Nam, tuyt i a s
dn chng khng ai coi l mt kt qu trung thc. cc tnh, lin danh
Trng nh Dzu, vi ch trng ha bnh v thng thuyt vi
MTDTGPMN chm dt chin tranh, thu c mt s phiu kh cao
(ch ng sau lin danh Thiu K).
Theo hin php, kt qu bu c phi c Quc hi hp thc ha. y l
mt u lo khng nh cho Nguyn Vn Thiu v phe ng. Mc d ng K
li mt bc, chu ng ph cho ng, nhng ng Thiu tha bit K khng
mn mi g vi a v ph tng thng. Thm ch ng cng on ra rng K
vn nui ph v cuc hp thc ha bu c c c hi xa bi lm
li. Mt mt ng K tit l rng ng khng tn ng xut ca mt
nhm dn biu n tm ng vn ng b phiu chng li s c c ca
lin danh Thiu ti quc hi. Nhng thc t m ti chng kin vi t cch
dn biu th r rng ng K ngm ngm khuyn khch cc cuc xung
ng phn ng ca cc gii chng li s hp thc ha kt qu bu c.
Cc dn biu thuc phe ng c bt n xanh lin kt cng phe i lp
to p lc chng Thiu v gy tnh hnh xo trn.
Thi im ny, ng Thiu cn n c, hu thun sau lng ng cn mng,
cha lc v tay chn trit cc n ngm ph bnh ca ng K. Chnh
lc ny, mt ty vin qun s ca Nguyn Vn Thiu l trung t Nguyn
Vn u, bn qun vt ca cha ti (khc vi trung t cng tn u nhng
l ty vin qun s ca tng Dng Vn Minh) tm gp ti chuyn li
chnh thc ca trung tng Thiu mun c mt cuc tip xc ring vi ti.

Mc ch ca tng Thiu l vn ng ti v khi dn biu Dn tc b


phiu hp thc ha s c c ca ng ta. Trung t u cn nh cha ti
ni thm vi ti nhm thuyt phc ti. N ngi bn ca cha mnh, ng
thi ngh rng gp ng Thiu cha c ngha l chp nhn cc ngh ca
ng, ti ng gp tng Thiu nhng a ra iu kin cuc gp g ch
c hai ngi, khng c ngi th ba. ng Thiu chp nhn iu kin. Cuc
tip xc tay i din ra ti nh ring ca tng Thiu, lc ny cn nm
trong khu tng lnh b Tng tham mu (trn ng vo phi trng
Tn Sn Nht). Nh ng cnh trung tng Trn Thin Khim. S quan
lin lc ca ng a ti vo phng khch. Cnh ca m ra v tng Thiu
t phng bn cnh xut hin. ng ta c n ci d gy cm tnh. ng
bc ti bt tay ti: Knh cho ng dn biu. Ti p li: Knh cho
trung tng (Lc ny ng vn cha c gi l tng thng). C l
c sp xp trc, ci sa lng ti ang ngi ch c hai gh vi ci bn
nh gia khin cho hai ngi i thoi nhau khng cch nhau xa. ng
Thiu i thng vo vn : Trc ht ti xin trnh by vi ng dn biu
tnh hnh hin ny. Chnh ph VNCH rt cn s n nh chnh tr v nht l
mt nn tng dn ch vng chc c chnh ph v quc hi M tip
tc ng h v vin tr mnh m. Do rt cn cuc biu quyt hp thc
ha cuc bu c tng thng sp din ra ti Quc hi c thng qua vi
mt s phiu cao nht. iu th hin s on kt ca qun dn ta. V
vy ti mong ng dn biu cng khi Dn tc ca ng s b phiu hp
thc ha kt qu bu c.
Ti khng cn suy ngh, v cu tr li c sn trong u:
- Tha trung tng, ti l i din bo ch ca lin danh Trn Vn Hng.
Sau khi c kt qu bu c, lin danh Trn Vn Hng hp bo v t
co cuc bu c din ra khng trung thc. Vy ti khng th no i ngc
li lp trng ny v b phiu hp thc ha kt qu cuc bu c.
Suy ngh mt lc, tng Thiu a ra mt gi : Quc hi s c lo li
cuc b phiu din ra theo th thc kn. ng ni vi ti:

- Cng khai th ng dn biu vn gi lp trng mnh nhng khi b phiu


kn, ng dn biu c th b phiu hp thc ha.
Ti tr li ngay:
- Tha trung tng, ti khng th c hai lp trng khc nhau khi cng
khai v khi b phiu kn. Cc thnh vin trong khi chng ti chc chn s
phn i. Nhng ti ha nu trung tng lnh o c mt chnh ph
hp lng dn th ti s hot ng vi tinh thn xy dng trong t cch i
lp hp php opposition lgale.
Cuc ni chuyn kt thc d nhin khng em li s hi lng cho ng
Thiu. Tuy nhin ng tin ti ra ca mt cch lch s.
Cui cng Quc hi lp hin hp thc ha s c c ca lin danh
ThiuK vi s phiu rt thp: 58 thun v 43 chng. Khi dn biu Dn
tc vn gi vng lp trng bc b cuc bu c. ng K ngm ngm
khuyn khch nhng l phiu chng nhng v mt cng khai, ng K ni
vi ng Thiu rng ng c trung t Nguyn Ngc Loan, Tng gim c
cnh st, c mt trong cuc biu quyt thc y cc dn biu b phiu
hp thc ha (nh k on trc, ti phn i s hin din ca
trung t Loan trong phng hp Quc hi).
V cuc bu tng thng min Nam 1967, theo mt s ti liu mt c
tit l sau ny ca tnh bo M, c mt cuc i m gia tng Thiu
v ng Trn Vn Hng. ng tic thay cho mt s ng tr thc v nhn
s min Nam lc coi ng Hng nh mt lnh t i lp sng gi,
mt ng gi gn c th l ch da i u phe tng lnh. Sau ny
nhng ngi tng ng h ng phi tht vng nng n. T v tr
ngi i u lin danh Nguyn Vn Thiu, ng Hng chp nhn tr
thnh th tng ca ng Thiu. cuc bu c tng thng nhim k 2,
nm 1971, ng Hng li i mt bc lin kt xa hn: ng c ph tng

thng trong lin danh Nguyn Vn Thiu. Cho nn nhng tit l t cc ti


liu CIA, c pht hin sau nm 1975, ni v s i m gia ng Thiu
v ng Hng t nm 1967 trong cuc bu c tng thng nhim k 1 l c
c s. Nhng khng phi l s tht vng duy nht i vi gii tr thc
min Nam ni ring v gii i lp Si Gn ni chung. Cng lc vi cuc i
m gia ThiuHng cn c mt cuc i m khc gia Nguyn Cao
K v Nguyn Vn Lc.
ng Nguyn Vn Lc l mt lut s, thi tr ng c tham gia khng chin
chng Php. ng l Tng th k hi Lin Trng, mt t chc i hu gm
cu hc sinh cc trng trung hc ln min Nam nh Chasseloup
Laubat, Petrus K, Collge M Tho, Collge Cn Th. Cc cu hc sinh ny
u ang gi nhng v tr then cht trong gung my chnh quyn Si Gn
hoc l nhng tr thc, nhn s hot ng t do c uy tn x hi. Hi Lin
Trng cng l ch da chnh cho ng c vin tng thng Trn Vn
Hng. Trong khi ng Thiu mc ni ng Hng th ng K li ko ng
Lc! Vo thi im y cc phe qun nhn u cn lin kt vi nhng nhn
vt gn gi vi gii tr thc v qun chng min Nam v lut s Lc tr
thnh th tng u tin sau khi lin danh tng thng ph tng thng
ThiuK c Quc hi lp hin hp thc ha. Vy ti sao chc v th
tng ri vo tay lut s Lc ngi ca ph tng thng Nguyn Cao K ch khng phi l ng Hng l ngi ca tng thng Thiu? hiu r
hn iu kh hiu ny, c l phi tr li nhng tha thun mt c trong
phe tng lnh trc khi phe ny i n quyt nh a Nguyn Vn Thiu
ra ng c thay v Nguyn Cao K.
Trong hi k Buddhas child (a con cu t), tng K tit l ngay say khi
tng Thiu c phe qun i c lm ng c vin tng thng th mt
hi ng tng lnh c b mt thnh lp trong c c Thiu v K.
Cc thnh vin ca t chc ny c chn la li t cc tng lnh c nh
hng trong y ban lnh o quc gia. Theo ng K, hi ng ny c
giao trch nhim chn i din qun i ng c tng thng tng lai v
mt khi i din ny c c tng thng vn phi tip tc l thnh vin

trong hi ng ny v chu s chi phi ca hi ng. ng K c bu l


ch tch ca hi ng ny. ng vit: Vi t cch ch tch hi ng, ti c
nhiu quyn hnh hn. C th trong thi gian u, khi quyn lc ca
mnh cha c thit lp vng vng, tng thng Thiu phi nhng b
ng K v nhng cho ng K quyn ch nh th tng. Cng rt c th
iu ny nm trong s tha thun gia Thiu v K khi thnh lp lin danh
duy nht. ng qun rng cho n Tt Mu Thn 1968, gn mt nm sau
khi Nguyn Vn Thiu ngi vo gh tng thng, chc Tng gim c cnh
st vn nm trong tay i t Nguyn Ngc Loan, cnh tay mt ca ng K.
Sau nhim k ca lut s Lc, ng Thiu mi thc hin tha c vi ng
Hng, c ng Hng lm th tng. By gi coi nh ph tng thng
Nguyn Cao K ch cn ngi lm v.
Th l c hai nhn vt i din cho tr thc, nhn s min Nam u b th
lc ng quyn (phe qun i) mua chuc kh d dng. Ch v ci gh
th tng m c hai quay lng li vi nhng ngi ng h mnh mt cch
tnh b!
Vi ti, y l tht vng u tin trong giai on tp tnh bc vo con
ng chnh tr. Tuy nhin ti v kh nhiu anh em tr thc khc khng
b li cun theo s tr c. Cho n kt thc chin tranh, ti vn chng li
s hp tc vi ch Thiu. Gio s L Chnh Chung, mt ngi cng
tng ng h tch cc ng Trn Vn Hng trong cuc bu c tng thng,
c mt phn ng rt quyt lit trc s tr c ca ng Hng: trn t
bo in Tn, ng vit l th khng nim Knh gi ng Trn Vn
Hng, trong gio s Trung ni thng s khng tn ng ca ng v
bn b ng i vi thi chnh tr ca ng Hng trong s cng tc vi
chnh quyn Nguyn Vn Thiu. Trong th c nhiu li l ln n kh nng
n. Bc th gy mt lung d lun mnh m ti Si Gn v c coi
nh l s ly d dt khot ca gii tr thc, nhn s min Nam i vi ng
Trn Vn Hng. Nhng tht ra, ng Hng chng quan tm n d lun.
D bnh tt v gi yu, i ng phi c ngi du hai bn, nhng ng rt
say m quyn hnh. l iu ti khng nhn ra khi tip xc vi ng lc

u. Ti vn tng l do s i hi thi cuc m ng tr li chnh trng


ch khng eo ui mt tham vng c nhn no khc. Cho n nhng
ngy cui thng t 1975, ng vn c bm vo gh tng thng do ng
Thiu li v tuyn b sn sng chin u cho n khi Si Gn ch cn
vin gch cui cng.

8. Ti c c vo Quc hi lp php 1967


Lin sau cuc bu c tng thng li n cuc bu c Quc hi lp php.
Theo hin php, Quc hi lp php Si Gn gm hai vin: H ngh vin
(vin dn biu) vi nhim k bn nm v Thng ngh vin (vin ngh s)
vi nhim k su nm nhng mi ba nm bu li phn na. Ti ghi tn
ng c vo H ngh vin n v c, tc n v 2 gm cc qun 4, 6, 7, 8
v 9. C hn 80 ng c vin, tranh 5 gh dn biu. Th thc bu c ln
ny khc k bu c Quc hi lp hin (theo lin danh t l): nm ngi
ot s phiu cao nht trong 80 ng c vin ghi danh s ginh 5 chic gh
dn biu.
Khc vi cuc bu c trc lc rt t ngi bit ti v ti ch trung c nh
vo th thc bu c kh c bit (gn nh cc gh dn biu c chia u
cho cc ng c vin ng u cc lin danh) ln ny tuy cuc bu c
gay go gp trm ln nhng ti c mt s chun b rt thun li trong thi
gian hot ng tch cc trong Quc hi lp hin. Tn ti khng cn xa l
i vi ng o qun c tri Si Gn. Ngi dn Si Gn lc ng h rt
trit cc nh hot ng chnh tr i lp, ng thi c lp trng chng
chin tranh. V qun chng rt nhy bn trong s phn bit gia i lp
tht vi i lp cui.
Mi ng c vin c in hai loi ti liu phc v cho vn ng bu c: mt
loi pphch 80cm-120cm dn cho nhng ni cng cng v mt loi
truyn bm bm 21cm-28cm in tiu s v tuyn ngn ca ng c vin
pht trc tip cho c tri. Biu chng chnh thc ca ti in trn cc p-

phch, truyn n v phiu bu l b la v ngi sao. Slogan (khu hiu)


trn p phch tranh c ca ti c ni dung: Mt min Nam trung lp trong
mt ng dng trung lp. Ti chn ch ny tranh c khng do
nh hng ca bt c ai hay ng phi chnh tr no, m do suy ngh ca
c nhn ti, mong mun tm mt gii php chm dt chin tranh. i vi
mt c nhn hot ng chnh tr c lp nh ti, tht khng d dng tm ra
con ng i ti gia mt tnh hnh sng ti rt phc tp min Nam. D
cho con tim c lng yu nc chn chnh, nhng khng phi cc bc i
bao gi cng ng n. S m tt v Vit cng v s thiu hiu bit su
sc v mc tiu l tng u tranh ca nhng ngi bn kia na phn
T quc do s bng bt thng tin rt cht ch v cc chin dch tuyn
truyn chng cng bn b ca chnh quyn Si Gn qua nhiu thi k,
khin cho khng t nhng ngi thuc th h trng thnh min Nam
sau nm 1954 nh ti, khng th t mnh nhn nh thc cht cuc xung
t v chn cho mnh mt hng i ng n.
Vi bn thn ti, ngay c s hiu bit v H Ch tch, v cuc chin u
ca Mt trn Dn tc Gii phng Min Nam l rt tr trng v lc u rt t
i. Cho n nm 1968, ngun tm hiu duy nht ca ti l hai quyn sch
m ti mang v t Paris nhn mt chuyn sang Php. l quyn: H Ch
Minh ca Jean Lacouture v Vietnam: Inside Story of the Guerilla War ca
Wilfred Burchett (New York, International Publishing, 1965). Tht qu t v
chng i n u hiu su sc v con ngi Vit Nam v i nht cng
nh vic nh gi ng n cuc chin lm rung chuyn c th gii.
Nhng ti khng th khng cm n Jean Lacouture v Wilfred Burchett vo
thi im y m cho ti cnh ca, d l rt hp, tip cn vi mt
thc t khc ca t nc, hiu bit khch quan hn l tng m nhng
ngi cng sn Vit Nam ang eo ui vi bit bao hy sinh xng mu.
Ci may mn ln nht ca ti l khng b rng buc bi mt th lc chnh
tr no (ti hot ng chnh tr c lp) v cng khng v mt quyn li
ring t nn c sng ra thm mt cht no do nhng tip thu nhn thc
mi th ti li sn sng iu chnh, chng cht mc cm. nh sng duy
nht soi ng cho ti i ti trong nhng nm thng y nh ni xut

pht t con tim yu nc, s mong mun c thy dn tc c lp, t


nc ha bnh v thng nht. Th thi. Si Gn vo thi im ny,
khng mt t chc chnh tr hot ng cng khai no c kh nng p tr
nhng vn bc thit ca t nc ng thi khng mt t chc chnh
tr cng khai no th hin c mt l tng c h thng v l lun cht
ch hng ti s thc hin dn ch v cng bng x hi. nh sng l
tng ta t trong chin khu v t bn kia na phn T quc khng d
dng n vi tt c thanh nin v tr thc min Nam, t chc ch n vi
mt s ngi chn lc, thng qua mt s trung gian b mt m mt ngi
bnh thng khng th no bt lin lc c.
Slogan tranh c Quc hi lp php ca ti Mt min Nam trung lp
trong mt ng Dng trung lp nh mt th cng chc ha bnh
theo suy ngh ca ti cho cuc chin m lc tng nh khng th tm
ra li thot. Ci chnh l chm dt chin tranh, buc ngi M rt qun,
khng can thip vo vn ni b ca ngi Vit Nam. L mt c nhn
c lp, khng i din cho bt c th lc chnh tr no, cng khng cn l
con c ca mt cng quc no nn rt cuc li ku gi ca ti cho cng
thc ny nh ting ku gia sa mc. Ti khng khc g mt Don Quichotte
ca nh vn Cervants. Ti cng thc c vic mnh lm l i v
tri nhng ti vn tin rng trong tt c cc cuc u tranh cho nhng
chnh ngha ln, ting ni ca tng ngi, d l ngi rt bnh thng, nu
c mnh dn by t cng khai cng c th gp thnh d lun v sc
mnh. Nhng mt khc s dn thn v by t thi cng l nhu cu t
thn ca nhng thanh nin tr thc nh ti vo thi im y. Vo nhng
lc ny, ti cn nh, nhc Trnh Cng Sn cng l th thuc kch thch tinh
thn cho nhng ngi nh ti, ln li giy ct mi khi cm thy bun
nn, b tc. Nhc Trnh thc y s dn thn cho nhiu thanh nin v
tr thc u tranh v ha bnh v dn tc.
Kt qu cuc bu c Quc hi lp php cui nm 1967: ti v nh trong
s hn 80 ng c vin tranh n v 2 Si Gn. Ngi v nht l bc s H
Vn Minh, ch tch Chng trnh Pht trin qun 8. Anh H Ngc Nhun,

cng hot ng trong chng trnh ny, c c v tr th ba. Ti chng


c tin bc t chc cuc vn ng ng ngha cho mnh trong khi nhiu
ng c vin khc chi nhng s tin rt ln, thm ch c ng c vin b
tin ra mua phiu. H c c mt i qun i dn p phch v pht truyn
n n tng nh. Nhng kt qu bu c cho thy c tri Si Gn khng
d dng b phiu v tin, hay v bt c mt p lc no. C tri i b phiu
c nhn vin phng phiu pht 80 phiu ri, mi phiu in tn, hnh v
biu trng ca ng c vin. Chn li 5 phiu ng c vin m mnh tn
nhim trong mt xp 80 phiu dy cm qu tht khng d dng, nhng a
s c tri lm iu kh chnh xc: khng c ng c vin no theo
chnh quyn hay c lp trng ch chin lt vo 5 v tr u n v ny.
Qun T, qun Tm, qun Chn l nhng qun gm ng o ngi lao
ng. Chnh h c chn la ng theo nguyn vng ca mnh.
Cuc bu c Quc hi lp php nm 1967 cn c k h cho nhng thnh
phn i lp v c lp lt vo. ba n v bu c ti Si Gn, s can
thip ca chnh quyn hu nh khng c. Mc ch ca chnh quyn Si
Gn v nht l ca M l c gng to ra mt t knh dn ch ti th
min Nam tuyn truyn cho ch . Cn cc tnh, chnh quyn a
phng cha c lnh gt gao lm trong vic chn lc ng c vin. Mc
d c c tng thng, nhng ng Thiu vn cha nm trn quyn
hnh, vn cn d chng cc phn ng ca ph tng thng K v cc ng
phi khc. Phi n Quc hi lp php k 2 (bu nm 1971), tng thng
Thiu mi trit gt ra ngoi tt c cc ng c vin ng nghi ng hoc
khng cam kt (trn giy t hn hi) ng h ng. Mun tr thnh dn biu
cc tnh, cc ng c vin phi cam kt vo ng Dn ch ca Nguyn
Vn Thiu. Chnh quyn Thiu, mt ln na, ch th ni duy nht cc n
v bu c Si Gn c gng duy tr b mt dn ch gi hiu.
eo ui lp trng ha bnh ca mnh nu ln trong khu hiu tranh
c, sau khi c c, ti tip tc cuc vn ng cho cng thc mt Min
Nam trung lp trong mt ng Dng trung lp bng cch gi th trc
tip n mt s nh lnh o Chu nh th tng Malaysia Tengku

Abdul Rahman, th tng Singapore L Quang Diu, th tng Nht Bn


Sato yu cu h tr cho gii php ny chm dt chin tranh Vit Nam.
Ti khng bit v l do g cc th ny u khng c cc a ch trn hi
m. Ti khng ngh cc v lnh o quc gia k trn thy rng khng cn
thit c th p tr mt dn biu v danh nh ti, vi mt sng kin ha
bnh chng c trng lng (bi khng c mt nhn vt quc t tn tui
hay mt quc gia no trc ln ting bo tr hay ng h). Ti nghi ng
cc th ca mnh b chnh quyn Si Gn chn li. Sau ti c gi th
ring cho mt ngh s Nht thuc ng cm quyn (ng Harizumi) m ti
tng quen bit ng khi cng d Hi ngh Lin hip Ngh s Chu ti
Thi Lan. ng Harizumi mi ti sang Tokyo trnh by sng kin ca
mnh vi i din b Ngoi giao Nht. Ti n th Nht cng v ti
vi t cch c nhn. Mt chuyn i c nhiu k nim kh p v s tip
n nng hu ca ch nh, nhng v cuc vn ng th ch dng li mc
x giao. Ti khng c o tng cuc vn ng ca mnh s i n u,
ch l cch thu ht s ch ca d lun quc t v chin tranh Vit
Nam v c vng ha bnh ca mt ngi Vit Nam.
Lin quan n ti vn ng bu c ca ti v mt gii php trung lp
c mt chuyn rt ng nh. u nm 1968, mt t chc tn gio ca
ngi M c tn Quaker, hot ng cho ha bnh ti Vit Nam mi ti
tham d mt cuc hi tho Ha bnh Chu t chc ti Xim Rp
Campuchia. Cng c mi d cuc hi tho ny cn c cc dn biu
Nguyn Hu Chung v H Ngc Nhun. Vng quc Campuchia di s
lnh o ca nh vua Sihanouk, by gi khng nhn nhn chnh quyn Si
Gn v khng c quan h ngoi giao. Nh vua Sihanouk lc ng h tch
cc H Ni v Mt trn dn tc gii phng min Nam. Tuy nhin do c ba
chng ti u thuc khuynh hng i lp vi chnh quyn Si Gn, nn
Vng quc Campuchia chp nhn cp php nhp cnh.
Trong thi gian dng chn th Phnom Pnh, ti sc nh ngi bn
hc xa cng ni tr ti trng Chasseloup Laubat nhng nm 50, con
ca mt thnh vin hong tc Campuchia. l Sisowath Charya. Ti nh

i din ca chnh quyn Si Gn ti Phnom Pnh tm gim. V khng c


Vng quc Campuchia chnh thc nhn nhn, nn i din ca Si Gn
phi tm tr trong i s qun ca Nht. Ti Phnom Pnh, ln u tin
ti nhn thy ln lt t ca i s VNDCCH v MTDTGP c cm c chy
trn ng ph!
Ngi i din ca Si Gn tm Sosiwath Charya khng kh lm v ng l
con ca cu th tng, hong thn Sirik Matak v bn thn Sisowath
Chayra l mt nhn vt kh ni ting Phnom Pnh. Lc ny cc hot
ng gii tr Phnom Pnh nh v trng, rp ht, nh hng, chiu bng
u l quc doanh. Sisowath Charya c giao ph trch tt c mng ny.
Ti c a n mt cn h tng hai mt cao c. Ngi hng dn cho
ti cho bit vo gi ny, bui sng, ng khng c nh. Cn h ny l ca
mt ngi bn gi. Khi ti bm chung th mt ph n rt p c nc da
m ra m h ca v hi bng ting Campuchia: ng tm ai?. Ngi
hng dn dch li cho ti hiu v ti nh ng ni li vi ngi ph n
rng ti mun gp ng Sisowath Charya. C gi lin tr li: y khng
c ai tn . Trong khi th ti thy long thong bn trong c mt
bng ngi v ng l Sisowath Charya. ng hi vng ra bng ting
Campuchia. Ti ni to bng ting Php L Qu Chung, bn c
Chasseloup Laubat n thm bn. Charya chy ra ngay, m chm ly ti.
Th l 14 nm sau, ti gp li ngi bn nm cnh ging mnh ni tr
trng Chasseloup Laubat ngy no. Charya ko ti i n cm tra
khch sn sang trng nht Phnom Pnh. Anh li chic t Cadillac i
mi. Anh ni cn h khng phi l ni anh . Sau bui n tra, anh a
ti v nh gii thiu vi gia nh anh mt bit th nm trong khu nh
ngoi giao v cc nhn vt thuc hong tc. Khi ti n, ng Sirik Matak
ang trng coi cng nhn sa cha pha sau ngi bit th. ng tr vo
phng khch tip ti. Khi c bit ti n t Si Gn v l bn hc c ca
con ng, ng vui v k li nhng k nim v thi tr ca ng: mi ti th
by t Phnom Pnh ng i t xung thng Si Gn, n ung Ch Ln
v khiu v trng Grand Monde trong khu gii tr i Th Gii. ng cn
k lc ng c mt ngi yu Vit Nam vng Tn nh. Ti hi ng c

mun nhn g vi ngi ph n nm xa khng. ng ci: ngi ph n


y ti quen thi trai tr by gi tr thnh b ngoi ri, cha chc b ta
cn nh ti l ai!
Bui ni chuyn rt thn thin, lc th bng ting Php lc th ting Vit.
ng Sirik Matak ni ting Vit nh ngi Vit. Sau ny khi ng Matak tr
li cng v th tng khong nm 1970 hay 1971, ti nghe ni ng ch
trng mt ng li chng ngi Vit Nam rt mnh m, iu khin
cho ti rt ngc nhin. Ti khng lm sao ni kt c mt Matak ni v
Vit Nam y thin cm m ti gp vi mt Matak th tng
Campuchia chng li ngi Vit Nam nh vy.
Sau ln gp nhau , ti v Charya khng c dp gp li nhau. S kin bi
thm t nc Campuchia khin ti nhiu ln dn vt v khng bit
Charya cn hay cht nh hng triu nn nhn ca ch Pn Pt. S
phn ca ngi cha th ti c bit rt sm qua bo ch phng Ty: ng
b lnh Pn Pt hnh quyt trong nhng ngy u bn chng chim
Phnom Pnh.
Nhng mt ngy gn cui nm 2001, ti nhn c mt c in thoi ca
Sisowath Charya. Anh ang c mt ti TP. H Ch Minh v mun gp ti.
Chng ti hn nhau n cm tra ti nh hng Sao Mai ng ng Du,
qun 1. Th l sau 33 nm cuc gp Phnom Pnh, ti v Charya li c
dp hi ng. Ti khng ng anh cn sng st sau thi k Pn Pt. May mn
cho anh l anh ri Phnom Pnh trc khi qun Pn Pt trn vo. Anh
k li ci cht bi thm ca cha anh nh sau: ng Matak c ta i s
M mi di tn nhng cha anh t chi mc d tha bit rng li l
rc ly ci cht chc chn.
Trong hi k ca cu ngoi trng M Henry Kissinger, Ending the Vietnam
War, k li s sp ca ch Phonm Pnh, tc gi c nhc li ci cht
ca ng Sirik Matak vi vi chi tit rt ng c nu li. Cuc di tn
Phnom Pnh bt u t 8 gi sng ngy 12-4-1975 bng trc thng. C tt

c 82 ngi M, 159 ngi Campuchia v 35 ngi thuc cc quc tch


khc c ta i s M a ra khi Campuchia bng trc thng. Duy nht
ch c mt ngi t chi th mi di tn ca i s M John Gunther Dean:
l cu th tng Sirik Matak. Trong mt l th t tay ng vit, bng
mt th ting Php m cu ngoi trng H. Kissenger cho l rt tao nh,
ng Sirik Matak tr li i s M Dean nh sau:

Tha ngi i s v l bn thn mn ca ti!


Ti ht sc thnh tht cm n ng v l th ng vit cho ti v v ngh
ca ng a ti n t do. Rt tic thay, ti khng th ri ni y mt
cch hn nht. Ti khng bao gi tin rng vo lc ny, vi ng cng nh
vi t nc v i ca ng, li c ci cm ngh rng mnh b ri mt
dn tc chn t do. Chng ti cn s bo v ca cc ng nhng cc
ng t chi, chng ti khng th lm g trc tnh th ny.
ng ri ni y, li chc ca ti cho ng v t nc ca ng l s tm
c hnh phc di bu tri ny. Nhng, hy khc ghi rng, nu ti cht
ngay ni ny, ti t nc m ti yu du, th cng chng thnh vn ,
v rng tt c chng ta sinh ra ri u t bit. Ti ch mc mi sai lm l
tin cc ng (ngi M).
Xin ngi, cng l ngi bn thn mn ca ti, vui lng nhn nhng tnh
cm thn thin ca ti.
S/Sirik Matak.
Ngi ta c bit ng Sirik Matak b lnh Pn Pt bn vo bng v nm
ti ch m khng c thuc men g c. Ba ngy sau ng y mi cht.
Tr li chuyn i Campuchia d hi tho do t chc tn gio Quaker t
chc, sau khi thm ngi bn hc c, Sisowath Charya, ti Phnom Pnh,
ti ln my bay i Xim Rp. Cuc hi tho vi ti Ha bnh Chu
c t chc ti mt model nm i din vi n Angkor Watt chng vi

trm mt. Khi ti v hai dn biu H Ngc Nhun v Nguyn Hu Chung


va n khch sn, cha kp sp xp c, th mt nh ngoi giao ngi
Anh cng d cuc hi tho ny g ca phng ti. ng xin php c trao
i ch mt pht. Ni dung: ng ta thng bo mt cch thn hu rng
ti cuc hi tho ny c mt nh ngoi giao Nga n t H Ni ni ting
Vit rt gii. V ng ta dn Cc ng hy cnh gic. ng ta ch ni th ri
bin i. ng ta i ri ti vn ng tn ngn mt lc kh lu. Th ra cuc
hi tho ny cc nh ngoi giao cng ng thi l nhng nh tnh bo.
Nhng vi ti, s cnh gic ca ngi Anh, ng minh vi ch Si Gn,
chng c tc dng g. Ti khng lm vic cho ai, k c chnh quyn Si
Gn, do khng gi mt b mt g s b l. Nhng ngy Xim Rp,
ti t m quan st s rnh rp, theo di nhau gia cc nh ngoi giao
thuc hai khi i nghch. Tnh c ti tham gia vo mt b phim OSS 117
khng c thng bo trc.
Khi cuc hi tho ko di 4 ngy sp kt thc (trong cuc hi tho nh vua
Sihanouk n ni chuyn hai ln, mt ln bng ting Php v mt ln bng
ting Anh sut hai ting ng h), tt c nhng ngi tham d c mi
chp chung mt bc nh k nim trc cng vo n Angkor Watt. Lc
ti khng ch ngi ng k bn ti l ai. Trong khi ngi chp nh
ang iu chnh gc ca my nh th ti nghe ngi n ng phng
Ty ng cnh ti ni bng mt ging rt thp va cho ti nghe vi
mt th ting Vit rt chun, ging Bc: ng l dn biu L Qu Chung
phi khng? Ti lm vic s qun X Vit H Ni. Ti c bit lp
trng ca ng v trung lp ha min Nam. ng nn bit Ch tch H Ch
Minh cng ch trng trung lp ha min Nam. Ti lic thy nh ngoi
giao Anh ng pha sau ti ch cch hai ngi. Ti tr li nh ngoi giao
X vit cho c l v bit rng y y ry nhng nh tnh bo i lt
ngoi giao: Ti cha c bit Ch tch H Ch Minh c mt ch trng
nh th v min Nam. K tht, ti cng nghe n vo thi im ngi
ta c d kin vn ng mt gii php trung lp cho min Nam, mang
ngha chin lc nhm xa b s hin din v nh hng ca M ra khi
min Nam.

Lc ti rt ngc nhin v nhng g nh ngoi giao X vit ni vi ti. Ti


khng ng hot ng ca mnh c theo di st nh th t H Ni.
Sau khi t nc thng nht, hn mt ln ti c nh tm li nh ngoi
giao X vit khi ti ra H Ni v nht l trong mt ln ving thm Lin X
nm 1979. Nhng v khng nh tn, cn nh lc li tht lc, nn ti
khng lm sao tm ra nh ngoi giao ny.
Tr li hot ng ti H ngh vin m ti va ti c c, ti li c bu
lm trng khi dn biu Dn tc. Nm sau, bc s Nguyn i Bng, dn
biu Hu, c bu thay ti cng v ny. Nm u ca H ngh vin,
tng thng Thiu cha kim sot c nh ch ny mt cch tuyt i.
Ta i s M t lo ngi nhng ting ni chng i chnh ph trong quc
hi Si Gn s nh hng cc cuc biu quyt ca quc hi M lin quan
n cc khon vin tr cho chnh ph Thiu. Cc nh ngoi giao M ti Si
Gn c gng vn ng cc dn biu v ngh s i lp gim bt s ch trch
i vi chnh ph Thiu. Ti v mt thnh vin trong khi Dn tc l dn
biu Nguyn Hu Chung c hai nhn vin ta i s M l David
Lambertson v John Negroponte mi dng cm tra. Hai nh ngoi giao
ny rt quen thuc i vi cc dn biu v ngh s Si Gn v h lin tc
tm cch gp g, trao i cc dn biu v chnh khch Si Gn thm d
v tin liu phn ng ca cc gii chnh tr. D nhin cc cuc tip xc y
cng nhm nh hng v li ko nhng c nhn sn sng ng theo M.
David Lambertson v John Negroponte lc u thuc ngch ngoi giao
nh tham v ta i s. Sau 1975 Lambertson tng l i s M ti
Bangkok (Thi Lan) v nm trong danh sch nhng nhn vt m
Washington c nh a sang lm i s ti H Ni u tin khi hai nc
bnh thng ha quan h ngoi giao. Cn Negroponte sau thi sang Vit
Nam tip tc lm i s ti mt quc gia Nam M v l ngi ng mt
vai tr quan trng trong chnh sch M can thip vo khu vc ny. ng l
i s M ti Lin Hip Quc trong thi gian M tin nh Irak v chim
ng nc ny (t thng 3 nm 2003) v gn y nht ng l i s M
ti Irak.

Trong bui cm tra ti nh ring ca mt trong hai ngi trong khu nh


dnh cho nhn vin cao cp s qun M trn ng T Xng, David
Lambertson, khng cn m , t vn vi chng ti nn gim cng
ch trch chnh ph Nguyn Vn Thiu, bi nu khng, c kh nng quc
hi M s ct bt vin tr cho min Nam. ng vin ca ti, anh Nguyn
Hu Chung, c ci tnh rt thng v tng tng, gn hi li Lambertson:
Chng l dn biu chng ti khi pht biu ti H Ngh Vin li phi d
chng quc hi M phn ng ra sao?. David Lambertson t ngt phn
ng khng kim ch, qun mnh l mt nh ngoi giao: ng th, ng
dn biu phi quan tm n phn ng ca quc hi M. John Negroponte
chng ni g, lm thinh theo di. Ti ko cu chuyn qua hng khc
h nhit . Chc chn hai nh ngoi giao M rt tht vng v thi ca
ti v anh Nguyn Hu Chung. V ng nhin hai chng ti chng bao
gi c nm trong danh sch nhng chnh khch Si Gn c M tin
cy!
Ti thng ni chuyn vi cc nh ngoi giao M bng ting Php hoc
ting Vit. Ting Anh ca ti hc trong cc trng trung hc Php lc
cha c th s dng trong giao tip vi ngi M. a s cc nh
ngoi giao M c mt ti min Nam nhng nm 60 v 70 u ni c
ting Vit hoc ting Php. H bit rng cc nhn s, tr thc thuc th h
ny u trng thnh t thi chim ng ca Php. Ch c cc chuyn vin
v tr thc thuc th h sau, hoc du hc M tr v nhng nm 60, mi
ni ting Anh thng tho. Do v tr ca ti trong H Ngh Vin, gii ngoi
giao M thng mi ti d tic tng mi khi h n tip mt nhn vt
quan trng t Washington sang. c bit vo mi cui tun (Week-end),
John Negroponte v David Lambertson thng t chc cc bui n tra v
bi li ti bit th ring ca c vn chnh tr ta i s M Philip Habib ti
s 6 ng T Xng. Sau ny Philip Habib tr thnh i s M ti Hn
Quc (1971) v th trng B Ngoi giao M ph trch cc vn ng
Nam (1975, trc khi ch Si Gn sp ).
V ti cn nh trong mt trn u bng nc ti h bi ca ng Habib, ti

b John Negroponte su di nc sut na ngoi ln khng c khi


i bn tranh bng quyt lit. Negroponte to ln gp i ti. Ti khng
bit ng ta c c tnh dn mt ti khng.
C l kh chu bi cc cuc trao i vi ti lun dng ting Php, mt hm
Negroponte hi ti c d ng g vi ting M hay khng v ti sao ti khng
hc thm ting M. Ti tr li l do ht sc n gin: qu bn nn khng
c thi gi c nh i hc. Th l Negroponte xut mt cch hc
ting M cho ti tht thun tin v thoi mi do mt n nhn vin ta i
s ph trch. Gi hc khng c nh m ty thuc gi gic ca ti. C
ngha khi no ti c gi ri ri th in thoi cho ngi dy v ngi ny s
n ngay. Ti khng cn l do no t chi mt xut y thin ch
nh th. Hm u tin ti gi n s in thoi c Negroponte trao
th u dy l mt ph n M. Cuc gp u tin vi c gio ngi M
tht bt ng: mt thiu n rt p, duyn dng, mc chic vy mini-jupe
kh ngn rt thnh hnh lc . Vi mt c gio nh th tht kh m hc
tp trung. S ng hong, ngay ngn ca ti sau chng qua do ti lun
m nh ci by CIA ang rnh rp u . Hc c nm chng tin b bao
nhiu khin cho c gio cng nn. C l do nhu cu tht s lc khng
c, nn chuyn hc hnh khng tin b. Ting Anh ca ti ch kh ln sau
1975 do cng vic lm bo v vit bo, bi giai on ny i hi ti phi
c thm ting Anh ngoi ting Php tham kho ti liu, sch bo nc
ngoi nn ti buc phi t hc thm mt cch tch cc.
Nhn ni v CIA, m ci bng ca n ph trm ln c min Nam trc
1975, sau ny ti vn t hi, c g trong sut thi k ti hot ng chnh
tr Si Gn, c rt nhiu quan h vi ngi M trong mi lnh vc, th m
chng bao gi con bch tuc y th vi n ti? Ti hai ln d cm
ti ti nh ring ca i s M ng Phng Khc Khoan, ln th nht
thi Henry Cabot Lodge tr li lm i s ti Si Gn ln hai (1965-1967)
nhn bui tip tr l ngoi trng M ph trch ng Nam William
Bundy, ln th hai thi Ellsworth Bunker (1967-1973) khi ng chiu i
thng ngh s M George McGovern, mt ng c vin tng thng phn

chin.
Khi ti va c c vo quc hi, cn ng ngc v chnh tr, ti c
mt nhn vt M kh b him Si Gn l Clyde Bauer mi tham gia mt
t chc phi chnh ph Hip hi Bang giao Pht trin Quc t
(HHBGPTQT) vi t cch hi vin sng lp cng vi nhng tn tui rt gn
gi vi ta i s M nh ng Trn Vn Lm (cu dn biu thi Ng nh
Dim, l ngoi trng trong ni cc ca tng Trn Thin Khim), ng
Nguyn Ngc Linh (tng gim c Vit Tn X), ng Trn Trung Dung (cu
dn biu thi Ng nh Dim), ng Ng Khc Tnh (sau l b trng B
gio dc ca ni cc Trn Vn Hng v Trn Thin Khim), ng Nguyn
Vn L, (mt lnh t Cao i thn chnh quyn) v.v Vi nm sau nhn li,
ti nhn ra rng cc t chc Hip hi Bang giao Pht trin Quc t c l
c ngi M dng lm mt trong nhng ni kim tra v chn lc cc
nhn vt chnh tr a vo gung my chnh quyn Si Gn cc v tr
nh b trng, i s v.v Trong cc thnh vin sng lp ca HHBGPTQT
gn nh ti l ngi duy nht vn ng ngoi gung my ca chnh quyn
Thiu. Clyde Bauer, ngi ng ra thnh lp t chc ngoi giao nhn
dn ny (people to people) l mt cu i t v anh hng qun i ca
M ti chin tranh Triu Tin. Khi ti khng sinh hot vi HHBGPTQT na,
c ngi ni vi ti Clyde Bauer l mt nhn vin CIA. Th nhng trong
sut thi gian sinh hot kh gn gi, cha bao gi Clyde Bauer l
li ko ti theo ci hng ng h Washington. Mc ch chnh ca hip hi
ny l nh bng hnh nh ca ch Si Gn v lm cho d lun M chia
s mt cch thun li hn chnh sch ca Washington ti Vit Nam. Ti Hi
ngh Honolulu nm 1969, tng thng Johnson tng cnh bo vi tng
thng Thiu v ph tng thng K v tnh hnh anti Vietnam ca qun
chng M mi lc mt cao hn v khuyn co hai ng Thiu K phi lm
g i ph tnh hnh ny. S ra i ca nhng t chc nh
HHBGPTQT rt c th nm trong mc tiu trn.
Cc bui sinh hot n ung, vui chi cui tun ti nh ring ca c vn
chnh tr ta i s M, t thi ng Habib n ng Calhoun (ngi thay

ng Habib), m ti c mi tham d nhiu ln, cng l ni cc chuyn


vin M nh David Lambertson, John Negroponte xem gi cng mt s
tr thc tr Si Gn c thin cm vi ng li ca ngi M Vit Nam.
Hu ht nhng ngi Vit Nam tr m ti gp ti y u ni ting M nh
ting Vit, gn ht tt nghip ti M hoc tu nghip ti M. V cng
nh vi t chc HHBGPTQT, a s nhng ngi n ci bit th trn
ng T Xng u ln lt chim nhng v tr trng yu trong chnh
quyn Si Gn. Ci khc gia HHBGPTQT v ch t tp cui tun ti nh
ring ca c vn chnh tr ta i s M l a ch u th a s thnh
vin u tui trung nin tr ln, cn a ch sau, phn ng u rt
tr, t 25 n 30. Khng may mn cho ngi M: tt c nhng con ngi
y u khng c ch da trong qun chng, h da ch yu vo ngi
M.
Bo ch cng l mnh t mu m cho hot ng tnh bo ca M. Ngi
ta cho rng trong chin tranh Vit Nam c n trn 50% phng vin, nh
bo M l nhn vin CIA tr hnh. Ngay trong s nhng nh bo c tn tui
ln, cng khng th oan chc rng khng c ngi lm vic cho CIA. Bi
vi khng t ngi M, lm vic cho CIA khng hn l ng ght, m
ngc li l mt hnh ng yu nc. H khng t coi mnh l nhng
ugly american (ngi M xu xa). Cc phng vin, nh bo M ny l
nhng an-ten thu lm tin tc v qua cc cuc phng vn tr hnh l
nhng cng c nhm thm d phn ng, thi ca d lun Si Gn
trc cc bin c chnh tr, qun s. Nhng nh bo c tn l hoc, t
nhn lm c phi vin free lance (nh bo t do), lun gy cho ti s
nghi ng cnh gic.
Qua cc my lc ca CIA, tn ti b loi tr ra khi danh sch nhng nhn
vt coi l c kh nng tip cn. C mt nh gi cho rng CIA ch sai trt
vi mt t l khng qu 0,5% khi tin hnh chn la ngi tuyn dng!
9. Ngi Vit c n
Trong H ngh vin nhim k 1, phe i lp gm nhiu ting ni mnh m

v c nhiu nh hng trong d lun. No l H Ngc Nhun, Ng Cng


c, H Vn Minh, Nguyn Hu Chung, Dng Vn Ba, Kiu Mng Thu,
Trn Ngc Chu, Phan Xun Huy v.v Lc ny cc dn biu thuc phe
qun nhn thn tng K cng nghing v phe i lp trong mt s cuc
biu quyt. Ngay c cc dn biu thuc phong tro Cp Tin thuc nh
hng cc gio s Nguyn Vn Bng v Nguyn Ngc Huy nh Trng V
Tr, Nguyn Tn Trng, Nguyn Vn Tit, Trn Minh Nht, Nhan Minh
Trang lc u cng cha ng qua cng khai ng h chnh quyn Thiu.
Sau ny phong tro Cp Tin mi l ra l mt ng minh quan trng ca
chnh ph Thiu.
Nhng bc vo thi k Quc hi lp php, tng thng Thiu cng bt u
cng c a v ca mnh. ng Thiu t e ngi Thng ngh vin v phn
ng gm cc i din ng phi chng cng v cu tng lnh thn
chnh ph. Nhng nhn vt nh b lut s Nguyn Phc i (c lp),
lut s Nguyn Vn Huyn (cng gio), tng Nguyn Vn Chun (qun
i) v.v c nhng thi chnh tr c lp trong Thng vin k ra kh
him hoi.
S n o v dm tn cng trc din ca tng thng Thiu ch yu din ra
ti din n H ngh vin. Tng thng Thiu tm ra mt con ngi l
tng i ph vi nhng chng i v bt n ni y. l dc s
Nguyn Cao Thng, ch nhn vin bo ch dc phm OPV c c
quyn sn xut v nhp nhiu th thuc bn rt chy. Cch lm ca dc
s Thng nm H ngh vin rt n gin v hiu qu: ng b tin ra
mua chuc tt c cc dn biu ham tin, khng c lp trng chnh tr r
rng hoc sn sng bn mnh cho chnh quyn Thiu. Hng thng, cc dn
biu ny u c bao th. Mi khi c cc cuc biu quyt quan trng m
chnh quyn Thiu cn quc hi thng qua th mi l phiu u c ra gi
c th. Ngi ta cho rng lc u tng thng Thiu cha nm trn quyn
lc trong tay mnh, chnh dc s Thng phi b tin nh lm ci vic
ny. Mi nghe qua tng rng dc s Thng chu mt hy sinh ln cho
tng thng Thiu, nhng k tht tin ca ng Nguyn Cao Thng chng
mt vo u. Chuyn lm n ring ca ng (Vin bo ch OPV) c u
i mang li cho gia nh ng mt mi li cn to hn gp nhiu ln tin
ng b ra gy hu thun cho c nhn tng thng Thiu. D nhin sau
ny khi ng Thiu nm trn quyn lc trong tay, ng tin c s dng
cho nhng chuyn ny khng xut ra t ti ring ca ng Thng na m

t cc qu en ca chnh ph.
Tuy nhin phi ni rng ng Thng vi chc v chnh thc l ph t c
bit ti ph tng thng (ngang cp vi b trng) lm vic ny kh thnh
cng khng ch v c nhiu tin chi, m cn do con ngi mm mng v
t nh ca ng. Cc cuc tip xc v vn ng ca ng u thc hin kho
lo ca ngi bit lm lobby hu trng chnh tr. Ngay c vi nhng dn
biu chng ra g, thy mt ng l xin tin, ng vn t ra tn trng v l !
Nh th ln ln ng nm gn ht cc dn biu lc u l tay chn ca
ph tng thng K. K t nhim k Quc hi lp php th nht (19671971), cc dn biu b chnh quyn Thiu mua chuc, c bo ch t
cho ci tn: dn biu gia n. Nhng khng phi tt c cc dn biu theo
chnh quyn u b bo ch gi l dn biu gia n. Nhng dn biu ng
v pha chnh ph Thiu do lp trng ca mnh, c thc v s la chn
ch ng chnh tr ca mnh, c ngha l khng theo chnh ph v tin, h
khng b bo ch lit vo hng dn biu gia n.
Cc dn biu gia n thng nhm mt b phiu theo lnh ca Ph u
rng (t c dng m ch Ph tng thng do bo Tin Sng ca dn
biu Ng Cng c t ra u tin). Dn biu gia n gn nh khng bao
gi ln din n bo v lp trng ca chnh ph hay p tr nhng li
ch trch c lit t pha cc dn biu i lp. H ngi lng im nh nhng ci
bng v ch ch n lc biu quyt b phiu theo lnh ca Ph u rng
do ph t c bit Nguyn Cao Thng truyn t. Cc dn biu gia n
gy ra nhiu v x can dan lm nhc quc hi v ch Si Gn nh:
li dng cc chuyn cng tc nc ngoi, h bun t vng, la, ma ty,
n lch trung (lch Playboy), lt ph n v.vQuc hi phi
trut quyn dn c mt dn biu b pht hin ct giu heroin trong hnh l
ca mnh ti phi trng Tn Sn Nht sau chuyn cng tc nc ngoi tr
v. Mt ph ch tch H ngh vin thn chnh ph b an ninh phi trng
Bangkok bt ti trn v giu hng chc k vng trong ngi trc khi ln
my bay v Si Gn!
Khi ph t Nguyn Cao Thng t chc cht ch hng ng dn biu gia
n H ngh vin v ngh gt Thng ngh vin th cc nhm dn
biu, ngh s i lp thiu s ti hai vin quc hi ch cn pht huy vai
tr v nh hng ca mnh bng nhng pht biu gy ting vang trn din
n Quc hi hoc bo ch. Cn khi b phiu, chnh ph Thiu gn nh

ton quyn lo li quc hi theo mnh.


Tuy th, d sao ting ni ca dn biu i lp trn din n quc hi cng
l mt p lc thng xuyn i vi chnh ph Thiu. Nhng ngi chng
chnh ph vn li dng c din n ny t gic tham nhng, cc vi
phm dn ch v c s phn i chin tranh.
Trong nhim k H ngh vin 1967-1971, phe i lp cn c hai t bo
hng ngy kh mnh v s lng pht hnh v nht l v nh hng i
vi d lun ngi dn Si Gn. Hai t u c cp giy php xut bn
gn cui nm 1968 l Tin Sng do dn biu Ng Cng c, n v Tr
Vinh, lm ch nhim kim ch bt v Ting Ni Dn Tc do ti ng tn
ch nhim kim ch bt. T Tin Sng c mt s phn kh c bit: thng
8 1971, anh Ng Cng c ra nc ngoi sau khi tht c n v c
(Tr Vinh) v chc chn s b chnh quyn Thiu n p khi quyn bt kh
xm phm ca mnh ht hiu lc. Anh c i ng b qua Campuchia,
ri t y i tip sang Bangkok. Cui cng anh nh c ti Thy in.
Theo mt ngi thn ca anh c, trc khi ri Si Gn, anh c c
anh Phm Xun n khuyn khch nhanh chn ra i v anh n thy trc
nguy c anh c c th b chnh quyn Thiu hm hi. T bo vng mt
ch nhim (nhng c giu kn) tip tc pht hnh thm khong 2 thng.
Ngi iu hnh t Tin sng trong thi gian ch nhim vng mt l dn
biu H Ngc Nhun. Chc danh ca ng Nhun trong t bo l gim c
chnh tr. Thng 1-1972, B thng tin mi pht hin s vng mt ca ch
nhim v rt giy php ca Tin Sng. Anh c b ch Si Gn kt n
vng mt ba nm t v tch thu ti sn. C nhng lc, trong mt thng,
bo Tin Sng b B Thng tin ra lnh tch thu 15 ngy (mi t ba, bn
ngy). Nhng t bo tip tc sng v ta son c cch tun bo ra ngoi
bn. Thng bo b tch thu li bn chy hn bo pht hnh bnh thng.
Mc n khch nht ca bo Tin Sng l T tri bin do chnh ng c
ph trch.
Trc nm 1975, t bo Si Gn no cng c mc tiu phm chm bim.
N thng chim v tr quan trng, nm pha di bn phi trang nht t
bo, i xng vi mt mc n khch khc l x lun nm bn tri trang
bo. c gi Si Gn nhng nm 50 khng th qun cy vit tro lng
Tiu Nguyn T vi mc chm bim xut hin hng ngy Gm ci hai
ch nhn tnh trn t Ting Chung. Tiu Nguyn T l bt danh ca mt

lut s ni ting, ng Dng Tn Trng. ng c li vit v chi ch rt


c o.
T bo ngy Ting Ni Dn Tc (TNDT) xut bn cng thi im vi t Tin
Sng, cng c mc chm bim thng xuyn ly tn Xa rng cp do ti
ph trch trc tip vi bt danh Ngi Giu Tn. Vo lc ny, bo ch
chng cng nh t Sng ca nh vn Chu T (tc gi ca tiu thuyt n
khch Yu) l ting ni kh nng k ca nhng ngi Bc di c hoc t
Xy Dng do linh mc Nguyn Quang Lm lm ch nhim u c mc
chm bim. Chu T t tn mc ca bo mnh l Ao th vt, cn linh mc
Lm vit chm bim di bt danh Thin H.
Khng th trnh nhng cuc bt chin xy ra gia cc t Tin Sng v
Ting Ni Dn Tc thuc khuynh hng tin b vi cc bo Sng v Xy
Dng. Tuy nhin, d cc cuc bt chin c lc kh gay gt nhng vn nm
trong khun kh lch s.
S phn ca t TNDT kh ln n. Va ra c my s th b b trng
B thng tin Tn Tht Thin gi ln hm da ng ca vi l do: trong ta
son TNDT c cha cng sn. Ti phn i: ng khng nn ni na p
na m nh th. ng phi nu ra r rng ai l cng sn? Ti t li vn
vi tng trng Thin: B thng tin u c ph bin n cc bo danh
sch cc nh bo cng sn cc nh bo bit m trnh khng s dng.
Ti nhn mnh: Ta son bo TNDT, nhng ngi cng tc vi ti u l
nhng cng dn hp php. ng Thin chng ni g nhng cho ti hiu
y l mt li cnh co i vi t TNDT. Tng trng Thin tng mt
chin tuyn vi ti khi ng cng ti ph trch bo ch cho lin danh Trn
Vn Hng, ng c tng thng nm 1967. ng Thin ph trch lin lc
bo ch ting Anh, cn ti lin lc bo ch ting Vit. Khi ng Trn Vn
Hng nhn lm th tng cho chnh ph Thiu, ng c hi kin ti nn
chn ai lm tng trng thng tin. Ti l ngi nu tn Tn Tht Thin.
Nhng trong cuc gp nhau ti B thng tin lin quan n t TNDT, ng
Thin tip ti mt cch lnh lng nh khng h quen bit. Ngi Php ni
Quyn hnh lm h hng con ngi (le pouvior corrompt lhomme), cn
y th quyn hnh lm thay i tnh bn. Thi gian ng Thin lm tng
trng thng tin, bo ch chng i ng quyt lit v t cho ng bit
danh: By T, da vo by ch T (tng trng thng tin Tn Tht Thin).
Mt s bo cn gi ng l By Tht: tht thin, tht tm, tht tn v.v

Tr v ta son sau khi ln B thng tin, ti c thut li chuyn xy ra cho


nh bo Triu Cng Minh nghe, lc ng Minh lm tng th k ta son
ca t bo. ng Minh suy ngh mt lc ri ni vi ti: Ti n nhm vo ti
v v ti . V ca ng Minh l b i Lan cng l mt nh bo quen
thuc Si Gn. Hai ng b i u v lm g cng c i, nh hnh vi
bng, ngay c khi vo t thi Php trc hay sau ny ca cc chnh
quyn Dim v Thiu cng i.
Nh li khi ti va c giy php xut bn bo TNDT v d nh in ti nh
in ca ng Nam nh (ch nhim t uc Nh Nam, cng l ch nhim t
Thn Chung xa kia), ti c nh ng Nam nh gii thiu mt tng th k
ta son. ng Nam nh gii thiu ti vi ng Triu Cng Minh, lc
khong 60 tui. ng Triu Cng Minh cn hot ng cho cng sn khng,
lc ti khng bit. Nhng vi c lng bo Si Gn, ai cng bit hai v
chng ng Minh l nhng nh bo khng chin v khng bao gi hai ng
b t b l tng ca mnh.
ng Minh ni tip vi ti: trnh rc ri cho t bo ca cu, v chng
ti phi rt lui thi. Ti s gii thiu cho cu mt ngi khc thay ti lm
th k ta son. ng Minh gii thiu vi ti nh bo k cu Phan Ba m
theo ti bit cng l mt nh bo cu khng chin. Anh Ba tng b ch
Ng nh Dim bt v b tnh trng M Tho Nguyn Trn a ra u l
v ch ngha cng sn ti tnh ny cng vi nhiu ngi cng sn khc
hot ng trong lnh vc bo ch ti Si Gn. Anh Phan Ba cng tc vi ti
cho n khi bo TNDT b chnh quyn Thiu ng ca (u nm 1970).
Sau anh lm cho t Tin Sng ca anh Ng Cng c. Sau 30-4-1975,
khi Tin Sng ti bn, ti v anh Phan Ba li c dp lm chung. Ti ph trch
ta son, cn anh lo tin quc t.
T TNDT nh du bc chuyn u tin trong lp trng chnh tr ca ti,
t v tr i lp nhng vn t coi mnh l mt thnh vin trong hng ng
quc gia, chuyn sang ng gia, khng xp hng theo chnh quyn
quc gia m cng khng theo cng sn. Thi chnh tr ny thc cht
khng c g khc hn l s biu hin tm trng gn nh b tc ca c
nhn ti. Sau Tt Mu Thn, mt s tr thc tn tui v nhiu hc sinh sinh
vin ri thnh ph i theo Mt trn Dn tc Gii phng Min Nam hoc
theo Lin minh Dn tc Dn ch Ha bnh do lut s Trnh nh Tho ng

u. Lc ti thy rng, khng phi tt c mi ngi mun i tm mt l


tng u c th i theo con ng MTDTGPMN, v khng phi ai yu l
tng cng c can m, v cha k MTDTGPMN vn l mt t chc
hot ng chnh tr b mt, nn mun tip cn tm hiu v gia nhp l
c mt vn i vi nhng ai khng c mc ni hoc khng c
ngi lm trung gian. Chnh v th, ti cng t gi mnh l ngi thuc
thnh phn nhng ngi Vit c n.
Lp trng ng gia ca ti xut pht t quan im chi t tnh i
din hp php ca chnh ph Si Gn v mt khc do s hon ton khng
hiu bit t chc MTDTGPNMN v cha tng c tip xc.
bo v lp trng ng gia ca mnh, ti phi i u cng khai
vi cc bi bo chng cng trn t TNDT. Ngy 22-11-1968, ti c cuc
bt chin vi t Xy Dng linh mc Nguyn Quang Lm v ngy 1-12-1968
vi t Chnh Lun ca ngh s ng Vn Sung mt nhn vt chng cng
v thn M ni ting ti Si Gn. V y l mt giai on ca bi bo i
m y ng L Qu Chung ra ngy 21-11-1968 trn t Xy Dng:

gia y l quay v ngun gc ca dn tc v Dn tc m sng vi


Dn tc, cng mt lc t chi c hai nh hng t hai pha.
Cu trn y ca ng dn biu L Qu Chungnu c tuyn b trong mt
cuc mt tinh kh th bng bng ca sinh vin hc sinh, tt c s vang nh
sm st, gia nhng ting hoan h vang dy ngt tri.
Chng ni n thanh nin, ngay c ci c long u gi, thn suy, rng
rng nh Thin H cng s phi h h, v n tot c hai bn tay ra.
Th thc l cho n sng ci ming! Th thi, ch cng th thc cc
hiu ci tuyn b .
Tt nhin ri. Nhng L Qu Chung, Nguyn Hu Chung, L Chnh Trung,
Nguyn Vn Trung v cc anh em c tn Chung hay Trung cng nh cc
a con ch c quen mm gi thng cu nh Thin H, ngha l i a s
con dn Vit Nam ba min Trung, Nam, Bc, vn mun l nhng ngi
gia. N l nhc lm, ai ch bit dn tc mnh nhiu t i, n mn ci
vic ca Hn Tn ngy xa vi anh hng tht cng cha chc thm lm
(.)

Gia lc thp t nht sanh ca t nc m ch oang oang Chng ti


mun l nhng ngi gia th cu nng a l u, m cn t lm c
cho cng sn n khai thc! Nh dn biu hng say L Qu Chung v dn
tc, vi dn tc hn ngh n iu . D sao Thin H cng xin php
ni trc, s n anh qu st sng n thnh ngy th. Cht cho dn tc
chng em y!
Thin H
R rng lp trng ng gia ca ti lc gy phn ng vi cc th lc
chng Cng nh th. Ti chp nhn s ngy th chnh tr ca mnh c
th t tch mnh ra khi mt ch khng p ng l tng ca mnh m
cng khng i din nguyn vng ca nhn dn min Nam. Lp trng
ng gia lm tc ti cc phn t chng cng, nhng cng chnh thc
khng nghing v pha cng sn, nn khng c l do chnh ph
Thiu ng ca t bo.
Vi ti, lc nhc s Trnh Cng Sn cng l mt ngi Vit c n,
mt ngi Vit ng gia. C mt hm ti mi anh Sn n ta son
TNDT chi v trong mt giy pht cao hng ti ngh anh sng tc mt
bn nhc dnh cho ngi Vit ng gia. Nhng Sn kho lo ni sang
chuyn khc. Ti bit Sn ngi dnh lu vo chnh tr. D ti khng tham gia
mt ng phi chnh tr no nhng ti cng ang hot ng chnh tr. Sn
vn t cc sng tc ca anh trn nhng xc cm chung nht ca dn tc:
chng chin tranh, v ha bnh thng nht t nc, vt ln trn nhng
vn thi s c th. Anh au nim au chung ca dn tc.
Nhc Trnh Cng Sn c nhng lc l ci phao tinh thn cho c nhn ti.
Nhiu bui ti tr v nh chn nn, tm trng khng hong, b tc sau
mt cuc xung ng mt mi nhng chng lay ng c g ch M
- Thiu, ti nm ngay trn sn nh, khng cn bt n, ch bt nhc Trnh
Cng Sn nghe nh nghe chnh tm trng mnh, nhng ng thi li
nui nng c trong con tim nim hi vng ha bnh v c m c thy
mt ngy no , Hu - Si Gn H Ni s lin mt di. Th l nhc
Trnh lm ti li tm hn ti v lm mi ch ti.
C nhng m, sau cuc hp chnh tr ti Dinh Hoa Lan (bit th ca
tng Dng Vn Minh) ti khng v thng nh mnh m n phng tr

Khnh L trn ng T Do (nay l ng Khi) ngi nghe mt mnh


nhc Trnh. Nhc Trnh chng chin tranh nhng khng h khin nhng
ngi yu nc mm ch. Anh ku gi ha bnh nhng khng lm cho
nhng ai ang chin u v ng bo v T quc li gc sng. Tri li n
nui ch lm qut khi nhng tm hn yu nc.
Cuc sng qu hi h, dn dp lm bin chuyn khng c nhiu c hi
ti v Trnh Cng Sn gp nhau. V li ti v Sn hot ng hai qu o
rt khc nhau. Sau 1975, chng ti gp nhau thng hn, nhng v ti
khng ung ru v cng khng snh v m nhc nn cng khng lt vo
ci qu o c bit ca Sn gm nhng bn ru v vn ngh s. Mi ln
ti ti chi nh Sn, ti u bo trc v thng ngi ni chuyn vi nhau
ch c hai a.
Khi ti ly v ln th hai (nm 1985) v t chc m ci ti hi trng
bo Tui Tr, ti c mi Sn. Ti v Sn rt m khiu v nn gia bui tic
chng ti dp bt i bn gh v cho nhc tri ln. Vo thi im ny hu
nh khng ai dm liu nh chng ti. Khai mc bui khiu v, Sn mi
c du nhy u tin, cn ti mi ch Kim Hnh, Tng bin tp bo Tui
Tr. Ti cn nh l mt bn nhc theo nhp Be Bop. Sn rt thch nhy
Be Bop. Sau ny khi bnh tiu ng tr nng, i ng kh khn, Sn
khng cn khiu v c, lm anh hi tic v cng. C mt hm (khong
u nm 2000) ti cng v ti khiu v v trng T Do ng ng
Khi, ang nhy ngoi piste, ti linh cm c ai nhn mnh t quy bar, ti
quay li v nhn thy Trnh Cng Sn. ng bn cnh l ha s Trnh Cung.
Anh a tay ln cho ti. Khi bn nhc kt thc ti lin n ch anh. Ti
hi Sn: ng khng nhy ?. Ging Sn bun man mc: Mnh i ng
cn kh khn th lm sao nhy. Thy toa nhy, moa thm qu. Sn cn
hi thm: Hnh nh toa nhy disco hi khc ngi ta phi khng?. Ti
ci tr li: Khiu v u nht thit phi ging nh ngi khc. Mnh
nhy theo cm xc ca mnh nh th t do v hng th hn. Nhn Sn
ng bn piste m khng nhy, ti bun v thng anh v cng. Ti bit
bnh tnh ca anh ti thi k kh nng.
Mng 5 Tt nm Tn T (nm 2001), ti vo bnh vin Ch Ry cng vi
ha s Trnh Cung thm Sn. y l ln cui cng ti gp mt ngi ngh
s ti hoa ny. Ch mt thi gian ngn sau , ngy 1-4-2001, anh vnh
vin t gi bn b v tt c nhng ngi yu thng v ngng m anh.

Cuc gp Sn ti bnh vin Ch Ry, ti c ghi li thnh mt bi bo ng


trn tp ch p s u thng 2-2001:

Sn vn nm trn ging khi ni chuyn vi chng ti, nhng trng anh


vn khe khon, thn sc tinh anh. Ti cht ci thm trong bng bi mt
ngh th v vt n: Con ngi gy g v nh bng ny ang mang nhiu
th bnh trong ngi, tng nh d dng ri vo tay t thn, li l ngi
chin u cho cuc sng bn thn d di nht.
Cch y my nm, Sn b a vo bnh vin cp cu trong tnh trng
hn m. Ln , bn b tht s lo lng cho anh. Cui cng Sn vn tr v
an ton. Gp li Sn ti nh ring ca anh ln , ti t m hi: ng l
ng tr v t ci cht, vy ng suy ngh g v ci cht?
Ti vn gi Sn nh th, t ng c dng theo cch xng h thn mt.
C lc chng ti gi nhau bng toa v moa, cch xng h gia nhng
ngi bn c thi hc trng Php. Sn khng cn suy ngh, tr li ngay:
Cht l thit thi. Ngi Php ni: Les absents ont toujours tort. Cht,
mnh khng cn hp mt vi bn b, khng cn c ngm cuc i rt
p ny. Nh cu tr li cch y my nm, ti t m mun bit nm trn
ging bnh ln ny, anh ngh g. Cu tr li cn nhanh hon v gn hn
ln trc: Mnh mun ra khi y cng sm cng tt.
Hy c vui chi vi i
ng cung in m trm nm sau
Cn y em ngt ngo
ng bn ngy yu du
Nhn my tri ang tm v ni cao
(Hy c vui nh mi ngy)

Vc dng mnh khnh, quen thuc ca anh Sn vi mi ngi trong nhiu


nm qua, khin khng ai c th ngh rng Sn c mt thi trai tr l
con nh th thao chnh cng. Mi sng anh u qun mt hai hip quyn
Anh. Anh ng thi cn l t Vovinam t nhng ngy u mn ny
c thnh lp Si Gn, v l vn ng vin in kinh 10 mn. Nu
ngi em trai ca Sn khng tung mt c qut trong mt ln luyn v vi

nhau, khin ngc anh p xung nn nh lm v mch mu phi phi nm


trn ging sut hai nm, th chc chn chng ta ch c mt vn ng vin
Trnh Cng Sn (cha bo m l xut sc) nhng mt i mt Trnh Cng
Sn ti nng m nhc. l khc quanh cuc i ca anh. Sn ni: Trn
ging bnh mnh suy ngh rt nhiu. Khi ri ging bnh nm 1957,
trong anh c mt am m khc: m nhc. Vi nhiu ngi, tc phm
u tay ca Sn l t mi. Nhng Sn tit l:
Bn nhc u tin ng ngha ca mnh c tn Sng m. Khng ai
bit sng tc ny. N tht lc. Bn thn mnh cng khng nh li v
nhc nh th no!.
Tc phm u tin ca Sn t mi nh cng chng yu nhc bit,
c Thanh Thy ca s thi thng nhng nm 50, ngi c ging ca
liu trai, trnh din ln u ti phng tr Vn Cnh. Khng nh suy ngh
chung ca nhiu ngi, Khnh Ly khng phi l ngi u tin v duy nht
ht thnh cng nhc Trnh Cng Sn trc nm 1975. Sau Thanh Thy,
mt ging ca lng danh khc ca Si Gn thi gp phn gii thiu tc
phm ca Sn l n ca s L Thu.
Khnh Ly l ngi th ba v l ngi ht ton b cc nhc phm ca Trnh
Cng Sn. Ln u chnh Sn ch ng tip xc vi Khnh Ly ti phng tr
Night Club Lt bng cch t gii thiu mnh l tc gi bi t m.
Sau mt thng tp b c ging, Khnh Ly cng Trnh Cng Sn xut hin
ln u tin ti sn sau i Hc Vn Khoa Si Gn (hin l Th vin Quc
gia) trc 5000 sinh vin. Khnh Ly trnh by lun 24 sng tc ca Sn
trong m . Sau Khnh Ly ni vi Sn: Trc y mnh ch ht
trong phng tr, ln u tin ht trc hng ngn sinh vin, ti mnh
khng lm sao ng c. l nm 1965, cc sng tc ca Sn by gi
u l tnh ca.
n nm 1968, Sn mi sng tc nhc phn chin.

Hnh nh Trnh Cng Sn c hai bi sng tc v H Ni v chng c bi


no vit v Hu. Ti hi anh iu y. Sn khng tr li thc mc ca ti
m ni: C ln Hong Hip pht biu, bi no ca Sn cng c Hu trong
mc d khng c cp Hu trc tip.
Thm mt thc mc, t m khc: C bao gi ng ngh n chuyn ly
v?
- C mt ln thong qua lc mnh tr. Nhng thi , cc c gi t chu ly
my ng chng ngh s sng bp bnh.
- Bao nhiu phn trm cc sng tc ca ng ly cm hng t mt ngi
p no ?
- Mt phn nm mnh vit cho mt ngi c th.
Ha s Trnh Cung, bn thn ca Trnh Cng Sn t thi tr, ni chen vo:
- Theo ti hn con s . Phi l 40%. Ti c th chng minh bi no ng
vit cho ngi no.
Sn khng phn i. Ti li hi Sn: Bu vit Thay li ta cho Tuyn
tp nhng bi ca khng nm thng ca ng, c on ni rng ng
chun b tinh thn cho ci pht sau rt cuc i bng cch trch li 4 cu
4 sng tc khc nhau ca ng:
mt trm nm sau mi ng yn (S cn ai)
mai kia cho cuc i (Nhng con mt trn gian)
mt hm bun ni nm xung (T tnh khc)
mt ln nm m ti thy ti qua i (Bn i hiu qunh)

- Vy ng c tht s chun b cho ci cht?


- Mnh khng chun b cho ci cht. L lng l sau cn hn m, mnh tnh
li vn khng thy vui mng. Th m ng nm m thy cht, sng thc
dy li mng. ng l c nhng chun b hn hi cho ci cht ca mnh v
c nhng ngi chng chun b g c, coi thng ci cht. Ring mnh hi
khc, mnh khng s ci cht nhng nu phi ri b cuc i ny mnh rt
luyn tic. (Sn dng thm ting Php regret). Trong khi sng mnh
nui tic ri, mnh s mt n. Mnh kht sng.
- ng c bao gi ngh n chuyn vit di chc?
- Khng. Mt c ca s hi mnh cu . Mnh c ti sn chi u? Vi
mnh ci hin ti l ci c tht, cng sng vi n. Cn ci sau
- By gi nhn li cuc i qua, v tnh yu, ng thy th no?
- (Khng cn suy ngh) Tht bi nhiu, tht bi nng. Thi tr s tht bi
mang li ni au bng bc, ko di. By gi n d di, nhng ngn. Mnh
n ri vo qun lng, khng lc sot li, coi nh mt xc cht ca qu
kh.
Ti chuyn sang chuyn khc v hi: ng c k th khng?
- C (Ri dng li mt giy suy ngh). ng ra l khng. D nhin cng c
ngi ght mnh. Ring mnh loi trong u mnh khi nim k th.
- ng l nhc s dn thn engag?
- Tng giai on, nhng ni chung mnh ch trng ngh thut v nhn
sinh ch khng ngh thut v ngh thut. Cho nn nu v mt hon cnh
no buc mnh i tu, th mnh s i tu gia cuc i ny.

- ng c hi tic v khng c con ni di?


- Khng ngh ti. Mnh cha bao gi ngh ti mt Trnh Cng Sn con. Ti
sao? mnh xem c l do no khng? (Sn suy ngh mt lc) Mnh khng
thy l do no c. C l cuc sng vi vng i qua, i qua, ri Thnh
thong xa kia cc em mnh c nhc, m mnh cng c nhc nhng khng
ai t thnh vn , ri thi
Thot mt ci ngi 61 tui, ngi 62. Nh li ln gp nhau ti ta
son bo Ting Ni Dn Tc Si Gn nm 1966, th l 35 nm.
Cng thi im Sn sng tc nhng bi ht phn chin (bt u t nm
1968), phn ti trn bo Ting Ni Dn Tc cng t chc cuc thi vit
phng s vi ch Vit cho qu hng, dn tc dnh cho bn c. Cc
bi d thi u chng cuc chin, chng s can thip ca ngi M, phn
nh tm trng v thc trng khp min Nam, tt c hp thnh mt bc
tranh xc ng v trung thc ca na phn T quc pha Nam. Nhng bi
ot gii nh Phc sinh t cht ni v hu qu ca cht c ha hc
ca qun i M ri xung rung vn; Khi ngi M n, m t chi tit
qu trnh mt x ven hin ha b bin thnh mt ni bun hoa bn
phn v chy theo ng la M; hoc ng lo trong vng oanh kch t
do bi kch ca mt ng lo sng trong vng t b qun i M coi l
Free Fire Zone nhng nht nh khng chp nhn di cn lu ca mnh i
ni khc v.v
Bo TNDT mi gio s L Chnh Trung lm ch tch Hi ng chm gii
v tn tay trao gii cho nhng ngi v u cuc thi.
10 phng s xut sc nht c dch ra ting Anh v c Nh xut
bn M Praeger in thnh sch (ta sch Between Two Fires). Nh bo L
Trang ca bo Saigon Daily News gip ti khu dch thut, sau nh bo
M Arthur J. Dommen (ph trch vn phng bo Los Angeles Times ti Si

Gn) hiu nh li. Ti mi nh vn n ngi M Frances Fitzgerald vit


Li m u (Frances Fitzgerald tng ot gii Pulitzer vi quyn Fire
On The Lake La trong h) quyn sch do ti ng tn thc hin v vit
li gii thiu. Fitzgerald tng ving thm H Ni trc 1975 v l ngi tn
ng ngay t lc s thng nht Vit Nam di ngn c ca cch mng.

10. Nhng nh bo nc ngoi m ti gp


Nh li nh bo A. J. Dommen, ti rt cm n ng gip ti thc hin
quyn sch gp mt phn nh lm cho d lun M hiu thm thc
trng min Nam Vit Nam t khi qun i ca h can thip vo. ch
ton l nhng li ca thn v phn n ch khng h c s hm n. Trc
nm 1975, ti c dp gp g v thn thit nhiu nh bo nc ngoi, k c
nh bo M. Rt nhiu ngi trong s h tht s gn b tnh cm vi t
nc Vit Nam, dn tc Vit Nam, h chn mt thi chnh ngha
vt ln trn ngha v ngh nghip thun ty.
Bi kch chin tranh Vit Nam chi phi rt nhiu cuc i v s nghip ca
cc nh bo nc ngoi, c bit l cc nh bo M. Khng t ngi tr
thnh ni ting, nhn nhng gii thng bo ch cao qu nh Pulitzer,
nhng cng c lm nh bo b cuc chin m nh mi cuc i cn li. H
vnh vin khng tm li c cuc sng bnh thng khi tr v qu hng.
C ngi v qu gn b vi t nc v con ngi Vit Nam, m trn bi
kch ca dn tc ny vo cuc i ca mnh. Nhiu ngi trong s h tr
thnh mt phn k c trong cuc i hot ng bo ch v chnh tr ca
ti. Hot ng chnh tr trong lng Si Gn trc 1975 khng th thiu
nhng quan h mt thit vi bo ch, nht l bo ch nc ngoi, v theo
ti, h gp phn rt ln vo vic nh ng d lun nc M v th
gii v nhng g xy ra ti min Nam Vit Nam.
Mt trong nhng nh bo M u tin ti quan h l Peter Arnett, lc
l phng vin ca hng tin AP (Associated Press), sau ny ni ting trong

hai cuc chin Irak (1991 v 2003). Ti mun nhc n Peter Arnett u
tin v thi im ti bc vo ngh bo cng l lc Peter Arnett gy s ch
trong cc ng nghip ca anh qua mt cuc tranh lun gy sc vi
c Harry Felt, t lnh lc lng M Thi Bnh Dng. Chuyn xy ra sau
trn nh p Bc lch s hai ngy. c Felt c gng bin minh s tht
bi u tin ca qun M v qun i Si Gn trong chin tranh trc thng
vn bng cch lp lun rng nh bt c ch ra khi p Bc. Nhng
Peter Arnett cho rng l cch nh gi thng bi theo s chim c t
ai trong chin tranh th gii th hai v chin tranh Triu Tin, hon ton
khng n nhp g vi cuc chin tranh du kch min Nam. Sau trn nh
p Bc, chin tranh du kch min Nam t mt tm vc pht trin
mi. Peter Arnett t vn v cht vn c Felt theo chiu hng ny
khin cho Felt khng gi c bnh tnh v qut ngc li Arnett: Anh hy
tr li hng ng, mun nhc Peter Arnett ng qun anh trc ht l
mt ngi M. Cc bi vit ca Peter Arnett trong chin tranh Vit Nam
lun c gng tm ra mt s tht khc hn ci s tht c Washington v
chnh quyn Si Gn a ra. cuc chin vng Vnh 1991 (Irak 1) v
cuc chin Irak 2 (2003) cng th. cuc chin Irak 2, Arnett ang l
phng vin ca NBC (M) nhng li xut hin trong cuc phng vn trn
i truyn hnh Irak (Lc lnh t Saddam Hudssein cn nm quyn) v a
ra nhn nh rng nhng hnh nh bom n M st hi dn thng Irak v
nht l tr th v ti cung cp thm sc mnh cho cc phong tro phn
chin M v th gii. Sau cuc tr li phng vn ny, Peter Arnett b NBC
sa thi. Nhng lin , mt t bo Anh li thu ng tip tc lm c phi
vin ti Irak.
Peter Arnett gp v phng vn ti trong khong thi gian 1967 1968.
Sau chin tranh Vng Vnh (Irak 1), nm 1996, Peter Arnett c tr li Vit
Nam. Khi n TP.HCM, ng c n thm ti cng mt ngi bn ca ng
ti nh hng i a tre ca ti ng B Ht thuc qun 10 TP.HCM.
Chng ti nhc li chuyn xa v c nghe ng k nhiu chuyn v chin
tranh Vng Vnh.

Peter Arnett l phng vin M u tin nhn thy trn p Bc mt bc


ngot ca chin tranh du kch Vit Nam. Cn vi Henry Kamn, phng
vin ca New York Times, l mt trong nhng ngi u tin a v thm
st Sn M ra trc cng lun M. iu g thc y nhng nh bo nh
Peter Arnett, Henry Kamn lt ngc nhng s tht c chnh nh cm
quyn M dng ln, v a ra cng lun nhng ti c m chnh qun i
M gy ra? Theo ti, trong mt nh bo chn chnh lun tn ti hai con
ngi: con ngi bnh thng gn vi qu hng, dn tc, v mt con
ngi khc vt ln trn ranh gii quc gia, chia s nhng ni au v bt
hnh ca nhn loi, u tranh cho mt th gii cng bng v tt p
hn.
Chnh Henry Kamn k li cho ti nghe din tin vic ng thc hin bi
phng s iu tra v thm st Sn M (vo lc bo ch quc t gi l v
thm st M Lai) nh sau:
- Mt bui tra ti vn phng bo New York Times Si Gn, ti nhn mt
c in thoi t vn phng New York cho bit c tin mt i y phi cng
M t gic mt v thm st dn thng do lnh M gy ra ti mt lng
tnh Qung Ngi. i y phi cng ny chng kin tn mt v thm st
v anh dng trc thng ca mnh cu c mt s ngi. Sau mt thi
gian im lng, do lng tm cn rt, anh ln ting t gic.
Nhn c thng tin ny, Henry Kamn tc tc gi c th k mua ngay v
my bay i Nng u gi chiu hm . n Nng, Kamn khng c
phng tin no i Qung Ngi, tri li bt u ti. Cui cng, Kamn
xin c mt ch trn mt my bay qun s M n tnh ny. Trn my
bay, Kamn ngi cnh mt ngi M mc qun o dn s. Tr chuyn vi
nhau mt lc, ngi M ny hi mc ch ca chuyn n Qung Ngi ca
Kamn. Kamn tit l mnh l nh bo nhng vn p m v mc ch chuyn
i ca mnh. Ngi M kia nhn thng Kamn v ni Ti bit ng tm g
. V thm st M Lai phi khng?. Th l Henry Kamn nh th nhn
mc ch ca chuyn i ca mnh. By gi, ngi M kia mi ni r ng l

c vn ca tnh trng Qung Ngi v mi Kamn khi n Qung Ngi nn


nh ng c an ton. Vin c vn M ny cng ha gii thiu
Henry Kamn vi trung t tnh trng Qung Ngi, ng ta s gip cho cuc
iu tra ca Kamn d dng hn. Vin c vn M cho bit tnh trng hin
ti, va c b nhim thay tnh trng c, khng dnh lu g vi v thm
st s sn sng gip Kamn. Nu khng c s gii thiu ca vin c vn M
vi tnh trng Qung Ngi, khng th no Kamn c th t chn n lng
M Lai.
Khi Henry Kamn n , trong lng khng cn ai c. Mt s t ngi cn
sng st lnh sang lng k bn. S nhn chng ny gip Kamn dng li
kh y mt trong nhng ti c ti t nht do qun i M gy ra trong
chin tranh Vit Nam. Tr li tnh l Qung Ngi, Henry Kamn mn in
thoi ti nh ring ca vin c vn M c bi bo ca mnh v vn
phng New York Times Si Gn ri t y chuyn v M. Vin c vn M
hi Kamn: Ti c th ng y nghe ni dung bi bo ca ng c
khng?. Kamn tr li: ng c nghe v ngy mai c nc M v th gii s
bit chuyn g xy ra ti ci lng ho lnh ny. Khi k cho ti nghe cu
chuyn, n on ny Kamn hi ti: Anh c on vin c vn M phn
ng th no sau khi nghe ti c ht bi bo?. Ri khng cn ti tr li,
Kamn ni tip: ng ta khc v qu xc ng. T bui gp nhau tnh
c ny, Kamn v vin c vn M tr thnh bn thn: h cng nhn ra bn
cht phi ngha ca cuc chin tranh ca M ti Vit Nam. Sau ny vin c
vn tr thnh i s M mt nc Trung ng v h vn lin lc vi
nhau.
Sau nm 1975, Henry Kamn tr li Vit Nam nhiu ln v mi khi n TP.
H Ch Minh, ng u gh thm ti. Chng ti ni chuyn vi nhau nh hai
ng nghip bn tch c ph ti nh ti, c khi n tn khuya. Khi Kamn
ln u n min Nam Vit Nam nhng nm 60, ng t coi mnh l mt
nh bo hiu bit rnh r c th gii. ng n t Chu u, ni ng lm
i din cho bo New York Times trong nhiu nm. y ng quen bit
hu ht cc nh chnh tr v lnh o cc nc Ty u ln ng u. Cho

nn khi nhn nhim v sang Vit Nam, ng min cng ln ng v t


hi mnh n t nc xa l ny lm g. Nhng t chn n Vit Nam
khng bao lu, Kamn nhn ra: Nu mnh cha n y th cha bit g
v ci th gii mnh ang sng. Rt nhanh, Kamn yu t nc ny v khi
n nc Lo th thm mt pht hin chinh phc con tim ng. ng
khm ph nhng vng xa xi ca tri t nhng t nc v dn tc m
theo ng v cng ng yu v ng knh.
Henry Kamn c v Vit Nam. Nhng ng gp ngi v ny sau khi ng ri
Vit Nam. Trong thi gian Vit Nam, ng c v ngi M. Sau thng 4
1975, ng c bo New York Times c lm trng vn phng ti Tokyo
(Nht). Mt bui ti ang ngi trong Cu lc b bo ch nc ngoi ti
thnh ph ny th c ngi bo tin: mt nhm ngi Vit Nam vt bin
bng thuyn my c mt tu Nht vt v a vo t lin Nht. Nhng
ngi trn chic thuyn my khng ai ni c ting Anh. Quyt nh ca
Kamn l ln ng ngay. Nhng c mt rc ri khng nh l lm th no
c ngay mt ngi bit ting Vit Nam v ting Anh hoc Php lm
thng dch trong cuc tip xc vi nhng ngi trn thuyn. Rt may ti
hm trong cu lc b c mt ph n Vit Nam rt rnh ting Php v
ting Anh. Mt ngi bn gii thiu ngi ph n y vi Henry Kamn v c
sn sng i ngay cng Kamn. l s khi u ca mt cuc hp tc rt
tt p.
Sau lot bi v nhng ngi Vit Nam di tn ny, ngi ph n Vit Nam
t nguyn lm thng dch cho ng tr thnh v chnh thc ca ng.
Nhng nm sau ny Henry Kamn sng ti min Nam nc Php, vn vit
cho New York Times nhng c hng ch c bit ch lm vic 6
thng trong mt nm. V ng iu khin mt Gallerie Thy S, chuyn
bn tranh ca nhng ha s ln, c bit l ca Picasso.
Trong chin tranh Vit Nam, c rt nhiu nh bo khng ch dng cm bo
v s tht v chn l m cn by t cng khai tnh cm, s gn b ca
mnh i vi dn tc Vit Nam nh Kamn.

Cu chuyn ca Carl Robinson, phng vin nhip nh ca hng tin AP l


mt trng hp in hnh khc.
Nh mt s thanh nin M thi Kennedy n Vit Nam vi nhiu o tng
mang t t nc h: T coi mnh l s gi ca th gii vn minmh, c s
mng gip xy dng mt x hi dn ch, tin b v phn vinh ti min
Nam Vit Nam- Carl Robinson tui i mi t chn n min Nam Vit
Nam cng vi mt tm trng nh th. Tinh thn Kennedy thi thc c
mt th h M hng ti nhng l tng cao p. Carl Robinson ngh rng
khi mnh n min Nam s c dn chng y tip n nh cha ng
ca anh tng c m chm nim n bi nhng chng trai c gi Php,
m anh tng c thy trong cc on phim ghi li sau Chin tranh th
gii th hai. Nhng khi va xung phi trng Tn Sn Nht, anh c a
ln mt chic xe ca qun i M m cc ca s u c bo v bng mt
lp li thp chng li tn cng bng lu n. Carl Robinson hiu ngay
rng anh khng t chn n mt vng t thn thin nh anh c
tuyn truyn!
Khi anh c iu v G Cng, mt tnh l min Ty cch Si Gn ch
my mi cy s, vi t cch nhn vin USAID (C quan vin tr M), Carl
cng thy r s sai lm qu ln ca mnh khi tnh nguyn sang y theo li
ku gi ca chnh quyn M. y l mt cuc chin m ngi M hon
ton b c lp, b chnh nhng ngi m h c s mng bo v, gip ,
chng li v thm ch cm th. Carl cn nhn ra vi tt c s tht vng
rng nhng ng minh ca M cng chng quan tm n s chinh phc
ngi dn min Nam Vit Nam m ngc li cn gy thm au thng cho
h. Cc Tnh trng thng l mt qun nhn l nhng ng vua
a phng, mt th hung thn khin ngi dn s hi. Carl quyt nh
t nhim.
Nhng G Cng s mi mi gn b vi Carl: anh yu mt c gi ti y v
thiu n ny cng yu anh. Nhng cuc tnh ca h khng sun s d Carl

ht sc chn thnh, gp cha m c gi v chnh thc xin ci. Cha c gi


l mt nhn s a phng, nht nh t chi. S t chi ca ng cng d
hiu v vo nhng nm 60, gia nh no c con gi ly M u b b con
hng xm coi nh khng ng hong, d b khinh r. Carl c th a
ngi yu ln Si Gn sng bt k s chng i ca cha m c nhng anh
khng chn gii php ny m vn kin tr ch i s chp nhn chnh thc
ca gia nh c gi. Cui cng anh nhn c tn hiu vui. Cha c gi ng
gp Carl Robinson nhng li t mt iu kin: Carl ch c v sau khi
tr li mt cu hi do cha c gi nu ra. Ngy Carl hi hp n gia nh
ca ngi yu, anh khng on c cu hi s l g. Cui cng cu hi
ca cha c gi rt vn tt: Anh c phi l nhn vin CIA khng?. Carl th
pho nh nhm v bn thn anh rt d ng vi t chc tnh bo M sau khi
khng lm cho USAID na, Carl xin l phng vin nhip nh cho hng tin
AP (M). Lc u, anh khng c thu nhn v p lc ca ta i s M.
Carl b lit vo danh sch en (black list) nhng ngi M b theo di ti
Si Gn. Nhng cui cng AP vn nhn anh.
Khi lm r im ny (c phi l nhn vin CIA khng), Carl cha c gi nhn
lm r. Th l Carl xy dng k hoch cuc sng ca mnh gn vnh vin
vi qu hng bn v. Anh khng ngh n ngy tr v M. Anh yu v,
mt khc t nc v con ngi Vit Nam li rt thch hp vi tm hn v
li sng ca anh. K hoch sng ti Vit Nam ca anh b o ln vi s
kin lch s 30-4. Ta i s M ra lnh Carl di tn vi c gia nh, c c
ng gi v tng nghi ng Carl lm vic cho CIA. Anh au kh ri Vit
Nam, ni m anh chn lm qu hng th hai, nhng s au kh ca
Carl cn l s mt mt vt cht khin anh hon ton ph sn khi tr v
M. Nhng g anh u t ti min Nam, anh khng th mang theo v M.
Nhng bi kch i vi Carl Robinson ch tht s bt u khi anh t chn
tr li qu hng anh. Hai v chng phi sng trong nhng iu kin kh
khn ti Washington, mi ngy Carl n tr s hng AP vi vn vn hai
la b ti; nhng ci m Carl khng th chu ng ni chnh l thi ca
cc ng nghip anh ti AP. Khi t min Nam Vit Nam tr v, lc u Carl
hnh dung rng anh s c cc ng nghip trong c quan n anh vi

mt s quan tm c bit. H s quay qut t v s cu hi v Vit Nam:


Ti sao ngi M tht bi, nhng ngy cui Vit Nam ra sao, cuc di tn
din ra th no v.v Nhng thc t hon ton khc hn. Khng ai hi Carl
iu g v Vit Nam. H cn c trnh ni chuyn hoc chm mt vi Carl
Robinson trong c quan bi v h mun vnh vin qun i Vit Nam. Carl l
cy inh trong mt h.
Carl bt u ung ru, b b cng vic, ri cui cng rt khi hng AP v
khng chu ng ni nhng bt mn v ti nhc ca ngi khc v chin
tranh Vit Nam c trt ln anh. cu chng mnh ra khi tnh trng
khng hong c th dn ti cn bnh trm ut, ngi v Vit Nam a
c gia nh sang sng Sydney (c). Ti y mt ngi bn gip anh tr
li vi ngh bo bng cch gii thiu anh vi tun bo M Newsweek. Anh
tr thnh trng vn phng ca t bo ny Sydney. Ngoi ra anh cng
gia nh v m mt qun n Vit Nam ly tn l Si Gn. Carl c dp tr li
Vit Nam ln u nhn k nim 15 ngy thng nht t nc. Chng ti
rt mng r khi gp li nhau. Gn y ti c bit Carl cng v c gng
tip ni k hoch xa kia l xy dng mt ln na cuc sng ca h Vit
Nam.
Trc nm 1975, cc nh bo nc ngoi l mt b phn gn lin vi
cuc chin ti Vit Nam. Cc nh bo tin b gp phn lm sng r ln
nhiu gc khut hoc thc trng b bp mo trong chin tranh Vit Nam.
Nhiu nh bo cng by t cng khai thi chng chin tranh, chng s
can thip ca ngi M Vit Nam. H gp phn thc y cho cuc
chin tranh sm i ti s kt thc vo 30-4-1975. Jean Claude Pomonti ca
bo Le Monde, Nayan Chanda ca bo Far Eastern Economic Rewiew (c
lc cng tc vi Le Monde Diplomaitque), Francois Nivelon ca bo Le
Figaro, Paul Quinn Judge ca bo Christian Science Monitor, Tiziano
Terzani ca bo Der Spiegel v.v l nhng nh bo m ti quen bit c
thi ng h nhng ngi hot ng i lp v thnh phn th ba.
J. C. Pomonti gip ti hai ln vit bi by t lp trng i lp v chng

chin tranh ca mnh trn mc La tribune internationale ca bo Le


Monde, mt din n thng dnh cho chnh khch c tn tui cc nc
pht biu. Anh Pomonti v ti cng sinh nm 1940. Anh c v Vit Nam l
con gi ca ng L Quang Thanh cng lm bo (cho hng tin AFP ti Si
Gn) v l em gi ca ng L Quang Uyn tng l thng c Ngn hng
quc gia (ch Si Gn). Sau 1975, Pomonti rt thng tr li Vit Nam
v a cc con anh v thm qu ngoi. Chng ti c mt vi dp nh
tennis vi nhau trn sn Nh Vn ha Thanh nin ng Hai B Trng.
Sau 1975, ti cng gp li Nayan Chanda ti TP. H Ch Minh. Anh t Hng
Kng sang, lc ny anh l editor in chief (ch bt) t Far Eastern Economic
Review. Anh rt ngc nhin khi nghe ti k cuc sng ca ti gi y gn
vi cng vic vit bo, c bit l vit bo th thao. Cc bi bnh lun bng
ca ti vit cho cc bo (c lc cho bn t bo ngy v tun) mang li
cho ti mt thu nhp mi thng tng ng 2000 USD (trc khi ti b
bnh)! Bi bo ca Nayan Chanda vit v ti trn Far Eastern Economic
Review c cu kh vui:
Mt cu dn biu v l cu tng trng thng tin ch c hin sng
ho hng vi ngh vit bo th thao; qu kh chng lm vng bn u
c ng. c bit gn y Chanda t gi ngh bo v lm gim c
nh xut bn ca Trung tm nghin cu v ton cu ha i hc Yale.
V Tiziano Terzani, mt ngi bn khc ca ti trong gii bo ch nc
ngoi hot ng ti min Nam trc nm 1975. Terzani n Si Gn t
nm 1971 vi t cch c phi vin bo Der Spiegel ti ng Nam . ng
l nh bo ng h cc nhm i lp ti min Nam v c bit l lc lng
th ba khi c Hip nh Paris. ng chng li s can thip ca ngi M ti
Vit Nam v cng khai coi cuc chin u ca MTDTGPMN v Bc Vit l
cuc chin yu nc ca ngi Vit Nam cn c th gii ng h. Khi t
chc cc cuc hp bo chng tng thng Thiu, ti lun bo tin cho
Ternazi. Vi s gii thiu ca ti, Ternazi cng tr thnh mt ngi khch
lun c n tip nim n ti Dinh Hoa Lan ca ng Dng Vn Minh.

ng c coi l ci loa bn chnh thc ca nhng ngi i lp ch


Thiu. ng l ngi sinh ti Florence.
Sut na ng mt c hi chng kin tn mt ngy 30-4-1975, cng c
ngha mt i c hi thc hin cun sch Giai Phong c chn l Book of
the Month Selectioln M nm 1976. Gia thng 3-1975, t ngy sau khi
ch Thiu mt Bun M Thut, nh bo Tiziano Ternazi c Nguyn
Quc Cng ngi ng u Trung tm bo ch bo rng mt trong
nhng bi bo ca ng xc phm tng thng v vy bn ln nc
VNCH. Nguyn Ngc Bch, Tng gim c Vit Tn X (Vietnam Press)
cng lp li nhng iu y vi ng. Th l Ternazi b trc xut khi min
Nam. ng k rng n nhn lnh ny ng v cng tht vng. Sut 4 nm
di theo di mt cuc chin lm lay ng c lng tm nhn loi, nhng
n khi sp kt thc th mnh li vng mt nn Ternazi nht nh khng
chp nhn s bt cng ny. Ternazi bit rt r nu ng tr li Si Gn th
ng s b chnh quyn bt ngay ti sn bay. Ch cn mt cch l chn
chuyn bay no khi p xung sn bay Tn Sn Nht th khng cn
chuyn no na ri khi Si Gn. Tc l chuyn bay cui cng n Si
Gn.
Tiziano Terzani k: Ti rt may mn. Khi chic phn lc Air Vietnam xut
pht t Singapore p xung Tn Sn Nht th lc tt c cnh st sn
bay bin i u ht, khng c ai kim tra danh sch en trong c
tn ti. Tizani thch th ni: Th l ti vo li Si Gn.
Tiziano Terzani nhn thy cnh xe tng ca qun gii phng vo dinh
c Lp cng vi nh bo Nayan Chanda. Sau ngy 30-4-1975, Tizani
c php li Vit Nam thm ba thng, i khp cc tnh min Ty, ri ra
H Ni, gp nhiu lnh o ca ng Cng Sn v Nh nc. Cui nm
1975, Tiziano Terzani vit xong cun Giai Phong. Tc khc cun sch
c khp ni n nhn nng nhit, c dch ra nhiu th ting. Ti ,
qu hng ca Terzani, nh xut bn ca anh cho in mt loi n bn c
bit (rt ngn) dnh ph bin cho cc trng hc .

Quyn sch k li ba ngy gii phng v ba thng Tizani quan st t nc


Vit Nam sau khi thng nht v bc vo giai on u ca ci to x hi
ch ngha. Quyn sch l mt ci nhn y ho hng v lc quan v chin
thng tt yu ca nhn dn Vit Nam v nhng i thay din ra tip .
Thng 4-1976 k nim mt nm gii phng, cng mt s nh bo nh
Jean Lacouture, Nayan Chanda, Jean Claude Pomonti, Francois Nivelon
v.v Tiziano Terzani c chnh quyn Vit Nam mi tr li thm Vit
Nam. on bo ch nc ngoi c a i bng t t H Ni vo Si
Gn v cc tnh pha Nam. Mt chuyn i thc t rt phong ph cho ngi
lm bo nu chuyn i y c t chc chu o. Nhng trong khu thc
hin c nhiu iu bt cp nn gy mt s phn ng khng thun li
cho nc ch nh. Nhng ci bt li nht l tnh hnh kinh t ca Vit Nam
mt nm sau gii phng khng lc quan cht no. Terzani khng nhn ra
Si Gn m ng tng gn b. Tinh thn ca ng cng b lung lc khi ng
khng tm li c phn ng cc bn b quen bit ca ng trc nm
1975. Nhiu ngi vt bin ra nc ngoi bng thuyn, c khng t
ngi b mng gia bin. Nhiu ngi khc i hc tp cha thy v. ng
nhc nhiu v trng hp mt ngi bn, mt phng vin Vit Nam, tng
gip ng trc 1975: Cao Giao. Khi Tiziano Ternazi cho xut bn quyn
Gii Phng, phn li ni u, ng nhc n Cao Giao nh sau:

Mt s ngi M quen bit anh ri khi Si Gn tun l cui cng y


s hi thc hi anh sang Hoa K cng gia nh. H ni vi anh: Anh
bit ngoi ng, anh cng khng bao gi ng, anh s tm c mt vic d
dng nh lm nhn vin khch sn vo ban m
khng phi l do anh li Vit Nam.
mi ngi Vit Nam u c mt vin quan li, mt k cp, mt k ni
di v c c mt con ngi m mng ng im bn trong anh ni vi ti
nh th.

Cch mng cho ti c m v ti mun c nhn thy gic m y bng


chnh mt mnh
Ti (Tiziano Terzani) cng th, mun c thy iu y.
Tr li Vit Nam thng 4-1976, Tiziano Terzani ngh rng mnh khng thy
gic m y thnh hin thc. Qu nhiu iu cho Terzani tht vng. Gp
li ti thng 4- 1976 ti ta son bo Tin Sng b mi, Terzani khng che
giu tm trng y ca anh. Ti c gng ni vi anh: nhng g anh vit
trong quyn sch c gi tr lch s, vt thi gian. Nhng lc qu tht
ti khng c l l thuyt phc anh rng nhng g ang xy ra cha
phi hon ton l bn cht ca cch mng Vit Nam. Ring ti chp nhn
cc din tin ca nhng nm u sau 1975 ch yu bng con tim, con tim
ca ngi Vit Nam, vi nim tin t c s vo qu trnh lch s ca ngi
cng sn. Ti tin rng ri ng Cng sn Vit Nam s c nhng iu chnh
thch nghi t nc i ln. Nu ngi cng sn ch thc l ngi yu
nc nh ti vn tin tng, th dt khot h s c nhng iu chnh cn
thit v khng qu chm tr vc dy t nc, v bo m lm sao cho
ngi dn sng qu lu trong chin tranh, trong cnh mt nc v c
cc, c hng nhng thnh qu ca cuc cch mng.
Sau ti c mt s ng nghip gn gi vi Tiziano Terzani c dp
n Vit Nam cho bit: hnh nh sau chuyn tr li Vit Nam thng 41976, Terzani ph nhn quyn sch Giai Phong ca anh nh mt
ngi m quyt nh t b a con m mnh mang nng au. Nghe
tin ny ti rt bun cho Terzani v cng bun v Vit Nam mt i mt
ngi bn thn thit.
Mi n nm 1995, cng qua mt ng nghip nc ngoi, ti c bit
Tiziano Terzani cho xut bn li quyn Gii Phng di mt ci ta
mi: Saigon 1975 Three Days and Three Months (Si Gn 1975 Ba
ngy v ba thng). Khng bao lu, ti c cun sch trong tay. Li m u

ca n bn ny c tn Twenty Years After (Hai mi nm sau) ni r s


i ta sch ch nhm mc ch quyn sch tip cn d dng hn vi
ngi c thuc th h mi. V ni dung, Terzani nhn mnh: Cun sch

c in li hon ton ng nh n c vit hi nm 1975. Khng c mt


tn tui no thay i, khng mt tnh t hay mt du than no b xa i
hoc mt du hi no c thm vo.
Nh th tri vi nhng tin khng chnh thc m ti tng nghe vo nhng
nm trc, Tiziano Ternazi khng h ph nhn a con tinh thn ca
mnh. ng k: C nhiu ngi hi ti: C phi lc ng sai lm?. S

khiu khch ng c tr li v cu tr li l Khng.


Trong li ta hai mi nm sau, Tizani vit:

Nhng g xy ra sau chin tranh ti Vit Nam khng th thay i suy ngh
ca ti v thc cht cuc chin ny trc y. i vi th h ca ti, trc
ht l mt vn ca o c (a question of morality). Ngi Vit Nam
chin u cho cuc chin v c lp, cng l cuc chin m h bt
u u th k khi b nhng quni Php u tin t chn ln b bin
ca t nc h. Ngi M, n gin ch thay th ngi Php trong
thc dn mi ca h, khng c l do g can thip t nc xa xi ny; h
khng c quyn tn ph t nc ny trong mc ch cu vt n. Gia
b my chin tranh tinh vi ca M v cuc chin du kch ca ngi Vit, s
chn la anh hng ca chng ti qu n gin.
Cc nguyn l m chng ti tin tng, l mi dn tc phi t quyt
nh vn mnh ca mnh, rng cc x hi phi nhn bn v cng bng.
Cuc cch mng Vit Nam cho thy s ha hn tt c nhng iu .
Cc cuc cch mng lun l nh th v n hng ti tng li, mt tng
lai y hi vng, chc chn s tt p hn hin ti gn lin vi khn kh v
bt cng. t nc Vit Nam l nh th: mt bn l thc t by ra trc
mt t mt ch n p c ng h bi s can thip ca M, cn bn
kia l s khc kh, mt tinh thn cch mng bt khut, ha hn ha bnh

v cuc sng tt p cho mi ngi


Tht l lng, nhng suy ngh ca Tiziano Ternazi lc khng khc lm
suy ngh ca ti d anh l ngi cn ti l ngi Vit Nam. Th ra gia
nhng ngi khng b nhng quyn li ch k chi phi hoc theo ui
nhng mc ch chnh tr t ring th d dng gp nhau trong s chn la
ng v pha no trong cuc chin tranh Vit Nam.
Hai mi nm sau, khi Tiziano Terzani cho in li quyn sch ca mnh,
chc chn ng cng thy rng cuc cch mng m mnh ng h bt
u c thnh qu tt p. Nc Vit Nam m ng nhn thy nm 1976 khi
tr li Vit Nam c nhiu iu lm ng tht vng nay i khc
nhiu.
11. T Si Gn n in Westminster
Sau Tt Mu Thn, khng kh chnh tr ti Si Gn hon ton thay i.
Chng hn trc Tt Mu Thn, mt cuc thm d d lun M vo thng
11-1967, cho thy 44% ngi M mun qun i ca h rt v nc ton
b hoc dn dn; 55% ch trng mt ng li cng rn, tc s dng v
kh ht nhn. Thng 2-1968, khi cuc tng cng kch Tt Mu Thn ang
din ra c lit, 53% ngi M ch trng tng cng cc cuc hnh qun
qun s vi mt qui m ln hn v chp nhn c nguy c chm trn vi
Lin X v Trung Quc. Ch c 24% ngi M mun thy cng chin
tranh h thp xung. Th nhng ch 6 tun l sau s kin Tt Mu Thn,
s ng h ca ngi M dnh cho tng thng Lyndon Johnson t 40% rt
xung cn 26%. Ngi ta cn nh khi ng Johnson mi vo Nh Trng, c
10 ngi M th c n 8 ngi ng h ng.
Theo nh bo Stanley Karnow trong quyn Vietnam: A History m ng l
tc gi: Cuc tng cng kch Tt Mu Thn lm bng hong tng thng
Johnson (stunned Johnson). Johnson khng bao gi tng tng rng Vit
cng c th tn cng vo ta i s M v tt c cc thnh ph ln ca

min Nam Vit Nam. Tuy nhin, ngay sng 31-1-1968 Lyndon Johnson
ra lnh cho gung my tuyn truyn M phi hp to ra mt d lun lc
quan trong nc M i vi tnh hnh chin tranh Vit Nam. Johnson ch
o tng t lnh lin qun M ti Vit Nam Westmoreland trong cc cuc
hp bo vi bo ch M ti Si Gn phi khng nh qun i M ang
nm vng tnh hnh ti y. Lyndon Johson cho ph trch bo ch ti Nh
Trng bit cuc tng cng kch ca cng sn hon ton tht bi. Johnson
cng ch th cho ngoi trng Dean Rusk, cu b trng quc phng
McNamara, Walt Rostow v cc ph t thn cn khc lun gi mt lp lun
nh th trc bo ch v truyn hnh khi c phng vn.
Tuy nhin tinh thn ca phn ng cc ph t ca tng thng M sau Tt
Mu Thn tht ra suy gim ng ngi. Harry McPherson lut s v l
mt trong nhng ngi vit din vn cho tng thng Johnson, c
Johnson coi nh con nui ca mnh (ng Johnson ch c con gi ch khng
c con trai) pht biu vi gii thn cn rng nhng hnh nh v ta i
s M b tn cng m truyn hnh pht i t Si Gn, cng nh hnh nh
Nguyn Ngc Loan bn vo u mt Vit cng trn ng ph trc ng
knh truyn hnh M gy s tht vng cho ng, khin ng thy cuc
chin ca M Vit Nam l phi ngha v mt hn kh nng chin thng.
Nhiu nm sau ngi ta tm thy trong sch gio khoa ca trng qun
s M West Point s nh gi cuc tn cng Tt Mu Thn gy bt ng
cho tnh bo M ngang vi cuc tn cng ca Nht Pearl Harbor (Trn
Chu Cng) trong lch s.
Trong khi t Vit Nam, tng Westmoreland thc bch Johnson tng
cng thm 206.000 qun M n min Nam, th ti Washington, Clark
Clifford, ngi thay Mc Namara, c suy ngh khc. Mt cch m thm,
tng thng Johnsonn cng khuyn khch cc ph t c nhiu nh hng
nht tnh ti mt cch khc gii quyt cuc chin Vit Nam. Mt trong
nhng cuc hp khng chnh thc din ra ti b Ngoi giao M ngy 25-31968 c nh hng gn nh quyt nh i vi din tin tip theo ca
chnh sch ca M ti Vit Nam. Cuc hp ny c 14 ngi tham d, trong

c Dean Acheson cu ngoi trng M (1942-1952), ngi tng


thuyt phc tng thng M Truman vin tr cho Php trong cuc chin
ng Dng; Arthur Goldberg i s M ti Lin hp quc; George Ball,
McGeorge Bundy; Henry Cabot Lodge cu i s M ti Si Gn; Averell
Harriman; Cyrus Vance v.v... Ngoi ra bn cnh Clark Clifford cn c Dean
Rusk ngoi trng (1961-1968); Walt W. Rostow c vn an ninh ca
tng thng Johnson 1966-1968; Earle Wheeler ch tch Ban tham mu
lin qun M.
Tng thng Johnson giao cho b trng B quc phng Clifford thm d
tm gii php cho mt trong ba chn la: mt l leo thang chin tranh vi
vic a qun M n Vit Nam nhiu hn gia tng oanh tc min Bc; hai
l duy tr hin trng; ba l hn ch tn cng khng qun v tp trung qun
i M nhng vng ng dn c ng thi chun b cho chnh quyn Si
Gn iu khin trc tip cuc chin.
Ba chuyn vin cao cp c mi n thuyt trnh m ngi quan trng
nht l Philip Habib cu c vn chnh tr ta i s M ti Si Gn lc
ny l ph tr l b trng Ngoi giao. Khi ng Habib kt thc bn thuyt
trnh ca mnh, b trng Clifford cht vn ng nh mt lut s cht
vn mt nhn chng trc ta (Clifford gc l mt lut s). ng hi: Phil,
bn c ngh chng ta c th ginh c chin thng qun s?. ng Habib
do d mt giy v ngi rng cu tr li c th lm pht lng sp ca mnh
l Dean Rusk:
Trong nhng iu kin hin nay th khnlg!. Lin Clifford hi tip mt
cu m sau ny Habib, khi k li, cho rng gay go nht trong s nghip
ca ng: Bn s lm g nu quyn quyt nh thuc v bn?. Habib im
lng mt giy ri ni: Ngng nm bom v thng thuyt.
Ngy 31-3-1968, trong bi din vn vi nhn dn M, tng thng Johnson
thng bo quyt nh ca ng khng ra ng c nhim k th hai trnh
cho nc M khi b chia r trong nm bu c. Ngy 13-5-1968 hai phi

on M v VNDCCH khai din cuc ha m ti Paris sau 30 ngy tranh


lun vi nhau v a im.
Sau Tt Mu Thn, tinh thn ca qun i M xung hn. Thng 3-1968 li
xy ra v thm st M Lai (Sn M) lm cho d lun M cng phn i
mnh m cuc chin tranh Vit Nam.
C ba vn c cp cng khai trong d lun v bo ch vo thi
im ny ti Si Gn: ngng hay khng ngng nm bom min Bc; nhn
nhn hay khng nhn nhn Mt trn Dn tc Gii phng min Nam; chnh
ph Si Gn nn hay khng nn tham d Hi ngh Paris. Trc ba vn
ny, gii chnh tr Si Gn phn i r rt: phe chng cng v ng h chnh
ph Nguyn Vn Thiu u ch trng ba khng: khng ngng nm
bom, khng nhn nhn MTDTGPMN v khng d ha m. Gii i lp,
trong c ti, chn mt lp trng ngc li hn.
Ti khng phi l mt nh chnh tr chuyn nghip. Vi ti, lc ny, cc
mc tiu v dn tc v ha bnh c t ln trn tt c. S cht chc ca
ngi Vit Nam hai chin tuyn u au xt nh nhau. Nhng gii php
no chm dt cuc chin y ti u ng h. Cuc ha m s a n
s sp ca ch Si Gn? Ti khng bit chuyn y s ra sao nhng
c mt thc t r rng l s tn ti ca ch Nguyn Vn Thiu khng
phi l iu mong mun ca a s nhn dn min Nam.
Khi m li chng bo c tm ti liu vit Hi k ny, ti bt gp t
Ting ni Dn tc ngy 22-10-1968 trong c bi bo ca ti vi hng
tt: Mt bi bo ch dp khc ng: Ha! Ha! y l ngy vui dn tc!. Ni
dung bi bo nh sau:

Chiu ngy 19-10-1968 vo lc 16 gi, ti ang thu thp tin tc gi cht


cho s bo ra ngy hm sau th nhn c mt bn tin ca hng Reuter
cho hay M ng ngng oanh tc min Bc v min Bc chp nhn
ni chuyn vi VNCH. Trong ci giy pht bng nhin thing ling y, ti

cm vit v vit bi ny kp ng vi ngun tin trn. Nhng rt li


ngun tin trn b nh chnh, bi ny khng cn gi tr na, ng ra n
phi nm trong hc t ch nh my chc triu dn hai min Nam Bc
vn ang ch sut 20 nm qua.
L.Q.C
Th l hon ton ngng oanh tc trn ton lnh th Bc Vit. Th l
ngi dn min Bc chm dt c cnh sng hi hng ko di hn 44
thng qua, bt u t v tu Maddox thng 4 1965. Bn nm chn! Bn
nm phi hng chu tng cng ht c s bom m qun ng minh trt
ln nc c trong thi gian th chin th hai c cn c mng no
bng!
Vi ln b pho kch trong mt nm, Si Gn khng ng; cnh tang tc
th lng ph trm, th hi bn nm oanh tc, kip sng con ngi vi
ting phn lc c go tht, vi ting bom vang di ngy m, c cn l
mt kip sng hay ch l nhng chui ngy di v tn trn chy t thn?
Ti mun tht ln cho mi ngi nghe nim vui v tn ca ti. nu
trc y v c g khng th chia st c nim au chung ca ng bo
rut tht ngoi y, th nay t ra cng t c khng mun lng mnh.
giy pht ny, du bn hay th, du quc gia hay cng sn, ch cn l
ngi Vit bit ngh n nhng cnh tang thng trc y di nhng
trn ma bom, ai ai cng cm thy t nhin vng ln mt NIM THNG
DN TC. C ngi anh no thy em vui m khng vui, c ngi em no
thy anh thot cn nguy him li khng mng. Nim thng y l nim
thng rut tht, xut pht t hi th, trong nhp tim, khng cn tm kim,
khng suy ngh m vn cm nhn m .
Ti khng bit ngng oanh tc ri sao. Cng sn s thng hay l du
hiu cng sn bt u li. Ti qun suy tnh. Ti thy cn vui ci vui tn
cng ci . Trong giy pht tm hn lng lng, ti cht ngh bom ngoi
Bc ngng di, ting sng trong Nam ht n. Ha! Ha! l ngy vui ca

dn tc. Nhng bui ng bo di c bng chc le ln hnh nh mt bui


chiu vng gp li cha gi m yu bn ly tre xanh xiu vo v bom n.
Nhng b m gi trong Nam ng ngi khng yn nhn ra ng rung
thng tp trng ngng bng con v.
Ti m ngy vui dn tc y.
Mt bi bo qu l hn nhin chnh tr. Vi khng t ngi cn coi l
ngy th chnh tr.
Tht s vo cui thng 10-1968, bo ch M ngi thy t Washington
sp sa c mt quyt nh quan trng chung quanh vic ngng oanh tc
min Bc ph v b tc v ha m gia M v Bc Vit. Tng thng
Johnson c nh s cng b lnh ny vo ngy 31-10 v bt u cuc
ni chuyn vi Bc Vit ngy 2-1-1968. Nhng trc khi ra quyt nh sau
cng, tng thng Johnson mun nghe kin ca ngi c ting ni trng
lng nht trong vn ny: tng Creighton Abrams, Tng t lnh qun
i M ti Vit Nam. Tng Abrams ln chic C -141 t Si Gn bay sut
m v n phi trng qun s Andrews vo lc 1 gi sng. Abrams c
a ngay n Washington v gp tng thng Johnson cng cc ph t
thn cn ti nh Trng vo lc 2 gi 30 sng.
Cu hi u tin ca Johnson t ra vi Abrams: Vi hiu bit sng sut
ca ng v tnh hnh Vit Nam, ng c hi tic hay do d khi c quyt nh
ngng nm bom min Bc Vit Nam?. Tng Abrams: Tha ngi,
khng. Cu hi tip theo ca Johnson: Nu l tng thng, ng c hnh
ng nh th?. Abrams tr li S khng do d v thm rng: Ti
khng ngh l iu ng n phi lm m l mt vic thch ng phi
lm.
Nhng thi im ny, ti M khi u cuc chy ua vo nh Trng.
Johnson mun ha m v Vit Nam l khi u tt p ng c vin
ng Dn ch c tham vng thay ng c nhiu thun li hn ng c vin

Richard Nixon ca ng Cng ha. Bit c ch yu ny, tng thng


Thiu tm cch khai thc tnh hnh chnh trng M c li cho mnh. Mt
khc chnh Nixon cng cho ngi thn thuc mc ni Thiu khuyn
khch Thiu i u li p lc ca Washington v lm tr hon ngng
nm bom ca tng thng Johnson trong lc khng cn bao lu na nhim
k ca Johnson kt thc. Tng thng Thiu tnh rng nu ng c vin ca
ng Dn ch l Hubert Humphrey c c th ng ngha chnh ph lin
hip s c thnh lp trong 6 thng; nhng nu Nixon trng c th vn
cn hi vng. Trong cun sch No Peace, No Honor: Nixon, Kissinger and
Betrayal in Vietnam ca tc gi Larry Berman tit l b trng M Clark
Clifford t co ca Thiu li dng cuc bu c M l thi nh ct
nga (horseshit).
Ngy 28-10-1968, theo ch th ca tng thng Johnson, i s M Ellsworth
Bunker n gp tng thng Thiu thng bo rng ngy 31-10 vo lc 8 gi
chiu, gi Washington, tng thng M s thng bo chnh thc ngng nm
bom, v cuc gp phi on Bc Vit sp ti s l ngy 6-11 sau khi cuc
bu c tng thng M din ra. Tng thng M hi vng rng tng thng
Thiu s tn ng s cng b ny. Thay v p ng li yu cu ca
Johnson, Thiu xut hin trc quc hi lng vin (c c H vin ln
Thng ngh vin) ch trch Washington vi nhng li l m i s Bunker
gi l ny la. Thiu by t quan im ty chay cuc ha m. Cn
ph tng thng Nguyn Cao K, ngoi hnh lang Quc hi, ni vi mt s
dn biu, ngh s rng quyt nh ngng nm bom ca tng thng Johnson
khin chng ta khng th tip tc tin ngi M - h ng ra ch l mt
m la o (a band of crooks trch trong The Vietnam War Day by
day ca John S. Bowman). Trong h s ca CIA c cng khai sau ny
c mt bo co ghi li li t co ca Thiu v quyt nh ca tng thng
Johnson l khng khc g s phn bi ca M khi b ri Tng Gii Thch
sau cc cuc thng lng Yalta, Teheran v Casablanca.
Hai ngi lm gch ni Thiu vi Nixon chng li Johnson l Anna
Chennault v Bi Dim i s ca ch Si Gn ti Washington. Anna

Chennault l v ga ca tng Claire Chennault mt anh hng khng


qun M. H s ca FBI c tham kho t do thng 12 -2000 tit l b
Chennault thng qua Bi Dim lin tc thc y Thiu gi vng lp trng
khng hp tc vi tng thng Johnson. B ta ni r mnh nhn c kin
t ng ch (boss) ca b, tc t Nixon. Nhn thy ca Thiu, tng
thng Johnson ni vi B trng quc phng Clark Clifford rng Thiu l
mt k ni di v mt con ngi hai mt (a liar anh a double crosser).
Pha sau s kin chnh ph Thiu nghe li Nixon ph v k hoch ha m
ca tng thng Johnson hi nm 1968, ngi ta pht hin vai tr xu xa
ca Henry Kissinger trong m mu ny! Vo thi im , Kissinger l
nhn vt thn cn ca thng c Nelson Rockefeller v t ch ng ny
trong phe Dn ch, ng tr thnh mt thnh vin khng chnh thc trong
ban tham mu chin lc ha m ca tng thng Johnson. Thy trc
rng ng c vin ca ng Dn Ch trong cuc bu c tng thng sp ti
l Hurbert Humphrey (ang l ph ca tng thng Johnson) kh thng i
th ng Cng Ha l Richard Nixon, Kissinger chi tr hai mt: vn ng
trong ban tham mu ca Johnson nhng lm vic ngm cho phe Nixon vi
mc ch ginh mt a v quan trng trong chnh ph ti nu Nixon c
c! ng ta thng bo trc tip cho Nixon bit cc chi tit quan trng
trong k hoch kt thc chin tranh ca tng thng Johnson v tham mu
cho Nixon ci cch i ph. Nh cc thng tin qu gi do Kissinger cung
cp, phe Nixon lin h vi chnh ph Thiu qua trung gian ca Bi Dim
i s Si Gn ti M - lin kt nhau ph v k hoch thng thuyt ha
bnh vi H Ni ca chnh ph Johnson. Nixon ha vi Thiu nu ng ta
thng c, Thiu s ti v thm bn nm na v lc s c nhng iu
kin thng lng thun li hn cho chnh ph Thiu (nhng thc t bn
nm sau vi Nixon, ng Thiu phi chu ng cay v nhc nh hn rt
nhiu).
Lc tuy Kissinger khng phi l thnh vin chnh thc nhng c
trng on thng thuyt ca tng thng Johnson l Averell Harriman
xem l mt nhn vt ct cn trong kp mnh. Richard Holbrooke, tr l B

trng ngoi giao ca chnh ph Johnson sau ny cho bit: Henry l


ngi duy nht ngoi chnh ph m chng ti cho php tham gia cc cuc
tho lun v ha m. ng Holbrooke ni thm rng mi ngi rt tin
tng Kissinger nn khng ai ng rng trong kp thng thuyt ca chnh
ph Johnson li b ci ngi nm trong chin dch tranh c ca Nixon.
cp tr li d lun t co ng v Kissinger tip tay cho Nixon ph v n
lc ha m ca chnh ph Johnson nhm cn tr ng c vin Dn Ch
thng c, trong hi k ca mnh (In the Jaws of History) ng Bi Dim gin
tip xc nhn s t co ny bng cch th nhn rng: ng Humphrey
(ng c vin tng thng ca ng Dn Ch) v nhng nhn vt trong
ng Dn Ch khin ti tht vng v nhng ngi ny trc y ng h
chnh sch can thip vo Vit Nam bao nhiu th nay li tm cch lng ra
by nhiu. Bi th phn ng t nhin ca ti l bt u ng v pha ng
Cng Ha ri t cng gp nhiu bn trong ng Cng Ha. Bi Dim
cn nhc li mt mt in ca ng ngy 23-10-1968 gi cho tng thng
Thiu khuyn khch Thiu tip tc gi lp trng cng rn i u p
lc ca tng thng Johnson: Nhiu bn b thuc ng Cng Ha tip xc

ti v khuyn khch chng ta gi vng lp trng.


Thi ca dn chng v gii i lp min Nam lc ny phn ng u
mun chnh ph Si Gn c phi on n Paris sm chm dt chin
tranh. Lp trng cng rn khng d ha m ca ng Thiu khng c
hu thun mnh m, ngoi tr phe chng cng.
Tc gi quyn The Trial of Henry Kissinger (Phin ta xt x Henry
Kissinger Nh xut bn Verso, London New York) l Christopher
Hitchens coi Kissinger l mt ti phm chin tranh xng ng a ra ta
n Nuremberg hay The Hague. Sau khi ph v cuc ha m 1968 ca
chnh ph Johnson, bn nm sau (1972), Kissinger tr thnh kin trc s
ca Hip nh Paris c chnh ph Nixon k kt vi nhng iu kin gn
ging hon ton nhng iu kin m thi chnh ph Johnson sn sng
chp nhn nu khng c s ph bnh t bn trong ca Kissinger (v Bi

Dim). Tc gi Christopher Hitchens coi Kissinger l k gy ra ti c chng


li nhn loi v rng cuc chin ng l c th chm dt t nm 1968 cng
vi nhng iu kin ca nm 1972, ko di thm bn nm khin cho
c thm ba triu thng dn Vit Nam b thng vong hoc mt nh ca,
31.205 lnh M, 86.101 lnh VNCH v 475.609 qun ch b thit mng
(theo ti liu ca Lu Nm Gc). Kt qu tht ma mai: Kissinger khng b
a ra Ta n Nuremberg hay The Hague m li c trao tng gii Nobel
ha bnh!
Theo Christopher Hitchens, Kissinger cn l ngi chu trch nhim chnh
v mt hnh ng ti c khc: v bnh a Kin Ha. V thm st M
Lai chng ngha l g so vi cuc tn st Kin Ha, xy ra mt nm sau
(thng 3-1969), lc Henry Kissinger l ngi ch huy cuc chin Vit
Nam. Theo bo co ca B trng quc phng M Robert McNamara ngy
22-1-1968 vi Thng ngh vin (thi tng thng Johnson) th khng c
n v Bc Vit no c mt ng bng sng Cu Long lc . Do
khng th vin l do nhm chng li s trn ngp ca qun Bc Vit
tin hnh cuc ty sch vng ny.
Phng vin Kevin Buckley, trng vn phng Newsweek ti Si Gn t
co v tn st Kin Ha thng 3 -1969 trn t bo (ngy 19-6-1972) nh
sau:
Theo mt vin chc khong 5000 ngi dn thng b ha lc ca M
git cht trong cuc bnh nh Kin Ha. S cht chc y khin cho
cuc thm st M Lai khng th no so snh. S on 9 (Ninth Division)
huy ng tt c sc mnh vo cuc hnh qun ny. 8000 lnh b binh cy
nt Kin Ha nhng rt him xy ra ng vi ch. Cuc hnh qun
c 50 khu i bc, 50 trc thng h tr. My bay thc hin tt c
3.381 ln tn cng nm bom trong cuc hnh qun mang tn Speedy
Express ny. Trn mt trc thng c k khu hiu Death is our business
and business is good (tm dch Bn git l cng vic ca chng ti v
l cng vic th v).

Tht kh gii thch v s khc bit khng khip gia s xc ngi c


m (11.000) v s v kh tch thu c (748). Ch c th gii thch: a
s nhng xc cht y l ca ngi dn v ti
Theo Christopher Hitchens, t khi Henry Kissinger tr thnh c vn an ninh
ca Nixon khng c mt quyt nh no trong cuc chin Vit Nam li
khng c thng qua ng ta. Cho nn tng Telford Taylor, tng ng
u y ban iu tra ti ta n Nuremberg, vit trong quyn Nuremberg
v Vit Nam rng c th a Henry Kissinger ra xt x nh xt x
ngi ch huy qun i ca Nht hong Hirohito l tng Tomoyuki
Yamashita v ng ta b khng kim sot qun Nht v xy ra cc v
tn st dn thng. Yamashita b x treo c. Ngoi nhng ti c gy ra
Vit Nam, Campuchia, Lo, Kissinger cn b coi l ngi chu trch nhim
cc ti c khc xy ra Bangladesh, Chile, Sp, ng Timor
Tr li vn ha m Paris, sau cng th chnh ph Thiu cng khng
th i u vi p lc ca Washington, phi c phi on do i s Phm
ng Lm dn u d hi ngh bt u ngy 25-1-1969. Nguyn Cao K
c ch nh l c vn chnh tr ca phi on Si Gn. C mt chuyn
bn l c k rng ri v thi ca nc Php ch nh, i vi ph
tng thng K. Tng thng Php l tng De Gaulle t chi tip ng K vi
nghi thc chnh thc. Nhng ng K vn n Paris vi danh ngha c vn
ca phi on Si Gn. Ngay lc ng K cn trn t Php, trong mt cuc
hp bo ca tng thng De Gaulle, mt nh bo hi De Gaulle v
Nguyn Cao K th c De Gaulle hi li Qui est Ky? (Ky l ai?). Mt
cch chi ch ca De Gaulle coi thng ng K. Vai tr ca ng K d
khng cng khai ti Paris nhng cng gp phn lm cho t th ca phi
on VNCH cng st gim. Bi hnh nh ca tng Nguyn Cao K l diu
hu 100%.
u thng 2-1969, ph t c bit ca tng thng Thiu l Nguyn Cao
Thng n ta son bo Ting Ni Dn Tc mi ti tham gia mt phi

on tr thc nhn s min Nam thm chnh thc mt s nc chu , chu


u v chu M vi mc ch lm cho th gii hiu thm v min Nam v
ch Si Gn. Nhng ti ni lin vi ng Thng: ti l mt dn biu i
lp, khng th tham gia mt cuc gii c cho chnh ph Nguyn Vn
Thiu c. ng Thng bo ti hy yn tm: ng dn biu khng c
trch nhim lm vic . ng vn c th gi lp trng c lp ca ng,
min ng khng cng khai tuyn truyn cho cng sn.
on gm c cu trung tng Trn Vn n ang l ngh s quc hi;
H Thc K mt lnh t ng chnh tr (i Vit); b ngh s Nguyn
Phc i; ngh s Trn Vn Lm sau ny l Tng trng Gio dc; GS.
Nguyn Xun Onh cu ph th tng v thng c Ngn hng quc gia
Si Gn, Nguyn Gia Hin cng gio chng cng v khong ba hay bn
ngi na m ti khng nh tn. on c cc chnh ph thn ch Si
Gn nh Nht, B, , CHLB c, H Lan, Php, Anh, M n tip trn trng
nhng khng vt qua khun kh ngoi giao. Khi on n Nht, ngi
c ch nh n tip nng hu nht l gio s Nguyn Xun Onh v
tng du hc ti y v sau tr li dy i hc trn t Nht. ng Onh
c bui ni chuyn vi sinh vin Nht ti Tokyo bng ting Nht.
Ri Nht n chu u trn my bay Janpan Airlines qua ng Anchorage, ti
c dp t chn ln Bc Cc (Alaska). Mt s c nh xy ra vi ti: khi my
bay dng li mua lu nim, th ti khng lm sao mang li i giy
da ca mnh. S l tt c hnh khch i my bay ng di ca Japan
Airlines u c pht tt m v dp vi c i thoi mi trong cuc
hnh trnh. Khi no xung my bay mi mang giy ca mnh tr vo. i
giy da mi toanh ca ti va ng ti Si Gn, do nhit qu lnh trong
my bay, co rm li. Ti c gng th no cng khng th mang vo.
Th l ti nh t chn na trong na ngoi i giy ri xung my bay
cho kp vi cc hnh khch khc. Tt c hnh khch n Anchorage u
c Japan Airlines cp cho mt giy chng nhn t chn ln Bc Cc.
on n Paris 9 gi ngy 18-1-1969, cng trong ngy ny, mt ting ri

sau (10 gi 30), Hi ngh Paris m rng chnh thc khai din ti Hotel
Majestic. Ti v ng H Thc K c i s Phm ng Lm, trng
on VNCH mi gp ti ni lm vic ca on (t ti 101, Avenue
Raymond Poincaf) vi s c mt ca cc thnh vin nh lut s Vng
Vn Bc, lut s Nguyn Phng Thip, gio s Nguyn Ngc Huy nghe
bo co nhng din tin mi nht ca hi ngh. on cng gp chnh thc
phi on M do Cyrus Vance tip. Ring ti v b Nguyn Phc i c
dp m mt cuc hp bo dnh cho cc nh bo Php hot ng trong
quc hi (presse parlementaire) ti Thng vin Php. Cuc hp bo trc
tip bng ting Php, khng thng qua thng dch. Ch yu chng ti vn
ng gii php chm dt chin tranh, ni ln s tha thit ca nhn dn
Vit Nam mun thy t nc mnh c thng nht. Ti cn nh b i
gy xc ng vi cc nh bo Php khi ni v cuc chin Vit Nam.
V phn ti, ti lu d lun Php v quc t rng trong cuc chin
min Nam, ngoi hai phe i nghch cn c nhng ngi Vit Nam ng
gia l nhng ngi thm lng khng chp nhn M - Thiu nhng cng
khng xp v pha Mt Trn Dn Tc Gii Phng Min Nam.
Ti Paris, trong khun kh ring, ti gp v n cm tra vi nh bo
Jacques Decornoy ca bo Le Monde, lc ph trch khu vc ng Nam
, theo s gii thiu ca nh bo Jean Claude Pomonti thng tr ti Si
Gn. Sau cuc tip xc, Jacques Decornoy ngh ti vit mt bi bo trn
mc Tribune internationnale ca Le Monde nh ng d lun quc
t v s thm khc ca cuc chin Vit Nam v tnh cnh ca nhng
ngi Vit ng gia. Jacques Decornoy cng ng h quan im ca mt
s ngi min Nam vo thi im y l cn c mt thnh phn th ba.
Ti vit bi bo ti Paris v giao cho J. Decornoy trc khi ri nc
Php. Tun sau , bi bo c Le Monde ng ti.
i s Phm ng Lm c mi ti mt bui ring n ti nh hng L Ore
du Bois Bois de Boulogne. y l mt bui chiu i c tnh cch ring
t. i s Lm l bn hc ca cha ti thi c hai ngi hc ti trng
Collge M Tho.

Nhng chuyn ng nh nht trong chuyn i ny l khi n nc Anh.


Trong nhiu hot ng ca on c bui d chiu i do ng cm quyn
lc by gi (Cng ng) t chc ti in Westminster, tr s quc hi
Anh. Pha ch nh, ngoi cc lnh t ca ng, cn c hai i din on
thanh nin ca Cng ng. Trc khi bui tic bt u, ch nh pht biu
ri n khch pht biu. Nhng i din ca on min Nam l H Thc
K cha kp ni g th mt trong hai i biu thanh nin Cng ng ng
ln ph nhn tnh cch i din min Nam Vit Nam ca on, anh cho
rng i din hp php duy nht ca min Nam Vit Nam l Mt trn Dn
tc Gii phng min Nam. Trn ngc ca anh thanh nin ngi Anh c eo
mt huy hiu ca MTDTGPMN. Ti nhn qua anh thanh nin ngi bn cnh,
cng thy mt huy hiu MTDTGPMN trn ngc. Ri c hai ng lot ng
ln h to khu hiu phn i on nhn s tr thc Si Gn v hoan h
MTDTGPMN. n y ngi ch tr bui chiu i cho gi bn vin cnh
st vo, c hai vin cnh st kp mt chng thanh nin, a ra khi
phng n mt cch kh m. Vo lc , trong u ti xut hin mt suy
ngh m trc y cn l m: r rng ch Nguyn Vn Thiu b
nh bi trn mt trn ngoi giao nhn dn.
Ti CHLB c, on c a i xem bc tng Berlin. ng trn
mt vng gc st tng bn pha Ty, ti nhn qua ng c. l mt
th gii xa l v y b him i vi ti. S hiu bit ca ti v ch
cng sn ni chung v v ng u ni ring, lc cn l m lm.
Nn lc nhn qua bn kia bc tng Berlin, ti cm thy iu g
khng yn n. Nhng con ch berger c mt dc theo chn tng pha
bn ng c cng lm s cm nhn nng n hn. Sau khi t nc
thng nht, nm 1980 ti c dp sang thm Lin X trong on tr thc
min Nam (cng cc anh ch: Bc s Nguyn Th Ngc Phng, gio s
Trn Vn Tn, gio s Trn Phc ng, tin s Trn Xun Danh, n
ngh s Phng H, tin s Tn N Th Ninh, nh bo T Nguyt nh, nhc
s Nguyn Hu Ba v.v). c ao ca ti lc l c n CHDC c,

c ving bc tng Berlin t pha ng, i chiu ci nhn t hai


pha. Nhng ti khng c c hi t c mong mun trc khi bc
tng b trit h. Tuy nhin chuyn i Lin X nm 1980 li trong k
c ti nhng n tng p v mt t nc x hi ch ngha (d nhiu
mt cha hon chnh v yu km). Ti c cm tnh vi Lin X ca nm
1980 m ti c dp n v thm ving nhiu ni. T Moscow, ti on
c phn no pha bn ny bc tng Berlin. Sau khi bc tng
Berlin c h xung, hai nc c thnh mt, khi nhng thc t i
chiu hai ch x hi tr thnh trc din th ngi ta mi nhn ra rng
ch cng sn ngy trc cng c tht nhiu iu tt p cho ngi
dn ng c c tht s nhung nh, luyn tic. Cc t bo thuc cnh
hu chu u cng nhn nhn thc t ny bn cnh nhng g m h ch
trch, tn cng.
Khi on tr thc nhn s min Nam ri chu u tip tc chuyn i sang
M, lc y cn Tt nn ti khng theo on. T nc Anh, ti v thng Si
Gn. Khng n M trong dp ny, ti khng c dp no khc n nc M.
Sau nm 1975, hai ln ti xin nhp cnh vo M thm m ca ti 82
tui nhng u b Tng lnh s M ti TP. HCM t chi.
Cc thnh vin ca on tr v Si Gn u ln lt tham gia chnh ph
Thiu hoc ng vo tp hp ng phi ca Thiu. Ch c hai ngi vn
ng ngoi chnh quyn l b ngh s Nguyn Phc i v ti. Trong bui
chiu i on ti Dinh Gia Long (nay l Bo tng TP. H Ch Minh ng
L T Trng) sau chuyn i, ti c nghe tng thng Thiu chnh thc mi
b i tham gia chnh ph nhng b i kho lo t chi. Ring vi ti,
qua trung gian l gio s Nguyn Xun Onh n gp ti ti ta son bo
Ting Ni Dn Tc ng Thiu mi ti tham gia ng do ng sp sa thnh
lp v ng u. Ti ni vi ng Onh cm n li mi ny nhng s chn
la chnh tr ca ti vn l ng ngoi chnh quyn, tip tc hot ng i
lp vi chnh ph. Ngy 25-5-1969, Nguyn Vn Thiu cho ra mt mt trn
6 ng do ng ng u, trong c i Vit Cch Mng, Lc lng i
on Kt (Cng gio di c), Dn X (Ha Ho), Vit Quc Tri vi mong

mi ca ng Thiu, mt trn khng c d lun ng h v b bo ch


nc ngoi ti Vit Nam gi l lin minh su qu trng ung!
Trong thi gian ny, ng Hong c Nh, Tng cc trng Tng cc Dn
vn chiu hi l cnh tay mt ca ng Thiu, cng tip cn ti qua s mc
ni ca Phm Ngc Kha, tng quen bit ti khi cn hc chung Lyce
Yersin Dalat (Kha tng l ng l vn phng B Pht trin sc tc). Bn
thn ng Nh cng l mt cu hc sinh trng Yersin. Nh mi hai v
chng ti cui tun n Sui Tre, a im gii tr ca Plantation SIPH trn
ng n Xun Lc, n tra, nh qun vt v bi li. Cng tham gia c
mt s tng trng thuc cnh ca Nh. C l Nh thm d li ko ti
ng v pha Nh v chnh ph Thiu. Hai v chng ti tham d nhng
Weekend nh th khong ba, bn ln th khng i na. L do: gia ti v
Hong c Nh khng th lin kt vi nhau. Bi cho d c nhng bui i
chi chung cui tun, ti vn lin tc vit bo v ln din n H ngh vin
tn cng chnh quyn Nguyn Vn Thiu.
Hong c Nh c lin h gia nh rt gn vi ng Thiu (hnh nh l anh
em c cu) tng hc ti M nn c phong cch lm vic v suy ngh rt
M. Khi Nh v nc v c Thiu s dng, Nh gp s phn ng bt
li t gii tr thc v cng chc thuc th h c. Nh khng mang li
cho ng Thiu thm mt s ng h no, trong gung my chnh quyn
cng nh ngoi qun chng. Nh a vo chnh ph mt lot b trng
tr c o to ti M nh ng ta. Thiu hi vng vi Nh ng s nm
cc chnh khch M v chnh trng M su st hn. Nh tng co gic
vi ng Thiu: Ngi M l nhng ngi c u c kinh doanh
(businessmen) h s bn ng tng thng nu tng thng khng cn
mang li cho h. Trong quyn No peace, no Honor, Larry Berman k
li mt on i thoi gia Kissinger v th tng Singapore L Quang
Diu v Hong c Nh ngy 4-8-1973 ti sn bay Kennedy New York
nh sau:
Kissinger ni vi L Quang Diu Nh ght ti lm, ri hi ng L Quang

Diu Cm tng ca ng th no v Nh?. L Quang Diu tr li Hn


sng sa v tham vng. y t tin, hn t cho rng nhng iu hn ni
u c trng lng i vi Thiu. Kissinger kt lun iu ng.
Nhng hn vn cn non nt (immature).
Cc cuc tip xc vi Hong c Nh khng li ti mt n tng c
bit no. Hong c Nh c th l mt ngi c nhiu nng lc nhng
khng phi l mt chnh khch c sc thuyt phc.

12. T Ting Ni Dn Tc n in Tn
Cho n khi ra t Ting Ni Dn Tc, ti lm tt c 5 t bo: uc Thing,
Bui Sng, Thanh Vit, Bnh Minh, Si Gn Tn Vn. T Si Gn Tn Vn
do ti lm ch nhim b chnh ph Phan Huy Qut ng ca. T Ting Ni
Dn Tc l t th hai ti trc tip lm ch, ra ngy 17-12-1968 n trc
Tt nm 1970 th b chnh quyn Thiu ng ca. L do ng ca chnh
thc nh ni: t bo chng li v n ChuH- Trc.
Ti xin ni thm v ba ngi ny. ng Trn Ngc Chu tng lm trung t
tnh trng Bn Tre c ngi anh l Trn Ngc Hin i t tnh bo Vit
cng. Qua s tip tay ca CIA, Thiu tm ra bng chng Trn Ngc Chu
c lin lc vi ngi anh ca mnh (thi ti lin lc vi cng sn l ti
nng nht). Nhng nhiu ngi cho rng khng phi l l do chnh.
Chu c quan h su vi nhiu nhn vt M c th lc ti Vit Nam v c
ti M. Theo nh bo Zalin Grant, ngi tng c mt ti min Nam t
1964 n 1973 v sau gp v trao i vi Trn Ngc Chu nhiu ln
ti M (sau 1975) th ng Chu l ngi tng lm vic cht ch vi CIA.
Mt trong nhng ngi rt thn vi ng Chu l Edward G. Lansdale, nh
hot ng tnh bo ni ting nht ca M trong chin tranh Vit Nam.
Lansdale tng l c vn ca tng thng Ng nh Dim, nm 1966 tr li
Vit Nam lm tr l c bit cho i s Henry Cabot Lodge v sau cho
i s Elslworth Bunker. Grant ni r iu ny trong quyn sch ca ng

c tn Facing the Phonenix (xut bn nm 1991). Theo Grant, Trn Ngc


Chu cn l ngi nh hng chnh i vi John Paul Vann trong ng li
bnh nh. Vam l mt loi quan theo kiu thc dn Php, t gn cho mnh
s mng khai ha (mission civilisatrice). n Vit Nam t thp nin 60,
Vann c mt ti p Bc sau khi M tht bi thm hi trong trn nh
bng my bay trc thng.
Vo thi im Chu b bt, nm 1970, i s Bunker v CIA ti Si Gn tin
rng Thiu c th chin thng cng sn v chng trnh bnh nh ca
chnh quyn Thiu (chin dch Phng Hong) l mt thnh cng. Nhng
Chu v mt s ngi bn M ca ng th ch ra chin lc m Thiu va
nhng ngi M ng h Thiu p dng trong cuc chin ginh dn nng
thn l mt sai lm. cng l mt trong nhng l do ta i s M v
CIA bt n xanh cho Thiu loi Chu.
Theo Grant, chnh Ted Shackley thuc vn phng CIA ti Si Gn theo
di Chu mt thi gian di v thu thp ti liu v mi quan h gia Chu
v anh mnh l Trn Ngc Hin cung cp cho chnh quyn Thiu c l
do bt v kt n Chu. Ted Sackley khng thuc cnh ca Lansdale, ngc
li cn c cm vi Lansdale. CIA tng dng Trn Ngc Chu nhng khi
thy Chu tr thnh mt tr ngi cho ng li ca h ng h ch
Thiu th h khng ngn ngi chi b mi quan h ny v hy sinh Chu!
Trong khi Edward G. Lansdale v John Paul Vann vn nht quyt cho
rng dn biu Chu l ngi yu nc quc gia c u c chng cng
mc d c quan h vi anh mnh l s quan tnh bo Vit cng.
Ti khng thn lm vi ng Chu khi cn l ng vin. Trong thi gian
Quc hi, ti thng trnh nhng quan h m ti thy phc tp. Nhng
vi t cch ng vin, ti phn i quyt lit vic chnh quyn Thiu bt
Chu, vi phm quy ch bt kh xm phm ca i din dn c. Cng theo
nh bo Zalin Grant, khi bit c chnh quyn Thiu c nh s bt
Chu, nhng ngi bn M ca Chu trong c John Paul Vann, tm
cch giu Chu ti Cn Th trong mt khu nh dnh ring cho ngi M

ch cch tr s CIA Cn Th vi bc. John Paul Vann c nh a Chu


ra khi Vit Nam qua ng Campuchia. Nhng dn biu Chu t chi, cho
rng trn i l t xa sinh mnh chnh tr ca mnh. Khi cnh st rn ri v
cnh st chm a vo bt Chu (26-2-1970), mt s dn biu i lp c
gng ngn chn, c bit l Kiu Mng Thu chin u ng ngha bo
v ng Chu ti cng. Lc trn ngc Trn Ngc Chu c eo Bo quc
hun chng hun chng cao qu nht ca ch Si Gn v hai tay
cm ci huy hiu Quc hi to bng g ly ra t bc din n H ngh vin
che chn cho mnh. Nhng cnh st ca Thiu vn li xnh xch Chu
t phng hp ra tn ca ln v ko anh nh mt con vt xung cc bc
thang trc H ngh vin ri nm ln xe ch i. D pha sau vang ln
nhng li la ht, chi bi ch d di ca dn biu Kiu Mng Thu.
Dn biu th hai b ta n qun s ca Thiu kt ti lin lc vi cng sn
l ng Hong H, mt nh bo, ch nhim kim ch bt t Trinh Thm.
Th loi bo ca ng Hong H lc kh c o, ch yu khai thc
chuyn cc v n trong nc v th gii, c nhng bi nghin cu kh su
v ti phm hc l ngnh chuyn mn m ng theo ui khi ng du hc
Php. Ti khng r ti sao ng b kt n v lm th no ng bin mt
khi Si Gn trc khi chnh quyn Thiu ra tay.
Ngi th ba l Phm Th Trc, cng l mt dn biu, c gio hi Pht
gio c sang Tokyo nhn tin v qu ca ngi Nht gi tng cho nn
nhn bo lt min Trung. Nhng ti Nht, Trc tham gia cc cuc biu tnh
chng chnh quyn Si Gn v t tay t mt hnh nm ca Thiu. D
nhin ng Thiu khng h tha th hnh ng ny. Nu Phm Th Trc tr
li Si Gn, anh s b bt ngay. Trong ba ngi b chnh quyn Thiu kt
n, ti thn Trc nht v ti v Trc cng hc mt trng Lyce Yersin
Lt v c mt nm hc chung mt lp (lp 4me). Trong lp- a s l
Ty con ch c hai chng ti bit m cc bi th ca Nguyn Bnh, Xun
Diu, Huy Cn, TTKH, T Hanh, Hn Mc T Mi a c mt tp th
chp tay, tng cu tng ch c vit mt cch nn nt. Sau chuyn xy
ra Tokyo, ti khng c dp gp li anh. Trc sng lun ti Php.

L do chnh thc ng ca t Ting ni Dn tc l v ti vit bi phn


i v n ChuH-Trc. Nhng nguyn nhn tim n l t khi t bo xut
bn, ng li ca TNDT ngy cng i ngc li ng li ca chnh ph
Thiu, nht l cc vn lin quan n chin tranh v ha bnh. Chnh ph
Thiu dn tt c n lc ca mnh, lc u ngn cn Washington khng
ngng nm bom min Bc. Khi tht bi th tm cch ngn tr v tr hon
cuc ha m ti Paris. ng Thiu cng ph nhn s ra i ca Mt trn
Dn tc Gii phng Min Nam v s thnh lp ca Chnh ph Cch mng
Lm thi Cng ha Min Nam Vit Nam. Trong khi Bo TNDT thc y
qu trnh chm dt chin tranh, thng lng ha bnh v cao tinh thn
ho gii ha hp dn tc. Mt b phn ngi dn min Nam, vo thi im
1968-1969, khng rng buc quyn li v a v vi chnh quyn Thiu c
khuynh hng chung l ch i s rt qun ca M v mt cuc ha m
vi min Bc kt thc chin tranh.
Nhng ngi nh ti thuc loi c u i x hi min Nam by gi
vy c g chng ch , i hi mt kt thc chin tranh m khng on
c n s ra sao i vi s phn chnh tr ca mnh? Sn sng nh i
ci li lc trc mt rt m bo cho mnh u tranh cho mt tng lai
gn nh l mt n s hon ton i vi mnh, ti sao? Ti vn nh ci tm
trng ca mnh lc : ti khng tng tng c ch ng chnh tr ca
mnh u khc hn l v tr i lp vi chnh quyn. Cuc sng vi ti s
mt i tt c ngha nu khng by t thi i vi cuc chin, thi
trc thc trng t nc chia i m theo ti l ni bt hnh ln nht ca
th h mnh. Ti say sa u tranh cho cc mc tiu y. Ti cm nhn
nhng u i m mnh ang c hng l ph du v trc tnh cnh t
nc ang b ging x , mnh khng th an lng th hng nhng u
i y.
Nhng tn cng ca cc ng nghip trong lng bo Si Gn nh Chu T
(bo Sng), linh mc Nguyn Quang Lm (Xy Dng) hay ng Vn Sung
(Chnh Lun) cho rng ti ngy th chnh tr cng chng lm ti lung lay.

Nhng ngi c suy ngh nh ti lc y kh ng, trong gii tr thc, k c


trong qun i, trong hng ng cng chc v trong dn thng. Suy ngh
v lp lun ca h rt n gin d cha bit ngi cng sn ra sao nhng
c mt iu chc chn h l ngi Vit Nam. Nu chin tranh kt thc th
ci ln nht t c l chm dt mu . Vn u th chnh tr thuc
v ai tr thnh th yu. Mt trong nhng nguyn nhn tht bi ca ch
Thiu trong thi im khi u cuc u tranh quyt lit vi ngi cng
sn v ng thi vi c ngi M - gn nh b ri Thiu khi quyt nh
rt chn khi Vit Nam l ch, pha sau ch khng c hu thun
dn chng v cc lc lng chnh tr c uy tn.
Lt li h s chin tranh Vit Nam ca FBI v CIA (m thi gian bo mt
khng cn) ngi ta nhn ra rng cuc i u ch Thiu vi ng li
Washington mun rt chn khi Vit Nam n c lm sao! Gn nh
ch c ng Thiu v Hong c Nh chin u. Chnh ph Thiu khng dy
ln c mt phong tro qun chng ng ngha lm hu thun cho quan
im chnh tr ca mnh. Ti M ng Thiu ch c u cu rt tr tri l
i s Bi Dim tip tay. Ph tng thng K cng ng v pha hai anh em
ng Thiu, chng li ng li ha m ca Washington, nhng khng c
s phi hp tht s gia hai ng Thiu v K. Mu thun quyn lc gia
Thiu v K vn qu nng n.
Do ci cnh lc lng ca phi on VNCH ti Paris cng thm hi. Trn
t Ting Ni Dn Tc ngy 5-01-1969 ti c ghi li li thut ca lut s
Vng Vn Bc, mt thnh vin ca on, v tnh hnh ca on ti Paris
nh sau:

Paris rt lnh, nh cha bao gi lnh nh th vo dp Ging Sinh, lnh


nht k t nm 1873 n nay. Tuyt ri trng trn thn xe v trn mt t
rng Boulogne. Anh Nguyn Xun Phong, anh Nguyn Ngc Huy v ti
thng i b trong rng bn nhng vn t nc, mt lc c giy
ln tt u t thm. Tr v phng ring khng th c v l n gin l

khng c phng ring. My ngi chung nhau mt phng ln. Nhng lc


m khuya, ti tip tc c sch v khng ng c. Gio s Huy phi
dng khn lng ln che mt ng. Bui sng chng ti xp hng s dng
phng tm c nht. Phi ni chng ti hot ng trong mt mi trng
gh lnh, i u nhng k th hm h v bn cnh nhng ngi bn
ngp ngng.
Hm u tin, anh Huy v ti xung ph mua o len, m khn v
chng ci lnh ca Paris. V ti nh, va mi m ca xe bc xung, hai
tay l m bng gi th my ng phng vin xut hin, chp hnh v
quay phim lia la. Kinh nghim thp mc s th y lm cho chng ti
khng mun i n u.
Ti thy rp chiu bng chiu my phim c ting nh La Chamade ca
Francoise Sagan hay La Prionniere ca Clouzot cng mun i coi nhng ri
li thi v ngi ta cho l du h. May chng ti c vi cun bng nhc Vit
Nam v bo ch bn nh gi sang. Ch Vui (tc Nguyn Th Vui) nng
lng mun bit d lun bn nh ra sao i vi cuc ha m. Ngoi ra d
nhin ch cng nng lng mun bit s phn ca Lnh H Xung trong Tiu
Ngo Giang H ra sao.
Nh li my chc nm, c on ny, ti thy lng mnh chua xt th no
y. H n c v chng c cht kh th g khi ra trn. H n Paris
nhng thy trc s tht bi, bi h phi bo v cho mt ch khng
th bo v na. Ti nh nh in nhng gng mt xa: mt Vng Vn
Bc lc no cng mc b vt vi c vt chnh t, ngay c khi i dy
Hc vin Quc gia Hnh chnh. Thi ti cn l sinh vin HVQGHC, ch c
gi ca gio s Bc l ti khng cp cua. ng chun b bi ging nghim
tc, ni trc tip ch khng cm ti liu c l th nh cc gio s khc.
B qua vn khc bit chnh kin ng l ngi min Bc di c, lp
trng chng cng th theo ti, ng l mt tr thc c t cch. Ch
Nguyn Th Vui, lut s, l mt trng hp kh phc tp. Ch tng gn
gi vi nhng ngi cng sn trong thi chng thc dn Php nhng ri

tch dn ra nhng vn cha tht s tm ra mt bn b mi cho cuc sng


tinh thn ca mnh. Ch vn bi gia dng. Trong gii tr thc min Nam
by gi ch c nh gi l mt nhn vt trong sng, c nhiu thin ch
vi i cuc. Nghe u c hai v chng ch u tng ng trong hng ng
phong tro thanh nin Vit Nam cng sn Chu u nhng nm 50 khi i
du hc Php. Chng ch l k s Lm Vn S. C lc ch t nhn mnh l
mt ngi Vit ng gia. Ch tit l ring vi ti v s thn thit vi
mt vi nhn dn trong MTDTGPMN. C ngi n tip xc vi ch ngay
ti vn phng lut s ca ch ng Nguyn Du trc 1975. Khi ch
Si Gn sp , chng ch, anh Lm Vn S, c n sinh hot Hi tr thc
yu nc ng Nguyn Thng, nhng ch th nh, hn ch cc cuc
tip xc, nht l trnh gp nhng ngi quen t trong rng tr v.
Khi ng Thiu giao cho Nguyn Cao K thnh lp phi on i din VNCH
ti Hi ngh Paris, ng K thuyt phc c lut s Vui tham gia. C l
ch ngh y cng l mt cch ng gp cho vic chm dt chin tranh.
Nhng ng K th c l dng ch Vui i xng v i u vi mt
nhn vt n trong phi on chnh ph Cch mng Lm thi Cng ha
Min Nam l b Nguyn Th Bnh. Khng hiu t u, lc li c d lun
cho rng b Vui v b Bnh l bn c vi nhau. K nim 30 nm k Hip
nh Paris (nm 2003) ti c dp gp b Bnh trong mt bui tic do y ban
Vit kiu ti TP. HCM t chc ti nh khch s 1 ng L Thi T. Ti t
m hi b Bnh chuyn xa, th c b xc nhn l khng quen bit b
Nguyn Th Vui v b ni thm: Si Gn trc y c ngi ln ln ti
vi mt ngi khc cng tn Nguyn Th Bnh nhng l con gi ca nh
bo cch mng Nguyn An Ninh.
Thng 3-1969, tng thng Nixon gi B trng quc phng Mervin Laird
sang Si Gn gp ng Thiu, cng i c tng Wheeler, mang theo mt
thng ip: nhn dn M mun chnh quyn mi (tc Nixon) a cuc
chin i n mt kt thc m mn v kt thc m mn y i vi a s
ngi M c ngha l a nc M ra khi cuc chin. Tr v M, Laird gp
Nixon v bn v k hoch Termination Day (Ngy kt thc), mt chng

trnh chi tit rt qun M v ng thi chuyn giao thit b cho chnh
quyn Si Gn. K hoch ca Nixon l de- Americanize the war (phi M
ha cuc chin) nhng khi c a ra cng khai n li tr thnh
Vietnamisation (Vit Nam ha chin tranh), m theo Nixon c ngha xy
dng cho qun i VNCH mnh ch ng c chin trng
qun i M rt dn. Theo tc gi Larry Berman trong cun No Peace, No
Honor, Thiu lc u tin rng Nixon s gip VNCH ng vng trong 8 nm,
thi gian ch Thiu cng c v vng mnh.
Ngy 9-7-1969 n v qun i M u tin tr v nh, ti cn c khng
qun McChord, gn Tacoma- Washington. Tng William Westmoreland c
mt n h. Theo ti d 30-4-1975 mi l ngy chnh thc M cun c
chy khi Vit Nam nhng chnh ci ngy 9-7-1969 M bt u tho
chy v cng quyt nh s phn ca ch Si Gn ri T Ting
Ni Dn Tc b ng ca; dn biu Trn Ngc Chu b bt bt k ng c
hng quyn bt kh xm phm ca Quc hi, ch nhim t bo ting anh
Saigon Daily News, ng Nguyn Lu, cng b bt trong lc ny cng mt l
do (ngoi ra cn c 26 tr thc khc). l thi k Thiu sit li i sng
chnh tr min Nam cng c quyn lc ca mnh. D nhin phong tro
sinh vin khng th khng b n p. Ti c d bui hp bo ca ban chp
hnh Tng hi sinh vin Si Gn (kha 1967 -1968) b cnh st Thiu tn
cng ti s 4 Duy Tn (hin nay l Nh Vn ha Thanh Nin) do Nguyn
ng Trng (hin l trng on lut s TP. H Ch Minh) lm ch tch.
Chnh quyn Thiu khng cng nhn Ban chp hnh ny. Bui hp bo ny
nhm phn i chnh quyn Thiu bt sinh vin Nguyn Trng Cn.
Nhng cuc hp bo va bt u th cnh st tn cng bng lu n tay
v p vo. Trng nhanh chn chy thot. Sau cuc tng cng kch t 2,
Trng ri Si Gn ra vng gii phng i theo Lin minh Dn tc Dn ch
Ha bnh ca lut s Trnh nh Tho. Sinh vin Nguyn Trng Cn b ta
n qun s Si Gn kt n 5 nm t v ti phn nghch. Ta n qun s
cng tuyn n t hnh khim din Nguyn ng Trng khi bit c anh
vo rng theo Vit cng. Vo thi im ny mt s ng tr thc v
sinh vin cng c chn la nh Trng.

nm cht hn na tnh hnh chnh tr v qun s trong lc qun M rt,


ng Thiu lo li H ngh vin b phiu bt tn nhim th tng Trn Vn
Hng b nhim ngi bn thn v ng tin cy nht ca mnh l
tng Trn Thin Khim vo chc th tng (23-8-1969). Cng t lc ny,
cc dn biu i lp nh ti khng cn c cp h chiu xut ngoi. Bi
Thiu bit rt r cc dn biu i lp thng li dng cc chuyn ra nc
ngoi hot ng chng chnh ph.
Nht bo Ting Ni Dn Tc b ng ca, ti hp tc vi ngh s Hng Sn
ng lm t in Tn. Hp ng gia anh ng v ti khai thc in Tn
c k ngy 1-4-1971. Anh ng l ch nhim, ti lm ch bt v l
ngi b tin ra khai thc t bo. Ni b tin ra nhng thc t tin u t
chng l bao. Do lm bo lu nm c s tin cy trong lng bo, tin ban
u chng ti phi b ra rt t, khng nh cc nh ti phit lm bo. Anh
Hng Sn ng l mt cu i t qun i, c c ngh s trong lin danh
ca tng Trn Vn n. Tuy nhin ng Hng Sn ng cn l mt ngi
thn thuc v trung thnh ca tng Dng Vn Minh.
Lm t in Tn, ti mi anh Trng Lc m trch vai tr tng th k ta
son. Khi chng ti cng hc i hc Khoa hc, nm PCB (Physique
Chimie - Biologie) th ti bt u vit bo th thao. Ti khng m ngnh
khoa hc, (sau chuyn sang hc Hnh chnh) t khi vo trng, ch yu
dnh thi gian i vit bo, cn Lc tip tc hc cho n khi u bng c
nhn khoa hc. Vi nm sau, ti rt bt ng khi gp li Lc cng tc vi
mt hng thng tn ca Nht. Anh Lc i cng h n phng vn ti. Ri
ch mt hai nm sau, anh li gia nhp lng bo Si Gn.
Trc nm 1975, anh Lc l mt trong nhng nh bo him hoi sm quan
tm ti mt hnh thc trnh by hin i cho t bo t cch t tt cho
n cch gii thiu tng trang bo, bi bo. Sau 1975, anh tip tc lm
bo vi ti t Tin Sng, tip anh ph trch b phn quc t cho bo
Si Gn Gii Phng. Sau ny anh li chuyn sang lnh vc kinh doanh v

qung co v tip th (Cng ty VMC).


T in Tn c nhiu mc rt c c gi a chung v gy ting vang.
Chng hn mc K s nhn vt do anh Trn Trng Thc vit, mc Vn
t sng theo th loi th chm bim ca anh Cung Vn tc Nguyn Vn
Hng. Mi ngy in Tn cn c mt tranh chm bim ca ha s t tc
nh bo Hunh B Thnh. Ngi gii thiu anh Hunh B Thnh vi ti l
anh Trn Trng Thc. Trong bui gp u tin ti ta son ng V
Tnh (by gi l Nguyn Tri), ti hi anh Thnh c th lm c g trong
t bo. Anh cho bit trc y anh c sa bn in, ngoi ra anh cng c th
v tranh. Th l ti gi cho anh Thnh vi ti anh v v th. Hm
sau anh mang tranh n, rt t. Lc by gi anh Thnh cha chn bt
danh cho mnh. Ti v anh Lc cng tm mt bt danh anh Thnh k
trn tranh. V bt danh t ra i. Lc u bn di tn t, anh Thnh cn
v mt tri t trng rt vui!
Thi k ny, tranh ca t nhm ch yu vo hai mc tiu: tng thng
Thiu v tng thng Nixon, vi cch v n gin, ch cn vi nt nhng t
lm cho c gi nhn ra Thiu v Nixon. Ti nh mi bc tranh t v
Nixon nm trong ci quan ti khng y np, th tay ra ngoi ko Thiu
cng vo. l thi im tng thng Nixon phi t chc v v x- cn- an
Watergate. ca t: Nixon ra i s ko theo Thiu. V thm st Sn M
cng b t ln n trn tranh ca mnh: tn trung y t William Calley
c t cho mc mt b s quan i l vi tng ci cc o l s ngi! Khi
ti khng cn lm t in Tn na, chuyn sang cc anh Dng Vn Ba,
H Ngc Nhun ph trch, ha s t v cc anh Trng Lc, Minh ,
Cung Vn vn tip tc cng tc vi t in Tn b mi.
bt c t bo no ti lm ta son, bao gi ti cng dnh cho tranh
bim ha mt v tr quan trng ni trang nht. Vi t Si Gn Tn Vn (ti
lm ch nhim kim ch bt nm 1964), cy v tranh lin hon trn mi s
bo l Ct Hu vi nhn vt Tm Sc Ne. n t Ting Ni Dn Tc, tranh
lin hon c giao cho ha s Dip nh vi nhn vt c tn T Cu Kho.

Cc tranh ca t cng lun chim v tr quan trng trn trang nht t in


Tn. Sau nm 1975, ph trch ta son bo Tin Sng, ti rt thch th cc
tc phm bim c v rt k lng ca ha s Nguyn Trng Khi. C ha
s Che t nh cao ca mnh v th loi bim ha cng l lc anh cng
tc vi bo Lao ng: Tranh c ng vi kch thc to v ngay trn
trang nht, mi tranh c sc nng nh mt bi x lun.
Trng Lc, Trn Trng Thc, Nguyn Vn Hng, Hunh B Thnh lc
u l nhng nh bo tr, i din cho mt cch vit bo v lm bo mi
m v tin b trong lng bo Si Gn.
Trc khi n vi t in Tn, anh Trng Lc lm th k ta son cho
cc t t Mi v Tm Hiu- c hai nh du nhng bc ci tin u
tin v cch trnh by, t tt, vit tin trong lng bo Si Gn.
Cc bi Vn t sng ca Nguyn Vn Hng vi bt hiu Cung Vn d di
v c o, kch ln lt cc nhn vt tr ct ca ch gn nh
khng thiu mt ai. Anh t sng h. Lc u ti khng tin anh ti hoa nh
th v c ln ti ni na a na tht vi anh: C phi ngi trng
vit sn v mang ra cho anh, ri anh np bi cho ta son khng?. Nh
ca anh Hng lc nm trong lng bo ch bn kia cu Si Gn, coi nh
vng ven . Ti ni trng l ngm ni trong vng gii phng. Ngay
thi im d cha bit Cung Vn c quan h vi ngi cng sn, ti
vn cm nhn kh r tnh cm ca anh vi bn kia.
Anh Trn Trng Thc, c o to chnh qui ti Vit Tn X bi cc nh
bo nc ngoi (Philipines v M) c mt phong cch vit rt cht ch v
lun giu thng tin. Cc bi K s nhn vt ca anh k tn Trn Vn L
l nhng chn dung nhn vt tiu cc ln tch cc, c vit mt cch sinh
ng v c o c th coi l nhng ti liu phong ph gip nhng ai
mun tm hiu v b mt x hi Si Gn nhng nm u thp nin 70.
Nhn cp chuyn mc K s nhn vt ca anh Trn Trng Thc,
khng th khng nhc: Chnh t chuyn mc ny m n ngh s Kim

Cng v anh Thc c dp quen bit nhau v sau tr thnh v chng.


Ngh s Kim Cng l mt trong nhng nhn vt tch cc c nh bo
Trn Trng Thc a ln mc K s nhn vt. Bi bo chinh phc
kiu n Kim Cng lc ang rt ni ting v ti nng din kch v c
v hot ng x hi.
Anh Trn Trng Thc l nh bo Vit Nam pht hin v a ln mt
bo in Tn v lnh M thm st dn thng Sn M, l s t co u
tin ti c chin tranh ny trn bo ch Si Gn. Sau mt hng tin M
trch ng li, gp phn lm n bng thng tin v v tn st ny ti M.
S vic ny bt u t mt s nn nhn chin tranh chy t min Trung
vo Si Gn, sng chui rc mt khu ti t thuc vng Tn nh n
ta son ku cu. Anh Thc n tn ni iu tra v pht hin v thm st
ti Sn M. Nhng v ngi B thng tin tch thu khi bo ra, nn mu tin ch
c khong 300 ch. Sau khi v thm st c a ra quc hi M
di sc p ca d lun Vit Nam, quc hi Si Gn mi tin hnh iu
tra, gi mt phi on do ngh s Trn Vn n dn u i Qung Ngi.
Vi t cch phng vin Vit Tn X, anh Thc thp tng phi on ny v
vit bi cho in Tn di mt bt danh khc.
Khi tng thng M Nixon n x cho trung y William Calley, bo in Tn
phn ng quyt lit bng bi vit v bng tranh bim ca ha s t.
Truyn hnh M (hnh nh l CBS) c phng vn ti vi t cch l ch bt
bo in Tn v phn ng i vi quyt nh n x Calley ca Nixon. Lc
ting Anh ca ti cn rt yu, ti phi nh anh Trng Lc chun b sn
cho ti mt s trc, th hin s cc lc phn i vic Nixon bao che
ti c!
Vi Calley tht s khng th n x. Hn ni: Ti coi cng sn cng nh
ngi M min Nam nhn mt tn mi en (negro). C nhn ti, ngy hm
ti khng c git mt ngi Vit Nam no c. Ti ni r c nhn ti.
Ti i din cho Hoa k. Qu hng ti. Hn cho rng git c tr em v
ln ln chng s l VC nh cha m chng. Theo Calley, nu hn ch git

n b, ng gi, con nt u c ngha cha chng i chin u.


Chng u l VC. Calley lp lun chuyn bn git ca hn khng c g ti
t hn so snh vi chuyn nm bom 500 pound t mt pho i bay B52.
Hay khi chnh quyn M nm bom nguyn t xung Hiroshima v
Nagasaki Nhng li l khng khip ny ca Calley c in trong quyn
VietNam A war lost and won ca Nigel Cawthorne (nh xut bn
Capella).
V chuyn tn st dn thng ca lnh M trong chin tranh Vit Nam, o
din in nh M Oliver Stone (cc phim Platoon v Born on the Forth of
July) c pht biu nh sau:
Ti rt phn n khi nghe cc cu chin binh ni: ! y l chin tranh,
c th lm bt c iu g mnh mun. M kip! Bn dn thng khn nn
lm g bit c iu , lp lun ny khng th lt vo tai ti mt giy
no. Ti chn nghe bn ngu xun ni rng trong chin tranh h c th
tn st bt c ai. D rng chin tranh khi dy nhng bn nng xu xa
nht ca con ngi, nhng vn cn c ch ca o c. Chng ta
(ngi M) i n s tht bi khng trnh khi v cuc chin ny khng c
mc tiu o c v chng ta chin u m khng c mt l tng trong
sng no.
Oliver Stone n min Nam Vit Nam hai ln. Ln u nm 1965, lc 19
tui lm gio vin Anh vn ti Ch Ln. Ln sau nm 1967 trong hng ng
qun i M.
Nhc nhng ngi cng tc vi t in Tn m qun nh vn Thiu Sn l
mt thiu st ln.
Nh vn Thiu Sn rt la chn bo vit. Khng phi bo no mi ng
cng vit, d i sng vt cht ca ng khng d d. Mt khc, theo ng
th khng vit, cn nu vit ng lun i hi nhun bt rt cao, nht l
vi nhng t bo m ng bit h c tin. Nhng khi vit cho bo in Tn

c lp trng gn gi vi ng, ng sn sng nhn s tin nhun bt tng


trng m thi. ng ni vi ti: Bo ng b tch thu lin min, u c tin
tr nhun bt cao. Ti nh rt r hnh nh quen thuc ca ng mi khi
tt ngang ta son: bao gi cng xch theo mt ci ti m n s, trong
c mt ci khn lau mt, mt ci qun ct, mt o thun ba l v mt
ci bn chi nh rng. ng gii thch vi ti: Bt c lc no b bn chng
lm th mnh cng sn sng. Ti c mt k nim ring vi ng va hi
va bi: mt hm ng n gp ti v ch khi khng c ai, ng ni nh vo
tai ti mt cch b mt: Ti ni ri ng Chung. ng mun ni: Qun
gii phng sp vo n thnh ph ri. Nhng ch mt ngy sau, cha thy
qun gii phng u m ti li nhn c tin ng b cnh st chm Tng
Nha bt. Ri ng b ct lun cho n ngy 30-4!
Trong cuc i lm bo c hai ln ti c hp tc vi hai kp vit bo
gm nhng ng nghip ti gii, c th gi l nhng Dream team:
Ln u vi kp in Tn (1970-1971), ln th hai vi kp Lao ng
(1991-1994).
Lm t in Tn sau khi t Ting Ni Dn Tc b ng ca, trc ht ti
mun duy tr ting ni i lp ca mnh. Mt dn biu i lp m khng c
t bo trong tay th nh cua khng c cng. Nm 1970 l nm bu c bn
phn Thng ngh vin v nm chun b bu c li H ngh vin (1971).
Do li mi hp tc ca trung tng ngh s Trn Vn n, chm dt
nhim k ba nm ca ng v c nh ra tranh c tr li, by gi ti cng
c nh ng c vo Thng ngh vin. Theo th thc t chc Thng
ngh vin th c ba nm, mt na trong s 60 ngh s phi c bu li. S
phn nh t u 30 ngh s ra i v 30 ngh s li do mt cuc rt
thm (c ngha s c ba lin danh mi c c). Sau khi bn bc gia tng
n v ti tha thun t c nh sau: lin danh mi ngi ra ng c
s gm hai thnh phn, mt do tng n ng u vi nm ng c vin
l cu ngh s (tng Trn Vn n, tng Tn Tht nh, b Nguyn
Phc i, tng Nguyn Vn Chun, ng Tn i Ling), v mt gm nm
dn biu ang ti chc (L Qu Chung, Nguyn Hu Chung, H Ngc

Nhun, Kiu Mng Thu, Thch Phen). Tuy lin danh c n ba cu tng
lnh nhng h u c quan im chng tng thng Thiu. y l mt lin
danh i lp, c nhiu kh nng s thng c vi s phiu cao.
Nhng khi lin danh sp sa ng k ng c th pht hin c vn v
iu kin tui: ti thiu mt ngy! Lut bu c Thng ngh vin qui nh
mun ra ng c phi 30 tui trn tnh n ngy bu c. Ngy bu c l
30-8-1970 nhng ti li sinh ngy 1-9-1940. Nh th cha trn 30 tui
tnh tng ngy bi thng Tm c 31 ngy. Lc u c kin pht l chi
tit ny nhng tng Trn Vn n thn trng tham kho kin ca
thm phn Trn Vn Linh, ch tch Ti cao php vin, ni s phn x tnh
hp hin cc o lut v c s vn dng nu c s khiu ni hoc tranh
chp. D on cc i th, nht l phe chnh quyn, chc chn s khng
b qua c hi khai thc im s h ny loi lin danh chng ti, nn
cui cng ti phi rt tn. C lc tng n ngh a cha ti (L Qu
Pht) c nhiu quen bit vi c tri ngi Vit gc Hoa, thay ti. Nhng sau
thy khng n, lin danh d kin khng thnh. B Nguyn Phc i
vn mun tip tc ra tranh c thnh lp mt lin danh khc khng c
nm dn biu c mt trong danh sch trc nhng ri b tht bi. Lc
ti cng tic v thiu ch mt ngy trong iu kin tui nn mt c hi
hot ng Thng ngh vin. Tic khng v ci danh xng ngh s m tic
v vi cng v ngh s ting ni i lp Thng ngh vin ca mnh s c
nh hng ln hn.
Vi t in Tn, s tch bit v lp trng chnh tr ca ti vi ch
Thiu cng dt khot hn xut pht t din tin ca tnh hnh ln chuyn
bin lp trng chnh tr c nhn. T bo lin tc b B Thng tin ra lnh
tch thu. C tun, t in Tn pht hnh lu n 3 ngy, c ngha l d s
bo c lnh ca B Thng tin cm pht hnh nhng chng ti vn
chuyn bo qua nc nh k bn v tun bo ra pha sau ta son ng
L Lai, bn ra ngoi. Trong lch s bo ch Si Gn, di thi ch
Thiu, ch c t Tin Sng vt qua in Tn v s ln b tch thu v ra ta.
D nhin cc ln tch thu nh th u lm kit qu ti chnh ca v chng

ti bi c tun c bo ra ngoi bn i na th s lng khng th nhiu


c. Chng ti mc n nh in, mc n ni cung cp giy in v n c tin
lng ca cc anh em nh bo. Khng th tr lng cho mi ngi cng
mt lc, v ti m trch khu qun l, k ton ngh ra mt cch gii
quyt kh c bit: anh em no c i sng kh khn th lnh lng trc,
cn nhng anh em t kh khn th lnh tr hn vo gia thng. Thng th
Minh , Trn Trng Thc l nhng ngi lnh sau cng.
Nhng khi lm t in Tn, ti cn nhm mt mc tiu na: h tr gii
php Dng Vn Minh thay th tng thng Thiu, nhm thnh lp mt ni
cc ha bnh, gp thm mt iu kin thun li chm dt chin tranh.
Lc ny, tng Minh chm dt thi k b bt buc sng lu vong (ti
Bangkok, Thi Lan). Chnh thi cng khai ng h gii php Dng Vn
Minh khin cho B Thng tin ca chnh ph Thiu cng t ra gt gao vi t
in Tn. T in Tn, sau hn mt nm xut bn, tm nh bn khng do
mt quyt nh chnh thc ca B thng tin m do mt cuc tn cng ph
hoi ca k giu mt theo ti khng ai khc hn l tay chn ca chnh
quyn. Vo lc 5 gi sng, mt chic xe my chy ngang ta son in Tn
nm mt bc c cha cht chy vo ca. Bc bo v ng bn trong khng
hay bit g c. Nu v chy khng c tri h kp lc th chng nhng ta
bo b thiu ri m c sinh mng ca bc v cng khng cn. May mn l
khi bn trong ta bo va bn la th ngi nh i din bn kia ng
V Tnh l phng vin nhip nh L Vinh pht hin nn v chy c
ngn chn. Lc xy ra v ph hoi ta son in Tn, ngh s Hng Sn
ng, ch nhim t bo, ang i cng tc nc ngoi. Gia nh anh
ng sng Th c nghe tin ph hoi ny b lung lc tinh thn, yu cu
ti tm ngng xut bn t bo v ch anh ng v quyt nh tip.
Sau c vi trc trc trong s bn lun hp tc tr li khi anh ng v,
ti rt lui khi t in Tn v chuyn sang thu manchette t Bt Thn
(ca anh Nguyn Vn Phng lm ch nhim) lm tip. Ti khng th
khng bun v s gin on vi t in Tn. Sau thi gian t nh bn, t
in Tn xut bn tr li (thng 2-1972) do kp Tin Sng sang khai

thc. T Tin Sng vng ch nhim anh Ng Cng c khng th tn


ti. Dn biu H Ngc Nhun, bn thn ca anh c, gim c chnh tr t
Tin Sng chuyn sang lm ch bt t in Tn. Cng ch bin t in Tn
giai on ny cn c gio s L Chnh Trung, cu dn biu Dng Vn
Ba. Ha s t ph trch phn trnh by. Ngi iu khin tht s t in
Tn l anh Dng Vn Ba, nm u lm vic trc tip ti ta son nhng
sau chnh quyn Thiu truy n anh v anh b tht c nhim k dn
biu k tip v chng li lnh gi i lnh. Do anh Ba phi ln trn trong
Dinh Hoa Lan, t dinh ca th tng Dng Vn Minh s 3 Trn Qu Cp
(nay l ng V Vn Tn). Nhng t y anh vn ph trch ta son cho
t in Tn. Mi ngy anh bin tp v chun b bi v cho s bo ri
chuyn ra ta son cho Hunh B Thnh thc hin. Ngi lm lin lc gia
anh Ba v ta son in Tn hng ngy l Triu Bnh, em trai ca Cung
Vn. Sau 1975, Triu Bnh lm phng vin bo Tin Sng ri lm bo Si
Gn Gii Phng.
T in Tn ca cc anh H Ngc Nhun, L Chnh Trung, Dng Vn Ba,
Hunh B Thnh ni tip t in Tn do ti lm trc cng c chung
mt mc ch: Tng cng ting ni i lp, chng chin tranh v vn
ng cho gii php Dng Vn Minh. Trn bo ny cn c s ng gp
ting ni ca n dn biu Kiu Mng Thu, linh mc Nguyn Ngc Lan. Cc
bi bt k ca anh L Chnh Trung di tiu chung Bt bin v sng
ngm thu ht mt s ng c gi v gy mt nh hng ln trong cch
suy ngh ca nhiu gii ti Si Gn v tnh hnh t nc, v thn phn ca
nhng ngi dn khng c quyn t quyt. Cc bi ca linh mc Nguyn
Ngc Lan lun lm cho chnh quyn Thiu phi nhc u.
Ti khng trc tip lm t in Tn na nhng vn tham gia t bo vi
anh em hai mc: vit mt feuillenton (chuyn di nhiu k c tn Nht
k nng Kiu Dung t co buc sng a a ca gii trng gi Si Gn)
v mt tun gp mt bi x lun.

13. Ty chay Quc hi ca Nguyn Vn Thiu


Trong nm 1971 Si Gn c hai cuc bu c: cuc bu c h Ngh vin
nhim k 2 vo thng 8 v bu c tng thng vo thng 10. Mun tip tc
hot ng ngh trng, ti phi ra tranh c tr li, ln th ba trong vng
nm nm (hai ln trc l Quc hi lp hin nm 1996, H ngh vin k 1
nm 1967). Cn cuc bu c tng thng, i tng Dng Vn Minh c
nh tham gia vi t cch ng c vin i lp, lp trng kt thc chin
tranh bng thng thuyt. Ti c ng Minh mi lm i din bo ch.
Cuc bu c H ngh vin ln ny khng li lng nh hai cuc bu c
trc. Chnh quyn Thiu quyt tm kim sot ti H ngh vin sp ti,
nn cc dn biu i lp tr ra ng c cc n v thuc cc tnh u b
cc chnh quyn a phng thng tay gian ln. Cc thng phiu b i mt
cch trng trn. Trong cc dn biu i lp l nn nhn ca cuc bu c
gian ln c hai ngi bn ca ti l anh Ng Cng c (n v Tr Vinh) v
Dng Vn Ba (n v Bc Liu). Bit rng mnh c th b bt sau khi tht
c, anh c chn con ng vt bin v sng lu vong Thu in
(nhng phn ln thi gian anh sang Paris hot ng). Cuc vt bin ca
anh i qua bin gii Campuchia vi s hng dn ca dn biu Thch
Phen (gc Campuchia), ri t y sang Thi Lan. Ti Bangkok, lc u anh
c nh bo Php Jean Claude Pomonti vn ng cho anh sang t nn ti
Php nhng khng hiu ti sao Php t chi. Cui cng anh c t nn
ti Thy in.
Anh Dng Vn Ba th khng i u, khng cn lm dn biu i lp, anh
chuyn sang lm bo i lp. Nhng anh ch c t do lm bo khng
y mt nm th chnh quyn Thiu c lnh truy n anh. ng Dng Vn
Minh a ra kin cho anh Ba t nn trong dinh ca ng. Lc trn
trong dinh Hoa Lan (bit th ca ng Minh c tn ny v trng nhiu phong
lan, th am m ca ng Minh) cn c cu dn biu Phan Xun Huy (n
v Nng), ng Nguyn Vn Cc (hot ng cng on) v nh bo K
Sn (tc Nguyn nh Nam).

Chnh quyn Thiu ch cha cho cc n v Si Gn bu c tng i


t do, coi l nhng t knh dn ch i ph vi d lun quc t,
c bit vi d lun M. Mt dn biu i lp thn thit vi ti lc l
Nguyn Hu Chung, do chuyn n v bu c t Bn Tre ln Si Gn
nn trnh c n gian ln ca chnh quyn Thiu. Phn ti ch x dch t
n v 2 Si Gn gm cc qun 4, 7, 8, 11 sang n v 1 Si Gn gm cc
qun 1, 2, 4 v 9. Cc anh H Vn Minh, H Ngc Nhun ng c li n
v 2, da vo th mnh ca mnh qun 8 m c hai tng u t uy tn
trong mt chng trnh x hi c nh hng ln trong dn chng a
phng. Hai anh ti c c mt cch v vang.
Nhim k H ngh vin u tin (1967), ti tranh c vi slogan: Mt min
Nam trung lp trong mt ng Dng trung lp. Ln ny ch chnh tr
ca ti l: Chng ch trng ha bnh trong chin thng ca tng thng
Thiu. Ci p phch vi hng ch slogan y do ha s t thit k. Thi
cha c vi tnh, anh t phi t tay k tng ch trn p phch. c m ca
t lc khng phi tr thnh mt nh bo ni ting m l mt ha s gy
c ting vang quc t. Anh v chn dung kh p, c bit anh nghin
cu cch khc chn dung trn t nhng chm nh li ti (nh k thut
tranh sn du ca Seurat) theo li truyn thng ca qu hng Qung
Nam Nng ca anh. Anh c thc hin mt chn dung nh th cho v
ti. Gia anh t vi ti c nhiu gn b. Chuyn lm bo v c chuyn t
ring, trc 1975 v c sau 1975. Trong thi gian t lm bo vi ti, anh
ci v. V chng ti ly chic t ring ca mnh ch anh xung M Tho
rc du.
n v 1 Si Gn c trn 80 ngi ra ng c, tranh gh dn biu. Mt cuc
cnh tranh ht sc gay go. Ti khng c tin thu ngi c ng, dn
p phch. Rt may l nhiu sinh vin t nguyn tip tay. Trong s ny
nhiu ngi l bn b ca cc em gi ti, s khc ng h lp trng i
lp v chng chin tranh ca ti. N ngh s Kim Cng vo ch Bn
Thnh pht cc t bm vn ng b phiu cho ti. Ngh s Trn Vn

Trch (em trai ca gio s Trn Vn Kh) vo cc khu lao ng pht cc t


bm ca ti tn tay c tri. Trong s cc thanh nin ph trch khu dn
p phch cn c Trng Quc Khnh, tc gi bi ht bt h T nguyn.
Trng Quc Khnh l bn ca em gi ti. Nhng tnh cm c i ti
khng th qun.
k bu c ny ti v nh trc khong 85 ng c vin! u tin ti t
s phiu v u. Nhng cc bin bn kim phiu gi cht lin tc b sa
cha. Chnh quyn r rng c ngn chn mt ng c vin phe i lp
v nht n v quan trng nht ti Si Gn. Ti phi mi tha pht li
n lp bin bn s vi phm ti Trung tm t chc bu c t ti Ta
Chnh (nay l tr s y ban Nhn dn thnh ph H Ch Minh). Nhng
chng lm c g. Cui cng ti km hn ngi v nht ch vi chc
phiu!
Trong thi gian vn ng bu c ny ti c mt tuyn b trn truyn hnh
(mi ng c vin c pht biu trong 3 pht) v c trn bo ch rt dt
khot.
Nu ti c c H ngh vin v sau ng Nguyn Vn Thiu cng c c
tng thng mt trong cuc bu c c din, th ti s t nhim v rt khi
H ngh vin phn i cuc bu c khng dn ch ca ng Thiu.
Ba mi nm sau nhc li quyt nh ny, ti vn khng chc mnh
hnh ng ng hay sai. ngoi hay trong H ngh vin c li hn trong
hot ng ca mnh? Nhng vo thi im ti phn n tht s v thy
mnh ch cn l mt con ri trong bn c gian ln trng trn ca ch
Thiu nu tip tc ngi li trong H ngh vin. Hot ng chnh tr ca ti
lc trc ht l tha mn nhu cu bn thn: c ng trong qun
chng tin b, c qun chng chp nhn. Con ng chnh ngha, vi
mt t ngi hot ng kh n c nh ti lc qu tht khng d dng
nhn ra, nhng ti lun tm cch tip cn n, coi l mc tiu phn u.
Sinh mnh chnh tr ca mnh khng th tch khi con ng tm kim y.

Ngy 29-8-1971, ti c c dn biu H ngh vin, n ngy 3-10-1971


ng Thiu cng c c tng thng trong cuc c din nh nhiu ngi d
on. ha vi c tri ca mnh khi ra tranh c, ti phi gi li. V li,
cng l cch gn nh duy nht gy ting vang t co ch dn ch
tr hnh ca tp on Nguyn Vn Thiu.
Sau phin hp khai mc ca H ngh vin m chng trnh ngh s chnh l
hp thc ha t cch dn biu ca cc ng c vin va c c, phin
hp k tip ti ln din n c l th gi cho ch tch H ngh vin chnh
thc xin t nhim, thc hin ng li tuyn b ca mnh trong khi ra tranh
c. n t nhim khng c ch tch H ngh vin chp thun vi l do
n gin: nhim k dn biu do nhn dn y thc bng l phiu, do
ch tch H ngh vin khng c thm quyn gii quyt s t nhim ca
ngi c c. D khng c chnh thc t nhim, ti vn gi quyt nh
ty chay quc hi ca Nguyn Vn Thiu. Th l tuy vn gi t cch dn
biu nhng ti khng d cc phin hp ca H ngh vin. Hot ng chnh
thc ca ti lc ny l bo ch. Ngoi ra ti m mt nh hng bn ng
Trng nh do v ti qun l v ph trch k bp. K cng him Vit
Nam c mt nh hng c dn biu trc tip phc v nh th: ti tham
gia c vic bng b cc thc n cho khch tit kim c vic thu ngi.
Cc nh bo cng tc vi t bo ca ti c khuyn khch n ung ti
nh hng v ch k bng cui thng tr vo lng!
Cuc c din ca tng thng Thiu, l iu ngoi mun ca
Washington. Vo lc ny Washington rt cn mt chnh quyn Si Gn
c d lun quc t cng nhn, b mt dn ch d l gi hiu i na
cng ht sc cn thit tng thng Nixon c mt c s no tip tc
bin h cho ch Si Gn trc quc hi M. Nhng Nguyn Vn Thiu
vn mun gii hn s ngi ra ng c, v ngy 3-6-1971, Quc hi Si
Gn m a s l ngi ca Thiu nho nn ra mt lut bu c tng
thng buc mi ng c vin phi hi c mt trong hai iu kin: c 40
dn biu, ngh s hoc 100 ngh vin hi ng tnh k tn gii thiu.

Lut bu c ny tht s nm trc tip vo tng Nguyn Cao K. Theo b


tham mu ca Thin, cuc tranh c tay ba gia Thiu, K, Minh s l cuc
b phiu gia hai khuynh hng. Mt bn l khuynh hng c th tha
hip vi cng sn m ng Minh l i din. Mt bn l khuynh hng
chng cng tch cc m hai ng Thiu v K u l i din tiu biu. Theo
nghin cu ca ban tham mu ca ng Thiu, mt cuc u phiu trong
iu kin nh vy s dn ng cho ng Minh vo gh tng thng, v
Thiu v K s chia nhau s phiu ca nhng ngi chng cng. Thy r
nguy c , phe Thiu tm cch chn ng K ra tranh c.
Nhn vt c Thiu giao cng vic ngn chn K ra ng c l ph t
Nguyn Vn Ngn, ngi thay ch ph t Nguyn Cao Thng sau khi ng
ny cht v b ung th. Ngn cng l tc gi ca lut bu c tng thng,
ph tng thng biu quyt ngy 3-6-1971.
Trc khi lut bu c c cc dn biu thn chnh quyn thng qua v
chnh ph ban hnh, ph t Ngn cho i thu ch k ca cc i biu dn
c. Ngn tnh trc: Minh s c 40 ch k dn biu ngh s (con s
ch k chnh xc m ng Minh c c l 42) v K s khng c cch no
ly ch k trong Quc hi nh lut nh. K ch c mi con ng ly
ch k ca cc ngh vin hi ng tnh. khu vc ny Ngn cng thu gom
tt c cc ch k v pha Thiu. Gn ht hn np n, K thu c 101
ch k ca cc ngh vin nhng vn b Ti Cao Php Vin hp ngy 6-8 bc
v trong s 101 ch k gii thiu K c n 39 ch k c trong danh
sch ng h Thiu. Coi nh 39 ch k ny bt hp l. Do trong danh
sch ng c vin tng thng nim yt ln th nht ch c hai ng Thiu v
Minh.
Tng K t co rng mt s ngh vin cc tnh b tnh trng v th
trng p k vo t bch kh (giy trng) t trc khi c lut bu c m
khng bit l giy sau ny dng ng h Thiu ng c tng thng.
Nhng ngh vin mun chuyn sang k ng h K u b kt nhng t giy

k trng trc y.
Nhng iu m ban tham mu ca Thiu khng on trc: ngy 20-81971 ng Minh tuyn b rt tn. L do a ra: Thiu b tr gung my
gian ln kt qu ca cuc bu c. ng Minh c trong tay mt ti liu v
vic Ph tng thng ch th cho cc tnh trng nhng cch thc m
bo Thiu thng c. ng Minh trao ti liu ny cho i s M Bunker.
Nghe u i s M xc nhn y l mt ti liu c tht.
ng Minh rt tn lm cho phe Thiu bi ri v ng trc nguy c ch c
mi mnh Thiu tranh c vi chnh mnh. Th l qun s Nguyn Vn
Ngn phi tnh ti chuyn a K ra tranh c tr li trnh tnh trng
c din bng cch tr li cho K 39 ch k trc y. Ti Cao Php Vin
tuyn b bt hp l v c s khiu ni ca phe Thiu. Kt qu mn o
thut ny l ngy 21-8-1971, Ti cao Php Vin cho nim yt danh sch
ng c vin ln th hai v l ln cht trong c tn Nguyn Vn Thiu
v Nguyn Cao K. Nhng ngy 23-8, K tuyn b khng tranh c na v
cn ngh Thiu cng K t chc cho Ch tch Thng Vin Nguyn
Vn Huyn tm iu khin chnh ph vi nhim v t chc mt cuc bu
c tng thng khc trong vng ba thng. D nhin ng Thiu bc b
ngh ny. Ngy 1-9, Ti cao Php Vin ng cho K rt tn.
Khi K t chi n hu ca Thiu cho ra ng c, ng tuyn b vi bo ch:
Ti khng tip tay cho mt tr h bn thu, cng lm cho ngi dn v
mng vi ch dn ch. i s M Ellsworth Bunker c gng thuyt
phc ng K tip tc ra tranh c nhng ng dt khot t chi.
Trng hp ng Dng Vn Minh, tuy cng b ra ng c Tng thng t
thng 6 (vi ng c vin Ph tng thng l bc s H Vn Minh, dn biu
quc hi) nhng kp ca ng vn tip tc quan st tnh hnh quyt
nh. Khi hay tin ng Minh rt lui, i s Bunker hi h xin gp ng Minh
nhm cu vn tnh th cho ch Si Gn. Ti c mt trong bui tip
Bunker ca ng Minh. ng Minh phn tch cho Bunker thy rng khng c

s cng bng v trung thc trong cuc bu c gia cc ng c vin. ng


Minh ni:
Trong cng v tng thng, ng Thiu c c gung my qun i v hnh
chnh khng l h tr ng ta, khng k tin bc thuc ngn sch quc gia
gn nh khng hn ch. Chng ti, vi phng tin c nhn qu km ci,
khng th i u ng Thiu trong mt cuc bu c hon ton bt bnh
ng. Bunker vi kiu suy ngh thc dng ca ngi M ngh ngay rng
ng Minh gin tip t iu kin c M h tr. Bunker hi li ng
Minh: Theo i tng d tr mt cuc tranh c nh th cn bao nhiu
tin?. ng Minh tr li thng thn cho vin i s M thy rng cuc
tranh c ny nm ngoi kh nng ca ng: t nht mt triu la. V
tht bt ng, Bunker ni ngay: Tha ngi i tng, nu ng ra tranh c,
ng s c mt triu la . ng Minh xua tay: Ti khng th nhn s
tin y v ti cng khng thay i quyt nh rt lui khi cuc bu c.
Chung quanh s kin ny, trong quyn Vietnam: A History, nh bo M k
cu Stanley Karnow vit, i s Ellsworth Bunker tm cch gin tip t
lt ng Minh ra tranh c lm cho cuc bu c c v dn ch
(Ambassador Ellsworth Bunker reportedly tried to bride Minh to run in
order to make the exercise look democratic). D c nhng vn ng nh
th t pha M trnh xy ra cuc c din, nhng trong thm tm cc
nh lnh o Washington lc by gi nghing v s chn la Thiu
ngi m Henry Kissinger, c vn an ninh quc gia ca Nixon, ca ngi ht
li trong quyn hi k ca ng (Ending The Vietnam War): Khng phi
tnh c m Nguyn Vn Thiu tr thnh tng thng. Khng th chi ci
ng ta l v lnh o qun s xut sc nht min Nam, c l l ngi c
nng lc nht trong tt c cc nhn vt chnh tr. Cn v ng c vin
Dng Vn Minh th Kissinger vit nh sau Minh c th l ngi m H
Ni chp nhn, l do chc chn nm ch yu mm nht trong cc b mt
chnh tr. Nu H Ni chp nhn ng iu ny cng khng r rng ch
v ng l ngi d dng lt nht trong cc ng c vin nu ng tr
thnh tng thng. Washington thng c nh gi khng ng v con

ngi ng Dng Vn Minh. Theo h ng l con ngi nhu nhc, thiu


quyt on. Trong cun sch Saigon 1975-3 ngy v 3 thng, nh bo
Tiziano Terzani tng tip xc vi ng Minh, c mt nh gi khc v
ng Minh:

Khng nh rt nhiu ng nghip ca ng nhng tng lnh hn nht


v phn bi lun b t co tham nhng v dnh lu vo nhng v lm n
m m nht ng Minh l mt ngi lnh lng thin. c binh lnh di
quyn knh trng, ng l mt con ngi c dng kh v c mt thc danh
d truyn thng. ng Minh tng b qun Nht bt tra tn nhiu ngy, nh
gy c hm rng nhng ng khng chu khut phc. ng ni vi ti t
nc ti ng gi hn ci hm rng.
Bn thn ng Minh khng h xa l trc cch nh gi ca ngi M i
vi ng. Bi nhiu ln ng lm h tht vng vi mt lp trng khng
chu khut phc h. Ngi M cng khng tha th cho ng Minh khi ng
tit l vi bo ch M iu m v i s ca h xut trong mt ngh
vi ng. Sau cuc bu c c din ca Thiu, ng Minh tip ch bt t
Washington Post, Ben Bradley, cy c th trong lng bo M. Washington
Post l mt t bo chng chin tranh Vit Nam c nh hng ln M.
ng Minh giao cho ti chun b bui tip ny v chn ngi lm phin
dch. Ti ch thn i mi nh bo Phm Xun n, ang lm cho vn
phng i din tun bo Time Magazine ti Si Gn. Ti quen bit anh n
t khi vo quc hi (1966). Ch ng mi sng ca anh n l nh
hng Givral. Anh t khi n m ch gi mt tch c ph en. Chic xe
Renault 4 nga c x ca anh lun ngay trc ca Givral bn pha
ng L Li. Thng bao gi cng c mt hai nh bo nc ngoi eo
theo anh vi hi vng hiu thm tnh hnh chnh tr v qun s ang din ra
ti min Nam. Anh lun phn tch tnh hnh mt cch sc so. D nhin
nhng iu anh x ra u c ch ch. Lc ti hon ton khng ngh
rng anh l ngi ca cng sn. Thc t anh c rt nhiu bn b l tay
chn thn thit ca Hong c Nh, c vn ca Thiu, thng xuyn n
Givral, ung c ph vi anh. Cc v tai to mt ln ca ch u lin lc

mt thit vi anh, trong ngi ni ting nht l bc s Trn Kim Tuyn,


ng u ngnh tnh bo ca ch Ng nh Dim.
Ti cng nm trong s ngi thng ung c ph vi anh Phm Xun n
ti Givral v H ngh vin (hin nay l Nh ht thnh ph) nm bn kia
ng i din vi Givral. Khi H ngh vin bn v nhng ti chn pho,
nhng o lut khng quan trng th ti (v nhiu dn biu khc) b sang
Givral. Ngoi ra trong mt s trng hp bo ch M phng vn ti, h
cng nh anh n dch (lc ti s dng ch yu ting Php). Anh n
thng dch rt chnh xc, khng thiu m cng khng di dng, rt chm
ri, d theo di.
Anh n nhn li mi ca ng Minh nh anh thng dch trong bui tip ch
bt bo Washington Port. Ngoi ng Minh v Ben Bradley, ch c ti v anh
n c mt. Chnh trong bui phng vn ny ca bo Washington Post, ng
Minh k cho nh bo k cu Bradley bit ngh ca i s Bunker a
cho ng mt triu la nu ng ra ng c. V ngi ta khng ngc nhin
khi sau tin ny c bo Washington Post tung ra, gy x-can-an trong
chnh trng v d lun M.
Sau nm 1975, ti gp li anh Phm Xun n nhiu ln, khi i n sng, khi
i n tra, thng c mt anh Ng Cng c. Ti vn gp mt Phm Xun
n ca hn 30 nm v trc, hon ton khng thay i v mt con ngi:
vn vui tnh, k chuyn phong ph v duyn dng, pha trn ging mc l
v hi hc ca ngi Nam B chnh cng. Anh lun to cho ngi tip
xc vi anh s thoi mi v t nhin. Ni chuyn vi anh, ti qun hn anh
l mt v tng cng sn tnh bo ni ting trn th gii. Mt nh bo
nc ngoi phong cho anh danh hiu nh tnh bo d thng nht
(lespion le plus aimable) m ti vn ngh danh xng ny rt xng ng
c lm ta cho mt b phim tnh bo hp dn.
Trc khi rt lui, ng Dng Vn Minh t chc hp bo v ra mt
tuyn b bng ba th ting Vit, Anh, Php ni r l do rt tn v t

co cuc bu c khng m bo cng bng v dn ch. Mt n kh au


cho ch Thiu v Washington. Trong cuc hp bo ny, ln u tin
bo ch trong v ngoi nc c nhn thy y cc nhn vt hnh
thnh kp lm vic (staff) ca ng Minh. H ngi sau lng ng ng .
Ti nh c ngh s V Vn Mu, gio s L Chnh Trung, bc s dn biu
H Vn Minh, lut s Trn Ngc Ling, ngh s Hng Sn ng, cc dn
biu H Ngc Nhun, Dng Vn Ba, Nguyn Hu Chung v ti
Cui cng th ng Dng Vn Minh rt tn ng c nhng b my tranh c
c t chc trc vn c gi nguyn v duy tr cho n ngy 30-41975! kp Dng Vn Minh khng l mt tp hp c tnh cht ng phi
nhng t n tr thnh mt nhm p lc chnh tr lm in u chnh ph
Thiu. Trc cc vn nhn quyn, dn ch, ha bnh lm ngi dn bc
xc, nhm Dng Vn Minh u ln ting by t thi . V nh th,
nhm Dng Vn Minh c bo ch trong v ngoi nc coi nh mt
ting ni i lp chnh yu ti min Nam.
Trong khi chun b cuc vn ng cho lin danh Dng Vn Minh, vi t
cch i din bo ch cho lin danh ny, ti tip cn vi Pht gio n
Quang tm s ng h ca lc lng Pht gio c hu thun qun chng ln
nht. Ti khng nh r ti tip xc vi thng ta Thch Tr Quang ln u
nhn c hi no. Rt c th do ti tham gia vo Lc lng ha gii dn tc
do lut s V Vn Mu ng u c mi quan h cht ch vi cha n
Quang. Lc lng ny cn c ngh s Bi Tng Hun, c s V nh
Cng tham gia. Hnh nh dn biu n v Hu l Trn Ngc Giao cng
c gii thiu ti vi thng ta Thch Tr Quang lc ny ang ti cha n
Quang.
n cha n Quang, dc theo hnh lang dn vo phng ring ca thng
ta Tr Quang lu mt thuc dy nh nm st bn tri ca ngi cha,
lun lun c t nht hai hay ba cnh st chm theo di nhng ngi n
thm ving thng ta Tr Quang. Ln u ti gp Ngi lm rung chuyn
nc M bo Newsweek gi thng ta Thch Tr Quang nh th

trn trang ba mt s bo thi Pht gio i u ch Ng nh Dim


trong mt cn phng ring ca thng ta nh hp, trang tr rt n s.
Ti i din mt ngi gin d v rt bnh thng, nhng khi tip
xc th con ngi y tot ln mt th thn sc khc thng. nh mt nh
sao bng, chiu thng vo ngi i thoi nh nhn thu nhng suy ngh
ca h. Ti nh mi n tng u tin y khi ln u gp nh tu ni danh.
Ti khng theo o Pht hay bt c mt tn gio no, ch th cng t tin,
nhng m ti thnh thong i cha. Ti khng hiu nhiu v o Pht
nhng trong chn tn nghim ca cha chin m ti t chn n bao gi
cng gy cho ti s xc ng. Ti tin tng rng tn gio chn chnh nng
tm hn con ngi, t con ngi mt trch nhim cao hn i vi ng
loi.
Nhng mi ln gp thng ta Tr Quang, hu nh chng bao gi ti ni
chuyn tn gio, m thch tng ta cng th. C l nh tu on rng ti
khng tho v cng khng thit tha lm ti ny. Chng ti ch yu bn
v tnh hnh t nc, cuc chin tranh cha thy li thot. C mt ln ti
n thm thng ta, cnh ca knh kha bn trong, ti nhn thy nh tu
ang ly trc bn th Pht t trong mt gc phng. Ti ch sut 15
pht, bn trong phng thng ta Tr Quang vn tip tc qu xung ng
ln, ti m n gn c trm ln. Khi thng ta bc ra m ca mi ti
vo, ti t m hi ng mi ln ly Pht nh th th ly bao nhiu ln.
Thng ta Tr Quang thn nhin tr li ti: Ly Pht nhng ng thi
cng gi gn sc khe. Thng ta Tr Quang cho rng ch Thiu
khng i din ngi dn min Nam, cn c mt chnh ph bit cch chm
dt chin tranh v mang li ha bnh. Khi ti cp vi thng ta v gii
php Dng Vn Minh, thng ta khng ho hng lm nhng cng
khng bc b. Thng ta a ra nhn nh: By gi cn mt ngi cm
c, ng y c th lm c chuyn trong lc ny. Sau thng ta
gin tip bnh lun: tng Dng Vn Minh khng phi l ngi lm chnh
tr c bn lnh.

tip tay cho cuc vn ng gii php Dng Vn Minh, thng ta Tr


Quang sn sng gip ti thc hin mt chuyn ra Hu gp mt s v cao
tng ang lnh o phong tro Pht gio u tranh. c bit thng ta
vit mt th tay cho ti cm theo ra Hu c c Thng thng Thch
Tnh Khit tip ti cha Bo Quc. Cha Bo Quc nm trn mt ngn i
yn tnh, xa thnh ph, v hng cc lng. ng t ngoi cng vo n
cha, i ln mt ngn i khong 300m. Vo n cha, ngi hng dn
a ti gp c Tng thng ang ngi im lng trn mt b vn t ngoi
hin cha. c Tng thng ang n sng tay cm mt mu bnh m, ly
sa bn cnh thnh thong Ha thng rt rut bnh m ra tng
ming nh nm cho cc con chim ang nhy nht quanh ngi. Nhiu con
n trong lng bn tay ha thng, mt hai con thn nhin u trn vai
ngi. Ti tng nh mnh lc bc ni ci tin.
Trong cha Bo Quc ch treo mt bc nh chn dung duy nht trn
tng. l chn dung ca thng ta Tr Quang. Nh th thy nh
hng ca thy Tr Quang vi ngi lnh o tinh thn cao nht Gio hi
Pht gio l nh th no. Khi c Tng thng c th ca thy Tr Quang
gii thiu ti, r rng Ha thng Thch Tnh Khit t ra n cn v thin
cm ngay. Nn sau Ha thng khng t chi li ngh ca ti xin
php c chp chung mt bc nh vi ngi ti sn sau ca cha.
Trong chuyn ra Hu ln ti cng c dp n ving thm Thng ta
Thch Huyn Quang, ti cha T m. D nhin cng vi mc ch trnh
by vi v lnh o Pht gio lp trng ha bnh v chng ch Nguyn
Vn Thiu ca nhm Dng Vn Minh. Anh Trn Ngc Giao cn a ti i
gp mt v tu c uy tn ln Hu v trong c Gio hi Pht gio, l n
Trc Lm. c im cc v cao tng ny l u quan tm n tnh hnh t
nc, khng tn ng ch Thiu, chng trit s hin din ca ngi
M Vit Nam.
Sau ny khi Hip nh Paris c k kt, ngh s V Vn Mu cng ngh s
Bi Tng Hun, c s V nh Cng thnh lp mt t chc chnh tr
hot ng mi ti cng tham gia v lm thuyt trnh vin ca lc lng.

Tr li cuc bu c tng thng bin thnh cuc c din, ngy 3-101971, lin danh Nguyn Vn Thiu Trn Vn Hng c c vi 94,3% s
phiu bu. Trong nc v c ngoi nc coi kt qu nh mt tr h
chnh tr. Nhng cng cha bao gi, Thiu v tay chn ca ng ta t ra
hung hng nh lc ny. Chnh quyn Thiu cng sit cht s kim sot
trong qun i, cnh st, bo ch v c trong Quc hi. Phe i lp ng
trc hai s chn la: Thiu xa s hoc i u tn ti. V h
chn cch th hai. Lc ny nhiu phong tro v t chc di nhiu hnh
thc khc nhau nhng c chung mc ch chng chin tranh v chng
Thiu ni ln. Cc cuc biu tnh, xung ng chng Thiu bt u n
ra gn nh hng ngy.

14. Nhng hnh thc u tranh a dng ca ngi Si Gn


Gi li ha lc ra tranh c quc hi lp php nhim k hai, ti ty chay
H ngh vin mc d n t nhim ca ti khng c Ch tch H ngh
vin chp nhn. Nhng ngy thng u tin ca thi k ny tht chn nn
i vi ti. Bng chc nhn ra s bt lc ca hot ng chnh tr ngh
trng v thn phn lm i lp king ca mnh, ti cm nhn mnh
khng khc g mt con g b tri lng, chng cn ci lp ngoi che giu
i ci thc trng ng ti nghip ca mnh.
Khng i hp H ngh vin, ti li ra bo: thu manchette t Bt Thn ca
anh Nguyn Vn Phng tip tc lm sau khi gin on vi t in Tn.
T 1971, sau khi Nguyn Vn Thiu ti c trong cuc c din, cho n
thng T 1975, ngy M cun c, l mt thi k di kh u m nhng rt
si ng i vi cc thnh phn i lp v cc tr thc yu nc ti min
Nam. Chnh quyn Thiu tng cng cc bin php sit cht phe i lp,
ng thi tin hnh trit n p, bt b cc phn t b coi l thn Cng.
Din n quc hi, nm trong tay phe Thiu, khng cn l ni hot ng

c nh hng ca nhng ting ni chng ch . Cn bo ch b chi phi


bi mt o lut mi c phe ca Thiu biu quyt lut 007 v hiu
ha hu ht bo ch i lp, v khng c tin ng k qu tip tc xut
bn nn nm 1972 ch cn l mnh t ring dnh cho bo ch ca Thiu
v thn Thiu. Trong tnh hnh b tc y, cc thnh phn chng Thiu
khng cn s la chn no khc l phn i chnh quyn Thiu bng cch
xung ng biu tnh, lm bo lu, t chc bo ni v.v
Nhng ngi tch cc nht thc y cc hot ng chng ch Thiu
trn ng ph phi k n: lc lng Pht gio n Quang, phong tro
hc sinh sinh vin tin b v cc c nhn nh b Ng B Thnh, ni s
Hunh Lin, cc dn biu i lp trong ngi hng hi nht v cng c
c t chc liu lnh nht l anh H Ngc Nhun. Ti khng vo H ngh
vin hp na v mi khi cc ng vin ca mnh t chc xung ng, t
chc bo ni v.v.. ti khng bao gi vng mt. Trc mi cuc xung
ng, khng th no khng ngh n s c lit ca nhng trn tn cng
lu n cay, di cui, nhng c nh ln tn bo ca cnh st rn ri v
cnh st chm ang ch i mnh. Nhng ri ng hn mi ngi u c
mt. Khi hai pha nhng ngi biu tnh v cnh st chng biu tnh
xp vo nhau th tc khc nhng suy ngh do d ban u u bin mt,
khng khc tm l ca cc chin binh ngoi mt trn sau khi sng n.
Tht s khng phi bao gi cnh st cng hng hi ra tay n p nhng
ngi biu tnh khi m a s l tr thc tay khng, l ph n, ngi tu
hnh, hc sinh sinh vin tui con em ca h. Do cc tay ch huy cnh
st c n phi ngh ra nhng n ma gic bin cc nhn vin cnh st
bnh thng thnh nhng con th d: h cho nhng tn cnh st chm
(mc thng phc) len li vo m ng biu tnh, ri t y chng nm
v cc vt cng khc c th gy thng tch v pha lc lng cnh st
ang dn ra ngn chn biu tnh. Th l lc lng cnh st in ln v
cho rng nhng ngi biu tnh tn cng h, h bt u phn ng li
v n p khng cn nng tay. Trong s hn lon ny, nguy him nht
cho nhng ngi tham gia biu tnh l s can thip ca bn cnh st chm.
Chng tn cng t pha sau y bt ng, vi gy gc v nhng khc g

di c ng inh nhn u. Cnh st sc phc d sao vn cn e ngi


nhng hnh ng qu tay ca mnh c th b bo ch nc ngoi chp nh,
ln n lm nh hng xu ch . Cn cnh st chm nu c qu tay th
c chnh quyn tha cho s bc pht ca qun chng chng li cc
phn t thin cng (!).
Sau khi lin danh Nguyn Vn Thiu Trn Vn Hng trng c trong
cuc bu c c din, cuc biu tnh phn i u tin c t chc my
ngy sau vi s kt hp gia cc dn biu i lp v cc t chc qun
chng nh Ph n i quyn sng ca b Ng B Thnh, Lc lng Ha
gii Dn tc ca Pht gio n Quang. on biu tnh tp hp ti cao c
nm bn cnh tr s H ngh vin, pha sau khch sn Caravelle. Cao c
ny c dng lm vn phng cho c y ban chuyn mn ca H ngh
vin. Sng sm, khong 7 gi, ti c mt im hn ny. Ti on trc
chnh quyn Thiu s n p khng nng tay. ngn nga mi toan
tnh ph nhn kt qu cuc bu c v cc biu l khc c th ph v uy tn
bn nm cm quyn sp ti ca mnh, Nguyn Vn Thiu s dng trit
qun i v cnh st duy tr quyn lc. Bit nh th nhng tt c
nhng gng mt dn biu i lp chnh quyn u c mt: H Ngc
Nhun, Ng Cng c, Nguyn Hu Chung, H Vn Minh, Phan Xun Huy,
Kiu Mng Thu, Dng Vn Ba, V Vn Mu, Bi Chnh Thi, V nh
Cng. Ngoi ra cn c b Ng B Thnh, ch Trn Th Lan v.v
Nhm biu tnh ng khong t 40 n 50 ngi vi nhng biu ng t
co cuc bu c gian ln, ph nhn s trng c ca lin danh Nguyn Vn
Thiu Trn Vn Hng v.v tin t bn hng khch sn Caravelle sang
mt trc ca H ngh vin. Va n khong trng trc H ngh vin, ni
dnh cho cc dn biu u t, ti nhn thy ngay pha bn kia ng T
Do (by gi l ng ng Khi), dc theo cng vin, cnh st d chin
xp dn cho sn t lc no. H ging hng ngang, sng phng phi
tin hng thng qua tin nh H ngh vin, ni nhm biu tnh sp sa
tin v hng ra ch Si Gn. Ti vn nh ci cnh y e da y: cnh
st d chin trong t th sn sng n sng, mt u gi chu xung t,

sng a ln tm ngm vi ti n phi tin eo bn ngi, pha sau l bc


tng khng l en x ca hai Thy qun lc chin dng cha sng M16 v
pha ta nh lp php (tng ny b qun chng git sp sau ngy 304-1975). Thot u, ti khng ngh cnh st d chin dm n sng.
Nhng lnh c mt tn ch huy no pht ra v sng n. Cc qu phi
tin c bn thng v pha m biu tnh, x toc cc biu ng v lm v
knh ca chnh ca ta nh H ngh vin. Anh em dn biu lc mi nhn
ra rng nu lnh mt qu phi tin vo ngi th cng kh sng. Th l mi
ngi phi chy tn ra trnh n. Ti chy dt ra hng bn phi sn
trc H ngh vin, np mnh pha say my chic t u ti y. ng
lc mt qu phi tin bay thng n ti. Ti ch kp nghing ngi
khng phi lnh trng qu n. N trng st vo b vai ti. Phn x t
nhin ca ti lc y l ng ngi xung t, pha sau mt chic t.
Nhng ti cht ngh chng c th tip tc bn phi tin v hng ti v mt
trong nhng qu m bn trng bnh xng t th kh trnh tai ha. Ti
lin c gng ng ln, nhm hng khch sn Continental bn kia ng
m chy a vo. Hai mt ti sng ln, nhc nhi v hi cay. Nhng ngi
phc v trong nh hng Continental xp sn khn p lnh v chanh ct
lt trn nhng ci mm tng min ph cho nhng ngi biu tnh vo lnh
nn. Chanh rt hiu qu ha gii hi cay mt.
Trong khi ti vo sn bn trong Continental khu vn dnh cho khch
nc ngoi n sng v ung c ph th anh Ng Cng c vn cn bn
ngoi. Anh nht cc qu phi tin cn x hi cay, nm li v pha cnh st.
Anh chy dc dc trn ng T Do, len vo khu Passage Eden (Thng x
Eden), va chy va chc gin bn cnh st d chin chng bn theo.
y l cuc biu tnh cui cng anh c c mt. V khng ti c n v
bu c Tr Vinh v c th b chnh quyn Thiu bt nh anh Trn Ngc
Chu, nn anh quyt nh vt bin qua Campuchia, sang Thy in nh
c cho n ngy 29-4-1975. Anh Phm Xun n l ngi khuyn anh
c nn ri t nc v c kh nng theo nh gi ca n phe Thiu
s mn tht anh.

Tr li cuc biu tnh trc H ngh vin, lc ny anh H Ngc Nhun ang
h tng b Ng B Thnh v ch Trn Th Lan. Cnh st chm ang tm
cch bt hai ph n ny bi h khng c hng quyn bt kh xm
phm nh cc dn biu. Anh Nhun cng on bit nguy c ang ch i
h, nn a hai ch vo lnh mt trong khu vn ca khch sn
Continental, ni c nhiu nh bo nc ngoi t tp. Anh hi vng vi s c
mt ca gii bo ch, bn cnh st chm s khng dm ra tay. Nhng
khng lu, chng nh hi v bt u sit vng vy chung quanh khu vc
hai ngi ph n ln trn, bt k s c mt ca cc nh bo nc ngoi.
Anh Nhun phi tnh gii php khc: tm cch a b Thnh v ch Lan vo
bn trong H ngh vin, ha may ti y cnh st mi chu b tay. Nhng
khi anh Nhun va a hai ngi bng qua ng, hng v pha H ngh
vin, th tc thi mt chic xe Jeep p ti, km theo l mt trn ma lu
n cay khin anh Nhun chng nhn thy g. Khi anh bnh tnh li th bn
cnh st nm hai ch ln xe Jeep v ch i ri.
Theo ti th cc nhn vt tr thc min Nam gan l, c sc chu ng gn
nh phi thng trc s n p ca nh t ch Si Gn trc 1975 th
khng ai bng b Ng B Thnh. t b vn tip tc hot ng chng
chnh quyn. Hng ngy b vn lm bo ni trong x lim bng ba th
ting: Vit, Anh, Php. ng gi l ging b vang ln, c tin tc v bnh
lun chnh tr, bt k s n p ca cc cai ngc. lm im ting ngi
ph n ny, chng nm vi vo x lim, ri tt nc vo. Nhng vi b
Thnh vn chng n thua g. K c khi b b a ra ta n qun s bn
Bch ng (nay l ng Tn c Thng), ngi bin h cho b l lut s
V Vn Mu, lc y ang l ngh s Thng ngh vin cng khng lay
chuyn thi chnh tr ca b. Trong cc nhn chng m lut s yu cu
c mt ti ta c ti v anh H Ngc Nhun. Th l ti c dp chng kin
tn mt b Thnh u tranh vi ta n ca Thiu nh th no. Vn trc
y b c bnh suyn, nn b nht quyt t chi ra ta nh mt ngi
bnh thng. B yu cu bc s ring ca b c mt v b xut hin trc
ta trn ci bng ca. Ta va bt u lm th tc th cn xuyn- tht h

khng r cng bt u tn cng b. Ri cn au tim d di nh sp sa


cp i mng sng ca b khin bc s cung cung ln, yu cu ta phi
ngng ngay phin x. D nhin lut s V Vn Mu tuyn b thn ch ca
ng khng th d phin ta trong tnh trng sc khe nh th ny v yu
cu ta di mt ngy khc khi thn ch ng c iu kin sc khe.
Trong giai on ny b c nhiu hnh thc u tranh rt c o v kin
cng. Trc khi b bt, b Thnh tng dng nh mnh hp bo
quc t, trng by ti liu, hnh nh chng chnh quyn.
Khi lut s Ng B Thnh cha b bt, ngi m sch v ti liu ca ch
em ph bin cho bo ch nc ngoi v cho bn b, khng ai khc hn
chnh l c con gi ca ch (tn Thin) gii c hai sinh ng Php v Anh.
n khi ch Thnh b bt cm t, c con gi ca ch vn tip tc lm ngi
lin lc v phn pht ti liu ca ch mt cch tch cc v gan l. Mt mnh
hai m con b Thnh cng gp phn lm rung chuyn ch Thiu.
Cng cn nhc li, sau khi Hip nh Paris c cc bn k, b Ng B
Thnh chnh thc t nhn mnh l nhn vin dn s Thc th Chnh tr
th ba. Ti cuc tip tn do dn biu Kiu Mng Thu t chc ti nh hng
Continental ngy 8-10-1973 mng ngy tr v i sng t do ca b
Ng B Thnh, b Thnh chong qua ngi mt di bng xanh thu
ch trng Thc th chnh tr th ba v pha sau lng c ghi Phong tro
ph n Vit Nam i Quyn Sng. Ti c mt trong cuc tip tn ny
cng lut s Trn Ngc Ling, gio s L Chnh Trung, c ng Vn K,
linh mc Phan Khc T, linh mc Nguyn Ngc Lan, cc dn biu H Ngc
Nhun, Phan Xun Huy, Trn Vn Tuyn, Ni s Hunh Lin, Ha thng
Thch Php Lan, gio s Nguyn Vn Trung v.v
Sau khi t nc thng nht, nm 1991, ti t chc cuc trin lm tranh
sn du c nhn ti Gallerie Trng Tin H Ni. Mt trong nhng ngi
khch kh bt ng ca cuc trin lm chnh l b Ng B Thnh, lc by
gi l i biu Quc hi ca nc Cng ha X hi Ch ngha Vit Nam.

Chng ti vui mng gp li nhau. Sau bao nhiu thng trm ti mnh t
Si Gn y bin ng v trc tr, c lc tng rng th h mnh mi mi
khng bao gi c nhn thy t nc thng nht th m nay c dp hi
t ngay ti th t nc, qu tht vi ti khng khc mt gic m. Sau
ch Thnh dnh cho ti thm mt bt ng khc: ch quyt nh mua mt
bc tranh ca ti l bc Bn Cng Nh Rng theo phong cch bn tru
tng, gi 500 USD. Ch ni: Ti c hai l do mua tranh ca anh: Th
nht v ti mun ng h mt tr thc Si Gn, th hai tin ny ti c c
do dch mt quyn sch lut ca Vit Nam ra ting M ch bnh thng
lm g ti c la mua tranh. Nm sau ti tr ra H Ni c ch mi
dng cm ti nh ring. T ch lm bp. Trong phng khch cht hp, bc
tranh ca ti chim mt v tr trang trng.
Tuy hot ng ti Si Gn, nhng sau khi t nc thng nht, ch Thnh
sng lun ti H Ni. Ch yu H Ni v thch hp vi i sng chnh tr
th .
Tr li vi cc hnh thc u tranh a dng ca ngi Si Gn chng ch
Thiu trc 1975 khng th khng nhc n mt hnh thc rt c o:
xung ng lm bo ni. Ai c sng kin u tin v hnh thc u tranh
ny: dn biu H Ngc Nhun hay linh mc Nguyn Ngc Lan? Hoc c hai
k rng anh ly sng kin t nhng chic xe bn do m Ba Con Cua
(mt loi m n lin).
Ti xin k chuyn i lm bo ni M Tho v Cn Th gm ch Kiu
Mng Thu, nh th nh bo Cung Vn, nh bo tr M John Spragens, dn
biu H Ngc Nhun
Thi im din ra cc cuc bo ni l sau khi ng Thiu ti c tng
thng trong cuc bu c c din, Hi ngh Paris c s thng lng
tch cc gia phi on H Ni v Washingtonn. Sng sm, chng ti hn
nhau mt a im b mt xut pht. Ti nh, ngoi chng ti cn c
anh Triu Quc Mnh (lc ang l chnh bin l ta n Gia nh ca

ch Si Gn), K Nhn (phng vin nh t do, nhng k tht l mt


phng vin Vit cng!) v hai linh mc Nguyn Ngc Lan v Chn Tn. Lc
xut pht, hai linh mc ci trang ngi thng trnh con mt theo di
ca cnh st chm. Nhng chic t ca anh Nhun, ch c on, trc ch
min Ty, sp n tnh M Tho th t ngt dng li mt cn nh xa nm
st quc l (hnh nh thuc lng Tn Hi Ty) l nh ca cha m anh
Nhun. Ti y hai linh mc Lan v Chn Tn mc tr vo chic o linh
mc ca mnh. Trong chin lc i ph vi lc lng cnh st tnh, hai
v tnh ton rng cnh st s lng tng trc cc linh mc. M tht th, i
din vi cc linh mc mc o en, cnh st ti M Tho t ra lng tng tht
s.
Chic xe n M Tho vo lc 9 gi sng, by gi ch M Tho vn cn bun
bn ng c. Chic xe u ngay u ch. Mi ngi nhy xung xe
trong chp mt. My pht in hot ng cp k, loa phng thanh hng
v pha ch. Ti l ngi xung phong pht thanh trc. Trong khi ti bo
co, ng bo t li cng lc cng ng. Ti ni v nhng tin tc trong
nc v th gii b chnh quyn Thiu bng bt v sau l bnh lun v
tnh hnh hi m Paris, ku gi ng bo cng tham gia u tranh cho
ha bnh, cn cc thnh vin khc trong on lm cng vic pht truyn
n cho ng bo. Cnh st M Tho qu bt ng khng kp phn ng
ngay. Chng ti pht thanh c hn 10 pht th cnh st mi rm r
ko n. Hm l mt sng ch nht, trng ty cnh st M Tho l trung
t Kin Nu (em ca i t Kin Nhiu, trng Si Gn) v Si
Gn thm gia nh nn cnh st M Tho nh rn khng u, chng bit
phi i ph ra sao vi nhm bo ni gm c linh mc. C nn mnh tay
n p khng? Hay ch cn c lp h vi ng bo? Cui cng th m
cnh st chn gii php th hai. Mt khc h cng lng tng ti s hin
din ca mt nhn vt khng bit l ta hay ch: ng ta ng tch ra
khi nhm ang pht thanh v pht truyn n, thnh thong quay li
pha cnh st (ang vy thnh vng trn chung quanh chic xe) a tay ra
hiu nh ch o h: Anh em c ng yn xem sao. Ngi chnh l
bin l Triu Quc Mnh, ngi c thm quyn ch thc ch o cnh st,

nhng thc ra ang ng v pha nhng ngi hot ng chng chnh


quyn! ng c th b cch chc nh chi. Mi sau ny khi cuc chin h
mn, ngi ta mi bit ng trnh bin l ta Gia nh l mt ng vin
cng sn!
Khi cnh st cn ang ch ch th t cp trn th chng ti nhy ln xe
rt i hng ng ba Trung Lng. Trn ng i li tip tc ri truyn
n. Nhng n nga ba Trung Lng, t khng chy thng vo Si Gn
m r tri, tip tc i xung min Ty. nh ca chng ti l n Cn
Th gy mt cuc na.
V tri sp ti li phi qua hai ci ph bc Cn Th v M Thun mi v
n Si Gn m i m cng khng bit chuyn g xy ra (Cnh st lm g
chng ti ri tha cho Vit cng th sao?) cho nn on bo ni
quyt nh ng li Cn Th. Sng hm sau, n sng xong mi ln xe tr
v Si Gn. Khi chng ti ri Ty , cnh st a tin rm r nh a
tin on nguyn th quc gia. Xe cnh st chy trc chy sau h ci inh
i. H a chng ti n bc Cn Th, th pho nh nhm khi thy t
ca chng ti ln ph. Cnh st Cn Th coi mnh lm xong phn s.
Bn kia b thuc trch nhim ca cnh st Vnh Long. Tm trng ca ti
lc l coi nh thua cuc Cn Th. Quang cnh trn ph tht rn rp
vi my trm con ngi l hnh khch ca bn chic xe v hai xe du
lch, cha k chic ca chng ti. Nhn s ngi ng c y, trong u ti
le ln mt ngh: y mt ni l tng lm bo ni. Ti lin bn vi
anh Nhun v linh mc Lan. Hai anh tn ng. Th l my pht in li n
trc s ng ngc ca hnh khch trn ph. Ti cm ngay mi-cr, nhy
ln ng trn u xe v bt u ni chuyn vi b con v tnh hnh t
nc, v hi m Paris v.v Cc thnh vin khc trong on li pht
truyn n bm bm. Cnh st trn b Cn Th bt u on c
chuyn g xy ra trn ph, nhng qu tr ra lnh ph quay tr li.
Khi ph sp n b bn kia, chng ti dp tt c ngh. Cnh st hai
bn b chc chn c lin lc v tuyn vi nhau, cho nn xung ph chng

ti li c n rt long trng. Li ci cnh xe cnh st chy trc chy


sau xe chng ti, ci h inh i. Nhng n Bc M Thun, cc xe cnh st
li dng b bn ny, cng coi nh mnh lm xong phn s. Ph ri
bn c mt khong cch an ton, ngha l khng th ra lnh quay li b,
on bo ni ca chng ti li hot ng. Chuyn i c phng vin
nhip nh K Nhn ghi li hnh nh y . Khng bit sau ny anh c gi
c hnh nh hay khng?
Cng trong chuyn i ny ti c mt pht hin: ng nghip v l ngi
bn ca ti, nh bo nh th Cung Vn ng l c quan h vi cng sn.
Trn ng i, khi anh Nhun li xe, ti ngi pha sau vi Cung Vn. Anh
c bi th Thm la ca nh th Trn Hu Thung cho ti nghe. c
xong bng ci ging Nng quen thuc, anh ni thm: Bi ny ot gii
thng Vacxava. Trc y khi ti ni vi anh Cung Vn rng cc bi
Vn t sng ca anh trn bo in Tn chc l do trng a ra cho
anh, ti ch ni a, nhng ng thi cng mun ngm ni vi anh rng
ti hiu khuynh hng chnh tr ca anh. Nhng sau chuyn i lm bo
ni th ti qu quyt Cung Vn l ngi c quan h trng tht!
Kiu xung ng lm bo ni nh chuyn i M Tho v Cn Th y
thi gian sau khi Hip nh Paris k kt chng ti mang tn ra Hu
din rt thnh cng ngay ti ch ng Ba.
15. Bt Thn: T bo cui cng ti lm ch bt
Tnh chung, trc khi ti lm t Bt Thn, ti ng tn ch nhim kim
ch bt hai nht bo (Si Gn Tn Vn v Ting Ni Dn Tc), ch bt mt
tun bo (Bui Sng do ng Mai Lan Qu lm ch nhim) v mt nht bo
(in Tn), cn cng tc vi t cch phng vin th vi bn t: bo th
thao uc Thing, nht bo Thanh Vit, tun bo Bnh Minh, nht bo Bui
Sng (thi ng Nguyn Vn Mi lm tng th k ta son).
T Bt Thn do anh Nguyn Vn Phng lm ch nhim (ni theo thi

anh l ngi ng tn manchette). Tn t bo do anh Phng chn t


trc. Ti l ngi mn manchette ca anh sau khi ti ngng khai thc t
in Tn. Anh Phng nhn mt s tin hng thng khng nhiu, ch hn
phng vin cht t. Nhng anh i cng vi chng ti sut thi gian tn
ti ca t bo, cho n khi n b rt giy php xut bn. Phi lin tc hu
ta vi t cch ch nhim, v bo lin tc b tch thu, anh Phng khng
bao gi than phin hay t ra s hi. Ngy ra s cui cng ti vit mt x
lun ca ti t co quyt lit chnh sch bo ch ca tng thng Nguyn
Vn Thiu.
Lc lm t Bt Thn, ti ty chay quc hi Si Gn, khng cn d cc
phin hp ca H ngh vin v m mt qun n trn ng Trng nh,
trc ca cng vin Tao n, st bn c quan PX mt siu th dnh
ring cho nhn vin v lnh M, giao dch bng ng la ch c s
dng ti min Nam Vit Nam. qun n u tin m v ti, Nguyn Th
Qunh Nga lm ch.
Mt sng ng trc qun, ti nhn ra mt ngi cao gy, ming mm
xm ngi nh c di mt gc me trn l ng. l nh bo T
Nguyt nh (tn tht Nguyn Bo Ha), tc gi cun tiu thuyt c rt
nhiu ngi c vo nhng nm 50: B o c sa m mu. Khi ti mi
gia nhp lng bo, cn l mt phng vin tp s hai t bo Thanh Vit
v Bnh Minh (nm 1963 - 1964) ti c c hi lm vic chung v hc hi
vi bc nh (ti gi ng nh bng bc v tui ng nh ln hn cha ti).
Tnh tnh bc nh rt hin t, kn o nhng vui v. Ti nh mi n ci
mm xm v hn nhin ca ng.
Ti bc ra khi qun v i li ch ng. Khi ng st bn ng ti ly tay
khu nh. Khng phi v qu m nh c m ng khng thy ti n gn.
Tht s, tuy ngi c v chm ch nh c nhng ng quan st chung
quanh v t xa rt k. Khi tm ngng chi c, bc ra mt mnh ni
chuyn vi ti, ng hi nh: C vic g khng ng Chung?. nhiu ngy
nay, ti c nh cho ng li tiu thuyt B o c sa m mu trn t

Bt Thn di hnh thc mt feuilleton, tc truyn ng nhiu k. Truyn


ny ng li vn n khch, nhng mt khc cng l cch gip thm thu
nhp cho ng. ng li ni: Ti n ang theo di ti. ng Chung nn xem
li c tin cho t bo hay khng?. Ti tr li: Bc c yn tm, l vic
ca ti. V sau chuyn B o c sa m mu xut hin li trn t Bt
Thn.
T Bt Thn tn ti ch c na nm th phi ng ca do sc lut bo
ch 007/72 ca chnh quyn Thiu ban hnh vi mc ch ht sc r rng
l tiu dit cc t bo i lp, ch duy tr cc t bo ca chnh ph (t Dn
Ch), ca qun i (t Tin Tuyn), v ca ng phi ng minh vi ch
nh t Bnh Minh, sau ny l c quan ngn lun chnh thc ca Phong
tro Cp Tin. T Bnh Minh ra i nm 1963 ngay sau khi nhm tng
lnh ng u l Dng Vn Minh lt ch Ng nh Dim. Tng
Minh v V Vn ng (ch nhim Bnh Minh) l bn ca nhau, t thi ng
Minh cn l th mn i bng Th Du Mt (by gi l Bnh Dng),
cn ng ng l ng bu i ny. Giai on u (1963-1964), ti c tham
gia t bo, lc t Bnh Minh c mt lp trng tin b. Do nhng nm
sau ny khng c lin lc g vi ng, ti khng bit l do g ng tham gia
chnh tr v c tn trong ban lnh o ca Phong tro Cp Tin, thc cht
l ng Tn i Vit trc y (lnh t ca ng ny l gio s Nguyn
Ngc Huy ging dy ti Hc vin quc gia Hnh chnh).
Sc lut 007/72 bt buc mi t nht bo phi ng k qu 20 triu ng
(lc y tng ng 47.000 USD), cn bo nh k th 10 triu. Nu khng
np s tin , th t bo b rt giy php. Lut c iu khon u i
c bit cho nhng t bo thuc cc ng phi c chnh quyn cp phi
lai (tc cho php hot ng). Cc ng phi hp php ny, ng nhin
thn chnh quyn, bo ca h ch ng phn na tin k qu, 10 triu
ng (nh t Bnh Minh). Cc t bo c tin, ng k qu ti Tng nha
Ngn kh trong mt trng mc c li. Trng mc ny do ch nhim, ch
bt, hoc qun l ng tn dnh bo m vic thanh ton cc ngn
hnh n ph v tin bi thng thit hi cho dn s nguyn co nh k

trong nhng bn n tuyn x lin quan n nhng vi phm iu khon


lut ny. ng tng gim c Ngn kh sau khi nhn c bn n, ng
nhin khu tr s tin k qu. S tin k qu phi lun lun y theo
lut nh. Khi s tin k qu b khu tr th ngay sau khi nhn c thng
bo ca tng gim c Ngn kh, t bo phi ng thm cho s tin k
qu trong thi hn 15 ngy. Nu khng, t bo b coi nh t nh bn,
hoc c s pht hnh b coi nh t ngng hot ng. Nu tip tc hot
ng s b truy t.
Ngoi sc lut 007/72 cn qui nh t bo no b tch thu ln th hai do c
bi vi phm an ninh quc gia v trt t cng cng s b ng ca vnh vin
(trc khi c lut ny, chng hn t in Tn lc ti lm ch bt 19701971, mi tun t nht cng b tch thu mt, hai ln; ra ta ch b pht
ming v t bo chng ng pht ng no!). C vi con s thng k ng
ch nh sau: t v x u tin theo sc lut 007/72 (t bo b a ra
Ta n Qun s Mt trn Bit khu th u tin l in Tn ngy 18-81972) cho n ht nm 1973 c tt c 228 v tch thu v truy t bo ch.
Trc khi cha c sc lut 007/72, t thng 12-1969 n thng 8-1972
c n 5.000 v vi phm lut bo ch c (lut 019/69).
Theo di phin u tin ca Ta n Qun s Mt trn x t bo in Tn,
chiu theo Sc lut 007/72, c th thy phn no s vn hnh ca ta n
lc trong mt v n bo ch. T in Tn do kp mi ph trch ni
dung gm cc anh H Ngc Nhun, Dng Vn Ba, L Chnh Trung vi
tin ng k qu do mt t sn trong ngnh in n h tr.
L do in Tn b a ra ta: vi phm an ninh quc gia. Ngy 18-8-1972
nht bo in Tn ng ti mt thng k v trng lng v s bom m cc
phi c M nm xung ng Dng v Vit Nam. Theo ti liu y s
lng bom c s dng y nhiu hn c s lng bom m M s
dng trong i chin th gii th hai. B ni v yu cu Cng t vin truy
t t in Tn. Ti danh trong v truy t ny l ph bin tin tc v ti liu
c th phng hi n an ninh quc gia (vi phm iu 28 on a trong

sc lut 007/72). Sau y l tng thut phin ta do cc bo lc ghi


li:

Phin x bo ch u tin trc ta theo sc lut 007/72 din ra lc 9 gi


sng ngy th su 22-9-1972. Ch nhim kim ch bt in Tn l ngh s
Hng Sn ng do c t cch ngh s nn c hng quyn bt kh xm
phm, v vy b qun l ca t bo phi thay mt ch nhim, b coi l
chnh phm.
Cu hi u tin ca ta l: Qun l nht bo in Tn, b c kim sot
bi v trc khi cho in khng?. B qun l tr li: Ti ch bit lo v tin
bc cho t bo, khng c thm quyn kim sot bi v ca ta son. Ta
mi i din b Ni v ra xc nhn c yu cu truy t nht bo in Tn
hay khng. V i din b Ni v cho rng s lng bom phi c M di
xung Vit Nam l con s qu ln, nht bo in Tn ph bin con s
gy hoang mang cho d lun, lm phng hi cho an ninh quc gia. Ta
hi b Ni v c con s no so snh hoc lm mc o lng s qu
ng, b Ni v tr li khng c. Ta hi xut x ti liu c ng ti.
Tri vi d on ca nhng ngi c mt, bo in Tn khng da vo
iu 22 qui ch bo ch (c Sc lut 007 tha nhn) t chi tr li
cu hi ny m lut s thay mt t bo xut trnh bn chnh ti liu xut
x t Vin i hc Cornell (Ha K). Ta hi y vin chnh ph c kin
g. V ny tr li:
Ti liu c tht nhng ph bin c hi cho an ninh quc gia.
Tranh lun trc ta v bin h cho nht bo in Tn, lut s Bi Chnh
Thi nu ln ba phn bin quan trng:
a) Tranh lun vi tr ca ngi qun l
Ai cng bit, trong mt nht bo, chu trch nhim v bi v l ch nhim
hay ch bt. l bn v phng din l thuyt. Trong thc t, th k ta

son m nhn cng vic y. Khng mt nht bo no trn th gii


ngi qun l kim sot bi v. Vai tr thun ty ca qun l l iu hnh
t bo v mt hnh chnh. Bt ngi qun l chu trch nhim v bi v l
mt iu v l.
b) Nguyn tc c bit ca hnh pht.
Theo nguyn tc tng qut ca lut hnh th ch c hnh vi l b trng pht.
C nhn khng c hnh vi phm ti th khng th b trng pht. T im
ny ta i ti mt nguyn tc ln hn na l s c bit ca hnh pht. Vin
qun l nht bo in Tn khng c hnh ng phm ti li b coi l chnh
phm.
c) Yu t ph bin
Bin bn ca b Ni v c ghi r l tch thu bo in Tn trn my in. S
bo ngy 16 thng 8 nm 1972 nhng b tch thu tt c trong bui
chiu ngy 15 thng 8 nm 1972. Nh vy khng h c yu t ph bin
buc ti nht bo in Tn theo iu 28 on a Sc lut 007/72 ghi li
(dng bo ch ph bin).
Cn phi nhc nh y l lut bo ch 1881 ca ngi Php sa i
vo nm 1945 c ghi r: Mun vit g th vit nhng nu cha ph bin
th vn cn nm trong t tng, do cha thnh ti phm v khng th
b trng pht. Ngi lm bo mong mun c nghe gii thch th no l
gy hoang mang, th no l ph hoi an ninh quc gia, nhng s gii thch
khng bao gi c c. iu ny c th lm nh bo ngh rng y l
trng hp ngi ta tch thu trc ri tm l do truy t sau. kt lun,
lut s Bi Chnh Thi xin ta tha bng cho nht bo in Tn v chiu
iu 20 sc lut 007/72, lut s Thi xin phn t trc ta i bi
thng 1.000.000 ng thit hi.
V im ny y vin chnh ph tr li:

Theo vn bn t chc ca Ta n Qun s Mt trn th ta ny khng c


thm quyn truyn bi thng.
Sau khi nghe y vin chnh ph buc ti gt gao, ta ngh n v tr ra
tuyn n: pht qun l t nht bo in Tn 01 nm t v 1.000.000
ng tin v.
Tranh lun qua li c v dn ch nhng thc t ta n vn nm trong tay
ca ch Thiu v khi tuyn n dt khot theo mun ca chnh quyn.
Sc lut 007 c ng Thiu k ngy 5-8-1972 khin cho 16 t bo ngy
v 15 t bo nh k phi ng ca.
V phn ti vi t nht bo Bt Thn, d nhin khng o u ra s tin
tng ng 47.000 USD ng k qu, duy tr cng c u tranh ca
mnh. Phn n, ut c nhng cng nh chu. Ti cng dn biu Nguyn
Hu Chung t chc hp bo ti tr s H ngh vin t co tng thng
Thiu ang dng bn tay st sit cht bo ch v bp nght dn ch. Mt
khc ti khng th ch ngy ht hn xut bn t Bt Thn (theo lut 007)
v chp nhn lnh ng ca t bo mt cch ngoan ngon. Ti quyt nh
ng ca Bt Thn trc ngy ht hn, nh lc hng chnh quyn v t
chc mt s bo cui cng vi bi x lun ny la ln n ch . Theo lut
lc y cc bo phi np lu chiu v a ln B thng tin kim duyt u
gi chiu (2 gi) ri hai ting ng h sau mi c pht hnh. Tuy nhin
thng cc bo va np lu chiu l pht hnh ngay, phng nga trng
hp b tch thu th cng thot ra khi ta son mt s lng bo kh ln
ri. Trong trng hp b kim duyt nhiu ch th iu chnh ngay v cho
in li mt s lng bo tng trng np cho B thng tin t hai.
Nhng ch b kim duyt, c trng, ta son phi in thm vo hng
ch vit tt: TYB, c ngha T c b. y l chuyn lm rt khi hi
ca B thng tin bi khng c c gi no (k c bo ch nc ngoi) li
khng bit rng nhng ch b c y l do lnh ca B thng tin ch c
bo not c b u!

Ngy Bt Thn ra s cui cng, ti cho in bo rt sm. Cha i np lu


chiu, ti cho bo pht hnh lun lc 12 gi cha. Khi lnh tch thu n th
trong nh in chng cn t bo no. Hng chc cnh st p vo, lc sot t
tung. Khng cn bo tch thu, h tch thu nhng bn ch cn nm trn
cc my in. Mt nhm truyn hnh M, do ti in thoi mi, c mt ng
lc ghi nhn cnh tch thu bo v cng l s phn khng cng khai u
tin ca bo ch i vi sc lut 007/72 ca chnh quyn Thiu. Ti cn
nh khi truyn hnh CBS phng vn ti bn cnh my in th ch nh in
ng gn nh mun ni iu g. Ti ngh chc ng ch nh in phn ng
li ti v cho bo ch nc ngoi vo nh in ca ng m khng hi
kin ng v ng s rng s b chnh quyn gy kh khn v vic ny.
Cuc phng vn va kt thc, ti lin n gn ng. Tht l mt bt ng:
ng khng h phn i nhng g ang xy ra m cn bo ti ng dn
biu nhc h nh quay ci bng hiu nh in. Bng hiu nh in l Tng
Anh, nm trn ng Gia Long (nay l L T Trng), ngay ng t ct
ngang bi ng Th Khoa Hun hng t ch Si Gn i ln. ng ch
nh in xut thn l mt cu b bn bo do, ln ln lm i l bo c
ng. Lc ny ti Si Gn c ba h thng chnh pht hnh cc bo: 1. H
thng c ng, ch pht hnh trong Si Gn vi hng trm tr em nh m
bo chy bn khp ni. y l h thng tiu th bo mnh nht, v cng
hon tin cho cc bo sm nht (ch mt hai ngy sau khi bo pht hnh).
Trm h thng ny l ng Hai Ch. 2. H thng thnh, cng pht
hnh ch yu trong Si Gn nhng qua cc sp bo c nh. Cc bo thu
tin thng chm hn, khong mt tun. ng u h thng ny l ng
T Paul 3. H thng Nam Cng, pht hnh khp cc tnh min Nam.
Thng 15-20 ngy sau, Nam Cng mi hon tin cho cc bo. Ngoi
bo, Nam Cng cn pht hnh sch.
ng ch nh in Tng Anh lp nghip bng sc lao ng ca mnh t
mt a tr bn bo c ng. Sau ny ti mi bit trong s cc con ca
ng c ngi hot ng trong hng ng nhng ngi cng sn.

Trong s bo Bt Thn cui cng, ngoi s ln n sc lut 007/72 dnh


c quyn ra bo cho nhng k giu c- bo ch ca giai cp t bn ti
cn c mt tuyn b trong bi x lun: vnh vin khng cm vit na. Th
l sau khi ty chay Quc hi khng i hp na ti ty chay vit!
Cng mt lc ti mt i hai din n u tranh. Nhiu nm sau nhn li, ti
vn khng bit mnh c nhng quyt nh ng hay sai. Nu xt v mt
p lc chnh tr tc thi, d nhin cc quyt nh ty chay quc hi
phn i cuc c din ca ng Thiu v t ng ca bo t co sc
lut 007/72 u c tc dng. Nhng tnh ng di th tip tc hot ng
trong Quc hi v tm cch duy tr t bo vn c li hn chng?
T cui nm 1972, ti ch c hai hot ng tip tc nui dng tinh
thn ca mnh: d cc bui hp hng tun vo ngy th su trong nhm
Dng Vn Minh v tham gia cc cuc xung ng do anh H Ngc
Nhun ch xng.
Nhng cuc xung ng m ti sp k li sau y Ngy k gi i n
my th khng do anh Nhun nhng tay vo m thuc 4 t chc bo ch
Si Gn ng ra t chc: Hi ch bo, Nghip on k gi Nam Vit,
Nghip on k gi Vit Nam v Hi i hu k gi. Cng cn ni qua v hai
Nghip on k gi Nam Vit v Vit Nam. Nghip on k gi Nam Vit
c thnh lp trc, trc khi c Hip nh Genve 1954. Cc hi vin
gm tt c cc nh bo hot ng ti Si Gn. Sau 1954, nhiu nh bo
min Bc di c vo Nam xut bn nhiu t bo mi v thnh lp Nghip
on k gi Vit Nam. C mt s khc bit ngm ngm gia gii cm bt
ti Si Gn v gii cm bt t min Bc di c vo. Cc k gi Si Gn a s
c thi chnh tr hoc c lp hoc chng chnh quyn, rt nhiu trong
s h l nhng cu khng chin, khng k mt s khng t ang hot ng
b mt cho cng sn. Trong khi a s k gi t min Bc vo nm 1954
u c lp trng chng cng v ng h chnh quyn, t thi Ng nh
Dim cho n Nguyn Vn Thiu. Trc Ngy k gi n my, hai Nghip
on k gi Nam Vit v Vit Nam hu nh khng hp tc vi nhau. Chnh

do s ra i ca sc lut 007/72 lm h xch li gn nhau. Nhng su


xa hn, s on kt gia hai Nghip on cn xut pht t tnh hnh suy
sp uy tn v th lc ca chnh quyn Thiu vo cui nm 1974. Khi sc
lut 007/72 c ban hnh vo nm 1972, l thi im quyn lc ca
tng thng Thiu c cng c mnh m nht. ng ta dng bn tay st
kim sot bo ch (trc ngy 11-5-1972, tng thng Thiu ban
hnh lnh thit qun lut). Nhng sau khi Hip nh Paris c k kt ngy
27-01-1973, chnh quyn Thiu yu dn. Cc lc lng chng cng ti
min Nam hiu rng M ang chun b b ri chnh quyn ca Thiu nn
s iu chnh li thi chnh tr v gi mt khong cch no i vi
chnh quyn l cn thit. Nhng ngi ng h Nguyn Vn Thiu ang ln
lt b ng.
Ngy k gi i n my l cuc xung ng ln nht v c qun
chng cng khai ng h ng nht trong thi k chng M v chnh quyn
Thiu. V mt cng khai, cuc xung ng ny nh ni c bn t chc
bo ch khi xng, nhng ch cn nhn vo nhng nhn vt dn u cuc
biu tnh th bit ai ng sau lng s kin lch s ny ca bo ch min
Nam: ngoi ch tch Nghip on Nam Vit Nguyn Kin Giang, cc nh
bo lo thnh nh Nam nh (ch bo Thn Chung v sau l uc Nh
Nam), Trn Tn Quc (ch nhim t Ting Di Min Nam v l ngi khi
xng gii Thanh Tm ci lng) cn c nh vn nh bo T Nguyt
nh tc Nguyn Bo Ha, nh bo Vn Mi (cu tng th k ta son bo
Bui Sng), Quc Phng, nh th nh bo Kin Giang H Huy H u l
cn b cng sn chnh cng!
Chnh quyn Thiu bit trc cuc xung ng ny v trong lng bo
c kh nhiu k gi gi, k gi ch im, k gi lm vic cho trung ng
tnh bo. Nhng chnh quyn vn khng ngn chn hoc ph v cuc t
chc xung ng. Cuc xung ng ly hnh nh k gi n my t
co sc lut 007/72 khin cho nhiu k gi phi chu cnh tht nghip
do nhiu t bo b ng ca v khng c tin ng k qu. Chnh v vy
nn mi k gi tham d cuc xung ng u c Ban t chc pht cho

mt nn l, mt b m ca ngi n xin (eo vo c) v mt cy gy. Lc


lng chnh h tr cho cc nh bo l cc dn biu ngh s i lp, trong
c nhiu ngi ng thi l nh bo nh anh H Ngc Nhun, Nguyn
Hu Chung v ti. Cuc xung ng din ra ngy 10 thng 10 1974,
xut pht t tr s ca Nghip on k gi Nam Vit, nm trn ng L
Li, gip ng T Do (nay l ng ng Khi). L trnh d nh ca
on biu tnh l tun hnh trn i l L Li, nhm thng ch Bn Thnh
l ni c ng o qun chng ch i. Nhng ngay trc tr s Nghip
on k gi Nam Vit, mt rng dy c cnh st d chin n ng khng
cho on biu tnh vt qua ng Nguyn Hu. Ti c mt cng mt s
dn biu v nh bo lo thnh hng u, cng nn l, b, gy; chm mt
trc tip vi hng ro cnh st. V phn mnh, ti ch trng dng tnh
cm v s thuyt phc t ph qua hng ro. Ti ni vi ngi cnh
st ng trc mt ti vi ci khin tre chn gia: Anh c nhim v ca
anh l ngn chn biu tnh, ti c nhim v ca ti vi t cch i biu ca
dn. Gia ti v anh chng c th ght g. Ti y ti, anh y li li th c
sao u. Tht s trc cc nh bo, cc dn biu ngh s v ngh s tr
thc rt hin lnh, lc lng cnh st cng khng hng hi lm ra tay
n p nu h khng b khiu khch hoc kch ng lm mt i s bnh
tnh. Do khi m ng k gi n my rn ti mt cch quyt lit l
hng ro cnh st t v ra v dng ngi biu tnh cun cun ra i l
L Li nh dng sng ra bin. Ngi dn hai bn ng hoan h on
biu tnh, nhiu ngi ho hng nhp vo on, nht l thanh nin hc
sinh. n ch Bn Thnh, nhng ngi bun bn trong ch o ra b th
cc k gi n my, nht vo b ca chng ti th bnh tri v qu tng
khin cho hnh nh k gi i n my cng m nt. Trn bo in Tn
ngy 10-10-1974, anh L Chnh Trung ghi li cm tng ca anh nh sau:

Trong mt ting ng h, t cng trng Lam Sn n ch Bn Thnh,


ri t ch Bn Thnh v cng trng Lam Sn ti c cm tng ang bnh
bng tri trn bin, b cun ra khi ri a tr v b.
C hai i VOA (Ting ni Hoa K) v BBC (Anh) nhn nhn y l cuc
biu tnh ln nht k t 3 nm qua.

Tuy nhin, cuc xung ng ca k gi n my ngy 10-10-1974, d rm


r v gy mt nh hng ln trong d lun vn din ra kh ha bnh. Tri
hn vi mn hu k gi n my din ra ti hm v ngy hm sau,
chin tranh tht s n ra gia on biu tnh v lc lng cnh st,
s n p khng nng tay v c c mu .
Sau khi on biu tnh gii tn, mt s anh em nh bo v dn biu lui v
tr s ca Nghip on k gi Nam Vit u ng L Li, i din vi
tr s H ngh vin (tc Nh Ht Thnh Ph). L do tp hp tip y l
canh gi nhng qu biu nhn c t qun chng. iu m anh em
khng ng l pha lc lng cnh st b khin trch nng sau cuc biu
dng lc lng kh t do ca cc nh bo, ang chun b chuc ti.
Cnh st t b phn ch huy d chin ca h trn lu nh hng Rex ng
xo qua tr s Nghip on k gi. Gim c cnh st thnh Trang S
Tn l ngi trc tip ch huy cuc n p ny. Ti khng c mt ti tr s
Nghip on lc v phn sau khng nm trong k hoch chung, m do
mt s anh em t bin t din.
Sng sm hm sau ti tr vo H vin mi hay chuyn xy ra m qua.
Thi u c in thoi cm tay thng bo cho nhau nhng s kic
bt ng nh th. Anh em k: lc gi gii thiu, cnh st tp trung lc
lng, t pha ch Bn Thnh o ti tr s H Ngh Vin v Trung tm bo
ch. Hng ro ca anh em dn biu mi lp ra b x bi mt trn ma di
cui. Nhiu anh em b nh rt au. Nng nht l danh dn biu bc s inh
Xun Dng, n v Bnh Thun. Anh Dng cn b cnh st tm li v nm
ln xe, ch i mt. Anh em nhanh chng trao i vi nhau. Anh H Ngc
Nhun ngh, nu anh inh Xun Dng khng c tr v trc khi tri
sng, th ta s m t tn cng mi tht bc la. Tt c tn thnh. Chic
LaDalat c cht y mt ng v xe c v my can xng. Nu b tn
cng, anh Nhun s li xe phng vo sn H Vin, ri s tnh tip Chun
b xong u y th c mt chic xe Jeeps cnh st chy ti trc tr s y
ban. T trn xe, anh inh Xun Dng b nm xung. Anh em vi chy ra

khing v.
Ti c nghe anh inh Xun Dng ni vi anh em Tui m v cu
sng cho nhiu a ti n, vy m ti n vn thng tay vi ti. Chng c
tnh ngha g. Dn biu Dng tng l bc s qun y. Trn mt v trong
ngi anh c nhiu thng tch nhng cng khng qu nng. Anh em
khng chu thua ng Thiu v gim c cnh st Trang S Tn ngh ra
k c nh tr li, hoc t ra cng to c mt x can-an h uy
tn ca chnh quyn Thiu. Tham gia vo k hoch ny c cc bc s gim
c v ph gim c Bnh vin Sng Chnh: Bc s L Khc Quyn v bc
s Nguyn Vn Mn (Bc s Mn tng l th trng Nng trong cuc ni
lon ti min Trung nm 1966 ca qun i v Pht gio).
Bc s Dng c b mt a vo bnh vin Sng Chnh ri t c a
tr li H vin bng xe cu thng v trn mt bng ca.
Xe cu thng khng a dn biu Dng (c bng b kn mt nh ang
trong tnh trng nguy kch) thng n tr s H vin v lc ny cnh st
tp trung rt ng trn ng T Do, i din vi tr s. Chic xe cu
thng xut hin t ng Hai B Trng, pha sau H vin, hon ton
bt ng, khin cho cnh st canh chng tr s H vin khng kp tr tay.
Mt s dn biu v nh bo c bo trc trc sn . Ba dn biu,
trong c ti, cng mt nh bo vi vng k vai vo khing chic bng
ca i vng ra pha trc H vin v t xung ngay ti tin snh. Trn
thm H vin nhn thng con ng L Li di n ch Bn Thnh khng
thy bng mt ngi dn thng no. Ton cnh st rn ri v cnh st
chm. Trung tm Si Gn lc ny khng khc mt thnh ph ma. Ti on
bit gim c cnh st thnh Trang S Tn c lnh thng tay n
p, k c bo ch nc ngoi nu tm cch quay phim cuc biu tnh. My
hm trc, tay quay phim ngi M ca hng truyn hnh CBS ghi hnh
cuc n p mt s n sinh tham gia cuc biu tnh b cnh st chm
nh b hi ng mt cch ht sc d man, my quay phim b p nt
cn bn thn anh th cc ng nghip phi a vo nh thng cu cp.

Bit chuyn g ang ch i mnh, nhng anh em khng chn bc v tin


hnh giai on tip theo ca k hoch nh: khing chic bng ca c
bc s Dng nm trn n Ta n Si Gn trn ng Cng L (nay l
Nam K Khi Ngha) nm v i cng l. on biu tnh s trc ch i
l L Li, sau r sang ng Cng L v tin ti hng Ta n. Ti l
mt trong bn ngi khing bng ca. Vo ci tui 34, chi qun vt mi
ngy khng di ba set n, c ngy chi n bn set, sc khe ca ti
cc tt. Khi on biu tnh di chuyn ngang qua bng binh Nguyn Hu,
thng xung ng L Li, cnh st dn hai bn ng vi y binh kh
chng biu tnh, no sng phng lu n cay, lu n i, khin, gy v.v
vn nh tay cho qua. Bn cnh st chm, mt lm l lm le tn cng m
ng biu tnh nhng vn ch lnh. Nhng ngi biu tnh ngn nht l
bn ny. Chng c Trang S Tn dng vo nhng vic m cnh st sc
phc khng th hnh ng cng khai!
Khi on biu tnh sp sa n ng t L Li Cng L th lc lng cnh
st mi can thip quyt lit. Bn cnh st chm cng c tung vo. Chng
tn cng t mi pha. No lu n cay, lu n i, gy gc v.v p vo
on biu tnh. Chng ko nhng cun km gai concertina ra, u tin l
ro quanh on ngi biu tnh ngn chn di chuyn. Ri chng sit
vng ro concertina mi lc mt hp li nh ko li bt c trong a.
Ti v anh em khng th tip tc khing ci bng ca tin ln na, phi t
bng ca xung ng i ph vi dy km gai ko ging t pha. Mt
cun km gai concertina ko st vo ch bng ca, gn chm vo mt ca
bc s Dng nhng bc s Dng vn gan l bt ng nh khng hay bit
chuyn g xy ra. Cnh st nn gn bnh nhn chnh tr. Thy bc s
Dng khng ng y, chng dng tay. ng lc , ti nghe mt ting
huch pha sau, quay li thy linh mc Lan nm sng xoi di t,
ngi vt ngang l ng, u trt xung mt ng cn hai tay th bm
ngay ch . Anh vn cn bnh tnh thng bo vi anh em Ti n
nh trng Dinh c Lp ca ti ri. Tnh hnh ang cng thng nhng
anh em khng th nn ci c. Ti nh n cha Lan ln th bng linh

cm c chuyn bt thng sau lng. Ti vi nhn li th ng lc mt tn


cnh st chm cm gy nh tn cng ti. Ti trng mt nhn anh ta Anh
nh nh ln ti ? Ti v anh c th on g vi nhau u?. Dng nhng
li l nh th vi mt cnh st chm r rng l khng ph hp nhng n li
c tc dng lm hn ta phi khng li.
Cha Lan ngi rt gy, cao 1,66 1,67 mt v ch cn nng khong 42-43
k, nhng khi tham gia biu tnh th hng nht v cng n n nhiu
nht. Trc khi b nh trng Dinh c Lp, cha Lan b cnh st ca
Thiu cho nhy sng trn cn ngay ti cng trng Lam Sn, st bng
binh c i nc nm gia ng t L Li v Nguyn Hu. Cha Lan li chic
xe t kiu con cc ti khng nh hiu g i t hng ch Bn
Thnh n H vin, ni ng o anh em tp hp chun b mt cuc
xung ng. Nhng t ca cha Lan va n a im trn th b lc
lng cnh st chn li. Lc ny c khu vc trung tm thnh ph u cm
cc loi xe v ngi i b qua li. ng vng tanh. Nhng ngi lm vic
tng trn cc cao c xung quanh np sau cc ca s nhn xung.
Sau khi buc t dng li, cnh st yu cu cha Lan xung xe. Nhng cha
Lan nht nh khng xung. H nh li anh xung xe, nhng cha Lan nht
nh khng xung. H nh li anh xung xe, nhng cha Lan kha cc ca
xe t bn trong. Th l cnh st khng lm sao tm c ng, d vn
nhn thy ng ngi tnh b trong xe. H tc in ln. T trn thm H
vin, cc dn biu theo di din tin cuc i u ca cnh st vi ng Lan
khng khc hnh nh my con mo ang tm cch v con chut trong ci
lng. Mt on phim Tom v Jerry cho ngi ln. p lc vi ng Lan,
h h nhau nhc chic t ln, cho n nghing qua bn ny ri bn kia,
lin tc nh chic tu con b cc cn sng d v lin tc. Bn trong xe, cha
Lan khi th b ht vng qua bn tri, khi th vng qua st vo pha ca bn
phi, ti nghip lm sao, nhng bn b ng khng lm sao can thip v c
khu vc ny b lc lng cnh st c lp. ng Lan chu ng nh th
cho n khi my ngi bn dn tay chn r ri phi t b cuc

Tr li cuc xung ng vi nh a chic bng ca c bc s Dng


trn n Ta n nhng b hng ro concertina chn li cui cng th
on biu tnh khng n c mc tiu, phi tr li H vin, nhng nh
hng ca cuc xung ng ny rt ln. Thm mt c m h uy tn
chnh quyn Thiu ang sa st vo thi im ny (1974).
Trong bi t co sc lut 077/72 trn bo Bt Thn s cui cng, ti c
vit: dt khot khng lm bo, vit bo trong ch Thiu. Nhng thc t
khng d dng nh th, ci nghip bo ch vn eo ng ti. Sau khi ngh
lm bo mt thi gian ngn, k s V Long Triu, cu b trng B thanh
nin di thi chnh ph Nguyn Cao K, c k hoch xut bn mt t
nht bo ly tn i Dn Tc. Anh Triu, kh mnh v ti chnh, chp
nhn ng tin k qu nh sc lut 007/72 qui nh (20 triu). Bit rng
hai t bo Ting Ni Dn Tc v Tin Sng, trc khi ng ca, l nhng t
bo c nhiu c gi, anh Triu thuyt phc ti cng anh v anh H Ngc
Nhun k chung mt tuyn ngn trn s bo ra mt. y l mt cch
qung co t i Dn Tc l s kt hp hai t Ting Ni Dn Tc v Tin
Sng. Lc u ti t chi v bit rng tuy lc ny anh Triu cng hot ng
i lp nhng anh vn c kh nhiu quan im v chnh tr khc ti.
Nhng anh Nhun cng anh Triu n tn nh ti hai ln li ti cho c
vo t bo. Cui cng ti nhn li v n anh Nhun l chnh. T i Dn
Tc ra c mt thi gian ngn, ti khng lui ti ta son na. Cn anh
Nhun theo n mt thi gian ri cng rt v cui cng n l ra l t bo c
lp trng chng cng rt dt khot.
Nhng cui cng ti vn cm bt tr li theo li mi ca anh L Chnh
Trung v anh Dng Vn Ba khi hai anh ny lm t in Tn. Thc t vo
cn thi im ny, vic tm kim mt din n by t quan im l ht
sc cn thit. Tip tc gi thi ty chay chnh quyn m treo bt l
khng thit thc v hon ton bt li.

16. Tham gia nhm Dng Vn Minh

Nh ni, ti gp trung tng Dng Vn Minh ln u ti Bangkok


(Thi Lan) nm 1966 khi ng Minh sng lu vong ti y. Ti n Bangkok
d Hi ngh APU (Hip hi dn biu ngh s chu ). Lc ny sp c bu
c Tng thng ln u (1967), ti l i din cho bo ch cho lin danh
Trn Vn Hng - Mai Th Truyn. Ti c ng Hng y nhim gp
trung tng Dng Vn Minh thuyt phc ln ting ng h lin danh
ca ng. Cuc gp y li trong ti mt tnh cm p v v tng n ni
nh nh, va tr thc va khim tn. Nhng ngi khng quen thn ng
vn gi ng l i tng Nguyn Khnh gn cho ng sau cuc lt ch
Dim ngy 1-11-1963. ng vn gi cp bc trung tng.
Nm 1969, t Bangkok ng tr v Si Gn, chm dt thi k lu vong trn
t Thi. Ngay nhng ngy u v nc, ng c d lun n nhn nh
mt nhn t mi ca bc tranh chnh trng min Nam. Dinh Hoa Lan
ni ng - nhanh chng tr thnh mt a im tp hp ca nhng ngi
mong mun c mt chnh quyn mi khng theo ui chin tranh. Bit th
ca ng nm trn ng Hng Thp T (nay l Nguyn Th Minh Khai),
nhng ca chnh ny rt t khi c m, ngoi tr ng Minh tip cc i s
hoc m cc cuc tip tn chnh thc.
Chi lan l mt trong ba th tiu khin am m ca ng. Hai ci th kia l
nui c king v chi qun vt. Vi ng Minh, khng chi th thi, cn
chi th khng chi l m theo kiu nhng ngi c tin hc i lm
sang. Lan c ng t tay chm sc, ng c cc loi sch nghin
cu, ch dn cch trng, cch lai ging mi Mi ngy trong phng khch
ca ng u chng mt chu lan mi p nht ng ch thn chn la t
vn lan. Thnh thong v chng ti cng c ng tng mt gi lan qu.
Sn pha trc l vn lan, cn sn sau v bn hng nh, ng dnh
nui c king. Gn ng Minh, ti mi bit chi c king cng khng khc
chi tem. Su tp mi loi c phi b, tc l cc mu. Khi cha
b, thiu mt con chng hn, ng quyt nh tm cho c. Tng tnh

bo M Charles Timmes c mt ti min Nam t thi Ng nh Dim, nm


c ci th am m ny ca ng Minh, tm c hi tip cn ng bng cch
c mi dp i Singapore v li mang n biu ng Minh mt hai cp c m
trong b su tp ca ng Minh cn thiu. ng Minh rt t khi chu tip
tng Timmes, ng thng ni vi ti N n thm d phn ng ca
anh em mnh . Nhng khi Timmes n vi mt hai bch plastic ng c
thng l c qu - th ng Minh kh lng t chi tip tay tnh bo M ny.
Ti chng kin nhiu ln Charles Timmes kin nhn ng ch, lp l
cui sn qun vt, bn ngoi hng ro, n khi ng Minh ra hiu cho php
mi bc vo. Thng Timmes mang theo mt thng banh Spalding biu
ng Minh. Timmes bit r ng Minh chi loi vt hiu Spalding v cng
nh bng Spalding. y cng l mt kha cnh ngh thut ca ngi lm
tnh bo.
Trong th vin ring ca ng Minh c c mt gc dnh cho cc loi sch
v tp ch nghin cu c king. Sch v tp ch v qun vt cng rt nhiu,
nht l cc sch v k thut cn bn. Thi tr ng chi gii c hai mn:
Bng v qun vt. ng tng l th mn ca i Th Du Mt. Nhng
s nghip cu th ca ng khng c thnh cng. ng cng tng l mt
tay qun vt nh i c hng ti min Nam vo nhng nm 50. V mt
trnh , ng Minh v cha ti chi qun vt ngang nhau, u c li nh
rt k thut v p. Nhng cha ti chi qun vt theo cm hng, cn ng
Minh l ngi thch nghin cu sch v. ng chm sc tng ng tc k
thut, t c giao bng cho n cc c nh bn tri v phi, k c c b
nh v c x mch nh li th thn hnh cao to.
Hi nh ti thng ra sn qun vt Bin Ha xem cha ti thi u, nhng
ln ln i hc xa, ni tr, nn khng c c hi chi mn th thao ny.
Chnh lc lm vic chung vi ng Minh, ti mi bt u tp chi mt cch
nghim tc. ng khuyn khch ti bng cch tng ti mt cy vt Spalding,
mt ti ng vt v banh ng thi mi ti mi th hai, th t v th su
n sn s bn Xc Ty, tc cu lc b CSS (Cercle Sportif Saigonnais),
cng chi vi nhm ca ng. Xc Ty c nhng qui nh ht sc cht ch

i vi hi vin ca mnh, khng dnh cho bt c ai mt u tin hay u i


no, d l b trng, tng lnh hay mt nh ti phit ni ting. Th
nhng hi ng qun tr CLB Xc ph v thng l ca mnh khi dnh
ring cho ng Minh sn s bn, ni c mt sn tt nht, mi tun ba bui
sng. V cng ch c sn s bn, khi ng Minh chi, mi c t cc gh
ngi xung sn.
Cui nm 1971, ti mi tp chi qun vt. Lc ti 31 tui, c ngha
l bt u kh tr. Nhng ch trong ba nm, t hng non class (cha
c xp hng), ti ln lt ln cc hng Ba, hng Nh v cui cng hng
Nht (Premiere Series) trong h thng xp hng ca CLB Xc. u nm
1975, ti ng th hai trong bng xp hng ca Premiere Srie. CLB
Xc, cn c hng Hors Srie (Ngoi hng) gm cc tay vt n Vn Nng
(cha ca tay vt v ch n Tn Lc thp nin 90). Hunh Ph Qu (cha
ca n v ch Hunh Mai Hunh), T Duy Bo, De Launlani
S d ti tin rt nhanh v trong thi gian ty chay H ngh vin, rnh ri
nn ngy no ti cng vo Xo Ty nh qun vt. Ti chi ba nm bng
ngi khc chi... su nm! Qun vt lm cho ng Minh v ti d gn gi
vi nhau.Ti lui ti Dinh Hoa Lan t khi khi ng Minh va tr v t
Bangkok (1969) nhng tp hp m sau ny gi l nhm Dng Vn Minh,
ch chnh thc hnh thnh vo nm 1970 khi anh em xut vi ng Minh
ra ng c tng thng v c ng chp thun. Nhm Dng Vn Minh ban
u c c ng Nguyn Ngc Th (cu ph tng thng thi Ng Dnh Dim,
cu th tng sau 1963 lc tng Minh lm quc trng), kin trc s
Nguyn Hu Phi (cu b trng Thanh nin Th thao thi ng Th lm th
tng). Sau ng Th b bnh nng khng n hp na, cn ng Phi th
khng thch hot ng chnh tr. ng Th gc l mt cng chc ngch c
ph s, c ng Ng Dnh Dim ct nhc ln v tr ph tng thng nhm
c mt gng mt i din min Nam bn cnh ng. Tng Minh v ng
Th khng kht vi nhau t nm 1956 khi tng Minh c ng Dim giao
s mng tiu tr lc lng v trang Ha Ho v ging by bt lnh t ca
h l Ba Ct. Trong k hoch bt Ba Ct c ng Nguyn Ngc Th tham

gia. Chnh trn ng i gp ng Th l i din chnh ph, thng


thuyt mt cuc tr li hp tc vi chnh quyn ca lc lng Ha Ho m
Ba Ct b phc kch bt sng. Sau theo lnh ca tng thng Dim, ta
n qun s tuyn n t hnh Ba Ct v cht u ng bng my chm!
ng Th nu khng bnh v cht s vn l mt c vn rt c tng
Minh tin cy. V rng hai ngi l bn thn thit lu nm vi nhau, mt
khc ng Minh c mt s n trng tht s i vi ng Th. ng Th l mt
nh hnh chnh gii, c kinh nghim lnh o v duy tr nhiu quan h vi
cc nhn vt M th lc. ng cng l mt chuyn vin kinh t gii. Ci ch
yu ca ng Th l khng c cc tr thc v qun chng ng h. D
lun coi ng l mt nhn vt ba phi, thi no cng c trng dng. Khi
ng Th, cu ph tng thng ca ch Dim, c tng Minh chn lm
th tng sau cuc o chnh ngy 1-11-1963, bo ch ma mai gi chnh
ph Th l chnh ph... ca nhng c ph s, tc l mt chnh ph ca
nhng quan li thi Php, lc hu i vi nhng i hi ca tnh hnh mi.
Tht s khi tng Minh chn ng Th lm th tng, gy tht vng
lp tr thc min Nam tng nui hi vng cuc lt gia nh Ng nh
Dim s dn ti mt cuc ci cch ln trong gung my lnh o min
Nam. Nhng iu khng xy ra. ng Bi Dim, i s ca Si Gn
ti Hoa K thi ng Thiu, k rng: khi hay tin ng Th li b nhim lm
th tng, ng Dim by t s khng ng tnh ca mnh vi tng L
Vn Kin, bn thn ca ng Minh. Tng Kim tr li Bi Din bng ting
Php: Pour Big Minh c'est un postulat (Vi Minh ln l mt vn
khng cn phi bn li). Trung tng Dng Vn Minh mt nhiu uy tn
v tip tc tn nhim ng Th.
Nn vic ng Th khng c sc khe tham d nhm Dng Vn Minh
rt cuc li l mt thun li cho ng Minh trong giai on ny.
Ngoi ng Th, tng Minh cn c ngi bn thn n sinh hot thng
xuyn vi nhm, l lut s Trn Ngc Ling, tng l b trng x
hi thi chnh ph K. Lm ng l vn phng cho ng b trng Ling

l... o din L Dn! ng Ling theo o Pht, c quan h vi Mt trn


Dn tc Gii phng Min Nam trc khi sinh hot vi nhm ng Minh. Ti
khng r ng Ling c ni ring vi ng Minh v mi quan h b mt ny
ca mnh hay khng. Tuy hai gia nh rt thn nhau, nhng trong hot
ng chnh tr, ng Ling khng phi l mt c vn c trng lng i vi
ng Minh. Mt ngi bn lu i khc trong qun ng, dnh lu vi nhau
qua nhiu bin ng chnh tr v cuc i binh nghip l trung tng Mai
Hu Xun, c ng Minh coi nh mt mt qun s c vn mt ca
mnh. Tng Mai Hu Xun tng nm ngnh an ninh cnh st thi Ng
Dnh Din v c coi l ngi thc hin v kt liu hai anh em Dim Nhu, c mt ting tm v hnh nh hon ton khng thun li trc qun
chng v cc gii chnh tr. Chnh tng Mai Hu Xun cng thc iu
ny v trnh xut hin cng khai. Chc chn ng Minh c nhng tham
kho kin vi tng Xun v nhng ngi gia nhp nhm. nh gi cc
tng lnh khc ca tng Xun phn no cng c gi tr i vi ng
Minh. Lc u, hnh nh trong nhm c c ng V Vn Hi, tng l
chnh vn phng ca tng thng Dim.
Ngi vo chic gh trng t bn cnh ng Minh trong cc bui hp - sau
khi ng Th b bnh vng mt - l lut s V Vn Mu, ngh s Thng
ngh vin. ng Mu tng l ngoi trng trong chnh ph Ng nh Dim,
co u v t chc ngoi trng phn i chnh sch n p Pht
gio ca chnh ph Dim. ng Mu l mt chnh khch sc so, mt con
ngi trung thc, c nhng quan h quc t su rng, i din cho lc
lng Pht gio n Quang. ng rt c ng Minh v anh em trong nhm
knh trng. Cc kin ca ng lun c ng Minh nh gi cao.
i vi cc thnh vin khc ca nhm, phn nhiu tp hp t khong
1969-1970, ngi c ng Minh n trng v c nhiu tnh cm l gio s
L Chnh Trung. ng Trung l mt tr thc trung thc, khng hm danh
li, c cuc sng ring gin d. ng lun pht biu thng thn. Tuy khng
hot ng chnh tr nh mt chnh khch nhng ng Trung lun dn thn
vo cc hot ng chnh tr yu nc v v dn ch. ng tng l ng l

vn phng ti B Quc gia Gio dc khi ngi bn ca ng l gio s


Nguyn Vn Trng lm b trng B ny (thi chnh ph K). ng Trung
l ngi tho cc din vn quan trng ca ng Minh bng ting Php. Khi
lm ng l vn phng B Gio dc, ng Trung ch trng chm dt s
tn ti cc trng Php dy theo chng trnh Php ti min Nam.
Cc thnh vin khc hot ng trong nhm ng Minh c bc s H Vn
Minh, ph ch tch H vin, tng l tng qun l Chng trnh pht trin
qun Tm. Khi ng Dng Vn Minh c nh ra ng c tng thng, ng
chn bc s H Vn Minh lm ng c vin ph tng thng. Tnh tnh
hin ha, l ngi kt ni gia cc anh em, bc s Minh thng c tn
nhim trong vai tr i din anh em. Bc s Minh l bn thn ca dn biu
H Ngc Nhun.
Trong nhng anh em tr, c l anh Nhun l ngi duy nht bit tng
Dng Vn Minh v tng cng tc vi ng Minh nhiu nm trc, ngay sau
cuc lt ch Ng nh Dim. Anh Nhun, nh con, gy, mnh khnh
nhng l con ngi ht sc nng ng v liu lnh trong cc hot ng
chng M v chnh quyn. Trong anh em, anh l ngi t k lc s ln
xung ng biu tnh. Anh c coi
l nh t chc biu tnh c... bng cp! Vi bn b, anh lun sn sng
gip .
ng Nguyn Vn Cc, hot ng cng on, b cnh st ca Nguyn Vn
Thiu truy lng, t nn trong Dinh Hoa Lan, l mt thnh vin trong
nhm... khng vng mt bui hp no. ng Cc rt t khi pht biu.
Linh mc Nguyn Ngc Lan thnh thong c n tham d nhng khng
phi l mt thnh vin... thng trc.
Ngi tr nht trong nhm l dn biu Dng Vn Ba thuc n v Bc
Liu. Trong H vin 1967- 1971, anh Ba cng l dn biu tr tui nht.
Thng minh, chnh tr nhy bn, vit bo v lm bo gii nhng t nm
1971 anh khng th tip tc hot ng cng khai v nhim k H vin

1971-1975 anh khng cn l dn biu. Do anh b ghi vo danh sch


truy n ca chnh quyn Thiu. Cng nh ng Cc, anh Ba t nn chnh
tr trong inh Hoa Lan ca tng Minh cho n ngy 30-4- 1975.
Khi ti n sinh hot trong nhm ng Minh, ti a mt ngi bn thn
n gii thiu vi ng. l anh Nguyn Hu Chung, dn biu lp hin
n v Bn Tre; hai nhim k lp php sau (1967-1971 v 1971-1975),
anh Nguyn Hu Chung ng c cng n v vi ti ti Si Gn. Trc
1975, nhng ngi quen bit ti v anh Nguyn Hu Chung gi thn mt
ti l Chung L, cn anh Hu Chung l Chung Nguyn. u tin ng Mnh
ch nh anh Chung Nguyn l i din bo ch cho ng. Nhng sau (ti
khng nh r v l do g) khi cn ngy bu c tng thng 1971, ng li
chn ti lm i din bo ch cho ng. C l ng Minh nhn thy ti lm
cng vic tip xc vi bo ch trong v ngoi nc ph hp v c hiu qu.
Anh Chung Nguyn v ti thng kt hp vi nhau trong cc hot ng.
Mi khi ti xut bn mt t bo ti u r anh tham gia. Hai a cng
ng tn trn manchette, ti lm ch nhim kim ch bt, cn anh l
gim c chnh tr.
Nhm ng Minh sinh hot mi tun mt ln vo ngy th t. Sau khi tnh
hnh khn trng tng ln th thm mt ln vo ngy th su. Thng th
su ng mi c nhm dng mt mn n nh. ng Minh l ngi thch n
ngon, snh iu v cc mn Ty. Khi i khch, ng xung tn bp n
c ngi u bp chun b cc mn n. Trong nhng ngy khng hp,
khi c nhng mn n c bit, ng cho ngi mi v chng ti vo cng
thng thc. V ti cng thng nu nhng mn n ng a thch em vo
biu ng b. B Minh lun chu nhng ngi khch ca chng, nhng v
tnh tnh b kh hn ng Minh.
ng Minh khng thch ngi M r. T khi ti lui ti Dinh Hoa Lan,
ngi M duy nht trong chnh quyn M m ti thy ng tip l cu trung
tng Charles Timmes. Ngi M ny c mt ti min Nam t nm 1961
vi chc v ch huy nhm c vn qun s M. Ngay sau khi qun i VNCH

v cc c vn M tht bi trn nh trc thng vn ti p Bc ngy 2-011963 (M nhn nhn c bn my bay trc thng b bn h v ba c vn M
b thit mng), tng Timmes cng v ch huy trc tip ca mnh l tng
Paul Harkins c mt ti ch. Timmes tng nhy d xung b bin
Normandie (Php) trong Th chin th hai. Cui i, tng v hu Charles
Timmes c ngi ng u CIA l William Colby tuyn dng v a tr
qua Vit Nam thay th mt nhn vt tnh bo tng ng vai tr quan
trng trong cuc lt tng thng Ng nh Dim: Lou Conein. Trong
nhng ngy cui cng ca ngi M ti Vit Nam (thng 4-1975), Timmes
c mt vai tr bn cnh ch Thiu nh Lou Conein i vi ch Dim.
Timmes cng i s Graham Martin vn ng s ra i ca tng thng
Thiu, p lc ph tng thng Trn Vn Hng t chc nhng quyn lnh
o li cho trung tng Dng Vn Minh, v cng chnh Timmes ngn tr
tng K toan tnh lm o chnh. Timmes ch ri Si Gn ti 29-4-1975
khi ng ta thy rng M khng th thot kt thc y bi kch.
Sut gn su nm cng tc vi tng Minh, ti cng khng thy gia ng
v ta i s Php c mt quan h no, ngoi tr nhng ngy cui thng
4-1975. Chnh ngi M cng nghi ng ng Minh c quan h c bit vi
ngi Php. Tuy nhin v vn ha v tnh cm khng th ch ci l ng
Minh nghing v ngi Php hn l ngi M. ng Minh ni v vit snh
ting Php, cn ting M ch giao tip. Ting Php, ng hc t nh
v s dng n thun thc t thi ng cn trong qun i Php. Trong
cng v tng lnh giao tip thng xuyn vi cc c vn M v cc cp
cao ca Washington, ng ra ting M ca ng rt snh. Nhng r rng
ng khng ho hng trong vic ci tin vn ting M ca ng. Trong khi
cc tng nh Nguyn Khnh, Nguyn Vn Thiu, Nguyn Cao K... cng
c Php o to, ni ting Php rt snh nhng sau ny cng ni ting
M rt tri chy. Bi cng l mt cch d dng h tranh th ngi
M.
Cc bui hp ti Dinh Hoa Lan din ra ti phng hp trn tng mt ca
dy nh nm pha ngi nh chnh. Thng cuc hp bt u bng cuc ni

chuyn t do trong khi ch i mi ngi n ng . Ai c thng tin hay


nhn nh g v tnh hnh c ni. Khi cuc hp chnh thc bt u, ti c
trch nhim va im bo va trnh by mt tng kt tnh hnh. Trong
tng kt tnh hnh, thng ti lng vo cc thng tin nhng on trch t
cc bo, ti liu ca Mt trn Dn tc Gii phng Min Nam v ca H Ni.
Ngun cung cp bo ch v ti liu mt ny l t M., mt c gi lm vic
cho hng tin AFP (hng thng tn Php). C M. quen ti khi i d cc cuc
hp bo do ti t chc v qua cc cuc phng vn ti ca AFP. Cha c l
mt gio s ni ting trng i hc Lut. T quan h trong cng vic,
chng ti tin dn n mt tnh cm c bit. Tnh yu chng? Lc
chng ti khng ni ra cng khai bng li tnh cm ny, nhng cch c x
vi nhau khng t ra mt gii hn no th c l khng cn mt nh ngha
no khc bng ngn ng. Vi thi gian nhn li, ti nhn ra l mt chn
dung tnh yu tha thit v y hy sinh. M. nu khng yu ti mnh lit th
khng bao gi c chp nhn s nguy him to ln khi dm ly ti liu t cc
cuc hp bo ca cc phi on MTDTGPMN v VNDCCH ti Tn Sn Nht
mang v cho ti. Ngoi ti liu pht trong cuc hp bo, M. cn tm cch
ly cc ti liu khc ca hai on ny gip ti hiu r hn ng li ca
ngi cng sn cng thi ca H Ni thuc cc bin ng chnh tr,
qun s ti min Nam.
M. ngy trang cc ti liu thnh nhng gi qu b ngoi rt p nh
nhng gi qu sinh nht v trao cho ti khi gp nhau bn h bi ti cu lc
b CSS (Xc Ty). M. gii c ting Php ln ting Anh v l bn thn ca
c Thin con gi b Ng B Thnh. Ti khng th on c chuyn g s
xy ra cho M. nu M. b cnh st pht hin ang trao nhng ti liu ny
cho ti. C mt hm M. mang v cho ti cun bng ghi m ti phi trng
Lc Ninh trong cuc trao i t nhn chnh tr gia pha VNCH v
MTDTGPMN. Cun bng ghi li pht biu ca t nhn - sinh vin Hunh
Tn Mm: Anh t chi vic trao tr anh cho MTDTGPMN, vi l do anh
khng phi l ngi ca Mt trn, m l ngi hot ng trong thnh phn
th ba v i chnh quyn Thiu phi tr t do cho anh ti Si Gn. Anh
Mm ch thc hot ng trong hng ng nhng ngi cng sn nhng

vo thi im b chnh quyn Thiu bt th anh buc phi hot ng vi


mt t cch khc. Anh ng trn vai ny cho n ngy 30-4-1975. V
khng chp nhn s trao tr cho Mt trn nn anh Mm b a tr li nh
giam ca chnh quyn Si Gn.
M. c c cun bng ny t v i din ca phi on Ba Lan c mt
ti Lc Ninh trong thnh phn y ban quc t Kim sot v Gim st. Ti
mang bng vo phin hp Dinh Hoa Lan v pht li cho ng Minh
cng anh em nghe. Ti c kh nhiu k nim vi anh Mm, trc khi anh
b bt v sau ny trong nhng ngy cui cng ca thng 4-1975.V khng
ghi chp, ti khng nh r l nm no, Hunh Tn Mm v Nguyn Vn
Thng (hnh nh lc l ch tch Tng hi sinh vin) ko mt s rt ng
sinh vin biu tnh trc H vin v sau mun n Thng vin tip
xc vi Ch tch Thng vin. Hm ti cng Mm v Thng dn u
cuc xung ng ca sinh vin i n tr s Thng vin nm trn bn
Bch ng. i ph s n p v ngn chn ca cnh st qun Nht
trn ng i, ti ly th dn biu eo trc ngc. Vo thi im
nhng nm 1968-1969, cnh st cn n nang cc i biu dn c v cha
c lnh thng tay n p cc cuc xung ng.
on sinh vin xung ng ng h hai anh Mm v Thng xut pht t
H vin i thng ng T Do (tc ng hi) xung n b sng Si Gn,
r sang phi n tr s Thng vin. on ng ny m xui. Nhng
n trc tr s Thng vin, cnh st rn ri c mt sn dn cho, cc
cun km gai ging bt li vo Thng vin. Mm, Thng v on sinh vin
phi dng li. Ti ni anh em sinh vin c ch ti y, ti vo mt mnh
dn xp. Ti a th dn biu ra, cnh st vt hng ro km gai dnh mt
li i hp cho ti. Vo Thng vin, ngi u tin ti gp l cu trung
tng - ngh s Trn Vn n. Ti chuyn li yu cu ca i din Tng hi
sinh vin mun gp Ch tch Thng vin trnh by mt s nguyn
vng. Lin ti v ng n gp Ch tch Nguyn Vn Huyn. ng Huyn
ng tip ngay. ng Huyn l lut s, mt nhn vt c nh hng trong
cng ng Thin Cha gio v mt ting ni c trng lng i vi Ta

Tng gim mc. ng cng c uy tn i vi cc gii tr thc min Nam.


Ch tch Nguyn Vn Huyn cng mt s ngh s trong c ng Trn Vn
n tip hai anh Mm v Thng ti mt phng hp ca y ban Thng
vin. Ti cn nh anh Thng pht biu rt lu lot v hng bin. Anh Mm
cng pht biu, ging nh nhng v chm ri.
Sau ny, cui thng 4-1975, ti v Mm c mt cuc gp g khc vo thi
im dc bit ca t nc. Nhng l chuyn s c k sau.
Tr li nhm Dng Vn Minh, lc cc thnh vin cng gm t n
ha n cc t. n ha nh dn biu bc s H Vn Minh, ngh s lut s V Vn Mu, dn biu Nguyn Hu Chung... v trung tng Dng
Vn Minh. Cn theo hng t l cc anh L Chnh Trung, Dng Vn
Ba... Hai anh H Ngc Nhun v linh mc Nguyn Ngc Lan c chnh
ng Minh xp vo loi cc t.
Nh ti ni, cc bui hp khi u phn im bo v tng kt tnh hnh
trong nc v ngoi nc lin quan n Vit Nam do ti ph trch. Sau
l kin ca anh em, i khi l k hoch hnh ng sp ti chng chnh
quyn Thiu. Phi nhn nhn rng nhm ng Minh cha bao gi bn tho
v hnh thnh mt plate forme (cng lnh) chnh tr ng ngha. iu
cng d hiu v s tp hp ca nhm ny khng mang tnh cht ng
phi chnh tr, m ch l mt tp hp nhng ngi yu nc, i lp vi
Thiu v chng s can thip ca Washington vo Vit Nam, c cng mt
hoi bo u tranh cho ha bnh. Nh nhng mc tiu rt rng y, cc
thnh vin nhm d on kt vi nhau v trnh c nhng cuc tranh
lun v xung t lin quan n cc vn thuc l lun chnh tr.
Xt v gc tch thnh phn ca nhm ng Minh... l ra sau 1975, chng
ta s khng ngc nhin v s chuyn dch lp trng ca nhm ng Minh
t gia chuyn sang t, ri hng n s sn sng tha hip, lin kt
vi MTDTGPMN v H Ni. Gn phn na thnh vin trong nhm c quan

h vi MTDTGPMN nh ng Cc, anh Nhun, gio s Trung, linh mc


Lan, lut s Ling... Khi Hip nh Paris c k kt, nhm ng Minh ng
h trit s thi hnh Hip nh. Bn thn ti cng tham gia Lc lng
Ha gii Dn tc (HGDT) do lut s V Vn Mu ng u; lc lng ny
c Pht gio n Quang hu thun v c ch trng i tng thng
Thiu tn trng v thi hnh Hip nh. Lc lng HGDT t chc nhiu cuc
hi tho v thuyt trnh v Hip nh Paris ti cha n Quang v ti nhiu
a im khc ti min Trung nh Hu, Nng, Qung Ngi... Lut s
Ling th thnh lp T chc i thi hnh Hip nh Paris vi s tham gia
ca linh mc Nguyn Ngc Lan, thm phn Triu Quc Mnh, nh vn Th
Nguyn (bo Trnh By), nh hot ng cng on Nguyn Vn Cc v.v...
Nhiu thng trc kt thc chin tranh, trong mt bui sinh hot ca
nhm ng Minh, ti t ra gi thuyt (m gi y, sau 30 nm ngh li ti
thy tht ngy th): rt c th khi ng Thiu b lt v ng Minh ln
nm quyn th khng cn thi gian thng lng gii php chnh tr v
thay th Thiu lc ch l thay chnh quyn Thiu cm c... u hng.
Ti ni tip theo ti nu lch s t chng ta vo vai tr ny, chng ta
cng sn sng nhn ly v ha bnh dn tc. Ti cn nh khng ai c mt
hm phn i kin ca ti. ng Minh cng t ra tn ng. Nh vy
lc d khng hn on trc c s phn ch i mnh ngy 30-41975, nhm ng Minh cng khng qu bt ng v nhng g s xy ra cho
mnh. Cc thnh vin ch cht trong nhm ng Minh u li t nc
cho n giy pht chic xe tng u tin ca Qun Gii phng vo Dinh
c Lp. Ngi duy nht ra nc ngoi do hon cnh c bit ca gia nh
l dn biu Nguyn Hu Chung. Nhng ngi li hu nh khng ai t ra
hi tic v s chn la ca mnh. K c ng Dng Vn Minh. D cho s
phn tng ngi sau khc nhau, khng phi ai cng sun s.
17. Nhng ngy thng tng nh b tc
Sau khi ty chay H vin nhim k lp php 2 m ti va ti c c (cui
nm 1971) phn i s c din ca tng thng Thiu, tip t treo

bt v ng ca t nht bo Bt Thn t co sc lut 007/72 ca chnh


quyn Thiu hn ch quyn t do bo ch, tht s ti tri qua mt thi
k gn nh khng hong t nm 1972-1974. Trc tuy hot ng quc
hi ch l hnh thc, mt th dn ch gi hiu, cn lm bo xut bn mt
tun b tch thu ht hai hoc ba ngy, nhng ti vn c c ci cm gic
mnh lm iu g . Cc hot ng ny phn no to cho ti tm l
mnh khng ngi khoanh tay trc tnh hnh du si la bng ca t
nc.
Nhng khi t rt ra khi cc hot ng ny (quc hi v bo ch), n c
vi chnh mnh, ti bng thy mnh nh b loi khi cc din tin ca t
nc, mt ngi v tch s v v trch nhim.
Mi sng ti vo Xc Ty n sng, nh qun vt cho ti tra, ri sang h
bi n cm tra v xung h bi... phi nng cho n chiu ti mi v
nh. Lc ti sng gn nh bung th trong ci x hi trng gi y.
Sut na n nhn chm ti xung tn y. Cc bui sinh hot vi nhm
Dng Vn Minh, tun hai ln, gip ti tip tc ng vng. V nh
ni, chnh nhng cuc xung ng t chc lin lin lc ny bm mt
th ngh lc mi vo c th ti. Giai on 1971- 1972 l thi k quyn lc
ca tng thng Thiu khng nh mnh m nht. Ci th ca Nguyn Vn
Thiu ch b lung lay sau khi Hip nh Paris c k u nm 1973 (27-11973). Tinh thn Thiu cng lung lay khi tng thng Nixon - ch da ca
ng Thiu - tuyn b t chc ngy 9-8- 1974.
Trc thng 3-1973, tng thng Thiu c mt chuyn i trc nghim
uy tn ca ng i vi Nixon v ng thi thi ca chnh ph M i vi
bn thn ng. l chuyn i M u tin ca ng Thiu vi t cch tng
thng VNCH. Theo nh bo Larry Berman trong quyn No Peace No Honor
th y l chuyn i M c Nixon ha vi ng Thiu khi ng chp
nhn k Hip nh Paris theo yu cu ca Nixon. Vo thi im ny,
Kissinger c nh ngh Nixon ra lnh oanh tc tht nng, trong hai
hoc ba ngy, ng H Ch Minh Nam Lo. Nhng do chuyn n M

ca ng Thiu, Kissinger bn li vi Nixon v tm ngng quyt nh ny v


s rng s kin nm bom trng hp vi s c mt ca ng Thiu ti M
khin cho d lun hiu lm rng Washington chu p lc ca chnh quyn
Si Gn.
ng Thiu c gng chun b chuyn i M nhm nh bng uy tn ca
mnh. ng thu mt chic Pan American Boeing 07 ch khng nh ph
tng thng Nguyn Cao K khi ving thm nc M trc i bng chic
my bay Air Force Two c M cho mn (chic Air Force Two thng
dnh ring cho Ph tng thng M). ng cho v l c vng ba sc trn
thn my bay chng t c lp v ch quyn ca chnh ph VNCH
(nhn xt ca nh bo Larry Berman). Nhng chuyn i M li l mt tht
vng cho ng Thiu. Nixon ch tip ng ti Saint Clemente, ch khng ti
Ta Nh Trng Washington. Lc ny p lc ca v x-can-an Watergate
bt u ln chnh ph Nixon. Mt cuc tip tng thng VNCH khng c dn chng M ng h - ngay ti Nh Trng s cng t hi cho
uy tn ca Nixon. Tng thng M cng d nh s khng c mt thng co
chung no gia hai ngi ng u chnh ph c cng b. C ngha
chnh ph M mun lm th no chuyn ving thm M ca ng Thiu
cng t c d lun M ch cng tt. Khi bit s khng c thng co
chung c k - nh du chuyn ving thm chnh thc ca mnh - ng
Thiu ra lnh cho Hong c Nh chun b my bay tr v nc ngay. Do
s mt s c chnh tr li lt ra bo ch, ngy 12-4-1973, Nixon ng c
thng co chung, trong M ha vin tr kinh t v tng s ng h dnh
cho chnh ph VNCH. Kt thc chuyn ving thm chnh thc ca ng
Thiu, Nixon t chc chiu i ng ti Casa Pacifica, Nh Trng Min Ty
(Westem White House). Trc khi ri nc M, ng Thiu c thng c
California Ronald Reagan m tic chiu i ti Loa Angeles v sau c
n thm din vin phim cao bi lng danh John Wayne.
T M tr v ng Thiu v cnh tay mt ca ng Hong c Nh - hiu
rng tnh th hon ton thay i. Thi ca Washington i vi ng
Thiu v i vi ch VNCH i khc. l ni v thi k sau Hip

nh Paris, cn trc cc nm 1971-1972, sau khi ti c c, Nguyn


Vn Thiu cng c quyn lc ca mnh mnh m nht. Trong sut tm
nm cm quyn ca mnh, y l thi im quyn lc ca Thiu c tp
trung nht. Nhim k tng thng 1967-1971 ca ng cn b buc mt chn
vo... i th kh chu Nguyn Cao K - gi cng v ph tng thng. Cn
t nm 1971, sau cuc c c th hai, vi mt ph tng thng Trn Vn
Hng - vng li ng hon ton - tng thng Thiu nm trn quyn lc
trong tay. Thiu tin hnh kim sot bo ch, trn p phe i lp, bt b
sinh vin chng i v cc tr thc b nghi ng c quan h vi cng sn...
Trong nhng ngy thng khng hong, khng thy u l tng lai cho
tnh hnh min Nam v gii php cho chnh mnh, mt hm ti c bn vi
anh Dng Vn Ba, lc ny khng cn l dn biu: Hay l ti mnh ra
vng gii phng theo MTDTGPMN?. ngh n bt cht nhng khng h
l bc ng. Bn thn ti cha c dp no tip xc vi ai i din chnh
thc ca Mt Trn, nhng t khi ng Thiu ti c c bng c din bt k
d lun phn i trong nc v ngoi nc, ti nhn ra rng tnh hnh
min Nam ni ring v t nc ni chung khng cn hi vng thay i
bng tin trnh u tranh dn ch. Suy ngh ca ti lc y, lc lng duy
nht c th o ln tnh th l MTDTGPMN. Dt khot phi u tranh c
bng v trang. Ti ngh i ra vng gii phng l mt chn la c th gii
quyt c cc b tc v p ng c cc nguyn vng ca mnh. Nhng
c hai chng ti, anh Ba v ti nh b nh ra vng gii phng v ngoi
l do khng bit phi mc ni vi ai, cn c mt l do ring: mi ngi
chng ti u c nm a con, a ln nht mi 11-12 tui. i vo rng,
nh ngi v mt mnh xoay x ra sao y?
ng l ti cha tng tip xc chnh thc mt nhn vt cng sn no
trc 1975 nhng lch s ca ngi cng sn trong u tranh ginh c
lp v nh ngoi xm t thi chng Php l mt minh chng v tinh thn
yu nc ca h. Bi kch ca nhng ngi nh ti l qu tht vng vi
ch mnh ang sng, c gng u tranh gp phn thay i n
nhng mi ngy thy cng bt lc, mun c mt chn la khc nhng

iu cui cng li cng khng lm c. Cho nn c lc ti t nhn


mnh l Ngi Vit c n v t nguyn lm ngi pht ngn cho nhng
ngi cng tm trng, cng hon cnh vi mnh, trn bo Ting Ni Dn
Tc, l v th! T tm trng v hon cnh chnh tr c nhn, c lc ti chn
lp trng: ng gia (bo Ting Ni Dn Tc l t bo ca nhng Ngi
Vit ng gia?). ng gia l mt khi nim cn kh m h, ch sau
ny khi c Hip nh Paris, ng gia mi c khoc mt sc thi
chnh tr c th v c gi l thnh phn th ba.
Sau ngy 30-4-1975, ti pht hin xung quanh mnh, trong t bo, trong
nhm, trong bn b v ngay ti nh mnh, u u cng c Vit cng.
Th m ti khng c mt ai mc ni. Ti khng ai trong Mt trn c
t ng tit l v mc ni? Hay ti ci b ngoi tr thc tiu t sn ca ti
- t cch n mc n mi trng sinh hot - trng khng ng tin cy vi
h chng?
V chuyn tr thc tiu t sn i theo cch mng, ti nh mi trng hp
ca bc s Nguyn Vn Th c chnh ng k li cho ti nghe. Sau 1975,
lc ti lm tng th k ta son nht bo Tin Sng do anh Ng Cng c
lm ch nhim v anh H Ngc Nhun lm ch bt, ti c t bo c i
H Ni cng anh Minh d phin hp u tin ca Quc Hi thi k t
nc thng nht. Khi tr v Si Gn, trn my bay ti ngi gn mt ngi
ln tui n mc rt lch lm, com l, c vt hn hi v rt... Ty, nh mt
ngi sng nc ngoi va tr v qu hng. Ti tm cch bt chuyn vi
ngi ny do s t m ngh nghip. V ti c bit ng khng phi t
nc ngoi tr v m trong rng c chc nm qua. l Bc s Nguyn
Vn Th ang l i biu quc hi. Bit ti l mt tr thc sng min
Nam trc 1975, ng vui v k chuyn: thi tr cch y 30 nm ng du
hc Php. ng rt thch khiu v v nh tennis rt gii v p, khng t
thiu n Php rt m chng trai Vit Nam ny. Khi ti nh banh lun c
hai ba c m ngi ngoi sn ch! - bc s nhc li thi tr ca mnh.
Khng ai Paris quen bit bc s Th li ngh rng chng thanh nin sng
phong lu th nh Sng li c th b tt c i theo cch mng.

Bc s Th ni: Lc bn b ca ti Php bo vi nhau rng thng Th


m v nc theo cch mng l coi nh chin tranh sp kt thc ri. ca
ti bn: ti u phi l ngi c th chu cc lu di, cho nn khi ti
chn la nh th l... chc n ri. Tht lng m ni bn thn ti cng ngh
c l ch phi chu cc vi nm thi, u d i sut mt mch... 30 nm!.
Chng thanh nin phong lu Paris y chp nhn mi gian nguy kh
cc v khng h b cuc sut hai cuc khng chin chng Php ri chng
M.
Bc s Th l mt in hnh tr thc tiu t sn yu nc. V Si Gn, ng
c giao ng u t chc Ch Thp thnh ph H Ch Minh. Trong
cuc gp ln u trn my bay, chng ti c hn gp li nhau ti sn qun
vt. Trn u tin ng nh vi ti trn sn 30-4 (ng L Qun). Ln
d hng chc nm khng cm vt ng vn gi c nhng nt p k
thut cc c nh ca mt u th tng c hng Php. ng mt v
bnh, li nhiu thng tic cho bn b c mi.
Tr li chuyn ca ti trc 1975, cng c rt t ngi tin rng ti s kin
tr vi hng i ca mnh. Sau khi t nc ha bnh, ti c hi nh bo
Hunh B Thnh, mt trong nhng ngi gn gi vi ti trc nm 1975,
v sao anh khng mc ni ti vo Mt Trn, anh ci ci ni Cc hot
ng ca anh nh th trong lng ch p ng yu cu ca cch mng
i vi mt tr thc tin b. a anh vo t chc cng th thi, nhng c
nguy c anh b bt v chu khng ni tra tn s b tm lum.... Cu ni
na chi na tht ca Hunh B Thnh cha ng phn no s tht trong
. Ti vn ngh mnh s khng chu ng ni cc n tra tn ca cnh
st. Ti tht s cm phc v knh trng nhng ngi lm cch mng khi b
bt khng chu khut phc trc s tra tn c lit v d man. C l do ti
khng c mt quan h chnh thc no vi ngi cng sn nn chnh quyn
Thiu khng coi ti l mt phn t chnh tr nguy him. Tnh bo M cng
nm rt st hot ng ca cc tr thc v nhng ngi i lp ti min
Nam. Mt s tr thc min Nam b bt v c quan h cng sn l do s pht
hin ca tnh bo M. C d lun cho rng v dn biu Trn Ngc Chu b

bt, b ngoi tng nh xut pht t cuc xung t gia tng thng Thiu
vi Trn Ngc Chu, nhng bn trong l do p lc ca CIA. Mt phe CIA
bnh vc Chu nhng phe CIA khc ang c thc quyn ti min Nam li
ch trng dt Chu. Ngi a ra lp lun ny nhn mnh rng
Nguyn Vn Thiu v Trn Ngc Chu l bn rt thn nhau. Nghe ni sau
nm 1975, khi ng Thiu t nc Anh chuyn sang nh c M, ng
Thiu n nh Trn Ngc Chu v li chi mt ngy. Thc h chuyn
ny th no, ti khng c iu kin phi kim.
Ci may mn ca ti l hnh nh ti khng c tn trong bn danh sch
en (black list) ca CIA. Tnh bo M cng d sc thm nh ti c phi l
ngi ca Php khng. Cui cng c l h kt lun ci anh chng ny
hot ng hon ton... n c. Thc t th nhng tr thc kiu... v hi
nh th ny li gp phn c lp Nguyn Vn Thiu v ng li chin
tranh ca ng khin ng ni in. Ti cuc ni chuyn vi kha hun
luyn cn b x p Vng Tu, tng thng Thiu t co mt s tr thc
mi ngy ung bn ly whisky v n ton cm Ty, c hc rng nhng li
lm n l cho cng sn. ng kt lun Cc anh cn yu nc hn c my
ngi tr thc y. Cc anh y l cc cn b x p. Bi ni chuyn ny
m u cho t n p tr thc tin b, u tin l bt ch nhim t bo
ting Anh Sai gon Dai ly News, ng Nguyn Lu v 26 nhn vt tr thc
khc, trong c bc s, dc s v.v i s M Bunker khen bi ni
chuyn Vng Tu l mt trong nhng din vn hay nht ca ng Thiu!
Nh bo M Zalin Grant, trong quyn Facing the Phoenix m t, trong
con mt ca ng, nhng c im ca mt s tr thc Si Gn vo nhng
nm 1965-1970 nh sau: Gii tr thc (Si Gn) k c nhng ngi c
bng cp cao, thng tt nghip ti Php v ngy cng nhiu ti M, u
l nhng ngi theo ch ngha dn tc mnh m, khinh mit ngi M,
u c khng tng v chng chin tranh. H mun c ha bnh nhng
khng c k hoch t ti. H bc b ch ngha cng sn nhng li
chp nhn nhng ngi cng sn. H coi thng qun i ca h m
chnh h v con ci h thy khng xng ng phc v. Ngi bn tch

c ph phin hay ly ru Remy Martin, h t co mt cch hng hn chnh


ph Thiu ch p nh th no cc quyn t do c nhn v y tui tr
ca t nc n s chng i. Mc d phn nhiu nhng iu h ni l
ng nhng h vn khng phi l nhng ngi gy c nim tin v thin
cm...
ng nh nhn xt ca Zalin Grant, nhng tr thc ni chuyn chnh tr
bn ly ru Remy Martin khng ginh c uy tn trong qun chng,
nhng s t chi hp tc ca h vi chnh ph Nguyn Vn Thiu r rng
ht sc bt li cho chnh quyn Si Gn. Hn na khng phi tt c tr
thc u chng Thiu bn ly ru Remy Martin. Nhiu ngi trong s h
xung ng, chp nhn dn thn trc nhiu th him nguy khc cho
tnh mng v s nghip c nhn h.
i ph li nhng cuc ni chuyn bn ly c ph hoc ly ru Remy
Martin m nh bo Zalin Grant cp, tng Nguyn Khc Bnh, ng
u ngnh cnh st v trung ng tnh bo Si Gn cho ngi thng
xuyn c mt ti nh hng Givral, ng T Do, i din vi tr s H
vin. Ngi c giao nhim v nghe ln cc cuc trao i trong nh
hng l tn T., quen bit nhiu nh bo trong v ngoi nc. Givral cng l
ni c nhiu dn biu cng bn b tr thc ca h lui ti. Theo mt ngi
gn gi ng T. v trung ng tnh bo ca Thiu th T. lun th trong
ngi mt ci my ghi m thu cc cuc ni chuyn. Thnh thong T.
phi vo toa lt thay pin hoc thay bng (my mc thi cha
hin i). Dn dn ngi ph trch cng vic ny ca Nguyn Khc Bnh
thy cch ghi bng ny qu bt tin nn tnh ti phng n t my thu
thng trc mt ch no trong nh hng. Nhng Givral l mt nh
hng t nhn, lm sao t my m gi c s b mt. Ch c cch l
ngi ca trung ng tnh bo mua li mt phn nh hng. Cui cng
hng sa Foremost nhy vo, vi ngi ca tnh bo ng pha sau. Th l
h c quyn hp php tin hnh sa cha v trong khi sa cha... c th
b mt t my ghi m. Nhng v Watergate nh th Si Gn, chnh
quyn Thiu thoi mi lm m chng gp mt s phin h no!

Sau khi u hng p lc ca M v chu k Hip nh Paris, Thiu phi


i u thm mt th... ni th khc: thnh phn th ba, tc nhng
ngi Vit ng gia. Nhng ngi tr thc chng Thiu v chng M
nhng cha c iu kin tip xc vi Mt Trn, cng cc thnh phn i
lp hot ng cho ha gii ha hp dn tc, a vo Hip nh Paris, trc
tip hoc gin tip t nhn mnh thuc thnh phn th ba. D khng trng
ra c bng chng no, tng thng Thiu cng cng khai ni vi bo ch
nc ngoi rng thnh phn th ba l sn phm ca Ta i s Php.
y l hnh ng chp m ca chnh quyn Thiu nhm h uy tn nhng
ngi i lp hot ng v ha bnh. C s a ra li t co ny l mi
quan h gia mt s nh ngoi giao trong i s qun Php vi mt s tr
thc i lp. Mt trong nhng nh ngoi giao l Pierre Brochand, c
vn chnh tr ta i s Php. Trong nhng ngi ng Thiu nhm n l
ti v lc ny ti hot ng tch cc trong thnh phn th ba v c quan h
kh mt thit vi ng Pierre Brochand.
Tht s quan h gia ti v Pierre Brochand ch yu l bn b hn l mc
ni chnh tr. Cng tui vi nhau (sinh nm 1940) v c nhiu im hp
nhau, nn ti v Pierre Brochand d thn nhau. Cha bao gi Pierre
Brochand cp chnh thc vi ti chuyn thnh phn th ba hay thm
d, mt gi no lin quan chuyn ny. Trong quan h vi cc nh bo
nc ngoi, ti c kh nhiu ngi bn v trong gii ngoi giao cng th.
Sau 1975, khi Pierre Brochand tr thnh mt nhn vt cao cp, i din
chnh ph Php sang k kt mt hip nh hp tc vn ha vi chnh ph
Vit Nam, anh vo TP. H Ch Minh v thm ti ti nh. Ngi tin
nhim ca Pierre Brochand ti ta i s Php trc 1975, ng Loic
Hennekinne, cng duy tr nhng quan h bn b vi ti n ta i s Si
Gn, Loic Hennekinne nhn nhim s mi Santiago (Chi L) thi tng
thng Allende. Ti cn nh mt hm ti nhn c mt l th ca ng t
th Santiago, trong ng ht li ca ngi ch Allende v cho rng
mnh ang chng kin mt kinh nghim chnh tr m ngi Vit Nam nh
ti rt ng tm hiu. D nhin Loic Hennekinne phi ri Chi L sau khi

tng Pinochett lt tng thng Allende.


Loic Hennekinne l mt trong nhng nh ngoi giao Php u tin tr li
Si Gn sau 1975 vi t cch mt ngi du lch. Anh rt yu t nc Vit
Nam. Chuyn i Loic Hennekinne thc hin khi ng ang l i s Php
ti Tokyo (Nht). Th l ti c dp gp li ng ti ta lnh s Php trong
mt bui tic ti. Ti nh hm ngoi ti v anh Ng Cng c cn c
cu i s V Vn Sung cng l mt ngi bn ca Loic Hennekinne. Cng
trong nm (c l nm 1992) ti c dp sang Tokyo theo li mi ca Hi
nh bo Nht (cng i c ch Phng Minh, tng bin tp bo Ph N Vit
Nam). Hay tin ti sang, Loic Hennekinne n tn khch sn n ti v ta
i s dng cm ti. u thng 4-2002 ti c dp sang chu u thm con
v gh li Php thm Loic. Lc ny Loic Hennekinne ang l tng th k ti
B Ngoi giao Php - Nhn vt th hai in Quai D'Orsay. Loic hn ti
gp ng ti b Ngoi giao v n tra. Ti c tng hn nhau ti ri s
cng i n mt ni no khc Paris. Tht bt ng Loic tip ti ngay ti
phng i khch ca B trng. Bui n tra ti Quai D'Orsay ch c hai
ngi, Loic v ti. Ti khng th khng xc ng v tnh cm bn b c
bit m Loic Hennekinne dnh cho ti.
... Tr li s t co ca ng Thiu v thnh phn th ba m ng cho rng
do i s Php Jean Marie Mrillon nn ln, ti lin phn cng v li
dng c hi ny tuyn truyn cng khai cho thnh phn th ba. Ti bn
vi ngh s V Vn Mu xin php cha n Quang cho Lc lng Ha gii
Dn tc ng ra t chc cuc hi tho v Hip nh Paris ti cha. Sau
ti lin lc vi cc nh bo nc ngoi thuc loi tin cy, trong c
truyn hnh CBS, mi h chng kin cuc hi tho. Ti khng mi bo ch
trong nc v mi ngy s phng vin dm l nhn vin tnh bo tr hnh
cng tr trn rt nhiu vo hng ng nh bo tht. Cuc hi tho s b l
v cnh st s ra tay ph ngay.
Trong khi chun b cuc hi tho, ti c tip xc vi T Chc i Thi Hnh
Hip nh Paris do lut s Trn Ngc Ling ng u v mi anh tham d

tng kh th. Nhng ngi chnh yu trong t chc ngoi lut s Ling
c cc anh Triu Quc Mnh, linh mc Nguyn Ngc Lan, anh Th Nguyn
(tp ch Trnh By...) linh mc Lan t iu kin: tham d cuc hi tho
anh phi c xem trc bi thuyt trnh ca ti. Ti ng v trao cho
linh mc bn thuyt trnh vi kin: Ti phi sa li on ni v chm
dt cuc chin huynh tng tn. Theo ng y khng phi l mt cuc
chin huynh tng tn, ngi Vit git ngi Vit, m l cuc chin
gia mt bn l ngi Vit yu nc v mt bn l ngi M xm lc
cng nhng ngi Vit Nam theo h. Cha Lan ni vi ti T Chc Di Thi
hnh Hip nh Paris ch d bui hi tho nu ti ng sa li ny. Ti
chng nhng chp nhn sa li m t ly quan im ny lm quan
im ca chnh mnh.
Bui thuyt trnh ti cha n Quang din tin ng nh d kin. Sau bui
thuyt trnh, linh mc Lan mi ti i n ph Tng Lai trn ng Nguyn
Tri Phng, cch cha n Quang khng xa. Cng i n ph cn c, dn
biu Kiu Mng Thu. Bnh thng i u ti cng b bn anh cnh st chm
trang b my b m i theo. Ch Thu cng c bn anh theo di v cha Lan
cng th. Do khi ba chng ti cng nhau i n ph, pha sau chng ti
c ci ui kh di: 12 chic xe my ca cnh st chm r ln inh i! Cnh
tng cng vui mt nhng iu y ny l mnh ngi n trong khi my anh
cnh st vn phi ng xa canh chng. C hm nh, t tng hai, v ti
nhn qua bn kia ng Nguyn Tri phng thy bn anh cnh st ngi
canh ti gia ci nng chang chang, ng lng v ti cho ch gip vic
mang nc mang ly sang mi cc anh gii kht. Nhng cc anh cnh st
dt khot t chi, c anh cn hm da ngc li: Ch nh a vi bn ti
? Mang nc v nh ngay. Lc u Tng nha cnh st ch c hai cnh
st i trn hai xe gn my theo di ti. Ti i u h i . H c trch
nhim bo co trong ngy ti i u gp ai v nu pht hin ti sp t
chc hp bo hay xung ng th h gi ngay v Tng nha kp thi i
ph.Bit r nh th nn khi sp sa c mt hot ng chng chnh quyn,
trc tin ti phi ct ui. Cch lm kh n gin: ti bo ti x li t
n ch Bn Thnh, cho xe u li, th d ca Ty, ti i vo lng vng

trong ch mt lc ri i ra ca... Bc ln xe ti n ch hn. Cc anh bn


dn ch mt ma khng thy ti ra mc d chic t ca ti vn nm
yn ch c!
Sau vi ln b la, Tng nha b tr bn cnh st theo ti trn hai xe. Khi ti
bc ra khi t i b, th mt anh cnh st cng nhy xung i b theo.
Ti vo ch, anh ta cng vo ch. Vi thi gian, dn dn vic canh gi bt
cng thng. Cnh st theo di ti tm cch lm quen vi hai anh cnh st
cng c Tng nha c cch i bo v cho ti. Hai anh cnh st cn v
ca ti thuc mt b phn khc: Phng bo v yu nhn. Mt hm anh
Trng, cnh st cn v, ni vi ti Tha ng, my a theo di ng n
yu cu em nu hm no ng khng c i u cho ti n bit ti n
chun v ngh sm. Theo ng t sng sm n khuya, ti n than chu
khng xit. Th l t hm gia hai anh cn v ca ti v nhng cnh
st c giao nhim v theo di ti c mt quan h... thn thin v hp
tc. Hm no ti lm vic ti nh, khng i u, ti ni anh Trng ra bo
h v ngh sm, trong bo co c vit: Hm nay ng Chung nh sut
ngy. Nhng hm ti nh qun vt trong Xc Ty c ngy ti cng cho
cn v bo vi h h yn tm i... chi hoc v vi v. K khi thnh
thong i nhy v trng bt cng thng, ti cng bo cho h v
sm. Nhng ln khng bo, i khiu v ra gp h vn... ng ch ti thy
bt rt lm sao. Canh mnh i hp hay mt cuc tip xc vi ai khng
ni lm g, ng ny canh mnh i... nhy m th... !
Nhng khi ti chng ni g th h cng on bit hm nay khng phi l
mt ngy... yn lnh cho h. Cuc u tr thng khng nghing phn
thng v pha h. Th d ti mun thot khi s canh gi ca h, ti ch
cn vo Xc Ty... nh qun vt, nhng vo lc no ti chui hng ro
ra ngoi, khi th qua bn sn Tao n, khi th tr ra ng Huyn Trn
Cng Cha. Mi ln s canh gi tht bi, hm sau bo ng nh ti xut
hin trong cuc xung ng hay cuc hp bo no , d nhin h b
co st vn, c khi cn b i... Gp li hai cn v ca ti, h ch cn bit
than ng thy ca my anh chi ti ny mt c o xng sng. Nhng

hai cn v ca ti cng cho h bit rng cc anh cng m tt ti i u


v lm g (thng khi hot ng chng chnh quyn ti lun hai anh cn
v li nh). Vo thng 4-1975, khi thi tit chnh tr hon ton i khc,
cc cnh st theo di ti cng, ngi thy gi sp sa thay chiu, h
khng ngi ngng ngh vi hai cn v ca ti:
My anh lm n ni gim ng thy cc anh khi ng ln lm b trng ng
nhn ti ny i theo bo v cho ng. D sao ti ny cng quen cng vic...
i theo ng ri. Tht ra ti cng c nh dng h nhng rt tic thi
gian ti lm tng trng thng tin trong chnh ph Dng Vn Minh ch
ko di trong... 48 ting ng h!
... Sau cuc thuyt trnh v thnh phn th ba kh sun s ti cha n
Quang, mt cuc hi tho khc cng c t chc ti y sut na gy tai
ha cho ti v nhiu ngi khc trong Lc lng Ha gii Dn tc. Cuc
hi tho ny do cc v lnh o Pht gio n Quang ch tr nhm ng h
Hip nh Paris ng thi ku gi tng thng Thiu t chc. Rt c th do
cuc hi tho trc v thnh phn th ba khng kp ngn chn nn cuc
hi tho ny ngay t u c cnh st rn ri dn qun rt k. Chng
c lp c khu vc, nhng khng hon ton ngn chn nhng ngi tham
d cuc hi tho vo cha nu c giy mi. Khi mi n cha ti on
trc th no chng cng m cuc tn cng vo bt c lc no. Mi ngi
cng bit nh th, nhng khng ai lo s v quay bc tr ra. Hn phn
na nhng ngi d cuc hi tho l ph n, trong c nhiu b c tui
trn 60!
Khi khch mi vo ht v thng ta Vin trng Thch Thin Hoa pht
biu khai mc th cng cha cng b cnh st d chin b cht. Ngoi bt
nhp, ni bt xut. n khi thy Vin trng Thch Thin Hoa va ni xong
li khai mc th lnh tn cng t ngoi c pht ng. Hng trm phi tin
hi cay, lu n gy i c bn nh ma vo cha. Cnh hn lon xy
ra. Nhng ai mun ri khi cha khng tm c ng thot. Ca chnh b
cnh st d chin n ng v chnh t cng ra vo duy nht ny, h n

phi tin vo cha. Khi mt m, mt mi ngi sng hp, khng cn oxy


th. C nhiu ph n ln tui ngt xu. Hng trm con ngi khng bit
thot thn ng no, x y nhau chy x qun nh by chut kt trong r.
Ti cng b m ng t pha sau ln ti. Mi ngi tm cch ln tng mt
ca cha vo phng c my iu ha ca thy Thin Hoa... lnh nn.
Trn tng mt, cha ang sa cha, bao ln trc phng thy Thin Hoa
cha xy xong, khng c lan can. Khi m ng y ti ln tn trn , ti
khng c cch no li li, cui cng b ht t tng mt xung sn cha. Ti
chun b c... ri t do y nh mt vn ng vin nhy d tp tip cn vi
t t trn cao, hai chn nhn xung khi va chm t. D th, sc chn
ng cng lm hai chn ti t di, lng cp li tng nh gy lm i. Ti
ngi bp di sn khong nm pht mi c gng ng dy. Phi c gng
ng dy v bng mi gi thot ra khi cha, ti khng cn sc chu ng
lu hn na khi cay, hi ngt v loi lu n gy i ma. Ti th i ra
hng sau cha, tm vch tng ngn cch cha vi khu xm lao ng
cao khng gn ba mt. Bn trn li c nhng cy st nhn cha ln. Lc
ti khng bit mnh ly sc lc u m c th nhy ln dng hai tay
chp ly hai cy st trn u tng ri u ln v nhy xung sn ca mt
nh bn cnh cha. Khi nhy xung, ti qun hn chn mnh b chn
thng lc ri t tng mt ca cha xung t. Hu nh ti khng th di
chuyn c na, cn mt th qu cay khng cn thy g. Tht may c mt
ph n bc ra du ti vo nh v cho ti mt khn t lau mt. Cng
lc c mt anh thng binh xut hin vi hai cy nng g. Anh chia cho
ti... mt cy, nh th ti c nhc ra khi khu n Quang, n taxi v nh.
Vo thi im ny, phn ng thng ph binh Si Gn u bt mn v
chng Thiu. S ni lon ca nhng ngi tng cm sng lun l du hiu
bo trc s sp ca mt ch !
Ngy hm sau H vin hp phin khong i. C tin cc dn biu i lp
li t chc biu tnh nn c khu trung tm thnh ph b c lp. Chic t
ch ti i hp b chn li trn ng T Do, ng t L Thnh Tn. Ti
khng thm i co vi ton cnh st cht ng t ny, ti bc xung xe
vi hai cy nng kp hai bn ngi (v ti mua cho ti cp nng ny),

i b n H vin. y cng l mt cch t gic cnh st Thiu n p


cuc hi tho hm qua ti cha n Quang. D nhin truyn hnh nc
ngoi khng b l dp ghi hnh mt dn biu i hp vi hai cy nng...
T khi Hip nh Paris c k kt, ti tr li d cc phin hp ca H
vin. Nhiu ngi Si Gn bit c mt phn ni dung ca ti hu th
do tng thng Nixon a ra buc tng thng Thiu k Hip nh Paris. S
r r ca ni dung ny cng lm cho ci th ca tng thng Thiu suy yu.
Trong quyn sch ca Larry Berman c thut li rng, Nixon ni vi
Thiu: Ngi phi quyt nh ngay nu ngi mun duy tr s lin minh ca
chng ta, hoc l ngi mun ti tm kim mt cuc dn xp vi k th
phc v ring l quyn li ca nc M.... ng Thiu v ngi anh em b
con cng u ca mnh l Hong c Nh nh b tay. Sau ny, ni v
giai on ng Thiu b buc k Hip nh Paris, Hong c Nh m t tnh
cnh ca ng Thiu v chnh ng s nh my con ch nm di y
ging ti en. Si Gn chng hiu g cc nh v toan tnh ca Henry
Kissinger (theo nh bo Larry Berman trong No Peace No Honor). Nh
bo Stanley Karnow, c phi vin ca t New Republic ti Paris, in
v ta son ca mnh nhn nh rng Hip nh Paris c th ch l mt
thi k tm dng trc khi cuc chin ng Dng th ba bt u. Thc
t s khng c cuc chin ng Dng th ba no c nhng Hip nh
Paris l ci mc nh du s bt u sp ca ch Nguyn Vn
Thiu.

18. i tm mt chn tri mi


Ngi tr thc khng cn l mnh v nh mt s hin din ca mnh trong
x hi s tr nn v ngha v thm ch ng b ln n nu s c mt ca
mnh ch chp nhn nhng g c sn v th ng trc mt trt t
c thit lp. Ngi tr thc phi bit v dm thc y s thay i tin
ln trong lnh vc mnh hot ng, v xa hn na t trao cho mnh s
mng v trch nhim vi li gii p cho cc b tc x hi. S tm kim

c th thnh cng hay tht bi, nhng ci chnh l s dn thn. Hi ti cn


nh, mi khi nghe cha ti k chuyn ng tng i nghe nh bo Nguyn An
Ninh din thuyt h ho lng yu nc, chng Ty, chng chnh quyn tay
sai - khng hiu sao thng b 10-12 tui ti lc rt ho hng v
ngng m. D rng tui ti khng th no hiu ni th no l thi
dn thn ca mt tr thc bt k s dn thn s dn ti nh t Cn
o v b xc ngoi .
thc rng chnh quyn ca ng Thiu l mt cn tr cho ha bnh v
thng nht t nc mc d Hip nh Paris c k hng lot hot
ng ng h Hip nh, tn cng nhm lt tng thng Thiu c cc
thnh phn i lp ng lot tin hnh. Lc lng Ha gii Dn tc cng
mt s nhn vt chng Thiu t chc mt chuyn i min Trung, n Hu,
Nng... vn ng qun chng gy p lc chnh quyn thi hnh Hip
nh Paris. Ngi t chc chuyn i Hu l gio s Bi Tng Hun, ang
dy ti i hc Hu, cn ngi t chc cuc thuyt trnh cho anh em ti
Nng l dn biu Phan Xun Huy.
Cuc i ra min Trung t ngt khin chnh quyn Thiu khng kp tr tay.
Nhng Hu l t ca Pht gio, cho d chnh quyn a phng c nhn
lnh ca Si Gn n p on ngi chng ti, h cng khng dm lm
thng tay. Bi cc bui thuyt trnh ca Lc lng HGDT u t chc trong
khun vin cha. Tn cng vo khun vin cha c nguy c b qun chng
t co n p Pht gio. Ti Hu, cuc thuyt trnh c t chc sn sau
cha T m vo lc tri sp ti. My phng thanh t sn cha, hng
qua bn kia sng An Cu, ngi dn no s s theo di ca cnh st
chm vn c th nghe m khng cn vo cha. Sn cha tt ht n, ch
c mt n chp nh t trn bn dnh cho ngi thuyt trnh c ti liu
ca mnh. Cuc thuyt trnh din ra trong cnh ti en nh th! Theo tr
nh ca ti, nhng ngi thc hin phn thuyt trnh gm anh H Ngc
Nhun, linh mc Nguyn Ngc Lan v ti. S hng ng ca dn Hu rt
tch cc. Trc vo bui sng, anh Nhun v ch Kiu Mng Thu t chc
bo ni ti ch ng Ba. Hnh thc ny qu mi l i vi cnh st a

phng, h ch can thip khi bui pht thanh ca anh Nhun kt thc.
H c lp cc anh ch ngay ch ng Ba, lp xong bin bn vi phm mi
cho t i. D nhin k t lc chic t chng ti s dng lun b cnh
st bm theo. m, chng ti theo gio s Bi Tng Hun vo trng i
hc ngh.
n Nng cng th, bui thuyt trnh c t chc trong sn cha Tnh
Hi v din tin trong bng m. Ch c mt cy n chp t trn bn
ca ban ch ta v thuyt trnh vin. C l khng c mt ni no trn th
gii, din thuyt chnh tr li c t chc trong bng ti hon ton nh
th. y l sng kin c o ca Pht t u tranh v cc nh cha min
Trung.
Sau cc bui ni chuyn Hu v Nng, ring ti, sng hm sau c
anh em a phng a vo Qung Ngi t chc thm mt cuc thuyt
trnh ti y, cng ti mt ngi cha. Cuc thuyt trnh din ra lc 14 gi,
kt thc vo lc 16 gi. Khi mi n ti c cho bit s li m nh
chng trnh d kin ca ban t chc. Nhng khi kt thc cuc thuyt
trnh ti thy khng kh xung quanh cha rt cng thng, cnh st chm
ln qua ln li nh ang chun b mt m mu g. Nu ti li m,
chc chn s c chuyn khng lnh. Ti hi ngi bn t Nng vo
cng ti: Gi ny cn xe tr ra Nng khng?. Ngi bn tr li: Cn
chuyn cui cng. Ti ch kp cho thy tr tr cha, ri tc tc ra n xe
v Nng. Chic xe khch nght ngi, khng cn mt ch trng no.
Ti ch c mt cch duy nht: eo bm tong teng ca sau, nh mt anh
l xe. Sau ny ti c bit, ng nh ti d on, an ninh a phng
c k hoch ti tn cng vo ch ti nu ti li m ti Qung Ngi.
Sau khi tng thng Thiu v Hong c Nh chu tay trc Nixon v
Kissinger t bt k Hip nh Paris th cc lc lng chng Thiu cng ni
ln ng lot. Trc khi k Hip nh, Kissinger thuyt phc Thiu bng
cch bo rng chc chn Nixon s c ti c v nu cng sn Bc Vit vi
phm Hip nh th chng ti s m mt cuc hnh qun ra min Bc.

Thiu hi li Tn cng u?. Kissinger tr li: T trn khng hoc tn


cng qua v tuyn 17. Tht s ch l mt li ha cui. Hn ai ht,
Thiu hiu iu . Khng ai c th d on rng khi nm ngi xm nhp
vo tng hnh dinh ca y ban quc gia ng Dn ch ti cao c
Watergate Washington (b bt ngy 17-6-1972) s kin ny li dn ti s
t chc ca tng thng Nixon ngy 9-8-1974. Sau v Watergate, Nixon
nh con h b rt ht mng. ng ta lo cho thn mnh khng xong ni chi
chuyn bao bin cho ng Thiu v chnh quyn Si Gn. C d lun cho
rng Watergate lm cho chnh sch ca M Vit Nam sau Hip nh
Paris suy sp. Nhng mt lp lun khc v s sp ca chnh quyn
Thiu, theo ti, bc trn vn , do nh bo Stanley Karnow a ra
trong quyn Vietnam - A History: Ngi ta cho rng v x-can-an
Watergate hi uy tn ca Nixon, lm cho ngnh hnh php yu i, nhn
dn M cng c cm vi vn Vit Nam khin cho chnh ph M khng
th gi li ha ra tay cu chnh quyn Thiu. Nhng ci chnh l Thiu
v chnh quyn ca ng ta va khng c nng lc li tham nhng, khng
th i ph cc cuc tn cng, nht l khi khng cn ngi M.
ng Thiu hon ton mt tinh thn khi hay tin ngy 9-8-1974 Nixon t
chc v ph tng thng Gerald Ford thay th. Ch da quan trng nht
ca Thiu khng cn na. Trc khi t chc, Nixon c mt quyt nh
cui cng nhm h tr ng Thiu bng cch k mt d lut vin tr qun
s cho min Nam ti a l mt t la trong vng 11 thng ti. Nhng ch
t ngy sau khi Nixon ri Nh Trng, H vin M biu quyt mt con s
thp hn rt nhiu: 700 triu la. Tuy tng thng Ford gi mt th ring
cho ng Thiu xc nhn s ym tr ca chng ti s thch ng, nhng
mt bn nghin cu ca Lu Nm Gc sau ny tit l ch c 215 ca 700
triu la n tay chnh ph Thiu, s cn li di hnh thc trang b qun
s ch xung tu hoc v l do no chng bao gi n tay chnh quyn
Si Gn. Nh bo Stanley Karnow miu t tnh hnh min Nam vo ma
h 1974 nh sau: do s suy sp ca kinh t, tinh thn qun i cng b xi
mn. Mt cuc thm d d lun thc hin vo ma thu 1974 bi phi b
M ti Si Gn pht hin 90% ngi lnh VNCH khng nhn tin lng

v cc tr cp nui gia nh. Tnh hnh lm pht ch l mt nguyn


nhn. Tham nhng vt mi gii hn, cc ch huy qun s n xn tin
lng ca lnh v n cp mi th c th n cp. S quan hu cn i phi
c tin t lt mi cp go v cc th tip t khc cho cc n v qun i,
thm ch i c t lt tin mt cung cp n dc, xng du v cc
th cn thit khc cho lnh chin u. S quan qun i thng p dn
lng ng gp tin cho chng v khng t chi lm n b mt vi cng
sn. Bn iu tra ca phi b M cho rng tnh hnh t hi ny c th
ngng li nu qun i Si Gon c coi l mt sc mnh c th ng
vng. i s Martin bc b s bo ng ny bng cch a ra mt hnh
nh bin h t hi nh sau: Mt cht tham nhng nh du vo my
mc. V ng Thiu v cc b v ca bn b thn gia nh ng Thiu, bt
k nguy c ang chc ch vn lm giu trong cc hot ng bt ng sn
v cc loi kinh doanh bt hp php khc, to thnh gng xu cho c
gung my chnh quyn. Nh bo Stanley Karnow kt lun thc trng
bng mt cu ngn ng Vit Nam: Nh dt t nc.
Sau khi ci nc che chn cho ch Thiu b sp ngy 9-8-1974 (Nixon
t chc) v trc cc p lc chng i cng lc cng mnh m ti min
Nam, tng thng Thiu nu mt thch thc trc d lun trong mt bui
xut hin trn mn nh truyn hnh: ng t vn nhng ai mun ti t
chc th c ln ting. Tht kh bit thm ca ng Thiu l g? ng qu
t tin s vng vng trong cng v ca mnh hay y l mt thm d
chun b s rt lui? Theo ti gi thuyt th hai c l hn bi lc ny th lc
ca ng Thiu suy yu r rt.
Gii i lp p li s thch thc ca ng Thiu qua mt s bi bo v cc
pht biu t din n quc hi. Nhiu ting ni ca nhiu gii vang ln i
tng thng Thiu t chc. Mt s nhn s, tr thc, i biu dn c... cng
c mt bn kin ngh i hi tng thng Thiu t chc. Cuc hp bo
cng b kin ngh ny c t chc ti nh ti. Ti trnh by vi bo ch
Vit ng, cn k s Chu Tm Lun gii thiu vi bo ch M. Hnh nh c
dn biu Nguyn Hu Chung v lut s Trn Ngc Ling cng d. V bn

kin ngh ny ti cn nh mt chuyn bn l lin quan ti anh Hunh B


Thnh, tc ha s t. Anh Thnh trong nhng ngy ny thng lui ti nh
ti v c ti cho xem bn kin ngh trc khi cng b vi bo ch. Lc
u trong s nhng ngi k tn di bn kin ngh c sinh vin Nguyn
Hu Thi ang trn tng ba nh ti. Anh Thnh gp vi ti nn tn
ca anh Thi ra ngoi. Anh Thi chng c li g khi c tn trong bn kin
ngh, ngc li vic ny to ra ci c cho cnh st ca Thiu c l do tn
cng vo nh ti tm bt anh Thi. Anh Hunh B Thnh ni Cn bo
v a ch nh ng an ton. ng l phi i ch n np ca Nguyn Hu
Thi qua ni khc. Anh Hunh B Thnh cn c mt gp khc vi ti:
ng nn c gng thu lm ch k ca nhiu ngi bnh thng nh cng
chc, nh gio hay qun nhn. Nhng ngi bnh thng ny m dm i
ng Thiu t chc th mi gy mt nh hng ln trong d lun. Cn
nhng tn tui chng Thiu qu quen thuc nh ng, Kiu Mng Thu, ni
s Hunh Lin, H Nhun, Trn Ngc Ling, Nguyn Hu Chung, L Chnh
Trung, V Vn Mu, linh mc Nguyn Ngc Lan v.v... th c coi l ng
nhin, khng cn gy tc ng ln trong d lun.
Chnh t nhng kin nh th ny ca anh Hunh B Thnh, ti c nhng
cn c u tin nghi ng anh l ngi ca MTDTGPMN. Gi ca anh
khng ng trn cng v ca nhng ngi hot ng chnh tr bnh
thng Si Gn.
ng l phn ng ca cc gii chng i ch nh chng ti tng c
nhiu ngi bit n ch c mt tc ng hn ch. Chnh khi cc qun
nhn, nhng ngi tng chin u bo v ch v nhng cng chc
bnh thng dm ng ra i hi tng thng Thiu t chc th mi gy sc
ln v hu qu l khng o lng c.
u tin l trung s thng dch vin o V t. Mt hm u thng 111974, mt ngh vin Hi ng thnh thuc lp tr n gp ti ti nh.
Anh cho ti bit anh c mt ngi thn l trung s qun i, sn sng ln
ting yu cu tng thng Thiu t chc. Anh ngh rng ti l ngi c th

gip cho trung s ny t mc ch ca mnh. y l mt s kin cha bao


gi c trc y. Ti thy trc s l mt n chnh tr rt nng i vi
ch Thiu.
Nhng lc u ti e ngi y l mt ci by ca phe chnh quyn ging ra
y ti vo th kt. Ti khng quen thn anh ngh vin Hi ng
thnh. Anh li l ngi Bc m lc phn ng ngi lm chnh tr gc
Bc di c u chng cng v thn chnh quyn. Tuy nhin trng hp a
n qu c bit, khng th b qua m khng xem xt c th th no. Ti
ngh a ngi trung s c tn o V t n ti gp trc tip ri
mi quyt nh c.
Trung s t cao khong 1,75 m, chng 27-28, p trai v thng minh.
Anh rt bnh tnh, ni r ca mnh: Ti mun u tranh cho ha bnh
t nc. Tng thng Thiu vi chnh sch hiu chin l mt cn tr i
n ha bnh Cuc trao i ngn lm ti tin ca anh t. Lc
u anh t v anh ngh vin Hi ng thnh ngh ti tho bn kin
ngh gi tng thng Thiu ri anh t s k. Nhng ti t chi. L do: Nu
t phn ph v mt l do no , ng s khng th t gic ti l
ngi ch mu, l ngi tho bn kin ngh. Hn na cho anh tho
kin ngh cng l mt cch hiu thm phn no ng c tht s hnh ng
ca anh.
Bn kin ngh do anh t tho c ti iu chnh mt vi chi tit lm
r hn mc tiu u tranh ca anh. Kch bn anh xut hin trc bo ch
nc ngoi ti tr s H vin c ti chun b ring vi anh, khng c
ngi th ba no bit. Ti liu pht cho bo ch bn kin ngh l c quay
roneo do ti ch thn mang ra H vin, phng trng hp anh t trn
ng di chuyn b cnh st chn li lc sot. Ti chun b cho anh t
mt mt tm carton (giy cng) gp li lm hai nh mt ba tp ng h
s, bn trong c hng ch to: Ti - trung s o V t bt tn nhim
tng thng Thiu, khi ng trc gii bo ch anh s lt ngc tm carton
l ra hng ch ny.

Ti n H vin trn t ring, cn anh t i taxi xung xe ng


Nguyn Hu ri t i b li tr s H vin. Ngy hm trc ti cho
mt s c phi vin bo nc ngoi ng tin cy v truyn hnh CBS hay
tin s c mt s kin c bit xy ra ti H vin. Ti dn h t 8 gi sng
ch sn bn salon-caf Caravelle, t y h c th nhn sang tin nh H
Vin. H phi theo di khi no ti ng trn bc thm H vin a tay
ln ra hiu th h ko qua ngay.
ng gi hn anh t xut hin gc ng Nguyn Hu nh d kin,
chm ri bc qua cng vin c bc tng khng l hai lnh Thy qun lc
chin cha sng vo H vin. Cnh st rn ri ch c b tr st hng ro
trc cng H vin. Cng ng vi ti ch anh t trn thm H vin c
dn biu Nguyn Hu Chung. Khi anh t t bn cng vin bc xung l
ng, bng qua ng T Do, ti lin ra cng H vin n anh nh n
mt ngi khch bnh thng ca mnh. Cnh st rn ri khng gy tr ngi
no v h khng lm sao on trc chuyn s xy ra. Bc ln ht cc
bc thm trc ca chnh ca H vin, ti bo anh t dng li. Ti a
tay ln hng v pha salon-caf Caravelle ra hiu cho bo ch nc ngoi.
Tc khc h trn sang. Anh t ng gia, anh Chung Nguyn ng mt
bn v ti ng mt bn. Ti ni vi bo ch: Sau khi tng thng Nguyn
Vn Thiu tuyn b trn i truyn hnh rng nhng ai mun ng t chc
c ln ting, th hm nay trung s o V t, thng dch vin qun i, ra
trc H vin pht biu nguyn vng ca mnh. Ti xin nhn mnh anh
t l ngi sc khe hon ton bnh thng; anh khng h b ai p buc
khi ra y. Anh s trnh by vi bo ch v trc tip tr li cc cu hi.
ng lc trung s t bt ngc tm carton ra v t trc ngc anh:
Ti trung s o V t bt tn nhim tng thng Nguyn Vn Thiu. Sau
khi trnh by gn gng bng ting Vit, trung s t ni trc tip ting M
vi bo ch nc ngoi.
n lc ny cnh st canh chng khu vc H ngh vin mi r chuyn g
xy ra. Khng y 10 pht sau, ting ci ca cc xe cnh st n tip vin

vang ln inh i, nhng h cha c lnh xm nhp vo bn trong. Chng


ti a trung s t ln lu mt H vin v v tm tr trong vn phng
ca ch tch H vin. Chng ti khng bit phi i ph vi p lc cnh st
bn ngoi nh th no. Mt i t qun cnh vo gp ch tch H vin i
giao np trung s t cho h. Chng ti nht nh t chi. Nhng chng l
c gi anh t trong phng ch tch? Lc y c ai trong phe dn biu
thn tng Nguyn Cao K nu ln kin: hy a trung s t vo tri
Phi Long Tn Sn Nht thuc lnh a ca tay chn ca ng K. Nghe c
l, v li cng khng cn gii php no khc, chng ti a trung s t
ln t cng sau H vin v cho xe chy o ra ng Hai B Trng trc
ch Tn Sn Nht. Xe cnh st v qun i hng chc chic o o rt
theo, ci khn cp r ln inh tai.
n ng Ng nh Khi (by gi l Pasteur), cc xe cnh st v qun
i vn theo sau bi cha bit chic xe tr trung s t nh a anh i
u. Nhng khi xe hng n cng Phi Long Tn Sn Nht th h tr nn
ht sc quyt lit, cho xe p thng thng xe ca H vin vo st l, sn
sng gy tai nn nu xe ch trung s t khng chu dng li. Lc xe
tr anh t n st cng, ch thm 50 m th lt vo bn trong. Th l
toan tnh a trung s t volnh nn trong tri Phi Long coi nh tht
bi. Qun cnh li trung s t ra khi xe v y anh ln xe ca h ri r
ci chy mt ht trc s bt lc ca chng ti.
Sng hm sau ti ch i c bo vi d on s c s t co ca chnh
quyn nhm vo ti v bit u c c li phn ph ca trung s o V
t cho rng anh b ti xi gic v li dng... Nhng khng. Ch c
nhng dng tin vn tt vi mt cu vu v mt qun nhn ra trc H vin
by t nguyn vng. Mt vi hm sau ti c anh Cung Vn ang l
phng vin ca Vit Tn X cho bit anh c dp tip xc trc tip trung
s t ti ni anh b giam gi. L phng vin ca hng thng tn c nc,
anh Cung Vn c giy php c bit gp anh t. Anh ni vi ti: Anh yn
tm. Trung s t ni anh y nht nh khng nh chnh nhng g anh vit
v tuyn b. c bit d c gi , gy p lc anh vn khng chu khai

ng l ngi t chc v xi gic. Sau ny thnh thong nh li s kin


ny, ti vn thc mc ng c no thc y trung s t dng cm
hnh ng nh th? Nhng ri ti li mm ci: th cn mnh th sao?
ng c no thc y mnh hp tc vi trung s t? Xt v hon cnh
khc nhau gia t v ti, hnh ng ca anh t ng ca ngi gp bi.
Vi anh t ti c mt iu hi hn: sau 1975 khi anh t n tm gp ti
bo Tin Sng v t xin vic lm ti y, ti khng thuyt phc c
ban lnh o cho anh vo lm vic. Ci th ca ti sau 1975 khng gip
c anh, d rng vi nhng g anh lm trc 1975 rt ng c i
x mt cch cng bng hn. C mt chi tit cn nhc li: anh t l mt
thanh nin thuc gia nh ngi Bc di c. Ngha l khng phi tt c
ngi Bc di c u ng h chnh quyn Si Gn nh ta vn ngh lc .
Sau trung s o V t, c hai qun nhn cng ra trc H vin i tng
thng Thiu t chc trong thng 11-1974. l binh nh khng qun H
Vng Tun v thiu t Nguyn Vn Thnh. Binh nh Tun, cng nh trung
s t, gi vng lp trng ca mnh t u n cui. Ch c trng hp
thiu t Thnh l phn ph, sau c li t co ngc li nhng dn biu
li dng ng, ng trn bo Tin Tuyn ca qun i Si Gn ra ngy
l-12-1974, nhm vo tn cng dn biu H Ngc Nhun. Hn 30 tui u
vn ngu xun cho bn con bun chnh tr li dng, v mt ta nh:
Thiu t Thnh cc lc phn i dn biu Nhun li dng s ngy th
chn tht ca ng vo m mu chnh tr en ti.
V s kin ny anh Nhun c ni thm rng vic mc ni v t chc cho
thiu t Thnh do nhiu ngi, dn biu c, ngh vin c, ch khng ch
mt mnh anh: C khi anh em mc trc ri bn giao cho ti sau, nhng
ti khng nh chnh xc gm c ai
Nhng hnh thc chng ch Thiu rt a dng. Ngoi xung ng,
lm bo ni, t chc ngi ra trc quc hi bt tn nhim tng thng
Thiu, ti v anh Nhun cn hp tc lm bo lu, tc l bo in ra v pht
hnh chui khng c giy php. l t c tn Tin Sng - Ting Ni Dn

Tc, kt hp hai t bo u b chnh quyn Thiu ng ca. T bo ny


do anh Nhun m trch in v pht hnh... lu!
T thi chnh tr ban u l i lp xy dng, vn t coi mnh l mt
thnh phn ca ch ang cm quyn ti min Nam, thi chnh tr
ca ti sau cuc c din ca ng Thiu l dt khot bc b ch Si
Gn, mi ngy xch li gn hn MTDGPMN v lp trng ha bnh. Vo
gia nm 1974 tr v sau, khng ni ra cng khai nhng nhiu anh em
trong nhm Dng Vn Minh lun ch i nhng tin tc qun s hng
ngy thun li ca MTDTGPMN. p lc qun s t MTDTGPMN cng mnh
th ti Si Gn chnh quyn Thiu cng suy yu v chnh tr, khng m
mnh tay n p cc thnh phn chng i. Tnh th t nhin hnh
thnh mt lin minh khng chnh thc v cng khai gia cc lc lng
khng cng sn chng i Thiu vi MTDTGPMN. Vi s k kt Hip nh
Paris dn dn thnh mt thnh phn ca lin minh ny t nh hnh l
thnh phn th ba, ri chn con ng lin kt, ha nhp hn vi
MTDTGPM. Lp trng chnh tr ca nhm Dng Vn Minh cng din tin
nh th.
V phn mnh, t nm 1973, ti dt khot i tm mt chn tri mi. Ti
quyt nh tch khi bn b c m ti mt ht nim tin cho tng lai ca
t nc v c cho cuc sng ca mnh. Nhng bn b mi vn cn xa v
l, ch mi l mt vng sng ng ln cui chn tri...
19. Mc tiu s 1: Lt ci c
Vo thi im 1973 v sau , khng ring Si Gn m ti M, Php,
u u cng c nhng c nhn t xng mnh thuc thnh phn th ba.
Theo tit l ca nh bo M Larry Berman, trong mt cuc phng vn sau
1975 ti M, ng Hong c Nh, c vn ca tng thng Thiu, k rng
i s Php ti Si Gn Jean Marie khi tip xc ng Nh thuyt phc
ng vn ng tng thng Thiu t chc - cui 1974 - cng gi a
ng Nh vo danh sch... thnh phn th ba ca chnh ph ba thnh phn
(trong thnh phn th ba th khng bit s chn la nh th no!) nhng
ng Nh bo rng ng chng thit tha g vi ngh ny. Khng r chuyn

k ca Berman tht h th no. C l y ch l mt ngh nhm ha


hn vi Nh mt bo m chnh tr no khi khng cn ng cn ng
Thiu bn cnh, th thi!
Nhng tht kh tin rng Hip nh Paris lm ra s c thc thi. Kinh
nghim ca Hip nh Genve vn cn . H Ni d bit Washington
nhm g hip nh. M tm mt l do chnh ng v danh d rt qun
khi cuc chin m h ang sa ly. Cn sau chuyn g s xy t
nc au kh ny l iu khng quan trng, k c s phn ca nhng
ngi gi l ng minh ca h.
thy r hn tnh hnh chnh tr min Nam mt nm sau Hip nh
Paris c k kt, c th tham kho mt on bi ni chuyn ca ng
Dng Vn Minh, nhn k nim mt nm Hip nh ny, c c bui
hp mt Tt nin Qu Su (ngy 16-1-1974) ti inh Hoa Lan nh sau:

Nm ngoi, cng ngy 24 thng Chp m lch ny, chng ta n nhn


vi nhau hi vng bn Hip nh Parls nh l mt cn bn thc t chm
dt chin tranh, lp li ha bnh.
Nhng trong nm qua, ting sng cha im mt ngy no.
V hm nay trc thm nm Gip Dn, thay v c n ci Tt thanh bnh
u tin sau gn 30 nm khi la, nhn dn min Nam li phi va gnh
chu mt cuc chin tranh ko di, va ng u vi nhng kh khn c
cc do s suy sp trm trng ca nn kinh t by lu nay ch bit bm vo
ngoi vin cung phng chin tranh.
Nh th sau mt nm k kt Hip nh Paris, tnh hnh cha c g sng
sa, nhng g din ra sp ti vn cn rt m m, nhng ti chc rng d
bt c mt i thay no cng tt hn hin ti. Hin ti ca min Nam Vit
Nam khng c cch no khc l phi ph . Nhm ng Minh hot ng
tch cc cho mc tiu ny. c lp chnh quyn Thiu, nhm ng Minh t
ra phi ginh c hu thun ca hai lc lng tin b v c uy tn tn
gio trong Pht gio v Cng gio.
V pha Cng gio, mt trong nhng nhn vt tiu biu, lut s Nguyn
Vn Huyn, ch tch Thng ngh vin, by t s ng h i vi ng

Minh v cng c nhng cuc vn ng vi c Tng gim mc Nguyn


Vn Bnh.
Vi Pht gio, ngoi s tham gia ngay trong nhm ng Minh ca lut s V
Vn Mu, ngh s quc hi v l ch tch Lc lng ha gii dn tc, nhm
cn tm cch ginh cho c s tn ng cng khai ca thng ta Thch
Tr Quang, ngi c nh hng chnh tr ln nht trong Pht gio n
Quang. Ti nhn nhim v ring ca ng Dng Vn Minh i lin lc vi
thng ta Thch Tr Quang, tm s ng h ca c nhn thng ta v ca
Pht gio n Quang. Ti l ngi thun li nht lm vic ny v trc
ti thit lp c mt quan h c nhn kh tt vi thng ta. Theo
ti, lc y ng l mt ngi yu nc nn khng c c s chp nhn
mt s t co ca thiu tng Nguyn Cao K i vi thng ta Tr
Quang khi ng cn l th tng v phi i u vi thng ta Tr Quang
trong bin ng nm 1966 ti min Trung. Trong hi k ca mnh
(Buddha's Child - a con cu t), tng K cho rng thng ta Thch Tr
Quang mun tr thnh mt kiu c Gio hong ca Pht gio ti Vit
Nam v s d thng ta Tr Quang i lt Nguyn Cao K v thng
tanm khng c Nguyn Cao K trong tay mnh. Khi thng ta a
bn th xung ng chng chnh ph, v pht ng s ni dy
ca Pht gio min Trung, t ngi ca mnh l bc s Nguyn Vn Mn
vo chc v th trng Nng, th thng ta Tr Quang b t co l
hnh ng theo s ch o ca cng sn. Trong hot ng lt ch
Ng nh Dim nm 1963, thng ta Tr Quang cng tng b t co l
mt phn t cng sn. Nhng s kin xy ra ti cha X Li m 21-81963 lm o ln s nh gi v thng ta Tr Quang trc .
Trong cuc tranh u ca Pht gio chng ch Dim, cha X Li c
chn lm tng hnh dinh ca Pht gio. Thng ta Tr Quang ch huy
cuc u tranh t y. Ti cha X Li lun c hng ngn nh s, ni c,
sinh vin u tranh v c dn thng ngy m. m 21-8-1963,
Ng nh Nhu ra lnh tn cng cha X Li. Rt nhiu ngi b bt, b
thng, b mt tch v c b git cht trong cuc n p. Nhng Ng nh
Nhu khng t c mc ch chnh ca mnh l bt thng ta Tr
Quang: ng bin mt vo pht cht. Sau bo ch M mi khm ph
ra rng thng ta Tr Quang vo t nn chnh tr trong i s qun
M. S kin ny gin tip nh chnh thng ta Tr Quang khng phi
l cng sn. V sau li c li n rng thng ta Tr Quang l ngi

ca... CIA!
Cc ti liu v Vit Nam cha bao gi ni r gc tch ca v thng ta
ny. Theo nh bo M Stanley Karnow, Thch Tr Quang tng b ngi
Php bt giam v ti lm cng sn trc 1954 khi ng cn l mt thanh
nin. i tu, ng c a i hc Tch Lan (Ceylon) v sau tr v i
thuyt php khp Vit Nam. Thng ta Tr Quang c mt ti Hu t
thng 5-1963 v tr thnh ngi lnh o cuc u tranh ca Pht gio
nhm lt ch Ng nh Dim. Theo lnh ca Washington, i s M
Frederick Nolting khuyn ng Dim nn hoa gii vi thng ta Tr Quang,
nhng ng Dim t chi, cho rng bin ng Hu c bn tay cng sn
nhng vo. Nhng sau trong cuc phn cng ca b Ng nh Nhu
ngy 7-6-1963, b li t co Pht gio u tranh c s git dy ca ngi
M pha sau. Gin tip b t co thng ta Tr Quang l ngi ca M.
Khi th b coi l ngi ca cng sn, khi th b nghi ng lm vic cho CIA,
tht s Thch Tr Quang l ngi ca ai? Lc ti khng c iu kin
tr li cu hi ny, nhng vi ti, thng ta Tr Quang trc ht l mt
nh tu yu nc.
S lin kt chnh thc gia tng Minh v thng ta Tr Quang din ra
trong nm 1974. Khi ti t thng vn ng Dng Vn Minh mong
mun c s ng h cng khai ca thng ta trong mt ch trng u
tranh cho ha bnh, ha gii ha hp dn tc v trc ht l thay i chnh
quyn Nguyn Vn Thiu, th thng ta Tr Quang trm ngm mt lc.
Sau thng ta chm ri ni: ng Minh khng phi l mt ngi lm
chnh tr sc bn. Nhng ng l ngi cn thit lc ny, trao cho ng ngn
c tp hp cng c. Cch ni ca thng ta Tr Quang cho thy vic
chn la ng Minh cm ngn c tp hp gp phn cng lt chnh
ph Thiu cha phi l hon ton ng m l mt gii php thay th, mt
chn la tng i tt nht by gi. Ti ngh tip: ng Dng Vn
Minh s chnh thc n thm thng ta ti cha n Quang v sau
thng ta n inh Hoa Lan thm x giao tr li ng Minh, nh th s
lin kt c chnh thc ha v cng khai ha. Sau mi cuc gp, s c
mt thng co bo ch c c ng Minh v thng ta thng qua.
D nhin cuc ving thm thng ta Tr Quang ca ng Minh ti cha n
Quang vi s c mt ca bo ch v truyn hnh nc ngoi l mt s kin

bt ng v gy ting vang. Mi ngi d on chnh trng Si Gn sp c


mt chuyn ng ln. Qua hm sau trung tng Dng Vn Minh tip
thng ta Tr Quang ti Dinh Hoa Lan ca mnh. Bo ch cng c bo
tin vo gi cht s kin ny.
C hai ngi u rt hi lng v cc cuc tip xc ny, v h t ra rt
tng knh nhau. Trc y ng Minh cha h gp v ni chuyn vi
thng ta Tr Quang. Qua hai ln tip xc u tin, ng Minh dnh nhiu
cm tnh v s knh trng cho bc cao tng ny. S kin thng ta Tr
Quang n Dinh Hoa Lan r rng lm tng th chnh tr ca ng Minh.
ng theo yu cu ca thng ta Tr Quang, hai thng co bo ch do ti
tho u c a cho thng ta xem trc v t tay thng ta chnh
li nhng cu ch theo ng. D bit rt r inh Hoa Lan tr thnh
trung tm hot ng nhm lt mnh, nhng ng Thiu v tay chn vn
khng lm g v hiu ha trung tm ny. ng Thiu c th t co Dinh
Hoa Lan cha chp nhiu phn t ang b chnh quyn truy n v c th
xin lnh ta n lc sot Dinh Hoa Lan lm b mt ng Minh. Nhng
ng chng lm g ht. Ti sao? S im lng ca ng Thiu c th c gii
thch: ng Minh l tng lnh n anh ca ng Thiu d g ng vn phi
nhn nhng; mt khc tn cng vo Dinh Hoa Lan l mt x cng an
chnh tr hon ton bt li ch ng. ng Thiu bit rng ng vo Dinh
Hoa Lan s khng c ta i s M tn ng v lm bng n s chng
i ng mnh m hn.
Nhng c mt nguyn nhn ln khin cho chnh quyn Thiu t lit t cui
nm 1974. Do sc p t nhiu pha, M tm cch rt ra khi chin tranh
Vit Nam. Tng thng M Gerald Ford c gng vn ng quc hi M tip
tc vin tr cho chnh quyn Thiu trnh s suy sp ca Si Gn sau
khi qun i M rt. Ngoi trng Kissinger vn thy mnh c mt trch
nhim tinh thn h tr chnh quyn Si Gn sau khi k Hip nh Paris. Li
ha ca Nixon c chuyn qua Ford. Tnh hnh vin tr qun s ca
Washington dnh cho min Nam t sau k Hip nh Paris c b ct 50%
tng nm. T 2,1 t la nm 1973, cn 1,4 t la nm 1974 v qua
nm 1975 ch cn 700 triu. Trc khi t chc, tng thng Nixon yu cu
con s l,4 t la cho nm 1975. y ban quc phng ca Thng vin M,
ng u l ngh s bo th John Stennis, ct xung cn 1 t, sau y
ban phn b ngn sch Thng vin do ngh s bo th John McClellan lm

ch tch, ct thm 300 triu la. Trong khi vin tr kinh t t 650
triu la b gim xung cn 250 triu la. nh hng ca cc s ct
gim ny trong thc t cn ln hn v gi du tng v tnh hnh lm pht.
Trong hi k ca mnh, Henry Kissinger k rng ngay ngy u tin nhn
nhim v tng thng, ng Ford tip i s Trn Kim Phng (thay Bi
Dim) ca chnh ph Si Gn chnh thc ha vi ng Phng rng ng
quyt tm bo m s tn ti ca chnh quyn Si Gn v c gng tng
vin tr. Nhng thc t sau cho thy Ford hon ton bt lc.
Ngy 12-9-1974, Kissinger gi cho tng thng Gerald Ford mt
memorandum (bn ghi nh) m t nhng g s xy ra nu duy tr vin
tr qun s mc 700 triu la:

Ngn sch khng thay nhng trang thit b b h hng hoc


mt.

S gim 50% vic s dng cc my bay chin u.

Gim 30% cc tu hot ng trn bin v 82% trn sng.

Tip t v y t hon ton cn vo cui thng 5-1975.

Xng du dng cho cc lc lng di t cng cn cui thng 41975.


Cui nm ti chnh 1975, qun i ch cn mt phn t d tr n
dc i ph vi cc tn cng ln ca cng sn.
Cc my bay trn mt t v trang thit b di t s b xung cp
v h hng nhanh chng.

Theo ti liu ca M, cho n thng 9-1974, thit hi ngi ca qun i


Si Gn tng theo t l nghch vi s ct gim vin tr. Qun i Si Gn
phi s dng n dc tit kim. n i bc bn c tnh tng vin. S
hn ch n dc tc ng trc tip vo tinh thn binh lnh VNCH. T khi
k Hip nh Paris, qun i Si Gn thit hi 26.000 qun.
Ngy 7-1-1975 th x Phc Bnh thuc nh Phc Long b chim. Ln u
tin ch Si Gn mt mt tnh l v khng h ti chim. Theo Kissinger,

trn Phc Bnh l mt trc nghim ca H Ni v phn ng ca ngi M.


Nu Hoa K phn ng, vn cn hy vng H Ni li bc Kissinger ghi
nh th trong quyn Hi k Ending the Vletnam War ca ng. B quc
phng M c a ra mt lot kh nng phn ng cho i phng thy
quyt tm ca Washington khng b ri min Nam:

Tng cng cc hot ng do thm trn khng phn Bc Vit.


a tu sn bay Enterprise ang hng ti n Dng t Vnh
Subic chuyn sang vnh Bc Vit.
a chin u c F-4 tr li Phillipines v Thi Lan; a B-52 t M
n Guam.

Kissinger tn ng cc bin php ny, tng thng Ford cng th. Nhng
di p lc ca quc hi gi y thuc nh hng McGovern (cu i th
ca Nixon tng b ng Thiu ch trch c lit) v bo ch, s tip cu
min Nam bt thnh.Cui cng trong danh sch cc bin php phn ng
ny, M ch lm c mi vic l tng cc chuyn bay do thm. Nhng
nh d on trc, H Ni phn i cc chuyn bay ny coi nh mt vi
phm Hip nh Paris. Th l Lu Nm Gc c l do phi tay vi phn
cn li ca k hoch phn ng. K hoch a tu sn bay Enterprise vo
Vnh Bc Vit khng thnh. Tu Enterprise ri Vnh Subic trc ch n
Dng.
Bnh lun v thi bt hp tc ca quc hi M trong n lc b sung vin
tr qun s cho min Nam, Kissinger vit trong Ending the War nh sau:
...Washington nht quyt t chi vin tr cho mt ng minh ang b k
dao vo cung hng.
Trong hon cnh bit trc l gn nh tuyt vng, tng thng Nguyn Vn
Thiu gi hai bc th ngy 24 v 25-1-1975 cu cu tng thng
Ford. ng Thiu nhc li vi tng thng Ford nhng li ha m bo ca
M tip tc vin tr cho min Nam thuyt phc ng Thiu k Hip nh
Paris trc y.

ng l mt bi kch cho ng Thiu. Trong lch s t nc khng him


trng hp da vo nhng th lc ngoi bang lnh mt kt thc nhc
nh. Bc s Nguyn Vn Thinh 30 nm v trc t treo c tm ci cht
phn i thc dn Php y mnh vo ch bt lc trong vai tr c
giao ph. Sau khi ti chim Nam K, Php mi bc s Thinh lm th
tng chnhh ph lm thi Nam K. Theo tng Trn Vn n sau ny k
li, th tng Thinh lun i quyn t tr vi chnh ph Php nhng chng
nhng khng thnh m cn b ngi Php gy p lc nng n, bin ng
thnh mt b nhn. Ch t thng lm th tng, bc s Thinh treo c ti
phng lm vic ca mnh. Ngi ta tm thy trn bn ngay di ch ng
treo c mt cun sch m ra trang ni v cch cht treo c v lm sao
cu ngi treo c!
ng Thiu khng hnh ng nh bc s Thinh d ni nhc ca ng trc
s phn bi ca ngi M cn nng n hn ni nhc ca bc s Thinh. Bn
nm trc ng Thiu nghe li ng mt ca Nixon ph v n lc ha
m ca chnh ph Johnson vi hi vng Nixon ln lm tng thng, ng s
c mt bo m tt hn cho sinh mnh chnh tr ca mnh. No d ng
phi chu mt ni nhc ch hn gp bi. B Nixon v Kissinger thc bch
v ra ti hu th buc phi k mt Hip nh m mnh bit khng g khc
hn l s kt thc quyn lc ca chnh mnh, ng Thiu ch biu l s ut
c ca mnh bng cch ht ln: Ti mun m vo mm ca Kissinger!.
Nhng cn bit thm khi ng Thiu ht nh th th trong phng lm vic
ca ng ch c mt ngi duy nht chng kin: l Hong c Nh. Sau
1975, ng Nh k li chuyn ny vi nh bo M Larry Berman. Nh
bo Php Olivier Todd trong quyn Cruel April- the Fall of Saigon (Thng
T tn nhn - s sp ca Si Gn) cn k rng ng Thiu bc tc v b
p lc k Hip nh Paris chi Kissinger l the bastard. Olivier Todd
cn ch thm ting Vit bn cnh: thng ch !
Nguyn Vn Thiu khng hnh ng nh bc s Thinh nhng cng khng
mnh ri vo bi kch ca hai anh em Ng nh Dim m ng tng l

mt trong nhng ngi ng u cuc chnh bin ngy 1-11-1963. ng


Thiu khng ngi ta lt mnh, m t rt lui khi thy chic gh tng
thng ca mnh khng cn cu vn c na. ng chun trc sang i
Loan (cng tng Trn Thin Khim), mang theo mt ti sn khng l, b
li ng sau cc ng i ca ng, mc k cho s phn ca h ra sao!
Sau khi mt Phc Long (6-1-1975) Nguyn Vn Thiu thy r
Washington bt u bung min Nam v c nhn mnh, ng xung tinh
thn thy r. By gi ng c hai k th ch khng l mt, thm ch k th
M c t ln trn cng sn.
Sau Hip nh Paris, tng thng Thiu c cho d tho mt k hoch khn
cp (emergency plan) i ph khi M rt cc n v chin u v cc
lc lng Bc Vit lm ch chin trng. nh ca ng Thiu l b hai
vng qun s nm st vi min Bc v tp trung lc lng phng th tht
dy chung quanh Si Gn, bo v trung tm kinh t, hnh chnh ca chnh
quyn Si Gn v pha sau l ng bng sng Cu Long giu la go.
ny, vo cui thng 4-1975, sau khi Thiu b chy, tng K cng c
trong u mnh. Ngoi ra cn c k hoch khn cp khc do mt tng
ngi c -Ted Sarong - xut. Ted Sarong t ng n Si Gn, khng
c mi, t xng l c vn qun s ca ng Thiu. K hoch ca Ted
Sarong phn chia min Nam ra lm nhiu vng d phng th hn nhng b
coi l khng l gch, v khng th p dng, v khi qun i i phng tn
cng, h lun tp trung lc lng ng hn bt c mt im phng th
no ca qun Si Gn. Khi b phn tn l mt vng phng th rng ln li
khng c lc lng d tr.
...Ti Si Gn, cc hot ng chng Thiu ngy cng gia tng. Tt t Mo,
cc dn biu v ngh s i lp khng n Tt ti nh. Ti 30 v ngy mng
mt, h t chc m khng ng v tuyt thc ngay ti tin nh H vin,
i tng thng Thiu t chc. D nhin ti cng c mt trong cuc tuyt
thc ny. Sng mng mt, tng Dng Vn Minh ch thn n H vin
thm anh em ang tuyt thc. y l ln u tin ng Minh ri khi Dinh

Hoa Lan tham gia mt hot ng ca phe i lp. Cn ni thm trong


m 30, cc dn biu, ngh s t chc cng khai t hnh ng Thiu (l
tm nh chnh thc thng c treo trong cc cng s). Mi ngi cm
mt cy uc v t tay t hnh. Nhiu ngi cng lm vic , nhng
khng hiu sao tun bo M Newsweek ch ng mi nh ti ang chm
la vo bc nh tng thng Thiu. Nu tng thng Thiu quyt tm a
ti ra ta th bc nh qu dng lm chng c. Nhng gia thi
im ng Thiu kt ti phn quc vi dn biu Phm Th Trc v t hnh
nm ca ng ti Tokyo (1966) v thi im hin ti khi hng chc dn
biu, ngh s ng lot t hnh ng ngay ti trung tm Si Gn th th v
lc ca ng Thiu hon ton khc.
Phi thy thm rng s kin nhng nh lp php t hnh tng thng l
ht sc nghim trng, y khng cn l mt hot ng i lp hp php
(opposition lgale) m l s dt khot chi b quyn lc ca tng thng,
t t mnh ra ngoi ch do ng Thiu cm quyn.
ng Thiu n ci Tt t Mo m lng khng yn bi lun m nh v ci
Tt Con Mo tng l tai ha i vi ng Ng nh Dim 12 nm v trc.
ng Dim tui con chut b con mo Qu Mo xi, liu con chut
Nguyn Vn Thiu (ng Thiu cng tui T) c thot khi con mo t
Mo? Dn Si Gn Tt nm 1975 bn rm ran chuyn con chut Nguyn
Vn Thiu v con mo t Mo. ng Thiu l ngi m tn nn khng khi
u lo trc nhng li bn tn loi ny. Mng mt Tt, ng Thiu c tnh
chn mt nhn vt c tui hp t vi ca ng xng t... dinh c Lp.
ng thy bi tn Chim rt c ng Thiu tin cy, hnh nh chn
tng ng Vn Quang lm ngi xng t cho ng Thiu. Ngi ta
cng k chnh v tin thy bi Chim, m ng Thiu cho xy h Con Ra
ng t Trn Cao Vn - Phm Ngc Thch hin nay. Xa kia thi Php ti
y c mt bc tng to c gi l Monument des morts inconnus (Chin
s v danh). Bc tng l mt ngi lnh Php ngi m cy sng
mousqueton (mt loi sng trng) trng rt bun. Sau nm 1963, thi
tng Nguyn Khnh nm quyn Si Gn, c l ly cm tnh ngi

M, Nguyn Khnh t chc biu tnh v ph tng ny. Tip theo l


hng lot bin ng chnh tr, t v o chnh ny n v o chnh khc.
Ngi ta cho rng chnh v lm ng tng i ny m Si Gnkhng
yn.
Ngi Si Gn trc 1975 t tn Dinh c Lp l Ph u Rng. u
rng nm y, cn ui rng u? Mnh chy ngon ngoo qua cc
ng Cng L, (hin l ng Nam K Khi Ngha) xung tn bn Bch
ng, vng tr ln ng T Do (hin l ng Khi), n ng Duy Tn
(hin l Phm Ngc Thch), cui cng - theo cc ng thy a l ca ng
Thiu - th ci ui rng nm ngay ti cng vin c Chin s v danh ca
Php b ph . ng thy Chim c vn ng Thiu phi m ci ui rng,
khng cho n ca quy bng cch xy ti y mt h con ra.
Nhng ngi gn gi vi Ph u Rng cn k rng lc u ct c Dinh
c Lp t di t trong khun vin, gia i phun nc v tin snh
ca dinh, ch khng phi cht vt trn sn thng ca dinh. Nhng mt
m thy bi Chim ng trn ng Thng Nht (nay ng L Dun)
nhn thng vo dinh thy cnh tng nh mt chic tu khng l ang b
chy. Khi bc ln l mu trng xa ca nc phun cao, cn la l l c
vng ba sc trn ct c. Hm sau thy bi Chim ngh vi tng
thng Thiu nn h ct c xung v treo c trn nc Dinh c Lp. Nu
khng c s thay i ny th ngy 30-4- 1975, trung t Bi Quang Thn
khng cn vo thang my ln tn sn thng mi h c l c vng
ba sc v ko ln l c cch mng.
Nhng chuyn n i nh th v s m tn ca ng Thiu khng th phi
kim c chuyn no l tht, chuyn no l t thm. Nhng c mt s
trng hp thc t: con mo Qu Mo th xi con chut Ng nh Dim,
cn con mo t Mo ht con chut Nguyn Vn Thiu vng khi ci
gh tng thng.

20. Ngi ca mt trn


Trong sut thi k hot ng ca ti trc 1975, ti khng c mt cuc
tip xc chnh thc no vi ngi ca MTDTGPMN. Ti ch c bit ai,
trong s nhng ngi c quan h vi mnh l cn b cng sn sau ngy
30-4-1975. Cn trc ti ch on m nh trng hp nh bo Nguyn
Vn Hng (tc nh th Cung Vn), v anh c cho ti nghe tc phm
Thm la ca nh th Trn Hu Thung v ni bi th ny ot gii
thng Vcxava (Ba Lan). Anh Hng v tnh l tng tch ca mnh hay
y l s c tnh v nh gi c thi chnh tr ca ti? Sau 1975 ti
cng qun hi anh v chuyn ny. Nhng c mt ngi t u nm 1975
l mnh l ngi ca Mt Trn. Tuy khng ni thng ra ti l ngi
ca Mt Trn, nhng ci cch anh Hunh B Thnh by t quan im
chnh tr ca mnh, c bit i vi Hip nh Paris cng nhng gi v
phng php u tranh chng Thiu, ri sau cng l nhng tuyn truyn
trc tip v chnh sch ca MTDTGPMN i vi tr thc... khin cho ti
khng th kt lun khc hn: Anh l ngi ca Mt Trn. Ti ch ni ring
vi v ti v s nhn nh ny. Khi anh Hunh B Thnh ni v Hip nh
Paris, anh ni rt bi bn v su sc. Sau khi qun i Si Gn mt Phc
Long, Thnh cng th hin khng cn d dt vi ti. S ngi ra i chnh
thc mi lc mt nhiu hn do tnh hnh bt n v c l Thnh ngi ti
cng s ra i chng? C nhng hm, Thnh b ra c bui ni chuyn
vi ti v... chnh sch ca Mt Trn i vi nhng ngi tr thc. Trng
hp tr thc tiu biu i theo Cch mng gn nht m anh k ra thuyt
phc ti l lut s Trnh nh Tho. Anh k rng lut s Tho quen n
bnh m hn l cm. Trong rng, anh em bit ca bc Tho, c gng lm
bnh m phc v cho bc. Thnh c gng to s yn tm cho ti v thi
ca Mt Trn i vi nhng ngi tr thc. Tht s lc ti ch quan
tm nhng chuyn k ca ha s t xc nh anh l ai, hn l am hiu
cc ch trng ca Mt Trn. Thc tm m ni ti khng tm kim
nhng chuyn k ca anh Thnh mt bo m chnh tr hay an ton c
nhn cho mnh sau ny. V li ti khng ngh mi quan h gia ti v
Thnh l s mc ni chnh thc. Cha bao gi Hunh B Thnh t thng

vn ... lm vic cho Mt Trn vi ti. C anh Thnh hay khng c anh
Thnh, ti vn chn lp trng chnh tr m ti chn. Trc khi ha s
t l anh l ngi ca Mt Trn, ti dn thn vo con ng chnh
tr ca mnh.
Nhng iu khng th chi ci l t khi c nhng cuc trao i vi Thnh,
ti cm thy mnh bt c n hn. Ti l ngi chng bao gi d d tin
bc. Nhng thng cui cng trc 30-4-1975, ti gp kh khn tht s.
Tin in khng ng ng k hn thng b Nh n n ct. Mt hm
Hunh B Thnh mang mt s tin kh ln trao cho ti bo rng ca m
anh. Anh mun gip ti tr my thng tin in cha thanh ton v c tin
thu bao in thoi. Sau ny, nhc chuyn c, Thnh ci ci ni vi ti
Khng phi tin ca mnh u. Anh ch ni th, ti mun hiu sao c
hiu.
Cho n ci xe DS 21 ca ti a vo garage Citroen sa v sn li, cng
khng c tin ly ra. Lc ny v ti lm n tht bi, n nn nhiu ni, ph
cp dn biu kh ln nhng vn khng xoay tr. Thy mi sng ti i
hp hnh bng taxi tn km v nguy him, Hunh B Thnh ngh mi
ngy anh n a ti i bng chic t LaDalat ca anh v do anh t li.
Th l mi sng Thnh u n a ti vo Dinh Hoa Lan. Trong khi ti
vo bn trong hp th Thnh bn ngoi, anh gh vo cn nh trc cng
dng lm vn phng thng trc, ni khch mun gp ng Minh phi lin
h trc ti y. Ni y cng lo vic in n cc ti liu ca nhm ng
Minh. Hunh B Thnh dng thi gian ch ti tm hiu cc hot ng
ca nhm ng Minh v khi c ti liu quan trng c quay roneo th
Thnh cng kn o ly mt bn. Chuyn khng kh lm v ngi ph
trch vn phng ny l cu dn biu Dng Vn Ba, cn ngi lo khu
quay roneo l Triu Bnh, em rut ca nh bo Cung Vn - Nguyn Vn
Hng, u rt thn thit vi Thnh.
Sau khi mt Phc Long v tnh hnh qun s, chnh tr cng tr nn cng
thng, phng nga cc bin ng, tng Nguyn Khc Bnh, ch huy

trung ng tnh bo, tin hnh bt gi tt c cc nhng ngi c lin


lc vi cng sn m trc y Trung ng tnh bo bit r nhng vn...
. Hng lot nh bo nh Kin Giang - H Huy H, T Nguyt, Vn
Mi, Quc Phng, Sn Nam, v.v... v cc phn t chng Thiu ngoi
Quc hi nh linh mc Nguyn Ngc Lan, k s Chu Tm Lunu b
bt trong mt ngy: Nhng ring Hunh B Thnh khng sao c, d rng
anh l loi nh bo chng Thiu nm trong danh sch en. iu ny khin
nhiu ngi t du hi. Ring anh H Ngc Nhun nghi rng Thnh lm
vic cho Trung ng tnh bo (TTB) ca Nguyn Khc Bnh. Anh ngh
khng cho Thnh vo phng thng trc ca Dinh Hoa Lan na. Do c
my hm Thnh phi ngi ngoi xe ch ti. Ti cng khng bit ti sao
cuc b rp ca (TTB) li lt li Thnh. C l l do n gin l Thnh
cha b l. TTB ch yu bt cc phn t c h s lin vi cng sn. Sau
ny ti mi bit cha Lan cng mt s tr thc khc nh Chu Tm Lun
tng ra vng gii phng tip xc vi Mt Trn. Cc nh bo nh Nguyn
Vn Hng, Trng Lc... d c quan h vi Mt Trn, nhng khng b l
cng khng b bt trong t .
Sau ny anh H Ngc Nhun c k li: c ln anh Nhun nghe ha s t b
cnh st bao vy trc rp Olympic trn ng Hng Thp T (nay l
ng Nguyn Th Minh Khai) ng khi anh ang li xe i ngang qua.
Cnh st bao vy kh lu nhng khng bt, khng bit ti sao... Ngh

cng tc ci: sau 30-4-1975 v nht l sau nhng g anh vit, anh k, ai
cng bit t l mt cn b chl huy ip v cch mng, m ti li nghi anh
l cng an ch c! V khi anh ni anh i v qu th chc l i n
mt ni b mt no m ti c theo cn
C mt vi bi bo vit sau ngy 30-4-1975 cho rng anh Hunh B Thnh
vn ng trc tip tng Dng Vn Minh u hng. Ti khng bit
cc tc gi ny cn c v u nhng l ngi cn k ng Minh cho n
ngy ch Si Gn sp , ti bit Thnh khng c cuc gp g no trc
tip vi ng Minh vn ng ng Minh u hng. Anh Dng Vn Ba l
ngi 24/24 gi c mt ti Dinh Hoa Lan v l ngi tng Thnh n

lnh nn tm ch anh cng xc nhn cha bao gi c cuc tip ring no


m ng Minh dnh cho Hunh B Thnh.
Theo nhn xt ca ring ti, d Hunh B Thnh khng vn ng trc tip
ng Dng Vn Minh u hng, iu cng khng thay i bao nhiu
nhng ng gp cho cch mng v nhiu mt ca anh trc 1975. Ti
khng c t cch nh gi cc mt cng tc ca anh cho Mt Trn
nhng vi nhng g Thnh lm c trn bo ch cng khai v nhng nh
hng ca anh vi nhng ngi i lp hng v Mt Trn th r rng rt
ln. Cy c bim ha t trc nm 1975 chng Thiu v chng M cng
khai - dt khot s c t vo mt v tr xng ng trong lch s bo ch
Vit Nam. Sau 30-4-1975, cc tranh bim ha ca t, cng c tp hp
in li v thnh thong nhc li nhng tht s vn cha c mt nghin cu,
nh gi ng mc v gi tr bo ch v cc tc ng chnh tr - x hi su
sc m cc bc tranh to ra khi chng xut hin trc 1975. Mi tranh
ca t l mt bi x lun nng k chng M, chng chnh quyn. Cn
trong cch Thnh vn ng ti hy tin vo Mt Trn, v thi im cha
c g bo m Min Nam c gii phng, ti nhn anh s chn
thnh v oan quyt ca mt ngi ht lng v l tng. Trc 1975,
Thnh l ngi duy nht bt nhp cu khng chnh thc gia ti v ci b
bn kia va xa va l. Mt hm sau khi nghe Thnh tuyn truyn v chnh
sch ca Mt Trn i vi gii tr thc, ti ni vi anh: Mnh ch c mi
mt ao c l c thy t nc ha bnh, thng nht. Lc mnh c
lm mt cng dn bnh thng, c mt cng vic g trong khu ph ca
mnh l hnh phc ri. n by gi nh li cu ni vi Thnh, ti
tng nh n va c ni hm qua.
Khi n nh ti, thnh thong Thnh ni chuyn vi Nguyn Hu Thi ang
trn lnh truy n ca chnh quyn Thiu c ti che giu trn lu ba.
Thnh cng bn vic g vi nh bo Trng Lc. Pha sau nh Trng
Lc v pha sau nh ti lin nhau. Ti bit c ba l ngi tt nn khng h
tm hiu h bn vi nhau chuyn g. V ti lm mai cho Trng Lc ly v
l c con gi ca mt gia nh nh gio hin lnh v thn thit vi chng

ti. Vi gia nh Thnh, chng ti cng c quan h tt. Ti bit v Thnh


khi hai ngi mi ly nhau (trc nm 1975). Gia nh ch Thnh M Tho
(Tin Giang). Khi t chc m ci v rc du, anh Thnh xung M Tho
bng chic xe S 21 ca ti. Hai v chng ti cng c mt trong ngy vui
ca v chng Thnh.
Trong nhng ngy cng thng gn 30-4-1975, cnh st ca Thiu m
nhiu cuc bt b nhm vo nhng ngi thn cng hoc c dnh lu vi
cng sn, ti v Trng Lc thit k mt ng dy bo ng mt ko
t nh ti sang nh Trng Lc. Nu c xe cnh st na m n lc sot
nh ti, ti s git giy bo ng qua bn nh Lc, tc thi Lc m ca
n Hu Thi qua nh Lc. Cn ngc li nu cnh st n xt nh
Trng Lc th anh s git dy bo ng, ti s m ca sau anh tun
sang nh ti. Nhng may mn l cho n ngy 30-4-1975, chng ti cha
bao gi phi s dng h thng bo ng ny.
Nhng ngy cui, trc khi qun gii phng vo Si Gn, ti khng gp
Hunh B Thnh. Nhng ch t ngy sau 30-4-1975, Thnh n nh ti. C
l anh lo ti hoang mang trc s i thay t ngt. Anh vn th, thn
quen v tnh cm. Anh c ngh ti vit mt bi bo cho bo Si Gn Gii
Phng. Ti c vit nhng bi bo khng thy xut hin. Ti coi chuyn y
bnh thng thi. S ha nhp i hi phi c thi gian. Nhng Thnh v
ti vn gi tnh bn nh xa cho n ngy Thnh b nhi mu c tim qua
i gia lc anh tr thnh ngi thnh t trong ch mi v nhiu mt.
Trong nhng nm thng t nc cn kh khn, lc ti lm bo Tui
Tr, thu nhp ch xoay x ti a trong na thng, Thnh gp ti v gi
: Anh nn a gia nh i ngh Vng Tu t ngy cho th gin. Anh c
s dng chic xe LaDaLat ca ti. Ti s xng y cho anh. Lc
ny, Hunh B Thnh ang l ph tng bin tp bo Cng An TP. H Ch
Minh. Chic xe LaDaLat - mt k nim gia ti v Thnh! Thnh tng
a ti i hp mi sng ti Dinh Hoa Lan bng chic xe . Ti khng bit
Thnh c c tnh lm nh th nhc vi ti rng tnh bn gia hai chng
ti vn nh ngy no? Khi ti ngi trn chic xe LaDaLat ca Thnh, t li

a v con ln u ra Vng Tu sau ngy 30-4-1975, ti nghe lng mnh


m ln mt tnh cm l k.
...Ti chng kin t u s vn ng ca Hunh B Thnh chuyn
t tin ni b S Cng An TP. H Ch Minh thnh t bo Cng An pht hnh
rng ri, v sau l s my m tm ra mt cng thc v mt v tr ph
hp cho t Cng An gia lng bo TP. H Ch Minh v c nc. Ngnh
cng an xut bn mt t bo cng khai l iu cha tng c trc . Cho
nn khi n xut hin v tr thnh mt hin tng bo ch vi s pht hnh
mi ngy mt tng - ch mt thi gian ngn l t s lng cao nht nc
- hin tng khng d dng c mi ngi n nhn v nh gi
ging nhau. ng thi, bn thn t bo khai thc mt th loi qu mi m
i vi mt bng bo ch, khng th trnh c nhng s h, va vp.
Thnh phi i ph trc s ph bnh v ch trch t nhiu pha. K c
t chnh cc ng nghip.
Ngy Thnh nm xung v mt cn nhi mu c tim, quan ti anh c
qun ti ta son bo Cng An trn ng Nguyn Du, ti n ving
anh ln cui. Ti vit vo s tang: ...bn ra i mang theo mt phn k c
ca ti.
Anh l mt nh bo ht lng vi ngh v l mt ngi trung thnh vi l
tng mnh chn. V vi ti, Thnh l mt ngi bn trc sau nh
mt.
21. Nhng ngy cui cng ca Tng thng Thiu
Thng 3-1975, nhiu ngi Si Gn khng th on rng quyt nh rt
qun ra khi Cao Nguyn ca tng thng Thiu l s khi u ca s sp
hon ton v mau chng ca c ch .
Vi ngi M th t cui nm 1974, h ngi thy trc vin cnh tai
ha s xy n ng Dng. Kissinger c gng vn dng hot ng
ngoi giao ca mnh cu g tnh hnh. Thng 11-1974, Kissinger thp
tng tng. thng Ford gp tng b th Brezhnev ti Vladivostok v sau

thc hin mt chuyn i chp nhong n Bc Kinh bn v s phn ca


Campuchia. Nhng c hai ni Kissinger u tr v tay trng.
Thng 3-1975, tng thng Ford vit th cho th tng Thi Lan Khurkrit
Pramot trong ng cho rng cc s on chnh qui Bc Vit ang chun
b nh vo min Nam, ng thi khng nh: Ti bo m vi ngi, tha
Th tng, rng Hoa K vn cng quyt cung cp cho min Nam nhng
phng tin h c th chng li. Chng ti mun gip cc ngi bn
ca chng ti..
Lin , tng thng Ford quyt nh gi tng tham mu trng qun i
Fred Weyand n min Nam vi nhim v nh gi tnh hnh v a ra
nhng xut cho thi gian ti. Kt lun ca Weyand: Tnh hnh qun s
ang nguy cp v c kh nng s sng st ca min Nam s l mt quc
gia b ct xn ch cn li cc tnh Nam b. Weyand cho rng Hoa K c
trch nhim lm mi kh nng ca mnh cung cp phng tin v trang
thit b gip cho chnh quyn min Nam b sung tim lc ca mnh i u
vi cuc tn cng. Theo Weyand, con s vin tr cn b sung l 722 triu
la cu chnh quyn Si Gn. Nhng a s cc nh lp php M u
t chi biu quyt thm bt c mt khon vin tr b sung no cho min
Nam Vit Nam.
Cc nh bo M pht hin rng khi tng Weyand t min Nam Vit
Nam tr v phi n tn California mi gp c tng thng Ford bo
co. Lc ny tng thng Ford ang chi golf Palm Springs. Truyn hnh
M cho pht hnh Ford ang vung tay nh qu bng nh ri lin vi
giy pht hnh nhng cnh qun lnh Vit Nam Cng Ha tho chy.
11 ngy sau, Kissinger xut hin trc y ban quan h quc t Thng
vin. Ngh s Sparman hi Liu chng ta c bt c rng buc g i vi
Hip nh Paris?. Kissinger cho rng Hip nh Paris ny khng c nhng
rng buc m ch c nhng quyn hn, th hin trong iu 7. Tng thng
Nixon v nhng ngi khc th nh gi rng vic cho php nc M rt ra
ti iu kin cho M sm vin tr v thc y Hip nh. Vi chnh quyn
Si Gn, nu h cho chng ta rt cc lc lng ra th chng ta s tng
c hy vng tranh th vin tr cho h v hiu lc cho hip nh. Vn
nm trong bi cnh nh th, ch khng c mt rng buc php l no.
Chng ta cha bao gi tuyn b c s rng buc. Chng ta cha bao gi

phn bc s rng buc. Nhng mt s ngi trong chng ta ngh rng


l mt rng buc v o c... (Ending The Vietnam War).
Khi khu vc Cao nguyn bt u lung lay, tng thng Thiu gi ngoi
trng Trn Vn Lm sang Washington va xin vin tr b sung va nh
gi thi ca quc hi M i vi min Nam. Nhng t M, Trn Vn
Lm in v cho bit rng khng hy vng quc hi M chp nhn vin tr
b sung. ng Lm lo ngi rng khi H vin v Thng vin hp kn b
phiu ngy 12 v 13-3-1975 s chng li bt c mt khon vin tr no
cho min Nam Vit Nam.
Trong hi k ca mnh (Ending The Vietnam War) Henry Kissinger vit
nh sau v quyt nh ca ng Thiu rt qun khi Cao nguyn: Thiu
hiu rng, vi tim lc b co li, ng khng th bo v lu di ton b lnh

th ca t nc ang b bao vy v ra lnh mt cuc rt qun chin lc


khi Cao nguyn. Nu l mt bi tp trong hc vin qun s th s chuyn
qun ca Thiu c coi l c l. hng cn c nhng thcc t ca Vit
Nam th n dn ti tai ha. Chin lc ny c pht ng vi s khng
chun b hoc khng c nhng ch o tng tn t B tng tham Si
Gn, nn chin lc rt qun ch tin hnh trn mt con ng c ong 7B - d lm mc tiu cho ch. ng thi con ng nay h
hng v y ry mn. ng ra phi c s tham gia ca cng binh th con
ng ny mi s dng c, k c vic phi xy li nhiu cy cu b sp
nhng cng vic ny hin cc s on ca qun i VNCH khng c
trang b y i ph. Ngoi cc n v chin u, ng 7B cn phi
ti mt dng ngi ng c dn thng chy nn. Ngay khi c lnh rt
qun, s hn lon xy ra (). Con ng c o ny sau nhanh
chng b kt cng bi hong 60.000 qun lnh v 400.000 thng dn. H
thng tip liu lng thc b ct t, nhiu lnh i kht bt u cp ph
nhng lng mc dc theo con ng. Khng qun tip vin li nm bom
lm mc tiu vo mt n v xe bc thp, git nhiu qun lnh VNCH v
thng dn di tn. Ch mt s t binh lnh v thng dn thot ra n vng
ven bin. Cc s on bo v Cao nguyn bc hi ht....
Mt chi tit cn bit thm v cuc rt qun khi Pleiku v Kontum: lc
trn th Vng 2 chin thut l tng Phm Vn Ph, cng nh Nguyn
Vn Thiu, tng l s quan qun i Php. Phm Vn Ph tng b bt
lm t binh khi qun i Php tht th in Bin Ph nm 1954. Trc

tng Ph tm tnh vi Lou Conein (mt nhn vin CIA) rng: Ti s


t st. Ti nht quyt khng bao gi b bt lm t binh ln na. Khi
Thiu ra lnh cho Ph bt u rt qun khi Vng 2 qun s, Ph mt bnh
tnh nhy ln trc thng bay n ni an ton ven bin sm nht. Cuc
rt qun khi Pleiku v Kontum d nh trong trt t din ra trong hn
lon v in cung (frenzied - theo bo M), giai on khi u s sp
hon ton ca qun i Si Gn.
Sau khi ng Thiu mt ti M, Hong c Nh tng l b trng Dn
vn Chiu hi v c vn ca tng thng Thiu, c tr li phng vn i
pht thanh RFI ting Vit ca Php v quyt nh ca ng Thiu rt qun
chin lc Cao nguyn. Phng vin RFI phng vn trc tip ng Nh
k li vi ti sau ny rng ng Nh ph nhn quyt nh ca ng Thiu
l mt sai lm. Ngc li ng Nh cho l mt quyt nh ng nhng
chuyn xy ra sau nh nhng con bi domino, n tc ng s sp
dy chuyn. ng Nh cho rng cn c li thi gian nh gi ng
n v quyt nh ny. Phng vin RFI c mt nhn xt: chng l mt
phn t th k cha li c mt kt lun? Cn phi ch bao lu
na? Cch nh gi ca Henry Kissinger thun v k thut qun s c hi
ph phng i vi ng Thiu nhng c l cng xc ng. Quyt nh ca
ng Thiu ph hp vi tnh hnh suy yu v qun s ca ch Si Gn
lc nhng hon ton khng c chun b trc.
Mt th khc v s ch o lng tng ca ng Thiu: Ngy 15-3-1975,
Ban M Thut b chim. Ngy 15-3-1975, ng Thiu triu tp cc ch huy
qun s hp ti Cam Ranh v a ra quyt nh b cc tnh pha Bc (ca
min Nam). Nhng ngy 20-3-1975, s phn ng ca d lun, ng Thiu
li c mt ch o ngc li: bo v Hu n ngi lnh cui cng. Nhng
5 ngy sau c tht th?
Nh bo V Thy Hong (Tng th k bo Dn Ch, ting ni chnh thc
ca ng Dn Ch ca Thiu) trong quyn hi k ca mnh (Si Gn tuyt
trng) ghi li li ca chun tng Nguyn Vn in, t lnh s on 1
B binh, khi t Hu v ti Nng, than th vi Ph c H Vn K
Thoi nh sau: Ti mt ht tt c. Mt c s on. Mt binh s. Mt t
ai. Ti khng cn g na. Danh d cng khng cn.
S tho chy khi Kontum-Pleiku ra hng Nha Trang qu tht kinh

hong. Trn bo Chnh Lun ngy 21-3-1975 c ng bi ca phng vin


Nguyn T i theo on ngi di tn t Ph Bn in v ta son ngy
19-3 nh sau:

Hm nay on di tn t Kontum-Pleiku ti Ph Bn, S ngi di tn


Ph Bn nhp thm vo. on ngi li ri khi th x Hu Bn (Cheo Reo)
hng v Ph Yn. Cuc di tn bc qua ngy th t.
on xe i trc gm khong 4.000 chic va qun s dn s thot i
an ton. on sau khong 1.000 chic cng c qun s ln dn s ri
Cheo Reo l gp i ha. Trong li 4 tiu on a phng gm ton ng
bo Thng, phn ln o nhim mang theo v kh, phn lon m
cuc tn cng tp hu vo on cui on di tn ng thi ni la ph
ph phng, cp bc v bn git nhng ng bo cn li.
Nh k trn, ngy 20-3-1975, tng thng Thiu ra lnh t th Hu cho n
ngi lnh cui cng, nhng trc hai ngy (18-3) cuc di tn khi Hu
bt u. Cng trn nht bo Chnh Lun ra ngy 23-3-1975 c bn tin
v tng thut t Hu nh sau:

Sng nay 18-3, dn Hu khi u cuc Nam tin vi mt s ngi cha


ng o lm v hu ht chy bng xe hng. Gi mt xe Traction t Hu
vo Nng 15.000 ng mt chuyn. Xe vn ti gi khong 50 ngn.
Sau khi c chng kin hng ngn dn Qung Tr b ph nm v nm
vt y khp thnh ph Hu v nhng tin tc dn dp bnh vin Qung
Tr di tn 100%... sng 19-3 dn Hu x vo Nng bng tt c mi
phng tin, tng on Hon da, xe hng ni ui nhau vt o Hi Vn,
thm thng nht l on xe p, cng th y nhng hnh l nh ai,
ku kt tng on b ri thnh ph Hu (...)
M phn ng li tnh hnh ny ra sao? Trong hi k ca mnh, Henry
Kissinger k rng chnh quyn Ford v ng ch quan tm v mt s triu
ngi dn di tn dn vo Nng, trong khi ti y khng cn lng
thc tip t cho h. Washington tm cch gp sc gii quyt vn ny
ch khng tnh chuyn bo v Nng. Nhm hnh ng c bit
Washington (WSAG) c tng thng Ford triu tp nhng li sa ly vo
nhng chuyn php l u u trc xut nn gi nhng chic LST M

(loi xe bc thp ng thi s dng nh tu chin) n Vit Nam gip


di tn dn. Cc chuyn gia Quc hi M t cu hi liu vic a vo
nhng chic LST c vi phm iu 7 ca Hip nh Paris khng? Ngi ta
khng khi ngc nhin v ngi M bng nhin tr thnh nhng ngi rt
tn trng lut l ti chin trng Vit Nam m trc y h hon ton bt
cn. Ngoi ra WSAG cn bn vic s dng phng tin vn ti qun s vo
chin trng Vit Nam di tn dn c vi phm mt iu khon ca War
Powers Act biu quyt mt nm trc y v vn hn ch vic s dng
thit b qun s? Vn vin tr b sung b b tc, n chuyn cn thm
phng tin di tn dn cng ht sc kh khn, iu chng t ngi M
nht quyt quay lng li vi chnh quyn Thiu v phi tay vi chin
tranh Vit Nam. Trong khi cuc sng Si Gn, mt kinh nh
sngca ng Nam nhn bn ngoi sinh hot nh khng c chuyn g
xy ra. Ch ring cc dancing b ng ca, cn cc rp ht v cc t im
vui chi khc hot ng bnh thng. Rp Rex chiu mt trong nhng
phim cui cng do Romy Schneider din xut: Le Train (ng chung vi
Jean Louis Trintignant) thu ht ng o ngi xem. Cu lc b CSS
(Cercle Sportif Saigonnais) - mt c o ca x hi trng gi Si Gn vn sinh hot bnh thng. Cc sn tennis vn y ngi chi, cc phu
nhn vn n tp th dc thm m u n, h bi mi bui tra vn l
ni h hn ca nhng giai nhn trong cc b bikini khu gi.
Thm ch Si Gn, c nhng ngi cn vt vt bng cch n rng cuc
tho chy khi Cao nguyn v vic rt khi tnh Qung Tr ca tng thng
Thiu l s tha thun ngm gia M v Bc Vit. Nhng ngy 21-3-1975,
chnh ng H Vn Chm, tng trng Cu chin binh, kim quyn tng
trng Dn Vn v Chiu Hi, li nh chnh iu ny trn h thng truyn
hnh nh sau:

Tha lnh tng thng VNCH, chng ti xin tha cng ng bo rng
nhng tin n trong nhng ngy gn y c tng thut qua bo ch
trong nc v qua cc bn tin vin k ca hng thng tn ngoi quc, lin
quan n vic chnh ph VNCH tha hip vi CSBV b ng ba tnh Cao
nguyn thuc qun khu 2 v tnh Qung Tr thuc qun khu 1 l nhng
ngun tin hon ton tht thit v v cn c
Ngy 26-3-1975, tng thng Thiu li tuyn b trn i pht thanh quyt
bo v Nng ti cng. Nhng ch bn ngy sau Nng mt. Trung

tng Ng Quang Trng, t lnh Qun on l, qun on bo v


Nng, bit r mnh khng lc lng i ch vi qun gii phng. Hn
mt thng trc , Ng Quang Trng cho bit nu cng qun m
cuc tn cng h c th chc thng phng tuyn bt c ch no. Tng
Trng tit l iu ny vi phi on quc hi M ti vng 1 cu xt
qun vin cho VNCH.
Ngy 30-3-1975, Nng tht th. Nh bo Paul Quinn Judge ca t
Christian Science Monitor, mt ngi bn ca ti cha kp ri thnh ph
ny, in v Si Gn tng thut cho ti nghe nhng g anh ang nhn
thy trc mt. Mt cuc tng thut st do ti ch: Ti nhn thy
nhng chic xe u tin vo thnh ph cm c MTDTGPMN. Nhng ton
qun u tin ca Mt trn trang b sng ng y cng xut hin trn
cc ng ph... Cc v tn cng, cp bc vo nh dn trc khi qun
lnh VNCH rt i cng chm dt.... Ti cn nh phn ng trong lng ti
lc rt l, va xc ng va t m. Ti mun hi Paul thm chi tit v
nhng ngi lnh gii phng u tin m Paul gp, nhng anh gc
my. Ti c gng hnh dung li trong u mnh hnh nh mt ton qun
gii phng cm c v trang b y sng ng tin vo thnh ph nh th
no. Ci bn b va xa va l y ang tin li gn, vi tc cng lc
cng nhanh.
Hng thng tn Php AFP trong bn tin ngy 31-3-1975 k li cu
chuyn sau y ca mt nhn chng ngi Php ri Nng ng lc
qun gii phng bt u vo thnh ph. Ngi Php ny tn Alain Pottier
l gio vin ti trng trung hc Php Nng:

Vo lc 11 gi, mt trc thng ca hng Air America bay trn thnh ph


tm ng Al Francis, tng lnh s M. Vin phi cng trng thy c Php
trn ta nh trung tm Vn ha Php, nn khi bay ngang qua gi xung
yu cu cc ngi Php hy chy ra bi trc thng. Nhng khong 60
ngi Php chy ra ch hn phi thi lui v binh s VNCH n sng cm
h ra bi trc thng. Tr v trung tm, ng Pottier bm c vo chn
p trc thng khi phi cng cho my bay s xung cch mt t 2 thc.
ng Pottier ci ln mt chn p v c trc thng tha i khong 10
cy s ri mi c ko vo trong my bay. chn my bay kia, mt
thanh nin Php lai khc cng ci chn p m thot thn nh ng.

Nhn chng k thm rng trong my ting ng h bay trn thnh ph


Nng, nhiu ln trc thng b cc qun nhn VNCH bn ln. Ti phi trng,
hng trm xc cht nm ngn ngang trn phi o, mt s cht v n pho
kch, mt s cht v b cc qun nhn VNCH ngn cn khng cho ln phi
c, dnh ch cho gia nh ca chnh h. Sau hai ln c tm cch ly
thm ngi t nn nhng vin phi cng nhn thy p xung tha khng
khc no t st, nn nh b cuc bay v Nha Trang. Theo AFP c 3 ngi
Php tnh nguyn li Nng sau khi th x ny tht th vi 65 ngi
quc tch Php v con ci. l cc ng Xavier Dillmann, ph tng lnh s
Php, ng Andre Aubac, gim c Trung tm Vn ha v Jacques Joly, mt
gio s.
Trong khi , hng tin AP tng thut ngy u cuc di tn bng cu
khng vn Nng - Nha Trang c bo in Tn ra ngy th by 29-31975 trch dch nh sau:

(AP-27-3) Cuc khng vn ln nht trong cuc chin Vit Nam khi s
hm th Nm v c 190 dn t nn c ch trong chuyn my bay
u tin t Nng n Nha Trang. Nhng trong khi ti phi trng
Nng hng vn ngi tranh ginh nh nhau c ln my bay th khi
n Nha Trang nhng ngi t nn li ng ngc, chn nn. C ngi mun
quay v im khi hnh vi thn nhn cha i c.
Mt thiu ph dn hai con i ngc ln cu thang. B phn trn Ti c
bo a n y u. Cho ti tr li vi chng ti ti Nng. D nhin
khng ai nghe li phn trn c v hu l ny. Phn ln s hnh khch trn
chuyn bay n hu ni trn l n b v tr nt, thn nhn ca cc qun
nhn khng qun VNCH lm vic Nng.
Chic my bay u tin trn y ca chng trnh khng vn dn t nn
Nng l chic Boeing 727 ca hng World Airways do c quan USAID thu
bao. Ni trong ngy th Nm, chic ny bay 4 chuyn kh hi Nng
- Nha Trang. Ngi ta khng hiu l cc n lc gip v di dn s c kt
qu n mc no. C iu l Nng trong hin ti, gnh nng c h
khng gii quyt ni.
Hai ngy sau (29-3), hng tin ca M UPI m t thm cnh v mt
chuyn bay t Nng v n Si Gn c bo in Tn trch dch nh

sau:

Khong hn mt ngn ngi sng hm th By trn vo phl o, nh


p, dy xo, bn nhau c leo ln chic Boeing 727 ca hng World
Airways do USAID thu bao. Nhng cui cng chuyn bay a ngc - ni
theo vn t ca vin phi cng trng - vn c lc l h cnh xung phi
trng Tn Sn Nht. Tt c 400 ngi trn my bay u an ton, k c
mt s ngi ngi np mnh hm hnh l di ln my bay, ngoi tr
mt ngi cht nhp v b bnh my bay rt vo p st. Sau y l bi
tng thut chi tit ca phng vin UPI Paul Vogen i theo chuyn bay
ny:
Chic Boeing ln bnh ct cnh. Nhng nhiu ngi di t vn nho
ra mt cch tuyt vng trc ln bnh my bay di chuyn. Mt s binh s
dng c i lin bn theo my bay.
Khi chng ti p xung Tn Sn Nht, xc mt binh s, khu M16 vn cn
trn vai, ang lc l di ln chic phn lc. Ti Vit Nam hn 18
nm v cnh tng Nng hm th By l cnh th thm nht ti
chng kin trong i. Vin hoa tiu ni vi ti l ng ta bay 75 chuyn
khng vn Nam Vang t my tun qua, nhng th tip tc bay thm 300
chuyn nh vy cn hn l bay thm mt chuyn ra Nng.
Trn chuyn bay, nhng ngi dn duy nht l hai ph n v mt em b.
Cn li tt c l qun nhn. S qun nhn b qun cnh bt gi ngay
khi xung phi trng TSN. Hu ht trong s ny thuc n v Hc Bo
c coi l tnh nhu nht ca S on 1 b binh.
Phng vin ca i truyn hnh CBS cng i trn chuyn bay World Airways
v c thu hnh. Bi tng thut ca phng vin Paul Vogen ca hng
thng tn UPI cng hnh nh ngi lnh cht thng chn my bay
c ng ni trang nht cc bo M ra ngy ch nht L Phc Sinh 30-3.
Tng thng Ford khi xem cnh ni n lc rt dy. Vit Nam
mt ri!.
Nh bo V Thy Hong (trong quyn hi k Si Gn tuyt trng)
tng thut s rt khi Nng ca tng Ng Quang Trng, t lnh
Qun on, ngi m ng Hong gi l mt trong nhng tng lnh xut

sc ca qun i VNCH, trong nhng iu kin nh sau:


Trong lc chun b di chuyn, ti (trung t Nguyn Vn Phn, ch huy
trng cn c Non Nc) nghe lnh la ln c tu ngoi khi ang i
vo? Tri hy cn m m. Lc y khong 5 gi sng. Ti nhn ra bin,
thy mt chic tu i vo, sau thy mt chic na, ri mt chic na. Anh
em mng qu. Chng ti c lnh rt ra tu.
Ch ny khng c bn tu, ch c bi bin. Tu khng vo bi c. Bi
nng, s mc cn, tu phi u ngoi khi. Anh em ta ra bin. Li, bi
ra tu. C ngi dng v xe hi lm phao bi ra.
Mt s xe thit gip cng nho xung bi, theo Thy qun lc chin ra
tu. H cho xe chy xung nc, nh dng xe dng cu i ra, nhng
u c c. Xe ra xa b chm mt tiu. Vi binh s thit gip khng i
c, ni gin quay sng bn v pha tu. Khi thy b bn, tu li lui ra xa
hn.
Ti ci b qun o. Ch mc qun x ln, gi li o chn n lm phao
cho d ni. Ti cng tng Trng (tc Ng Quang Trng) bi ra tu.
Tu u trng tng gn, nhng bi mi khng ti. Tng Trng hi
ui sc. Ti du ng nch bn tri. ng Tr (i t Nguyn Thnh Tr, t
lnh ph Thy qun lc chin) xc nch ng bn phi. Mi ri chng ti
cng n ni, ln c chin hm HQ 404. Tng Trng c a vo
phng hm trng ngh ngi. ng dn khng tip ai ht.
Ngy 3-4 ti Washington, tng thng Ford vn c gng thuyt phc
Quc hi M vin tr b sung cu min Nam, trong khi bo ch M
li nu ln vi Ford s cn thit phi vt b (jettison) ng Thiu. Nhng
Ford t chi, vin l do: Ti khng tin rng ti c thm quyn ni vi
ngi ng u mt quc gia - c dn chng ca h bu - l phi ri
khi chc v ca ng ta.
Uy tn ca ch Thiu cng st gim trm trng vi v nh bo Php
Paul Leandri, ph vn phng AFP ti Si Gn b mt s quan cnh st bn
cht ngay ti tr s Tng nha cnh st sau khi Ban M Thut b tht th.
Ni v ny din tin nh sau: tng thut s tht th ca qun i VNCH
ti Ban M Thut, AFP a tin c s tham gia ca lc lng FULRO, mt

phong tro ly khai ca ngi Thng m chnh quyn Thiu tng tuyn
truyn v vi chnh ngha quc gia t ngy l-2-1969. Chnh quyn
Thiu ph nhn tin ny v buc AFP phi ni ra xut x ngun tin. Tc gi
bn tin - Paul Leandri - b Tng nha cnh st mi ln cht vn. Paul
Leandri nht nh bo mt ngun tin ca mnh, cuc ci v xy ra trong
phng ca vin s quan cnh st c giao iu tra. n mt lc nh bo
Php i ra v v d vin cnh st ra lnh anh khng c ri phng, anh
vn bc ra khi phng. Th l vin cnh st n sng. Paul Leandri cht
ngay ti ch. on trc s rt rc ri v ci cht ny, Tng nha cnh st
lin ngy trang li hin trng: t Paul Leandri ln t ca anh ri cho xe
ng vo cng ra vo ca Tng nha, cui cng dng sng - c s
dng - bn vo xe ca Paul Leandri t pha sau nh th do t ca Paul
Leandri vt cng nn cnh st n sng.
Ci cht ca Paul Leandri gy nn s bt mn cng d di i vi ch
Si Gn ang suy yu. Ti Paris, chiu th ba 18-3-1975, nghip on k
gi ton quc Php tp hp hn 300 nh bo t hp trc tr s ca AFP
ri t y diu hnh yn lng n ta i s VNCH. Nghip on cng ku
gi cc phn b a phng t chc nhng cuc biu tnh tng t n
cc ta tng lnh s VNCH Php.
V bn cht nh bo Php khng ch l mt tai nn. N cn phn nh
mt giai on quan h cng thng gia Paris - Si Gn: lin tc trc
xy ra nhng v ngi Php by t s thiu thin cm v ra mt chng i
chnh quyn Si Gn. Khi Hi ngh Paris va khai din th mt cng dn
Php leo ln nh thp chung cao nht ca Nh th Notre Dame Paris
v treo trn l c MTDTGPMN buc chnh quyn thnh ph Paris phi
dng n trc thng h c xung; n nm 1970 l v hai gio vin
ngi Php ti Si Gn Andr Menras v Jean Pierre Debris - tro ln
tng Thy qun lc chin cao khong 10 mt t trc H ngh vin pht
c Mt Trn Gii Phng Min Nam, khin cho chnh quyn Thiu phi huy
ng hng chc cnh st chm dng v lc n p h, li h t trn tng
ri xung t trc s chng kin ca hng trm ngi.
Sau , trong thi gian b giam khm Ch Ha, hai gio vin ngi Php
ny t ra rt cng u. H nht nh khng chp hnh cc k lut trong
tri giam v cn h nhng khu hiu ng h MTDTGPMN khin cho s can
thip ca s qun Php nhm tr t do cho h cng kh khn. Sau 1975,

ti c gp mt trong hai gio vin - anh Jean Pierre Debris - ti H Ni.


Anh ny li H Ni mt thi gian sau thng 4-1975 v cng tc vi i
pht thanh Vit Nam phin dch nhng bn tin ting Php.
22. ng Dng Vn Minh ln thay Thiu
Tun l u thng 4 1975, trung tng Dng Vn Minh v nhm ng
h ng quyt nh chnh thc cng b nh thay th tng thng Nguyn
Vn Thiu. Trc , nhm ng Minh hp bn ti Dinh Hoa Lan. C
ngi nhc li rng thay th v tr ca tng thng Thiu lc ny th kh
nng ln nht ch thay Thiu u hng m thi. S khng cn hy vng
cho bt c mt gii php chnh tr no.
Nhn nh ny c nhiu ngi c mt chia s nhng khng mt ai a
ra ngh rt lui. Chng ti t thng vn vi nhau nhng ai cn
nh tip tc gn b vi nhau i ti th khng mp m g v s la chn
ca nhm, l: sn sng thay Thiu d ch cm c u hng. Tht s
ng Minh chng c o tng g v ci gh tng thng vo lc ny. N
khng cn l quyn lc v a v. Nhng n vn cn c tc dng nht nh
gp phn a min Nam i n mt kt thc bt c nhng mu
v ch. Cuc cng b chnh thc vi bo ch ca ng Minh v quyt nh
sn sng thay tng thng Thiu c t chc ti ng Sn Qun, mt
nh hng c sn ca cu trung tng Mai Hu Xun nm gia mt n
in cao su trn Xa l i Hn. Cc nh bo nc ngoi c mi d gm:
Peter Ross Range, trng vn phng tun bo M Times Magazine;
Francois Nivelon phng vin bo Php France Soir; Carl Robinson phng
vin nhip nh ca AP; Jean Louis Arnaud, trng vn phng hng tin
AFP... V pha nhm ng Minh c lut s Trn Ngc Ling, bc s H Vn
Minh, trung tng Mai Hu Xun, gio s Tn Tht Thin, lut s Bi
Chnh Thi, cc dn biu H Ngc Nhun, Dng Vn Ba v ti. Anh Ba v
ang b chnh quyn Thiu truy n nn khng xut hin cng khai. T Si
Gn ln ng Sn Qun, anh Ba ngi t chung vi ng Dng Vn
Minh trnh b cnh st chn bt dc ng.
Sau cuc hp bo ti ng Sn Qun, ngy 17-4 ng Minh tip i s
Php Jean Marie Mrillon theo yu cu ca ta i s Php. L do chnh
thc: n tm hiu thm tuyn b mi nht ca ng Minh ti ng

Sn Qun. i s Php n Dinh Hoa Lan trn chic DS c cm c xanh


trng ca nc Php, ng ra chi s dng trong nhng quan h ngoi
giao chnh thc gia i s Php vi chnh quyn nc s ti. Bo ch lc
cho rng y l s c tnh vi phm nguyn tc ngoi giao ca i s
Php nhm cng khai ha lp trng ca Php i vi tnh hnh chnh tr
ti min Nam. Mt cch ng h v nhn nhn vai tr sp ti ca ng Dng
Vn Minh v ng thi h thp vai tr ca tng thng Thiu. i cng i
s Php c c vn chnh tr ta i s Php l Pierre Brochand. V pha
ng Minh c ti. Sau khi nghe ng Minh trnh by d nh cng lp trng
ha bnh ca mnh, i s Php ha s ng h ng Minh. Php l quc gia
duy nht lc c ta i s ng thi ti Si Gn v c H Ni, mt th
ngoi giao rt thun li ng vai tr trung gian trong kt thc chin
tranh Vit Nam. Khng k h cn l ch nh ca Hi ngh Paris.
Theo nh bo Larry Berman, ngi rt gn vi CIA, trong quyn sch ca
ng v Vit Nam No Peace No Honor, th ngy 2-4-1975 ngi ng u
CIA ti Si Gn l Thomas Polgar c gi mt bc in v tng hnh dinh
CIA Washington xut lt tng thng Thiu a Big Minh, tc
tng Dng Vn Minh ln thay, dn ng cho s thnh lp chnh ph
lin hip vi hy vng chnh ph ny c kh nng lm chm li cuc xm
lc ca Bc Vit(!). Polgar gii thch trong bc in ca mnh rng ng ta
nghe trng on Hungary trong y ban kim sot bn bn ni rng
nu tng thng Thiu b loi th Bc Vit sn sng thng thuyt. Cng
trong quyn No Peace No Honor ca Larry Berman c k chi tit trong thi
gian ny ti Si Gn, tng K tip xc vi i tng Cao Vn Vin,
tng tham mu trng vi mc ch t chc cuc o chnh Thiu. Nhng
Cao VnVin khng dm quyt nh khi cha thm d kin ca i tng
Trn Thin Khim, ngi va ri gh th tng cch 6 thng. Lin
n phin tng Trn Thin Khim chy i hi kin tng M v hu
Timmes, mt nhn vt hot ng tnh bo k cu Vit Nam v vn c vai
tr quan trng vi ta i s M. ng Thiu lun coi Timmes l B gi
ca tng Khim v tha bit rng Khim ch hnh ng nu c CIA bt
n xanh. Thomas Polgar, ng u CIA ti Si Gn bit c tin ny ni
khng ln v nu cuc o chnh xy ra s i ngc li tnh ton ring ca
ng ta xut vi tng hnh dinh CIA Washington. Thomas Plogar
khng mun vo lc ny K, Vin, Khim li ng ln thay Thiu nn ra
lnh cho Timmes ngn chn ca Nguyn Cao K. Tng Khim bit
c ch trng ca CIA khng ng h tng K lt Thiu qua thi

ca tng Timmes lin tr c, dng vic ny tng cng vi Thiu: ng


i k cho Thiu nghe k hoch o chnh ca Nguyn Cao K. Khi nhc lai
s kin cc tng lnh nh o chnh ng Thiu ri li phn thng vi
nhau, Hong c Nh bnh lun vi Larry Berman: Ni li chuyn ny
cng ging nh ni chuyn danh d gia nhng k cp.
Ni thm v tng v hu Charles Timmes, mt nhn vt k cu trong
ngnh tnh bo M Vit Nam, ng c mt ti p Bc (thng 1-1963)
ngay sau khi M b tht bi ln u tin trong chin lc trc thng vn.
Charles Timmes tr li min Nam o mi quan h bn b rt thn vi gim
c CIA William Coiby. Timmes sang thay mt nhn vt tnh bo khc
tng c coi l o din chnh ca v lt hai anh em Dim- Nhu:
Lucien Conein. Phong cch ca hai nhn vt ny hon ton khc nhau:
Trong khi Conein tip cn cc tng lnh Si Gn bng nhng bui nhu
nht ko di l th th Timmes li chn sn qun vt nghe nhng li th
l ca h. Trong nhng ngy cng thng u thng 4-1975, Timmes
pht biu: Cc s quan Vit Nam bit rng Quc hi M ct vin tr cho
Si Gn. Cc ch huy qun s u bn chuyn . H bo vi nhau: Ti
sao chng ta tip tc ra trn v mu mt cch v ch?. H ngh rng
M khng gi nhng li cam kt ca mnh. Nh bo Larry Engelmann
trong quyn Tears Before the Rain c ghi li mt th nhn ca chun
tng L Tng B, t lnh s on 25 B binh, nh sau: Khi trn nh tr
nn gay go, h khng mun chin u na. H mun da vo M. Khi
khng c M gip, h b chy. l ci bnh m qun i VNCH mc
phi.
... ngn chn ca tng K, trc ht Timmes gp cc tng lnh
c K tip xc v thuyt phc h khng nghe theo li r ren ca K.
Vic ny khng kh lm nh thy trong cch phn thng nhanh chng
ca cu th tng Trn Thin Khim. Cn trc tip vi Nguyn Cao K,
Charles Timmes dng k hon binh. Timmes ly chic xe con b
Volkswagen c k ca ng ch i s Graham Martin ti nh K v hai
ngi ng mn kch lm cho K ngh rng sp ti phin K s c chn
lm lnh o min Nam thay Thiu, do ng K cn phi kin nhn,
khng nn c hnh ng chng Thiu. V chuyn ny, trong hi k ca
mnh (Buddha's Child), Nguyn Cao K k li nh sau:

Thng 4, M thy vai tr ca Thiu ht. Trung tng Charles Timmes,

ngi c rt nhiu ngi bn trong gii qun s Vit Nam, bt u hnh


ng nh mt s quan lin lc gia ti v ta i s M. Timmes tng l
CIA, tun no cng n nh ti tm lc cho ti tnh hnh qun s. Mt
hm ng ta gi in cho ti ni rng ng ta mun gp ti vo bui chiu.
Khi ti tr li ng th ng ta li c thm mt yu cu: ng ta mun em
theo mt ngi bn?
Ngi bn y l i s M Graham Martin (...). Khi ti m cnh ca vn
phng v nhn ra ng ta, Martin ni: Ti ngh ng ngc nhin khi thy ti
n y.
Khng u? Ti ni: Ti sao ti li ngc nhin? Ti ch i ng n v
ti cng bit ti sao ng n.
Tht s ti hi kh chu bi Martin c o tng t coi mnh l v i. ng
ta khng phi l i s M u tin ving nh ti v bt c ngi no ti
gp cng th chl l mt s gi thc hin nhng ch th ca chnh ph h.
Nc M khng phi l ch La M v Martin khng phi l mt quan
thi th. Henry Cabot Lodge v Averell Harriman, thuc loi ngi rt khc,
mi ngi u t nh hiu iu , nhng Martin t ra rt t mn nh th
ng ta l Thng , mt hin thn ca c Pht, lc vo trong m
ngi tm thng. ng l ng phi ngc nhin rng ti ng tip ng.
ng ta ngi xung v hi: Nu ng tr thnh th tng ln na trong
hon cnh hin nay, ng s lm g?
u tin chng ta phi chn ng s tin qun ca k th? Ti ni tip:
Chn ng h, ri t chng ta c th thng lng, a ra nhng
nhn nhng hoc nhng thch nghi. Nhng d th no phi chn ng h
trc . Nhng nu s tan r ny tip tc th chng cn g bn ci.
ng s lm g vi Thiu?. Martin hi.
Ti khng c thi gi ngh n ng Thiu hay ai khc. Ti cng khng
quan tm nu ng ta li hay ra i .
Va cho ti ra v, Martin quay u li v ni: Ti rt hi lng v cu tr
li ca ng. ng hy cho ti t ngy y Thiu i!.

Ba ngy sau, tng Timmes tr li mt mnh. C ng l ng v mt s s


quan ang tm cch hnh ng chng li Big Minh (cch gi thn mt
tng Dng Vn Minh)?, ng ta hi.
Khng, ti tr li. Nhng ti sao li cp n Big Minh. Ti hnh ng
chng ng y lm g?
Ti rt hi lng c nghe nh th, ng ni tip m khng tr li cu hi
ca ti. V rng bt c chuyn g xy m chng li Big Minh, Washington
v H Ni s ln n ng
. By gi ti hiu ti ni. Sau Thiu b b ri, Minh ng vai tr mt
ngi tip nhn s ph sn (bankruptcy): k giy t v giao ti sn. Nu
Big Minh tr thnh lnh o min Nam, cng sn s vo Si Gn trong 24
ting ng h, ti ni vi Timmes.
Tht s khng bao gi Nguyn Cao K c cm tnh vi cc tng lnh
thuc th h trc, trong c tng Dng Vn Minh. ng K k trong
hi k ca mnh rng khi tng M Westmoreland n Vit Nam ln u
nm 1965 v hi K c cch no cng c qun i VNCH th K tr li

ng cn gii ng hoc cho v hu tt c cc tng gi, tng ngi mt.


Westmoreland chng hi g thm nhn ti chng chc nh th ti l ngi
mt tr. K cho rng cc tng gi u thuc thi thc dn: Php khng
cn c vo s dng cm hay c sng kin thng chc h m chi da
vo s trung thnh ca nhng k lm b nhn (...) Phn ng n din v
c x nh s quan Php. Khi ngi Php v nc, h tr thnh nhng
tng lnh h - ci lng: Nhng tay nhu khng khip, nhng tay nhy
m ho hoa phong nh, nhng tay sn gi bc thy. H ni mt th ting
Php hon ho, trong c mt s ni ting Vit khng rnh, mt s khc
khng c khi nim th no l mt chin s. V h cn l nhng k tham
nhng. Thiu t trong nhm ngi ny m ra v cm u hng triu binh
lnh...
Ni v cch ni ting Vit khng rnh, K m ch trung tng Trn Vn
n, ngi bn thn ca tng Dng Vn Minh. Tng n s dng
thng Php tri chy hn ting Vit.

ng K nhn nhng tng t th h trc nh th nhng bn thn ng K


cng khng c cc nhn vt chnh tr v bo ch M nh gi cao.
William Bundy, ph t b trng ngoi giao M thi tng thng Johnson,
kt lun v con ngi Nguyn Cao K bng cu: ng ta l ci y ca ci

thng, s chn la cui cng v t hi nht ca mt qun i tuyt vng.


Cn nh vn, nh bo Frances Fitzgerald, ot gii Pulitzer vi quyn Fire
on the Lake cho rng K l k la bp, mt cng c ca cc ch huy qun
on v s on, mt tng lnh m h mt tin tng, khng c kh nng
nm quyn bnh. Nh bo Stanley Karnow, cng ot gii Pulitzer vi
quyn VietNam-A History, th m t ng K ging nh mt tay thi kn
saxophone trong mt hp m hng hai.
Khng bit sau ny ng K c khm ph ra rng tng M Timmes v i
s Martin m K ght cay ght ng gt K mt cch trng trn hay
khng.
Mt khc lc ti cng khng bit r ng Minh c c CIA, thng qua
tng Timmes, khuyn khch ra thay Thiu vo gi cht khng. Trong
thng 4-1975, tng Timmes n Dinh Hoa Lan thng xuyn hn. Rt c
th Timmes bit nh ca ng Minh, t thc y v h tr thm.
Nu c mt th lc nc ngoi gy nh hng n ng Dng Vn Minh
vo lc ny khng phi l M m l Php.
Qua i s Php Jean Marie Merillon, ng Minh ngh rng Paris c th ng
mt vai tr trung gian vi H Ni thng thuyt mt gii php chnh tr
nu ng thay th tng thng Thiu. Chnh ngi Php lc ny cng tin
rng mnh c th lm iu . Sau ny ngi ta c bit c s khc nhau
v nh gi tnh hnh gia i s Php ti H Ni Philippe Richer v i s
Php ti Si Gn Jean Marie Mrillon vo nhng ngy gia thng T 1975. Trong khi i s Php ti Si Gn cho rng H Ni sn sng chp
nhn i thoi vi mt chnh ph do ng Dng Vn Minh ng u th i
s Ph ti H Ni gi bo co v B Ngoi giao Php khng nh ngc
li:s khng c thng lng chnh tr m kt thc bng chin thng qun
s ca ngi cng sn. Nhng bo co t ta i s Php H Ni khng
c Quai DOrsay coi trng bng nhng nhn nh t ta i s ti Si
Gn.

Sng 8-4-1975, trung y phi cng Nguyn Thnh Trung iu khin chin
u c Northrop F-5E Tiger II, xut pht t sn bay Bin Ha, nm bom
xung Dinh c Lp ri bay thng v cn c gii phng Phc Long gia
nhp hng ng ca MTDTGPMN. Trung y Nguyn Thnh Trung c cng
sn ci vo qun i Si Gn t lu. ng Thiu v gia nh thot cht
trong cuc tn cng bt ng ny. Nhng vi dn chng Si Gn, cuc nm
bom c ngha bo trc s sp khng th trnh ca ch Thiu.
Tinh thn ca Thiu v nhng ngi thn cn ca ng xung thp hn bao
gi ht. Thiu khng phi con ngi liu lnh nh K. Ph tng thng Trn
Vn Hng tng ni vi vi dn biu thn ng - d nhin l sau lng Thiu
- rng ng Thiu Cest un type sans couille, mt cch ni ca ngi Php
m ch nhng ngi n ng khng c kh thi.
S h hi ca Dinh c Lp sau v nm bom ln ny khng nhiu nh thi
Ng nh Dim tng b hai phi cng khc, cng ca khng lc VNCH
nm bom. l ngy 27-2-l962, hai phi cng li chic A -1 Skyraider ct
cnh t sn bay t sn bay Tn Sn Nht trong mt phi v tn cng cc
mc tiu Vit Cng, i hng tr vo Si Gn v nm bom xung Dinh
c Lp. Hai s quan phi cng y l Nguyn Vn C v Phm Ph Quc
hnh ng c lp, khng nm trong mt m mu o chnh no. C
thot c, sang t nn chnh tr Campuchia, cn chin u c ca Quc
b sng phng khng t mt chic tu chin trn sng Si Gn bn h v
b bt sng. S phn ca Quc v C sau ny rt khc nhau. Quc cht
mt xc khi chic Skyraider ca anh b bn h trong mt chuyn oanh tc
min Bc, cn C t Campuchia tr v hot ng chnh tr v ln lt
trng c dn biu ri ngh s quc hi. Hin C sng ti San Jose
(California- M).
Dinh c Lp vo lc b nm bom ln u nm 1962 c kin trc thi Php
h nh cc kin trc m chng ta cn thy tr s y ban Nhn dn
TP. H Ch Minh (ng Nguyn Hu). Bo tng TP. H Ch Minh (ng
L T Trng) hay Ta n TP. H Ch Minh (ng Nam K Khi Ngha)...
Do s h hi kh nng, ng Dim cho xy dng lai mt dinh tng thng
mi. c giao nhim v thit k dinh mi trn v tr c l kin trc s Ng
Vit Th, tng ot gii thng ln kin trc ti Rome (Grand Prix De
Rome). Vi nhiu ngi nh ti tng nhn thy Dinh c Lp xa, t
ci thi n cn mang tn Dinh Norodom, vn c mt so snh gia ci c v
ci mi. Ring ti vn nghing v li kin trc xa.

Tr li tnh hnh nguy ngp ca Si Gn vo gia thng 4-l975, ngi M


nhn nh rng mnh khng cn ch ng tnh hnh min Nam c na v
thi gian cn li cho mnh khng cn bao nhiu, i s Graham Martin v
trm CIA Thomas Polgar da vo i s Php v cc n lc ca Paris hi
vng ko di s tn ti chnh quyn Si Gn hu c thm thi gian a
ngi M v nhng ngi Vit Nam tng hp tc vi h kp ri khi
min Nam. Chnh v vy, ta i s M v CIA lc ny ch trng lt
Thiu v h tr gii php Dng Vn Minh ang c Paris tch cc ng
h.
u thng 4-1975, ang lc tnh hnh ca chnh quyn Si Gn cc k ri
rm th c tin cu ph t c bit ca Thiu l Nguyn Vn Ngn b bt.
Lc t ai bit c l do. Sau ny, ngi thn cn ca Ngn tit l rng
Ngn ng ng sau cuc biu quyt Thng Vin ngy 3-4-l975 i
Thiu t chc. Cn nhc li sau khi b tht sng (mt chc ph t ti ph
tng thng sau khi thay ph t Nguyn Cao Thng cht v bnh ung th)
khng cn c Thiu tin cy, Ngn sang Canada sng. Ngi y
Ngn ra khi vai tr ph t ph tng thng y quyn lc l th tng
Trn Thin Khim. T Canada (lu vong Vancover c bn thng),
Ngn nhn thy tnh hnh thun li mnh tr v nc hot ng tr li.
Li dng nhng quan h c trong quc hi khi ng lm ph t c bit ph
trch lin lc quc hi cho tng thng Thiu, Ngn c nh va tr th
th tng Khim va to th chnh tr cho mnh bng cch vn ng
Thng vin bt tn nhim Khim. Nhng cuc vn ng ca Ngn li
trng vo thi im quc hi mun Thiu t chc ch khng ch ring
Khim, th l tuyn co c Thng vin biu quyt ngy 3-4-1975
nhm vo chnh ng Thiu. Ti ngy 3-4-l975, Ngn b bt. Hm sau chnh
ph Thiu loan bo va ph v mt m mu o chnh.
Nhc li nhn vt Nguyn Vn Ngn, c kh nhiu iu ni. Ngn l
mt hc sinh min Bc vt tuyn, vo min Nam khong nm 1955. Sau
khi tt nghip trng Lut, i hc Hu, Ngn vo Si Gn. Khi u s
nghip di ci bng ca ph t c bit ti ph tng thng l Nguyn Cao
Thng, ch nhn hng bo ch dc OPV, nh mt chuyn vin lin lc vi
quc hi. Lc Ngn cn kh m nht. ng ch ginh c mt vai tr
tht s trong gung my ca chnh quyn Thiu sau khi dc s Thng qua
i. Nh chng ti c cp, Ngn l o din chnh ca o lut bu c

tng thng 1971 dn ti cuc c din ca ng Thiu. iu m t ai bit:


Ngn cng l ngi thc y v tin hnh cuc san bng vng quc
ngn hng ca Nguyn Tn i.
Khng c hc hnh nhiu, khng bng cp, mt nhn vt thnh t
theo kiu ngi M gi l self made man, Nguyn Tn i bt u kinh
doanh trong ngnh sn xut gch bng hiu i Tn. Sau , ng i li
dng s xm nhp t ca ngi M vo min Nam, pht ln trong ngnh
khch sn v cho thu mn nh, tr thnh vua Building. T vua
Building, ng i tin ln lm vua Ngn hng. ng c thn hnh mp
mp, nc da ngm en - c d lun cho rng ng c mu n - lun
mc nhng b cm-l mu sc s nh mu cam, mu xanh dng. ng n
ni hi bnh dn nhng y t tin, c l do s thnh t trong kinh doanh.
Trong mt thi gian khng di, ng thit lp c mng li ngn hng
ca mnh - Ngn hng Tn Ngha - vi 32 chi nhnh ta ra khp min Nam.
Mt hin tng cha tng xy ra trong ngnh ngn hng min Nam
trc . Ngn hng Tn Ngha c s k thc ln n 30 t, trong khi tt c
cc ngn hng t khc cng lai ch c s k thc 18 t (theo Hi k ca
Nguyn Tn i). Ni khng qu ng, ng i lm mt cuc cch
mng trong hot ng ngn hng min Nam by gi. Trc y, ngn
hng khng n vi khch hng ca mnh. Ai cn th n vi n. N tip
khch hng lnh lng v quan liu. Ngn hng trc coi vic qung
co, tip th l t h mnh, l mt phm cch i vi ngn hng. Nhng
vi ch tch hi ng qun tr kim trong gim c ngn hng Nguyn Tn
i, khng h qua mt kha o to nghip v no v ngn hng, th
ngn hng chng qua cng l mt doanh nghip nh bao nhiu doanh
nghip khc, cng cn c qung co, phi c nhng chin lc cnh
tranh ginh ly khch hng v mt trong nhng thay i phi c l thay
i thi phc v, a ngn hng n khch hng, n trong qun
huyn khu ph, mi mc khch hng n vi ngn hng. Chnh ng
Nguyn Tn i mt ln trnh by bi ti v quan nim kinh doanh
ngn hng ca ng nh th. Chnh ph v Ngn hng quc gia lc u
chng li vic ng i lm tng gim c v cho rng ng khng c bng
cp chuyn mn nhng ng quyt lit chng li, vi lp lun v mt
chuyn mn ng c nhng chuyn vin cao cp v ngn hng lm tr
l. Thc t, trong hng ng ph t v c vn ca ng c khng thiu
nhng chuyn vin tng l b trng kinh t, tng gim c ngn hng
v.v

Nhiu ngi cho rng tng thng Thiu nghe li ng Ngn san bng giang
san ngn hng ca Nguyn Tn i v thy th lc ca ng i ngy cng
bnh trng v nghi ng ng i c tham vng ra ng c tng thng cnh
tranh vi Thiu.
m rng nh hng chnh tr ca mnh, ng i tm s ng h trong
quc hi, m ng cng l mt dn biu (n v Kin Giang), bng cch d
di cho tt c dn biu, ngh s vay tin ngn hng Tn Ngha khng tnh
li. Chiu ny ca ng i c kh nng v hiu ha quyn lc ca ph t
Ngn i vi cc dn biu ngh s gia n. ng Ngn cng dng tin
mua chuc cc cuc b phiu. Tht ra trc mt ng i ch c nh
nm chc v ch tch y ban ngn sch ti chnh H ngh vin, tc kim
sot hu bao ca chnh ph Thiu.
Do gi c quyn nm quc hi, ph t Ngn quyt nh tm cch
dt ng i v h thng ngn hng ca i. Ngi gip Ngn tch cc
trong k hoch ny l thng c Ngn hng quc gia L Quang Uyn,
ngi pht hin ra nhng s h v vi phm ca Ngn hng Tn Ngha. Khi
tng thng Thiu va t M tr v sau cuc gp tng thng Nixon San
Clemente, Ngn trnh k hoch nh sp Ngn hng Tn Ngha v c nhn
Nguyn Tn i. Thiu chp thun. Mt cuc hp ly quyt nh chnh
thc c Thiu triu tp vi s c mt ca thng c Ngn hng quc gia
L Quang Uyn, Th tng Trn Thin Khim, tng trng ti chnh H
Xun Trng, thiu tng Nguyn Khc Bnh, tng gim c cnh st quc
gia v ph t Ngn. Cuc hp giao cho ph t Ngn tin hnh k hoch.
Ngy 21-3-1973 cc c s ca Ngn hng Tin Ngha ton min Nam b
khm xt v nim phong, lc ng i v v ang Nng. Cho n
cui i mnh, i th tn xng Thiu v Ngn. Cun hi k ca Nguyn
Tn i c vit ra ch yu tn cng v x v ng Thiu!
V nhn vt Ngn, mt ngi thn cn ca ng - nh bo V Thy Hong cn tit l Ngn l kin trc s chnh ca s thnh lp v t chc ng
Dn Ch ca Thiu v l ngi dng ln t bo ca chnh quyn - t Dn
Ch. Mt ngun tin khc cho rng trc khi b bt ln u v tm lu vong
Canada, Ngn tng ngh vi ng Thiu v Hong c Nh nn tin
hnh vic mc ni vi MTDTGPMN. Theo lp lun ca Ngn, cng sn s b
cha mt khi tip cn vi x hi tiu dng min Nam v ch Si Gon c

kh nng h ha cng sn. Nhng ngh ca Ngn b Nh bc b. Do


khi Ngn b bt, c tin n Ngn b bt v lin lc vi Mt Trn. Cho n
nay cha bit c tht h ca d lun ny ra sao.
Sau tuyn co ca Thng vin i Thiu t chc ngay th xy ra v ph
vn phng AFP ti Si Gn, Paul Leandri, b cnh st Tng nha bn cht ti
tr s Tng nha. V ny lm bng ln d lun quc t ln n ch
Thiu, cng khin cho ng Thiu b c lp v mt tinh thn vi M, thi
gian qu cp bch cu vn ci g cn c th cu vn. Chng hn ko
di s tn ti ch Si Gn thm mt thi gian na ngi M rt chn
ra khi min Nam an ton hn. Ngy 19-4-1975, i s Martin gp tng
thng Thiu v ni thng vi ng ta phi t chc sm kim mt kh
nng thng thuyt vi qun gii phng. Theo nh bo M Zalin Grant th
trong cuc gp ny Martin cng Thiu duyt qua tnh hnh qun s
khng cn c th cu vn. Martin ni vi Thiu: Tnh hnh qun s rt ti
t v dn chng qui trch nhim vo ngi.
ng Thiu khng chu t chc ngay. CIA quyt nh ra tay v li ngh ti
hai tng Cao Vn Vin v Trn Thin Khim thc hin k hoch lt
Thiu, bi h hiu r trc c hai c nh lt Thiu. Ngy 19-41975, Hong c Nh ang i cng tc Singapore. Ti y th tng L
Quang Diu ni thng vi Nh, ngi bn vong nin m ng c nhiu
cm tnh: Anh hy cnh bo ng anh ca anh v kh nng xy ra o
chnh. Cn anh nn li y. Khng nn tr v Si Gn. Ti s tm cch
a gia nh anh ri khi Vit Nam. Anh bit khng, ngi M chn
xong ni ng Thiu s lu vong. Bit c tin sp c o chnh do M
thc y, Nh lin in v cho ng Thiu t Singapore: Tng thng khng
nn ch b lt hoc trut quyn. Hy hnh ng trc. Khi tr v Si
Gn, Nh lin in vo Dinh c Lp. Mt tr l ca ng Thiu ni vi Nh
hy gi li sau v tng thng ang chun b mt din vn quan trng.
CIA c k hoch lt tng thng Thiu vo ngy 23-4-1975 nhng
trc hai hm, ngy 21-4-1975, Thiu chnh thc t chc. iu ma
mai l ta i s M ch bit c quyt nh t chc ca ng Thiu t
ting ng h trc khi ng ln truyn hnh pht biu. Phi chng Thiu
hnh ng theo li khuyn ca Hong c Nh? Hoc Thiu nm c
tin o chnh mnh? Nhng cng c th do tnh hnh qun s tuyt vng
sau khi qun i VNCH mt tuyn phng th cui cng Xun Lc, Thiu

thy r khng cn hy vng bo v ci gh tng thng ca mnh na.


Trc khi t chc, Thiu c mt bi din vn ny la trn truyn hnh,
tn cng thng vo M, cho rng M p Nam Vit Nam phi k Hip nh
Paris v sau li bi ha khng ng h VNCH trc cuc tn cng ca
Bc Vit. Thiu cho rng M khng ng tn nhim, v nhn o. C c
nc mt trong bi din vn . C on ng Thiu ni rng ngi M
mun ng lm ci iu m chnh ngi M khng th lm c vi na
triu qun lnh trang b hng mnh. Gi y ngi M tm ra li thot
danh d cho mnh li i hi qun i Si Gn thiu v kh, n dc, trc
thng my bay chin u v B-52 lm ci iu bt kh thi nh th ly
lp bin.
Nhng bi din vn ca ng khng h gy xc ng trong d lun ngi
dn min Nam. Tri li lm r ra thm bi kch ca mt tng thng b nhn,
quyn lc mt thi ch da vo ngoi bang. ng Thiu tng c M
ng h nhng cha lc no ng c c s hu thun ca ngi dn min
Nam. ri hm nay ngi ta chng kin cnh tng ch giy cht
trc s dng dng gn nh ca mi ngi. Ngay vi nhng ngi Vit
Nam chng cng, ng Thiu cha bao gi c coi l mt ngi yu nc.
Mt s kin rt tiu biu ni ln s c lp ca ch Thiu ni ring v
ch Si Gn ni chung: Khi Nam Vit Nam mt Ban M Thut, Thiu
cho ban hnh Lut tng ng vin tng cng tim lc chin u ca
qun i VNCH nhng lut ny b ton th cc gii v dn chng phn
i. au nht cho Thiu l s chng i mnh m nht li n gii cng
gio cc hu. Ti cuc hp bo ti nh th Tn Ch Linh ngy 17-3-1975,
linh mc Trn Hu Thanh, ch tch Phong tro nhn dn chng tham
nhng, mt t chc ca ngi cng gio chng cng, phn i Lut tng
ng vin bng cch t co rng trong s mt triu mt binh s ch c 700
ngn qun, cn bao nhiu l lnh ma lnh king. Linh mc Thanh ni:
Thc ra khng cn ng binh cho bng bit s dng binh, khng cn
ng vin nhn s cho bng ng vin tinh thn. Cng vo thi im ny,
sinh vin cng gio gm ba on th (Phong tro thanh nin cng gio i
hc Vit Nam, Lin on sinh vin cng gio Si Gn, Lin on SV cng
gio Minh c) ku gi ton th sinh vin hc sinh, bt k lp tui, bt k
mu sc chnh tr, tn gio, lin kt by t thi tch cc, hnh ng c
th v cp thi i vi lut tng ng vin mi y ca chnh ph VNCH.
Sinh vin cng gio cho rng bin php n qun, bt lnh ca chnh ph

khng phi l bin php trc tip v hu hiu chm dt chin tranh,
khng phi l con ng thc s a n ha bnh dn tc trong khi min
Nam cn y ry bt cng, tham nhng... Con ng chu cha n chi ph
phn, thi ua xut ngoi...
Phn ng ca Washington i vi bi din vn chng M mun mng ca
ng Thiu ra sao? Trong quyn hi k Ending The Vietnam War ca Henry
Kissinger vit: Thiu c tt c l do phn ut s c x ca nc M
(...) Nu ti ngh rng quc hi s ct vin tr, nh xy ra, vi mt

ng minh ang b bao vy, ti khng gy p lc c hip nh nh


ti hnh ng nhng cuc thng lng cui cng nm 1972.

(Thiu had every reason to resent America's conduct... Had I thought it


possible that Congress would, in effect, cut off aid to a beleaguered ally, I
would not have pressed for an agreement as I did in the final negotiations
in 1972).
Ti khng thy trong nhng li l ny ca Kissinger mt s thnh tht v
nhng cm ngh ca ng dnh cho c nhn ng Thiu. Ci chnh l
Kissinger mun trch nhim v mt kt thc thm hi ca ch Si
Gn v chnh sch ca M Vit Nam sang quc hi M. Ging y thng
cm ca Kissinger khng nh la c bt c ai tng theo di din
tin cuc chin Vit Nam.
ng thi vi s cng b t chc, ng Thiu ni cn c theo Hin php
VNCH, ngi thay ng l ph tng thng Trn Vn Hng, 71 tui (ngi
c o tng t cho mnh l mt Charles De Gaulle ca min Nam theo
nh bo M Zalin Grant). Nhng lc ny ai cng on bit ngi tht s
thay Thiu chnh l ng Dng Vn Minh, cn ng Hng ch vai tr
chuyn tip ngn.
i s Php Mrillon v i s M Martin tng cng p lc vi quyn tng
thng Hng nhm a ng Minh vo chc v tng thng vi hi vng
c H Ni chp nhn i thoi. ginh ti a thi gian t i cn li,
Martin v Merillon gp trc tip ng Hng v thuyt phc ng rt lui
nhng quyn lnh o cho ng Dng Vn Minh. Nhng... quyn tng
thng Trn Vn Hng nht nh t chi, vin l chnh ng cng c th
ng ra thng thuyt vi cng sn v chc g ng Minh c cng sn

chp nhn.
Trc p lc ca hai i s Php v M, ng Hng nht nh khng nhn
nhng v tuyn b thng thng rng ng ch ri Dinh c Lp theo ng
Hin php, tic c mt cuc biu quyt ca lng vin quc hi.
Th l cc n lc ca nhng ngi mun y ng Hng ra khi chc v
tng thng quay sang quc hi. Cn triu tp mt phin hp quc hi
lng vin, c ngha c mt i biu v ngh s, trut ph quyn
tng thng Trn Vn Hng v bu ng Dng Vn Minh vo chc v tng
thng.
23. Cuc trn chy ca Nguyn Vn Thiu
Khng kh ti Dinh Hoa Lan rn rp ln sau tuyn b t chc ca ng
Thiu.
Cu trung tng Trn Vn n, ngh s quc hi, tht bi trong toan tnh
t gii thiu mnh vi Php nh mt ng c thay Thiu, gi cht quyt
nh ng h ngi bn xa ca ng l cu trung tng Dng Vn Minh.
Tng n trc y hu nh khng thy xut hin Dinh Hoa Lan, by
gi v ra thng xuyn. Tuy Dng Vn Minh v Trn Vn n cng tham
gia cuc lt hai anh em Dim-Nhu v u xut l nhng s quan qun
i Php nhng ngoi i hai ngi rt t quan h vi nhau v tnh tnh rt
khc nhau. ng Minh thch th thao t nh, tng l th mn ca i
bng Th Du Mt nhng nm 40, mt u th qun vt c hng v mi
sau ny ng vn cm vt ra sn tun ba bui ti cu lc b CSS. Khc vi
phn ng cc tng lnh Si Gn u m gi, ng Minh c mt cuc sng
gia nh rt gng mu. Tng n ngc hn: ng nh nhn vt Don
Juan, cc ph n p trong gii thng lu Si Gn kh thot khi tay ng
nu lt vo tm ngm ca ng. D khng hp nhau nhng Minh v n
vn tn trng nhau.
Ngi ta cng thy xut hin mt s tng v hu nh trung tng
Nguyn Hu C, chun tng Nguyn Hu Hnh... Thng thn m ni s

tng t chung quanh ng Minh lc ny khng c nhiu v cng t c


gng mt ni bt. Cc tng t ng quyn, thuc th h sau, u ph
Thiu hoc K. Nu xy ra mt cuc i u quyn lc vi Nguyn Cao K,
chc chn nhm ng Minh s gp kh khn. Lc lng ca ng Minh qu
mng. Do lu ngy tch khi qun i, ng Minh khng cn tay chn thn
tnh ca mnh trong hng tng t. Trong cc bui hp hng tun ca
nhm ng Minh ch thy mt hai nhn vt qun s thuc th h qua:
l cu trung tng Mai Hu Xun v cu trung tng L Vn Nghim, u
khng cn nh hng trong qun i.
Khi nhn vt tnh bo M Charles Timmes gin tip ni cho K bit i s
M Martin ng h gii php Dng Vn Minh v khng ng h c nhn
ng, K khng giu gim lp trng ca ng l s chng ng Minh khng
khc chng cng sn. Tng khng qun Nguyn Cao K vn nui tham
vng ti chnh trng.
Ngay sau khi Thiu ra lnh rt khi Ban M Thut, t Khnh Dng trn
Cao Nguyn - ni ng c mt nng tri - K p my bay trc thng v Si
Gn nh tng Cao Vn Vin, ang l tng tham mu trng, thuyt phc
Thiu giao qun cho K i ngn chn s tin qun ca qun gii phng v
bo v Si Gn. Trong hi k ca mnh (Buddas Child), K k gp Cao
Vn Vin.

K hi: Tnh hnh Ban M Thut th no ri?.


Vin p: Rt kh khn. Chng ta khng c tha qun v phi bo v Si
Gn.
K: Ti khng cn nhiu qun. Cho ti vi tiu on thy qun lc chin
hoc d, v chng 20 n 25 chin x, ti s tm cch ph v s bao vy.
Ti s trc din vi qun ch v chin u.
Dng mt lc, K hi Vin: Anh c ngh ti s thnh cng

Vin tr li: Nu anh ch huy lc lng , ti ngh l thnh cng.


K: Vy th hy ti hnh ng.
Vin: ng tic ti khng vo v tr c th ly mt quyt nh nh th.
Quyt nh ny thuc thm quyn ca tng thng Thiu.
K: k, hy gi Thiu, bo cho ng ta ti ang y v ni vi ng ta
bit ngh ca ti
Vin gi in cho Thiu, nhng tng tham mu trng khng ni chuyn
c vi v tng ch huy ca mnh. Thng qua mt ty vin ca Thiu, Vin
li mt bo co. Nhng sau , vin tr l ny gi li tng Vin v cho
bit:
Tng thng cm n tng K rt nhiu v ngh ca ng nhng tng
thng cn c thi gian suy ngh v ngh ca ng.
27 nm c lu suy ngh cho mt quyt nh nh th? Ti vn ch
cu tr li ca Thiu. C l ng ta s ti s lm g ti Si Gn vi n v
xe tng hn l s i phng c th lm g vi quc gia.
Tht s y ch l canh bc x ph m K tung ra vi Thiu. C Cao Vn
Vin v Nguyn Vn Thiu khng ai tin rng K s cm qun ra mt trn
vo lc sinh mng sng ca mnh bo v ci gh ca Thiu. iu m
c hai ngh l c qun trong tay K s tnh ti lt Thiu v ginh ly
quyn bnh m ng ta lt ra khi tay hi nm 1967. T cho mnh
qu hiu K, Thiu ng nhin gt qua mt bn ngh vin vng y.
Vo lc CIA c nh lt Thiu, ng K li c nh bo M Robert
Shaplen ca bo New Yorker tch cc vn ng quay tr li chnh
quyn. T u Shaplen lun ng h K. Shaplen c nh hng kh ln i

vi ta i s M, nhng cuc vn ng ny nu qun gii phng cha vo


Si Gn, ngy 30-4-1975, chc chn K cng s tm cch o chnh ng
Minh.
Ngy 25-4-1975, ng Thiu ri Si Gn mt cch b mt; a ch n l i
Loan. Trc quyn tng thng Trn Vn Hng thc hi i s Martin
phi p lc ng Thiu ri Vit Nam sm bi s hin din hin din ca
ng Thiu gy kh khn cho ng! T ngy 21-4 sau khi tuyn b t chc,
ng Thiu v gia nh vn trong Dinh c Lp. ng Thiu ri Dinh c
Lp vo lc 7 gi 30 ti. Cng i vi ng Thiu c tng Trn Thin Khim,
cu th tng v l bn thn ca Thiu. B Thiu v b Khim ri Si
Gn trc vi ngy. B Khim mang theo c ngi gip vic. Theo s t
gic ca linh mc inh Bnh nh, ngi rt gn gi vi linh mc Trn Hu
Thanh, th trong qun i vo u thng 3 c nhen nhm mt k hoch
kt hp Thiu v Khim thnh mt lin danh tranh c tng thng nhim k
3 vo cui nm 1975, nu ch Si Gn cn ko di. Chnh Thiu cng
tng tit l k hoch ny vi i s Martin v cho rng nu ng lm tng
thng mt nhim k na th ng s c iu kin m rng dn ch!
Chi tit v cuc trn chy ca ng Thiu vng phi gi l mt cuc
trn chy c cc ti liu CIA sau ny tit l nh sau:
Ngy 25-4-1975, i s Martin in cho Kissinger bo rng ng ngh ra
cch a Thiu v Khim ri khi min Nam mt cch b mt. Martin cho
tng M Timmes t chc cuc ra i ca Thiu.
Timmes in cho Thiu v cho bit ng ta c th dng mt chic trc
thng a Thiu t Dinh c Lp n phi trng Tn Sn Nht. Nhng
ng Thiu tr li rng ng ta mun i t gh tng tham mu trc v
ung mt ly ru vi 22 tng t n cho t bit ng ta ti y. Hnh
nh ni Thiu v Khim gh li l nh ring ca ng Khim. T tng tham
mu, chnh nhn vin, chnh nhn vin CIA Frank Snepp v tng Timmes
a Thiu v Khim ra sn bay. Timmes gii thiu Snepp vi Thiu: y

l mt chuyn vin phn tch c khi ca ta i s, hn na anh cn l


mt ti x ng cp. Khi t i vo sn bay qun s Tn Sn Nht,
Timmes khuyn ng Thiu ci ngi xung nh th an ton cho tng
thng. Timmes s lnh gc nhn ra tng thng ca h chy ra nc ngoi
v bit u s manh ng. Timmes hi thm b Thiu v con gi, ng
Thiu tr li: H ang shopping London mua c. i s Martin ng
ch sn ng Thiu bn cnh chic my bay C-118. Trc khi ln my bay
ng Thiu v vai cm n Frank Snepp. Trong bi vit ring ca mnh lin
quan n pht giy ny trong quyn The Vietnam War rememberd from all
sides ca Christian G. Appy, Frank Snepp c k rng ng Thiu bt tay
Snepp v ni ting Anh bng ging Php vi Snepp rng: Cm n, cm
n tt c mi chuyn. Nhng sau Snepp li t hi ng Thiu cm n
chuyn g? Ti ngh chng ta (tc ngi M) mt 58.000 thanh nin ti
y ng Thiu cm n chuyn ? Hay n gin cm n v bn thn
mnh chun i c?. i s Martin theo Thiu vo tn bn trong my
bay. ng ta ni vi Thiu Chc may mn ri mi bc bc tr xung
ln t ca mnh. Chuyn bay ca Thiu mang s 231 i i Loan vo lc
9 gi 20. C tin n Thiu mang theo 16 tn vng ca ngn kh Si Gn.
Tht s s vng vn li min Nam. Nhng theo K th Thiu mang theo
tn hnh l v nhiu triu la tin mt. ng ta khng chun vi s vng
ca ngn kh quc gia.
Dn Si Gn dng dng (v khng ngc nhin) khi hay s trn chy ca
Thiu ra nc ngoi. H khng ngc nhin v Nam Vit Nam tng chng
kin khng bit bao nhiu nhng cuc o tu nh th ca nhng k mt
thi lnh o min Nam. Trng hp ca ng Thiu cng th thi, nm
trong s d on trc ca nhiu ngi. Trung t phi cng Minh, bn hc
ca Hong c Nh Lyce Yersin Lt, c Nh ko v ch huy i
bay trc thng ring ca tng thng Thiu trong nhiu nm, gp ti ti
Dinh c Lp ti 29-4-1975 by t s bt mn ca anh vi cch c x
ca Thiu vi nhng ngi tng l thn tn ca ng ta. Ti Lyce
Yersin, trung t Minh hc trn ti hai lp v chng ti tng quen bit nhau.
Trung t Minh k rng ng Thiu chng ni g vi anh trc khi ra i mc

d anh l ngi bo m tnh mng, s an ton cho ng Thiu trong nhiu


nm. Thiu khng cn quan tm s phn ngi cng s thn tn ca mnh
vi gia nh anh ta ri s ra sao. Khng mt li an i hay mt c ch gip
trc khi ra i, mc d ng Thiu d bit trung t Mnh khng d d g
trong v tr cng tc ca mnh. Ci ng phc trung t Minh l d sau
anh c iu kin ra i an ton vi chic trc thng m anh ang li nhng
anh vn quyt nh li.
Ngy 25-4-1975, ng Thiu ri Si Gn i i Loan, coi nh cuc chin
Vit Nam qua 4 thi tng thng M kt thc.
Mt s tht trn hon ton v u tin trong lch s nc M. Tun l cn
li ch l th tc chnh thc khai t cuc chin tr thnh ni nhc v vt
thng khng th hn gn trong nhiu th h ngi M.
Tht ra Washington thy trc s sp ca min Nam, c bit t
sau quyt nh ca Thiu rt khi Ban M Thut. Trong hi k ca mnh,
Kissinger tit l vo thi im , ng khng tin rng Php s dn xp
c mt gii php chnh tr no . Cc cuc vn ng ca Php phn
nh s tic nh ca mt thi thc dn mt ng Dng hn l t
ti mt dn xp thc tin. Do , t u thng 4-1975, M tin hnh
m thm nhng chun b cho mt cuc rt chn hon ton khi Vit Nam,
lm th no din ra an ton nht. K hoch ca M l phi a 6000 ngi
M v khong 10.000 ngi Vit Nam tng cng tc vi M ra khi Vit
Nam.
V nhng ngy cui cng ca ch Si Gn, xem li cc ti liu, ngi ta
i n kt lun i s Graham Martin l hn tng thng Thiu. ng ta
khng tm cch b chy sm nh Thiu. Sau khi Thiu ra lnh rt khi Cao
nguyn, lc u i s Martin vn hy vng thc hin mt tuyn phng th
cho Nha Trang, Si Gn v ng bng sng Cu Long gi li phn t
sau cng - mt ngh khi c thng bo v Washington lm in tit
Phil Habib, tr l cc vn ng Nam ca tng thng M. V n khi

ch Si Gn sp n ni th Martin vn hi vng t ti gii php


chnh tr chnh ph lin hip ba thnh phn (!). Washington coi cc suy
ngh ca Martin l o tng. Quc hi M mi ngy p lc mnh m hn
buc tng thng Ford phi tin hnh khn cp lnh di tn. Ngy 14-4-l975,
c y ban ngoi giao thng vin M gi in trc tip cho tng thng
Ford ti Cabinet Room - phng lm vic ring ca tng thng thc hi
tng thng ra lnh di tn ngay. Chuyn ny cha tng xy ra t thi tng
thng Woodrow Wilson. B trng quc phng James Schlesinger v ngoi
trng Kissinger c gng trnh by tnh hnh qun s cho cc thng ngh
s nghe. Nhng cc ngh s trong y ban ngoi giao M phn ng li rng
lc ny khngcn l lc bn ci cc gii php m phi nhanh chng di tn
ngi M, khng c ko di thi gian cu ngi Vit Nam (chi tit
ny trch trong hi k Ending The War ca Henry Kissinger).
Trong hi k ca mnh, tng thng Ford k rng ng gi cho Martin mt
bc in nu kin r rng: rt ra nhanh. Ti s cho ng mt s tin
ln thc hin cuc di tn. Nhng Ford k thm rng ngh s Jacob
Javits, thuc New York, lu ng dng s tin nh mt mt vin tr
qun s tr hnh. Ngh s Frank Church (Idaho) thy vic cp tin cho s
qun M c th sinh ra vn nghim trng, c th dn ti s dnh lu
ca chng ta v mt cuc chin m rng nu chng ta c gng di tn tt
c nhng ngi Vit Nam trung thnh vi chng ta. Cn ngh s Joseph
Biden (Delaware) lp li rng Ti khng biu quyt thm mt s tin no
a ngi M ra khi Vit Nam. Ti khng mun iu ny dnh lu vi
vic di tn ngi Vit Nam.
Vo lc ny, chuyn di tn ngi Vit Nam tng lm vic vi ngi M,
b nhiu ngh s coi nh mt th n i phin toi, mt yu t c th lm
lin ly n s an ton ca ngi M khi rt ra khi Vit Nam.
Cui cng Martin phi tun lnh di tn t Washington nhng ng vn tm
cch thc hin quyt nh ny theo mnh: ko di thi gian di tn ngi
M hn ch s hong lon trong s ngi Vit dnh lu vi M mun ri

khi min Nam.


K hoch di tn ca ngi M khi ng t ngy 21-4-1975, lin tc c
ngy v m, ban ngy vi my bay C-141s, ban m vi my bay C130s.
Nhng ngi khng quan trng c i trc.
thc hin cuc di tn an ton, ta i s M cn duy tr s tn ti ch
Si Gn cng lu cng tt. i s Martin khi chp nhn quan im ca
i s Php Jean Marie Merillon cn ng h ng Minh thay th ng Hng
cng v mc tiu y m thi. Thi gian cn li khng cn nhiu nhng ng
Hng vn khng chu ri khi ci gh quyn tng thng ca mnh bt k
p lc t cc s qun Php v M. Bm vo lp lun mnh thay Thiu ng
theo hin php, ng Hng buc nhng ngi mun thay ng cng phi
thng qua hin php v quc hi. L mt ngi ngm ngm say m quyn
lc, ng Hng vn m lm tng thng v t coi minh l mt Charles De
Gaulle m ng rt ngng m. De Gaul1e l v cu tinh ca nhn dn Php
trong th chin th hai, cn ng Hng th tng tng rng mnh c s
mng cu Si Gn trc cuc xm lng ca cng sn. Do khi c
quyn lc trong tay ri ng khng d dng bung ra.
Th l cc n lc nhm y ng Hng ra khi chic gh tng thng phi
hng sang quc hi. Ngy 26-4-l975, lng vin quc hi c triu tp
nghe nh hnh qun s v quyt nh ngi thay quyn tng thng
Trn Vn Hng. Ch c 136 dn biu ngh s hin din trn tng s 219.
Rt ng trong s h chun ra nc ngoi. Phin hp lng vin c
mt cu tng Trn Vn n vi t cch b trng quc phng, i tng
Cao Vn Vin - tng tham mu trng qun i VNCH, trung tng
Nguyn Khc Bnh - tng gim c cnh st, trung tng Nguyn Vn Minh
- tng trn Si Gn. Cc nhn vt qun s ny ln lt thuyt trnh cho cc
ngh s v dn biu nghe tnh hnh qun s tuyt vng ca Si Gn vi s
dn chng c th trn bn . Qun VNCH ch c 60.000 ngi bo v
Si Gn. Lc ny qun gii phng cng c mt qun s nh th nhng
tng ln nhanh chng tng gi. Phn thuyt trnh qun s nhm thuyt
phc cc dn biu ngh s sm biu quyt s thay th ng Hng tm

mt gii php chnh tr. Tip lin l cuc tho lun ca quc hi. C mt
trong phin hp ny tng lu trn dnh cho khch cn c i din cc
ta i s, ng o phng vin nc ngoi.
Cc dn biu, ngh s tham d u bit mc ch phin hp l a ng
Minh ln thay ng Hng nhng cuc tho lun c lc gim chn ti ch
v tng u b tc. Nhng dn biu, ngh s tng b gi l gia n v bn
mnh cho tng thng Thiu - h nm a s trong c Thng vin ln H
vin - do d trong biu quyt trao quyn ng Minh v hai l do: 1. S phe
i lp (tc phe ng Minh) ln nm quyn s tr th h. 2. S qun gii
phng vo Si Gn qu nhanh chy khng kp s nguy hi tnh mng.
Nm r nh hnh ny, trong gi gii lao ti tip xc vi mt s dn biu v
ngh s c nh hng pha thn chnh v a ra thng ngh trao i
nh sau: 1. S khng c ai trong phe thn chnh quyn b tr th v hot
ng ng h Thiu hoc chng phe i lp. 2. Nhng ai mun ri khi Vit
Nam th s c chnh quyn mi cp h chiu ra i chnh thc. Ti nhn
mnh rng ti ni vi t cch i din chnh thc ng Dng Vn Minh.
Nhng li ha ny - mt th bo m an ton cho cc dn biu, ngh s
thn chnh - thc y mt s cn do d.
Cuc biu quyt trut quyn ng Hng v trao quyn cho ng Minh c
thc hin vi s phiu gn nh tuyt i 147/151 vo lc 20 gi 54 ti.
y l kt qu t nhiu pha, nht l trc vin cnh Si Gn b tn cng
qun s. Ch tch Thng vin Trn Vn Lm iu khin cuc biu
quyt ny.
Bng in thoi ti bo co li cho ng Minh v sng kin ring ca
ti nhm thc y nhanh cuc biu quyt v c ng tn ng. Ti nh
rt r khng kh ti tr s Thng vin trc v sau cuc biu quyt. K
th chn nn nh ngi sp cht ui l cc dn biu, ngh s thuc phe
Thiu, cn nhng ngi phe Dng Vn Minh th hp tp, vi v nh s

khng cn bt kp c hi cui cng. tng trn ca phng hp, bo ch


nc ngoi, cc nh ngoi giao nhn xung s bt nho pha di nh
nhng khn gi ang xem mt trn cu y bi kch pht 90! Hai i din
ngoi giao cng thng nht vo lc ny thuc hai ta i s M v Php.
Phin hp lng vin bt u t sng 26-4-1975, mt ngy sau khi ng
Thiu ln my bay i i Loan, ko di n chiu ti mi kt thc.
Cn ti sao quc hi biu quyt ng Dng Vn Minh lm tng thng t
ngy 26-4-1975, l tn phong din ra ngy 28-4-1975, nhng cuc trnh
din thnh phn chnh ph li d kin n ngy 30-4-1975? Trong nhm
ng Minh c bc s H Vn Minh v mt ngi thch nghin cu khoa bi
ton, xem ngy tt ngy xu... Bc s Minh tng l ph ch tch H ngh
vin v l ng c vin ph tng thng trong lin danh ca ng Dng Vn
Minh khi ng Minh c nh ra ng c tng thng nm 1971. Theo ng
thy bi nghip d H Vn Minh th ngy tt trnh din ni cc
Dng Vn Minh l ngy... 30-4-1975 v khng th sm hn.
ng Minh triu tp nhng ngi thn cn, cng cc nhm Pht gio, Cng
gio tng tn ng lp trng ha bnh vi ng d phin hp trong ngy
27-4-1975 thnh lp chnh ph. Nhng ngi c mi n bui hp
c bit ny - trn tng lu mt ca dy nh pha sau ngi bit th hnh
bnh t, tc Dinh Hoa Lan - u l nhng ngi ng hnh vi ng
Minh trong nhng nm ng t Bangkok tr v sau thi gian b phe tng
Nguyn Khnh buc lu vong. Hu nh khng ai hin din trong bui hp
ngy xem vic phn phi cc chic gh trong chnh ph Dng Vn
Minh nh mt thnh t ca c nhn mnh, ci gh chc tc gi y
tr nn ht sc nng n, c th mang lai nhiu phin toi hn l quyn lc
v danh vng.
ng Dng Vn Minh chn lut s Nguyn Vn Huyn, tng l ch tch
Thng vin - mt tr thc cng gio c uy tn min Nam lm ph tng
thng. ng Huyn c c hai pha i lp v thn chnh knh trng. Cch
c x ca ng vi mi ngi lun t tn v l d cho ngi i din

nh tui v vai v x hi km hn ng. Ti cn nh nhng ln tip xc vi


ng bao gi ng cng m u cu ni Tha ng dn biu hoc Tha
ng trng khi khi ti lm trng khi dn biu i lp H vin (khi
Dn Tc). V nhn cch, lut s Huyn hn hn cc nhn s ni ting khc
c mt trn chnh trng Si Gn lc by gi nh Trn Vn Hng, Phan
Khc Su, Mai Th Truyn, Trn Vn Vn
v tr th tng, ng Minh mi lut s ngh s V Vn Mu, tng l
ngoi trng trong chnh ph Ng nh Dim 12 nm v trc.Vo thi
im chnh ph Dim i u vi cuc u tranh ca Pht gio v c
nhng hnh ng n p c lit, ngoi trng V Vn Mu ang i cng
tc ti Hoa K. ng co u v tuyn b t chc ti y phn i
chnh sch n p ca gia nh ng Dim i vi Pht gio. ng Mu li
trong u ti hnh nh mt con ngi c uy tn ln v nhiu mt, t ngh
nghip ring trong gii lut s cho n cc hot ng chnh tr qua c hai
thi k Ng nh Dim v Nguyn Vn Thiu. Thi chn thnh v c th
gi dng cm ca ng trong nhng ngy cui cng v c khi lc lng gii
phng vo Dinh c Lp khin cho ti nh mi v knh phc.
Ph th tng l bc s H Vn Minh tng l ph ch tch H vin. Anh
Minh tnh tnh hin hu, thi chnh tr n ha nhng lun ng v pha
i lp v l bn thn thit ca anh H Ngc Nhun. C hai chu trch
nhim Chng trnh pht trin Qun 8, mt chng trnh x hi m ngi
bo tr l k s V Long Triu - y vin thanh nin, tn gi ca chc danh
b trng thanh nin di chnh ph Nguyn Cao K.
Ti khng nh ht tt c nhng ai c mi vo chnh ph Dng Vn
Minh nhng nu c thiu st th cng rt t. Chng hn gio s Nguyn
Vn Trng c mi ph trch B gio dc. ng Trng tng l B
trng gio dc thi chnh ph K v c thi chnh ph Trn Vn Hng.
ng l ngi bn thn thit ca gio s L Chnh Trung. Khi ng Trng
lm b trng B gio dc, ng Trung l ng l vn phng ca ng
Trng, v tr ng th hai trong b. Ngi c mi m trch B kinh

t, nu ti nh khng lm l ng Nguyn V Diu ang l tng gim c


mt ngn hng. ng ch l B quc phng, tng thng Dng Vn
Minh mi mt nhn vt trong Lc lng ha gii dn tc thuc nh
hng Pht gio n Quang chng dnh dp g n qun i, l mt gio
s i hc trng i hc Hu, ng Bi Tng Hun. Ti c hi ng Minh
v s chn la kh c bit ny v ng tr li: Chnh ph ca mnh
u c mc ch tip tc chin tranh. Mt B trng dn s v l mt gio
s i hc lm B trng quc phng th hin c th mun ha bnh ca
anh em mnh....
Trong ghi chp ring ca mnh, anh H Ngc Nhun c by t quan im
ca anh lc l khng nhn gh b trng no c. Ngay c chuyn ng
Minh c ngh thay ng Hng lm tng thng, anh Nhun cng c
gng thuyt phc ng Minh khng nhn v khuyn nn vn ng ch
tch Thng vin Nguyn Vn Huyn hoc ngh s V Vn Mu nhn chc
v ny.
Ti nh lc u ng Minh c nh giao chc tng trng B Thng tin
cho mt ngi khc, nhng sau cuc trao i gia ng Minh vi anh
Dng Vn Ba v mt vi anh em, ng Minh giao cho ti m trch b
ny. Ti cng nh ng Minh c nh giao cho anh Nhun B Xy dng
Nng thn m theo ng rt ph hp tnh cch ca anh Nhun. V ti cng
nh - nu tr nh ca ti vn tt - anh Nhun c mt phn ng gia phin
hp lm mi ngi khng th nn ci d lc tnh hnh cc k cng thng.
Anh ni: Nng thn u cn na m cn B Xy dng nng thn, tha
i tng!.
Th l anh Nhun c ng Minh ngh lnh chc v trng Si Gn.
Trong thc t, ngay c vi chc v ny, anh Nhun cng khng... quan
tm. Lc do nhng quan h ring ca anh vi bn trong, tc ngi
ca MTDTGPMN, anh bit r hn nhiu anh em trong nhm ng Minh
rng... mn h ri. Chuyn lp chnh ph vo thi im ny ri chng
i n u Trong 48 ting ng h cui cng, nhiu anh em khng thy

Nhun u, c ngi th thy anh lc hin lc bin.


Dn biu Nguyn Hu Chung, ngi bn cnh ng Minh trong phin hp,
c ng Minh ngh lm ph t c bit ca tng thng. Anh Nguyn
Hu Chung l ngi rt thng tnh t chi chc v ny v cho rng n
khng xng ng vi nhng ng gp ca anh ngay t u trong nhm.
ng Minh c gng thuyt phc Nguyn Hu Chung, nhn mnh rng chc
v ph t c bit tng thng c xp ngang hng b trng v l thnh
vin ca hi ng b trng. ng cn dn chng vai tr quan trng ca
ph t c bit Nguyn Cao Thng bn cnh tng thng Thiu! Nhng
Nguyn Hu Chung vn nht quyt t chi. C l v ti min Nam lc by
gi lun c thnh kin i vi chc v ph t c bit ca tng thng qua
hai nhn vt chuyn i m v lm nhng vic en ti: Nguyn Cao
Thng v Nguyn Vn Ngn.
Anh Dng Vn Ba c ngh lm th trng gio dc nhng khng
nhn v by t mun chuyn sang lm th trng b Thng tin cng ti.
Ph tng thng Nguyn Vn Huyn cng lut s Trn Ngc Ling c ng
Minh giao nhim v ha m vi MTDTGPMN. Ngoi cc thnh vin chnh
ph, thm phn Triu Quc Mnh c ch nh l tng gim c cnh st
Si Gn.

24. Chnh ph cui cng ca Vit Nam Cng Ha


Nhng cui cng chnh ph Dng Vn Minh chnh thc lc u ch gm
bn thnh vin: Tng thng Dng Vn Minh, ph tng thng Nguyn Vn
Huyn, th tng V Vn Mu v tng trng b Thng tin l ti. Vic ti
c b nhim lm tng trng thng tin trc khi cng b thnh phn
y ca ni cc xut pht t mt nhu cu c bit ca tnh hnh lc by
gi. Ngy 26-4-1975, quc hi biu quyt bu ng Minh lm tng thng,
nhng ng Minh d nh mi n ngy 30-4-1975 mi trnh din thnh

phn chnh ph. Nh th c mt khong trng chnh tr n bn ngy.


Cc i truyn hnh v pht thanh Si Gn, nht l i chin tranh chnh tr
qun i, tip tc bnh lun v pht nhc chng cng nh lc ng Thiu,
ng Hng vn nm quyn. Ti ch ng trnh by vi ng Minh v ng
Mu v tnh hnh ny: cn chm dt ngay cc hot ng tuyn truyn
chng cng v hiu chin trn truyn hnh v pht thanh, nu khng
ng li ho bnh v d nh ho gii ha hp ca chnh ph mi s ph
sn trc khi ra mt. Trong ngy 27-4-1975, d cha c chnh thc b
nhim vo b Thng tin (lc cn c tn B thng tin v chiu hi) ti
ch ng gp ng L Vnh Ha, tng gim c i pht thanh truyn
hnh, ti nh ring ca ng ti ng T Do (nay l ng Khi), ni v
ng c mt ca hng bn c, vn ng ng ra lnh thay i ngay
ging iu ca c hai i thuc quyn ca ng. Ti n nh ng vo lc
khong 01 gi tra, ng ang n cm vi v. Ti t gii thiu mnh v cho
bit ti s c tng thng Dng Vn Minh chnh thc b nhim trong
ngy mai lm tng trng Thng tin. Nhng ti cn gp ng ngay hm nay
v tnh th i hi phi c mt thay i hon ton v ni dung tuyn truyn
trn hai i truyn hnh, truyn thanh, cng sm cng tt - v ng li
kt thc chin tranh v c bit l thi ca chnh ph mi i vi qun
gii phng. Ti ni ng c quyn khng nghe ti v ti cha chnh thc l
tng trng Thng tin, nhng ti tha thit yu cu ng, do i hi ca tnh
th cp bch, nn c mt quyt nh c li cho ci chung ngay by gi.
Tng gim c L Vnh Ho khng cn ti ni g thm, ng hp tc
ngay. ng ra lnh b tt c cc loi nhc chng cng v ngng pht cc
bi, tin, mang tnh chng cng v c xu tip tc chin tranh. Ti cng
in thoi trc tip cho trung tng Trn Vn Trung, tng cc trng Tng
cc chin tranh chnh tr l ngi ang ch o i qun i. Tng Trung
ch ha nhng khng chp hnh.
Cng trong ngy 26-7-1975, tha lnh tng thng Dng Vn Minh, ti
cng hn gp c vn chnh tr ta i s Php Pierre Brochand vn
ng tng thng Php Giscard DEstaing c mt tuyn b chnh thc trn

h thng truyn thng Php h tr chnh ph mi Si Gn. Chng ti hn


gp nhau ti Xc Ty, tc Cercle Sportif Saigonnais (CSS), c sp xp
nh mt cuc gp tnh c. a im ni chuyn: h bi ca CSS!
Khi hai chng ti ang ng di nc th Thomas Polgar, xp CIA ti
min Nam nm di phi nng cnh h bi, cch chng ti khng bao xa.
Ti cha tng gp mt Polgar nn khng bit s hin din ca ng ta.
Chnh Brochand ni kh cho ti bit s c mt ca Polgar.
Ti m u cuc i thoi: Ngy mai ti mi c b nhim lm tng
trng Thng tin nhng hm nay ti c tng thng Dng Vn Minh c
lm i din chnh thc ca ng, thng qua ta i s Php, yu cu
tng thng Php Giscard DEstaing c li tuyn b ng h chnh ph mi
cng n lc tm kim ha bnh ca chnh ph ny. ng Pierre Brochand
tr li rng ng s bo co ngi i s v s chuyn ngay li yu cu ny
v Paris v ng hi vng tng thng Php s ln ting vo ngy mai. Ti
khng c nghe trc tip li tuyn b ca tng thng Php ngy hm sau
v lc qu bn rn, nhng ti c bit yu cu ca tng thng Dng
Vn Minh c chnh ph Php p ng. R rng ng li ca Php
trong thi im ny l ng h chnh ph Dng Vn Minh v mun chnh
ph ny c mt vai tr trong kt thc chin tranh Vit Nam. D nhin
Php hi vng, trong hon cnh ny, h s c mt v tr c bit Vit
Nam.
Ngi M, mt mt hy vng ngi Php thnh cng trong n lc ca mnh
h c thm thi gian thc hin k hoch rt khi Vit Nam, nhng mt
khc ngi M li nhn mt cch khng thin cm cc hot ng ca Php,
cho rng ngi Php mun phc hi thi thuc a ca h ng Dng.
Trong quyn Interval Decent m cu nhn vin CIA Frank Snepp vit v s
kt thc chin tranh Vit Nam vch ra Pierre Brochand l nhn vin
Phng nh (Deuxieme Bureau) tng ng vi CIA ca M. Frank Snepp
ma mai Pierre Brochand mun tr thnh mt Kissinger th hai.

C th ni y l ln u tin v duy nht, ti bn vi Pierre Brochand mt


vn chnh tr c th. Trc quan h gia Pierre v ti ch yu l bn
b, d i khi c cp mt chuyn thi s no nhng khng i xa
hn s trao i bnh thng gia hai ngi bn. Pierre Brochand p trai,
n mc lch s v lun hp thi trang, quan h bn b kh ci m nhng
rt thn trng khi cp cc vn ni b ca ngi Vit Nam. ng l
ngi Php ng ght nht i vi ng Thiu v ng Thiu cho rng chnh
Brochand l ngi thc y v h tr cc nhm hot ng chnh tr i lp
thuc thnh phn th ba.
...Ngy 28-4-1975, ng Minh chnh thc c ti lm tng trng B Thng
tin d cha chnh thc cng b ni cc. Quyt nh b nhim ti do th
tng V Vn Mu k. Cng nh B Quc phng d nh giao cho mt
ngi chng bit g v qun s - gio s i hc Bi Tng Hun - B
Thng tin giao cho ti, mt ngi hiu bit rt t v ngi cng sn v
cng khng c kh nng m trch cuc chin thc h m thng b
thng tin ca cc ch trc y min Nam lun phi tin hnh. ng
Dng Vn Minh cng bit r iu v r rng ng c ch ch khi chn
ti lm tng trng B Thng tin, bi ti hon ton c kh nng ng gp
vo mc tiu tm kim ha bnh ca chnh ph Dng Vn Minh.
Sng 29-4-1975 ti n B Thng tin Chiu hi trn ng Phan nh
Phng (nay l Nguyn nh Chiu) gn ng t Cng L (nay l Nam K
Khi Ngha), nhn nhim v mi ca mnh. Lc y ci tn ca b giao cho
ti cn l B Thng tin Chiu hi. Vic u tin ca ti khi n y l ch
th cho ngi tr l mi ca ti l Lu Trng Khng i tn b ny
thnh B Thng tin, b hai ch Chiu hi. Anh Lu Trng Khng
cng hc mt kho Hc vin quc gia hnh chnh vi ti. Khi tt nghip
anh b Trung ng tnh bo trng dng mc du anh khng mun v lm
vic y. Sau d v y nhng Khng vn tm cch vn ng,
qua nhiu ngi c th lc trong chnh quyn, c ri khi ch ny.
Cui cng anh phi chp nhn v b Dn vn Chiu hi (sau ny mi i
tn Thng tin Chiu hi) thi Hong c Nh thot khi mt ngnh

hon ton khng ph hp vi tnh tnh anh. Ngay khi cn lm Trung


ng tnh bo, thnh thong Khng n thm ti v tit l cho ti bit
anh b cp trn giao nhim v theo di ti. Anh ni: C lc ti ng hng
gi bn kia ng nh ng. Ti cm thy ht sc nhc nh.... V b Dn
vn Chiu hi, Nh giao cho Khng lm i din vng 4, tc min Ty
Nam B.
Khng c ai ch th cho ti i tn B Thng tin Chiu hi, k c tng thng
Dng Vn Minh hay th tng V Vn Mu. Ti t ng lm vic ny.
Trong bui hp u tin v duy nht ti vn phng ti B Thng tin, vi
t cch tng trng Thng tin ti cn ch o cho tt c cc b phn trc
thuc v a phng t nay khng gi Vit cng na m l qun Mt Trn
Dn Tc Gii Phng Min Nam, gi Nguyn Hu Th l Ch tch Nguyn
Hu Th v Chnh Ph Cch Mng Lm Thi Min Nam Vit Nam. trnh
phn ng in cung ca nhng phn t chng cng qu khch, khi gii
thch l do v nhng sa i ny, ti ni rng v chnh ph Dng Vn
Minh ch trng ho bnh nn nht thit phi dng chnh danh khi ni v
bn kia.
Gia phin hp, Lu Trng Khng n sau lng ti hi nh vo tai ng
li hay i?. Ti quay u li tr li Khng: Mnh li. Khng ni
tip: Dt khot nh th nh. Mnh cng s khng n ch hn ca M
c bc i vo lc 15 gi. Mnh cng li. a im m Khng c
bc i l a im dnh ring cho cc nhn vin tnh bo.
Trc ba hm (26-4-1975) t Dinh Hoa Lan v nh, ti c Qunh
Nga, v ti, cho bit anh chng thanh nin ngi M c ti thu dy
Anh vn ti nh mi hai thng qua (c anh Dng Vn Ba gii thiu) c
mang n nh mt giy gii thiu ca ngi M dnh cho by ngi trong
gia nh ti i tn c bng phng tin my bay. By ngi l ng nhn
s ca gia nh ti: Hai v chng v nm a con. V ti nh anh Nguyn
Hu Thi (ang lnh nn trong nh ti) phin dch li vi anh thanh nin
M l gia nh ti khng c nh di tn. V ti k li: Em ni cm n anh

ta v tr li t giy. Em bo chng ti khng c nh ri qu hng.


Ti rt tn ng quyt nh ca v. V anh chng thanh nin M ny, c
dp c bn tho hi k ca anh Dng Vn Ba, ti mi nh li tn anh l
Peter Porr n dy anh vn cho anh Ba qua s gii thiu ca nh bo M
phn chin John Spragens. Peter Porr l ging vin i hc Vn khoa Si
Gn. Ta i s M c ch trng u tin di tn ngi M v tip l
nhng vin chc cao cp ca chnh quyn Si Gn cng nhng ngi
hp tc vi h trong ngnh tnh bo v cc c quan ca h ti min Nam.
mi khu vc, h u giao cho mt ngi ca h lp danh sch v tp
hp a ra sn bay trnh nhng cn tr ca gii chc trch v an ninh
ca chnh quyn Si Gn. C l Peter Porr c giao li ko mt s nhn
vt chung quanh ng Dng Vn Minh. Vi hai trng hp m ti c
bit (anh Ba v ti) th Peter Porr u tht bi!
Sau 30-4-1975 Lu Trng Khng i hc tp ci to. Lc ny v hon
cnh ti khng gip c g cho Khng. Nghe u Khng vn lc quan,
sau th c tin anh qua i v au rut tha nhng khng c pht hin
kp thi...
...Tr li ngy 29-4-1975, sau phin hp ti vn phng b, ti n i
truyn hnh c gng thuyt phc ng bo khng tip tc di tn t. Theo
yu cu ca ti, sinh vin Hunh Tn Mm ngi va c tn tng gim
c cnh st Triu Quc Mnh (cng l mt ng vin cng sn nhng lc
y cha l) tr t do theo lnh ng Minh cng c mt ti i truyn hnh.
Khi chng ti n i, tng gim c pht thanh v truyn hnh L Vnh
Ha v ngh s Trn Vn Trch n ti. Hnh nh lc ny anh Trch ph
trch phn vn ngh ca i truyn hnh Si Gn. y l ln cui cng ti
gp anh Trch, ngi m ti rt mn m ti nng. Anh tng mang
truyn n bm bm c ng bu c H ngh vin ca ti phn pht
cho cc c tri khi ti ra ng c dn biu ln th ba (1971). Anh ni ting
vi ging ht nhi theo cc danh ca quc t nh Tino Rossi, Maurice
Chevalier... c bit anh Trch nhi c c m thanh ca cc cuc ua
t Cng thc 1 nh nhng bui tng thut trc tip trn cc i pht

thanh nc ngoi. i sng ring ca anh kh cht vt, do khng c


iu kin pht huy s trng ca anh tht ng mc.
Bi ni ca ti trn truyn hnh khng c vit sn nn ni dung cng
khng c tng thng Dng Vn Minh hay th tng V Vn Mu duyt.
Ti c tng thng Dng Vn Minh dnh cho mt quyn hn kh rng
ri v mt s tin cy cao. Bi ti cng l mt trong nhng ngi gp phn
hnh thnh lp trng chung ca nhm ng Minh, nn ng Minh v ng
Mu tin chc ti nm r quan im ca nhm trong pht biu ca mnh.
Trong bi ni trn truyn hnh, trc ht ti khng nh chnh ph Dng
Vn Minh l mt chnh ph ch trng ho bnh. Nhng ngy sp ti chc
chn khng c tm mu nh nhng li n i v rng chnh ph Dng
Vn Minh dt khot s khng i u qun s vi qun gii phng: B
con hy li. M m ng b ca ta y, qu hng ca ta y.
Nhng li ku gi ny, ti ni gn nh trong nc mt.
lm tng s s hi trong dn chng, thc y ngi dn min Nam ra
i t, ngy 16-4-1975, b trng Quc phng M James Schlesinger ni
vi quc hi M rng nu cng sn chin thng s c 200.000 ngi Vit
Nam b git. Ngy 18-4-1975, ngi pht ngn ca Lu Nm Gc, i t
Robert Burke, tuyn b rng qua cc bo co mt m ng ta c, nhng
vng do cng sn mi chim xy ra nhiu v tr th m mu; mt s
chi tit ca nhng v tr th ny tht gh rn (horrifying). Cn t bo
qun i M pht hnh khu vc Thi Bnh Dng Stars and Stripes c
bi bo vi ci tt ln t nht mt triu ngi Vit s b tn st. Ti nh
li li k ca phng vin nh ca AP, Carl Robinson, rng ta i s M c
ch trng tung nhng tin tht thit gy hong lon trong dn chng
Vit Nam trc s tin qun ca qun gii phng v thc y mt cuc di
tn t. c phi vin ca t Der Spiegel (c), Tiziano Terzani k rng
ng nhn c mt tin khng nh mt linh mc cng gio ti Ban M
Thut di tn khng kp b cng sn cht lm ba khc! Nhng ch t ngy
sau chnh v linh mc ny c mt ti Si Gn ngi ng vn nguyn vn.

Ban M Thut cng c tin c 300 ngi b cng sn git nhng sau
Tiziano Terzani xc nhn c rng s ngi ny cht v bom do my bay
qun i Si Gn th xung theo lnh ca tng thng Thiu khi thnh ph
c cng sn gii phng (Saigon 1975 Tiziano Terzani). Tung tin nh
th thc y ngi dn min Nam t ri b qu hng mnh, hng
ngn ngi b xc ngoi bin l mt ti c ln.
...Ti khng h c mt thng tin no v thi cui cng ca qun gii
phng nh hay khng nh vo Si Gn nhng trong bi ni chuyn
ca ti vi dn chng Si Gn trn truyn hnh ngy 29-4-1975, ti vn
mnh dn cam oan rng s khng c trn nh m mu cui cng nh
c Si Gn ang lo s. Ti sao? Lc ch bng suy on, cn c vo
nhng phn tch v nh gi ch quan ca ti v lp trng ca ngi
cng sn qua hai cuc chin m h tin hnh chng Php v chng M u l cuc chin yu nc ti tin nh inh ng ct rng nu qun i
Si Gn khng tip tc i u v n sng th qun gii phng cng khng
bao gi nh vo Si Gn. Do s khng bao gi c cuc tm mu nh
c loan truyn trong nhng ngy qua t to i s M khin cho
ngi dn min Nam n n tm mi cch ra i.
Trc khi kt thc bi ni chuyn trn truyn hnh, ti mi anh Hunh Tn
Mm xut hin bn cnh ti v gii thiu: y, sinh vin Hunh Tn Mm
bng xng bng tht, va c tr t do, ng nh li ha ca chnh ph
Dng Vn Minh tr t do cho tt c nhng ngi t chnh tr. Cho n
lc ny anh Hunh Tn Mm vn tip tc ng vai mt thanh nin tr thc
hot ng chng Thiu ti Si Gn ch khng phi mt ng vin cng
sn hot ng trong hng ng ca MTDTGPMN. Nh ni chnh quyn
Thiu nhiu ln toan tnh trao tr anh Mm cho MTDTGPMN ti Lc Ninh
( chng minh anh l mt ngi cng sn) nhng anh Mm lun t chi
v i c tr t do ti Si Gn.
Mt cu dn biu c k rng vo nhng ngy gia thng 3-1975 sau khi
Ban M Thut tht th v c Vng 2 chin thut ln lt tho chy, tng

Nguyn Cao K ngh c cuc tip xc vi tng Dng Vn Minh.


Tng Minh ng tip. Trong cuc gp ny, tng K ngh hp tc
vi tng Minh trong n lc ngn chn ln sng tin cng ca cng sn.
Tng K a ra gii php qun s: ly Cn Th lm th , gom tt c
lc lng hi qun, khng qun v b binh lm vnh ai bo v phn t
cn li t bn ph Cn Th tr v pha di min Ty nh Sc Trng, Bc
Liu, C Mau, Chu c, Long Xuyn, Tr Vinh, Rch Gi... Nhng k
hoch ny khng c ng Minh chp nhn.
Thng 2-2002 khi cu tng Nguyn Cao K tr v qu hng ln u sau
1975, ti c gp li ng. Trong mt bui cm tra, ti hi ng K trong
nhng ngy cui cng trc khi qun gii phng vo Si Gn ng c gp
ng Minh bn v cuc hp tc khng th ng K cho bit khng c cuc
gp . ng ni vi ti: Ti 27-4-1975, ti c in ti c in thoi cho
ty vin qun s ca ng Minh l i t Trng Minh u yu cu gp
ng Minh bn v s hp tc trong cuc i u vi s tin qun ca cng
sn. i t u bo co vi ng Minh v tr li vi ti rng ng Minh ang
bn hp, s gi in li. Sng 28-4-1975, i t u bo rng ng Minh
sn sng tip ti ti Dinh c Lp. Lc ti nh ti c tng Nguyn Bo
Tr v mt s bn b khc. Anh em khuyn ti khng i v qu mun
c th lm g. Nh th vo nhng ngy cui cng, ti khng h gp ng
Minh. Cng v nhng s kin xy ra vo thi im thng 4-1975, ng K
cn k rng, trc khi ng Trn Vn Hng va ln thay ng Thiu rt
khi cng v tng thng, ng c t ng i gp quyn tng thng Hng
v ngh vi ng Hng l ng sn sng ng u qun i ch huy
cuc chin ngn chn cng sn. ng Hng kho lo t chi bng cch
bo rng trc y ti l ph tng thng m by gi b nhim ti lm tng
tham mu trng th... coi khng c. ng ni chc v ny nh hn.
Cho ng suy ngh thm vi ngy. Ti lin bo trong vi ngy na min
Nam u cn na c v ti cn gp nhau!. Cu chuyn gia ng K v
ng Hng cha ht y. ng K k tip Anh c bit khng, ci ng gi
tht ht ni. Sau khi ng b quc hi trut quyn v trao ci gh tng
thng cho ng Minh th chnh ng li in thoi cho ti v ni vi ti: by

gi anh mun lm g c lm. C ngha l ng gi Hng xi ti o


chnh!.
...Chiu 28-4-1975 vo lc 16 gi 45 bui l bn giao gia quyn tng
thng Trn Vn Hng v tn tng thng Dng Vn Minh din ra ti dinh
c Lp. Tht s ng Minh khng bao gi mun c mt bui bn giao nh
th ny. ng vn t chi tr thnh ngi k tc tng thng Nguyn Vn
Thiu theo hin php ca nh Cng ho m ng hon ton ph nhn
gi tr ca n. ng Minh mun mnh nhn mt s u quyn khc ca ngi
dn min Nam, c mt nn tng tn nhim ca qun chng thc s. Nhng
bi cnh lch s by gi khng cho ng c mt chn la no khc. ng
Minh v nhng ngi cng s gn gi vi ng t t cho mnh mt nhim
v lch s cn kp hn, h trng hn: Bng mi gi trut quyn tip tc
chin tranh ang cn trong tay ca phe Thiu - trnh xy ra trn cui
cng mu lm hoang tn Si Gn. Bi ng Trn Vn Hng thay tng
thng Thiu vn tuyn b quyt tip tc chin u gi n tc t cui
cng.
Ti Dinh c Lp, c xong bi din vn giao quyn ca mnh, quyn tng
thng Hng bt tay ng Minh tn tng thng v ni: Nhim v ca
i tng rt nng n. Cu ni cha ng s ma mai v c s hoi nghi
ca ng Hng v kh nng ng Minh tm mt gii php thng thuyt
ho bnh cho min Nam. Khi tn tng thng Dng Vn Minh va bt u
c bi din vn nhm chc ca mnh th st nh m m, mt trn ma
to cha tng c trong nhiu nm p xung Si Gn. Thm ch quan khch
d l khng nghe c ng Minh ni g. Nhiu ngi cho l mt im
g cho tn chnh ph. Ti khng ngi nhng hng gh dnh cho cc
nhn vt chnh ph hay dn biu ngh s. Ti ng mt gc cui phng
gn ch dnh cho cc nh bo nc ngoi. Ci khng kh chung ca bui
l nhm chc tht bun no. Nhiu ngi thy trc s v ch ca bui
l ny. Mt tn tng thng chng c qun i, lc lng, chng cn t
ai. Mt tng thng ca Si Gn th ng ngha hn l mt tng thng ca
min Nam. V ci chc v y gn nh trng rng.

Din vn nhm chc tng thng ca ng Dng Vn Minh r rng phn


nh li hai p lc m ng khng th khng tnh n: Mt mt qun i
VNCH vn cn , v d hin rt x xc, nhng vn cn iu kin phn
ng in r nu h thy mnh b phn bi; mt khc tn tng thng
Dng Vn Minh phi chng minh c vi pha bn kia y l mt chnh
ph khng c mc ch eo ui chin tranh, mong mun c thng
thuyt ho bnh. Kt qu bi din vn na vi y b coi l nht nht, khng
to ra c mt lc y mi mnh m v dt khot hng ti con ng
chm dt chin tranh.
Tht kh cho chnh ph Dng Vn Minh vo thi im ny nghing hn
lp trng bt tay vi qun gii phng. Nhng n i v mt cuc o
chnh t cc phe chng cng rm ran khp ni. Nht l t pha lc lng
khng qun thuc nh hng ca tng Nguyn Cao K. T khi quc hi
biu quyt c ng Minh thay ng Hng, lc lng khng qun Tn Sn
Nht ng cng, chi t nhn lnh iu ng ca tng thng Minh!
Khi ng Minh v on tu tng va t Dinh c Lp tr v Dinh Hoa Lan
th nghe vang ln nhng ting n lm rung chuyn c Si Gn. Cc loi
sng Dinh c Lp v Hi qun bn Bch ng bn ln nh in
nhng chng bit bn vo mc tiu c th no. Lc ti ang ti vn
phng bo ch ca ng Minh nm cng sau Dinh Hoa Lan, cng mt s
anh em khc. Mi ngi u chui xung bn. Cha kp trao i vi nhau,
nhng tt c u ngh phe K o chnh. C ngi cn t ra gi thuyt:
c kh nng K di bom xung Dinh Hoa Lan. Lin , trung tng Mai
Hu Xun, ngi thn tn ca ng Minh ra lnh anh em ri Dinh Hoa Lan.
Ti cng ng Minh, b Minh v mt s ngi di chuyn n mt bit th
nm trn ng Phng Khc Khoan, cch Dinh Hoa Lan 500 mt ng
chim bay v ch cch t dinh ca i s M Graham Martin khong 100
mt. Nh ny hnh nh ca mt t sn gc Hoa, bn ca tng Mai Hu
Xun. Ti y tng Xun mi c bo co: cc ting n l do my bay
Vit cng oanh kch xung phi trng Tn Sn Nht. C tt c nm chic

A-37s m qun gii phng mi chim c - xut pht t Nha Trang


tham gia cuc tn cng di s ch huy ca trung u phi cng Nguyn
Thnh Trung. y l cuc tn cng th hai ca Nguyn Thnh Trung t
khi ng ri qun i Si Gn vo vng gii phng (tin tc sau ny cho bit
ng Trung l ng vin cng sn nm vng t lu c ci trong binh
chng khng qun Si Gn). Trong s phi cng di bom sn bay Tn Sn
Nht, ch c Nguyn Thnh Trung l thng tho loi chin u c ca M.
Bn phi cng cn li trc ch li Mig. iu ny khin cho gii qun s
Si Gn v M kinh ngc. Mt khc v tri Davis vn cn phi on qun
s ca MTDTGPMN nn gii qun s Si Gn vn ngh rng qun gii
phng khng dm cho my bay oanh tc khu vc ny.
Tng Xun cho iu ng mt s xe tng n bo v Dinh Hoa Lan. Cc
lin lc vi cn c khng qun Tn Sn Nht vn khng thc hin c.
Khong hn 10 gi m, ng Minh v on ty tng tr v Dinh Hoa Lan.
Ti khng bit c Chung Tn Cang, t lnh Hi qun, vo Dinh Hoa
Lan ti 28-4-1975 gp ng Dng Vn Minh ni g v quyt nh ra i ca
ng. Nhng sau trong gii thn cn ca ng Minh hay tin ng Minh
chp nhn cho con r ca mnh l i t i a con gi v hai chu ngoi
ca ng ln tu hi qun cng i di tn vi c Chung Tn Cang. Vo
lc ny c l ng Minh bit chuyn thng thuyt vi qun gii phng
l v vng. Cc tin tc t i s Php Jean Marie Merillon v c vn chnh
tr Pierre Brochand khng c s tin trin no c. Vai tr trung gian ca
Php cho mt gii php chnh tr m lc u h rt t tin cui cng tr nn
v vng.
Sau ny c quyn sch Cruel April ca Olivier Todd, ti ngc nhin v
cng c bit trong ln gp ng Minh cui cng ti Dinh Hoa Lan, i theo
Chung Tn Cang cn c hai s gi ca ng Trn Vn Hu, cu th tng
thi Bo i. Hai s gi ny l L Quc Tu v Mai Vn Hnh. H ngh
ng Minh mi ng Hu v lm th tng v H Ni v Chnh ph Cch
Mng lm thi tn ng vai tr ca ng Hu. Nhng ng Minh dt

khot t chi nhng gi ca hai ngi ny. Ti khng bit r iu tit l


ca Olivier Todd c ng s tht hay khng. Trong gii thn cn ca ng
Minh, mi cho n sau ny, khng ai nhc n s kin ny.
Cng trong ngy 28-4-1975, cu dn biu Ng Cng c t Paris v n
Bangkok cng c lin lc vi ng Dng Vn Minh qua trung gian ca dn
biu H Ngc Nhun. Nhc li: c ri khi Si Gn thng 8-1971 sau khi
tht bi trong n lc ti c ca mnh v b chnh quyn Thiu gian ln. Ng
Cng c d nh tr v Si Gn nhng t ngy 26-4-1975 my bay dn
s khng cn c php p xung phi trng Tn Sn Nht. c phi
quay li Bangkok. Trong cuc in m vi ng Dng Vn Minh, anh c
ni rng n lc ny khng c gii php chnh tr cho s kt thc chin
tranh Vit Nam. ng Minh hi anh c: Toa thy khng cn cch no
?. Anh c tr li: Tha i tng, theo ti khng c cch no!. Gp
c sau 1975, ti c hi anh s khng nh anh c t u. c ni
theo nhn nh ring ca anh qua cc tip xc ch khng l tin chnh thc
t u c.
ng Minh nhn trch nhim trc lch s li ng nt vai tr ca mnh
bt k s vic kt thc s ra sao. S ra i ca con gi v hai chu ngoi
gip cho ng nh bt u lo chuyn ring t. B Dng Vn Minh th vn
li bn chng.
Mi n 12 gi m ti mi v n nh ng Nguyn Tri Phng. V
ti cha ng, vn thc ch ti. Nm a con ng. a ln nht L Qu
Hng 13 tui, k L Qu Dng 11, L Qu Trung 9 tui, L Qunh Kim
Trinh con gi duy nht 7 tui v L Qu Chnh nh nht mi 5 tui.
Trong gic ng, chng nh nhng thin thn. Trong u ti bng le ln
mt ngh: chic thuyn ti ang lo li ch khm qu, trong khi bin
ang sng to gi ln, chng bit chuyn g s xy ra. Nc mt nh chc
tro ra. Khng bit ti sao. Nhng ti kp ngn li. Thay qun o xong, ti
mt bng nhc Trnh Cng Sn vo my AKAI, bt ln v nm di trn
thm. Nhiu ln ti lm nh th sau mt ngy chng Thiu gay go. Vi

ti, nhc Trnh Cng Sn lun l mt liu php tinh thn k diu.

Ngi con gi Vit Nam da vng


Yu qu hng nh yu ng la chn
Ngi con gi Vit Nam da vng
Yu qu hng nc mt lng dng...
Em cha bit qu hng thanh bnh
Em cha thy xa kia Vit Nam
Em cha ht ca dao mt ln
...
(Ngi con gi Vit Nam, Ca khc da vng)
Cha m ti cha bit qu hng thanh bnh. Ti cng cha bit qu hng
thanh bnh mt ngy no. Hy vng thanh bnh y s n vi cc con ti
chng? My en ang vn v trn bu tri nhng nh sng ti p ang
l dng? Ti thip ng lc no khng bit...
B mt ca Si Gn sng 29-4-1975 khc hn ngy hm trc. l
nhng du hiu u tin ca hong lon. T nh ring ng Nguyn
Tri Phng ra Dinh Hoa Lan, t ca ti c hai chic xe Jeep ca cnh
st bo v. Mt chic chy pha trc v mt chic chy bc sau.
Trc khi bc ln xe, ti nhn ra s hin din ca bn vin cnh st
tng theo di ti ng trong t th sn sng bn chic xe i theo bo v.
Khi ng Thiu b chy ra nc ngoi, bn vin cnh st ny lin lin h vi
nhng ngi bo v ti v ng nhp vo ton cn v ca ti nu ng
Minh tr thnh tng thng. V ti chp nhn. H v ti chng c g
hn th nhau. H ch lm phn s do cp trn giao.
on xe ca ti va ra n ng Trn Quc Ton (nay l ng Ba
Thng Hai) th chng kin mt v lnh thu qun lc chin cp xe gn
my ca mt ngi n ng. Cn v ca ti - Nguyn Vn B cho bit ti

hm qua ti thnh ph xy ra mt s v binh lnh o ng dng sng


cp nhiu tim vng v ca hng. Trn ng n Dinh Hoa Lan, ti
khng thy mt bng dng no ca cnh st gi trt t v an ninh cc
ng ng. Trong u ti hin ln nhng cnh cp bc m thnh ph
Nng tri qua trc khi qun gii phng c mt. Ti ngh: Lm sao
trnh cho Si Gn tai ho ny?.
Tng gim c cnh st l trung tng Nguyn Khc Bnh b chy, ch
cn ph tng gim c l thm phn Phm Kim Qui. Ti 28-4-1975, theo
lnh ca tng thng Minh, anh Dng Vn Ba in thoi cho ng Qui yu
cu cho ng ta bng tt c kh nng cn li ca Tng nha cnh st c
gng gi trt t tr an, ng xy ra cp bc, nht l vo ban m.
Phm Kim Qui cho bit ng ta cn c th iu ng c mt s on
cnh st d chin v s c gng thc hin ch th ca tng thng Minh.
Ngy 28-4-1975, theo yu cu ca ti, anh Ba (lc ny l th trng b
Thng tin) cng lin h vi Phm Kim Qui iu ng mt i i cnh
st d chin bo v an ninh khu vc B Thng tin. iu ng ni l lc ny
chng ti, s binh lnh VNCH o ng lm by hn l s Vit cng tn
cng!
Khi ti n Dinh Hoa Lan trong phng khch ch c ng Minh v v ti (
ra y bng t ring ch ti). ng Minh hi ti tnh hnh bn ngoi nh
th no? Ti tng thut cho ng Minh nghe v cp trn ng Trn
Quc Ton v khng kh trn ph, k c nhng g c anh cnh st cn
v k li. Tip theo , ti thng thn by t suy ngh ca mnh:
Tha i tng (trong s thn mt, ti v nhng ngi thn cn vn gi
ng Minh l i tng d ng l tng thng) ti thy tnh hnh rt nguy
ngp, nht l i vi dn thng. Khng cn ai bo v trt t an ninh ca
thnh ph. Si Gn hin gi l mt thnh ph khng cn lut php. Ti lo
ngi Si Gn s b cp bc v hn lon nh Nng m mnh th b
tay. Tha i Tng, ti ngh mnh nn tuyn b Si Gn b ng ville
ouverte v qun gii phng kim sot v bo v an ninh cho thnh

ph. Ch c cch l trnh cho Si Gn khi hn lon...


Lin ti a thm mt kin: Khng nn cng b vic chuyn giao
quyn hnh cho qun gii phng ngay v nh th Si Gn s tri qua mt
m v chnh ph cc k nguy him. Ti ngh sng mai hy cng b.
Quyt nh ny s c gi kn trong mt s rt t ngi.
Sng hm sau cc thnh vin ca tn ni cc vn t tp ti ph th tng
i l Thng Nht (nay l ng L Dun) ch d l gia mt. Nhiu
ngi thn cn ng Minh, trong chiu 29-4-1975, cng cha hay quyt
nh ny, ngoi tr th tng V Vn Mu. Hnh nh ph tng thng
Nguyn Vn Huyn cng khng c thng bo.
Quyt nh ca ng Minh c th khng xut pht hon ton t xut ca
ti. Mt s v khc c th cng c xut nh vy. ngh y c l cng
sn trong u ca ng Minh trc . Nhng tin tc b tc t s qun
Php, cuc trao i vi anh Ng Cng c t Paris... chc chn c nh
hng vo suy ngh ca ng. Hn na ng Minh l mt nh qun s nn
cng rt hiu tnh hnh lc l nh th no.
Sau khi quyt nh, ng Minh lin giao vic son tho bn tuyn b cho
bc s H Vn Minh. Ti khng bit sau bc s H Vn Minh c nhn li
khng, v c thm ai khc tham gia son tho bn tuyn b ny khng.
Chiu ti, trung tng Vnh Lc - tng tham mu trng cng chun
tng Nguyn Hu Hnh (t lu ng v pha cch mng, l c s ca
Ban binh vn min Nam) lc ny l ph t tng tham mu trng vo
Dinh Hoa Lan thuyt trnh ln cui tnh hnh qun s v an ninh quanh khu
vc Si Gn. Cuc thuyt trnh cng khng nh tnh th hon ton tuyt
vng i vi qun i VNCH.
Sau khi hai tng lnh ny ra v, ti xut vi ng Minh nn vo Dinh
c Lp ng m nay. Va nghe ngh ca ti, ng Minh cc lc

phn i: Ti khng bao gi vo Dinh c Lp d c tn ti trn ci gh


tng thng. Ti ni iu vi anh em ri. ng l trong khi u
tranh ginh chnh quyn, ng Minh tng ni vi nhng cng s vin
thn tn ca mnh rng d ng c tr thnh tng thng ng cng khng
vo trong Dinh c Lp, m vn tip tc Dinh Hoa Lan ca mnh. Nhng
ng c ni vi ti: Mnh s vo nh qun vt (Pha sau Dinh c Lp
c hai sn qun vt ginh cho ng Thiu v bn b thn tn ca ng). Cch
ng Minh ni Mnh s vo nh qun vt c th c hiu quyt tm
ca ng Minh h b tng thng Thiu.
Ti phi gii thch r hn kin ca mnh: Tha i tng, li y m
nay rt nguy him cho tnh mng ca i tng. Ch mt qu pho kch
khng bit t u n ri vo y l chng ta s b tiu dit. Sng mai s
khng ai c thm quyn tuyn b ngng bn v chuyn giao quyn cho
qun gii phng. V quyn li chung, ti ngh i tng nn vo Dinh c
Lp m nay. c tng hm chng li cc cuc pho kch v nm
bom.
Sau mt pht suy ngh, ng ng vo Dinh c Lp. Lc khong 9 gi
ti.
T Dinh Hoa Lan, ra cng trc, i theo ng Hng Thp T (nay l
ng Nguyn Th Minh Khai), n ng Cng L (nay l ng Nam K
Khi Ngha) r tri l n cng chnh vo Dinh c Lp. ng i cha
n mt ngn mt. Trong Dinh Hoa Lan c hai chic t u c dng
cho cuc di chuyn ny. Ngoi ra cng c mt s xe khc u cng sau.
V chng ti i xe chung vi ng b Dng Vn Minh. V c kh ng
ngi, trong c c gia nh ca mt s dn biu ngh s, nn khng
xe i. Mt s phi i b. on ngi, va i xe va i b, ko di trn
ng n Dinh c Lp.
Vo n Dinh c Lp on ngi chia nhau tm ch ng qua m. Dinh
qu ln, ch cho mi ngi. D nhin phi s dng c nhng phng lm

vic. u tin ng Minh v cc cng s thn cn ca ng c i xem tng


hm, ni y ng Thiu dng i ph vi cc cuc o chnh bt ng,
c th an ton tip tc ch huy cuc phn cng. Phng tr n rt rng,
trang b y h thng truyn tin v lin lc v tuyn vi loi bn
qun s ca Si Gn v c min Nam.
Khi s quan trong dinh hng dn ng b Dng Vn Minh n phng ng
ca ng b Thiu trc y tng hai, chng ti i qua hnh lang pha
sau dinh, t y, xuyn qua hng cy sao, ng Minh v ti nhn thy sn
qun vt. Ti cn nh cu ni a ca ng trc : Mnh vo y ri v
nhn thy n nhng mnh s khng c c hi cm vt bc ra sn.
ng b Minh mi v chng ti v v chng dn biu Nguyn Hu Chung
vo chung phng. Phng ng ca ng b Thiu khi chng ti n
trng trn! Trn thm, trc ging ng ch cn b da cp nm tr
tri. Trong phng tm khng c mt cc x bng no. Nh sc hi chiu
cha dng cm, ti hi vin s quan trong dinh c g n khng. Vin s
quan ny bi ri tr li rng khng cn g c d ch l mt ming bnh m
v tht ngui!
ng Minh nhn xung bi c trc dinh, thy hai chic trc thng dnh
ring cho tng thng vn nm yn . ng quay vo bo ngi tu vin
qun s l thiu t Hoa Hi ng hi xem hai vin phi cng trc thng
cn c mt y khng, nu cn, mi h n gp ng. Mt lc sau, hai
vin phi cng trnh din ng Minh. l trung t Nguyn Vn Minh v i
u T Duy Bo. Trung t Minh tng hc chung vi Hong c Nh
trng trung hc Php Lyce Yersin Lt. Ti cng quen bit Minh khi
hc trng Yersin. Minh hc trn ti hai lp. C l anh c Nh gi v
ph trch i bay trc thng ca ng Thiu l do mi thn tnh bn b
Yersin. Cn T Duy Bo, tuy l phi cng nhng thng c mt trn sn
qun vt nhiu hn. Anh l u th s mt ca Xc Ty. Anh cn c xp
hng vo mt trong nm cy vt mnh nht ca min Nam, ng sau V
Vn By, V Vn Thnh, L Aline, Dng Vn Minh (trng tn vi i

tng Dng Vn Minh). Anh Bu c c nh rve (tri tay) hi m


thng rt mnh v bt ng. Hong c Nh quen bit Bu trn sn
tennis v rt anh v b sung kp li trc thng cho ngi anh b con
mnh Dinh c Lp.
ng Minh hi hai vin phi cng: Trc thng c nhin liu bay ra
tht hm i hay khng? Hai vin s quan ngh tng thng Minh v on
tu tng nh ra i, lin bo co v an ton. ng Minh chuyn sang
hi thm gia cnh ca hai ngi. Trung t Minh than phin cch i x ca
ng Thiu i vi cc nhn vin thuc cp nh anh. Khi ng Thiu ra i
ng chng c mt quan tm g v nhng ngi tng st cnh vi ng
v bo m mng sng ca ng trong thi gian di. ng Dng Vn Minh
gp v c dp chi bng vi T Duy Bu mt i ln. Bu cn rt tr,
lc ch khong 26-27 tui. Anh chng ni g c, chc trong u anh lc
ny ch ngh v gia nh, u lo khng bit c chy kp trc khi cng sn
vo Si Gn. ng Minh t ngt ni vi hai vin phi cng Ti khng i
u. Ti cho php anh em ai mun i c s dng c hai chic trc thng.
Trung t Minh ni ngay anh khng i, ch c Bu i. Hai chic trc thng
ri khi Dinh c Lp khi tri cn ti trnh phn ng ca binh lnh
ang cn bo v dinh. Ti khng bit mi chic mang theo bao nhiu
ngi.
...Trong phng ng ca ng Thiu ch c mt ci ging dnh cho ng
b Minh. Ti khng bit ng b c chp mt c hay khng. V chng ti
v v chng Nguyn Hu Chung ng lng trn sn c tri thm cnh .
V ti v v Chung Nguyn r rm ni chuyn vi nhau c m.
Ch Chung Nguyn v ti nm, nhn thng ra i l Thng Nht. Trc
mt chng ti l quang cnh my bay trc thng lin tc p xung sn
thng ta i s M bc ngi a ra tht hm i, to nn mt vng
sng k l, nhn t xa nh mt m chy ln. Tht kh t tm trng ca
ti trc quang cnh ny. Ti tng nh nhng ngi c bc i l

nhng ngi thn ca mnh, vnh vin khng bao gi c gp li. C ci


g tr nng trong lng ngc. Nc mt a ra lc no khng hay. ng lc
ti bng nghe Chung Nguyn ni nh vo tai ti: Mai tao i. Con tao
cn nh qu, bn v khng ai chu li.... Con ca Chung Nguyn lc
mi c su-by thng. Ly v kh lu anh mi c con, c lc tng u
ht hy vng. Gia nh bn v l ngi Bc di c vo Nam nm 54 sau Hip
nh Genve. Hon cnh ca Chung Nguyn tht kh li. Bit c quyt
nh ca ngi bn gn b vi mnh trong sut nhng nm thng hot
ng chung quc hi ti sng s nm lng yn. Bi ti bit li khuyn
ca ti trong trng hp ny l v ch. Chung Nguyn l ngi bn thn
nht ca ti d i khi chng ti c quan im khc nhau. Si Gn lc
ngi ta quen gi phn bit hai Chung v hai Trung. Chung Nguyn
(Nguyn Hu Chung) v Chung L (L Qu Chung) trong quc hi v bo
ch; Trung L (L Chnh Trung) v Trung Nguyn (Nguyn Vn Trung)
trong i hc l nhng tr thc tin b. Ti khng nh m mnh c
chp mt lc no hay khng. Vng sng trc mt, nng hc nh mt
m chy, ko di sut m, n hng sng 30-4 mi tt.
Chic trc thng di tn cui cng - chic th 19 - ri khi sn thng ta
i s M vo lc 3 gi 58 pht sng 30-4-1975 mang theo i s Martin.
ng n Si Gn thng 4-1973, coi chin tranh Vit Nam nh mt th thp
t chinh ca ci gi l th gii t do, cn bn thn ng, t trao cho mnh
s mng tiu dit ngi cng sn. Khi chp nhn lm i s Si Gn,
ng tuyn b: I accepted because I felt it to be a mission. Theo nh bo
Tiziano Terzani, ng ta l ngi chng cng thuc thp nin 50. Cc ng
nghip ca Martin gi ng l ngi Mohican cui cng ca chin tranh
lnh. ng c mt ngi con trai cht trn Vit Nam cng nh tng De
Latre de Tassigny, ng u qun i vin chinh Php tht trn 20 nm
trc, cng mt mt ngi con trn chin trng Vit Nam. Martin i b t
nh ring ca mnh ( ng Phng Khc Khoan) qua ta i s Php (ca
vo ng Hng Thp T, nay l ng Nguyn Th Minh Khai) ri t y
i sang ta i s M xuyn qua mt khong tng trng va c m ra
hai ta i s thng vi nhau. i s Martin b li mi th, sch v,

tranh nh, c, ch mang theo ci cp v... con ch. ng bc ln trc


thng, mt tay m l c M, cng nh ng nghip ng, i s M ti
Campuchia John Gunther Dean - trc hai tun, m l c M leo
ln trc thng ri khi Phnom Pnh.
Cn vi 129 Thy qun lc chin ph trch an ninh s qun M bo v
cuc di tn, th n 7 gi 53 pht ngy 30-4-1975 ngi cui cng mi ri
khi s qun. Trong hai tun, ta i s M di tn 50.000 ngi Vit Nam
v 6000 ngi M. Khi M kt thc cc chuyn bay di tn vo 4 gi 58
pht, trong khun vin ta i s M cn kt li 420 ngi Vit Nam mc
d trc ch t ting ng h ngi M qu quyt No one will be left
behind (Khng ai s b b li).
Bnh lun v s cun c thm hi ca i s M Martin, nh bo Tiziano
Terzani vit trong quyn Saigon 1975: Three Days and Three Months nh
sau: Ngi M! H mun tiu dit mt phong tro cch mng nhng thc

t h nui dng n. H n y nhm t li mi th trong trt t


nhng h li ra i li s hn lon. H n xy dng nhng li tn
ph. H n bo v mt dn tc m h cho rng b tn cng nhng h
ch bo v cho chnh h chng li nhng ngi m h coi l bn ca
mnh.
Nm 2002, mt gio s ngi Nht, Hajime Hitamura thuc i Hc
Western Sydney (c) chun b mt quyn sch v chin tranh Vit Nam, c
gp ti v t cu hi: Ti sao M tht trn ti Vit Nam? Ti c c mt
ti liu: Nm 1963 tr li nh bo Walter Cronkite trong mt cuc phng
vn v chin tranh Vit Nam, tng thng John F. Kennedy c ni: Xt cho
cng th chin tranh ny l chin tranh ngi Vit, thng hay bi l tu
h. Theo ti cuc chin Vit Nam cha bao gi tht s l mt cuc chin
ca ngi Vit Nam theo ngha mt cuc xung t thc h gia ngi
Vit Nam vi nhau. Ngi M ngy bin khi ni rng: h n y gip
nhng ngi Vit Nam theo th gii t do chng li cng sn. Thc dn
Php v quc M u ly ci c tin hnh chin tranh ti Vit

Nam nhm p t ln dn tc nc ny mun xm lc ca h. Thc


dn Php v quc M mi thi k ca mnh u c ring nhm
vo Vit Nam. Sau cuc chin ca ngi Php th n cuc chin ca ngi
M. Php tht trn in Bin Ph, cuc chin tranh ng Dng ln th
1 kt thc. V khi M khng i ph c chin dch H Ch Minh rt chy
th cuc chin ng Dng ln th hai cng theo chn h m tn li. M
tin hnh chin tranh Vit Nam vi qun lnh, phng tin, tin bc ca
h, dng ngi Vit Nam ca h lp nn chnh quyn Si Gn, thu mn
v cng bc mt b phn ngi Vit Nam cm sng cho h. Ti nh rt
r qun chng min Nam khng h c ci gi l l tng chng cng, c
cuc chin u ca mnh chng li ngi cng sn, ngoi tr mt s
ng phi chng cng khng c qun chng. Cuc chin m ngi M tin
hnh nhn danh ngi Vit Nam chng cng do hon ton khng c
qun chng. Ch c h v nhng ngi v quyn li ring t hoc b p
buc theo h. Chnh v vy ngi M Vit Nam khng ch phi chng li
cng sn m cn phi chng li tt c nhng ngi yu nc khng cng
sn, ni mt cch no l phi chng li gn nh c nhn dn Vit Nam.
Cui cng ngi M phi cun c rt khi Vit Nam l chuyn tt yu.
Ti ni vi ng Hajime Kitamura rng ti khng phi l mt nh nghin cu
chin tranh Vit Nam. Ti ch nu mt suy ngh ring ca mnh v chc
chn cha phn nh mt cch y nguyn nhn tht bi ca ngi M
ti Vit Nam.
Tiu biu cho mt tr thc c l tng chng cng, tng Mu, tng
l tng trng thng tin v ph th tng thi Nguyn Khnh (sau 1-1163) vit trn mt hi k ch vch trn s ph sn ca hai ch
nht v nh Cng ha (t Ng nh Dim n Nguyn Vn Thiu). Hi
k ca tng Mu l gii kh y v sao ch gi l quc gia
tht bi.
25. Thi khc lch s: u hng
8 gi sng ngy 30 thng 4 nm 1975, cc nhn vt d kin trong tn ni

cc tp trung ti ph th tng nm cui i l Thng Nht. Mt s


thnh vin ca tn chnh ph ng m ti y.
Khi tng thng Dng Vn Minh n, cuc hp din ra vi mt s ngi
rt hn ch, gm ph tng thng Nguyn Vn Huyn, th tng V Vn
Mu... Cc thnh vin khc ngi ch i bui hp phng bn ngoi.
ng Minh m u bui hp bng vic trnh by tnh hnh qun s ni
chung v Si Gn ni ring l khng cn cu g. Cng khng nn ngh ti
mt cuc thng thuyt chnh tr vi chnh ph Cch Mng Lm Thi Min
Nam Vit Nam v H Ni, qua trung gian chnh ph Php. Trong khi
tnh hnh an ninh ca thnh ph Si Gn rt nguy ngp, hn lon v cp
bc c th xy ra bt c lc no nhng chnh ph hon ton khng c kh
nng kim sot. V ng Dng Vn Minh kt lun: trnh cho ngi
dn Si Gn nhng tai ho xy ra nh ti Nng, m c th cn ti t
hn, ti quyt nh trao quyn cho chnh ph Cch mng Lm thi Min
Nam Vit Nam. Phng hp im lng, khng c ai phn i, k c nhng v
mi bit c quyt nh ny.
c s ng ca nhng thnh vin chnh yu ca chnh ph, ng Minh
ra lnh cho ti vi t cch tng trng thng tin cho gi cc nhn vin k
thut ca i truyn hnh v i pht thanh n thu m bi tuyn b.
Ti bc ra khi phng v truyn lnh cho anh Dng Vn Ba, th trng
thng tin, vi li dn: ni vi anh em rng c tha hip ngng bn v
ha bnh ri, anh em n thu li tuyn b ca tng thng ni chuyn
vi ng bo. Ti dn nh th anh em phn khi sn sng lm nhim
v m khng b trn. Bi lc by gi rt t cng s cn nhn vin i lm.
Khong 15 pht sau, anh em k thut vin n v i truyn hnh rt gn
ph th tng. V cuc thu m bi tuyn b giao quyn ca tng thng
Dng Vn Minh bt u, ch thu ting ch khng c iu kin thu hnh.
Ln thu u tin, ng Minh cho dng li v c on ng c vp. Ln th
hai cng hng v c ngi y ca vo gy ting ng. n ln th ba mi
thu hon chnh.
Khi ti bc ra phng hp cng anh em k thut vin th gp chun tng
Nguyn Hu Hnh, ph t tng tham mu trng, gi y c quyn hnh
nh tng tham mu trng v trung tng Vnh Lc cng trung tng Trn

Vn Trung chy khi Si Gn bng tu hi qun sng 30 thng 4. Chun


tng Hnh ni vi ng Dng Vn Minh: Xin ti trc tip mang i cho
chc n. Nhng theo ti, ngoi bn tuyn b ca tng thng cho dn
chng, cn c mt nht lnh ca tng tham mu trng ra lnh trc tip
cho qun i khng c n sng na.... ng Minh tn ng xut ca
anh Hnh v yu cu anh tho lun nht lnh.
Tng Hnh cm cun bng v bn nht lnh i n i. Anh ni vi ti:
anh s c v thu bn nht lnh ti i. Nh li chi tit ny, ti thy ng
gp ca anh Nguyn Hu Hnh vo lc ny tht ngha v thit thc.
Trc khi phin hp kt thc, ng Minh ni: Bt u t gi pht ny s
rng buc gia anh em chng ta khng cn na. Mi ngi hon ton t
do quyt nh s la chn ca mnh: i hay li. Ti xin thng bo cho
anh em no mun i: hin chic tu Vit Nam Thng Tn (VNTT) vn cn
u cng.... ng Minh thng bo r cng s my, bn s my, ln
tu VNTT, chic tu thy vin dng ln nht ca Si Gn lc by gi.
Trc khong mt ting ng h, dn biu Nguyn Hu Chung in
thoi cho ng Minh ni r tu VNTT ang ch u nhng thnh vin
no trong chnh ph mun ra i th n . Chnh mt ngi ca anh
Nguyn Hu Chung li chic tu ny. Tu c giy php ca chnh ph cho
ri bn vi l do chnh thc l trnh pho kch ca cng qun. Nhng
thc s y l mt giy php tr hnh cho tu c di tn. Trong khi lin
lc in thoi vi ng Minh, Chung Nguyn cn t ch b Dng Vn
Minh s ra i theo con gi, con r v hai chu ngoi ( i trc hai
ngy). Nhng ng Minh sau khi hi kin v tr li rng b Minh khng
i.
Nhng ngi c mt trong phng hp cng khng ai i. Ph tng thng
Nguyn Vn Huyn, mt lut s cng gio, ni dt khot ng li. Cn
th tng V Vn Mu cho bit ng khng i trong nhng iu kin nh
th ny. Nu sau ny chnh ph Cch mng Lm thi Min Nam cho ra i
chnh thc th ng s i. C l ngi duy nht c nh ra i l gio s Bi
Tng Hun, c d kin lm tng trng quc phng. Anh Hun hi li
ng Minh: Ti v nh sp xp v con cng i cn kp khng?. ng
Minh tr li l tu VNTT khng th ch i lu. Nu quyt nh i l phi i
ngay. Th l gio s Hun quyt nh khng i na. Anh khng hay rng
v anh, con ci ca anh di tn chiu hm qua vi gia nh bn v (ch

v ca anh Hun l ca s H Thanh). Ti hm qua, anh cng mt s thnh


vin khc ng li ph th tng nn khng hay chuyn ra i ca gia
nh. Khi anh tr v nh th trong nh chng cn th g gi tr v nh anh
b cp sch. Anh H Vn Minh cng ni dt khot khng i.
Lc ny ti ngi k bn ng Minh. ng quay sang ni nh vi ti:
Chung, toa nn i.Toa c con ng. ng ngh n 5 a con ca ti.
Thnh thong khi thn mt ng Minh vn xng h toa, moa vi ti. Ti
tr li:
i tng khng i phi khng? Ti cng khng i. ng lp li n hai
ln li khuyn nhng vn thy ti t ra rt dt khot nn ng khng
thuyt phc na. Khi t chi chuyn ra i, lc ti chng phi suy ngh g
nhiu. ngh ra i chng bao gi xut hin trong u ti. li, vi ti, l
tt yu, l ci tip theo l gch ca nhng chn la v thi chnh tr ca
ti trc . V chng ti cha bao gi em chuyn i hay ra bn vi
nhau. Qunh Nga, v ti cng khng h bn khon v chuyn ny. Trc
my ngy, khi mt ngi M (dy Anh vn cho ti) n nh gp v ti,
a ra giy u tin i bng my bay ca M cho c gia nh ti (gm by
ngi) ti khng c nh - v ti t quyt nh t chi.
...Sau khi mi ngi c mt u quyt nh khng i, phng hp li im
lng.
Bng c ngi vo bo co c mt khch ngi Php mun gp tng
thng Dng Vn Minh. Ti cng ng bc ra. l cu tng Php
Vanuxem tng tht trn cuc chin tranh ng Dng thi thc dn
Php. Gn y ng tr qua Vit Nam ng vai tr c vn qun s cho
chnh ph Thiu nh kiu chuyn gia chin tranh du kch ngi Anh Sir
Robert Thompson mang nhng kinh nghim chng cng M Lai sang lm
c vn cho hai anh em Ng nh Dim Ng nh Nhu trong nhng nm
u ca ch nht cng ha! Nhng Vanuxem khng c ng Thiu
tin dng. ng Minh bt tay Vanuxem v hi l do ng ta mun gp ng.
Vanuxem cho bit ng mun hin k cho ng Minh cu vn tnh hnh
tuyt vng ca ch Si Gn. Theo Vanuxem, nn ln ting ku gi s
can thip ca mt cng quc, v ch cn c mt yu cu chnh thc ca

chnh quyn min Nam l cng quc ny s can thip ngay. ng Minh
ci chua cht: Ti cm n thin ch ca ng, nhng trong i ti, ti
tng lm tay sai cho Php ri tay sai cho M, qu ri. Ti khng th
tip tc lm tay sai.... ng x r mt lc, Vanuxem bin lc no ti
khng nh.
Cng ng lc ny c in thoi t cha n Quang ca sinh vin u tranh
Nguyn Hu Thi. Ti khng r Thi ri khi ch n nu ti nh ti t mt
nm qua, vo lc no. Lc ny Thi ang c mt ti cha n Quang, anh
cho bit thng ta Thch Tr Quang mun ni chuyn trc tip vi ng
Minh. Cuc ni chuyn ko di khong hai pht. Sau thng ta Tr
Quang ni chuyn vi gio s V Vn Mu. Ti c bit ni dung hai cuc
in m ny ca thng ta Thch Tr Quang nhm thuyt phc tng
thng Dng Vn Minh u hng. Nhng ti li e ngi, nu u hng chnh
thc n phng th s ra sao? V nhiu n v qun i VNCH vn cn ,
c kh nng s phn ng in cung.
Khong 10 gi, tng thng Minh ln t i n Dinh c Lp. Cc thnh
vin khc ca chnh ph v mt s dn biu ngh s cng ln xe mnh n
Dinh c Lp. Ti cng ngi xe ca tng thng Minh. Lc ny ton b cc
m t cnh st danh d, gm tm chic cn y , vn i theo bo v xe
tng thng. on xe tng thng i ngang qua ta i s M trn i l
Thng Nht, ng Minh nhn thy trc mt cnh ta i s M ang b dn
chng a vo lm tht: tng on ngi t trong s qun hi h i ra,
khun vc no l my nh ch, ti vi, gh, t, bn v.v... T trn lu s
qun, nhng tm thm ct ra tng ming di khong 5-6 mt c nm
xung sn... Th l ni tng trng cho quyn lc nc M, tng nh bt
kh xm phm gi y tan tc... nh mt ng rc khng l!
on xe ca tng thng Minh i trn i l Thng Nht vng tanh ngi ngoi tr on ng trc s qun M. Phn ng dn Si Gn u rt
vo nh. S ngi tip tc nui nh ra i ko nhau xung bn Bch
ng vi hy vng gp c chuyn tu no cha kp ri bn. Mt s
ngi khc dng mi phng tin chy v hng min Ty tm ng ra
bin.
Ngi trong xe bn cnh ng Minh i n Dinh c Lp, cha bao gi ti
thy gn gi v gn b vi ng nh lc ny. Trong i ng tri qua nhiu

giy pht lch s nhng c l nhng giy pht ny l trng i nht.


Nhng ti vn thy ng im tnh mt cch l lng. ng chng ni g c,
nt mt bnh thn. ng vn khng thch dng nhiu li l rm r v hoa
m gii thch cc quyt nh ca mnh.
Ti ln ting ph v s im lng: Nu c chnh ph Si Gn sau ny
buc phi i an tr, ti s yu cu c qun thc chung vi i tng.
chi, i tng bit khng?. ng quay nhn ti: chi? i
tng v ti c th tip tc ni chuyn tennis vi nhau! ng Minh v i
ti, ci. Ti cng ng Minh i n Dinh c Lp m trong lng chng c
mt n o no. Tht l lng lm sao. Sau ny khi nh li thi im ti
c gng nh li trong u mnh lc ngh g. Nhng khng lm sao nh
ra bi tht s lc ti nh ngi b cun ht v mt hng nh sn
t mt hai nm trc ri. Dinh c Lp, ni on qun gii phng s n,
vo lc ny, ng l im hn ca Lch s. ng Dng Vn Minh i n
m khng h b ai bt buc. Tra hm qua, 29-4-1975, ngi cui cng
tng lnh o min Nam, tng Nguyn Cao K, cng thot thn trn
chic Huey, trc thng ca ng. Khi my bay sp ri khi mt t, tng
Ng Quang Trng xut hin v cng c tng K... mi nhy ln. Trc
thng ca h bay ra hng bin v lin lc c vi tu sn bay Midway.
...Chic xe ca tng thng Minh v on m t bo v n Dinh c Lp
khong 9 gi 30 sng. ca chnh vn cn lnh gc. ng Nguyn Vn
Ho, ph th tng ca ni cc Nguyn B Cn, ni cc cui cng ca
chnh ph Thiu, c mt phng hp chnh. Theo chng trnh nh
trc th ph th tng Ho s i din cho ni cc c thc hin cuc bn
giao cho ni cc mi ca ng Dng Vn Minh. Nhng cuc bn giao gia
hai ni cc c v mi khng xy ra.
Cc thnh vin chnh ca chnh ph Dng Vn Minh tp hp trong phng
lm vic trc y ca Nguyn Vn Thiu. Trong lc ch qun gii phng
n, ti cht nh binh lnh bo v Dinh c Lp cha nhn c lnh
khng n sng. Ti ngh ng Minh nn ra lnh tt c cc binh lnh bo
v dinh phi np v kh, bi ch cn mt ngi lnh no in cung bp
c th hu qu khng th no lng c. Tng thng Minh giao cho thiu
t Hoa Hi ng thc hin lnh ca ng. Lc ny ti khng thy i t
u c mt dinh. i tng Minh c hai tu vin qun s l i t u
v thiu t ng. i t u va c thng cp cch y khng lu v

l cp cao nht trong vn phng ca i tng Minh. Cn thiu t ng


l con ca ng Hoa Vn Mi, tng l gim c cnh st thi Dim ri
tng l vn phng mt b (nhn vt th ba trong b ng sau b trng
v th trng), nhng li c nhiu ngi bit ting khi ng l cu th
i tuyn bng min Nam thp nin 40. ng Mi cng thi vi nhng
danh th nh Tt, Guichard, Paccini, Bu (tc Trng Tn Bu, gim c
S Th dc Th thao TP. HCM u tin sau gii phng). Thnh tch ca
ng Mi l tng v hiu ho cu vng L Hu ng ca Hng Kng
mc d v th hnh ng hi thp ngi.
Lut s, ngh s Nguyn Vn Huyn c ng Minh chn lm ph tng
thng, lc u c mt ti Dinh c Lp nhng sau li v nh ring. Lut
s, ngh s V Vn Mu, th tng chnh ph vn c mt ti dinh vo thi
im ny.
Thi gian ch i cng thng ti cht ngh: cng nn c mt nh bo vo
lc qun gii phng vo Dinh c Lp. Lc ny ti nh n nh bo n
V.T.T. Mai lm cho hng thng tn AFP. Vi ti, Mai khng ch l mt nh
bo m cn l mt mi thm tnh. Ti rt mong s hin din ca Mai vo
lc ny. Ti gi in cho Mai. V Mai n ngay vi trng vn phng AFP
ti Si Gn Jean Louis Arnaud. Lc no Arnaud cng n mc trnh trng.
Mt b complet mu trng khi, trn c tht mt chic n v trn tay c
sn mt cun s nh.
Khong 11 gi 30 sng, chic tng u tin loi T-54 ca qun gii phng
xut hin t u kia i l Thng Nht, pha Tho cm vin. Tng thng
Minh v cc thnh vin chnh ph cng mt s dn biu ngh s, ra ng
ti tin nh ca Dinh c Lp chun b cuc n tip. Chic tng to ln
tin gn, n khong ngang nh th c B th t ngt n lin hai pht
nhng khng nhm vo Dinh c Lp. Nhng ting n ca hai pht i
bc gy hong ht cho tt c nhng ngi ang ng ch tin nh.
Th l tt c lui vo phng lm vic ca ng Thiu v.. lo lng ch.
Sau ny cc ti liu vit rng chic tng i u i sp ca st cnh
cng cn ng ca Dinh c Lp. Vy l lnh gc dinh khng chp hnh
lnh chng? V ti nh rt r ng Minh ra lnh cho lnh gc dinh m
sn cng chnh trc ri.

Ch t pht sau, ting chn ngi vang di trong snh, c c ting khua v
kh v ting n ln nng. Ri ting h to t pha i snh: Mi ngi i
ra khi phng ngay! Sau ny c nhiu nh bo nc ngoi tr li s kin
30-4 ny hi ti lc c lo s khng? Ti khng chi ci mnh c lo s.
Mt phn v ti cha tng i din vi qun gii phng. Nhng suy ngh
ring v nim tin trong lng ca mnh v h, cha qua thc t, khng
trn an ti hon ton vo giy pht ny. Mt khc hon ton khng th
on trc chuyn g s xy ra nu c hn lon.
...Ngi bc ra khi phng trc tin l tng thng Dng Vn Minh. i
st bn ng Minh l thiu t Hoa Hi ng. Tip theo l th tng V
Vn Mu. ng Minh v ng Mu u rt bnh tnh, s bnh tnh ca hai ng
cng truyn sang ti. Ti trao ci cp da xch tay ca ti cho dn biu
Thch Phen ri mnh dn bc theo. Chng ti va bc ra hnh lang
i n i snh th u kia thy c nhiu b i cm sng v h to: Mi
ngi gi tay ln!. ng Minh, ng Mu v ti cng mi ngi i pha sau
u nht lot gi tay. Ra n i snh, ti thy c nhiu ngi mc
thng phc cng c mt ln vi b i. Ti nhn ra mt s gng mt
quen thuc, tng hot ng bo ch hoc trong cc phong tro u
tranh hc sinh sinh vin. Ti nh hnh nh c cc anh Nguyn Vn Hng
(tc Cung Vn), Triu Bnh, Nguyn Hu Thi, Hunh B Thnh, Hunh
Vn Tng v.v... Ai , ti khng nh r, chy n m ti nng ln khi mt
t v ni to trong s mng r tt cng: Mnh thng ri!, trong lc hai
tay ti vn gi cao trong t th ca ngi u hng. Nc mt ti tro ra,
ti khc v qu sung sng thy cuc chin tranh ko di trin min trn
qu hng mnh kt thc. Tnh c thi Php h l 117 nm! Nhng
trong nc mt y c c nhng git xt xa: Mnh tng chng M, chng
Thiu khi kt thc, mnh li thay M thay Thiu u hng! D rng ti
cng sn sng tinh thn chp nhn tnh th ny, nhng khi n din
ra, lng vn khng th khng nhi au!
Mt ngi b i (ti khng r qun hm) ni vi tng thng Minh: Anh
ch cho ti ng i ln h c ngy quyn. ng Minh quay sang ti
ang ng bn cnh: Chung, toa hng dn cho ngi ny ln sn
thng. Sau ny ti bit l ngi ch huy chic tng k hiu 843 tn l
Bi Quang Thn lc mang hm i y. Ni v s kin 30-4 ti Dinh c
Lp, c mt hai bi vit k tn mt ai a b i ln h c. Ti
khng bit Dinh c Lp cn c mt ni no khc treo c hay khng

ngoi ct c trn sn thng. Nm 1990, khi k nim 15 nm gii phng


min Nam, mt hng truyn hnh Nht c mi ti v trung t cng ti hin
li nhng giy pht ti a i u Thn ln sn thng Dinh c Lp
h c ca ch Si Gn.
Trc ng knh ca truyn hnh Nht, chng ti cng ti hin li nhng
din tin ti Dinh c Lp 15 nm v trc:
...Sau khi nhn ch th ca ng Minh, ti a ngi b i tr tui n
thang my ln sn thng. n trc thang my, ti bm nt cho ca
m. Khi ca m ri ngi b i tr vn cha chu bc vo. Ti on
trong i anh cha bao gi t chn vo mt thang my. Ti ni vi ngi
b i tr: Anh vo i. Khng c g lo. Ti cng vo vi anh. Ni xong,
ti vo trc. Sau t giy do d, anh bc vo, trn tay l khu sng v l
c Gii phng. Ti khng th tng tng c c mt ngy nh hm
nay: i thang my chung vi mt ngi b i. Ti bm nt ln tng cui
cng. Trc y ti c vo Dinh c Lp nhiu ln nhng cha bao gi ln
n sn thng. Bc ra khi thang my, ti nhn thy ngay khu vn hoa
ca b Nguyn Vn Thiu m c ln b than phin tng K, lc cn
lm ph tng thng, lm h hi n do mi ngy tng K i lm u
p trc thng ring xung y. Thi im , vn phng ca tng thng
Thiu v ph tng thng K cn t chung trong Dinh c Lp. Cch
thang my khng xa, pha trc sn thng, st bn ngoi l ch cm
c. Ngi b i i thng ra h l c vng ba sc xung. Ti khng
bc ra theo. Ti ng pha trong mt lc, ri quay tr li thang my i
xung trc mt mnh.
Trong mt bi bo k nim ngy 30-4-1975 ca mt tc gi ng vo
dp thng 4-2003, c ghi li li k ca ng Thn khi gp ng Minh: ng
yu cu ng Minh ch ng ln h c ngy quyn th ng Minh lin ni vi
ngi ng k bn thc hin li yu cu ny. Ngi ng k bn ng Minh
chnh l ti.
Xem li cc bc nh ghi li giy pht lch s ny, ti thy ngoi l c c
i u Bi Quang Thn treo cao trn nc Dinh c Lp - ct c chnh thc
ca Dinh cn thy xut hin hai hay ba chin s b i ng pht c ti
bao ln (balcon) tng mt. C l chnh v th m c s ng nhn i u
Thn khng phi l ngi duy nht treo c trn nc Dinh c Lp v cng

c l khi c ngi khc cng nhn l mnh hng dn b i ln treo


c.
...Khi t sn thng ti tr xung i snh th mi ngi vo trong
phng hp c ci bn to hnh van nm bn cnh phi Dinh c Lp. Ti
nghe mt ngi b i cp ch huy ni vi ng Minh: Anh hy vit ngay
mt bn tuyn b u hng. ng Minh tr li rng sng ny ng c
mt tuyn b trao quyn ri. Vin ch huy ni: Anh chng c g trao.
Anh ch c th tuyn b u hng!. Lc ny trong nhng ngi chng
kin cuc i thoi, c mt ngi mc thng phc ng bn cnh k s
T Vn Cang - mt tr thc Si Gn c quan h vi Mt Trn. Ngi mc
thng phc t gii thiu mnh l ngi hot ng cch mng ni thnh v
ni vi vin ch huy b i: ng Minh l ngi hot ng cho ha gii ha
hp dn tc. Anh nn i x nh nhng vi ng. ng Minh vn ng yn
lng. Vin ch huy ngh ng Minh i n i pht thanh tho v c
bn tuyn b u hng. Vin ch huy yu cu nhng thnh vin chnh thc
ca chnh ph ang c mt gm tng thng Minh, th tng Mu v tng
trng thng tin l ti cng n i pht thanh. Ti chun b bc ra khi
phng th nghe ting anh Thch Phen gi ti li. Anh Thch Phen tr cho
ti ci cp da ti nh anh cm gim lc ny. Anh Phen tng ti qun.
Tht s ti vn nh nhng ti thy chng cn thit phi ly li. Trong cp
l ton b s tin ti lnh mt ngy trc H ngh vin trc khi
to nh lp php ny ng ca. Trong nhng ngy cui cng, ch tch H
ngh vin k rt ra gn ht s tin thuc ngn sch ca H ngh vin v
ng trc tin ph cp v cc th tin khc thnh mt cc pht cho tt
c cc dn biu. Ti nh s tin hnh nh tng ng c 7-8 chc
triu tin by gi. Ph cp hng thng ca mt dn biu ngh s lc l
rt cao trong x hi. Ti nh b lun ci cp v ngh tin ca ch Si
Gn s khng cn xi na. Ti min cng ly li ci cp trn tay dn biu
Thch Phen.
Trc khi ri Dinh c Lp, ng Dng Vn Minh ni vi v ch huy b i:
V ti vn ang y. Xin cc anh bo m an ninh gim. Vin ch huy
p Anh hy an tm.
ng Minh v ng Mu c a n i pht thanh Si Gn trn chic xe
Jeep ca b i. Cn ti i theo trn mt chic xe Jeep khc ca cc nh
bo c. Khi ti n i pht thanh th hai ng Minh v ng Mu vo

bn trong. Ti va bc vo sn th anh Nguyn Hu Thi v mt hai


thanh nin khc ng cng ni vi ti Anh v i, khi no c b phn
chnh tr vo s lin lc li. Lc ny tht kh bit ai l ai, ai c thm
quyn quyt nh chuyn ny chuyn n.
Nghe th ti li i tr ra. Sau ny c bit, khi hai ng Minh v ng Mu
vo bn trong i pht thanh th khng cn nhn vin k thut no
lm cng vic thu bng. Sinh vin Nguyn Hu Thi phi mt hai ting
mi tm ra nhn vin k thut. Bn tuyn b u hng do chnh tr vin Bi
Vn Tng tho. ng Minh c v i pht vo lc 13 gi 30. Sau hai
ng Minh v ng Mu c a tr li Dinh c Lp. Vo lc 17 gi 30,
lut s Nguyn Vn Huyn, ph tng thng Si Gn tr vo Dinh c Lp
trnh din. ng Huyn ri Dinh c Lp na gi trc khi qun i gii
phng vo Dinh.
i pht thanh Si Gn nm gc ng Nguyn Bnh Khim Phan nh
Phng (nay l ng Nguyn nh Chiu). Cng chnh lc m ra ng
Nguyn Bnh Khim. Ra khi i, ti r qua ng Phan nh Phng, i b
ngc v hng trung tm thnh ph v ti khng cn xe ring, taxi cng
khng c. Do dc tm Honda m cng khng ra. Mt tay cm o vt v
mt tay xch ci cp da y giy ln (trong u ti vn ngh th) chng
bit vt i u. Trong u ti rt ln xn: mng vui ln bun ti. Ci hnh
nh c anh em m ly v h ln Mnh thng ri nhng trong t th hai
tay gi cao u hng vn quay ti quay lui trong u. i mt lc kh lu
ti ngng u ln. Tht bt ng. Ngay trc mt ti bn kia ng (ng t
Cng L Phan nh Phng) l... tr s B thng tin, ni mi hm qua ti
cn triu tp hp cc vin chc ch huy ca b vi t cch b trng. Ti
dng bc li. Nh li chic c vt vn cn tht trn c, ti lin tut n ra.
Chn ti t ng quay ngc li. ng lc may mn c mt anh chy
xe m ht hm hi ti c i khng, ti gt u.
Xe Honda a ti v hng qun 10 nhng ti cui ng Hin Vng
(by gi l V Th Su) th nghe nhng ting n d di. Ti thy xa xa mt
chic xe tng T54. Ngi chy tn lon. Ti on pha qun 10 cn hn
lon. Ti bn quyt nh tm qua m nay ti nh ca trung t Nguyn
c Hng l chnh vn phng ca ti khu Tn nh. n y, ti in
thoi v nh cho v ti. Lc ny ti khng cn km c nc mt. Nh
th b ngn li t sng, nc mt by gi tha h tun ra. V ti chia s s

xc ng ca chng nhng d nhin v ti cha hiu ht nhng g xy ra


vi ti trong ngy 30-4 ny, t sng n gi. Ti tri qua nhng giy
pht k diu v k l nht i mnh. V ti cho hay c nh u bnh yn v
cho bit gia nh anh Dng Vn Ba t ni t nn chnh tr ca anh
trong Dinh Hoa Lan di tn ra nh ti.
m 30-4-1975 ti qu mi mt nm xung ng nh cht. Sng hm sau
ti thc dy sc nh bin c lch s xy ra, mt cm gic tht l lng
lan to trong ngi ti. Ti nm yn mt lc lu lng nghe ci cm gic y.
Khng hiu sao, n lm ti nh li ci bui sng ti mi c a con u
tin. Thc dy v thy mnh khng cn nh trc. Mt thay i ln n
vi i mnh. Sng ngy 1-5-1975 ti cng c mt cm gic nh th!
Thay xong, cha n sng, ti gi v nh. Ti c bit v con sang
nh cha m ti bn ng B Ht. Trung t Hng ly xe Honda a ti
n nh cha m. Gp li v con ti c ng mnh tr v t mt chuyn i
tht xa. C i gia nh ti, t cha m, by a em su gi v mt trai
hai em r v gia nh ring ca ti - v v nm con - u c mt ng .
Gp li nhng ngi thn yu khng thiu mt ngi, u bnh yn, ti v
cng xc ng. Cha ti lng im nhn ti. Ti c thy trong mt ng cu
hi Vy con c bnh yn hay khng?. Cuc i cng chc ca cha ti s
ht sc bnh thn nu... khng c ti. ng b mt chc, v hu sm, v t
chi vi chnh quyn Thiu khng gy p lc vi con mnh ngng cc hot
ng chng chnh ph Thiu. Gi y li u lo khng bit s thay i chnh
tr c nh hng g n con trai mnh hay khng? Bui n tra hm
cng l lc ti k li cho c nh nghe cc din tin xy ra trong bui sng
ngy 30-4 n khi v nh ng Nguyn c Hng. Ti nhn thy m ti
khc. B khng hiu nhiu v chnh tr nhng b c tri tim yu qu
hng. B lun ng h cc hot ng ca con trai mnh d cc hot ng
c nh hng xu n s nghip ca chng. Bng s nhy cm ca
ngi m, b hiu c con trai mnh tri qua s kin trng i ny ca
t nc nh th no...
Xong cm tra vo phng ngh, v ti u lo ni vi ti: Gia nh mnh
chng cn ng no. Cn li cht t, my ngy cht tiu xi ht Thc
t l trong nh ti khng c lc no d d. Lm bo th sng bng lng
v nhun bt. Bo b ng ca th gp kh khn ngay. Lm dn biu 3
nhim k sut mi nm th sng bng ph cp ca quc hi, thoi mi

hn nhng cng khng tht d d. V ti thng than phin khng cho b


bun bn lm n, c s b mang ting (mi n khi chng ti chia tay nhau
b mi bt u kinh doanh).
Ti sc nh li ci cp da. Ti hi v ti Em thy ngoi ch tin c cn xi
khng?. V ti cho bit vn xi. Ti i tm ci cp m my ln ti nh
vt n. Th l ng giy ln (ti tng l nh th) nui c gia
nh ti my thng u sau ngy 30-4!
T 30-4-1975 cho n 2-5-1975, cc ng Dng Vn Minh, Nguyn Vn
Huyn, V Vn Mu v mt s dn biu, ngh s vn cn trong Dinh c
Lp. D kin sau khi i din y ban Qun qun gp h, tt c s c t
do ra v. Trong hai ngy ng b Minh cn li trong Dinh c Lp, v ti
mang cc ba n sng tra v chiu vo Dinh cho hai ng b. Ngy 25-1975, ch tch y ban Qun qun Trn Vn Tr ni: Ngi Vit Nam
chng ta khng c ai thng hay bi, ngi chin thng l ton th dn tc
Vit Nam v k bi l quc M.
Chiu 2-5-1975, nh bo Php Jean Louis Arnaud in thoi hn ti
thc hin bi phng vn u tin sau ngy 30-4 cho AFP. ng Arnaud
khng khi ngc nhin khi nghe nhng li pht biu y phn khi v xc
ng ca ti v chin thng 30-4. Bi chnh ng chng kin cnh ti
a hai tay ln u hng. ng khng hiu c ngi gi tay u hng li
chia s nim vui vi ngi chin thng? Ti ni: Trc ht i qun chin
thng l ngi Vit Nam, ng bo ti. H chin thng thc dn Php
ri quc M, mang li c lp v thng nht cho x s. H lm c
iu m nhiu ngi Vit Nam nh ti khng lm c.... Lc ny, d ti
hon ton khng on c chuyn g s n trong nhng ngy sp ti
nhng c hai iu m ti bit chc nc Vit Nam ang c c l qu
ln, vt ln mi tnh ton c nhn v quyn li ring t: l ho bnh v
thng nht.
Sau ngy 30-4-1975
Ti c nh vit li phn i, sau thng 4-1975 ny, thnh mt tp hi k
ring. Nhng ti hoi nghi mnh s khng cn thi gian lm vic .
Ti va thot qua cn bnh him ngho, khng bit thi gian tm ng
tip cho ti s c bao lu. Phn mt ca tp Hi k ti mt mt nm

ri vit. Ti bt u ngay khi va phc hi sc kho (t cui thng


12-2002). Khi vit n nhng dng ny ngy 01-3-2004 ti c tin
ngi bn thn v ng hnh vi ti trc 1975 trong thi gian chng M Thiu, cu dn biu Nguyn Hu Chung (Chung Nguyn), mt ngy 262-2004. Khi ti lm bnh hi cui thng 6-2002, t Canada, Chung Nguyn
in thoi v thm ti. Anh t nh khng cp n bnh tnh ca ti v c
l anh nghe thng tin ban u l ti kh thot qua... (chn on u
tin c bc s ni ti khng sng hn... mt thng!). iu khng th ng l
ch sau t thng th ti nhn c tin Chung Nguyn b ung th phi. V
ti cha kp i th Chung Nguyn i trc!
Do ti xin tm gn li cuc i sau nm 1975 ca mnh trong chng
sau cng ny. Nu thi gian cn cho php, ti s tr li thc hin y
v trn vn tp hai. Thn trng lc ny l cn thit.
...Cuc i hot ng ca ti trc nm 1975, ch c khong 13 nm (bt
u vo ngh bo nm 1962). Cuc i sau nm 1975, cho n hm nay,
gn 30 nm, ch yu vit bo v lm bo.
...Ni cch no , ti c hai cuc i. Trc v sau nm 1975. D nhin
hai cuc i ny khng tch bch vi nhau, vn ho quyn vi nhau,
nhng hai ch chnh tr, hai mi trng sng hon ton khc nhau.
Trc y ti khng tng tng ni i mnh li c c hi c sng v
cng hin cho t nc qua hai thi k lch s, di hai ch i nghch
nhau.
Ngay sau thng 4-1975, tht l mn nguyn khi c tham gia Hi ngh
Hip thng Thng nht T quc trong thnh phn on i biu min
Nam. Vi ring ti, s kin c mt ngha ln vi i mnh: sau bao
nhiu nm u tranh cho c lp v m c s hp nht ca hai min
Nam-Bc th gi y ti l ngi c a tay ln biu quyt s thng
nht ca T quc. Cn g vinh hnh v hnh phc hn! D cho trong giy
pht y, ti khng th qun cng ti ni y trc khng lu ti cng
a tay ln nhng ... u hng!
Ti bit c mt ngi cng coi vic mnh tham d Hi ngh Hip thng
Thng nht T quc nh mt s kin khng th qun ca i mnh: b
lut s Ng B Thnh. Trong phn tiu s ca b c c ln ti bui l

tng nim b do y ban Mt Trn T Quc TP.HCM v Hi Lin Hip Ph


N t chc ti Bo tng Ph n TP.HCM ngy 15-3-2004 (sau 42 ngy mt
ca b), ti c nghe nhc li chi tit b l thnh vin phi on min Nam
ti Hi ngh Hip thng Thng nht T quc. i vi nhng ngi tr thc
Si Gn n cui con ng u tranh ca mnh nh chng ti, c mt
trong mt hi ngh nh th l mt s tho mn tinh thn cc k ln.
...Sut 30 nm ca cuc i th hai, ti ch vit bo v lm bo, l ci
ngh ti yu v say m ci ngh duy nht ti chn la cho i mnh. Cho
nn 30 nm qua, ti v cng tha nguyn c sng trn vn vi ngh
ny, bt chp nhng lao ao v nhng hon cnh khng phi lc no cng
sun s. Ti khng bao gi than phin v nhng kh khn m ti phi i
u, bi lm sao tin c rng mt cu b trng thng tin ca ngy
quyn Si Gn li c t do vit bo trong ch cng sn? Hn th
na ti cn ra H Ni lm tng th k ta son bo Lao ng, t bo ca
giai cp cng nhn v mt trong nhng t bo lu i nht ca Cch mng
Vit Nam. Nhc s Vn Cao l mt trong nhng ngi u tin lm cng
vic trnh by cho t bo ny. Ngy ti ln my bay ra H Ni m
nhn cng vic ti bo Lao ng (nm 1994), ti gp ng Phng, lc
l tng gim c Thng Tn X Vit Nam, ti sn bay Ni Bi. Bit c
mc ch chuyn ra H Ni ca ti, ng Phng ci, ri tru ti: Sao
anh i tp kt tr th!.
Khi ra H Ni lm tng th k ta son cho bo Lao ng, tht s ti
c nh di gia nh ra hn ti H Ni, v ti cng tn thnh. Ngi v
sau ca ti lc ny l Trn H Quang Ngc Cc (tn gi thn mt l Cc
Phng). Nhng do trc trc trong cng tc ti bo m nh sng hn
H Ni ca chng ti bt thnh.
Ti yu H Ni ngay t u chm mt. Cui nm 1975, ti c bo Tin
Sng c ra th ln u theo di phin hp ca Quc hi triu tp sau
khi t nc thng nht. Ti cn nh lng mnh xc ng th no khi t
sn bay Gia Lm v H Ni i ngang qua cu Long Bin, gip mt vi mt
khi st khng l en s v c k, trn ng nght ngi i xe p v
hu nh mi ngi ch mc mt mu nu sng hay mu xanh b i
bc... ng bo rut tht ca ti l y! Chic cu Long Bin ng vng
trc hng trm cuc di bom ca phi c M, l y! H Ni c rt nhiu
ni, nhiu iu tiu biu cho cuc chin u c lit v anh hng ca mnh,

nhng khng hiu ti sao vi ti, hnh nh n tng nht vn l chic cu


Long Bin m khi cn nh ti c bit qua ci tn Ty: Paul Doumer.
Khi vo n H Ni, ti yu ngay ci thnh ph c sn trong k c ca
ti qua cc tc phm ca Khi Hng, Nht Linh. S tng tng lng mn
ca tui th khi c sch, k diu thay, li khp vi cnh vt H Ni by ra
trc mt. Vi ti H Ni dng nh ng yn nh th qua bao thp
nin ch i ti. Ngay lc ti nhn ra v p thm kn v quyn r
ca H Ni sau chuyn i ti ni vi bn b Si Gn rng H Ni l
mt th rt p ca t nc.
V ti khng th tng tng ti cn c c hi gp li ln lt tt c
nhng nhn vt huyn thoi m ti c ng rng thuc v lch s vn
hc xa xi, ch tn ti trong sch v nh Vn Cao, Nguyn Tun, Xun
Diu, Huy Cn v.v...
Ci ngho, ci cc kh ca H Ni m ti chm mt ln u khng h gy
s tht vng cho ti, m tri li l s cm phc. Ti cn nh n thm mt
n ngh s trong on Ca ma nhc min Nam va tr ra H Ni, nh
gn h Thuyn Quang, ti nhn thy ci ging ca c t st mt ca s
khng c cnh ca, ch c mt mn so r xung khng ngn c hi
lnh t bn ngoi vo. Cn nh nh nhng phi chia s chung vi hai, ba
gia nh. ginh li c lp cho t nc, mi min chp nhn s hy
sinh khc nhau nhng u l nhng hy sinh v b bn. C thy cuc sng
kh khn ca H Ni thi mi cng nhn ra gi tr nhng g chng ta
t c ngy hm nay.
Sau ny khi ra H Ni nhiu ln ti thng gh li thm ng Nguyn Tun
v ng Vn Cao. Khi c dp vo TP. HCM, hai ng cng thng n dng
cm ti nh ti. Hai ngi c cch sng hon ton khc nhau. Cn phng
ca ng Tun m cng v sp xp nh mt appartement ca mt ngi
sng c thn... Paris. Cn phng va l ni n ng lm vic v tip
khch. Lc no ng cng c ru Ty loi ngon. Ma ng c mt l si
c nhn t to t k bn ging. ng ni chuyn duyn dng, d dm v
khng n trnh nhng nhn xt y hnh tng dnh cho cc ng nghip
hoc cc nhn vt ni ting khc cng thi. Cn nh ca ng Vn Cao c v
tr thong p hn. Bao gi ng tip khch cng c v ng, b Bng. Ti
phng khch c treo bc chn dung rt p ca b Bng thi tr do ng

Vn Cao v. Bt c lnh vc no m Vn Cao t tay vo cng u t


nh cao t m nhc, th cho n ha. Thng ng ngi im lng nh pho
tng. Ti c cm tng: c l ngi gn nh duy nht gy cho ng s
hng th trao i l Trnh Cng Sn. Cng vi Trnh Cng Sn bn
cnh, ng ng xut hin mt ln ti Nh Vn ho Thanh Nin trong
bui giao lu vi thanh nin TP. HCM.
...Tr li cuc sng ca ring ti v gia nh ti sau thng 4-1975 phi ni
l may mn hn nhiu ngi nhng khng phi u thun li d dng.
Thm ch cn c nhng bi kch.
...Ti khng th qun c lc nh ca cha m ti b b i phng
ng cht v c lnh giao cho chnh quyn phng v b qui vo din
t sn ch v m ti c mt tim tp ha chung c Nguyn Vn Thoi.
Cn cha ti b bt v phng mt m v chnh quyn phng tng lm
cha ti l mt s quan ngy cao cp do c thng tin cha ti tng l ph
trng Si Gn (tht ra phi l ph trng ni an mi mang lon trung
t hoc i t; cha ti l ph trng hnh chnh thuc ngch cng chc
hnh chnh, hn na b cch chc hai nm trc ngy 30-4-1975 v c
con hot ng chng Nguyn Vn Thiu!). Ti hay tin nh cha m ti b
ng cht v b kim k vo mt bui sng khi va ra khi nh i lm
(lc ny ti l ph tng bin tp nht bo Tin Sng). Ting loa t phng
bn nh cha ti vang sang tn nh ti (cch khong 400 mt ng chim
bay). Ti nghe r mn mt: Mi b con vo m thm quan cung in ca
L Qu Pht.... Cn nh ba tng kh c k ca cha m ti nm trong khu
ch Nguyn Tri Phng c gii thiu vi ngi dn phng l mt...
cung in! D nhin khng c ai trong phng n thm quan, v cha m
ti hng chc nm, mi ngi u bit cha ti khng phi l mt
t sn hay vin chc c n, cn cn nh ca cha m ti so vi rt nhiu
cn nh khc t Si Gn ny cng khng c g c bit.
Nhng s kin cng thng dn dp xy n khin cha ti b ln huyt p
v t qu tng u khng qua khi. ng b lit na thn mnh, mo
ming, khng ni c. Bc s quen bnh vin Triu Chu (sau i tn
An Bnh), anh Nguyn Vn Mu, tng l th trng t phong Nng
trong thi k Pht gio min Trung ni ln chng chnh ph Thiu - K,
gip cha ni li c nhng phi di chuyn bng xe ln. Mt trong nhng
cu ni u tin sau thi gian ng b bt ting ni l ni vi ti khi ti

ng bn ging chm sc ng. Ging ng gin d: Tao khng mun gp


my na. Gia nh my ra th ny, cha my ra th ny, m my cn
vit bo cho cng sn. Cha my t my. Cha bao gi cha ti i vi ti
gin d v dng nhng li l nh th. Nhng chuyn xy ra cho gia nh
ti bin cha ti t mt ngi h hi n cho Cch mng, n nc ch
bn b i khng chin tr v, bin thnh mt ngi c cm vi cng sn
v t lun con trai ca mnh. Ti ng lng thinh v bit rng mi li gii
thch lc ny u v ch.
Ti ta bo vo thi im ti tuyn truyn cho cc cuc ci to t sn
mi bn, cng thng nghip t sn t doanh v.v... th m nh cha m
ti li l nn nhn ca s lch lc trong vn dng cc ch trng ny. Ti
rt au bun, khng dm ni g vi cha, ti c gng gii thch vi m v
cc em ti chuyn xy ra vi gia nh mnh (v mt s kh ng h trong
phng) l nhng sai phm ca chnh quyn a phng trc sau g cng
s c s iu chnh. M ti chng ni g, b qu s hi. Cn cc em ti th
khng tin ngi anh trai ca mnh na. Ch lm thinh m thm chun b
vt bin. Tnh c ti bit c chuyn ny. Ti v cng au kh. Trong
u ti cha bao gi ngh rng s c ngy anh em ti li ly tn. Sau khi
tnh c bit c d nh ca cc em ti, ti nh mt ngi trong bo
Tin Sng c quan h vi cng an cp cao tm cch... do em r ca ti,
chng a em gi k, l ngi t chc cuc vt bin n t b nh.
Nhng li e da ca vin s quan cng an ph trch bo v trong c quan
ti ni em r ti ang lm vic chng c hiu lc g. Cc em ti tch ra
mt a ch khc trnh b theo di ri mt ngy ko nhau ra i hn
phn na. Ti c tt c su em gi (lc c ba ly chng) v mt em
t l trai. Nh vy cng mt lc ti mt by a em! Vo lc ny, ngi
vt bin coi nh khng c hy vng gp li ngi li.
Ngi thng xuyn n nh ti ng vin vo lc ny l anh Hunh B
Thnh. Ngay sau thng 4-1975, Thnh c n thm ti v yu cu ti vit
mt bi cho bo Si Gn Gii Phng. Ti c vit nhng bi bo khng c
ng. Ln ny n thm ti anh dn d ti ni li vi ba m ti hy yn
tm, khng n ni phi giao nh v i vng kinh t mi u d phng
c mi ngy c n p thc cha m ti giao nh. Mt hm em gi ti vn
cn i dy qua nh ti bo cho ti bit anh b th thanh nin phng
ngh... b mt vi m ti tho giy nim phong t st ly t trang
ca m ti ra v nh tro gi vo. S vng v ht xon ly ra s chia

i. Anh ta ha s cho gin li giy nim phong khc! Em ti ni M c v


xiu lng trc ngh ny. Ti dt khot phn i v cam oan vi m
v em gi rng s t trang y s khng bao gi b tch thu.
C mt nim an i cho cha m ti lc l nhng anh b i tr ng
cht ti nh - c bn u t min Bc vo - t ra rt thng cm, l php
v i x vi ngi trong nh rt tnh cm, n cha ti y bt mn vi
cng sn cng thng h nh con chu. Thnh thong h cn biu m ti
ng, hay mt th nhu yu phm g vo lc ny rt qu.
Sau ti c em gi ti bo tin thng b th on phng, ngi
ngh vi m ly t trang trong t st ra chia i, vt bin ri. Ti
khng ngc nhin cht no. Ri sau khong 8 thng hay mt nm g
, dn chng phng c thng bo ta n nhn dn qun 10 a ra
xt x mt s cn b phng, c c cp cao nht c nhng sai phm
v tiu cc trong chnh sch ci to tin hnh a phng. Ti c bit
trong phng khng ch nh cha m ti m cn nhiu gia nh khc na
cng tri qua bi kch ny. Khi cng l ln ting th c qu nhiu mt
mt vt cht v tinh thn xy ra cho nhiu gia nh. Ring gia nh ti,
s mt mt vt cht th chng ng g d rng rt cuc trong nh khng
cn mt th g gi tr - nhng mt mt v tinh thn th qu ln: Cha ti t
qu, sau mt thi gian ngi xe ln nm lit mt ch c chc nm ri
mt; cn 7 trn 10 a em ti th vt bin. Cng may mn l tt c u
bnh yn.
Cuc sng ca ti sau 30-4-1975 ng ra khng qua gay go nu khng xy
ra chuyn gia nh ti b ri vo din ci to mt cch v l. Nhng kh
khn v i sng vt cht d c lc kh bi t vn c ti, v ti v cc
con ti chp nhn trong bi cnh chung hu nh mi ngi u kh cc.
C lc rt kh khn chy ci n tng ngy, trong nh ti c th g bn
c th ln lt bn ht , nhng ngy ngy i lm bo t Tin Sng (19751980) sang Tui Tr (1980-1990), ti vn khng mt ngy no thiu hng
hi hay mt nim tin. ng lng ch n sng (mi cho n khi lm bo
Lao ng ti mi sng c tht s bng thu nhp ngh ca mnh) nhng
cng hin th vn ht mnh. Nh li giai on y bn thn ti cng phi t
hi iu g khin mnh gi c nim tin v s kin tr ch i mt ngy
mai ti sng hn cho t nc v cho con ci mnh. C l do ti khng
th qun rng chnh mnh t nguyn chn la con ng hm nay.

V con ti chu ng cng rt gii. a con trai th nh L Qu Dng


lm cng nhn trong nh in bo Tui Tr (ni ti ang cng tc) khu
cc kh nht: mi bn km in. Cn a th ba L Qu Trung - tm
ngng hc i hc kinh t i lm phc v (tc bi bn) ti khch sn
Nht Tn Bnh. Chng chng ku ca g!
...C mt hm i lm v ti thy c bng ai leo bn ngoi ca s phng
ng lu mt, ti nh h ln c n trm th v ti kp cn li. Nng bo
nh: Khng phi n trm u, em bn ca knh cho ngi ta!. Ti nh
phn ng. Sao li tn cng th ny! Nhng kp nh li: nhng g c gi tr,
c th bn c th bn ht ri! Lc khng bn knh ca s th o
u ra tin chi dng trong nh. Nh ti ba tng c n hng chc ci
ca s, cho nn cng thu v mt s tin kha kh, c th i ph thm mt
thi gian na. Ngay tc thi chiu hm , c gia nh ti c mt bui
cho g x phay b p nhng ngy n ung kham kh.
Nhng bn mi ri cng khng cn g bn na. u tin v ti ngh ra
vic lm cm tm b by bn u ng hm nh ng Nguyn Tri
Phng. Vic bun bn ngoi l ng ny gip gia nh ti tn ti c
mt thi gian ngn. Bn b nh bo n n rt ng, c c anh Nguyn
Sn lc l ph ban Tuyn hun thnh y cng n ng h. Nhng v
a im ch bn c ln mt phn pha trc nh tr ca phng nn
phng ch th phi di vo trong hm. Vo trong hm bn nn phi dp
lun! Th l chng ti ch cn mt gii php cui cng l... bn nh. Nh
lc gi r mt. Cn nh by gi c th bn vi gi 600-700 cy vng
nhng lc y bn khng hn hai chc cy. Khi dn nh ra cn h thu
ng L Li, nm pha sau bnh vin Si Gn, v chng ti ch mang theo
mt s bn gh v... mt cy n Piano. y l chic Piano th hai. Chic
u tin chng ti bn trong nhng ngy u gii phng, chic ny ca
a em gi k tng li khi gia nh em ti c nh vt bin. V ti c
gng gi n v l nim vui duy nht cn li cho cc con ti. Cc con ti
trc nm 1975 u hc n. C gio Thy Hong (hin cn dy nhc
vin TP. HCM), lc dy Trng quc gia m nhc, l ngi hng dn
cc con ti.
Nhng ri ci nim vui sau cng ca cc con ti cng khng th gi
ni. lo cuc sng hng ngy, chng ti nh phi bn n i. Ti nh

nh in trong u mnh ci ngy bn chic Piano cui cng . Cn h ca


chng ti lu 3, cu thang kh hp, mun a chic n xung t l
chuyn khng d cht no. C hai th khi x dch cn s thn trng v
lnh ngh rt cao nhng ngi khing, l chic quan ti v... chic
Piano. Ch mt c qut nh cng lm h hi v lm mt gi chic Piano.
Khing quan ti v khun Piano khng cho php bt k mt s st no.
Chic Piano c my anh cng nhn giu kinh nghim khing t lu 3
xung mt cch ht sc thn trng, gia ci cnh nh bun b, c c nc
mt ca a con trai k rt gn b vi chic Piano ny - khin ti khng
th khng lin tng n mt m tang. Chao i! Ngi ta ang khing
mt ci quan ti ch u phi ci Piano!
...Ba mi nm trong ch mi, ti ng c qua cc giai on cc
k gay go ca t nc v ca c bn thn mnh v ti tin con ng
mnh chn la. Khng phi l mt ng vin cng sn nhng ti tin vo
nhng l tng x hi tt p cho bt c x hi no mun tin ln cng
bng v nhn bn hn. Ti vn gi nim tin ngay c sau khi ch
cng sn Lin X v ng u b sp . Nhng sai trt v lch lc
nhng ni khng th vi lp nhng gi tr vnh cu ca ch ngha x hi
nhn bn.
Nhng trong 30 nm , ti vn cm nhn mnh l mt ngi khch c
bit. Cha bao gi l mt thnh vin trn vn ca ch mi. Ti cng
khng h phin h v ci quy ch khng chnh thc ny. L mt ngi
tng lm chnh tr (d l do thi cuc m lm), ti vn hiu c rng tht
kh cho ngi cng sn tin dng trn vn mt ngi khng phi ca
mnh, nht l ti c mt qu kh chnh tr thuc v ch c vi
nhng hot ng khng d dng lm r hon ton: ba ln lm i biu
quc hi v tui 35 lm b trng B thng tin ch Si Gn. Ngay
trong x hi t bn cng th thi, ng cm quyn ch tin dng ngi ca
ng mnh, ngoi tr trng hp h phi lin kt vi ng khc. Trong cc
cuc u tranh hay mu thun trong ni b c quan m ti tng cng tc,
ci chun ngi ca ng ng tin cy hn ngi ngoi ng vn
thng c vn dng. Ti l mt ngi khch c bit nhng khng
bao gi ti qun mnh l ngi ngoi ng. Nhng d c ai nhn ti trong
ngoi th no th ti vn vit bo, lm bo vi t cch mt ngi c l
tng x hi ch ngha v khng bao gi i ngc li nguyn tc ny. y

l s chn la trc ht cho bn thn ti, l tng ca ti. Ngay c vi


nhng bn b thn thit, ti lun thng thn khng nh iu ny. iu
ng trch nht ngi tr thc l c cuc sng hai mt. Nu ti khng
chia s l tng x hi, ti khng bao gi tip tc vit bo v lm bo sau
4-1975. Ti hon ton c kh nng chn mt ngh khc khng phn
bi li chnh mnh nu ti khng tn ng ch ngha x hi. Vit bo, lm
bo l mt ngh rt khc nhiu ngh. Hn c mt phng tin kim sng,
n l l tng chnh tr ca ngi cm bt, l cng c u tranh ca mnh
cho x hi. Khng th c s trng lp trong bo ch.
...L ra sau 30-4-1975, ti cng i ci to tp trung theo din vin chc
cao cp ngy quyn. Khi c thng bo trn i v trn bo, ti chun b
i trnh din. Ti ngh: i hc tp 10 ngy bit r hn ch m mnh
s sng cng chng sao, cn cn thit l khc. Ti chun b mt t qun
o, mt lon Guigoz ng tht ch bng, mt bch ng, hai ci khn, bn
chi v kem nh rng v.v... sng hm sau n a im trng Gia
Long (nay l trng Nguyn Th Minh Khai) trnh din. Lng ti chng cht
bn khon.
Nhng chiu 12-6-1975 ti nhn c mt phong th giao tn nh, gi
cho: Nguyn tng trng Thng tin, nguyn dn biu i lp ngy quyn
L Qu Chung, thng bo ti c hon hc tp tp trung, ngi k tn
giy tm hon ny l ng Cao ng Chim, Ph ch tch y ban Qun
qun Si Gn. Lc ti cha bit mnh l ngi may mn. Thi gian sau
ti mi thc vic tm hon ny l mt chnh sch rt c bit, ch p
dng cho mt s rt t tr thc v nhn s hot ng Si Gn trc nm
1975. Qu tnh lc ti ch ngh ch mi trc tip cu xt tng trng
hp, cn c vo ng hng hot ng ca mi c nhn trong thi gian
chng M v ch Thiu. n by gi ti vn cha bit r chuyn y th
no, c tt c bao nhiu ngi c min.
Nhng ngi c min i hc tp tp trung nh cc anh cu dn biu i
lp H Ngc Nhun, Dng Vn Ba, inh Vn , Phan Xun Huy, inh
Xun Dng, Nguyn Phc Lin Bo v.v..., c c ng Trn B Thnh, cu
tng gim c cnh st Si Gn thi Ng nh Dim, tt c nhng ngi
ny c t chc hc tp ring ti mt a im ng Phng Khc
Khoan, i din vi cng sau ca tr s y ban Mt trn T quc Thnh
ph hin nay. Ti khng bit r v trng hp ng Trn B Thnh. C anh

em ni rng ng Thnh c MTDTGPMN lin lc trc ngy gii


phng. Khng bit thc h th no. Ngi hng dn chnh cc bui hc
tp - di hnh thc nh cc bui hi tho - l ng T B Tng, mt y
vin trong y ban Mt trn Gii phng Thnh ph. bui kt thc lp hc,
c ng Mai Ch Th, tc Nm Xun, Ph ch tch y ban qun qun, n
ni chuyn. Theo ti bit, cc ng Dng Vn Minh, Nguyn Vn Huyn,
V Vn Mu, Trn Vn Hng... cng tham d mt t hc tp ring v
c cc v lnh o Thnh ph n trao i. ng Minh khng k g
nhiu v cc bui ny nhng c ni ngi t ra tch cc nht trong t hc
tp ny l ng Trn Vn Hng.
Sau thi gian hc tp ko di khong mt tun (t 15-8 n 22-8-1975),
mi ngi np mt bn thu hoch v c y ban Qun qun cp giy tr
quyn cng dn. Anh H Ngc Nhun c k: c bit trong s nhng
ngi c tr quyn cng dn c ngi khng bao lu sau nhn c
hun chng khng chin chng M ln chng Php hng nht. anh
Nhun: trong s nhng ngi cng hc tp c nhng ngi l ngi
hot ng cho Mt trn t trc. Nhng chnh anh Nhun li tit l: ...ti
c yu cu lm Ph ch tch y ban Nhn dn Lm thi thnh ph, di
bng y ban Qun qun, phi nn n lm ti mi thot c cng v
chnh quyn. Anh cn cho bit cng thi im , cng anh Ng Cng
c, anh c yu cu chun b cho ra li t Tin Sng b mi.
Phn ti m tt v nhng ngy sp ti vi mnh s ra sao.
Chun b ra bo Tin Sng, anh Ng Cng c vi cng v ch nhim
n mi ti, anh Dng Vn Ba, anh Nguyn Hu An, anh Nguyn Vn
Binh... cng tho k hoch t chc t bo. u thng 9-1975, tc ch sau
4 thng ngy gii phng, nht bo Tin Sng ti bn. S hin din tr li
ca mt t bo quen thuc vi ngi Si Gn trc 1975 r rng c
nh hng tch cc trong bi cnh mi c nhiu iu rt mi m v xa l
vi ngi dn Si Gn nay c mang tn mi Thnh ph H Ch Minh.
Ti c mi m trch vai tr ph tng bin tp cng vi anh Dng Vn
Ba. Anh c lm ch nhim, anh H Ngc Nhun lm tng bin tp. Ti
ph trch lun nhim v tng th k ta son lc ban u (sau cng vic
ta son c chia vi anh Dng Vn Ba). Rt tic s chung sc ca anh
em ti bo Tin Sng, gn b vi nhau t thi c li khng sun s n

cng. Sau nm nm tn ti nh mt hin tng c o, Tin Sng c


tuyn b hon thnh nhim v.
Vi cc anh em trong Tin Sng cng c nhiu quan im, thi khc
nhau i vi hng i v cch qun l t bo, nhng c mt iu cho n
by gi vn phi nhn nhn: Tin Sng c nhng ng gp khng nh
vo cch thng tin ni ring v cch lm bo ni chung ca bo ch Vit
Nam sau 1975. Tht ra ci mi ca Tin Sng ch l nhng vn dng nghip
v ca bo ch Si Gn trc 1975 nhng c chn lc ph hp vi khun
kh bo ch lc . Ngoi nhng tin tc chnh thc, t bo cn quan tm
n i sng bnh thng v dnh mt din tch rng cho cc hot ng
vn ha ngh thut, tin tc th gii v gii tr. Ngoi cng tc ta son, ti
ph trch mng vn ha x hi (anh Dng Vn Ba ph trch mng kinh
t - chnh tr, anh Nguyn Hu An mng quc t), nh vy ti c c hi tr
li vi lnh vc vit bo khi mi vo ngh ca ti: vit th thao, nht l
bnh lun bng . Xa kia ti ly bt danh Pht Chung (ghp tn cha ti
v tn ti), cn by gi l Chnh Trinh (ghp tn con gi ti L Qunh Kim
Trinh v con trai L Qu Chnh). Li bnh lun i su vo trn u, c
nhng nhn xt v li chi c nhn, a ra c nhng cm nhn ca ring
mnh, khen ch rch ri ng vua sn c - vi bo ch hin nay l bnh
thng nhng thi gian u sau thng 4-1975 l mi l v c sc thu
ht ln i vi ngi c. Ti cn nh cha ca hai cu th lng danh l
Th Anh v Cao Cng c nhn xt rng trc y ng cha bao gi c
c trn bo nhng li bnh lun c th v li chi ca hai con ng, nht l
nhng li ca ngi ch danh nh c c trn Tin Sng. Trc kia cc
trn u ch c a tin gn gn, nhn mnh tinh thn th thao x hi
ch ngha v on kt hu ngh (nu l trn quc t), t khi i vo cc tnh
tit ca trn u; cn s khen tng, ngi ca ti nng ca cc cu th coi
nh ri vo khuynh hng ch ngha c nhn.
Trong cuc i lm bo ca ti sau 1975, ln lt ti cng tc (vi t cch
tng th k hoc th k ta son) cho tt c 8 t bo (Tin Sng, Lao
ng, Thanh Nin Thi i, VDT (ph san bo B Ra Vng Tu), Tia
Sng, Kin Thc Gia nh (ph san bo Nng Nghip Vit Nam), p,
khng k c bi trn cc bo khc nh Php Lut TP.HCM, Cng An

TP.HCM, Si Gn doanh nhn cui tun, Ph N TP.HCM, Ngi Lao ng,


Thanh Nin, Th Thao Ngy Nay..., nhng cui cng ci ng li, lm cho
ti gn gi vi c gi ca mnh, c h yu thng nht li chnh l bt

hiu Chnh Trinh vit v bng ! Ti rt bit n c gi v rt hnh din


v nhng g mnh gy dng c chung quanh bt danh ny.
Ni v bt hiu Chnh Trinh, m ti ng nht l trong nhng nm 19801990 - c hai mt bnh lun cc trn u v chng tiu cc trong th
thao cng bng m ni bt hiu s khng ng c nu khng c
s gp sc v ng h tch cc ca tp th lnh o t bo Tui Tr t anh
V Nh Lanh (tng bin tp), ch Kim Hnh (ph tng bin tp) n cc
anh Trng Anh Dng (Tm ng), Hunh Sn Phc (u l ph tng
bin tp). Bi i ph vi cc p lc t nhiu pha vo thi k cn bao
cp trong th thao, tay ngh v s quyt tm ca ring ngi cm vit thi
khng sc ng mt mnh. S dng cm ca ban bin tp gip cho
s dng cm ca ngi cm vit c iu kin th hin trn mt bo.
Khng ring c nhn ti m c t phng vin th thao lc (gm c
Tng Vy, Hoi L, ng Hong, S Huyn) u nhn c s h tr ht
lng ca ban bin tp bo. l mt kp ph trch trang th thao cho
mt t bo mnh nht v ng u nht m ti c dp cng cng tc vi
bt hiu Chnh Trinh. Mi cy vit c mt phong cch ring, mt s trng
ring hp thnh mt i hnh rt p.
V anh Tng Vy khng cn li vi anh em, anh ra i vnh vin (cui
thng 4-2004) nn ti xin ni thm v anh. Nm 1980 khi ti t bo Tin
Sng c iu sang bo Tui Tr ng Phm Ngc Thch (nay l ta
son bo Khn Qung ), c tin anh cng sp chuyn t bo Tin Phong
v Tui Tr. ng ra anh v y trc ti. Tng bin tp V Nh Lanh
xin anh Tng Vy t khi t Tin Sng b mi cha ngng xut bn, nhng
th tc chuyn hi chm. D nh ban u ca Tui Tr l giao cho Tng
Vy ph trch t th thao. Nhng ti v trc v do ph trch th thao
bo Tin Sng nn c ban bin tp Tui Tr giao tip trch nhim ny.
Lc u anh Tng Vy khng hon ton ng s phn cng ny v mt
khc cng khng tin lm ci anh tri thc tiu t sn Si Gn c chuyn
mn ph trch t th thao! Trong 5 nm (1980-1985) lm vic chung
vi anh Tng Vy bo Tui Tr khng th trnh thnh thong c vi mu
thun xy ra, nhng cui cng chng ti dnh cho nhau s knh trng
ngh nghip gi mi n cui i. Chng ti c o to khc nhau, cch
sng v c cch n mc cng khc nhau. Trong vit lch phong cch cng
khc, nhng trn cng mt trang bo th thao c anh v c ti th nhp
nhng lm sao! Phong cch vit ca anh Tng Vy c o: anh c li vit

tht ngn, khng th no ngn hn c na. V tht sc nhn. Ti khng


ch ngha nh anh. C v lnh o trong ngnh th dc th thao khng
chu ni s sc nhn ca ngi vit anh phn ng li bng cch ra lnh
cho cc trng phng trong ngnh di quyn mnh thy thng Tng Vy
n u th tng n ra nh con ch...! on kt vi Tng Vy, ti
cng khai phn i thi quan liu v thiu vn ho ny.
Trong bui cng b kt qu cuc bu Qu Bng Vng nm 2002 ca bo
Si Gn Gii Phng, lc ti va phc hi sc khe tm tm, Tng Vy
c n bn ti ngi v ni Ti cng b bnh nng phi ha tr, tc rng
ht. By gi mi bt u mc li. ng ti mnh vn chin u, u c
chu u hng d dng!. Nhng ri ch mt nm sau... Thi bn i trc
nh. Ri ti mnh cng s gp nhau tha h m bn chuyn bng .
...Sau khi Tin Sng hon thnh nhim v, nh ni, ti tip tc lm
bo. Lc u c d nh chuyn v bo Si Gn Gii Phng nhng nghe
ni do c kin ca ng V Vn Kit, B th Thnh y, ti c a sang
bo Tui Tr (1980) ph mt tay vi t bo ca on Thanh Nin. Tuy
nhin d v Tui Tr ti vn tip tc ph trch trang th thao ca Si
Gn Gii Phng thm mt thi gian kh di. Tng bin tp bo SGGP lc
anh T Ha l ngi say m bng . Anh mun ti cng tc cho hai
ni Si Gn Gii Phng v Tui Tr. Nhng sau mt thi gian, t ti thy
vic mnh vit cho c hai bn, gn nh c quyn v bnh lun trong lnh
vc th thao l khng n. Lc TP. HCM ch mi c hai t bo c bnh
lun bng thi m ti li trn th c hai bn. Ti xin php anh T Ha
cho rt lui khi Si Gn Gii Phng mc d nhun bt SGGP tr cho ti
hng thng v tng bi rt cao.
tt c by t bo m ti c giao lm ta son t sau 1975, mi t
ti u c gng c mt ng gp g mi m v hnh thc, v ni dung
v c tm ra mt cng thc sng to cho t bo. Ngi lm bo, cng nh
bt c mt tri thc bt c lnh vc no, lun phi bit t i hi mnh
tin ti pha trc, sng to ci mi, ci chuyn ng cho x hi. Ngi tr
thc s nh mt vai tr ca mnh nu ng yn trn nhng thnh tu
qua ca mnh.
Ti rt s lp li chnh mnh: sng mt cuc sng m chnh mnh thuc
lng tng ngy, tng bui, tng vic ca mnh nh mt ci my d l

mt ci may hon chnh! Tn ti ch tn ti th khng nn tn ti.


Cho nn ti sn sng chia tay mt t bo nu t nhn thy khng cn
iu kin lm vic sng to hoc chnh nhng ngi c trch nhim
khng tm ti s i mi ca t bo m ch tha mn vi nhng g
c. iu t hi ca mt nh bo l khi bt u tr thnh mt cng chc
bo ch. V ti cng khng th chu c s bt cng, thiu dn ch ni
mnh lm vic d ring c nhn mnh c u i. C l ti l nh bo duy
nht k t nm 1975 ch ng thay i cng vic qua nhiu t bo
nht. T s u tranh ni b nht bo Tin Sng n s ra i t nguyn
khi bo Tui Tr sau 10 nm cng tc ch v c mt s ngi cho
rng ti l qu chanh ht nc ri. Ri li cng vn ni b ti
bo Lao ng v li ra i d ni y tng c nhng iu kin lm vic
sng to hn c. Anh Trng Anh Dng, tc Tm ng, l mt nh bo c
tay ngh cao ng thi l mt nh t chc v qun l bo gii, nhng khi
ti thy s lnh o y tr thnh c on, s i x thiu tn trng
(mc d s thiu tn trng ny i vi cc anh em khc ch cha i vi
ti) v c s thiu minh bch trong hot ng kinh t th khng cn nhng
iu kin tt na tip tc cng tc vi nhau. Rt lui khi cc bo Tia
Sng, Kin Thc Gia nh (thuc bo Nng Nghip Vit Nam) l do bn
thn ti thy cc iu kin lm vic khng cn hng th sng to.
C th vic t chc, rt lui y khng phi tt c u l quyt nh khn
ngoan, nhng chc chn mt iu l tt c cc quyt nh y u tht
lng, khng b thc y bi tham vng hay c nhn. V vi tt c
nhng t bo m ti tng chia tay, k c nhng trng hp sng gi
nht, sau ny khi c c hi ni li quan h hp tc ti u khng t
chi (ngoi tr t Tin Sng v khng ti bn). Khng phi v ti khng c
thi nht qun, kin nh lp trng, m v ti coi cc bo trong x hi
hin nay l ti sn quc gia, l cng c ca nhn dn ch khng thuc v
mt c nhn no. Ti vit cho t bo l cho c gi - chnh h mi l
nhng ngi ch tht s ca t bo. Ti quan nim cc cuc u tranh
nm trong quy lut tin ho, n khng nh quan dim, thi sng ca
mnh tng lc nhng khng nn m mi trong lng nhng chuyn qua
lm nng n bc chn i ti. D nhin sau mt cuc va chm mnh,
nhng mu thun bng n, mnh c hiu nhng con ngi chung quanh
mnh nhiu hn.
...Tuy nhin khng th chi ci trong 30 nm vit bo v lm bo trong

ch x hi ch ngha, ti vn phi gnh trn lng mnh ci l lch Vin


chc cao cp ch c. C lc tng n c ct i nhng ri mt v
vic g xy n li nhc nh ti rng n...vn cn y nguyn . Lu
ngy nh k d tt, mang sn ci bu trn lng mnh, ti quen dn vi
n hoc c gng pht l n.
...Trong cc tng bin tp m ti tng c c hi lm vic chung, ti vn
gi n tng vi hai con ngi m ti rt qu trng. Ngi u tin l anh
T Ha, tng bin tp bo Si Gn Gii Phng nhng thp nin 70-80.
vo thi im m ngi c ngi mi vn cn b phn bit kh nng
n, anh c x vi ti rt t nhin, chn tnh v thng thn. D ti khng
tip xc nhiu vi anh, nhng anh vn li trong k c ti hnh nh mt
con ngi chn tnh. Lc ti v hn Tui Tr khng cn lm bo SGGP
na, nhng mi khi c cc trn bng A1 t chc cc tnh ln cn nh
Long An, Bin Ha, anh T Ha vn thng mi ti sang bo SGGP
cng i xem vi anh. Nhng dp nh th, tr chuyn vi anh tht th v v
hu ch. Anh khng bao gi gi k hoc khong cch. Anh khng ngn
ngi cp mi vn vi ti, d vn thuc loi gai gc. Thng cc
quan im ca anh khng cng nhc hay bo th, tri li rt thc t v
mi m...
Vi anh Tng Vn Cng, tng bin tp bo Lao ng (cho n nm 1995)
ti c nhiu c hi gn gi hn; tng sng chung nhiu thng vi anh
ti ta son bo Lao ng Hng B (H Ni). Anh l mt con ngi rt
d gn gi v ng knh trng. Anh c nhiu, hiu bit nhiu, sn sng
tip thu, tm hiu nhng lung t tng mi d cho ci mi ang b
mt b phn x hi cha ng tnh. Trong ci nhn ca ti, anh l mt
ngi cng sn khng bo th, trung kin vi l tng ca mnh nhng
lun hng ti nhng suy ngh mi, chp nhn nhng tranh lun mi. Khi
lm vic v ni chuyn vi anh, ti qun mt... ci bu trn lng mnh.
Anh cn l mt nh bo vit tt, bin tp gii, tin cy v nh gi ng
kh nng cc cng s vin ca mnh.
Tht ra ti bit anh t lc anh cn lm tng bin tp t Cng nhn Gii
Phng (tin thn ca t Ngi Lao ng), cn ti ang lm bo Tin
Sng. Chng ti cng sinh hot trong Hi nh bo TP.HCM. Cn cuc tip
xc u tin ca anh mi ti v cng tc vi bo Lao ng l nm 1990 ti
H Ni khi ti i d i hi Lin on Bng Vit Nam. Lc ny ti ang

cng tc bo Tui Tr. Anh Nguyn Hu Tnh, trng vn phng bo Lao


ng pha Nam, l ngi mc ni cho s hp tc ny. Trong cuc i
lm bo ca ti, nm nm lm vic vi bo Lao ng l thi gian pht huy
ngh nghip ho hng v sng to nht. Nhng nm thng p nht v
ng nh nht. Nhng cng nh trong bng , khng c mt dream
team no tn ti mi mi. Chuyn ln ri xung v hp ri tan ca bt c
mt tp th no trong bt c lnh vc no cng l quy lut!
Ti cho rng, trong cng v tng bin tp, anh Tng Vn Cng thiu s
quyt on v khng kp thi chn ng nhng lch lc trong ni b, khin
cho con ng pht trin c o ca t bo - mt t bo mang tnh t
ph v ngh nghip thi im - b khng li gia lc y phn khi.
Anh c cho v hu vo ci lc anh thnh t nht trong s nghip bo
ch ca mnh. Ti thng v qu trng anh. Ti nh mi nhng bui sng
anh thc dy sm H Ni (ti ta son Hng B) loay hoay nu cm
np cho bui im tm ca hai chng ti. Nhng mi bui th ht nm
su bui np chn khng u. Rt cc ti thuyt phc anh ra ngoi n ph,
n xi np ruc rt ngon, c g phi... phiu lu nh th. T khi c ti
cng chung, anh mi tp cho mnh thi quen i n ung ngoi ph.
Trong lng bo cn c mt ngi m ti c kh nhiu k nim rt ng
nh: l anh Phng, tng gim c Thng Tn X Vit Nam
(TTXVN). Ti quen anh t thi k anh ph trch Bo nh Vit Nam ca
TTXVN. Khi sp sa k nim 5 nm ngy gii phng t nc (30-4-1980),
anh tip xc vi ti v yu cu ti vit mt bi bo cho Bo nh Vit Nam.
Anh ni: Anh c vit theo anh, anh vit th no, bo s ng nh th.
Bi bo ti vit cho Bo nh s c bit 30-4-1980 c ci ta Nm nm
sng v lm vic vi ngi cng sn. ng nh li ha ca anh
Phng, bi bo c ng nguyn vn, khng c mt t ng no b thay
i. n ngy k nim 10 nm gii phng, qua nh bo Hong Chu, anh
Phng li t ti vit bi cho Bo nh nhn s kin ny. Th l ln
th hai ti vit bi k nim 30-4 cho Bo nh.
Khi Vit Nam t chc Hi ngh bo ch Chu Thi Bnh Dng ti TP.
HCM nm 1989 (a im hp l khch sn Rex), ti c mi tham gia
trong on i biu Vit Nam. Trng on l ng o Tng, tng gim
c Thng Tn X Vit Nam. Ti nh c ba nh bo TP.HCM c mt
trong on i biu: anh V Nh Lanh (ph tng bin tp bo Si Gn Gii

Phng), linh mc Trng B Cn (bo Cng gio v Dn tc) v ti (lc


ang cng tc ti bo Tui Tr). ng Tng b th Nguyn Vn Linh n

d Hi ngh v c mt cuc i thoi si ni v thnh cng vi cc nh bo


quc t d Hi ngh. Khi cn mt ngy na b mc, tan phin hp bui
sng, anh Phng lc ny l ph tng gim c TTXVN v thnh vin
trong ban t chc, gp ring ti v a ra yu cu: vo u gi chiu ti
s c bi pht biu trc hi ngh vi t cch thnh vin ca on Vit
Nam. Ti ch c hn hai ting ng h chun b bi pht biu ca mnh.
Ti hi anh: Ti s pht biu v vn g?. Anh tr li: Anh theo di
cc phin hp v nghe cc pht biu ca cc i biu. Anh c chn ti
no ph hp vi mnh.... Ti li hi: Anh c cn xem qua bi pht biu
khi ti son xong?. Anh lc u Khng. Anh c pht biu theo anh.
u gi chiu ti c ng o Tng ch ta Hi ngh mi pht biu.
Ra lm tng th k ta son cho bo Lao ng ti H Ni, ti c dp sang
tr s TTXVN bn v s hp tc gia hai c quan. Lc ny anh
Phng l tng gim c, dnh cho ti s tip n n cn v nng hu.
Anh khng h bng s phn i trc rt quyt lit ca ti ngay
trn mt bo Tui Tr - khi anh l tc gi cho ra i cc n phm ph ca
TTXVN nh Tin Tc, Vn Ha Th Thao... vo thi k m cc bo u i
thng tin v World Cup nhng TTXVN li dnh ring cc thng tin sm
nht cho cc n phm mi ra i ca mnh (World Cup 1986). Ti cng
cn nh trong mt bui hp ly kin ca cc ng nghip TP.HCM i
vi t Vn Ha v Th Thao ca Thng Tn X, do chnh anh ch tr (khi t
bo xut bn c my thng), ti c ch hnh thc v cch trnh by k
thut ca t bo cn yu, thm ch phm quy cch bo ch nh cho leo bi
tip theo ngc ra trang pha trc... Anh khng phn ng g, lng l ghi
vo s tay.
Mi lm nm sau, cc n phm ph m anh ngh ra u thnh cng,
nht l t Th Thao v Vn Ha. Thnh cng c hai mt: v chuyn mn
v c v uy tn mt t bo lun c quan im tin b trn hu ht cc lnh
vc m t bo cp n. D mun mng nhng ti cng xin rt li s
phn i ban u ca mnh cch y... 15 nm.
Vi anh Phng, d nhng ln ti tip xc vi anh khng nhiu nhng
ti vn xem anh l mt ngi bn qu khng ch trn phng din bo ch.
Trong bi cnh ca t nc mi thng nht, vt c nhng ro cn v

hnh c gng x s vi nhau c tnh v m thng - qu tht khng d.


Hn ai ht, ti thm tha iu .
Tip tc ni v nhng ngi cng sn lm ti qun i ci bu trn
lng ca mnh, ti phi trn trng nhc n mt con ngi, mt nhn vt
ln ca t nc ng V Vn Kit m thnh thong ti vn c dp gp
trong sut 30 nm qua. Trong sut thi gian di y, mi ln gp li ng th
tnh cm, cch x s ca ng cng vn th, khng h thay i. Ti vn gi
thn mt ng l Anh Su nh thi ng cn l B th Thnh y TP.HCM d
cho sau ny ng lm Ph Ch tch Hi ng B trng, Th tng, ri khi
hu, tr v sng TP.HCM. Ti bit ng V Vn Kit cng x s nh vy,
trc sau nh mt, vi nhiu tr thc Si Gn v h cng gi trong lng
mnh mt tnh cm v s knh trng ht sc c bit dnh cho ng.
Ti nh ln u ng n thm gia nh ti (lc trong mt con hm
ng Nguyn Tri Phng qun 10) trc khi ng ri thnh ph ra H Ni
m nhim chc v Ph Ch tch Hi ng B trng (nm 1982), v ln
mi y nht ng n nh ti ng B Ht (qun 10) lc ti cn nm
trn ging bnh (thng 9-2002). Hai ln ng n thm ti cch nhau
khong 20 nm, nhng vn l mt con ngi, ti vn tng nh khng c
thi gian 20 nm xen gia hai cuc thm ving . Bao gi cng th, km
theo ci bt tay mnh m vn l mt n ci ci m v n hu, lan ta
n ngi i din c nim tin v s lc quan.
Tip xc vi ng Kit, ti cha bao gi cm nhn c mt khong cch v
a l ngay c lc gp ng ang lm Th tng chnh ph ti H Ni
hay mt khong cch gia ngi xut thn t ch c vi ngi cng
sn ang lm lnh o. S chn tht, thng thn khng quan liu, mt
tm lng v dn v nc, cng s lng nghe xung quanh, dm c kin dt
khot khi cn ng cho ti mt hnh nh mu v ngi cng sn Vit
Nam.
Trong cuc i th hai ca ti, ng V Vn Kit l nhn vt c mt ngha
c bit vi bn thn ti m c l chnh ng cng khng ng. Sut 30 nm
sng trong ch mi, ti khng c mt quan h ring no nh th vi
bt c mt v lnh o cng sn no. Ti khng bao gi da vo mi quan
h vi ng Kit nh cy bt c iu g. Ti tm n ng l tm n mt
ngi cng sn cng c thm trong ti nim tin v s chn la ca

mnh, tm n mt con ngi m ti c th chia s nim tin, tnh cm v


tm t mt cch thng thn t chuyn t nc cho n chuyn... bng
.
Ti c hai ln gp ng Kit v cng vic. Ln u trong khong thi gian
1979-1980 lin quan n cuc u tranh ni b bo Tin Sng. ng mi
ti n ti ti mt bit th An Ph (TP.HCM), lc ng l B th Thnh
y, ng mun tm hiu thm nguyn nhn ca cuc khng hong ni b
ti ta bo Tin Sng. Ln th hai ti gp ng V Vn Kit ti H Ni khi
ng lm Th tng (1994): ti c nh rt lui khi bo Lao ng tr v
TP.HCM v c mt xut t V Bo Ch vi tng bin tp bo Lao ng
l: khng nn tip tc giao chc danh tng th k ta son cho ti v nn
tm mt chc danh khc cho ti d cng vic vn nh c. Ti dt khot
khng chp nhn lm mt vic nhng vic y li mang mt danh ngha
khc. Ti xin gp ng Kit cho ng trc khi ri H Ni.
C hai ln ng u cho ti nhng li khuyn rt qu v thc t.
Trong thi gian vit bo sau 1975, ti dnh rt nhiu bi vit v bng
vi mong mun lm th no c thy ci x s say m bng cung
nhit nh Vit Nam sm thot khi tnh trng lc hu ko di. Khi khng
cn lm th tng na, ng Kit cng nhiu ln ng gp kin vi y
ban th dc th thao nhm tm kim con ng i ln cho bng Vit
Nam. Mt hai ln ti c ng mi ti hi kin v rt ngc nhin nhn
thy ng hiu tng tn tnh hnh bng , k c nhng con ngi ang
cm trch lng bng, khng km bt c ai trong gii. Nhng kin ca ng
gp vi Lin on Bng Vit Nam (LBVN) t thi nhim k 3 theo ti
c gi tr nh mt cm nang cho LBVN xy dng nn mng bng
chuyn nghip Vit Nam, t cch chn nhng ni c tim lc ln thnh
lp cc CLB chuyn nghip c tm c cho n nh hng x hi ho c
kh nng thu ht rng ri cht xm v sc mnh vt cht ca x hi. Rt
tic cc kin ca ng Kit b b qua. Trc i hi LBVN k 4, ng
Kit cng c nu mt kin vi y ban Th dc th thao (UBTDTT) nhm
i mi Lin on.
Theo ti, nu cc kin ca ng Kit cc ln ng ng gp c
LBVN v UBTDTT c quan tm ng mc th bng Vit Nam c
c may chuyn bin v thc hin c s t ph.

...C mt s vic m trc nay ti cha bao gi ni ra: nm 1987 hay nm


1988, ti khng nh r, ti c vit mt th ring cho ng Kit lc l Ph
ch tch Hi ng B trng, cn ti ang cng tc ti bo Tui Tr. Mt
bc th tm tnh, trao gi n ng nhng trn tr, hoi bo ca mt tr
thc Si Gn ang c gng ha nhp vi ch mi bng l tng m
mnh chn la ch khng phi bng c ch hay bng chnh sch u i
tr thc. Chnh sch u i ti chi t rt sm ngay nhng nm u
80, lc by gi nhng ngi tr thc c gi l u n u c Thnh y
TP.HCM cho mt ph cp c bit hng thng ngoi ph cp c lnh
trong cng v cng tc ca mnh. Khi t bo Tin Sng v lm vic bo
Tui Tr (1980), ti vit n cho Thnh y bo ti khng nhn ph cp
c bit ny na. Ngay lc ti khng mun mnh c c x nh
mt ngi khch u i. Ti mun ti c coi nh mt thnh vin tht
s ca i gia nh mi.
Trong l th gi cho ng Kit, ti c by t vi ng nguyn vng ngy no
tr thnh ng vin ng Cng sn Vit Nam. Theo ti l mt
nguyn vng bnh thng ca mt ngi tn ng ng Cng sn Vit
Nam, nhn nhn qu trnh ca ng Cng sn Vit Nam v nc v dn, c
cng ginh c lp v thng nht cho T quc. Ti ngh mnh s phc v
tt hn cho t nc trong t chc v vi cng v mt ng vin. Ti c
ni vi ng Kit vic nu nguyn vng y l mt thi chnh tr trung
thc vi chnh mnh, cn vic c c kt np ng hay khng l mt vn
khc.
Anh Tng Vn Cng nghe ti k li chuyn ny c ni: Th th anh mi i
theo ngn c dn tc ca ng Cng sn, cn ngn c ch ngha x hi th
sao? ng l ng Cng sn Vit Nam chinh phc ti trc ht bi lng
yu nc, tinh thn u tranh cho c lp dn tc nhng mt khc ti
cng tm thy ch ngha Mc theo cch tip thu ca ti - nhng
nguyn l nh hng cho cuc sng v thi chnh tr ca mnh.
Tr li chuyn vit th cho ng Kit by t nguyn vng vo ng rt d
gy ng nhn v c th khin mt s ngi ngh rng ti c toan tnh li
dng con ngi vo ng thc hin nhng tham vng ring. Nhng ti
khng quan tm nhng li m tiu y. c mt thi mnh c mt
nguyn vng nh th v mt thi chnh tr nh th, ti sao li ph nhn
hoc giu gim n i? Ti chng c cht ngi ngng v mc cm g

nhc li chuyn y. Ngc li, cho n by gi, ti vn coi l mt thi


im ng nh trong cuc i mnh.
Ch Kim Hnh, lc l tng bin tp bo Tui Tr, cng bit chuyn ny
v sau khi nhn th ca ti, ng Kit c vit th cho ch Hnh bo cho
ch bit nguyn vng ca ngi cng s ca ch. Ch Hnh c ni li cho ti
mt phn ni dung l th ca ng Kit v ni thm vic ti c vo ng
hay khng do cc on th bo Tui Tr quyt nh. Lc c th ch
Kim Hnh hiu lm chng ti c nh vn ng vi ng Kit c vo
ng? Tht ra bc th ca ti gi cho ng Kit ch mang tnh cht ring
t, vi mt ngi c th hiu c tm hn mnh, c th lng nghe v chia
s vi mnh.
Chuyn c nguyn vng tr thnh ng vin, vi thi gian tri qua v thc
t trong nhng nm cng tc sau lm ti qun i, nhng du khng
thnh ti vn khng bao gi t b l tng m mnh chn.
Ti cm phc ng V Vn Kit khng v s i x ca ng vi ring ti, m
chnh do thi v cch x s ca ng i vi cc tr thc v nhn vt
chnh tr khc trc y Si Gn. Ti s khng nhc li nhng chuyn
c bo ch k, chuyn v nhng tr thc m ng Kit c gng gi h
li sau thng 4-1975, c ngi c ch thn ng i xung tn tnh xa
lnh v sau mt chuyn vt bin b bt, nhng sau li cho i chnh
thc theo nguyn vng ca h ra nc ngoi c th theo ui cc cuc
nghin cu khoa hc d dng hn v.v... Sau ny ng ni vi ti, ngay khi
t nc va thng nht Tng b th L Dun lun nhc nh hy c gng
hn gn v ha hp.
T rt sm ng Kit c nhng nh gi rt cng bng i vi vai tr
ca ng Dng Vn Minh trong s kt thc chin tranh Vit Nam. ng
nhn mnh: gia Thnh y TP.HCM lc v phn ng qun chng
thnh ph khng c s khc nhau v nh gi vai tr ca ng Minh trong
ngy 30-4-1975. ng Kit cho ti bit trc khi ng b Minh ri Vit Nam
sang Php, ng c nh b Bi Th M (l B m Vit Nam anh hng),
mt tr thc cch mng, tng c mt trong chnh ph Cch Mng Lm Thi
Min Nam Vit Nam, t chc mt bui cm thn mt tin ng b Minh ln
ng. Thi tr b M v ng Minh tng quen bit nhau v hc chung mt
trng, ng Minh hc trn b M mt lp. ng Kit cng tit l ng tng

nh b M chm sc m ca ng Minh mt thi gian di lc b c sng


Th c. B M tip t cho b c khi th go ngon, khi th nc mm,
ng, sa... m sau thng 4-1975 mi th u khan him.
Trong ba cm thn mt ti nh b M trc ngy ng b Minh ln ng,
ng Minh c cho ng Kit bit tng lnh s Php ti TP.HCM, theo ch th
t Paris c by t mun c lo cho chuyn i ca ng Minh v mi
phng din, k c v my bay. ng Minh tr li tng lnh s Php:
Mi vic c chnh ph ti lo ri.
ng Kit rt cm kch cu tr li ny ca ng Minh.
Khi cho t bit ng Kit, ng Minh c ha khi sng nc ngoi ng s
khng c mt li tuyn b no bt li cho nc nh. V vic ny ng Kit
ni r thm: v pha ng v Thnh y khng a ra mt yu cu no c
bit vi ng Minh. V nh xin ra sng nc ngoi, lc u ng Minh c
thm d kin ng Kit qua b M. Lc ny ng Kit ang l B th Thnh
y TP.HCM, ng Kit tr li vn ty thuc ng Minh; Thnh y v
Trung ng khng ngn cn nu ng b Minh mun ra nc ngoi sng
vi con chu. ng Kit c gi mt s phng n vi ng Minh ng
chn la nh l i thm con chu ri tr v, hoc sang sng vi con chu
khi no mun v thm qu th c v.
Theo ng Kit, b Minh rt mun ra i v nh con chu, cn ng Minh th
c s do d do b m ca ng nht nh khng chu i. B c ni Tao
mun c cht qu nh. c bit khi ra i, ng Minh c t do
mang theo hnh l vi s cn khng hn ch v hon ton khng b kim
tra. Chnh ng Kit ch th nh th.
Nm 1984, lc cn l Ph Ch tch Hi ng B trng, ng V Vn Kit i
d Quc khnh CHDC c, sau ving thm chnh thc Algerie. Trn
ng v ng gh qua Php. Ti Paris, ng mun thm ba ngi: ng
Dng Vn Minh, ng Phm Ngc Thun v gio s Phm Hong H, ng
c nh s qun Vit Nam ti Php lin lc vi cc v ny. Lc ng Thun
ang mt tnh min Nam nc Php, khng lin lc kp. Vi ng Phm
Hong H, ng Kit c mi cng i do bng tu trn sng Seine.
Ring cuc gp ng Minh c nhiu tnh tit ng k hn. u tin l a

im gp. ng Minh khng mun n s qun Vit Nam v cng khng


mun ng Kit n nh (ng v b Minh khng c nh ring, sng
chung vi a con trai k tn Tm). Cui cng ng b Minh n ng Kit
ti nh mt ngi bn ca ng b l bc s Danh. Theo s dn d trc
ca ng Kit, i s Vit Nam ti Php i theo ng Kit vo cho ng b
Minh ri tr ra xe cho cuc tip xc gia ng Kit v ng Minh c t
nhin thn mt.
Mt trong nhng cu ni u tin ca ng Minh khi gp ng Kit l: Anh
bit , ti lun gi li ha khi ri khi Si Gn: Sang y ti khng
tip xc vi bo ch v cng khng c mt li tuyn b no bt li cho
nh. D tng hai chin tuyn khc nhau, nhng gia hai con ngi
c nhn cch ln vn c s tng knh ln nhau v c mt tnh cm c
bit dnh cho nhau.
V chuyn ng Minh nc ngoi t chi tip bo ch, c mt nhn chng
ng tin cy khng nh iu : nh bo Php Jean Claude Pomonti (
c mt phng vn c bit i tng V Nguyn Gip cho bo Le Monde
nhn k nim 50 nm chin thng in Bin Ph) c ni vi ti rng lc
ng Minh cn Paris (nhng ngy cui cng ng sang M sng vi c con
gi), Jean Claude c in thoi cho ng Minh xin gp ng nhng ng
Minh kho lo t chi, mc d Si Gn nh bo Php ny tng v Dinh
Hoa Lan rt thng xuyn.
C mt ln ti c ng Kit mi nh qun vt vi ng trong Dinh Thng
Nht. Ti k chuyn ng Minh tng c nh vo nh sn ny nu
xong Thiu cho ng Kit nghe. ng Kit lng im mt lc ri ni:
ng Minh l mt con ngi tt v c lng vi t nc. Hm ng ra i
ng c tng ti mt ci hp di nh ci va-li ng vt, giy, qun o,
bng... dng i nh qun vt. V phn ti cng c chun b trc, ti
tng li cho hai ng b hai huy hiu ca TP.HCM hai ng b vn nh
mnh l cng dn ca thnh ph ny d c i xa.
Cng trong bui ni chuyn ny bn sn qun vt, ti c k cho ng Kit
nghe mt s suy ngh ca thng ta Thch Tr Quang v ng Minh. Sau
ngy 30-4-1975 c vi thng, ti n thm thng ta Tr Quang ti
cha n Quang. ng hi ti tnh hnh ng Minh th no, ti cho bit sc

khe ng Minh vn bnh thng v vn Dinh Hoa Lan. Khi ng Minh cng
v i khi Si Gn ri, ti li c dp gp thng ta Tr Quang. Lc ny ng
ni: Tht rt tic. ng l ng Minh nn li t nc bi chnh ng l
ngi tng ku gi dn chng khng nn b qu hng ra i. Nhiu ngi
v nghe ng li. Th m by gi ng li ra i....
ng Kit im lng khng bnh lun, c l v chnh ng hiu r l do ti sao
ng Minh ri qu hng: hai ng b ln tui sng mt mnh, con chu u
nc ngoi.
Theo ti bit c hai ln ng Minh chun b tr v sng TP.HCM nhng ri
khng hiu v sao c hai ln u di li. Cui cng ng qua i ti M.
Cng ng ngi Vit Nam ti M by t mt tnh cm su sc v knh
trng dnh cho ng mc d v mt chnh kin h c nhiu khuynh hng
khc nhau. Cu tng Nguyn Cao K cng c n d l tang. i pht
thanh BBC (b phn ting Vit) c phng vn ti khi ng Minh mt. Trong
bui trao i ko di khong na ting ng h, c phn ni dung hi p
nh sau: ng Dng Vn Minh c phi l ngi ca Php? C th ng

c tnh cm vi ngi Php hn ngi M. Nhng theo ti ng khng phi


l ngi ca Php. ng Minh c phi l ngi ca M? Cng khng.
Ngi M khng bao gi tin ng. Vy ng Minh l ngi ca cng sn?
Theo ti cng khng phi. Ti ngh ng Minh ch l ngi yu nc.
Khng phi ngi yu nc no ngay t u cng tm ra ngay con ng
i ca mnh. Nhng khi c con tim chn thnh vi T quc, thng cui
cng cng c mt la chn ng n.
Ti vn tic cho ng Dng Vn Minh, trc khi cht khng c dp tr v
thm qu hng. Dinh Hoa Lan vn c chnh quyn TP.HCM cho
ngi trong gia nh ng Minh bo qun. Mi ln c tin ng nh v, bit
th li c sa sang, chm sc li.

Trong quyn H s mt Dinh c Lp ca Nguyn Tin Hng v Jerrold L.


Schecter vit rng ng Dng Vn Minh nhn tin ca M ra ng c
lm bnh phong cho tng thng Thiu cuc bu c nm 1971. Nguyn
Tin Hng k rng: ng Thiu c bng c l tng Minh chuyn khon
tin t Paris qua mt trng mc ca mnh ti ng Kinh Ngn hng
Si Gn. Nhng khi tng Minh xt mnh khng th ch ni ng Thiu,

bn m ly tin m khng tranh c na....


Nu ng Minh ly s tin no ca ta i s M th sau ng
khng bao gi tit l M mua chuc ng vi ch bt bo Washington
Post Ben Bradlee ngay sau . V nu ng Thiu nm c bng c tht
s ng Minh nhn tin ca M th trong ba nm i u trn chnh trng
Si Gn, ng Thiu khng th khng khai thc chuyn b bi ny ca i
th s mt.
Theo ti y ch l chuyn ba t nhm lm gim uy tn ca ng Dng
Vn Minh, th thi!
30 nm sau nhn li ngy 30-4-1975 mi thy r hn gi tr ca ngy gii
phng. Nu khng c ngy - chm dt hon ton s can thip ca
ngi M, ginh c c lp v thng nht cho x s - th chc chn t
nc hm nay khng an bnh v pht trin, n nh nh ang c. Hip
nh Paris ch l mt gii php tnh th tm thi ngng ting sng ch
khng chm dt c cuc xung t v mang li ha bnh tht s, d cho
cc iu khon ca hip nh c mang ra p dng. Mt chnh ph lin
hip nu c thnh lp min Nam (theo hip nh) cng s l s tip
ni ca cuc xung t di mt hnh thi mi, y hn lon v bt n, c
th li mu v cht chc; bn tay lng l ca ngi M vn c iu
kin xc vo gy chia r v hn th gia ngi Vit vi ngi Vit; kinh t
ca min Nam vn l thuc, tn ti bng vin tr nh git ca cc cng
quc y nhng thn tnh; cn min Bc c l vn s kh khn, vn
trong tnh trng i ph chin tranh v phi tip tc dn sc chi vin cuc
u tranh min Nam.
Nhn t nc ni lin t Nam ch Bc hin nay, n by gi ti vn tng
nm m. Ti vn cn trong u mnh hnh nh chic cu Long Bin en s
sng sng trong ln u ti ra H Ni cui nm 1975. Hnh nh y
c ct vo bo tng k c ca ngi Vit Nam chng ta, ch nh li
khi cn hn th chin tranh, cn cnh gic trc nhng e da xm lc.
H Ni by gi nh mt thiu n p, duyn dng v trn y sc sng.
V Si Gn mnh m hn nhiu v t tin hn nhiu trong cuc hnh trnh
mi, bi s tn ti ca thnh ph ny khng cn nh vo s tip mu t
ngi khc.

Gia nh thn yu
Vi ti, gia nh l trn ht. Trn nn tng qu trng ny m trn trng
cuc sng lng thin v c ch cho x hi, yu thng ngi khc, yu
thng T quc. Gia nh l sc mnh ca mi chng ta, cho ta ng lc
cng hin, s n nh sng to v nim tin nhn vo tng lai.
Ti khng c ci hnh phc mt v mt chng cho c i mnh.
Nhng tri qua ba ln ly v, ti li cng nhn ra vai tr ngi v i vi
ti quan trng n ngn no. Ti s khng l ti nh cuc i ti sng
v lm vic nu bn cnh ti khng c ngi v - mt na ca ti. Chng
ta khng th no o lng c ht ci sc mnh k diu ca ngi ph
n gia nh v trong s gn b vi s nghip ca ngi chng. Ai khng c
hoc nh mt i phn na ca chnh mnh th t nhiu u qu qut
trong cuc i!
...Cc a em ca ti, vt bin khong 1977 trn nhng chic thuyn t
nm 1992 cng bt u ln lt tr v. Ti sung sng tt cng khi c
gp li nhng ngi rut tht ca mnh m lc ra i tng s khng bao
gi gp li. Nhng ti c mt nim vui sng ring ct giu trong lng: s
tr v ca cc em ti ng thi cng l s xc nhn anh trai mnh c
mt chn la khng sai. Lc u ch c cc em gi tr v, ti vn khng
thy ngi em trai t. Ti bit ngy cc a em ti ra i, Ngha l a tht
vng hn c. Sau ngy gii phng, Ngha hot ng tch cc trong on
Thanh Nin. Ti nghip n, ci o mc i hc khng dm i thng thm v
s ph l t sn. Sut ngy trong trng v tranh c ng v biu
ng. Mt on vin Thanh nin ht sc tch cc vi nim hng hi ci
tui 14-15 cng trn. Th ri tai ha p xung gia nh ti, nim tin
Ngha bng chc tan bin. Do khi ra i ri Ngha khng mun tr li ni
hn su k nim bun thi nin thiu ca mnh, ni chng kin cha m
mnh tri qua nhng bin c au lng. Cc em gi ni cho ti bit ban u
khi cc ch tr v Vit Nam Ngha nht nh khng v.
Chuyn tr v u tin ca Ngha sau gn 20 nm xa cch t nc l
thm v ti (lc ny l Trn H Quang Ngc Cc; ti chia tay vi Qunh
Nga, ngi v u t nm 1984) khi v ti va pht hin b ng th i
trng. T ln , Ngha tr v qu nh nhiu ln, vt thng xa trong
lng dn dn c hn gn.

Cc em ti u thnh t ti M v Canada. Gia nh ti cng tri qua


khng t nhng cng thng v mt mt, nhng xt cho cng khng thm
tha g khi so snh vi bit bao gia nh khc c hai pha trong cuc
chin. Gia nh ti rt may mn c mt Happy-ending ni theo mt
loi phim c mt kt thc tt p.
Ti c tt c by ngi con nm vi ngi v u (Nguyn Th Qunh
Nga), mt vi ngi v th hai (Trn H Quang Ngc Cc) v mt vi
ngi v th ba (V Th Thanh Thy). Ngoi ra cn c mt ngi con ring
vi ngi v th hai (Nguyn Hng Quang) m ti coi nh con rut ca
mnh. Cc con ti u c cng n vic lm ng hong trong nhiu ngnh
ngh khc nhau t i hc, truyn thng cho n kinh doanh, i sng
ring n nh, tr a t l mt b gi mi trn ba tui (L Qu Thu
Chung).
Ti khng bao gi ng rng cuc i ti li tri qua n ba i v! Khi kt
hn vi Nguyn Th Qunh Nga tui 21 ti cn l mt sinh vin vn ngh
mnh s sng i vi ngi ph n ny. l mi tnh u ch thc.
Yu v ly lm v. C on i u (trc 1975) v mt phn on i
sau (sau 1975), ti sng vi Qunh Nga. Chng ti c mt cuc hnh trnh
bt u trong gian kh nhng si ni v kh thnh cng trong sut con
ng di 23 nm. ng tic n mt giai on (nm 1984), chng ti
khng vt qua c nhng bt ng mi lc cng khot su trong cuc
sng; tnh cm v s knh trng dnh cho nhau ch hy vng cu vn nu
chng ti chp nhn mt cuc chia tay tht m p. V chng ti lm
c iu . Sau 20 nm chia tay, Qunh Nga v ti vn l hai ngi bn
rt c bit, gp nhau thng xuyn v vn quan tm n nhau. Nm a
con ca chng ti rt t cm nhn s mt mt v u hnh din gia s
i x gia cha v m d hai ngi thn yu ca chng khng cn sng
chung vi nhau.
Khi ti kt hn ln th hai, ti bn vi cc con ti, ni r quyt nh v
s chn la ca mnh. Trn H Quang Ngc Cc, sau ny c bn b gi
tn thn mt l Cc Phng. Nng c mt i chng nhng vi nhau
rt ngn ngi (hai nm). Khi ti yu v ly Cc Phng lm v, nng c
mt a con ring ba tui - Nguyn Hng Quang. Hn l c t chc ti
bo Tui Tr. Thi k ti lp gia nh ln th hai, cuc sng rt kh khn.
Ba cm thng gm ch c mt mn duy nht: ht vt chin vi c t-

mt. Rt may mn l Phng lm mn ny rt ngon nu khng th rt gay


bi cc mn khc nng... khng bit nu! Th m sng vi nhau ch mt
thi gian ngn, Cc Phng tr thnh mt ph n nu n rt kho; mi
ba n u to nn s bt ng thch th cho chng. Cc Phng cn gy
cho ti s ngc nhin cm phc khi nng m qun n c tn i a tre
(Bamboo Chopsticks) ngay ti nh, a im rt xa khu trung tm thnh
ph, m vn thu ht c mt s ng thc khch trong v ngoi nc.
Bamboo Chopsticks c coi l nh hng gallerie u tin. C khong
20 bc tranh bn tru tng ca ti c treo trn cc bc tng y,
to nn mt khng kh mi l, mt phong cch vn ha m thc rt mi
vo nhng nm u thp nin 90.
Cc Phng quyt nh m nh hng ngay sau khi nng bit mnh b ung
th i trng v va tri qua mt cuc i phu. Ti khng th hiu ni
nng ly u ra s dng cm phi thng va tip tc sng lc quan,
yu chng yu con, va thn nhin tnh chuyn tng lai, khi hiu rt r
hn ai ht qu thi gian cuc i dnh cho mnh ti a l hai nm hoc hai
nm ri. Nng theo di ci mm bnh tai c ln ln trong c th mnh
khng khc g theo di s tng hnh a con lc nng mang thai m ti
tng chng kin. T nng hng thng i siu m, bit r kch thc ca
khi u ang pht trin. Khng h s hi, bun phin. Hoc c bun phin
au kh nhng giu tt c vo trong, nht quyt khng cho mt ai
thy, nht l chng mnh. Cc Phng khng mun lm ai phi bun
phin, lo lng cho mnh. Sau khi nng c gii phu, bit mnh mc bnh
g, nng khng bao gi ni n bnh ca nng bi s nhng ngi thn
yu mnh au kh hn chnh mnh au kh.
Ln u ti gp Cc Phng l ti mt tic sinh nht ca mt ngi bn:
tin o inh Cng Hong c bit danh Hong C lc ca i Cng
Nghip Thc Phm. C y lc khc hn bn b xung quanh t cch
trang im t nhin cho n li n mc gin d. Ngay t bui quen bit
u tin ti cm nhn y l ngi ph n rt cn cho cuc i cn li ca
mnh. Lc ti 44 tui, va chia tay vi ngi v u tin, cn Cc
Phng 26 tui. Ti tng gp Cc Phng thong qua mt hai ln u
nhng khng h nh, cn nng bit ti rt r trc . Ting n ng
Chung l lt, dan du vi rt nhiu ph n v c li e ca bn b my
ly ng y s kh... khng h lm cho nng e d chn bc. Khi anh
ci, trng anh rt nhn hu. Gic quan th su bo cho em bit anh s l

ngi chng tt Cc Phng ni vi ti nh th khi chng ti l v


chng ca nhau. Ti khng th qun cu ni u tin ca nng khi chng
ti quyt nh i ti hn nhn: Em coi anh va l ngi chng va l
ngi cha ca em. T khi sinh ra, em thiu tnh cha. Cha nng l mt
bc s nha khoa ni ting Si Gn, tng l dn biu quc hi thi Ng
nh Dim, ri gim c Nha du lch, c v ngi Hng Kng nhng b
ny t khi sng Si Gn. Ngi v ti Vit Nam ca ng l m ca Cc
Phng. M Cc Phng dt khot chia tay vi cha nng sau khi nng ra
i. Trong k c ca Cc Phng v cha mnh ch l hnh nh m nht v
mt ngi n ng tht cao ln, lu lu n thm nng lc nng mi c
hai hay ba tui. Cc Phng c b ngoi nui t nh. Sut tui th v
c sau ny, Cc Phng tm mi cch lin h vi cha mnh nhng khng
nhn c mt hi m no. Cch t nm nng mt, Cc Phng c nh
mt ngi bn xa ca cha mnh trong mt chuyn sang M cm mt l
th ca mnh gi cho cha. Nhng vn khng c tin tc g t ngi cha.
13 nm ti sng vi Cc Phng trn y hnh phc (chng ti c mt
a con trai L Qu Phc. Hu nh chng ti khng c mt cuc ci v to
ting no. Cuc sng vt cht ca gia nh d chu hn khi ti bt u lm
bo Lao ng (nm 1990) v cng nm ny ti bt u v tranh khi quen
bit ha s Trnh Cung. Hi cn i hc ti ch v bng mu nc v bt ch.
Anh Trnh Cung hng dn bc u cho ti k thut v tranh sn du.
Ngay nm 1990, ti t chc cuc trin lm tranh u tin ti Nh hng
Thanh nin (nh hng ca ngi v u Qunh Nga) v nm sau m cuc
trin lm H Ni ti Gallery Trng Tin. l cuc trin lm c nhn u
tin ca mt ha s Si Gn ti H Ni v cng l cuc trin lm u tin
tranh tru tng th sau 1975. Nh mi quan h bn b vi anh
Trnh Cung, ti khm ph thm mt th gii ngh thut y m hoc v
ng thi cng khm ph mt mt khc ca chnh mnh. Bi ngh thut
ch thc bao gi cng phn nh ci chiu su ca mt con ngi. Nm
1992 ti c cuc trin lm tranh ln th hai ti H Ni. Ln ny ti v anh
Trnh Cung cng by tranh ti Bo tng lch s. Sau ti cn t chc
thm hai cuc trin lm c nhn na ti Gallerie Mai (con gi ca nh dch
gi Dng Tng) v Gallerie Hng Bi. Ti TP.H Ch Minh ti c ba cuc
trin lm tranh c nhn vo cc nm 1990, 1991, 1993.
Cc Phng l ngi chia s vi ti nim am m mi ny v l mt tr l
tch cc trong cc cuc trin lm. Khi ti cm c, nng lun u v

nhiu khi nm ch ti bn cnh gi v n mt, hai gi sng, ri mi cng


i ng. Nng lun l ngi u tin pht biu v cc bc tranh va hon
tt, thng cc nhn xt ca nng thng thn v rt c ch cho ti. Chnh
Cc Phng cng b, i t khung tranh v mt mnh chun b cc cuc
trin lm t A ti Z nh theo di cng vic treo tranh, t chc tic Cocktail,
tip n khch ngy khai mc v chp nh k nim cho chng. Khi ti ph
trch ta son bo Lao ng ti H Ni trong 6 thng, Cc Phng theo
ti sng ti Hng B sut thi gian ny. Nng i ch lo cm nc v git
gi cho ti. Chng ti n lun ti c quan Hng B. Anh em ta son
thit k cho Cc Phng mt ci bp d chin trn tng mt. Ti v Cc
Phng cng yu H Ni nn chng ti c nhng ngy ngn ngi ti y
y nhng k nim p. Bui ti, nu khng i khiu v, th i ung c
ph mt qun cc no hoc o nhau trn chic xe my chy t ph
ny qua ph n, khng c ch nh trc. Vi Cc Phng, hnh phc l
ci g tht n gin. Nng mang li cho ti ci cm gic lun m du, an
ton v t tin. Khi a con trai ca chng ti L Qu Phc - b tai nn
trong nh, mt chu b ming king ct su, chnh nng ginh m con ra
xe v trn an ti ti bnh tnh li xe a con i cp cu. Cc con du
ca ti n ngy sinh n cng nh c Phng a i bnh vin. S bnh
tnh ca nng lm cho ngi sp tri qua giy pht cng thng cng an
lng. Nng bn cnh con du ca chng cho n khi a b ra i. V
Cc Phng khng c khong cch tui tc qu ln so vi cc con ti nn
cc con ti chn cch xng h thn thng v... ph hp gi ngi v
ca cha mnh l c Phng.
S thnh tht, thng thn v trong sng ca Cc Phng ngay t lc mi
yu nhau khin ti ht sc knh trng.
Sau thi gian quen nhau khong su thng, ti by t nh mun tin ti
hn nhn. Nng rt xc ng, do d mt lc ni: Em khng giu gim,
em rt mong mun c mt ngi chng nh anh. Em thm kht mt cuc
sng gia nh bnh thng. Ch v iu , em c quan h vi mt ngi
n ng; ngi ha vi em s dn xp chuyn gia nh ca anh y v
tin ti hn nhn vi em. Nhng thi gian gn c nm qua khng tin
trin, em t nhin ri vo hon cnh ca mt ngi v b, mt ngi tnh
np ln ti li... Ti hi li: Nhng em cn yu ngi khng?. Ti
bit kh nhiu v ngi . Mt nhn vt c tn tui Si Gn, sau 1975
l mt nh doanh nghip. Em khng cn thng ngi na. C mt

lc em chu n ngi , nhng ngi ta khng gi li ha vi em. Ti


ni vi Cc Phng: Em l ngi ph n xng ng c hnh phc.
Anh mun c mt ngi v nh em... Anh khng coi chuyn em c quan
h vi ai trc anh l quan trng. Vn l k t khi chng mnh gp
nhau tnh cm nh th no v x s vi nhau ra sao....
Cc Phng c mt xut kh bt ng: D sao chuyn em v ngi
vn cha r rng, em khng mun ngi ta suy ngh khng ng v em v
c v anh. Ngy mai em s gp anh y v ni cho anh y bit dt khot
suy ngh v quyt nh ca em. Anh s a em n ch?. Ti chp
nhn a nng i khng nh tnh yu v s tin tng dnh cho nng.
Sau ny, hai v chng ti thnh thong c gp li ngi trong nhng
cuc tip tn. Lc no Cc Phng cng t ra l mt ngi v y t tin
v xng ng bn chng.
13 nm hnh phc i qua ci vo. Nh mt gic m.
Cuc ra i ca Cc Phng c nng bit trc hn hai nm. Nng bnh
tnh chun b v tr liu trc tng chi tit nhng g s din ra cho cuc ra
i nh mt ngi sp thc hin mt chuyn du lch. Sau khi nng tri
qua cuc i phu (nm 1995) ti Bnh vin i hc Y Dc, mt hm ti
nhn c mt c in thoi ca mt bc s mun gp nng b sung
giy t. Ti ngc nhin hi giy t g th v bc s ny cho bit l: Th
tc hin xc ca ch Ngc Cc. Sut na ti t ng bn chic my in
thoi. Phn ng ca ti vi bc s Nguyn Quang Quyn, trng khoa gii
phu hc ca trng i hc Y Dc TPHCM, khng cn bnh tnh: Ti l
chng ca Ngc Cc nhng chuyn ny ti cha h bit. Xin li bc s....
Ri ti cp in thoi. Vo thi im ny, Cc Phng rt khe mnh v
xinh p. Trong u ti cha th hnh dung ra nng s cht, ni chi
chuyn xc nng s c hin.
Ti i ng, nm bn cnh nng ti la li hi l do g nng quyt nh hin
xc. Ti lic nhn nng qua nh sng yu t ca n ng. Cc Phng hi
lng tng v nng cha chun b trnh by chuyn ny vi chng. C l
nng nh s ni vi ti khi cc th tc hon thnh. Nhng ri Cc
Phng bnh tnh gii thch mt cch rnh r, chng t nng suy ngh
rt k v quyt nh ca mnh: Em hiu bnh ca em, ch c iu em
khng bit chnh xc lc no em s ra i. Ti bnh vin em tnh c bit

c cc sinh vin y khoa khng c xc ngi thc tp, h phi hc


chay. Trng Y khoa c li ku gi hin xc ti trng Y Dc v em
cng c tham quan phng m xc. Suy ngh ca em l khi mnh cht ri,
xc c chn xung t cng r tan, lm mi cho cc loi cn trng thi.
Ci xc ca em c ngha l g u. Cuc i ca em cng th, chng gip
ch c g cho ngi khc. Th m khi em cht v hin xc em li tr
thnh ngi c ch cho x hi, ci xc ca em li c ch cho khoa hc, gip
cho cc bc s tng lai hc ngh mt cch tt hn cu nhiu sinh
mng khc th anh th ngh em c nn lm nh th khng?
Ti khng th bc b lp lun ca nng, m ch xt xa phn trn vi nng:
Chng l em... s khng v nh? t ra em cng cho anh v cc con c
bn cnh em mt thi gian, d l ngn ngi. Ri cn ngi thn, bn b
na.... Cc Phng cng ngh ti c chuyn sau s din ra nh th
no. Trong i em chng kin hai ci m tang, ca b ngoi em v
ca ba anh. C hai u din ra rt bun, ting kn trng, ting tng kinh
gy n o c khu xm, nhng ngi n chia bun tht ng nhng trong
s ngi thng yu tht s ngi qua i u c bao nhiu. Em mun
anh t chc m tang ca em tht n gin. u cn c quan ti. Anh t
mt khung nh ca em mt gc phng, mi mt s bn b n, nhng
ngi bn m em bit khi em cn sng h c tnh cm tht s dnh cho
em. Bn b c th n vi mt b hoa nh. Em rt ght nhng trng hoa
cm v nhng vng hoa ln. Em thch c mt cuc chia tay m cng v
n gin nh th.
Hai ngy sau khi nng mt ti t chc cuc chia tay cho Cc Phng
vi ngi thn v bn b ng nh nng phc ha. Danh sch bn b
c mi n do chnh Cc Phng nu tn: V chng anh Tng Vn Cng
(cu tng bin tp bo Lao ng), anh Vnh An, nh bo Lu Trng Vn,
v chng nh bo Hong Thoi Chu, v chng nh bo Trn Trng Thc,
nhc s Trnh Cng Sn, anh Nguyn Trung Dn v v l ch Phan Th L,
ha s Trnh Cung, c Nhi, hai nh bo ng Hong, Thy H v m
Thy H.
Trn chic bn di, nhiu b hoa ti ca bn b t chung quanh di nh
ca Cc Phng. Trong nh, n ci ca nng tht hin ha, n ci m
tt c nhng ai quen bit nng u khng th qun c. Mt vi ngi
bn ln lt ng ln nhc li nhng k nim p ca mnh vi Cc

Phng, ring anh Lu Trng Vn c mt bi th vit tng nng:

THIN S
Ngi n b y
T u
M ti y?
Ri t ngt i u
Ngi hng xm ng ra
Bu tri cng ng ra
Ngi i ng hi!
Ting ai nghe quen vy?
Cn ting ai na
ngoi ngi n b y
sut mt i chng mun ai
bn tm n mnh
Bit trc mnh s i xa
S a l du
khng i manh o
S con ong bun
khng i vng hoa
S au cnh rng
khng i vn g
V ti,
Ti cng bit trc ngi n b y s ra i
M sao khng n cho, tin bit?
22-8-97
Chnh nh bui chia tay c t chc nh th ny, ti c dp ni nhng
li yu thng vi nng gia bn b. Mt s nhn nhn cng khai n ngha
m nng dnh cho ti trong cuc sng chung ngn ngi 13 nm. Cuc
tin a nh th ca nhng ngi thng yu nng chc chn lm nng
mn nguyn.
Ti bnh vin, trc khi Cc Phng trt hi th cui cng, nhng ngi
thn v bn b c mt ng . Qunh Nga, ngi v u ca ti v nm
a con vi du r u c mt bn cnh m chng by t tnh thng

yu v s knh trng dnh cho ngi v k ca cha mnh. Ngay sau khi
Cc Phng qua i, nng c chuyn sang Trng i hc Y Dc, ri
a vo gian phng m nng tng tham quan hai nm trc khi nng
cn khe mnh v xinh p!
c cc bi bo vit v Cc Phng gi nng l ngi ph n u tin
hin xc cho khoa hc. iu chc chn khng lm nng vui lng bng
nu nng bit c, vi hnh ng hin xc ca nng, sau c hng
trm ngi khc t nguyn hin xc.
Ti l ngi chng bao gi lm th. Th nhng sau khi Cc Phng mt,
trong cn nh trng rng, c mi khi i v ti li bt gp ci nhn v n
ci hn hu ca nng trong bc di nh t trn bn th. Mi ln nh th
ti li dng li, ni vi nng vi cu. Mt m, sau khi dng li trc bn
th, ln phng lm vic, ti nh nng khng khip. Ti ngi vo bn, cm
vit ln v vit mt mch hai bi th hay ni ng l hai cuc chuyn
tr vi nng:
1

Em lic nhn ti
T trong khung nh
Mt em vn th
N ci em vn th
Hnh nh em hi
Anh c bun khng
Em li vi anh
v cng
Bi na chng em b li anh
Anh t cy nhang
Khi lm em nheo mt
Nhng em vn n n ci hn hu
Bi c i em, khng bit gin, ght ai.
Anh c bun khng?
Thay cho cu tr li
Anh cm khung nh hn em
Anh au n tt cng
Bi na chng anh khng gi c em

Na m anh thc dy tm kim em


Trong chng an-bum
Trn bn phn
Trong t qun o
Trong nhng cun s in thoi
u u anh cng thy em
Em gn anh - gn khng khip
Tng nh c th t tay ln vai em,
mi em
ngc em
Anh nghe di bn tay anh
da tht em
V ting em ni trong hi th mi ln
Hy tht nh nhng anh nh
Anh lt bn tay tht nh
Vo khong khng
Khng mu sc
Khng m thanh
Ci im lng ca em.
20-9-97
Cuc i ti c may mn ln c gp nhng ngi ph n tuyt vi nh
Qunh Nga, Cc Phng. H u tr thnh nhng ngi ph n lm ti
ngng m. Khi ti ti hn vi ngi v th ba, nng mi 21 tui. Trong
lng ti khng bao gi m nht hnh nh ca Cc Phng nhng ti l
ngi khng th sng mt mnh. Cuc sng thiu mt gia nh ng ngha
lun lm ti thy chnh vnh sao . Nht l vo bui ti, ti chu ng
khng ni s tr tri. Ch khi no c ngi v k bn th ti mi tm li
c s thng bng cho cuc sng. Ngi nh lc ny mi l t m. C v
bui ti, ti thng nh, ngi vo bn vit. Chnh lc ny cng vic vit
lch ca ti t nng sut cao nht. Ngi ph n sng vi ti bao gi
cng c mt vai tr rt ln trong kh nng sng to ca ti. Thiu ngi
ph n, ti ch l mt na ca chnh mnh! t thng trc khi Cc Phng
qua i, mt m nm bn cnh ti nng nh nh ni: Em sng khng
bao lu na. Em lo lng khi ngh ti anh s sng mt mnh. Em bit anh
khng phi l loi ngi n ng c th sng mt mnh. Anh khng lo

c chuyn nh ca, chuyn tin bc, con ci... v nht l khng chu
ng c cuc sng c c. By gi em c thi gian cng lo chuyn
cho anh.... Ti kinh ngc hi li: Em cng lo vi anh chuyn g?. Cc
Phng ni thng ra l chuyn... chn v cho ti! Nng ni: Em bn
chuyn ny vi tt c chn tnh, v rt hiu anh, v yu anh, ch em khng
c nh g pha sau. Nht l em khng c nh thm d anh u.
Tip , Cc Phng k ra hn hi mt danh sch khong nm ngi ph
n m nng nhn xt c th thay th nng. Nm ph n ny c hai chng
ti u quen bit, h ang sng c thn. Ti t chi cuc bn v ti
ny vi nng. Cc Phng cn sng , ti lng d no li bn chuyn tm
ngi thay th nng? Trong m, nc mt ti chy di.
...C gi 21 tui tr thnh ngi v th ba ca ti khng nm trong danh
sch nm ngi ph n c Cc Phng nu tn. Tht s ti khng c
nh ly mt ngi v tr n mc . Trong vic ly v ti chn ngi
ch khng chn tui. By gi ti 58 tui. Khong cch 37 nm gia ti
v Thy khng ch l khong cch v sinh hc m cn l khong cch v
nhiu kha cnh khc khng d dng vt qua khi bt u cuc sng
chung. Phi c nhiu tnh thng v c gng ha hp vi nhau cho cuc
hn nhn. Ngi n ng v phn mnh c gng c mt cuc sng tr
trung, ngi v tr cng ng qun mnh c mt ngi chng tht s ln
tui, hai pha iu chnh nhau trong cuc sng chung hnh phc.
Khc hn nhiu ngi, ti khng coi v trng l ci ni try lc. Hoc nh
mt s d lun ln n: l mi dm. Nhng khch i v trng m b
b gia nh, tr thnh try lc, bn thn h trc l ngi try lc,
ch khng phi mi trng ny bin ngi tt thnh ngi h hng. i
su vo v trng, ngi ta s thy thn phn ca nhiu c gi y
ng thng hn l ng ln n sung.
Ti thch n v trng khiu v nhng ti t t cho mnh mt nguyn
tc: khi c v, hu nh ti khng n v trng mt mnh. Mt tun,
mi hm, ti vn a v ti i khiu v mt ln. l mt ni khng ch
c thng thc nghe nhc, nghe ht m ngi khch cn c tham gia
trc tip cuc gii tr lnh mnh vi mn khiu v - mt trong nhng loi
hnh ngh thut lu i nht. gii no cng th c ngi tt ngi xu.
Ci tt ci xu trong u, trong con tim. Ti gp rt nhiu c v n c
tri tim tt, ci u ng hong, nhng ci ngh ca h vn khng th

thot khi nhng nh kin ca x hi. Cuc i ca v n phn nhiu


ngay t u m c nhng trc tr, nhng bi kch. Nhng hng nhan
bc mnh. Chnh v th, h thng chn chn ny mu sinh.V cng v
th, nhiu ngi trong s h rt bit trn trng nhng tnh cm chn tht
n vi h, v khao kht c c cuc sng gia nh bnh thng. Si
Gn trc 1975, ti tng bit nhiu trng hp cc c v n ginh c
mt ch ng ng hong trong x hi khi may mn gp c mt ngi
n ng chn thnh.
Sau khi Cc Phng mt, ti khng chu ng c cuc sng mt mnh,
ti li tnh s bc mt bc na. Nhng lc ti n v trng, mt ngh
ny sinh trong u ti: bit u chnh ti y mnh s tm ra ngi thch
hp vi hon cnh ca mnh hin nay. i tm mt ph n chu sng chung
vi mnh tui 57-58, va mang n cho mnh tnh yu v c s hng
khi trong cuc sng tht khng d dng. Qua nhiu thng ti lui v
trng, ti gp mt c gi khc hn nhiu ng nghip ca c. Hon cnh
gia nh ca c ng thng nhng con ngi c li rt ng trn trng.
Cuc thm d v tm hiu ko di trong hn na nm. C chng bit g v
ti, ngoi tr cm kch s c x ca ti v an tm rng y l mt ngi
n ng ln tui ng tin cy, khng la di mnh, c cng n vic lm
ng hong. Mt vi ln ti a c n vn phng lm vic ca ti mt
ta bo... Mt vi ln khc a i n. C khng t ra ngi ngng v
khong cch tui tc. C bit tin bc ca ti chng c bao nhiu - c i
ti vn th - thu nhp ca ti thng ch mc c th sng kh d chu.
C qu nh bit ngi n ng thng mnh l ai. Khi ti... u hng
Dinh c Lp th c mi hai tui, c c m mnh k li vo thi im
ba c - mt ngi tham gia cch mng cng mi ra khi t khng bit l
ln th my. Ngi n b qu ma, m c, gn c i ch lo i thm nui
chng v... m chng, ht nh t ny n nh t n. Sau thng 4-1975,
cha c lm ph ch tch phng mt qun TP.HCM trong mt thi gian
khng di ri cht tui 49 v t qu. Th l c gia nh ri vo vng xoy
ca nhng bt hnh. Ngi m ngho v qu ma khng sc mt mnh
i ph vi qu nhiu kh khn p ti. Sau mt ngi ch, n lt c
chn v trng lm ni kim sng cho mnh v cho gia nh. C mi vo
lm mt thi gian ngn th gp ti.
Cu chuyn v V Th Thanh Thy, ngi v th ba ca ti l nh th.

Sau khi bit chc chn Thanh Thy p li tnh cm ca ti dnh cho nng
v nng tha thit mun lp gia nh d nng cn rt tr - mi 21 tui - mt
hm ti ni vi nng Em c chu tr thnh v ca anh khng? Nu em
ng k t ngy mai em c th n cng sng vi anh. Anh s gii thiu
em vi con ci anh v bn b ca anh mt cch chnh thc. Do hon cnh
khong cch tui tc khng d dng c d lun chp nhn, nn ti d
tnh khng lm m ci cng khai nhng qua mt cch thc khc, ti vn
t chc cc cuc ra mt ln lt vi nhng ngi thn v bn b. Ti
mun Thanh Thy tr thnh v ti mt cch cng khai v ng hong, ch
khng phi giu ln. Thanh Thy khng do d, tr li ng . Trc khi
Thy v sng vi ti chnh thc, ti hp cc con ti li, ni r quyt nh
ca mnh: Cc con mi a u c gia nh ring, c nhng bn rn
ring. D cc con c yu thng cha, mun chm sc cha cng khng th
lm ng mc. Ba cn mt ph n yu thng ba sng bn cnh ba, chm
sc cng vic ca gia nh, ba mi yn tm lo vic vit bo, lm bo. Cho
nn ba quyt nh ly v mt ln na.... Ti ni cho cc con ti bit
Thanh Thy l ai, lm ngh g, bao nhiu tui v ti sao ti chn Thanh
Thy lm v. Ti hi cc con ti: Khi ba chn m cc con lm v, ba ng
hay sai? Cc con ti gt u. Ti li hi: Khi ba chn c Phng, ba c
chn ng khng?. Cc con ti li gt u. V ti ni tip: Vy ln ny
cng th. Ba khng chn sai u. Con gi ti, L Qunh Kim Trinh, ch
nu mt kin: Phi chi c y nhiu tui hn. C y tr qu.... Ti cha
ni g th ngi con th ba, L Qu Dng, ni: Tr tui cng u c sao,
vn l c y c thng ba tht s khng v chm sc cha ba ng mc
nh mt ngi v khng. Ch c ba mi r iu ....
Thanh Thy cng c cc con ti chn cch xng h nh tng xng
h vi ngi v trc ca ti: C Thy. C Thy cn qu tr nn mi
quan h vi cc con ti khng thun li ngay t ban u nh c Phng.
Trong bn c con du ca ti khng c c du no nh tui hn c Thy.
Nhng mi ngy mi quan h y ngy mt tt hn v cc con ti u c
tm hn rng m, d ha nhp. iu quan trng l thi gian cho thy
c Thy thng yu tht s cha ca chng, sng v gia nh. Khi a con
gi ca ti vi Thanh Thy ra i (nm 2001), gia nh ca ti cng ngn
b. Thanh Thy ginh trn vn thi gian cho con v cho ti. Chng ti a
m nng v sng chung. B ngc nhin khi pht hin ng chng gi ca
con gi mnh m trc y mnh khng chp nhn, li khng qu gi nh
b tng. B m v ti nh hn ti hai tui! Tao thy Chung cn tr hn

thng Ton, b m v ti nhn xt nh th sau thi gian gp ti. Ton


l anh trai ln nht ca Thanh Thy.
C v nh hn mnh 37 tui k ra cng khng d dng. Thanh Thy sinh
mt ngy vi Qunh Nga, cng ngy 10-3 v cng tui T nhng nh hn
ba con Gip. C l khi bit c nhng s trng hp bt ng ny, ngi v
u ca ti c nhiu thin cm hn vi Thy.
Ti may mn v rt hnh din l c ba ngi ph n thnh v ti u t
ti mt s thnh cng no trong ngh nghip ring m h chn.
Qunh Nga v Cc Phng, mi ngi mi cch u t du n ca mnh
trong ngh thut m thc TP. HCM. Du n ca Cc Phng khng m
nt bng Qunh Nga v cng ngn ngi hn, v cuc sng ca Cc Phng
qu ngn. Nh hng i a Tre cng c mt v tr ring, d v mt kinh
doanh cha so snh c vi nh hng Thanh Nin hay sau ny hng lot
nh hng thnh cng khc nh Tn Nam, Nam An, An Vin... ca Qunh
Nga.
Thanh Thy khng theo ngh nh hng m chn ngh may mc thi trang.
V lm v ti c mt nm, Thanh Thy nht quyt hc ngh may. Nng
hc sut hai nm vi mt gio vin rt gii. C mt s trng hp cng... l
thng: Cc Phng m nh hng i a Tre sau khi nng bit mnh b
bnh ung th, cn Thanh Thy khai trng ca hng Thy Chung
Fashion sau khi ti hi phc bnh ung th. Khi ti va ng bnh, cuc
chn on u tin ti trung tm chn on Medic c kt qu: s sng cn
li ca ti khng di hn mt thng (!). Lc , kt qu chn on khng
thng bo trc tip cho ti, ti cha bit g, vn tng mnh b au ct
sng bnh thng. Cc con ti a ti khn cp vo bnh vin Ch Ry
trong tuyt vng, vi mong mi duy nht l cha mnh c chm sc tt
nht trong nhng ngy cui cng. Nhng trong cuc hi chn ti bnh vin
Ch Ry t ngy sau , bc s Trnh Ton Thng khoa huyt hc, pht
hin ra bnh ca ti, cng l mt loi ung th, nhng c th phc hi v
khng n ni cht trong... mt thng nh chn on ban u. Chnh
thng tin u ti khng sng hn mt thng khin nhiu bn b
trong lng bo vo thm ti rt ng. Nhiu ngi bo vi nhau Khng
vo nhanh s khng kp gp anh y!. Khi cha bit mnh bnh g, ti rt
ngc nhin v s thm ving ca qu nhiu bn b trong c nhiu
ngi kh lu cha gp li!. D sau bc s Thng cam oan vi ti v

gia nh rng mt thng sau ti c th ngi dy, ba thng sau ti c th


bt u i li, nhng lc hu nh khng ai tin. Ci con ngi mt gn
ht mu ca ti, ch cn da bc xng, ang nm trn ging bnh khng
cho thy c hy vng vt qua t thn con ngi y c v hp vi chn
on ban u (!) Bnh thng ti cn nng 72 kg nhng vo bnh vin
trong thi gian nhanh chng ti ch cn 48-50 kg. Anh Hong Thoi Chu,
nh bo c bt danh c nhiu ngi bit n l Ba Th Tin, chun
b mt bi th thay cho bi phng iu ti nh sau:

Cuc i vng
Bit l sm ti cng v
M sao ngi nghe t but lng
Trm nm mt cuc i vng
Bit l bit vy, vn mong khng v
Khi ti bt u phc hi, trong bui sinh nht t chc ngy 1-9-2002 vi
s c mt mt s bn b v ng nghip, anh Ba Th Tin c bi th
iu... c di li y! K cng him trng hp ngi cn sng c
nghe bi th phng iu mnh nh ti.
Khng phi qua cn nguy khn ri... ni tng nhng k tht, d ang
nm lit trn ging trong khi m m ti, v ti, cc con ti, Qunh Nga v
nhiu bn b thn u lo ti khng qua khi, th bn thn chng c lc no
ngh rng mnh s... cht. D sc rt yu, khng th t ln qua ln li trn
ging, nhng ti vn ni chuyn tnh to khi tip bn b, vn tip tc
theo di cc trn World Cup vng bn kt v trn chung kt trn mn nh
chic Tivi c cc con ti mang vo phng bnh. Ti ng bnh gia lc
ang theo di v vit bi v World Cup 2002 cho cc bo Lao ng, Cng
An TP.HCM, Php Lut Tp.HCM v bnh lun mi ngy trn i truyn hnh
ng Nai.
Gia nh v bn b hu nh khng ai ngh ti c th phc hi li nh xa.
Nu c th phc hi th vi mt t xng sng b np chc ti cng phi
i xe ln. Nhng kh nng phc hi ca ti tht k diu (theo li ca bc s
Thng). Mt cuc chin u gay go qua ba giai on: Giai on u trong
ba thng, giai on k trong su thng ri giai on sau cng mi tr li
cuc sng tht s bnh thng. Ngi ti mang n nht l bc s Trnh
Ton Thng. Anh d on chnh xc tng bc phc hi ca ti. Trong

khi cha tr v chm sc ti, anh Thng khng ch l n nhn m cn tr


thnh ngi bn thn thit ca c gia nh ti. Mi ln anh n khm
bnh, chng ti ni chuyn trn i, t chuyn y hc cho n vn hc,
x hi, kinh t v.v... Anh gip ti hiu bit cn k bnh ca mnh, phc
cha tr ra sao v.v... Thng 11-2003, bc s Thng bo cho ti bit cuc
iu tr ca ti chm dt, ti phc hi bnh thng. Thi gian ti l theo
di v tip tc duy tr tnh trng n nh ny. Do ti thch ng vi liu
thuc thp nht nn nu bnh c ti pht th c th iu tr theo phc
c. Ti no ng nhng li dn d ca bc s Thng li l nhng li trn
tri...
Bi ch t ngy sau, bc s Thng t ngt ra i sau mt cn au tim. Bui
sng hm anh Thng hn n thm ti vo lc 8 gi sng, ch mi
khng thy anh ti, ti in vo my di ng ca anh. Ngi cm my tr
li ti l bc s Dung, v anh. Ch ni anh Thng ang trong phng cp
cu. Thot u ti ngh bc s Thng ang tham gia mt ca m khn cp
no nn khng kp di cuc hn vi ti. u ng chnh anh l ngi
ang c cp cu do nghn ng mch vnh. Ch hai gi sau c tin
tim anh ngng p. Tin y qu khng khip i vi ti. Ci cht tng
xut hin st bn ti, nhng khng mang ti i li cp i mng sng
ngi cu sng ti. Hnh nh c s nhm ln u chng? Gim
c bnh vin Ch Ry trc tip cng cc ng nghip ca bc s Thng c
gng ht lng ko anh tr v cuc sng, ginh git vi t thn mng
sng ca mt nh khoa hc ti nng. Nhng v vng. Ti n bnh vin
khi n lc tm cch lm qu tim ca anh p li vn ang tip din. Tht l
mt c sc i vi ti. Bc s Thng l ngi ... ni di thm s sng ca
ti. Anh tr thnh mt phn ca con ngi ti ang hin hu. S ra i ca
v bc s cu mnh, tr thnh bn mnh, l mt s mt mt vt khi
lnh vc tnh cm n thun. Ti vn tng ti s i trc v ngy ti i s
c anh bn cnh. No ng... Bc s Thng mt tui 48. Ci tui p nht
ca mt ngi lm khoa hc. Cuc i qu tht c nhiu iu phi l!
Khi cn trong bnh vin v bit mnh b mc cn bnh khng th cha
khi, l lng thay ti vn rt bnh tnh. Ti ngh Mnh sng th cng qu
ri. Mnh chng cn g phi tic.... Ti ngh th gii ca ngi sng
nh mt sn khu v i, bao la. Mi con ngi l mt din vin trong
hng t, t din vin, lun phin nhau din mt v kch bt tn, chng ai
bit khi u chnh xc lc no v bao gi kt thc. Mi ngi mt vai di

ngn chng ai c th bit trc. C ngi ch ni c vi cu ri... bin.


C ngi tht ni bt trong thin h, vai din tht tuyt vi, nhng ri ht
vai cng phi ra i. Cng c nhng ngi ng u trn sn khu,
chng ai ch , ri sn khu lc no cng chng ai hay... Khng c ai tn
ti mi trn sn khu, v hnh nh cng tn ti lu cng tr nn... tha!
Vy, n lc no nu vai din ca mnh c... nh o din trn cao
xanh bo rng kt thc th c vui v m... rt lui. Vn l khi cn c
mt trn sn khu, mnh din vai no, c t khng? Nu mnh din tm
c, chn thnh vi lng mnh th d hay hoc d mt cht, mnh cng
c th an tm m ri sn khu ca i ny. Khi bit mnh bnh g, ti cng
n gin ngh: n lc vai ca mnh kt thc. Th thi.
Nhng khi sc khe phc hi, ti khng th khng t cho mnh l bnh
nhn - him ngho may mn. Tnh thng bao bc chung quanh ti l
sc mnh h tr ti i ph vi cn bnh tai c. Cc con ti tht tuyt vi.
Ti khng th khng cm n nhng g chng lm cho cha chng. Ti
tht m lng. Trong cn bo bnh, ti li nhn ra hnh phc ln lao ca
mnh. Tnh ngha nh bt nc y ca ngi v c cng l chuyn him
hoi trong i sng m ti li l ngi may mn c c. l tnh ngha
ca hn hai mi nm chung sng, nay gn lc i nhng g phin
mun, mu thun a n s chia tay. Ti cm n Qunh Nga vi c com
tim.
Khng th khng nhc ti ngi v tr Thanh Thy tng nh lc lng
gia ci th gii i gia nh thn thuc ring ca chng mnh m nng
gp mt ng ln u. Nng khng khi lng tng. Nm trn ging
bnh ti nhn nng lng l, theo di nng lo vic ny vic kia cho chng.
Ti thy c ni u lo ca nng khi ngh n tng lai a con gi nh nu
chng mnh khng qua khi cn bnh. Nhn m thng xt v cng. Nng
l ngi sau cng trong gia nh c thng bo ti mc bnh g!
Nhng ngi v 25 tui y ci tui ca nng vo lc ti b bnh c
mt sc sng ring v mt ch thm lng rt mnh m. Ngay khi ti va
bnh phc, Thanh Thy t chc ngay mt ca hng may mc ti nh vi
thng hiu Thy Chung Fashion, ly tn nng v tn ti ghp li. S
xut hin ca tim Thy Chung Fashion v s hng hi lao vo cng vic
sng to ca nng mang li mt khng kh lc quan cho gia nh. Cuc
sng nhanh chng tr li bnh thng trong gia nh v tip tc hng v

tng lai.
Trc bn b, ngi thn, Thanh Thy khng h mt t nhin v khong
cch tui tc gia nng vi ti. Nu c ai gp nng ln u c s nhm ln
Thanh Thy l con, hay chu ti, th nng bnh tnh gii thiu li Anh
Chung l chng ti. Nhng ci l lch tng l v n, lc u khin nng
mt mt phn s t tin trong giao tip. Ti ni vi nng: iu tri li
phi khin em hnh din, bi ti sao mnh mi trng m c mt
ngi c cht t tn tui trong x hi khng h e ngi ly mnh lm v, gii
thiu mnh chnh thc vi gia nh, vi bn b?. Tht s, ti rt hnh din
c mt ngi v nh Thanh Thy. Cng sng vi nng, ti cng knh trng
nng. Lp gia nh mi nu s chn la ca mnh li c con ci, m, cc
em v bn b chp nhn th l mt nim vui nhn i. Trong c ba ln
ly v, ti u t chn la, khng h c kin ca cha m. Ti thy mnh
cng c li. Khi m ti t M tr v, ln u b gp Thanh Thy, b khng
khi bn khon: Sao con chn v nh tui qu!. Nhng sau nhiu ln
tip xc vi Thanh Thy m ti li nhn xt M thy c.
...Khi ti va ngi dy c sau ba thng nm lit trn ging, iu ti
ngh ti u tin l vit bo tr li. Cha vit c trc tip, ti c cho
Thanh Thy nh vi tnh. Bi bo u tin ti vit tr li v gi cho bo
Lao ng l ngy 1-9-2002, ng ngy sinh nht th 62 ca ti. Vi ti
tn ti l vit bo. Ti tn ti nh th sut hn 40 nm. V ti ch
thy mnh tn ti tht s nu cn c th t duy vit lch.
Sau ti bt u cng tc thng xuyn tr li vi ba t bo: Lao ng,
Cng An TP.HCM, Si Gn Doanh Nhn cui tun, bt i mt hai t m ti
c cng tc trc lc bnh. Ti dp SEA Games 22, ti li bnh lun bng
cho i Truyn hnh ng Nai. Nhng gn y ti khng t chi li mi
ca bo Th Thao Ngy Nay.
...Mt vi ngi bn nh cc nh bo Trn Trng Thc, Nguyn Trung
Dn... khi thy ti c kh nng bnh phc gi vi ti vit hi k. Trc
khi b bnh ti cha ngh n vic ny. Lc ti ngh nu c bt u, ti
vn thch vit mt hi k v 40 nm lm bo hn l v cuc i chung ca
mnh. Ti rt mun c c hi gi gm nhng iu mnh hc hi, tch ly
c trong cuc i vit bo, lm bo ca mnh cho cc bn tr.

Nhng bnh tt t nhin n, khin ti phi thay i k hoch. Hi k v


bo ch ti nh gc li sau vy.
Vit hi k cng l mt cch nhn li cuc i mnh. Ti bt u lm vic
t thng 12-2002 khi sc khe bt u phc hi tt. Ti c tng cng
vic ny ch mt nm hay by thng l xong. Khng ng mi n thng 42004, tc 16 thng sau, vo lc ti ang vit nhng dng ny, cng cha
hon tt. Nh bo Thy H (bo Ph N TP.HCM) gip ti cng vic c li
bn tho, hn ch nhng sai trt v ch ngha, iu ny kh trnh vi mt
ngi vn t nh hc ting Php nhiu hn ting Vit nh ti. Thy H
lm rt t m v tn tnh. y l cng vic y tnh cm m khng bao gi
ti qun n.
...em chuyn ca ring mnh k cho nhiu ngi nghe, ti khng chc
mi vic u ng k v c ngi c quan tm. Nhng y l chuyn
i ti, gm c nhng iu hay d, nhng l nhng iu ti tng
suy ngh nh th v hnh ng nh th. Tt c nhng g k li trong hi
k ny l chuyn ca ti, l chnh ti. Nh ti ni: Ti c gng khng
gt da v sa sang li qu kh ca mnh.
...Vo lc sp kt thc tp hi k ny, thng 2-2004, mt s kin tnh c
nhiu ngha vi ti xy ra: Ti TP. HCM ti gp li ng Nguyn Cao K.
Nu tnh t cuc gp ng ln u khi ti mi vo lng bo th n nay 40
nm tri qua.
Qua trung gian l Qunh Nga, ngi v u ca ti, ng K v ti c mt
bui n tra ti nh hng An Vin ca b, trc mt ngy ng K ri TP.
HCM tr v M. y l chuyn v thm qu hng u tin ca ng K sau
khi ri Si Gn ngy 29-4-1975.
Nhng nm khi u cuc i lm bo (1964-1965) ti c dp gp ng
K, lc y ng l th tng Si Gn. Ti d bui n sng ca th tng K
t chc ti ni lm vic ca ng trn ng Thng Nht. Mi tun ng u
t chc mt ln n sng vi bo ch trao i cc vn thi s. Trc
ng v sau ng khng c mt th tng no Si Gn lm th. Nhng cc
bui n sng ny ch ko di trong vi thng. Ti c d c bui hp bo
ng K cng b quyt nh ng ca tt c cc bo Si Gn hi nm 1965
- mt chuyn c mt khng hai trc 1975 ti min Nam. Nhc li chuyn

xy ra 40 nm v trc, ng K cn k li cho ti nghe mt chi tit bn l


cuc hp bo: Khi ng va cng b quyt nh ng ca tt c cc bo
ti lp trt t th gn cui phng hp mt nh bo Vit Nam ng dy
h to o c ti v h ho cc ng nghip mnh b phng hp ra
v. Nh bo , ti cn nh l T Vn. Ti ni to hng v T Vn: Mi
anh ngi li. Nu anh b phng hp ra ngoi vo lc ny ti s c bin
php gi anh li.
Vi ng K, ti cn c nhiu chuyn lin quan khc m ti k nhng
on trc ca hi k ny.
Tht khng th tng tng li c mt ngy ng K v ti c dp dng
cm tra vi nhau ti TP.HCM trong khng kh rt ring t v an bnh nh
th. Cuc gp din ra khi ti vit phn cui Hi k khng tn ca ti.
Nhng g ti vit v ng K trc ti vn gi nguyn, khng sa i
mt no hay mt chi tit no. Bi l nhng g ti bit v ngh v ng
khi ng l Ch tch y ban Hnh php Trung ng (tc Th tng) v Ph
Tng thng VNCH, cn ti l nh bo v sau l dn biu H ngh vin.
Cn nhng g cc nh bo nc ngoi vit v ng trong thi gian , m
ti c trch li trong Hi k khng tn th thuc phn t liu, gip cho
nhng ngi sau ny hiu thm v mt thi k qua ti min Nam Vit
Nam trc 1975. Cc nh gi v ng K ca cc nh bo nc ngoi l
nh th, ng sai n mc no kh c mt thm nh chnh xc, n ty
thuc ch ng ca ngi vit v tnh cht quan h gia ngi vi ng
K.
ng K trong con mt ca ti sau 40 nm vn l th. V mt tnh cch,
ng khng thay i nhiu. Lp trng v cc hnh ng chnh tr ca ng
trc 1975 c nhiu iu ti khng tn ng v lc ti ng v pha
i lp vi ng. D nhin s i lp ca ti vi ng K khc vi ng Thiu.
Khng ng cng nhau mt trn tuyn chnh tr, nhng t trc 1975, ti
vn c th quan h bnh thng vi ng, v tng chi qun vt vi ng
trn sn Xc Ty. Chnh v mi quan h nm xa nh th, nn khi c gi
, ti ng ngay vic gp li ng trong mt bui n tra. Ti on trc
s l mt bui gp th v, bi ng K l con ngi ngh g ni ny,
khng lt lo che giu nhng suy ngh ca mnh.
Gp li ng K sau 40 nm, vi ti nh i trn mt giai on lch s ca

t nc (1965-2005). Khi ti gp ng K ln u, l lc qun i M


t vo min Nam Vit Nam. Cuc chin i vo nhng ngy thng c lit
nht. cng l thi k khi u s nghip chnh tr ca ng K. Tri qua
bao nhiu thng trm lch s, chng ti li ngi chung vi nhau vo lc t
nc ha bnh v thng nht, kinh t bt u mt giai on pht trin
mi. Mi ngi chng ti c mt con ng i khc nhau, mt s chn la
khc nhau nhng cui cng gp li mt im hn chung trn qu hng
mnh! Trc mt ti vn l mt Nguyn Cao K ngh sao ni vy. Khi ng
chng Cng th chng dt khot, thm ch thc hin hnh ng b nhiu
ngi lc ln n: t mnh li my bay b bom min Bc. Cn by gi,
khi t nc c nhng thnh tu tt p, khi tr v ng cng khai by t
s mng vui ng h bt chp nhng chin hu c ca ng M c phn
i quyt lit. Vic mt cu th tng v l ph tng thng VNCH chnh
thc tr v nc trong ch cng sn, d mun hay khng, c coi
nh mt ct mc lch s: l s tha nhn ch mi ca mt trong nhng
ngi tng iu khin cuc i u trc din vi ngi cng sn trong ch
c trc y. Ti cm phc s dng cm ca ng K. Dng cm
trc nhng p lc pha nhng ngi tng ng cng chin tuyn vi
ng v nht l dng cm vi chnh mnh khi by t cng khai mt thi
chnh tr i ngc hn vi con ng m ng i trc 1975. Dm thay
i thi ca mnh khng v iu g khc hn l v quyn li ca dn tc,
bt chp nhng d ngh c l iu khng d dng.
Gp li ng Nguyn Cao K, bt cht nh li 40 nm qua trong cuc i
ca mnh, ti thy cuc i mnh rt nh b gia bao la bin c thng trm
ca lch s, nhng ti sng vi n ht lng, lun si ni v ho hng.
Hay, d l do mnh. Mnh khng th ph nhn n. Ti hi lng v n ch?
Con ngi v nng lc ca ti, cng hon cnh cho php, ch c nh
th. Tuy nhin ti cng khng m c mt cuc i no khc v nu phi
bt u li, tht kh lng dng li mt kch bn nh th. Ti sng cuc
i nh b ca mnh nh mt tiu thuyt, mnh lit tng chng v
tng trang. Cha bao gi ti h hng vi nhng nm thng ca i mnh.
...Ngay by gi sau cn bnh nng tng l khng qua khi, thi gian
c cuc i tm ng thm chc khng nhiu, nhng nhp vit bo
v lm bo ca ti vn khng thay i. Hin nay ti l mt nh bo t do,
khng thuc bin ch mt ta son no nhng vit bi thng xuyn cho
bn t bo, mi ngy vit t hai n ba bi v t vn cho hai tp ch. Kt

thc cun hi k ny, ti chun b bt tay vit tiu thuyt Ngi M cui
cng cht Vit Nam m ti p t hn mi nm qua. S bn rn v
cng thng trong cng vic lun lm ti hnh phc. Nh ti ni: Vi ti,
cm vit tc l tn ti!

TP. HCM ngy 12-4-2004


Trc khi xut bn thnh sch, mt s on trong Hi k khng
tn ca L Qu Chung c trch ng trn t nguyt san Nh bo
v Cng lun nm 2004 ( nh bn t thng 1.2005), v gy
mt s phn ng trn t Qun i nhn dn. Bn in u tin ca
nh xut bn (tm gi l bn A) c mt s cu v on, ri rc
nhiu chng, tng cng chng trn 20 trang in, khc vi bn
pht hnh chnh thc sau ny (tm gi l bn B). Chng ti xin
a nhng on c trong bn A v khng c trong bn B vo Ph
lc sau y nhm mc ch tham kho.
talawas
Phn Li gii thiu ca Nh xut bn (ton b, bn A)

Hi k khng tn ca tc gi L Qu Chung l hi c ca mt con ngi

sm t lp, mt mu ngi lun hnh ng v hnh ng theo s dn dt


ca mt con tim si ni nhit tnh, ca mt l tr tnh to, ca mt tm tnh
kh su nng vi gia nh v qu hng, c ng th hin theo mt cch
ring, trong mt thi cuc qu nhiu nhng, qu si ng, lm khi rt ri
rm ngay Si Gn trong hn mi nm trc ngy c gii phng.
Tc gi vn l mt nh bo thnh danh t khi cn rt tr, mt ch bt c
lp qu cm, mt dn biu, mt ngh s sm la chn con ng i lp
ngh trng min Nam ng u chng li chnh quyn Nguyn Vn
Thiu, l mt nhn vt c iu kin nhn su vo bn trong b my cai tr
ca chnh quyn Si Gn do M dng ln. Bn c s c i cng vi
ng, nhn t gc nhn ca ng, bit thm gn nh xuyn sut nhng s
kin, nhng bin ng chnh tr, x hi ln ti Si Gn, ti min Nam
nhng nm 1965 n nm 1975. V nht l, thy c thm nhng ng
gp khc nhau ca nhiu ngi Vit yu nc cho ngy ton thng.
Ngy ton thng ca nm 1975, vi chin dch H Ch Minh lch s Thn

tcTo boBt ng-Chc thng, qua 55 ngy m chin u anh dng


(t 9-3 n 30-4-1975), qun v dn ta tiu dit v lm tan r hon
ton qun i ngy, p tan b my chnh quyn tay sai ca quc M,
gii phng hon ton min Nam, thng nht t nc. Thng li ny l kt
qu ca phng php cch mng tng hp, kt hp cht ch u tranh
trn cc mt trn: qun s, chnh tr, ngoi giao, binh vn. Bn cnh rt
nhiu nhng cun sch m t v s tht mang tnh lch s ny, Hi k
khng tn ca L Qu Chung c th coi nh mt vng hin thc cn khut
no c soi chiu bi mt gc nhn cn mi l, mt th ng va nhy
cm, va kin nh ca mt ngi c tinh thn dn tc, chn ght ch
M Thiu, hot ng trong lc lng nhng ngi yu nc.
Chnh gc ny, Hi k khng tn mang mt bn sc ring. L hi k
c nhn, khng phi l mt bin nin s cc s kin m ng c chng
kin, tt nhin, nn khng trnh khi cch nhn, cch phn tch ch quan.
Xut bn cun sch, chng ti hy vng c b sung thm cho nhng gc
nhn a dng v cng mt thi im lch s v vang ca dn tc, nh
nhng t liu vn hc tham kho th v. Chng ti rt mong nhn c
nhng kin ng gp chn thnh ca qu bn c.
Nh xut bn Tr
Phn Li ta ca Trn Bch ng
Sau cu: Cch mng Vit Nam a dng. Gp vo bc tranh a dng y
nhng ng nt ring, ti xem l cng hin ca L Qu Chung.
Gn y, ti c dp c hi k ca H Ngc Nhun, ca Dng Vn Ba, v
by gi, ca L Qu Chung. Sp ti s cn nhiu hi k na, nhng hi k
phn nh phong ph ca cuc chin u m nhng thnh vin ca dn
tc, ln nh khc nhau, nng nh khc nhau, hin dng cho thng li
ca T quc.
Chng 2
Sau cu: Tng Mu c chng kin cuc bn lun quyt nh s phn ca

Dim Nhu. ng l ngi duy nht khng tn ng git hai anh em nh


Ng.
V ci cht ca hai anh em Dim Nhu, nh bo M Stanley Karnow k
rng khi hay tin ny, tng thng M Kennedy b sc, ngi rng ri. Ba
tun sau ci cht ca Dim Nhu, tng thng Kennedy b m st. M v c
hai pha Si Gn u khng c mt cuc iu tra no n ni n chn v
hai ci cht ny.
Chng 7
Sau cu: cc tnh, lin danh Trng nh Dzu, vi ch trng ha bnh
v thng thuyt vi MTDTGPMN chm dt chin tranh, thu c
mt s phiu kh cao (ch ng sau lin danh Thiu K)
iu ny chng t t nhng nm 1967-1968, ngi dn min Nam t
r quan im ca mnh i vi cuc chin do M o din.
Tip cu: Cho n nhng ngy cui thng t 1975, ng vn c bm vo
gh tng thng do ng Thiu li v tuyn b sn sng chin u cho
n khi Si Gn ch cn vin gch cui cng
bo v ch Si Gn khng lt vo tay cng sn!
Chng 11
Sau cu: Mt bi bo qu l hn nhin chnh tr. Vi khng t ngi cn
coi l ngy th chnh tr.
Nhng nu tr li 35 nm v trc, trong bi cnh y, ti vn s chn thi
ngy th y.
Chng 12

Sau cu: Mt trong nhng nguyn nhn tht bi ca ch Thiu trong


thi im khi u cuc u tranh quyt lit vi ngi cng sn v ng
thi vi c ngi M - gn nh b ri Thiu khi quyt nh rt chn khi
Vit Nam l ch, pha sau ch khng c hu thun dn chng v
cc lc lng chnh tr c uy tn.
Tnh cnh ca ch Thiu khc hn t th chnh tr ca cc ch ni
tip nhau Nam Triu Tin sau khi Triu Tin cng b chia i. Cc ch
L Tha Vn, Pc Chung Hy t ra cng c s hu thun ca qun chng v
tr thc yu nc. Cc ch ni tip nhau Seoul to dng c mt
sc mnh tinh thn v vt cht ngi dn Nam Triu Tin c l do hu
thun.
Chng 14
Sau cu: Trong giai on ny b c nhiu hnh thc u tranh rt c o
v kin cng. Trc khi b bt, b Thnh tng dng nh mnh hp
bo quc t, trng by ti liu, hnh nh chng chnh quyn.
minh ha cho cc hot ng chng chnh quyn Thiu rt Si Gn ca
gii tr thc trc 1975, ti xin trch li li k ca anh H Ngc Nhun d
mt cuc hp bo ti nh b Thnh trc ngy b b bt nh sau:

Ch Ng B Thnh c cho ra mt cun sch v cuc u tranh ca Phong


tro Ph n i Quyn Sng, hay ca lc lng ba g , m ti qun c
ci ta. Ti cng c my cun v t, v bo ch, in roneo, m ti thng
gi l v kh t to. Ai cng bit th v kh t to ch hn gio mc
hay tm vng vt nhn t thi, th s l ci chc.
Ti c ch Thnh mi d cuc hp bo ph bin sch ti nh ch. T
sng sm, cnh st phong ta t xa cc ng ng vo nh ch, tn
pha nh thng n t (Hpital Grall), tn ngoi tr s Cng ty in lc
ng Hai B Trng. K gi trong v ngoi nc v qun chng t tp kh
ng pha ng Hai B Trng, sn sau H ngh vin. ng Cao B
Qut dn n nh ch Thnh vng teo, ni bt xut ngoi bt nhp!
Hp bo i vi chng ti thi m khng dng k nghi binh hay

iu h ly sn th coi nh mt th biu tnh chy, d cnh st nhiu


hn l gp cc nh bo. Nu c th a phn l k gi gi, l nh bo cnh
st.
Nh ch Thnh, khi ti vo, lc c c my ngi. Chc l nh ln vo t
rt sm, trc khi cnh st phong ta.
Trong vi ngi ti nh c ng Bu Sn K Hng. ng u ri, ng
bn? By gi ti gi ng nh vy, bi ti cng gi, ch hi ti khng
dm. Hi ng ln tui hn ti nhiu. t c cuc u tranh no vng mt
gio ch Nguyn Tn t. Lin tn cu nguyn cho ha bnh Thnh Tht
Thnh, Tnh X Ngc Phng hay Nh Th Dng Cha Cu Th
u c ng, vi nhiu nh lnh o tn gio ln nh khc. Ri nhng cuc
hp m vn phng ti na. Nh ng ti ch cn li vi k nim trn cc
tuyn co, tuyn ngn chung chng M, chng chin tranh, vi ch k ca
ng tht ln, vi du son n nay cn cht.
Dn bo ch khng v nh ch Thnh c th lm sao ph bin sch? V
kh nng cnh st tn cng ht sch, va ngi va sch, l iu kh
trnh, trc mt. Sau mt hi bn tho, ti xung phong a sch v khch
thot ra ngoi. Khng hp bo trong nh th hp bo ngoi ng. Khng
pht hnh sch ti gia th tung sch ti th. Chic LaDalat ca ti li mt
phen xng trn. ng Bu Sn K Hng v vi ngi khc ngi pha sau,
chic hp bnh tht khch chm ch bn cnh ti bng trc. Na
ng, cnh st ta ra chn li, yu cu mi ngi phi xung xe h
xt, c xe ln ngi. Ngi yn sau tay li, ti ni cng khng cho my
ngi ngi sau xe ri xe, v c mt mch: Xung xe lm g? Ti i
d hp bo, khng cho, ti v. My b con ny cng vy, ti cho qu
giang. Bnh khch, ch nh cho, ti mang v n. Xe ti trng phc,
khng rng khng cp, giu ci g c? Mun xt c xt, ti khng
xung.
Ni cng m bng ti li nh l t. Nt mt cc bn ng hnh, nhn
thong, cng khng my hng ho. Kh nng b bt chc l khng, v
chng ti ang trn ng, khng lm g phm php. M x xt l phi c,
trong khi chng ti ch c mt nhm vi ngi, c lp hon ton vi bo
ch v qun chng cch my dy nh. Khng th cng mi lnh cnh
st, my bn ngi pha sau bc xung. Chic xe cn li trng trn. Cnh

st khm trong ri li khm ngoi, khm trn ri khm di, khm ht


ngi ny n ngi khc, c hp bnh ngi bng trc cng b gi
ln my ln. Tr ti, dt khot khng xung xe, nhng cng m tung ca
bn cho h khm. M sch u khng thy! Di sc n nhiu t ca
cnh st, ti c cm gic xe mnh nh b sng nhi. Ch cn thiu iu h
nhau lt ngc chic xe ln na thi. i vi chic xe LaDalat th vic
khng kh. Nhng sau cng, khng tm thy g, cng khng th bng
ti ln khi gh nu khng dng v lc, nhng ngi bn dn th cho
chng ti i.
Khi ra c vi rng ngi ang st rut ch ng Hai B Trng v
sn sau H Ngh vin, ti mi bo ch n bnh ca b Thnh. H khng n
bnh m c i coi sch ca b. Ch cho s ho hc i coi sch ln
cao , ti ln tay xung gh ngi rt cun sch ca b Thnh gi cao cho
bo ch chp hnh. Lc ny, nh b Thnh, ti cn thn ct ch khu
tm da bc nm gh, nht sch vo v ngi chng ln. l l do ti dt
khot khng chu xung xe. Nu cnh st dng v lc bng ti khi xe
th cun sch t phi li ra v chc ti phi mt nhiu th gi v bt cnh
st. t ra i vi ti, l k bin bn, cn i vi ng Bu Sn K
Hng v my ngi khc th vic g xy ra, tht kh m bit. nh gic
th phi hao ngi thi. t hay nhiu l ty mt phn vo ngi cm qun.
Ti khng bit sau cnh st lm g vi ch Thnh v vi my cun
sch ca ch.
Sau cu: Trong tp hi k cn dng bn tho ca anh H Ngc Nhun
m ti c xem qua, v chuyn lm bo ni, th anh Nhun k rng anh
ly sng kin t nhng xe bn do m Ba Con Cua (mt loi m n
lin).
Anh Nhun k: Gnh ca ti tht gn nh: mt chic xe LaDalat va lm

sn din va lm phng tin di chuyn, mt chic ampli, vi chic loa,


my tm biu ng, v rt nhiu truyn n. Mt gnh thuc Sn ng
mi v, tp u cng c, biu din chp nhong theo kiu sng vang.
Ti hc c chiu ny nh my chic xe m Ba Con Cua. Ti hay
xung ng hoc tay khng, hoc thnh thong vi mt loa cm tay. Ti
ch ng ngi, ng ba, ng t hay ch ba, on biu tnh dng li trng
biu ng v ti lm nhim v pht thanh. Dn dn h chng ti i ti u
th chnh quyn cho my chic xe m con cua b ti . V mnh ai ny

pht. Nhng lm sao ch li mt by cua? Gnh bo ni chng ti ra


i t bi hc ca chnh quyn () Trong chuyn i v M Tho v Cn Th
ti nh c dn biu L Qu Chung, ch Kiu Mng Thu, nh th nh bo
Cung Vn. C nh bo tr M John Spragens ham vui cng xin i theo.
Chung v ti thay phin nhau li xe v tt c, khng tr ai, lun phin
chuyn tiu lm.
Sau cu: Nhng n ng ba Trung Lng, t khng chy thng vo Si
Gn m r tri, tip tc i xung min Ty. nh ca chng ti l n
Cn Th gy mt cuc na.
V on ny anh Nhun k li nh sau:Lc Knh (trung t Hunh t

Knh) l trng ty cnh st Ty , m ti khng hay (Knh l bn ca anh


Nhun). Gp ti, Knh ni:
ng vi ti khng th no khng ng nhau sao? ng by tr khng l ti
khng dn qun? ng din khng l ti ngi yn?. M Knh dn trn tht:
cnh st d chin, vi khin tre v gy sn sng. C l Si Gn (tc
chnh quyn trung ng) khng mun Cn Th v cc tnh b ly nhim
xo trn. Ti khng phi khng quen nh trn, nhng ti ngh: khng
ht ch ny th ht ch khc, c g phi ht y anh em i u
nhau. Vy l rt.
Chng 15
Sau cu: Ti khng c mt ti tr s Nghip on lc v phn sau
khng nm trong k hoch chung, m do mt s anh em t bin t din.
Anh Nhun c mt trong s kin ny ghi li nh sau:Gii nghim. Lu

Rex bng ti en. Anh em dn biu nh nghe thy ci g bt thng


trong gi, iu b mi ngi thay i mi khc. T pha nh th c B,
theo ng T Do, nay l ng Khi, mt on xe jeep cnh st x ht
tc lc, qua ng nh hng Givral, mt ht v pha ch Si Gn. Chng ti
ng vt c dy, t tr s H ngh vin chy bay qua ca Trung tm bo
ch, sit tay nhau lm ro chn. Cha kp chnh n hng ng, cn trt
cnh st p ti. H t ch Bn Thnh n bc xung bn Bch ng
nh thc ln theo ng T Do, Nguyn Hu, khng ai kp nhn bit. Khng

cn lu lc lm h x nt hng ro. Anh em dn biu b nn di cui tan


tc. Hai ngi ti thong thy b n nhiu nht l dn biu Trng Vi Tr,
n v qun 5 v dn biu Nguyn Vn Qu, n v Hu Ngha. Mt cnh
st chp tay ti, lc ph hng ro ngi, ti ht: B ta ra! My lm rt
ng h tao!''. Mt phn ng tc ci! Anh cnh st ng sng mt ti, ri
bung ti ra, sau mt thong chng hng. Anh Nguyn Kin Giang ni
ng: Cnh st s'' ti. S l tay ti cht, anh em b t oan. Ni vy ch
lm sao trnh khi n n, trong mt trn b hi ng''! Nhng c l ti
l ngi b n n nh nht. Nng nht l anh dn biu bc s inh Xun
Dng, n v Bnh Thun. Anh, ngi khng cao m c b ngang, ging
qut tht to li nng gc Qung Bnh. nh anh cha , h li anh thy
ln xe, nh bao go, chy mt. V anh qut to hay v ging anh ''thy
ght''? Ba ai m khng la, c lc ti cn la to hn anh. Vy chc khng
phi ti anh la (anh inh Xun Dng b cnh st bt qung ln xe jeep nh
mt con heo!).
Trung tm bo ch tan tc nh mt chung g b t nhp, lp b v, lp
co gi tm ng chy thc mng. Bao nhiu k gi b bt? Ti khng nh. C
ai k gi gi tr trn nhn mt, chp hnh? Mi ngi cng ch on.
m tn qun dn biu ko v tr s cc y ban H vin. tnh k. ng
Thiu mun g m cho nh v bt mt dn biu mang i? ph m''
ri th? Hay bt, d bt u, th bt lun, bt tip, th nn gn nhau ti
cng? Nghi vn ny, chng ti ngh phi c gii p ngay trong m: hoc
inh Xun Dng s c tr v trc khi tri sng, hoc Trang S Tn m
t tn cng mi, cho inh Xun Dng c bn. Trong gi thit xu
nht, nu phi quyt chin'' ln cht, ti ngh vi anh em trn chin
phi din ra trc tr s quc hi. Mt trn chin ''bc la'' tht s. Anh
em tn thnh. Chic LaDalat c cht y mt ng v xe c v my
can xng. Ngay pht u nu b tn cng, ti s li phng thng qua sn
H vin ri ti u th ti. Chun b va xong, ang ngp vt, mt chic xe
jeep cnh st thng chy bnh trc tr s y ban ri vt chy mt. Sau
khi thy nh bch xung l ng mt bc to. Anh em vi chy ra
lm khing v. l anh inh Xun Dng!
Chng 17

Trc cu: Trong khi chun b cuc hi tho, ti c tip xc vi T Chc


i Thi Hnh Hip nh Paris do lut s Trn Ngc Ling ng u v mi
anh tham d tng kh th.
Trong d nh ca mnh, khi thuyt trnh n on cp thnh phn th
ba, ti s t hai cu hi vi nhng ngi tham d: 1. C phi thnh phn
th ba l mt phong tro qun chng? (Ai ng a tay ln). 2. Tng
thng Thiu cho rng thnh phn th ba do Php dng ln. (Ai phn i
a tay ln). Bo ch nc ngoi v ng knh truyn hnh s ghi nhn thc
t khng th chi ci v thnh phn th ba.
Sau cu: Bui thuyt trnh ti cha n Quang din tin ng nh d
kin.
c c on t cu hi v s biu quyt ca hng trm ngi tham d
bng cch gi tay di nh n sng choang ca cc hng truyn hnh M,
Anh, c
Chng 18
Gia cu: ng ta lo cho thn mnh khng xong ni chi chuyn bao bin
cho ng Thiu v chnh quyn Si Gn. v cu: Nhng ci chnh l Thiu
v chnh quyn ca ng ta va khng c nng lc li tham nhng, khng
th i ph cc cuc tn cng, nht l khi khng cn ngi M.
Sau khi Hip nh Paris c k, Hng thm d d lun Gallup t cc
cu hi sau y vi ngi dn M v nhn c cc phn ng sau:

Khi M rt qun ra khi Vit Nam, bn c ngh s c mt chnh


quyn kh mnh c duy tr ti min Nam v c th i u
vi p lc chnh tr ca cng sn? 54% s ngi c hi tin
rng chnh quyn ca min Nam s khng tn ti. 27% cho
rng tn ti v 19% khng c kin.

Sau khi qun M rt khi Vit Nam, bn c ngh trong mt thi


gian ngn, Bc Vit s tm cch chim min Nam? 70% ngh Bc

Vit s tm cch chim min Nam, 16% ngh khng v 14%


khng c kin.

t gi thuyt qun i rt khi Vit Nam, v Bc Vit tm


cch chim min Nam, bn c ngh M s gi phng tin qun
s cho min Nam? 50% ngh l khng, 38% l c, 12% khng c
kin.

Nu Bc Vit tm cch chim min Nam, bn c ngh M nn nm


bom min Bc? 71% khng ng nm bom, 17% cho rng nn
v 12% khng c kin.

Nu Bc Vit tm cch chim min Nam, bn c ngh M nn gi


qun i gip min Nam? 79% chng li, 13% tn ng v 8%
khng c kin.

Nh vy d lun M hon ton bt li cho chnh quyn Thiu d ci cch


t cu hi cng p t c cm vi pha cng sn. C d lun cho rng
Watergate lm cho chnh sch ca M Vit Nam sau Hip nh Paris
suy sp. Kissinger sau ny hiu rng mnh phn on sai ch ca nhn
dn M trong s bo v hip nh. ng ni: Ti nhn nhn iu . Chng
ti nh gi sai. V iu chng ti nh gi sai hn c l s tin tng
ca chng ti c th mang li ha bnh danh d, rng chng ti c th
on kt nhn dn M bo v hip nh t c trong v vn au
n. l s nh gi sai cn bn ca chng ti. Mt hip nh m bn
khng th lm cho n hiu lc l mt s u hng (trch trong No
Peace No Honor ca Larry Berman). Nhng mt lp lun khc v s sp
ca chnh quyn Thiu, theo ti, bc trn vn , do nh bo
Stanley Karnow a ra trong quyn Vietnam A History: Ngi ta cho
rng v xcanan Watergate hi uy tn ca Nixon, lm cho ngnh hnh
php yu i, nhn dn M cng c cm vi vn Vit Nam khin cho
chnh ph M khng th gi li ha ra tay cu chnh quyn Thiu.
Chng 19
Trc cu: Vo thi im 1973 v sau , khng ring Si Gn m ti

M, Php, u u cng c nhng c nhn t xng mnh thuc thnh


phn th ba.
Vi Hip nh Paris, tnh hnh min Nam m ra nhiu kh nng khc nhau.
Khi y ti ngh, lc quan nht lc ny l gii php mt chnh ph ha gii,
ha hp gm ba thnh phn. Nhng khng ai mng tng ci chnh ph
y vn hnh th no, khi gia chnh ph Si Gn v chnh ph Cch Mng
Lm Thi Min Nam nh la vi nc, cn thnh phn th ba th khng
bit s chn la nh th no.
Gia cu: Nm ngoi, cng ngy 24 thng Chp m lch ny, chng ta
n nhn vi nhau hi vng bn Hip nh Parls nh l mt cn bn thc t
chm dt chin tranh, lp li ha bnh. v cu: Hin ti ca min Nam
Vit Nam khng c cch no khc l phi ph .

Nm ngoi, cng ngy 24 thng Chp m lch ny, chng ta n nhn


vi nhau hi vng bn Hip nh Paris nh l mt cn bn thc t chm
dt chin tranh, lp li ha bnh trong tinh thn ha gii v ha hp dn
tc.
Nu Hip nh c thi hnh vi thin ch th hm nay, ting sng
im hn trn ton lnh th min Nam, cc t nhn qun s, dn s v chnh
tr on t vi gia nh, nhn dn min Nam hng c cc quyn
t do cn bn v mt np sinh hot mi c khi din trn phn t
ny, to iu kin cho cuc ha gii gia cc thnh phn dn tc.
Nu Hip nh c thi hnh vi thin ch th hm nay min Nam
chng ta c th bt u ti thit, pht trin, xy dng mt ngy mai
ti sng cho mi ngi, nht l cho th h tr.
Nhng trong nm qua, ting sng cha im mt ngy no.
V hm nay trc thm nm Gip Dn, thay v c n ci Tt thanh bnh
u tin sau gn 30 nm khi la, nhn dn min Nam li phi va gnh
chu mt cuc chin tranh ko di, va ng u vi nhng kh khn c
cc do s suy sp trm trng ca nn kinh t by lu nay ch bit bm vo
ngoi vin cung phng chin tranh.

Nh th sau mt nm k kt Hip nh Paris, tnh hnh cha c g sng


sa, thm ch cn m m hn. Trong bi pht biu ca ng (tc nhm ng
Minh) cn phn nh mt quan im v lc lng th ba: khng phi l
mt tp hp thng nht di mt lnh t duy nht no.
ng l nhng g din ra sp ti vn cn m m, nhng ti chc rng d
bt c mt i thay no cng tt hn hin ti.
Sau cu: By gi ng c hai k th ch khng l mt, thm ch k th M
c t ln trn cng sn.
C ngi cho rng sau khi Phc Long tht th ngy 6-1-1975, qun Si
Gn c kh nng ti chim nhng chnh tng thng Thiu ra lnh dng li,
ly v Phc Long trc nghim xem M c gi li ha bo v min Nam
sau Hip nh Paris hay khng. Ti khng tin lp lun ny v thc t tinh
thn ca qun i VNCH lc ang xung thp. C vn M rt khi
cc n v, n pho bn phi tnh tng vin, my bay xin ym tr rt kh
khn c mun ti chim cng khng th!
Chng 20
Sau cu: Cc nh bo nh Nguyn Vn Hng, Trng Lc... d c quan
h vi Mt Trn, nhng khng b l cng khng b bt trong t .
Ti trao i vn ny cng anh Nhun v c ni vi anh: Ti khng ngh
Thnh lm cho TTB. Nu Thnh c lm cho ai th ch lm cho Mt
Trn. Ti bo m vi anh iu .
Sau ny anh Nhun c k li l do ban u anh nghi ng Hunh B Thnh
nh sau:

Mt hm ti nghe ha s t b cnh st bao vy trc rp Olympic trc


rp Hng Thp T, nay l Nguyn Th Minh Khai, khi anh li chic LaDalat
ca dn biu Hu Chung. Cnh st bao vy kh lu nhng khng bt, ti
khng bit ti sao
Sau , ti khng nh bao lu, ti li gp anh t tc vn phng trung t

u, ch thng tr ca Dng Vn Ba (vn phng ny nm cng


sau ca dinh Hoa Lan nhn ra ng Trn Qu Cp, hin l ng V Vn
Tn). Khng c my ngy, ni c nh nh, anh nng nc i v qu
thm v con, can my cng khng nghe. Khi tr li, anh khng chu yn
m c lui ti nh khng c g Ti k chuyn nm bnh vin Sng
Chnh sau trn Cu Mui: cng ti phng vin nhip nh K Nhn khng
chu nm yn m ti phi sm di tn khi bnh v nh ng Minh
Nhng nh ng Minh v vn phng bo ch ca ng l c im cui
cng, bit di tn i u nu b ng ? Ti nh ni vi Dng Vn Ba
v chung quanh nn cnh gic, khng ni, khng bn vic g quan trng
khi c t sp li gn! Ngh cng tc ci: sau 30-4-1975 v nht l sau
nhng g anh vit, anh k, ai cng bit t l mt cn b ch huy ip v
cch mng, m ti li nghi anh l cng an ch c! V khi anh ni anh i
v qu th chc l i n mt ni b mt no m ti c theo cn
Chng 21
Sau cu: Thng 3-1975, nhiu ngi Si Gn khng th on rng
quyt nh rt qun ra khi Cao Nguyn ca tng thng Thiu l s khi
u ca s sp hon ton v mau chng ca c ch .
Ti cn nh lc c ngi cn tng tng y l mt tha thun gia
M v Bc Vit chia ct min Nam lm hai thnh lp khu tri n, giao
mt na cho MTDTGPMN kim sot.
Sau cu: Weyand cho rng Hoa K c trch nhim lm mi kh nng ca
mnh cung cp phng tin v trang thit b gip cho chnh quyn min
Nam b sung tim lc ca mnh i u vi cuc tn cng.
Weyand kt lun: Chng ta n Vit Nam trc ht l gip nhn dn
min Nam ch khng phi chin thng Bc Vit. Chng ta cha tay
ra vi nhn dn min Nam v h nm ly. By gi h cn bn tay y
hn bao gi ht.
Sau cu: Trong li 4 tiu on a phng gm ton ng bo Thng,

phn ln o nhim mang theo v kh, phn lon m cuc tn cng

tp hu vo on cui on di tn ng thi ni la ph ph phng,


cp bc v bn git nhng ng bo cn li...
Trc mt on xe 1.000 chic, tc on cht ca on di tn, cn b cc
cht phc kch ca S on Bc Vit m cuc tn cng.
Lc lng Bit ng do tng Tt ch huy bo v cuc di tn lp tc gin
trn chng tr, c mt trc ln sau lng, c hng tri ln hng phi.
ng bo, binh s xung ht khi xe. Bit ng Qun m ng mu, b
lin tnh l s 7, tm li thot i. Tt c xe c v mi dng c khng th
mang theo nh b t sch. T y v n Ph Yn, qung ng di cn
li c ti 40 n 50 cy s.
Trong ting n gin tan ca n sng nh, ting rt lnh gy v ting n
kinh hn ca n i bc Mt i l kinh hong khc nh ma h 72 ti
Qung Tr cng m ra.
LTS: Bn tin ca bn bo c phi vin Nguyn T, c qua in thoi b
ct t y. Sau trn tn cng ny cha r tin tc c c thng bo
tip v ta son na khng. Lin lc thng l mi bui sng, hm nay, cho
ti lc bo ln khun, cha nhn c.
Sau cu: Cc sn tennis vn y ngi chi, cc phu nhn vn n tp
th dc thm m u n, h bi mi bui tra vn l ni h hn ca
nhng giai nhn trong cc b bikini khu gi.
Si Gn dng nh khng h c khng kh chin tranh, nhiu ngi Si
Gn khng thm nghe nhng ting sng, nhng au xt vng li t min
Trung v Cao nguyn.
Trc cu: Mt thiu ph dn hai con i ngc ln cu thang.

Xung cu thang u tin l hai ch b. Hai a m nhau ri hi nhau


mnh i u by gi. Ri cng a ln khc.
Sau cu: C iu l Nng trong hin ti, gnh nng c h khng gii

quyt ni.

Ngay ti cng phi trng Nng c n 1.000.000 chc ch t sng


sm c vo mua v ti quy Hng khng Vit Nam. Cnh hn lon,
tranh ginh, nh nhau d nhin khng trnh khi
Sau cu: Hu ht trong s ny thuc n v Hc Bo c coi l tinh nhu

nht ca S on 1 b binh.

Phi ni l ch c k mnh nht, nhanh nht, v bn tin nht mi ln


c my bay. Mt b lo b mt binh s ngay mt t xung t
anh ta ginh ch ln my bay, xc b sau hu nh bin mt di bn
chn ca m ng. Ngi trn my bay ri m tt c vn cn kinh hong.
Sau cu: Bi tng thut ca phng vin Paul Vogen ca hng thng tn
UPI cng hnh nh ngi lnh cht thng chn my bay c ng ni
trang nht cc bo M ra ngy ch nht L Phc Sinh 30-3. Tng thng
Ford khi xem cnh ni n lc rt dy. Vit Nam mt ri!.
Nhng cnh di tn bng tu mi thc s kinh hong hn. Thm kch ca
nhng cuc di tn ny do u? Ni u lo, s hi i din vi nhng g sp
xy ra m phn ng cng khng bit r n nh th no l mt
nguyn nhn ca s x chy lon. Ni s hi v hnh ny b kch
ng, nhn ln hng chc ln bi mt chin dch tuyn truyn chng cng
y c tm ca ngi M. Phng vin nhip nh M Carl Robinson ca
hng tin AP trong thi im ny c gp ti v tit l rng chnh ta i s
M ti Si Gn c ch trng loan truyn nhng thng tin hon ton ba
t v s tn bo ca cng sn nhng tnh v vng m h chim
ng nh: Ph n sn mng tay u b rt mng, nhng ph n ly M b
em ra bu xu trc qun chng, cc binh lnh ch Si Gn b hnh
quyt hng lot v.v c tung ra ngay trong cuc hp bo ca i din
bo ch ta i s M. Anh Carl Robinson t ra bt mn i vi loi tin tc
dng ng ny. Theo Carl, chin dch loan tin ny nhm thc y mt s
ngi chy khi vng cng sn va chim mi ngy mt ng hn v nh
th ngi M chng minh c rng nhn dn min Nam tuyt i a s
s hi v cm th cng sn. Cng bng cch M chng minh s can
thip ca mnh vo Vit Nam l ng n, p li nguyn vng ca a s
ngi dn min Nam! Theo nh bo Olivier Todd, c phi vin tun bo
Newsweek phng vn nhng ngi chy khi nhng vng b cng sn

nh chim, h khng xc nhn nhng tin tc lin quan n nhng cuc


tn st c chnh quyn Si Gn v pha M loan ra. i s Martin ni
gin ra lnh nhn vin ca mnh trng ra cho bo ch nhng bc in
cp nhng cuc hnh quyt ti Nng, Ban M Thut v nhiu ni khc!
Sau y bi tng thut ca bo c Lp xut bn ngy 4-4-1975 v
Chuyn vt bin y cht chc t min Trung vo ti Si Gn:

y c th gi l chuyn tu cht ri Nng. Tt c c trn 50 ngn


va dn va lnh. B con gm nhiu tnh Qung Tr, Tha Thin, Qung
Nam, Qung Ngi, Qung Tn v Cam Ranh. 50 ngn ngi dn cng di
3 x lan v mt tu RMK.
Thot tin, ngy 28-3 b con n n nhau xung ghe chi hoc x
lan ri bn Nng chy ra khi. Mt x lan rng 7 thc di trn 30
thc nm cng n 12 ngi. Tr em b nn li Nu ngy 29-3 khng
c tu RMK t ngoi khi xa thm tin li gn san bt s ng bo
trn x lan th con s cht ngp v kht nc ln ti phn na. Trong ngy
29-3 cn c thm ghe chi ch hng chc ngn dn. Tt c c n ln
tu RMK. Ti 10 gi ngy 29-3, tu RMK nh neo xui vo Cam Ranh v
cp bn ni y vo lc x chiu 31-3. Va lc c ko nhau ln b th tin
di tn c loan ra, vy l thm mt ln na cnh chen ln din ra, ngi
khe p ln ngi yu, trai trng x t ngi gi nua. Tr con khc go
vang di bn tu. C i ba em b vut khi tay m, tay ch, b on ngi
ng o phng ti cun cun p nhu ln khin cc em nh nt. Nhng
ai chm chn v yu sc chy t Nng vo nh kt li Cam Ranh
nhng ngi khe t Cam Ranh trn ln tu v x lan ln ch. Tu nh
neo ngy 1-4 x tc lc ko cc x lan ti Vng Tu sau 12 ting ng h.
9 gi sng 2-4, tu RMK v ba x lan c mt ngoi khi Vng Tu vi
50 ngn ngi i kht sau nm ngy lnh nh. Tu khng c php
cp bn Vng Tu, chnh quyn a phng vin l cha c lnh ca trung
ng. Thuyn trng tu RMK lin lc vi c quan M Si Gn bng v
tuyn th c khuyn khch cho ba x lan t chy vo bn Si Gn.
Ti 2-4 ba x lan l l tin vo sng Nh B th b chn li v lnh mi ban
ra khng cho tu thuyn no c vo Si Gn. X lan li phi tr ra Vng
Tu v thm mt m u i sng, chn p... st lnh lo! n sng

3-4 x lan mi c lnh cp bn.


Bo c Lp cn k li mt s cnh thng tm nh sau:

Anh Nguyn Tn T. i tht thu trn bn tu nh ngi mt hn. Tay m


mt con nh cha y 3 tui v dt theo hai em b khc. Anh mu mo
cho bit lc v v mt a con, ng thi chng kin a con th ba b
thin h bp gt xc xung bin. Anh au kh n khng khc c
na.
Ti chng kin tn mt 6 thi hi c b mn khing t x lan ln b
nm di trn mt ct. y l nhng ngi gi yu chu i kht khng
ni cht trong m 1-4 v ngy 2-4, trong s c mt em b. Trn
100 ngi ngt xu c cng, khing ln b
Trong cc chuyn tu a ngi di tn l min Trung vo Vng Tu, c
chuyn b binh lnh o ng dng sng khng ch c chic tu v cp
sch tin vng ca ngi di tn. C c nhng cnh hm hip trn tu.
vt cho sch, bn chng nhn tm chim ht cc ngun nc ung trn
tu v ch nhng li vi gi trn tri hoc i bng vng. Nhng ngi di
tn giu c tin vng u cui cng cng phi li ra ngi thn
hoc chnh mnh khng b cht kht. Chng ci trang thnh thng ph
binh giu tin vng cp c di nhng lp vi bng b tr hnh.
Trc tnh hnh ny b phn an ninh trn tu phi b tay, thuyn trng
ch cn c mi cch l dng v tuyn in bo co vi ch huy qun s
Vng Tu. Do , khi tu sp n bn th c lnh t trong t lin
phi u ngoi khi. Nhng chic tu hi qun loi nh ch qun cnh v
cp ch huy ca nhiu binh chng khc nhau ra tn ni n chic tu ln.
Tt c nhng binh lnh giu vng tin trong ngi hoc b dn chng di tn
nhn dng cp bc h, u c tch ring ra v a vo b trc ti
mt a im vng ngi. Cc binh lnh ny b hnh quyt ngay ti b
bin.
Chng 22
Tip cu: Tun l u thng 41975, trung tng Dng Vn Minh v

nhm ng h ng quyt nh chnh thc cng b nh thay th tng


thng Nguyn Vn Thiu.
gp phn chm dt chin tranh ko di qu lu v gy qu nhiu
au kh cho nhn dn hai min.
Sau cu: T Si Gn ln ng Sn Qun, anh Ba ngi t chung vi
ng Dng Vn Minh trnh b cnh st chn bt dc ng.
S i u ca nhm ng Minh vi ch Thiu d nhim bao gm c
nh ginh ly quyn hnh ca Thiu. Nm 1971, trong cuc bu c tng
thng, ng Dng Vn Minh tuyn b ra ng c, cng l s thch thc
cng khai i vi s lnh o ca Thiu. Nhng lc tnh hnh cha chn
mi, Thiu ang trn nh cao ca quyn lc, cuc cnh tranh nu xy ra
hon ton khng cn xng, nn gi cht ng Minh rt lui khi cuc bu c
tng thng. Tuy rt lui nhng hnh ng ny vn c tc dng lm st m
a v cm quyn ca Thiu trong nc v trn quc t, nht l d lun
M.
Bi din vn c trong bui hp mt tt nin Qu Su ti Dinh Hoa Lan,
nhn k nim mt nm k kt Hip nh Paris (xun Gip Dn), ng Minh
ch ni v vai tr ca thnh phn th ba trong khun kh ca Hip nh. V
tr ca nhm Dng Vn Minh vn l ng gia.
Nhng ln ny ti cuc hp mt ng Sn Qun, ln u tin ng Minh
cng b chnh thc nh sn sng thay Thiu nh mt gii php tnh
hung tm c hi ha bnh cho min Nam. iu cng c ngha: y
l cuc i u dt khot, mt s tuyn chin hn hoi vi ch Thiu.
Vi ng Minh, y l mt trch nhim khng cn c th n trnh hoc
chn ch. Cc thnh vin trong nhm ng Minh phn ng cng thy mt
thi thc nh th, phi c mt hnh ng dt khot c mt kt thc
sm chin tranh. Tm trng ca s ng ngi yu nc min Nam lc
ny kh t cho tht y v tht ng. Chuyn tu lch s thc gic h
bc ln, khng cn thi gian chn ch na, d rng h cha bit ch xc
chuyn tu y s a h v u. MTDTGPMN v nhng ngi cng sn tuy
vn l mt n s i vi nhiu tr thc min Nam nhng ng thi li l
mt sc ht y ma lc.

Sau cu: Trong thng 4-1975, tng Timmes n Dinh Hoa Lan thng
xuyn hn. Rt c th Timmes bit nh ca ng Minh, t thc y v
h tr thm.
Ti ni nh th v tht s vic ng Minh quyt nh ra thay Thiu d
phi cm c u hng thay Thiu khng l kin xut pht trc tin
t ng Minh m l t c nhm ca ng. Khng th no c chuyn Timmes
tc ng c nhm lm theo kin ca CIA, tc Thomas Polgar.
Chng 24
Sau cu: ng Dng Vn Minh cng bit r iu v r rng ng c ch
ch khi chn ti lm tng trng B Thng tin.
Ti khng phi ngi thch hp ch huy mng tuyn truyn, u tranh
chnh tr vi MTDTGPMN v min bc cng sn bo v ng li chng
Cng min Nam. Nhng tm kim ha bnh v ha hp vi ngi Vit
Nam cng sn, gia ngi Vit nam rut tht vi nhau th ti hon ton c
kh nng ng gp vo mc tiu chung ca chnh ph Dng Vn Minh. D
nhin ti khng lm iu ny m qung m vi thc r rng t tch ly
thc t v s suy nghim li lch s t nc t 1945 - rng nhng ngi
cng sn Vit Nam trc ht l nhng ngi yu nc, hy sinh xng
mu cho cuc u tranh ginh c lp. Khi u cuc i chnh tr ca ti
trong quc hi Si Gn, lc ti phn bit v tch ngi Vit Nam cng
sn vi ngi Vit Nam yu nc. Do nhng lun iu tuyn truyn chng
cng lu ngy m ti khng chi ci l mnh b nh hng t nhiu ti
cng tng ngh ngi Vit Nam cng sn thiu tri tim, sn sng hi sinh
quyn li dn tc mnh, t nc mnh cho ch thuyt m h tn sng!
n khi ti nhn ra ngi cng sn trc ht l ngi yu nc, qu trnh
lch s ca h trc ht l u tranh cho c lp v thng nht t nc
th vn v ch thuyt vo thi im ny i vi ti tr thnh th yu.
Ha hp vi nhng ngi Vit Nam rut tht yu nc, v c lp x s
phi l u tin s mt. Cc thit thi v c nhng bt cp c th xy n
v mt gii php chnh tr c li cho ngi cng sn cng khng th l tai

ha nh tai ha m nhn dn Vit Nam phi gnh chu sut hng th k


qua. Lc nhn nhim v tng trng b thng tin, ti ngh nh th.
Sau cu: Nghe u Khng vn lc quan, sau th c tin anh qua i v
au rut tha nhng khng c pht hin kp thi.
Ti khng bit trc khi nhm mt, Khng c trch ti hay khng...
Sau cu: C ngha l ng gi Hng xi ti o chnh!
Nh vy t khi Ban M Thut tht th, tng Nguyn Cao K t ngh
xung phong ra cm qun chng cuc tin qun ca cng sn ln lt vi
tng thng Thiu, ri vi ngi thay Thiu tm thi l Trn Vn Hng v
cht ht l tng thng Minh. Nhng c ba ngi u n trnh hoc t
chi!
Thay cu: V ci chc v y gn nh trng rng. (bn B) bng:
V ci chc v gn nh trng rng y vn l mt s mng lch s v cng
nng n!
Sau cu: Ch c cch l trnh cho Si Gn khi hn lon!
Ti nh nh in trong u mnh phn ng ca ng Minh lc : ng ci v
quay li pha v ti ang ng sau lng ng: Chung ni ng phi khng
b Chung? Anh em mnh u c ham g ci chc tng thng v quyn
hnh. Trong tnh hnh ny mnh nn sm chuyn giao quyn cho
MTDTGPMN.
Tip cu: Hn na ng Minh l mt nh qun s nn rt hiu tnh hnh lc
nh th no
trch nhim ca ng vi t cch tn tng thng khng th th ng ngi
nhn mt tai ha c kh nng n vi ng bo Si Gn.
Chng 25

Tip cu: Khi tng thng Dng Vn Minh n, cuc hp din ra vi mt


s ngi rt hn ch, gm ph tng thng Nguyn Vn Huyn, th tng
V Vn Mu
ph th tng (cha chnh thc) H Vn Minh, tng trng quc phng
(cha chnh thc) Bi Tng Hun v tng trng thng tin l ti.
Tip cu: Cc thnh vin chnh ca chnh ph Dng Vn Minh tp hp
trong phng lm vic trc y ca Nguyn Vn Thiu.
ch qun gii phng cng cc i biu MTDTGPMN s vo. Khng ai tin
on c kch bn no sp xy ra. Ring ti tng tng mt kt thc l
tng: i din ca MTDTGPMN s c long trng n tip bi tng
thng Minh v cc thnh vin ca chnh ph ng, v sau l t nguyn
trao quyn ca chnh ph Dng Vn Minh cho chnh ph CMLTCHMNVN
cng c mt ngha lch s rt ln. D chnh ph Dng Vn Minh ch
c quc hi Si Gn bu ln, nhng v mt php l ng vn i din
cho min Nam vi ch gi l VNCH, i u vi MTDTGPMN trong sut
thi k chin tranh. ng Minh nhn s y quyn ny nhng li t
nguyn trao quyn li cho chnh ph CMLTMNVN thay th mnh bo
v s an nguy cho nhn dn Si Gn m chnh ph ng t nhn l bt lc.
Lm vic ny, t ra chnh ph v bn thn ng Minh phi c s tin cy pha
m mnh trao quyn v hon ton chu trch nhim v quyt nh n
phng ca mnh. Hnh ng t nguyn ny ca chnh ph ng Minh l
mt ph nhn hng hn i vi chin dch tuyn truyn m M pht
ng chng li MTDTGPMN v Bc Vit t trc v sau khi Ban M Thut
tht th. Trong gi pht ny ca lch s, chnh ngi Vit Nam cng sn l
nhng ngi ng tin cy ch khng phi l ni s hi khip m nh hnh
nh m ngi M c gng to ra.
Trch nhim ca ngi b bt buc u hng khc hn trch nhim ca
ngi t nguyn trao quyn vi thc trao quyn c li cho t nc
v dn tc ca mnh. Ti ngh ri y vic nhn nhn lch s s t ng
tm ngha ca bn tuyn b ny khi cp n s kt thc cuc chin
chng M ginh c lp v thng nht t nc.
Sau cu: Lc ny, d ti hon ton khng on c chuyn g s n
trong nhng ngy sp ti nhng c hai iu m ti bit chc nc Vit

Nam ang c c l qu ln, vt ln mi tnh ton c nhn v quyn li


ring t: l ho bnh v thng nht.
Sng hm sau ngy 3-5-1975 va thc dy th ti nghe a con trai k
ca ti l L Qu Dng, 11 tui, ng chung trong phng ni vi sang ch
ti: Ba i, nc mnh by gi ln lm phi khng ba?. Ti hi li: Ti sao
con ni vy?. N lin ni tip: V by gi mnh c hai nc nhp li mt!
Ti im lng, c hng nh nghn li. Con ti khng nghe ti tr li, li hi
ln: C ng khng ba?. Ti ln ting: ng ri con trai ca ba!.
Phn Sau ngy 30-4-1975
Tip cu: Ngay sau thng 4-1975, tht l mn nguyn khi c tham gia
Hi ngh Hip thng Thng nht T quc trong thnh phn on i biu
min Nam.
Hnh nh n by gi rt t c ai nhc li Hi ngh ny. V khi Hi ngh din
ra ti Dinh Thng Nht cng khng t ngi coi l mt hi ngh cho c
hnh thc nhm mang li mt cn bn php l tng trng cho nc Vit
Nam thng nht, th thi. C hi ngh hay khng th nc Vit Nam
cng thng nht ri. Nhng
Sau cu: Ti ng lng thinh v bit rng mi li gii thch lc ny u v
ch.
Nhng chuyn xy ra cho gia nh ti bin cha ti t mt ngi h hi
n cho Cch mng, n nc ch bn b i khng chin tr v, bin thnh
mt ngi c cm vi cng sn v t lun con trai ca mnh v n hp
tc vi cng sn. Phi mt nm sau ti mi c dp c tc phm Sng
ng m m ca nh vn Nga M. Slkhp. Sao c nhiu chuyn ging
th. V ti khng th khng t hi sao mnh li photocopy lm g nhng
th y cho dn mnh khn kh v au li ni au m ngi dn Nga tri
qua my mi nm trc!
Sau cu: Sau nm nm tn ti nh mt hin tng c o, Tin Sng
c tuyn b hon thnh nhim v.

Nu khng c nhng mu thun ni b, liu Tin Sng c ko di c s


tn ti? Mt t bo gm cc tr thc c Si Gn, hot ng nh mt doanh
nghip t nhn, anh c nm t bo nh mt ng ch bo trc 1975, li
ri vo thi im ng u bt u chng kin nhng bin ng (Cng
on on Kt ca Walesa pht ng lt ch cng sn Ba Lan),
vy nu bo Tin Sng tip tc tn ti th s v tr no trong bi cnh
chnh tr lc ?
Sau cu: ng hi ti tnh hnh ng Minh th no, ti cho bit sc khe
ng Minh vn bnh thng v vn Dinh Hoa Lan.
Thng ta Tr Quang ni: ng Minh c mt quyt nh rt ng. Ti
ni li: Nhng do i sng kh khn v c nhiu ngi i hc tp cng c
d lun, d khng nhiu, ln n ng Minh u hng cng sn. Thng
ta Tr Quang lc u: Mt s t ngi ni th c ni, nhng vic lm ca
ng Minh giao quyn Si Gn khng mu v cht chc, l mt hnh
ng b tt.
Phn Gia nh thn yu
Sau cu: Cc em ti u thnh t ti M v Canada.
L mt ngi lc quan, ti lun a nhn nhn cc s kin theo hng tch
cc. Hip nh Geneve 1954 chia t nc lm hai, ch Dim thc y
mt cuc di c vo Nam, nhiu ngi min Bc ri ni chn rau ct rn
ca mnh. Trong lch s ca dn tc cha bao gi c mt s trn ln v
ha hp gia hai min ln lao nh th. Ti cn nh hi ti cn nh m ti
khng bao gi phn bit c ngi min Bc vi ngi min Trung.
Nhng nm 50 v trc, ngi min Nam nghe ai ni pht m l l u
cho rng l ngi Hu. Thc dn Php li nhng di chng kh
nng n trong c thnh lp mt Nam K quc.
Sau nm 1954 ngi min Nam sng chung vi ng o ngi min Bc,
chng nhng hiu bit nhau hn, xa b i nhng d bit a phng cc
b b khot su bi ch thc dn, m cn b sung cho nhau nhng tnh
cch c o, nhng u im v phong cch sng ca mi min cho ngi

dn Vit. Theo nhng g ti c thy, cc gii doanh thng n t min


Bc sau nm 1954 nh c nhiu c im bun bn lm n trc
y c tn ca ngi n , ngi Hoa trn cc ng ph chnh trung
tm Si Gn nh ng Catinat (sau i li l T Do, by gi l ng
Khi) hay L Thnh Tn, L Li v.v N ph v mt mc cm trc y
ca ngi min Nam l khng th cnh tranh, ph v u th tuyt i v
kinh t ca ngi nc ngoi trn chnh x s mnh. Tht cn thit v
quan trng (cng rt th v) nu c mt cng trnh nghin cu khoa hc
no v mt x hi v con ngi Vit Nam sau 1954 ti min Nam.
21 nm sau mt kiu di c khc cng l hu qu chin tranh gi l di
tn, bng my bay v nht l bng tu thuyn th s. Bit bao nhiu
ngi mt tch di lng bin khi trong cuc di tn ny nhng nhng
ngi sng st phn ng u bit ng vin con em mnh hc tp. Mt
nc chu giu c cng khng th m c chuyn gi ra nc ngoi
cng lc hng triu con em du hc. Chng ta khng h mong mun mt
bin c nh th xy ra cho dn tc mnh nhng 30 nm sau bit bao ti
nng tr Vit Nam xut hin c hai chu u ln chu M. Xa kia ta ni
dn tc Vit Nam, ngi Vit Nam l t Bc ch Nam nhng by gi th
phi ngh n nhng bin cng xa xi, ngh n bt c ni no c ging
ni mnh sinh sng. Nc Vit l ca tt c nhng ngi c cng ngun
gc d cho ang sinh sng bt c ni no, c bt c quc tch no. Lm
th no tt c khng ch thng nh qu hng m cn t ho ngun
gc ca mnh. Ti cng c nhng a chu c quc tch Php, Canada,
M. V lun mong c chng hnh din v ngun gc Vit Nam ca mnh.
Lch s t nc cung cp sn cho chng qu nhiu iu t ho,
vn cn li l lm sao chng cng gn b vi hin ti v tng lai t
nc.

Ngun:http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=5390
&rb=08

Gii Thiu L Qu Chung

L Qu Chung ( 1940 -2005)

Th su, 04 Thng ba 2005, 08:17 GMT+7

Vnh bit nh bo Chnh Trinh: Nhn s


trong lng bo
17h ngy 3/3, nh bo Chnh Trinh - mt nhn s ni ting t trc nm 1975,
t trn ti nh ring sau mt thi gian lm trng bnh...

Nh bo Chnh Trinh tn tht l L Qu Chung, sinh ngy 1/9/1940 ti M Tho Tin Giang. ng bt u vit bo nm 1962 vi cc bt danh: Pht Chung,
Nguyn L trn cc bo c thing, Bnh minh. Nm1964, ng lm ch nhim
kim ch bt bo Si Gn Tn Vn. Nm 1965, t bo ny b ch c ng ca,
ng li thu mng - sc bo Bui Sng v tip tc ng tn ch bt. Cui nm
1965, trnh qun dch, ng vo lm Gim c Nha tc ng tm l - B Thanh
nin ca chnh quyn c.
Nm 1966, ng trng c dn biu (Quc hi lp hin), lm Trng khi dn biu, khi
dn tc v ch tch U ban cu xt cc v n chnh tr trong quc hi lp hin.
Sau ng lm ch nhim bo Ting ni Dn tc (TNDT) ri bo TNDT b chnh quyn
di ch c rt giy php vo nm 1969. Nm 1970, ng li lm ch bt t in Tn
v t bo ny cng b chnh quyn di ch c ph hoi nn phi ngng xut bn.

Nm 1971, ng ti c c dn biu ln th 3. Ngy 28/4/1975 ng c b nhim lm


Tng trng thng tin ca chnh ph Dng Vn Minh. Sau thng 4/1975, ng l thnh
vin trong phi on min Nam d Hi ngh hip thng thng nht T quc ti dinh
Thng Nht. Sau ng gi chc Ph tng bin tp bo Tin Sng.
Nm 1980 ng lm t trng t th thao bo Tui tr vi bt danh Chnh Trinh, sau
lm Ph th k ta son. T nm 1991 n 1994 ng lm Tng th k to son bo
Lao ng. T 1995 n 1999 ng ph trch to son cc bo: VDT, Kin thc gia
nh... T nm 2000 n nay ng l nh bo t do chuyn vit v th thao cho cc bo:
Lao ng, CA TP.HCM, Si Gn doanh nhn cui tun, Th thao Ngy nay...
Nh bo Chnh Trinh cng tham gia lnh vc hi ho v t chc trin lm c nhn 4
ln ti TP.HCM v H Ni. Trong sut hn 40 nm hot ng, nh bo Chnh Trinh
c bit n vi t cch l mt cy bt ti nng trn nhiu lnh vc v c nhiu ng
gp vi bo ch nc nh.
L tang nh bo Chnh Trinh s c c hnh lc 9h00 sng Ch nht (6/3).

PC

Vit Bo (Theo_VietNamNet)
Ngun: www.vietbao.vn

Nhm mng Vit Nam Vn Hin


Trang: Hi K Khng Tn
www.vietnamvanhien.net
www.vietnamvanhien.org
www.vietnamvanhien.info
www.vietnamvanhien.com

Email: thuky@vietnamvanhien.net

You might also like