Professional Documents
Culture Documents
BI TP CHNG 1
Bi tp 1.1. Cho hm f : R2 R, (x, y) 7 sin x. Dng nh ngha chng
minh Df (a, b) = , vi xc nh bi (x, y) = (cos a)x.
Bi tp 1.2. Cho hm f : Rn R tha mn iu kin
.NE
T
|f (x)| kxk2 .
Chng minh f kh vi ti x = 0 v Df (0) = 0.
x|y|
,
+ y 2 )2
nu (x, y) 6= (0, 0)
nu (x, y) = (0, 0)
THS
f (x, y) =
TM
A
Bi tp 1.4. Tm o hm ca cc nh x sau:
(a) f (x, y, z) = xy , x > 0.
VIE
f (x) =
1
x
+ x2 sin
,
x 6= 0
x=0
g(0, 1) = g(1, 0) = 0
g(x) = g(x)
Bi tp chng 1
Xt hm f : R2 R xc nh bi:
f (x) =
x
kxkg
,
x 6= 0
0,
x=0
kxk
vi mi x R2 .
(a) Chng minh vi x R2 c nh cho trc, hm s
.NE
T
h : R R, h(t) = f (t, x)
kh vi trn R.
THS
th l n nh.
TM
A
L lin tc, kh vi ti mi im x Rn .
VIE
mt nh x thuc lp C 1 . Gi s rng f l mt n nh v f 1 : A U , vi
A = f (U ) cng thuc lp C 1 . Chng minh rng m khng th nh hn n. (y
l mt nh l yu ca Brouwer: Khng tn ti 1 ng t mt tp m U Rn
vo Rm vi m < n).
L thuyt ng
BI TP CHNG 2
Bi tp 2.1. Hy xc nh vt ca cc ng tham s sau:
(a) (ng hnh s 8), xc nh bi c(t) = (sin t, sin 2t)
(b) (ng cubic), xc nh bi c(t) = (t, t2 , t3 )
Bi tp 2.2. Tm mt ng tham s (t) m vt l ng trn x2 + y 2 = 1
.NE
T
sao cho (t) chy quanh ng trn cng chiu kim ng h v (0) = (1, 0).
Bi tp 2.3. Cho ng trn tham s (t) khng i qua gc. Gi s (t0 ) l
im trn vt ca gn vi gc ta nht. Hy chng minh rng vector (t0 )
trc giao vi vector 0 (t0 ).
c th kt lun g v (t)?
THS
TM
A
no.
(a) c : t 7
VIE
Bi tp chng 2
.NE
T
(b) c : t 7 (t , ln t)
t
(c) c : t 7 t , cosh
a
(d) c : t 7 (a sin t , a (1 cos t))
THS
a>0
a > 0.
TM
A
VIE
x3 = 3a2 y
2xz = a2
L thuyt ng
(t) =
2at2 2at3
,
,t R
1 + t2 1 + t2
VIE
TM
A
THS
.NE
T
(cissoid of Diocles)
Bi tp chng 2
t
2
(2.0.1)
.NE
T
bng 1.
THS
(2.0.2)
TM
A
VIE
L thuyt ng
Rt
t t0
|0 (t)|dt l hu
TM
A
THS
.NE
T
VIE
Bi tp chng 2
(c) ng tham s cho bi
(t) =
(t2 , t2 )
nu t 0
(t2 , t2 )
nu t 0
.NE
T
(q p).
v =
(t).
v dt
0
|0 (t)|dt.
THS
pq
(b) t
v =
v chng minh rng
|p q|
|(b) (a)|
|0 (t)|dt.
TM
A
VIE
L thuyt ng
vi c2 = a2 + b2 .
(a) Chng minh rng tham s s l di cung.
(b) Xc nh hm cong v xon ca (s).
(c) Xc nh mt phng mt tip ca (s).
(d) Chng minh rng ng php tuyn n(s) v i qua (s) ct trc Oz theo
mt gc bng /2.
(e) Chng minh rng tip tuyn ca to vi trc Oz mt gc khng i.
.NE
T
THS
cho l ng phng.
Bi tp 2.24.
(a) Mt ng tham s chnh quy lin thng phng c(t) c tnh cht l mi
tip tuyn lun i qua mt im c nh. Chng minh rng vt ca l mt
TM
A
VIE
c(t) = (t3 t3 1, t2 , t2 t)
25
9
, 2, .
8
4
10
Bi tp chng 2
(a) Hy vit phng trnh tip tuyn, php tuyn chnh, trng php tuyn,
mt phng mt tip, mt phng trc c ti mt im tu .
(b) Chng minh rng cc tip tuyn ca n nghing mt gc khng i vi
mt phng z = 0, cn cc php tuyn chnh ct trc Oz.
Bi tp 2.27. Chng t rng c th a ng tham s c : ha, bi Rn , vi
a, b R, v ng tham s tng ng : h0, 1i Rn .
.NE
T
THS
et (1 t3 ).
TM
A
R2 + (R0 )2 T 2 = const
y R = 1/k, T = 1/ v R0 l o hm ca R theo s.
Bi tp 2.30. (iu kin cn v ng tham s nm trn mt mt cu).
Cho : I R3 l l ng tham s song chnh qui vi tham s di cung.
VIE
Gi s 6= 0 v k > 0
1
1
c a = .n
k
k
1
. .b
!2
1
1 /1
2
T y suy ra r = 2 +
k
k/ !2
1
1 1
(b) Ngc li, nu 2 +
= const > 0 th C = c(I) nm trn mt
k
k
mt cu.
11
L thuyt ng
.NE
T
THS
TM
A
VIE
12
Bi tp chng 2
vi ng thng ;
.NE
T
THS
TM
A
s phng sau:
VIE
(a) ng tractrix.
(b) ng hyperbol.
(c) ng Cycloid.
13
L thuyt ng
.NE
T
ng tc b .
THS
(t) =
vi (s) =
cos (s) ds + a,
sin (s) ds + b
TM
A
VIE
Zb q
l() =
2 + (0 ) d
k (s) =
2(0 ) + 2
2
(0 )
12
14
Bi tp chng 2
.NE
T
THS
Hnh 2.0.6:
TM
A
VIE
15
L thuyt mt
Bi tp 2.55.
(a) Cho l mt ng cong n, ng v li. Chng minh rng nu mt
ng thng L ct th hoc L l mt tip tuyn ca hoc L ct ti ng
hai im.
(b) S dng kt qu ny, chng minh rng o ca tp tt c cc ng
VIE
TM
A
THS
.NE
T
16
Bi tp chng 3
BI TP CHNG 3
Bi tp 3.1. Chng minh rng mt tr C = {(x, y, z) R3 : x2 + y 2 = 1} l
mt mt chnh qui v hy tm h cc bn m cc ln cn ta ph n.
Bi tp 3.2. Tp {(x, y, z) R3 : z = 0, x2 + y 2 1} c phi l mt chnh qui
khng? Tp {(x, y, z) R3 : z = 0, x2 +y 2 < 1} c phi l mt chnh qui khng?
Bi tp 3.3. Cho f (x, y, z) = x2 . Chng minh rng 0 khng phi l gi tr
.NE
T
THS
X(u, v) = (u + v, u + v, uv)
TM
A
(a) Tm cc im ti hn v xc nh gi tr ti hn ca hm f .
(b) Vi gi tr no ca c th tp f (x, y, z) = c l mt mt chnh qui.
(c) Cng cu hi tng t cho hm (x, y, z) = xyz 2 .
Bi tp 3.6. Cho X : U R2 R3 l mt mt chnh qui. Chng minh rng
VIE
S = {(x, y, z) R3 : z = 0, (x, y) V }
l mt mt chnh qui.
Bi tp 3.8. Chng minh rng tp S = {(x, y, z) R3 : z = x2 y 2 } l mt
mt chnh qui v kim tra cc nh x sau l cc tham s ha ca S.
(a) X(u, v) = (u + v, u v, 4uv), (u, v) R2 .
(b) X(u, v) = (u cosh v, u sinh v, u2 ), (u, v) R2 , u 6= 0.
17
L thuyt mt
THS
.NE
T
Hnh 3.0.1:
TM
A
VIE
18
Bi tp chng 3
THS
.NE
T
TM
A
y=
u2 + v 2 + 4
2(u2 + v 2 )
z=x= 2
u + v2 + 4
VIE
1 :
4u
x= 2
u + v2 + 4
4v
19
L thuyt mt
.NE
T
A : S2 S2 , (x, y, z) 7 (x, y, z)
l mt vi phi.
THS
TM
A
vo mt cu n v S2 .
x2 y 2 z 2
+
+ 2 =1
a2 b2
c
VIE
Bi tp chng 3
.NE
T
20
Hnh 3.0.3:
THS
TM
A
Bi tp 3.24. Chng minh rng php quay mt trn xoay S quanh trc ca
n l mt vi phi ca mt S.
VIE
l mt
21
.NE
T
L thuyt mt
Hnh 3.0.4:
A = U S vi U l mt tp m trong R3 .
THS
TM
A
P () = an n + an1 n1 + + a0 , a0 , ai C, i = 1, 2, . . . , n.
K hiu N l php chiu ni ca mt cu n v S2 t cc bc N = (0, 0, 1) ln
mt phng R2 . Chng minh rng nh x
1
F (p) = N
P n (p),
nu p S2 \ {N }
VIE
F (N ) = N.
l mt hm kh vi.
22
Bi tp chng 3
.NE
T
THS
ha dng
TM
A
VIE
23
L thuyt mt
.NE
T
b l trng php tuyn ca . Chng t rng khi X chnh qui, php vector s l
N (s, v) = n(s) cos v + b(s) sin v
THS
TM
A
x2 + y 2 + z 2 = ax,
x2 + y 2 + z 2 = by,
x2 + y 2 + z 2 = cz;
VIE
Bi tp 3.41. Mt im ti hn ca hm kh vi f : S R xc nh trn
mt mt chnh qui S l mt im p S sao cho Dfp = 0.
(a) Chof : S R xc nh bi f (p) = |p p0 |, p S, p0 S. Chng t
rng p l im ti hn ca f nu v ch nu ng thng ni p vi p0 trc giao
vi S ti p.
(b) Cho h : S R xc nh bi h(p) = p.v vi v R3 l vector n v.
Chng t rng p S l im ti hn ca f khi v ch khi v l vector php ca
S ti p.
Bi tp 3.42. Cho Q l hp ca ba mt phng ta x = 0, y = 0, z = 0.
Ly p = (x, y, z) R3 \ Q.
24
Bi tp chng 3
.NE
T
THS
TM
A
h ta a phng tng ng l
w = 1 Xu + 2 Xv
w = 1 X u + 2 X v
VIE
1 = 1
25
L thuyt mt
.NE
T
THS
TM
A
VIE
qui S.
26
Bi tp chng 3
.NE
T
A=
ZZ q
THS
F = 0,
G = 1.
TM
A
VIE
27
L thuyt mt
.NE
T
l l di ca ng cong C.
THS
(s)ds vi
0
TM
A
X(u, v) = (u sin cos v, u sin sin v, u cos ), 0 < u < , 0 < V < 2, = const
VIE
28
Bi tp chng 3
.NE
T
THS
TM
A
VIE
29
L thuyt mt
vi k1 v k2 l cc cong chnh ca S ti p.
Bi tp 3.76. Gi s mt chnh qui S c tnh cht |k1 | 1 v |k2 | 1 ti mi
im p S. Khi , c th kt lun cong k ca ng cong trn mt S tha
mn |k| 1 khng?
Bi tp 3.77. Chng minh rng cong trung bnh H ti im p S c
cho bi ng thc
Z
kn ()d,
0
.NE
T
1
H=
Bi tp 3.78. Chng minh rng tng cc cong php dng theo hai phng
THS
TM
A
Gauss ca cc mt sau y:
VIE
30
Bi tp chng 3
.NE
T
k 2 sin2 = 21 + 22 21 2 cos ,
vi 1 , 2 tng ng l hai cong php dng ti p, dc theo ng cong C,
ca hai mt S1 , S2 v l gc ti bi hai php vector ca S1 v S2 ti p.
Bi tp 3.85. Chng minh rng ng kinh tuyn trung tm ca mt xuyn
THS
l ng chnh ca n.
TM
A
Bi tp 3.87. Chng t rng ti im gc O(0, 0, 0) ca mt yn nga (hyperbolic paraboloid) z = axy cong Gauss K = a2 , cn cong trung bnh
VIE
H = 0.
31
L thuyt mt
X(u, v) = u
u3
v3
+ uv 2 , v
+ u2 v, u2 v 2
3
3
.NE
T
THS
lun bng 1.
VIE
bt k bng 1.
TM
A
Hnh 3.0.5:
32
Bi tp chng 3
Rp
1 (f 0 )2 dv trn
vi C l hng s
.NE
T
mt phng xOy c xc nh bi
v
1 C 2 sin2 vdv,
THS
TM
A
VIE
x2 y 2 z 2
+
+ 2 = 1.
a2 b2
c
33
L thuyt mt
minh ha
(b) p dng kt qu trn ch ra rng nu thu hp hm f
s
f=
x2 y 2 z 2
+
+ 4
a4 b4
c
ln ellipsoid
.NE
T
x2 y 2 z 2
+
+ 2 = 1.
a2 b2
c
th ta c cong Gauss ca ellipsoid bng K =
1 1
.
a2 b2 c2 f 4
THS
TM
A
VIE
34
Bi tp chng 3
.NE
T
THS
VIE
TM
A
cng l mt mt cc tiu.
HNG DN GII BI TP
HNG DN GII BI TP
BI TP CHNG 1
THS
.NE
T
Bi tp 1.1. Ta c
|f (a + x, b + y) f (a, b) (x, y)|
lim
(x,y)0
k(x, y)k
| sin(a + x) sin a cos a.x|
q
=
lim
(x,y)0
x2 + y 2
x
|2 cos 2a+x
2q sin 2 cos a.x|
=
lim
(x,y)0
x2 + y 2
| cos 2a+x
x cos a.x|
2
q
= lim
.
x0
2
2
x + y
Ta li c
x cos a.x|
x cos a.x|
| cos 2a+x
| cos 2a+x
2
2
q
0
|x|
x2 + y 2
VIE
TM
A
Ta c nh gi
| cos 2a+x
x cos a.x|
2
lim
x0
|x|
2a + x
cos a = 0
= lim cos
x0
2
| cos 2a+x
x cos a.x|
2
q
lim
=0
x0
2
2
x + y
Df (a, b) = 0.
nn ta c
|f (x)|
khk
|f (0 + h) f (0) O(h)|
=
= khk
khk
khk
khk
nn
|f (0 + h) f (0) O(h)|
= lim khk = 0.
h0
h0
khk
lim
Bi tp 1.3.
f (x + 4x, y) f (x, y)
4x0
4x
4x.0 0
f (0 + 4x, 0) f (0, 0)
= lim
= 0.
D1 f (0, 0) = lim
4x0
4x0
4x
4x
Tng t:
f (x, y + 4y) f (x, y)
+ D2 f (x, y) = lim
4y0
4y
f (0, 0 + 4y) f (0, 0)
D2 f (0, 0) = lim
= 0.
4y0
4y
.NE
T
lim
=0
(4x,4y)(0,0) (4x)2 + (4y)2
4x|4y|
p
lim
= 0. (1)
(4x,4y)(0,0) (4x)2 + (4y)2
TM
A
THS
lim
Chn 4x = 4y > 0.
Suy ra:
lim
(4x,4y)(0,0)
4x|4y|
(4x)2
1
6= 0 (>< (1)).
=
lim
=
2
(4x)2 + (4y)2 4x0 2(4x)2
VIE
f f
(a) f (x, y, z) =
x y
y
(b) t f1 = x , f2 = 0.
f
z
y1
= y.x
(lnx).x
f1 f1 f1
y1
y
y.x
(lnx).x
0
0
x y z
= f (x, y, z) =
=
f2 f2 f2
0
0
0
x y z
(c)
f (x, y, z) =
f f
x y
f
z
HNG DN GII BI TP
y
(d) t f1 =sin(xy), f
2 = sin(x sin y), f3 = x .
f1 f1
x y
y.
cos(x.y)
x.
cos(x.y)
f2 f2
0
= f (x, y) =
x y = sin y. cos(x. sin y) x. cos y cos(x. sin y)
y.xy1
(lnx).xy
f3 f3
x y
Bi tp 1.5. Ta c
.NE
T
x
f (x) f (0)
= lim
+ x2 sin(1/x) = 0
x0
x0 2
x0
f 0 (0) = lim
Vi x 6= 0 ta c
f 0 (x) =
1
1
1
+ 2x sin cos
2
x
x
THS
nn f 0 khng lin tc ti x = 0.
Ta c
1
2k
v yk =
(4k + 1)
TM
A
xk =
1
f 0 (xk ) = < 0,
2
f 0 (yk ) =
k N.
1
4
+
> 0.
2 (4k + 1)
hm ngc f 1 .
VIE
h(t) =
x
t.kxk.g
kxk
t.kxk.g
x
kxk
nu t > 0
nu t < 0
nu t = 0
hay
h(t) =
x
t.kxk.g
kxk
nu x 6= 0
nu x = 0
Khi t = 0 ta c:
|h(t) h(0)|
x
lim
= kxk.g
.
t0
|t|
kxk
.NE
T
Hay h kh vi trn R.
THS
(b) Ta c:
f (h, 0)
|f (h, 0) f (0, 0)|
= lim
h0
h0
|h|
h
h, 0
h.g
h, 0
khk
khk.g
lim
khk
h0
h
= lim
=
h, 0
h0
h
h.g
khk
lim
h0
h
Suy ra D1 f (0, 0) = 0.
TM
A
D1 f (0, 0) = lim
vi h > 0
vi h < 0
VIE
D1 f (0, 0) = 0 = lim
By gi gi s f kh vi ti im (0, 0), ta c:
Df (0, 0) = (0, 0).
m
|f (h, k) f (0, 0) (h, k)|
|f (h, k)|
= lim
(h,k)(0,0)
(h,k)(0,0) h2 + k 2
k(h, k)k
h, k
= lim g
=0
(h,k)(0,0)
h2 + k 2
lim
HNG DN GII BI TP
y
y0
h, h. 0
1, x0
(x0 , y0 )
x0
q
= g(x0 , y0 ) 6= 0!!
q
g s
.x
=
g
.x
=
g
0
0
2
2
2
2
2
y
x0 + y0
x0 + y0
2
2 0
h +h .
x20
.NE
T
THS
f
(x0 , y0 ) 6= 0.
x
TM
A
D1 f (x, y) 6= 0, (x, y) A.
Xt hm s g : R2 R2 , g(x, y) = (f (x, y), y), (x, y) R2 .
Ta c:
nn
VIE
f f
0
x y
g (x, y) =
0
1
det g (x, y) =
f
(x, y) 6= 0, (x, y) A.
x
y = y0
0
0
g(x, y) = g(x , y )
f (x, y) = f (x0 , y)
VIE
TM
A
THS
.NE
T
HNG DN GII BI TP
BI TP CHNG 2
THS
.NE
T
Hnh 2.0.1:
TM
A
=2.(t0 ). (t0 ) = 0
(1)
giao vi (t0 ).
VIE
Rt
0
(t).v.dt =
Rt
Rt
0.dt
0
0
v. (t).dt = 0
0
v. ((t) (0)) = 0
v.(t) v.(0) = 0 (1)
Bi tp 2.6. Vi : I R3 , (t) 6= 0, t I, ta c
|(t)| = a 2 (t) = a2
0
.NE
T
=2.(t). (t) = 0
=(t) (t), t I.
Bi tp 2.7.
(a) Ta c
THS
x2 + y 2 = a2 t2 cos2 t + a2 t2 sin2 t
= a2 t2 (cos2 t + sin2 t)
= a2 t2 = 2z.
(b)
TM
A
Ta c
VIE
= 4 sin2 t
= 4(1 cos2 t)
= 4 4 cos2 t
= 4 z2
Suy ra x2 + y 2 + z 2 = 4.
Vy vt ca ng tham s C(t) nm mt mt cu c tm O(0, 0, 0) v bn
knh R = 2. Chng ta cng chng minh c vt ca C(t) nm trn mt tr
.NE
T
HNG DN GII BI TP
(Hnh 2.0.2).
THS
Hnh 2.0.2:
Bi tp 2.8. Tip tuyn ng tham s (t) = (3t, 3t2 , 2t3 ) nhn t = 0 (t) =
TM
A
y=0
ng thng (d) :
c VTCP ~u = (1, 0, 1).
z=x
gc ((), d) = gc(t, u)
Ta c :
(a)
VIE
t.u
3t.6t
3t.6t2
2
=
=
cos(t, u) =
=
.
2
|t| . |u|
2
(3 + 6t ). 2
2. 9 + 36t2 + 36t4
Bi tp 2.9.
IH
= IK IH = 1 cos
IM
M H = | cos |
cos =
OK = l(KM ) = IK. =
x = OB = OK M H = sin
C() = ( sin , 1 cos )
.NE
T
10
Hnh 2.0.3:
|C ()| =
(1 )2 + sin2
TM
A
THS
Suy ra
1 cos = 0
cos = 0
= k2 , k Z
VIE
Do C(k2) = (k2, 0)
l=
Z2 q
2(1 cos )d =
Z2
4 sin d =
2
2
Z2
=4
Z2
2. sin d
2
= 8.
Bi tp 2.10.
0
1 + 4t2
11
HNG DN GII BI TP
Vy l =
RB
|c (t)|dt =
RB
1 + 4t2 dt
1
t
t u =
+ t2 du = r
dt
4
1
2
+t
4
dv = dt v = t
1
l=t
2
1
2
+t
4
A
ZB
t
r
1
+ t2
4
dt
dt
.NE
T
B
r
r
RB 1
RB 1
1
1
2
2
+t
+ t dt +
.r
=t
4
4
1
A
A 4
A
+t
1
1
dt
+ t2 dx = r
4
x
1
+ t2
r 4
r
1
1
1
+ t2 + ln(t +
+ t2 ))|B
Vy l = (t
A
4
4
4
(b) c : t 7 (t, ln t)
r
0
1
1
0
c (t) = (1, ) |c (t)| = 1 + 2
t
t
r
RB 0
RB
1
l = |c (t)|dt =
1 + 2 dt
t
A
A
r
1
2
t u = 1 + 2 du =
1
t
t3 . r
1
1+ 2
t
du = dt v = t
r
B
RB
1
t
r
+
1
dt
l=t
+
2
t2
1
A
A
t3 2 + 1
t
B
r
B
R
1
1
r
=t
+
1
+
2
dt
t2
1
A
A
t2 2 + 1
t
VIE
TM
A
THS
t x = t +
ZB
ZB
dx
1
r
dt =
1
1 + x2
+
1
A t2
A
t2
dy
dx
t y = x + 1 + x2
=
y
1 + x2
1
1
t x = dx = 2 dt
t
t
"r
1
1
Vy l = t 1 + 2 2 ln
+
t
t
t
(c) c : t 7 (t, cosh )
a
1
1+ 2
t
!#B
A
12
RB
t
1 + sinh2 dt
a
Ar
A
B
RB
R
t
t
cosh2 dt = cosh dt
=
a
a
A
A
B
RB
t
t
= cosh dt = a sinh
A
a
a A
(d)
l=
|c (t)|dt =
.NE
T
|C 0 (t)|dt =
ZB q
a.dt = a(B A)
THS
ZB
(e)
t
c : t 7 a(ln tan + cos t), a sin t
2
1
0
= C (t) = a(
sin t), a cos t
sin t
TM
A
cos
2
2 + cos t = a| cos t|.
sin t
a| cos t|
=
= a. cot t
| sin t|
VIE
= |c0 (t)| = a2
ZB
= |c (t)|dt =
ZB
ZB
= a.
ZB
a cot t.dt = a.
a>0
cos2
+1
sin2 t
cos t
dt
sin t
d(sin t)
= a ln sin t|B
A
sin t
= a ln
sin B
sin A
Bi tp 2.11.
(a) c(t) giao vi mt phng y = 0 khi 1 cos t = 0 t = k2, k Z
Chn k = 0, 1 ta c t1 = 0, t2 = 2.
13
HNG DN GII BI TP
|c (t)| =
= 2a 1 cos t
l=
Z2
|c (t)|dt = 2a
Z2
1 cos tdt
.NE
T
= 2 2a
Z2
0
l=
Z2
|c (t)|dt =
Z2 q
Z2 p
5
25 cos2 t sin tdt =
4
2
sin2 2tdt
sin 2tdt
TM
A
Z2 p
0
THS
Z2
sin 2tdt +
sin 2tdt
sin 2tdt
3
2
5
2
cos 2t|02 + cos 2t| cos 2t|2 + cos 2t| 3 = 10.
2
2
4
VIE
Bi tp 2.12. Ta c
x3 = 3a2 y
2xz = a2
x3
y = 2
3a
z = a
2x
t3 a2
t, 2 ,
3a 2t
a
t3
a
= 2 = = t = a.
3
3a
3
t3
Khi y = 9a = 2 = 9a = t = 3a.
3a
Khi y =
Z2
14
l(c) =
a
Z3a
=
a
|c(t)|dt =
2a4 + a4
dt =
4a2 t2
3
Z3a
t2
a2
+ 2
a
2t
Z3a
(2t4 + at)2
dt
4a4 t4
dt
3a
= 9a.
a
TM
A
THS
.NE
T
t
a
3a 2t
a4
t4
1 + 4 + 4 dt =
a
4a
VIE
Z3a
15
HNG DN GII BI TP
Bi tp 2.13.
2at2 2at3
,
1 + t2 1 + t3
2at
2a
,
.
2
1 + t 1 + t2
Ta c:
s
BC =
4a2 t4 + 4a2 t6
.
(1 + t2 )2
THS
OP =
4a2 t4 + 4a2 t6
(1 + t2 )2
.NE
T
Vy OP = BC.
x = a cos t + a
y = a sin t
TM
A
x = t(a cos t0 + a)
, tR
y = t sin t0
VIE
a sin t
Suy ra CB = a a cos t0 ,
(1 cos t0 )
1 + cos t0
P (OC) = P (t1 (cos t0 + 1), t1 sin t0 ).
1
Suy ra CB 2 = 2a2 (1 cos t0 )2 .
, OP 2 = 2t2 (1 + cos t0 ).
1 + cos t0
2
2
Do CB = OP nn
1
= 2t2 (1 + cos t0 )
1 + cos t0
a2 (1 cos t0 )2
2
= t1 =
(1 + cos t0 )2
a(1 cos t0 )
= t1 =
1 + cos t0
1 cos t0
= P = a(1 cos t0 ), a sin t0 .
1 + cos t0
2a2 (1 cos t0 )2 .
t [0, 2]
16
t t2 =
1 + cos t
. Khi , ta c:
sin t0
2at22 2at32
,
1 + t22 1 + t22
1 cos t0
= a(1 cos t0 ), a sin t0 .
1 + cos t0
(b) Ta c
4at
6at2 + 2at4
(t) =
,
(1 + t2 )2 (1 + t2 )2
= 0 (t) = (0, 0).
.NE
T
(t)
2at2
0
2a
2
1 + t0
12 + 02
TM
A
d(M, ) =
THS
(c) Chn M
2at2 2at3
,
1 + t20 1 + t20
Suy ra
2a
1 + t20
2a
=0
t0 1 + t2
0
Ta c
VIE
t0
t0
t0
6at2 + 2at4
4at
,
(1 + t2 )2 (1 + t2 )2
= (0, 2a).
17
HNG DN GII BI TP
1
Ta cng c (t) = cos t, sin t +
sin t
0 (t) = (0, 0)
cos t = 0
sin t +
=0
sin
t
cos t = 0
2
1 + sin t = 0
sin t
cos t = 0
.NE
T
cos2 t = 0
cos t = 0
t = + k (k Z) ()
2
TM
A
THS
th 0 (t) = 0
2
1
0
t(t0 ) = 0 = s
| |
1 +
1
cos t0 , sin t0 +
sin t0
1
sin2 t0
(d) :
VIE
x = sin t0 + t cos t0
1
)t
sin t0
,t R
t0
Gi N = d Oy. Khi xN = 0 = yN = ln(tan )
2
t0
Suy ra N 0, ln(tan )
2
r
t0
t0
M N = sin t0 + (ln tan cos t0 ln tan )2 =
2
2
Bi tp 2.15.
3a 6at3 6at 33at4
0
(a) Ta c (t) =
,
.
(1 + t3 )2 (a + t3 )2
Ti t = 0, ta c (0) = (0, 0).
2
sin2 t0 + cos2 t0 = 1.
18
THS
.NE
T
3at2
1 t3
TM
A
(t) =
1t
,
3
3at2
3at
+
+
a
3
3
(1 + t ) (1 + t )
d=
2
3at + 3at2 + at3 + a
3
(1 + t )
=
2
(1 + t)3
(1 + t)2
|a|
|a|
3
2
1+t
1 t + t
=
=
2
2
VIE
Do
lim d = lim
(1 + t)2
|a|
2
1 t + t
=0
2
Ta c vector ch phng ca tip tuyn ti (t) l vector cng phng vi
0
t1
19
HNG DN GII BI TP
Khi lim
u = lim (3a 6at3 , 6at 3at4 ) = (9a, 9a). Vector (9a, 9a)
t1
t1
.NE
T
THS
Tng t ta c
TM
A
(b) 0 (t) = (abebt cos t aebt sin t, abebt sin t + aebt cos t)
Ta c
lim (abebt cos t aebt sin t) = lim (abebt cos t) lim (aebt sin t) = 0
Tng t
VIE
= lim
t0
t0
Zt
Vy lim
t
t0
ebt t
aebt . b2 + 1dt = a b2 + 1. lim
t0 t0 t0
a b2 + 1
=
lim (ebt ebt0 )
t
0
b
a b2 + 1 bt0
=
.e
b
|0 (t)|dt l hu hn.
20
(q p)
v = ((b) (a))
v
b
= (t)
v
0 (t)
v + (t)
v 0 dt
Do
v l hng nn
v 0 = 0.
Suy ra (q p)
v =
Zb
0 (t).
v dt
(1)
.NE
T
Zb
THS
|0 (t)
v | |0 (t)|.|
v | = |0 (t)|
Zb
0 (t).
v dt |
0 (t).
v dt|
Zb
|0 (t).
v |dt
TM
A
Zb
Zb
Zb
|0 (t)|dt (2)
|0 (t)|dt.
VIE
(q p)
v = 0 (t).
v dt
a
(q p)
(b) t
v =
, theo Cu (a) ta c
|p q|
Zb
Zb
a
qp
|0 (t)|dt (q p)
v = (q p).
pq
=
Zb
(q p)2
= |p q|
pq
a
0
21
HNG DN GII BI TP
Theo gi thit:
0
(s) = const
(s) = cs + a
x0 (s) = cos(cs + a)
y 0 (s) = sin(cs + a)
Vy, =
1
1
cos(cs + a) + c1 , sin(cs + a) + c2 .
c
c
.NE
T
00
000
1
1
=
.
|c|
|k|
00
THS
0
0
c 2 = 4t2 + 1 + 9t4 , |c | = 4t2 + 1 + 9t4
00
00
000
VIE
TM
A
(c c )2 = 36t2 + 36t4 + 4, (c , c , c ) = 12
!
2t
1
3t2
t=
,
,
4t2 + 1 + 9t4 4t2 + 1 + 9t4 4t2 + 1 + 9t4 !
3t2
1
3t
,
,
b=
9t4 + 9t2 + 1 9t4 + 9t2 + 1 9t4 + 9t2 + 1
1
n=
9t4 1, t(2 + 9t2 ), 3t(1 + 2t2 )
9t4 + 9t2 + 1 4t2 + 1 + 9t4
2 9t4 + 9t2 + 1
k=
(4t2 + 1 + 9t4 )3/2
3
= 4
9t + 9t2 + 1
(b) c(t) = a cosh t, a sinh t, at)
0
c = (a sinh t, a cosh t, a)
00
c = (a cosh t, a sinh t, 0)
000
c = (a sinh t, a cosh t, 0)
0
00
c 2 = 2a2 cosh2 t
0
|c | = a 2 cosh t
0
00
(c c )2 = 2a4 cosh2 t
0
00
|c c | = a2 2 cosh t
0
00
000
(c , c , c ) = a3
22
sinh t
1
1
t=
, ,
2 2 cosh t
2 cosh t
sinh t 1
1
b=
, ,
2
2 cosh t
2 cosh t
sinh t
1
, 0,
n=
cosh t
cosh t
1
k=
2 cosh2 t
1
=
2a cosh2 t
0
c = (et , e(t) , 2)
.NE
T
00
c = (et , e(t) , 0)
VIE
TM
A
THS
000
c = (et , e(t) , 0)
0
00
c c = ( 2e(t) , 2et , 2)
e2t + 1
0
|c | =
et
2(e2t + 1)
0
00
|c c | =
t
e
0
00
000
(c , c , c ) = 2 2
t !
e2t
1
2e
t=
, 2t
, 2t
2t
e +1 e +1 e +1
t !
1
e2t
2e
b=
, 2t
, 2t
2t
e +1 e +1 e +1
!
t t
2e
2e 1 e2t
n=
,
,
e2t + 1 e2t + 1 e2t + 1
2t
2e
k = 2t
(e + 1)2
2e2t
= 2t
(e + 1)2
(d) c(t) = (cos3 t, sin3 t, cos 2t)
0
00
0
|c | = 5 sin2 t cos2 t
0
00
|c c | = 15 sin2 t cos2 t
0
00
000
(c , c , c ) = 36 sin3 t cos3 t
!
3 cos2 t sin t 3 sin2 t cos t
2 sin 2t
t= 2
, 2
,
sin t cos2 t
sin t cos2 t sin2 t cos2 t
23
HNG DN GII BI TP
4 cos t 4 sin t 3
b=
,
,
5
5
5
!
2
sin t cos t
sin t cos2 t
n= 2
,
,0
sin t cos2 t sin2 t cos2 t
3
k= 2
25 sin t cos2 t
4
=
25 sin t cos t
(e) c(t) = (2t, ln t, t2 )
1
1
2
0
00
000
c = (2, , 2t), c = (0, 2 , 0), c = (0, 3 , 0).
t
t
t
2
4
2
1 + 2t
0
00
0
c c = ( , 4, 2 ), |c | =
.
t
t
t
8
2(1 + 2t2 ) 0 00 000
0
00
,
(c
,
c
,
c
)
=
.
|c c | =
t2
t3
!
2t
1
2t2
t=
,
,
1 + 2t2 1 + 2t2 1 + 2t2
2t
2t2
1
,
,
2
2
1 + 2t 1 + 2t 1 + 2t2
THS
b=
.NE
T
TM
A
1 2t2 2t
2t
n=
,
,
2
2
1 + 2t 1 + 2t 1 + 2t2
2t
2t
k=
,
=
.
(1 + 2t2 )2
(1 + 2t2 )2
Bi tp 2.21.
(a) Ta c
s a
s b
a
(s) = sin , cos ,
c
c c
c c
VIE
a2
s
b2
2 s
2
sin
+
cos
+
c2
c
c
c2
a2 + b2
= 1.
c2
= | (s)| =
=
Vy tham s s l di cung.
(b) Ta c
a
s
a
s
(s) = 2 cos , 2 sin , 0
c
c c
c
00
s
00
a2
s a2
s
a
2
cos
+
sin
=
c4
c c4
c
c2
24
.NE
T
b
c2
(c) Mt phng mt tip ca (s) qua im
Suy ra =
s0
s0 s0
(s0 ) = a cos , a sin , b
c
c c
v nhn
THS
b
s0 b
s0 a
b(s0 ) = sin , cos ,
c
c c
c c
TM
A
b
s0
s0
b
s0
s0
a
s0
sin
x a cos
+ cos
y a sin
+
zb
c
c
c
c
c
c
c
c
b
s0
b
s0
a
abs0
sin .x + cos .y + .z + 2 = 0.
c
c
c
c
c
c
s
s
s bs
s
(d) Ta c n(t) = a cos a cos .t, sin a sin .t,
c
c
c
c c
T
t N = n(t) Oz, suy ra N (0, 0, bs/c).
VIE
= cos(n(t), Oz) =
s
s
+ 0 a sin
+ 1.0
0 a cos
|a|
cos(t(s), Oz) =
a
s
s
b
+ 0 a cos
+ 1.
0 sin
= b/c = const.
|1.1|
= 0.
=0
25
HNG DN GII BI TP
Bi tp 2.22. Ta c:
t
c (t) = a(1 cos t), a sin t, 2a sin
2
t
t
t
t
= a(2 2 cos2 ), 2a sin cos , 2a sin
2
2
2
2
t
t
t
t
c(t) = 2a sin cos , a(2 cos2 1), a cos
2
2
2
2
Khi ta c:
r
t
t
t
t
+ 4a2 sin4 cos2 + 4a4 sin4
2
2
2
2
r
t
t
= 8a2 sin4 = 2 2a sin2 .
2
2
s
c (t) c(t) =
4a2 sin6
.NE
T
t 3
2
3 3t
= 16 2a sin .
2
8a2 sin4
THS
|c0 (t)|3 =
2 t
2
2a
sin
c (t) c(t)
2
=
k(t) =
t
|c0 (t)|3
3
16 2a3 sin
2
1
=
t.
8a sin
2
TM
A
VIE
r(t) =
r0 (t) = 0 cos
26
Bi tp 2.24.
.NE
T
00
0 0
Bi tp 2.25.
TM
A
(b) Do b0 = 0 nn = 0.
THS
c n
iu ny c ngha l: k = 0 2 = 0.
|c |
Do vt l mt ng thng hoc mt phn ng thng.
VIE
27
HNG DN GII BI TP
Bi tp 2.26.
(a) Ta c
c0 (t) = (a sin t, a cos t, b)
c00 (t) = (a cos t, a sin t, 0)
c0 (t)
1
=
(a sin t, a cos t, b)
|c0 (t)|
a2 + b2
a
c0 c00
=
b= 0
(b sin t, b cos t, a)
00
|c c |
a 1 + b2
.NE
T
= t =
a2 b2
THS
x = a cos t0 + cos t0 t
, tR
TM
A
y = a sin t0 + sin t0 t
z = bt
0
Tng t ta c phng
trnh tham s ca cc ng thng sau
x = a cos t0 a sin t0 t
y = a sin t0 + a cos t0 t
z = bt + bt
0
x = a cos t0 + b sin t0 t
VIE
y = a sin t0 b cos t0 t
z = bt + at
0
Mt phng mt tip qua c(t) nhn b(t0 ) lm vector php tuyn c phng
trnh l
b sin t0 (x a cos t0 ) b cos t0 (y a sin t0 ) + a(z bt0 ) = 0
b sin t0 x b cos t0 y + az abt0 = 0.
Mt phng trc t nhn n(t0 ) lm vector ch phng v qua c(t) c phng
trnh l
cos t0 x + sin t0 y a2 = 0.
28
|t.
e3 |
|b|
cos =
=
= |b|
|t|.| e3 |
1
Gi s M = n Oz th ta M l nghim ca h
a sin t0 + sin t0 t = 0
bt = c
cos t0 t = a cos t0
()
sin t0 t = a sin t0
.NE
T
a cos t0 + cos t0 t = 0
ta
. D thy
ba
l ng cong tham s
THS
TM
A
0
0
0
T ta c: c (t) = 1, f (t), g (t) 6= ~0 nn c l ng tham s chnh qui.
VIE
0 (s) = t + R (kt b) + R0 n (T R0 ) b R0 n
= R + (T R) b
29
HNG DN GII BI TP
2RR0 + 2 (T R0 ) (T R0 ) = 0
=
2R0
0
R + (T R0 ) = 0.
.NE
T
1
1
, T = . chng minh
k
(a) t R =
1
1 1
c a = .n ( )0 . .b = Rn R0 T b
k
k
ta chng minh c + Rn + R0 T b l hm hng.
Tht vy, ta c:
THS
TM
A
1
= t + R0 n + R(kt + b) + (R0 T )0 b + R0 .( n)
1
= t + R0 n t + R b + (R0 T )0 b R0 n
k
0
= R b + (R T )0 b
= (R + R0 T )b
(1)
VIE
(2.0.1)
1
R + (R0 T )0 = 0
R + R0 T = 0
(2)
30
.NE
T
sin t = 1 2 (t)
cos t = 2 (t)
sin t = 1 cos t
cos t = 2 (t)
sin t + cos(t) = 1.
(1)
(2)
THS
khng tng.
TM
A
Ly o hm hai v ta c
Ngc li, nu
VIE
k
= const = tan th chng minh c
~a = t cos + b. sin .
31
HNG DN GII BI TP
Bi tp 2.34.
(a) Xem Bi tp 2.32
(b) Theo chng minh ca Cu (a), vector ~a vung gc vi n nn php tuyn
song song vi mt phng nhn vector ~a lm php vector.
(c) Nu l gc gia ~a v tip tuyn th vector trng php tuyn b to vi
vector ~a mt gc /2 .
.NE
T
THS
im c nh.
(t) a . (t) = 0
2 0
(t) a
2
= r2
TM
A
(t) a
=0
VIE
t
32
00
X =x
THS
.NE
T
x2+y2
0
0 00
00 0 .y
x y0 x0 y
x2+y2
0
Y = y + 0 00
00 0 .x
xy x y
1
X=
sint
t
Y = ln tan
2
00
00
TM
A
x = a cosh t
c(t) :
y = b sinh t
Do c(t) c ng tc b c xc nh nh sau:
X =x
x2+y2
0
a2
2
2
x
+
y
0
Y
=
b
sinh
t.
1
cosh 2t
Y = y + 0 00
b2
00 0 .x
xy x y
VIE
00
00
Bi tp 2.42.
X = R(t + sin t)
Y = R(1 cos t)
33
HNG DN GII BI TP
(a) Ta c
k=
x0 y xy 0
3
(x0 2 + y 0 2 ) 2
cosh t
=
23 =
1 + sinh2 t
1
.
cosh2 t
0
0
2
2
x
+
y
X
=
x
y0
0
0
x0 y xy
0
x2+y2 0
Y
=
y
+
x
0
0
.NE
T
X =t sinh t cosh t
Y =2 cosh t
x y xy
THS
x2 y 2
Bi tp 2.43. Ellipse 2 + 2 = 1 c tham s ha l
a
b
x(t) = a cos t
t (0, 2).
TM
A
y(t) = b sin t
VIE
00
00
00
00
00
00
00
00
00
2 2 (t) (t).(t) = 0
Nu tn ti t0 I sao cho (t0 ) = 0 th c khng chnh qui ti t0 . Do o chng
34
ta c:
1
(t)
00
(t)
2
(t)
!0
00
00
(t)(t) + 2 (t)
=
=0
3 (t)
1
1
= at + b (t) =
(t)
at + b
1
th c l mt cung thng.
at + b
.NE
T
Vy vi (t) =
THS
TM
A
x = () cos
y = () sin
ti ng cong.
VIE
Bi tp 2.52. Do l mt ng cong n ng nn ta c
Z
Do k(s) < c, nn ta c
Z
2 =
0
k(s)ds
cds = cl
0
35
HNG DN GII BI TP
T suy ra l 2/c.
Bi tp 2.53. Theo nh l Jordan v ng cong th bao mt tp hp K.
Nu K l mt tp khng li th tn ti hai im p, q K sao cho on thng
pq cha mt s im khng nm trong K. Khi on thng pq ct ti mt
im r 6= p, q. Chng minh rng qp l mt tip tuyn ca ti cc im p, q, r,
t dn n mt iu mu thun.
Bi tp 2.54. Nu ng cong l lm th ly hai im p, q nm hai pha
.NE
T
THS
VIE
TM
A
36
BI TP CHNG 3
Bi tp 3.1. Xt f : R3 R, (x, y, z) 7 x2 + y 2 . Khi , ta c
(x, y, z) = 0
2x = 0
x=0
f
.
(x, y, z) = 0 2y = 0
y
y=0
0=0
(x, y, z) = 0
.NE
T
Khi h
THS
o
l mt h bn ph C. Lu
TM
A
VIE
Ta s chng minh X l n nh
37
HNG DN GII BI TP
Bi tp 3.5.
(a) Ta c
= 2(x + y + z 1) = 0
.NE
T
f
= 2(x + y + z 1) = 0 x + y + z 1 = 0
y
f
= 2(x + y + z 1) = 0
z
Vy cc im ti hn ca f l mt phng (P )x + y + z 1 = 0.
(b) Nu c 6= 0 th c l mt gi tr chnh qui ca f . Suy ra f (x, y, z) = c l
mt mt chnh quy. Nu c = 0 th f (x, y, z) = c x + y + z 1 = 0.
Do khi c = 0 th nhng im M (x, y, z) tha f (x, y, z) = c cng l 1 mt
THS
chnh quy.
f
x
f
y
f
z
= yz 2 = 0
= xz 2 = 0
TM
A
= 2xyz = 0
z=0
x=y=0
Vy tp hp tt c cc im ti hn nm trn mt phng z = 0 v ng
thng x = y = 0. T , suy ra f c gi ti hn duy nht l 0.
chnh qui.
VIE
38
1 0
0 1 = 1 6= 0. Do X l mt tham s ha.
(a) Ta thy
lim x (u, v) = ,
u
v
lim y (u, v) = ,
u
v
lim z (u, v) = +,
lim y (u, v) = +
u+
v+
lim z (u, v) =
u0
v+
.NE
T
u
v0
lim x (u, v) = +
u+
v+
S vi mt phng z = c cos u.
THS
Bi tp 3.12. X(u, v) = (0, 0, bu) + (a, bu, 0) (0, 0, bu) v = av, buv, bu(1
Bi tp 3.13.
(a) Tnh ton trc tip.
TM
A
VIE
Bi tp 3.14.
39
HNG DN GII BI TP
1 + z2
1 + z2
F (p) = p 2
x, p 2
y, z
x + y2
x + y2
.NE
T
THS
TM
A
VIE
Bi tp 3.28. nh x F kh vi trn S2 \ {N }, do n l hp ca cc nh x
kh vi. chng minh F kh vi ti N , xt php chiu ni t cc nam v t
Q = S F S1 . Chng minh rng N S1 () = 4/. T ta c
Q() =
n
.
a0 + a1 + + an n
Do , Q kh vi ti 0. Suy ra F = S1 F S kh vi ti S.
Bi tp 3.29. Vi mi
v Tp S, ta c
v = 0 (t) = (x0 (t), y 0 (t), z 0 (t)) vi
(t) = (x(t), y(t), z(t)) l mt ng cong nm trn S v (0) = p.
40
.NE
T
THS
TM
A
Xv = (0, 1, fv )
VIE
n
f
f
(q)x +
(q)y. Suy ra
x
y
x, y,
o
f
f
(q)x +
(q)y : (x, y) R2
x
y
41
HNG DN GII BI TP
.NE
T
THS
TM
A
VIE
Mt khc, ta c
Ta c: f (t) = ((t) p0 )2 .
Do
d
[f (t)]t=0
dt
= 20 (0)((0) p0 ) = 2v(p p0 ), v TP S.
Dfp (v) =
42
with(LinearAlgebra);
X := [v*cos(u), v*sin(u), a*u];
.NE
T
THS
Bi tp 3.38. Ta c
TM
A
VIE
= N (s, v) = Xs Xv
= (0 (s) + r(n0 (s) cos v + b0 (s) sin v) r(n(s) sin v + b(s) cos v)
43
HNG DN GII BI TP
.NE
T
0
0
0
f
(u
)
cos
v
(x
x
)
+
f
(u
)
sin
v
(y
y
)
+
g
(u0 )(z z0 ) = 0
0
0
0
0
0
0
x = 0, y = 0
THS
Bi tp 3.41.
TM
A
VIE
Dfp (w) =
44
.NE
T
THS
chnh qui.
TM
A
VIE
45
HNG DN GII BI TP
.NE
T
THS
TM
A
Bi tp 3.54.
VIE
(b) Suy ra trc tip t nh ngha gi tr chnh qui v ng cong chnh qui.
Bi tp 3.55. Lnh tnh ton vi Maple
[>restart;
with(linalg);
46
G = (sin (u))
E = 4 u2 + a2
(b)
F =0
G = a2 u2
2
.NE
T
(c)
G=u
(d)
G=u
THS
TM
A
E = 16/(u2 + v 2 + 4)2
F =0
G = 16/(u2 + v 2 + 4)2
VIE
47
HNG DN GII BI TP
H=
108u2
.
(36u2 + 1)( 3/2)
.NE
T
K=
THS
cha cc im hyperboloic.
Bi tp 3.63.
Bi tp 3.64.
TM
A
1
1 + u2
.
(a) K =
v H =
(1 + 2u2 )2
(1 + 2u2 )( 3/2)
(b) H(0, 0) = 1 v K(0, 0) = 1. Suy ra k1 = k2 .
(a) Tm tham s ha ca mt trn xoay v p dng cng thc tnh din tch
theo cc h s ca dng c bn th nht.
(b) A = 4 2 Ra.
VIE
48
.NE
T
= N 0 ((t)) = N 0 (t)
THS
TM
A
VIE
Bi tp 3.79.
49
HNG DN GII BI TP
.NE
T
Bi tp 3.90. u v = const.
THS
TM
A
VIE
mt cu v mt (S).
Bi tp 3.97. Khng c im rn nu a 6= b 6= c.
Bi tp 3.98. Chng minh trc tip.
Bi tp 3.99. S dng nh ngha ca mt k, ng tht v tham s phn b.
Bi tp 3.100. S dng nh ngha ca ng tht.
Bi tp 3.101. S dng nh ngha ng cong chnh.
Bi tp 3.102. Sinh vin t gii.
50
VIE
TM
A
THS
.NE
T