Phi Ngọc Hùng - Tạp Ghi Sau 40 Năm

tp ghi sau 40 nm
nu bn bn sng lc vo qu kh
tng lai s bn i bc vo bn
rasul gamzatov
bn c th t b c mi
th nhng bn khng th
t b c qu kh
abraham lincoln
khng phi ngc hng ng khng phi ngc hng ng khng phi
Tp ghi sau 40 nm K 1
Ta
Ging vng xch st ca chic xe tng vi nhng mc xch hoen r, v nm thng ni nhau ln
theo gi ct bi m ca trn a. Bi s truyn y cng vy, c kt ni vi nhng trn chin
qua giy kh mc n gn nh m nhn nh theo thi gian t 2 gi sng ngy 10-3-1975 ti
Ban M Thut n 8 gi 45 ti 30-4 Si Gn. Bi vit tm cho l vn s m s phm trch
dn theo tc gi trong v ngoi nc, i khi c chi tit bi bn ngay trong mt bi vit. V vy
mc trung thc ch c gii hn. Lc c qua tc gi ngoi quc, v thin t, nhng k gi
phn chin ny cng ting Ty ting u, nn khng trnh khi ch ngha hi ra th, ng ra l.
Ring tc gi trong nc, vi h lch s l chuyn k ca k chin thng. V th chng th cho
l kh tn. Tuy nhin ngi su tm vn n a vo s truyn tn nghi.
o cu gt ch th nhng gp nht, ghi chp trong tp ghi khng di ly vi ch quan, hay
khch quan. Bi nh ng hay sai ch cch nhau mt si tc, v ci ng ca hin ti c th l
ci sai ca100 nm sau. V vy ngi su tm ch v bo gt tp nhng g kh d c th
chp nhn c. V c biu nht lm tng gi, tng ngy vi phin ngn chch t li i tm
li nhng khc quanh ca qun s. Ngi su tm khng dm ly a chng tri lng ch nh
bt s L Hy trong i Vit s k l: Kho nh s phm c, ch no sai th sa li, ch no
ng th ghi chp ly. M ch c cht hi hm s cng mc ca Chu Hyi Nam Tng:
Cc vic chp theo th t thi gian nh php chp bin nin, nhng tm lc vic nh chp
trong mt on hoc mt cu ngn, nu ln mt tiu , di chp t s ca s s xy ra.
m chm trong la n, ngi su tm mn m nhng s kin ring l, kt ni thnh mt
tng quan lin i tng hp hu mong c ci nhn no y qua trn chin ca mt thi khi
la. T l chiu mn qua nh u rui, ngi vit nhm vo nhng truyn ngn, k truyn, bt
k chin trng c ci nhn no vi trn chin ca thu tri t ni cn gi bi. Ni cho
ngay, ngi vit cng mun y a bn c phiu lng qun mnh lng du nhng khng lng
qun nhng m ca xe tng, nhng m ca i pho ca mt thi chinh chin qua.
Sa vi nhng gp nht si khc, ngi su tm ch gi li d kin nh mt du n ca
chin trng xa, tn tui c. Tuy nhin c mt s tit mc nh qun s ngoi truyn, hay bn
l trn chin i khi khng cng gc nhn vi bn c. Ngi vit khng um thm l phn
quan m ch vy v t ng s vn n kh tnh khc. Thm na qua s hc, s phm kh
tn sau 60 nm mi c a vo s thi. Nhng nay 40 nm, nhng truyn vn vn cn
nhng n khut nm sau nhng trn chin tr thnh truyn thuyt. V th vn bi, vn s
ny c ni li tng khc, tng on, c lc kho, k lc hu mong gp nht nhng
mnh khuyt s nh nhng mt xch t ca chic xe tng, ca c hai bnbn b trn a.
Tp ghi sau 40 nm i tm thi gian mt, v cm tnh, v ng bn
l cuc chin, ngi cm bt vt vng vi ch ngha nn khng th
trnh khi nhng cm hoi vi nhng ngi cm sng ca mt thi mt
thu nht tng cng thnh vn ct kh hin ang nm u
(Ngha a Xun Lc sau 75)
Vi th bt tn ngn, ngn bt tn , nay xin tha.
t Mi nm th 40 (1975 2015) - Phi Ngc Hng
Mc lc
Ta.........
Ngy
th
ngy
trn
chin
Ban
Thut
Ngy th 2 Ban M Thut tht th : 11-3-1975

Ngy th 3 Chun b ti chim Ban M Thut: 12-3-1975
Ngy th 4 Di tn min Trung : 13-3-1975
Ngy
th
5
Di
tn
cao
nguyn
Ngy
th
6
Khnh
Dng
Ngy th 7 - Qun on II trit thoi : 16-3-1975
Ngy th 8 Tuy Ho : 17-3-1975
Ngy th 9 Ph Yn : 18-3-1975
Ngy th 10 Trn chin Qung Tr : 19-3-1975
Ngy th 11 Hu di tn : 20-3-1975
Ngy
th
12
o
i
Vn
Ngy th 13 Trn a t Hu ti Nng : 22-3-1975
Ngy
th
14
Trn
chin
Ngy th 15 Tam K : 24-3-1975
Ngy th 16 Nng di tn : 25-3-1975
Ngy th 17 Ph Th : 26-3-1975
Ngy th 18 Bnh nh : 27-3-1975
Ngy th 19 Qung Nam : 28-3-1975
Ngy th 20 Lm ng : 29-3-1975
Ngy th 21 Quy Nhn : 30-3-1975
Ngy th 22 Bnh nh tht th : 31-3-1975
Ngy th 23 - Ngy cui cng ca Qun on II : 1-4-1975
Ngy th 24 - Nha Trang : 2-4-1975
Ngy th 25 - Phan Rang Phan Thit : 3-4-1975
Ngy th 26 - Phan Rang - Ninh Thun : 4-4-1975
Ngy th 27 - Si Gn thay i nhn s (1) : 5-4-1975
Ngy th 28 - Phan Thit Bnh Thun : 6-4-1975
Ngy th 29 - Bnh Dng Long Khnh : 7-4-1975
Ngy th 30 - Trn chin trn Quc l 20 : 8-4-1975
Ngy th 31 - Trn chin Long Khnh (Xun Lc) : 9-4-1975
Ngy th 32 - 12 ngy trn chin Xun Lc : 10-4-1975
Ngy th 36 - Trn chin Long Khnh (CBU 55) : 14-4-1975
Ngy th 37 - Trn chin Long Khnh (BLU 82) : 15-4-1975
Ngy th 38 - Trn chin Du Giy : 16-4-1975
Ngy th 42 - Xun Lc trit thoi : 20-4-1975
Hu
:
:
10-3-1975
14-3-1975
15-3-1975
21-3-1975
23-3-1975
Ngy th 44 - Long Khnh hon tt cuc trit thoi : 22-4-1975

Ngy th 45 - Si Gn lp tuyn phng th : 23-4-1975
Ngy th 46 - B Ra : 24-4-1975
Ngy th 47 Bnh Dng, Long An : 25-4-1975
Ngy th 48 - B Ra : 26-4-1975
Ngy th 49 - Tn Cng Si Gn : 27-4-1975
Ngy th 51 - Si Gn di tn : 29-4-1975
Ngy th 52 Si Gn ngy di nht : 30-4-1975
Bt..
Ghi ch: (1) hoc - : l k hiu ca Ch thch hay Ph ch, v () l cn tip tc khc sau.
V bi vit c qu nhiu tn ring, tn gi nhng trong ng php li khng c quy c vit ch
hoa hay ch thng v mi ch hoa hay ch thng t u u c dng ring no .
Nht l cm t qu di nn trnh ri tr, v ri rm ngi vit ch vit hoa ch u nh:
Chnh ph cch mng lm thi cng ha min Nam Vit Nam, vv
Vng 2 chin thut Qun on II

Vng 2 CT t Kontum n Phan Thit.
4
(gm cc tnh: Ban M Thut, Pleiku, Nha Trang, Cam Ranh, vvPhan Rang)
Qun on II c 2 s on: S on 22 v S on 23.
S bt u ca kt thc
10-3-1975, th x Ban M Thut ca tnh c Lc cao nguyn Trung phn min Nam Vit
Nam sau khi b qun Bc Vit tn cng d di tht th. Tnh t ngy ny n 50 ngy (?)
sau th Si Gn cng chu chung s phn nh Ban M Thut, a n s sp ton
din ca min Nam v chm dt cuc chin ko di hn 30 nm. Sau 3 nm lm phng vin ti
y, i vi ti (Komori Yoshihisa) l mt chui ngy di nhng lc i y i bm st
chin trng. Tt c u l nhng s kin m i vi s suy ngh thng thng ca mt c
phi vin, c nm trong m ti cng khng th tng tng c cc din bin t ngt ny.
i vi min Nam, trong ngy tt Nguyn n nm 1975 xy ra mt im bt thng l vic
th trn Phc Bnh ca tnh Phc Long cch Si Gn khong 130 km v hng bc b
qun Bc Vit chim c. Phc Bnh vn l mt th trn nh nm trong vng ni non him tr.
K t khi Hip nh Ba L c k kt, ti ni y khng xy ra mt cuc giao tranh qun s
no. V th, y l mt hnh ng vi phm trng trn iu khon cn bn ca Hip nh Ba L
ca Bc Vit, nhng h vn tip tc m rng a bn tn cng v sau lm ch tnh hnh
ton b tnh Phc Long. Nhng v s kin ny, Tng thng Nguyn Vn Thiu li c hnh
ng kh hiu l khng cho vin binh n Phc Long tip cu.
Xt v mt chin lc, Phc Long l mt c a nm dc theo bin gii Campuchia, c dn
s t i li thiu ti nguyn, ng thi n cng nm st ngay khu vc ca ng mn H
Ch Minh nn kh bt li trong vic a qun n y phn cng li qun Bc Vit.
Nhng iu quan trng hn ht l c l ng Thiu mun chng t cho Hoa K thy
rng Bc Vit ang ngang nhin vi phm Hip nh Ba L v uy hip min Nam, nh vy,
Hoa K s khng th ngng vin tr c. y chnh l mt sch lc ca ng Thiu.
(The Fall Of Sai Gon - Komori Yoshihisa)
Komori Yoshihisa, mt c phi vin k cu ca Nht Bn c mt ti Si Gn trc v sau
thi im 30-4-1975. Komori Yoshihisa l k gi ca t bo Mainichi c bit phi n Si
Gn t nm 1972 vi tnh cch l trng ban bin tp ti Si Gn.
- : S bt u ca kt thc l ta trong phn dn nhp Si Gn tht th (The Fall Of Sai
Gon) ca k gi Komori Yoshihisa. Si Gn tht th l mt lot k s c ng ti sut
gn mt thng trn nht bo Sankei trong mc c phi vin ca th k 20.
- : Xem Xun Lc, mt chin thng ngn ngi hoc Si Gn tht th ca Komori Yoshihisa
tit mc Bnh Dng-Long Khnh: 7-4-1975 v Si Gn lp tuyn phng th: 23-4-11975.
Chin dch ng-Xun
Gia thng 12-1974, Bc qun m giai on u chin dch ng-Xun. H nh chim hai th
x pha ng bc Si Gn. Mc ch nhng trn chin y r. H nh c lp Si Gn bng
cch ct mi ng quan trng i vo th vic m trc kia h thng nh lm.
s qun, mi ngi thng nht v mc tiu chnh ca Bc Vit nhng khng ng vi nhau
v mc tiu ph. Graham Martin cho l Bc qun s nh Ty Ninh, Tom Polgar v ti (Frank
Snepp) ng v pha Phc Long. Bc Vit cng ang n o gia hai ni, vic ny chng ti
5
khng bit. Vn Tin Dng, ngi a qun i Bc Vit vo Nam n thng li k li

chuyn ny trong tp hi k ng vit sau chin tranh. u thng 12, t nhiu ngy, tng Dng
v b tham mu nghin ngm k hoch, n ngy th t, mt s kin xy ra, lm h ch .
Mt nhn vin tnh bo (1) ca h nm ngay trong gii thn cn ca Thiu gi cho h mt bo
co tuyt mt v nhn nh ca ch Si Gn. l bin bn mt cuc hp quan trng trong
hai ngy 9 v 10-12-1974 Si Gn nhm tm hiu ca H Ni. Sau cuc hp, Thiu v
cc s quan ca ng ta thng nht nhn nh rng, trong nhng thng sp ti, Bc qun s m
cuc tn cng quan trng hn vo nm 1974 nhng cha ln bng cuc tn cng nm 1968.
(trn Mu Thn ng nh tin do Polgar v ti bo cho Nam Vit Nam 15 ngy trc).
Nhn vin tnh bo y cng bo tin l Thiu i n kt lun rng qun i Bc Vit Nam
khng th nh chim v gi nhng thnh ph quan trng c, h nhm hng chnh l
Qun khu III, ch ch l Ty Ninh (d on ca Martin) v h ch tip tc tn cng cho n
thng 6, ht ma kh. Sau , h ngng ly li sc v cng c, vn theo nhn vin tnh bo
ny, Thiu cng cn c vo s phn tch ca bn thn, quyt nh khng gi qun tip vin cho
Qun on II cao nguyn, m tri li tp trung lc lng phng th pha nam.
Khng kh khn g nhn ra s mng r ca H Ni khi c c bin bn ni trn. H r
Thiu nhn nh nh th no, h c th tho c k hoch. V Thiu cho l mun nh Ty
Ninh th phi nh Phc Long, Thiu khng tin h tn cng cao nguyn.
H li c tin chc chn l Hoa K khng can thip cu vn ng minh. H cn mt v kh
mi na, s ng h ca ng minh duy nht, quyt nh thng li hay tht bi. Ln u tin k
t ngy ngng bn, Lin X, ng minh ln ca H Ni, sn sng ng h mt chnh sch tn
cng gii phng min Nam. Cui thng 12, trc khi tn cng Phc Long, ngi ng u
lc lng v trang Lin X, i tng Viktor Kulikov bay n H Ni.
Polgar v ti bo ngay cho gim c CIA bit. Chng ti khng lm th no m nm c
nhng vn Kulikov tho lun vi H Ni. iu quan trng i vi chng ti (ti nhn mnh
im ny trong mt bc in) l cuc ving thm Bc Vit Nam tng t nh trc y ca
mt v tng Lin X hi nm 1971, din ra trc cuc tn cng ln (Ma h la 72) ca H
Ni. Tht v ch nu ni rng Polgar bt buc phi nhc li cho Hoa Thnh n bit tnh hnh
hin nay c th ging y ht nh trng hp trc. Nhng nhng ngi phn tch tin ca CIA
Washington v b ngoi giao khng ng vi nhn nh trn. H cho l cuc ving thm ca
Kulikov ch l mt cuc ving thm thng l. Sau ny h thy r chng ti lp lun ng.
Nhng tun sau khi Kulikov n thm Vit Nam, khi lng thit b qun s Lin X ch bng
ng bin ti Bc Vit tng gp bn ln, Mtxcva ng h ht mc cuc tn cng cui
cng ca H Ni...Gia thng 1-1975, B chnh tr hp H Ni dng k hoch nh chim
Ban M Thut, Cc ng L Dun v L c Th quyt nh phi c mt y vin b chnh tr
chu trch nhim hon ton. Ngi c chn l i tng Vn Tin Dng.
Trong khi y ngoi mt trn, c mt s yn tnh bt ng. V nu s yn tnh l mt s nh
la th ng thi n cng l mt s cn thit, sau khi nh chim c Phc Long h ang
i hng tn cng. Qun lnh ca h phi c th gi th ri mi c th tin v th x Ban M
Thut trn cao nguyn c. B tng tham mu Nam Vit Nam khng phi l khng bit
nhng cuc hnh qun ca i phng. My ngy gn y, s quan tnh bo ca qun i Nam
Vit Nam Qun khu II khm ph c nhiu du hiu chng t c nhng hot ng y.
V, cng lc y, nhn vin tnh bo ca chnh ph Qung c, pha nam th x Ban M Thut
bo cho chng ti bit s c mt ca nhiu n v quan trng qun i Bc Vit Nam
Campuchia, bn kia bin gii. Dng nh h mun nh Qung c
6
(Decent Interval - Frank Snepp)
Frank Snepp l nhn vin CIA chi nhnh SI Gn v

l trng b phn phn tch tin tc ca ta i s M.
Decent Interval (Cuc tho chy tn lon) l tn cun
hi k ca Frank Snepp k v nhng ngy cui cng
ca Si Gn nm 1975.
(1) inh Vn , ip vin chin lc trong vai Ch tch y ban quc phng h vin Si Gn.
Theo ch th ca Phm Hng, ng tng gp Chun tng Trn nh Th TP3/BTTM VNCH
tm hiu VNCH c nh chim li Phc Long hay khng.
Chin lc hai nm
Tng Nga Viktor Kulikov, ph t b trng quc phng ti H Ni thc y Bc Vit tn cng
xm chim min Nam v ha gip thm v kh n dc. Cui thng 10-1974 B chnh tr Bc
Vit quyt nh k hoch tc chin nm 1975: Quyt tm chin lc ca B chnh tr c th
hin trong k hoch chin lc 2 nm (1) 1975-1976, Nm 1975, tranh th bt ng, tin cng
ln v rng khp, to iu kin nm 1976 tin hnh tng cng kch, tng khi ngha, gii
phng hon ton min Nam. (*** i thng ma xun, trang 29)
Thng 10-1974, B tng tham mu Bc Vit trnh by k hoch tc chin ln B chnh tr v
Qun y trung ng chn chin trng cao nguyn (2) lm ch yu: Khi tho lun k hoch
tc chin chin lc nm 1975, mt vn rt quan trng na c t ra l chn chin
trng ch yu u? Trn ton chin trng min Nam, ch b tr lc lng theo th mnh
hai u. C th l Qun khu I tip gip vi min Bc x hi ch ngha, ch c 3 s on
ch lc, Qun khu III, trong c tuyn phng th ngoi bo v Si Gn, ch c 3 s on,
nhng chng cn c th sn sng c ng 1-2 s on trong s 3 s on Qun khu IV v.
Cn Qun khu II, trong c Ty Nguyn, ch ch c 2 s on ch lc, li phi ri ra va
gi cc tnh Ty Nguyn, va phi bo v cc tnh duyn hi Nam Trung b t Bnh nh n
Bnh Thun. Ty Nguyn l mt chin trng c nhiu th li pht trin v pha nam theo
ng s 14 hoc xung pha ng theo cc ng s 19, 21. Hi ngh nht tr thng qua
phng n ca B tng tham mu, chn chin trng Ty Nguyn lm hng chin trng
ch yu trong v rng khp nm 1975. (*** i thng ma xun, trang 24)
Nh th Bc Vit chun b nh Ban M Thut t bn thng trc ngy tn cng trong khi ta
khng c mt nhn nh hoc tin tc tnh bo no r rt. Bc qun nghi binh nh Pleiku
nh ta ln gii ta ri ct cc ng dn n Ban M Thut. Bc qun ct cc ng 14, 19,
21 nh qun i VNCH v pha bc bt thn tn cng Ban M Thut.
Ngy 1-3-1975, S on 968 ch pho kch phi trng C Hanh, Pleiku.
Ngy 4-3, Trung on 95B v S on 3 Sao Vng tn cng ngn chn Quc l 19 ti An Kh
nh mun tn cng Pleiku, ct ng giao thng Pleiku v Nha Trang.
Ngy 5-3, Trung on 25 ct Quc l 21 gia Phc An v Khnh Dng, ct ng Nha
Trang-Ban M Thut.
Ngy 9-3, S on F10 nht nh san bng qun c Lp tin qun v Ban M Thut. T 6
gi sng, pho binh bn v sau qun chnh qui m trn a chin nh ban ngy, cc cng
s phng th b sp. Cc n ph b "bt", tiu on a phng qun ng ti Ni La
cch c Lp 9 cy s b ch trn ngp sau mt trn nh m mu.
7
(Nguyn nh)
Chin trng Ty Nguyn
Ngy 8-1-1975, B chnh tr trung ng ng lao ng Vit Nam d nh trong k hoch tn
cng: S bt u tng cng kch min Nam vo ma xun nm 1975 v trong vng 2 nm,
gia nm 1976 s gii phng hon ton min Nam. Tm li, cuc tn cng Ban M Thut vo
thng 3-1975 chnh thc m mn cho chin dch tng tn cng ny.
Thng 2-75, thc hin cuc tng tn cng, Vn Tin Dng b mt ri khi H Ni vo
Nam bng nhng con ng mn b mt mi c thit lp ti pha ng dy Trng Sn. Ti
y, Vn Tin Dng trc tip ch huy nhng cuc tn cng bt ng vo Ban M Thut v lc
chung quanh tnh Pleiku, mt trong cc c a him yu ca min Trung cng b bao
vy cht ch bi i qun ca Bc Vit vi mc ch ngy trang cho mt cuc tn cng chnh
thc vo y hu phn tn s phng th ca qun i VNCH ti Ban M Thut. Tuy nhin, c
ti 3 s on qun Bc Vit hin din sn chun b cho nhng cuc tn cng bt ng
vo Ban M Thut. Trong khi , thnh phn ch lc ca VNCH l S on 23 c iu ng
v Pleiku tip ng to thnh mt lc lng phng th hng hu duy nht ti y.
Cng thi im ny, ti Qun khu II bao gm ton th min Trung, qun VNCH ang hin din
vi qun s tng ng vi 2 s on nhng Bc Vit cng phi tr ti y ti 5 s on.
Vi tng quan lc lng v qun s nh vy, d nhin l nhng trn nh sau vo Pleiku
ca qun Bc Vit c coi nh s d dng to p lc nng n cho qun i VNCH. Hn na,
Pleiku li l mt c im quan trng ca B t lnh Qun khu 2 VNCH nn ai cng ngh rng
qun i min Nam s t th bo v c a ny. ng Thiu bng nhin ra lnh b Pleiku v
trit thoi cao nguyn, rt ht ton b qun i ang phng th min Trung v Nam. ng
Thiu nhn nh v Hoa K ct gim vin tr nn qun i min Nam khng v kh n
dc chin u cng qun s hng hu ca qun Bc Vit. Sau khi rt qun t min Trung,
qun i VNCH s tp trung to thnh tuyn phng th bao bc cc ni ng dn c ven
bin v th Si Gn trong mt chin thut trit t th phn t min Nam cn li.
Th nhng, chin thut ny hon ton tht bi v i qun trit thoi ca min Nam ta
nh nhng mnh bng sn tan r v b chn vi di cn hng thy lnh nn ca ngi dn
min Trung lc tht hn lon. Ni khc i l qun i VNCH mt i th lc chin u. S
kin ny i vi Vn Tin Dng chng khc no mt c hi bng vng v bt chin t nhin
thnh v theo k hoch v mt tnh th khng ch ton b min Trung s bt u t nm 1976
nay li hon thnh sm hn d nh. V vy, Vn Tin Dng ra lnh cho ton qun Bc Vit
truy kch ro rit cc ng tho lui ca qun i min Nam.
Khi ng minh tho chy
Ngy 20-3, ti nhn c in thoi vo 6 gi sng: Anh qua ti n qu sng, ting ng Thiu
bn kia u giy. Sm nh nh th ny chc c chuyn g y? Ti ngh. Ti ni ti thy ci
bn n nh t st bn ca s trn hnh lang lu ba, a im m ng cho rng khng b CIA
nghe ln. V chuyn g bn vn phng ng hay phng hp l b nghe ln. ng cho bit nh
vy. Khi ngi gip vic ri xa bn, ng Thiu nghim ging ni:
5 trong 7 s on tr b Bc Vit vo ti min Nam. Nh vy tng cng l 19 s on trang
b y gn mt ngn xe tng v trng pho. Hm qua xe tng Bc Vit vt sng Thch
Hn nh chim Qung Tr v bt u pho kch vo Hu.
8
ng Thiu khng ni g ti v rt Pleiku, b Ban M Thut v nhng cuc hp mi y vi th

tng Khim, i tng Vin, trung tng Quang, trung tng Trng, thiu tng Ph.
Lc ti bt u n t ph th ng ly bt ra vit trn trang giy. Dng nh l thuyt phc
chnh bn thn mnh. Ti hiu ngay l ng ang tnh ton i ti mt quyt nh no .
Vit xong, ng ni: Mnh phi t cu hi vi Hoa K oui ou non (c hay khng) buc h phi
dt khot c mun gip na hay khng. Mnh khng th ch lu hn c na. Ri y s qu
mun Hoa K khng th dng ci lp lun s ri ly c bo ti rng Sorry, it is too
late to intervene (Rt tic qu mun can thip).
(Nguyn Tin Hng)
Bn l trn chin
Trn chin c Lp khng nm trong Tp ghi sau 40 nm. V qua 52 ngy trn chin, ngi
su tm ly ci mc thi gian khi u vi Ban M Thut k t ngy 10-3-1975.
- : c Lp cch Ban M Thut khong 10 km v pha ty. Ngy 9-3-1975, Bc qun nh c
Lp thm d. Mt ngy sau Bc qun nh phi trng Phng Dc v Ban M Thut.
Qun s ngoi truyn
() Ti l ngi chin binh trc tip tri qua chin tranh. By gi xem sch bo u thy ni
Chin dch ma xun nm 1975 tri qua 55 ngy m ta ginh ton thng. Ti t nhm tnh
nu tnh t 10-3 l ngy ta tin cng gii phng Bun Ma Thut, n ngy 30-4 th ch c 52
ngy. Cn nu tnh t ngy 4 thng 3 (trn nh trn Quc l 19 ti An Kh nh mun tn cng
Pleiku) theo t in Bch khoa qun s Vit Nam nm 2004, trang 197, phn Chin dch Ty
Nguyn th phi l 58 ngy m. Vy con s 55 ngy m l bt u tnh t ngy no?
Ti m i tnh li nhiu ln nhng d ngy bt u chin dch c tnh l 4-3 hay 10-3 th
con s cng khng phi l 55 ngy m nh lu nay vn ghi trong sch bo. ()
(Nguyn Vn Vit)
Ngy th 1
Trn chin Ban M Thut
Ngy 10-3-1975, khong 2 gi sng, ba S on 316, F10, 320 gm ba mi tn cng Ban M
Thut phi hp vi c cng nm trong th x cng vi chin xa T54 v cc loi trng pho
n pho i bc 130 ly, ha tin 122 ly vo cc c im qun s. Trong mt m b i Bc
Vit a c mt lc lng ng o 12 trung on gm 9 trung on b binh v cc
trung on xe tng, pho binh, phng khng vo trn a.
Lc lng ca qun lc VNCH ti Ban M Thut lc by gi khng qu mt nghn ngi, gm
hu c ca B t lnh S on 23 B binh, hu c B ch huy Thit on 8 m qun s ch
lc ca cc n v ny c iu ng v Pleiku t trc Tt cha c tr v t Tt t
Mo 1975. Trong th x, ngoi cc n v a phng qun, ch c nhng thnh phn qun
nhn lo v tip liu nh cc n v qun c, cng binh, truyn tin, vv.
Ni theo ngha khc Ban M Thut trong khong thi gian ny khng lc lng bo v.
12 gi tra, ch qun m t pho kch dn dp vo b ch huy tiu khu, bn doanh b t lnh
S on 23 B binh. tiu khu Ban M Thut mt!
9
4 gi chiu, Bc qun chim th x Ban M Thut, ngoi tr khu vc b t lnh S on 23 B

binh cn c trn gi...
6 gi chiu, thnh ph by gi nh mt bi tha ma, cha y t kh. Nhng ng tro tn ca
nhiu khu ph b chy, bi khi v gch vn gi cho ngi ta ci cm xc ca mt chin trng
tn cuc lnh lo rn ngi
(Trng t - Nguyn nh SQTB K10B/72)
Bn l trn chin
Ngy 10-3-1975, Bc qun tn cng Ban M Thut. Tng thng Nguyn vn Thiu hp Hi
ng an ninh quc gia duyt xt k hoch b 6 tnh min Trung, t Qung Tr n Bnh nh.
Ngy 11-3, tng thng Thiu mi cc tng Trn Thin Khim, Cao Vn Vin, ng Vn Quang
n sng ti dinh c Lp v sau trnh by nh mun ct b bt lnh th cho va vi mc
vin tr qun s ca Hoa K. Tng Vin ghi li cm ngh ca ng lc : Quyt nh ca tng
thng Thiu cho chng ti thy y l mt quyt nh ng suy xt thn trng. Hnh nh tng
thng Thiu ngn ngi v quyt nh , v by gi ng ch th l cho ba ngi chng ti
trong ba n sng. (*** Cao Vn Vin, The Final Collapse, trang 129-131).
(Nguyn K Phong)
Khi ng minh tho chy
Sau khi phi on quc hi Hoa K ti Si Gn quan st v tm hiu ti ch nhu cu VNCH
cu xt v qun vin 300 triu. Tin t Ng gic i cho hay c nguy l khng c hy vng g
c qun vin. ng Thiu t ra tuyt vng. Phi on quc hi Hoa K va ri Si Gn,
Bc Vit tn cng Ban M Thut 2 gi sng ngy 10-3-1975.
Cng ngy phi on thng vin VNCH (ng Trn Vn Lm) t Washington v vn ng
cho bit khng hy vng 300 triu v c th khng cn vin tr qun s na.
Hm sau, ngy 11-3, ng Thiu hp vi th tng Khim, i tng Vin v trung tng
Quang thng bo quyt nh ti phi tri.
Ngy sau , 13-3 quc hi Hoa K b phiu: Khng c bt c vin tr no cho min Nam.
Hai ngy sau 15-3, Thiu tng Pham Vn Ph bay v Nha Trang. ng i tin phong ca
mt cuc hnh trnh gian kh n b vc thm
(Nguyn Tin Hng)
Gp nhtghi chp
Ngay sau khi Bc qun khi s tn cng Ban M Thut, lin tip trong 3 ngy 10, 11 v 12-31975, Thiu tng Phm Vn Ph nhn nhiu lnh ca Tng thng Nguyn Vn Thiu, Th
tng Trn Thin Khim, v i tng Cao Vn Vin.
Ngi u tin in thoi hi tnh hnh l i tng Vin (7 gi sng ngy 10-3-1975), tip n
th tng Khim t Lt gi lc 8 gi 40, tng thng Thiu gi lc 10 gi 10 v 19 gi ti,
trong ngy 11-3-1975. Lc 15 gi 30, i tng Vin gi in thoi ra lnh cho thiu tng Ph
"bc" ngay Chun tng L Trung Tng, t lnh S on 23 BB, ang ch huy mt trn pha
nam Pleiku "th" xung Ban M Thut ch huy cc cnh qun.
10
Sau , vo lc 5 gi chiu, tng thng Thiu gi ln Pleiku nghe thiu tng Ph bo co

tnh hnh. Trong ln gi vo 11 gi m, tng thng Thiu ra lnh cho tng Ph vi ni dung:
Linh ng trong mi trng hp. Khng nn dn ht qun cho mt trn Ban M Thut. T lnh
qun on c ton quyn quyt nh, c th b Ban M Thut. Cn phi trnh sa ly v c
th ch s m hai, ba mt trn ln na ti Qun khu II. Tng trnh chnh xc v cc s on
Bc Vit hin ang tham chin ti Ban M Thut.
Khi ng minh tho chy
Khi hp vi ng Thiu phng c gi l Phng tnh hnh, trn bn hp ti thy mt quyn
sch mng, m ra c l bo co ca tng Murray phn tch tnh hnh nh hng vng v
qun khu vi mc qun vin nu c m ti tm lc nh sau:
- 1.4 t gi c c 4 Vng chin thut.
- 1.1 t QK1 phi b.
- 900 triu kh gi c QK1 v QK2.
- 750 triu ch gi c Si Gn v QK4.
()
- : Thc t, quyt nh ca ng Thiu vo khong cui nm 1974 c nghin cu t trc
(vi Murray) ch khng phi vi vng nh nhiu ngi vn ph phn. Chnh bi nhng yu t
nn khi Ban M Thut mt, ng Thiu lin ra lnh rt khi cao nguyn. (V Tin c)
Bn l trn chin
Ti liu ca CIA: K t cui thng 12-1973 n u thng 1-1974 tng John Murray v ban
tham mu ca ng lm vic ngy m c gng tm p s cho bi ton vin tr qun s.
Nhng mi ln h tm ra mt gii php gii quyt vn th li pht sinh mt vn khc
m kt qu cng ch a ti b li. (*** Decent Interval, trang 95).
Cng theo Frank Snepp, ngy 16-8-1974, John Murray hp bui hp cht vi i tng Cao
Vn Vin, tng tham mu trng, v tng ng Vn Khuyn, tng cc trng tng cc tip
vn. John Murray khuyn tng Vin nn liu cm gp mm, gp rt ln k hoch sn sng b
Vng
1,
Vng
2,
v
c
Vng
3
v
c
th
Vng
4.
Theo Nguyn Tin Hng, ng tnh c trng thy bn k hoch ct t theo lng vin
tr ca Murray nm trn bn ca tng thng Thiu vo thng 5-1974.
Nh vy Murray chnh l tc gi ca k hoch b Vng 1, Vng 2 vo nm 1975.
Mt k hoch m cho ti 40 nm sau ngi ta vn cho l sng kin ca Nguyn Vn Thiu.
(Bi Anh Trinh)
Khi ng minh tho chy
ng Martin tng trnh trc quc hi: 1974, chun tng ngi c tn Ted Sarong (1) lm
vic vi Trung tng ng Vn Quang v i n kt lun l nn b QK1 v QK2. Ch gi tuyn
t Nha Trang ti Ty Ninh. Theo ng Kissinger vo thng 2-1975, ng Robert Thompson
(chuyn gia ngi Anh v chin thut du kch Malaysia) thm ving Si Gn v lm c vn
cho h. Khi v ng bo co vi tng thng Ford: Nu H Ni em nhng s on tr b t pha
bc vng phi qun s, (DMZ) vo, th qun i VNCH s mt t nht l s on d, thy qun
lc chin, v 3 s on khc. Tt c s sp ! chin tranh s chm dt!
11
()
(1) Ngy 29-4-2000, n k gi Marcella Bombardieri vit trn t Boston Global mt bi ta
Nguyn Vn Thiu sng n dt Boston v cuc sng ca ng Thiu. Bombardieri nhc li
s gia George Herring, mt ngi chuyn nghin cu v Vit Nam thuc i hc Kentucky,
ph bnh ng Thiu v nhng tnh ton chin thut nhm ln v nghe li tng Ted Serong, mt
chuyn gia v du kch chin ca c, khi ng ra lnh trit thoi khi cao nguyn.
()
Lc n (1)
T binh ti Ban M Thut

(nh AFP)
Sau khi Bc qun chim thnh ph Ban M Thut (1), nhiu chuyn tht khi hi, nhng li rt
tht xy ra trn thnh ph ny. Khng hiu sau ny, em t ti ln ln, c li nhng
iu ti vit y c tin hay khng, v by gi l nm 1975, ch cn 25 nm na l ht
th k th 20.
Mt s dn thnh ph chy thot khi th x, b i chim nhng cn nh ny. Ban M Thut
tuy l mt thnh ph nh so vi cc thnh ph khc nhng nh ca c xy dng
khong thp nin 60, vi li kin trc c nh tm, nh bp, phng khch rt tin nghi.
Mt ngy, c 2 b i chim dng 1 cn nh trn ng Hai B Trng, ra ch mua 2 con c lc
(do bn hng t qun Lc Thin mang ra ch Ban M Thut bn) em v th trong hm
cu (toilet bowl). Ngy hm sau, c bin mt, 2 b i kt ti nhng nh ln cn n trm
c ca cch mng, hng xm ht c hn va.
- Ai vo nh n trm c, phi thnh tht khai c khoan hng.
Hng xm s qu nh ng chu trn cho cn b tha m, mi 1 lc kh lu, c c H.
ngoi 60 tui, ly ht can m hi cn b:
- Tha cn b nht c u m b mt trm?
- y, vo y ch cho, cn b cch mng khng bao gi ni lo.
C H. vo nh mi hay cn b nht c Cn b li cn khen, nc trong thng ny mt
lm. C d khc d ci v gai thch cho cn b lci bn i cu.
(Ban M Thut nhng ngy u - Nguyn nh)
(1) Lc n l nhng tit mclc lng lc trong Tp ghi sau 40 nm.
- : Xem tip c rem phi kh v TV chy y ng qua bi vit 30 thng 4! K c ca mt
ngi cha cm sng, tit mc Ngy th 49 - Tn Cng-Si Gn 27-4-1975.
Ngy th 2
Ban M Thut tht th
12
Ngy 11-3, 8 gi sng, gi pht ca nh mnh, v cng l khi u ngy th hai trong trn
nh quyt nh gia hai min Nam-Bc 1975. Chin trng Ban M Thut coi nh kt thc vi
s trn ngp ca b i Bc Vit.
Hn 10 gi sng, thnh lnh mi ngi nghe mt ting n m tht kinh hong. B t lnh S
on 23 B binh b khng qun nm nhm. Trung tm hnh qun S on 23 BB b sp v
cc h thng lin lc u b h hi ton b. i t V Th Quang, t lnh ph S on 23 BB,
kim t lnh mt trn Ban M Thut rt khi b t lnh S on bo ton lc lng. n x
tra, bn cnh i t Quang ch cn c ngi thiu y, s quan ty vin v mt ngi lnh.
Khng th i ti c phi trng Phng Dc v cng khng cn phng tin truyn tin lin
lc, ba ngi nhm hng nam i v pha Qung c.
11 gi 50, ngy 11-3, b t lnh Qun on II mt lin lc vi i t Quang.
Nhng ti phi trng Phng Dc, mt trung on ca S on 23, vi 2 tiu on ca Trung
on 53 B binh, mt chi on thit vn xa M113, mt pho i i bc 105 ly vn tip tc chin
u thm mt tun l na.
(Phm Hun Trng t SQTB K10B/72)
Minh tu sn o, m trn thng
D cp nh, nhng ti vn c gng phn tch theo nhn quan ca ti mnh cn nc cn tt
trong vic gi Ban M Thut, vng trch nhim ca mnh. Nhn qua nhng mi tn v nhng
n v ca Bc qun, theo nh bn phi tr ca Qun on 3 Bc Vit:
Ph
Ph
i trng
ng Dc
c Lp
Cc S on 320, F10, 316 ca Bc qun vn cn pha ty Pleiku v Kontum. Nhng tin tc

cc s on ny v Ban M Thut vn cha c qun on xc nhn, vn cn phi theo
di v kim chng, ni theo phng 2 ca qun on.
13
Ti tin on, Ban M Thut s l ni th la u tin cho vic tin chim min Nam. Bng
chng l h cht tay chn ca Ban M Thut bng cch nh c im c Lp coi nh t
on. V vy, ti nhiu ln xin tng Ph tng cng qun bng cch a Trung on 45
BB v phng th Ban M Thut.
Vi nhiu ln xin qun vin, mi n ngy 4-3-1975, tng Ph mi bng lng cho Trung on
45 v Ban M Thut. Lnh di chuyn c ban hnh, 2 gi chiu cng ngy, ton th n v
thuc Trung on 45 ngi ln xe GMC ch lnh Chun tng L Trung Tng, T lnh
S on 23 BB l xe chuyn bnh. Khng ng va lc , pho kch ca Bc qun rt vo th
x Pleiku, vo b t lnh Qun on II. Tng Ph ang Nha Trang c bo co ca tham
mu trng Qun on II v vic pho kch ny, khng ngn ngi ht vo my:
Ti ra lnh cho Trung on 45 BB khng di chuyn v Ban M Thut na, li Pleiku v mt
trn Pleiku bng n ri.
(Nguyn Trng Lut)
i t Nguyn Trng Lut, tnh trng Darlac.
Qun on 3 ti Vng 2 chin thut
Qun on 3, cn gi l Binh on Ty Nguyn gm 3 s on b binh F10, 316, 320A, trung
on xe tng 273, trung on pho binh 40 v 575, trung on c cng 198, trung on phng
khng 232, 234 v 593, cc trung on cng binh 7 v 576,vv
S on F10 ( nam Lo qua) v mi t qun c Lp ko v Ban M Thut.
S on 316 (t Ngh An vo)
Tng cng khong 5 s on.
Ti Pleiku c S on 3 Sao Vng v S on 968 bn tp t Lo qua.
Bn l trn chin
Theo sch i thng ma xun th m 11-3-1975, Bc qun bt c i t V Th Quang, t
lnh ph S on 23 BB ti Ban M Thut. ng ny khuyn Vn Tin Dng nn nh thng
xung Nha Trang v Cam Ranh bi v gia Ban M Thut v Nha Trang ch cn 1 trung i a
phng qun (!) ng ti o MDrak.
2 gi sng ngy 12-3, i c khong 6 cy s ng rng ngay khi va ti st mt lng
thng, th b Bc qun n sng, xng ra vy bt. Thy i t Quang vn cn mang cp bc
trn c o v xng danh l t lnh ph S on 23 B binh, chng tri li, lt giy v ling
xung h. Chng mt gi sau, chng c lnh dn i t Quang i sut m. Ti chiu hm
sau, ngy 13-3, c ci tri, cho i giy vo v ch i bng xe molotova sang Cam Bt
khai thc. Vng rng ni ny, chc chn l ni t bn doanh b t lnh chin trng Ty
Nguyn 1975 ca 2 tng Bc Vit Vn Tin Dng v Hong Minh Tho.
Trong sut thi gian b iu tra, i t Quang b khng b tinh thn, cm gi hai chn trong hai
thn cy ln c khot l sn. c th cng l kt qu a n nhng li cung khai ca t
lnh ph S on 23 BB, nh Vn Tin Dng vit trong cun i thng ma xun.
14
(Phm Hun)
Khong 2 gi sng ngy 10-3-1975, khi Ban M Thut cn ang trong gic ip, bng b nh
thc dy bng ting pho kch inh tai, rn c ca ch qun. Ti rt bnh tnh v nm mi ha
tin ca h nhng trn nh trcT lu hai ti chy xung hm ch huy, y l mt hm
rt kin c, lm bng b tng ct st. Trong hm trang b y my mc truyn tin lin lc
ti cc n v trc thuc rt d dng. Ti lin lc ngay trng phng 3 tiu khu:
- Anh hy gi ngay pho binh S on 23 BB ti Phng Dc phn pho.
Pho 105 ly tm tc x 15 km
Pho 130 ly tm tc x 27 km
- : Tuy nhin pho 175 ly c tm bn t 25 n 27 km.

Ting pho kch vang rn th x Ban M Thut cho n 4 gi sng. n pho kch 130 ly vn
rt u vo th x. L do d hiu l pho binh ca ta ti phi trng Phng Dc phn pho vi
n 105 ly u c tm xa nh n 130 ly ca h. V vy s phn pho tr nn v vng, khng
th kha hng nhng khu i pho ca ch. Nht l pho binh ca ta khng c L19 hng
dn, ch im, iu chnh chnh xc.
***
n 7 gi sng, ch ngng pho kch v cng ngay lc ny trng ty cnh st Darlac bo
co
thng
vi
ti:
Tha i t, chin xa n tin vo th x v hin ang b tr xung quanh nh th th x.
(cng nn ghi nhn l nh th Cng gio ny nm trung tm thnh ph).
Ti lin bo co v xin tng Ph c qua chung vi i t V Th Quang, ti trung tm
hnh qun S on 23 BB. Tng Ph chp thun. Mi lo ngi ln lao ca i t Quang v ti
l chin xa ca h lt vo gia th x. Vi kinh nghim ca mt s quan k binh ti hiu rt r
ha lc tn cng ca nhng con nga st ny.
S chnh lch v lc lng ta v ch qu r. a phng qun phi so ti vi qun chnh qui
Bc Vit, vi s ym tr chin xa v pho binh. Cn bn ta, pho binh ti Phng Dc, cng
nh phi pho khng th ym tr. Mt phn v dn chng cha c di tn. Cng thm, ha lc
phng khng ca ch dy c, lm phn lc c A37 ca ta cng khng th xung thp th
bom cho chnh xc c.
2 gi 45, trng phng 3 tiu khu bo co: Mt tri nh trng hm TOC/TK.
1 gi 30, trng phng 3 tiu khu li bo co: Chin xa trn ngp h thng phng th.
()
Gp nhtghi chp
15
Chiu ngy 15-3 ti chi khu Phc An ca tiu khu c Lc, trng phng tnh bo Qun on
II l i t Trnh Tiu nh Thiu t Phm Hun, c phi vin ca tng Phm Vn Ph, bo li
cho tng Ph (ang BTL/Qun khu II ti Nha Trang) rng qun Bc Vit ti Ban M Thut
c 4 s on, ang trn v Nha Trang. Trong khi tnh hnh Qun khu II lm vo cnh him
ngho nh th th hi k ca tng Vin khng h c ly mt dng ng ti vic ng ra
lnh nh th no hoc lm g gip tng Ph trong sut khong thi gian t khi trn Ban
M Thut bt u n ra cho ti ngy qun Bc Vit thanh ton xong Ban M Thut v bt u
trn xung Ph Bn. Tng Vin khng gip g tng Ph ti dng li cu sng Ba.
(Bi Anh Trinh)
2:00 gi, BCH/TK coi nh tht th hon ton. Ti lin bo co cho tng Ph. Tng Ph ra
lnh cho trc thng vn Lin on 21 Bit ng qun xung Ban M Thut.
n mi 6 gi, Qun on II mi quyt nh cho th Lin on 21 BQ xung BCH/CK Bun
H ri i b tin vo th x Ban M Thut. Ti lin lc vi ch huy trng Lin on 21 BQ, hi
thc phi cho tin qun nhanh vo th x ti chim li BCH/TK.
Mi n 11 gi khuya, h cho bit rng ti ven th x Ban M Thut m khng tin vo c
v b ch chn nh. Ti theo di cuc tin qun ca Lin on 21 BQ tng pht, c 15-20
pht l ti lin lc vi h hi coi tin ti u ri. Vn nhng cu tr li ngn gn: ang tin
nhng gp nhiu khng c.
Ti ch i Lin on 21 BQ tin vo th x, 2 gi sng ngy 11-3, ri 3 gi, ri 4 gi cho n
hng sng Lin on 21 BQ cng khng tin vo c.
7 gi sng ngy 11-3, Bc qun bt u n pho binh vo B t lnh S on 23, Ti on
chc rng h ang cho pho binh bn vo v tr BTL/S23 chun b tn cng. Ti ni vi i
t Quang, lc ny l lc nguy ngp, sp cn chin.
Lc ny khong 7 gi 30 sng. Ti i thng ra ca BTL/S thy ngoi cng BTL khong cch
300 m y chin xa T54 bao xung quang BTL. Ting my ku m m v cc chin xa
m thng vo cng b t lnh. Nhng con cua st ch tin gn cng 250 m, ri 200 m, ri
100 m. Chin xa ch u chm chm tin thng vo thit vn xa M113. May m ngy trang nn
chng khng thy. Ti mng qu v ni thm trong bng: My s cht con Thn kinh ti
nh gin ra. Tt c anh em chng ti hi hp, gi sinh t bt u. Khi en t ng thot phun
ra m mt, chin xa T54 ch, chic u chm chm tin vo. Chng vn cha bit c chic
M113 ang ch n n vo ca t, v c ngy trang k cng nh ni trn. Ti ht ln
Bn!. Thay v chng ti phi nghe ting n tht ln ca vin n vt ra khi nng sng, th tri
li cy sng ch cho chng ti mt ting kh khan, lng xc: Cc!.
Trong khi mt mi ngi v ti dn cht vo nhng con cua st. Ti go ln:
G
th!
G
th!
X
th
tr
li:
Tr
ngi
tc
x,
i
t!
M
culasse
ra
xem?
Trnh
i
t,
percuteur
b
gy!
C
percuteur
thay
th
khng?
Tha khng!
()
Chuyn k thi hu chin
16
Gn nh em c mt ch t s, ch b ct u.
Sng no ch cng i qua nh em n sng.
Ting: Tha khng lm ti tot m hi, v y l hy vng cui cng cho s cm c vi h
ch vin binh ti. By gi tiu dit chin xa ch bng phng tin g y? phi ri, chng ta
cn oanh tc c ang bay ln trn khng. Nhng chic phn lc c A37 s xi ti chng mt
cch d dng. Ti lin lc ngay vi L19 v ni chp nhn s nguy him dng phn lc c
di bom thng vo cc chin xa ang tin vo B t lnh S on 23 BB, v nh vy mi chn
ng cuc xung phong ca h. Trong lc ch i phi c lm tht my con cua st. Thnh lnh,
mi ngi nghe mt ting n m tht khng khip vang di c mt gc tri. Ct, , bi tung
ln cao c hng trm thc. Thi ri! Trung tm hnh qun s on ni u no chng li
ch qun b khng qun ta nh trng.
TOC b sp v cc phng tin truyn tin thit tr trong u tiu tng theo my khi. Ai cng
bit, trong trn mc, truyn tin l huyt mch chnh. By gi khng cn lin lc vi cp trn
v thng tin cho cp di na. Khng mt cht suy ngh, ti ni nhanh vi i t Quang:
Khng th c th c na. Khng c truyn tin, chin xa lm sao chn ng nhng chin
xa T54 v b binh ang tin vo cn c. Trong khi chng ta khng c vin binh. Ti ngh
chng ta rt ra khi v tr phng th BTL s on ngay bo ton lc lng cn li.
i t Quang ng v ra lnh rt qun. Chng ti vt ra khi hng ro v hng v pha ty
tc l sui B Hong. Cng may ma ny l ma kh nn sui cn. y sui li thp hn mt
t ti 15 m nn rt d cho vic n np. Anh em binh s i theo chng 100 ngi. Xa xa ting
pht thanh tuyn truyn ca ch qun gn cha Pht gio ca Tnh hi Pht gio Ban M
Thut ku gi cc binh s ta u hng. Chng ti tip tc di chuyn
Hnh nh l th lch thch ca on qun nh khc phim trn mn bc cho trn Th chin th
hai, trn Dunkerque nm 1940, m lc lng ng minh phi b thnh ph v b c trn ngp.
Lc h cn thit gip, nhng thit gip ca c ti tn hn nn phi ra hng. H chy n
b bin v kim bt c phng tin no nh du thuyn, can hay thng phao thot. Cn
ti by gi cn g y. Sinh ra lm lnh thit gip m by gi di chuyn nh lnh b binh.
()
Ngy th 3
Chun b ti chim Ban M Thut : 12-3-1975
Ngy 12-3, Thiu tng Phm Vn Ph, t lnh Qun on II quyt nh t chc cuc qun
tng vin ti chim Ban M Thut. Thiu tng Ph ri b t lnh Qun on II ti Ban M
Thut vo khong 2 gi chiu, Tng Ph lin lc vi cc n v ang chin u quanh
Ban M Thut nh Trung on 53 BB phi trng Phng Dc, Lin on 21 Bit ng qun,
cc tiu on a phng qun Darlac. Sau khi hon tt vic iu ng t qun u tin,
Thiu tng Ph giao trch nhim ch huy trc tip cc cnh qun ti chim Ban M Thut cho
Chun tng L Trung Tng, t lnh S on 23 BB, ri ng tr li Pleiku.
Trong bui chiu cng ngy, cng lc gia tng p lc ti chin trng Ban M Thut, th ti
Pleiku, t nhng nh cao pha ty-bc ca th x ny, Bc qun qun pho kch bng ha
tin vo phi trng qun s C Hanh v b t lnh Qun on II.
(Phm Hun Trng t SQTB K10B/72)
17

Ti bn vi i t Quang. Mnh phi phn tn mng trnh s pht gic ca ch qun. Ti
ngh: Toa i v mt pha, moa mt pha v c gng tm v Nha Trang. i t Quang gt u
v chn ngay cho mnh mt quyt nh. V t lnh chin trng Ban M Thut ni vi ti: Moa
s i v hng nam, n gn cu khong cch 14 km l tm ng v Nha Trang. Cn ti
khng cn chn la na khc hn l i v hng ty, ch tri ti s bc ln pha bc Ban M
Thut v t tm v Nha Trang.
Ti rt ngao ngn cho vic vt thot ny. Nhng khng cn mt con ng no khc. Chng
ti b tin ln ngang mt t. V lc hng lot sng cng ng n vang v nhm vo on
ngi chng ti. n cy xi ln t lm tung bi mt m. Ting i lin, ting go tht ca
chin xa ang tin v chng ti nh cuc ba vy ang tht cht. Ti bit chng ti khng th
no thot trc mt th trn ng cng ny. Ti bn bn vi thiu y Phng l nn u
hng. Thiu y Phng ci o lt trng v ly cy a ln cao phy qua phy li ra du
hiu u hng. Lp tc sng i lin ngng bn v chin xa tin st v pha chng ti khong
10 m, mt cn binh nhy ra khi chin xa, vi khu AK47 cha thng vo chng ti v qut ln:
Ti
bay
chc
v,
cp
bc
g??
Nh
ci
my,
ti
tr
li:
Ti
l
i
t
tnh
trng.
Hn
trn
xoe
mt
li
v
nghi
ng:
Tht
khng?
Tht
khng?
Ti
gt
u
v
hn
hi
tip:
Tn
g
ni
mau.
Ti
khng
ngn
ngi:
Nguyn
Trng
Lut.
Tht
khng?
Tht.
Hn sng ngi v rt i ngc nhin. Hn cng ghm tay sng vo u ti. Mt cn binh khc
nhy t trn xe n lt ht qun o ti. Trn ngi ti ch cn chic o lt v chic qun treillis.
Chng ly ht sng lc, o gip, nn st, giy boots v lun c v. Chng nhanh tay ly giy
tri cht tay ti ra ng sau. Chng na gi sau, mt chin xa khc ti. Mt cn binh mt mi
sng
sa
nhy
ra
khi
chin
xa
v
tin
ti
ti
hi:
Anh c tht l i t Nguyn Trng Lut, tnh trng Darlac khng?
ng.
Thi anh ngi ch, chc lt s c xe a anh i.
Khong 4 gi chiu, mt chin xa khc xut hin v bc mt mnh ti ln xe. Xe bt u di
chuyn. Ti c th on chc l chng i v hng ty n b ch huy ca chng.
()
C lai chinh chin k nhn hi
Ti sinh nm 1943, vo ma xun 75, ti l thiu y S on 23 qun lc VNCH, ng Pleiku
v Ban M Thut. Khong thng 3, tiu on ti tin vo mt khu Quang Nhiu, cch Ban M
Thut chng mi by cy s. Trong chin dch ny, chm trn mt nhm trinh st Bc Vit,
chng ti khai ha, git cht by, bt sng hai. Mt trong hai tn b bt l s quan. Pha chng
ti tn tht bn. Cng vi vic bt t binh, chng ti cng tm c nhiu ti liu v tin tc quan
h. Chng ti cho gi ngay cc ti liu v t binh v b ch huy.
Nhng khi tin thm chng mt cy s, chng ti c lnh ngng v rt qun, v an ninh qun
i khai thc t binh, bit c c nhiu n v qun i chnh quy Bc Vit lc y ch ng
cch chng ti hai ngy ng b. Nhng s thc, chng ch cch a im chng ti c hai
18
cy s, nu tin thm chng ti b qut gn ri. V th chng ti rt v Quang Nhiu, li

bo v a im ny. Nh vy chng ti bit thc lc ch qun. Chng ti hiu tnh hnh
nghim trng, nhng ti khng ngh cc s quan tnh v t lnh vng bit c tnh hnh
nghim trng l c nhiu qun chnh quy Bc Vit nh vy trong vng.
Tnh trng rt phc tp. Tiu on chng ti gm bn i i. i i ti l i i 1, nhn lnh
tr li Ban M Thut, vo gia thnh ph ym tr cc xe du ca s on, i i 2 n
ng ti b ch huy S on 23. Mt i i khc c gi n ym tr cc cn c nh ca
qun on, nhng b tiu dit ton b. m mng 9 rng ngy 10-3, i i ti c lnh n
phng v cy cu trn ng 14 gi khai thng con l. Nhng m y, qun Bc Vit pho
rt d, chng ti lm tnh trng ht sc nguy kch. Ti dn lnh tr ra, nhng qun cnh yu cu
chng ti tr li v tr chun b v tnh hnh nghim trng. Mi vic c v khng kh. Ti ngh
lc y ai ny u bit trc mt cuc tn cng s phi xy ra.
(Larry Engelmann & Nguyn Trng Toi)
Ngi qun nhu k chuyn sng n
Gn nh em c mt ch thng binh, ch b thng hai ln.
Mt ln Bun M Thut v mt ln i.
Ti tri t Nam H, ti c bit a con t ca ti cht ti x Chu Sn cch th x Ban M
Thut chng hn 3 km. S l khi Bc qun trn ngp, cc con ti theo chn nhng binh lnh
trong dinh chy tr n ti nh cha Tm, cha s x Chu S, mt x phn ng l ngi Cng
gio t Bc di c vo Nam nm 1954, nn c tinh thn chng Cng cao . Bc qun n
pho kch nh ma vo lng, lm trng hm tr n gia nh cha Tm. Kt qu l a con t ti
v 2 a chu ca cha Tm b t thng.
Trong t, ti gp i t Nguyn Vn Ca, thit gip, tnh trng tnh Chu c cho ti bit khi
Ban M Thut b mt, ng Thiu triu cc tnh trng v hp ti dinh c Lp v ni: Thng
Lut tr v trnh din, ti s x bn ngay v b chy m khng gi c th x. Cn cc anh
cng vy, ai b tnh m chy, ti cng bn ngay.
Nghe li k ca anh Ca m lng ti xt xa, i ai c hiu mnh v ti li ngh ti mnh ang
trong i lao t khng c ngy ra ny. Thm na, cng may cho ti l ti khng b tnh, chy
trc khi ch qun n m ti li c th b bt ti chin trng. Nu khng b xui xo v b
oanh tc lm vo TOC, nu qun tip vin n kp thi th u n ni b bt v t ti
min
Bc
13
nm,
5
thng,
25
ngy.
Sau khi gia nh ti c nh c ti M, qua din HO. V cha n nh c i sng nn
ti cha c dp din kin ng Thiu tha li v tng t lnh ca ti i iu. C mt cm ngh
m ti c suy ngh mi l cc tng VNCH c c truyn Tu khng, nht l tng Ph,
khng b Bc Vit nh la Vng 2. V nu c truyn Tu i xa, chng ta u bit trn
nh gia Hn Tn v Hng V c gi l:
Minh tu sn o, m trn thng.
(Nguyn Trng Lut)
Gp nhtghi chp
19
Vo khong thi gian m nhng l c xanh sao vng c ko ln trong cc vng Bc qun
va chim c Ban M Thut ngy 12-3, th Thiu ang quyt nh nc c nh mnh.
Theo nh ngi ta c bit, Thiu khng tho lun vi ai c v cng khng trao i kin
c vi ngi M. i s Hoa K G.Martin lc y li khng Si Gn. ng ta ang ko di k
ngh vn qu di nm ti nh bang bc Carolina trong lc Thiu mun ni chuyn vi ng
ta. V Thiu khng tin ngi M no khc ngoi Martin lc .
(Black April: The Fall of South Viet Nam - Alan Dawson)
Tp Ghi Sau 40 Nm K 2
Qun chnh quy Bc Vit xoay tr chim Ban M Thut trong vng c hai ngy. Ti
chng kin cu chuyn tht th Ban M Thut vi t cch mt qun nhn chin u.
V sau y, ti xin k nhng g xy ra:
m mng 9-3, mt on xe vn ti ch v kh n dc tin n Ban M Thut. Trc y,
chng ti nghe tin ng Nha Trang-Ban M Thut nghn, xe c khng chy c, ti sao
on xe vn ti ny i lt? Nhng on xe n t Nha Trang lm chng ti yn lng. Chng ti
cm thy d chu v tng qun i nh bt c chng, m li ng, cho n khi khm
ph on xe ny l ca ch ch khng phi xe chng ti. c ch xm nhp vo hng ng
chng ti. Chng ti khng bao gi bit ngun gc nhng chic xe vn ti ny t u. Nhng
n chiu mng 9-3, on xe ti Ban M Thut ch y v kh. Ri c mt chuyn g, vi ngi
bit c, do khi ti dn lnh ra th c yu cu quay li.
Cng m , b ch huy s on ra lnh cho i i ti vo lc 3 gi sng di chuyn ln Bang
Dao, nhng 2 gi sng th ch bt u pho, chng ti khng cch g nhc nhch ni. Vo
khong 8 cho n 10 gi sng, kho n khng cch chng ti bao xa pht n. C mt ngha a
v n kim lm gn y bin mt, trng trn. Chng ti nhn tin ch c chin xa T54 ang
tin n tnh. Tiu i chng ti va l ra th ng ngay nhm ch go tht inh i. Chng n
n B40 vo chng ti.
Lc y, nghe ng c m , chng ti c tng chin xa T54, nhng sau mi bit l khng
phi. Tht ra y l ting ng c ca nhng chic xe be ko g trong rng. ch mu m
a xe be vo tnh, chng t xe mt ch, ri cho n my. Ting ng c xe be rt ging ting
ng c T54 lm lnh VNCH mt tinh thn. Chng ti ch l mt n v nh. Tinh trng hn lon
xy ra chnh v lm tng qun Bc Vit mang nhiu xe tng tin n.
()
Gp nhtghi chp
Tng thng Thiu ra lnh cho tng Ph rt b Pleiku v KontumTng Ph s cho ti phi
tr b ch huy, nhng tng Ph s khng rt qun khi Pleiku v Kontum.
Theo cun The Decent Interval ca tc gi Frank Snepp (the CIAs Chief Strategy Analyst VN)
c
on
ghi:
() Cam Ranh, Ph c tnh trnh by vi Thiu:
Lc lng ch gm 5 s on nay ang dn t Pleiku n Ban M Thut. Mi ng i ra b
bin u b ct. Vi lc lng ng ta c trong tay, ng ch gi c Ty Nguyn trong mt, hai
thng vi iu kin c khng qun ym tr ti a, tip t bng khng vn y nhu cu v
20
vt liu, v kh, n dc, b sung qun s b s thit hi nng va qua.

(o Vn)
ch chim ton tnh trong vng c hai ngy. Sau , ti hu c chng ti, khu phi trng
Phng Dc cch Ban M Thut 10 cy s, ni ng cn c ca Trung on 53 v Trung on
54, chng ti chin u rng r gn mi ngy. T s tn tht ca ch nng hn chng ti.
T s thng vong ca ch l by so vi chng ti l hai. Chng ti chin u n khi ht n,
phi gi trc thng tip t. H th thng n xung gn pha Bc qun hn pha chng ti,
chng ti khng th ly n c. V th chng ti nh chin u cho n vin n cui cng,
ri hu ht chng ti u t trn. Sau, ch cn trung on trng l trung t n v hai qun
nhn sng st trong cuc tn st ny. Ti l mt trong nhng ngi sng st y.
Sau , ch truy lng cc binh s VNCH. Chng bt c ti trong mt thi gian ngn. Ti
khng quen ng trong th x Ban M Thut. Mc du vng ny kh lu nhng t khi ti
ra tnh. Ti l mt ngi lnh chin, hu ht th gi dnh cho cc cuc hnh qun, chin dch.
Vic tht th Ban M Thut l vic khng trnh khi. y ch c mi mt tiu on phng v
tnh, tc l bn i i, m mt i i c a i ch khc, nn ch c ba i i ni
ny. Cng c mt s qun nhn na, nhng h u l lnh vn phng. Ni rng Ban M Thut
mt trong hai ngy l khng hon ton ng. Chnh ra Ban M Thut mt trong vng mt
ngy. Tuy nhin, tha ng, ng (Larry Engelmann) phi bit c mt trn nh ln din ra
cch Ban M Thut mi cy s, ti phi trng Phng Dc. Chnh ni y chng ti thc
s chin u mnh lit vi ch qun, chng ti cm chn chng sut mt tun l.
()
Gp nhtghi chp
Khi nghe tin rt b Pleiku-Kontum, tc gi Pierre Darcourt (1) c n B tng tham mu gp i
t Khi v i M Tho gp Thiu tng Nguyn Khoa Nam (t lnh Vng 4) tm hiu v v
trit thai Qun khu II, v tng thut li trong cun Vietnam, Quas Tu Fait De Tes Fils.
Tng Nam: () Ngy 14-3-1975, tng thng gi ng (tng Ph) v Cam Ranh v cho lnh
ng ta phi lui qun. By gi chng ti bit c l cuc bn ci rt y sng gi. tng Ph
t chi khng thi hnh lnh. ng ta ni thng vi tng thng Thiu: Ti nh gic 23
nm, v ti cha bao gi bit lui qun. Hy tm ngi khc ch huy cuc chy trn ny.
Ni xong ng vt khu sng lc ca ng ln bn v ra khi phng hp, ng sm ca li. V
sau ng bay v Nha Trang, khai bnh vo nm bnh vin.
Chnh l ng Thiu (l ngi ra lnh trit thoi). Sau khi tng Ph t chi khng thi hnh
lnh, ng Thiu bo ng cho i t Tt, t lnh ph ca ng Ph, mt s quan bit ng
qun v giao cho ng ny chc v t lnh vng. ()
(Nguyn i Phng)
(1) Xem Ngn i cui cng ca Pierre Darcourt tit mc 12 ngy trn chin Xun Lc.
21
Sau y chng ti c mt c gng ti chim Ban M Thut. ng nh ch, ti thuc Trung

on 53 v trong trn nh k, hu ht hy sinh. Vic c ti chim Ban M Thut l do
Trung on 44, by gi ng Pleiku. Ti khu trung tm. Ti nhiu ni khc. Du ch l nhng
trn nh, nhng vn l nhng trn nh. Nhng ngi chin u chin u vi tt c nhit
tnh, h khng phi nh ch v phi nh. H mnh lit u tranh vi Bc qun.
Vo ngy 10-3 khi ch qun ang tn cng chng ti, lc Ban M Thut cha mt, lc nhng
trn nh cn ang din ra, th khi m my truyn tin, chng ti nghe mt cuc in m
gia b ch huy s on vi tng Ph Pleiku. Tng Ph bay trn trc thng ni chuyn
vi t lnh ph s on l i t Quang. Ti c mt ngi bn, l i y truyn tin ca trung
on cng m cng mt tn s v cng nghe c nhng g ti nghe.
Tng Ph ni: c ri! Vi bt c gi no ng cng phi gi Ban M Thut. Ti s cho ng
bt c ci g ng cn. Ti s tip vn v kh, binh s nu ng mun. Nhng phi gi Ban M
Thut bng mi gi. l nhng g r rng ti nghe.
i t Quang bo chng ti sc tip tc chin u. Nhng th nhn thc t xem. Chng ti
ch c hai tiu on, mt tiu on a i Phc An, cn li mt Ban M Thut, trong tiu
on y, mt i i b tiu dit ngy 10-3.
(Nguyn Trng Toi & Larry Engelmann)
- : Larry Engelmann l i u vn phng ty vin qun s ca to i s M, sau 75 ng l gio
s khoa s ca i hc San Jose, California. ng phng vn Thiu y Nguyn Trng Toi
thuc S on 23 qun lc VNCH. Thiu y Nguyn Trng Toi l mt trong 300 ngi c
Larry Engelmann phng vn trong 5 nm qua c tc phm Tears Before The Rain.
- : Ta nguyn bn ca tc gi Khng ai sng st c i thnh C lai chinh chin k
nhn hi da vo bt k Nhng anh hng v danh n Dak Seang ca tc gi Trng Sn
L Xun Nh vit v trn nh m thm ri khng mt ai tr v ca anh em a phng qun
ti mt mt tin n Dak Seang x ni ho lnh Pleiku.
nh Ban M Thut hay Pleiku?
V cuc tin cng Ban M Thut chng ti lm cho qun i min Nam ngc nhin nhng
mt khc, chnh h cng lm chng ti ngc nhin v h tan r qu mau, chng ti khng lng
trc s vic xy ra nh vy. Chng ti c tng sau cuc tin cng Ban M thut, qun i
min Nam s ti lp phng tuyn phn cng. Chng ti d liu mt trn mnh lit lu di hn
vi qun i min Nam vng chung quanh Ban M Thut. Nhng ngay c trong tr tng
tng, chng ti cng khng h ngh n vic Thiu phn ng li cuc tin cng vi mt
cch bt ng nh th.
Trong thc t, phn ng ca Thiu to mt cu hi ln trong tr c chng ti, lm chng ti
t hi phi chng y l mt ci by, mt chin thut khn kho nh chng ti. Khng th
no chng ti tin ni nhng chuyn ng ta lm. Chnh v hnh vi ca ng Thiu, chng ti
ngh chng ti s phi ng u mt chin thut phng th cc k sng to mi m, do
trc ht cc cp ch huy ca chng ti phi tin ln ht sc cn thn, xem chng ng ri vo
by. Trong my ngy u, chng ti inh ninh qun i min Nam hoch nh mt vi ngc
nhin ln dnh cho chng ti. Nhng n khi Thiu rt qun Pleiku, Kontum, t nhin chng
ti nhn thc c l chng c cm by, chng k hoch g, min Nam b cuc, khng
chin u na. Lc y l lc chng ti quyt nh ui theo cng nhanh cng tt.
(Trn Cng Mn)
22

Ch
em
du
Bn my bay M ri ngay ca mnh
kch
gii
thay

Vo Nam c t lu tng Dng v ph ca ng, Tng Hong Minh Tho triu tp cc ch
huy n v so snh lc lng. H kt lun rng lc lng i bn trn cao nguyn gn nh
ngang nhau, nhng qun i Bc Vit Nam khng c vng t c th phi bo v, c th di
chuyn v tn cng vo bt c hng no lm ch tnh hnh. l cha kha tn cng
Ban M Thut, cha k n mu lc v thi c bt ng. H vn tip tc lm cho tng Ph
tng lm rng cuc tn cng ch ch nhm vo pha bc cao nguyn nn ngn cn c
tng Ph cho qun v gi Ban M Thut. Tng Dng ni vi b tham mu chin dch ny
c chia lm nhiu giai on. Mi u, chn tt c cc ng i ln cao nguyn. ng a
ra mt k hoch gi l "hoa sen n": nh thng ngay vo trung tm th x, nhanh chng dit
u no ch huy ca ch ri mi pht trin tr ra tiu dit ch bn ngoi th x.
Nh c nhiu nhn vin tnh bo v bt c thng ip gi ra-i- ca Ph, tng Dng hiu
ngay rng Ph gp nhiu kh khn trong vic chng vi qun ca ng. Khng nhng b ch
huy Nam Vit Nam mt du vt S on 320 Bc Vit Nam m cn cha tm thy S on 10
ng ra phi tin v pha Kontum v Pleiku. Trn thc t, s on ny ang hnh qun xung
pha nam, h tr cho s on 320 Ban M Thut. Nhng Ph khng h bit. Tng Dng
quyt nh lm tng thm mi do d ca ng ta. ng ra lnh cho nhng n v cn li Pleiku
v Kontum m nhng cuc tn cng trong nhng vng m thng S on 10 vn hnh qun,
Ph tip tc inh ninh rng s on ny vn cn .
Gp nhtghi chp
Tng Ph, t lnh Qun khu II t ra bi ri trc nhng pht hin y. V ng ta khng c
lc lng Ty Nguyn c th bo v cng mt lc 2 mc tiu. S on 23, s on thin
chin ca Nam Vit Nam b phn tn qu mng. Hai trung on ng ri rc Kontum v
Pleiku, trung on th ba b chia ct trn mt trn Ban M Thut-Qung c. i ph vi
cuc tn cng vo Ban M Thut, tng Ph cng bit rng phi gi 2 trung on v, c khi
hn th, ty theo lc lng ca ch.
Nhng vn i vi ng ta l nu b vic bo v Kontum v Peiku, vic ng ta khng dm
lm. Hai tnh ny rt quan trng v mt chin lc. Khng nhng nm trn nhng ng chnh
theo , qun Bc Vit xm nhp t Lo v Campuchia v m hai tnh cn l im ta nhy
ra b bin. Con ng chnh ng-ty ca Qun khu II, l con ng s 19, ni Pleiku vi Qui
Nhn. Ph gii thch: Khng, ti khng th liu nh th c. Phi qun ng yn ti ch.
gi i b phn trong c hu ht S on 23, tp trung trn cao nguyn pha bc. bo v
quyt nh ca mnh, Ph nu ra nhng tin tc thu c qua i pht thanh ca Bc qun.
Nhng tin y c v ch rng b ch huy ca S on 320 vn ng cn c c ca h, c
C, pha ty Pleiku. Nu ng nh th th nhng tin tc tnh bo lm cho ngi ta lm ln v
Ban M Thut khng phi l mc tiu ca S on 320.
23
che giu mc tiu tn cng ca h trn cao nguyn, qun i Bc Vit t chc mt s ch
huy gi c C v t nh in i cc ni lm cho qun i Nam Vit Nam tng lm
rng S on 320 vn y. Mnh khe ny nh la c c chng ti. N gy ra hu
qu tai hi cho ch Si Gn.
Qun s ngoi truyn
Sau Hip nh Paris, c vic rt gim tip vn v kh t cc nc x hi ch nghi. Nhng
Trung Quc li khc, v trc c hip nh Paris, Trung Quc k hip nh Thng Hi (1)
vi M. Da trn s cng b hip nh ny th r rng Trung Quc khng h tr chng ti v
khng thc s mun chin tranh Vit Nam chm dt. Trung Quc khng thc s hi lng vui v
g v vic cui cng trn chin c gii quyt, h khng hi lng vui v g v cuc i
thng ma xun ca chng ti.
(Trn Cng Mn)
(1) Theo nh tha thun Mao Trch ng-Nixon nm 1972, Mao Trch ng mun min Nam
trung lp. (Xem Nhng ngy cui cng ca Vng 1 v min Nam ca Duy Lam khc sau)
Gp nhtghi chp
Sau nm 1970, Trung Quc ch cn gip Bc Vit mt cch th ng. Xch li gn hn vi
M, khng lo ngi nhiu v s e do bin gii pha nam, Trung Quc khng mun c mt
nc Vit Nam, d cng sn, c thng nht. Chnh Mao Trch ng khuyn Phm Vn
ng nn tip tc cuc chin tranh du kch. Khng nn tng tn cng xm chim ht min
Nam, d lc Bc Vit ang thng th.
Mao ni: Ci chi ca chng ti khng qut ti i Loan th ci chi ca cc ng ch cng
khng nn qut ti Si Gn.
(Chin tranh ng Dng III - Hong Dung)
Thm u b s
Theo i tng Vn Tin Dng lc u cng khng bit nh Bun M Thut hay Pleiku trc.
Ri ng nht tr: nh d dm c Lp trc, tu theo tnh hnh bin chuyn nh Bun M
Thut sau. Sau v tnh hnh bin chuyn v c Lp khng c tip vin, M khng can
thip nn ngay ngy hm sau, ng cho nh Bun M Thut ngay.
Trong khi y chin thut ca ng c tn l "hoa sen n": nh thng ngay vo trung tm th x,
ri mi pht trin tr ra tiu dit ch bn ngoi th x. Vy m ng nhc Lp. (1)
Cng nh vi chin thut "hoa sen n" th phi nh thng vo Si Gn, ng li nh Xun
Lc. Sau ny qua Tng hnh dinh trong ma xun ton thng ca i tng V Nguyn Gip,
chin thut "hoa sen n" l ca Thng tng Hong Minh Tho iu nghin ch khng phi
l ca i tng Vn Tin Dng.
(Trn Cng Mn)
Trn Cng Mn, qun hm trung tng, sau ngi H Ni vit qun s v cuc chin tranh
Vit Nam (1945-1975). Nht l nhn nh v i thng ma xun ca Vn Tin Dng.
24
(1) Nhiu n v qun i Bc Vit nh nhiu v tr dc ng s 19 gia Pleiku v b bin.

Ngy 4-3, hon thnh giai on u cuc tn cng ca ng Dng, l vic nh ct ng s
14 gia Pleiku v Ban M Thut. Nhng ng Dng mun hon li cng lu cng tt khng
lm l lc lng ni ng qun. V mt n v qu st rut ca S on 320 chn nh mt
on xe VNCH trn ng y, th l lm l ni ng qun. (Decent Interval)
Trong khi , S on 316 ca Bc Vit Nam n pha ty Ban M Thut, h tr cho trn nh.
Cng nh tng Dng, s on ny t Bc vo hnh qun lin trong ba tun, khng dng in
thoi lin lc v ra-i-. Cui thng 2, ba s on Bc Vit Nam sn sng tn cng th x
Ban M Thut. Nh th tng Dng c li th: Nm chi mt. Cng lc y, s on khc, S
on 968 t nam Lo ti, quy ri vng gia Kontum v Pleiku.
s qun M tai Si Gn, chng ti khng h bit (1) tng Dng ang min Nam Vit
Nam. Li cng khng bit vic ng t s ch huy pha ty nam Ban M Thut, ang chun
b tn cng th x Ban M Thut. Qun tip vin Bc Vit ko vo vng ny khng h ai bit.
Nu ng l h chun b m mt chin dch ma kh mi th khng mt ai trong chng ti bit
r mc tiu chnh ca h u?.
(1) Ngy 5-2-1975, tng Vn Tin Dng t phi trng Gia Lm p my bay xung ng Hi
ri vo Qung Tr, ti sng Bn Hi, i xung my ti b ch huy chin dch ti pha ty Gio Linh
iu ng ton b chin dch. (Komori Yoshihisa)
Thm u b s
Trc khi khi s Chin dch 275, tng Dng ch v nhiu ln cho t lnh S on 320 v
nhng con ng qun lc VNCH khng th no dng n (lin tnh l 7) nh l li thot sau
cng. Tuy nhin, H Ni sau khi nghe tin i BBC ni dn chng ang b Pleiku, cc chuyn
bay t Pleiku v Nha Trang tp npH Ni nh tn hiu ngy 16-3 bo cho bit b t lnh
Qun on II di tn v Nha Trang, Khi y tng Dng mi bt u ngh li xem c con
ng no khc cho ch qun rt c khng. n 4 gi chiu cng ngy, cng in ca H
Ni bo cho bit (tnh bo Bc Vit) mt on xe di t Pleiku tin v pha nam xung Ban M
Thut. Tin ny lm cho tng Dng bi ri. Phi chng qun lc VNCH phn cng?
Tnh bo (ni a) ca tng Dng cho ng ta cu tr li ngay sau , ng nh tnh hnh din
bin qua i BBC. n lc ny b ch huy ca tng Dng mi gi bn ra, d tm ch qun.
Kim im li, tng Dng v tng Kim Tun, t lnh S on 320, mi bit b tng Ph la
ngay trc mt. Tng Dng khin trch tng Kim Tun, ng thi phi tr cc n v di
chuyn v lin tnh l 7 tiu dit on cng voa di tn v Tuy Ha.
(Cuc di tn y mu v nc mt - Trnh Tiu)
Qun s ngoi truyn
Trong thi im , cn c trn nhng tin tc thu c t nhiu ngun cng vi nhn quan
qun s sc bn ca mt v t lnh ti ba, tng Gip d kin kh nng ch rt lui chin
lc khi Ty Nguyn. Trong bc in gi tng Vn Tin Dng ngy 13-3, tng Gip
25
nhc nh tng Dng: Trng hp ch b mt th x Bun Ma Thut th cng nn ngh n kh

nng chng buc phi thc hin rt lui chin lc (Pleiku-Kon tum).
Hm sau, nhn c tin ch t kho v kh Kon Tum, tng Gip ni vi tng L Trng
Tn: ch rt b Pleiku-Kon Tum r rt. Chng s a lc lng xung co cm gi ng
bng khu 5, Hu v Nng. Anh in ngay cho anh Dng bit.
- : Tng hp & trch lc t Tng hnh dinh trong ma xun ton thng ca V Nguyn Gip.
Cui tun u thng 3, qun i Bc Vit m rng vic tuyn v rn luyn qun s. Trong su
thng gn y, s qun xm nhp min Nam ln ti hn 63.000 ngi. Tng gp hai ln so vi
thi k 1973-1974. Ci m chng ti chc khng bit, l ngoi 63.000 qun, cn S on 316
vo min Nam tham gia cuc tn cng th x Ban M Thut.
Qun i Bc Vit m u cuc tn cng Ban M Thut trn cao nguyn vo thng 3, bng
vic nh chim qun c Lp, mt n nm gia bin gii Campuchia v th x Ban M
Thut. Nhiu n v qun i Bc Vit nh nhiu v tr dc ng s 19 gia Pleiku v b
bin, ct hn con ng ny. Ngy 4-3, hon thnh giai on u cuc tn cng ca ng
Dng, l vic nh ct ng s 14 gia Pleiku v Ban M Thut. Nhng ng Dng mun
hon li cng lu cng tt khng lm l lc lng ni ng qun. V mt n v qu st rut
ca S on 320 chn nh mt on xe trn ng y, th l lm l ni ng qun.
b ch huy tng Ph, ti Pleiku, trng ban tnh bo ni vi Ph v nhn nh rng Ban M
Thut sp b tn cng. Ph vn nghi ng, nhng sau ng cng quyt nh gi mt trung on
n Bun H, cch th x 10 cy s chn mt trung on qun Bc Vit ng . Tnh
hnh ny lm ng Dng xt li k hoch. Nu n v Nam Vit Nam mi n m rng cuc
nh thm d th ng mt yu t bt ng. Nh th phi tn cng Ban M Thu ngay.
Mc d thiu tin tnh bo vn quan trng, ti cng d on c nhng vic Bc Vit s
lm trong nhng tun ti. C mt im quan trng nhng ti khng m ra: Ti khng tin liu
c h s nh vo ni no u tin? Tuy c ch n nhng cuc chuyn qun khng bnh
thng pha ty v pha bc Ban M Thut nhng ti ngh khng nn vi kt lun mt cch bi
quan. ng l ni l s c cuc tn cng vo th x, ti d on rng h c nh bao vy n
v ct t mi ng giao thng trong vng. l mt sai lm ln do s dt nt ca ti.
Tnh l 7B v cu sng Ba
Ti cuc hp Cam Ranh, khi nghe Thiu tng Phm Vn Ph chn tnh l 7B lm trc l rt
qun, i tng Cao Vn Vin khng ng , v tng tham mu trng qun lc VNCH cho
rng a mt qun on di chuyn trn mt on ng di hn 250 cy s m khng nm r
tnh hnh an ninh l trnh l "qu sc liu lnh", v nhc nh thiu tng Ph v nhng kh
khn v nguy him sp n, cng nh bin php an ninh cn chun b.
i tng Vin cng cp n s tht bi ca qun Php khi mun rt qun t Lng Sn
v ng bng trong nm 1947. ng cng nhc n hai cuc chuyn qun ca hai binh on
Php trc nm 1954, theo mt binh on t Tht Kh ln hng bc v mt binh on t
Cao Bng di chuyn v hng nam, tt c u b nh tan nt ti chn ni xung quanh ng
Kh, dc theo Quc l Thuc a s 4. V a th v con ng m thiu tng Ph chn di
26
chuyn Qun on II th vo thng 6-1954, Lc lng C ng 100 ni ting ca qun i Lin

hip Php ti ng Dng b thm st trn Quc l 19 gn An Kh v s sng st cn li
cng b tiu dit ti o Chu-Drek trn Quc l 14. Theo i tng Vin, l "nhng bi hc
mu xng v thm khc nht m bt c v ch huy no cng phi bit r v a th him tr
ca vng cao nguyn l vy".
Tuy nhin cui cng i tng Vin cng khng tm ra c mt trc l no khc nn k hoch
ca thiu tng Ph c Tng thng Nguyn Vn Thiu chp thun.
(SQTB K10B/72)
Bn l trn chin
Sau ny tng thng Thiu thc mc vi ti: Ti sao cng binh khng lm xong ci cu ni.
i tng Vin cho rng: S on 320 s khng truy kch kp nu cu c thit lp ng lc.
V cu khng lm xong nn 3 ngy sau mi ri c Ph Bn.
(Nguyn Tin Hng)
Ngy th 5
Di
tn
cao
nguyn
14-3-1975
Sng ngy 14-3, Tng thng Nguyn Vn Thiu cng Th tng Trn Thin Khim, i tng
Cao Vn Vin, Trung tng ng Vn Quang n Cam Ranh hp vi Thiu tng Phm
Vn Ph. Ti cuc hp ko di gn 2 gi, tng thng Thiu ra lnh cho tng Ph phi rt ton
b lc lng Qun on II ti hai tnh Pleiku v Kontum v khu vc duyn hi min Trung (Ph
Yn v Khnh Ha) ti phi tr lc lng phn cng chim li Ban M Thut.
Khi c tng thng Thiu hi nn rt qun theo trc l no, Tng Ph trnh by rng cc
quc l chnh ni trong khu vc cao nguyn b Bc qun ct t, ch cn lin tnh l 7B. y
l con ng t Quc l 14 r ra pha nam cch th x Pleiku chng 32 km, chy theo
hng ng nam, xuyn qua Hu Bn v Tuy Ha (tnh l Ph Yn).
(SQTB K10B/72)
Qun s ngoi truyn
Tt c v L Dun trc kia theo Trung Quc nn kt ti xt li tng V Nguyn Gip. Trong
khi tng V Nguyn Gip c vn vi Trung Quc. Sau ny L Dun theo Nga li gn gi
vi tng Gip. V vy tr v Chin tranh ng Dng I.
Trong trn in Bin Ph, V Nguyn Gip ch trng Chc thng mi nh Khng thng
khng nh nn c xung t vi on trng on c vn qun s Vi Quc Thanh vi th
qun nh bin ngi nh Cao Ly. Trn nh u tin, V Nguyn Gip t quyt nh iu
trung on 102 ca i on 308 tn cng i C1, b ho pho ch st thng nng. Ch huy
qu on ca V Nguyn Gip khng ng b vp vp. V Nguyn Gip b Vi Quc Thanh ch
trng ph bnh nghim khc biu hin c hnh vi v k lut, bo co lo tnh hnh, vv...
Vi quyt nh thay i k hoch, V Nguyn Gip ly trch nhim ca tng ngoi mt
trn l quyt nh c nhn ngy 25-1-1954. Cc nh s hc Trung Quc tha nhn lc , vic
lin lc gia b ch huy in Bin Ph vi B chnh tr khng dng v tuyn in, m dng
nga, i v phi nhiu ngy. n ngy 27-1-1954, Vi Quc Thanh mi nhn c tin tc t B
chnh tr, tc l 2 ngy sau khi V Nguyn Gip ra lnh i k hoch ko pho ra.
27
Trc , ang lc tin phng tin hnh chun b tc chin khn trng, ngy 23-11-1953,
Tng tham mu trng QNDVN Vn Tin Dng c cc trng tc chin H Vn Lu gp c
vn Trung Quc bn vn tng ngoi mt trn V Nguyn Gip cvn .
(Tng hp & trch lc t hi k ca ca La Qu Ba, trng on c vn qun s Trung Quc)
Qun s ngoi truyn
Nm 1946, Trng Chinh, ng th hai trong ban lnh o sau H Ch Minh, tht bi trong
vic ngn khng cho V Nguyn Gip c phong cp i tng.
V Trng Chinh v V Nguyn Gip bt ng v phm vi v mc m cc c vn qun s
Trung Quc c th nh hng n chin lc chin trng ca Vit Nam, v cc c vn trn
quyn ca V Nguyn Gip, h c n phng b nhim cc tr l quan trng.
Qun s ngoi truyn
Theo tng Gip: Nm 74, khi tnh hnh nc si la bng, th tng Gip b au bng d di
ri ngt i t ngt. ng k: Khi tnh li ti thy mnh ang nm trong my bay cp cu sang
Lin X cha bnh. Thng 4-74, Nga X b tr a ng tr v.
Theo tng Gip: Ma h nm 74, khi cng i ngh Sn, L Dun bn vi ng mt lot
cc vn chin lc v thy ng hi phc sc kho sau khi m si mt Lin X.
L Dun ni vi ng: K hoch gii phng rt khn trng. Anh nm ly m lm.
Tng Gip va an dng va hon thnh d tho ln th 6 K hoch chin lc ginh
thng li min Nam. Trc v tng Gip c quan h vi i s Nga Shcherbakov, mt
s quan tnh bo ca Lin X. L c Th ngh: Khai tr khi B chnh tr. L Dun khng
ng , L Dun ni rng chng ta ang cn n s gip ca Lin X trong s nghip gii
phng min Nam. Gip l ngi ca Lin X, nu k lut Gip s ng n Lin X nh hng
khng nh n s vin tr ca Lin X.
(Quyn bnh - Huy c)
-: Sau ny L c Th munct u tng Gip.
Xem Tang thng ngu lc tit mc Ngy th 16 Nng di tn: 25-3-1975.
Qun s ngoi truyn
Tt c chng ta u c thc mc ging nhau:
K nim 30 nm chin thng in Bin Ph m khng nhc n tn ng ch V Nguyn Gip.
Lch s l lch s, nu thiu chn tht, s khng cn l lch s. in Bin Ph thng li l nh
c vn Trung Quc. Nhng h khng bit rng, nu nghe li c vn Trung Quc tin cng
theo kiu bin ngi, tht bi l chc chn v cuc khng chin phi li li 10 nm. H
cn ni, tng tn cng nm 1975, ng ch L Dun l B th qun y trung ng ch khng
phi ng Gip. Cun i thng ma xun ca Vn Tin Dng nghe ni c gi phn ng, phi
sa ti 30 ch. Lch s rt cng bng. Cho nn, tht cng bng i lin vi tht cng tm.
(Hi k kt thc cuc chin tranh 30 nm - Trn Vn Tr)
Bt kin quan ti bt xut nhn l
28
Nm 1975, ngy 153, lc 3 gi sng, Tiu on 231 PQ t Ninh Thun ln n chi khu
Khnh Dng. y l tiu on th 5 c thy vo trn a Khnh Dng, v ch c mt tiu
on. Bn tiu on PQ trc b nh tan. Lc ny tng Ph vn cn hy vng gii ta
Quc l 21 ti i 519 thng ng tip vn cho S on 23 BB v lc lng ti chim Ban
M Thut ang tp trung ti chi khu Phc An (1), l qun gip gii vi chi khu Khnh Dng
ca tnh Khnh Ha.
(Ch gii: Trch li k ca trng ban hnh qun Tiu on 231 PQ)
***
on xe chng ti ln n Khnh Dng khong tinh m 3 gi sng. Cn cch trn a 10 cy
s th on xe phi tt n pha v i bng n mt co trong m ti m m. Khi xe ca ti v
tiu on trng va ngng ti bi u xe th i y tiu on ph t xe khc bc ti:
T cht n b thng! Khng t cch g sng ni thiu t i!
Nghe l, v cha bit t gip gi, nhng ti va bc xung xe th c 2 s quan hnh qun thuc
tiu khu Khnh Ha n trao lnh hnh qun v thuyt trnh hnh qun ngay ti bi u xe,
di nh n pin vng ch. Theo nh mc tnh hnh chin s ca lnh hnh qun th qun
s ch l 1 tiu on nhng h c u th l chim trc trn a v b tr trn a quanh
khu vc i 519. Do nhim v ca tiu on ti l p st khu vc xung quanh i 519
thm st, iu nghin v tr b phng ca ch. Tuy nhin vi kinh nghim chin trng ti bit
trong lnh hnh qun ny c iu g lt lo, bi v mt tiu on ca ch khng th no dn
hng ngang 18 cy s (sut b ngang ca thung lng Khnh Dng).
Ti bc vo lu ca b ch huy hnh qun. Thiu t Hn cho ti bit tt c s tht:
Lc lng ch cht ti i 519 khng phi l 1 tiu on nn tai bo (MTGPMN) m l Trung
on ch lc 25nn ci. (1)
Sau khi cho bit r tnh hnh, thiu t Hn kt lun tiu on ca ti l mt tiu on b em ra
th qun trc khi qun d kha c o MDrak. Hy vng sng st tr v rt mong manh.
Ti hi li thiu t Hn l trn khng cn cch no khc na sao?
Thiu t Hn cho bit lht thuc cha v hin thi khng cn qun.
(Bi Anh Trinh)
(1) Trung on 25 thuc S on F10 nh phi trng Phng Dc Ban M Thut.
- : Ti ri khi Pleiku mt ngy sau khi thnh ph Ban M Thut va lt vo tay gic.
Sng ngy 13-3-75, theo nhng ton qun u tin ca n v c trc thng vn t Hm
Rng xung Phc An, qun l duy nht cn li ca tnh Darlac, nm cch Ban M Thut
khong 30 cy s trn QL21 v hng Nha Trang.
Khi mt na n v va xung Phc An, th Pleiku c lnh di tn. Mt na qun s cn li
phi di chuyn theo on qun di tn trn Tnh l 7B. Mt cuc trit thoi sai lm, t hi v bi
thm nht trong chin tranh.
(Phm Tn An Ninh)
Ch ngha ca mt thi chinh chin
trong qun nhu
T cht n b thng
(Nho nhe l: Bn t bt hoi)
Mt cn gi bi
29
Mt na n v ca ti gn nh b xa s. Hai ngi bn thn ca ti u l tiu on trng

t st, nhiu ng i ca ti cht trong n au tc ti.
(Phm Tn An Ninh)
Ngy th 6
Khnh Dng : 15-3-1975
i ph vi Bc qun t Ban M Thut trn xung Nha Trang, Thiu tng Phm Vn Ph
cu cu vi B tng tham mu v c cho bit 3 hm na L on 3 D s b ti Nha
Trang ln chn ch ti Khnh Dng. Tng Ph khng th ch qun d nn iu ng
Trung on 40 thuc S on 22 BB ti bc Bnh nh ln Khnh Dng v Tiu on 231
PQ t Ninh Thun ln chi khu Khnh Dng.
Lc ny tng Ph vn cn hy vng gii ta Quc l 21 ti i 519 gii to ng tip vn
cho S on 23 BB v lc lng ti chim Ban M Thut ang tp trung ti Khnh Ha. Nhim
v ca Tiu on 231 PQ l lm sao cm chn Bc qun trong 3 ngy: Sau 3 ngy s c 1 l
on d ln Khnh Dng lp phng tuyn ti o o MDrak,
Mt cn gi bi
Ngy 15-3, lc 3 gi sng, Tiu on 231 PQ lc i c 377 ngi, khi v cn 72 ngi.
(Bi Anh Trinh)
Bt kin quan ti bt xut nhn l
Sau mt ngy ngh ngi ly sc, 8 gi sng ngy 16-3 chng ti xut pht t bun MDung tin
v pha i 519. Khong mt ting sau ti nhn c li nhn ca thiu t Hn hy sang tn s
c bit gia hai chng ti. Sau khi sang tn s c bit, ng chuyn cho ti mt cu nhn tin
c ngy ha bng kha i chng (bng m ca ngnh truyn tin). Ngi lnh mang my
cho ti bit nguyn vn li nhn l: Qun s ch l 3X. Ngi lnh hi ti 3X l bao nhiu?
Ti tr li ngay l 1 trung on (do ti b m nh bi li ca thiu t Hn trc qun s ch
l 1 trung on). i thm c vi bc th ngi ti cht lnh tot, m hi v ra:
Bi v ti sc nh li 3X lmt qun on (1).
Ti mt hn, khng phi v tnh mng mng manh ca chng ti, m v ch tp trung ti Ban
M Thut mt qun on th d nhin h s khng dng ti y, chc chn hi b xung
Khnh Ha! Lm sao m tiu on ca ti c th cn ni bc chn ca h trc khi qun d
kha o MDrak? V ch cn mt s on i b, dm ln chng ti cng b th, nt by ngi
ri (v chng ti ch c 377 ngi, trong khi mt qun on ca h c khong 40.000 ngi).
Lc l 9 gi sng nhng ti c cm tng nh l tri ang hong hn, cnh vt m nhn o
nh trong mt gic m. Nhn long thong bng nhng ngi lnh lng l tin bn cnh lng ti
t ing v cu ni ca ng i y tiu on ph cht cht n b thng, v t ti ti cu
cha thy quan ti cha l qun nhu. Trong mt bui sng lay lt nh cnh chiu t,
tbn nhu ti li vt vng n cu th: B o m tu d quang bi - Gic m t b m
thng thi - Ty nga sa trng qun mc tiu - C lai chinh chin k nhn hi.
V ch mt mnh ti bit chc l h skhng th tr v.
30
(Bi Anh Trinh)

(1) Theo li dn chng ca i tng Cao Vn Vin th y khng phi l qun on m l S
on 320 thuc Qun on 3 ca Bc Vit.
trong qun nhu
Cha thy quan ti cha l
(Nho to l: Bt kin quan ti bt h l)
Qun s ngoi truyn
Phi i 30 nm sau, cui thng 10-1974 i tng Nga Viktor Kulikov, ph t b trng quc
phng ti H Ni thc y min Bc tn cng xm chim min Nam v ha gip thm v kh
n dc (1). Lc ny L Dun da vo Nga, tng V Nguyn Gip mi c c hi cm
qun tr li, Khi y tng V Nguyn Gip ngi Tng hnh dinh ph Hong Diu, H Ni
iu qun v tng Vn Tin Dng l tng ngoi mt trn.
Nhng tt c nh vo tng Hong Minh Tho qua trn nh Ban M Thut.
Nhn k nim 25 nm ngy Gii phng min Nam (1975-2000), nh xut bn Chnh tr quc
gia ra mt cun: Tng hnh dinh trong ma xun ton thng ca tng V Nguyn Gip. Trong
chng IX mang tn Chin dch H Ch Minh, on vit v nhng ng thi din ra ti Ban
M Thut v tng Hong Minh Tho
5 nm trc tip gn b vi chin trng Ty Nguyn cho ng (tng Tho) nhiu kinh
nghim qu bu. Chnh cun sch Tm hiu t tin ta nh gic vit nm 1971, tng Hong
Minh Tho nhn ra ch yu v him yu ca chin trng Ty Nguyn. iu khng nh
trong chin dch k T -Tn Cnh din ra ma kh nm 1972 do ng ch huy.
n nm 1973, khi ra Bc hp, tng Hong Minh Tho ngh vi tng V Nguyn Gip
v vic nh Bun Ma Thut, chi tit ny c ghi li trong cun hi c ca tng V
Nguyn Gip Tng hnh dinh trong ma xun ton thng trang 126. Trong bui lm vic,
anh Hong Minh Tho vi nhn quan mt nh nghin cu khoa hc qun s nu kin:
Khi chn hng chin lc l Ty Nguyn th trc ht nn nh Bun Ma Thut, v y l
th x ln nht, l ni him yu v cng l ni s h nht. Ti rt tn thnh. Sau ny kin
ca ng c B chnh tr, B quc phng, B tng tham mu ng tnh chp nhn.
(Tng hnh dinh trong ma xun ton thng - V Nguyn Gip)
(1) Nga vin tr di do, v v kh nn qun i min Bc ng hng th nm trn th gii v
v kh. V qun s, qun lc VNCH ng hng th t sau Trung Quc, Lin X v M.
(Chin tranh ng Dng III - Hong Dung)
Qun s ngoi truyn
B chnh tri bt u chp nhn phng n tng cng kch ca tng Gip. Thng tng L
Hu c, thi gian y l cc trng cc tc chin, thng xuyn phi lm vic vi L Dun.
Tng c k: Anh Dun c cn nhn ti tng cng kch sao khng cng kch thng vo
Si Gn m li chn Bun M Thut.
31
K hoch nh Bun M Thut (gia nm 73, tng Gip lm vic vi tng Hong Minh
Tho) c tng Gip trao i vi tng Dng chi tit trong cuc gp vi tng Hong Vn
Thi trc khi Vn Tin Dng vo min Nam.
Tng Gip l thng v qun u nn nht tr ngh a Vn Tin Dng vo min Nam, tc
chin pht trin v b tr c th do tng Vn Tin Dng quyt nh. Tng L Hu c ni:
Anh Vn ch th ti sang bo co xin kin ch o ca anh Ba. (L Dun)
Nghe chuyn Vn Tin Dng vo Nam. Anh Ba t phn vn...
(Quyn bnh Huy c)
Thm u b s
Sau ngy 30-4-1975 ton thng, mt nm sau ti i hi IV thng 12-1976.
Tng V Nguyn Gip vn cn gi chc b trng B quc phng, vi th bc trong B
chnh tr ch xp sau L c Th. Nm 1980, ng phi giao chc v ny cho Vn Tin Dng.
Trc , c ng Th v ng L Dun u nhiu ln cng khai nh gi thp kh nng, k c
kh nng cm qun ca tng V Nguyn Gip.
(Quyn bnh Huy c)
Qun s ngoi truyn
T nhn quan mt nh nghin cu qun s, ng (tng Tho) chn hng chin lc Ty
Nguyn, ni him yu l Bun Ma Thut v trc tip ch huy, ra nguyn l: Mu sinh ra k,
th ra thi - nh bng mu k, thng bng thi th, l tinh hoa ca ngh thut qun s
m chnh Thng tng Hong Minh Tho vn dng. Ty Nguyn rung chuyn. Chn Ty
Nguyn c rng ni, cao nguyn, li l ni c ng H Ch Minh chin lc i qua.
to th ph v Ty Nguyn, b tng t lnh quyt nh a Qun on 4 vo pha bc
ng Nai, Qun on 2 vo pha ty Hu. Qun lc ca h phi a s on lnh d v s
on lnh thy nh b gi Si Gn v Hu. Khi lc lng tng d b chin lc ny di chuyn,
Ty Nguyn h sn. ng thi, ta bt ng tng thm cho Ty Nguyn 2 s on l S on
968 v S on 316. Thc hin k nghi binh la ch, vi lc lng ti ch, ta a S on
10 tin v c Lp, pha nam Bun Ma Thut, S on 320 tin v Ea Hleo, bc Bun Ma
Thut nh chia ct Ty Nguyn chun b cho vic tri ch li m dit. S on 316 b mt
xut pht t Ngh An bng c gii vo chin trng pha nam Ty Nguyn. S on 968 hnh
qun b vt qua vng rng ni Vit-Lo tin vo pha bc Ty Nguyn thay th S on 10
v S on 320 hai s on ny b mt chuyn t Kon Tum v pha nam. Vi sc mnh t
ba s on ta bt ng tin cng thng vo th x Bun Ma Thut.
Bn l trn chin
V sao cuc chin Vit Nam kt thc nm 1975? Cng lc , d tr n dc, xng du v
tip liu qun s ni chung ca qun i VNCH khan him nghim trng. Theo d tnh ca
B tng tham mu: D tr n dc tn kho ch cn cung ng c t 30 ti 45 ngy.
Tng Cao Vn Vin kt lun rng nu tnh hnh chin s c tip tc xy ra theo cng mt nhp
th s n tn kho s ht vo thng 6-1975, nu khng nhn c thm vin tr.
32
Vi tnh hnh , tc gi cun Khi ng minh tho chy (Nguyn Tin Hng) kt lun.
Nh vy, ta c th t cu hi v phng din lch s
Nu nh khng c bin c 30-4-1975 th ti thng 6 Qun lc VNCH s ly g m chin u?
Nh vy d ng Thiu khng rt b cao nguyn v giao cho tng Ph t th ti Pleiku,
Kontumth cng ch gi c mt thi gian no , c l khng qu mt thng.
V b kit qu n dc tip liu trc p lc mnh v p o ca ch.
V:
Thng 4-1975: Quc hi M bc b tt c cc khon vin tr cho chin tranh VN.
Qun on II trit thoi
Tng tham mu trng Cao Vn Vin phn tch v lin tnh l 7B v cuc rt qun ca Qun
on II. i tng Vin phn tch rng ngoi tr khc t Quc l 14 i Hu Bn (1) cn dng
c, on cn li khng bit nh th no. Trong khi i tng Vin lo ngi v l trnh rt
qun, th thiu tng Ph li tin tng v k hoch chuyn qun theo lin tnh l 7B. y l con
ng t Quc l 14 i Hu Bn c o Cheo Reo (1) v Tuy Ha st bin. ng ny rt
gh gh, lm chm v b b lu khng dng n. Gii thch v s chn la ny, thiu tng
Ph trnh by rng yu t bt ng khin ng c d tnh nh th.
Nhn nh v quyt nh ca tng thng Thiu v k hoch chuyn qun ca thiu tng Ph,
i tng Vin cho rng: a mt lc lng c qun on vi y qun c, v nhiu th
khc qua ni cao v rng gi trn vng cao nguyn phi l mt ngi ch huy sng sut lc no
cng phi cn trng vi tnh trng ch ang c mt hu nh cng khp ti khu vc .
(1) Hu Bn trc c tn l Cheo Reo. Tng Thng Ng nh Dim cho thnh lp tnh Ph Bn
v i tn th trn Cheo Reo thnh Hu Bn. (Trng t)
Bn quc l v tnh l cao nguyn Trung phn
Quc l 14 : Ban M Thut - Peiku
Quc l 19 : Peiku Quy Nhn
Quc l 21 : Ban M Thut Khnh Dng Dc M - Ninh Ho
Tnh l 7 : Pleiku Hu Bn Ph Tc Cng Sn Tuy Ho
Hu Bn
Ph Tc
Cng Sn
33
- : Tnh l 7 (hay 7B) nay i tn thnh Quc l 25.

Ngy th 7
Qun on II trit thoi : 16-3-1975
Sng ngy 15-3, Thiu tng Phm Vn Ph cng vi mt s s quan trng phng v s quan
tham mu ca bay v Nha Trang ti t chc b t lnh Qun on II ti y.
Cng trong ngy 15-3, Chun tng Trn Vn Cm, ph t hnh qun t lnh Qun on II v
vi s quan tham mu bay ti Tuy Ha (tnh l tnh Ph Yn) chun b n on qun ca
Qun on II di chuyn t Pleiku v vi mt s qun xa bt u ri Pleiku theo tng ton nh.
(SQTB K10B/72)
Gp nhtghi chp
Trong khi qun i Si Gn b Kontum v Pleiku ng thi b tr li k hoch qun s Qun
khu I v II theo hng bt li. i s M (1) ti Si Gn khng c tng thng Thiu thng
bo. n chiu 17-3 nh mt ip vin CIA cung cp cho pha M cc thng tin mt u tin v
chin lc nh u nng ui ca tng thng Thiu. ip vin ny cho CIA bit, ch trng
ca tng thng Thiu l tng cng bo v Si Gn bng mi gi. Do vy, trong trng hp i
phng tn cng mnh, tng Ph c php rt khi Kontum v Pleiku.
c tin ny, tng Homer Smith, ty vin qun s s qun M ti Si Gn lp tc n gp
tng Cao Vn Vin ni rng vic rt qun khi Pleiku v Kon Tum l mt sai lm ln c th
dn n thm ha. Tng Smith trch tng Vin v sao khng thng bo iu ny cho pha
M trong cuc gp g gia hai ng trc mt ngy t nht pha M c th gip c v
qun vn. Nghe ni vy, tng Vin ni l do mun ca tng thng Thiu.
(Nguyn i Phng)
(1) Khong thi gian ny, i s Hoa K Graham Martin v li tiu bang Carolina ca ng
ngh ngi. iu hnh ti to i s l Ph i s Wolf Lehmann.
CIA v cc ng tng
- : ip vin trn l i t L Khc L, tham mu trng Qun khu II. Trong khi tng thng
Thiu du ngi M th ng L bo co cho Stephens (ph t ca Nicol) bit:
Ngy mai 14-3 tng Ph s hp vi tng thng Thiu ti Cam Ranh. Bui hp c gi kn v
my bay ca tng Ph s i Qui Nhn trc nh lc hng. L ha vi Nicol c tin g sau
khi Ph i hp v L s cho hay. Stephens vi vng thng bo tin cho c vn tnh c Lc Earl
Thieme. (CIA and The Generals). Sng ngy 15-3 chnh i t L bo cho Stephens bit k
hoch ca tng thng Thiu v k hoch ca tng Ph da trn yu t b mt v bt ng.
Nhng sau o ln tt c, cuc rt qun bin thnh cuc chy lon.
(Bi Anh Trinh)
- : Sau i t L Khc L c giao iu ng lc lng cng binh bc cu phao sng Ba.
Gp nht si
34
Ti liu ca Phm Hun cho bit thm: bo mt cho chuyn i ca ng Thiu nn khng
c mt chun b no tip n ng v phi on. Ngay c mt ci thang cao dng cho loi my
bay ln DC6 cng khng c. Chic bit th bay tin vo ch u. Mt chic xe jeep c li
ti st bn. ng Thiu v cc tng Khim, Vin, Quang ln lt tt bng t khi chic
DC6 xung mui xe! Ri mui xe nhy xung. (Cuc trit thoi cao nguyn)
Bn l trn chin
Trong cuc hp Cam Ranh, tng thng Thiu cn dn tng Ph lnh trit thoi ti mt, t
cp tnh trng, tiu khu trng tr xung khng c bit, c ngha l cc lc lng a
phng qun vn li chin u, tip tc lm vic vi tnh trng, qun trng. Ch c ch lc
qun gm b binh, pho binh, thit gip, cng binh, khng qun l phi trit thoi.
Do k hoch trit thoi Pleiku v Kontum tin hnh mt cch b mt theo lnh ca tng thng
Thiu. Tnh trng Pleiku, i t Hong nh Th nh gn b t lnh nn c bit trc,
v kp di tn nhng b bt cng vi Chun tng Phm Duy Tt Hu Bn.
Mt cn gi bi
Tnh trng Kontum, v khng hay cuc rt qun nn chy sau. Theo ti liu ca tng Cao
Vin, vit cho Trung tm qun s lc qun Hoa K, th n pht cht mi c bit.
ng tnh trng thp tng theo on qun, nhng gia ng th b ch qun bn cht.
Qun on II trit thoi
Phc
An
16-3
Trong 2 ngy na, nu on xe khng v ti Ph Bn nh d nh, th Phc An s v cng
nguy ngp. Bi v ch ch cn s dng mt phn lc lng ti Ban M Thut vi chin xa v
trng pho ym tr, s dt Phc An (1) d dng. V sau l Khnh Dng (2).
Kim im li qun s ca s on v nhng n v hin ang Phc An, i t c, tn t
lnh S on 23 B binh v cng lo ngi. Lc lng chnh yu ca s on l Trung on 45
tnh nguyn nhy xung Phc An tng cng th hm nay tan hng, tr thnh dn s gi
na qun s. Trung on 45 cn li ng 200. Trung on 44 khong 300. B t lnh s on
ti Chu Cc ch c 42 ngi. Hu trm ti Khnh Dng khong 700 tay sng, khng chin xa
ch c 4 khu i bc 105 ly phi ng u vi S on F10 Bc qun t Ban M Thut ko
v, vi qun s 7, 8 nghn v c chin xa, i pho ym tr!
17 gi, phi c quan st pht hin khong 10 chin xa ch gn Chu Cc, xin nh bom ti a.
5 phi tun khu trc t Phan Rang ln. Phi tun 1 ln ti vng mc tiu lc 17 gi 40 pht. Tri
m, khng nhn r, cc khu trc c phi quay v. Thm 2 xe tng Bc Vit di chuyn pha bc
cy s 62, mt trn Khnh Dng. Hai Trung on 64 v 48 Bc qun di chuyn ti ty bc
Khnh Dng khong 20 cy s. Lc lng S on 23 BB s cng phi hp vi 2 tiu on
thuc S on 22 BB tng cng t chc tuyn phng th, chn ng cuc tin qun xung
Khnh
Dng,
Dc
M
ca
ch.
Nhng cng ch l trng chi ! Qu tht trong trn ny, lc lng Bc qun v Nam qun
qu chnh lch! Ngy 16-3-1975 Pleiku, KonTum vi nhng con ng thot chy l 7B,
14, 19, 20, 21. Nhng tn tht nht l con ng 7B.
35
(Phm Hun)
(1) Phc An nm pha nam Ban M Thut.
(2) Khnh Dng nm trn Quc l 21, gia Ban M Thut v Ninh Ho (Nha Trang).
Qun on II trit thoi
Ngy 16-3-1975 bt u ri Pleiku gm cc n v qun c, n dc, pho binh, khong 200
xe. Tng Phm Vn Ph v b t lnh v Nha Trang, tng Phm Duy Tt n c cuc di
tn, mi ngy mt on xe khong 200 hay 250 chic, ngy u m xui v bt ng.
Ngy hm sau 17-3-1975 cc n v pho binh cn li, cng binh, qun y, tng cng chng 250
xe. Dn chng, gia nh binh s chy a theo, lm no lon gy tr ngi cho cuc trit thoi.
Ngy 18-3, b ch huy v ban tham mu qun on v ti Hu Bn, Ph Bn, cc on xe t
ba ngy trc kt li y, on ng t Hu Bn v Tuy Ho cha giao thng c v cng
binh cha lm xong cu qua sng Ba (1). Ti hm y Bc qun ui theo pho kch d di gy
thit hi hu ht chin xa v trng pho ti y. S on 320 Bc qun ng ti Bun H, Ban
M Thut c lnh ui theo on xe trit thoi t 16-3 n 18-3-1975 vo Ph Bn ri tip
tc nh ph ti Cng Sn.
Ngy 20-3 on qun ri Hu Bn nhng ch i c 20 km th phi i chm li v Ph Tc
pha trc b chim, on qun di tn va chng tr va tin. Khng qun n ym tr
nhng nm bom nhm vo on qun gy t thng gn mt tiu on BQ, thit hi ny li
cng gy thm ri lon. Ti Ph Tc hn lon din ra d di. Bc qun ng cht, mt tiu
on a phng qun v bit ng qun c giao nhim v nh cht.
Khi n Cng Sn cch Tuy Ho 65 km on di tn phi bng qua sng Ba. Trc thng CH47
ch tng on cu ln sng Ba rp ni.
(Trng t)
(1) Sng Ba tc sng Ea Pa cch o Cheo Reo (Hu Bn) vi cy s.
Kontum-Pleiku di tn
Trch on: () Li thm mt hong hn, c th hn th na, bt u tra hm nay l 12 gi,
dn chng cc vng ln cn Pleiku u x v th x Pleiku. H ang sng nhng gi pht lo
u kinh hong ngoi ng ph. Trn khp cc ng ng u cht cc xe loi, xe qun
s, xe dn s, xe ch hng, xe i t, xe cha la, xe my ko c r moc bn trn cht y
nhng gia bo cui cng ca dn chng. Tt c cc gia nh, gi tr ln b, dn s cng nh
qun s ngi sn trn xe ch di tn m h khng bit l i ng no. Ngoi ng ph
y ry nhng qun nhn v thng dn tay xch nch mang v bng b cc tr th, xch
nhng gi c lang thang khp ph, khng bit i u na. Pleiku ang sng trong mt
khng kh kinh hong cha tng thy, hn c c Hu nm 1972.
Kontum-Pleiku coi nh b b ng v cc nhn vin c trng trch an ninh ch lo ring cho gia
nh h, v khng cn ai cn c tinh thn m nhn trch v ca mnh S kim sot lt ra
ngoi tay ca cc gii lnh o chnh quyn tnh. Ring cc lc lng nng ct cn c k lut
v tinh thn chin u. Nhng tnh trng hn lon ca dn chng Pleiku ra y ngoi ng
to nn mt cnh tng tht khng th tng tng ni. Trn khun mt mi ngi u l v
36
lo u khng t ht. Chin tranh thc s cha ti Pleiku. Cha mt n pho kch no ca ch
bn vo th x Pleiku. Hong hn ca Pleiku c th nh bt u. ng thi c th tip lun
nhng cnh hong hn khc. Tnh trng Pleiku bi thm qu, ng bo i! ()
(Bo Chnh Lun - Nguyn T)
Qun on II trit thoi
Ngy 22-3 cu rp xong on di tn qua sng theo hng l 436 v Tuy Ho, v xe c qu
ng cu b sp cht nhiu ngi phi sa cha thm ln na. Chng ng cui cng t y
v Tuy Ho rt cam go v c nhiu cht, tri ma lnh, Bc qun pho kch on di tn cm
chn ta. Tiu khu Tuy Ho khng cn qun tip vin nn on qun di tn phi t lo ly, cc
binh s Tiu on 34, Lin on 7 BQ liu mng ln tn cng cc c im Bc qun cng vi
chin xa M113 tiu dit cht ch.
Ngy 27-3 sau khi thanh ton cht cui cng on di tn v ti Tuy Ho bui ti tng cng 300
xe (trong s 1.200 xe) m ng mu v c Tuy Ho.
()
Kontum-Pleiku di tn
T tra cc lc lng an ninh trong th x Pleiku nh qun cnh, cnh st b tt c nhim s
khng cn thy bng mt ai, mc du hm qua (th by) 15 thng 3 cn canh phng rt gay
gt cc ng ra vo tnh v th x Pleiku. Mi ng ph khng cn mt nhn vin cng lc no
gi trt t na.. Tt c mi ngi u v nh lo di tn cho gia nh. Lin lc v tuyn ca h
thng qun i khng cn c iu ha v hu hiu nh trc na tuy vn cha hn gin
on. Cc nhn vin truyn tin cng thay nhau v nh lo vic di tn gia nh. S kim sot
an ninh trt t coi nh tut khi tm tay ca chnh quyn a phng Pleiku.
Ngay t x tra(ch nht) 16-3, cc xe no cht xong vt u chuyn bnh trn Quc l
14 i v Ph Bn thnh mt on di. Nhng phi k t 20 gi ngy hm nay, s di chuyn
ton din ca dn chng mi thc s bt u, on xe c chng n hng ngn chic, bt
n pha ni ui nhau trn hng chc cy s trng nh mt cuc tr v nh sau cuc ngh
ngi cui tun. Nhng ra khi th x c vi cy s th on xe b kt v nhng chic xe nh
hn nh xe lam, xe t nh, xe Honda mun vt trc. Dn ngho ra i bng phng tin
tri ph cho h l i chn ca chnh h. H y l gm c gi, tr, ln, b, con nt cn bng
trn tay, n b ang mang bu, tay xch, nch mang, mt vi manh chiu, mt vi bc qun
o, bun ti, lo u, gia nh n ni tip gia nh kia i hng mt st bn l ng trnh on
xe. n pha ca on xe ln lt chiu cc bng lng cng xung ca ngi ln, nhng bng
nh hn ca cc tr em tay nu vt o hoc ng qun ca ngi b hay ngi m
H lng l tht thu bc n trc bc kia trong m ti ca tm hn.
()
Gp nhtghi chp
Trong s 60.000 ch lc qun ch c 20.000 ti c Tuy Ho. 5 lin on BQ 7.000 ngi
ch cn 900 ngi. L on 2 Thit k vi trn 100 xe tng nay ch cn 13 chic M113.
37
ng Cao Vn Vin ni t nht 75% lc lng, kh nng tc chin ca Qun on II gm S

on 23 BB, bit ng qun, thit gip, pho binh, cng binh b hy hoi trong vng 10 ngy.
V th k hoch ti chim Ban M Thut khng th thc hin c v khng cn qun.
(Chin tranh Vit Nam ton tp - Nguyn c Phng)
Kontum-Pleiku di tn
Chnh Lun: Chiu ti ch nht ngy 16 thng 3 nm 1975, bn Nguyn T, c phi vin
Chnh Lun ti chin trng Qun khu II t Pleiku gi in thoi cho bit v tnh hnh Pleiku
sau khi B T lnh Qun khu 2 di tn v Nha Trang.
Bn Nguyn T cho bit trong hai ngy qua, ng bo trong tnh hoang mang n cc khi
nghe tin cc i pht thanh ngoi quc loan bo B T lnh Qun Khu 2 di tn v Nha Trang.
Gii hu trch khng c li gii thch trn an ng bo mi pht li cng mt thm tinh thn,
mnh ai lo liu phng tin di tn.
Chiu qua 15-6 (th by), cc ph x ng ca khng bun bn cm chng nh trc y,
v ng bo x ht ra ng, nhn nho ngc xui tm li chy. Ngi ta thu bao
mi loi xe, cht ht c qun o chun b chy. Nhng ngi t tin cng vt ti, chung
nhau thu xe, v cc loi xe, t xe lam, xe vn ti, xe l, xe nh, xe Honda, cho n c xe i
t, xe cu ha, xe cn trc, my cy v.v. u cht y p c, u ni ui di trn cc
ng ph chnh nh Hong Diu, V Tnh, Phan Bi Chu, Quang Trung, Hai B Trng. Tt
c di chuyn, nhng khng bit di chuyn theo li no, v con ng duy nht c th chy v
Quy Nhn l Quc l 19 th b ch ct. p lc ca ch qun vn nng n trn ng bng
rng bng ni ny, ci cht c th e da tp th t nn bt c ni no v bt c gi pht no.
Nhng chuyn bay ca hng khng Vit Nam ngng t my hm nay nn phi trng ch
cn l ni hot ng rn rp ca cc loi my bay qun s. Tin tc mt s gia nh thuc b t
lnh qun on c di tn ra khi Pleiku lm cho mi ngi cng thm ht hong. H ch cn
trng ngng vo con ng sng duy nht l Quc l 19. H mong ngng cho quc l ny
c gii ta mau l trc khi ch ko ti. m nhai l kinh hong v ch ng Ba rc
chy ngy no min Trung l mt m nh kh xa nha trong tm t mi ngi. Dt du nhau
ngc xui ngoi ng ph, v ng bo ng ngc thm hi nhau bit chy i u by gi?
Qua in thoi bn Nguyn T bo tin cho ta son bit l bn ang tm cch thot khi Pleiku
cng ng bo v sau y l bn tin cui cng ca bn t Pleiku gi v cho ta son v bn
c Chnh Lun. Li thm mt hong hn.
()
Qun on II trit thoi
Ngy u tin ca cuc rt qun. Tri my m, m m. Thnh Pleime nm trn mt ngn i
cao, ni t bn doanh ca b t lnh Qun on II. Con ng t b t lnh qun on v
Pleiku ko di my cy s, v t nhng ng ng khc x v, ngi v xe c ni ui,
dn, ln, kt cng. Tin qun on "di tn" khng cn l mt tin "ti mt" nh cc gii chc
qun s mong mun, mi ngi dn Pleiku, mi gia nh qun nhn, v chc chn c...ch
na, u bit. Hn lon, cp bc, bn ph xy ra nhiu ni, trong v ngoi th x.
8 gi 40 pht, ct t mi lin lc bng in thoi vi b t lnh Qun on II Pleiku. on
xe di chuyn, khong 4.000 qun xa loi v nhng xe dn s.
10 gi phi trng C Hanh chnh thc ng ca.
38
10 gi 45 pht, i t Trn Cu Thin bay i Ph Bn cng vi cc chuyn vin truyn tin, thit
lp h thng lin lc tng trnh tnh hnh on xe tng gi v Nha Trang, v Si Gn.
10 gi 50 pht, tng thng Thiu gi ra lnh gii ta gp rt mt trn Khnh Dng v Quc l
21 bng mi gi. Chng u ca cuc rt qun Pleiku-Ph Bn sng ngy 17-3 din ra tt p.
H thng lin lc siu tn s t Nha Trang v on qun trit thoi b gin on trong 2 gi
u. Nhng sau , t 12 gi 20 pht, mi lin lc v bo co u r rng.
()
Kontum-Pleiku di tn
Ngy th nht (ch nht) 16-3-1975.
Tt c ln ng. Ti nay, Pleiku thc s hn lon. Tt c dn chng Pleiku thm vo
dn chng ven tnh, dn chng thuc vi qun gn th x Pleiku, v c dn chng Kontum
ht hong tip tc cht cc hng ha, bn gh t ging, cng nhng vt dng ring ln th
xe: xe lam, xe ba bnh, xe vn ti hng nng, xe jeep, xe ht rc, xe GMC nh binh, xe Honda.
Thm ch xe be, xe cn trc, xe my ko xe trc t. C n xe cha la cng c dng
cht v ch ngi. Xe no cht xong l ngi leo ln ngi sn, xe no i nhp cng gn
nh thng bng, v cht qu nng. Pleiku khng cn g cho ti sn thm tin thm na. Ba l
vn cng trn vai, hi 22 gi 30 ti theo on ngi di tn ra khi th x Pleiku.
t ph, b ri: Cc kho sng, kho n ti Pleiku c lnh thiu hy, ting n ln ni lin
ting n nh. Tng ct khi en bc ln trong la t cc bn nhin liu cng c lnh ph
hy. Tt c u bng chy. Nhiu khu ph trong th x Pleiku b ton ngi p ph nh ca
ca cc ch nhn di tn, v b phng ha t nht ti m cng c 14 m chy trong
nhng khu ph khc nhau. Nhiu ting sng cng n trong th x. Qun cng nh dn y vin
khng cn hot ng. Mt s bnh nhn ti dn y vin cng nh mt s thng binh ti qun y
vin Pleiku b b ri li v khng cn ai lo cho h na. Chnh h trong tnh trng bnh hon
chng t mnh lm c, ngoi s cht i dn mn trn ging bnh.
Cuc di tn ny chc chn s ko di ti ngy hm sau. Th l Kontum v Pleiku b ng,
chnh thc v khng chnh thc. Khng chnh thc m chnh thc vo hi 20 gi m ngy
ngy ch nht 16 thng 3 nm 1975.
()
Qun on II trit thoi
Tuy nhin, c mt iu m Qun on II bit trc l cu bc qua sng Ba v pha nam Cng
Sn b ph hy hon ton, khng th sa cha c, V vy thiu tng Ph ch yu cu
B tng tham mu cung cp phng tin cu ni qua sng m thi.
Lin tnh l 7B
39
(SQTB K10B/72)
- : Tng Vin cho rng S on 320 s khng truy kch kp nu cu c thit lp ng lc. V
cu khng lm xong nn 2 ngy sau (1a) mi ri c Ph Bn. (trch lc li)
- : Canh bc tng Ph chn Quc l 7 c th an ton nu cc cu ni c bc kp thi v
sau ny tng Vin li cho tng Ph phi hon cuc di tn t ngy cho cng binh kp
bc cu. (Cuc di tn y mu v nc mt - Trnh Tiu)
Ngy N +
Ngy N + 3, 4 gi chiu
Ch cn vi cy s na l ti qun l Cng Sn, mt qun l ca tnh Ph Yn, t y vt
mi cy s na s ti sng Ba, con sng hin ha, m ra bt ngt ca b Tuy Ho.
Qua sng Ba, con ng trn bn li tr thnh mt ng v lin lc, khng cn nhng
gch t qung. Ti tnh thm trong bng, nhiu lm hai ngy na on xe s ti Tuy Ho, bi
l qua khi sng Ba, chng ti s hin din trn thng ngun ca p ng Cam. T v
qun l Hiu Xng hn hai mi cy s, con ng xe c vn s dng trong bao nhiu nm
nay, s khng cn nhng chng ngi vt thin nhin nh khi ri Ph Tc.
(nh T.L.)
Nhng ngi lnh cng binh chin u cng tc c tun l trc dc theo con ng. H
san bng nhng chng ngi. V chng ngi sau cng ca h: sng Ba. H lm vic sut
m, i bi lp u cu, song khng th no lp ni cy cu, sng khng su nhng by gi
l ma nc l. Nc t rng, t cc trin ni v, ch su nht ch ti u gi, nhng nc
chy xit v cng. Lng sng ton ct v si, thng s Qun cng binh iu hnh y, trong
lc ch vt liu l nhng tm PSB c gi ti, ng c xut binh s di quyn s dng hai
chic my i ko xe qua sng.
H lm vic sut m, mi ln ko ba xe ln, hay nm xe nh. Tt c cc xe u n my s
dng ht s ph, xe i ch ko ph lc. Nhiu chic Jeep b ngp nc cht my gia dng,
phi nm li ch ko ring.
(Hong Khi Phong)
Kontum-Pleiku di tn
40
Chnh Lun: Sng nay (th hai 17-3) bn bo c phi vin Nguyn T, ti mt a im dng
chn trn ng rt lui ca ca qun dn hai tnh Kontum-Pleiku bo tin qua in thoi cnh di
tn bi thm ca ng bo. Bn Nguyn T cho bit qua in thoi nguyn vn nh sau:
Trn ng nng bng. Sng nay, cuc di tn ang tip din di nh mt tri huy hong ca
mt ngy u tun. Hng ngn chic xe dn s v qun s vn ni tip nhau trn Quc l 19 i
v hng Ph Bn. Nhiu xe v ch qu nng khng chy ni b li trn ng. Cc qun
nhn c lnh trit thoi di quyn t lnh ca tng Tt thi hnh mt cch rt trt t v
k lut. Cc n v bit ng qun c lnh i hai bn Quc l 14 nhng ch xung yu
bo v on xe di tn dn s v qun s. Cc on ngi i b tht l thm thng. n
b, con tr i bn l di nh nng nng bng khng git nc ung.
Dc quc l t Pleiku n Hu Bn l tnh l ca Ph Bn, on xe c ni di. on ngi i
b b b li sau, nhng h cng vn c gng lt i trn ng nng bng di nh nng ca
Pleiku. Cha bit ti nay h c th ti Ph Bn bng i chn ca chnh h hay khng. S c
nhiu ngi b cht i, cht kht dc ng. Dc Quc l 14 i v Ph Bn, cc lng, cc p,
cc bun u trng trn khng cn mt ai. Cnh hoang tn dc Quc l 14 ti khng lm sao
m cn tr c ngh ra nhng danh t tng trnh vi c gi. Bi thm qu ng bo i!
()
Ngy N +
Xe ti sp sa xung b sng hai ln, hai ln u b di ngc li bi ting sng ca ngi
anh em bit ng qun. Ngi ti x gi nhn ti, ngi lnh i theo cng nhn ti. Tht tnh ti
khng s phi ng. Nhng ng lm g khi qua con sng Ba ny chng ti vn kt li. My
ngy nay, Tiu khu Ph Yn m ng ln khng c, hai tiu on a phng qun khng
th nhc nhch ni v nhng ci cht kinh hn ng dc hai mi cy s ng. t ra phi l
nm chc ci cht. ng ta cng ch bt tay vi a phng qun c tun nay.
Trc thng mang st PSB n sng Ba, khng thm vo u vi nhu cu ca cng binh, song
cng cho mt ln ng trn bi ct. Khi bay ngang qua ch cy cu g nh, c ngi
khnh ra mt ci bng ca, ngi phi cng ng lng trc n s xung, vi ngi khnh ngi
bi nn ln, ri ngi ta a ti, phi c phi ct cnh khn cp. By gi chc khng c ai dm
p xung m ng hn lon ny. Bui chiu bn tr a xung nc. Chng la ht, nghch
ngm n c mt vng. Bng my ngi v lnh lui cui vi by con nh.
Lin tnh l 7B Pleiku-Ph Bn-Ph Yn

(nh
T.L.)
Gp Thi Tng An gia cu. An vn gi c n ci ti. Ti theo An v xe anh, vn c ly c

ph bui chiu. An l loi ngi cn c ph hn cm, ngy mt ba cm ri nhng c ph
41
phi ba c. Tt nghip trng M thut Hu, anh vn v mi khi rnh ri. Anh ni, nu thot v
c s ghi li trn khung vi nhng hnh nh c bit ca chuyn i ny.
()
qun c ph
Trc 75, min Nam c nhng cu thnh ng
v thuc l xut x t qun c ph, nh:
Lucky : Lng c c khi yu.
Kontum-Pleiku di tn
T nm 1954 cho ti nay chnh ti chng kin bao cuc di tn. Cuc di tn Pleiku-Kontum
li cho ti mt ni chn chng. Sng vi nhng hy vng mong manh t nm 1954 n
nm 1975 ti nay ti cm thy khng cn sc, ch bu vu ly ci cht hy vng mong
manh y na. Ngonh v Pleiku khi vn ngn ngt bc ln v nhng m chy m qua. Dc
l, xe tng v i pho dt ra hai bn ng bo v nhng ch xung yu cho on xe di
tn dn s v qun s c th i cht lt ti Hu Bn tc tnh l Ph Bn.
Nhng trn on quc l 14 t Pleiku n Hu Bn vn xy ra nhiu on ng kt xe.. c
th hng 5 n 10 cy s cha bit rng on xe c th ti Hu Bn c khng.
13 gi, on xe v gn ti Ph Bn. Mt s xe b ng. Nhng lnh cn thit c ban hnh.
Cc tng Cm v Tt ch thn ch huy, iu ng. Cc n v vo v tr phng th.
V t Hu Bn s i u cha ai r. Ring cho ti khng cn c tr c no ngh n tng
lai d rng tng lai ch l mt giy, mt pht sau .
.
in m t on.
(Bo Chnh Lun - Nguyn T)
Ngy th 8 : 17-3-1975
Tuy Ho
K t ngy 16-3, Pleiku, KonTum, Ph Bn ni chung cc tnh trn cao nguyn ang hp hi...
Theo lch trnh trit thoi khi cao nguyn, ngy 16-3, mt s n v tip vn, pho binh, cng
binh di chuyn vi s ym tr ca thit gip, khi hnh ra khi Pleiku, y l lc lng i
u ca ca on qun trit thoi. Sau thnh phn i u, lch trit thoi ca ngy k tip cc
n v s di chuyn vo ngy 17-3. Phn ui on xe di tn b mc kt trn lin tnh l 7B cch
thnh ph Tuy Ha khong 40 km, v pho Bc quan bn vo on xe pha trc.
(SQTB K10B/72)
- : Ngy 1-4-1975 c mt s b phn Bc qun lt vo Tuy Ha v rng sng ngy 2-4, ton
th x ny lt vo tay Bc qun. (Vng Hng Anh)
Qun on II trit thoi vi CIA
42
Sau khi mt Ban M Thut, ng Thiu hp vi tng Phm Vn Ph ti Cam Ranh, ra lnh trit
thoi cao nguyn. Ti nh bui hp y nhm th su. Ph cho thc hin k hoch vo th by.
Nhn tin sng th by y, ti chy theo tng Charles Timmes (1) ra B tng tham mu, v ni
rng: Ti chng bit chuyn tri t g ang xy ra y na!. Ti cho mt ph t cao cp i
gp tng ng Vn Quang, c vn an ninh ca Thiu, hi chuyn g ang xy ra Vng 2.
Quang bo: ng thy, tnh hnh khng c tt. Chng ti khng m ng li c, chng ti
ang lo ngi v tnh hnh v s phi thay i v tr mt vi n v ch chng c chuyn g xy ra
Vng II c. Hin nhin, ng Quang khng hay bit ng Ph ang di tn.
Tng Timmes vo B tng tham mu Vit Nam, nhng khng gp tng Cao Vn Vin, tng
tham mu trng. Mi s y c khng kh ca mt bui sng th by. Nhng ng gp
tng Trn nh Th, l trng phng hnh qun hi thm tin tc Vng 2. ng Th ni: Cn
c ci g xy ra m qu ng khng hay bit c u?. R rt, ng trng phng hnh qun b
tng tham mu cng khng bit g vic ng Ph ang trit thoi.
(Thomas Polgar & Larry Engelmann)
(1) Thiu tng Charles Timmes, ph t trng nhim s CIA Tom Polgar. Tng Charles
Timmes l s quan lin lc chnh ca CIA vi gii chc qun i Nam Vit Nam.
Gp nht si
Khng phi mi hai ngy sau ngi M mi bit l do ng sau v di tn rt qun b cao
nguyn. Vo bui ti ngy 17-3-1975, ti ba cm i mt s vin chc cao cp M v Vit
Nam ti nh ng Thomas Polgar, trng CIA, Si Gn, tng ng Vn Quang c vn an
ninh ca tng thng Thiu, lt trang s khi gii thch quyt nh ca ng Thiu.
Rt ging ngi Nga tiu dit i qun ca N Ph Lun vo nm 1812 bng cch b t
hu chn chnh t chc qut ngc th c. Tng Quang cho rng quyt nh ca ng Thiu i
theo chin lc s nh bi qun Bc Vit. Tng Quang ni:
- C th ma ma s gip chng ti nh th i tng ma ng gip ngi Nga.
(Cuc di tn y mu v nc mt - Trnh Tiu)
Ngy N +
Sau cng xe ti cng qua c dng sng cung n . Bit bao gi ti quay li c bn
sng ny. Xe b tng thc trn bi ct, c lc bnh quay tt, xe vn ng yn mt ch, mi
ngi xm vo y, ct bn vo mt au rt, khng mt ai li tay, chic xe lt tng on, tng
on, sau cng cng ln n mt ng. ng lc ch pho vi tri ngn ngi, n vu v
gia rng chi. Khng ai b thng, nhng nh hng ca vi tri pho ny tht ln. N cho
mi ngi bit ch c mt y. Khng bit chng s tn cng lc no.
Cy cu nh, vn g, tr xi mng, sn st, b ngang va mt xe ln. Cy cu bc ngang
dng nc chy xit...on xe ngng li ti y, xe ti cch xe u on chng mt cy s, c
vi pht ti li thy nhng xe sang sng sau a ti. Xe ti u ngay u cu. ch ng cht
trc mt. Con ng by gi tng i tt, tuy mt ng khng trng nha, nhng l
con ng ngi ta vn s dng t hai mi nm nay. Nu khng c nhng cht pha trc,
43
th nhiu lm l hn mt ting na ti s c mt ti Tuy Ho, n mt t ph, kim vi ngi

bn, kim mt qun no , kim ru, kim nhng con s ni ting ca m Long.
()
Gp nht si
Mt ngy sau khi b Pleiku, hi ng ni cc nhm hpTng trng Ng Khc Tnh d tay
ln, ni: Tha th tng, ti xin th tng mt faveur, du sao, chng ti cng l nhn vin hi
ng ni cc, b x ti va nghe tin Pleiku mt trn i BBC v VOA, mi ni li cho ti bit.
Vy xin th tng nu c tin g thng bo chng ti, ch khng k qu. Lc , trn bn ch
ta, th tng Khim xoay qua ti (Ph Th tng Nguyn Lu Vin, ngi bn phi tri), ni
nh: Moa cng vy [sic]. Ti ngc nhin tr li: B ni gi ng hay sao? Anh l th tng kim
tng trng quc phng, i tng bn sao m!. ng Khim gt u: Tht ch.
(Ngun: Nguyn Lu Vin)
Ngy th 9 : 18-3-1975
Ph Yn
Ngy 15-3, b t lnh Qun on II v mt phn b t lnh S on 23 BB ri Pleiku.
Ngy 16-3, ton b b t lnh Qun on II trit thoi theo.
Ngy 18-3, on xe ni ui qua cu phao sng Ba qung ng cn li v tnh Ph Yn.
Ngy 25-3, sau 10 ngy hnh trnh. 17 gi 30 on qun xa ti tnh Ph Yn.
(SQTB K10B/72)
Qun on II trit thoi vi CIA
Trc bui hp Cam Ranh, ti lin lc vi Hoa Thnh n ghi nhn cuc chi xong. Ti
nh ti ni chuyn vi mt vin chc c lin h kh cht ch vi ti (xin min a tn), ng ta
bo: Nam Vit Nam khng th no tiu ho ni vic mt Ban M Thut cng vi ci hu qu tt
yu ca n l mt ton th cao nguyn (ng l mt s quan cp tng).
Lc y vn cha c g xy ra Vng 1. Ri tai ha bt u. Thiu quyt nh rt c thy qun
lc chin ln nhy d khi Vng 1. Quyt nh ny ging nh cht rt i ci chiu trong lc
tng Trng cn ang ng trn y, n lm ng ta hng cng.
Tip n, mt c s on thy qun lc chin. H tr nn v dng, v u tin ngi ta ra lnh
trit thoi, sau li ra lnh quay ng sau, quay, quay tr li! l chuyn bt kh thi v
qun s. S on thy qun lc chin mt rt nhiu chin c v khng th no ly ra c
trong ci dng ngi t nn trn lan.
Lc ny ng Thiu ang ngoi ngp trong bin nc, ng c bm ly vi cng c. Nhng ng c
lm bt c ci g cng khng cn c th thay i tnh th li c na. Cuc chi xong
(Thomas Polgar & Larry Engelmann)
44
- : Larry Engelmann, gio s khoa s ca i hc San Jose, California. Thomas Polgar l ch

huy trung ng tnh bo M ti Vit Nam, l 1 trong 300 ngi trong vng 5 nm c Larry
Engelmann phng vn hon thnh tc phm Tears Before The Rain.
Bi phng vn c ta Chng ti l mt on qun chin bi.
Ngy th 17 : 26-3-1975
Ph Th
Ngy 26-3 l ngy th 17 ca cuc trit thoi lc lng Qun on II khi cao nguyn. L on
2 K binh, bit ng qun kch chin vi Bc qun cht chn ti Ph Th, pha ty th x Tuy
Ha. Thiu tng Phm Vn Ph ra lnh cho Chun tng Trn Vn Cm, bay ch huy lc
lng xung kch v cc phi i trc thng v trang n lc tn cng, x kch trit h cc cht
chn nh cn li ca ch. Chun tng Tt ch huy cuc trit thoi iu ng 13 thit vn xa
M113 phi hp vi bit ng qun "dn sch" cm cht chn ca Bc qun Ph Th. Vi s
ym tr ca cc chin xa M113, lc lng bit ng qun m nhiu t xung phong trit ht
cht chn ny n cht chn khc ca Bc qun.
(SQTB K10B/72)
Ngy N +
Ngy N + 10 gi ti
m nay l m th su ngy 22-3-1975 ca cuc hnh trnh. Sut m qua v c ngy nay ti
thy xe c n n ko n, ci ui mi lc mt tng trng. Ri ngi i b, gnh gng bng
b nhau ti, c ngi gi chng gy, c em b cn m nga, phn ln u ngho, chc chn l
ngho, hoc l bt u ngho.
C ting sng i lin trc mt, ting AK n tht rn. Sng n lin hi trong vng mi pht.
Chp sau vi k mo him tr v, ch x sng bn vo nhng ngi ny khng thng
tic. Chng ch cho c on lt vo phc kch mi khai ha, khng c v bn da. Chng
bn ch tnh. Sng i lin c sn yu t tc x bn nh ma bc t pha sau, pha trc p li,
sng nh bn t ng ngang hng. Vi k chy lt t sau cng thot nn. Trung s nht Mi,
ngi lnh c ca ti thot nn, anh l mt trong nhng k dn u, khi ch qun khai ha, anh
b nhy i xung nc, np vo mt bi lau. Anh thy r chi tit ca cuc thm st. Nhng k
b thng nng b thanh ton ngay ti ch, vi ngi b thng nh b bt sng mang i. Xc
cht ko di c cy s, xe c nm tnh hnh gia ng. Mi ch c ting ng h sau, anh
nng
theo
nhng
bi
lau
ven
b,
quay
ngc
v
ch
c.
Ngy N + 10, 1 gi tra
Ba xc cht tri lng l trn dng nc, mt xc trng to v trng nh mt con heo co. K l
mt iu l hnh nh chng ti khng th vt khi ba xc cht ny, bi l chng ti va chy
va bng cht ng trc. C khong hai cy s mt cht ln, ngng li ch thit gip v bit
kch dn xong con ng. Khong thi gian ch i ny, ba ci xc c tun t lt qua.
(Ngy N + - Hong Khi Phong)
Gp nhtghi chp
Quyn Where The Domino Fell cho bit: i pho Bc qun ct on ngi v xe di tn
thnh nhiu khcv hn 100 nghn dn v 15 nghn qun min Nam trong cuc rt lui ny.
45
Cc nh bo ngoi quc t trn my bay nhn xung cho bit "on xe di tn (qun xa, xe dn
s, xe gn my) ging nh 1 ging sng, v mi khi khi c n i bc ri xung ging sng
th h thy, nc vng ln (ging nh khi ta nm xung nc) . . .". Nh bo ny gi lin
tnh l 7 l con ng ca mu v nc mt. V trong sut cuc chin Vit Nam, cha bao gi
c mt cuc lui binh m tn tht v qun v dn li khng khip nh vy. Nh ta bit, cuc
trit thoi ny m u cho s sp dy chuyn, ging nh cc con c domino ca cc tnh
v thnh ph cn li ca min Nam Vit Nam.
Cng tm m ni, cho d Thiu cho rt khi cao nguyn hay khng th cng khng trnh khi
s sp sau cng, v min Nam Vit Nam khng cn hy vng c Hoa K cp vin tr
tip tc chng s xm lng ca Bc Vit. Ngay c Nixon cng khng th quay ngc bnh xe
lch s, v ngi M qu chn ch chin tranh.
(Where The Domino Fell - James Olson & Randy W,Roberts)
Ngy th 18 : 27-3-1975
Bnh nh
Vo 0 gi sng ngy 27-3, Bc qun tn cng ngp phng tuyn Tam Quan, tnh Bnh nh do
1 n v ca S on 22 BB phng ng. Lc lng Bc qun vi cc n v t Qung Ngi
tin vo, phi hp vi Trung on 95 v S on 3 (1) ca Bc qun gy p lc nng ti
vng pha bc ca Bnh nh.
Trc trn chin ti Tam Quan khai din t ngy 25-3 vi nhng t xung phong ca Bc
qun, nhng u b lc lng tr phng nh bt. Sau 2 ngy kch chin, Bc qun tng cng
lc lng, m cuc tn cng vi ha lc mnh trn ngp phng tuyn ny.
(SQTB K10B/72)
(1) S on 3 Sao Vng t Pleiku ko xung.
Sau Bnh nh, S on 3 Sao Vng ko vo Nam nh B Ra v Vng Tu.
Tn cuc binh ao
Ngy 16-3 n 1-4-1975: Cuc trit thoi Pleiku, Kontum do Chun tng Phm Duy Tt ch
huy di s gim st ca Chun tng Trn Vn Cm, gm 60.000 lnh v 400.000 dn. (?)
Cuc rt lui b Bc qun tn cng. Ch c 20.000 qun v 100.000 dn v n Tuy Ha.
(Ngun: NDT)
Vt sng Kinh v Bo Lc
Ti cho lnh on qun pha trc tip tc i theo ng mn v hng x Tn Rai (Lm
ng) mc d phi bng qua cc hu trm ca ch. May mn khng c g tr ngi trn ng
hnh qun, nh vy thi gian n Lm ng rt nhanh, ch 3 m 4 ngy.
n phi trng Bo Lc tri x chiu. Sng ra, ti v cc qun nhn thuc cp ra n sng
ti mt qun xp x ngoi ch. T b yn tnh khng nghe mt ting sng no n c
No
ng,
ang
n
ngon
ming
b
ch
qun
bng
ni
- Xe tng VC vo thnh ph t hm n gi, sao my ng cn ngi y?
- Vy h! B ni a hay ni tht ? Ti hi li b ch qun.
- Ai dm a vi my ng chuyn quan trng nh vy. B ch ni tip
46
(Trn Vn Bng)
- : Sau trn c Lp, tc gi (th/t Pho binh?) theo ng rng chy v Bo Lc, Lm ng.
Ngy th 20 : 29-3-1975
Lm ng
3 gi sng ngy 28-3, Bc qun tn cng qun B Sa, tnh Lm ng. n 7 gi 15 sng
cng ngy, Bc qun bt u pho kch vo th x tnh l Lm ng. n 10 gi 45, phng
tuyn th x tnh l b trn ngp.
Trong ngy 29-3, Bc qun trn chim cc v tr cn li ca lc lng tiu khu Lm ng. B t
lnh Qun on II t ti Nha Trang iu ng Lin on 24 Bit ng qun tng cng cho
tiu khu Lm ng. Nhng sau theo bo co ca trung tm hnh qun Qun on II th din
tin tnh hnh chin s ti Lm ng: Bc qun pho kch vo Lm ng. Lin on 24 Bit
ng qun cha kp ti. n 10 gi 45, Bc qun trn ngp tnh l.
B ch huy tiu khu Lm ng trit thoi v n Phan Rang vo 8 gi ti ngy 29-3.
(Phm Hun)
Gp nhtghi chp
Tuy nhin, theo ng trng ty thng tin chiu hi tnh Lm ng, ngi ri Bo Lc vo 12
gi tra ngy 29-3, th: Khng h c chuyn Bo Lc (tnh l tnh Lm ng) b trn ngp, tnh
ti 12 gi tra, m ch c vic qun ta t rt lui v ng bo di tn m thi.
(Vng Hng Anh)
Vt sng Kinh v Bo Lc
ang do d, bng thiu t Nguyn Vn n t bn kia my PRC25 r r ti: My n u
ri, n qun n cm ri t th vi tao. Ti tr li na a na tht: My lnh cng ri hay sao
r tao, my hy chun b heo g nhiu i, Cu s n ngay. Bng lnh ca i t Nghn:
- Anh phi tp trung cc n v ca mnh vo phng th qun Di Linh.
Ti qun, tnh c gp trung t Phong, tnh trng Lm ng n y t hi no. Ti trnh
trung t Phong v nh phng th Di Linh ca i t Nghn. Va nghe xong ng hi ti:
Tnh
trng
anh
ang
u?
- ang bay trn vng hng dn cc cnh qun cn kt trong rng.
Khng
cn
suy
ngh,
trung
t
Phong
ni:
- Tnh hnh nh th ny, tnh trng anh c my bay, c chuyn g ng ta bay i, cn ti vi
anhth
sao?.
Khng
cn
ti
c
kin
ng
tip:
- Vy anh mun li th , ti i. Ni xong, ng chun b di chuyn. Ngh mt lt, ti bo co
i t Nghn quyt nh ca trung t Phong. Im lng mt hi lu, i t Nghn ni:
- Thi, ai sao mnh vy. Suy ngh mt lc khng tm ra cch no khc, chng ti m thm ri Di
Linh. ng trc n em thuc cp ang b tr ch lnh, ti chm ri ni trong nghn ngo:
- Thicc anh tm mi phng tinv lt.
(Trn Vn Bng)
- : Bn ngy sau: Ngy 3-4-1975, tnh l v thnh ph cui cng ca cao nguyn b Bc qun
chim l tnh Tuyn c v thnh ph Lt.
47
Ngy th 21 : 30-3-1975
Quy Nhn
Ngy 30-3, Bc qun xm nhp vo thnh ph Qui Nhn, tnh l tnh Bnh nh. Trong khi
, ti pha ty Quy Nhn, lc lng Bc qun gm S on 3 v Trung on 95 tn cng
vo phng tuyn Bnh Kh. bo ton lc lng, hai Trung on 41 v 42 ca S on 22
B binh c lnh rt khi Bnh Kh. Trung on trng Trung on 42 bt mn v qun lnh
ny, ng khn khon trnh vi b t lnh S on 22 cho Trung on 42 c c th, nhng
thnh
cu
ny
khng
c
chp
thun.
Khi 2 trung on ny v n Quy Nhn th Bc qun o giao thng ho ti mt s khu vc
trong thnh ph. Kch chin din ra pha nam hi cng Qui Nhn.
(SQTB K10B/72)
Mt cn gi bi
Trong cuc trit thoi ti Qui Nhn, trung on trng Trung on 42 BB l i t Nguyn
Hu Thng t chi cuc di tn v sau ng t st bng sng Colt.
Ngy th 22 : 31-3-1975
Bnh nh tht th
Ngy 31-3, Bc qun trn chim cc qun l ca tnh Bnh nh.
Ti Quy Nhn, S on 3 Bc qun chim nhiu v tr trng yu trong thnh ph, trong c
hi cng, lc lng S on 22 BB vi Trung on 41 v Trung on 42 n lc m cuc
phn kch vi s ym tr ha lc hi pho t tu hi qun ngoi bin, nn ch qun b nh
bt ra khi ra khi khu ven b bin, tu hi qun cp bn n cc n v cn li ca S
on 22 BB trit thoi khi tnh Bnh nh.
(SQTB K10B/72)
- : Ti Quy Nhn v Bnh nh, S on 22 BB, t lnh l Chun tng L c t i u vi
Qun on 3, t lnh l Thiu tng V Lng vi S on 3 Sao Vng t Pleiku ko xung.
Gp nhtghi chp
Tng Fred C.Weyand, nguyn t lnh MACV bay ra Nha Trang, Ph thuyt trnh cho Weyand
nghe v tnh hnh chin s. Nha Trang cn yn tnh. L s quan hnh qun, Weyand lc quan
cho l: Qun Bc Vit sau khi chim c nhng vng lnh th rng ln v nhng trung tm
dn c, s phi ngng bc tin cng c nhn s, hnh chnh v b sung lc lng.
Vo thi im y, cc cc s quan tnh bo Si Gn cho rng chin thut Bc qun vn nh c.
H thu c thnh qu cao nguyn th Bc qun hn phi dng li cng c. Cc ng
tip t phi ui bt kp xe tng v b binh. y l cch m my nm qua h tng chin u.
Chng ai ngh hoc ngh qu t n vic Bc qun ci tin phng thc tc chin v trn
thc t giao thm quyn cho cc t lnh chin trng. Cc tuyn tip t ang i theo qun
Bc qun ch khng cn nm c nh sau phng tuyn na. (1)
(Black April: The Fall of Sourh Viet Nam - Alan Dawson)
48
(1) Tuy nhin ti mt trn Xun Lc:

Theo tng Trn Vn Tr, tnh hnh lc khin cho ng ch Vn Tin Dng v c anh L c
Th ht sc lo lng. V Qun on 1 ang c iu ng t min Bc vo. Qun on 2 (L
Trng Tn) va hnh qun va tc chin dc theo b bin. Tng Tr vit:
C n v vo ti, nhng n dc cha ti, pho ch cn hai vin. C xe tng n ni nhng
xng du ht, hu cn vi u vi cng vic. (*** Kt thc cuc chin tranh 30 nm trang 258)
Xem Qun s ngoi truyn tit mc Ngy th 43: 21-4-1975 - Si Gn thay i nhn s.
Cuc hi ng cui cng ca hai v t lnh qun on
5 gi chiu ngy 30-3-1975, tng Ph bay ra Cam Ranh cng vi Ph c Hong C
Minh, t lnh hi qun vng 2 duyn hi, i trn mt soi hm ch huy ra vng bin ngoi Cam
Ranh n trung tng Trng ang b bnh nm trn tu HQ 404 t Nng vo.
Theo li ca hm trng HQ 404, ti ngy 1-4-1975, tng Ph i tu nh cp vo chin hm
ln tu thm v ni chuyn vi tng Trng. Trn tu lc ny c rt ng thy qun lc
chin t Qun khu I vo. Tng Ph v ph c Minh phi kh lm mi lch xung c
ch tng Trng nm dng bnh, lc ny tng Trng th thoi thp nh bnh nc bin.
Thiu tng Ph gh st tai trung tng Trng hi hai ln, nhng sc din trung tng
Trng khng thay i. Nhng ri c mt giy tng Trng ngc nhn ln. i mt nh
mun bt mu v ut c.
Cn ghi nhn rng tng Ph c mt thi gian lm vic chung vi tng Trng: nm
1967, khi l i t, ng l t lnh ph S on 1 BB do tng Trng lm t lnh. Nm 1972,
khi tng Trng l t lnh Qun on I th tng Ph l t lnh S on 1 thuc qun on
ny. Cuc gp g ca hai v t lnh qun on din ra ng 10 pht. Sau , thiu tng Ph
ng nghim cho t bit trung tng Trng. ng bc nhanh ra khi cn phng nh ca
chin hm, nhng s kin bi trng ang ch i ng, ngi hng in Bin Ph nm no
(Phm Hun)
Ngy th 23 : 1-4-1975
Ngy cui cng ca Qun on II
Trong nht k hnh qun mang sang M c v c ph bin trong cun Cuc trit thoi
Cao Nguyn 1975, Thiu t Phm Hun ghi li mt s s kin xy ra cho v t lnh Qun
on II trong ngy 1-4 vi ni dung c tm lc nh sau
5 gi 50 chiu ngy 1-4, Thiu tng Phm Vn Ph vo b t lnh S on 2 Khng qun
Nha Trang, nhng v t lnh s on ny i vng. 20 pht sau th Chun tng Nguyn Ngc
Onh, ch huy trng trung tm hun luyn khng qun v Chun tng Nguyn Vn Lng,
t lnh S on 2 khng qun, bc vo. Lc by gi tng Ph ngi chic gh st bn ca
t lnh S on 2 khng qun. Tng Lng v tng Onh thy tng Ph khng cho hi
v ti ngi bn i din. Thy cch x s khc thng ca v t lnh S on 2 khng qun,
mt trong 2 s on khng qun thuc quyn iu ng ca b t lnh Qun on II.
Tng Ph hi ngc nhin hi chun tng Lng:
C
chuyn
g
xy
ra?
Chun tng Lng khng tr li, chun Onh t tn ni vi tng Ph:
- Ti mun tha vi thiu tng ti c ch nh lm t lnh mt trn Nha Trang, v Qun
on II khng cn na.
49
Tng
Ph
mt
bin
sc,
hi
dn:
Lnh
ai?
Anh
nhn
lnh
ai?
Tng Onh vn im m, chm ri ni:
- Tha thiu tng, lnh ca B tng tham mu, ca Trung tng ng Vn Khuyn (tham
mu trng b tng tham mu) t Si Gn.
Nghe tng Onh trnh by, tng Ph cm thy danh d b tn thng, v theo t chc qun
i, ngi c quyn ra lnh cho ng l i Tng Cao Vn Vin, tng tham mu trng, cn
trung tng Khuyn l tham mu trng, khng c quyn ra lnh cho cc t lnh qun on,
v vai v v quyn hn th t lnh qun on ch xp sau tng tham mu trng.
(Vng Hng Anh)
- : n ngy 1-4-1975 c 14 tnh trong s 44 tnh l ca min Nam b mt,
Nhng ngy cui VNCH
Sau khi Qun on II trit thoi khi cao nguyn, by gi Vng 2 chin thut ch cn 4 tnh
duyn hi: Ph Yn (Tuy Ho), Khnh Ha (Nha Trang), Ninh Thun (Phan Rang), Bnh Thun
(Phan Thit) v mt s khu vc thuc hai tnh Lm ng v Tuyn c ang b p lc nng
ca Bc qun.
ch huy lc lng Qun on II ti mt trn Ph Yn, Thiu tng Phm Vn Ph cho
lp b t lnh tin phng Qun on II ti Tuy Ha v c Chun tng Trn Vn Cm, ph t
hnh qun t lnh Qun on II, trc tip ch huy, sau khi rt khi Pleiku.
(Vng Hng Anh)
Gp nht si
(trch lc li)
Vi hai S on 22 v S on 23 BB, Qun on II phi bo v 7 tnh cao nguyn:
Kontum, Pleiku, Ph Bn, Darlac, Qung c, Tuyn c v Lm ng.
V 5 tnh duyn hi: Bnh nh, Ph Yn, Khnh Ho, Ninh Thun, Bnh Thun.
Nhng ngy cui VNCH
S on 320 tn cng vo cc qun ca tnh Ph Yn. 7 gi sng, Bc qun pho kch vo th
x, mt s doanh tri trong b ch huy tiu khu Ph Yn. Chun tng Trn Vn Cm, ch
huy b t lnh tin phng ca Qun on II gi my bo co tnh hnh cho Thiu tng
Phm Vn Ph Nha Trang. Theo tng trnh ca tng Cm, Bc qun pho kch rt d di,
v bt u tn cng c 2 mt vo th x. Doanh tri ca b ch huy tiu khu Ph Yn, cng l
ni tr ng ca b t lnh tin phng Qun on II, b pho kch nng.
Sau ln gi ny, tng Cm khng cn lin lc vi thiu tng Ph. Sau khi bo co tnh hnh
cho tng Ph, tng Cm cho lnh rt ban tham mu ca ng ra khi doanh tri tiu khu, v
ng s dng tn s khng lc lin lc vi khng qun yu cu cho trc thng n bc
ban tham mu ca ng, nhng mi s lin lc khng c kt qu
Sau Chun tng Trn Vn Cm, ph t hnh qun t lnh Qun on II b Bc qun bt
cng vi mt s s quan tham mu. Tt c b a v Nng.
50
()
Ngy th 24 : 2-4-1975
Nha Trang
Trong ngy 2-4, khng c lc lng no c sc duy tr an ninh trt t trong thnh ph.
Theo ti liu ca i Tng Cao Vn Vin th b t lnh Qun on II vn tip tc hot ng ti
Nha Trang (Khnh Ho) n ht ngy 2-4. Nhn nh v tnh hnh Nha Trang trong ngy ny,
i tng Cao Vn Vin cho bit: Do hn lon, Qun on II phi b Nha Trang.
(Vng Hng Anh)
- : Ngy 2-4-1975 c khu Cam Ranh tht th.
Bn l trn chin
Ngy 2-4-1975. Trong cnh di tn ra khi Nha Trang

Mt ngi dn ang u trn cnh ca my bay
Ngy cui cng ca Qun on II
m 1-4-1975, Thiu tng Phm Vn Ph nm di chn ni, trn mt ci ging b, ti ban
ch huy ca mt tiu on a phng qun Ninh Thun, phng th cn c Phan Rang.
Ngy 2-4, 1 gi 45 tra, tng Ph bay n ngn i "Lu ng Hong" Phan Thit ch Thiu
tng Nguyn Vn Hiu, t lnh ph Qun on III, tho lun v vic bn giao phn lnh
th cn li ca Qun on II c lnh st nhp vo Qun on III. Theo k hoch, Qun on
III chnh thc ph trch tuyn Ninh Thun-Bnh Thun t ngy 3-4-1975.
Vo gi ny, cnh tng Ph ch cn li thiu t Vinh, chnh vn phng, thiu t Ha ty vin,
thiu t Hun, s quan bo ch v i t L Hu c, quyn t lnh S on 23 BB.
ng 2 gi 12 pht chiu cng ngy, thiu t Ha trnh vi thiu tng Ph l trc thng ca
thiu tng Hiu sp p xung. Khi thiu t Ha va quay gt, thiu tng Ph rt khu sng
ngn ra khi v, nhng ting ht tht thanh ca i t c vang ln: "Thiu tng!", ngay sau
, khu sng trn tay tng Ph b i t c gt xung t.
Tng Ph khng cht trong ngy 2-4-1975, nhng 28 ngy sau ng t st ti Si Gn.
Gp nht si
Qun on I c 3 s on: S on 1, S on 2 v S on 3.
Qun on II c 2 s on: S on 22 v S on 23.
51
Cho n khong thi gian ny, 5 s on b binh ca 2 qun on c xem nh tan hng.
Nhng tn tui t lnh s on nh Trn Vn Nht, L Hu c (thay Chun tng L Trung
Tng b thng), Nguyn Vn Hiu, Nguyn Duy Hinh, vvhu nh vng bng.
Sau Nha Trang ti Phan Rang, iu ng trn a biHi qun v Khng qun.
Tuyn thp Nha Trang v Phan Rang
Ch vi ngy sau khi Nng tht th, b t lnh hi qun lp chin tuyn mi: Tuyn phng
th cui cng d nh ti Nha Trang (1), mang tn Tuyn thp cui cng Nha Trang, Ph
c Hong C Minh l t lnh chin trng. Nhng lnh cha kp chnh thc loan ti th lnh
th kim sot ca VNCH phi ct thm ti Phan Rang.
Ri cng t Phan Rang, cha kp thc hin nhng nghi l mang tnh t th v bo v tuyn
thp th t lnh Hong C Minh phi xung chin hm HQ 3 xui Nam dc theo b duyn
hi n qun dn di tn t Phan Rang v cc thnh ph khc na v BTL/HQ.
K hoch Tuyn Thp cui cng Phan Rang cng tht bi!.
(Phm Kim)
(1) Trc ngy 22-3-1975, tng thng Thiu ra lnh cho tng Trng mang s on d v
s on thy qun lc chin t Nng (Vng 1 CT) v gi Nha Trang (Vng 2 CT).
40 nm Ban M Thut nhn li
Ngy 10-3-1975, qun on Ty Nguyn di quyn tng ch huy ca Tng tham mu trng
Vn Tin Dng n t H Ni ng lot tn cng vo th x Ban M Thut vi nhng s on
324, 324B, 320, 308, 316 v c s 341 tng tr b ca qun i min Bc. Vi s on F10 lm
mi nhn c hai s on 320, 316 tng cng, v s 341 lm tng tr b (1) , lc lng Bc
qun c khong 25,000 ngi c pho binh, chin xa nng ym tr phi hp.
i li ti th x Ban M Thuc pha VNCH ch c khon 1.200 lnh chin u trong tng s lnh
hu c ca S on 23 B binh, lc lng a phng qun tiu khu c-lc. Th nn t 2 gi
sng ngy 10-3, gi m lnh tn cng m tng Dng c tnh chin trn Ban M Thut s
chm dt sau mt tun nhng ch n 5 gi 30 chiu cng ngy, th x Ban M Thuc hu nh
thuc v phn kim sot ca qun Bc Vit cho d b binh vn tip tc chin u. Dng c
tng nh l gic m. V Dng i t gic m sang mt vng o gic vo nhng ngy sau
khi c bo co: Qun on II tho chy!
Cuc di tn dc Tnh l 7 theo l trnh Pleiku-Ph Bn xung Tuy Ha qu ln vi mi au
thng di t trn hai trm cy s ng ni vi hai trm ngn dn thng i t hai thnh
ph Kontum, Pleiku. Tri cao nguyn bui tn xun gy gy rt vo sng, cng v tra nng
cao v nng kh khan, ng bi m tung bm vo thnh xe, nng pho, kh c, tc v da
mt ngi, vn trng mt rc. Nhng trng mt mt mi lo u, tuyt vng. Pha sau lng, th
x Pleiku bc la ngn, khi en c ngt ngt bay ln cao hn nh ni Hm Rng. La lng
lnh nh sng kinh d trong i ngi nhng ngi lnh Lin on 7 Bit ng qun, thnh
phn hu v on di tn. Tri cao nguyn vi th trn Pleiku thng chu lng sng m nay
on thn vt v trong mu la a ngc. Mu ca mu la soi chp chn on ngi di tn
th thit. on di tn qua i, kht, nhc nhn v lo u. Lnh gc trn mi sng, n b, con tr
nm r ln hnh l, thnh xe, t ct. Cn bit ku vo u? Vi ai?
(Phan Nht Nam)
52
Gp nhtghi chp(1)
Tn cng Ban M Thut ch c ba S on 316, 320 v F10.
S on 308 li min Bc bo v H Ni.
S on 324 thuc Q2 ti Vng 1 chin thut.
S on 341 thuc Q4 c mt min Nam.
Qun on II ang tnh g sau chn thng ngy 10-3 ti im bt ng Ban M Thut? Qua
my d tm ln sng in, b t lnh mt trn B3 Bc qun khm ph nhng phi c C47, C130
xut pht t phi trng C Hanh (Pleiku) i Nha Trang khng c lt bay v. S kin ny
trt mi u lo ca tng Dng v vic lc lng VNCH c th iu qun ti chim Ban M
Thut. Nn Dng cho S on 320 bng rng truy kch on di tn v S on 968 t Lo bn
tp v hng Pleiku cng c lnh chuyn hng hnh qun di theo Tnh l 7.
Ngy 16-3, mt ch nht iu linh tan nt dc con ng sm t ni v mu. on di tn b
chn pha ng Cng Sn, b ct ri qun Ph Tc, b ui dp t ty qun l Ph Bn. Xe
tng cn ln GMC, xe GMC ht xe ch thng dn xung vc thm, cng ht lun nhng
xe jeep nh, cn qua nhng chic xe Dodge 4 ca a phng qun ch nhng ngi gi v
tr em tan tc. Chic vespa ca mt gia nh chy lng lc, xiu vo trn sn i, a con,
ngi v ri ti t, ngi chng, ngi cha ri vi chic xe v toang trn mm . V sng
n 105, 155 pho binh, ha tin TOW, XM72 ca pha VNCH130 ly, 122 ly, B40, B41 ca
pha Bc qun c cng ha vo nhau thnh mt lung hn m tan tc, lm rung rinh sc ni m
nha nh nng. Mt tri b chm khut trong khi xm. C xc b gi ngi da b t bn l
ng, ngi kh qut khng vt thng. Du hiu s cht ch c nhn bit ni mt, mi,
ming m kin rng b lc nhc quay qut nh hi
()
Bn l trn chin
Sau 10 ngy di tn trn on ng 250 cy s t Pkeiku-Kontum ti Ph Bn. n nay khng
bit con s t vong qun cng nh dn chnh xc l bao nhiu v mi tc gi c mi con s
khc nhau. Nhng qun cng nh dn va cht va b thng c tnh c chc ngn ngi.
S on 320 in Bin bn thng xung on di tn. Lnh cn r phn ng tr n, chng c,
ngi dn ch bit a mt nhn ln ni t sng, ni c nhng ting n kh, ngn trc khi b
bng v ph toang. Xc ngi tung ln theo t bay bay. Ci cht khng n gin, mau chng
bi sng n. Cht cn b nhn chm t t trong lng chin xa khi chic xe tng chc u
xung u cu ni bc qua sng Ba. Chic cu bc vi mng manh khng th no cha ni
sc nng vn con ngi, vn chic xe. Chic tng M48 nh khi n mnh xung lng chn
nt v. Trong lng xe c ting ngi ht nghn, trn pho thp c m ngi ngoi ngp, ngi
p ln u, lng, vai ngi c th c sng thm vi giy ngn. Chic xe chm xung
im lng, ko theo, mang theo, xung rt nhiu thy xc. Xch st in cung o xoy ging
sng mu sm lm quy ln, tung te nhng tay chn ngi kp dnh u di lng xe.
Cui cng on di tn cng v n Tuy Ha vo ngy 25-3-1975 do Tiu on 58 Bit ng
qun dn u. Hai trm ngn dn theo lnh chy lon t Kontum, Pleiku nay cn khong su
53
chc ngn ngi. 200,000 tr i 60,000 vy cht bao nhiu? Khng ai c th tnh chnh xc
c s dn thit mng. Ngi ch bit v au vi trng hp ca tng ngi thn, ca mi
gia nh, ca chnh tht da mnh. Trn bi bin Nha Trang ngi ngi chp chong di trng
vng chch, nh nh nh mu bm. Trong lng ngi di tn t cao nguyn ng bng
trong thng 3-1975 hu nh ai cng ng khi mu ut nghn au thng. Khi mu oan hn
ca mt dn tc iu linh ch khc ngi dn min Trung chu sm nht. au nht.
Bt u t ngy 10-3 Ban M Thut, dc Tnh l 7B, con l mu dn v min duyn hi. Ha
ra khng cn ht thng 3, tip theo thng 4 thm mu ton min Nam sp v.
(Phan Nht Nam)
Gi t v kh
19-3-1975 Ph Bn mt, ng mt thng sau.
Sng ngy 29-4-1975, ti nh ring ng Gia Long, Thiu tng Phm Vn Ph, cu t
lnh Qun on II ung mt liu thuc cc mnh t t. Nh c cc bc s Php gn nh
gip . ng c a vo bnh vin Grall cp cu. Nhng ng m man mi n sau bui
tra ngy 30-4-1975, ng mi tnh c giy lt v thu tho hi v ng ang ngi cnh:
- Tnh hnh n u ri?
- ng Dng Vn Minh ra lnh qun i b sng u hng. H vo ti Si Gn!
Nghe xong ng nhm mt li v "ra i".
Vng 1 chin thut Qun on I
Vng I CT t Qung Tr n Qung Ngi.
(gm cc tnh: Qung Tr, Tha Thin, Qung Nam, Qung Tn, Qung Ngi)
Qun on I c 3 s on: S on 1, S on 2 v S on 3.
Tang thng ngu lc
i tng Nga Viktor Kulikov, ph t b trng quc phng ti H Ni thc y Bc Vit tn
cng min Nam. B chnh tr trung ng ng Lao ng Vit Nam d nh trong k hoch tn
cng. Vo lc ny, H Ni dc ht ton lc nh chim min Nam.
Theo tin tnh bo, Trung on c cng 116, L on tng 203 tng cng 54 xe tng vt v
tuyn 17, qua sng Thch Hn, tin vo Qung Tr sn sng tn cng Hu v Nng.
Ti Vng 1 CT, ngoi mt s du kch ca MTGPMN, Qun on 2 (Binh on Hng Giang)
c mt y t lu gm: Cc s on b binh 304, 325, 324, l on phng khng 673, l
on pho binh 164, vv...
Ngy th 4
Di
tn
min
Trung
13-3-1975
Ngy 13-3, Trung tng Ng Quang Trng, t lnh Qun on I c gi v Si Gn

tham d cuc hp mt ti dinh c Lp do Tng thng Nguyn Vn Thiu ch ta. Cuc hp
hm y c s hin din Th tng Trn Thin Khim, Tng tham mu trng i tng Cao
54
Vn
Vin
v
Ph
t
an
ninh
Trung
tng
ng
Vn
Quang.
- Ti cuc hp, trung tng Trng trnh by trc Hi ng an ninh quc gia v tnh hnh ti
chin trng Qun khu I, sau tng thng phn tch tnh hnh chung ang gp phi khi thiu
qun vin. Tng thng nhn nhn rng khng hy vng khng qun Hoa K s can thip trong
trng hp VNCH b tng tn cng.
- Theo li k ca i tng Vin, th tng thng ni rng trc tnh hnh nh vy ch cn mt
cch duy nht l thay i chin lc gi vng nhng ni him yu. Ti Qun khu 1 c 5
tnh: Qung Tr, Tha Thin, Qung Nam, Qung Tn, Qung Ngi, v hai thnh ph Hu,
Nng), khu vc cn phi gi l Nng.
- Chi tit m i tng Vin k li trn khc vi ni dung li k ca trung tng Trng, theo
, trong bui hp ngy 13-3, tng thng Thiu ra lnh cho tng Trng lp k hoch rt ton
b lc lng VNCH khi Vng 1 v rt v tnh Ph Yn.
Nh th lnh th VNCH s b mt 6 tnh min Trung, t Qung Tr n Bnh nh.
(SQTB K10B/72)
Qun s ngoi truyn
Chp hnh mnh lnh ca B tng t lnh, ngy 21-3, t ba hng bc, ty v nam, cc lc
lng Qun khu Tr Thin (MTGPMN) v Qun khu 2 (Bc Vit) ng lot tin cng vt qua
cc tuyn phng th ca ch hnh thnh nhiu mi bao vy Hu, nh thit hi nng S on 1
B binh, v L on 147 Thu qun lc chin Ngy, ct t Hu v Nng trn on ng
s 1 Mi N-Bi Sn ch ch cn mt li thot l rt chy ra bin theo ca Thun An v
ca T Hin. Con ng Hu-Thun An l nim hy vng cui cng ca chng, nhng thc t
bin thnh con ng cht i vi chng.
Nm vng mun tu thot ca ch, pho ta mt mt khng ch cht ca Thun An v
khng cho tu ch vo n bn rt lui, mt khc bn vo trung tm ca i hnh dy c ca
ch cn li ca Thun An v ca T Hin lm cho chng thit hi nng n.
Xe tng, xe bc thp, xe vn ti v hng chc nghn lnh ch ko i kn ng b pho ta bn,

p ln nhau m chyNgy 25-3, cc cnh qun ca ta kp hp vy tiu dit v lm tan r
qun ch rt lui cn li ca Thun An v ca T Hin.
(i thng ma xun - Vn Tin Dng)
Nhng ngy cui VNCH
55
Ngy 19-3-1975, Tng thng Nguyn Vn Thiu li m cuc hp c bit duyt xt tnh hnh
Qun khu I. Cuc hp bt u 11 gi, ngoi cc nhn vt tham d hai cuc hp trc c
Ph tng thng Trn Vn Hng tham d v Trung tng Ng Quang Trng.
Theo lnh ca tng thng c chuyn n t lnh Qun on I trc , tng Trng trnh
by v k hoch rt qun ca Qun khu 1 tp trung v Nng. Hu v Chu Lai ch l ni tp
trung tm thi sau cc n v c hi vn v Nng. Nh vy, Nng s tr thnh
mt c o n l trong lng ch c th bng 3 s on b binh, s on thy qun lc
chin v 4 lin on bit ng qun.
(Vng Hng Anh)
Ngy th 10 : 19-3-1975
Trn chin Qung Tr
Ngy 13-3, Trung tng Ng Quang Trng c triu tp v hp ti Si Gn. Trong cuc
hp, tng Trng c Tng thng Nguyn Vn Thiu yu cu b mt phn Qun khu I, rt
v phng th vng duyn hi min Trung.
Mt tun sau, qun lc VNCH rt khi Qung Tr ngy 19-3.
(Wikipedia SQTB K10B/72)
S lch vi ngy thng
Ngy 9-3-175, Bc qun nh c Lp Ban M Thut. Cng ngy ny 9-3, Bc qun tn
cng Ty Ninh gn Th Du Mt k cn Si Gn, ng thi nh Hi Lng st Qung Tr.
Thng ba gy sng (Qung Tr)
Sng hm sau, 21-3-175, ti thy mt n v a phng qun ko t pha bc v n ch ti
mt cch hn n. Lin on 913 a phng qun ny nm b bc sng M Chnh, thuc
tiu khu Qung Tr, khng hiu c nh m g khng m h li chy nh th ny.
L on 1 Thit k ra lnh ti tp trung lin on a phng qun v bt buc h di chuyn v
hng ty. Ti lm xong vic ny khng kh m nhng chn nn v cng. Mt ng thiu y tr
hng eo Colt, tay cm bn , trng oai phong lm lm tm s vi ti.
- Nu khng gp my anh chng ti cn chy na. Anh thy khng, bn ti dng li trc khi
anh cho lnh ra chn nt m. Ti bit chc chn trung y khng ra lnh bn nu bn ti c tip
tc
chy,
phi
khng?
Ti ngh bng, tay ny cng l mt tay xn y. Anh ta ni tip:
- T khi thy qun lc chin rt khi Qung Tr, ti ti c cm tng mnh b b ri. Dn b i
theo cc anh, bn ti li t st ?
Ti
sao
gp
ti
ti,
my
anh
khng
chy
na?
- Ti ti ngh thy qun lc chin v ht Nng ri, nh vy tc l b Qung Tr, b Hu,
nn chng ti chy.
Sau khi Lin on 913 di chuyn ht vo pha ni, ti nhn lnh tiu on ln quan st cng
binh git cu M Chnh.
(Cao Xun Huy)
56
Trn chin Qung Tr

K t 0 gi ngy 8-3-1975, b i Bc Vit tng cng kch cao im 367, 235, Dc Du, Tn
in ng ng Do, Hi LngTrong khi Trung tng Lm Quang Thi ang i Trung tng
Ng Quang Trng tng vin cho Qung Tr th sng ngy 8-3, S on 324 thuc Qun on
2 Bc qun bt u tn cng cn c M Tu, cc im cao 224, 273 v 303 ty nam Hu.
Ngy 9-3-1975, qun i VNCH buc phi b Hi Lng. Bt u t m 18, Bc qun tn cng
cc c im quan trng quanh ti th x Qung Tr.
3 gi ngy 19-3, b i Bc Vit chim c thnh Qung Tr.

(Wikipedia)
Gp nhtghi chp
Ma h la thng 6 nm 1972, L147 (1) t ng-bc v L258 t ty-nam Qung Tr
ng vi 2 S on 304 v 325 chim li C thnh Qung Tr.
Cng khong thi gian ny, i t Bi Th Ln TLP/S TQLC c b nhim gi chc v T
lnh binh chng TQLC thay th Trung tng L Nguyn Khang.
(1) L on 147 TQLC gm cc Tiu on 3, 4, 5 v 7.
Tao ng chin
V a th c bit ca 2 tnh Qung Tr-Hu cch Nng bi o Phc Tng, o Hi Vn
vi
1
con
ng
duy
nht
thng
thng
210
c
chia
ra:
Qun on I tin phng, ch huy bi Trung tng Lm Quang Thi, bo v 2 tnh pha bc Hi
Vn l Qung Tr-Hu, b ch huy ng ti ti Hu.
Qun on I, ch huy bi Trung tng Ng Quang Trng, t lnh Qun on 1, b ch huy ti
Nng,
bo
v
cc
tnh
pha
nam
o
Hi
Vn.
(Phm V Bng)
- : Ta Tao ng chin, nguyn tc ca tc gi Phm V Bng l: Thy qun lc chin hy
sinh. Ta khi li mt trng hp vi L147 (v L258) thng 3-1975 gp li S on 304
v 325 Bc qun vo Ma h la nm 1972.
Gp nhtghi chp
57
Ngy 9-3-1975, qun du kch (MTGOMN), nh 15 p ri rc gia Qung Tr v Hu, cng lc

Qun khu III, qun Bc Vit nh Ty Ninh, Nh vy, mt, hai ngy sau cuc tn cng Ban
M Thut, qun chnh ph mt ht quyn ch ng v b tng t lnh Si Gn rt bi ri trong
vic tm cch thot khi tnh hnh.
Mc d c nhng sai lm v chin thut, Thiu cha hn l g gi ngi. ng c chin
tranh nhn dn, ch huy qun i vi nhn thc v bit rng mc tiu cui cng ca nhng
cuc tn cng ca Bc Vit l c lp Si Gn v phn tn qun i Nam Vit Nam. V bo v
Si Gn ch c ba s on phng th. Ngy 12-3, Thiu nh in ra lnh cho tng Trng
Nng thay i k hoch v cho ngay s on lnh d v Si Gn.
Ngy 23-3, tiu on cho bit l ti ht nhim v tng phi. Chng ti tr v i i nhng
khng c xe n n, c ngha l chng ti phi cuc b.
Khong 4 gi sng ngy 24-3 i i ti nhn nhim v lm gch ni lng ng Lm ym
tr cho i i 1 v 2 rt ra t pha ni.
Bui tra i i ti phi hp vi mt i i bit ng qun khng hiu t u hin ra ri qun
nm b bc sng An L. Nhng ri khong 2 gi tra, i i bit ng qun li bin mt.
Lc 4 gi chiu ti nhn lnh rt v pha nam cu. Chng ti v nm dc b sng ngay chn
cu. Sng vn n lin hi sng B nhng ti mt lin lc vi trung i 2 ca Huy mp t
m hm qua, khi chng ti ri b cn c Ha M, khng hiu bn n gi ny ra sao.
Ti bc ra, mun khc. M kip, bn nh binh tnh nh th, khng ai lo cho bn n c, cn ti
li khng th no lo c cho ti n. Ting sng vn n d di pha sng B. i i ti trang
b nh. Sng ci mang theo mi qu n, i lin mt dy 100 vin, M79 mt dy su qu,
M16 mt bng; mi ngi lnh hai qu lu n, mt bao go sy, mt lon tht hp, tt c nhng
th b li vt ht xung sng An L, qun o mng mn cng vt.
9 gi ti ti nhn lnh di chuyn, ti lin lc mt cch nhn ni vi trung i 2. Tri khng
ph ti. Trung s Khang trung i ph tr li ti u my bn kia:
- C gng ko ht con ci ra quc l, theo dng ngi v Hu.
()
Tao ng chin (Thun An)
V tnh hnh chin s ti QK1 trc ngy 25-3 th phi ni l yn tnh, khng c mt trn
nh no ln hn cp trung on, tuy nhin ch bm st qun ta ch thi c. i ha
xy ra vo ngy 25-3, khi Q1 quyt nh b Hu-Qung Tr rt o qun tin phng v
bo v Nng, v tng T lnh tin phng Lm Quang Thi quyt nh (c s chp
thun ca tng Ng Quang Trng) (1), rt qun bng hi qun ti bi bin Thun An
HQ 801 ti Thun An
58
HQ 802 ti Nng
Thay v lui binh theo i hnh trn Quc l 1 v ng ngh rng c mt trung on ch ct t
Quc l 1 ti i 500, Ph Lc.
()
Cuc rt qun ti Thun An
Vo thi im ny Hi qun Thiu t Nguyn vn Hy l ch huy trng lin on c nhim
nhn ch th t Ph c H Vn K Thoi: Chun b mt giang nh c kh nng di chuyn c
trn sng ln trn bin v t h thng truyn tin, sn sng tng t lnh tin phng Lm
Quang Thi x dng.
Khong 6 gi 30 chiu ngy 20-3, Bc qun bn hai ha tin 130 ly vo bn kia sng, ni ca
Thun An. 15 pht sau, Trung tng Lm Quang Thi cng vi s quan tham mu i thng xung
cu tu, cho ngi tm thiu t Hy a tt c ra tu! Thiu t Hy dng LCM8 a tng Lm
Quang Thi v on ty tng ra tun dng hm Trn Bnh Trng, HQ 5, ni t b ch huy
ca hm i hi qun ti ca Thun An.
Tin Trung tng Lm Quang Thi ri cn c hi qun Thun An bay ra rt nhanh khin mt s
s quan trong b tham mu ca b t lnh tin phng b b li hong ht. Trong s s quan
ny c trung t Thanh, chnh vn phng ca tng Lm Quang Thi cngbay theo!
n 10 gi ti, tng Lm Quang Thi ch th Hm trng HQ 5, Hi qun Trung t Phm Trng
Q. ra lnh cho thiu t Hy di chuyn tt c n v khi cn c Hi qun Thun An. Trung t Q.
trnh by: Tha trung tng, quyn hn ca ti ch vn vn trong phm vi HQ 5 ny. Ti khng
c
thm
quyn
ra
lnh
cho
thiu
t
Hy.
T i ch huy HQ 5, tng Lm Quang Thi ra lnh trc tip, bng bch vn, cho thiu t Hy:
y Quc Bo (mt hiu truyn tin ca tng Thi), ch th cho thiu t Hy iu ng mi
n v ri cn c hi qun tc khc v ph hy tt c qun dng.
(trch Hi Qun VNCH ra khi, 1975)
Ti yn tm. Vi trung i 2 ti c gng ht kh nng ca ti.
Bp bng trc mt l m la ca chic M48 chy nm ngay trn quc l. y trn ng
l, xc ca nhng ngi lnh bt hnh nm cht kiu. on ngi vn i qua, ch c nhng
ci nhn nm v pha nhng xc cht. Dng ngi cng lc cng ng, i i ti b ln trong
dng ngi ang di chuyn v pha nam. Thnh thong trn ng chng ti di chuyn, bn du
kch xut hin bn chn chng ti, y ht ci kiu nm 72 to ra i l kinh hong, nhng ln
ny khng phi l cuc rt chy hn lon ca nm 72.
Tht ti khng th hiu ni ti sao my ng xp li c th nhn tm b li lnh trng m chy ly
thn nh vy, trong khi tnh hnh u n ni. Trung i 2 ca Huy mp b my ng xp b
ri. Khng hiu hin gi khp Qung Tr Tha Thin ny c bao nhiu n v nh cn ang
phi thi hnh nhim v no trong khi cc ng xp ca h ung dung Nng hoc Si
59
Gn. Xin hy gn anh dng bi tinh vi nhnh dng liu cho nhng ng xp ny. m hnh
nh cng chng phi xin, v thng ra th huy chng c gn nhanh v nhiu vo ngc o
ca nhng thng chng bao gi bit nh m l g. Xin cm n nhng ci huy chng.
()
Ngy 24-3-75 lc 6 gi chiu cc TQLC ca L147 c lnh b li v kh cng ng v n
dc cng lng thc, mi qun nhn trang b nh v gn, on chin vi qun BV, i b ha
tc trn 30 km t Qung Tr n im tp hp l bi bin Thun An, Hu, v tu hi qun khng
ch c cc chin c nng, nn dc ng h thy v s i bc, chin xa v GMC ca cc
n
v
b
binh
vt
y
ng.
()
Hm i hi qun bt u thc hin cuc trit thoi thy qun lc chin v b binh. Lc ny
nhng n v thit gip v bit ng qun cng v n ca Thun An, t ph Tam Giang.
c lnh truyn tin b ch bt c. Tt c h thng truyn tin PC25 ca b binh u b Bc
qun xm nhp, quy ph ch c thy qun lc chin lin lc c vi hi qun bng tn s
ring. V h thng truyn tin ca b binh khng lin lc c nn cuc n qun ca S on 1
BB rt gay go. trnh l mc tiu, ngi ch pho kch, hu ht cc cuc n qun c thc
hin ban m. Vi mc ch ny, hi qun yu cu thy qun lc chin phi hp vi hm i,
a b binh xung pha nam, cch ca Thun An khong 5 cy s tu vo n. Tuy nghi
binh nhng Bc qun vn bit, ch dng i bc 105 ly v 81 ly ca ta bn xi x ra b bin.
Ti 26-3, HQ 801 v HQ 502 c lnh i bi, n l on thy qun lc chin. Nhng chin
hm ln qu, mc nc khng su, c hai chin hm u khng vo c. Khong cch t
b ra tu qu xa, thy qun lc chin khng li ra c. Trong khi lnh bnh, HQ 801 b sng
nh tt ngang, gn b li tu nn hm trng HQ 801 c gi thng bng ri vi lui ra, lnh
bnh ngoi xa. Khuya 26-3, Tiu on 7 Thy qun lc chin v n Thun-An. Thiu t
Nguyn Vn Hy c lnh iu ng ton LCU (10 LCU trong ton ny c bit phi t Si
Gn) v mt s LCM ca Giang on 32 xung phong, i vo b, n thy qun lc chin a ra
chin hm. K hoch ny thc hin an ton c t u.
Phn ln qun nhn trong t ny l thng binh. c bit trong chuyn tn thng c mt
tiu on trng TQLC cng b thng, nhng, khng nhng ng nht quyt khng chu ln
tu m ng cn iu ng binh s cn v kh chng tr, tiu dit cc cht ca ch. V cng
chnh ng lin lc trc tip vi ch huy trng Hi i 3 Tun dng, yu cu hi qun vt ht
lnh ca ng th ng mi ln tu!
()
Thng ba gy sng (Hu)
Mt b gi ng ca mt tp lu bn vch tng thnh Ph Vn Lu, mt tay cm n du,
nhn chng ti. Hu ang l mt thnh ph cht v ang l mt thnh ph b b ng. n pho
n u vo cu Trng Tin v khch sn Hng Giang, y ngi ta ang p xe ba
bnh, xe xch l i hi ca. i li cu mi th c an ton, nhng ti s i li cu Trng Tin
mc d cu ny ang b pho. Mt cht lng mn trong ngi ti ni dy, chng g cng ch cn
60
l ln cht. Ngay u cu, mt chic M48 nm chnh nh, my vn cn n m khng c ngi.

Bn thn ti cng hai ln mu ni ny, by gi bng chc b i, hi ai l ngi khng
tc ti. m nhng thng chu trch nhim trong v b Hu ny, lch s s bi tro trt tru
vo mt chng! Nhng ai tng h ho t th Hu gi ny u? Khn ni, nhng thng
nh trn m lun lun i ng sau v lun lun b chy trc li l nhng thng c quyn, c
quyn m hn nht, n mt nn by gi bao nhiu ngi khn n, rt chy nh mt l thua
trn. Nhng thc s chng ti nh nhau u b gi l thua!
Qua ht cu, ti gp i y Chiu, tay cm chai ru cht khng l, ti t chai ru mnh.
Thy ti ng ku ln: Huy, nhu my.
Bao nhiu ti hn, cm hn, bun bc bin mt nhanh nh vin n ra khi nng sng. Bn ti
ngi quy trn gia ng t u nam cu Trng Tin nhu khng c mi, khng c nc
cha la th chng ti nhu chay. Cu chuyn li vui nh pho Tt. My tn lnh khng bit
ly xe xch l ca ai ch y xe thuc l Ruby v bia Qun tip v n tip t v nhp cuc. Ti
p v c chai bia rt t u xung, ngi t m bia thch th, t b n ln cha bao gi
c tm bng bia m. Nhng chng c ci di no ging ci di no: b t bia, ngi ti
dnh nhem nhp kh chu. ang ngi nhu, i i trng ti khng bit t u ti cho bit
im hn thay i v nhng kho n, kho xng Thun An b chy..
()
trong qun nhu
v thuc l xut x t qun nhu, nh:
Salem : Sao anh lm em mt.
Thun An bn b chin a
Ngy 24-3 c lnh di tn, ti cng 5, 6 s quan khc v ng i chy trn mt chic xe jeep
v hng Thun An, nhng gia ng xe b h nn phi b li v i b. n gn ca Thun
An tri chiu. Bng c mt ngi mc qun phc ra chn ng v cho rt lch s. Ti t
hi sao gi ny li cn c ngi lnh no ng hong n th?...
Ti cha kp cho li v cn ang phn vn th ngi lnh n ni vi ti: Xin Tr/y cho em ci
ng h!. Mt thong ngh qua trong u ti nn ti lin lt ng h a cho hn. Xong hn
li ni: Tr/y c i giy p qa, xin Tr/y cho lun. Ti cng nh ci i giy ra
(Ngun: Tr/y L. Tip liu/T1)
61
Ngy 25-3-1975 lc 8 gi sng. Nhng ngi lnh thy qun lc chin t Khe Sanh, Lao Bo,
Hng Ha, Qung Tr chy v Hu, ri t Hu li chy ra b bin An Dng, v tt c L147
tp
hp
ti
bi
bin
Thun
An
i
ln
tu...
()
n t n qun th hai, ch dng ha tin tm nhit AT3 bn thng vo cc LCU. Bn LCU
b trng n, mt s nhn vin b thng. Mt LCU do Chun y T. lm thuyn trng b sng
nh dt vo b. Trong b, khng ai bit chic LCU ang lm nguy. Mi ngi a ra, trn ln
tu, bao quanh tu. Thit gip M113 cn ba ln mi ngi ln tu, to nn mt ng mu
khng l, di ngong! Trong khi thy th on c vn dng tt c kh nng, mi phng cch
em chic LCU ra th chn vt xon tt vo m ngi l nh pha sau tu v thn tu rn
trn bin ngi, to nn mt vng nc ti nhng mu ngn ngang xc ngi! Trong khi
nhng LCU khc s mc cn, khng dm vo na, ch i vo nhng cn ct pha ngoi, ch
qun bn bi ra.
Sng 27-3, khong 6 gi, bin ng d di, khng tu no c th vo c na. Trn b cn
M113 li nc, rt nhiu thy qun lc chin, mt s qun nhn thuc nhng n v khc v
ng bo. Hi qun tn dng tt c PCF, chy dc theo bi bin t o Hi Vn n ca Thun
An, th rt nhiu phao ni, vi hy vng qun bn c th dng phao bi ra tu. Khi on LCU lui
ra dn, ch li pho kch ngay vo ch lnh tp trung! Bt c my tn Bc qun mc qun
phc b binh v bit ng qun ang dng my truyn tin cho ta Bc qun pho kch
vo ton qun, thy qun lc chin bn ht. Ri c thy ai mc qun phc khng phi l qun
phc lnh M Xanh, thy qun lc chin cng bn lun! Do , b binh v cc binh chng khc
hong s, ly ghe dn, o ra bin hoc l liu, chy b v ca T Hin, ch cn thy qun lc
chin li trn bi! S thy qun lc chin li lp tuyn phng th. Bc qun tn cng, thy
qun lc chin chng tr cm chng, v khng cn n!
()
Thun An bn b chin a
Khi n Thun An v qua c bn kia cn ct th tri ti sm. Sng ngy 25-3 chng ti
thy mt chic tu u ngoi khi nhng khng c phng tin bi ra.
Chung quanh, trn b v c di nc, a s l TQLC, BQ, v S1 BB. n 3 gi chiu th
c mt chic tu loi nh (LST) cp bn. Mi ngi c mt ti u o o bi ra, tt c
ginh nhau, x nhau, nu ko nhau ln cho c tu, c bm ly v cu tinh va xut hin.
Ti cng ln c nhng sau , nhng ngi lnh TQLC li ui xung. H ni chic tu ny
l do h c quyn xin vo ch TQLC m thi. Nhng ngi lnh ny dng M16 ui
nhng ngi khng phi l TQLC. Nu ai khng xung l b bn ngay ti ch. Mt trung t BB
ng cnh ti b mt ngi lnh tin n hi mt cch xc xc:
- Yu cu trung t xung. Tu ny ca chng ti!
V trung t lp bp: T.. ..i ngh..i.. ..p.. v cha ni ht li th mt pht n bn ngay ngc v
ngi Tr/t ri xung bin, mu lnh lng, bnh bng
C th, nhng ngi no m khng phi binh chng TQLC th b cho m 3 ting nhy
xung bin v sau 3 ting m khng nhy th b bn.
62
()
Bn l trn chin
V tnh hnh t bin qu nhanh, Ph c H Vn K Thoi ch th HQ 13 tch ri i bn
kim cng, tng phi v Thun An tun tiu, gi an ninh cho HQ 5, v tng Lm Quang Thi
ang x dng HQ 5 lm b ch huy lu ng. Chiu 23-3, khong 4 gi, HQ 13 chy ra khi,
cch b khong 25 cy s.
Gn 5 gi, Hm trng HQ 13, Hi qun Thiu t Phm Trng Th. ht ln trong my lin lc vi
hm
trng
HQ
7:
- Trnh thm quyn, my bay n di bom tu ti.
Hm
trng
HQ
7,
s
quan
thm
nin
hin
din,
ra
lnh:
N
di
bom
bn
th
bn
bn
n.
My
bay
A37
ca
ta
,
thm
quyn.
- C th ch cp my bay A37 ca ta. Bn bn n khng thi bn cht.
Thy sng t chin hm bn ln, A37 khng dm xung thp th bom m trn cao di
rockets xung. Mt rocket lt vo hm tm tr khin 20 thy th cht v b thng. HQ 13 c
lnh tc tc ri vng hnh qun.
Thng ba gy sng (Thun An)
Khong 11 gi i i ti vt xong ph Tam Giang.
Ni mi n ti ch bit duy nht c mt iu l bn b l nc, pha bc l ca Thun An, pha
nam l ca T Hin, pha ty l ph Tam Giang v pha ng l bin ng.
Hn 12 gi tra, chng ti c lnh di chuyn ra b bin thy mt chic tu mang s HQ
801. Nhng ln tu cng cn c ngha l chm dt mt cch nhc nh v v l cuc chin u
khng khip my nm tri nay gi vng Qung Tr v Hu. Sng c v cao st b nn tu
phi u cch b c n khong nm mi mt. Nhng ngi dn chy lon v lnh trng ca
cc n v khc tan hng ng y b bin. H chy theo chng ti t Qung Tr, Hu
v cc vng ph cn v n y.
C l on tp hp ng khi khi quay lng ra bin t hn 12 gi tra cho n 4 gi chiu
trong khi chic HQ 801 vn dp dnh ch i. Khng hiu lm g v khng hiu ti sao. (1)
Trong khi ang t t do mt nh vy, mt chic trc thng t pha bin bay vo, qun trn u
chng ti ri nm chng mt chc bao ct ng go sy v tht hp (2). C tin n l chnh
tng Ln (3) ngi trn chic trc thng tip t ny vi mc ch l th st, nhn tin nm
xung cho mt t lng thc. Ti khng tin iu ny v hai l do, th nht theo ti ngh l tng
Ln khng th ra y trong tnh trng ny, v th nh l nu tng Ln c trn trc thng, chc
chn ngi anh c ra lnh cho chng ti xung tu bng mi gi ch khng phi chng
ti c t t rc n nh th ny.
()
(1) Xem Cuc rt qun ti Thun An - Hi Qun VNCH ra khi, 1975 trn.
(2) Xem Thng 3 bunhiu ca Nguyn Th Thy, tit mc Ngy th 11: 20-3-1975.
63
(3) Khng phi l Thiu tng Bi Th Ln, t lnh TQLC

m l i t Tham mu trng S/TQLC L nh Qu.
Thun An bn b chin a
Ti khip s trc cnh nn khng ch n khi ngi lnh TQLC quay qua ti, ti lin nhy
nho xung bin. Trn b, mt Tr/t BQ nhn thy cnh mt Tr/t BB b bn cht mt cch
thm thng lin h to cu: Bit ng Qun!. Tc th tt c cc qun nhn BQ c mt lc
lin h ST v nhy ln my chic xe bc thp M113 bn xi x vo tu. Mt qu M72 ri
2, 3 qu khc c tht trng tu. Chic tu bc chy ri chm dn. Khng mt ai trn tu cn
sng. Trong chc lt, mt bin y xc ngi vi mu v la
Khi ti tnh li v nhn quanh th tht gh s: Mt thy ngi mt na ci u ang nm bn ti.
Ti sc nh ra lc ny khi cn bi ra tu, chnh anh ny b cnh ca tu kp nghin nt na
ci u v c l sng tp anh v ti cng vo mt lc. Cng c anh b c 2 ci chn t hn
ngay ti ming tu v cht chm ti ch.
Khng bit bao nhiu cnh gh s hn xy ra tng t nh th trn ng di tn!
(Ngun: Tr/y L. Tip liu/T1)
Ngy 25-3-75 lc 8 gi ti, tt c L147 tp hp ti bi bin Thun An, ngoi khi l mt lc
lng hi qun hng hu, nhng khng c mt chic tu no vo n! L147 c lnh ch
v chi ha bin thnh i thm ha khi tng t lnh tin phng Lm Quang Thi b v
Nng ngy 25-3-75, nh vy, o qun tin phng b b ri trn bi bin Thun An mt
i cp ch huy ti cao, cp Q c thm quyn iu ng khng qun v hi qun.
Bui chiu cng ngy qun truy kch ui kp, chng chim cc i cao, bao vy L147 trn bi
ct trng tri, tn cng TQLC bng loi sng cng ng ti tn. Sng ngy 26-3-75 c 1
chic LCU duy nht vo n c b ch huy L147, thng binh, v chng 200 TQLC. ch
qun cng ngy cng n ng hn tn cng TQLC trn bi ct, TQLC ht n, ht nc
ung, ht lng thc, ngoi khi cc tu hi qun vn v cm, khng tip t, khng ym tr
ha lc, im lng v tuyn.
Ti ngy 26-3-75, TQLC chin u n vin n v git mu cui cng, khng chp nhn
u hng hay b bt nn c rt nhiu TQLC t st tp th bng lu n M26 v chuyn phi
n l rng sng ngy 27-3-75 thnh phn cn li ca L147 TQLC b bt.
()
Lc n
64
Bc qun nn ci (1) ang ngi trn i thng quan st, cch ch nhng ngi lnh TQLC & BB
ang i ln tu chng 100 m...vbn.
(1) Trung on 1 S on 324.
Cuc rt qun t ca T Hin n Thun An
Trong khi nhng kinh hong ang xy ra th ti ca T Hin, ch huy trng Duyn on 13,
Hi qun Thiu t Trng Vn Phng, nhn lnh trc tip t Ph c H Vn K Thoi:
Phi li cn c a S on 1 BB qua sng. Thiu t Phng c ch th cho nhn vin
ct nhng chic ghe ca Duyn on 13 t bn ny sng qua bn kia sng, ng thi ko
ponton, nh chm ngay ti ca T Hin lm u cu cho S on 1 BB bng qua sng, ln
o Hi Vn, v Nng bng ng b.
Ca T Hin tuy hp nhng nc chy xit, khng th ni ghe lm cu c. Hn na, cc
gin i lin 50 ca ch t m ni bn xung xi x. Khng mt on qun no khng c kh
gii t v, khng c ym tr, khng c bo v m c th vt qua on cu t thn ny
c! Cn chic ponton c tu ko, ko t Nng ra, d tr nh chm ngay ca T Hin,
th li khng a vo c, v lch nc qu nh v cn! Mc d a th qu kh khn, Thiu
t Phng vn n c nhn vin thc hin k hoch c giao ph. Nhng, bt ng, mt
thiu t thuc Trung on 54 BB chp c o thiu t Phng (thiu t Phng khng mang cp
bc) gn ging: n v trng ca my u? Tm ti y, l ln a trung on ca tao qua
sng. Thiu t Phng d, d ri xung ghe, ra HQ 7!
c bo co y , Trung tng Ng Quang Trng ch th hi qun n S on 1 BB.
Nhng S on 1 BB ang t tc rt v Nng bng ng b. Dc ng, binh s b n
v i tm gia nh, v kh vt y hai bn quc l. S on 1 BB, mt trong nhng n v u t
ca qun lc VNCH. tan r t y!
Chic tu HQ 801 t t vo im hn.
T b ra n tu khong cch hn trm thc, ti khng cn trng thy mu xanh ca nc
bin m ch thun mt mu en ca u ngi. u ca nhng ngi ang c gng bi ra
chic tu. Chic tu bt u ko bng, chic tu pht khi t t quay mi ra bin. Chn vt p
nc y khng bit bao nhiu ngi ra xa tu, v khng bit l chm t bao nhiu ngi.
Thn tu quay ngang p v khng bit bao nhiu u ngi, v khng bit nhn chm bao
nhiu ngi xung su di y tu. Bit bao nhiu ngi cht v chic tu quay mi.
Nhng...
Chic tu khng ngng quay khi ci mi hng ra bin. M, chic tu vn tip tc quay,
mi tu li t t hng vo b. Chn vt li chm thm khng bit l bao nhiu ngi. Thn tu
li p v thm khng bit l bao nhiu ci u, v li nhn chm thm khng bit l bao nhiu
ngi xung su di y tu. Chng ti ng ngc nhn nhau, nhng chng ti khng c thi
gi ngc nhin. Hai chic M113 ch y ngi chy t hng mt trn cn ba ln
nhng ngi va t bin ln cn ang nm vt ra m th, v cn lun c nhng ngi khng
kp chy trnh ng.
()
65

Theo /y Nguyn Quang an th vo mt bui sng thng ba, anh khng nh ngy, (theo ti
th c l l sng 25-3-75) anh nhn c bn sao ca lnh hnh qun trit thoi Q1 tin
phng c tng Trng k (tng Trng k chp thun lc 5 gi 30 chiu 24-3-75.
(***
TT2
TQLC
trang
537-538).
Anh vi v a cho Thiu tng Bi Th Ln, c xong ng than: M th ny th cht lnh tao
ri!. Ngay sau ng ra lnh cho anh bay ra Thun An a cho i t Nguyn Th Lng
LT/L147 mt l th km theo li dn Tm ra QL1 m i ri tng Ln i thng ln trung
tm hnh qun s on. Tic thay /t Lng khng nghe li.
Ngoi ra ti cn c bit trong khi L147 TQLC b vy hm ti bi bin Thun An, v ch l t
lnh ca mt s on tng phi cho Q1, tng Ln khng c quyn iu ng hi-lc-khng
qun ca Q1 tip cu L147 TQLC (1), quyn ny nm trong tay ca Trung tng Ng
Quang Trng (2), TL/Q1 v Trung tng Lm Quang Thi, TLP/Q1, nhng hai v tng ny
khng lm g cu o qun tin phng b b ri ny.
()
(1) L on 147 TQLC gm cc Tiu on 3, 4, 5 v 7.
(2) c bo co y , Trung tng Ng Quang Trng ch th hi qun n, vv
Thnh ph Hu khng cn qun tr ng. Nhng s binh s v ng bo khng vo Nng
c, nh phi i ngc ra Thun An, ch ti ph Tam Giang. Ngoi bin, chin hm hi
qun vn gin t ca Thun An n cp Chn My, c vt thy qun lc chin. Nhiu thy
qun lc chin liu lnh, nho xung bin, bi ra tu.
HQ 7 vn tun tiu t ca T Hin n ca Thun An. Trong khi tun tiu, HQ 7 thy mt ghe
nh nhp nh, sp chm. Hm trng HQ 7 t ng dm v thy r trn ghe l mt ton b
binh. Thiu t Hng iu ng chin hm n vt mi bit trong ton qun nhn trn ghe c
Chun tng Nguyn Vn im, t lnh S on 1 BB.. Sau khi gi mt WHEC n a
chun tng im v Nng, HQ 7 tip tc tun tiu trong vng c n nh.
Chiu 25-3, lc 5 gi, trong khi bay iu ng cuc rt qun, trc thng ch tng im b trc
trc k thut, phi p khn cp pha bc o Hi Vn.
Lc , ti bi ct bn kia m Cu Hai c mt chic trc thng ang th cm sy v tht hp
tip t qun nhn thy qun lc chin di t, Nghe ting ku cu trn my truyn tin, chic
trc thng ca thy qun lc chin vi ri vng Cu Hai, n cu tng im.
()
Va thy bng Thiu y Ng Du t di bin tr ln, ang lo o nh mun ng gn m
nc, ti v S chy vt ti v ko Du chy tht nhanh va kp chic M113 chy lt qua
66
st ngi chng ti. Hai chic M113 li xung nc ra chic tu. Nhng ci bnh xch ua
nhau cn ln u ca khng bit bao nhiu l ngi ang nhp nh t b ra n tu. Ra n
ni, chuyn ht ngi ln tu xong, hai chic xe li nc quay u li vo b. Li khng bit
bao nhiu l u ngi b nghin nt bi nhng ci bnh xch.
Vo n b, hai chic M113 ngng li. S v ti a thiu y Du ln thit vn xa. Trc khi leo
ln,
ti nm cht vai S: Hy vng s gp my Nng.
Hai chic M113 li li nc ra tu. Ln ny ti mc kch tn mt nhng ci xch st nghin nt
nhng u ngi. Ting my n v ting nc v t i nhng ting tht ting la v c th,
c ting v ca nhng ci u, nhng khng c g c th che lp c nhng mnh qun o
v mu ca mu cun theo chiu quay ca xch st. Mu ca mu v nhng mnh vi
cun theo chng ti sut c l trnh khong mt trm thc. Mu ca mu v nhng mnh
qun o chc chn cn dnh c tht cn tri ln, tri ln xen ln vi bt nc pha sau chng ti.
Khng hiu ti c chai khng, khng hiu ti tr thnh sc vt cha, hay v ti nhn
thy qu nhiu ci cht t sng n gi, hay v ti trn ng ra tu an ton m lng ti rt
bnh thn khi nhn nhng ci cht, qu nhiu ci cht ngay di ch mnh ngi, b cht bng
ngay ci phng tin mnh ang s dng. Ti nhn nhng ci cht nh mt k bng quan, v
thng v pht.
()
Ngy 26-3, HQ 17 n Vng 1 duyn hi, nhn lnh trc ch ra pha nam v tuyn 17. Sau khi
vt rt nhiu ng bo v qun bn, HQ 17 lnh bnh t ca Thun An n cp Cn My, c
vt ht thy qun lc chin, a v Nng.
Ngy 27-3, HQ 7 vt c 10 thy qun lc chin trn mt ghe chi. Nhm qun nhn ny cho
hm trng HQ 7 hay: S thy qun lc chin kt li trn b, a s t t tp th v khng
cn n chng tr vi ch, phn cn li b ch bt khi h chy theo on ngi di tn v
pha ca T Hin! S d 10 qun nhn ny khng t t l v h c dn d phi sng em
tin tc v cho gia nh v v con ca nhng ngi cht!
Sau khi c y thc s mnh , nhng qun nhn ny vo nh dn, ly mt ghe my, uy
hip ch ghe, buc ch ghe a h v Nng. V sut thi gian qua, nhng qun nhn ny
chin u trong tuyt vng v i kht nn, sau khi ln ghe, tt c u l i v kit sc. Ch ghe
li dng c hi ny, a ton qun nhn ln hng bc, thay v xui v hng nam. Khi tnh
li, bit mnh b la, nhm thy qun lc chin ly mt ghe khc v hng nam, gp HQ 7.
Ti 28-3, HQ 17 n Nng, nhn thm thy qun lc chin v ng bo. Sau HQ 17
c ch th ym tr HQ 405 a tiu on d v Vng 2 duyn hi.
Chic M113 cp st vo thnh tu. Ngi trn tu phn ln l thy qun lc chin. Lnh ca
Tiu on 4 ti cng kh ng. Ln n trn tu, khng kh qu nng n ngt ngt. Khng phi
nng n ngt ngt v s ngi trn tu qu ng, m v c tu ang b bao trm bng mi git
chc, cng thng. Huy mp nht vo tay ti khu sng ngn, dn d: Sng ti ln n sn, ng
gi
cn
thn.
67
Cha
kp
tm
ch
ngi,
ti
nghe
mt
ting
sng
n.
Hai ngi lnh thy qun lc chin ci xung khing xc mt ngi lnh b binh va b bn cht
nm xung bin. Tn lnh va bn ngi thn nhin tip tc cha sng vo u mt thiu t b
binh ang s hi nm mp ngi cnh , mt lnh bng y st kh: m, ti thng ny,
my
c
xung
khng?
ng thiu t b binh ny hi ln tui, mt ct khng cn ht mu, run ln cm cp, nn n:
Anh
tha
cho
em,
anh
tha
cho
em.
m,
mt.
Thi,
thi,
thi
anh
em
xung.
Lt
ra
ti
lan
can
tu,
ng
ta
quay
li
nn
n
ln
cht:
Anh
tha
cho
em,
anh
thng
em
vi.
m,
hai.
Bit l khng th nn n, xin x g c, ng ta va khc va nhy xung bin.
Ting sng vn onh y trn tu. Xc ngi vn tip tc b nm xung bin. Nhiu
ngi va khc va nhy ra khi tu. Nhng khu sng vn c k vo u nhng ngi
lnh
b
binh,
vn
onh.
Tnh ngi! Tnh chin hu! Ti ng nhn bt lc. Ti hon ton bt lc...
()
Thng 3 bunhiu
Ngy 25-3-1975, mi 6 gi 30 sng, i y Nguyn Quang an (K21VB), chnh vn phng t
lnh s on thy qun lc chin, gi ti (l lnh truyn tin mang my i theo t lnh) trnh din
gp, v ni vi ti nh c vic khn cp:
Tiu Cn mang PRC25 ra ngay bi trc thng TL/S ch ti.
Ti mang my chy thng ra ch trc thng ca t lnh ang u, nhng trong u khng khi
thc mc v c ch vi v khc thng ny ca i y an. Nhng cng khng cn th gi
ngh tip v xe jeep ca T/THD ch phi hnh on cng va ti, hai phi cng phng vi ln
trc thng v cho n my. Khong 5 pht sau th i y an i ti cng vi i t Tham mu
trng S L nh Qu, danh hiu Quang Trung, chng ti cng leo ln trc thng ngay.
Ct cnh ln cao, i y an gh st ming vo tai ti t ting cnh qut my bay:
Tiu Cn gi L147 Quang Trung ni chuyn vi Long M.
Long M l i t Nguyn Th Lng, l on trng L147 TQLC. Khong 30 pht sau, trc
thng n vng b bin Thun An, ni tp trung qun l on. Trc thng bay thp n ti
c th nhn r cc anh TQLC di ngc ln a tay vy mi khi trc thng bay qua phm vi
ng qun ca tng n v, nhng gng mt hy vng d rng c mt ngy v m cc anh
phi i b t tn cng pha bc Hu v y theo k hoch lui binh. Nhng cc anh vui ti v
hy vng iu g khi ch mt chic trc thng bay ngang? Hn nhin l mong thm quyn ci
trn nhn thy v bit r nhng g cc anh ang cn m p ng hu tip tc chin u.
L lnh truyn tin mang my i theo t lnh nhiu nm, long thong nghe qua cuc in m
gia Quang Trung v Long M nn ti hiu c tnh hnh v nhng chuyn g ang xy ra
di b bin kia! Ti thng cm vi hy vng ca cc anh mi khi trc thng bay qua, d rng
khng bit l gii chc no ngi trn , nhng t nht trc thng cng thy tn mt hon
cnh bi t ca cc anh, ka on qun chin thng khng phi tr v m b buc lui binh, lui
binh trn l trnh rt cu! Cu phao ca T Hin, trn ng lui binh khng c thc
hin theo k hoch Alfa!
68
Trc thng bay dc theo b bin v ngc li nhiu ln Quang Trung ni chuyn vi Long
M, khong 30 pht sau trc thng quay v BTL/S TQLC ti cn c Non Nc.
V n BTL/S cha y 10 pht, ang ung ly nc lnh th i y an gi:
Tiu Cn, ti mnh s bay ra Thun An na tip t go cho anh em, chng ta vn dng
trc thng ca thiu tng t lnh.
Khi ti n ni th mt s anh em thuc T/THD ang cht nhng thng go sy ln chic trc
thng, ti ph mt tay c sp xp sao cho cng nhiu cng tt, nhng khoang tu ch c sc
cha 10 thng l ti a. Vy vi ch mt chic nh th ny th phi bao nhiu chuyn trong lc
hn 3.000 ngi ang bng khng, bi ct trng.
Vn bay dc theo b bin ln hng bc, khi gn n v tr L147, anh an cho lnh p
xung bi ct, anh em di t ph vo gii ta rt nhanh cho trc thng ct cnh lm
chuyn khc. Qua chuyn th hai, theo tnh ton ca anh an v phi cng th p v ct cnh
tn nhiu thi gian nn cc anh cho trc thng bnh phi cch mt t chng 10 m ri chng ti
x cc thng go sy xung, lm cch ny rt nhanh, nhng sau th c bit mt vi anh
em b thng v thng go ri trng ngi!
Xin li cc anh, ci kh n b ci khn, chng ti khng bit lm g hn. Chuyn th ba
hon tt, nh vy chng ti thy xung c tt c 30 thng go sy, nhng mt thng c
bao nhiu bch go th kh m bit.
Vi v quay tr li Non Nc lm chuyn th t trc khi phi c phi i xng th mt bt
ng, ht sc bt ng xy ra. Phi cng bo cho i uy an bit l trc thng ca chun tng
im, TL/S1/BB lm nn, rt xung t, hin ng tng t lnh, s quan ty tng v phi hnh
on ang trong tnh trng ht sc nguy him, li cha lin lc c vi gii chc no tip
cu, phi cng xin kin i y an.
Nn nh trc thng i y an ang s dng l trc thng ch huy ca TL/S TQLC v c
thiu tng t lnh cho dng tip t go cho lnh ca ng, v khng cn bt c phng tin
no khc, nn trong trng hp cn thit v nguy him ny i y an hiu c chun tng
im cng s khng cn chun chun no ti cu ng!
i y an OK vi phi cng i cu ngi ngay trc khi thng bo v BTL/S TQLC xin
hp thc ha s liu mng ny.
Trc thng ang xui nam lin quo phi v hng ty (Trng Sn) ri quo phi mt ln
na v hng bc, bay chng 5 pht th chng ti pht hin trc thng ca tng im nm
nghing ng sau hng dng liu gn QL1, khong 10 km pha bc Lng C. Chng ti va
p xung cch trc thng b nn chng 150 m th phi hnh on, chun tng im v mt v
thiu t ri khi trc thng chy v hng chng ti.
Lp tc ton cn binh Bc qun ba lng gn QL1 cng ang tin n ch trc thng b nn
lin khai ha v pha chng ti.! C l trc khi chng ti p xung cu chun tng th ton
cn ng ny cn xa hoc ang thm d tnh hnh v xin lnh th trng l bt sng hay git
cht! Nht nh phi bt sng, v ton cn ng ny ngh nhng ch qun ngi trn my bay
ln thng t phi l cp s. Nay thy chng ti n cu vt, ht tay trn nhng nhn vt
quan trng t tri ri xung, nhng mi ngon ca chng nn chng vi v x sng hy vng
g gc may ra gy cho ch t cht ti b thng.
Nhn thy chun tng im khp khing kh khn chy trn ct m Bc qun th bm st bn
rt sau lng ng, ti t ng khng cn n o suy ngh m phng o ra khi trc thng, chy
tht nhanh n ng, du tip sc gip ng chy nhanh hn. ng v ti l hai ngi cui cng
cn u i tri, chn p t, va chm tay vo mp sn trc thng th trn my bay bao
69
nhiu cnh tay ca cc thng a ra nm ly chng ti, ngi tm o, ngi nm vai,

thm ch cn c thng dm nmc ng tng ko ln.
Trc thng bc ln ngay khi hai chn ti cn ang tng-teng pha ngoi, vi trng sng bn
theo, ti lnh gi ng ngha, nhng khi an v trn sn th ti a tay vy vy chc qu my
cn binh chu bc, gi t v kh AK.
Cng lc mt bn tay v nh vai ti, ti quay li, ng tng mm ci ni:
Cm n em, em tn g?
***
Trc thng ca TL/S TQLC a TL/S1 BB v phi hnh on b nn v n phi trng
Nng (S/KQ) l i y an cho quay tr v BTL/S Non Nc ngay. Ti chun b sn sng
cht go xy ln my bay cho chuyn tip t th t, nhng khi anh an v ti va nhy ra khi
th trc thng bc cao, ti hi:
Trc thng i u vy?
i xng. Anh an lc u p gn, ging ni nh nghn hng!
Sau ba phi v tip t, ti khng cn nhn c lnh g na, coi nh chuyn bay ra Thun An
th nhng thng go xy xung cho anh em nhai chm dt. Ti xin nhn mnh ch nhai, v
anh em c cn git nc no u vo go xy cho go s thnh cm! D xung quanh
cc anh l nhng m nc, l i dng mnh mng, v ngi ta c th ung nc tiu ch
khng th ung nc bin.
Qu tht L147 ang cht v nc trc bin c! Nu anh em n c ct th u cn trc
thng tip t lng thc! Khng n c ct th ct n, c n kin, kin n c m, c nhiu
xc vi vi vng xung ct v khng c tip t! Cht v khng c trc thng tip t n dc,
thuc men, nc ung v lng thc di bu tri y chun chun ang xui Nam!
Di bu tri y chun chun ang xui Nam!
Vy m khi iu binh cuc chin Thng ba bunhiu! ny, di tay tng t lnh c S1/KQ
v HQ Vng 1 duyn hi loi m ngi li qun s dng ym tr ha lc v n c
khin L147/TQLC thiu n bn, anh em chng ti bn dng lu n M26 m nhau rt
cht! 35 nm sau hay 70 nm th vn thc mc xung vy thi ch no dm hi ai u!
Ngay vic mun hi i y an sao khng tip tc tip t go xy cho L147 m ti cn khng
dm hi th ni chi ti chuyn ly so khu mt tri, dm thc mc vi trung tng T lnh
tin phng Q1, tc gi Hell In An Lc - Lm Quang Thi rng sao ng khng cho lui binh
theo QL1 m li iu qun ra b bin, bo qun i qua cu phao ca T Hin, nhng ngt
ni cu phao th khng bc m nhng con thuyn (tu) th cng vin x! Thi th nh anh em
ta m em 26 (lu n M26) vo lng cho sng!
i t Nguyn Thnh Tr, t lnh ph, ch huy lc lng TQLC ti mt trn Qung Tr-Hu
ghi li lnh rt lui ca tng tin phng Lm Quang Thi nh sau:
Lc lng ty bc Hu do ti (Tng Thi) ch huy s rt v Thun An, sau di chuyn v
ca T Hin. Ti y hi qun v cng binh Q1 s thit lp cu phao cc cnh qun vt
sng nhanh chng v d dng. L468 TQLC t o Hi Vn s c mt n v n chim ni
Vnh Phong bo v im vt sng ng thi lm thnh phn tip n. S1/BB do tng
im ch huy s rt theo trc QL1 v s tp trung v im vt sng (ca T Hin), song song
cng vi cnh qun TQLC.
70
Hay qu! Nhng ch kt mt si tc l cc c cu phao nn S1 tan hng v L147 TQLC b

a ra php trng ct Thun An! Ti sao khng c cu phao? Cu tr li thuc v HQ vng
1 v CB/Q1, cao hn l t lnh tin phng?!
Ngy 26-3-1975
Phm vi tr ng ca TL/S yn lng, mi ngi lm vic bnh thng, ci bnh thng hnh
nh khng yn n. Ti ch loanh quanh trong v tr ng qun, sn sng xch my chy theo t
lnh bt c lc no ng i bay. Thnh thong ti ln TOC (TTHQ/S) kim sot li h thng
lin lc, mt hiu, tn s xem c g thay i hay khng ri tr v ngay chn c bn xa.
Ngy 27-3-1975
Tin L147 b ht trn gi, b bt ht (tr mt s thng binh c LCM vo bc t hm
trc) ch v ht n v tu HQ khng vo n theo k hoch lui binh Alfa khin chng ti rng
ri tay chn. Ti thc s bng hong sng st, khng tin l s tht! Mi ch hm qua hm kia
thi, cc anh cn ci a vy tay cho nhau vi chng ti n nhng bch go xy. Ci
kt thc qu tn nhn v au thng!.
Cc anh cn i ng i hnh vng vng, cn y cp ch huy can trng lun st cnh
cng qun s ca mnh, cc anh vn cn y hay d tha s gan l v k lut ca mt on
qun lun chin thng v cha bao gi cha bao gi bit li bc.
Nhng cc anh li thiu n dc lng thc v au n l b b ri ch v b bin cn tu
khng vo c! Cc anh b bt ch v cu phao ti ca T Hin khng c HQ v cng binh
thit lp theo lnh ca trung tng T lnh tin phng (Lm Quang Thi). Ai l ngi gy ra
thm ha ny. Nu t lnh tin phng chn lui binh theo QL1 th chc chn khng c thm
cnh c nm trong r. Ai m L147?
L on 147/TQLC gm cc Tiu on 3, 4, 5 v 7 chnh l nhng tiu on ti chim C thnh
Qung Tr th nay nhng tiu on y li b b ri mt cch kh hiu.
(Nguyn Th Thy)
Nguyn Th Thy l h s quan truyn tin cho Thiu tng TQLC Bi Th Ln.
Lch s l g
Nh s hc ngi Hy Lp Halikamasseus sng th k th 5 trc Cng nguyn. Sau trn
chin Thermopylae, Ba T thng Hy Lp. ng thy Ba T ca ngi cuc chin thng ca mnh
n mc ngu xun v vy ng gi k chin thng lng t ni lo. Qua tc phm
Historical, ng vit ch ngha hn: Lch s l g? Lch s l chuyn k ca k chin thng.
***
- : n th k 20 sau Cng nguyn, chuyn k vn cn tip tc.
Chuyn k ca k chin thng
mt kha cnh no , c th ni rng ch trong 55 ngy m chnh quyn Si Gn tan r l do
h lin tc phm sai lm chin lc. iu ng ni, s sai lm ngy cng b khot su bi
nhng hnh ng ca tng Gip. u tin l cuc trit thoi khi cao nguyn ca qun i Si
Gn c ng d liu t trong bc in ngy 13-3. Bi th, khi ch rt chy khi Ty
Nguyn, qun ta phn ng kh nhanh, khin cuc rt chy ca chng tr thnh mt thm
ha qun s. Ton b Qun on II ca ch tan r.
71
Tnh hnh Ty Nguyn va tm n, tng Gip lin in cho tng Dng yu cu a qun
xung Nam b. Mc ch l khng cho ch c c hi co cm v phng th ven Si Gn. Mt
ln na, nh co cm chin lc ca ch li b tng Gip chn ng Nng. Vo ngy
22-3, khi qun ta nh thit hi nng S on 1 ca Si Gn v bao vy Hu, tng Gip
in cho Qun on 2 bt ca bin Thun An khng cho ch rt vo pha trong theo ng
bin. Trung on 1 S on 324 lp tc hnh qun, khin hng ngn qun ch hong lon tan
v vt b sng ng, xe pho trn mt on ng di t thnh ph Hu xung ca Thun An.
Trong cuc hp B chnh tr v Qun y trung ng ngy 24-3, ng phn tch: Nu chng thot
c vo pha nam th cuc Tng tin cng ca ta s gp kh khn. Vy ta cn nhanh chng
nh chim Nng, tiu dit sinh lc ch y. Chng c th "t th", c th rt, rt nhanh
hay rt chm, nhng ta th phi chun b nh trong tnh hung ch rt nhanh, nht thit phi
nh nhanh. Khng ch gii phng xong Hu, m ngay t by gi, phi bt u m cuc tin
cng Nng. Din bin trn Nng sau , qun ta ch chun b trong 3 ngy nhng
nhanh chng gii phng thnh ph ln th 2 min Nam. ng ch l vi nhng ch o ca
tng Gip, ton b Qun on I ca ch tan r b loi khi vng chin, s thot vo tuyn
trong khng ng k. iu to thun li cho chin dch cui cng gii phng Si Gn.
(Trn V)
Ngy th 11 : 20-3-1975
Hu di tn
Ngy 20-3, Bc qun tung mt trung on nh vo qun Ph Lc cc nam Tha Thin a
hnh dc theo Quc l 1. ngn chn cuc tn cng, S on 1 BB iu ng Trung on
1 ang gn n gii ta p lc ca ch qun. Trong ngy ny, vi s ym tr ti a ca
pho binh v khng qun, Bc qun b y li ra khi mt s v tr trong mt thi gian ngn,
Giao tranh ko di t chiu ngy 21 n tra ngy 22-3.
Ngy 22-3, 1 gi chiu, Bc qun iu ng thm 2 trung on tung vo trn chin v gia tng
pho kch. Pho bn ti tp vo khu vc qun tr phng, sau xung phong bin ngi.
2 gi chiu cng ngy, Lin on 15 BQ v Trung on 1 BB phi rt lui bo ton lc
lng. Ngi dn Hu di tn, nhng on ng Hu- Nng trn Quc l 1 b Bc qun ct
t, Bc qun lp cht chn ti Bc cch Hu 30 km v pha nam v cch Nng 70 km.
- : Lc lng Bc qun ti Qun khu I (VNCH) chia hai a bn hot ng ly o Hi Vn lm
ranh gii do cc tng L T ng, Nguyn Hu An, Chu Huy Mn ch huy.
Bn l trn chin
Ngy 21-3, trong khi qun i min Nam ang rt chy t cao nguyn v min duyn hi th
Polgar thuyt phc tng thng Thiu ti t chc, v khng ngng mi ng Vn Quang,
Nguyn Khc Bnh, Hong c Nh dng cm bn vic.
Ngy 22-3, Polgar cho Trn Thin Khim v ng Vn Quang xem cc tm nh chp t trn
khng cnh rt qun hn lon ca qun i VNCH trn ng Pleiku-Ph Bn. Ngy hm sau,
Quang trnh cc tm nh cho Thiu xem.
Ch nht 23-3, Polgar bo co v Washington: H Ni ang thng ln, min Nam ang thua
m! Polgar cho bit H Ni a 5 s on tr b (c nhim v bo v min Bc) vo Nam,
72
b ng min Bc v yu cu Langley (ph i s) thng bo cho ngoi trng Kissinger v B

trng quc phng Schlesinger rng theo nhn xt ca ng: Min Nam ang sp .
Ngy th 12 : 21-3-75
o Hi Vn
Ngy 21-3, nguyn gia nh b Bc qun bn cht

Quc l 1 gn o Hi Vn ang trn ng di tn.
Ngy 21-3, Bc qun ct t Quc l 1 Trui, gia Hu v Nng. Bc qun ng cht
o Ph Gia, c nhiu ngi dn di tn trn on ng ny b cht. Dn chng di tn trn
Quc l 1 t Hu hng v Nng v Bc qun pho kch trng nhng vo nhng ngi
dn ang di tn h cht nm bn l ng, ngi sng b thng nm, ngi la lit .
Gp nhtghi chp
Ngy 22-3-1975, sut bui sng Trng ni chuyn vi Thiu bo tin thm hi.
Hu b bao vy, S on 1 ang nguy khn. ng khng cn lc lng m ng trn Quc
l 1, pha nam Hu, y qun Bc Vit Nam chc chn c hai s on (S on 324 v 325).
ng phi bt u cho tn c ra b bin nhng ngi cn li ca S on 1. Cn c th gi
Hu mt thi gian ngn na, nhng vi gi tht t. Phi hy sinh mt phn S on 1.
Thiu khng phn i g. Thiu ch cn mt bin php: Cho s on d ra tip vin nhng cn
an ninh ca Si Gn nn ng ta mc Trng hnh ng. Gia chiu, ch cn mt n v duy
nht, L on 147 TQLC, ng ti mt v tr pha bc Hu. Trng khng mun hy sinh n
v ny v l mt n v thin chin! ng ta ra lnh cho rt tt c cc n v cn chung
quanh Hu, TQLC cng nh lnh ca S on 1 ang chy ri rc.
Bn l trn chin
Ban M Thut mt, v Pleiku, Kontum b ng di tn vo ngy 16-3-75. Vng 1 v tng
Trng ch mt quyt nh ti hu t Si Gn: T th hay rt qun v nhng c im
phng ng. Ngy 13-3, Si Gn gi tng Trng v duyt xt li k hoch phng ng
Vng 1. Trong bui hp ny, Tng thng Nguyn Vn Thiu ra lnh cho tng Ng Quang
Trng phi gi Vng 1 vi s qun c hu ca qun on v s on TQLC. Trong bui hp,
tng Trng bit Qun on I phi tr s on d li cho B tng tham mu, tng Trng
xin tng thng Thiu cho ng gi li s on TQLC dn qun c c tinh thn.
73
Trc mt ng, tng thng Thiu cho ng ty nghi x dng TQLC, ch tr s on D li m

thi. Nhng sau bui hp, trong lc ni chuyn ring gia ng v th tng Khimng
Khim ni h cho tng Trng hay l Si Gn c th ly TQLC ra khi Vng 1.
(Nguyn K Phong)
Ngy th 13 : 22-3-1975
Trn a t Hu ti Nng
Kch chin trn Quc l 1 on t Hu i Nng t 20 n 23-3-1975.
Ngy 22-3, ngn chn cuc di tn chin thut ca S on 1 BB v cc lc lng phng th
Hu c th xy ra v vi c lp Hu, S on 324 v 325 chn nh S on 1 BB pha
nam Hu.
Ngy 23-3-1975, Vin n gp Thiu vo bui sng dinh tng thng, bo cho Thiu bit
nhng tin cui cng v Hu. S on 1 hon ton tan r. Mt gi sau, Trng cng nhn s
tht y bng radio. ng ni thm Hu khng th chng c qu mt ngy. gim bt s
mu, ng ta xin php b ngay thnh ph. Khi Thiu nghe tin y, ng ta ni gin li nh hn
bao gi ht. i li trong phng lm vic, gia cc c vn, ng ln n t lnh Qun khu 1 phi
chu trch nhim v s tan r ca S on 1, s b nghim pht.
Nhng tt c chuyn ch l ng kch. Thiu bit r rng mc d ng ta hy vng khng xy
ra, phi b Hu ngay tc khc.
Trn a t Hu ti Nng
Ngy 23-3-1975, Trung on 51 BB cn ng cy s 17 v cc trung on khc vn cn ti
cc cn c ng qun ca mnh, nhng qua ngy 24-3 thmnh ai ny chy! Dn chng v
qun lnh chen nhau tm ng thot nn khng cn hng ng, khng cn trt t. Thm ch cn
bn nhau dnh ng.
Ngy 24-3, Bc qun nh Trui, Bc, khin cho qun v dn chy n y thm ri lon.
Cng ngy 24-3, Thiu tng Hong Vn Lc, t lnh ph Q 1 dng trc thng bay ra Hu
quan st tnh hnh. Khi n Tha Lu, thy binh lnh bn di chy hn lon lin cho trc
thng p xung v hi thuc cp l lnh ca ai cho ri n v th khng ai tr li c.
(L Hng)
Bn l trn chin
i tng Vin cho bit: Sau khi nhn ch th ca tng thng, trung tng Trng tr v
Nng trong ngy 19-3. Sut trong 6 ngy tip theo, d tnh hnh Qun khu I tr nn rt ng
ngi, nhng trung tng Trng vn mun gi Hu v mt s v tr trng yu ti Qun khu I.
Sau khi suy ngh v phn tch tnh hnh, tng Trng gi in thoi theo ng dy c
bit trnh by kin vi i tng Vin nh xin vi tng thng cho ng c tn dng mi cch
gi Hu v Vng 1. Cui cng tng thng chp thun.
74
c s ng ca tng thng, trung tng Trng bay ra Hu hp vi Trung tng Lm

Quang Thi, t lnh tin phng qun on, v k hoch phng th Hu. Tng Trng ra lnh
phi gi Hu tht vng.
Th nhng ngay chiu hm , khi tr li Nng, tng Trng nhn c mt lnh do i
tng Vin k tha lnh tng thng lphi b Hu.
Ngy th 14 : 23-3-1975
Trn
chin
Hu
Sng ngy 23-3, Trung on 1 BB v Lin on 15 BQ kch chin vi Bc qun trn Quc l
1, th ti Hu, Bc qun bt u tn cng mt s v tr trong thnh ph Hu v vng ai ph cn.
Chiu 23-3, Trung tng Ng Quang Trng gi Chun tng Nguyn Vn im, t lnh S
on 1 BB vo Nng duyt xt li tnh hnh phng th Hu. Cui cng, trung tng
Trng bun b ni vi tng im: Thi nh phi cho rt khi Hu vy.
Tng im tr li Hu ngay chiu 23-3. Khi va ra khi vn phng trung tng Trng ra
trc thng, ng gp Thiu tng Bi Th Ln, t lnh thy qun lc chin. Tng Ln cng
c tng Trng mi n thng bo v vic rt qun khi Hu. Theo li tng Ln k li
khi vo gp tng Trng, v t lnh Qun on I ni ngay cho tng Ln bit l ng
cho lnh b Hu theo ch th ca Tng thng Nguyn Vn Thiu. Tng Ln bng hong khi
nghe tin ny v hi li tng Trng: Khi no chng ta s rt khi Hu?.
Tng Trng nghn ngo ni: m nay. Ri thi, hai v tng nhn nhau...
Hu lt vo tay ch ngay m 23-3-2975.
- : Pht ngn vin chnh ph (Nguyn Vn Hin?) tuyn b Hu tht th ngy25-3-1975.
Bn l trn chin
Ni nhng ngy cui cng ca Vng 1 v min Nam, mi khi ti n li trong nhng nm thng
t y, hoc vit li trong hi k, lun lun li lm ti xc ng mt cch mnh m v c phn
kh hiu. Tr li nhng thng u nm 1975, ti nh li ci khng kh lo u, m h c ln qun
thm vo tm tr mi ngi, nhng lo u s hi hnh nh khng c nguyn c r rt.
Sau ci ln Trung tng Ng Quang Trng i ph hi vi CINPAC v, trong ba ung ru
vn bui chiu trc t dinh ca ng, khi c ti hi ng th di ni chm ri: Anh bit
y, k ny m ch tng tn cng vo Vng 1, Hoa K s chng cn c th ym tr mnh v
hi pho hay phi c ca hm i. Khi ng nhin mnh phi t lc cnh sinh chin u vi
nhng g mnh c v vi tnh trng tip vn gim st n gn 80% so vi thi k cha k hip
nh Paris. Sau chng ti ngi lng lng ung ru tip v cng chng trao i vi nhau
li no c na ting ng h.
Khi i tng Trn Thin Khim kim th tng ti hp ti tiu khu Qung Tr, ng quay
sang ni mt cu ngn ngi vi i t K, tnh trng Qung Tr (1): Anh K hy lo a ta
hnh chnh v dn Qung Tr di tn vo Hu. Mt quyt nh c sn v c ban b khng
mt li gii thch v nguyn nhn chin lc xu kn v p lc ca ch, n ra nh mt ting
sm ng trong mt ngy tri ang quang ng. C mt hi trng, t cp cao n cp thp
u ngi lng i, trc vin tng ca mt thm ha, v trong thm tm, ai cng c mt ngh
th l ng ri: Trung ng quyt nh rt qun ra khi Vng 1 v nh vy l b Vng 1.
75
(Nhng ngy cui cng ca Vng 1 v min Nam - Duy Lam)

(1) Tnh trng Qung Tr trc l i t H Mai Vit. ng l ng tc gi vi Thiu tng
Hong Vn Lc, t lnh ph Qun on I qua tc phm Nam Vit Nam 1954-1975.
Cui thng 3-1975, thiu tng t lnh ph Qun on I i cng tc vi ngy Saigon ri...
Xem Can trng trong chin bi ca Ph c H Vn K Thoi phn di.
Gp nhtghi chp
Ngy 19-3, tng Trng v Si Gn hp ln th hai, trnh by hai k hoch lui binh:
K hoch Mt:
- Cc n v s theo Quc l 1 t Hu, Chu Lai v Nng, trong trng hp Quc l 1 b ct
th s theo K hoch Hai.
K hoch Hai:
- Cc lc lng qun on s tp trung ti ba c im Hu, Nng v Chu Lai, tu hi qun
s chuyn ch lnh t Hu, Chu Lai v Nng. Trong c hai k hoch Nng vn l im
ta cui cng, tng Trng ngh gi c ba c im phn tn lc lng ch.
Tng Vin cho rng k hoch ca tng Trng l hp l: K hoch lui qun ca Qun on
I son tho rt hp l v y , gm k hoch d phng i ph vi nhng bt ng do ch
gy ra. K hoch Hai d tr cc n v ca Qun on I rt ht v Nng, chng ta ch cn
hai hnh ng phi lm: C th ti ch hoc rt bng ng bin nu tnh th bt buc.
(Trng t)
Qung Tr - Hu - Nng
L on 258 TQLC di chuyn t Qung Tr ti o Phc Tng, nm gia Hu- Nng vi
nhim v r rng: Bo v lu thng trn QL1. Ch i v bo v o qun tin phng Q1
rt t Hu-Qung Tr v Nng.
T ngy 18-3 n ngy 23-3-1975 dn t nn Hu, Qung Tr i y ng chy v Nng,
qun Bc Vit mun ti din mt i l kinh hong nm 1972, nhng tht bi v pha ty QL1
c qun ta b tr, chng khng th ti gn QL1, m chng ch dng i bc t trong ni
Trng Sn bn vo dn t nn, nhng a s n i bc n trn vch ni hai bn QL1.
Sng ngy 25-3, L258 TQLC c lnh ca Trung tng Ng Quang Trng b o Phc
Tng rt v Nng, L15 BQ ng bn cnh L258 TQLC chia lm hai, mt phn i
hng bc v Hu an ton, cn mt phn i theo TQLC v pha nam, i qua Ph Lc. Sau khi
qua Ph Lc, c xe qun vn ch v Nng an ton cng ngy
(Phm V Bng)
Gp nhtghi chp
Sau khi Qung Tr v Hu b b ng, Qung Tn v Qung Ngi tht th, Nng ang b
nhng gng km sau y sit cht: S on 324, S on 325 cng vi vi thnh phn ca S
on 304 t Qung Tr ko qun v nam.
76
ng thi S on 2, L on 52 (thuc Qun on 3 Ty Nguyn hay Qun khu 5) t Qung

Tn v Qung Ngi xua qun ln hng bc.
(Wikipedia)
Hu - Chu Lai - Nng
Ngy hm sau, 20-3, tng thng Thiu ln i pht thanh c li hiu triu gi Hu bng mi
gi. Nhng ti m , ng Thiu i : ng ra lnh cho B tng tham mu nh cho tng
Trng mt qun lnh, cho bit Si Gn ch cn phng tin ym tr cho 1 trong 3 c
im khng c. Trong 3 c im Hu, Chu Lai, Nng, tng Trng phi chn mt. D
nhin, Nng phi l c im u tin. Tng Trng ra lnh di tn v Nng.
i tng Frederick Weyand, ang l t lnh lc qun Hoa K, trong t tng trnh cho tng
thng Ford sau chuyn ving thm Vit Nam cui thng 3-75, cng cho bit trong tun l ,
tng Trng nhn 3 qun lnh tri ngc nhau t tng thng Thiu.
(Nguyn K Phong)
Nng di tn
Ngy 25-3, trong hon cnh hn lon ca Nng, tng Trng nhn thm mt tin khng vui
t Si Gn: ch thn Trung tng L Nguyn Khang ang l tng tham mu ph bay ra
Nng a cho tng Trng mt qun lnh yu cu ng tr li s on TQLC ngay lp tc.
Ngy 27-3, khong 9 gi m, ng gi tng Vin bo co tnh hnh v yu cu cho php ng
di tn s on TQLC v nhng trung on cn li ca S on 1 v 3. Tng Vin ni l
quyt nh ca tng thng Thiu. Tng Trng gi dinh c Lp, nhng tng thng Thiu
khng c mt. 10 gi m tng thng Thiu gi li sau khi nghe tng Trng bo co tnh
hnh, ng Thiu hi tng Trng s gii quyt r sao. Tng Trng tr li ng s gii quyt
theo s bin chuyn ca tnh hnh. Tng thng Thiu cp in thoi.
Ngy 27-3, vi pht sau , tng Trng ra lnh di tn khi Nng.
Nhng khng, n khng cn di tn na. V ch di tn c cha ng mt khi nim v s
th t v trt t trong lc lui qun. ch ct nt Quc l 1 ra tng on v ang dng pho
binh hm da cc ca khu t bin i vo b. n gi pht d, ch b ng c ngha v
ng ngha hn ch di tn.
Ngy 29-3, Nng v Vng 1 mt hai ngy sau ...
(Nguyn K Phong)
Ngy th 15 : 24-3-1975
Tam K
Ngy 24-3, c cng t nhp vo Tam K (thuc Qung Nam).
Tip n Hi An, Chu Lai (thuc Qung Nam).
a gii tn cng ca Vng 1 chin thut l Qung Ngi sau cng ri vo tay Bc qun.
Qung Ngi mt ngy 29-3-1975.
77
(Wikipedia)
Tam K trong mt bo
Tam K tr thnh chin trng m mu. ch tung lc lng hng hu nht ca Qun khu 5
l S on 2 Bc qun vi nng ct l Trung on 31 v 38, cng vi L on 52 cng mt
tiu on c cng tng cng.
Hai ngy 21 v 22-3-1975, cng giao tranh ti Qung Tn ln n cc im. Trong khi
ym tr khng qun b hn ch. Ch ring pho i (4 khu 105 ly) ca Lin on 12 BQ
va nhn tip t ngy 22-3 th bui ti hm gi v b ch huy lin on xin thm n. B
t lnh tin phng ca S on 2 BB (1) cng ri rm khng km khi ban 4 ca L12 BQ
vo tn bn doanh xin thm n dc cc loi. Mang ting l tng phi cho S on 2 BB
nhng phng 4 ca s on cng rt cng bng trong vic phn phi tip liu phm cc loi,
nht l n dc cho BQ. Nhng phi ni l c hai n v ang ng cam cng kh v tip
liu th nh ma ro ti rung kh, m nhu cu chin trng th ang bc vo giai on x
lng ca mt canh bc. Tht l bun lng khi mi th u phi tit kim. Tng n v ca S
on 2 BB v BQ ln lt b tuyn.
Ch nht, 23-3, ch by th trn, chn sn chi. Ta lm vo th b ng ngay t pht u lm
chin. ch chim u, gi . Ta cn lng ln hi. t thuc v ngi dn cng ng lnh
nn nn mt s phi li ni chn nhau ct rn v khng th theo chn ca lnh.
Trn ng lui qun vi v, c nhiu t s phi nm li trn tuyn u. Trong gi pht quyt
lit nht ca chin trn, s di tn ca ton th thng binh l mt c gng tt cng ca
cc n v. Vic b li ng i cc cp ti mt trn l vic chng ng ng, l cha ni
n vic ku gi b bom pho binh ngay trn h chin u trong khi ci rng lc vi qun
ch. S quyt chin v quyt t ny ca Tiu on 2/5/S2 BB chn ng s di chuyn
ca Bc qun trong m 22-3. Nh mi c c hi chnh n li n v v dn trn tuyn
mi, ch cch Tam K chng hn mt tm n hiu qu ca sng ci 61 ly.
(Hynh Vn Ca)
(1) Chun tng Nguyn Vn Hiu, t lnh S 2 i u vi s on ca ch cng tn l S
on 2 thuc Qun on 3 Ty Nguyn.
Mt cn gi bi
Trung t Nguyn Vn An, lin on trng Lin on 12 BQ t trn ngy 29-3-1975.
Tam K trong mt bo
78
Ngy 23-3-1975, bng dng ting sng vang tri t hai tun qua tha dn ri im hn vo bui
x tra. Cc n v tham chin hi h chn chnh nhn lc. Vic ti phi tr cng nh di chuyn
thng binh c thc hin trong tnh trng khn cp. Ch ng bun hn ht l n dc
cn. Sau my ngy cng thng va qua, ai cng au lng v chuyn nh m m phi d xn,
tnh ton!. Ngi lnh VNCH cha bao gi lm vo tnh trng bi t nh lc ny: Phi pho u
hn ch v khng phi ch c Qung Tn m ton ci qun khu t Qung Tr vo ti Qung Ngi
u c nhu cu ngang nhau. Th cng nh ti u hay ti . Lnh m em!
Chin trng lng du khng c ngha l tnh hnh yn n. Trong hon cnh ca Tam K
chiu nay th cu hi lng vng trong u mi ngi l i phng ang toan tnh nhng
g. ch cng ang gom qun chun b cho c tp dt im, hay ang say men chin thng v
ch lo v vt chin li phm, hoc bn khoc lc vi ngi dn hm qua cn thuc quc
gia, by gi nm trong s cai tr ca nn ci v dp ru. Tam K ang sinh hot trong tnh
trng ngi dn b i qu na. Trn gng mt ca tng ngi cn li l ni bt an mc
d qun x vn bn bun nh thng l. Lnh vn cn y, dn cha tuyt vng.
Chiu nay yn lng nhng ngy mai s ra sao?! Tam K ang hi hp tng gi v khng kh
ngp th khng khc g ang ngay trong mt bo. S yn lng rn ngi trc khi cung n
ba vy cng chng xung khi hong hn gc ni. Bng ti dy c hn thng l v c
nhiu nh trng, sn khng, v ph x tha tht xe c. m li v trong c qunh thinh
khng. m di nht ca Tam K (1) ang bt u vi cu hi: Ri mai s ra sao?!
Cu tr li ch bit dnh cho nh mnh!
(Hynh Vn Ca)
(1) Tam K mt ngy 29-3.
Gp nhtghi chp
Ngy 26-3, Polgar bo co tinh thn chin u ca qun i VNCH nh chng ta tng bit
khng cn na sau v rt khi cao nguyn v H Ni c th kt thc s tn ti ca VNCH mt
cch nhanh chng nu h mun, ngoi tr vn ng Nga khuyn H Ni ng hp tp.
Ngoi tr c p lc qun s nh M li dng min Bc ang b trng. (1)
(1) Theo nhng ngun trn, Bc Vit ch cn 2 s on trong s 7 s on tng tr b trn
ton ci min Bc ng qun Thanh Ho. Nhng theo tng V Nguyn Gip ch c (1) mt
s on duy nht l S on 308 H Ty bo v H Ni .
Gp nht si
Sau khi B chnh tr v Qun y nht tr gii phng min Nam nm 75, tng Gip i Ninh
Bnh, ng quyt nh a vo Nam Qun on 1, qun on cui cng ca min Bc.
Khi y Qun on 1 ang gip dn p Ninh Bnh theo k hoch nghi binh, nhn lnh bo
ng, nhanh chng theo trc Quc l 1 hnh qun vo Nam. Ch li S on 308 khu vc
H Ty lm nhim v d b v bo v H Ni.
(Huy c - Quyn bnh)
Qun s ngoi truyn
79
Ngy 24-3, B chnh tr v Qun u thng qua k hoch lp Mt trn Qung ly mt danh
l Mt trn 475 do Trung tng L Trng Tn lm t lnh.
Sng 25-4, ng cng b phn chin dch i my bay vo Qung Bnh, sau chuyn tip bng
trc thng vo Qung Tr. B t lnh 475 theo ng 72 ra ng Trui nh ch huy nh
Hu v Nng. Nhng gia ng c tin qun ta gii phng Hu vo ngy 25-3.
Khng cn phi nh nhau Hu, Qun on 1 c lnh quay ngc v li Qung Tr.
Chuyn trc hnh qun t Quc l 1 sang ng Trng Sn. Ba vn ngi cng vi 1053 xe
pho cc loi rm r tham gia cuc hnh qun thn tc, ngy 16-4 th vo n ng Xoi.
(Huy c - Quyn bnh)
Chu Lai Qung Ngi
Ngy 29-3 Chu Lai v Qung Ngi, S on 3 (1) khng cn c th coi l mt n v chin
u. Binh lnh v dn chng vt ln vi nhng tu nh c ra khi. Qu tra, th x Qung
Ngi v cn c khng qun Chu Lai khng cn g bo v nn t tht th.
Khi tng Dng c tin y, ng khng nn c xc ng, ng vit trong hi k: Ti chm la
vo iu thuc. Ti "cai" thuc t lu, nhng mi ln gii quyt c mt vn g gai gc,
ginh c mt thng li g ln, c tin mt chin thng th ht mt iu cho vui.
S vui mng ca ng khng ngn cn ng chun b cho cuc tn cng mi: Nng.
ng qu xa mt trn Qun khu 2 (tc Qun khu 1 VNCH) c th trc tip ch huy, nhng
ng c nhng kin r rng v cch iu khin chin dch. ng ngh vi H Ni (2)
tng L Trng Tn, tng tham mu ph qun i Bc Vit lm t lnh mt trn Nng.
B chnh tr chp nhn. Tng Tn ri H Ni bng my bay trc thng, t s ch huy pha
ty Nng. Nhng s on qun Bc Vit ca tng L Trng Tn lc ny cch Nng 3
cy s. Thnh ph b bn ph d di.
My gi trc h chim Hi An. l th x th 13 Bc qun chim c t ngy h m
chin dch ng-Xun. (Decent Interval - Frank Snepp)
(1) T lnh S on 3 l Thiu tng Nguyn Duy Hinh.
(2) T Tng hnh dinh do tng Gip ch huy H Ni, thng 3-1975, tng L Trng Tn
c tng Gip c ch huy mt trn Qung (Qung Tr- Nng).
S lch vi ngy thng
ng Dng Vn Minh gip cho M rt ra khi Vit Nam ngy 29-4-1975 khi ng thay ng
Hng. (trc mt thng, ngy 29-3-175 Nng tht th)
ng 10 nm v trc, ng cng gp cho M vo Vit Nam qua ca ng Nng (1) nm
1965 khi ng Minh lt ng Dim.
(1) 10 nm v trc, trong bui hp gia tng Dng Vn Minh v tng Lm Vn Pht vi
tng Westmoreland v tng Throckmorton ma h nm 1964 ti phi trng Nng.
Sau 2 tiu on TQLC M u tin (1.500 TQLC) b ln Nng: Ngy 8-3-1965.
Qun s ngoi truyn
Tng L Trng Tn l t lnh mt trn Qung . Ngay khi chin s Qung Tr cn ang
tip din, ng gi in cho Qun on 2 yu cu chun b ha lc nh Nng. Theo
80
cun hi k Tng hnh dinh trong ma xun ton thng ca tng V Nguyn Gip, ngy 26-31975, tng Tn, tng Cao Vn Khnh v mt s s quan cao cp khc c triu tp bn
k hoch gii phng Nng. Da trn lc lng ch dn v Nng, theo L Trng Tn:
Thi gian chun b phi mt.5 ngy.
Tuy nhin lc V Nguyn Gip cho rng kh nng ch t th tht s kh xy ra nn ng
lnh cho cc qun bo nghin cu nu ch rt Nng th rt nhanh nht trong my ngy.
Ngy 27-3 cc qun bo bo co kh nng ch rt khi Nng nhanh nht l trong 3 ngy.
V Nguyn Gip quyt nh phi chun b phng n nh trong 3 ngy phng trng hp
ch rt vo pha trong. Cng theo hi k ca tng Gip, tng Tn vit:
nh Nng nn cho tng Nguyn Hu An nh theo ng s 1 v M Kh (pha ng
Nng) bt ng rt lui bng ng thy ca ch.
- : i tng V Nguyn Gip nhn thng trn Bun Ma Thut, trc tip ra lnh Trung tng
L Trng Tn gp rt gii phng Nng trong 3 ngy. Chnh ng xut v ra quyt nh m
Chin dch H Ch Minh m trong Vn Tin Dng lm t lnh, L Trng Tn, L c Anh,
Trn Vn Tr lm ph t lnh, ch huy 5 cnh qun vi sc mnh ca 20 s on ng lot tin
vo gii phng Si Gn. (Hi k chin trng - Nguyn Hu An)
- : i tng V Nguyn Gip tn thnh xut ca Trung tng Hong Minh Tho chn
a bn Nam Ty Nguyn lm hng tn cng chin lc, ng xin kin B chnh tr v c i
tng Vn Tin Dng vo Nam ch o nh n "im huyt" vo h thng phng ng ca
Vit Nam Cng Ha ti Bun Ma Thut. (Hi k chin trng - Nguyn Hu An)
Ngy th 16 : 25-3-1975
Nng
di
tn
Ngy 21-3 n 23-3, Bc qun m cc cuc tn cng vo mt s v tr phng ng ca cc n

v VNCH ti Hu,
Ngy 25-3, cc n vj VNCH ti Hu trit thoi, rt v Nng.
Ngy 28-3, ti Nng, Trung tng Ng Quang Trng hp khn ti b t lnh qun on.
Nhiu bin php c gp rt ti t chc cc n v cc tnh Qung Tr, Tha Thin, Qung
Tn, Qung Nam rt v. Mn m va bung xung, Bc qun ko pho 130 ly t o Mi Tru
bn vo phi trng, cn c hi qun. Mt thnh phn pho binh khc t hng thung lng
Phc Tng cng bt u pho kch vo b t lnh Qun on I v nhiu cn c qun s
khc. Bc qun cng pho kch dn dp vo khu vc dn c Nng.
(Trn Khim)
Trn Khim, vo thi im ny l phng vin lm vic cho hng truyn hnh ABC, l phng vin
duy nht cn st li ti Nng vo nhng ngy cui cng ca thng 3 nm 1975.
Mt bui sng ma Thu c nng vng rc r
Mt bui sng ma Thu c nng vng rc r, ba anh TQLC gi ngi nhm nhi nc tr ti
Factory Cafe l ti, Trn Nh Hng v Cao Xun Huy, trn bn thy mt t bo c ng bi
Ti Sao Ti B QKI m tc gi l Trung Tng Ng Quang Trng, chng ti chia nhau c,
81
Tng Trng ph nhn tt c ti li ca cc tng lnh Q1 b k lut v ti lm mt QKI

cho Tng Thng Nguyn Vn Thiu. c xong ti thc mc hi hai ng i:
- Qun on I c qun s tng ng vi ch, khng nh mt trn no cp trung on m
li
tan
hng
ch
trong
c
nm
ngy,
vy
m
khng
ai
c
li?
Cao
Xun
Huy
ci
ri
ni:
Ch
c
my
thng
lnh
l
c
ti
thi!
y cng l cu cui cng Cao Xun Huy ni vi ti v ch my tun sau anh ln tu sut
tr v bi bin Thun An tm li khu sng b gy thng Ba nm 1975.
(Vit cho ma i tang ca binh chng TQLC - Phm V Bng)
trong qun nhu
Bastos : Bit anh su, ti m st.
Gp nhtghi chp
Ti Vng 1 ngoi Qun on 2 vi 3 s on 304, 324, 325 Bc qun cn c
- V khng cn phi nh nhau Hu, Qun on 1 (t Ninh Bnh ko vo) c lnh quay
ngc v li Qung Tr theo ng Trng Sn vo nam nh Si Gn.
- S on 2 Bc qun vi nng ct l Trung on 31 v 38, cng vi L on 52 cng mt tiu
on c cng tng cng. Cnh qun ny thuc Qun on 3 Ty Nguyn (hay Qun khu 5)
t Qung Tn v Qung Ngi xua qun ln hng bc nh Nng.
- Khong thng 3-1975, Trung on c cng 116, L on tng 203 tng cng 54 xe tng
vt v tuyn 17 qua sng Thch Hn, tin vo Qung Tr.
Lc n
Nm 75, i bc 130 ly ca Lin X l sng hng nht trn th gii, nhng u th pho binh
ca Bc qun thc t khng hn l i bc 130 ly, m l ha tin chin thut 122 ly v 107 ly
(Katyusa). Tri ha tin 107 ly c th bn xa 6 cy s, 122 ly 9 cy s. Ha tin Katyusa rt tin
li i vi trn a, tri n c t ti mt v tr mt, kch ho t ng, khi tri n c bn
i th ngi bn ri xa im t gin phng. Sau th khng cn g na c.
T nm 1972, ta pht hin Bc qun trang b ha tin tm nhit SA7. Loi ha tin ny rt gn
nh, ng phng c c nng 57 ly c ngi x th vc trn vai, khi x th bm c th tri ha
tin ri ng phng i vi tc 1,25 ln m thanh. Do my bay vi tc di tc m
thanh s b ha tin d theo lung hi nng rt theo v pht n trong ng x khi my bay.
V sao ti b Qun on I
() Ngy 13-3-1975, c lnh vo Si Gn hp, ti (Ng Quang Trng) vo n Si Gn
nhng vi s ngc nhin l ch c mnh ti vo gp tng thng v th tng m thi. Ngoi ti
ra, khng c ai khc. Thng l, khi c lnh v Si Gn hp th u c y mt cc v t
lnh qun on v t lnh cc qun binh chng khc. Ti thc mc lo lng. Nhng khi tng
thng Thiu cho bit nh ca ng l phi rt b Qun on I ngay hm nay th ti mi v l,
v lnh ra qu t ngt ngoi sc tng tng ca ti. Tht ra, lc tnh hnh ti Hu v
Nng tuy c hi nng n v ch tn cng lin tip, tuy nhin ti sc chng gi v s tng
82
cng s on d cng vi thy qun lc chin ra nhng vng ly li u th. Ti trnh

by cn k nhng kin cng nh d nh ca ti ln tng thng v th tng nhng khng
c chp thun. Lnh bt di bt dch l: Phi rt Qun on I cng sm cng hay. ()
(L B Ch)
Can trng trong chin bi
Qua tc phm Can trng trong chin bi, dng nh tc gi H Vn K Thoi l ngi u
tin cp rt chi tit n bin c cch y 32 nm ti min Nam Vit Nam trong tc phm ca
mnh, mt bin c lm t lit mt cch v l nhng b phn ch huy ca nhng binh chng trong
mt thi gian nguy him cho vic phng v Vng 1 chin thut. Ci kho ca cu Ph
c H Vn K Thoi l ng tng thut ngn gn v mch lc v loi b c cm tnh ca
chnh ng i vi cc s kin, theo li ghi nhn ca ng.
ng
cho
ngi
c
t
tm
ly
kt
lun
ca
h.
Cch y 32 nm, ti cho rng vo thi im chnh vnh mt phn ln l do tnh hnh qun
s bin i kh nhanh. S tht th Phc Long, ri mt chui nhng sai lm ca v tng t
lnh qun i ng thi l Tng thng Nguyn Vn Thiu khi ng ra lnh cho Qun on II v
Qun on I rt lui khi Pleiku, Kontum v Qung Tr, Hu, Nng khin cc con c
domino ln lt ng theo.
Ph c H Vn K Thoi t trang 197 n nhng trang cui ca cun sch m t
tnh hnh ri lon trong vng trch nhim ca ng: Vng 1 duyn hi. Bin c Qun on I
trc khi min Nam Vit Nam ri vo tay H Ni c ni ti nhiu, nhng phn ng tc
gi vit hi k ch lc tm ng d kin lin quan mong a ra nhng huyn thoi. Ngoi tr
H Vn K Thoi, cha c tc gi no chu kh lc sn ui, h thng ha v mt su vo
chi tit hin thc ca tnh hnh lc Vng 1 chin thut. Tuy nhin, cng chnh v li lm vic
k lut, t m v kin nhn da trn nht k hi hnh, nhng iu ng vit ra c th lm cho mt
s nhn vt c nu tn khng hi lng, nhng tc gi cho rng ng cn phi tr s tht v
cho lch s. Lch s c ting ni ring ca n. Chnh trong d kin m tc gi cp trong tc
phm, ngi c c th tm thy nhiu con ngi cn tri tim nng m vi t nc v ngay
cnh khng thiu nhng ngi v quyn lc, cng danh d bin thnh tng .
(V nh)
Bn l trn chin
Tng Trng rt t ni, chnh b Trng cng cho ti bit ng cha bao gi vit bi bo no.
Mi y, sau tang l tng Trng, ti hi b v bi bo Ti sao ti b Qun on I c phi
ng vit khng? B Trng cho bit bi khng phi ca tng Trng!
B cho bit bi do nh bo L B Ch Washington D.C. vit ri tn tng Trng vo.
B tip: Sau khi bi c ng (1), ng L B Ch vit th xin li tng Trng.
B
cho
hay
tip:
L
th
ch
cn
gi
nh
y
ny.
(Nguyn Tng Tm)
Nguyn Tng Tm l con Nguyn Tng Cm, b Trng con Thch Lam.
(1) ng L B Ch ng trong Tp ch Sng Thn 1999,
83
k nim 45 nm thnh lp Thu qun lc chin VNCH.

Can trng trong chin bi trang 248 v 249, tc gi H Vn K Thoi vit v giy pht trc
khi t lnh Qun on I, tng Ng Quang Trng ri b chin trng.
Tng Thi (Lm Quang Thi) ngh vi tng Trng cho ng ra mt chin hm ln thnh
lp b ch huy hnh qun lu ng cho Qun on I. Tng Trng chp thun. 10 gi 45 pht
(1) ngy 28-3, tng Thi v i t Sn ri cn c bng trc thng bay ra p trn dng vn
hm ngoi vnh. l ln cht m tng Trng thy mt v ni chuyn vi tng Thi cho
n khi hai ngi gp li nhau ti Tng y vin cng ha Si Gn
Ngi c c cm nhn g khi c li ghi nhn ny? Tc gi b ng kt lun v nhng hi
tng ca ng v cho ngi c tc phm a ra nhng nhn nh ring ca mnh. Tng
Thoi trnh s ln n v trch c. ng li cng khng mun hng dn nhng suy ngh ca
c gi vo nhng nh, iu thng thy trong rt nhiu cun hi k ra i ti hi ngoi. y
chnh l im li cun ngi c i su vao nhng chi tit nhiu khi rt nh nhng phn nh
c tnh hnh thc s Qun on I lc .
y, chng ta hy c mt on khc ca hi k Can trng trong chin bi:
Trong lc tng Trng cn ang ngi trong vn phng ti th i y B, chnh vn phng ca
ti i vo phng v ni nh vo tai ti rng c Thiu tng Bi Th Ln v on ty tng hin
ang di ban qun xa ca cn c hi qun Vng 1. Ti ch th i y B mi tng Ln vo
vn phng ti. Vi pht sau , i y B tr vo vn phng ti ni Thiu tng Ln t chi li
mi ca ti. Tng Ln cho tham mu trng ca ng l i t Qu, ngi c mt ti
trung tm hnh qun ca b t lnh Vng 1 duyn hi t c tun l trc bo m rng hi
qun khng b qun thy qun lc chin.
Vi pht sau, ti nhn c in thoi ca Chun tng Nguyn Vn im. V quyt nh b
Hu xy ra qu t ngt, tng im cho lnh ton b S on 1 tan hng. Tng im
ni vi ti mt cch tuyt vng: Anh Thoi, ti mt ht s on, by gi ch cn gia nh ti,
v v my a con, ti xin anh cho ti gi gia nh ti nh anh lo h. Ti ni vi ng, c a
gia nh qua cn c hi qun gp ti. mt ting ng h sau th i y B vo vn phng
bo co l gia nh tng im vo cn c v hin ang ban qun xa...
()
(1) Bui hp ca Qun on I cn c hi qun Tin Sa chm dt: 10 gi 30 ti ngy 28-3.
V sao ti b Qun on I
() Hm sau trong bui hp ti B tng tham mu, ti c ni rng: Vic pht tng Thi cng
hai tng Thoi v Khnh v khng ng, h ch l thuc cp ca ti, h ch lm theo ch th
ca ti m thi. H khng c ti g c, nu c pht th xin pht ti y ny. ()
(L B Ch)
trang 247, tc gi H Vn K Thoi m t v bui hp cui cng quyt nh rt lui ton din
84
qun lc VNCH ra khi Qun khu I. Quyt nh ny din ra trong hm ch huy ca b t lnh
Vng 1 duyn hi:
V hm ch huy ch cha khong 10 ngi c th lm vic c, nn ti ra lnh ngoi cc
tng lnh v i t Nguyn Th Lng (TQLC, b thng), tt c nhng s quan khc phi
sang hm bn cnh. C mt cc Trung tng Ng Quang Trng, Lm Quang Thi, Bi Th
Ln, Nguyn Duy Hinh v ti. Vng mt trong bui hp gm tng im t lnh S on 1
c tng Trng ch nh lm tng trn Nng ang ti c khu, Tng Khnh, t lnh
S on 1 Khng qun khng r u v phi trng Nng ang b pho kch, Thiu tng
Hong Vn Lc t lnh ph Qun khu I i cng tc vi ngy trc Saigon ri li lun.
Khi cc tng lnh vo hm xong, trung tng Trng tm lc tnh hnh v ch th nh sau:
- Thiu tng Bi Th Ln cho xung tu L on 468 TQLC ang ng o Hi Vn v vy
phi chuyn xung Nam ng 6 gi sng hm sau. L on 369 i Lc rt v ln
chin hm cng L on 258 ti Non Nc.
- Thiu tng Nguyn Duy Hinh tr v S on 3 BB sp xp vic rt s on v b tr ti vng
Horseshoe gn Thu Bn.
Tng Hinh rt ngc nhin, v ng khng ngh rng ng c gi n nhn lnh rt qun v
thm tm ng ngh rng sang hp l bn v vic phng th Nng. Cho nn ng suy ngh
mt hi lu ri ni: Xin trung tng cho ti 72 ting ng h mi chun b kp. Trung tng
Trng lm thinh. Cc tng lnh khc chau my bo cho tng Hinh bit l iu khng
th c. Tng Hinh mc c xung cn 48 ting. Tng Trng lm thinh. Sau cng tng
Hinh xin 24 ting. Khng ai ni g ht.
Ti thy bi ri qu, nn ch vn tt vi thiu tng Hinh ng hiu r cng sm cng tt:
Thiu tng hy sp xp cng vic s on ri thiu tng cng b tham mu bay ra bi Bc
lc 4 gi sng mai, ti s cho tu v n thiu tng. V t lnh S on 3 BB nhn ti sng s
bit l tnh hnh tuyt vng. ng cho tng Trng v ra trc thng v b t lnh S on
3
Ha
Khnh.
Ph c Thoi ra lnh cho cc chin hm trc thuc thi hnh vic rt s on TQLC v phi
tr ym tr bng ha lc cn thit cho vic rt qun ny. Cuc hp trong hm ch huy ti cn c
hi qun Tin Sa chm dt vo lc 10 gi 30 ngy 28-3-1975...
()
Bn l trn chin
Trong mt cuc phng vn b Nguyn Tng Nhung, phu nhn c Trung tng Ng Quang
Trng cho hay: V n B tng tham mu, Trung tng Trn vn n, tng trng quc
phng cho bt nht tng Ph, tng Thi, tng Thoi v tng Khnh.
Ring tng Trng khng b nht nh ng t nguyn vo chung vi cc tng trn.
(Nguyn Tng Tm)
Sau cuc hp tng Trng v i t Phc, khng on trng khng on trc thng bay
ln i kim bo Sn Ch. Ti y ng gp mt s s quan trong c tng Khnh, t lnh
S on 1 Khng qun. Tng Trng tm tt quyt nh ca ng cho cc v ny nghe. Tc gi
H Vn K Thoi vit trang 254 v 255 ni v iu gi l cuc t thot ca tng Ng
Quang Trng nh sau: n Non Nc, sau khi ri trc thng, tng Trng v tng Khnh
85
vo vn phng khong 1 ting ng h, ri tng Khnh tr ra sn trc thng ni li vi cc v

i t l tng Trng ni: Cc anh khng cn nhim v g na, cc anh ty nghi tm phng
tin ra tu. Tng Khnh v cc v ny s dng chic trc thng duy nht cn li.
Tng Trng quyt nh li mt mnh trong tri TQLC Non Nc. ng a phng tin di
chuyn (trc thng) duy nht cn li ca ng cho tng Khnh. Sau tng Trng ly xe
jeep c ti x v qun cnh h tng i ra khi doanh tri n ta Tng gim mc a phn
Nng thm c Cha Phm Ngc Chi v tr v khong 1 ting ng h sau ...
Sng li, 3 hi vn hm HQ 401, 402 v 404 n bi bin Non Nc, v khng lin lc c
bng truyn tin nn dng n ra du ln b n L on 369 TQLC t i Lc rt v. i t
Tr t lnh ph dng 2 xe jeep v dng n xe xc nh v tr cho chin hm i vo. Sau ,
vo khong 10 gi 30 sng ngy 29-3-1975, i t Tr mi tng Trng ra b bin v ngh
ng nu quyt nh i th nn bi ra gp chin hm ngay v dn o ti t pha xa, s khng
cn phng tin no khc. Tng Trng, sc khe lc by gi c v yu nhiu c l v bao
nhiu m mt ng, nn i t Tr trng mt o phao vo ngi ng. Tng Trng tht ra mt
cu, khng bit ng mun ni vi ai: Coi y nh l mt cuc t thot.
Ri c hai cng bi ra bin. Tng Trng v i t Tr ln hi vn hm HQ 401, ri sau
chuyn qua HQ 404. T lnh qun on v v t lnh ph TQLC ri chin trng cng vi 2 l
on TQLC t bi bin Non Nc...
()
Gi t v kh
Nm 2009, anh mt, nguyn c gia nh thc hin. Theo li Nhung (con Thch Lam,
v tng Trng) k th anh Trng c mt ngi ti x sng Vit Nam m Nhung vn
thng xuyn lin lc v gip t nhiu nm nay. Chnh ch ti x y n Nhung v cc
con Nhung ti phi trng Tn Sn Nht khi Nhung mang bnh tro anh Trng v Vit Nam.
Tht l mt iu l lng l nh ch ti x li trn ng Thch Lam, mt con ng mi
m sau ny kh ln v di trong Ch Ln. Ti c hi Nhung l ch y c bit Nhung l con
ca Thch Lam hay khng Nhung tr li l ch y khng bit v Nhung cng khng ni.
Ri sau tt c bay ra Hu thu xe ln o Hi Vn. n gn nh o ni mt khc ngot
nguy him c mt ci miu nh th nhng ngi b tai nn cht . Nhung quyt nh chn
ch ny ri tro. Sut ngy hm tri m u ging gi. My m con v ch ti x khn
nguyn trc miu. Mt lt lu sau khn xong ngng ln th tri t bng dng quang ng
hn ln my tan v tri trong xanh. V con anh Trng tng ngi mt k c ngi ti x
trung thnh ln lt ri tro theo gi, tro ca v tng lng danh ca qun s VNCH bay trn
ngn o hng v Hi Vn, ni m ch ti x kia nhiu ln ch v tng ba sao qua li trn
trc l Hu- Nng, ngn o a v tng chn lnh vng a u ln nh vinh quang v
cng l ngn o ko v tng y xung chn cng thm bi.
Ri tro theo gi... trn nh o Hi Vn... nguyn ca ngi khut gi ln trong ti hnh
nh va bi hng li va lng mn, nh l s kt hp tuyt vi gia mi tnh ca vin dng
tng vi c con gi u lng ca nh vn T lc vn on.
(Ri theo gi - Nguyn Tng Thit)
- : Tng Ng Quang Trng mt ngy 22 thng 1 nm 2009.
86

trang 256, 257 v 258, tc gi tip tc tng thut nhng din bin sau khi tng Trng v
nhng tng lnh khc an ton trn hi vn hm HQ 404:
...B t lnh hi qun v tt c cc n v u ngh t lnh hi qun Vng 1 duyn hi ang c
mt trn tun dng hm Trn Bnh Trng (HQ 5) nh s thc th ti v t lnh TQLC Bi Th
Ln ang cn tm ng ln Sn Tr tm cch ra bi bin pha ng tm phng tin ra
chin hm. Ngay khi , ti trung ng, ph tng thng nh mt cng in ti mt gi cho t
lnh Qun on I qua h thng truyn tin ca tun dng hm Trn Bnh Trng... Hm trng
(HQ5) cho hm ph v s quan truyn tin mang tay (bn dch m) sang hi vn hm Hng
Giang HQ 404 trao tn tay cho tng Trng bn cng in ny. Khi ln HQ 404, Trung y
H Hi, s quan truyn tin ca HQ 5 c s quan trc ca HQ 404 hng dn xung phng
ng on vin v gp tng Trng . phng ng dnh cho t cp thy th ti h s nht.
Tng Trng t chi ngh ti phng ca hm trng theo ngh ca chnh hm trng. ng
nm ging treo, mc thy th xanh, o b ngoi, khng mang cp hiu.
Ni dung bn cng in t ph tng thng nh sau
Lnh ca tng thng: Lnh t th vn cn hiu lc. Mi s b tuyn u qui trch cho t lnh
v n v trng. Trung tng Trng va c va kh nh cy vit trn bn. c xong cng
in, ng b vo ti o v bo s quan trc gi in thoi cho ng ni chuyn vi hm trng.
Khi bt my ni chuyn vi hm trng, ng ni: Hm trng, cho chin hm khi hnh a
ti v Si Gn ngay lp tc. Sau khi hm trng bo co ch th ca tng Trng th HQ 404
nhn c mt cng in t b t lnh hi qun t HQ 404 di quyn iu ng ca Trung
tng Ng Quang Trng....
C l nhng on trn l nhng chi tit ng nh nht ca bi kch thng T cch y 32 nm
ti mt trong nhng vng chin thut quan trng nht ca VNCH. Bi kch va ngm ngi,
va hng trng, bi v ln trong cn gi lc c nhng con ngi, can m th nhiu nhng
hn nht, thiu sng sut v mt bnh tnh cng khng thiu. Ch c nhng ngi lnh trn, t
tng cho n qun, tng sng thc vi khi la sng n, tng phi cn rng chu ng
nhng thng tn n t bn ngoi hay t u no ca mt gung my mi hiu, mi thng
cm ni nhng hon cnh v iu kin m nhng ng i mnh phi i ph.
()
Bi binh chi tng bt kh ngn dng
Vong quc chi i phu bt kh ngn tr
Vi bn tnh thch tm cn nguyn ca lch s, ngi vit mo mui hi tng Trng v ni
dung nhng i thai gia ng v tng thng Thiu vo thng 3-1975. Nhng tng Trng
trnh khng tr li thng nhng cu hi . ng ch ni: Cng khng c g ni, tt c
c ni ht ri, nhng g anh em chng ta lm trong qu kh u c ngha. Vi pht sau
ngi vit li c gng li v hai cu hi nguyn thy. Ln ny ng cng trnh tr li.
Nhng ln ny ng ni cho ngi vit nghe v trit l ca mt ngi quan v ng. i
khi tng Trng mun ni n cu: Bi binh chi tng bt kh ngn dng. Vong quc chi
i phu bt kh ngn tr (Tng bi trn th khng th ni mnh anh dng. Bc tr s i phu khi
mt nc th khng th ni mnh c mu lc).
Vi tt c s knh trng ca mt hu sinh i vi Trung tng Ng Quang Trng, ngi vit xin
knh dng ln v tng qu c i dng tng nim ny.
87
(V tng ca ma h la nm 1972 - Nguyn K Phong)

n y, ti mun trch mt on ny trang 262 ca Can trng trong chin bi ni n hon
cnh ca tng Bi Th Ln v Ph c H Vn K Thoi vo lc c hai ng v on ty
tng ang loay hoay tm ng ra bi Bc Tin Sa kim phng tin ln chin hm:
Chng ti i khong mt ting ng h th khng cn thy li i na v mi ngi c v thm
mt. S tht th chng ti khng cn bit chng ti ang u. Ti xoay qua hi tng Ln c
a bn khng ti nh hng m i ra bi Bc. ng tr li khng ai c c. Ti bn tru ng
mt cu: L nh, TQLC i nh gic m khng c a bn?. Tng Ln tht nhanh tr p li
ngay: ng l ch huy trng c khu Tin Sa m i lc trong c khu ca ng mi l l...
Xin c mt on khc trn trang 264 ni v lc tc gi v tng Bi Th Ln c mt hi
thuyn n cu khi tuyt vng:
Mt lc sau c ting ghe my chy rt gn b dng nh ang gim tc . Tri vn cn ti,
Trung t Hunh Duy Thip la ln: C phi hi qun khng?. ngoi pha hi thuyn c ngi
tr li: Phi. Trung t Thip gi ghe vo v ni c c Thoi trong b. Thiu t Hy (trn hi
thuyn) ngh l l ti b bt v b ch uy hip th sao nn ht to: Yu cu t lnh ln ting
chng ti nhn din. Lc y, tht ra ti b khan ting t ba bn ngy ri v ni chuyn sut ngy
m trn my truyn tin nn khng ni ln ting c. Trung t Thip bn ni ngay: ng Hy i,
ng ri , c vo i, ti l trung t Thip y. Thiu t Hy cho hi thuyn vo nhng khng vo
st c, trn ghe thy xung mt s o phao v trung t Thip ngh ti v tng Ln hy
li ra hi thuyn trc lo vic rt TQLC v bo tt c qun nhn cn li nn ch ti bi
tu khc vo bc. V trn an ton qun dn cn li (trn bi), ng Thip tnh nguyn li
i vi cc anh em binh s. Thiu t Hy phi dng thm ghe dn ra vo ti 4 chuyn mi bc
ht thng binh v ton qun dn cng i theo ti v tng Ln...
()
Lc n
Nh bo Alan Dawson, trong tp sch 55 ngy sp ca min Nam (The Fall of South Viet
Nam, trang 175) vit: Khong 5 gi chiu, tng Trng mi cc tng Ln, ph c Thoi
n hp ti b t lnh TQLC Non Nc. Ti y c c ng Albert Francis, tng lnh s M ti
Nng, bn v vic rt cc l on TQLC cn li (L458 v 369) cng b ch huy ra khi
Nng. Sau cuc hp, tng Trng tip tc dng trc thng bay i th st, ph c Thoi
bay v cn c hi qun c ng Francis cng i theo. Ti cn c hi qun, ng Francis cng 2
nh bo c dng chin nh ring ca ph c Thoi ra tu HQ 5 ngoi khi.
Khi c tc phm vit cho bui gii thiu sch Can trng trong chin bi ca tc gi H Vn
K Thoi. Ti khng bao gi b st bt c mt trang no, ngay c n ch thch v mc lc
tham kho. V thi quen ny ti pht gic ra im kh l th. C nhng lc v c trnh nhng
cm ngh vo tng thut, tc gi H Vn K Thoi em li ca ngi xa gii ta cho
nhng khc khoi ca mnh, chng hn nhng trang 248, ng em li ca Tn T ra ni v
quyt nh ca v t lnh Qun khu I m ng qu mn: Mt Tng, m khi tin qun khng c
mc ch ly ting cho c nhn mnh v khi rt lui khng lo n hnh pht s dnh cho mnh, m
mc ch duy nht ch bo v dn v Vua, v Tng l vin ngc qu ca quc gia.
88
Hoc
trang
258:
i khi lnh ca Vua khng cn phi c thi hnh (Tn T). V trang 292, tc ga mn mt
ng ngn ca ngi . ng dng nguyn c mt trang ch bin ngha ca ng ngn
thnh
mt
th
php:
Sau
mt
vn
c
Tt
c
cc
con
c
Vua,
tng,
s,
tt
u
tr
vo
nm
trong
hp
V th, tuy l mt hi k vit li nhng s kin trong mun vn s kin dn n tn bi kch 30-41975, nhng c ht nhng trang cui cng, khi gp cun sch li, thy lng mnh thanh thn.
Thanh thn v cho ti nay, qua mt hi k na, chng ta c thm nhng bng chng l trong
nguy khn v sau tht bi, trong qun lc VNCH vn khng thiu nhng gng qu cm,
nhng cp ch huy bn lnh, gan d, bnh tnh v dm hy sinh trong cn phong ba bo tp.
Ti cng khng mun ni ra nhng cm ngh ring ca mnh i vi cc nhn vt c nu
trong Can trng trong chin bi. Mt s nhng nhn vt ny, ti tng bit trong 7 nm tri
ln li tng thut cc mt trn Qun khu I. Cho nn, vi c nhn ti, cc tng Trng,
Khnh, Ln, im, Hinh, Thoi... vn l nhng ngi lnh m ti ngng m. C mt i qun
ng lng ly nh h m ch v nhng quyt nh chnh tr sai lm t trn thng tng quc gia
m mt sm mt chiu h v y vo ci th ca nhng bi tng.
Nhng d kin quan trng trong Can trng trong chin bi ca cu Ph c H Vn K
Thoi, ti mi trch ra c mt phn rt nh. Cho nn n ch phn nh c ci nn ca mt cu
chuyn. V nht l chng Sau cuc chin, rt ngn. Ti ch n chng ny, v coi n l
cm ngh m ng mun gi ti ngi c: D thng hay bi, trong cuc mt cuc chin, tt c
cc chin s hai bn u lm nhim v ca mnh theo l tng khc nhau. Sau cuc chin,
nhng chin s d hy sinh cho mt l tng no , khi cht trong b qun phc u l nhng
anh hng th khi nm xung phi c s knh n ca nhng th h sau. Hai trm nm na,
con chu chng ta khi hc lch s Vit Nam s khng khen ngi thng, khng ch k bi,
nhng s ghi nhn s can trng hay hn nht ca nhng ngi tham chin.
V th, nhng th h mai sau s khng qun nhng anh hng dng cm trn chin trng
Thiu t Hi Qun L Anh Tun (1) vo ngy cui cng ca trn chin: Ngy 30-4.
(V
nh)
- : Ph c H Vn K Thoi, chu gi nh vn H Biu Chnh l ng ni,

(1) Xem Hai ngy cui vi Hi qun ca tc gi Phan Lc Tip.
tit mc Ngy th 52 Si Gn ngy di nht: 30-4-1975.
Nng, di tn bun
Sau khi phi trng Nng b pho kch v tr thnh bt khin dng, cc trc thng cn li
u v p ti phi trng Non Nc v khng cn nhn c lnh t cc cp ch huy! Cc phi
cng ty nghi hnh ng v t quyt nh. Phi cng Song Chy ghi li:
Cui cng mt mi v c ngy cha n ung g, ti p xung phi trng Non Nc tt my,
tm gic ng di bng phi c trn bi c bn cnh phi o. Sng 29-3, sau gic ng ngon
lnh, ti thc dy khi tri m sng th bn b b i ht. Trn phi o Non Nc cn my
chc trc thng xp hng di nh sp ct cnh hnh qun m khng c pilot.
89
Phi cng Song Chy sau tm mi cch thm xng, k c dng rut xe lm ng dn v
cui cng ct cnh ri kho du Ch Mi lc 5 g chiu. C th ni y l chic trc thng cui
cng ca S1/KQ, mang s 107, ri khng phn Nng.
Ngy 28-3, v ch gia tng pho kch, Ch/tng Khnh, s on trng S1/KQ ra lnh
cho tt c mi phi c cn c th bay c, ri Nng cng sm cng tt. Trong ngy 28 v
sng 29, cc phi cng a c 130 phi c v TSN, tuy nhin S1/KQ mt n 180 phi
c (b li hoc b rt trong khi di tn) trong c trn hai phi on C7 Caribou ang nh
ng v mt s A37. Theo phi cng Phm Vn Cu, P427, th mt s Caribou kh dng v
c Si Gn, trong c chic Caribou do chnh ng iu khin. Chic C7 ny bay c v
TSN hon ton khng c v tuyn lin lc v phi hnh on khng ai mang theo headset, phng
li khng c in, ng h xng bt khin dng. Mt chic C7 khc cng khng c v tuyn nn
phi
lc
cnh
khi
bay
x
qua
trc
trm
khng
lu.
(trch Qun s Khng qun VNCH)
Lc n
Frank Snepp trong Decent Interval vit theo c tng tng: Lc trn pho kch bt u,
Albert Francis, tng lnh s M ti Nng ang i dc bn cngCng vi hai bn ngi
Anh, Francis vt chn ln c chy xung bi bin v bi khi tm sng. H bi n tu tun tra
v c chuyn sang tu HQ 5. Sng 29 thng 3, tri ma v rt lnh. Bin ng hn hm
trc, khng r gi no, Francis thy tng Ng Quang Trng, tng c coi l s quan u
t nht ca qun i Nam Vit Nam ang bi v tri gia nhng con sng nguy him ngoi
khi Nng. ng khng phi l ngi bi gii, ngi ta phi vt ng ta ln a ln tu HQ 5.
Trng trn tu trong nhng ngy sau .
Nng, di tn bun
Tc gi Robert Mikesh trong Flying Dragons, The South Vietnamese Air Force, trang 143-44 ghi
r hn l S1/KQ b li 33 chic A37, cc phi c Caribou C7 (khong 40 chic) do thiu c
phn v bo tr. Cng trong tp sch ny, Tr/y Phm Quang Khim, hoa tiu ph cho /y
Nguyn Vn Chun, cng bay 1 chic C130 t Si Gn ra gip di tn cho bit chuyn phi c
ca ng ch n 350 ngi (trong khi con s d tr ti a l 200 ngi). /y Vnh Ph, phi
cng ca mt AC119, thuc Bit i 831, ang bit phi cng tc ti Nng, ghi li l phi c
ca ng khi ri bi u phi ln bnh qua c 100 xc ngi, cht v pho kch, ra phi o.
Trong lc hn lon, cc phi cng khng th ct cnh an ton, phi c b ri trong khi bay thot v
trc trc k thut hoc ht nhin liu. Trong khi di tn bng trc thng, mt s s quan cao cp
ca S1/KQ b mt tch do phi c ri hay do b bn h nh /t Nguyn Bnh Tr K trng
K10 bo tr & tip liu. Trung t Hng, trung tm hnh qun S1, t bay 1 chic L19 cng 2
con nh v Nam.
Chic Chinook CH47 do /y Hong Bi (P247) lm phi cng chinh v Tr/y Nguyn Vn Tm
phi cng ph, ch theo 17 ngi khng gp may b bn h khi bay qua khng phn Sa
Hunh, phi c phi p khn cp xung x Vnh Tuy, Ph Thnh. C hai t st v khng
mun b bt lm t binh.
Cng tng t vy v khng mun b bt lm t binh:
90
Mt chic Chinook khc do /y Phm Vn Kin lm phi cng chnh, Tr/y Nguyn nh
Hng phi cng ph, /y Nguyn Anh Dng, hoa tiu ch theo gn 60 ngi, do trng ti qu
nng, phi bay cao thp, cng b trng n khi bay qua vng Sa Hunh, qun c Ph.
Tr/y Nguyn nh Hng phi cng ph b thng nng. /y Phm Vn Kin buc phi h
cnh. i y Dng bn Tr/y Hng theo yu cu ca Tr/y Nguyn nh Hng v /y
Nguyn Anh Dng t st sau .
()
Mt cn gi bi
Sau 75, khong nm 2010, phn m th hnh phi on chic Chinook c tm thy ven bin
Sa Hunh, x Ph Chu. Anh em KQ quc ngoi lo phn mai tng v lp bia m li.
Nng, di tn bun
Theo Malcolm Brown ca NewYork Times th trong bui sng sm 29-3, 10 chic UH1 cui
cng ca KQVN ch cc nhn vin KQ cn kt li bay khi Nng, mi phi c ch t nht
l 20 ngi bay v phi trng Non Nc tm xng, nhng a s khng gp may: Mt phi
c ht xng phi p xung C lao R, mt chic khc phi p xung Chu Lai b ch
chim ng t 2 ngy trc, 4 chic khc b trng n phng khng ca ch qun gn Chu Lai
v ch 4 chic v c Si Gn.
(Trc thng ca tng im cng ht xng v ri trong vng Sa Hunh, tt c mi ngi trn
phi c t nn ngoi tr phi cng Bnh sng st).
***
Tra ngy 29, mt phi c dn s Hoa K, chic Boeing 727 ca cng ty World Airway do quyt
nh liu lnh ca phi cng v do may mn bt ng p xung phi trng Nng, bc
c khong 268 ngi (trong c 150 binh s thuc Hc bo S1BB, dng v kh
dnh c ch trn phi c). Khi phi c ct cnh, sng bn theo, ca bnh p m v c 4
ngi nm bn trong, 1 cht khi phi c p xung phi trng Tn Sn Nht. Chic 727 th
nh, bay vng trn khng phn Phan Rang khng dm p xung v nh tr v Si Gn.
(trch Qun s Khng qun VNCH)
Nng trong mt ti
Ti phi trng Nng, my bay va p xung, mc d cha bit s bay hay khng, mi
ngi x, p ln nhau, bn nhau trn ln tu. My bay bay khng ni, nhng ngi dn
thng li b li xung. Trong khi my bay chy trn phi o gia hng ngn ngi khin
cho hng chc ngi khc b cht. 7 gi 30 sng ngy 28-3-1975, mt /y ch gia nh trn
mt chic jeep vo phi trng. qun cnh ti cng chn li xt hi. V /y bn c n v hai
bn ci nhau. Cui cng v /y kia bn bn cht mt s quan QC/KQ. Th l phi trng ng
ca t v khng mt chic xe no vo c sn bay.
Cng chiu ngy 28-3 tnh hnh ti BTL/S3 BB (ng ti Ho M) vn t ra bnh thng
nhng vo na m, lc 12 gi 30 mt chic trc thng p xung ngay t dinh ca Th/tng
Nguyn Duy Hinh, t lnh S3 BB, v mt lt sau bay vt ln khng. V t dinh ca Th/tng
Hinh nm trn i cao v ting trc thng li nghe rt ln trong m khuya nn mi qun nhn
c mt trong m u on bit c chuyn g ang xy ra nn ch mt lt sau l hng
on xe loi bt n pha chy ra khi cn c. Lc khng ai bo ai, khng lnh lc g,
91
mnh ai ny ra i. Ai c phng tin g thi dng phng tin . Khng c th qu giang. Ch

trong mt lt, c cn c Ho Khnh bng vng hoe! Cng chnh ca s on hng ngy qun
cnh sot rt k nhng lc m toang v khng mt ngi ng gc.
(L Hng)
Mt cn gi bi
Sng ngy 29-3 Nng b pho kch, Trung t Robert la Nguyn Xun Phc, v Trung t
Hu Tng (VB16), l on ph 369 TQLC ln trc thng iu ng c l on rt v cn c
Non Nc. Trong cnh hn lon ca Nng di tn, ma pho 130 ca ch t nh o Hi
Vn bn xung. Trc thng b trng n, ri xung, c hai u b t thng.
Nng trong mt ti
Sng ngy 29-3-1975, hng ngn ngi mi thnh phn chen nhau qua cu Trnh Minh Th
qua Tin Sa, Sn Tr hay Non Nc. Tt c u x ra bin nn mi no ng u ng
nght, tc nghn. Trong khi nhng chic xe nh binh chy ngc chy xui nh by kin lc
n v tng c vo nhng ngi ang chy b trn ng. Ti ng nm An Hi, 2 chic xe
jeep tranh ng cn mt ngi ngay gia 2 xe. Trn on ng gn nh th Mn
Quang, mt chic M113 chy t hng Tin Sa xung tng mnh vo hng mt c gi ang
i cng chiu khin ng lo ng ln trn ng v bt ng. Chic M113 vn chy v mi
ngi vn i qua ng lo nh khng c chuyn g xy ra.
Cng ti An Hi (Qun 3) dn chng a vo kho hng qun tip v dnh nhau ly thuc
v thc phm. C trm ngi dnh nhau, chen nhau v ln nhau. Mt ngi lnh ng bn
ngoi khng lm sao vo c bn tht mt qa M79 ngay vo m ng khin m ng
vng ra tan tc. S ngi cht v b thng kh nhiu. Mu, du, sa ho vi nhau lai lng.
Th m mt lt sau m ng khc li a vo v tip tc tranh dnh!
(L Hng)
- : Tc gi kt li Nng cho n khi i t ci to.
Chuyn bay cui cng t Nng
Ngy 29-3-1975 khong 6 gi sng c in thoi ca Val Witherspool, mt n tip vin khc.
C y bo: Ch xung ngay phng i khch sn trong vng 5 pht. Khoc b ng phc, ti
lp tc chy xung cu thang. ng Ed Daly (1) v Val ang ch ti di nh. Bruce Dunning,
lm vic cho hng CBS cng c mt. Ti bo Bruce: Bn ny phi ra Nng. Mun i th
i. Chng ti bc ln chic World Airway Boeing 727. Lc y Daly v phi hnh on ln phi
c ri. Dunning v ton CBS cng vy. H trn an chng ti l mi vic Nng cng tt thi.
Lc 8 gi sng,
Chuyn bay ra kh m. Phi c bt u i cao h xung Nng. Nhng khi h cnh c
mt ci g rt l lng. Khng h thy mt bng ngi. Khng mt ai, c phi trng hon ton
hoang vng. t nhin trong lc phi c ang chy taxi trn ng vo bn, on ngi cht
xut hin. H chy o ra t nhng nh cha my bay. Hng ngn con ngi, ti ni ng ngha
92
l hng ngn con ngi ua nhau chy n chng ti. H chy b, xe gn my, xe jeep, xe hi,
xe p H chy xng xc vi cp mt man di.
Chng ti cho phi c chm li. Lc y ti ang ng trong phng li nhn ra ca s trc, cht
thy c iu k l. Mt nhm ngi li chic xe vn ti nh ui bn cnh chic tu bay. Mt
ngi n ng nhy khi xe, chy n trc chng ti. Ti nhn v pha anh ta, lc y chng ti
ang i chm, anh ta rt mt khu sng lc, bn vo chng ti. t nhin ti c ci cm gic
kinh d y nh ang ng gia khung cnh ca mt phim cao bi. Ti ngh: Ti sao h bn
chng ti? Chng ti cho tu chy khi ngi n ng c sng v chy chm li pha xa. By
gi ti bt u ch ngi khch u tin ln phi c. Chng ti d tnh s cho h ngi vo gh,
s sp t h trong vng trt t. Ri nhng ngi lnh bt u ln. Chng chn ngi lnh
ln, ti xp h ngi vo gh. Ri ngi th mi ln, nhng hn khng chu ngi. Hn b kch
ng, c chy ln chy xung la ln bng ting Anh: Bay i! Bay i! Bay i! Chng n sp pho
kch vo phi trng ka! Hn c la ht nh th mi. Ti nm ly hn, ti cng ht ln: Im mm,
ti bo ng ngi u th ng ngi xung . Ti y hn xung gh.
Nhng c iu l: Rt t ngi ln phi c. V vy ti ngh cn phi ra sau xem c chuyn g
Ti thy Daly di chn cu thang ang b ging x. o ng rch vn. Joe Hrezo bin u mt.
Val ang c gip Daly li ngi ln cu thang trong lc tu bay c tip tc chy chm chm
trn phi o. Cn di chn thang, hng tram ngi tuyt vng, in cung, la ht c bu vu
ly Val v Daly. on ngi tin n khng ngng. H t khp pha, chy n cu thang khng
ngt. Ti leo xung. Daly di thang, ng c lp trt t bng khu sng lc vung ln tri. Val
c gip nhng ngi ang leo qua cnh cu thang. Mt gia nh 5 ngi chy n pha ti cu
cu. l b m, hai a con nh, mt tr s sinh cn m trn tay m. Ti c th nhn r nt
s hi trn khun mt khi h c chy n pha ti. Ti quay li nh nm tay ngi m ko ln.
Trc khi ti kp nm tay b, mt ngi n ng ng sau n sng vo 5 ngi ny. H ng
gc c xung, m ng p ngay ln xc h. Ci hnh nh cui m ti thy l h bin mt
di chn m ng. Ch vi ting n ln, h bin mt, tt c nhng ngi y. Cn g n ng
va bn xong p ngay ln thn h leo ti cu thang. Hn ln mi ngi, chy vo
lng phi c. Tt c mi th qu sc hn lon in cung. Ti cn nh vo giy pht in di y,
ti ngh: Chc na s tnh chuyn ny, ti tip tc ko ngi ln phi c. Cht cm thy mt
ngi n b ang nu ti t pha hng cu thang, b nm cnh tay ti, c lt ln bc thang.
Ti mun gip b ta nhng cng s b ri tut khi thnh cu. Ti bn quay li nm cnh tay
ngi n b, ko qua thnh cu. Nhng mt ngi n ng pha sau nu ly, git b khi
tay ti. Khi b ri xung, ngi n ng kia p ngay ln lng, ln u ngi n b leo ln
thang. Hn dng ngi n b nh mt hn k. Daly nhn thy chuyn xy ra. Lin khi g
n ng bc chn qua thnh cu, Daly nm khu sng p mt c vo u g. Ti nh lc y
t nhin ti thy vi mu vt ra, g n ng ri xung, ngi ta p ln hn. Ti nh ti
ngh: ng kip! G n ng ny bin mt di bn chn dy xo ca m ng.
Lc y ngi n n vo phi c, ti chy tr vo xem Atsatkoc xp ni ch ngi khng. C
nm ly tay ti, bo: i y Ken Healy ang cn ch. Ti n phng li g ca. Ca m, Healy
bo: Joe Hrezo lc ra khi phi c. Khi no hn tr li c cho bit. Ti p: OK. Chuyn
xy ra l Joe v thng tn vin ngi Anh b m ng ko tut khi tu, khng tr vo c
na. Chng ti lc mt c hai ngi. Joe t chy ti i kim so khng lu, h cho anh ta
vo. Sau Joe lin lc c vi my bay. Ken Healy cho bit chng ti s chy taxi r r
trn ng vo bi v yu cu Joe phng ra khi my bay ti gn. Chng ti s khng dng mt
giy no. Lin khi Joe lt vo phi c, chng ti s ct cnh. i y Ken Healy bo: Khi thy
chc chn Joe vo phi c ri, g ln cnh ca cho ti hay. Ti i sau, bo Val: Val, canh chng
cu thang, thy Joe vo th gi tay, ti s ra hiu cho Ken bit.
93
Trong khi i phi c chy qua i kim sot, ngi ta tip tc o ti. Chng ti n h xung, 5,
6 ngi mt gh. Trong lc lm vic, ti nh l t hi: Th cn n b, tr con u ht? Ha
ra, mi hnh khch u l lnh trng. Sau , ti m ch c 11 ngi n b v tr con. Tt c
ch c th! Cn li u l lnh trng Mi ngi ngi trn gh vi nhng b mt kinh hi. G
khng vn tip tc la li: Bay i! Bay i! Bay i! Khi tu n gn i kim sot. Daly vn cn u
di cu thang ko ngi vo. Tu chy r r qua i kim sot c mt lt, Val quay
ngi li, gi tay ln. Ti g vo ca phng li. Phi c bt u r my. Chng ti gia tng vn
tc. G khng lc trc la li i bay, by gi s hi v tht ln: i! i! tu bay ang ct cnh
trn c. Tht ra, chng ti chy ct cnh t phi o, li vo bi u, v Ken r my
cnh co ngi ta trnh ra, nu khng chng ti s cn qua m chy. Phi c leo ln c v
vo cui ng bn, khng cn cch no tr li c. Chng ti c tng tc lc bay vt ln,
do ng phi cc hng ro gy h hng cho cnh phi c. Nhng h hng trm trng
nht l do n v lu n nm vo mt bn cnh. trong phi c, chng ti khng thy c
h hi, khng r tnh trng th no. Nhng i y Ken Healy bit rt r.
Du th, chng ti vn phi bay ln. Phi thot khi Nng. Cha mt giy pht no ti ngh
l khng th thot. Khng ai c th gi ngh nhng iu nh vy gia cn ri lon. Sau ny
ti khm ph c sut cht na chng ti khng thot. ng l chng ti mt mng v
cc h hng ca phi c. Vi 358 con ngi lng tu, cn li 60 ngi khc trong khoang ch
hng, c c ngi mc trn bnh xe. Chic my bay ny tht s ch dng ch c 133 hnh
khch thi. Sau ny Ken Healy gi cho hng Boeing nhng con s thng k lin h n chuyn
bay. Ngi ta cho chy in ton ri bo chng ti: Theo cch tnh ca h, phi c chng th
no ct cnh. Vy m chng ti ct cnh c. Sau Ken cng gi cho Boeing mt in tn
khc, ni: Qu ng qu ch c mt ci tu bay tt ht xy.
Sau khi ct cnh, ti bt u m hnh khch. Ti ch mt ngi ngi gh trc, mt ti
xanh, b thng nng, rut lng thng. Ti dng tay nht i rut vo, git ci khn trn c
mt ngi no qun quanh bng anh ta li. Ti ko thng cu thng xung. Thuc men
mt u c t SiGn. Chng ti khng c bt c mt vt dng y khoa no trn tu. Trng trn.
Khng thuc men bng bng g. Tm n tha vi ngi n ng gh trc, ti nhn ra li i,
thy mt ngi khc ang b lt n bn ti.
Ti nhn ra g, u b bt mu. Mu vy y mt. Chnh l g n ng ko ngi n b ra
khi tay ti. l g n ng b Daly nn vi khu sng lc. Ln sau cht ti thy hnh nh
ngi n b b nghin trn mt t. Cng ln sau cht ti thy g n ng ny b m ng
p ln. Vy m sao g cng lt c vo phi c? By gi g ang b. Ti nh l ln duy
nht trong ngy ti cu nguyn, ti cu: Ly cha. Xin ng cho g ny tin li gn con.
G c lm cm lt n. G nm ly ng qun ti. G nhn ln ti. G ch ni: Xin cu ti. Th l
ti nm i mt ngi, ko khi gh, ti gip g ngi vo gh. u g nt, ti c th nhn thy
bn trong mu ly nhy. Khng c g cm mu c. Ti bit nu ti khng gip cho mu cm
li, g s cht ngay trn tay ti. Mt ngi lnh ngi bn cnh mc ci o tc x. Ti x toc ci
o, bc mt nm mt ca nht vo vt thng. Ti c nhi mi mt ca vo chn vi mu.
Chc chn gii y khoa M s git mnh vi phng php ny, nhng n t ra hu hiu. Ti
git ly ci s mi ca mt ngi khc, buc quanh u g gi mt ca liG c bnh
yn sut chuyn bay. G tht mnh, khng b bt tnh ln no.
Ti i v pha sau ln na, thy Val, Daly v Joe Hrezo ang c ko mt ngi n ng mc
kt trong cu thang sau. Ca my bay sau khng ng c. Ngi y b kt trong thang, gy
chn. Sau cng h li c ngi ny ra, mang vo trong phi c. Val v ti c b ci chn gy
vi mt ming g. Val, Atsako v ti tip tc cp cu cho mi ngi trn tu. Vic ny chim
ht th gi v ti on l khi bay c mt gi ng h th chng ti mi bt u nhn n
cc hnh khch khc khng b thng. Ti thy v kinh s trn mt h. Cui cng, h nhn
94
thc c h lm nhng g. H bt u hi: Cn nhng chuyn bay khc na khng?

Chng ti trn an bng cch ni thc: Cn ch, cn nhiu chuyn na. Nhng ngi ny by
gi hiu ngha vic bn git ng bo h leo vo chuyn bay. By gi h n hn. nh
ni di thi, ch chng ti cng bit s khng cn chuyn no ra Nng na. y l chuyn
cht. Ken Healy lin lc vi Don McDaniel ca chuyn 727 k, bo anh ta i chng ti
Phan Rang, v bo anh ta in cho Dave Wanio quay li Sign sa son vic h cnh
khn cp. Tu chng ti h hng nng, Ken khng dm chc bnh xe bung xung c khi
chng ti xung Si Gn. Ti hiu iu c ngha l g.
Ti tr li khoang hnh khch, phc v loanh quanh. Cht mi ngi u xc ng nhn qua
pha tri. Chng ti bay n Phan Rang. DonMcDaniel v phi hnh on ang bay cao
35,000 b, h ang ch chng ti. Cui cng h thy mt chm en pha di, h nhn ra
chng ti v ang bay v pha chng ti. Chng ti nhn ra ca s. Ngoi kia, tng phn vi
bu tri xanh tuyt vi, trn m my trng nn l chic tu bay World 727 xinh p mu v
trng. Th l anh chng Don McDaniel li chic tu bay ca anh ta ln quanh chic tu bay
chng ti lng gi nhng h hng. Anh ta gi KenHealy, bo: Hnh nh c mt xc cht
lng lng trn bnh xe ca bn. Ken hi anh ta v vic . Mt ngi b cn khi bnh xe li
li. Nhng ci cht ca ngi ny cu mng sng ca tm ngi khc di gung bnh xe
v xc cht cn cn my li, khng lm cho bnh xe li thm na.
Phi c tip tc bay v Sign.
Th ri pht cui cng ca chuyn bay phi n. T sau thn tu, ti bt u i ln, v y l
lc mt hnh ng t pht xut hin. Mt ngi n ng trao vo tay ti khu M16. Anh khng
ni ting Anh, ti khng ni c ting Vit, ti khng r anh ta mun g. Nhng ri ti hiu:
anh mun ti hy nhn ly khu sng ca anh. V th ti khoc ci khu sng khn nn ln vai,
trong lc bc i. Ngi ta bt u trao thm cho ti mi th khc. Khi n phng li, trn vai
ti c vi khu M16 lng lng, mt bng y n, mt nm n ri. Mt vi ngi trao
mt hay hai vin, vi ngi khc trao cho ti nhiu hn. Ti cn c hai khu sng lc tay.
Chnh lc y khi ti ang nm nhng vin n nh v nhng th v kh trong tay. t nhin mt
cm gic r rt bng ra: Cuc chin ca h chm dt. H khng mun sng n hay bt c
g na. iu y thc chua chtChnh h cng cui ng.
Khi ti gn n phng li, mt g khng t mt ci g ln trn cc th trong tay ti.
Ti nhn xung, t ngh:
Tri i! Mt qu lu n!
(Jan Wollett)
Jan Wollett l tip vin hng khng c Larry Engelmann, gio s khoa s ca i hc San
Jose phng vn. ng phng vn Jan Wollett l mt trong 300 ngi c ng tip xc trong 5
nm c tc phm Tears Before The Rain.
95
- : Lc ny tng Ng Quang Trng cn mi mt i i (c th l Hc bo S1BB?) gi

ra phi trng gii tn bt m qun dn hp ang lm kt phi o, th mt s nh qun
nhn trong n v ny, khi mt chuyn phi c Boeing p xung ch dn, xng ra p ln
n b con gi, chen chc nhau n bm cu thang, chui vo hm bnh xe. Khi phi c ct
cnh, ngi ri rng l t. Thm cnh ny c cc phng vin quc t chng kin, thu hnh
chiu cho nc M v th gii coi (xem Nc mt trc cn ma do Nguyn B Trc dch).
(1) Chuyn bay ch ngi t nn t Nng vo Si Gn do nh t ph Hoa K l Ed Daly
ch thn iu ng v ch huy bt chp lnh cm ca ta i s Hoa K ti Si Gn.
Gp nhtghi chp
i BBC Lun n, ngay ti 29-3-1975 loan bo Nng tht th vi 100 ngn qun b bt lm
t binh (1). cng l ngy sp ca ton b Qun on I, tin tc khin cho c nc kinh
hong: Qun on I ni tp trung nhng lc lng tinh nhu v thin chin nht ca ta, 4 s
on, 4 lin on bit ng qun hon ton tan r sau 10 ngy cm c v trit thoi.
Mc d nay B tng tham mu, cc v tng lnh, cc gii chc qun s c lin h bch
ha din tin ca trn chin bi thm ny. Cc nh nghin cu qun s, cc nhn chng, k gi
chin trng bin son, k li din tin ca mt trn vng ho tuyn nhng ngi ta tng
nh n vn cn nhiu iu b n v kh hiu, cha bao gi trong cuc chin tranh Quc Cng
giai on 1960-1975 mt lc lng to ln ca ta li c th thua nhanh n th.
Cc ti liu, sch bo ni v cuc lui binh ti Qun on I ca B tng tham mu, i tng
Cao Vn Vin, Trung tng Ng quang Trng, nh nghin cu qun s, k gi chin trng
v nhng li thut li ca cc nhn chng ni chung di do
Nhng
khng
hon
ton
ging
nhau
khi
cn
tri
ngc
nhau
khc.
(Trng t)
(1) Da Nang Fall - Malcom Brown
Gp nht si
Chin hm HQ 802 nh neo xui nam 11 gi sng ngy 29-3-1975. Nng v Qun khu I tht
th. ng 3 gi sng ngy 30-3-1975, tng thng Thiu ra lnhrt b Nng.
Gp nhtghi chp
96
Bn tu Nng cng rt hn lon, nn cc chic tu th neo ngoi xa, dn dng thuyn b t

b ra tu. Chiu ngy 28-3-1975, ti bi bin M Kh. C chc chic thit vn xa M113 lm u
cu ni ra bin ln tu. Sau c nhiu chic b chm xung bin, mt s binh s bit li
sng st, s ngi khng bit li b chm dn xung y bin M Kh.
Ti 28-3 Bc qun pho kch vo cn c hi qun, la chy rc mt gc tri. Chin Hm HQ
802 nh neo xui Nam lc 11 gi sng ngy 29 thng 3 nm 1975.
Sau Qung Tr, Hu lt vo tay ch. Ngy 29-3-1975, Nng v ton Qun on I tht th.
(Wikipedia)
Bn l trn chin
Ti mi Tin Sa, HQ 802 n gn mi Isabel (b Bc vnh Nng), len vo tht st cc mm
n L on 258 v b ch huy thy qun lc chin. V h thng truyn tin b quy ph,
hm trng HQ 802 buc phi nhp vo h thng truyn tin ca B ch huy hm i tin
phng. Hm trng HQ 802 c lnh a thy qun lc chin v vng tp trung chin hm
ti C lao Chm (Hi An).
Trong khi , mt trc thng ln qua ln li quanh HQ 404. Ngi b trc thng bn, hm
trng ra lnh ko c nhim s tc chin. Sau vi vng bay ln, thy chin hm bo ng,
nhm ngi trn trc thng ra du cho hi v ling xung mt chic giy trn ri bay vo b.
Ri trc thng, nhm ngi y bi ra HQ 404. Sau khi vt nhm ngi t b bi ra chin hm,
hm trng HQ 404 nhn thy mt ngi trong nhm chn ny mang giy trn, chn kia khng
c giy mi bit ngi l:
Chun tng Nguyn c Khnh, s on trng S on 1 Khng qun.
Cuc rt qun t Nng
Trong khi Nng ang b ch c lp dn dn th hai n v thy qun lc chin v nhy d
ang trn cc chin hm, sn sng ri Nng theo lnh Tng thng Nguyn Vn Thiu.
Khng hiu s dng co gia Trung tng Ng Quang Trng v Tng thng Nguyn Vn
Thiu din ra nh th no, nhng s on nhy d v thy qun lc chin ln HQ 504, HQ
505 v HQ 500 hai ngy ri m ba chin hm ny vn cha c lnh tch bn.
Qu khuya 30-3, mt i t t Qun on I ch thn xung chin hm, truyn lnh ca Tng
thng Nguyn Vn Thiu cho hm trng HQ 500 ri bn. Tip theo, HQ 504 v HQ 505 cng
c lnh ri bi qun vn Nng.
Bn l trn chin
HQ 17, sau khi nhn thm mt s thy qun lc chin, c ch th ym tr HQ 404, a tng
Ng Quang Trng v thy qun lc chin v Vng 2. Trn hi trnh xui Nam, khi qua mi Sn
Ch, HQ 802 tnh c bt c lin lc truyn tin vi mt thnh phn ca b ch huy hnh qun
97
Qun on I trn tn s gii ta. Nhm ny yu cu hi qun cumt gii chc thm quyn.
Li ku cu ca nhm Qun on I vang ln.
By gi li thm ting ku cu ca nhm khc:
Hi qun i! Cu khng qun vi!
Nhm th hai cho bit h ang kt ti pha nam bn o Sn Ch. H phng ha chu HQ
802 d nhn ra v tr ca h. HQ 802 i hng, quay li n nhm khng qun. Va khi ,
trn sn i st mt bin, n trc thng bng le ln v ting ku cu ca b ch huy hnh
qun Qun on I thm mt ln li vang ln.
Hm trng HQ 802, ra lnh nhim s tc chin, ng thi cho h thuyn xung b vo cu
c hai nhm. Nhm b ch huy hnh qun Qun on I c:
Thiu tng Nguyn Duy Hinh, t lnh S on 3 BB.
Ngy th 19 : 28-3-1975
Qung Nam
Ngy 28-3, Bc qun gia tng p lc ti khu vc Duy Xuyn, tnh Qung Nam. Trung on 56
BB ca S on 3 BB ti phi tr t chc phng th tuyn Duy Xuyn.
Tt c cc qun nhn t nhng ni khc v Nng trong nhng ngy trc cng c tp
trung b sung cho cc n v tr phng. Ti khu vc trch nhim ca S on 3 BB, Trung
on 56 BB c lnh rt v tuyn vng (Cu Lu -Thu Bn). Ti phng tuyn i Lc, Bc
qun chim b ch huy chi khu qun v lp h thng cng s phng th y. Trung on
57 BB c lnh phi trit ph cc cht chn ca Bc qun quanh qun l.
1 gi tra, b ch huy tiu khu Qung Nam mt lin lc vi b t lnh S on 3.
Theo li tnh trng kim tiu khu trng Qung Nam, th tra ngy 28-3, ng n Duyn
on 15 Hi qun dng tu nh i quan st vic b phng quanh th x Hi An.
Sau ng lin lc v b ch huy tiu khu th khng c ai tr li.
- : 28-3-1975, Hi An lt vo tay Bc qun.
Cuc rt qun t Nng
Cng tc cu ngi hon tt, HQ 802 trc ch v Nam. Trn hi trnh, HQ 802 gp li on tu
ca Hi i 1 duyn phng v mt trong nhng tiu nh ch Ph c H Vn K Thoi.
Hm trng n ph c Thoi v on ty tng ca ng sang HQ 802.
Khi on tu n gn Qui Nhn, va qua khi C Lao Chm, ch huy trng Hi i 3 tun
dng c bo co l st mt chic ph y ngi ti i kim bo 101. HQ 17, HQ 8 v HQ
12 c lnh quay li Nng. Hai trong ba chin hm c ch th quan st v ym tr
chic th ba vo n chic ph.
Ngoi ba chin hm va tr li, vnh Nng bun tht bun v vng tnh!
Tn cuc binh ao
98
Nng bun tht bun v vng tnh vi 73 ngn qun cn chnh VNCH b bt gi trong s
c 54.000 binh s.
S s quan b bt gm 10 /t, 70 Tr/t, 260 Th/t, 1.300 /y, 1.900 Tr/y, 2.000 Th/y v
2.300 Ch/y. (Chin tranh Vit Nam ton tp)
Thm u b s
Tng Hong Vn Thi l ngi lo hu cn v tip liu cho tng V Nguyn Gip trong trn
BP. ng thi ng cng l sui gia vi V Nguyn Gip. Hong Vn Thi qua 8 nm lm t
lnh chin trng min Nam B2 (1), ng c nhiu kinh nghim ch o tc chin. ng c
V Nguyn Gip giao lm k hoch Chin lc 2 nm (2) nm 1975 vi tng L Trng Tn.
Khi tng Hong Vn Thi chun b ln lm b trng quc phng thay v tng Vn Tin
Dng th ng t ngt cht ngy 2-7-1986. Trc khi cht, chnh Hong Vn Thi ni vi v:
Ngi ta git ti. C tin l b L c Th st hi v e ngi ngi khc phe s khui ra nhiu
chuyn ca Vn Tin Dng v L c Th.
(1) Khi u i B c ngha l cn b, cn binh min Nam tp kt ra Bc nm 54 (B l Bc). Sau
i B ch nhng ngi t min Bc vo chin trng min Nam.
B2 ch vng hot ng ng bng Cu Long. B3 ch Ty Nguyn, vv
Ting lng: B di ch nhng vn ngh s min Bc vo Nam (Nguyn nh Thi, Nguyn Hu
Phc). B ngn ch nhng vn ngh s ngi min Nam tp kt ra Bc tr li min Nam (Anh
c, Vng Sao). B tt, B tt, B quay l tm cch ln vo rng, tt li sau, tt vo cc bn
ngi dn tc, ri tm cch quay v nh. Hay ni khc i l o ng.
(2) Hong Vn Thi v L Trng Tn d tr 2 nm mi dt im c min Nam.
Thm u b s
Trn in Bin Ph, tng L Trng Tn khi y l trung an trng, l ngi bt sng De
Castries nm 1954. T Tng hnh dinh do tng V Nguyn Gip ch huy H Ni, thng 31975, tng Tn c tng Gip c ch huy mt trn Qung (Qung Tr- Nng).
L Trng Tn b ng cho ngi m st bng thuc c cht. Sau ng tuyn b ng b
bnh t ngt qua i trc i hi ln th 6 ca ng, m nhiu ngi n rng rt c th
tng L Trng Tn s nhm chc B trng b quc phng.
C tin ng cng b L c Th st hi 5 thng sau khi st hi tng Hong Vn Thi.
Thm u b s
Hai tng thn cn L Trng Tn v Hong Vn Thi ca tng V Nguyn Gip b bc t
trong vng 5 thng. Nhng ci u ca tng V Nguyn Gip nh chm treo ngnh:
L c Th tng ni: T nay ng bao gi nhc n tn ci ng tng i m pht na.
Theo H Ngc i, con r ca L Dun thut li, ng v tng Gip ti nh L c Th chc
tt, L c Th khng thm cho tng Gip mt cu. Khi tng Gip v ri, L c Th phy
tay v ni vi ng: Tao cn ci u thng Gip trn c n l may lm ri.
(Quyn bnh Huy c)
S lch vi ngy thng
99
Nm 1954, khi in Bin Ph lm nguy, ngy 25-3, chnh ph Php c tng Paul Ely i
Washington cu cu Hoa K gp rt tip vin cho on qun vin chinh Php. Tng thng
Eisenhower t chi: in Bin Ph tht th.
Trng hp vi lch s l cuc ti din khng ngng: ng 21 nm sau, cng cng ngy 25-3
(nm 1975) khi qun i VNCH ang di tn Nng, chnh ph VNCH cu cu Hoa K,
Tng thng Ford lm ng: Nng tht th.
Lch s l g
Lch s l g? Lch s l chuyn k ca k chin thng
(Halikamasseus)
Chuyn k ca k chin thng
Sau khi gii phng Nng, ngy 4-4-1975, tng L Trng Tn c tng V Nguyn Gip
gi mt mnh lnh cho Qun on 2 yu cu qun on sn sng c ng vo Nam tng
cng cho Qun on 1. L Trng Tn cho rng ch cng c tuyn phng th mnh t Phan
Rang, Phan Thit tr vo, Qun on 4 ang gp kh khn cha dt im c Xun Lc. Ti
sao khng a ton b Qun on 2 theo ng 1 nh ph h thng phng th ca ch
min duyn hi chia la cho Qun on 4 v nu ph v s phng th ca ch pha
duyn hi, ch s c bn mt kh nng t th Si Gn.
L Trng Tn thuyt phc V Nguyn Gip nh th no thay i quyt nh iu ng
Qun on 2 th cha bit. Nhng thc t chin s sau cho thy Qun on 2 tin
cng trong hnh tin trn trc ng 1 t Nng vo Phan Rang. Ngy 16-4, vi lc lng
S on 3 v 2 trung on ca S 325 c pho binh v thit gip ym tr, qun ta nh
tan 1 vn qun ch phng th Phan Rang. Mng t th Phan Rang gi phn t cn li
ch cu vin ca Nguyn Vn Thiu tan thnh my khi.
Cng phi ni thm, sau khi gii phng Phan Rang, cnh qun duyn hi ca tng Tn nhp
vo i hnh chin dch H Ch Minh. Tng Tn c c lm ph t lnh chin dch H Ch
Minh ph trch hng ng gm Qun on 2 v Qun on 4.
Mt ln na, tng Tn li l ngi v ch sm nht khi mi c gii thc su ca Qun on
2 l n v vo c dinh c Lp u tin.
(Hi k chin trng - Nguyn Hu An)
Trn tuyn cui cng
Phan Rang, Phan Thit st nhp vo Qun on III
Lc 2 gi chiu ngy 3-4-1975, ti bay xung Phan Thit n Trung tng Nguyn Vn Ton,
t lnh Qun on III. Khi gp ti, ng ni s d mun gp ti ti Phan Thit l xc nhn s
hin hu ca Phan Rang, m gi ny l ra cng b chy nh Nha Trang v Cam Ranh ri.
Sau khi nghe ti thuyt trnh tnh hnh, Trung tng Ton ni: K t bui th st ny, Phan Rang,
Phan Thit st nhp vo Qun on III, tr thnh c im cc bc ca Vng 3 chin thut.
Cng ngy ti nhn c lnh b tng tham mu ch nh ph trch bo v Phan Rang.
100
Ngy 4-4, Trung tng Nguyn Vnh Nghi chnh thc n Phan Rang nhn trch nhim phng
th Phan Rang. Trung tng Nghi quan nim: Phi chng gi mt bc t qun Du Long, gi
an ton cho cn c khng qun, cng nh gi an ninh cho th x Phan Rang.
Theo quan nim , Trung tng Nguyn Vnh Nghi tho ra k hoch phng th Phan Rang vi
mt lc lng c ti thiu 2 s on mi c th trong tm thi phng th c.
(Trn tuyn cui cng - Phm Ngc Sang)
Gp nhtghi chp
(...trch lc li)
Qun on II trc 75 gm 7 tnh cao nguyn:
Kontum, Pleiku, Ph Bn, Darlac, Qung c, Tuyn c v Lm ng.
V 5 tnh duyn hi:
Bnh nh, Ph Yn, Khnh Ho (v c khu Cam Ranh), Ninh Thun, Bnh Thun.
- : Phan Rang thuc Ninh Thun, Phan Thit thuc Bnh Thun.
Gp nhtghi chp
K t ngy 6-4 Phan Rang ti phi tr, sau 10 ngy chin u:
Phan Rang tht th ngy 16-4-1975.
Hai hm sau, ngy 18-4-1975 Phan Thit cng b lt vo tay Bc qun.
Nh vy Bc qun kim sot 20 tnh, trn vn 2 qun khu, hai phn ba Nam Vit Nam.
Ngy th 25 : t 3-4 ti 16-4-1975
Phan Rang Phan Thit
Sau khi cc n v VNCH trit thoi khi Nha Trang ngy 2-4, theo ghi nhn ca i tng Cao
Vn Vin, tnh hnh tnh Phan Rang (Ninh Thun) tr nn hn lon, cng chc b nhim s,
qun nhn cc n v a phng qun b n v i tm gia nh.
Gn mt na a phng qun tnh Ninh Thun bo v cn c Phan Rang b v tr phng
th. Tnh trng Ninh Thun b Phan Rang sau khi ra lnh thiu hy mt s dng c v
phng tin thit yu.
(SQTB K10B/72)
Trn tuyn cui cng
K t ngy 2-4-1975, sau khi Nha Trang b ng, cn c Phan Rang ng nhin tr thnh cn
c tin tuyn ca min Nam. Ngoi th x, dn chng ng ngc, phn vn. Trn Quc l 1
hng v Si Gn, tng on xe dn s v qun s cht nt ngi rm r tip ni nhau. T
hi hn na l Lt cng b chy, v on xe ca trng V B Lt (1) ang theo Quc l
1 trn ng i Bnh Tuy cng va chy ngang cn c. Lc ny thc s, cn c ti ang tr
thnh tin n v ang trong tnh trng ht sc hn lon.
101
Bui ti cng ngy, l on trng L on 3 D cng b ch huy l on v mt phn ca

Tiu on 5, trn ng rt t Khnh Dng xin vo ch phi c v Saigon. Khi nghe c
n v d xin vo cn c, ti lin hi xin lnh b t lnh KQ. c bit l do b t lnh d
yu cu L on 3 c vo cn c nh n v tng phi phi hp phng th,
(Phm Ngc Sang)
Chun tng Phm Ngc Sang, t lnh S on 6 KQ/Q2.
S Lin lc - Nha k thuti vo ni gi ct
Bc qun bt u pho vo phi trng Phan Rang ni t b t lnh mt trn t 4 gi sng.
Lin tc, d di khong na ting. 5 gi sng n v ti c lnh di chuyn n b t lnh.
Gi y, n pho khng cn dn dp nhng lai rai. Chng ti di chuyn trong tnh trng nh
th. M ci hin thc ang trm ph khng ch ln ngi m ln c s phn. Nh nhng ci
my, chn bc m lng khng th xua tan c ci mi kh t ca s cht ang tn lc
quanh y, ang phn pht, chia u cho tng ngi, khng st mt ai. Th mi v khin u
c m m i, thn xc r ri v khng c ma lc hoc thn lc no chm dt c th tr
chi pho khng b y. Mi qu pho l mt ni kinh hong, vi xung bung thnh nhngci
du chm ht cho nhiu s phn. iu l lng l cho ti gi pht ny. S phn pho ch c.
Phi trng ca S on 6 KQ khng c ly mt phn ng. Mt trn khng c pho binh v phi
c. Hon ton bt lc v cam chu.
Tri sng dn, gi lng lng, mt tri rc nh ln bo hiu mt ngy h nng chi. Trong ci
hangar nm gia phi trng, ni t b t lnh mt trn. Pha trc hangar, hai chic trc
thng cp tng u cng phi hnh on tc trc. Hangar k bn u ton xe jeep cn cu.
n v chng ti c phn cng bo v b t lnh. B i nn ci lc ny vn pho ri rc.
Ci l l bn ta khng c ting pho giao tranh. S hot ng duy nht mang tnh trn a l
chic L19, phi c trinh st bay vng vng trn phi trng. Nhng ri, t phi c bc ra nhng
ln khi v rt nhanh phi c lao xung bay mt vng thp p vi xung phi trng.
ang lc c mt cuc hp t lnh bn trong hangar. Chng vnh v ngn gn. Ngi ta trao
i, bo co, nt mt bun so th hin trn mi khun mt. Hai dy my truyn tin hot ng
nhn nhp, tt t. K ra ngi vo vi v va chm, c ngi ng chi. T ca hangar, ti
c phn cng canh gi v c dp chng kin cnh tng din ra bn trong b t lnh
(Nguyn Vn Hi)
Ngy th 26 : 4-4-1975
Phan Rang Ninh Thun
Sau khi 6 tnh cao nguyn v 8 min tnh min Trung b lt vo tay Bc qun, ngn chn ch
qun trn chim hai tnh Ninh Thun, Bnh Thun, thnh ly cui cng ca Qun on II.
Tnh hnh tnh Ninh Thun: Ngay sau khi b t lnh tin phng Qun on III c thnh lp
ti Phan Rang. Tnh trng Ninh Thun b Phan Rang ngy 3-4 c lnh tr v phng th
quanh th x. Tuy nhin lc lng nng ct bo v Phan Rang vn trng cy vo nhy d
cng lc lng mi c tng cng, vi s ym tr khng qun. Vi s ch huy thng nht,
an ninh c ti lp v tnh hnh ti Phan Rang lng du li sau nhng ngy hn lon.
(SQTB K10B/72)
102
Trn tuyn cui cng

Ngy 6-4, khi n v cui cng ca L on 2 D n cn c thay th L on 3 D ti
phng tuyn Phan Rang. i t Lng lin iu ng gii ta on Quc l 1, Tiu on 11 D
c trc thng ca S on 6 Khng qun a n chim Du Long, v cc cao a trng yu
kim sot ng i Du Long. Bt sng ti o Du Long, 7 xe tip t thuc on hu cn ch
cng mt s Bc qun, v ng Phan Rang b chng chim, nn c ngang nhin di chuyn.
Chun tng L Quang Lng, t lnh s on d v Trung tng Trn Vn Minh, t lnh
khng qun, cng n thm st cng cuc phng th Phan Rang. C hai v u t bt ng
v vic iu qun ny. Trung tng Minh ni cn c khng qun lm tin n l sai lm, v
khi hu s di ln n pho th khng th sa cha, trang b cho phi c c kh nng hnh
qun nh yu cu c. Chun tng Lng cng ni, mun gi Phan Rang lm bn p
ly li Cam Ranh v Nha Trang, ti sao li rt n v ang chin u ngon lnh m thay bng
n v tng vi v rt qun v cn ang ch i b sung qun s (L on 2 D).
Trung tng Nghi cng bt ng v khng c c 2 trung on b binh 4 v 5 thuc S on 2
nh
ha
trc
nhn
trch
nhim
phng
th
Phan
Rang.
(,,,)
S Lin lc - Nha k thuti vo ni gi ct
Cng ging nh xem mt phim cm, ti suy on v ghi nhn mi din tin bn trong bng hnh
nh ch khng th nghe thy bt c mt li ni no t nhng nhn vt ch huy. Ni mt cch
khc ti ch chng kin s vic bng vo ci tm nhm ch t nh u rui n l chu mai.
Ngoi kia ngi ta ang tip cu phi cng ca chic L19 lm nn. Nhng ri, vi ngi lnh
khng qun leo vi ln chic xe u gn , nhn thng v pha ng bng phi trng, tay ch
tr. Bt gic ti nhn theo ri sng st. Rt ng, rt ng, mt on qun l lt o t di
chuyn, ng hn l ang chy, ta nh con trn khng l trn ti. Mt v trung t gi t trong
hangar i vi ra v ra lnh cho hai trc thng ct cnh
Khng khi ni y si ng hn ln k t lc . Ri n lt chic xe khng qun n my bin
dng. Quang cnh hn lon, tt tt ca mi ngi, vi v, cm nn S ging nhau biu l trn
mi khun mt m hi hng ln gi tht trn ang qut thng vo tng ngi, khng cha
mt ai, k c nhng ngi hng nht. Ngi ta ch kp truyn nhau cu lnh tm ng ra bi
bin, s c tu hi qun n n. V ri khng ai bo ai nhp chn c th ni ui nhau tin
bc. S ha ng quan cng nh qun b li nhng chic xe jeep ti nghip, cng xc ngi
cht v b thng, ch b i nn ci chn v cha chy dm!
Ra khi dy hangar, trn bi sn rng, hai chic trc thng v trang ang n my trn cht y
ngi. V ri, mt cnh tng nh xic, hai trc thng bc ngc ln kh cao, ri mi chu bay
i. T trc thng, ai lm ri ci nn st xung sn.
Th l phi trng ang b b li.
Chin thng ca b i nn ci sau 6 ting ng h tn cng ch l ci phi trng trng rng.
(Nguyn Vn Hi)
Tc gi thuc Chin on 1 Xung kch/S lin lc/Nha k thut.
103
Trn tuyn cui cng

Sau my ngy m qun, ch bt u khi s pho kch vo cn c khng qun. n v 968 (1)
bt u xm nhp l t t pha ty ca cn c khng qun, phi hp vi tng t pho kch.
Tic thay, trong tnh th nh vy m phi thi hnh lnh thay qun ang chin u tt, bng 2
n v va mi c b sung sau khi b tn tht nhiu v trang b v tinh thn. Trong khi b
phn ln ca L on 2 D, gm Tiu on 7 vi cc b phn nng ri cn c. Lin on 31
Bit ng qun cng va t Bin Ha ti bng phi c C130. Qun s lin on gm khong
1.000 ngi n trm vo cc a im ng qun ca lc lng d ti Du Long v Ba Ru.
Ngy 14-4-1975, Chun tng Trn Vn Nht, t lnh S on 2 BB cng Trung on 5 va
n vi khong 450 qun c giao nhim v bo v mt nam cn c v phi trng v L
on 2 D ht nhim v. Ngy 15-4, t sng sm Bc qun lin tc pho tng chp vo cn
c. Bui chiu khong 2 gi, c phi on ca Trung tng Trn Vn n, tng trng quc
phng v Trung tng Nguyn Vn Ton t lnh qun on III n th st mt trn. Sau khi
thm th x, nghe tng Nghi thuyt trnh tnh hnh v ghi nhn cc ngh, trung tng tng
trng quc phng t v ch trng n vic phng th Phan Rang v ha s tm mi cch b
sung y mi trang thit b thiu ht.
()
(1) S on 968 v S on 3 Sao Vng thuc Qun on 3 t Pleiku bn tp xung phi hp
vi 2 trung on ca S on 325 thuc Qun on 2 ko xung Xun Lc trn QL1 dc theo
ven bin t Nng vo v hp lc nh Phan Rang.
Ngy th 27 : 5-4-1975
Si Gn thay i nhn s
Ngy 5-4, i tng Trn Thin Khim, th tng chnh ph kim tng trng quc phng np
n ln Tng thng Nguyn Vn Thiu xin t chc. Tng thng chp thun v c ng Nguyn
B Cn, ch tch h vin, thnh lp ni cc.
(SQTB K10B/72)
Ngi qun nhu nghe chuyn sng n
Khi b bi trn, hn k khu sng st vo mng tang. V bp c
Bn mi nm sau, hn vn cha nghe ting sng n.
(Website Tin V - Truyn cc ngn hay Truyn chp)
Trn tuyn cui cng
T chiu ngy 15-4 tr i, trung tng Nghi lin tip nhn c tin ch s tp trung tn cng
m nay. Mt trong nhng cng in ca b ch huy ch vi danh hiu Sng Hng, ng ti Ba
Ru, cho hay ch s tn cng Phan Rang 5 gi sng. Tin qun theo ng ry xe la cng
vi chin xa, theo Quc l 1 t rng da Ba Ngi. Bit nh ca ch, trung tng Nghi bo
ng ngay mi ni phng, c bit l Lin on 31 Bit ng qun n ng i Du Long.
Bt u 8 gi ti ch gia tng cng pho vo phi trng, ng thi b binh, thit gip,
pho binh v.v Chng vt i Du Long trn qua phng tuyn phng th ca Tiu on 31
104
Bit ng qun tin v hng nam. Tiu on 31 ti ch chin u gan d mc du on

xe ch vt c qua. T 2 gi sng tr i, Tiu on 36 Bit ng qun va trm ch, chm
ch c lit, lm chm sc tn cng t ca on c gii ch. Lin tc b oanh kch, chng t
xung ng, tt n v li tin ti. Phi c A37 khng ngt tung xung t oanh tc ngn
chn, nhng v khng phng tin soi sng v ha long, nn chng vn trn qua, sau khi b
tn tht kh nng n vi con s t vong gn 100 cn binh.
K t lc cc n v b binh chm sng, lin tc bo co ch ang x dng hng on xe
n sng chy t Du Long trn xung. Cui cng, on xe tt n vt qua Ba Ru, v chim
th x Phan Rang lc 7 gi sng ngy 16-4-1975.
()
Lc n
Qua ngn i Du Long vi nhng nm m hoang chng th khng nhc n nh th in
Nguyn c Sn ngi Ninh Thun vi chuyn thi hu chin bung x qua: Nhn
Mai
sau
ngi
T
lu
xung
l
ng
xa
xin
M hoang nhy i ln ngi i cha
nh
lm
ch
n
ma
mt
bi
ta
ri
hi
Ngy th 28 : 6-4-2075
Phan Thit Bnh Thun
Ngy 6-4, S on 7 (?!) xm nhp phi ty Phan Thit. V ha lc khng pho l cc phi on
thuc S on 6 Khng qun. Ym tr ha lc c 1 tiu on pho binh ca s on d v
mt s pho i do Qun on III iu ng n phng th v bo v Phan Thit.
(Wikipedia)
(?!) S on 7 thuc Qun on 4 ang sa son nh Xun Lc (Vng 3 chin thut VNCH).
Anh hng mt vn
iu ng tic l nhiu cu chin binh lc tr v gia nhp vo hng ng nhng nhm gy ri,
trn lnh v hot u chnh tr bu xu danh d mt o qun nay khng cn c th t ng
ra bo cha c mnh. Nhc m mt o qun mng vong trong chin trn do nc M b
ri l mt hnh vi khng xng danh l ngi chin binh Hoa K. Chc mt s ngi s cho
rng iu khng nh ca ti l qu ng. Vy ch ti phi lm th no bo cha cho h
y? Mi ngi u cho h l mt l bt ti, v hn nht, phi nh vy khng?
Khng, hon ton sai.
Bi vit ny s trng ra mt vi chng c nh ci huyn thoi ny, ng thi xem do
u pht sinh ra huyn thoi y. D nhin phi cng nhn l qun lc Nam Vit khng ton ho.
Ngi chin binh ca h phi chin u vi nhng chu ng nhng bin c tai ng, bt li.
Qun lc M y cng khng hn g. Trn mt s phm vi nh c cu t chc, tip liu,
qun tr v lnh o, qun lc Nam Vit thua M. Nhng c ai trng mong g khc hn t mt
quc gia mi va thot khi ch thuc a li phi lao u vo mt cuc chin sinh t vi mt
qun th hng mnh c c mt khi cng sn h tr?
105
Thc t m ni, nhng nhc im ca Nam Qun cng ht nh ca qun M thi chin tranh
c Lp ca Hoa K (American War of Independence), d rng nc M hi cui th k th 18
c nhiu im thun li nh: Ci quy m ca cuc Chin tranh cch mng (Revolutionary War)
nh hn v d chi phi hn, qu trnh thuc a Hoa K gip hnh thnh c nhng chnh
quyn t pht a phng, cho php t nc ny hun c nn nhng v lnh t ti ba tht s,
Qun Anh khng qu ngoan c nh qun Bc Vit v qun ng minh Php thi by gi
khng b ri nc M non tr nh kiu ngi M b ri Nam Vit Nam.
Nhng d sao chng na, c cu t chc, qun tr v ngay c lnh o i chng na vn cha
phi l nhng yu t da vo m ph bng qun lc Nam Vit.
(Harry F. Noyes III)
- : Ta Anh hng mt vn, tn nguyn bn Heroic Allied.
Trn tuyn cui cng
Khong 10 gi 30 sng ngy 16-4, mi n khi cc ton qun ch sp tin vo b t lnh tin
phng th trung tng Nghi mi ra lnh ri cn c bng ng b rt theo hng nam v C
N (Phan Thit) lp phng tuyn mi. Trung tng Nghi, i t Lng, ng Lewis chuyn
vin ta i s M cng cc qun nhn ca B t lnh tin phng, S on 6 Khng qun,
Lin on 3I Bit ng qun li 400 ngi ri cn c tin v hng nam n thn M c lc
12 gi tra. Khong 4 gi chiu, trung tng Nghi c truyn tin cho hay c 1 on phi c xin
xc nhn v tr xung bc. Lc by gi, vi s gn 700 qun nhn v thn nhn nn kh bc
ht c, v li khi trc thng n, kh lng m gi c trt t, chc chn s to hn lon
lm l mc tiu. V vy trung tng Nghi quyt nh v an ton nn ra lnh ton cu cp khng
nn p, v ch nn n ngy hm sau, ti mt a im xa hn v pha nam.
Lc 9 gi ti, on ngi bt u ri thn M c. Cha i c bao xa th b phc kch. Trung
tng Nghi, ng Lewis v ti cng mt s qun nhn b ch bt. Chng dn 3 chng ti ngc
v Nha Trang sng hm sau. ti n in Yersin 2 ngy, chng a chng ti ra Nng
bng ng b. Ti y, ngy 22-4 chng em phi c ch chng ti ra Bc, giam ti nh giam
Sn Ty ni tng giam gi t binh M.
Chng th ng Lewis vo thng 8-1975, trung tng Nghi vo nm 1988 v ti nm 1992.
(Phm Ngc Sang)
Phan Thit tht th
T 7 gi m 18-4, cc T249, T275 v T290 PQ rt cng lc vi chi khu Hi Long.
Ti 9 gi ti m 18-4, xe tng v b binh ca Bc qun, chim ta hnh chnh, nhng khp
cc v tr, vn cn nhiu n v a phng qun chng tr nh 95 v Tiu on 229 PQ.
Ni chung, khp thnh ph la n mt m, b binh ca Bc qun tuy vo c trong thnh
ph nhng ch c th trong cc v tr va chim c, ch khng dm bung ra trong m, v
ch no cng cn qun ta chin u.
Gn na m 18-4-75, tt c cc n v a phng qun ang chin u trong thnh ph,
c lnh c gng tp trung v bi bin Kim Hi ch tu HQ vo n v Vng Tu.
(Mng Giang)
106
Anh hng mt vn
C hai cu hi nh ng n ti tranh ci. Phi chng ngi chin binh Nam Vit thiu ch
kh, lng qu cm m ngi M nu ra trong li mit th v gn ln u h mi trng ti?
Qun M c kh g hn ng minh ca mnh dm khinh khi h nh vy?
Tr li cho c hai cu hi, ti xin trn trng khng nh l: Khng.
Chng c: Trn Tng cng kch Tt 68 coi nh s p tan c ch chin u ca Nam Vit.
Thay v b cuc, h khng c mnh lit v hu hiu. Khng mt n v no tan r hay tho
chy. Trong cuc Tng tn cng nm 72, qun tr phng Nam Vit b vy hm ti An Lc gi
vng c v tr ca mnh trc mt lc lng gh gm ca qun ch c v ngi ln ha lc
kinh hn ca i pho v ha tin. Sau trn ny ti c tip xc vi mt c vn M nghe
tng thut li mu chuyn mt tiu i lnh Nam Vit trong vng c c cng tc thanh ton
ba chin xa hnh ng nh th no. H chu ton nhim v h c mt chic, ri quyt
nh tm cch ui bt hai chic cn li. Theo ti nh th h chp c mt chic cn mt chic
b chy, th l my ngi lnh chy b rt theo n cui ng.
D nhin iu ti k cha bo cha c cho li t gic ti hn nht. minh chng
hn, hy nhn vo Min Nam thi im cui cng vo nm 1975 khi t nc ny ang trong
tnh trng tuyt vng khi bit r M khng ra tay cu gip na (c nhin liu ln n dc).
Th m mt n v Nam Vit tm c mt s on cm chn c bn s on Bc Vit
trong sut hai tun giao tranh c lit ti Xun Lc. Ch ring mt trn ny thi s anh dng cn
ni bt hn bt k mt chin cng no c th tm thy trong chin s Hoa K. H sau nh
phi lui binh v khng qun ca h khng cn bom ym tr chin u. C ln ti xem c
mt phim ti liu truyn hnh do mt phng vin ng nghip quay phim v tng thut v cuc
chin. Khc vi cc phng vin Hoa K, anh ta dnh ht thi gian bn cnh cc binh s Nam
Vit. Anh ta ghi r tinh thn chin u ca Nam qun bng nhng thc phim ca mnh. (1)
()
(1) Xem Ngn i cui cng ca Pierre Darcourt
tit mc Ngy th 34 - 12 ngy trn chin Xun Lc.
Lc n
Nhc n a phng qun Phan Thit th khng th khng nhc n nh th Nguyn Bc Sn
khng nhng ng l ngi Phan Thit m ng cn l lnh a phng qun tiu khu Phan Thit
na. Th ng ngp nhng bi ai cng nh bi hi ca th min Nam thi chin ca mt thi mt
thu nh "tai tri ch nc", v chin tranh ny cng ch mt tr chi
K th ta i nhng a xm mnh
n mui v say sa chin u
Ta vn hin kh, ta l lnh cu
i hnh qun ru vn mang theo
Mang trong mnh nhng ngh trong veo
Xem cuc chin l tai tri ch nc
Ta bn trng ngi v ngi bc phc
V cn phn ngi xui khin thi
Chin tranh ny cng ch mt tr chi
Suy ngh lm g lao tm kh tr
107
L chng ta sng cuc i v v

Nn chn rng su ni c nh nhau...
(1) Ngi th Phan Thit Nguyn Bc Sn va mt thng 8-2015.
Trng hp Tp ghi sau 40 nm ang dn tri vo thng 8-2015.
Anh hng mt vn
Vy th do u m Nam Vit phi chu mang tai ting xu?
D nhin c lc h t ra hong lon. Lnh M cng vy thi. Ti bit mt cu chuyn qua mt
n v trng pho binh Hoa K khi hay tin i i b binh bo v mnh b ch nh tan tnh,
cc pho th ht hong bn lon x khin m qun ym tr ny hong lon chy c c gia
hai ln n. Mt bin c n thun khng th em ra m gn cho c qun lc Hoa K l hn
nht th thnh thong c s tan hng ca ngi ng minh ca nc M cng khng c ngha
l tt c chin binh min Nam l hn. Th m c k li suy ngh nh vy, qua cch ni bi mt
s cu chin binh, bi nhng chnh tr gia mun bo cha cho mt chnh quyn M cho
Nam Vit Nam b suy vong.
S tht c minh bch hn qua mu i thoi sau y pht xut t hai th k trc, khi mt
ph n Anh hi cng tc x Wellington rng lnh Anh c bao gi b chy trn chin trng
khng. V cng tc p, Ngoi chin trng ngi lnh no cng c th b chy c, tha b.
Mt nghin cu trong qun s cng xc minh c iu ny.
Nhng trn nh thi Ni Chin (Civil War) cho thy s can trng ln s hi lin tc khi ln
khi xung, c nhng n v phe Confederate ln Union thot u xng pha rt hng hi, sau
co cm li ri b chy trc ha lc kinh hn trc khi tp hp li tip tc chin u. Cha c
o qun no t cho mnh c nhiu hnh ng hy sinh anh hng bng hai o qun ny, tuy
nhin h cng c lc chy tn lon ni mt chin trng qu m mu.
Vn s S. L. A. Marshall m t s hong ht b chy ca mt n v b binh Hoa K thi nh
th chin khi qun cm t Nht va tn cng va h ht. n v th hai nm li quyt chin v
tiu dit ht m qun Nht (chng 10 tn) v v l ra l a s bn chng khng c v kh.
Nu s vic tng t xy n vi mt n v Nam Vit, nhng tn t xng l hc gi uyn
thm lp tc ra r lp i lp li rng y l chng c rnh rnh v hnh ng khip nhc ca
qun i min Nam. Ti sao vy? Chng ta t c cu tr li ri. Mi s cn ty l ci qun
i thuc chng tc g, ni th ngn ng no. S tht n mt l ci qun i Nam Vit phi
chu tai ting bt ngun t lng k th chng tc ln tinh thn "s-vanh nc ln ca ngi M.
()
trong qun nhu
Capstan : chic o phong sng tnh anh nng.
Anh hng mt vn
108
Trong phm vi vn ny, th xem nhn xt ca mt s quan Hoa K, i t Robert Molinelli,

ngi mc kch tn mt, c ng ti trong Armed Forces Journal (Tp san Qun i) s
ngy 19-4-1971 nh sau:
Mt tiu on Nam Vit gm 420 ngi b bao vy bi mt trung on i phng ng t
2.500 n 3.300 qun trong sut ba ngy rng. Pha Hoa K khng th no tng vin cho n
v ny. H phi chin u n gn cn kit ht n dc mi bt u ph vng vy vi v kh
v n dc thu c ca ch qun. H cn mang theo nhng ng i b thng cng nh
cht. Hnh nh phi c trinh st chp c cho thy ri rc chung quanh n v ny l xc
ca 637 qun ch. n v ch cn 253 ngi trong tnh trng kh thi chin u nn h phi
chy. Mt s t k hong s bm cng trc thng Hoa K n tng vin thot thn. S
cn li, tt c u khng. Nhng ngoi chuyn y ra, mt trng hp c bit, vic lui binh trong
khi ang giao chin c lit (mt chin thut kh khn nht trong binh php) li b phng i
thnh mt li buc ti cho c mt qun i, mt quc gia v t hn na c mt dn tc? Cu
tr li rng l do chnh lng k th chng tc.
V l nhng ngi bm cng trc thng l ngi ngoi chng. Th hi k l ngi M hay
ngi Anh th sao, cam oan khng sai rng h s cm thng cho l ngi ang phi chu
hon cnh nghit ng vcan m.
Minh chng cho iu ny c th thy ngi M phn ng nh th no i vi lnh Anh trc

cuc trit thoi ca h hi thi gian u Th chin th hai. Ni y cng c nhng hnh nh ti
h xy n cho lnh Anh Dunkirk cng nh ti mt s ni khc. Dunkirk mt h s quan
ti lp trt t phi cha sng i lin vo ng ng ca mnh ang ht hong tro ln tu. Trn
mt tu khc, cc binh s dng bng sng dng lin hi vo ngi mt s quan ngn khng
cho ng ny leo ln tu qua ng thp sng. Ti o Crete, mt l on qun Tn Ty Lan
to mt vng ai an ton vi li l cha ra ngoi ngn khng cho cc qun Anh ang hong
lon trn ngp ln c tu mnh. Tuy th, hnh nh nc Anh n c chng li Hitler nm
1940 li l mt hnh nh ho hng. iu ny c minh chng bi s kin hon ton hin
nhin, ngay c nhng bin c n l nh va nu bt trn vn khng lm lu m c ci
hnh nh ton cnh v c tnh can trng v x thn cu nc ca dn tc ny.
()
Tn cuc binh ao
109
Tnh t ngy 10-3 khi u Qun khu II n ngy 18-4-1975 khng c con s chnh xc no
cho qun nhn VNCH b bt lm t binh, ngoi hai v tng b bt Tuy Ho v Ph Yn:
Chun tng Phm Duy Tt, ch huy trng Bit ng qun Q II.
Chun tng Trn Vn Cm, ph t hnh qun t lnh Q II.
Hai tng b bt trn ng lui qun t Phan Rang v Phan Thit:
Chun tng t lnh S on 6 KQ Phm Ngc Sang.
Trung tng t lnh tin phng Nguyn Vnh Nghi.
Gi t v kh
Tnh t ngy 3-10 trn chin Ban M Thut n ngy 18-4-1975 Phan Thit tht th, cng
khng c con s chnh xc t vong ca Q 1 v Q 2. Nhng chin s ghi nhn: Chun tng
TL/S1/BB Nguyn Vn im thuc Q 1 b t nn my bay trc thng Qung Ngi.
Gi t v kh
(tng hp & trch lc li)
Chiu 24-3-1975, HQ 7 tun tiu t ca T Hin n ca Thun An thy mt ghe nh nhp
nh, sp chm. Hm trng t ng dm v thy r trn ghe l mt ton b binh nn iu ng
chin hm n vt mi bit trong ton qun nhn trn ghe c Chun tng Nguyn Vn im,
t lnh S on 1 BB. Sau khi gi mt WHEC n a chun tng im v Nng.
V li Nng, mt ngy sau s phn khng may li n vi chun tng im ln na:
Chiu 25-3, lc 5 gi, trong khi bay iu ng cuc rt qun, trc thng ch tng im b trc
trc phi p khn cp pha bc o Hi Vn. Lc , ti bi ct bn kia m Cu Hai c mt
chic trc thng ang th cm sy v tht hp tip t qun nhn thy qun lc chin di t,
Nghe ting ku cu trn my truyn tin, chic trc thng ca thy qun lc chin vi ri vng
Cu Hai n cu chun tng im.
Bn ngy sau, tn cng ca anh hng mt vn n vi Chun tng Nguyn Vn im.
Chun tng Nguyn Vn im cng b tham mu S on 1 khong 10 ngi trn trc
thng UH1 t phi trng Non Nc, Nng bay v hng Qung Ngi. My bay b trng n
chao o, cnh qut ng nc ti gn b bin Sa Hung v Bng Sn. Tt c mi ngi u
b t nn tr trng phi c (phi on 257) l Trung t L Ngc Bnh sng st.
l ngy 29-3-1975.
Gp nht si
Ngy 29-3-1975, Nng di tn vi tng Trng, tng Khnh, tng Thoi,
tng Ln, v tng Hnh.
Mt thng sau:
Ngy 29-4-1975, Si Gn di tn vi tng Trng, tng K, tng n, tng ng.
Anh hng mt vn
Qu tht qun Nam Vit t ra xut sc vo nhng ngy cui cng ca min Nam qua s bo
v Xun Lc rt anh dng. Tuy rng c nhiu l do nh vy. Hoc c nhiu l do tin rng,
nu c s ng h ca pha ngi M t Nam qun s chng t cho th gii thy thm nhiu
Xun Lc khc na, v c l h cng cu c t nc h khng b mt.
110
Vn l khng phi l kh nng chin u ca qun Nam Vit nh th no nhng m xt xem

ngi M s hnh x ra sao nu tnh hung tng t xy n vi h. S tht l qun M nu
b Hoa K b ri nh chnh Nam Vit phi chu, c l h cng s khng kh hn.
Trong nhng ngy thng sau cng ca cuc chin, qun Nam Vit phi chin u tht lng
buc bng, h phi m tng vin n i pho tit kim cn n x dng. Tnh trng
ti t n ni ngay chnh Vn Tin Dng, ngi chim c min Nam cng chp nhn s tht
l kh nng ha lc ca i th ca mnh ch cn phn na trc y.
Phi, qun Nam Vit trit thoi khi cc tnh pha Bc mt cch vng v v kh mun mng,
a n tnh trng hn lon v suy sp. Nhng lm th no chnh quyn min Nam c th b
mc dn chng sm hn, trc khi p lc ch qu ln buc h phi lm th? Khng cn nhu
kh chin u, nhiu binh s quay ra o ng, lm th khng phi v h hn nht hay khng c
tinh thn hy sinh bo v t nc mnh, nhng v h khng mun x thn cho mt s
nghip bit chc l ang trn ph sn trong khi gia nh h ang cn n mnh.
Qun M liu s lm g kh hn c chng nu cng lm vo tnh hung nh min Nam hi
1975? Liu qun M c chin u ngon lnh vi qun xa, truyn tin u hng, thiu thn nhin
liu v n dc, v khng ym th nh git hoc hu nh khng c. Vi mt tnh trng bt bt
nh th m phi i u vi mt k ch sung mn, trang b ti tn. Ti e l khng thng ni.
Liu Nam Vit c thng c trn 1975 nu chnh ph M vn gi vng s cam kt, v tip tc
chi vin cho Nam Vit khng km vi chi vin m khi Cng sn dnh cho min Bc? Cu tr
li l khng bit c (1). t ra h c mt c hi sc, ci c may m ngi M phn trc
tc mt ca h. Hin nhin l h c th chin u hu hiu hn. Cho d h c bi trn h
cng ng gc mt cch ho hng trong mt trn nh lu danh mun thu cho hu th.
(Harry F. Noyes III)
Harry F. Noyes III l cu chin binh Hoa K ti Vit Nam trong qun chng khng qun.
(1) Sau khi ngi lnh tc chin cui cng ca Hoa K ri khi Vit Nam nm 73, qun lc
VNCH chin u dng cm v ng knh phc trong 2 nm k tip, chng li lc lng
cng qun c vin tr y hn. T cuc tng cng kch Tt Mu Thn 1968 cho n khi
Si Gn sp , min Nam Vit Nam khng bao gi thua mt trn ln no. (Melvin R. Laird)
- : Melvin R. Laird l B trng quc phng thi Tng thng Richard Nixon.
Vng 3 chin thut Qun on III
Vng 3 CT t Bnh Tuy n Ty Ninh.
(gm cc tnh: Long Khnh, Bin Ha, Bnh Dng, vvLong An)
Qun on III c 3 s on: S on 5, S on 18 v S on 25.
Xun Lc, mt chin thng ngn ngi
Xun Lc l mt thnh ph chnh yu ca tnh Long Khnh, c v tr cch th Si Gn
khong 60 km v hng ng bc. vo thi im cui cng ca cuc chin Vit Nam th trn
ng ti ni ny gia qun i Bc Vit v VNCH c coi nh l mt trn chin khc lit
nht trc khi min Nam Vit Nam hon ton b tht th. y l trn chin duy nht mang tnh
111
cch quy m ton din trong giai on cui ca k hoch xm chin min Nam, qua qun
Bc Vit tn dng ht ton b lc lng qun chnh quy vi nhng ha lc hng hu nht
nhm tn cng trit qun i VNCH hu to th quyt nh chin trng.
Nhng c mt iu au lng i vi chnh quyn Si Gn l qua trn chin c lit ny mc d
S on 18 ca VNCH di s ch huy ca tng L Minh o chin u tht mnh lit v
y lui nhng t sng tn cng o t ca ch bo v Xun Lc trong mt chin thng oanh
lit cng nh chin thng ny a tn tui ca tng L Minh o tr thnh mt v anh
hng trong qun s VNCH. Nhng ch mt thi gian ngn ngi sau chnh quyn Si Gn
sp tan tnh. Thnh ph Xun Lc c khong 100 ngn dn c, c nhng n in cao
su dy c bao bc xung quanh. Trong thnh ph, ngi ta thy c rt nhiu tim bun nho
nh xen k vi nh ca dn chng v s ni bt ca nhng ngi nh th nghim trang, cung
knh nh lm tng thm phn thanh nh, m m vn l c tnh ca phong cnh ni ny. Ti
cng c nhiu dp dng xe i ngang thnh ph Xun Lc mi khi phi thc hin phng s ti
cc tnh cao nguyn Trung phn v cc th trn ven bin ca min Trung.
Mc tn cng ca qun Bc Vit vo Xun Lc thc s tr nn c lit t ngy 9-4-1975,
tc thi im trc khi Si Gn tht th ng 3 tun l. u tin, uy hip v trn p tinh
thn ca S on 18 VNCH, qun Bc Vit dng loi pho 130 ly lin tc pho kch vo
nhng c im ng qun ca s on ny v hu ht nhng a im trong ngoi thnh ph
Xun Lc. Loi pho 130 ly ny c x trnh n 27 km do Lin X v Trung Quc phi hp ch
to v l mt trong nhng v kh c sc cng ph d di nht ca qun Bc Vit.
Pho 130 ly tm tc x t 15 n 27 km
Sau khi Si Gn b ri vo tay qun i Bc Vit, ti c chng kin tn mt loi pho 130
ly ny vi mt s lng khng sao m ht. ng thi, vi kch thc to ln ca n, cng
cho thy phn no ha lc hng mnh ca qun Bc Vit. Qua vic tn dng c lc lng
chnh quy ca Qun on 4 trong mc tiu nh chim Xun Lc cho thy pha Bc Vit rt
coi trng a im ny trong v tr chin lc xung yu. Nu chim c Xun Lc th nhng l
qun ca Bc Vit xut pht t y d dng phi hp cng nhng tuyn qun xm nhp t
pha ng nam chc thng hng ro phng th cui cng quanh th Si Gn. T ,
Xun Lc tr thnh mc tiu hng u trong chic lc tn cng ca Bc Vit. Mt khc,
nu nhn t Si Gn ta s thy Xun Lc qu tht l mt thnh tr quan trng nm hng
ng, c kh nng che ch cho c th v n l giao im ca quc l s 1 dc theo cc b
bin Trung phn v quc l s 2 t cc tnh cao nguyn min Trung. Nu cho qun thng tin
vo Nam th phi i theo 2 tuyn ng quc l ni trn nn Bc Vit phi gii ta nt chn
chin lc trng yu Xun Lc.
Sau khi chu ng nhng t pho kch lin tc nh bo tp ma sa ca qun Bc Vit, lc
lng phng th S on 18 VNCH vi tng quan qun lc km hn ch th l 1 i 3 bt
u t chc nhng t phn cng nh tr li mt cch hu hiu. V tht ng kinh ngc,
nhng chin s S on 18 y lui khng bit bao nhiu t tn cng xm nhp vo Xun Lc
ca ch vi gn 1.000 xc qun Bc Vit v my chc chin xa phi b li ti thnh ph y
la n ny. Trong tnh th lin tip my ngy lin b vy hm nh vy, chnh quyn Si Gn
tng phi qun tinh nhu thuc s on nhy d lc ang ng ti pha bc Si Gn, dng
112
trc thng n Xun Lc tip ng. Di s ch huy ti tnh ca tng L Minh o, nhng
chin s VNCH c th cng nh phn cng mnh m.
Kt qu, sau ba ngy tn cng ti tp vo Xun Lc, qun Bc Vit b nhiu tn tht nng n
nn nh phi ngng chin. Lin quan n s kin ny, tng Vn Tin Dng ca Bc Vit,
tng tham mu cuc tn cng Xun Lc, vit: Ti Xun Lc, ln u tin qun i ta chm
phi mt i qun quyt t ca ch. Tuy qun ta nhiu ln xm nhp c vo trong thnh
ph v to c th uy hip mnh m nhng u b nh lui tr li. iu ny chng t Qun
on 4 ca ta khng lng nh c chnh xc sc khng kin cng ca ch.
Lc ny, 3 s on thuc Qun on 2 Bc Vit t nhng vng ven bin min Trung ko
qun tin v Xun Lc tng cng th cng v tng cng c 5 s on ca pha Bc Vit
vi qun s y vy hm duy nht 1 S on 18 ca VNCH.
Sau mi ngy cm c, chu ng khng ni trc chin thut p o ca ch, S on 18
bt u trit thoi khi thnh ph Xun Lc vo ngy 20-4-1975. Sau , s on ny c ti
tp trung v ng qun phng th ngay st nch Si Gn v pha ng, nhng qu mun
mng v qun Bc Vit g c nt chn Xun Lc v cc tuyn qun Nam tin ca h ta
nh th ch tre tin cng o t v Si Gn khin cho qun i min Nam b tan r thnh tng
mnh, tng mnh. Tng L Minh o, t lnh S on 18 cng cc binh s ca ng chin
u n gi pht cui cng.
Sau ngy min Nam sp , tng L Minh o b cng sn giam gi ti cc tri t kh sai,
cng bc lao ng. Ngi hng Xun Lc nm no nay tr thnh ngi hng c n vi
nhiu tm s m t ngi thu hiu.
Ngy th 29 : 7-4-1975
Bnh Dng Long Khnh
Ngy 7-4, Bc qun tin v gn Bnh Dng v Long Khnh.
Bnh Dng c S on 5 BB vi Chun tng L Nguyn V.
Long Khnh c S on 18 BB vi Chun tng L Minh o.
(SQTB K10B/72)
Qun s ngoi truyn
Ngy 7-4-1975, y vin B chnh tr L c Th, thnh vin k Hip nh Paris i din Bc
Vit, bay vo Lc Ninh ch o cuc xm chim min Nam.
Tnh hnh cng thng ti Xun Lc khin Thng tng Trn Vn Tr v lnh o lo u:
Trn nh qu c lit, e rng cc n v ta b thng vong nng trong thi im ny khng li.
V vy cc anh gi c th cho anh em rt ra khi th x ti ngh cho ti n tn ni, nm
r tnh hnh c th ti ch v cng anh em nghin cu cch nh.
Tng Trn Vn Tr nhn nh lc lng VNCH: Chim u th so vi ta. Ta khng cn gi
c yu t bt ng, v vy tip tc nh vo Xun Lc l khng li.
113
12 ngy trn chin Long Khnh (Xun Lc)

Xun Lc l qun chu thnh ca tnh Long Khnh, c thnh lp nm 1957, l ni nh c
ca ng bo min Bc di c vo Nam thi im 1954, gm c ngi Vit ln ng bo sc
tc nh Nng, Thi, Mng
Qun Xun Lc nm dc trn Quc l 1, t Gia Rai n ng ba Du Giy (gip ranh tnh Bin
Ho), do Xun Lc c coi nh vng ai ngoi bo v phi trng Bin Ha v Si Gn.
Ngoi ra, Xun Lc cng nm trn ng giao lin ca ch, gia chin khu C v D, vi mt
khu My To, Xuyn Mc, t ca tnh Phc Tuy, con ng mch mu m Bc Vit dng
nhn tip t b sung qun v tip liu bng ng bin.
(BT - H inh)
Ngy th 30 : 8-4-1975
Trn chin trn Quc l 20
Bc
qun
p
lc
nng
phng
tuyn
Long
Khnh.
Ngy 8-4, Bc qun tung lc lng tin chim mt on ng di trn Quc l 20 v ng
cht ng ba Du Giy, giao im ca Quc l 1 v Quc l 20.
Ngy 8-4, ngn chn cc t tn cng ca Bc qun, khng qun VNCH thc hin nhiu
phi tun oanh tc vo cc v tr ng qun ca Bc qun, nhng gp kh khn do mn li
phng khng dy c ca cc trung on pho binh phng khng ca Bc qun.
Gp nhtghi chp
Theo Si Gn tht th ca Komori Yoshihisa, mt trn Long Khnh trong nhng ngy u l
Qun on 4 do tng Hong Cm lm t lnh, chnh u l tng Hong nh Hip. Cc i
n v thuc qun on ny gm c: S on 6, S on 7 v S on 341 v cc trung on
xe tng, pho, phng khng
Thm 2 s on thuc Qun on 2 Bc Vit (thuc Vng 1 chin thut VNCH) t vng ven
bin min Trung ko qun tin n Xun Lc tng cng.
Qun on 4 tc Binh on Cu Long, qun s 35.000 ngi.
Ngoi cc S on 6 (2.300 ngi), 7 (4.100 ngi), 341 (4.500 ngi), Trung on 26 tng
thit gip, Trung on pho binh 24, Trung on c cng 429, Trung on phng khng 71,
Trung on cng binh 25. trung on truyn tin, vv
- : Qun on 4 va c thnh lp ngy 20-7-1974.
- : S on 341 tr b va di chuyn t Thanh Ho vo tng cng.
- : T lnh Qun khu 7 (hay CT7) l tng Trn Vn Tr.
12 ngy trn chin Long Khnh (Xun Lc)
Chin tuyn Xun Lc c thit lp dc theo Quc l 1 di hn 10 km. Chin on 52 v thit
on xe tng gi mt ty ti ng ba Du Giy trn ng i Lt, Trung on 48 BB v Lin
on 7 Bit ng qun phng th mt ng t ni Cha Chan, Gi Rai n Xun Lc.
114
Th x Xun Lc do Trung on 43 BB v cc tiu on a phng qun Long Khnh bo v.

Tng L Minh o v b t lnh s on ng ti Tn Phong pha nam Xun Lc 3 cy s.
S
S on 341
on 7
Xu
S on 6
n Lc v cc n v VNCH
nm trong vng ai mu xanh.
Nm gi sng 9-4 Bc
qun pho kch th x Xun Lc trong 2
ting ng h. Pho
va ngng tc th b binh, xe tng o t
tin vo, qun tr phng chng tr c lit, hn 10 xe tng b bn h sau 6 ting ng h giao
tranh. Hai tiu on c cng b thit hi nng, hn 100 tn b xc ti trn, Bc qun rt lui
gia ban ngy b my bay, pho binh ta truy kch d di.
Ngy th 31 : 9-4-1975
Trn chin Long khnh (Xun Lc)
Ngy 9-4, Bc qun pho kch nh ma vo Bin Ha, v cn c tip vn Long Bnh.
Theo ti liu ghi trong hi k ca i tng Cao Vn Vin, ngy 9-4, Bc qun iu ng 3 s
on chnh quy tri rng bao quanh khu vc ng ba Du Giy.
(SQTB K10B/72)
Xun Lc thng T
u thng 4-1975, Qun on II khng cn na. V lin on trng v lin on ph vng
mt, nn ti c ch nh nhn nhim v hng dn Lin on 24 Bit ng qun t Qung
c v sn bay Long Khnh t thuc quyn x dng ca b t lnh S on 18 BB. Ngy
u t chn xung phi trng Xun Lc (6-4-1975) ti khng h c ngh rng ti ni ny ch
my hm sau, n v ti li c dp tham d vo mt trn nh long tri l t.
Rng ng 9-4 trn Long Khnh bt u. Sng n nh bp rang khp ni trong thnh ph,
ngoi vng ai. loi i bc tht gm, n x gi o o ti tp ti trn mc tiu ca c hai
pha. My truyn tin i i gi nhau. Nhng thn hnh ng xung, nhng ting h xung phong
nghe rn tc gy. Nhng cnh F5 tht go, ln, xung, th ht t bom ny ti t bom khc
ln u ch. Nhng chic Khng Long AC119 bao vng c ngy ln m vi nhng hng i
bc 20 ly gm r tng hi. p li, ch cng tr n bng nhng chm 100 ly v 57 ly phng
khng n hoa trn my. Nhng chic T54 hung hn khc n khng ngng, nhng ci l ct
ng nghing v trng n i bc 100 ly ca xe tank ch.
Trong nhng ngy u thng T Long Khnh, mt gc a cu rung rinh v bom n!
ch ng gp ba, bn ln qun bn, c T54 trang b i bc 100 ly dn ng. Pho ym
ca Bc qun gm loi hng nng: i bc 130 ly, 122 ly nng di, 105 ly, 75 ly sn pho,
ci 120 ly, ci 82 ly, v phng khng 100 ly, 57 ly.
115
Thm ch trong ba ngy u ch dng c phng khng 57 ly bn trc x vo Tri 181 Pho
binh ca S on 18, ni ti t b ch huy Tiu on 82 Bit ng qun.
(Vng Mng Long)
Vng Mng Long, K20 VB, thiu t BQ.
Qun s ngoi truyn
y vin b chnh tr L c Th cng phi cng nhn tht bi ti trn Xun Lc, Long Khnh:
Sau hai ln B2 xin qun th ti vo chin trng gp lc hi ngh min va kt thc. Ti c
nghe anh em bo co li l bn v vic nh Xun Lc. Lc y ti cng c bit trc ,
theo ch trng ca Min, anh em nh Th Tha, ng s 4, nhng b thit hi nng n,
khng gii quyt c chin trng. Do ti mi c toan bn vi cc ng ch ngng nh
Xun Lc li. Nhng nghe anh Dng ni, ti cng ngh c th mnh mi vo cha r ht tnh
hnh: C cc ng ch nh vy.
Kt cc l anh em ta khng nh c Xun Lc, b thng vong nng phi rt ra.
Ngy th 32 : 10-4-1975
12 ngy trn chin Xun Lc Long Khnh
Sng 10-4, S on 7 v 341 Bc qun tn cng tuyn phng th Long Khnh. Hai trung on
Bc qun giao tranh c lit vi chin on 52, mt s tin n cc cao im trn Quc l 20 b
mt, tuyn phng th ca chin on nay thu ngn li cn chng 10 km.
Tra 10-4, Bc qun di chuyn t nh Qun xung b my bay L19 pht hin, khng qun lin
c gi ti oanh kch gy nhiu thit hi nng cho ch, hng chc xe tng, hng trm Bc
qun b tiu dit. Hai trung on Bc qun t hng bc Long Khnh t tn cng v tr phng
th ca BQ v Trung on 48 BB nhng b thm bi, hng trm tn b xc ti trn.
(Trng t)
Gp nhtghi chp
Darcourt (1), s gia ngi Php nhn xt: Trong hai ngy pho binh Bc Vit tc x hn 8.000
tri n vo cc v tr ca S on 18. Lin lc v tuyn vi b ch huy ca tng o b gin
on ri li c ti lp. Qun ca ng bm st trn a, chin u cc k dng mnh v nht
nh khng li, mc cho nhng trn ma la c trt ln u h.
(1) Ngn i cui cng - Pierre Darcourt.
Xun Lc thng T
Qua hng chc t xung phong, on chin xa ca Bc qun cng khng lm cch no vt
ni ci doanh tri b t teo xng thng vo ta hnh chnh tnh, ni ng i t BQ
Phm Vn Phc (K10 VB) tnh trng, ang trn trn con mt theo di tn n em chi tr
tim vi xe tank ch. Khi bnh xch ca chic chin xa u tin vng vo cun km gai ca tri
Pho binh 181 th cng l lc on qun xm lng khng li v ting tht: Bit ng! St!
Bit ng! St!. L cn binh hung hng khng ng bit ng qun ang c mt ni y!
116
Mt qu M72 lm cho chic PT76 (*) xu s chy bng, nhng cn binh Bc Vit tng thit vi
Gp nht si
Lc lng tng thit gip ca Bc Vit: 320 xe tng, v xe bc thp gm cc loi xe
tng T34, T54/55, pho t hnh SU100 ca Lin X, xe tng li nc PT76, xe thit gip
BTR40/50/60/152 ca Lin X, xe tng ch lc kiu 59, xe thit gip K63 ca Trung Quc.
T54 tng ng vi M48, nhng PT76 c ho lc mnh hn M113.
Xe tng li nc PT76
do Ba Lan vin tr
()
vng chy tri cht v hng rng lau. Ngy no cng nh ny ny, sau nhng mn pho kch
nh ma, T54 c b binh tng thit, li tng t, tng t o o xung phong vo v tr t th
ca chng ti. Nhng nhng t chng tank ba ngi ca T82/BQ n hin nh ma tri, sau
mi, sau gc xoi, trong bi chui, c t t rang ht con cua T54 ny n con cua T54 khc.
Yn ch v c ch da lng l lc lng bn pha sau, tiu on ti nh vi vi chin xa ch
c tun l khng bit mt. Ton dit tank ny b loi, ton khc ln thay. Sn nh xe tank l c
mt ngh thut, n cn l mt ci th na, ci th vui cht ngi! H hng mt cht thi l mt
mng nh chi. Mi chin c, mi v kh u c ch yu ca n. Ci b phn phun khi ca xe
tank l ci Gt chn Achilles ca xe tank Bc qun. Tt c nhng chic tank ch b T82
BQ tiu dit trong trn Xun-Lc u b bn t pha sau ui, ni phun khi.
nh tank cng c qui lut. Vic u tin l ta tn x th 12.8 ly, n l tai mt ca chic tank,
n c mt chn tri hoc phi b kha vo dy xch trn gh phng khng. Vic th nh l
bung mt tri lu n khi hoc ln tinh lm mn chn che mt ci tank bn ca n cch n
khng xa, cy phng khng trn chic tank th nh l t thn gi cht. Vic th ba tht l gin
d, c ng xng lng bp c cy M72 nhm ngay phn phun khi sau t ci tank mc tiu,
y l phn mng nht, d bn thng nht ca chin xa. Mt ting bm! ri tip sau l
xng v n trong xe chy n lc! tc! m! m! ngn la dng cao, khi dng cao. Xong!
()
Qun s ngoi truyn
Vn Tin Dng, ngi ch huy chin dch H Ch Minh phi cng nhn tinh thn chin u
dng mnh ca qun lc VNCH ti mt trn Long Khnh nh sau
Cc S on 7, S on 6 v S on 341 ca ta phi t chc tin cng nhiu ln vo th
x, nh i nh li dit tng mc tiu v phi nhiu ln y li cc cuc tp kch ca ch.
Trung on 43 ch b tn tht nng. Pho binh chin dch v pho binh i cng cc s on
ca ta phi dng thm c s n. Xe tng, xe bc thp ca ta mt s b hng, mt s phi
tr v v tr xut pht tin cng b sung xng du, n dc. K hoch tin cng Xun Lc
ca Qun on 4 lc u cha tnh ht c s pht trin phc tp ca tnh hnh, cha nh
gi ht tnh cht ngoan c ca ch. Tnh cht ging co c lit qua trn nh ny khng phi
trong phm vi ca Xun Lc-Long Khnh na ri
117
(i thng ma xun - Vn Tin Dng)

Chuyn ca mt thi chinh chin
trong qun nhu
Th mt pht huy hong ri vt tt
Cn hn l le li c trm nm
Ngi lnh gia thng t
n pho, ha tin ca binh on qun Bc Vit (thun l n v qun i H Ni) ang di
xung nh ma l Long Khnh. Ca ng pha ng-bc dn vo Si Gn, ni bn doanh S
on 18 do Thiu tng L Minh o gi quyn t lnh. V tng lnh thng cp cui cng (1)
ca qun lc chng tht cng th gii v lch s: Nhng ngi lnh chin u thc s.
Tuy nhin tt c s sp v ngy 30-4-1975 hon ton vt tm n bn ra t nng sng chin
u ca h.
Mt i mt qua bi la:
Sau thnh cng nh chim Vng 2 v Vng 1 chin thut do s rt b hn lon ca qun i
min Nam, pha Bc Vit rt kinh nghim t Mu Thn (1968) v Tng cng kch Xun-H 1972
quyt tm tiu dit min Nam qua chin thut tn cng t mt im xong m rng ra, trnh giao
tranh nu gp khng c mnh tt c ng nht tin v Si Gn. Mc tiu cui cng phi
nh chim ca cuc chin tranh gii phng ngy danh.
Trung ng ng ra lnh cho Trung ng cc min Nam cng tt c lc lng v trang phi
hon thnh cng cuc gii phng min Nam: Xung phong tin cng Si Gn, m hin ti k th
ang tan r, khng cn sc mnh chin u. Chng c nm s on, chng ta c mi-lm s
on, cha k n lc lng hu b chin lc. Chng ta phi chin thng bt c gi no: y
l quan im ca trung ng ng. Khi ti (L c Th) ri min Bc, cc ng ch b chnh
tr ni rng: ng ch phi ot thng li, ng ch ch tr v vi chin thng.
Chin dch H Ch Minh c t tn qua cng in 37/TK do chnh L c Th, chnh y
chin dch ph bin n vi tt c lc lng v trang ang c mt ti min Nam: Mi lm s
on qun chnh quy Bc Vit. Nhng danh xng ny cn phi vit tr li cho quan im
chin lc t Ta bch c, Ng gic i, c ph bin khp h thng truyn thanh, truyn
hnh th gii trong bao nm qua: Chin tranh Vit Nam l do lc lng Vit cng (nhng ngi
quc gia yu nc Min Nam hay MTGPMN ni dy lt chnh quyn VNCH), nu lc
lng ca H Ni c k n chng th cng ch chim mt phn rt nh, ch ng vai tr ym
tr v 98% ca vn (chin tranh) l min Nam ch khng l min Bc.
Chng ta tr li chin trng vi Tng qun L Minh o v nhng ngi lnh ang gia
trng vy ca la. mt trn Long Khnh. Ngay t ngy u ca nm 1975, S on 18
phi i ph vi tnh trng cng qun ra gi vng vng lnh th trch nhim, cng tp trung lc
lng chim li phn t b ln chim. Ting gi l mt s on, nhng tng o cha
h tp trung lc lng c hu iu ng trong mt cuc hnh qun quy m cp s on.
u thng 3-75, Trung on 48 li tng phi cho S on 25 trch nhim mt trn Ty Ninh,
cng chung Vng 3 chin thut vi S on 18. Th nn khi trn chin bt u 9-4-1975, ng
ch c mt lc lng s on (tr). Trc khi trn chin bng n ln, thiu tng o yu cu
t lnh qun on, Trung tng Nguyn Vn Ton hon tr li Trung on 48, khi nhn c
trung on ny v, tng o x dng n v trn gi mt ng th x, on ng t Xun
Lc n th trn Gi Rai. Vi qun s nh trn, S on 18 qu tht gnh mt nhim v qu
118
kh du trong thi bnh yn ch cha ni v tnh th khn cp ca thng 4-1975. Trc 1972,
vng ny c tng cng mt l on thuc lc lng Hong gia c-Tn Ty Lan, L on
11 chin xa do i t Patton ch huy, cha k n S on Mng x vng Thi Lan tng phi,
trch nhim vng Long Thnh, dc Quc l 15, ng i Vng Tu. S on 18 li l mt n
v tn lp (ch trc S on 3 BB ca Vng 1).
Trn th sc cui cng, thng 4-1975 ti Xun Lc, Long Khnh l mt du tch s cn li
mun thu vi lch s. Chng ta khng ni iu qu ng. Hy nhn sang pha i phng
th tm so snh, t y lp nn phn thm nh chnh xc.
Vi nh vt b Hip nh Paris, quyt thanh ton min Nam bng v lc vi trn m mn th
xem phn ng ca chnh quyn, qun i M: Tn cng Phc Long. Sau ln chim ng
Phc Long m chnh ph M hon ton im lng, Tng Hong Cm trch nhim tn cng Si
Gn t mt ng bc qua ng Long Khnh. Tng Cm c di tay ba s on, cha k lc
lng a phng (du kch), tng quan lc lng coi nh 4 nh 1. Nhng cng khng hn
th, tng Hong Cm cn c c mt b chnh tr ng cng sn H Ni trc tip ch o,
ym tr v tng cng vi Vn Tin Dng, tng tham trng qun i min Bc, Phm Hng,
b th trung ng cc min Nam, L c Th y vin b chnh tr, b th chin dch. Tt c
ang c mt ti Lc Ninh, ni ch cch chin trng Xun Lc hn 100 cy s ng chim bay.
Th va n t H Ni khng phi theo ng mn H Ch Minh vi ba l trn lng nh cch
m t thnh tho trong nhng cun sch nghin cu v chin tranh Vit Nam, nhng ng ta
n t sn bay Nam Vang, i xe hi n bin gii Vit-Min, xong dng Honda ch ti Lc
Ninh. Trc nhng nhn vt k trn, Trn Vn Tr, t lnh khu 7 bo co v tnh hnh qun s.
Phm Hng hi v tip liu n dc, vin cn b ph trch hu cn tr li: Bo co ng ch,
ta c n bn (bn Ngy) s n ba i.
y khng phi l li ni a, sau ny khi thng li nghing v pha VNCH, b t lnh mt trn
cho thay th tng Hong Cm bng Trn Vn Tr, vn l ngi ch huy chin trng min
ng t chin tranh 1945-1954; v tng cng thm S on 325, n v tng tr b qun i
min Bc, v Trung on 95B bit lp t vng chu th sng Cu Long ko ln tng cng,
nng t s tc chin (ban u) ln thnh 5 nh 1.
Trn nh:
Thiu tng t lnh L Minh o chun b chin trng n mc coi nh l ton ho. Ly kinh
nghim au thng ca nhng n v bn thuc hai Qun khu I v II, ng nhn ra rng, s d
cc n v ny mt sc chin u mau chng v khng c ngi lnh no cn c kh nng
chin u khi trong tay h thay v nm chc v kh by gi ch b a con nh, lng cng
cha, m gi. Bng tt c mi phng tin c c, tng o cho di tn ton b gia nh binh
s v hu c Long Bnh, mt hu phng an lnh, tng i y cho tt c. Ct b c
nng gnh gia nh, ngi lnh ch cn mt hng trc mt, hng ch qun tin ti.
Pho binh l mt yu t chim gi phn ln quyt nh s thng, bi chin trng. Mt khuyt
im m qun lc VNCH thng vp phi l lun tp trung pho binh li mt a im d ch
huy, iu ng. Nay tng o thay i chin thut, ng phn tn pho binh ln nhng cao
im nh Ni Th (bn cnh ng 20 ln nh Qun, i Lt), (cnh Quc l 1, ng v
Bin Ha), nhng cao im pha ng v ng nam Xun Lc, ni ng ba Tn Phong (cng l
mt v tr di ng ca b ch huy, phn sau ca chin trn, giai on rt lui v B Ra, Phc
Tuy), dc Tnh l 2 nhng v tr pho ny s ym tr v cng hu hiu cho on qun di tn.
Tuy phn tn nhng khi tc x, nhng v tr pho cng bn mt lt nn tp trung c ha lc
vo mt mc tiu m ch khng pht hin c v tr pho bn i ( phn pho).
119
5 gi 40 sng ngy 9-4-1975 - Gi H ca Ngy N, chin dch nh chim Xun Lc bt u

vi mt trn ma pho 2.000 qu n t nhiu v tr cng xung trung tm th x Xun Lc
lp li cnh tn st ca mt ngy nm 1972, cng bui thng 4 ti An Lc. Chnh xc mt gi
sau, 6 gi 40, tm xe tng n v tin phong S on 7 tng thit xng vo trung tm th x
Xun Lc, ni t b ch huy S on 18. Bc qun ng rng sau t pho hung hn, v i
hnh o t, b th ca nhng chic T54, th no cng s trn ngp mc tiu d dng nh
xy ra nhng mt trn khng cn giao tranh ni Vng 1 v 2 ca thng 3 va qua. Nhng
hon ton khng phi l nh th, nhng xe tng ny mc kt gia bi mn ca mt h thng
tm lp km gai v mn by m thiu tng o sn b tr, khng nhng ch th, nhng phi
c A37 v F5 t phi trng Bin Ha c gi n ch sau t pht ct cnh, v trn ng trng,
gia nhng khu rng cao su u n, i hnh ca ton qun tng thit, chin xa tr nn thnh
mc tiu l liu, trn tri. Nhng lnh b binh ca Trung on 165 khng nhn ra ch du tht
bi, h tip tc tin ln t xung phong th hai vi nhng chin xa cn li.
Trung on 48 i sn vi ha tin 2.75 ly t trn gi hai chn (lu ha tin 2.75 vn l
v kh c hu ca trc thng v trang, sau khi qun i M rt i, khi lng ha tin ny tr
nn thng d, thiu tng o bin ch thnh v kh b binh dng chng chin xa bng
cch t trn gi tre hai chn, kch ha bng pin) bn h ngay nhng chin xa ny trn tuyn
phng th cui cng. Mt ng ca th x, dc Quc l 1, Trung on 209 (cng ca S7) s
phn cng khng my kh quan hn bi h gp mt n v ang cn ut hn, Tiu on 82
Bit ng qun ca Thiu t Vng Mng Long. Lnh bit ng nh tr hn ln lui qun bi
thm ca thng trc t mt trn Ban M Thut, hai tiu on ca Trung on 209 b chn
chn trc tuyn phng th ca 82 Bit ng.
Sau ny Hong Cm ghi li trn nh trong Hi k lch s qun i nhn dn:
Nhng t xung phong nh vo s ch huy ca S on 18 v hu c Trung on 52 ngy
u khng thnh cng. Chin s ta ginh git vi ch tng on giao thng ho, qua mi cn
nh, cn ph. iu ng ngc nhin l cuc tn cng b chn li khng phi ch do pho
binh v khng qun ym tr, h thng phng th vng chc v sc chin u ngoan c ca
Trung on 43 ngy, nhng iu ng ni l o t chc cho tng ngi lnh thuc s on
mi mt v tr chin u
Vin t lnh Trn Vn Trn i theo vi Trung on 266, ch thn ch huy cuc tn cng. Tng
thit thot tin m c ng qua lp km gi, mn by th nht tin gn n vng H Heo
Rng, ni Quc l 1 chy mt ng quanh gt trc khi v th x. Nhng qu nh c
tnh ca tng o, i i trinh st ca i y a ging mt hng li la bng i lin 50
chng chin xa, hip cng my bay AC119 Hc Long t tng tri an kn thm bng i lin
minigun bn nng chng bin ngi v cng hu hiu. S on 341 vn l mt s on tn lp
gm tn binh thiu kinh nghim ca n v ny qu hong s ha lc ca i i trinh st, phi
c Ha Long nn cui cng m lnh tr tui ca Trung on 266 phi tan hng, chy vo ln
trn trong khu vc dn c, bn xe, nh th, trung tm th x. Tng kt ngy chin trn u tin,
ch ring S on 341 b thit hi khong 600 cht v b thng, cng mt s t binh (ba
mi ngi) b bt gi. Bui chiu, thiu tng o khi i thanh st mt trn bn trong th x,
ng khng qun ra lnh cho phng qun tip v s on trch mt s khu phn lng kh
nui n m t binh cn rt mi.
B t lnh Qun on 4 vn khng tin qun phng th Xun Lc ng vng sau hai cuc tn
cng. 5 gi 30 sng ngy 11, t tn cng th hai bt u. S on 341 tin chim t hng
ty bc, S on 7 t mt bc m thng vo th x, S on 6 t hng ng, tt c ba mi
di ng hn im n trung tm th x, b t lnh S on 18. Kt qu cng tng t nh
ngy 9, c khc chng thm mt s chin xa b bn h trn tuyn phng ng v mt s t binh
b bt. Nhng ngy chng my vinh quang ny c Hong Cm vit li trong Lch s qun i
120
nhn dn: Trong ba ngy u tin ca chin dch, S on 7 b tn tht 300 chin s; S 341
thit hi 1.200. C th tt c pho 85 v 57 ly ng b ph hy. Cng lc Vn Tin Dng cng
phi th nhn trong i thng ma xun: T ngy u mt trn Xun Lc din ra v cng
gay go, c lit. Nhng s on ca ta. t chc nhiu t tn cng vo th x, nh i nh li
chim tng v tr, v phi y lui nhiu cuc phn cng ca ch.
Tng Ton c gng gi vng Xun Lc c th o ngc tnh th. B52 c th tr li!
Tng Ton x dng L on 3 Thit k ca Chun tng Trn Quang Khi t Trng Bom c
m ng tip cn vi cnh qun Xun Lc. Tng Ton x dng L on 1 Nhy d c
Tiu on 3 Pho binh d trc tip ym tr. Cuc hnh qun khng vn ln nht ca trn chin
thc hin trong hai ngy 11, 12 a n v tng tr b cui cng ca min Nam vo trn. S
xut hin ca lc lng nhy d ti trn a t nn vn nghim trng i vi tp th lnh
o b t lnh chin dch. Chiu ngy 11-4, Vn Tin Dng, L c Th, Trn Vn Tr duyt
sot li k hoch tn cng theo chiu hng mi. Dng c kin: Nu ch tng cng lc
lng phng th Xun Lc th ta khng cn phi tp trung lc lng tn cng chng na.
Chng ta nn x dng sc mnh ca mnh nh nhng lc lng ngoi vi (hm ch l on
d) trc khi chng t chn xung t. Cng nn dng pho tm xa ph hy cn c Bin Ha
my bay chng khng th ct cnh.
Tm li, b t lnh chin dch quyt nh m mt mt trn gi ( nh lc hng qun phng
th) bng hai cuc tn cng chnh din vo v tr ng qun ca Tiu on 1/43 (c nhim v
gi th x) pha VNCH ngh rng pha Bc Vit vn c cng dt im Xun Lc theo nh k
hoch ban u. Trong khi chuyn hng tn cng bng cch i vng Xun Lc (thc s)
tin thng v Si Gn. Trn Vn Tr thay th Hong Cm trc tip thc hin k hoch. Ngy
13, Tr hp ban tham mu Qun on 4 thng bo v vic thay i k hoch vi lun c:
ch tng cng phng th Xun Lc s gy nhiu bt li cho ta nu c tip tc tn cng th
x. Th nn, nu chng ta tin chim Du Giy (trn Quc l 1, li v Bin Ha) th Xun Lc
khng cn nm trong tuyn phng th ca chng na. ng thi ta x dng pho 130 ly pho
sn bay Bin Ha th ch s b hn ch kh nng cho phi c xut kch ym tr.
Cng qu thc tng o khng bit c s thay i k hoch ca Trung ng cc min
Nam ch o t H Ni. Nhng ng lm c g hn vi chc v t lnh mt s on b binh
trong gi pht nguy nan nht ca cuc chin. Khng mt ai trong b t lnh Qun on III
Bin Ha, c nim ch s sit cht Bin Ha-Si Gn vi hai gng km (hng bc v ng)
bng cch ct Quc l 1 Du Giy v Quc l 15 Long Thnh qua thay i quan nim chin
thut theo tnh hnh thc t nn b qua Long Khnh ni h thc s tht bi v bin tht bi
ny thnh mt k nghi binh. K sch ny cng thm hu hiu khi mt trn c tng cng
thm hai n v mi, S on 325, tng tr b qun i min Bc, n v ch lc trong trn tn
cng Nha Trang, Phan Rang ngy u thng 3.
Chin trn lng xung, cc n v Bc qun dn rt i, ch cn pho kch cm chng vo cc v
tr phng th. Ngy 20-4, tng Ton ch thn n giao cho tng o mt lnh m h: Ri
b Xun Lc v bo v mt trn Si Gn. Ho ra Bc qun hon tt k sch b trng Xun
Lc t mt tun trc. Thiu tng o phn i, nhng vin tng t lnh khng nh: l
lnh ca ng Thiu! Tng L Minh o ch c ng na ngy hon tt mt k hoch rt
qun. Hnh qun rt lui l hnh thi hnh qun kh nht. Bi mang sn mm tht bi. Nhng
danh tng ca qun s th gii my ai thc hin c k c Ht Tt Lit, Napolon, Rommel.
Nhng nh php mu, thiu tng o hon tt cuc lui binh v B Ra, bo ton n v, v
kh, thm ch n hai khu pho 175 ly hng nng cng giao li cho qun on.
121
Khi Dng Vn Minh ra lnh u hng, bung sng, Thiu tng (1) L Minh o dng qun
trn xa l Bin Ha, nhn vo hng trng B binh Th c, Long Thnh, B Ra, v xa kia
Xun Lc, Long Khnh, gn hn l ngha trang Qun i. ng thy thp thong bc tng
Tic thng tc hnh Ngi lnh ch i in hnh trong khng gian m khi n.
Ngi lnh cui cuc cht thong nh nhng li th ngn,
V
anh
l
lnh
Ra i no bit my trng mi v
rn.
(2)
(Phan Nht Nam)

(1) Sau trn Xun Lc, tng o c Tng thng Trn Vn Hng thng cp thiu tng.
(2) Nhng cu th trn ca em Chun tng L Minh o, Trung t L Hng Minh, tiu on
trng Tiu on 2 TQLC Tru in, ngi lnh ra i t mt ngy h nm 1966 ni chin
trng chn cu thuc Phong in, Tha Thin. (Phan Nht Nam)
Ngy th 33 : 11-4-1975
12 ngy trn chin Xun Lc
m 11-4 Tiu on 2 ca Chin on 52 phc kch nh tan mt tiu on Bc qun ang
di chuyn trn ng t n in Bnh Lc v Xun Lc. Mt on xe 30 chic ch y b i,
n dc, lng thc, qun dng b lt phc kch ca Tiu on 2/52 , hng ng ch b ri
lon v chng b hon ton bt ng. Bc qun b bn cht nh r ngay khi cn trn xe cng nh
nhy xung t, c tiu on b chn nh ti bi, hng trm tn b xc ti trn.
(Trng t)
Gp nhtghi chp
Nh bo D,Warner, ngi c, nhng nh qun s ngoi quc khng ngt li ca ngi chin
thng Long Khnh: Vi ba s on 7, 341 v 6, Vn Tin Dng tin tng s chim c Xun
Lc mt cch d dng. ng lm, S on 18 cha bao gi c xem l mt s on thin
chin ca min Nam VN. Tri li, c ln s on ny cn c xem l s on t nht. Vy m
trong nhng ngy cui cng ca chin tranh VN, s on ny chin u mt cch dng
cm. Khng nhng h gi vng c trn a m li cn phn cng mi ngy.
Xun Lc thng T
Mt ngy gia thng T, ngoi vng ai phng th, mt chic T54 chy lc loi. Ci ng khi
ca n lnh trn mt qu M72 ca ton dit tank ca i i 1/T82 BQ. Anh binh nh Phan
Th trong ton h tng ca T82 BQ cng vi ng phng vin nh bo lao vt v hng sng
n. t pht sau ti nghe choang choc, ting phng khng 12.8 ly n dn ngoi xa.
Trong my PRC25 ting Thiu y ng Thnh Hc, T1/82 BQ bo co, thng Th b
thng nng, xin tn thng. Th ra anh B2 Th gan d ny thy chic T54 nm bt ng;
anh leo ln g khu phng khng em v cho thy. Khng ng cn mt chic chin xa T54
khc nm n trong bi lau cch khng xa. Thy anh ng nghnh ngang sau pho thp, n
qut cho anh mt trng 12.8 ly. Anh ri xung t nh con chim b n. Rut anh ra lng
thng, mu tun nh xi. Ti mt mt lo xin pho binh trong vng ai trc x vo v tr chic xe
tank cn li, mt mt iu ng 1/T3/T43BB nh bc bn phi tip tay cho thiu y Hc
122
1/82 dng km gai concertina quy quanh chic xe mi b bn chy. Ch c concertina mi

ngn cn hu hiu c bc tin ca chin xa ch. Con ng c nht tin qun bng
xe tank ca ch nhm vo sn bay Long Khnh b an chng cht km gai vng.
()
Ln y, i i hn b phc kch. Bn b chung quanh hn u b bn gc. Hn kinh hong
vng ln chy. n bn gt theo sau. Hn vn chy. Ting n rt theo. Vo vo vo. Hn
vn chy. Lu, tht lu sau, ting n tha dn ri tt hn. Hn kit sc nm xoi trn mt bi
c, gia mt khu rng tha. Tri gn sng. Chung quanh tht im ng. Hn ch nghe ting hn
th. Ri bng dng hn nghe c ting st sot trong mt bi rm pha trc.
Hn git mnh, tay gh cht khu sng, mt chm chm nhn. Im lng. Hn toan gc u xung
ngh th li nghe ting st sot vang ln. Hn li cng mt ra nhn. Hnh nh c bng ngi lom
khom sau lm cy. Ci bng y r rng l ang rnh hn. Tin h th, ngh y va lo ln
trong u, hn bp c. onh. Ting n kh, lnh. Ci bng n gc xung.
Ch mt lc, thy chung quanh vn im tnh, v tri li hng sng, hn mi chm dy, chy li
bi cy d xt. Hn git mnh thy hn ang nm cht, vin n xuyn t trn ra sau t, nhng
khng c mt git mu no c. (Website Tin V - Truyn cc ngn hay Truyn chp)
Gp nhtghi chp
Ni v tinh thn chin u ca S on 18 ti Long Khnh thng 4-1975, ng Dawson (1),
trng nhm phng vin hng thng tn UPI vit:
Trn nh ko di mt ngy na, ri li mt ngy na, v c th. Tng o v binh s ca
ng nh mt trn nh m t ngi dm ngh rng h c th lm c. Bc qun tung vo
Xun Lc mt s on na. S on 18 vn tip tc chng c.
Ngy 10-4. Bc qun li nh vo gia th x v li b y lui.
Ngy 12, Bc qun vn khng tin thm c cht no. Hai trung on ca qun i Nam Vit
Nam khng nhng gi vng c v tr m cn phn cng d di hn Thm 2.000 n
na rt vo Xun Lc, x nt mi vt. S on 18 vn ng vng. Tng o li bn cc
binh s ca ng v tip tc chin u
(1) Alan Dawson trong tc phm Black April: The Fall of South Viet Nam.
Ngy th 34 : 12-4-1975
Ngy 12-4, mt trn Long Khnh c tng cng l on d v mt tiu on pho, cuc
qun bng trc thng vn c S on 3 v 4 Khng qun thc hin ng thi gian qui
nh. L on d giao tranh d di vi Bc qun qun ym tr cho cc lc lng tr
phng. Hai tiu on Bc qun t nhp th x chim c mt s c s hnh chnh qun
s, a phng qun v Trung on 43 dng cm y lui ch, nh s chin u anh dng
ca cc n v tr phng Xun Lc vn cn ng vng.
123
Ngy 12-4, ng bo b chy khi Bc qun ti Xun Lc,

mt ngi dn gc ng trong vng la n trn Quc l 1
(Trng t)
Xun Lc thng T
Ti khng c dp tham d vo cuc phn cng ti chim ch Xun Lc, khch sn Long Khnh
cng nh nhng cuc giao tranh trong khu trung tm th x. Tin tc lin quan n mt trn
hng ty ti hon ton m tt. Sut mi ngy du si la bng thng t T82 BQ ch bit
c mt trn ng nam th x m thi. Bn hng ng sui Rt l L on 1 D ca Trung t
Nguyn Vn nh (K15 VB) lm ba. Bn hng ty sui Rt l ci e do ti ch huy.
Gia thng T, L on 1 Nhy d tung ra nhiu t tn cng nhm vo mt trung on Bc
qun trong n in chm chm hng ng nam sui Rt. Chng ti bn ny b, ho hng
quan st pho d n rn tri pha b bn kia. T ni n in Thng tng L Vn T, cn
binh tng tp chy ta ra ba rng, nhy m xung sui Rt.
Nhng tay sng BQ nh n t t v chnh xc. Nhng ngi lnh Bc qun bt ln khi mt
nc nh nhng con c trm c, quy mnh mt ln ri chm lun thnht s. Nhng
ting h Bit ng! St! ha ln ting sng M16, M60 lm cho mt s cn binh va l u ra
vi chy ngc li pha ba rng. Ri cng c ngi cm c trng chy t trong ba rng ra
b sui, sng AK d ln cao khi u: Th l h u hng!
Thi! Vt sng xung sui ri li sang y! Vt sng xung sui! D tay ln cao khi u, li
sang y! Nghe r cha?
D chu nghe r !
Ti v ngi phng vin nh bo mi cho ba anh cn binh ba iu thuc l. H cn rt tr, ch
mi lm. B ph mt ng, mt qung thm.
Cu my tui ri?
D tha th trng, chu ln mi su !
Sao i b i sm th? Mi mi su m i lnh ri ?
Chuyn mt thi chinh chin
Dp ru dm nt i son tr
Nn tai bo che khut no tng lai
Chu l thanh nin xung phong. Th trng ca chu ni rng min Nam gii phng ri,
chng chu ch vo tip thu thi !
Th nh nhau my ngy nay cu thy th no?
Tha th trng, nh chu s lm !
Thi ng s, chc na c ngi a cu v Si Gn. Ht cht ri, ng s!
Th trng c ni tht khng h th trng? Nh chu s cht lm th trng i!
i mt tr th ng ngo. Ngn tay cu b run run cm iu thuc a ln mi, ch s n ri
()
124
- : Tiu on 82 Bit ng qun bin phng ca Thiu t Vng Mng Long. Phi ni qua n
v k l ny vi s tn ti tng nh huyn thoi. Tiu on 82 vn thuc Qun khu II cao
nguyn, khi mt trn Ban M Thut b v, thiu t Long va nh va rt lui xung ng bng.
T Ban M Thut, thiu t Long a n v vt cao nguyn Di Linh bng rng v Bo Lc
(nm trn Quc l 20 khong gia ng i Lt), ng tip tc bng rng theo hng ty
nam v Long Khnh. (1)
Ngy 6-4 (gn mt thng sau trn Ban M Thut), tng o nhn c cng in khn t
tin n. Mt n v l vi qun phc bit ng qun xut hin. Sau khi kim chng vi b ch
huy Bit ng qun Qun khu III (Bin Ha), tng o dng trc thng bc ton qun ca
thiu t Long, mt tiu on bit ng ch cn khong 200 ngi. (Ngun: Phan Nht Nam)
Lc n
(1) Tc gi Vng Mng Long hng dn Lin on 24 Bit ng qun t Qung c tm
ng ra bin bt tay vi qun bn. Khi lin on c trc thng vn v Phan Thit th
Tiu on 82 Bit ng qun c a thng v sn bay Long Khnh t thuc quyn x dng
ca B t lnh S on 18 BB ca Chun tng L Minh o.
(Ngun: Vng Mng Long)
Qun s ngoi truyn
Ngy 13-4-1975, Thiu tng Hong Cm b thay th, Thng tng Trn Vn Tr, t lnh
qun gii phng Min n s ch huy chin dch ch o trc tip. Sau khi nh gi tnh hnh,
tng Tr (1) quyt nh thay i cch nh: Khng tp trung lc lng tn cng vo ni th
x m chuyn sang bao vy, c lp, ct ri Xun Lc ra khi cc hnh lang giao thng ni vo
Bin Ha, ra Bnh Thun, ln Lt v xung B Ra-Vng Tu.
Theo , qun gii phng ch gi li mt b phn km ch qun ch trong th x, iu chnh lc
lng, t chc tn cng nh chim ng ba Du Giy, ct ng s 1, chn qun ch t
Trng Bom ln, t Gia Kim v, lm ch chi khu Tn Phong, ct ng s 2 i B Ra.
(1) S thay i k hoch ny, khng do tng Tr m t tng Dng:
Chiu ngy 11-4, Vn Tin Dng, L c Th, Trn vn Tr duyt sot li k hoch tn cng.
Dng c kin: Nu ch tng cng lc lng phng th Xun Lc th ta khng cn phi tp
trung lc lng tn cng chng na. Chng ta nn x dng sc mnh ca mnh nh
nhng lc lng ngoi vi trc khi chng t chn xung t (l on d).
- : Xem Ngi lnh gia thng T ca Phan Nht Nam khc trn.
Qun s ngoi truyn
Ngy 15-5-1975 duyt binh mng ngy gii phng min Nam v ra mt y ban qun qun
thnh ph Si Gn-Gia nh. Trong cuc l ny, trn khn i c cc thnh vin ca B chnh
tr H Ni nh L Dun, Trng Chinh, L c Th V cc i biu Chnh ph cch mng
lm thi cng ha min Nam Vit Nam l Nguyn Hu Th, Hunh Tn Pht, Nguyn Th Bnh,
v.v. Hng gh sau dnh cho cc tng lnh nh Vn Tin Dng, Trn Vn Tr, vv
Khi cc on qun ln lt di quyn qua khn i, ngi ta thy ton l b i chnh quy Bc
125
Vit, no i tn la phng khng, chin xa, pho binh vi c sao vng. Cn i din
qun MTGPMN ch c mt ton nh nam, n du kch, mc b ba en, i nn tai bo. Thy
vy, ch tch chnh ph lm thi Hunh Tn Pht a mt nhn ch tch Nguyn Hu ThCh
tch Th quay sang L Dun, hi:
- ng ch tng b th, cc Cng trng 3, 5, 7 ca qun gii phng u c ri, sao khng thy
xut
hin?
L Dun khng tr li quay ra pha sau ni:
Xin
hi
ng
ch
i
tng
Vn
Tin
Dng.
Vn Tin Dng tr li lnh lng:
Qun
i
st
nhp
ri!
Nguyn Hu Th li hi:
a,
st
nhp
hi
no
sao
ti
khng
hay?
Vn Tin Dng p:
- t nc nay thng nht th tt nhin phi thng nht qun i,
Ngn i cui cng
C cch nhau 3 pht l cc phng pho khu trc c ct cnh v p xung phi trng. Trn bi
p trc thng s 42, ang c 4 chic gm 2 chic vn ti loi ln Chinooks CH47C v 2 trc
thng v trang UH1D ang sp sa ct cnh. Nhim v: Tip t n cho mt tiu on thuc
Trung on 48 B binh ang ng ch chn ni Th, mt ngn ni ch ng ht c vng ca
n in cao su Xun Lc rng ln (S.I.P.H.), v ang chun b chng tr nhng trn tn cng
d di hn ca Bc qun.
Thiu t Lun, 36 tui (vi 4.000 gi bay, 12 huy chng), chp nhn cho ti cng bay vi
ng ta. Chng ti s ngh m ti mm ni v sng sm ngy mai chng ti s bay ln trn
khp vng trn a 60 cy s dn qun ca chin trng Xun Lc trn Quc l 1 v Tnh l 24.
C mt s th my mc qun o chng chy ang gn nhng tm li thp di ln thc
thng Chinooks CH47C v cht y p cc thng n vo . Trong phng li l thiu t Lun
v s quan hoa tiu. Bn tri ca ti l mt s quan pho binh c c ng nghe trn m v ng
ni di cm. Pha sau, hai bn hai sng l hai anh x th vi hai khu i lin 50 cha ra
ngoi, v di ln trc thng c hai ng phng mi ng cha 8 qu rc kt. Chng ti ct
cnh lc 18 gi 15 pht. Trc thng ly cao v trc ch hng ng. Xuyn qua cc m
my chng ti thy mt ng thng di ca Quc l 1, lm chm c vi du n ca n pho:
l tc x ngn chn ca pho binh S on 5 ang phng th cc ng vo Trng Bom.
Trc thng sau chui qua cc m my xung thp, bay r r trn cc ngn cy cao su ca
hng S.I.P.H. Trn mt con ng mn thng vt ngang n in cao su, trn 12 xe vn ti
molotova ch y b i ang chy rt gn. Thiu t b cn quo gp, Lun a trc thng
nm ng ngay trn trc ca ng mn. Thnh lnh hai, ri bn rung chuyn ngn lm chn
ng chic trc thng. Bn qu rc kt c Lun phng i t hai ng phng v n ng
vo on xe vn ti ca Bc Vit. Nhiu ting n d di cho thy l cc qu rc kt u trng
mc tiu. La, khi v ming n bn ra tung te gn nh bao trm chic trc thng, v n bay
rt thp. Chic trc thng v trang UH1D rung ln tng chp. Cc i lin thi th thi nhau nh
n. Xuyn qua ca ngang hng c m toang ra, trong chp nhong ti thy mt chic xe
ang chy v nhng tn b i b nh mc qun phc xanh b chy ang nhy t tung nh
nhng tia la bn ln t hng t mt cc than hng. Th ri khng cn nghe thy g na c.
Chic Chinooks CH47C li bay r ln trn tm thm xanh ca rng cao su, ch cn nghe ting
phnh phch ca hai cnh trc thng. Cuc tn cng va ri ch ko di c 20 giy. Su pht
sau, chng ti thy ni Th. Mt mm vi mt chm cy v mt gian nh ln ch cn na
126
nc. l bit th ca ch n in cao su. Thiu t Lun p xung mt bi t rng c

nh du bng my tri khi mu vng, nm cao hn mm . Mt anh thiu y a chng ti
n b ch huy ca trung t Pht, mt phng ln tng trt ca bit th, c bao ct chung
quanh, v mt s bn y my mc truyn tin v in thoi. Trung t Pht ht tc ngn, cm to,
ti c cm tng ng tot ra sc mnh v ngh lc. Trung t Pht bt tay ti, tay kia m Lun
mt pht, ri i chng ti mi ngi mt cc c ph nng c ch vo mt cht ru mnh,
xong va ci va ni:
Cc anh ng lo, cn nh ny chc lm, ton l xi mng ct st. Nm 1947 bit th ny b
chy v ngi Php b i. Hai chc nm sau ngi M li sa li, tng cng ti nc nh
bng cc tm thp. H t my chic my lnh v sn pht li ht, mu xanh l cy.
Ri sau ng ta nghim sc mt li, ni vi thiu t Lun :
Ti mang ln c trn ngn i ny 4 khu 105 ly v 3 khu 155 ly. Nhng ti thiu n,
ti ch c 30 qu cho mi khu. Ti cn gp ba ln nh th, v mt s n bch kch pho. Anh
c tm mi cch mang ln y cho ti. i lm 6 hay 8 chuyn. V lm sao ti c mt chic
AC-119K trc 12 gi m v cho n trc thi, sn sng ch lnh, v bn Bc qun chc chn
s chi ti vo lc 2, 3 gi sng.
Hai chic Chinooks ang mang n cho anh 3 tn n. H s n t trc nh cho anh
trong mt vi pht na thi. V phn cn li ti s lm cho anh ti a.
Thiu t Lun tin ti mt my truyn tin v gi Bin Ha,
Trung t Pht t mt iu thuc, lt bn ra v gii thch cho ti nghe v tnh hnh
S on 18 v Lin on Bit ng qun ca i t Phc nh nhau vi bn n trong sut
12 ngy thnh ph Xun Lc nt ny. H lnh hn 20.000 qu pho v rc kt.
Nhng h bn sm 37 chin xa T54. Th hai va ri, Bc qun bc vng pha sau thnh
ph chim li giao l Suzannah v si lun mt on xe tip t ca mnh. Sau h b tr cn
thn hai bn ng t, iu chnh sn tc x v 2 s on gn trong t th ch i, hy
vng nh tan xc chng ta khi ta rt qun. Nhng tng o chp c chng n.
Tra th hai tng o phn cng v gii ta phn t chung quanh phi trng trn hn 2
cy s, ng thi xin tip t n tht nhiu c bng trc thng v th d. Sau ngy th ba,
ngha l mi hm qua y, thay v lui v ng cho c s on i thng v pha trc theo trc
cc n in Courtenay, Xa Bang, Bnh Ba, B Ra. ng bt thn ph v vng vy Bc
qun, mang theo tt c thng binh, tt c xe c (50 xe vn ti v trn 30 chin xa). gip
cho tng o thnh cng trong s iu qun ca ng ta, chng ti cho 2 tiu on nh
ngc hng tin qun ca chng cho Bc qun tng rng chng ta s rt lui v hng
Si Gn theo Quc l 1. Tiu on d tnh nguyn m thng vo Gia Kim cm chn mt
trung on ch. Tiu on ca ti bng ngang n in S.I.P.H. nh ngay sau lng ch,
h st trn 300 tn, ct ht ng dy in thoi ca chng, v bt ng bn h 2 chin xa
T54. Chng ti ln thng trn ngn i ny vn ch c c mt i i a phng qun
phng th, v chng ti mt ht hai ngy hai m t chc v tr phng ng. Mun ui
chng ti ra khi y h? Chng cng phi tr mt gi ht sc t.
Thiu t Lun ct cnh vi chic trc thng ca ng ta. m xung hon ton. Binh s
nm v tr chin u, V ri rc pha bn ng dn xung ng bng, gia nhng hn ,
nhng v tr pho binh v bch kch pho, cc x th cng sn sng. Di theo ba pha n
in, l mt i i bit ng qun vi cc khu trung lin, sng phng lu v sng khng git
57 ly. Phi bit ch i v bit gi yn lng. Vo lc 10 gi m, c ting phnh phch ca trc
thng Chinooks nghe c mi lc mt gn. Binh s cho t nhng ngn n m nh sng ch
c trn khng mi nhn thy, nh du bi p nhn hng tip liu. Nhng chic trc thng
o trn trn b ch huy, vi nhng kin hng nng trong cc li thp lng thng di ln.
Ch trong vng vi pht, h t cc kin hng xung t, h thng dy bt th ra ht v trc
127
thng li bay i. V h tr li hai ln na. T xa, cc ting n ca i bc gm tht nh nhng

ting sm trong cn ma. Nhng cn bo m chng ti ang ch i li khng thy ti. Nm
gn trong mt hc , ti khng ti no ng c. Ch nghe ting d gy lin hi
Nhng n 3 gi sng th mi s u bin chuyn. Nhiu chm la rc ca pho binh Bc
qun bay vo ngn i. C mt s cy b trc c gc ln. Ri c mt t ting la vang di di
chn cc mm , pha di chn i. l lnh xung phong ca Bc qun. B i Bc Vit
tn cng trc din dc theo hai bn con ng. Binh s min Nam khng bn pht sng no.
H ch cho b i n gn hn di 100 thc. V lc tt c cc loi sng u n mt
lt. My ng bich kch pho nhm vo hai bn ng, n n, nng sng gn nh thng
ng cho tm tc x ngn li. Pho binh 105 ly tc x c ly 0 . Thp hn pha di, v
pha bn tri cc khu trung lin ca bit ng qun n nh bp rang. C vi tri sng c
bn ln x tan mn m ti, cho thy cc bng ngi tan tc, ng ln on oi di t vi
nhng ting ku la thm thit. Ri hai chic AC119K li xut hin, ang x gi bay tiSau
ting gm, lao xung nh hai con chim ng gp mi v dng cc khu i lin in bn nh
ma xung m cn binh Bc Vit cn sng st ang tho chy tn lon di cnh ng. C
nhiu trng pho 130 ly bn qu ngn nn ri ht xung m rng lm trc gc thm mt s
cy. Pho binh 155 ly ca min Nam phn pho li cng d di nh sm st..
n 5 gi sng th mi ting sng u ngng. Lc tri sng t binh s mi cn thn bc ra
khi phng tuyn v i ln xung i, sng lm lm cm tay sn sng nh n. Trn mt t c
rt nhiu xc ca cn binh Bc Vit mc qun phc xanh l cy, i nn ci.
i y Nhn trao cho ti mt ly c ph nng v ni:
m ri mi vic u rt tt. Nhng m h s tr li. Mt ting ng h na thiu t Lun s
c mt y, v anh s v vi ng ta.
Vo 7 gi sng ti ln trc thng ca thiu t Lun, v chng ti ct cnh, ln cao 1200 b
v bay v hng bc. Nhn t trn cao, Xun Lc ch l mt ng gch vn y bi, duy nht
ch cn mi lu chung ca nh th sng sng nh mt ngn hi ng. Trc thng i hng
v hng ng v xung thp l l trn ngn cao su. Qua khi n in Hng Gn, chng ti
thy mt on xe di ca Bc Vit, cc chin xa, cc xe pho binh, v xe vn ti ch y cn
binh ang di chuyn di trn my cy s ngang nhin nh ch khng ngi v khng thy c
nghi trang. Thiu t Lun tt tht nhanh i ch khc, dng v tuyn bo ng ngay cho Bin
Ha v vt thng ln cao 1500 b. Mi pht sau, chng ti chng kin mt cnh tng
qu kinh hn. Hai, ri bn, ri su chin u c A37 m b xung tc x t pha sau ca on
xe gy nhiu m chy, la khi mt m
Vi giy sau li c hai chic vn ti c C130 th xung t trn cao hai thng trn en, c d
v khi gn chm t gy ra hai ting n tht kinh khng v phi thng, tip theo sau l hai
ln nh sng ngn mu xanh k d. Hai ngn khi hnh nm trn bc ln cao vi mt lung gi
mnh phi thng n ni trc thng ca chng ti cao 1500 thc b lc l rung chuyn
tht mnh, ri ri tut xung mt khong khng nh mt hn , n cao 800 b mi ly li
c thng bng. Khi khi tan mi thy c con ng ngn ngang y xe c b lt ng,
nghing nga, tan nt, cc khu pho b tung xung h v thy ngi cht nm ri rc trn 200
thc b ngang, cy ci b trc gc ng ln nho a c r ln tri. Tht l mt ci nhn khip
m, c mt s hy dit ch trong nhy mt. Thiu t Lun cho trc thng bay s xung ng
v bn ht tt c rc kt dc theo hai bn ng. Khng c mt ting sng bn tr:
Th ra thiu t Lun bn vo mt on ngi cht..
Sau khi p xung sn bay Bin Ha, thiu t Lun va ci nn bay ra va ni vi ti:
128
Anh c thy r mc thit hi khng? Hai thng trn en c th xung ban ny l hai
tri bom CBU 55. Mt u n c gn vo pha trc hai thng en l b phn kch ha
pht n gn mt t. Nh vy l khng c gc t gic. Trong vng 150 thc ng bn
knh, khng cn mt cht khng kh no ht, d nhin l khng cn dng kh u c. Cng
thm vi ln sng cc mnh ca sc n. y l mt loi v kh kinh hong, ch c th dng n
khi no ch qun tp trung ng o th mi c hiu qu cao.
Nh vy h dng thuc n loi no?
Ti cng khng bit chnh xc cho lm. Loi bom ny c t lu ri, nhng v s d lun
ca dn chng Hoa K nn ngi M cha bao gi x dng. Khi ri khi Vit Nam, h li
cho chng ti mt s loi bom ny v c dn chng ti l ch nn x dng khi no ti cn thit,
coi nh l bin php sau cng. Gn nh y l loi v kh ca c may cui cng, chng ti
x dng n trong vng 3 ngy nay.
(Pierre Darcourt)
Ngy th 35 : 13-4-1975
Ngy 13-4, lc lng VNCH vn gi vng v tr, nh s ym tr chnh xc ca khng qun,
pho binh, lc lng phng th gy thit hi nng n cho Bc qun.
(Trng t)
Xun Lc thng T
Mt hm, i t Hiu gi ti vo my check fire. Ti lic qua ni cn ha tp. ! Ci ta
y chng lin h g ti qun bn, khng tr ngi! Ri i t Hiu li gi ti vo my check
fire. Ri ti li tr li: Khng tr ngi!, C vy, ba bn ln hi qua, p li. Chiu hm y ti
nghe mt ting m! m vang hng ng bc. Ti tng nghe B52 nh cn phng nhiu
ln trn chin trng cao nguyn Vng 2. Ti nghe quen ting nhng tri bom 500 cn Anh,
300 cn Anh thun tht t trn my xanh, nhng ting n! n! theo ui nhau chui trong
khng kh kim mc tiu. Nghe ting bom n chm, ti c th phn bit c l Box
3kmx1km, Box 2kmx1km, hoc Box 1kmxkm. Ting m! ln ny c v nh m vang ca mt
Box B52 nh gn vung mi chiu 1kmx1km ngy no?
Ti thy mt ct bi dng cao dn dn ti my. Tri cao v my xanh ngt. Mt chic C130
cn ln trn vng. Ti ngh, chc chic C130 l tc gi c m! va qua. Mi sau ny ti mi
bit ting m! l mt trong hai tri CBU 55 (1) (hay CBU 85) c x dng trong trn Xun
Lc. Mt tri c th xung vng Sui Tre hng ty bc Long Khnh, ti khng nghe bo
co, tri th nh th c th xung chn ng k th ang nhm tin vo khu vc phng th
ca Trung on 43/S18 BB trong c Tiu on 82 BQ tng cng.
Mt sm mai, t hng ng, chin xa ch dn hng tin v vng ai phng th Xun Lc. i
t Hiu gi ti v cho bit ln ny b binh tng thit ca Bc qun c v ng hn nhng t
tn cng trc y nhiu. Pho binh bn bn ti a chn ch. Ti thy vi ct khi bc
ln t nhng chic tank b chy. C mt chic T54 b bn t xch cch vng ro tri PB181
khng xa lm. Chng ti nghe ting ba ca b i Bc qun g trn thnh xe, chng ang sa
ci xe tank b t xch! Pho binh t trong vng ai lin tip trc x hng vo chic T54 b
thng. ch khng phn ng. Ting ba chm st cng im. H n binh ch lnh? Ri bn
qun bn cng khng thy ai yu cu tc x thm, pho binh ca ta cng tm ngng.
129
(Vng Mng Long)

(1) Theo tng L Minh o, 2 tri bom l: BLU 82.
Qun s ngoi truyn
Theo nhn xt ca H Ni v Trung tng Hong Cm ca h c on nh sau:
Qun i i phng hon ton b ng. Tng Cm qu vi v, mun thng mau, nn lun
lun lng tng. H s dng qun lnh tn binh nhiu, khng c kinh nghim chin u.
Thng tng Trn Vn Tr cho pho tn cng sn bay Bin Ha, khng cho my bay nm
bom t y bay n ym tr Xun Lc. Tng Tr cho chim Du Giy, v ng 20, p st
Bin Ha, l s ch huy Qun on III ca tng Ton, lc ny, cc din chin trng thay i,
b ch huy ca tng Ton b uy hip. Trc my ngy, tng Ton cn cho qun v my
bay, pho n ym tr tng o. Th nay, chnh tng Ton phi ra lnh cho tng o rt
khi Xun Lc, v cu nguy cho tng Ton. Th tc l tng Tr khng cn nh trc tip
vo Xun Lc na, m vn ui c tng o ra khi Xun Lc.
n y, li thy ngi ch huy l rt quan trng. Nu qun i H Ni ca ta c tip tc ng
tng xong Hong Cm ch huy trn Xun Lc, th c l ton b Qun on 4 ca H Ni c
tip tc b cm chn Xun Lc, th c l cc din chin tranh cng s c s thay i ln.
Tng Tr thay tng Cm, nn cc din chin trng thay i nhanh chng.
Ngy th 36 : 14-4-1975
Trn chin Long Khnh (CBU 55)
Ngy 14-4, Chin on 52 v a phng qun b thit hi v mt mi v giao tranh lin tc
vi qun s ng o ca Bc qun. Ti ng ba Du Giy trn chin din ra v cng c lit,
Bc qun tung thm nhiu s on c xe tng ym tr cng vi pho binh chc thng
phng tuyn ca ta ti ng ba Du Giy do Chin on 52 bo v. Trong trn nh cui cng
ny cc chin s ta phi ng u vi mt lc lng ch ng gp mi ln.
(Trng t)
Ngy th 37 : 15-4-1975
Trn chin Long Khnh (BLU 82)
Ngy 15-4, trn chin rt c lit tn khc ngay t lc mi giao tranh, Nhng t xung phong
bin ngi ca Bc qun trn ngp cc v tr chin u ca VNCH, ch chc thng phng
tuyn v chia ct cc lc lng ta, 4 xe tng M48 ca ta b trng pho kch, tri ti nn my
bay cng khng ym tr c. Chin on 52 gm mt trung on thuc S on 18 v cc
lc lng tng phi b ch qun nh tan m 15-4, ch c hai i i thot c.
Phng tuyn ca Chin on 52 ti ng ba Du Giy b v m 15-4-1975,
(Trng t)
i chu t do phng vn Thiu tng L Minh o.
130
BLU 82
CBU 55
Mc Lm: Vng tha thiu tng cho ti nay vn cn mt cu hi t ra trc vic nhiu ngi
cho l c hai tri bom CBU 55 th trong trn Xun Lc. Nhng cng c ngi ni l chuyn
ny khng c. Xin thiu tng cho bit vn ny nh th no trong ngy 16-4-1975.
Thiu tng L Minh o: CBU 55 th n ht ht tt c khng kh oxygen lm ngi ta cht
ch cn hai tri bom m nh l BLU 82 nng 14 ngn pound ni theo kilogram th n
chng 7 tn. Tri bom Hoa K h em qua Vit Nam h dng trong khi h cn y. Qu
bom ti Vit Nam nhng khng c ngi n v h em ngi n v M.
V khi c phi b ca ng i tng Frederick Weyand, ng qua duyt xt tnh hnh, mang hai
chic tank M48 trn phi c Galaxy lm qu vin tr cho qun lc VNCH ng thi ch cc
em m ci v M. Chic phi c ny b rt Tn Sn Nht. Phi b ny h em my ci ngi n
cho my qu bom BLU 82 qua bi h thy cng sn n i l qu h cho VNCH ci (BLU 82)
cn bc tin ca cng sn. Trong mt trn Xun Lc ca ti c h cho 2 tri.
Xun Lc thng T
(tip vi BQ Xun Lc)
T tra ti chiu chng vng, mt trn yn tnh l lng. Khi mt tri va ln, pho ch t nhiu
hng khc nhau tp trung trn thnh ph Xun Lc, loi sng nng, bn thng, cu vng,
c iu khc l l tt c u l pho tm xa (?), pho ch ko di c mt gi ng h ri im
hi. Mn m bung xung, ti nghe ting ng c chin xa n r, ri nghe ting bnh st
chm ng t , m vang ko di t gn ri xa dn. Ton tin thm BQ ngoi vng ai
bo co, chic T54 b t xch c ko i v c on chin xa dn hng ngang ngoi vng
ai phng th cng ang rt i (?). Ti bo co s vic ny cho i t Hiu, ng cng ngc
nhin khng hiu v l do g, ch ang chun b mt cuc sng mi th t nhin i hng.
Nhng ngy sau tnh hnh im ng nh t, nhng con ve su trn ngn iu ln ht ct ting
ha ca iu cui xun trong khung cnh tht l tnh mch m ng qu. Nhng cy chui trn
i r l. Nhng si khi lam t mi r bay cao. Khong ba gi chiu ngy 20-4-1975, i t
Hiu cho xe ra sn bay n ti vo hp hnh qun. ng ru ru,
ng Ton ra lnh cho chng ta b Long Khnh rt v B Ra, ng o va c lnh v cho
ti bit. Ti n ch vo cho ch hay m chun b, cht na ng o hp vi ng Ton xong
tr v s c lnh chi tit sau.
Ti ngi vi i t Hiu mt lc th c in thoi ca t lnh, i khi ng cho bit, lnh b Long
Khnh l t tng thng Thiu. ch khng vy Long Khnh na m i bc v nh Bin Ha v
th Si Gn nn qun ta phi b Xun Lc, v bo v Si Gn. Tng o cc lc phn i
v trit thoi ny nhng tng thng v tng Ton quyt nh ct tip ng, tip t, ym tr
cho S 18 p s on ny thi hnh lnh lui binh. Ti c lnh rt T82 BQ v ng ba
Tn Phong trc tm gi m ch lnh.
Tiu on 82 Bit ng qun cun lu, lp hm h phng th khi m ri.
n v ti va di chuyn ngang cng ta hnh chnh tnh Long Khnh th i t Phm Vn
Phc, tnh trng ch , i t yu cu ti cho Tiu on 82 Bit ng qun i vi on
qun ca tiu khu Long Khnh, v ng xin c thp tng ti trong cuc rt lui.
131
Ti t chi vi l do: i T c c mt tiu khu, i t phi ch huy h, l cp ch huy ca h, i

t khng th i theo ti m h khng ngi ch huy, i t Hiu ra, cm n ti c li nhc
nh nhim v ca ng. Chng ti bt tay t bit. Mi ti nm 1979 ti mi gp li i t Phc
trong tri ci to Nam H A ngoi Bc.
Trong cuc rt binh, i t Phc b bt khi i c na ng Xun Lc, B Ra v b gi
trong tri t t ngy .
(Vng Mng Long)
(?!) Xem Kt thc cuc chin tranh 30 nm ca Trn Vn Tr
tit mc Ngy th 42: 20-4-1975 - Xun Lc trit thoi.
Ngy th 38 : 16-4-1975
Trn Du Giy
Trung tng Nguyn Vn Ton xin lnh B tng tham mu cho nm bom Daisy Cutter, hi
cn gi l bom CBU ngn sc tin ca Bc qun.
Hm sau 16-4 vo lc 11 gi sng hai tri bom khng l CBU c th xung v tr ng
qun ca Bc qun cng vi mt on xe di y nhng xe tng i bc trn Quc l 20 t
nh Qun tr xung.
(Trng t)
Bn l trn chin
Ngy 17-4-1975 ang kch chin ti khu vn ca c Thng tng L Vn T. Th ng thi
trong hai ngy 17 v 18-4 Quc hi Hoa K chun thun d chi 327 triu cho php Tng thng
Gerald Ford c quyn s dng qun lc di tn ngi M ra khi Vit Nam.
Ngy 19-4, ti Xun Lc, tnh hnh th trn nh du si la bng, S on 7 v S on 341
lin tc qun nhau vi S on 18. Th cng cng ngy 19-4, c Noel A. Gayler, t lnh
qun lc Hoa K vng Thi Bnh Dng n Si Gn, trc tip thm nh tnh hnh v lng
gi cc kh nng di tn. Ti Washington, y ban c nhim di tn WSAG (Washington Special
Assignment Group) c thit lp do Dean Brown thuc b ngoi giao cm u.
Ngy th 39 : 17-4-1975
Ngy 17-4, cc n v thuc 3 s on 341, 6 v 7 Bc qun tip tc m cc t tn cng vo
phng tuyn pha nam th x Xun Lc do 2 tiu on thuc L on 1 D n ng.
Nhng pha cn chin gia nhy d v Bc qun din ra quanh cc vn cy rng mnh
mng ca khu vn ca c Thng tng L Vn T, nm st ng ry xe la. Khng qun
thc hin nhiu phi tun F5 v A37 oanh kch vo v tr ng qun ca mt trung on Bc
qun trong khu vn ny.
Gp nhtghi chp
132
Ngy 17-4, ng Martin ngh vi Kissinger trong mt cng in ti mt ng cho ng

thuyt phc ng Thiu t chc:
Nu quc hi b phiu chng vin tr cho VNCH th a v ng Thiu ht ri. V vy ti s thuyt
phc ng Thiu t chc vi tnh cch l ngi bn. Nu ng ta khng chu, ti s i n mt
kt lun v t l cc tng lnh di quyn ng s bt buc ng lm chuyn ny.
Kissinger ng v cho hay: Ti v tng thng Ford chp thun t trc ri.
(Nguyn Tin Hng)
- : 10 gi sng, i s Graham Martin vo gp tng thng Thiu v cuc gp ko di trong
ting ri ng h v nhn nh ca ta i s Hoa K i vi tnh hnh qun s hin ti.
Xun Lc thng T
Ra ti QL1 ti phi cho qun i hng mt v cch l tri ng vi chc mt. Khi n ng ba
Tn Phong ti c lnh ngng li ch lnh. Trn QL1 nhng chic xe cam nhng ch y p
lnh ngi hai hng, xe chy nh bay, chic ny bm ui chic khc. Xe m n pha sng
choang. C nhng ngi lnh b binh lng mang nng ba l, sng eo vai i st hai bn
ng. Mt anh lnh b binh chy t bn phi sang bn tri ng, b trt chn t, vng nn
st. Chic xe cam nhng chy qua, ngang hai chn anh. Anh lnh la ht au n c mt
cu th chic xe cam nhng th hai nm chic bnh bn tri qua ngi anh ta. Ti
nghe r ting rp! khi bnh xe ln qua u anh. Ci xc dp lp ca ngi lnh cch chn ti
khong hai mt. Ti ko xc anh vo l ng. Ci cn cc qun nhn cho ti bit tn ngi
xu s l Nguyn Thnh Long, sinh qun Long An.
Hai bn ng, ngi i nh chy hi, gia ng, xe c ni ui nhau.
Ti ch khong mi pht th i t Hiu cho ti bit, Chun tng L Minh o chn T82
BQ lm lc lng bo v b t lnh di chuyn. Khng lu sau , mt chic jeep tr ti,
chun tng o cng bn qun cnh nhy xung, chic xe chy i ngay.
Chng ti xc nh nhim v, trao i tn s ri ln ng.
()
Gp nhtghi chp
Thc ra th bn nhn nh ny c Frank Nepp, mt chuyn vin phn tch tnh bo
(intelligence analyst) ca CIA son tho. Trong cun Decent Interval, Frank Nepp tit l rng
ng c Polga, gim c CIA ti Si Gn ra ch th phi:
Son tho bn nhn nh cng en ti cng tt chng .
V i s Martin s dng bn nhn nh ny thuyt phc ng Thiu rng n lc ng ta
phi ra i. (Frank Snepp)
Ngy th 40: 18-4-1975
Sng 18-4, tng kt tnh hnh 3 phn 4 qun s ca Trung on 52 BB b thng. V thit gip,
9 chin xa v M113 b tiu hy, hn mt phn t qun s b loi ra khi vng chin u.
Chiu 18-4, pho 130 bt u bn ph cn c khng qun Bin Ha khng cho khng qun
ca ta ym tr Xun Lc.
133
(Trn Hiu c)
Gp nhtghi chp
Ngy 18-4, b t lnh Qun an III chun b di chuyn t Bin Ha v G Vp. Trong khi
cc hot ng phi hp ym tr chin thut ca S on 3 KQ cng bt u suy gim mnh.
Nhng kho d tr bom n ti Bin Ha, Long Bnh, G Vp v thnh Tuy H u cn kit
nhng loi bom 500, 750, 1.000 lbs, ch cn loi bom nh MK81 c 250 lbs.
Cc phi on my bay ca S on 3 KQ phn tn v Tn Sn Nht v Cn Th.
(Trn Hiu c)
Long Khnh trit thoi
i chu t do phng vn Thiu tng L Minh o.
Mc Lm: Tha thiu tng vi tnh hnh m thiu tng va din t khin ng phi rt qun
t vo ngy 20-4. C nhng chi tit g quan trng trong cuc rt qun tha thiu tng?
Thiu tng L Minh o: Mt trn Xun Lc n c lit m mu ngay vo ngy u tin 8-41975 v ko di cho ti ngy S on 18 rt ra khi trn a vo ngy 21-4. Tnh hnh bt u
thay i khi ngy 16-3 th mt trn Phan Rang bt u b, mt qun on gi l Qun on 2
Hng Giang ca h i Quc l 1 xuyn qua Phan Rang xung Phan Thit v Si Gn.
H i v Bnh Tuy ngang Xuyn Mc v B Ra tn cng Bin Ha, v h khng th i ng
Xun Lc nn h i ng . ng thi Trn Vn Tr thay i k hoch nh ph rt mnh vo
phi trng Bin Ha v h bit phi trng cn th s ym tr cho chng ti. Mi ngy chng ti
c chng 50 phi xut ca Bin Ha ym tr cho chng ti, anh em nh rt l ngon mc,
nh rt hay, rt bom ln ch thnh ra h b thit hi rt nhiu v phi pho ca chng ti.
Chin on 52 ca ti ti ng ba Du Giy h nh nhiu ngy ht n dc ri nn phi
xuyn rng i thng vo rng, i xuyn rng Bnh Sn v Bin Ha. Trc s uy hip trn
qun on s rng mt trn ca ti nm pha trn m n lt c vo bn di do Qun
on Hng Giang i t bn kia n vng ng tt v Bin Ha cho nn ng trung tng Ton ra
lnh phi thay i chin thut, xin tng thng Thiu v tng thng chp nhn l a S on 18
v gi Trng Bom, gi Quc l 1 v Bin Ha. Mt trn ny hi no n gi do chun tng
Khi, t lnh L on 3 Thit gip, em chin on ln gi mt trn m khng ln tip cu
c cho S on 18 v ti n chn ng v ng phi cm c . Tht ra th ng Ton cng
mun gi lc lng ny bo v cho Qun on III nu ci on ny m L on 3 dnh vo
m n nh v th ng khng c ng m , ng ra lnh cho ti rt cng sm cng tt.
Gp nhtghi chp
Trc khi cuc lui binh khi Xun Lc bt u, ngy 18-4, U ban quc phng thng vin Hoa
K biu quyt bc b ngh vin tr khn cp cho VNCH ca tng thng M, h ch cho tin
cu tr di tn.
Hai hm sau cuc lui binh (ngy 21-4), ngy 23-4 ti i hc Tulane, New Orlans, Tng thng
Ford tuyn b: i vi Hoa K chin tranh VN kt thc
(Trn Hiu c)
Ngy th 41 : 19-4-1975
134

Ngy 19-4, ti Xun Lc, tnh hnh th trn nh du si la bng, S on 7 v S on 341
lin tc qun nhau vi qun ta. Mt Du Giy v Quc l 20, Bin Ha tr thnh mc tiu v
Xun Lc b c lp.
T lnh Qun on III bay trc thng xung Long Khnh, v tt c nhn c lnh rt khi
Xun Lc 12 gi m 19-4 theo con ng mn qua Long Giao-Bnh Gi v Phc Tuy tr
v phng th Bin Ho. i hnh lui qun c d tr nh sau:
BTL/S18 BB v BCH/TK/LK i trn ng mn qua Long Giao. Hai bn sn c bo v
bi l on D, lin on BQ, v lin on PQ. n Bnh Ga, BCK/TK b phc kch. i T
Phm Vn Phc, TKT Long Khnh b bt.
(Trn Hiu c)
Long Khnh trit thoi
Mun rt trn con ng ny ti li ra lnh ln na l khng rt ban ngy, rt ban ngy ch n
bit nn ti rt ban m. Bt u 8 gi ti, ti cho rt qun v ti bit h khng bao gi c th
ngh rng mt i n v ca qun lc VNCH m rt qun vo ban m nh th ny ht, h
khng bao gi ng! Sng hm ng Ton ra lnh tm cch rt qun th ti cho lnh tt c l
on d v mt tiu on ca ti trn ni Th n pho vo cc v tr ca h v m cuc tn
cng lm cho h thy rng chng ti bt u phn cng tiu dit h th h lo chng v
ngh rng chng ti nh h ch h khng bit khi ti chun b rt i.
Rt qun trong cuc hnh qun ny th rt to bo nhng phi bnh tnh ti a, rt tng n v.
Trc ht ti cho trung on ca ti i u, trung on c mt n v pho ln ti cn c
Long Giao ca Trung on 48 nm n ym tr. Khi h rt c m ri th n v pho rt
su di kia h bn ngc ln. Sau l lc lng c gii do ng i t tham mu trng
hnh qun Ha Yn Ln ca ti ng dn i, em ht tt c c gii nng, c xe xc cht ca
binh s mnh trong ngy hm khng i c b ln xe ch v ht tt c.
Ti ch bit l mi mt ngy ti chm ta . Ti ti chm ta ni no h ng qun, chng
hn ch ny s on ng ch ny trung on ng, ch ny l im tp trung qun ca qun
on cn ch ny l im ca mt n v sp sa xut pht. Ti sao ti bit? Bi v trong cuc
chin th ti gi ny ti ni lun cho bit v vn gi l mt m. Tho ra ht tt c mt m ca
h th chng ti c phng 7 h gi bao nhiu chng ta m ra ht tt c. Bui chiu khi h truyn
tin th chng ti bt c ht. H bo tt c bc in ca h bng ch, v d mt l ch
azkd...nhng trong s ch chng ti bit c ra mt m, chnh ch nn ti nh trng h
v h thit hi rt nhiu. Trung tm phi hp ha lc ca ti chiu no cng kim tra ci ny
ht. Nhng mc tiu xa tp trung nhng n v ca h gn trn nh Qun th ti xin qun
on cho ti nh mc tiu ny.
Ti xin nh vo mc tiu nhng ti khng bit r l qun on nh bng qu bom BLU 82.
S thit hi ca ch qun rt cao. Cn mt qu na th ti thy n khng p-ph g trong trn
a ca ti, tri th hai khng kt qu bao nhiu. (Mc Lm-L Minh o)
Ngy th 42: 20-4-1975
Xun Lc trit thoi
T binh VNCH ti Xun Lc

135
Nhng
trn
nh
cui
cng
ti
chin
trng
Long
Khnh.
Rng sng ngy 20-4, hai trung on Bc qun t hng ng-nam Xun Lc tin nh thng
vo b t lnh S on 18 v b ch huy tiu khu Long Khnh. Bc qun tp trung lc lng ti
n in Xun Lc cch b t lnh hnh qun S on 18 khong 3 km.
10 gi sng cng ngy 20-4, theo lnh ca b t lnh Qun on III, b t lnh S on 18
c cuc hp khn vi cc ch huy trng cc n v tng phi v tiu khu trng Long Khnh.
Trong vng 1 gi, b t lnh S on 18 ph bin lnh mi ca b t lnh Qun on III l
ton b lc lng VNCH trit thoi khi Xun Lc.
(SQTB K10B/72)
Gi t v kh
Trong cuc rt qun khi Xun Lc, l trnh rt qun ca l on d di hn 40 cy s ng
rng ven theo lin tnh l 2 t Tn Phong n Long L v B Ra
Nhng c mt iu lm xt xa cc cp ch huy v binh s d, l nhng chin s d b
thng nng trong nhng trn giao tranh trc khi c lnh rt qun ang ch i ti thng.
Trong mt tnh th bt kh khng, tt c nhng ngi lnh d u khc khi phi c nn au
thng t bit nhng ng i ca mnh ang b trng thng cc chin ho.
Trc pht ln ng, nhiu ngi lnh d a ln khc, m ly ng i, mu t o bn
thm sang o mnh, ln u tin v cng ln cui cng h phi bn b b thng vnh vin
li vi chin trngH sa li ngay ngn th nm ca ng i, vut tng i mt sau khi
cc qun y s, y t qun y chch cho thng binh nhng mi thuc an thn. Nn st ca thng
binh c ly ra, u ca h c gi trn ba l, sng c nhn bn cnh.
Nh mt thc phim bi trng trong in nh v ti chin tranh, nhng ngi lnh d ng
nghim, cho vnh bit ng i. Ri, on qun ln ng. (Vng Hng Anh)
Bn l trn chin
Henry Kissinger qua trung gian ca Anatoly Dobrynin, i s Lin X ti Washington, gi mt
cng in ti khn cho tng b th ng cng sn Lin X Leonid Brezhnev. Theo Kissinger, v
quyn li lu di XM, v nguyn tc t ch (principle of restraint), ng thi trnh hu
qu rt tai hi c th xy ra cho min Bc Vit Nam, Moscow nn hp tc, gip sp xp vi H
Ni mt tha thun ngm v ngng bn ngn hn cho cng tc di tn cng dn Hoa K, cng
mt s ngi Vit Nam c lin h c bit vi Hoa K. ngh c Lin X chp nhn mau l
v H Ni cng bn ting khng c nh ngn cn vic di tn, hay mun lm tn thng thm
danh d ca Hoa K (Bin bn cuc hp ngy 24-4 ca Hi ng an ninh quc gia Hoa K,
Th vin Tng thng Gerald Ford gii mt nm 2004).
Ta i s Hoa K Si Gn c i t Harry Summer lm thng tn vin con thoi thng trc
vi H Ni. Ch c i s Graham Martin v Ph i s Wolf Lehmann bit mi lin h tay ba
H Ni, Moscow v Washington. iu tha thun cn bn t c l H Ni ng s ch
bn ngoi Si Gn cho Hoa K rt i trong yn n, ch vi iu kin mi chin c v phng
tin chin tranh u phi c li ton b nguyn vn.
136
Tuy nhin trong mt bc th trao tay trc tip cho H Ni, Hoa K nhn mnh n cc pho i
bay B52 Thi Lan v lc lng khng qun ca Hm i 7, v ang c t trong tnh
trng bo ng. Bt k mt s khinh sut nh no ca H Ni cng u c th a n mt
hnh ng tr a khc lit (1). (Larry Engelmann, sd, Hong c Nh, c vn Tng thng
VNCH, dn theo Pirre Darcourt, Vietnam: Quas tu fait de tes fils, 1977).
(1) c th ha p lc, ngy 21-4, Hoa K gip S on 5 KQ th tip hai qu hai bom CBU
55, xung vng Bo Vinh, Bnh Lc, (Nguyn Hip)
10 ngy cui cng ca VNCH
Ch Nht 20-4-1975
i s Martin a cho ng Thiu bn nhn nh do Frank Nepp vit nguyn vn nh sau:
() Vi cuc sp ca cc cuc phng th ca qun i ca chnh ph quanh tnh l Xun
Lc v s tip tc gia tng tp trung qun i ca Bc qun trong Vng 3 chin thut cn cn
lc lng trong vng chung quanh Si Gn hin nay nghing v pha Bc Vit. Mc d
chnh ph vn cn c th tng vin cho mt trong nhng mc tiu c th s b tn cng nh
Bin Ha, Long Bnh v pha ng Si Gn, cc tnh Long An, Hu Ngha v pha ty hay
tnh Bnh Dng v pha bc, tuy nhin lc lng ca chnh ph s khng sc mnh
phng th tt c cc mc tiu ny mt cch hu hiu. Mt khc v pha Bc Vit ch trong vng
ba hay bn ngy na, h li c kh nng phng ra nhng cuc hnh qun mc nhiu s
on vo tt c nhng mc tiu ny. Nh vy th chnh ph VNCH s phi i ph tnh trng
Si Gn s b c lp v s khng cn lin lc c vi bn ngoi ch trong vng vi tun l v
c th ri vo tay ca cc lc lng Bc Vit trong vng 3 hay 4 tun l. ()
***
Frank Nepp ni rng ng mun vit ch vi tun l th nhng Polgar khng mun nh vy.
Frank Nepp cho bit thm rng sau khi ra i, ng Thiu vn cn bn nhn nh ny trn bn
giy ca ng trong dinh c Lp. Khi Bc qun chim Si Gn, tng Vn Tin Dng ly
c bn nhn nh ny v cho ng nguyn vn khng st mt ch trong cun sch i
thng ma xun ca ng ta (*** Frank Nepp: sd, trang 382).
(Trn ng Phong)
Qun s ngoi truyn
(qua Xun Lc thng T ca VMLong viH n binh ch lnh? c th v l do di y).
Theo Thng tng Trn Vn Tr, tnh hnh lc khin cho ng ch Vn Tin Dng v c
anh L c Th ht sc lo lng. V Qun on 1 ang c iu ng t min Bc vo. Qun
on 2 (L Trng Tn) va hnh qun va tc chin dc theo b bin. Tng Tr vit:
C n v vo ti, nhng n dc cha ti, pho ch cn hai vin. C xe tng n ni nhng
xng du ht, hu cn vi u vi cng vic. (*** Kt thc cuc chin tranh 30 nm trang 258)
Ngy 18-4-1075, trong in s 07, ng L Dun vit: Ti bn vi anh Vn (V Nguyn
Gip), nhn thy cn chun b my ngy na, n khi phn ln lc lng ca Qun on 3 v
Qun on 1 n ni s bt u cuc tn cng ln. Cha nn lm ngay by gi. (*** Kt thc
cuc chin tranh 30 nm trang 261)
Th nhng rng sng ngy 21-4 (1a). cc tuyn phng th ca Si Gn ti Xun Lc sp . V
tng t lnh L Minh o trit thoi khi thnh ph.
137
(Kt thc cuc chin tranh 30 nm - Trn Vn Tr)

Ngy th 43 : 21-4-1975
Si Gn thay i nhn s (2)
Sng ngy 21-4, trong khi cuc rt qun ca lc lng VNCH ang trit thoi khi Xun Lc
trn Quc l 2, th ti Si Gn, Tng thng Nguyn Vn Thiu triu tp Hi ng an ninh
quc gia vi s tham d ca Ph tng thng Trn Vn Hng, vv
Theo hi k ca i tng Cao Vn Vin, trong cuc hp ny, Tng thng Nguyn Vn Thiu
thng bo quyt nh t chc v trao quyn li cho Ph tng thng Trn Vn Hng.
7 gi 30 ngy 21-4 (1a), l bn giao chc v tng thng din ra ti dinh c Lp.
(SQTB K10B/72)
Gp nhtghi chp
Ngy 29-4-1975, mc d rt bn rn trong vic di tn, i s Hoa K, ng Martin cng n t
dinh ng Cng L vi mt tham v s qun ni ting Php. i khi i s ni:
Tha tng thng, tnh trng hin nay rt nguy him. Nhn danh chnh ph Hoa K, chng ti
n mi tng thng ri khi nc, i n bt c x no, ngy gi no vi phng tin no m
tng thng mun. Chnh ph chng ti cam kt bo m cho ngi mt i sng xng ng vi
cng v tng thng cho n ngy trm tui gi.
C Trn Vn Hng mm ci tr li :
Tha ngi i s, ti bit tnh trng hin nay rt l nguy him. n ni nh vy, Hoa K
cng c phn trch nhim trong . Nay ng i s n mi ti ly hng, ti rt cm n ng
i s. Nhng ti suy ngh dt khot li nc ti. Ti cng d bit cng sn vo c Si
Gn, bao nhiu au kh nhc nh s trt xung u dn chng min Nam. Ti l ngi lnh
o ng hng u ca h, ti tnh nguyn li chia x vi h mt phn no nim au n
ti nhc, ni thng kh ca ngi dn mt nc. Cm n ng i s n ving thm ti.
Khi nghe cu Les tats-Unis ont aussi leur part de responsabilits (Hoa K cng c phn trch
nhim trong ), i s Martin git mnh nhn trn trn c Trn Vn Hng.
(Trn ng Phong)
- : Trc vo thng 4-1975 khi Nam Vang sp , Th tng Sirik Matak cng c i s
Hoa K John Gunther Dean mi di tn nhng ng Sirik Matak t chi qua mt l th trch
Hoa K nhn tm b ri dn tc Cao Min. ng vit: Ti ch n hn mt iu v qu tin vo
ngi Hoa K Th tng Sirik Matak chn li v ng quan nim sinh ra th s cht mt
ngy no . Ngy 17-4-1975, ng cht v v bn tay m mu ca Kh Me .
- : Th tng Sirik Matak b Kh Me cht u ti vn ng trng Nam Vang ngay ngy u
tin Cao Min b sp . Tuy nhin theo Henry Kissinger th ng b bn vo bng. Sau ng b
b mc cho mu chy, b b mc n cht rng r trong 3 ngy.
- : C Trn Vn Hng mt ngy 27-1-1982 ti Si Gn.
(Wikipedia)
138

Th
Hai
21-04.1975
Sau m suy ngh, tra ngy hm sau, th hai 21-4-1975, Tng thng Nguyn Vn Thiu mi
Ph tng thng Trn Vn Hng v i tng Trn Thin Khim, cu th tng, n dinh c
Lp v thng bo vi h rng ng s t chc. Tng thng Thiu k li cho hai nhn vt ny
cuc hi kin vi i s Php v i s Hoa K ngy hm trc v nhn mnh rng c hai ng
i s u khng chnh thc khuyn co ng t chc, tuy nhin v tnh hnh qun s tr nn
v vng v ng cm thy rng ng khng cn c th phc v t nc hu hiu c na nn
ng phi t chc. tng thng Thiu ni vi c Trn Vn Hng v ng Trn Thin Khim rng
ng mun bo tn tnh hp php ca ch VNCH v do ng yu cu Ph tng thng Trn
Vn Hng nhn lnh chc v Tng thng VNCH cu vn tnh th.
()
Di tn
Ngy 21-4, trong khi lc lng VNCH ang trit thoi khi Xun Lc th t ngy 21 n 28-41975, M bc ra khi Si Gn qua 170 chuyn bay bng phi c vn ti C130, C134 v C141
a ti cn c khng qun Clark Phi Lut Tn, mt s nh c a thng ti Guam. Nhn
vin ca cc i pht thanh b mt, c ch ra o Ph Quc, ri t ngy sau c bc i.
Trong Chin dch Frequent Wind ngy 29-4 trc thng vn, t to i s bc 978 ngi M,
1.120 ngi Vit cng cng dn cc nc khc. T DAO bc 395 ngi M v 4.475 ngi t
nn. Ngoi nhng chuyn trc thng do M bc, cn rt nhiu phi cng i mt mnh hoc
ch ngi thn bay thng ra tht hm i.
Trong 4 ngy cui thng 4, M x dng 45 tu hi qun, t mu hm, chin hm, tu vn ti
vt tng cng 40.000 ngi. Tng cng c thng 4, tht hm i vt khong 130.000
ngi. Lc u, h c cho tm tr ti o Grande Island Subic Bay.
Ngy 28-4, quc hi M chnh thc cho php ngi t nn vo M ti 3 ni:
Camp Pendleton, CA; Eglin Air Force Base, FL; Fort Chaffee, Arkansas. Sau m thm Camp
Indiantown Gap, PA. vo u thng 6.
(inh T Thc)
Frank Snepp, tit l rng khi ng Thiu ni chuyn vi Ph tng thng Trn Vn Hng v i
tng Trn Thin Khim (hay Th Tng Nguyn B Cn) ti dinh c Lp th b phn nghe
ln ca CIA ta i s M nghe ht khng st mt li no.
Trm CIA ti Si Gn l Thomas Polga sau ra lnh cho ph t ca ng l Thiu tng
Charles Timmes n gp i tng Dng Vn Minh ngay chiu hm v hi thng ng
Dng Vn Minh rng nu ngi M c cch loi ng Hng ra khi gh tng thng th ng
Minh c sn lng m nhn chc v ny iu nh vi Vit cng hay khng? i Tng
Minh nhn li, v tin tng rng ng c th thuyt phc phe bn kia. ng ni vi tng
Timmes ng cn gi ngay mt i din ca ng sang Paris thng thuyt vi phe bn kia.
139
Nghe ng Minh ni nh vy, tng Timmes lin m cp ly ngay mt ngn la (1) tin mt
trao cho ng Minh mua v my bay cho ngi i din ny.
()
(1) Frank Snepp ch thch l ng Minh khng h gi ngi no sang Paris, khng dng n s
tin ny v cng khng tr li cho ngi M. Frank Snepp cng cho bit thm l i s Martin
khng h hay bit g v vic CIA cho ngi tip xc vi Dng Vn Minh trc khi ng Thiu
t chc. (*** Frank Snepp: sd, trang 395)
Nhng ngy cui VNCH
Theo hi k ca ng Trn Vn n, ta i s Php nhy vo chnh trng Vit Nam. C
vn chnh tr ca s qun Php l ng Brochand gp ng n cho bit s qun Php c lin
lc vi H Ni v nhn mnh: Nu c thng thuyt th H Ni ch thng thuyt vi ng
Dng Vn Minh m thi. 10 gi ti ngy 22-4, ng n gp ng Minh cho hay H Ni ang
ch ng nm quyn ri s thng thuyt.
ng Minh cha tip xc vi ng Trn Vn Hng v v tn tng thng khng thch ng Minh.
ng Minh ngh ng n i gp i s M Martin thuyt phc ng Hng. Ri nh ng
Minh, ngay trong m 22-4, ng n n t gia i s Martin d gn 12 gi khuya. Sau
, ng n trao i vi ng Marin v kin ca ng Minh v yu cu i s Martin ngh
ng Hng giao quyn cho ng Minh ng ra thng thuyt vi H Ni.
(Vng Hng Anh)
Th
Hai
21-04-1975
L bn giao ang din ra ti dinh c Lp, cc n v cn li ca S on 18 bt u di tn ra

khi th trn Xun Lc sau khi chin u v cng anh dng chng li mt lc lng chnh
quy Bc Vit ng gp nm ln trong hn hai tun l. Khi c Trn Vn Hng nhm chc tng
thng th Bc qun tin v ti gn Bin Ha v b my ca c quan tnh bo M CIA cng
tnh bo ca Php, cng nh i s l ng Jean-Marie Mrillon bt u hot ng ro rit
a ng Dng Vn Minh ln thay th ng Trn Vn Hng nhm thng thuyt vi H Ni.
Trong khi th t H Ni, ban b th ng gi in vn s 316-TT/TW ngy 21-4-1975 cho
tt c cc chi b ng ch th v vic chn la cn b tip thu Si Gn v cc tnh min Nam.
Ch th ny ni rng u tin dnh cho cc cn b qu min Nam, nu trng hp thiu th
mi dng cn b min Bc. Ch th ny do L Vn Lng, y vin b chnh tr, trng ban t
chc ng k tn. (*** Vn kin ng: trang 291-293)
()
Ngy th 44 : 22-4-1975
Long Khnh hon tt cuc trit thoi
Ngy 22-4, lc lng VNCH ti Long Khnh trit thoi v Phc Tuy:
140
Theo k hoch, L on 1 D vn tip tc giao chin v nh bt Bc qun ra khi cc v tr

trng im trong th x v l lc lng on hu s rt i sau cng. Cnh qun ca S on 18
rt i tng i an ton. Cn cnh qun do i t Phm Vn Phc, tnh trng Long Khnh ch
huy
b
Bc
qun
chn
nh
lin
tnh
l
2.
(Phm Hun)
- : Trong hi k: Cuc hnh trnh 10 ngn ngy ca Hong Cm, tng ch huy trn tn cng
Xun Lc vit: sau 3 ngy chin u, S 341 thng vong 1.200 chin s, S 7 thng vong
300 chin s
Nhn ngy 30-4-2010, BBC phng vn Nguyn Vn Thi, trung tng, nguyn ph chnh y S
on 7. V trn Xun Lc, ng ta a ra con s lnh Bc Vit t thng l 4.000 ngi. Sau 35
nm th tay tng ny c v thnh tht hn trong nhng con s.
V, trn Xun Lc din ra 12 ngy m ta tiu dit 2.056 tn ch (Chin thng Xun
Lc- Long Khnh). l con s t vong ca binh s thuc VNCH.
(Nh li trn chin Xun Lc - Hong nh Nam)
- : Xun Lc tht th sau 2 tun l chng tri vi Bc qun, chin trn ny lm tr hon
Chin dch H Ch Minh ca qun Bc Vit t nht 2 tun.
Th Ba 22-04-1975
Tng thng Trn Vn Hng cho php th bom CBU Xun Lc.
Ngay sau khi c Trn Vn Hng nhn chc tng thng VNCH, trong ngy 22-4, Trung tng
Nguyn Vn Ton, t lnh Qun on III yu cu i tng Cao Vn Vin xin Hoa K ym
tr mt phi v B52 di bom xung khu vc chung quanh Xun Lc, nhng tng Vin bit r
ngi M khng th no p ng c iu cho nn ng t chi.
Tuy nhin trc my tun, i tng Federick Weyand v ph t b trng quc phng
Hoa K Von Marbod xoay x a sang Vit Nam my tri bom CBU. B Tng tham mu
ngh ln Tng thng Trn Vn Hng xin x dng loi bom ny Xun Lc ngn chn sc
tin qun ca Bc Vit v chnh Tng thng Trn Vn Hng chp thun cho php Khng
qun VNCH th nhng tri bom ny.
12 ngy sau khi anh dng chng li nhiu t tn cng ca Bc Vit, S on 18 rt khi
Xun Lc. Cc nh bo ngoi quc khen ngi cuc rt qun ny l c hoch nh v
thi hnh rt hay v cc n v ny v n Bin Ha ch b thit hi chng 30% qun s.
(Trn ng Phong)
Gp nhtghi chp
Cuc hp ti B tng tham mu 6 gi chiu ngy 22-4-1975, vi chc danh l tng trng
quc phng, cu Trung tng Trn Vn n hp cc tng lnh ti vn phng tng tham
mu trng. Ti bui hp ny, tng n ni: D c thng thuyt nh chin, chng ta
cng c gi nhng g chng ta c. V tng trng quc phng yu cu i tng Vin, trung
tng Ton sp xp li tuyn phng th bo v Si Gn. Cng ti cuc hp ny, i tng
141
Vin bo co tnh hnh chin s v kh nng phng ng ca qun lc VNCH ti khu vc

vng ai th v khu vc cc tnh ln cn.
(Mng Giang)
Th Ba 22-04-1975
Tri bom CBU c th xung ngay trn u b t lnh S on 341 ca qun Bc Vit lc
ang tr ng 6 cy s v pha ty-bc thnh ph Xun Lc khin cho c ba bn trm b i
b t thng. i pht thanh H Ni ngay sau la li t co rng Hoa K v VNCH x
dng loi v kh ha vi quang
Theo Frank Snepp th d c s phn i mnh m ni trn, khng qun Hoa K cng cn tr
gip bng cch dng phi c th xung vng do Bc qun kim sot quanh th trn Xun Lc
bom Daisy Cutters, gy ra nhiu thit hi nng n cho Bc qun. (Sau 1975, h tm c 3 tri
bom BLU 82 cha x dng v cho trin lm ti Si Gn).
Mc d c bom CBU nhng mt s on khng th no chng c c vi mt lc lng ch
ng gp bi, cc n v cui cng ca S on 18 rt khi Xun Lc.
()
Si Gn tht th
Sau khi rt qun t min Trung, qun i VNCH s tp trung to thnh tuyn phng th Si
Gn. Trc , H Ni dc ht ton lc sm nh chim Si Gn bng cch a thm
qun s ca Qun on 2 vt qua v tuyn 17 t nhp Qung Tr v Hu. Ni chung l H
Ni rt ht lc lng chin u vo min Nam vi tng cng 20 s on lc ang trn
ng Nam tin. Kt qu l pha min Nam t t mt Ban M Thut, Nng v cc khu
vc chung quanh Si Gn cng ln lt b ri vo vng kim sot ca qun Bc Vit.
Lc ny, tng tham mu ch huy qun Bc Vit l tng Vn Tin Dng huy ng tt c 5
qun on gm 15 s on vi qun s khong gn 200 ngn chc thng nhng tuyn
phng th vng ai cui cng hu tin chim Si Gn.
Dc theo Quc l 13, cch Si Gn khong 50 km v hng bc l cn c Lai Kh do S on
5 VNCH trn gi. y l mt trong nm s on c phi tr theo th chin lc bo v vng
ai th Si Gn. S on 5 tan v v v t lnh s on l tng L Nguyn V t kt
liu vn mng bng ci cht hin ngang, bt khut. Mt khc, ti c a C Chi cch Si Gn
khong 30 km v hng ty bc, S on 25 ca VNCH cng b tn cng d di v ng gc
trc Qun on 3 Bc Vit. t lnh s on l tng L Tng B v mun bo v sinh mng
binh s nn chu hng v b bt lm t binh.
Ngy 30-4-1975, Si Gn phi hng chu nhng p lc nng n trc sc tn cng mnh
lit ca 4 qun on Bc qun, lc lng li qu t so vi qun s hng hu ca qun Bc Vit,
Qun on 1 v 4 ti Vng 3 chin thut
Si Gn lp tuyn phng th v:
Qun on 1 (Binh on Quyt Thng) ang trn ng ko ti Si Gn:
142
Cc S on b binh 312, 390, S on phng khng 367, L on 202 tng thit gip, Trung
on pho binh 45, L on cng binh 299, trung on thng tin.
Qun on 4 (Binh on Cu Long) ang t Xun Lc ko xung:
Cc S on b binh 5, 7, 9, cc Trung on pho binh 24, Trung on c cng 429, Trung
on phng khng 71, Trung on cng binh 25, Trung on 26 tng thit gip.
- : Qun on ny trc khi nh Xun Lc c tng qun s 35.112 ngi, trong , qun s
trc tip chin u 29.034 ngi.
- : Tng s lc lng chnh qui Bc Vit bao vy Sai Gn gm 4 qun on v on 232
(tng ng mt qun on).
Phng khng nng di
Ho tin Sam
- : Vi 5 qun on, s i pho 130 ly khong 400 khu. Khng k xe ko pho, ci t 61 n

120 ly, pho cao x nng di, nng ngn t 37 n 57 ly, ha tin H12, ho tin Sam.
Ngy th 45 : 23-4-1975
Si Gn lp tuyn phng th
Ngy 23-4, S on 18 sau khi rt v c b t lnh Qun on III cho ngh dng qun hai
ngy ti Long Bnh, sau cc n v c iu ng tng cng phng th khu vc ngnam Bin Ha v mt ng Si Gn, ko di t kho n Long Bnh n kho n thnh Tuy H.
L on 1 D c b tr gi Phc Tuy, bo v Quc l 15 t Long Thnh v B Ra, l lc
lng tip ng Vng Tu khi thnh ph ny b tn cng. Vi k hoch phi tr ca b t lnh
Qun on III bo v Si Gn, k t sng 22-4, phng tuyn n ng pha bc v pha ng
c thnh hnh vi tuyn Long Thnh-Phc Tuy. Lc lng chnh ti phng tuyn ny c S
on 18 B binh, L on 1 D, L on 3 Thit k v L on 468, 147 v 258 Thy qun lc
chin l lc lng bo v pha bc ca phi trng Bin Ha.
(Phm B Hoa)
Th T 23-04-1975
Tng thng Trn Vn Hng c Chun tng Phan Ha Hip i H Ni.
Trong Decent Interval, Frank Snepp k li.
Trong khi qun i Bc Vit ang chun b tn cng Si Gn th ng tng thng gi Trn Vn
Hng cng tm cch tip xc kn vi phi on Bc Vit ti Tn Sn Nht v ng ngh gi
mt ngi trung gian i H Ni tho lun ngng bn. ngh ca ng Hng b H Ni
thng tay bc b. (*** 141: Frank Snepp: sch trang 433)
Tc gi ca b The Vietnam Experience cng c cp n chuyn ny nh sau:
143
ng Hng khng tin vic H Ni sn sng chu thng thuyt vi Dng Vn Minh. ng ni
rng ti ch tin vo vic sau khi ti c bng chng. ng Hung a ra mt ngh ho
bnh ca ng, l ngh mt cuc ngng bn tc khc v thit lp mt Hi ng quc gia
ho gii, loan bo vic gii nhim chnh ph ca ng Nguyn B Cn mi c thnh lp trong
9 ngy v ngh gi Chun tng Phan Ha Hip, tng trng thng tin trong ni cc
Nguyn B Cn lm c s i din cho min Nam i H Ni. Bc Vit bc b ngay c ba
ngh ny mt cch phch li (contemlptuously), nht l ngh v ngng bn. (*** 143:
Thevietnam Experence. sd, trang 142)
Trong mt cuc tip xc vi Chun tng Phan Ha Hip (cng l cu trng phi on VNCH
trong U ban lin hp bn bn nm 1973), tng Hip cho ngi vit bit mt vi chi tit
kh l th v chuyn ny. Tng Hip ni rng vo khong hai ngy sau khi tng thng Hng
nhm chc (23-4), ng tr v nh vo lc khuya v c b Hip cho bit vn phng tng
thng gi in thoi nhiu ln v tng thng mun ni chuyn vi ng. Tng Hip vi vng gi
in thoi n ph tng thng ni chuyn vi Tng thng Trn Vn Hng
(Trn ng Phong)
Gp nhtghi chp
Chic HQ 802 nh neo lc 6 gi chiu 30-3-75, nhng v sng v gi ngc nn mi n 8 gi
ti mi ri qun cng Cam Ranh xui nam v Vng Tu, trn tu ch khong 4.000 tn binh
ca S/TQLC, nh vy ch c 1/3 qun s ca s on thot c v Cam Ranh, gn 8.000
TQLC cn li th hoc cht hay mt tch ti Thun An v Nng.
L468 khi lui binh ti bi bin Nam , may mn c tu hi qun vo st b n nn qun s
v v kh c nhn cn y . Cuc lui binh ca L258 v L147 TQLC ti cn c Non Nc
xy ra trong hn lon v m mu, ch c nhng TQLC may mn v bit bi mi ln c
tu.
HQ
802
v
n
Vng
Tu
lc
4
gi
20
chiu
31-3-75.
(Phm V Bng)
Th T 23-04-1975
Tng thng Trn Vn Hng ni vi tng Hip c mun tm mt ng dy ngh thng vi
Bc Vit v chuyn thng thuyt vi H Ni. Chuyn thng thuyt ny cn phi c xc
tin sm chng no tt chng v ng dy qua phi on Bc Vit trong y ban lin hp
bn bn, do c ch th cho tng Hip lin lc vi phi on Bc Vit nu h chp thun th
tng Hip c th ra H Ni m u cho s thng thuyt.
Tng Hip ni rng ng lin lc vi phi on Hoa K v c bit rng vo ngy hm sau,
24-4-1975, s c mt chuyn phi c C130 c bit t Bangkok bay sang Si Gn a mt
s nhn vin trong phi on Bc Vit ra H Ni ri li tr v Si Gn vo bui ti hm .
Tng Hip vo phi trng Tn Sn Nht ni chuyn vi i din ca Bc Vit. i din ca
Bc Vit v cng ngc nhin...Tng Hip ni ng yu cu ngi i din ca Bc Vit bay ra
H Ni ngy hm sau v khi tr v Tn Sn Nht vo bui ti th cho ng bit kt qu.
Chiu hm sau, ngi i din ca Bc Vit tr v cho ng bit H Ni bc b ngh thng
thuyt ca Tng thng Trn Vn Hng. i din ca H Ni cn ni thm rng H Ni i
144
chnh quyn min Nam phi u hng v iu kin. (Mn m vi cu Chun Tng Phan Ha
Hip ti Anaheim, Califomia, ngy 4 thng 1 nm 2003)
l n lc duy nht m chnh ph VNCH c gng tm cch gi i din ra H Ni thm d
nhm tin n mt cuc thng thuyt v ngi ch trng ng li ny l tn Tng Thng
Trn Vn Hng. C hai ng i s Hoa K v i s Php cng cng quan im nh vy v
h ngh rng vn cn c th gin xp cho hai phe Si Gn v H Ni ni chuyn vi nhau
nhm t c mt gii php chnh tr no .
Tuy nhin, c ngi Vit Nam, ngi Php v k c ngi M l i s Martin cng khng th
hiu c rng cho n gi cht, ngi lm chnh sch (policy maker) cao cp nht ca nc
M l Ngoi trng Henry Kissinger khng h bao gi c nh cho hai phe ngi Vit Nam
i nghch c th trc tip ngi li ni chuyn vi nhau, d lc l nhng ngy cui cng
ca trn chin tranh.
()
Ngy th 46 : 24-4-1975
B Ra
Ngy 24-4, Thiu tng Nguyn Duy Hinh, t lnh S3/BB (Vng 1 CT) nhn trch nhim t
lnh Mt trn B Ra bo v th x ny.
Thiu tng Bi Th Ln, t lnh S on thy qun lc chin, c c lm Tng trn th x
Vng Tu, ti phi tr lc lng ti cc phng tuyn quanh Si Gn.
(SQTB K10B/72)
Th Nm 24-04-1975
Theo cc tc gi Trn Vn n trong Vit Nam nhn chng, Frank Snepp trong Decent
Interval v Oliver Tood trong Cruel Avril th hi 10 gi sng ngy 24-4-75, qua s trung gian
ca cu i tng Trn Thin Khim, Tng thng Trn Vn Hng n gp cu i tng
Dng Vn Minh ti t gia ca i tng Khim trong c x s quan ti B tng tham mu gn
phi trng Tn Sn Nht. i y Nguyn Vn Nht, ty vin ca Tng thng Trn Vn Hng
thut li cho ngi vit bit rng c Hng khng mun gp ng Minh dinh c Lp cng
nh ti ph ph tng thng ng Cng L, C cng khng mun gp ng Minh ti t gia
ng Hng Thp T nh ng Minh mun, do c nh ng Khim sp t cuc gp g ny.
Trong cuc tip xc, Tng thng Trn Vn Hng yu cu tng Minh nhn chc th tng
ton quyn thng thuyt vi phe bn kia theo ngh ca i s Php. Tng thng Trn
Vn Hng ni vi lng vin quc hi v vic gp g tng Dng Vn Minh rng:
Ngi ta bo rng Anh c iu kin thng thuyt, vy th xin Anh v nc nh, mi t
him qua, mi s khng tt p xy ra, xin Anh vui lng xa b cng nhau chung lng
dng nc. Xin Anh chp nhn ci gh th tng ng ra thng thuyt vi phe bn kia.
Tuy nhin tng Minh cng quyt t chi v ngc li ng yu cu tng thng Hng
t chc, nhng chc v tng thng VNCH li cho ng Minh c ton quyn ni chuyn
vi phe bn kia. (Phng vn i y Nguyn Vn Nht)
(Trn ng Phong)
145
Xun Lc thng T
(tip Xun Lc thng t ca Vng Mng Long
di tn t mt trn Long Khnh v n B Ra)
ng lin tnh l Long Khnh, B Ra nh v hp. Ra khi ng ba Tn Phong mt i, thnh
thong chn ti phi nhng xc ngi nm cht ri rc y, nhng ngi dn chy gic,
trng n pho cht oan, nhng ci xc cn mm, c ci cn ton thn, c ci ch cn mt
phn hnh hi con ngi. Ti i ngang qua n in Michelin vo lc v chng con ci hi h
ln ng. C nhng b th chng nm, by tui, chn b o b qun tng cc vi to. Ti
nghip cho b, chn non ng di!
Ti chnh nh n ba a con ti Ban M Thut, a ln nht mi bn tui, v ti li ang
mang bu. Ban M Thut ri vo tay gic t u thng 3-1975. Gia nh ti ri vo tay
gic khi ti gng sc bo v gia nh nhng ngi khc Qung c.
on ng vi chc cy s t Tn Phong i Bnh Ba, B Ra thc ra khng c g l ng ngi
i vi nhng ngi lnh T82 BQ. Nhng ci nhim v nng n bo v t lnh hnh qun
lm tc tin qun ca chng ti gim i nhiu so vi kh nng. i chng na gi ti li
phi cho n v dng qun b tr ch n v theo sau. Qun nhn ca nhng n v khc i
hng mt trn ng, vy m vn chm hn nhiu so vi i hnh tc chin mt hng dc ca
T82 BQ i su gn ba rng tri trc l. C lc ha chu soi khi ngng qun, t lnh (Chun
tng L Minh o) quan st bn ng mt lc ri hi ti,
Qun ca Long u sao qua khng thy?
Ti phi gii thch vi ng rng n v ti c tp luyn thnh thi quen, bt c lc no
dng qun, mi ngi lnh t ng np vo bi cy, g t, nu khng c g n np, h phi
ngi th th, sng trn tay sn sng tc x. Ha chu khng soi sng i hnh, nn t lnh
khng thy r h. Nghe ti gii thch c l, tng t lnh gt u,
i lnh hn ba nm, hn khoe hn bn cht ng tm tn ch. Sang M, mi ln nhu ng
ng, hn li khoe khoang thnh tch y. Bn b hn khng tin. Hn ci o v xn qun ln
khoe: Trn lng v di chn hn cn thy r tm vt so. Bn b hn ci: ng b tm vt
thng u c ngha l ng git c tm tn ch.
Hn vn khng khng: Th c g khc nhau u?.
Ti mt ci cu ni con sui su, nc chy o o, on qun qua cu hng dc, ri chuyn
sang hng ngang tin su v hng ba rng, khi an ninh sn sng, ti mi mi t lnh v
i t Hiu ri v tr n np tip tc ln ng.
(Vng Mng Long)
Ngy th 47 : 25-4-1975
Bnh Dng, Long An
Giao
tranh
phng
tuyn
Bnh
Dng.
Ngy 25-4, Bc qun iu ng s on c b s CT-7 (1) v 2 trung on c ng p st ti
146
tuyn phng th ca S on 5 BB. Bc qun mun chc thng mt ng ca tnh Bnh Dng
v
mt
ty
ca
tnh
Bin
Ha
tin
v
Si
Gn.
Tuyn
phng
th
Long
An
Ti mt trn Long An, S on 22 BB c giao nhim v phng th vng ai th x Long An
v khu vc t Tn An v Si Gn. Cc n v ca S on 22 c t thuc quyn iu ng
ca Bit khu Th do Trung tng Nguyn Vn Minh lm t lnh.
(SQTB K10B/72)
(1) CT l tn gi mt s on. CT-7 l Cng trng 7.
Th
Su
25-04-1975
Cu Tng thng Nguyn Vn Thiu t chc vo ti 21-4, tuy nhin ng vn cn tr ng trong

dinh c Lp cho n ngy 25-4. Trong cun Decent Interval, Frank Snepp k li vo hi 5 gi
30 chiu ngy 25-4-75, trm CIA Thomas Polgar gi tng Charles Timmes v Frank Snepp
vo vn phng ca ng ta v ra lnh cho h phi gip cho ng ta a ng Thiu v ng Khim
i i Loan vo ti hm .
Khong 8 gi ri ti, tng Timmes, Frank Snepp cng 2 nhn vin CIA khc li ba chic xe
n t gia ca i tng Trn Thin Khim trong B tng tham mu v khong 9 gi ti th
trm Polgar cng n ni. t lu sau th mt chic xe Mercedes (1a) chy n u ngay trc
nh ng Khim v ng Thiu vi v bc vo nh.
Frank Snepp k rng ng Thiu c mi tc bc chi bng long, qun o i thng np v trong
lc tri cn tranh ti tranh sng: ng ta c v ging nh l Mt ngi mu trong tp ch
Gentlemans Quartery hn l mt v cu tng thng i t nn.
Ngi qun nhu k chuyn di tn
M cha thng Thiu ri dinh
tao
li
kinh
mi
ngy
on tu tng ca ng Thiu ngi no ngi ny u to con vm v tay xch nhng chic vali qu kh n nhng chic xe ca to i s M v h i phi cho h ch thn t nhng
chic va-li vo thng sau xe. Frank Snepp ni ng ta khng bit trong nhng va-li ng
g, tuy nhin c v rt nng v khi nhng hnh l c t xung xe th nghe nh c ting
kim loi chm vo kim loi.
Theo Frank Snepp th sau khi a hnh l vo thng xe, Polgar, tng Timmes cng nhiu
nhn vin ngi Vit ra khi nh v bc ln xe. ng Thiu ln ngi ng sau xe ca Frank
Snepp, ng ta ngi gia tng Timmes v mt nhn vin ngi Vit. Trn xe, tng Timmes
ni vi ng Thiu: Xin Tng thng ci u xung. Khi xe i vo cng phi trng Tn Sn Nht,
ng ta li vi v nhc ng Thiu ci u xung na v lnh gc c th nhn mt ngi trong xe,
nht l lc sau gi gii nghim. May thay, khi thy xe mang bng s ngoi giao on, lnh
gc vy tay cho on xe chy thng.
()
Gp nht si
147
Chng ti ln lt ra xe v yu cu h m cp sau. Ti b ci samsonite vo, (lc ng Polgar

ang vit g , ti b thm cy K54 vo samsonite) hai khu sng chm nhau khua lp cp.
Trong sch ca Frank Snepp c nhc ti chuyn ny. ng c nghe ting kim loi khua khi
chng ti xp sc tay vo cp xe, v c th ngh l ting va chm ca vng bc, chu bu!
(Nhng ngy cui ca Tng thng Nguyn Vn Thiu Si Gn - Nguyn Tn Phn)
Nguyn Tn Phn, thiu t tu vin i theo tng thng Thiu qua i Bc.
Lc n
Vo khong 7 gi 30 ti, tng thng Thiu thay b bn ti trong phng ng ri qua phng
nh bn cnh nghing u qua ca s nhn xung. Di sn, bn cnh thm tam cp mt xe
Mercedes mu xanh en u sn. Thy mi vic sn sng, tng thng Thiu rt trong
hc t cy Browning lp n, ng kha cht an ton ri cho vo ti o. ng va bc xung
bc tam cp th vo lc c hai binh s (tn l Sanh v Khnh) xut hin lm ng git mnh th tay
vo ti o. Thc ra l h ch n i gc.
ng Thiu v ng in vi v bc vo xe. i t in ngi bn phi ca tng thng Thiu
bng sau. Nh vy l ng in ngi vo ch chnh thc ca tng thng v chu lm L Lai
cu cha! Va ngi vo xe, ng Thiu hi:
- C my cy sng?
i t in p:
- C hai cy, mt cy di, mt cy ngn.
Lc n
Ngy 2-9-1975, chic xe Mercedes c s dng ch i tng V Nguyn Gip ti l
duyt binh Ba nh, H Ni nhn dp quc khnh ngy Vit Nam thng nht. Trong khi tip
qun dinh c Lp, mt n v b i pht hin mt chic xe nhn hiu Mercedes 4 ch, bin
s 72 M-0217 mu xanh en, s khung 100248, s my 027150.
Chic xe ny c knh chng n, sn st chng mn c cu Tng thng Nguyn Vn
Thiu t mua nm 1970.
(Wikipedia)
Th Su 25-04-1975
Khi on xe chy qua khi vn phng ca hng hng khng Air America, ngi li xe trc tt
n, Frank Snepp ch ng Thiu trn xe sau cng phi vi v tt n theo. Bn ngoi tri qu
ti, bng Frank Snepp cht nhn thy trm Polgar chy ra cch xe ch chng my thc, anh ta
p thng tht gp v nhng ngi ngi bng sau k c ng Thiu u b di vo bng gh
trc, tuy nhin chng c ai b thng tch g. Polgar m ca xe v dn ng Thiu n phi c
148
u cch y khng xa. ng Thiu quay li v vai v cm n Frank Snepp, mt ng ta long

lanh v nm tay ngi ti x M kh lu, ni my li cm n ri bc vi n phi c.
i tng Trn Thin Khim v on tu tng cng theo chn ng Thiu. i s Graham
Martin v on v s ca ng ang ng di mt chic phi c vn ti C118 bn ng c ca
khng lc Hoa K, ng i s cng Polgar tin a ng Thiu v phi on ln phi c ri sau
phi c ct cnh ri phi trng Tn Sn Nht bay i i Bc.
()
Bn l trn chin
Mt thi gian sau , b Anna Chennault tun hnh lnh ca Tng thng Hoa K Gerald Ford
t Hoa Thnh n qua i Bc gp tng thng Thiu v i tng Khim.
B Anna Chennault l v ca v tng anh hng thi nh th chin, Trung tng Claire Lee
Chennault, t lnh Khng on 14 ca khng lc Hoa K hot ng Trung Hoa lc a.
B Anna Chennault sau ny l mt nhn vt quan trng trong b tham mu tranh c ca ng
Richard Nixon, b l ngi trung gian trong s lin h mt thit gia tng thng Nixon v tng
thng Thiu trong thi gian .
Nhim v trong chuyn i ny ca b Anna Chennault l chuyn li tng thng Hoa K yu cu
cu tng thngThiu v cu th tng Khim ng vo nc M.
- : V sau, ng Nguyn Vn Thiu t Anh sang M, ng sng lu vong lng l sut phn i
cn li cho n ngy 29-9-2001, v mt ti Boston.
Gp nhtghi chp
(..trch lc li)
Ngy 29 l ngy c nhiu gp nht ghi chpnh ngy 29-9-2001, ng Thiu nm xung.
Ngy 29-3-1975, ngoi Chun tng Nguyn Vn im t trn, cn chuyn Nng di tn vi
tng Trng, tng Khnh, tng Thoi, tng Ln, v tng Hnh
Thng Ba bun hiu!
(tip bi bin di chn ni Sn Tr)
Mt tri khut bng v hng ty, ci vng vng a ca bui chiu tn phn chiu li ln bu
tri mt mu m m th lng! Hay ti ti lng bun cnh c vui u bao gi!
Mn m bt u bao ph cng l lc t lnh TQLC n ri ln lt cc v t lnh qun binh
chng khc p trc thng v y m cuc hp ngay ti TOC/HQ (Trung tm hnh qun hi
qun). Ngi ca hm TOC vi Tr/y T Hnh, chng ti nhn din c qu tng lnh vo
hp trong TOC l Trung tng t lnh Q1 Ng Quang Trng, Trung tng t lnh tin
phng Q1 Lm Quang Thi, Thiu tng t lnh TQLC Bi Th Ln, Thiu tng Nguyn
Duy Hinh t lnh S3 BB, tng t lnh.HQ H Vn K Thoi, ti khng bit r cp bc hi
qun nn c gi lng tng cho chc n
Cng cn ni thm l trong cc v tng t lnh n hp, ti khng thy 2 v t lnh khng
qun, (ni li cho r l ti khng thy ch cha hn l nh v ny vng mt), l tng
khng qun t lnh S1 BB (1), i n v ca ng b ci cu phao la, cn tng
Khnh, t lnh khng qun Vng 1 ch nh cngkhng qun nn khng cn n d? C
149
cng nh khng chng? V my ngy ny chng thy phn lc b bom u c m b i u!

Chng thy chun chun chuyn qun, tip t, ti thng u c! Chng l mng m ph ty,
thim zng t loc ti zi?, c ngha l chun chun bay mt th ma ngp b ao!
Trong khi cc v tng lnh ang hp trong TOC th b i nn ci bt u pho kch vo
BTL/HQ, cng tng dn, lc u c nhng tri rt ngoi vng ai nhng ri tin st vin
ca chng nm gn u y iu chnh dn vo mc tiu, nhiu tri n gn ch chng ti.
Ti x Ngc bo cho bit xe jeep ca t lnh b pho khng cn s dng c na.
Cuc hp chm dt, Trung tng Ng Quang Trng i ra trc thng trc, thiu tng t
lnh TQLC ngoc ti v bo mang my theo trung tng TL/Q1. A-l-hp, ti quy my
PRC25 ln lng v tc tc chy theo, ra n ni trc thng u, cn ang ch mt v thiu t
ln trc ri ti mi ln. Ngi trn trc thng ng xung, thy ti trung tng hi:
Ch
i
u
y?
Tha trung tng, thiu tng t lnh ti bo ti mang my theo trung tng.
Suy
ngh
trong
giy
lt
ri
ng
tng
khoc
tay
bo:
Thi, khng cn, ch tr li vi t lnh i, cho ti gi li cm n ng.
Ri tt c mi ngi trong phng hp ln lt bc ra v ri BTL/HQ, lc vo khong gn
10 gi m, b i nn ci vn cn pho lai rai vo sn c.
Thiu tng t lnh bc ti ch ti v Tr/y Hnh, gng mt t lnh m chiu, suy ngh,
Tr/y
Hnh
vi
trnh
vi
t
lnh:
Tha thiu tng, mnh phi bm theo t lnh HQ thi, v tt c phng tin khng cn na,
xe
trng
pho
h
ri,
trc
thng
cng
h
T lnh suy ngh i pht ri gt u, Tr/y Hnh quay sang ti:
Tiu Cn, chy sang gi tt c anh em ln ng.
i vng di chn ni Sn Tr chng 2 ting th chng ti ngi ngh, t lnh HQ lm tn hiu
bng n pin cho tu vo rc, c l n hn 30 pht sau m c ln c nh vn ln mt tiu,
khng c tu no vo n c nn t lnh HQ H Vn K Thoi nh ti lin lc bng h thng
TT. Tri t! Mt gii chc ng u Vng 1 duyn hi m khng c mt ATV hay h thng
LL/TT i theo? Cng may l tra nay, trong lc ri rnh ch lnh mi, v qua nhiu nm thng
trong ngh dy cho ti nhng kinh nghim v lanh li nn ti xin c tn s ni b ca
HQ nn by gi ti v tnh li kim nhim thm vai tr mt ATV ca t lnh HQ na, mt ATV,
hai t lnh! Chuyn hi hu nh cc tng lnh hp hnh qun m khng c (2) tng KQ, nh
t lnh HQ m phi hnh qun b trong m bn b bin!
Sau khi lin lc c vi HQ, h gi vo 2 tu chin, khng phi ch qun, hnh nh l
giang tc nh. V c nhiu ngm v sng bin nn tu ch u cch xa b chng 10 m nn
chng ti phi bi ra. Mun gi cho my PRC25 khi t, ti phi i my ln u, v vy
chuyn bi ra tu kh vt v v mt nhc, v t lnh cng gp nhiu kh khn, nhng cui
cng th chng ti cng an v trn boong tu. Thiu tng t lnh, Tr/y Hnh v ti ngi trn
boong, cui ui tu, b qun phc t sng, gi thi mnh, hi nc bin, sng m ph
trm cng lm tng thm ci lnh sut mt m di, ba thy tr b gi nhn nhau. Ngi ta
thng ni bng i ct rt nhng chng ti bng i th c, nhng khng phi ct rt, rt bn
ngoi m l rt t trong, t y lng. Hai hm rng lp cp vo nhau, c mm mi cn li
km li m khng c, vy m t lnh lun nhc ti phi c gi lin lc vi hi qun, vi HQ
802, t lnh ni:
Ch c gng gi lin lc vi HQ 802, khng c ti h khng vo bc anh em mnh u.
Nhc li iu ny chc hn mt s bn lnh bin khng vui, nhng s tht n l vy m. in
hnh l khi ph c TL/HQ phi ni r tn th tu trng mi tin v cho tu vo n. in
150
hnh l sau khi hp xong, ti sao ph c khng i ra hng cu tu ngay trong BTL/HQ m
li phi i b, m mm trong m di chn ni Sn Tr? V cu th c m tu th khng!
Theo li yu cu ca TL/TQLC, chic tu ch t lnh v anh em chng ti c ngc xui ngoi
khi trc ca bi bin Non Nc. Mi ti 8 gi sng ngy 29-3-75, sau khi c bit c 2
tu vo n TQLC ti bi bin Non Nc th giang tc nh mi chuyn chng ti sang tu ln
HQ 802, u ngoi khi n cc TQLC chuyn n. Ti x chiu khng cn thy tu
thuyn no t trong b chuyn qun ra na th HQ 802 nh neo, trc ch hng nam, ni ui
nhau vt trng dng! Vnh bit vng t a u gii tuyn! Vnh bit anh em L147/TQLC
nm li hay b bt trn bi ct Thun An!
chm dt y nhng g ti chng kin, ti xin c mn li ca i tng Cao Vn
Vin
khi
c
bo
ch
phng
vn:
Mi ngi gii thch s tht theo li ring, 100 chng nhn c 100 s tht (hoc sai s tht).
nh kin lm cho lch s sai lch.
V th ti ht sc c gng loi bt nhng chi tit khng cn thit trnh suy din bn ci
mt th gi, nhng cng s khng th trnh c mt s s kin khc vi ci nhn ca ngi
khc. Nhng ci chnh xc khng th phn bc c m ai cng phi cng nhn l S1/BB
b tan hng bt dc d mt cch au kh. L147 TQLC vi hn 3.000 qun b la vo bc
ng cng, b b ri mt cch tn nhn. V cuc lui binh ny nu da theo trc chnh l
QL1 th hn s trnh c nhng thm ha v khng c thm ha tip theo Nng.
Tiu Cn ti c mong c c nhng s tht v Hell on Thun An Beach ca Lm tng
qun (3) trc khi (ti) nhm mt!
(MX Tiu Cn)
MX Tiu Cn tn tht: Nguyn Th Thy. Tc gi l h s quan truyn tin cho Thiu tng t
lnh TQLC Bi Th Ln. (trch lc li)
(1) Chun tng Nguyn Vn im bay i Qung Ngi, mt ngy sau t nn my bay.
(2) Chun tng t lnh S on 1 KQ Nguyn c Khnh, v trc thng ht xng phi p
xung bi ct Sn Tr ri li ra tu HQ 404 cng trung tng Trng v Si Gn.
(3) Trung tng t lnh tin phng Q1 Lm Quang Thi.
Gp nht si
Tng K cho p trc thng xung B tng tham mu, khng thy tng lnh no ngoi
tng Trng angtrm ngm nhn bn vht thuc l. Tng Trng nh tng K
ch xung Vng 4 gp Thiu tng Nguyn Khoa Nam. Tng K bay mt vng chung quanh
thnh ph Si Gn ri bay thng ra mu hm Midway sau bui tra ngy 29-4.
Theo b Nguyn Tng Nhung, phu nhn c Trung tng Ng Quang Trng:
- Nh tng K nh ti mi i c.
(Nguyn Tng Tm)
Qun s ngoi truyn
26-4-1975, Qun on 2 c mt trc ca ng Si Gn mt a danh c tn l Rng L.
151
5 gi chiu 26-4, qun on xin c n sng (sm 1 ngy so vi ton mt trn) trn hng
ng-nam ca Si Gn. T cc hng F304 nh Nc Trong, Long Bnh, Th c F325
tin cng Long Thnh, Nhn Trch F3 n sng B Ra, Vng Tu.
V tng gi tc bc hi nghim nt mt ni:
Hin nay c kin sai tri cho rng lc ny ch nh tri sung chn rng, khng cn nh
cng phi u hng. Hon ton sai. Sng 30-4, chng cn c th quyt lit ti cu Si Gn v
bn chy ca chng ti 2 chic xe tng Cuc chin u din ra c lit n pht cht.
(Hi k i chin u Nguyn Cng Trang)
- : K hiu phn cp ca qun i Bc Vit:
A: tiu i. B: trung i. C: i i.
D: tiu on. E: trung on. F: s on.
Gp nhtghi chp
S on 3 Sao Vng thuc Qun on 3 t Pleiku bn tp xung phi hp vi 2 trung on
ca S on 325 thuc Qun on 2 t Nng ko xung dc ven bin v hp lc nh
Phan Rang. Xong, hp qun ny theo Quc l 1 xuyn qua Phan Thit qua ng Bnh Tuy
ngang Xuyn Mc nh Bin Ha v Si Gn. V h khng th i ng Xun Lc nn h phi
i ng vng v hng ng ca Si Gn bc qua Vng Tu v B Ra.
Ngy th 48 : 26-4-1975
B Ra
Ngy 26-4, khong 6 gi Bc qun pho kch ko di 3 ting vo th x B Ra, b ch huy tiu
khu Phc Tuy, t dinh tnh trng, Trung tm hun luyn Vn Kip.
Khong 10 gi m, Bc qun (1) tn cng theo 3 mi vo tnh l, 2 mi do b binh v thit gip
phi hp nh vo trung tm tip vn tiu khu v t dinh tnh trng, 1 mi vo khu vc dc
theo
xa
l
mi
pha
nam
th
x
B
Ra.
Thiu tng Nguyn Duy Hinh, iu ng 1 tiu on d v t n v ny thuc quyn ch huy
ca tiu khu trng Phc Tuy t chc cc cuc phn cng nh ui Bc qun ra khi
trung tm th x. Tiu on d bn chy 5 chin xa Bc qun ngay trong m 26-4.
- : Ti B Ra, Thiu tng Nguyn Duy Hinh, t lnh S3/BB t Qung Ngi vo ng trn vi
S on 3 Sao Vng (1) thuc Qun on 2 ca Thng tng Hong Minh Tho. Trung on
141 ca s on ny v i i xe tng 4 c pho binh ym h nh chim th x B Ra
chiu ngy 27-4-1975.
Th By 26-04-1975
Ngy 22-4-1975, B chnh tr ca ng cng sn quyt nh chp thun k hoch cui cng
ca cuc tng tn cng, v ngy 14-4-1975, Chin
dch 275 c chnh thc ci danh l Chin dch
H Ch Minh, tc l chin dch nh chim th
Si Gn.
152
B ch huy Chin dch H Ch Minh t

Lc Ninh son tho k hoch nh chim
Si Gn: Khi s tn cng vo ngy 27-4.
Vn Tin Dng v b tham mu sau son tho k hoch (1) hnh qun chp nhong s
dng cc n v chin xa v c gii tin chim 5 mc tiu trong thnh ph Si Gn:
Dinh c Lp, B tng tham mu, B t lnh bit khu th , B t lnh cnh st quc gia v
phi trng Tn Sn Nht.
Tng Vn Tin Dng trnh k hoch hnh qun ny cho 2 u vin B chnh tr l L c Th
v Phm Hng, nhn vt s 2 v s 4 trong b chnh tr ca ng cng sn. C hai nhn vt
ny chp thun k hoch v ra lnh cc cuc tn cng vo vng ven bin s khi s vo ngy
27-4 v giai on cui cng tn cng vo Si Gn s khi s vo ngy 29-4-1975. Trong cc
k hoch ca Bc Vit cng nh ch th ca B chnh tr, khng h c mt iu no, mt cu
no ni n vic c th thng thuyt vi chnh quyn mi ca Dng Vn Minh (2).
(Trn ng Phong)
(1) K hoch hnh qun trn c t trc H Ni do tng V Nguyn Gip son tho.
Xem Thm u b s tit mc Ngy th 52 Si Gn ngy di nht: 30-4-1975.
(2) Cu i tng Cao Vn Vin sau ny cho bit:
Tng Thng Dng Vn Minh th nhn ng b Cng sn la. ng khuyn nhng c vn thn
cn v con r l i t Nguyn Hng i nn ri Vit Nam. (*** Cao Vn Vin, trang 225).
- : Sau ny ng Dng Vn Minh cng qua M, ng sng chung vi v chng con r Nguyn
Hng i min nam California v mt ti Rose Hill.
Gp nhtghi chp
Ngy 26-4, Bc qun bao vy Si Gn bng 5 cnh qun do 4 qun on v on 232.
on 232 qun s tng ng vi mt qun on gm: 3 s on b binh 3, 5, 9 v S on
c cng 27. Tng cng 16 s on. Ngoi ra Bc qun cn c vo khong 15 trung on c
lp tng ng vi 4, hoc 5 s on, ton b ch lc qun chnh qui ca Bc qun vo
khong 20 hoc 21 s on b binh vi trn 100 nghn ngi cha k 20 trung on pho
binh, thit gip v phng khng, vv...
Th By 26-04-1975
Sng ngy 26-4-1975, Vn Tin Dng cng on ty tng ca ng ri Lc Ninh di chuyn bng
qun xa v Bn Ct khong gn 50 cy s pha ty-bc Si Gn, ti ng ta tho lun vi
tng MTGPMN Trn Vn Tr v nhng chun b cui cng cho chin dch H Ch Minh. Cp
153
ch huy trc tip ca Vn Tin Dng l L c Th v Phm Hng, hai y vin B chnh tr
khng i theo b t lnh tin phng ca Vn Tin Dng m li Lc Ninh phi hp mi
hot ng c chnh tr ln qun s trong giai on cui ca chin dch.
Ti tri Davis trong phi trng Tn Sn Nht, ti 25-4, phi on MTGPMN trong y ban lin
hp bn bn nhn c mt in ca Vn Tin Dng cho bit qun i Bc Vit s khi s
tn cng Si Gn, do i t MTGPMN V ng Giang ra lnh cho tt c cc nhn vin
trong phi on Vit cng phi o hm trnh pho kch. Bc mt in ca Vn Tin Dng
kt thc bng cu chc cc ng ch may mn. Hn gp cc ng ch ti Si Gn.
ng 5 gi chiu ngy 26-4, c lnh ca L c Th (1) qua Vn Tin Dng (1), tng Bc
Vit L Trng Tn ra lnh cho 6 s on di quyn ch huy ca ng ta tn cng vo qun
Nhn Trch thuc tnh Bin Ho cng cc vng nm v pha ng Si Gn.
()
Xun Lc thng T
(tip tc vi T82 BQ
t Long Khnh v B Ra)
Nhim v c phn chia r rng: Tng t lnh ch huy ton th trn i. i t Hiu ch huy,
cnh qun ca T82 BQ chu trch nhim bo v chun tng t lnh trn ng di chuyn.
Ti cho n v i su vo hng lng x ri dng qun di mt bi tre lng. Ti cho cc i
i b qun, ct ngi canh gc. u da ba l, mt ti nhp li rt nhanh. Mt tri ln cao khi
ngn cy, ti thc dy bi ting ng c ca trc thng ch huy p bn cn c ha lc ca d.
Ba ngi cao ln nhy xung, chic tu bay bay i. Khng r nhng ngi va xung my bay
l ai, ch thy sau khi trao i vi li g vi nhng pho th d, h quay sang tin v pha
T82 BQ. Khi h n gn th ti nhn ra Trung tng Nguyn Vn Ton, t lnh Qun on
III. Ti ra lnh cho tiu on tp hp nm i i dn cho. Sau khi bt tay ti, tng Ton i
mt vng, bt tay tng ngi lnh trong hng. Ri ng quay qua ti nh ging,
- Thi cho anh em gii tn i Long, y st cn c My To, ti n pho bt c lc no.
Tra hm ti vo gp chun tng o trong hi ng x Bnh Ba, ng cho bit L on 1
D thnh cng dit xong nhng con cht chn v ang trn ng tp trung vng bc x
Bnh Ba. Ti mn xe v ti x ca chun tng o ra B Ra, vo trung tm tip c, d
tn gia nh v con ti trn danh sch nn nhn chin cuc, nhng khng thy tin tc g c.
Khi ti v li hi ng x Bnh Ba th i t Hiu cho ti bit ch bn tp truy kch ng nh
d on ca ti. Chng chn nh qun bn ngay ti ng ba X Bang, i t BQ Phm Vn
Phc (K10 VB) tnh trng Long Khnh b ch bt a im ny.
Ngy hm Tng thng Nguyn Vn Thiu t chc trao quyn li cho c Trn Vn Hng.
Tiu on ti rt vo nh dn ng qua m. l ngy 21-4-1975.
(Vng Mng Long)
Gp nht si
Chun tng L Minh o c giao nhim v trn gi Xun Lc, vi hy vng c th chn
c tin qun nh v bo ca qun i Bc Vit. Xun Lc, tng o c 12.000 qun
154
chi li 40.000 qun ca tng Hong Cm. Cng may cho tng o, tng Hong Cm ca
H Ni l mt v tng xong, nn ng o c th i ph khng kh lm.
Da theo nhn xt ca H Ni v tng Hong Cm:
() Nu H Ni c tip tc ng tng xong Hong Cm ch huy trn Xun Lc, th c l
ton b Qun on 4 ca ta b cm chn Xun Lc, th c l cc din chin tranh cng s c
s thay i ln. () - (trch lc li: Chin tranh Vit Nam ton tp).
Lc n
Nhng bp Hong Cm th khngxang! Nm 1951-1952 khi trn in Bin Ph ang tip
din, c anh b i S on 308 sng to ra bp khng c khi. Chuyn l b i phi o
hm tr n, cng s chin u, trong hm phi nu nng nu c khi th l mc tiu. V vy
trn bp, anh b i ph cnh cy tri mt lp t mng ri ti nc gim khi ca bp
nu nng. Khi len li qua cc rnh cy m t ch l mt di nc tan nhanh khi ri mt t.
V b i l anh nui tn Hong Cm nn c gi lbp Hong Cm.
Cn anh nui Hong Cm 1951-1952 c phi l tng Hang Cm 1975 chng th khng
thy.qun s ngoi truyn ni ti?! Nhng ch bit rng vi chuyn bp nc, b i hc
theo Hng qun Trung Hoa th tiu to: 1 hay 2 ngi n v i to: n tp th.
Xun Lc thng T
Thng 3-1979 ti c a t tri ci to Ph Sn 4, Thi Nguyn v tri Nam H A, Ph L.
Ti l thnh phn ca ton bn mi ngi c tin tch trn tri, nn b gii v y vi ci cng
trn tay. Khi chng ti nhp tri, anh em t ci to cho n nhng k mang cng, bng nhng
t v tay hoan h tng bng.
Hm sau c ngi nhn vi ti rng ch nht ti Thiu tng L Minh o ch mi ti n cm
bung s 1. Tra ch nht ti ti bung 1 gp ngi ch huy c, ng i lao ng cng
tng Sang, t lnh S on 6 KQ, v i t Phc, tnh trng Long Khnh.
Thi gian qua my nm khng gp, ti rt vui khi bt tay t lnh.
()
Tn cuc binh ao
a s cc tng lnh VNCH b giam gi tri H Ty (H Ni-Sn Ty), cch H Ni 25 km v
pha ty, Sau cc tng Nguyn Hu C, L Minh o, L Tng B v Phm Ngc Sang c
chuyn v tri Nam H (Nam nh-H Nam) nm v pha ty Ph L 30 km.
&&&
30 thng 4! K c ca mt ngi cha cm sng
T ngy my ngy nay, lnh nhy d c mt nhiu trn cc tuyn ng vng H Nai, Bin
Ha. Vng t my thng trc ch c mt cc n v bit ng qun v S on 18. Hai ngi
lng qu ti vn l hai gio x Cng gio. Gio x L c, qui t a s l dn cng gio di c
gc gc t tnh Ha Bnh, Bc Phn. Gio x ng Hi, tn lng t tha xa xa cn gi li vn
l mt ngi lng t tnh Bc Ninh, Kin An, Hi Phng v K St, Hi Dng.
155
Chin cuc p n st vi chng ti. Ngoi Quc l 1, on cy s 9 tnh t th x Bin Ha

ra hng bc, t chin khu D c n pho ci ng c di vo phi trng Bin Ha, ng
n bay qua lng ti nhng bui m sng kht lt. Loi n ci ny cho chng ti hiu l th
thng phong ca lnh chnh qui min Bc hin ln r rt. V thng thng t my nm nay,
pho kch t chin khu D rt vo phi trng Bin Ha bng ha tin, loi pho gin, phng
hng lot vi chc qu ha tin trong ch pht ng h. Sau l trc thng t phi trng Bin
Ha ln qun tho nhng ng nhin l khng cn du tch g ni vch rng chin khu D,
cch lng ti chng 4, 5 km. Nghe ting pho ci di vo lng, nhn hng on lnh rn ri mu
xanh ng cc cht quanh lng, Thy ti ni vi c nh:
Thu gom gn nh nhng th cn thit chy lon.
U ti hi li.
Gi chy i u by gi? y ch cch Si Gn c hai gi xe my. Sau Si Gn l b ri, i
lm sao c?
C thu xp i. n u bit n y. Ra b cng i
Thy ti va ni va lm nhm c kinh. Ti do dc nhn m. U ti lt t thu gom m qun
o. B lng cng nhc ci ny b ci kia, cui cng cng xong ba ci bao vi lnh ca qun i
Php m thy ti cn gi li t 1954.
C tin lnh chnh quy Bc Vit lm ch tnh t bn ny sng Si Gn, tc cu Si Gn s l
im phn ranh. Thy ti bo ch ti thu mt xe ti ch ht thc go chy lon. Thu xe ti
lc ny l iu vn nan nhng ch ti c quen bit mt gia nh c xe ti v cng cn chy lon
vo Si Gn nn nh ca thy ti c thc hin ngay. Chiu 27, cc dn pho ha tin
v pho ci ca lnh chnh qui Bc Vit n n vo phi trng Bin Ha cc k c lit. Lng ti
mt m khi pho ca hai pha bn qua bn li. Trc thng c v rt e d, bay thng l hai
ba chic cp k nhng khng cn chi st xung rng na. M ti cng xe thc la ra ngoi
quc l, u gn nh th K St on cy s 7 Quc l 1. Hng xm di tn ht. Thy ti
quyt nh li c th sau khi linh mc Nht i mt vng lng ti nh ti.
i u by gi! Phi gi lng ch. Cn i u c na m i.
Th th con cng li.
, cha cng li y. o xong tng-x ri.
Th l thy ti quyt nh khng i. Ti v nhanh ci xng chy ra hin nh o ci h c nhn
hnh ch L, ba con ch lng xng co co b bi khi thy ti o ct lc. Thy ti o mt
hm pha sau nh, c chn np bng nhng bao ct v g vung chc chn. H o sp xong
th mt ng lnh n bn cnh sn nh ti, hi vng vo.
B mun t th h?
Ti p D, va p va li hi o. Ngi h s quan ny thng ngi trc sn nh ti mi
ti va n va ht. ng hi thm khi thy thi ca ti l thi mun chi t cng.
Sng ng g khng thng em?
D, Ccbin.
ng ta ph ra ci ngt ngho ri hi.
Bit chi M16 khng?
D bit.
Vy lt ti anh a cho, cn ba cy,cc bin chi sao ni.
ng lc y, trn ng c bn nm ngi lnh nhy d thc sng y mt bng ngi n
ng bc sm sp trn ng ci dn v pha cui lng. Ti cht dng sn tc gy. Nm
Trnh! ng Nm Trnh tay b tri git khuu, chic o en m mu. Chc chn kiu ny l ng
Nm s b bn! Ti b xng b cuc, lng l bc theo sau bn nm ngi lnh v ng Nm
Trnh. ng bc thp bc cao i theo hng mi sng ca my ngi qun nhn mc rn
156
ri. Khong chng 500 mt tnh t cng cui lng, nhng ngi lnh nhy d n dy tri ri bo
ng Nm Trnh t bn mnh sau khi a cho ng khu sng M16 ch c mt vin n. ng lc
u, qu hai gi xung b rung. Hon ton khng thy ng ni mt li no, mt nhn v
hng ngn ni Cha pha gn b sng Tr An. My ngi lnh li li cch ng chng 5 mt.
Hai ng cm sng ci gp mnh nh cho ng Nm Trnh. Khi hai ci u ht thng ln l
ng thi vi mt ting n cht cha. Thn th ng Nm git ln ri t sp. Hai ngi lnh ci
mnh mt ln na ri quay lui, khng xem xt xem ng Nm cht hn hay cha.
Thy ti cn ng ln khn gn , mt ng bo.
V thi thng em. N pho b th by gi!
Ti tn ngn, rt mun n xem ng Nm cht tht cha. Ci dng t sp mt ca ng
xung mt rung lm ti xao xuyn l lng. Bng ting qut sau nh dng c hn va ti dy.
Nm xung! Thng nhc!
Ti cn ang qu qung th mt bng ngi nho n ti, mt tay m ngang lng vt ti xung
b rung, ng lc hng ngn ting rt inh tai nhc c xt ngang qua u. Cha bao gi ti
ngi thy mi thuc n gn v nhiu n nh vy! Mt dn pho ha tin va bn i st ngay
pha i chui bn ba lng, tm n bay qua u chng ti nhm ln i Pho Binh. ng
n i vun vt mun rch mng tang. Ngi lnh vt ti xung chnh l ngi h s quan ban
ny bo a cho ti cy M16. Di ln khi pho m c, ng tm o ti ko chy v u lng,
va chy va go bn tai ti.
Coi chi ba chuyn git ngi vy thng em!
Em bit ng y!
Qun i! Chin tranh l vy! Sng nay cht mai. Ta khng git ngi th ngi git ta!
M sao bn ng y. Sao khng nht li?
Gi ny, n ti mnh cn khng bit sng hay cht m nay, ni chi n ng. S ch phi
cht trc thi
Ti v ngi lnh d v n nh, ng b i v pha nh th, ni t b ch huy tin phng ca
lnh d. Trn g h c nhn mt cy M16 bn bng n, ba tri lu n mini mc mt dy ba
chc. Ti rp n ko cht cho bt ra ba bn vin ri li tho bng xp li n, ci cht an ton,
ngi vt ra, u y p hnh nh ng Nm Trnh vi khun mt p sp ln mt rung. Mt
rung thng t kh nt n!
ng b bt u hi 11 gi tra. Hai ci lng ny, ai cng bit l ng hot ng cho Mt trn gii
phng min Nam, nm na gi l Vit Cng nm vng. ng khng t ra c n bao gi. ng d
hay ng hin, chng ai bit c v ng khng sng trong lng. ng ct mt ci chi st chn
ni, ni c coi l ca ng giao lin vi trong bng, lu lu i vo lng mua dm th lt
vt hoc i qua lng ra vng H Nai. Tra nay, t vng canh rt cao, nhng ngi lnh a
phng qun nghi ng khi ng t li ni Cha i thng vo ng lng. Nhng bc i
mang nhiu s tn ngn. T rng i vo lng ri i qua khu trung tm b ch huy tiu on tin
phng ca s on d, hng ra Quc l 1. C l ngi ta s cho ng i ra pha quc l
nu nh ng gi con ng bnh thng y. ng ny ng li quay tr li bng mt ng xm
khc, sau khi i qua b ch huy tiu on chng 300 mt. ng b bt. B ch huy tiu on d
gi trng p tn l Thi. Ngoi vic hi ng Thi, bn b ch huy tiu on cn hi bn nm
ngi khc. Ai cng ni l ng Nm Trnh tng c bit l mt cn binh Vt Cng nm vng.
Vi kinh nghim trn mc, bn b ch huy kt lun dt khot ng Nm Trnh l mt l
chm ta cho n v pho! Thi cuc ang nng ln tng pht! Mt trn Xun Lc tht th,
Bin Ha Si Gn nghn cn treo si tc! S ng Nm Trnh ri vo tuyt l ngay khi ngy
chin thng ca nhng ngi bn pha ng ch cn hn 48 gi ng h!!!
***
157
Ting xe Honda cua rt gp t mt ng qut vo trong sn xi mng. Mi kht ca cao su t

lp xe bc ln ha vi khi pho tht kh chu. l xe ca anh ti. Ti cha thy ng chy
nh th ny bao gi. Va chng cng xe anh ti qut ngay.
Thy u?
Thy sau nh Ti lung cung.
Sau nh lm g?
o hm!
o ci con kh g m o!
Quay nhn ti, nhn m sng n lnh knh. ng gt.
d hi! Mc ngay qun o vo. i!
B ti rt n anh ti, nn ang lm lem, anh ti ni tm ra chy l b ti ko nc ging
tm ngay. Chng cha n 5 pht, ba cha con ti trn chic xe Honda 67. Anh ti mc
bay, m ca-n nghim chnh, cng l ln u tin ng eo sng tn ten bn hng.
Chic Honda nhc u phng i vi ba con ch chy theo sau.
Bu tri ku kt khi pho. ng sau l nhng nhng ngi lnh d ang tt bt vi nhng h
cng s chin u. u , nhng bn tay gi ln u, c l cho anh ti, ngi phi cng
lc lng ni chin a trong nhng gi pht du si la bng gn nh cui cng ca mt trn
chin ang nhng pht khi u trn ngp st kh.
***
Quc l 1 c man no l ngi! mi th xe. T my cy my ko bm y bi t ca
vng Gia Kim, Long Khnh n xe lam xa ba gc! T ngi i b n ngi th xe p. T
nhng khun mt chy nng n nhng i mi nt n. Tt c u xc xch! Tt c u thm
thng! Tt c nh mt on ngi ma i tm thin ng ni xa lc! Tuyt khng mt ting
ci trong on ngi mnh mng y.
Anh ti lng lch, lc m ngang, lc xin dc, lc leo b lc thc xe. Ti nhn on ngi
chung quanh, ch s nhng con ch ca ti b tht lc. Nhng khng. C l chng cng b
cng hng vi hon cnh hoang mang cc ca hng trm con ngi ang trong gi cng
qun bi thm. Chng bm st bn hng xe, ming th li nhc mt va chy va nhn b con
ti. nh mt chng nh ni ln s van xin ng b chng, li nh khuyn khch b con ti ng
s hi. Thy ti c v nh nhng vi my con ch, anh ti bt u bc.
My lm n ngi cho ngay ngn. Ch n t bit theo.
Ti ngi trn bnh xng v Thy ti m nguyn mt ci ti lnh Ty cha ton nhng nh tng
cha. Ti bit anh ti rt kh li v ti 15 tui nhng l dng cao ln hn bnh thng, ngi li
quay trc quay sau vi my con ch nn ng quu cng l phi. D b ng qut nhng lng
ti rt bit n ng, v ng bit ti rt thng ch nn lc bt u ri nh, ti gi ch theo m
ng khng ni g. ng bit ti rt kh th xa chng
Ch c 2 km quc l t nh th gio x Ha Bnh n nh th gio x H Ni m b con ti vt
ln hn ting ng h vi rt nhiu ln phi m vo nhng ng ngang ng tt. n nh th
i L l leo ln xe ti thu khi hnh nhm vt cu Si Gn ngay.
Trn xe, ba con ch v ti nm gn ngay gc ca ng pha cui xe.
Anh ti r my chic Honda 67 phng ngc v pha phi trng Bin Ha. Dng o bay ni bt
ln trong dng ngi hn n. Nhn theo anh, ti khng cm c nc mt. Ra l anh ri
phi trng cp tc, o bay, sng ng cn vt c trn ngi khi nghe bo rng b con ti t th
ni cn nh y k nim. Anh ti vt ngc dng ngi ang nh thc l, phng xe vo vng
t bo ng chin s sp xy ra trong gang tc gia bu tri mt m khi pho ven rng
158
chin khu D. Gi ny anh li phng i vi nhng chuyn bay bt nh, chi vi li ca ca i

phi cng ra i khng tm xc ri.
Cc k vt v chic xe ti mi b n c cu Si Gn. Xe nhch tng bc mt. Lnh trn
cu mi th binh chng. Khng kh st mu st rt. Anh r ti mc qun phc vi giy
chng thc c bit ca Cn c Long Bnh, xin ng qua cu. Mt ngi lnh mc en
eo khu sng rt l yu cu m ca xe ti. Ca m, ti v ba con ch m nhau st ngay ca,
bn cnh l u ti v ch ti. Ngi lnh nhn vo khoang xe ri nhn ti, cui cng l nhn ba con
ch. ng ly tay cm ly tai ca con ch b nht. Con ch khng h s cng khng h lm d,
ngng mt ln lim lp bn tay xng xu en i y m hi ca ngi lnh c bit ny. Ti
im lng khng ni g, ph mc s phn a y theo gia nh. Bng mt lot n bn chiu chu
t pha mt sng thc ln vt qua st m nc xe. Ngi lnh l nhy xung h ko bng ca ri
chy trc xe nh ti, tay vy vy cho xe vt ln trc hng trm xe khc.
Xe nh ti qua cu Si Gn. Cu Si Gn nh mt nt tht c chai kinh khng, ch cn qua ht
cu l c th d dng i li. Xe chng ti nhm v pha Hc Mn, Trung Lng.
Sng 28-4 (1975) gia nh ti vo ti st cn c Trung tm hun luyn Quang Trung, t tc ti
mt x o qui t rt nhiu ngi cng gio gc Kin An, Hi Phng. X o c tn Ch Cu.
Ti sng quen vi khng gian rng t ngy b t nn khng th no chp mt c trong hon
cnh ny. Ba con ch tng bc khng ri cu ch nh. i sng t nn chin tranh y l ln
u ti phi chu ng. Tui 15 ni tm sm, v ti, y l c sc rt nng. Ngay m u tin,
ti khc thm v trch sao mnh b nh, b lng m i.
m 29. Cc n v tng ca lnh chnh qui Bc Vit tin vo Si Gn ngang qua cn c hun
luyn. C man no l cc ln n bn ra t trung tm hun luyn, c bit l M72, mt lai ha
tin cm tay chng tng. Rt nhiu pht n bn ht xe tng v bay st cc nc nh x o
ny. Ti vn quen vi pho kch t ngy nh nn khng cm thy nao nng, nhng nhng
ngi chung quanh th mt ct khng cn git mu.
30. 4. ng Dng Vn Minh tuyn b u hng. Ngi hng xm m radio kh ln v ra b
ging sau nh ngi mt mnh. Ti t trong khong ti ca cn bung hp chm ch quan st
ng. My hm nay ti khng thy ng ny, tui khong 60 mt rn ri tc hi cua. ng ngi bn
g b ging, mt ci xung, hai vai g cao. Ti thy vai ng rung ln. Ti tht s c c.
Chiu 30-4. Ti i mt mnh ra doanh tri Trung tm hun luyn Quang Trung. Trn ng vi
ba chic tng T54 chy ri nm b nga. La lit qun o lnh vt ngn ngang. Ti n st cng
qun trng, my ngi b i o qun xanh lng thng dp ru, mnh cn ci l ngy trang,
rng mt vng lm bt ti ng li, khng c n st cng v on phim ang quay. Ti
nhn theo hng tay ch v thy mt on kha sinh tn binh t trong trung tm i ra. Tt c
u phi ng li trc cc my quay phim, khi c lnh t pha sau my th tng ngi ci
xung lt ht giy v qun o lnh, ch mc c mi qun lt. Nhng on lnh b i ng ci
ct khoi ch, mt s t thay v ci ct sng khoi th quay sang ni chuyn vi nhng ngi
dn hai bn ng. C nhng cu hi v tr li khc mi trong lng ti m sau ny nhiu
ngi ly lm giai thoi.
Vi ti, ngay lc by gi, ti khng th ci c. C c hi:
Sao anh tr th?
Tr g na. Mi su m cn tr.
C ang cm que kem, hi anh b i:
Anh thch n c-rem khng?
Khng?
159
Th H Ni c c-rem khng?
C. Khi g. Cn phi dnh na.
H Ni c Ti-vi khng?
Khi g. Tivi chy y ng.
(Phm Vn Thnh)
- : Tc gi Phm Vn Thnh khng H Nai na m ang Paris.
Mt cn gi bi
Thiu tng on Vn Qung, ch huy trng trung tm hun luyn Quang Trung cht trong t
tri kh sai Nam H ngy 6-3-1984.
Ngy th 49 : 27-4-1975
Tn Cng Si Gn
Ngy 27-4, Si Gn si ng khi Bc qun bt u pho kch vo vng ai phi trng Tn Sn
Nht, tip mt n v c cng tn cng cu xa l Tn Cng v cu xa l Bin Ha. Lc
lng Bit khu th c iu ng khn cp gii ta p lc ch.
n chiu ngy 27-4, Bc qun phi rt lui sau khi b tn tht nng.
(SQTB K10B/72)
- : Ngy 27-4 l ngy Bc qun d nh 5 qun on tn cng cng mt lc v d tr nh
chim
Si
Gn
ngy
29-4-1975.
Ch Nht 27-04-1975
Rng sng ngy ch nht 27-4, vo lc 3 gi ri, Bc Vit pho kch 5 tri ha tin vo Si
Gn gy cho 6 ngi cht v 22 ngi b thng, tuy nhin tnh hnh vn yn tnh, khng c v
g l ri lon. Theo ng Trn Vn n th vo lc 3 gi chiu, i s Mrillon gi in thoi
cho ng v bo tin cho bit rng nu n 6 gi chiu hm m cha c g thay i th qun
cng sn s pho kch vo Si Gn bng i bc 130 ly.
Theo Jean Lartguy trong cun LAdieu Saigon th sau ngy 30-4, mt s quan Bc Vit tit
l vi ng V Vn Mu rng cc n v h c lnh bt u pho kch vo Si Gn bt u
vo lc 11 gi ti 30-4 nu Si Gn tip tc chng c v h d tnh rng h s chim Si Gn
vo ngy 7-5 tc l ngy k nim chin thng in Bin Ph ca h 21 nm v trc.
Theo Frank Snepp vo ngy hm , c nhiu phe nhm chng li vic Tng thng Trn
Vn Hng khng chu giao quyn cho Dng Vn Minh. Ngi u tin l Thng ta Thch
Tr Quang, k tip l cu Ph tng thng Nguyn Cao K, Linh mc Trn Hu Thanh. Cu ph
tng thng K ln n nhng k hn nht b nc di tn theo ngi M v h ho t th bo
v Si Gn. ng ni rng ng cng s li chin u ch khng i u c, khng di tn ra
ngoi quc v bn lm g c rau mung, mm tm m n?
160
8 gi 45 ti ngy 27-4, dn biu v ngh s b phiu thun Tng thng Trn Vn Hng trao
quyn cho ng Minh ng ta c th tm kim mt con ung vn hi ha bnh cho Vit Nam?
(Trn ng Phong)
- : Theo Frank Snepp, i s Martin ch th cho Polgar, trm CIA Si Gn, i n nhng nhn
vt thn cn v trung thnh vi ng Thiu a ln phi trng Tn Sn Nht ri h c mt
chuyn bay c bit a sang cn c khng qun Clark ti Phi Lut Tn. Trong s nhng hnh
khch trn chuyn bay ny c cu Th tng Nguyn B Cn, cu Tng trng Hong c
Nh v cu Thiu tng t lnh cnh st Nguyn Khc Bnh. (*** Frank Snepp, Sd, trang 448)
Nhng ngy cui cng ca Si Gn
Ngy 21-4, Xun Lc tht th, pho i cui cng chn ng tin qun vo th ca cc s
on Bc Vit t pha ng. Ting womp-womp-womp ca pho binh, nh Michael Herr sau
ny s chuyn ti li ting ng c bit mt cch th mng-to ting trong Dispatches, c
th nghe c sut ngy m. Nhng ting dit-dit-dit ca sng c nhn, ngoi tr vi ngy
trong ln tn cng vo dp Tt (Mu Thn) 1968, dung tha cho ngi dn ca Si Gn. Cho
ti by gi, ngi Si Gn sng qua c chin tranh, ci m by gi c nguy c b cuc
chin ph hy. V qun s th cuc chin ng ng. Sau khi chin dch tn cng ma xun
bt u trn vng ni, sau khi mt Ban M Thut v Kontum, tng thng Thiu v b tham mu
ca ng h lnh rt lui, iu dn ti b chy v hn lon.
Ch cn nhng phn nh ca mt qun i c trang b hin i gm hn na triu ngi l
cn mun ng ra chin u. Ln di tn hn lon ra khi vng i ni ch th hin r cuc
khng hong trong ni b ca qun i Si Gn. Tinh thn chin u ca qun lnh gy gc
trong nhng thng trc . Ngi M vn cn cha t du hiu, rng h sn sng cho mt
cuc di tn ng ngi. Phn ln ngi dn trong phn cn li ca min Nam Vit Nam, ci
by gi ch cn bao gm nhng vng t hp quanh Si Gn v cc tnh trong vng ng bng
sng Cu Long, hy vng vo mt iu k diu: Hy vng vo mt tn hiu y b mt, ci c th
s lm cm lng pho binh Bc Vit vo v tr c th bn ti Si Gn t lu, v dng xe tng
li, trao ting ni cui cng cho cc chnh tr gia v nh ngoi giao. Rng Phnom Penh b
Khmer chim trc y vi ngy, rng chin tranh ti gn cho ti mc c th cm nhn
c, nhng vic khng th bp nght nim hy vng ang nh mm. Ni lo s trc trn
nh cui cng cho o tng n hoa.
Kt cuc ca Si Gn l mt chin thng ca o tng.
i ng cc nh bo, nhng ngi by gi c th thc hin cc chuyn i ra chin trng tht
thun tin vo ban ngy, v chin tranh tin gn ti mc c th nghe c, c ngi M
mi ti d mt cuc hp trn qun ru sn thng ca khch sn cao tng Caravelle. Thay
cho cc thng tin v chnh tr v din tin cuc chin l nhng ch th mt cho trng hp
khn cp, cho ln di tn bng trc thng. C mt ch tp trung c quy nh trc cho cc
nh bo, gn vn phng UPI, gn cng sng, c th nhanh chng ti c t cc khch
sn ln Caravelle, Continental v Majestic. Tn hiu, cc nh bo c thng bo, s c
pht qua radio vo ngy X. Trong trng hp khn cp, i pht thanh ca qun i M, pht
tin tc every hour on the hour, s thm vo cu: The temperature is 105 degrees and rising,
tip theo sau l bi I am dreaming of a white Christmas ca Bing Crosby. Ngi ta s ch
nh bo ti a im tp trung vi nhiu nht l mt mn hnh l.
Chnh sp CIA Si Gn t mnh bt lin lc vi cc s quan Hungary. Thomas Polgar xut
thn t mt gia nh Hungary di c sang M. T ngi ng hng, ngi ta tin cy thng
161
bo rng H Ni quan tm ti mt Gii php Lo, trnh mt trn chin trn ng ph

Si Gn. Gii php Lo, l: Mt chnh ph trung lp, bao gm cc nhn vt ca lc lng
th ba, phe i lp yu t v b coi thng c mt thi gian di Si Gn, v tt nhin l vi
s h tr v ngoi giao ca Lin bang X vit, Php v Lin hip Anh.
Ngun th hai, dng nh xc nhn cc thng tin ca CIA, bt ngun t s qun Php m
trong Jean-Marie Merillon, trong tinh thn ca de Gaulle, t mnh tin rng Grande
Nation thm ln na s nhn c mt vai tr lch s trong khonh khc chin bi ca M.
Merillon thng bo cho i s qun M v mt nhm nh cc nh bo, m tiu chun ca h l
c kh nng s dng ting Php mt cch thanh lch, rng Bc Vit thng qua tip xc vi
ngi Php a ra Gii php Lo: tc quyn b l Thiu, thnh lp mt chnh quyn
trung lp, mun ha bnh, di quyn Big Minh v ngng chin trc ca ng Si Gn,
to c hi cho mt hi ngh bn bn bn tho mt trt t chnh tr mi Nam Vit Nam.
Vng vy bao quanh Si Gn cng sit cht li bao nhiu th cc c gng m phn ngng bn
ca cc chnh tr gia v nh ngoi giao cng tuyt vng by nhiu. Vo ngy 26-4, bui chiu
lc ba gi, Thiu ri Si Gn ti i Loan. i pht thanh ca Mt trn gii phng t chi li
ngh ngng bn ca Ph Tng thng Trn Vn Hng. Hng i din cho mt ch Thiu
khng c Thiu. Vo ngy 26-4, th by, vo ci ngy m Thiu ri b t nc, quc hi
hp biu quyt yu cu Tng thng Trn Vn Hng nhng quyn li cho tng Dng Vn
Minh. i s Php v M tin l git dy cho Big Minh bc ra hot ng.
Vo ti ngy ch nht, Graham Martin thuyt phc thnh cng ngi tng thng c b
nhim, khng cng quyt yu cu gii qun i M rt qun ngay lp tc. Khong cng thi
gian , Jean-Marie Merillon vo gp i din Bc Vit, sau hip nh ngng bn 1973 ang
trong khu vc an ninh ca phi trng Tn Sn Nht, t mnh thm d c hi ca mt chnh
ph ha bnh Big Minh qua sp ca phi on, i t V ng Giang, mt con ngi kh tnh,
ging nh mt ci my ni khng c xc cm. Tuy vy, vin i t bt thn thin khng tr
li cho cu hi mang tnh quyt nh: Liu mt chnh ph do Big Minh ng u c c chp
nhn nh l i tc m phn mt gii php chnh tr hay khng.
Mc d khng c c s chc chn cui cng ny, Martin, Merillon v nhng ngi i theo
Big Minh vn bt u lm vic cu thot Si Gn ra khi mt cuc chin v cu thot
phng Ty khi ni nhc nh ca mt ln u hng v iu kin.
Xe tng Bc Vit ng trc ca ng Si Gn, lc ny phn ln cc quc gia phng Ty
di tn cc s qun ca h v qung cc d tr ru mnh ra th trng vi gi vt i.
Ngi M, dn u bi Graham Martin v Thomas Polgar, vn cn tin c th tr hon c
chin dch di tn ng hng khng quy m ln c lp k hoch, v mt gii php chnh
tr bt u hin hnh, cu Si Gn thot khi s hong lon ca mt cuc chy trn.
Sng ch nht, 2 gi trc khi mt tri mc, Bc qun bn vi ha tin vo thnh ph, ri
xung gn i s qun c vng ranh gii gia Si Gn v Ch Ln, khu ph ngi Hoa, v
gy ra mt v chy ln kinh hong. T hn ba nm nay, Si Gn khng cn b bn ph trc
tip na. Cc ha tin ny, i km theo l mt ting n tht ln, cho ngi dn nhn
thc c rng mn cui cng ca cuc bao vy, nh chim th , bt u.
Ch cc nh ngoi giao c nhiu quyn lc v nh hng trong i s qun M v Php l vn
khng mun c nhng du hiu . Cc tn hiu ca pha bn kia cng c th c hiu, rng
H Ni ch mun thc gic tng tc qu trnh chnh tr. Bc Vit, Graham v Merillon cam oan
ln nhau nh vy, s mt th din, nu nh h c tin qun nh chim thnh ph Si Gn
ba triu dn trc con mt ca th gii. Qua nhng b chnh tr, c hai ngi u c nh
vy, c th ginh c mt tha hip hp l t Bc Vit.
162
Si Gn, 21-4-1975. Ln bn ha tin u tin l vo lc 4 gi 30 sng, nh vo trung tm Si

Gn v t chy 150 cn nh bng g. 14 ngi cht v hn 40 ngi b thng.
Cc chnh tr gia tin hnh s vic vi vn tc ca con c sn, trong khi tng lnh Bc Vit,
Si Gn ai cng nhn thy, r rng l thc gic mt quyt nh. C ngy ln m u nghe
c ting womp-womp-womp ca n pho. By gi ting sng n ln nht l t hng phi
trng, ni nhng chic my bay di tn ca ci cu hng khng nh b vn cn c th h cnh
m khng b bn ph. Ngi dn Si Gn dao ng gia hy vng v tuyt vng. Cui cng th
ngi M c ch ht tt c nhng ngi Vit no mun i hay khng? C l cuc chin s
chm dt vi mt tha hip chnh tr.
Khi mt phng vin ni ting t gi bn b vo bui ti, v Gii php Lo cho php ng bay v
qu hng hon thnh mt phim ti liu ri sau quay tr li Vit Nam, th mt ngi bn
ni vi ng y rng hy qun ci tn Si Gn trong lc i, v cho ti chng th ngi
cng sn chim c thnh ph, v i tn n thnh Thnh ph H Ch Minh ri (?). l
tuyn truyn ca CIA, ngi ny rt ln v gin d. thc lch s ca ngi Vit s cho
mt ln i tn nh vy tr nn v l. Cuc tho lun dng nh tnh c tr nn d di cho
ti mc bui tic t gi kt thc sm hn d nh.
Cng vic bn giao chc v c tin hnh vo ngy th hai, 28-4, bui chiu 17 gi, trong
dinh tng thng, nm trong mt tam gic vi s qun M v nh th cng gio. My ma nng
n ko n trn thnh ph. Tri ti. n trong dinh c bt ln khi nhng ngi ca lc
lng th ba, nhm nh nhng ngi trung lp, quc gia ch ngha v pht t chin u,
nhng ngi cho ti lc khng c php vo trong dinh tng thng mi ca nm 1964,
bc qua cnh ca m rng vo trong gian snh tip n v tm thi ngi xung hng gh
th hai. Hng gh u dnh cho ph tng thng Hng v cc b trng cho ti thi im .
C l khong 100 ngi, cho ti 17 gi hu nh ch lm y c mt na gian snh. Tip
theo pha sau l gii bo ch quc t. Trn cc li i, cch bc din thuyt khng xa, l
my quay ca cc i truyn hnh.
Chng gy khp khing, ph tng thng Hng bc vo gian snh, c Big Minh i km,
ngi m ngi ta c th nhn ra mt v hnh din nht nh cho vai tr mi ny. Minh nhn
nhng ngi bn v nhng ngi theo ng hng gh th nh, nhng ngi di thi Thiu
b gim pha v b cc c quan nh nc hnh h nhiu nm tri; cui cng th cng ng
trc ngng ca ca nh hng v s cng nhn ca gii cng khai: Nguyn Vn Huyn,
mt lut s m s hiu bit v chuyn mn c nhim v b sung cho Big Minh, thng ngh s
V Vn Mu, mt con ngi nhanh nhn, hin lnh, lun mm ci lch s, mt Pht t sng
o v l ngi cm c ca cc nh s x hi ch ngha cha n Quang.
Cui cng ri Trn Vn Hng bc ln bc din thuyt c treo huy hiu tng thng mt
trc, mt cn ma bt u trt xung, ln ti mc trong Si Gn nhit i cng c xem l
bt thng. Cn ma u tin sau ma kh ko di nhiu thng tri ri xung nh mt trn
ngp lt t trn tri. My en ph ti bu tri; ging nh mn m bung xung Si Gn.
Bi din vn ca Hng c nhiu tia st i km, ri ting sm tip theo sau . Nhiu cu
trong bi din vn ngn ca Trn Vn Hng b cn ma y sm st ny che ph mt. Gi
bo thi mn che ca nhng chic ca s cao bay tung ln, nh lc hng mi quan tm ca
thnh gi ra khi con ngi ni chuyn m nht ny. Hng khin cho khn gi phi chn ngn
vi tnh bng bnh ca mt ngi mun gi ng mt hnh thc mt ngha ca n t lu.
Ngi th trng tng c mn chung ca Si Gn trc y nh mt phn cn li ca
s tin tng trong ln hp tc vi Thiu, ngi li dng ting tt ca ng m khng giao
quyn lc tht s cho ng. Cn li l mt s cng u cng c gi lm tnh nguyn tc. Ngi
n ng gi m au ny, cn dng mt cy gy i li, tht s l mt biu tng ca trt t
ang sp .
163
ng din thuyt mi pht. Cc nh bo khng quan tm v cng b trn ma nh lc

hng cho ti mc hu nh khng ai cho phin dch bi din vn. Tt c mi ngi u ch
Big Minh, ch mt chnh ph mi, mt k hoch lp ha bnh m ngi cng sn mun chp
nhn. Hng khp khin tr v ch ca mnh. C gian snh im lng. Mi nh mt u hng
ti Big Minh. Nhng ng vn ngi trn gh ca mnh. Ln ngng gia chng trong nghi thc
m khng nhn ra c ngha ca n lm tng s cng thng.
Ri cui cng ngi ta nhn thy mt ngi lnh, eo tht lng trng v dy eo, ng pha
trc bn tri, cnh ca cnh, bc vo gia gian snh ti bc din thuyt. ng dng hai tay
cm huy hiu ca tng thng, git n ra khi mc treo, quay ngi vi nhng c ng git
nhanh, to mt v bun ci cho nhng ngi lnh ang i duyt binh, bc ra hng ca v
mang biu tng ca tng thng VNCH ra khi gian phng vi nhng bc chn khoan thai.
Gii chnh khch v nh bo gi im lng, mt s im lng m ngi ta c th xem nh pht mc
nim cho mt trt t c mang mt cch tng trng t sn khu chnh tr sang ng rc ca
lch s. Khn gi chm ch theo di nhng c ng long trng ca ngi lnh v binh by gi
ang tin gn ti l c Nam Vit Nam bc tng pha trc, nhc n ln khi gi cm v
mang n mt cch chm chp, lc no cng i thng, ra khi gian phng. ng to khong
cch vi mt h thng c xa b mt cch tng trng qua ln mang l c i ra ngoi.
i vi ti, l c t c ngha. Nhng t chuyn i tng thut u tin ca ti trong cuc
chin ny, ti tri nghim n nh l biu tng ca mt quc gia m nhiu trm ngn ngi
Vit hy sinh cho n. Hn 500.000 lnh M c gi ti y cng c cho Nam Vit
Nam m 50.000 ngi trong s t trn. L c vng ny trang tr cho cc quan ti
khi trn ngha trang qun i ln ngoi Si Gn, trn ng i Bin Ha, khi mi nm mt ln
ngi ta tin hnh tng nim nhng ngi hy sinh trong mt bui l quc gia long trng.
Hng triu ngi cht mt ci cht v ngha. i vi ti, dng nh l mt hnh ng
cay c, cho l c bin mt v qua m trn trnh mt trch nhim lch s.
Ngi lnh quay li gian snh, cm mt du hiu tng thng mi trn hai tay. Vi mt c nh
mnh, ng gn cht biu tng ca tng thng Big Minh vo bc din thuyt. Hoa sen xanh
ni bt trn nn trng. Chc l mt ngi nghip d phi hp tp to ra kiu mu ny. Hn
l khng cn c th tm c mt bn no tt hn trong Si Gn. Ch nhng k m mng mi
tm c hy vng trong ln thay i biu tng vo gi cht ny.
Ch sau khi ngi lnh tr v ch ban u ca ng, ging nh qua m qu kh c xa
b v con ng i ti mt tng lai tt hn c m ra, Big Minh ng dy t gh ngi ca
ng, khoan thai i ti bc din thuyt v bt u c mt tuyn b ca chnh ph m trong
li ngh ngng bn ngay tc khc c a ra. Nh tha thun vi i s M Graham
Martin, Minh khng nhc ti li yu cu di tn ngay tc khc tt c cc qun nhn M. Nhng
ng cng khng cn ni v nhng ngi cng sn na, m l v nhng ngi bn ca
chng ta pha bn kiaChng ti tht s mong mun ha gii. Nhng ngy sp ti s ht
sc kh khnTi khng ha hn nhiu.
Lc , ti khng nghe bi din vn ca Big Minh cho ti khi kt thc. i vi ti, ni dung li
tuyn b ca ng l hon ton khng c ngha g trong s so snh vi nhng cnh tng
trng cho mt ln t xa b nh nc m chng ti va quay xong. Nh nc Si Gn tht s
hy sinh ci ln nht, thc y Bc Vit i ti tha hip chnh tr vo pht cui cng: N
t tan r, t b nhng biu tng cho s tn ti ca chnh mnh, t st v s cht.
a cun phim ln chic my bay chuyn ti sang Bangkok cng nhanh cng tt, ti
cng i quay phim ri gian snh trc. trc ca, ti trnh by mt d tho vn bn cho
ban bin tp. Vi pht sau , ngi quay phim v cng tc vin ngi Vit lu nm ca chng
164
ti i xe ra phi trng. l vo khong 6 gi chiu, ma gim bt i rt nhiu. Ti khch

sn Continental c nhiu nh bo sng trong ch tn mi pht i b. Hng hin, vo bui
chiu l im gp g cho gii bo ch, qun nhn M, gii ngoi giao v dn kinh doanh cc
loi, by gi trng nh b b hoang. Cc nh bo vn cn quan st ln thay i quyn lc trong
dinh tng thng. Phn khch cn li hiu c nhng du hiu ca cuc chin v chun b
cho tnh hung khn cp. Cng c khng t ngi ang theo di trc tip ln nhm chc ca
Big Minh trc cc mn hnh. Nhng chic taxi mu xanh-nu sng trc Continental nh
thng l. git thi gian, ti thu mt chic cho mt chuyn i vo Ch Ln.
Sau hai kilmt, chng ti ti nh ga. Bt cht c nhng chic A37 bay pha trn chng ti,
b nho xung tn cng. Ngi ta nghe c ting bom n hng phi trng. Vi giy sau
, hn lon xy ra trong thnh ph. Ai c sng u bt u bn ln tri. Ngi dn chy, nm
xung t, tip tc chy i. Ting n ca v kh tng ln thnh mt nn m thanh, cng lm cho
ngi ta hong s, v hu nh khng ai nhn bit c nguyn do n sng. Si Gn bn ln
tri v s. Bn chic my bay chin u hng nh kiu A37 b Bc Vit tch thu ct cnh t
Phan Rang Air Base, khong 200 kilmt ng bc Si Gn, v c gi ti phi trng Tn
Sn Nht di s lnh o ca mt phi cng Nam Vit o ng.
Hiu ng tm l ca ln b bom th Nam Vit vt qu mi s mong i. Sau khi nhng
qu bom ri xung v Si Gn t ti mt trng thi hong lon, ci khin cho ngi ta nh
ti nhng cnh ng ngi trn cc bc thang Odessa ca (nh o din) Sergei Eisenstein,
th ai cng bit r rng gi ca trn nh bt u. Ln bn sng v ngha m dn c v
trang ca Si Gn dng n kt thc ln t ph hy trt t cho ti nay ko di cho ti khi
tri ti, hn mt gi ng h. Gii nghim bt u sau . VNCH chm dt tn ti trc khi
b xm chim. Tho g cc biu tng nh nc v phn ng hong lon ca ngi dn Si
Gn trc ln nm bom phi trng cho ti nay khng c nhc ti hay ch c cp s
qua trong cc tng thut ca nhn chng v trong cc din t lch s.
Cc c ch phng v tm l y cuc di tn bng my bay y kch tnh, bt u vo tra
ngy hm sau , 29-4, vo trong trung tm im. Nhng dch chuyn trng tm nh vy cng
c quan st thy ti cc chin bi lch s khc ca ngi da trng chu . Trong vn hc
v trong in nh, ln qun i M u hng Corregidor, thng T 1942 trong vnh Manila,
b che ph bi nhng s tn bo ca ngi Nht trong chuyn b hnh t thn Bataan i
ti cc tri t binh; v Cu sng Kwai quan tm ti s tng tng ca phng Ty nhiu
hn l kt cuc ca doanh tri Anh ti Malaya v Singapore.
Tht s l hot ng chnh tr-ngoi giao cui cng m Big Minh ng ti tm im ca n,
c khuyn khch v c vn bi Graham Martin v Jean-Marie Merillon tr hon cuc di tn
Si Gn v qua gy hi nghim trng v tm l v chnh tr. Ngay sau bi din vn ca
Big Minh, i pht thanh H Ni pht i mt tuyn b vi li l cng rn ht sc bt
thng v vi mt yu cu dt khot, vt qu tt c cc pht ngn trong nhng ngy va
qua. i pht thanh ku gi ngi dn Si Gn hy ni dy.
Qua , Bc Vit ph hy o tng cui cng. Gii php Lo ging nh mt canh bc. M
v cc i din ca Si Gn i nc c cui cng ca h. H i ti kt cuc. Ln nm
bom phi trng vo lc 6 gi chiu ngy th hai tht s l tn hiu cho cuc tn cng. Sut
c m , Si Gn b bn ph bi n pho v ha tin. Cuc di tn bng my bay bt u
vo chiu ngy th ba: lc u l t mt im tp trung trong khu vc phi trng, sau t
nc nh ca ta i s qun M. Bn gi sng ngy th t, 30 thng T, i s M Graham
Martin ri khi nc. Nhng ngi lnh M cui cng, mi mt lnh thy qun lc chin, bay
vo lc 7 gi 53 pht t Si Gn ra hm i trc b bin. Vo lc 11 gi tra, 30 thng T, xe
tng Bc Vit ti dinh tng thng ni thnh. Mt ngi lnh vi l c ca chnh ph cch
mng lm thi lao ln cu thang, gn n ln ban cng nh l du hiu ca chin thng.
165
L c c c ly ra t lu ri.
(Nhng ngy cui cng ca Si Gn - Winfried Scharlau)
- : Winfried Scharlau l mt nh bo, s gia ngi c. ng l phng vin chin trng
tng b thng gn v tuyn 17 v chic trc thng ch ng p trng mn.
Ngy th 50 : 28-4-1975
Si Gn thay i nhn s
Ngy 28-4, Tng thng Trn Vn Hng t chc, trao quyn cho ng Dng Vn Minh, cu
i tng. L bn giao din ra vo chiu ngy 28-4.
Trong bui l ny, qun lc VNCH c Trung tng Trn Vn Minh, t lnh khng qun v
Trung tng ng Vn Khuyn. tham mu trng lin qun thay mt i tng Cao Vn Vin
n d l. Trc khi bc xung bc nhng cho ng Dng Vn Minh c din vn nhn
chc, Tng thng Trn Vn Hng cng b sc lnh gii nhim i tng Cao Vn Vin
khi chc v tng tham mu trng (theo nguyn vng ca i tng Vin).
Cng trong ngy 28-4, cn c khng qun Bin Ha b pho kch d di. Tt c cc phi c
c di qua phi trng Tn Sn Nht hay xung phi trng Tr Nc min Ty. S on 3
Khng qun bt u ph hy nhng phng tin cn li trong cn c Bin Ha.
Ngay sau l trao quyn, khong 6 gi chiu, 5 (?) my bay phn lc chin u A37 Bc qun
ly c t VNCH khi chim min Trung, oanh tc phi trng Tn Sn Nht.
(SQTB K10B/72 - inh T Thc)
Chng my gii. Lnh tao chuyn li xe -t cng phi mt 5 ngy
Cuc oanh kch phi trng Tn Sn Nht chiu 28-4-75 ca nm chic phi c A37, c H
Ni tuyn dng nh mt chin tch anh hng.
Bi tng thut ng trn t Lao ng H Ni xut bn ngy 2-5-96 cho bit Phi i quyt
thng do Nguyn Thnh Trung bay v tr s mt, va l ch huy bin i (phi i), va l
ngi dn ng. Bay s hai l T . Bay s ba l Nguyn Vn Lc. Bay s bn l Hn Vn
Qung. My bay s nm c hai ngi: Mai Vng v Trung y phi cng Ngy Trn Vn On.
(On v Xanh l hai phi cng VNCH, t binh b bt Nng, p buc phi thi hnh cng tc
hun luyn cp tc cho gic li MIG).
Bn gic li Vi-Xi (Lc, , Qung, Vng) t trc ch quen vi my bay MIG17 ca Nga,
cha tng bit ti A37 ca M bao gi. Gic li Vi-Xi vo Nng t ngy 22-4-75 hc li
A37 cp tc trong vng nm ngy. Nhn vin li Nguyn Vn Lc cho bit y ch bay tp c
ba chuyn trong nm ngy , ngy u tp bung my nhn khng ra nhng ng h bay to
nh vi ting M vit tt nn c ngi nh b cuc. Lc ni: Cc b phn iu khin ca my
bay A37 ton l ting Anh, anh em chng ti nh ngi dch ra ting Vit, ri ct giy dn
ln ting Anh bit m x dng Y khoe, sau chin thng tr v, ng ch inh c Thin
gp chng ti, ni rt vui: Chng my rt gii. Lnh tao chuyn loi xe -t cng phi mt nm
ngy,
hung
g
l
my
bay
ca
chng
my...Gii,
gii
lm!
166
Ci gii lm ca bn gic li l ci gii ni pht!. Ci ny phi hi cu Trc Thuc lo, t

nh vn KQ Trc V. Theo li cu Trc Thuc lo phi cng C130 kt li, cu tng bay ch
cn b, b i t Bc vo Nam cng tc. Sau cu cn c trng dng dy bay v dy a
hun cho bn gic li trc khi thy b cho i t ci to. Hi vt bin qua M, cu mt ln
chu khng ni nhng qungu ca l gic li con chu lo H, but ming chi th, xm b
mt ci ch i m v l hn, l coi thng cc ng nh cao tr tu. Cu Trc k
(Chuyn bay cui cng - o V Anh Hng)
- : Cu Trc Thuc lo tn tht Bi Vn Trc SVSQKQ 64D (Phm Hy Onh)
Gp nhtghi chp
Dng Vn Minh va c xong bn din vn nhm chc, th ging bo khng khip p n
Sign. Ma ri xi x. Nhng cn ma n sm, lc y cha n ma ma. Ri xy ra v
chic phi c di bom Tn Sn Nht. Lc y chng ti cn ti vn phng. Mc du khong
by gi ti, chng ti vn cn y v lc ny Si Gn ban m chng c g khc lm.
Khi nghe ting n, chng ti m b xung np di gm bn. By gi, ti nh ti ang trong
phng truyn tin. Nhn vin truyn tin l nhng ngi lo ph trch cc bo co tnh bo gi
i bng in i. Khng bao lu, chng ti xc nh c chuyn y. Chng ti chc chn y
l cu tr li ca qun i Bc Vit phn ng li bi din vn nhm chc ca ng Minh.
Trong bi din vn ny, ng ta ni ng s tip tc chin u.
ng ni th lm nhm m mt thng trc y ng ta khng h ni. Ti ngh hnh nh chnh
xc m t ng l hnh nh mt ngi khng ti cn c t vo mt chc v qu kh
nng, lm mi ngi phi mt vi s bt lc ca ng ta.
(Tears Before The Rain - Larry Engelmann)
Cu Trc k: Phi cng Vi-Xi, chng n tng qua Nga hc bay MIG. Nhiu a Nga n 6, 7
nm m khi v nc vn ch bit ni ting Nga La T mi tu! Bn chng n i hc, c
thng dch vin i km theo theo di, kim sot. Trong lp thy dy g, k b thy, v khi v
phng c thng thng dch li. T b cng dch tt c sch k thut ting Anh ra ting Vit, dy
chng n hon ton bng ting Vit. Th m mnh c, chng khng hiu. nh vn i, nh
vn li tng ch nh dy tr con i-t-rt, chng n vn khng bit vit ra lm sao. T lp i lp
li, bn chng vn ng ra nh cha tu nghe kn, mt n n trng pht gin. Mt ln, nhn
khng c, t but ming chi th: M, sao cc anh n g m ngu qu vy?. Mnh quen
mm nh trc y a rn vi bn bChng n sng s hi ti lm t xanh mt.
Cu Trc Thuc lo tip: M kip! M hc ch vi ngy th bay th ch no c A37. Ngy
chng n trc khi hc li, phi ti Lackland tr tr t nht vi thng hc Anh ng ch u c
a. Nhn vin li Nguyn Vn Lc sau k rng y v ng bn c hai nhn vin li
mi c la chn t tri tp trung v km cho cc cu hc Anh vn v hc bay. C hai u
gy nhom. Ngi cao ru tn l Xanh, ngi Qung Bnh, theo gia nh di c vo Nam nm
1954. Ngi thp nh l On, qu G Cng. C hai ngi u ngc nhin khi thy chng ti
khng hi n vn c bn, khng hi v cch x tr trong trng hp my mc c s c, m
hi ngay vo cng-tc iu khin nhng ng h bay M kip! Ch cn t ba ti nm ngy,
nghe pht rt. Hung h bn gic li ting Anh ting u khng bit mt mu, ngoi ba ting on
t t th lm th no hiu ch c ht nhng ting Anh trong bung li khi phi nh cc
167
cng-tc, v tr cc ng h? Ci ny phi xt li ! Nhng vn c bn ngha l cn iu

khin phi c, l nhng nt bm, nt bt m my, chnh ng c, iu khin bnh p,
gc dng cnh li ui, vvCc con khng cn hi ti th bay ci c g?
Ngi li kim nh vn Hu Mai, hm u tin khi t Gia Lm vo Nng m lo cc
ng ngh g c. Phn v cp trn giao ph cho nhim v hc bay A37 ch trong vi ngy. Tuy
nhin Hu Mai dp t i nh cao tr tu, ao c: Gi c my anh nhn vin li c ca Ngy
gn y yu cu h ghi li cho nhng hng ch Anh trong bung li th hay qu
()
Gp nhtghi chp
Ngy 28-4, Dng Vn Minh nhm chc tng thng, vic u tin l gi in vn cho i s
Martin vo sng sm 29-4, yu cu cc nhn vin ca c quan ty vin quc phng DAO ri
khi Vit Nam trong 24 gi ng h k t ngy 29-4-1975.
Thi im yu cu ca Dng Vn Minh trng hp vi lch trnh rt lui c nh trc ca
Hoa K. Theo Kissinger, li yu cu ny ca ng Dng Vn Minh trnh ting dm cho Hoa
K l b ri min Nam Vit Nam. (Tears Before The Rain - Larry Engelmann)
bit r ci gii lm ca nhng chin s ngi li anh hng Vi-Xi th no, mi bn c hy
cng chng ti c truyn ngn Trn nh cui cng ca vn huHu Mai vit ca tng anh
hng Nguyn Thnh Trung v cc ng ch gic li Vi-Xi mt cch v duyn trong Tp ch Vn
ngh Qun i, s 25, nm 82, thy trnh ni pht ca Vi-Xi n siu n chng no m
ci au khc hn cho vn s hm hiu t nc
C nh trong xi-n-ma! Cnh 5 chic A37 nh ph Tn Sn Nht c m t y ht trong phim
Bla Bla Black Ship va bay b bom, bn c nng, va ci vui v. Nguyn Thnh Trung nh
trc, bom khng ra, lm vng tip. i i ph T theo sau Trung, nhm hangar A37
nhng bom ri m n st chic C130 va h cnh tut lut bn ny bi u Whiskey Five
(W-5). Ri i i trng Lc th bn tri nhng lng ngng ch ri c hai. Sau l Vng v
On, theo t Vng ch l th vn! Ngoi Bc chng gi bng danh t rt ku, l thp tng
t nhm vo hangar A37 nhng u trt lt! n lc mi nghe thy tn trc sn bay bt
u ku ln:
Tn
Sn
Nht
b
pho
kch!
Mt
ging
ni
khc
bng
ting
Anh,
chc
l
ca
mt
tn
M:
- A37 ca phi on no?
Ging hch dch ca tn M lm cho i i ph T ni nng. Anh qut to:
Phi
on
A-M-Ri-Ca
y!
M kip, thi khng ngi c. ang bay trn tri, trong phng li kn mt, lo b bom, nhm
bn mc tiu m c thin l nh, nghe c c ting tn trc sn bay bt u ku ln th
qu l T thin i thnh! Ri ang t mt thng ngi li mi vi hm trc khng bit ting
Anh v lm th no hiu c ht nhng ting Anh trong bung li vy m hm sau
nghe rnh rt ging mt tn M mi ly k!
By
gi
t
sn
bay
mi
vang
ln
nhng
ting
- Bn A37 nm bom Tn Sn Nht ngh cc my bay hy trnh xa!
168
hong
ht:
Ci v nghe thy tn trc sn bay on trn c th tm hiu l ng s nghe trn tn s

hnh qun ca bn Ngy cng c i. Nhng vic t sn bay by gi mi vang ln nhng
ting hong ht th ng lbu-sit! Khng qun min Nam u c li ni lch s kiu Vi-Xi
ngh? Ngi min Nam ni yu cu trnh xa ch trong trng hp bn xc xch , lm
qui
g
c
mc
ngh
trnh
xa?
Vn hu Hu Mai vt vt th din cho bin i trng Nguyn Thnh Trung v bn th gn
bom m bom khng nh (c th lnh ca ta b p buc trang b bom n cho Vi-Xi c tnh
chi u (?)... Chic my bay ca bin i trng gin d lao xung ln th ba. Ln ny,
bn tri bom ca anh cng ri mt lc. Mt m chy mi bng ln ti khu vc tp trung my
bay tim kch F5
Xo ke! Tn Sn Nht lm ch g c khu vc no tp trung F5?
(Chuyn bay cui cng - o V Anh Hng)
- : Tt c i kim sot h v ct cnh phi trng cng nh i khng lu u l ngi Vit,
khng c c vn M lm vic trn v tuyn. (Phm Hy Onh)
- : Nguyn Thnh Trung hay inh Thnh Trung, con rt ca mt cn b tp kt Bn Tre, nm
vng trong Khng qun VNCH.
Gp nhtghi chp
Tng Trn Vn n k li nhng bin c, s kin trong ngy 28-4-1975:
Vo 6 gi chiu, cuc l xong, ng Minh tin c Trn Vn Hng ra cng. Nh ca cu Trung
tng Trn Vn n gn dinh c Lp nn ch vi pht sau ng v n nh, li nghe ting
n m m, sng bn lung tung, phi c bay. N gi sau, ting sng ngng n, ting ng c
my bay nh dn ri im lng. Tng n in thoi cho B tng tham mu v B t lnh
khng qun th c bo co c 3 phi c ca Khng qun VNCH b b li Nng v h
s dng bay vo Si Gn di bom. Hai phn lc c F5 ca Khng qun t Bin Ho bay
ln nghinh chin ui 3 phi c ny.
- : Ti liu ca i tng Cao Vn Vin cng cho bit ch c 3 phi c trong cuc di bom.
- : Trong Nhng ngy cui cng ca Si Gn, Winfried Scharlau vit: 4 chic my bay.
- : Hng thng tn Reuter nh i mt bn tin v Nguyn Thnh Trung, phi cng A37 ca khng
lc VNCH ly my bay x kch dinh c Lp. V hng dn 3 chic A37 khc nh ph phi
trng Tn Sn Nht chiu ngy 28-4-75, ngy hp hi ca min Nam Vit Nam.
Th
Hai
28-04-1975
ng Trn Vn n k li trong Vit Nam nhn chng rng ti hm trc ng ni vi ng

Dng Vn Minh l nn nhn lin nhim v bt tay vo vic th ng Minh ni rng: 5 gi
chiu mai. ng n nhn xt rng s d ng Minh mun i n 5 gi chiu hm sau l v ng
coi ngy gi tt trc khi nhn vic. ng Trn Vn Lm k li ti 27-4, ng Lm n gp ng
Minh v ngh nn lm l bn giao vo 9 gi sng ngy hm sau 28-4. ng Minh i qua
phng bn cnh bn lun vi Trung tng Mai Hu Xun l ngi rt tin bi ton, sau
ng Minh ra ni rng: 9 gi sng khng c tt, bn giao lc 5 gi ri chiu i.
169
Theo Tiziano Terzani tc gi cun sch Gii phng! (The Fall and Liberation of Saigon), ngi
k gi b trc xut ra khi Vit Nam trc t lu v va mi tr li Si Gn sau khi ng
Thiu t chc. Tiziano Terzani, mt trong hn 100 k gi chng kin bui l giao quyn 5
gi chiu 28-4 ti dinh c Lp, t li nh sau:
Sau khi cu Tng Thng Trn Vn Hng tr v ch ngi, bc din n vn trng trn. Dng
Vn Minh vn ngi yn khng h nhc nhch. Mt ngi lnh tin vo tho g l Quc k sau
bc din n ri g quc huy ca Vit Nam Cng Ha v thay th bng huy hiu mi ca
Dng Van Minh, l hnh hoa mai nm cnh nm trong du hiu m dng ca ngi Trung
Hoa, tng trng cho hai yu t i nghch to thnh s ng nht trong v tr. (*** Tiziano
Terzani, Sd, trang 40-41).
Nhiu nhn chng d bui l trao quyn hm xc nhn rng ng Dng Vn Minh ch
c din vn m khng h tuyn th trung thnh vi Hin php VNCH, iu c ngha l tn
Tng thng Dng Vn Minh khng cn cng nhn bn Hin Php l967 ca nn nh cng
ha. Nh vy, cho tho g l quc k trc khi c din vn v khng tuyn th khi nhm chc
tng thng VNCH, phi chng ng Dng Vn Minh mun gin tip ni vi phe bn kia rng
khng cn lin h g n nht v nh cng ha m tng trng l l c vng ba sc
va c ng cho g xung ct i?
(Trn ng Phong)
Gp nht si
Tng Cao Vn Vin lm n t chc tng tham mu trng, trong khi ch i Tng Thng
Trn Vn Hng k sc lnh. Tng Cao Vn Vin ch nh Trung tng ng Vn Khuyn,
tng cc trng tip vn, x l thng v tham mu trng.
Ri tng Cao Vn Vin di tn ra Hm i 7 vo tra th hai ngy 28-4-1975.
Qun s ngoi truyn
My ngy sau ti (sau bui duyt binh ngy 2-9-1975) v anh Ba (L Dun) vo Nam, ti
n quan st B tng tham mu qun i Ngu. Ti phng lm vic ca tng tham mu
trng, ti ch n t lch ngy 28 thng 4 cn bc d.
Trong phng trang tr v kh, nhiu loi v kh hin i u c trng by. Trn mt tm bn
ng Dng chi cht nhng du chm xanh, , nh du nhng ni m v kh m trang b
in t pht hin cc cn c ca ta, nht l trn ng vn chuyn chin lc Trng Sn.
Cm tng su sc nht ca ti l: V kh k thut M d hin i vy y m vn tht bi.
Ti chim trng B Binh Long Thnh
Sng hm sau chng ti rt v Long Bnh. Ngy 28-4-1975, Tiu on 82 Bit ng qun c
nhim v h tr cho mt n v bn ti chim trng B Binh Long Thnh.
Ti hm , tng on xe vn ti ca Bc qun hng trm b i xung khu rng hng
bc ngn i trc m chng ti trn gi. Khong tm gi ti, on xe bt n ri ng cho b
binh theo sau T54, dn hng ngang xung phong bin ngi vo tuyn phng ng ca Tiu
on 82 Bit ng qun. Ngay lot n 100 ly m mn, i y Hon TP/T82 BQ l ngi
170
cht u tin. Ti b sang h ca ng, qun tm thn y mu ca ng bng tm poncho. Khi

ti di chuyn sang kim sot v tr phng ng th b binh ch bt u h Xung phong. Chng
ti phi dng lu n M26 chn bc tin ca ch. Nhng tri M72 bn xo qua xo li t
nh i khin cho chin xa ch thoi lui.
Cht n xe vt tt, ting ng c chin xa r ln. Khong nm su chic T54 tt n v m
ht tc lc chy ln i, xe nt thn th nhng ngi khng kp trnh n ri chy i. Chng
ti cha kp phn ng th chin xa ch chy khut xung chn i. ng Thng s Phm
Hoa, thng v tiu on b xch xe tank nghin nt ngc cht cng vi anh B1 Bch, ngi
nu cm cho ti. Ti cha kp chn chnh li i hnh th n 100 ly li m m di trn nh i,
ri n xe li bt sng soi ng b binh ch m t bin ngi tip theo. Ln ny chng ti
ngn chng t xa bng nhng qu lu n M67 n chm. Chng ti nm ht sc thng tay
nhng qu M67 xung chn i. n xe soi r nhng thn hnh cn binh ch long chong
ng chi xung t v trng mnh lu n. Hai khu M60 vn an cnh s. Nhng xc ngi
cht ln nhau, nhng ting tht au n vang ln man r trong m en.
n xe li tt, ting chin xa li h. Nhng nng M72 sn sng phng n. Hai khu M60
c nng cao ln nhm vo nhng x th phng khng trn tank. Vi chic tank b trng n,
nm li gia trin i, x th 12.8 ly trn xe cht, ci dy xch cn mc vo chn x th, treo
tn ten ci xc x th ung a bn hng chin xa.
(Vng Mng Long)
Gp nhtghi chp
Sau khi Trung tng ng Vn Khuyn, ri b tng tham mu tra ngy 29-4. Tip n l
Trung tng Nguyn Vn Minh. qun lc VNCH coi nh khng cn cp ch huy.
3 gi chiu 29-4, tn Tng thng Dng Vn Minh c mt s cu tng lnh v hu gi
cc chc v trng yu: Trung tng Vnh Lc, tng tham mu trng, ph t l Chun tng
Nguyn Hu Hnh. Chiu 30-4, tng Vnh Lc triu tp cuc hp vi cc tng lnh ti b
tng tham mu yu cu "mi ngi ng b i, hy li lm vic vi tt c trch nhim".
Sng 30-4, Trung tng Vnh Lc v Trung tng Trn Vn Trung, tng cc trng tng cc
chin tranh chnh tr n b t lnh hi qun tm phng tin di tn. Chun tng Hnh ng
nhin l tng tham mu trng ca tn Tng thng Dng Vn Minh.
Giy pht hp hi ca VNCH
Big Minh nhn chc v vo tra ngy 28-4 vi ph tng thng l Thng ngh s Nguyn Vn
Huyn, Gio s V Vn Mu, cu khoa trng lut khoa gi chc v th tng. Khong 2 gi
tra ngy 28-4, L Qu Chung in thoi yu cu h thng trng h thng truyn thanh sang
hp. Ti in thoi v nh thiu t Thng, khng c ai bc in thoi. Buc lng ti phi i
din ng sang hp. Bui hp ko di khong 15 pht. Ch th duy nht ca ng Chung vn tt
c by nhiu li: Tnh hnh nghim trng, c nhiu phn trm chng ta phi u hng, nhng
nhim v ca truyn thanh v truyn hnh l phi tc trc nhn ch th. Cn nc cn tt.
Sau ng Chung ra lnh phi b tt c nhc qun hnh ca cc chnh hun. C th ni tnh
th tuyt vng c phn nh qua hin tnh ca Ting ni nc Vit Nam Cng Ha, pht
thanh t th Saigon vo lc . Chng ti cn kh bin tp vin, phng vin, kim thnh
vin v k thut vin teletype cn thit lm vic. B phn quan trng nht v k thut v i
d phng ti trung tm pht tuyn Qun Tre Quang Trung. Nhng cc phng vin ti hai mt
trn Long Khnh v Long An th khng cn phng tin gi bn tng trnh no na k t 5
171
gi chiu ngy 28-4. Trc , Tng thng Dng Vn Minh ch thn gi in thoi vo i
pht thanh. Vn ging hin lnh v dng ch qua lm ngi th nht, ng cho bit c tng
Lm Vn Pht lm tng tham mu trng qun i v yu cu ti loan bo trc khi vn th
chnh thc n i c gi ti i vo sng hm sau.
Xong, Big Minh hi tn v tui: Em cn tr, sao khng tm cch i i?
Ti tr li vn tt: Tha tng thng chng cn ng, ti li quen bit t.
ng li hi tip: Qua thy tnh hnh khng hy vng g. C Huyn ang Tn Sn Nht
thng lng vi h (Cng sn), mt trn Long Khnh tan ri, h a xe tng v ha tin vo
st Si Gn. Em liu gi c ting ni quc gia trong bao lu na.
Ti p: Chng no ti cn c bo v, chng ln sng pht thanh vn cn duy tr c
ting ni quc gia, tha tng thng.
(V nh)
Khong na m, n xe li ri sng, n 100 ly li cy xi ngn i khng tn. Di nh n
xe, nhng cn binh Bc qun trong t xung phong ny hnh nh khng cn hng hi nh hai
t trc, h bt u b ln, nng theo nhng m nhp nh. Khi nhng qu lu n va
bt m vt n m! th nhng anh b i cng quay lng chy thc mng ngc v hng
rng. Chng mi pht sau on xe tank li o t tin ln i ln th ba. Ln ny chng theo
i hnh hai hng dc, m thng ln nh i ri ng lot pha n, chia hai ng, tri, phi giy
xo v tr tr qun ca chng ti. Chng ti gi ny nh nhng con th b thng, ming
la, Bit ng!St! tay bp c M16 nhm nhng ci u ch nhp nh trn pho thp. By
gi chng ti mt tr, khng cn bit s cht na! Chng ti tr thnh nhng tay gic u,
gng sc leo ln lng nhng con qui vt T54 nh qu lu n sau cng.
Ti leo ln n ci pho thp, ti ln tay tm trn si dy ba chc, cn mt qu mini v mt
qu ln tinh! Tay ti cha kp m cht qu mini th mt ci u ch nh ln, n p mt tri th
pho trn m st ca ti ri ra sc x ti xung xe. Hai con vt ging co, qu mini tt tay ti ri
mt! Ti g ci nn st ra, thng tay chong vo u thng gic, u n ngc ngoc, ri n
thp vo lng xe. Ti ang c g tri ln tinh mc trn dy ba chc th ci pho thp xoay trn,
ti b gt ri xung xe. Ti ln sang sau mt , chic xe o mt vng, xch st cy su trn
t, ct bi ti rt mt, ti thot cht trong ng t k tc!
Chuyn thi hu chin
Thng, sau khi cht, linh hn ngi ta cn li nhng thn xc th mc ra. Ring hn, sau khi
t trn vo ngy 30-4-75, linh hn tan mt nhng thn xc th vn cn. Hin hn ang M,
trng rt hng ho. Mi ln hn i khm bnh, cc bc s u bo: OK.
Chng ti gi ny nh nhng con cp b thng, b dn vo ng cng! Chng ti chy b
ui theo on chin xa ang rt i. Trong m bi m, mt bit ng qun b c mt tri
M26 vo trong lng chic T54 hng 4/T82 khin n qunh qung m vo hng mt
chic khc ri lt nho xung trin i bc chy. Chic xe b m trng th t xch, t trn xe,
bn tn nhy xung, chng cha ng vng th nm su hng M16 nh hng trm vin n
trn ngi chng, bn xm lng cht khng kp than ting no. C vi bit ng qun cn bm
trn pho thp nhng chic tank ang dc, h c chi mi M16 vo ming pho thp bp c
v vng. Pho thp xoay trn, h ri xung t. Chic xe chy sau ln thn h.
172
on xe bin dng trong m.

()
Th
Hai
28-04-1975
Trong Decent Interval, Frank Snepp cho bit cun i thng ma xun, Vn Tin Dng ni:
Chiu 28-4, b t lnh chin dch H Ch Minh phn tch tnh hnh ton b Si Gn v thy
rng phe ch rt hoang mang, b ch huy mt trt t trong hai ngay u ca chin dch, cc
mi tin qun ca ta vn hot ng theo ng k hoch. Do Vn Tin Dng ra lnh cho
cuc tng tn cng phi c khi s vo sng ngy 29-4 tin v Si Gn. Lnh ny
c gi n mi n v cng nh thng bo cho H Ni. Ti hm L on chin xa 203
ca Bc Vit vi nhim v tin thng vo Si Gn c lnh xut t Bin Ha, tt n tin
theo Quc l 1 hng v Si Gn. (*** Frank Snepp, sd, trang 470)
Trong khi Dng Vn Minh ang chun b t chc l trao quyn ti dinh c Lp th Bc Vit
ly phi c A37 ca VNCH vo hi u thng 4 t Nha Trang bay vo oanh tc dinh c Lp.
Vic ny c ngha l tuy c bit Dng Vn Minh nhn chc tng thng thng thuyt
theo s i hi ca h nh ng ta ru rao, nhng ngi anh em bn kia ca ng vn ra
lnh cho phi c bay vo oanh tc Si Gn. Trong cun i thng ma xun, Vn Tin Dng
ni rng: l mt cuc phi hp mt cch tuyt vi.
()
Bui chiu 28 l bui chiu c kh nhiu bin chuyn. Khong 6 gi 30 chiu, Th tng V
Vn Mu yu cu chng ti c mt ti i truyn hnh THVN9 ng t Hng Thp T-Cng
thu hnh v thu thanh li yu cu ca ng i chnh ph Hoa K rt ht lc lng bo v
s qun M, cc nhn vin v chuyn vin Hoa K ra khi Vit Nam trong vng 24 gi ng h.
l ln cui cng ti gp Th tng V Vn Mu. T phng thu hnh ra, ng Mu khng ni
nng g thm ngoi tr tr li mt cu hi ca ti v hin tnh. ng ni thng:
Tnh hnh tuyt vng. H (nhng nh lnh o trc) lm nt by t nc trc khi qu
mun pha bn kia thng lng vi chng ta. Vic yu cu M rt ht nhng ngi M
cui cng ra khi Vit Nam ch thnh ph ny khng thnh bin mu v ch m thi.
Ti khng nh ht nhng im gii thch ca th tng Mu nhng nhng im chnh trong li
l ca ng th khng th no qun c. V i truyn hnh v i pht thanh ch cch nhau sn
vn ng Hoa L nn chng ti li b v i. Gp V Thnh An vo tng cng, ti giao cun
bng ghi m cho anh yu cu hon chnh vi nhc hiu v cho pht thanh c 15 pht mt ln.
Sau khi tm ra xong, ti gh qua phng tin tc. tm bin tp vin v ch bt cho ca chiu.
ng H.C a ti mt bn tin ca AP ni n vic di chuyn ca hng khng mu hm ch trc
thng Midway ra khi Vnh Thi Lan hng v Vit Nam. ng HC l mt ch bt rt gii v
nhy bn vi tnh hnh. Lc ti cn hc lp hun luyn phng vin v tuyn truyn thanh, ng l
mt ngi thy tn ty ch dn cho chng ti cch vit mt bn tin, cch chuyn mt bn tin t
ting Anh qua Vit ng, cch phng vn v lm sao khi d mt cuc hp bo xong ch 10 pht
sau c mt bn tin ngn. ng ni: Mun c nh vy cn c kin thc thi s v nm bt
c im chnh trong nhng li tuyn b trng giang i hi ca ngi ch tr hp bo.
173
Khi ti va xem xong bn tin AP, ng HC ni: Chc mt ri bn i. Nhng thi k m n. Ht

mt iu thuc lo khng. Tao c tr nng ngon lm. Hi chiu trc khi i lm, v mi mua
cho mt t bnh ba nhn ht sen mi sang ch.
()
m y ti sng st sau mt trn chin u m mu v d man nht trong cuc i mi
nm trn mc. Ci lu ca ti bp d. Chic my PRC25 ca ti cng bp d. Chin xa ch
rt xa, ti cn ng sng trn nh i nhn theo chng. Tay ti cn cm chc qu lu n ln
tinh cui cng, tic r.
Ti bc ro quanh ngn i trc xc x. Thuc cp ca ti cht phi thy trn ming h, la
lit y. Khng cn khu M72 no, lu n cng cn, pho ym khng c, khng ym cng
khng c. Ti quyt nh cho n v rt lui. Mt tri mn cc n di chn chun y Trung,
ngi s quan tr theo sau lng ti i kim tra trn chin, bn chn tri ca Trung toe ra nh
ming b tru m mu. Ti du Trung vo ci lu sp ca i y Hon, xc i y tiu on
ph b pho 100 ly x thnh tng mnh, u vng mt ni, tay chn vng mt ng. Chng
ti xung i tun t, cc i i 3,4,2,1 rt lui qua con sui di chn i, tt c ra i m ,
tt c ra i kiu hng. m 28-4-1975 mu chng ti, mu nhng ngi bit ng cn ti
t m mt ngn i khng tn ca qu hng.
Khi chng ti xung ti vn cam di chn i th xe tank ch o t ln i ln th t. Nhng
tri n 100 ly bn di, vt qua nh i, bay trn u chng ti ri ri bn b sui. t bi
m sau lng chng ti. Trong m ti, ti cho qun li nhanh qua b bn kia.
m 28-4, ch chiu ri! Khng ai p ng li xin tc x ym tr. Khng ai p ng li ti xin
mt tri ha chu! Qua sui, ti cho n v du i hnh trong bi ma. T y, sng hm sau ti
nhn li bn kia b, ngn i trc m mu khng mt bng ngi, nhng chic xe tank b ph
hy m qua c ko i. Khng thy bng dng qun th, khng nghe ting ng c chin
xa. Ngn i nm phi di nng mai im ng. Vo lc ny, bn tri ci l ct hng bc, cnh
mt gc bng lng, i y Hon TP/T82 BQ thoi mi nm ng yn trn , u mt ni,
thn mt ng. C c chc ngi lnh can trng yn ngh trn ngn i ny cng ng.
Gi ngn lng lng, hoa ma bay lng lng
(V Mng Long)
- : S on 325 (F325) nh chi khu Long Thnh, ngoi ng vi bit ng qun trn cn
ng trn vi thy qun lc chin khu vc ny. S on 325, tng tr b qun i min Bc,
n v ch lc trong trn tn cng Nha Trang, Phan Rang ngy u thng 3-1075.
Ti p dng phng thc khn cp: Loi b tt c nhng tin no c th gy hoang mang trong
dn chng khin h vo s qun M trn ng Thng Nht v nhng v p ln nhau v
nhng v ngi di tn c gng tro ln tng s qun b TQLC Hoa K nh trng thng
xy ra. Trong nhng ngy cui cng, phi ni rng cc hng thng tn AP, UPI. Reuters lm
vic rt hu hiu. Nhng bn tin h pht i gip ti nhn ra ngay chiu hng ca tnh th:
174
K hoch dng TQLC bo v hnh lang Saigon-Vng Tu di tn nhng nhn vin cao cp
ca chnh ph VNCH m tnh mng s nguy him nu lt vo tay Bc Vit khng th no thc
hin c sau khi c li tuyn b ca Th tng V Vn Mu i Hoa Thnh n rt ton b
nhn
vin
M
ra
khi
Vit
Nam.
Khong chn gi ti 28, ch bt H.C a ti bn phn tch ca hng thng tn AP v ni:
Bn M c th s phi p dng k hoch di tn khn cp nhn vin M bng trc thng vo
ngy mai ra tu Midway lc u cch Vng Tu c 40 hi l v hai hng khng mu hm v
cc khu trc hm ca tht hm i cng ang tin st Vng Tu.
ng cn cho ti xem mt bn tin khc ni n vic mt tuyn Long Khnh v b ch huy ca
tng L Minh o rt v ti Bin Ha. Bn tin cng cn ni S on 18 l s on duy nht
ca VNCH cn chng tr kh mnh lit trn ng rt. Vn phng trng ca hng thng tn
AP lc l George Esper cng gi trn my mt bn tin rt di v vic rt lui c trt t ca
Lin on 81 Bit kch d v cc sinh vin s quan cc kha cui cng ca trng V B Quc
Gia Lt.
ng hi ti: Loan ch?. Ti ni: C g m khng loan nhng s phi vit rt kho, trnh gy xc
ng cho gia nh nhng n v no cha bit s phn chng con h ra sao. V ch bt y
kinh nghim ny ci v ni: c cu khi lo, l ngh ca tao.
S d ti nhc li chi tit ny cho thy rng cho ti gi pht hp hi ca ch i pht
thanh Saigon vn l ting ni VNCH, tuy c ngi b chy nhng khng phi l tt c. Nhng
ngi c giao ph lm cng vic ca mnh vn lm vic vi mt thi bnh tnh
Ch khng tan hoang nh Vn Tin Dng vit trong cun i thng ma xun, mt cun
sch vit ht sc cu th v dng ng nhiu chi tit.
()
Thng T en - A
Vo ng dp k nim 37 nm kt thc cuc chin Vit Nam, mt cun sch v nhng ngy
cui ca xung t ko di hai thp nin vi s thit mng ca hng triu ngi ra mt mang
tn Thng T en, sch dy gn 600 trang ca tc gi George J. Veith v li bc tranh hi
hng ca nhng trn chin cui cng vi s thit mng ca 100.000 lnh Nam Vit Nam.
Bn thn H Ni c tnh h mt 6.000 b i ch trong vi ngy cui thng T nm 1975, theo

im sch Thng T en trn bo Wall Street Journal ca chuyn gia t vn quc phng Mark
Moyar, ngi cng l tc gi cun Thng li b l: Cuc chin Vit Nam, 1954-1965.
175
Moyar nh gi Thng T en "in vo khong trng lch s" ca giai on 1973-1975 khi
Hoa K rt qun v cuc chin Vit Nam khng cn l mi quan tm hng u ca cc
phng vin Hoa K, khin cc ti liu tham chiu bng ting Anh vit v giai on ny khng
c nhiu. ng Veith nhn xt tht bi trong thng 4-1975 khng phi do s lng tng ca chnh
quyn min Nam v cng khng phi do s yu km trn chin trng ca lc lng VNCH.
Theo ng, lc lng Nam Vit Nam bao gm nhiu ch huy tng y li cuc tn cng ca
min Bc hi nm 1972 v c nhng trn nh thnh cng nhng t c bit ti trong giai
on 1973-1975. Theo bi im sch ca chuyn gia Moyar ni: ng Veith minh chng rng
l do gc r ca s tht bi min Nam l vic ct gim tr gip ca quc hi Hoa K trong
nm 1974. Ngoi ra nguyn nhn khin VNCH b sp rng ng d lun. ng thi qua
tuyn b ca tng Westmoreland (ti Nam Cali vo thng 9, 1995), v mc tiu chin lc ca
M, nn ng ta khng c tin qun ra Bc, khng c ph ng mn HCM(!).
ng Veith ni s thiu ht khng qun cng lm cho min Nam khng th cho my bay nm
bom lc lng min Bc ngay c khi h bit nhng ni i th tp trung ng qun (1). Theo
cc con s t sch Thng T en c cy vit Moyar trch dn, Nam Vit Nam c ti hn
760.000 binh s nhng ch tp hp c 110.000 Si Gn trong trn nh cui cng.
Thm na vic dn thng di tn vi s lng ln cng nh hng n kh nng trin khai v
di chuyn qun ca Nam Vit Nam. ng Veith ni vic Bc Vit Nam git hi nhng ngi
khng cm sng Hu nm 1968 v dc Quc l 1 nm 1972 khin ngi dn pht hong v
h trn ra cc ng ng khi qun min Nam rt i. Vic tc nghn ng v cu khi dn
thng di tn lm cho mt s n v chin u ca VNCH khng rt kp v b lc lng min
Bc tiu dit. Mt trong nhng v d ng Veith a ra v c chuyn gia Moyar dn li l t
rt qun ca Nam Vit Nam c th Nng.
Phn kt thc bi im sch cun Thng T en, chuyn gia quc phng Moyar ni cun sch
l li nhc nh Hoa K v ci gi phi tr bng nhn mng khi ri b mt ng minh. ng ni
100.000 lnh Nam Vit Nam, nhng ngi tng st cnh vi Hoa K trong cc trn nh cui
cng, b mng, b hnh quyt tc th hay cht v b hnh h trong cc tri "ci to". Hn na
triu ngi Nam Vit Nam cng b mng trn bin khi b trn ch Cng sn.
(Alan Dawson)
(1) Xem Rules Of Engagement ca Mark Berent trang di.
- : George J. Veith l nh vn ng thi cng l s gia.
- : Thng T en, dch gi Nguyn Ngc Anh.
Nguyn tc Black April: The Fall of South Viet Nam, tc gi George J. Veith.
- : Khc vi cng ta Thng T en ca dch gi Nguyn Kim Vinh.
Nguyn tc Cruel April (The Fall Of Sai Gon), tc gi Ouvier Todd).
Thng T en - B
176
C la o ln nht th k 20 do Cng sn Vit Nam thc hin, hon ton thnh cng bng
Ci cht ca Si Gn ngy 30-4-1975, khi qun i chnh quy Bc Vit di l c ngy trang
hai mu xanh vi ngi sao vng ca Mt trn gii phng min Nam, tin vo th Si Gn.
Hng triu ngi min Nam, v hng triu ngi min Bc cng ri l trong ngy .
Ngi ta khng ch khc v au kh m cn khc v sung sng na. Khng ch cc nc
thuc khi x hi ch nghi, ngay cc nc phng Ty, v ngay chnh M ngi ta cng
n mng ngy 30-4-1975. tho mn ci mc cm t ti thua km chng? Ngy 30-4-1975,
Paris, London, Washington, nhng ngi phn chin v thin t m champagne n mng, ri
trn ra ng reo h cho chin thng ca ngi cng sn min Bc vi nhng o hoa cm
chng mu eo trn o hay ci trn tc. Nhng cuc vui khng ko di.
Phi mt 20 nm nh git mi c c mt ngy vui ton thng, th m nim vui chin
thng li vi sm ra i. Nht l i vi nhng ngi cng sn min Nam trong Chnh ph cch
mng lm thi min Nam Vit Nam (1973), tin thn l Mt trn dn tc gii phng min Nam
c thnh lp ngy 20-12-1960 Tn Lp, mt x trong vng gii phng Ty Ninh theo ngh
quyt ca min Bc nm 1959, vi nhim v kt hp cc lc lng v trang min Nam.
Mc d l con ca ngi min Bc, nhng mt trn gii phng lun tuyn truyn v xut
hin trong mt ca th gii, nh mt phong tro v trang ca nhn dn min Nam t ng ln
gii phng min Nam. V h c 70 quc gia (1) trn th gii cng nhn sau .
Cuc vui khng ko di cho nhng ngi cng sn min Nam, v ngy 15-11-1975, ch 7 thng
sau ngy chin thng 30-4. Ti dinh c Lp c, v ngi min Bc tuyn b: Thng nht t
nc, nc Vit Nam l mt. Mt trn gii phng min Nam b cc ng ch lnh o min
Bc khai t nh VNCH b khai t vi Ci cht ca Si Gn 7 thng trc.
Nhng ngi min Nam ng ngng nh li li Phm Vn ng tuyn b nm 1968 ti H Ni:
Min Nam s c chnh ph v ch theo s chn la ring. Bc s Dng Qunh Hoa, b
trng y t chnh ph cch mng lm thi l ngi u tin tr li th ng cng vinim tin
cch mng. Phm Vn ng chp thun n xin ra khi ng ca b vi iu kin ch c
cng b 10 nm sau . B trng t php chnh ph cch mng lm thi Trng Nh Tng
sau xung thuyn vt bin qua Php. V ngay c tng Trn Vn Tr, ch tch y ban
qun qun Si Gn ngy no cng c v hu non di hnh thc qun thc ti gia.
Tht ra mt trn gii phng khng cn lc lng v trang ca mnh t nm 1968. Trong
cuc Tng tn cng Tt Mu Thn nm 1968, nhng nh lnh o min Bc sau khi vi phm
Tho thun ngng bn n Tt Mu Thn gia hai chnh ph, mn tay ngi M v qun
i VNCH git cht gn 80% lc lng v trang ca mt trn gii phng (2), khi a nhng
ngi ng ch min Nam ra lm lc lng xung kch, dn ng cho qun chnh quy Bc
Vit i sau, trong cuc tn cng vo cc thnh ph min Nam ngn tr hu hon sau ny.
Th gii bt u hoi nghi vi nhng ci nhn quan ngi v Vit Nam, nhng 70 quc gia
tng cng nhn Mt trn gii phng min Nam vn khng ln ting sau ngy Chnh ph cch
mng lm thi b khai t. Trong th gii ngy cng c my ai can m th nhn nhng li
177
lm ca mnh? Phi mt 40 nm ngi ta mi hiu r iu g ang xy ra Lin X. Phi mt

30 nm ngi ta mi hiu r iu g ang xy ra Trung Quc. Nhng ch cn 3 nm ngi ta
hiu ngay iu g ang xy ra Vit Nam. Lng tm ca th gii bt u rng ng trc
thm cnh thuyn nhn Vit Nam, vi nhng con ngi liu cht b nc ra i ngy cng
ng. Ngi M rt qun t nm 1973, chnh quyn Si Gn cht t nm 1975. M
ct, Ngy nho ri, vy iu g khin ngi dn Vit Nam liu cht ri b t nc ra i,
trn nhng chic thuyn nh c nh b c ch to khng phi vt bin.
Nhng tr thc thin t, nhng ngi phn chin tng ng h nh cm quyn H Ni v Mt
trn gii phng, nhng ngi eo nhng bng hoa cm chng mu trn o v ci bn
tai, nhng ngi thc sut m ung champagne Paris, London, Washington n mng
ngy 30-4-1975 nm xa bng thy lng tm mnh chao o. Li nhng cuc xung ng
Washington do Joan Baez ch xng, nhng ln ny khng phi ng h nh cm quyn H
Ni, m l ln n chnh ph min Bc. V vi nhng git nc mt mun mng, nhng tr
thc thin t phng Ty th ti vi ngi Vit Nam bng cch quyn gp tin mua tu cu
vt ngi Vit Nam vt bin.
Nhng lch s sang trang ri.
Nhng git nc mt hi hn mun mng ca th gii, v c ca nhng ngi chin binh min
Bc tin vo Si Gn ngy 30-4 nm xa, khng th lm sng li VNCH.
VNCH cht 40 nm ri. Nhng ci cht ca VNCH khng tr thnh v ch. VNCH
ng gp phn mnh vo cng cuc chng li s pht trin ca ch nghi cng sn cho nhn
loi, gip th gii ph v huyn thoi cch mng v gii phng nhn din r rng chn
tng ca ngi cng sn. Nhng bt hnh thay, VNCH hy sinh m khng gip c chnh
mnh trc c la o ln nht trong th k 20, hay cn c th l c la o ln nht trong lch
s nhn loi, m ng Cng sn Vit Nam bin kch, o din v th vai chnh.
Bng ci cht ca Si Gn ngy 30-4-1975, Vit Nam l t nc bt hnh cui cng trn th
gii, ri vo tay ngi cng sn sau ci cht ca Nam Vang 18 ngy trc .
(The Fall Of Sai Gon - Ouvier Todd)
Olivier Todd l nh vn, nh bo thin t Php. Thin t v l chuyn gia v chin tranh VN
vit nhiu bi bo gy bt li cho VNCH. n nm 1973, sau Hip nh Paris mi c c hi
nhn thy s tht nn nhn sai lm v vit tc phm ni ting Ci cht ca Si Gn.
(1) Ch c 23 nc cng nhn Chnh ph cch mng lm thi cng ha min Nam Vit Nam,
trong c 21 nc t quan h ngoi giao. Nhng nc ny l cc nc thuc khi X
hi ch ngha v mt s nc thuc Th gii th ba.
(2) Trn Mu Thn, xem Thm u b s 1 vi V Vn Kit, Thm u b s 2 vi Trn Vn Tr,
nm tit mc Ngy th 52 Si Gn ngy di nht: 30-4-1975.
Qun s ngoi truyn
Thng 9 nm 1975, ti H Ni, Hi ngh trung ng ln th 24 ca ng lao ng Vit Nam xc
nh mc tiu thng nht t nc v mi mt. i din on chnh ph Vit Nam dn ch cng
ha, do ng Trng Chinh ng u, v on Chnh ph cch mng lm thi cng ha min
Nam Vit Nam, do ng Phm Hng ng u. Thng nht t nc v mi mt:
Xa
b
khu
phi
qun
s
theo
v
tuyn
17.
Quc
k,
quc
huy
l
c
sao
vng.
Ly
tn
nc
l
Cng
ha
x
hi
ch
ngha
Vit
Nam.
178
Quc
Th
i tn
ca
thnh
ph Si
Gn
bi
l
Gia nh
Tin
qun
H
thnhthnh ph H
Ch
ca.
Ni.
Minh.
Nhng quy tc giao chin

Thiu t phi cng Mark Berent cho rng M v ng minh Vit Nam c th chin thng ti
chin trng vo nhng nm 67, 68. Nhng qua nhng v ngng nm bom trn ng mn
H Ch Minh v min Bc Vit Nam, gip cho Bc Vit mang qun v v kh vo min Nam
i n chin thng cui cng vo thng 4-1975. Hy nghe Mark Berent tm s:
Ln u tin ti tham chin ti Vit Nam l vo nm 1965. n v ca ti ct cnh t cn c
Ubon, Thi Lan. Ti thuc phi on C m (Night Owls), c nhim v bay trn ng mn H
Ch Minh trong vng 7 thng. Cui cng, 5 thng cht ti c ch nh ch huy Woff FAC (Lc
lng khng kim tin phng (Forward Air Control)). Lc lng ny bao vng ng mn H
Ch Minh t Lo n sut Bc Vit Nam. l thi im m tng thng Johnson ra lnh ngng
nm bom. Do , c lc cc phi v c chp thun nm bom, c lc phi v khng c chp
thun. Chng cn du dim, nhiu ln mt s anh em phi cng chng ti t thi hnh nhim v
th bom ng mn, m khng cho ai bit.
Trong giai on chng ti bay trn lnh th Bc Vit. nhng v Nhng quy tc giao chin
(Rules Of Engagement): Chng ti chin u mt cuc chin m tay chng ti b tri
cht, mt chng b chc thng m la v mt na n dc trang bi b ct gim. Trc
kia ti vn ngh rng vi s gip ca M, chnh ph Si Gn bit phi lm g chin thng.
Nhng mt thi gian sau , ti nhn thc c rng: Hnh nh ngi ta (M) khng mun v
khng cho php thng cuc chin tranh ny! ch v Hoa Thnh n p t ci nguyn tc
giao chin oi om ny!?. Chng ti cng khng th th bom ng xe la tip t t Trung
Cng vo Bc Vit. M cng khng th phong ta hi cng Hi PhngTt c nhng g Nixon
lm nm 1972 l Bc Vit c c hi mang tip t vo min Nam. ng l chng ta phi chn
ng vic Bc Vit tip t v kh cho chin trng min Nam mi phi?
Tht l au lng cho mt cuc chin m chng ta khng mun thng!
(To Bear Any Burden - Al Santoli)
- : Trn Vn Tr, t lnh khu 7 bo co v tnh hnh qun s. Phm Hng hi v tip liu n
dc, vin cn b ph trch hu cn tr li: Bo co ng ch, ta c n bn (bn Ngy)
s n ba i . (trch lc li)
Lc n
Lch s xut pht ng H Ch Minh, hay ng ra l mt h thng ng dng tip vin
cho cc phong tro v trang ca cng sn min Nam, bt u sau khi Ngh quyt 15 ra i
vo thng 5-1959. Trong quyt ngh ny, ni mt cch tng qut, b th th nht L Dun biu
quyt l phi dng bo lc v trang chim min Nam v thng nht t nc. Mun thc
hin mc ch , min Bc phi tm cch du nhp v kh, cn b khung (cn b nng ct) vo
Nam chun b cho mt cuc chin trng k.
T ngh quyt , cng cn Vit Nam cho thnh lp mt t chc c tn l on 559 tm v
thnh lp mt con ng tip vn vo Nam. V giai on thnh hnh ng H Ch Minh, tc
phm cho mt ci nhn tng qut v kh chi tit l M ng Trng Sn - ng mang tn
bc, ca Thiu tng V Bm, lc mang qun hm thng t.
(Binh on, binh Trm, v ng i B Nguyn K Phong)
179
Nhng quy tc giao chin

Cc phi cng ca khng qun Hoa k khng nh rng, tng cng nm bom Bc Vit ngay t
u ch khng phi leo thang dn dn theo kiu Johnson hn c th nghin nt Bc Vit
trc khi Lin X, Trung Quc kp gip h xy dng cc n v phng khng ht sc hu hiu.
i t Harry G. Summers Jr., mt nh phn tch xut sc, t ra t cay c vi bo ch v chnh tr
gia hn l nhiu s quan ng s ca ng. Nhng ng ph phn cc nh k hoch qun s M
v vic truy lng qun du kch, nhng ngi c b tr quy ri qun M cho n khi cc
s on Bc Vit c th tin hnh nhng cuc tn cng quy m ln. Ni tm li, ngi M
t lm cho mnh kit sc v nhng n lc v ch chng ni dy: Ging nh mt con b mng
ch tn cng tm chong mu ca ngi gic u hn l tn cng chnh ngi gic u.
(Vietnam A History - Stanley Karnow)
Stanley Karnow l phng vin c mt Vit Nam t u n cui cuc chin tranh. Tc
phm Vietnam A History ca ng l mt cun s v nc Vit Nam hin i t khi tip xc
vi phng Ty, trng tm l cuc chin tranh gia hai min Nam-Bc.
Lc n
sa son cho ng H Ch Minh, tng Tr ch thn n nh ca b th L Dun,
xin cho mt s cn b nng ct, a s l cc cn b tp kt ra bc nm 1955 nh Tr xm nhp
tr li min Nam. Tng Tr ni ng xin 100 ngi nhng L Dun ch cp cho trc 25 ngi
nh mt th nghim u tin. Sch ca tng Tr ch ni s qua ng H Ch Minh, v
nhng chi tit tng qut u ging nh nhng g tng V Bm vit. Nhng qua sch ca
tng Tr chng ta bit c thm cng cn Vit Nam c hai k hoch song song: nhim v
dn ng, tuyn m cn b cp di l nhim v ca tng Bm, tuyn chn mt s cn b
khung, cn b c kinh nghim qun s gi vo B thnh lp v ch huy cc n v ch lc
Min (cc trung on c hu ca Trung ng cc min Nam), l nhim v ca tng Tr. Theo
hai sch ny, ton ph trch chuyn vn u tin c gi l Tiu on 301. Cp s qun
khong 470 ngi, c tuyn chn t S on 305, mt n v c thnh lp t cc on
qun t min trung (Lin khu 5, trong thi chin tranh Vit-Php) tp kt ra Bc.
Trn ng di chuyn b oanh tc, b di bom ph hy, tng s thit hi v nhn mnh trn
ng H Ch Minh l 12.487 ngi cht v 21.802 b thng.
Gp nhtghi chp
Alan Dawson ni 100.000 lnh min Nam, nhng ngi tng st cnh vi Hoa K trong cc trn
nh cui cng, b mng, b hnh quyt tc th hay cht v b hnh h trong cc tri ci to.
Hn na triu ngi min Nam cng b mng trn bin khi b trn ch Cng sn.
Melvin R. Laird cng ni vo thi im ny, min Bc tn tht 1,1 triu binh s v thng
dn. ng thm: Bc Vit chim ot c min Nam bng v lc nhng khng chim c
lng dn. Chnh sch x hi ho min Nam v cng c x hi ch ngha min Bc tht bi
hon ton. Cng sn Vit Nam theo ui mt cuc chin m khng c k chin thng. Ch
c nhn dn c hai min Bc v Nam l nhng k thua cuc v phi tr mt gi rt t bng
180
hng triu sinh mng v v th thm v vt cht v tinh thn. Bit bao gia nh b ly tn v
o c suy i, m nh hng tai hi s cn ko di qua nhiu th h.
- : Con s lnh min Nam t trn 220.350 ngi c dn t ti liu lu tr ca B quc phng
M, tnh t nm 1965 n nm 1974. Cng thm con s t trn trong giai on 1974-1975 v
trc cho ra c tnh khong hn 250.000 t trn. Nh s hc R.J. Rummel a ra con s
c tnh cao nht c th ln ti 315.000.
- : Theo ti liu Lch s khng chin chng M cu nc (1954-1975):
1,1 triu qun nhn cht; trong s c 300.000 qun nhn mt tch (cht trn mt xc).
Cuc chin tranh khng c ngi chin thng
Tc phm VietNam A History ca Stanley Karnow,

trch on di c ta : The War Nobody Won.
Cuc chin Vit Nam l mt cuc chin tranh khng c ngi chin thng, t ra l theo ngn
ng nhn vn, l cuc chin tranh gia cc nn nhn. Ngun gc ca n cc k phc tp,
nhng bi hc ca n lun c tranh ci v hu qu ca n cc th h mai sau nhn nh.
Nhng cho d l mt cuc dn thn hp l hay mt n lc sai lm, n cng l mt bi kch
mang tm vc s thi v vn hc s.
Thng ging nm 1989, ti thnh ph H Ch Minh, tn trc kia l Si Gn, mt cu thng
binh du kch Vit Cng tn l Trn Vn L a cho ngi phng vin truyn hnh M Morley
Safer mt bi th m ng ta vit vinh danh s tr li ca nhng lnh M.
Bao
nhiu
lnh
M
Cht
t
ny?
Bao
nhiu
ngi
Vit
Vi
di
c
cy?
Ha
bnh
gp
li,
Bn
ly
ru
y
No
cng
nng
chn
Nc mt trn xung tay.
()
Hn bn triu binh lnh v thng dn VN c hai bn, tc l khong 10 phn trm dn s b
cht hoc b thng. a s nhng ngi Nam Vit Nam cht c chn ct trong nhng ngha
trang gia nh hoc dng tc. i thm min Bc t nc sau cuc chin, ti thy hng
hng lp lp nhng bia m trng trong mi ngha trang lng x, mi tm bia mang dng ch lit
s. Nhng nhng ngi m y u l m gi, thi hi ca nhng ngi khut b xe i y
xung nhng h chn chung trong nhng nm m tp th min Nam, ni h ng xung.
(The War Nobody Won - Stanley Karnow)
(1) M gi l ngi m khng c t thi, hi ct, m ngi cht ui, cht trn khng tm c
xc. Thn nhn lm hnh nhn bng rm r v lm l an tng nh l an tng thng thng.
181
Chuyn k thi hu chin

Khi chin tranh chm dt, gia nh hn nh mang hi ct ca hn t ngha trang lit s v qu.
Nhng o mi, o mi, ci huyt vn trng trn, khng h c vt tch g c. C ngi ni:
Anh y hin thnh ri! Li c ngi ngh: Thi th mang tm bia c tn tui ca anh y v
qu cng c. Nhng tm bia bng y li qu nng.
Cui cng, b m hn quyt nh ch c tm bia, ly hai ch lit s mang v nh.
Bin Ho khng b tht th
Theo Chun tng Trn Quang Khi: C khng t bi vit l m hoc vit sai v mt s s kin
trong cuc chin. c bit khi vit v Bin Ha khng c bn no ni ng. Ai cng bit Bin
Ha l v tr chin lc ca min Nam, phi trng Bin Ha cn l bn doanh BTL/Qun on
III. mt Bin Ha l mt Si Gn, mt min Nam VN. Theo hi k Hong Cm:
(,,) sang ngy 28-4, nh b ch huy chin dch thng bo, hu ht cc hng pht trin
thun li, cc binh on ch lc ti trc ca ng Si Gn, ch lp ti y mt tuyn
phng th v cng ti y ln u tin trong lch s chin tranh ng Dng, ch cu trc
cc tuyn ho chng tng chn i phng. Ngoi hm ho, ro km gai bi mn chng b
binh cc cn c, n bt sn c t trc, ch thit k nhng trn a mi, o ho, ri
mn chng tng, a cc xe tng M41, M48 nm su di cc t, cc hm ho c bao ct
bao quanh, cha nng pho v cc con ng tin ca xe tng ta. Ngoi ra ch cn bin cc
dy ph thnh trn a. Chng cht ln nhng bao ct thnh l ct, ho im, thnh nhng
khng li hi. Chng t sng M72 ho tin chng tng, sng my 12.7 ly, KZ 57 trn
nhng thp chung, ca s nh tng, sn sng nh n, chn ng tin ca ta ().
V vy sng ngy 30-4-1975, qun i Bc Vit i ng vng qua Bin Ha nh vo Si
Gn. n khi Chun tng Trn Quang Khi c t nn chnh tr ti Hoa K sau 17 nm t
y trong tri ci to, c mt s ngi mi bit s tht rng Bin Ha khng h tht th.
Qun s ngoi truyn
S on 341 thuc Qun on 4) ca Thng tng Hong Cm b Bin Ha, i ng vng
hp qun vi Qun on 2 tn cng Si Gn v ch cn c Bin Ho, khu vc phng th
mnh nht ca ch trc ca ng Si Gn vn tip tc chng tr. Cc n v qun on cha
vt c sang sng ng Nai. Bn gi sng, phn i i u ca S on 7 (Qun on 4)
tin n cu st xe la Bin Ho nhng tng khng qua c v cu ny yu, trng ti ch cho
xe 12 tn. Cu Mi b ch ph. (Chin tranh Vit Nam ton tp - Nguyn c Phng)
Bn mi nm Si Gn tht th:
Chng kin chin tranh Vit Nam kt thc
Bi ca Martin Woollacott
182
trn bo The Guardian
Ngy tip theo sau khi Bc Vit ly c Si Gn, ngi ta nghe thy t lc tinh m bi ht
mng chin thng. Trong m cc k s ca i qun chin thng dng loa phng thanh
ln v t khong 5 gi sng pht khng ngng iu nhc gii phng kh khc. l ngy 1-51975, khi nh mt tri chiu xung ph phng gn nh trng rng ca Si Gn m thi khc
trc kia bt u xe c rn rp v ng ph huyn no dn ln. Nhng nay hu nh
chng ai bit phi lm g, i lm hay khng, cn ch ba c by bn khng, hay c khi mt
cuc sng khc s vn c th bng n ra na. Qua bao nm thng chin tranh, chin cuc
chng my khi dnh ti Si Gn, ngoi thnh thong c vi cuc pho kch bng ha tin, mt
s v nh bom nh hng, hay v xm nhp nh gy sng st vo thnh ph, thm ch vo
ngay khun vin ta i s Hoa K trong trn tn cng vo dp Tt 1968. Trong cn khip hi
qua i Saigon cm thy nh thot khi iu ti t nht. Thc t vi iu nhc gii phng
vang vng ng ph, mt ln na Si Gn thot du t ngi bit rng Bc Vit chun
b sn sng bn nt thnh ph vi pho binh hng nng v chin u theo cch vn d ca h
theo tng khi nu gp phi hng phng th v sc i khng mnh hn. Nu tng thng
cui cng ca Nam Vit Nam, tng Dng Vn Minh khng ban lnh cho qun i h v kh,
Si Gn c th lm vo tnh trng xu thc s. Ngi Vit ni tu rng H Ni ly Si Gn
"m khng chm ti mt ci bng n" hay ni si i: Thng vong nng n cho c i bn,
nhng giao tranh va n thnh ph th dng.
trong thnh ph, mi ngi lo lng tnh trng v lut php v nn cp bc. Stewart Dalby
ca t Financial Times v ti ang i b dc ng T Do, mt trong nhng con ph chnh ca
Si Gn, th mt ngi n ng mc o b ngoi qun ng chn li chng ti. Anh ta a tay
vo dy tht lng l ra mt khu sng, v lin thn nhin nhc chic my nh t tin ra
khi c Dalby. S th nh th thuyt phc mi ngi rng th h nm quyn kim
sot cng sm bao nhiu cng tt by nhiu. Vi mt s khc nh chng ti chng hn, chng
c l g phi lo nh vy, nhng lo u vn bt nhp vi nhng xung ng ca thi th . "Ni s
Cng sn lm Si Gn mt ht v thng thi vn c", mt phng vin vit th. Nhiu
ngi tm cch ra i trn nhng chuyn khng vn u tin bng my bay trc thng, mi
ngi s c a i ht vo pht cui cng. y l mt li ha m h khng gi c.
"Ting ht hong lon ca ngi di tn trn sng v tuyn CIA vo ngy cui cng gi y vn
cn lay ng lng tm ti". Frank Snepp, mt nhn vin ca chi nhnh CIA ti Si Gn, vit
k li vi nm sau . Trc pht cui mt ngy, t mt ch ngi thun li di mi vm ca
Caravelle, mt trong hai khch sn sang trng ca thnh ph, ti v cc phng vin khc chng
kin cnh hng ngi ngy cng di thm, ang ch i trong tuyt vng ti mt im rc i
trn nc ca mt ta nh gn . Nh mt v bi kch cm khng li, trong vng quay p nhe
i ca cnh qut my bay, chng ti cht dn hiu r ra rng khng th no c c nhiu my
bay trc thng M hn na. Ti ta i s M, s tuyt vng nh th cht lng i. m ng
khc lc bao vy ni ny, trong lc thy qun lc chin c ko vo mt ngi c quyn th,
mt khun mt trng bch cu cu v y ra khi nhng ngi khng c chn.
Ngy hm sau, on xe tng tin vo trc, chic no chic ny nng sng cha di ra nh ci
mi ca Pinocchio, hng n trung tm ca thnh ph v dinh tng thng. Chin tranh th c
ci g l quy c v c mt s chic tng b lc ng. Chng ti nhn thy mt chic tng
quay u lui li, bnh xch ca n rt ln gh tai, sau tin vo mt bnh vin Vit Php c
(Grall), mt ni kh c v g l mt mc tiu qun s c. Nhng ri on tng cng tp hp
ti cng dinh v sau bng qua cng, chic i u mang theo James Fenton va c v
hn hoan va bn chn, ng ta l mt thi s cng l mt k gi, ngi c th c xem nh l
183
thng tn vin cui cng ca t Washington Post cn li Si Gn. Khi on qun mi tin vo
th nhng ngi lnh c ca qun i VNCH tn mc i dn, c khi h pht tay vi v tht vng
cay ng ln cht. Chng ti thy c mt n v binh lnh c tnh bn ra tt c cc tri ha chu
,
trng
ln
tri,
trc
khi
gii
tn.
Nhng ngi lnh mi, m ngi ta sm nhn ra cch gi h bng ch bo doi (ngi lnh
i b), mc mt th ng phc mu xanh l cy trn hi mm v i m ging nh m Ty
thuc a c. H trng c v nh nhm, chin tranh kt thc, h khng cht, v gp
mt phn lm nn chin thng ny. Vi ngy sau c mt cuc din binh ri sau nhiu
ngi trong s h ri b Si Gn. Nhng ngi li c v nh nhn v gn nh c ci g
ngp ngng do d. H cho rng h c ngi ngoi quc da trng th l ngi Nga. Mt s c
v nh c m mt trc s thnh vng ca Si Gn, h b cun ht bi ng h vn ch
cc cp t qun i Bc Vit mi c c v thch nht l cc ng h c ngy thng.
H gi chng l nhng "ng h c ca s".
Nhng h cng chng t c hun luyn k. Khi mt vi tay sng cn khng c bn
vo mt n v qun i Bc Vit gn cng vin gia dinh tng thng v nh th gch ca
Si Gn (nh th c B), cc phng vin nhn thy s sp xp i ng gn nh tc th.
Nhng ngi lnh mt pht trc cn ci ni, ht thuc lin nm sp xung va thn trng
bn li va t chc i ng tin gn n nhng k tn cng. iu nhc ta nh ti mt thi
chin tranh di ngy. Bc Vit vo Si Gn mi th m mt qun i hin i mun c. H
c di do lng xe bc thp v pho binh tt c mi th ngoi tr khng lc. Trong khi
Nam
Vit
Nam
hu
nh
chng
li
t
no.
Vit Nam l mt u trng qun s trong nhiu nm qua. Cuc chin chon qu nhiu
trong tm khm ca mi ngi n ni i khi ta c th ni tt c nhng g khng ng ni
khc th li thnh ng y. Thc t r rng l cuc chin ca M Vit Nam l mt sai lm
v n c tnh cch hi ht, theo ui mt cch hung hng v ri b ri mt cch ph phng.
l nhng nt hin r ca cuc chin ny. Chuyn min Nam Vit Nam sp l mt Bin
nin s ca mt tht bi c bo trc.
Richard Nixon v Henry Kissinger bit cuc chin ht ng nn ng tnh rt qun theo
Hip nh ha bnh Paris nm 1973. H bit iu c ngha l min Bc s ginh chin thng,
nhng h mun th, theo nh li ca Kissinger: l mt "khong lng va " (nguyn vn:
decent interval) n vo gia cho h rt lui ri min Nam Vit Nam mi thua trn.
Cc phng vin bo ch quyt nh li Si Gn l ngi Php v Nht Bn, cng vi mt vi
ngi Anh v c chng mt hoc hai ngi M gi v lm ngi Canada. D khng chc g
khng gp nguy him, nhng trong vai tr nh bo chng ti mi tng trnh cuc chin c
d dng hn. Trc kia chng ti d c u tin ch i khp ni bng my bay M v my
bay trc thng, c lo ch n, ch v c lnh M cng nh c binh s Nam Vit Nam
bo v. Bn c th ti mp ra ca cuc chin pha bc, gn mt ni c tn ma mai l Khu
phi qun s ri tr li Si Gn cng ngy tm mt di vi sen v ung tr vo bui chiu
By gi t nhin chng ti thy mnh trong mt tnh trng lng l. Nguyn mt h thng h tr
sng cn cho chng ti vi nhng phi cng, nhng ngi gip , cc nhn vin phn tch tin
ngi M. Ty vin qun s s qun c bng bin u mt. Nhiu mi lin h ngi Vit b
i hoc n mt. Cc ti x v ngi thng dch cng th (c mt s ngi nm vng, hay l
c cng th h vn cn , by gi h l din ra, ngh cng phi thi)
Bc Vit cng c mt t nhn vin ni tho ting Anh v Php lm lc tht cn nhng rt him.
C mt tnh th cn thit nh vy, ngay sau khi thnh ph tht th, l lc mt n v lm
184
phim ca qun i Bc Vit xng vo vn phng ca CBS v yu cu thc hin cho h mt

cnh quay trn nh cui cng ti cu Tn Cng ngay bn ngoi thnh ph. H v m hi v
gin d, dng nh h n cy cu qu mun c c nhng thc phim ring cho h,
v vy h mun thu ot ht nhng g on lm phim truyn hnh M quay. Ti chng
kin cuc i u v bc ra gp mt i t Bc Vit n ha hn m chng ti c gp
trc ri. ng ta lm du tnh hnh v ra lnh cho ng i ng b i. Trng vn phng nh
nhm v mi ng ung cht g. ng nh nhn t chi mt cch duyn dng v ni thm, vi n
ci gng: sau, chng ta s cn nhiu thi gian vui v. C l chng ngc nhin g l
chng ti chng cn gp ng ta m vui v, v vi cun i b li cc vt dng ch ng g.
Nh mt s an bi khng hiu ni, v pha Nam Vit Nam, cp s n dc, lng cc phi v
v cc ph tng cng nh qun trang qun dng c b ct gim tng thng. Vo cui thng 8
nm 1974, Thiu tng John E Murray ngi c trng trch gi ngun cung cp cn thit cho
qun i Nam Vit Nam duy tr chin u, vit thng ra rng: Nu khng cn ngun h tr
ch thc, QLVNCH s thua, nu khng tun ti, thng ti, th s l vo nm ti.
Nhng nu Nam Vit trong mt tnh trng bp bnh, th Bc Vit cng c nhng u lo su xa
ca ring h. D ng v chnh ph lc no cng ng mt vai din sc mi tuyn truyn rng
h tin chc chin thng s n v thng nht c t nc, nhng trong thm tm h li
khng chc nh vy. H cng gp vn v ngun vin tr v kh khi Nga v Trung Quc cng
ct gim ngun cung cp sau Hip nh ha bnh Paris. V, ging ht nh Nam Vit Nam,
h rt lo v tin cy ca cc ng minh ca h. Nh George J Veith vit trong mt cun
sch lch s qun s ca ng v nhng nm cui cng ca cuc chin: Thng T en, rng H
Ni cm thy rng h ch c mt c hi qu mong manh ginh chin thng.
Mt k hoch ca min Bc hnh thnh cho mt chin-dch-hai-nm d tr s mang li chin
thng vo nm 1976. Tuy nhin, nhng cuc trit thoi b trng trn a Ty Nguyn qu
thun li khin h dp b nh ban u, vo nm 1975. Mi vic i n kt thc trong
vng c hai thng. Chin thut sai lm ca ng Thiu gy ra bao iu ti t, nhng min
Nam bi trn qu sm s thc vn do thiu ngun d tr v b ct gim ha lc. Ri qun Bc
Vit tin gn v Si Gn. cao nguyn, Hu, Nng v nhng ni khc na xy ra
nhng cnh hong lon v ri lon khng khip, d nhiu trng hp bt tun thng lnh v
o ng, nhng vn c nhiu i qun cn chin u dng cm v nhiu gng anh hng.
Nhng Nam Vit Nam, hoc l mt con thc th b nhn, hoc l bt c iu g i na, bin
mt trong ln khi tan ca chin trn. C th gii v cng kinh ngc.
Trn ng i, chng ti c i ngang qua s qun Anh, v ti nhn thy mt i lnh canh gc
h l quc k Anh xung v dng n lm mt tm bt che nng. Nghn ngo v ngc
nhin, mt cn gin d t ngt thi thc, ti bc ra khi xe, si bc qua h, v nhn mnh
rng h nn tr n tr li vo ct c. Gi nh ti l ngi Nga hoc ng c v tng tng
ti c t quyn, t nht ti cng gp li n li. "Ci g vy?", ti cht t hi. Ni cho cng, n ch
l mt mnh vi. Nhng s tht l tt c chng ta, trong mt mc no hay v mt ci g
khc i na, vn cn ng li trong tm khm cuc chin va qua nn s kin ny biu hin
tri ngc tinh thn v gy cm xc qu mnh.
Qu l nh vy, mc d mt vi trong chng ti tng ng h mnh m chin tranh. Trc
khi Saigon tht th, Philip Caputo, mt nh bo M, ngi tng l mt s quan thy qun lc
chin ti Vit Nam v vit mt cun sch rt hay v nhng kinh nghim ca mnh, mnh
ming t hi liu nhng g ang xy ra c na n nh vic on qun L dng rt ra khi vng
ngoi ca ch La M hay khng. M M l mt hin thn cui cng, c phi sp kt thc?
Mt ci g b h b v ci khc khng phi thuc v "chng ta" s in th?
185
Phc ha ra 2 hnh nh song song nh th th so mn, mt th t huyn lng mn c v kh

chu khi ngoi nhn li qu kh. Ngi Vit, Bc v Nam, ang trong khonh khc lch s c
bit ca h, cn chng ti th ngi vng ngoi v trng dn Edward Gibbon. (1)
(Martin Woollacott)
(1) Edward Gibbon l mt s gia ngi Anh vi tc phm: The History of the Decline and Fall
of the Roman Empire ("Lch s suy tn v sp ca ch La M").
Ngy th 51 : 29-4-1975
Si Gn di tn
Sng ngy 29-4, Bc qun pho 130 ly v ha tin 122 ly vo phi trng Tn Sn Nht.
Chiu 29-4, to i s M bt u di tn bng trc thng, sau 19 gi bay lin tc 80 trc thng
ch i c hn 1.000 ngi M v khong 6.000 ngi Vit Nam ra ngoi hm i.
(Phm B Hoa)
Nhng ngy cui VNCH
Ngy 29-4-1975 Bc qun iu ng 2 s on thuc Qun on 1 chim Bn Sn, t
chc thng mt ng ca tnh Bnh Dng v mt ty ca tnh Bin Ha.
Lc lng phng th vng ai xa ca Si Gn, c 3 s on: S on 18 BB do tng L
Minh o ch huy, trn gi pha bc Bin Ho v Si Gn. S on 25 BB do tng L Tng B
ch huy, ti phng tuyn, Hu Ngha, Long An. S on 5 BB do tng L Nguyn V ch huy,
ph trch phng tuyn Bnh Dng. Quanh vng ai Si Gn, chin trn khc lit din ra ti
Long An, Hu Ngha, Bnh Dng, Bin Ha. Ti Long An, cc n v S on 22 BB giao
chin quyt lit vi hai trung on Bc qun mun chc thng phng tuyn th x Tn An.
(Vng Hng Anh)
- : 29-4, 10 gi sng, Qun on III bo co B tham mu tiu khu Hu Ngha tht th.
Th Ba 29-04-1975
11 gi 30 pht tra ngy 29-4-1975, ng V Vn Mu chnh thc nhn chc th tng. Ngay
sau ng ln i pht thanh tuyn b, yu cu M rt khi Nam Vit Nam trong vng 24 ting
ng h k t5 gi sng ngy 29-4-1975.
Sng ngy 29-4, trong khi bn thng co ca chnh ph Dng Vn Minh i ngi M phi
trit thoi nhn vin ca DAO c Th tng V Vn Mu c i c li nhiu ln trn i
pht thanh th trn i pht thanh ca qun lc Hoa K ti Vit Nam c gi tt l AFRS, vo
bui tra mt ngy cui thng 4 nng bc, ngi xng ngn vin c i c li nhiu ln li
nhn: Mother wants you to call home (M mun con gi v nh) v ngi dn Si Gn c
nghe bn nhc Im Dreaming of a White Christmas (Ti m mt Ging Sinh y tuyt trng)
pht i pht li lin tc trong ngy hm .
186
Li nhn v bn nhc ny l mt hiu bo cho tt c mi ngi M v cc phng vin ngoi

quc ti Si Gn bit rng Chin dch Frequent Operation IV khi u v tt c mi ngi
phi n nhng im hn n nh sn t trc c di tn ra khi Vit Nam.
(Trn ng Phong)
Nhng ngy cui VNCH
Ti phng tuyn C Chi cch Si Gn 60 km, Bc qun tung 1 s on chnh quy c 1 trung
on chin xa ym tr tn cng t vo cc v tr ca qun tr phng thuc S on 25 BB. T
hm ch huy, Chun tng L Tng B trc tip iu ng cc tuyn chng tr cc t xung
phong bin ngi ca ch qun.
m 29-4, b t lnh S on 25 phi b phng tuyn C Chi rt v Hc Mn. Chun tng L
Tng B, v mt thng s cn v phi thay nhau lm khinh binh vi chin thut c nhn
thot khi vng vy ca Bc qun. Cui cng v t lnh S on 25 b lt vo tay ch (1) khi
ng v ngi cn v gn n Hc Mn.
(1) Ngi bt tng L Tng B l tng Hong Minh Tho, t lnh mt trn Ban M Thut.
Tng Tho l ngi mang S on 316 b mt xut pht t Ngh An vo Vng 2 chin thut
tng cng cho Qun on 3 nh Ban M Thut.
()
Anh
i
chin
Thut xong vi ba ri v vi em
dch
Ban
Qun s ngoi truyn

- Tm hnh quen thuc chp hng ngi leo thang ln chic trc thng m theo ngun ngoi
nc ghi ch l trng ua Ph Th.
- Sch i thng ma xun 1975 trang 153 in nh ch thch:
Cuc tho chy trn nc ta i s qun M ti Si Gn.
- Theo Don Southerland, nh c chnh ng chp vo bui chiu ngy 29-4 ti mt trm CIA
s 22 ng Gia Long. i RFA phng vn nh bo M Don Southerland trong ng l gii
chuyn Phm Xun n cu bc s Trn Kim Tuyn.
Dan Southerland l ngi chng kin pht giy :
m 29-4 trc khi cc trc thng chun b ri Vit Nam, ti ang lin lc vi cc tr s truyn
thng nc ngoi th n ni c mt vn h trng l cn tm cch cho bc s Tuyn ra i. Ti
sau khi lin lc vi mt gii chc cao cp ca ta i s M v c bo l hy ni cho ng
Tuyn hay rng c th n 22 Gia Long c bc i khi Si Gn.
Nhng ngy cui VNCH
Ti tuyn phng th Trng Bom do mt n v thuc S on 18 ph trch, vo 7 gi 30 sng
ngy 29-4, nhiu v tr b Bc qun chc thng v n 10 gi phng tuyn ny hon ton b trn
ngp. Mt s n v ca S on 18 rt v pha nam cn c Long Bnh.
187
L on 257 Thy qun lc chin n ng mt bc Long Bnh cng b tn cng. 11 gi sng Bc

qun tn cng vo phng tuyn nam Long Bnh, S on 18 y li c nhiu t xung
phong ca cc trung on Bc qun.
()
Trm CIA s 28 ng Gia Long
Theo mt ngun khc bc nh trn ca Hubert van Es, ngi Ho Lan, phng vin thng tn
UPI vi chi tit: nh c chp ti building s 28 ng Gia Long chiu ngy 29-4-1975.
(Nh s 28 ng Gia Long l 1 trong 13 bi p ti nhiu ni Si Gn-Ch Ln).
Theo Bob Caron, mt trong hai phi cng cho bit trong s 12 ngi trong trc thng c 3 ngi
i u bc ln trc thng l ngi Vit Nam: Trung tng Trn Vn n (1), Bc s Trn Kim
Tuyn (2) v Bc s qun y Hunh Minh Tng.
Nh s 28 ng Gia Long
(nh Hubert van Es)
Vo nm 1992 khi ti bt u vit cun Phm Xun n: Tn ngi nh cuc i, ti phng
vn ng v ngy 30-4 Si Gn v sao ng li ri vo cnh , khi m ng ta l ngi ng
u bng danh sch s ngi m M phi a i?
Phm Xun n t li: Ngi chu ng Tuyn, mt vin thiu t, ch ng Tuyn n nh ti
bng xe Honda. ng n lin lc c vi mt nh bo (Hubert van Es). Nh th ng bit cn
chuyn di tn cui cng ca CIA ti ngi nh s 28 ca CIA ng Gia Long.
Khi xe Renault ca ng ti ni, cnh ca ta nh ng li. ngh cho gi ng Polgar (3).
n yu cu c gp ngi sp ca ng. Nu gp c Polgar chc chn ng ta bit c
chuyn ca ng Tuyn, s gii quyt ngay. Va may lc ngi lnh gc mua n v, cnh
ca h ra. Th l ng n mt tay gi cht ca, tay kia y tht mnh bn mnh vo lt.
S th din ra ng nh bo ch ni ri. Chi tit ny sau ti bit thm c do c bo trong
bi ngi ta phng vn tng n. Tm hnh minh chng pht cui cng ca phng vin
hng UPI Hubert van Es c s dng 20 nm, gn y tc gi mi ly bn quyn.
(Nguyn Th Ngc Hi)
(1) ng Trn Vn n khng sao i c my chuyn trc. May nh c b th ca Polgar tn
H Hiu Lang nhng ch cho gng n.
(2) Ti 1-4, Bc s Trng Khu Quang, gim c trng quc gia ngha t, ngi trung gian
ca ng Tuyn a ng Tuyn n gp Thng ta Thch Tr Quang. m mng 3 rng mng
4, ng Thiu bt nht ht nhng phn t m mu o chnh, trong c ng Tuyn... ng
Tuyn ngh rng Thiu b chy sm, nhng ngi thn cn ng Thiu s th ng ra. Nhng
mi khi ng Hng ln ri, ngy 26 mi th. ng Tuyn yn tr CIA phi a mnh i.
188
(3) Thomas Polgar, ch huy c quan tnh bo trung ng M (CIA) cui cng cn Si Gn
trong nhng ngy cui ca chin tranh Vit Nam nm 1975. Polgar ch huy vic a cng
dn M v nhn s ca chnh quyn VNCH ln my bay i M. Ch t pht trc khi Polgar
hy chic my in tn m CIA s dng lin lc vi Washington, trc khi ln trc thng ri
Si Gn, Polgar dng li mt cht lm nhim v cui, nh bc in vi ni dung:
y l thng ip cui cng t vn phng Si Gn.
- : Ngy 30-4-1975, t nc sn ta i s Hoa K:
Lc 4 gi sng, i s Graham Martin ri Si gn sau khi di tn 1.373 nhn vin Hoa K,
5.595 ngi Vit Nam v 815 ngi cc nc khc ra hm i u ngoi khi.
- : C gi thuyt cho rng s d ng i s G. Martin nhit tm trong vn di tn ny v ng c
mt ngi con trai l binh s thy qun lc chin Hoa K t trn ti Khe Sanh vo nm 1968
trong cuc ng vi qun Bc Vit. (The Fall Of Sai Gon - Komori Yoshihisa)
Sng 29-4-1975 ti nhn v hng cn c Long Bnh, c vi ct khi en bc ln. Ti ly ci
PRC25 r nhng tn s quen. Ti bt c ging ni ca i t Hiu, S on 18 ang ln
cng ti Trng Bom! i t Hiu hn gp nhau ti cng s 10 cn c Long Bnh.
Mun v Long Bnh ti phi tt qua ng H Nai. Pho hai bn u tp trung trn vng ny. Vy
l, i pho ta i! Chng ti i nh nhng ci thn robot, n n ng trc, n n ng sau,
n n bn hng, n n chp trn u. Chng ti khng nghe g c, c th m i, hng Long
Bnh, Ti vo ti vng ro cn c Long Bnh vo lc bui chiu. Ti l dn vng 2 khng bit
ci cn c ny c bao nhiu cng, i tm ci cng s 10 th bit n u? Ti thy mt doanh
tri c ci bng B ch huy lin on 32 Bit ng qun b trng, vy l thy tr ti nho vo
y h tri. Cm nc xong th tri ti. Chng ti ng nh cht.
n ba gi sng 30-4-1975, truyn tin dng ti dy
C tin t lin on ra lnh cho chng ta rt v Si-Gn!
Ti u oi ngi dy,
M kip! V Si Gn! V Si Gn lm ci con m g y!
Xa cui tri, ha chu le li hng Si Gn. Ti ra lnh cho tiu on chun b ln ng. Cu
xa l b xe tank chn ng, chng ti r vo thnh ph Bin Ha. Thnh ph vng lnh
bun thiu. Ti cho n v i dc theo ng xe la, ngang qua nhng cn nh tle chut, mt
vi khun mt bun phn bn hng th ra, nh n vng hiu ht..
Chng ti ci u lm li m i. Chng ti i qua cu i ri n cu Hang, ti cho n v dng
li tp vo nhng ci qun b trng bn ng. Tng on qun xa, chin xa c bit ng
qun v lnh d tng thit i qua mt chng ti, hng v Si Gn.
Ti cho qun tip tc ln ng. Khi cn cch Th c chng vi cy s, ngi lnh c radio
loan tin Tng thng Dng Vn Minh ang ku gi u hng!
(Vng Mng Long)
Gia Kim - H Nai
Xe tng lnh b i ng H t Long Khnh qua Gia Kim, H Nai nh ra xa l Bin Ha b
chn nh ti Tam Hip trc khi c lnh u hng ca Dng Vn Minh. "Chin ly Tam
189
Hip", phi coi nh th, bi nhng ngi Bc di c chy mt ln ri, by gi h khng cn

ni no chy na, bi mt s lnh nhy d m n v tan hng t m 29-4 v h cng
chy lc v y. H phi hp cng nhn dn t v v dn chng Tam Hip, dng my cy i
t p m nghnh ch v tt c ang cui ng.
Mu chuyn ny, c xem nhng thc phim ca i truyn hnh Php ghi li..
Trn chin tht ngn ngi nhng rt anh dng. i truyn hnh Php cng bnh ghi nhn rng,
ch cn qun dn min Nam chin u vi lnh b i ng H t Bc ko vo. Xe tng chng
phi dng li. Chng bn thng vo chin ly. n T54 khc ti tp, khc khng thng xt.
Qun dn ta chng tr kch lit. Nhng em nh c 10 tui bm st cc anh lnh d c sai
bo. Mt em trng n. Hai anh lnh du em vo ch an ton, bng b cho em. Em b khc.
Khun mt hai anh lnh u t. Mt hnh nh p nht, nhn bn nht ca ngi lnh quc gia.
Cuc chin vn tip tc. Nhng ngi lnh d phng ln pha trc. n th bn nh ma.
Lnh d ca ta gc ng trn nhng vng mu. Trn chin kt thc mau l. H cht ht.
Xe tng chng nghin ln xc lnh ca ta, san bng m . Chng ngo ngh b ra xa l v tin
vo Si Gn. Bt ng, n cy cu nh gn nh my xi mng H Tin, xe tng b lnh chi khu
Th c chn nh. Sng phng lu bn chy mt T54. Chin trn cng khng th ko di. B
i ng H lm ch tnh hnh v kt thc l. Chng khn trng chy vo thnh ph.
Nhng ngi lnh nhy d v chi khu Th c hy sinh vo bui sng 30-4. H khng cn ai
mc mt, gi hn c...
(Duyn Anh)
Nhng ngy cui VNCH
Trong khi cn c Long Bnh b pho kch lin tc. Ti cn c kho n Thnh Tuy H, nhiu
va cha n trong kho b pho kch v vng ai phng th kho n b khong 2 tiu
on Bc (1) qun bao vy.
()
(1) S on 304 thuc Qun on 2 t Vng 1 chin thut (VNCH) ko v nh Long Bnh.
Cu ng Nai xa l Bin Ha
Nhng ngi lnh thy c giao cho s mng nh sp cu ng Nai trn xa l Bin Ha
ngn chn xe tng lnh b i ng H tin vo Si Gn. Nhng ngi lnh thy hon tt
nhim v lc 9 gi ngy 30-4-1975. C tn TNT gi kn gm cu, bc kn chn cu. Xe tng b
i ng H t Long Khnh b vo, b qun dn Tam Hip n nh. Trn chin ho hng v
lng mn ny kt thc mau l nhng lm chm bc tin ca ch. Xa l lc y, hai bn cu
ng Nai, nm np dn chng chy gic v ng y binh s tan hng. Dn chng Si Gn
chy xui. Dn chng Bin Ha chy ngc. Cu ng Nai nght ngi v xe c. Cng vi
ng gi, b lo, ph n, nhi ng. Nhng anh lnh thy gi trng trch nh sp cu cn nhn
r xe tng b i min Bc. Sc cng ph ca TNT gi di cu s lm tung bay ct st ximng, phm vi c my trm thc. Nu th dn s b cht, b thng v k.
Nhng ngi lnh thy quay giang nh v li cn c. Cu ng Nai khng b nh sp. Nu l
M, cy cu s b nh sp. Nu l b i ng H, cy cu s b nh sp. Cu cnh bin minh
190
cho phng tin. Nhng vi ngi lnh min Nam, cy cu khng b nh sp. Hnh nh t ai
bit chuyn ny. Chng ta thua trn, cn v tnh thng v lng nhn o na.
(Duyn Anh)
Lc n
4 gi sng ngy 29-4, Bc qun pho kch nhiu tri n i bc 130 ly v ha tin 122 ly vo
khu vc phi trng Tn Sn Nht. Cuc pho kch ny gy t thng 2 Thy qun lc
chin Hoa K, H s Darwin Judge v H s Charles McMahon, va mi c a n Si Gn
cch 10 ngy ph trch v an ninh cho chin dch di tn. Hai binh s ny l 2 ngi M
cui cng b thit mng trong lch s Hoa K tham chin ti Vit Nam.
Mt iu ng ch l dng nh McMahon l mt ci tn nh mnh:
Ngi M u tin b cht ti Vit Nam l Trung t Peter Dewey, nhn vin ca c quan tnh
bo OSS, ng ta nhiu ln ln ting phn i ngi Php v tip xc trc tip vi cc i
din ca Vit Minh, do b ngi Php yu cu phi ri khi Si Gn. Vo ngy 26-91945, Trung t Dewey phi tr v n , tuy nhin v my bay b trc trc, ng t phi trng
Tn Sn Nht li xe tr v Si Gn n tra v b t v ca Vit Minh tng lm l ngi
Php cho nn bn cht ti cu McMahon, (sau ny l cu Mc-m-Hng hay cu Cng L).
ng 30 nm sau, ngi M cui cng b cht ti phi trng Tn Sn Nht v pho kch ca
Bc Vit vo sng ngy 29-4-1975 l mt h s quan M cng mang tn lMcMahon.
(Trn ng Phong)
Cuc vt thot trc ngy 30-4-1975 (1)
Mc o lnh n cm chnh ph, khng gi c b ci, phi b nc m chy th tht chng c
g hay ho k li, cho nn, nhiu ln, ti tnh vit li chuyn b chy ca ti, nhng ngh
li, nh b lun. By gi, tui gn 60, ti nh vit li mt ln chob ght.
Trc mt thng, Phi on 114 ti t Nha Trang c lnh b thnh ph bay v Phan Rang.
Thnh tht m ni, Thnh ph Nha Trang lc y cha h c mt thng nn ci dp ru, cha
h b mt tri pho ca gic. Nhng kinh nghim nhng ngy mu la va qua cho ti bit l
ci thnh ph thn yu ca mnh ang giy cht. Cht nh th no th ti khng bit, vn ch
cn l thi gian. Lc y, dn qun di tn t Tuy Ha, Quy Nhn, Pleiku trn ngp thnh ph.
Lnh khng cn cp ch huy, li c sng ng trong ngi cho nn Nha Trang chng bao lu bin
thnh mt thnh ph v trt t, coi nh b ng v gn nh hn lon. Hng qun ng ca,
trng hc bin thnh ch tm tr cho dn t nn, dn chng t c ai dm ra ng.
Qun cnh ngy thng th y dy khp ni, nhng nhng lc y khng hiu bn chuyn g
li thy mt bit (chuyn ny d hiu). Ngay c anh em lnh trng chng ti i u cng phi i
thnh nhm phng bt trc...
Mt vi ngy sau, mt sng cui thng 3, chng ti va vo phi trng th khng tr ra c
na. Mt n v bit ng qun (khng r s qun) t Vng 2 rt v i vo phi trng Nha
Trang nhng b ngn li bn ngoi cng. Th l hai bn gm nhau. 8 gi sng, chng ti
c lnh quyn phi on trng l thiu t Oanh cho ct cnh em tu v Phan Rang.
Chng ti va taxi ra phi o th trc thng cng ct cnh o o. Ln tri, khng hiu sao ti c
cm gic y l ln cui cng mnh cn thy thnh ph Nha Trang thn yu, nn ti bay thp,
191
ln nhiu vng trn thnh ph... di, thin h ht hong chy ti chy lui trong thnh ph
bng th phng tin, t xe gn my n xe Lambretta, n xe nh binh ln nh c. Ti
khng bit thin h chy i u v lm g nhng ti thng cm. Nu ti l h, ti cng ch
bit lm nh th thi.
Tra , chng ti p Phan Rang, ai ny lo chun b t th cn c ny. Nhng khng hiu
sao, S on 2 Khng qun li c lnh di tn, em tu v Si Gn, S on 6 Khng Qun
s chu trch nhim phng th cn c.
(Trng Sn L Xun Nh)
Tio ng (1)
Hng mi ngy hi ti my bn: Chng no mnh ti chim li Nha Trang? m ti u phi l
Ban 3 B tng tham mu. Mi sng Hng ln Tn Sn Nht trnh din, mc xi-vin ra ng m
theo ci ti ng qun phc, vo n cn c an ton ri mi chu thay vo. Nhng ngy cht
Nha Trang, lnh khng qun a b lnh cc n v khc gy. Ti eo ba l chy b cn Hng
khng nhng chy ln trc m cn gm tht n o my trm cy s gi pha trn u. Ti
ni: Si Gn, my bay ln cha c ai bn vi theo u. Hng ni: Th cng phi. Ti n c
tht, i khng ch ngi, ti thy nguyn mt tu ti n ch ton nhng g u! Ci m Hng
vo tri ng, nh m theo a con trai nh nhng s c v m nheo bn vo c mt mnh.
Sng ra, n v chy, Hng ln tu theo, nht c mt khu P38 si kn nhng b li c v ln
con. c my ba, i vn ni Nha Trang Vit cng cha vo n, ang cn b ng, Hng
ngn ng i tnh nguyn,trong on hng binh c ti i hng u tr v.
***
V n Si Gn, ng dng trao cho ti mt ci radio v nhim v phi nghe i ting Anh ca
qun lc M 16/24. Khi no i pht Bing Crosby ht bi I'm dreaming of a white Christmas,
sau c d bo thi tit, cu: "Nhit Si Gn ang 105 Fahrenheit v vn cn tip tc gia
tng" th phi gi c nh. Ti b ng dng ti lm kh, khng i u xa c m cn lc
no cng phi m mt ci i. Si Gn vo thng 4 th lc no nhit cng quanh qun 100
Fahrenheit, khng 104 th 106 cho nn li cng phin. Ngi qun nc th nhc m , ra xe h
tu th xe c li n o. Nhng trong khi ch i chin dch Frequent Wind m mn di tn
nhng ngi c sn trn danh sch M th v tuyn Phan Rang, tng Nghi b bt sng.
Ti mi ni vi b: Con c ng ra nc ngoi. Trng ngay . ng bo b lo ri, i c
chuyn ch ngi Hoa trn lnh (!) t Vng Tu ra bin gp tu ln ch thng n Hng Kng.
Th ti cng ango ng hay trn lnh y.
( Kh)
V Si-Gn, sng chng ti vo trnh din ri nhn t giy php 24 ting v nh, hm sau li
tr li, bn c son tip...C nh bnh thng th y l mt dp cho ti c n nhu th dn
nhng hon cnh t nc lc y, ti chng cn lng d no. Hng ngy i vo phi trng,
thy ngi di tn y khp mi ni, phi trng, to i s vv... Gp nhau ai cng ni n
chuyn i M, chng ai ni n chuyn g khc.
Mt bui tra, sau khi i trnh din phi trng Tn Sn Nht, va v n nh th ti nghe
nhiu ting n to ln l thng v rt gn, n t hng phi trng Tn Sn Nht. Ti ang
192
tr mt ngi quen Gia nh, cng gn phi trng Tn Sn Nht nn hong ht leo ln sn
thng quan st. Lc y ti cng cha bit vic ti nn ci dp ru li A37 ca ta tn cng dinh
c Lp nn thy my chic A37 bay thp gn , ti ngh l phi c ta ln tm pho. Li nghe
ting i lin phng khng bn khp ni, ti ht hong a mt tm. Nhn v pha bn Bch
ng, ti git mnh kinh hi khi nhn ra i lin phng khng t hng bn Bch ng ang
bn ln c my bay C130 M ang ch ngi di tn. May m chic my bay khng h hn g
nhng ti bit anh phi cng chc phi teo chim c thng sau mi tr li bnh thng c.
M chic Honda, xe b x lp. Phng ra ngoi ng, nhn thy thin h o t chy ln chy
xung cng lm ti ri ren thm. Ti cm thy yn tm khi cn nhn thy hnh bng lnh mnh v
cnh st nhiu ch. M, nh th l tt ri, nn ci dp ru c th v bn Bch ng nhng
y cn yn. Ti ng mt gc ng v bt u th tay n xe Lam v gp ngay c,
nhng mt iu ngc nhin khc m ti khng h ngh ti. Khng hiu v mt l do... k th no
, tt c nhng chic xe Lam chy qua u lm ng, khng chu dng li n ti. C th h
s b lnh ti ang mc, cng c th v gi pht y khng cn ai mun n khch na.
Ti ng chng hng chng mt pht ng h ri quyt nh rng, bng mi gi, ti phi vo
phi trng Tn Sn Nht. Ti mun n xe i nhng khng ai chu ngng th ti nh phi...
cp xe vy. Thnh tht m ni, t thu sinh ra v ln ln, ti cha h lm mt vic phm
php, cha h n cp n git ca ai mt ng bc, nhng trong hon cnh ny, ti khng cn
mt s la chn no khc hn. Ti s lm bt c chuyn g thot khi Si Gn. Quyt nh
n vi ti tht d dng, d dng nh ht thuc n cm.
()
Tio ng (2)
ng cu, trc gi trong h ni ting l st cng, cng tc vi tnh bo M trong chng trnh
Phng Hong, gi ti ra mt ch v trao thm cho mt trng trch khc. ng a ti khu
sng ngn, bo: Khi mnh ln tu ri, th ch c i, khng i l bn. Ln ny l tu bin, ang
du cng Si Gn. Ti cng "OK" (sau my ngy lin phi nghe i M 16/24) tuy khng
bit l phi bn ai. Khu sng ny li bnh, ca Ty c, l loi ti cha tng thy, hng him
CIA 9mm ch khng phi hng thng dng ca cnh st Smith &Wesson38, qun i Colt45.
Ti mang v phng tho g ra v lau chi, cy sng l nh ni nn c mt mi ti mi
rp li c, may m khng c ai chng kin. Gi th ti c i, li c sng.
ng cu i ng DAO bng my bay chng ai hay v chng phi ra lnh ra hiu cho ti bn ai
ht. B con ti sang nh mt ngi bn ng a Kao. B ti th thn trng, nh ca ng bn
ny chnh l im hn ca chng trnh di tn v c ng dy in thoi ring n thng s
qun, ngay th khi phi i u v khng s b mt lin lc vi Hoa K.
Gii nghim c ban hnh vo 8 gi ti. Si Gn kho ca li, lnh tan hng khng cn vo
c. Ti n cm xong th sng n ot cnh ngay nh. Ti leo ln sn thng xem, c
ngi chu ca gia ch vi v vc cy Garand ln np n. Anh ny sinh vin V B, my hm
trc v cng vi qun trng t Lt, cn mang theo c khu sng. Gi anh pha bn
trong "tuyn", cn ngoi kia h ang bn vi qun cnh ang gc cht, h l nhng ngi i
lc, khng cn n v v chy ht hi v Si Gn li b ngn. Ti ng tng 4, xem mn cin
di ng ny thch th, bn qua bn li chng bit phi tri pha bn no.
Ti chu kh dy sm, ang n sng qun trc nh v m mng Photomic ch khng phi
m
mng
nh
th
th
Khang
xung
ti.
ng
gi
mi
gi
in
thoi
v.
Mnh
i.
193
Ti nhn ci i vn cn chu kh mang theo v t trn bn. Chng l ti l mt dp chnh tai

ti
c
nghe
bi
ht
v
cu
mt
hiu.
- Khng phi i vi M m mnh i ng khc. B ni b v n l i.
()
Nhng chuyn bay en
(black airlift)
Ngy 16-4, i s Graham Martin ra lnh cho mt nhn vin thn tn ca mnh l John Hogan
b mt dn xp vi CBS nhng chuyn bay en (black airlift) bng my bay ca Air America,
trong my ngy k tip di tn nhng phng vin ngoi quc trong trng hp khn cp.
(inh T Thc)
Th l ti m quai eo sng, th tay nm cht cn cy P38. Mt chic xe Lam khc chy ti, ti
bt ng phng ra chn trc u chic xe, tay kia rt sng cha thng vo mt ngi ti x.
Cha ti x xe Lam ht hong thng gp chic xe. Ti vng sang pha bn hng, phng ln ngi
bn cnh ti x. Ti cha hng cy sng P.38 cn mi toanh vo mt ngi ti x, gn ging :
- ng ch ti vo phi trng Tn Sn Nht, gi bao nhiu ti cng tr. ng khng ch, ti bn
cht ng lin ti ch ri ly xe ny i vo...
Cha ti x b mt v bt ng, ming khng ni ln li, tay run cm cp, khng c c mt
phn ng. Cho rng thng ny mun lm kh, ti g mi cy sng vo thi dng thng ch
nghe n p mt pht, i lin cch xng h:
- m my khng ch tao n mt pht my cht lin ti ch ri ly xe my i cng vy thi.
Ti ni th v ti s lm tht, v lm m khng h do d. Trong hon cnh ti lc y, ti khng
c th gi i h da ai c. Ln ny th cha ti x gt u lia la, r ga sang s. Tay thng ch
run qu lm chic xe Lam nho ln p xung, xm i c vo l. Ti ngi xch ra ngoi mt cht,
mt tay gi vng thnh xe, tay kia vn hm hm cy sng, ngay trn vai cha ti x...
Chy c mt lc, ti n tn ct ngha cho cha hiu ti sao ti phi c nhng hnh ng nh
th. Ch cng ni chuyn vi ti v ln ln, 2 ngi tr nn thng cm. Ti xin li cha ti x v
bo ti s bi thng cho ch 2 ngn ng. Cha ti x ch ti vo ngay trc phi trng Tn
Sn Nht. Ti a tin, v vai ch ci ci...
Khi ti ti phi trng th mi ni tr li yn tnh. Lc y ti mi c bit l chng c nn ci
dp ru no chim thnh ph c v nhng ting n va ri l kt qu ca mt cuc di bom
ca ti n dng A37 ca mnh. Vo trong phi trng, ti i lang thang, ngi nhu v vn
()
qun nhu
Bastos : B anh s ti i sao.
194
() vi m bn b trong cu lc b chng vi ting ng h th pho li o o rt xung phi

trng. Ln ny cng nghe kinh khip hn c nhng ln trc. Kinh nghim cho ti bit ti
nay Tn Sn Nht s n pho nng. Th l ti li dt v nh. Vic u tin ti lm l git ci xe
Honda i v v lu nn b xp lp. Ti hm , qu ng nh ti ngh, phi trng b n pho
nng. Ti ngi trn sn thng nh mnh nhn tng qu n bay v phi trng m lng au
nh ct. l bui ti cui cng ca ti ni thnh ph thn yu.
()
Tio ng (3)
S qun i Hn c vi ba trm ngi i sn, dn s v n b con nt c Hn ln Vit.
B ti dn anh em ti vo bn giy ng i s, ng khp ca li, chnh tay ng ly nh dn vo
giy thng hnh ca s qun, t tay ng mc v k tn. Ti thy ng liu tht, lm giy khng
phi gi nhng m bt hp php tuy ng ch mi bit b ti qua loa, sau mi c vi thng nhm
chc. ng gia n ny v s gi gm ca ng i s tin nhim, mt v m b ti c giao du
kh thn tnh. Hm i i Hn ang c mt Tn Cng, mang mui go vin tr g sang v di
tn Hn kiu v nc, anh em ti cm giy trn tay l gi thuc dng ny. Nhng trc tin, h
phi ch dn t min Trung t nn n Ph Quc nh c v b ti quyt nh: Cha r ra sao,
c ln tu trc , n Ph Quc hy hay.
on nm by ci xe but M c to i s i Hn mn. y l cng vo Tn Cng, ca
xe but m, mt anh qun cnh trang phc t chnh leo vo. Bng y ngi trn xe ng ngi,
anh nhn ngay vo ti m hi giy. Ti n ngi ra khng c phn ng. Tng l xe s qun
bng qun i M an ton, ti cn ang cha ra mt ch ting Anh th ng nhn vin s
qun i km nhanh trngoi giao. ng li t u ra mt nm tin, giy 500 Trn Hng o
di vo tay anh qun cnh. Anh ny mt tay cn cm sng, mt tay khng cm tin, c
tp ri ra sn vng vi, anh lom khom nht nht vo ti trn, ti di, ti qun ngang. C i
anh c l cha bao gi thy nhiu tin nh vy, nghch c mt my. Anh li ra khi ca pht
sng
ra
hiu
vi
cc
bn
gc
bn
di.
on xe vo cng c tin m ng mu qua khi trm 2, trm 3, trc bn, anh qun
cnh cn ng nhn trc nhn sau bo v cho mi ngi xung. cu tu, cp sn chic
dng vn hm, c mt trung i thu qun lc chin Triu Tin chn hng ngang. My anh
ny dang chn ng tn, sng gc trn hng, mt nhn thng, dy quai nn st di cm
nh l duyt binh ln truyn hnh vo ngy Quc khnh.
Sut my thng trio ng khng c giy t hp php, ti len ln i qua bao nhiu l
trm kim sot ngy m. Nay qua trm gc c qun cnh hng dn nn sng t...
K hoch di tn
K hoch di tn c d tr: u tin bng my bay thng mi, tip l my bay qun s, k
tip l tu thu, cui cng l trc thng bc ngi ra Hm i 7.
K hoch (Operation Frequent Wind) u khng thc hin c. K hoch th nh, chuyn ch
bng phi c vn ti qun s C130, bt u t ngy 21-4, ngi di tn c a ti tp trung
ti tr s DAO Tn Sn Nht, ri ln my bay ra i, c na ting mt chuyn. Ch c th hot
ng ban ngy, ban m gii nghim. c sn ngi i cho nhng chuyn bay sm, mi ti
c khong t 200 n 600 ngi d tr cho hm sau, ng ti cc vn phng DAO.
195
V k hoch ba, c my tu vn ti v x lan u sn bn Tn Cng, gn cu xa l Si GnBin Ho. K hoch ny ch thi hnh c mt na. Cho n 26-4, c hai chic ch nhn vin
to i s cng vi thn nhn v nhng ngi quen thuc, ra i sung s. Phn cn li khng
thc hin c trn vn, v ngy 29-4, khu Tn Cng khng cn an ninh.
K hoch cui cng, trc thng vn, bt u chun b vo lc tng thng Thiu tuyn b t
chc, ti 21-4: Xp t 13 bi p trn nc nh ti nhiu ni Si Gn-Ch Ln.
Sng hm sau, ti thc gic sm, phng Honda vo li phi trng.
Vo trong phi trng th pho ch bt u rt o t, cng lc cng mnh lit. Pho rt khp
ni v quan trng hn c l rt rt l chnh xc. Ti bit tin st vin ca gic nht nh phi
nm u trong phi trng cho nn chng n mi bn nh nh th. C trong mt tnh
trng bnh thng th kim thng ch ny khng kh, nhng trong hon cnh ny th tin st
vin gic c th l bt c ai, t anh lnh mang ci bng en vi hai ch QC ang ng gc
ngay cng, cho n ng thiu t khng qun ang li xe jeep chy vng vng trong phi trng.
V thin h bt u tho chy. Ti dng ch thin h y ngha l t lnh cho n quan, t dn
bay cho n dn khng phi hnh, chng cn ai lm vic na m ch lo chy. Ti vo phi on,
phng lm vic b ng, khng cn mt cnh tng no au lng hn. i lang thang, ti tnh c
ng u i y Hng. Hai anh em gp nhau mng qunh. Chng ti bn nhau mt lc ri
quyt nh ra phi o tm mt chic tu bay ct cnh. Ct cnh i u th cha bit nhng phi
thot ra khi ci phi trng Tn Sn Nht ny ci .
Ti phng ln chic xe Honda r my, i y Hng ngi sau. Ti phng Honda chy gia
nhng tri pho rt, gia ging xe c, ging ngi chy ti chy lui khp ni. ang chy, ti
nhn thy mt ngi mc o bay, tng ln ln mp mp ang va chy va th, vai m mt
ci ti nh binh ln. Ti ti gn v nhn ra l Thiu t L Bng, trng phng hnh qun
ca phi on ti. Th l ti r ti, thng xe st bn ng thy, la ln:
- Thy chy i u, ln xe i vi ti.
Nhn thy chng ti, thiu t Bng mng qunh ngi, lin phng ln xe. Nhng v ng thy
phng qu nhanh lm chic xe Honda b nghing sang mt bn. Ti dng xe ln p my
nhng khng sang s c v cn p chn b quo cong. Chuyn nh. Ti bo mi ngi ngi
yn trn xe ri bc xung, mc cy P38 ra, tr ngc, ging bng sng xung ci cn
chn. Chuyn ny ti lm hoi mi khi i nhu b t xe nn ch sau chng vi c p, ci cn
chn li thng xung nh c. Ti li ln xe, p my, ln ny sang s ngon lnh.
()
Tio ng (4)
Vo lc 5 gi, khi i ngang bn Si Gn vo th by vn ngn hoa trn ng, mt ngi lnh
tr o ng ri xa qu hng. Ngi lnh chino ng y l ti! Ln i khi nng lng i,
chiu 26 thng 4, chng ti l nhng ngi ra i u tin.
Hm i Hn quc gm chic LST 810 ch t nn min Trung i trc, tu ti LST 815 cng l
soi hm i nh. Chic th ba, tu ym tr k thut, cn ang Tn Cng th b pho. n
trng tu s si, khng cht anh i Hn no. Du hiu pho ch v n vng ai, cch
my gi tu, ti khng c chng kin, ch thy trn tu ti nhn nho, i i thu qun lc
chin t trong khoang chui ln vo v tr tc chin, thu th on lm lm quay Bofor v 12 ly7
hng b. m nh mc th thm nhng hnh lang ra Vng Tu v s.
196
2 ngy hm sau khi Nguyn Thnh Trung dt A37 vo nm bom Tn Sn Nht th chng ti
bp bnh ngoi khi ngang Cn Sn. Bin lng l nn mi ngi ng ngay trn boong n
gi l ngay m u tin cng thng trn sng, ng i c vi b ni c vn trm mn thc thi
bi tp ca b quyt phng the bt k cc th ch nm bn. Cp ny ln nhng nhn nhau
mn nng nh trai gi dy th, b vi th mi ln di chuyn hai tay phi m u ch s mi tc
gi b gi cun. C l trn t lin h cha tng c c hi gn gi, ln n tu h l 2 ngi
nu khng c cch mng gii phng, th cng c hon cnh gii phng.
***
Ti ngy 29, vo lc phn ln nhng li n ny c cn c hn hi th tu ti n Ph Quc.
Ti ng say dy tr, nn ci gi trng i ca lch s ti ch m c c mt mt. Mi ngi
lao xao t tp quanh my ci i m to kht kht. "ng Minh tuyn b u hng ri!"
Ngi ta nhc nhau, nhc i nhc li. Tng ng tuyn b t th Si Gn, ti chimQung
Tr, di tn xung Qun khu 4 lp phng tuyn mi, di chnh ph khng chin v Ph Quc...
th mi l ch u hng th ai cng ch i. My nh qun s nghip d trn tu tnh k
h tng Nam, nh Kampuchia hng ty v gi ph M Thun mit bc. Ti chp hnh
nghim chnh qun lnh cui cng ca tng t lnh qun lc l gi nguyn v tr... ang nm.
()
Nhng ngy cui VNCH
Ti Vng Tu, ngay t m 28-4, b ch huy hnh qun ca Thiu tng Nguyn Duy Hinh, t
lnh S on 3 BB kim t lnh mt trn Vng Tu (?!), phi lm vic ti Duyn on 33 Hi
qun iu ng cc cnh qun.
4 gi sng ngy 29-4, tng Hinh c bit i tng Vin v chun tng Th, trng phng
3 BTTM, ra i t chiu ngy 28-4.
(Vng Hng Anh)
(?!) Thiu tng Bi Th Ln mi l T lnh mt trn Vng Tu.
Vo ti khu bi u my bay ca phi on, ti mi bit l trong thin h khng phi ch c mnh
ba ngi chng ti tm ng i. Ti nhn thy mt l phi cng ang leo ln cnh my bay
kim sot bnh xng nhng chic phi c. Dng xe sang mt bn, chng ti lin chia ba i coi
cnh tu bay. Ngh rng tt c nhng my bay tt v bnh cng y u c ngi kim, ti
ch chn nhng chic my bay c, li c bnh hi xp l nhng chic m theo ti l b thin
h ch. Qu nhin, ch khng lu, ti tm thy mt chic L19 vi 2 cnh cn y xng. Ti leo
ln vn cc bnh vo ri nhn th cng tc, t n tri t, chong chng quay my vng tht
nhanh, y ha hn.
ng l ti l ngi li chic v ti l ngi tm ra my bay, nhng n tnh thy tr, ti
nhng tay li cho L Bng, ti v anh Hng ra ngi pha sau. ng Bng ct cnh ti
taxiway. Khng hiu lng tng lng qung th no khng bit, khi tng ga, tu bay quay sang
mt bn, xm t na th lt m n con tu. Nhng s chng ti cn may nn chng ti bay ln
c. Ti ngi sau khng i nn bay nn khng bit ng Bng lin lc vi ai. Sau chng hn
mt ting hay hai ting ng h g , ti nhn thy hn o Cn Sn...
Lc y l vo khong 11 gi sng ngy 29-4-1975...
Mt thng sau, ti chnh thc t chn ln t Hoa k, tri t nn Fort Chaffee, Arkansas.
197
(Trng Sn L Xun Nh)

Trng Sn L Xun Nh tn tht l L Xun Nh. Tc gi l phi cng li my bay thm st L-19
thuc Phi on 114, Khng on 62 Chin thut, S on 2 KQ ti Nha Trang.
Tio ng (5)
Cho ti lc ny th nhn nho, ting chn thnh thch, thu th on nai nt o phao, g v khi
i lin, i bc, h nng. i t ch huy hm i xut hin, o gip sng ngn ng ng.
ng cho bit nhng ngi mt gi trc cn l qun i ng minh ca ng, cc n v VNCH
Ph Quc, v gi l tn qun hp, ang i ln tu ny. Ti nhn ra m tu, bn di vi ci
tiu nh chp chn trn sng, phn ln l lnh trng ang ngng c nhn ln trn tr hy vng.
Ti c tng th thang cho h ri ln tu tc v kh, i i thu qun lc chin trn tu tha
sc gi an ninh cho vic nhn o ny. Nhng ng i t tuyn b, qu v an tm, gi no ti
cn sng, khng c qun quan lnh l no leo c ln. C l kinh nghim di tn ngi t nn
t min Trung vo khin ng quyt lit nh vy mc d hon cnh ln ny c khc. Tu ht
ch cha, h ch vic chu kh chy ra vi mi hi l na, c hm i M, n 4 chic hng
khng mu hm v c trm tu loi i sn, h tng h v n Subic Bay. Bin Nam Hi
ang nm np nh l ng t By Hin vo gic sng, vic g m s lc.
trn b, phi trng Dng ng tp np khng km, trc thng l bc thng, phi c qun
s ht chic ny n chic khc ra ng bng. Ti thy r nhiu xe my nh, ch c gia nh
ui ra n tn ni, vt xe ci bt bng b nhau ln tu. T v tr an ton trn bin ti
im nhin theo di, nhng nu ti ang trn b v khng c phng tin ra i th ti cng
vn hai tay thc ti m nhn. li th , cht th cht ti ch cho tn sc ch ti khng
chen ln. Ti chng c ngh ngi, ti nhn, nom nhng hng cy xanh li l mt bn trong m
bng dng thm mt cc da.
Tu lm l t t quay ra hng bin, my ci tiu nh vy quanh dn ra nhng kiu ngp
ngng vn cn tic nui, theo nh ng i t ni, hm i 2.300 hi l na s n cng Busan,
Nam Triu Tin.
( Kh)
Tc gi tn tht l Khim, sinh nm 1954. Trc 75, i lnh Lin on 81 Bit cch d, 6
thng sauo ng ti i Hn. Qua Php hc trng Cao ng S phm Ulm ti Paris. Nay
l nh vn thnh danh. Bi vit trn c tn nguyn thy: Ngy 30 thng T ca ti.
Nguyt lc sng mn thin
Giang phong ng ha i su min
Canh khuya thao thc mn thuyn
Bit ngi qun t vt bin chn no?
Camp Orote Point
198
Camp Orote Point - Guam
Ngy 17-4, L on 9 Thu qun lc chin Hoa K, cn c o Okinawa (Nht) c lnh

thnh lp Lc lng thu b an ninh di tn. Lc lng ny c lnh ln ng ngay, ti vnh
Subic (Phi), tp hp nhn s cng phng tin cn thit. Nhn s gm 720 TQLC, chia thnh
14 ton, mi ton 54 ngi, phn chia i cc tu vt ngi t nn. H c hun luyn rt k,
t b quyt nu cm cho hng ngn ngi n trong chc lt bng cch cho go vo nhng bn
cha ln, ri xt hi cc nng t h thng ng dn hi nng trn tu c cm ngay trong my
giy ng h n nhng cu cho hi bng ting Vit, cng nhng iu nn v khng nn
trong cch giao tip vi ngi t nn v thng dch vin c ch trng hng u.
4 gi sng ngy 29-4 va mi chp mt mt cht. Ngi th k trc vi ti, anh Bo bo cho
bit c in thoi ca Tng thng Dng Vn Minh. Bn u dy bn kia ting Big Minh:
- Qua l Minh y. Trong i ai l ngi cao cp nht vo lc ny?
- Tha tng thng, khng c ai ngoi tr ti, mt s phng vin, v nhn vin k thut.
- Qua hi l hi thi, gi ny h b i ht ri. C tin tc g mi lin quan n ta i s Hoa
K khng trn nhng bn tin vin n?
Ti p khng, ngoi tr mt bn tin rt ngn ca hng thng tn UPI cho bit mi lin lc gia
ta i s M v chnh ph V Vn Mu b ct t. Hng thng tn AFP ni n vai tr trung
gian cui cng ca i s Php Merillon v cu tng Vanuxem trnh cho Saigon mt cuc
mu. Bc qun ko ha tin SAM vo ti Tn Uyn v sn sang m cuc tn cng. Ti
t mt vi cu hi lin quan n kh nng t th ca nhng tng lnh di vng ng bng
sng Cu Long. Tng Thng Minh ch ni:
- Kh nng th c y, nhng gi c trong bao lu v s cht bao nhiu ngi.
Sau ng nh ti chuyn li cm n n tt c anh em trong i c gng lm vic vi ng
trong
gi
pht
nghim
trng
ny.
Sng 29-4, ti vo phng h thng trng tm v phng v sinh cho nhn vin di lu b
nght. Nc lnh lm gip ti tnh to. Bc ra lan can, ht mt iu thuc l.
qun c ph
Pallmall : Phng anh lnh lo, mnh anh lnh lng.
Hoi An th u ra ca ci toe tot:
- sao khng v thm nh, ti thy ng y hoi.
- Cn ng, sao khng v?
Hoi An hi:
- , ngoi ci t bit ri, cn tin g cu bit m t ch bit khng. Nghe ni bn n pho kch
vo Tn Sn Nht d dn lm, m kip, coi chng y cng dm lnh qu lm .
199
Khong 11 gi, mt phng vin cht ca i phi rt chy theo S on 18 v n i. Anh cho
bit b ch huy ca s on ny v n nh my xi mng H Tin v ang cng c cc
tuyn phng th mi. Hi trc l qun c i Ban M Thut. Sau khi Ban M Thut mt, anh
trn c theo dn di tn. Thng ba, Hi v trnh din v ti tm sp xp cho anh cng vic
ca mt phng vin. Trung tun thng t, Hi xin vo mt trn Long Khnh ca S on 18.
(V nh)
Khng qun di tn
Bi vit chinh thc v cuc di tn ca cc phi c VNCH n Utapao trong nhng ngy cui
cng ca cuc chin VN. Ch huy trng phi b qun vin HK ti Thi Lan gi i y Roger L
Young Blood bay n phi trng Trat, nm st bin gii Thi-Min. Bay trn mt chic phi c
AU23 ca Khng lc Thi (AU23 l mt phi c ci bin t loi Pilatus PC6, c kh nng p
c xung nhng phi o ngn) Young Blood bay vng vng trn khng phn Thi cng mt
phi cng ph VNCH gi tn s v tuyn v hng dn cc phi c VN bay ti Utapao.
S lng phi c ca KQVN bay thot c sang Utapao, theo Robert Miskesh trong Flying
Dragons: the South Vietnamese Air Force th tng cng vo khong 132 chic, gm khong 25
F5, 27 A37, 11 A1, 13 C47, 6 C130, 3 AC 119, 5 C7 v 45 UH1. Trong khi Wayne Muntza,
trong The A1 Skyraider in Viet Nam: The Spad's Last War, v Ralph Wetterhahn trong Escape
to Itupao th con s my bay c cho l 165 chic. thm vo o l cc U17 v O1,
Cng vo ngy cui cng, mt s trc thng bay ra p xung cc chin hm ca HQ/HK,
con s ny c c lng l khong 100 chic, a s l UH1 v CH47. Cng c nhng chic
tuy bay c ra bin nhng do trc trc k thut, hoc ht nhin liu rt xung bin. Con s
ny c c lng l khong 18 chic.
(Trn L)
Chin dch di tn
Ngy 28-4, tuy khng c xc nhn t pha bn kia, i s Martin vn cn hy vng vo tho hip
nh chin trong ba ngy, v 30 ngy thnh lp chnh ph ba thnh phn, sau , M v
nhng ngi thn M s ra i trong trt t. B i s vn cn li Si Gn, cy me (1) trc
to i s vn khng b cht, d lun khi hoang mang.
Trong khi i s Martin mun gi trang b qun i Si Gn lm vn thng thuyt vi
Bc Vit, ng Erich Von Marbod (1a), ph t b trng quc phng M c ch trng khc.
Ngy 28-4, ng ra lnh cho ngi ph t l Richard Armitage ti phi trng Bin Ho, cho mt
s phi c bay i Cn Th v Thi Lan, v mang i nhng qun dng gi tr, ri nh b bom ph
hu nhng g cn li y. Nhng khng kp, tin tnh bo cho bit Bc qun vy Bin Ho,
Armitage b gi tr li Si Gn trnh nguy him. Khng hon thnh c k hoch i vi
khng qun ti Bin Ho, Armitage c lnh tm cch a c hm i hi qun ri Vit Nam.
(inh T Thc)
Lc n
200
() Cn v cu chuyn cy me (1), tht l mt cu chuyn v ngha. H ci cy xung cng l

chuyn hon ton v l. Cy me ny chng mang mt biu tng g. V chuyn ny, mc ch
l ti (i s Martin) c gi cho Si Gn mt b mt yn tnh, phi trnh my chuyn ri lon
tng xy ra Nng, Nha Trang. Ngoi ra, qu thn , cn g phi cht ci cy y ly ch
cho trc thng? Nn ti bo: ci cy y yn i. n gin th thi. Khi cn phi cht, ch
mi pht l xong. Mi s cng xy ra y nh vy. Chng ti khng mun c mt hnh vi bc
l rng chng ti ang thua chy, Si Gn phi nho nho ln. ()
(i s Martin ni v nhng ngy cui ti Vit Nam - Nguyn B Trc)
Gp nhtghi chp
() Mt ng gy ri cho ti (i s Martin) li chnh l mt bn tt, m n nay ti vn thch,
l Erich Von Marbod. ng ta cho khng qun Vit Nam bay i vi chic F5 ca h sang Thi.
Vic ny tri lnh ti. Erich Von Marbod thuyt phc tng Trn Vn Minh cho phi c bay sang
Thi l mt li lm rt ln. N lm ngi Thi e ngi. Ri nhng ngi a phi c sang bn y
li b du dim, h khng c bo trc rng sau h s khng c php tr v vi gia
nh. V chnh nhng ngi ny gy ri khi n Guam. Li ca ti, ng l ti phi tng c
Von Marbod t hai ngy trc.
Ti khng c g n hn nhiu ngoi vic khng tng c c Polgar ln Von Marbod t
sm. H i hay cng chng c g khc bit. Ch c khc bit trm trng m sau ti khm
ph ra khi c tm in vn ca cc tng Bc Vit. H ngh vic a my chic phi c sang
Thi l chng ti nut li ha vi h. Chng ti ni s khng mang cc chin c i.
Chng ti ch mun h chng ti yn n ra i trong trt t. V h ngh chng ti nut li, hm
sau h pho kch phi trng, git vi thy qun lc chin ca chng ti. V vy, n lc ti phi
h lnh trc thng vn. y l lc mi s bt u bung ra. ()
(i s Martin ni v nhng ngy cui ti Vit Nam - Nguyn B Trc)
- : Larry Engelmann phng vn i s Martin trong tc phm Tear of The Rain.
Trong to i s, c mt trung y thy qun lc chin ph trch my truyn tin ng trn sn
thng gi chun chun vo. Cha ny trt chn khi bi p trc thng, ri ln c t sn
thng to i s xung mi nh cch khong 15 b Anh, cm u xung, phi gi ring mt
chic trc thng ch hn ra ngoi hm i cha tr.
(Ngun: i y Stuart Herrington thuc y ban lin hp qun s, phi b Hoa K)
Hi qun di tn
Ngy 24-4-1975, theo yu cu ca Ph t b trng quc phng M Erich Von Marbod,
Richard Armitage p chuyn bay cui cng ca PanAm n Si Gn vi nhim v ti
mt l tm cch a ra khi VN cc chin c cng nhiu cng tt.
Von Marbod lo phn khng qun, v Armitage lo phn hi qun.
Armitage tm gp HQ i t Kim hoch nh mt k hoch di tn tng qut. Armitage
cng bn mt s cng vic vi Ph c Chung Tn Cang, t lnh hi qun, duyt xt s
khi cho thy khong trn 30 chin hm trong tng s 45 chic c ln ca HQ VN c th ra i
201
c. Tng Cang quyt nh HQ s chnh thc ra i vo lc 6 gi chiu ngy 29-4 v cuc di

tn d tr s hon tt vo lc 22 gi m. im hn l Cn Sn.
Ngy 7-5, khi on tu gn n hi phn Phi, cuc tranh chp v ch quyn gia HK v Bc
Vit vn cha c gii quyt. Ngoi trng Phi da s bt gi on chin hm nhng khi
i s Hoa K ti Phi bn n s phn ca gn 30 ngn ngi t nn trn cc tu s l mt
gnh nng m Phi cha bao gi ngh ti th ngoi trng Romulo nh chp nhn gii php
trc khi vo lnh hi Phi, on tu s phi xa b tn v s hiu ca tng chin hm, thay th
c VNCH bng c HK.
(Trn L)
Gp nhtghi chp
() c hi ai l ngi tho k hoch (Phan Lc Tip Thiu t HQ).
c Chung Tn Cang p: Ngi gip ti son tho k hoch l ng Ch (Ph c
Nguyn Hu Ch), t lnh hnh qun bin, ng Sn (Nguyn Xun Sn, i t t lnh hm i)
ng Kim ( Kim, tham mu ph hnh qun) ng Lun (i t chi huy trng tip vn).
Cng theo Phan Lc Tip: Cn ngoi bin, ai l ngi c lc nht? c Cang li ci v
ni: Nhiu ngi k lm. Sai c. Ngi gip ti nhiu nht, c lc nht, ngy m lo cho on
tu l ng Hng (Ph c inh Mnh Hng). ()
(Mt ngy vi c Chung Tn Cang - Phan Lc Tip)
Lc n
3 gi 58 pht sng 29-4, Bc qun tn cng Tn Sn Nht bng ho tin. Mt trong hai tri lot
u trng trm canh cng DAO, hai h s quan TQLC Charles McMahon v Darwin Judge
thit mng. Xc ca Charles McMahon v Darwin Judge b b qun ti bnh vin Seventh Day
Adventis gn Tn Sn Nht. Mt nm sau, Ngh s Ted Kennedy can thip mang v.
Gp nhtghi chp
() ng li ci: Mi y c ngi ni l ng Richard Armitage lo cho on tu. Sai. ng ta
chi l mt v s quan lin lc gia hi qun M v hi qun VN. Khi on tu vo hi phn Phi,
Chnh ph Phi khng cho vo, v on tu treo c VNCH. Chnh ti ngh tr li cho M theo
tinh thn vin tr MAP (Military Aid Program) l khi khng s dng na phi trao li cho M, v
on tu vo Subic, l cn c ca M. Vn ci v tip: ng Armitage yu cu on tu i
thng n Guam. Ti bo, khng c. Gn 30 ngn ngi trn tu, bao nhiu vn . M d
c i Guam cng phi vo Subic tip t. Th l on tu vo Subic. Trc mnh t
chc lm l h quc k VNCH rt long trng v cm ng.
Li hi tip (Phan Lc Tip):
S ra i cu on tu c tnh cch chin lc, vy trc khi c quyt nh ny, c c c
ch th cu tng thng khng? c Cang p: Gia lc m tnh hnh ri lon nh th, ng
Dng Vn Minh khng c mt quyt nh g. Ti c hi, ng ch p: Tu cc anh... c
Cang tip: Trc khi on tu ra i, ti c cho c Dip Quang Thu, tham mu trng ln
gp ng Minh. ng vn khng c quyt nh no khc, ch ni: Thi cc anh i i. ()
(Mt ngy vi c Chung Tn Cang - Phan Lc Tip)
202
- : Vi nhng v ch huy HQ cao cp, sau ngy 30-4, c Trn Vn Chn b 13 nm ci to.
2 gi tra 29-4, vn phng Th tng V Vn Mu in thoi cho bit Hoa K bt u chin
dch di tn nhng TQLC v nhn vin cui cng ca M ra khi Vit Nam v yu cu ti phi
kim trn cc bn tin vin n. Va bung in thoi, quay ra ngoi hnh lang xung phng
vin n t th trn khng phn Si Gn bn chic Phantom F4, loi chin u c ti tn nht
ca hi qun Hoa K gm tht v bay kh thp vi tc c nhanh. Mt vi chic cn vt
bc tng m thanh gy ra nhng ting n ln lm rung chuyn ca knh trong cc phng ca
i. Ri cc trc thng CH53, Chinook, UH1B xut hin nh nhng con chun chun khng l.
u tin h h thp cao t pha cu xa l u xung sn trc thng trn nc s qun
Hoa K. Nhng khng hiu sao , h i hng h thp cao t pha dinh c Lp vo
s qun v t t nng cao ngay trn mi nh ca i pht thanh Si Gn.
Ti gi in thoi cho ng Chung bo l cc bn tin ca bn hng thng tn m i mua
xc nhn cuc di tn bt u. ng ra lnh cho ti l b tt c nhng hiu triu no c tnh cht
sng n i, k c li ku gi ca Th tng V Vn Mu. B trng thng tin L Qu Chung
cn yu cu vit mt bn phn tch hm cho thy M b ri VNCH, khuyn co dn chng
khng nn hong lon, chnh ph s dn xp Si Gn trnh khi bin mu. y l mt bn
phn tch kh khn nht trong lch s ca i pht thanh da trn li hiu triu ca Ph tng
thng Nguyn Vn Huyn, ngi i din cho Tng thng Dng Vn Minh chng gy vo
cn c David thng lng vi trng on Ban lin hp qun s 2 bn lc l Hong
Anh Tun t chiu 28-4. Kh khn v cha ai vit phn tch m ch trn an ch khng a ra
c
mt
lun
im
no
khc.
()
DAO v to i s M di tn
Chin dch Operation Frequent Wind bt u. Ngoi 13 a im bc bng trc thng trn nc
nh, cn 3 tuyn ng xe but bc ngi ti cc a im tp trung ch vo tr s DAO, ri
ch bng trc thng ra tht hm i. Ti khong na m 29-4, tt c nhng ngi ti TSN
u c ch i ht. Na gi bc sang ngy 30-4, cht n gn sn ti tr s DAO c kch
ng, c c s sm xung, chm dt vai tr Lu 5 gc min ng (Pentagon East).
Ti to i s, khi cc chuyn bay ch ngi t nn chm dt vo khong 4 gi sng ngy 304, cn khong trn di 400 ngi kt li trong sn, v hng ngn ngi vn ch i bn
ngoi. i s Martin, sau khi c tr hon mang i cng nhiu ngi cng tt, h c M,
gp li mang theo, ra i lc 4 gi 58 pht. Chuyn bay cui cng t nc to i s ch 10
TQLC ct cnh lc 7 gi 58 sng 30-4-1975.
(inh T Thc)
Si Gn tht th
"Si Gn tht th! George, gi New York i", Peter Arnett, tim p thnh thch, tht ln vi
trng vn phng hng thng tn AP ti Si Gn, lc 11 gi 43 ngy 30-4-1975.
***
203
ng nghip ca Arnett, Matt Franjola, va i thm thnh mt vng quanh thnh ph tr v v

k rng anh sut ng phi chic xe jeep. "Trn xe c mt thanh nin tr tui mc b en,
mang sng trng ca Nga", Franjola cho bit. " en ? sng Nga ?" va ngh Arnett va
lao xung ng T Do. ng nghe thy ting gm r ca cc chin xa hng nng hng v
pha nh th c ca Php. Trn mi chic xe u c cc binh s min Bc mc qun phc.
Chic m xanh trn u h ng ra pha sau mi khi h chm ch nhn nhng ta nh cao ngt
bn ng. "C th l ln u tin h trng thy cc ta nh nh th", Arnett ngh.
Mt vi ngi dn Vit Nam ng gn Arnett, chm ch di theo on xe, khng tht nn li.
Arnett trng thy mt l c ln ca qun gii phng c ko ln t mt cn phng khch
sn Caravelle gn . ng cng mt nhm lnh cng ha chy xung mt ph nh, vt b
qun phc, qung c v kh vo ca cc ca hiu. Ti chy v vn phng, tim nh nhy theo
mi bc leo ln cu thang.
Ti lao vo vn phng ht ln: George! Si Gn tht th, gi tr s New York i. Khi y ng h
ch 11 gi 43 ngy 30-4-1975. Sau khi ht ln vi George, Arnett vi vng vit mt bn tin v
nhng g mnh chng kin, chuyn cho ngi ph trch in tn ngi Vit tn l Tammy. Anh
ta thc hin xong th lao vt khi vn phng v Arnett khng bao gi gp li anh ta na.
Trc khng lu, George Esper, trng vn phng AP ti Si Gn, nghe i pht thanh
cng ngi phin dch, ngi ny la ln: u hng, l u hng. Tng thng Dng Vn
Minh khi tuyn b u hng v iu kin, min Nam Vit Nam chnh thc c chuyn giao
cho qun min Bc. Esper chy nhanh vo phng in tn v gi cho tr s New York. "Tin v
u hng ca AP nhanh hn UPI 5 pht. Trong chin trn hay thi bnh, cc dch v chuyn tn
hiu ng mt vai tr cnh tranh c bit", Arnett k.
Ngi mc qun trng l Peter Arnett
Esper trng hc hc, nh mt l r v xanh xao. ng khng ri khi vn phng trong nhiu
ngy. Ch t pht sau khi ra ngoi, Esper tr v vi v bi ri. Anh k khi ang i qua khu vc
gn cng trng Lam Sn, mt s quan cnh st VNCH mc nguyn qun phc, ni vi Esper:
"Th l ht". Vin s quan bc i c khong 3 m th gi tay cho bc tng tng nim
lnh thy qun lc chin (1) ri gi khu sng lc ln bn thng vo u mnh.
Trong giy lt Esper tng rng mnh l mc tiu ca pht n . ng chy v vn phng vit
bi m i tay run ln cm cp. Sau khi gi tin v M, Arnett cng Franjola li i thm d cc
ph. Arnet gp Neil Davis, mt phng vin quay phim ngi Australia, ang i ra t dinh tng
thng. Anh ta ni tng thng Minh b dn gii i. Tr li vi k c v ngy 30-4, Arnett vn
cn nguyn cm gic sng s khi : Trong 13 nm a tin v chin tranh Vit Nam, ti khng
mng tng n s kt thc nh bui tra ngy 30-4. Ti ngh cc kch bn, n phi chm
dt vi mt tha thun chnh tr nh Lo, hay thm ch theo kiu ngy tn th vi mt thnh
ph b ph nt hoang tn. Arnett vit: Vi ti, cuc chin kt thc nh th y.
(SaiGon Has Fallen - Peter Arnett)
204
Peter Arnett tng c 13 nm ln ln khp cc chin trng min Nam Vit Nam sn tin.
ng ginh c gii thng Pulitzer nh hn 3.000 bi bo phn nh cuc chin sut nhng
nm u thp nin 60. Sau 30-4, ng l mt trong ba phng vin AP cn li Si Gn.
Hin ng sng vi v con ngi Vit Fountain Valley, gn Westminster, California.
ng va hon thnh cun sch mi mang tn Si Gn tht th (SaiGon Has Fallen).
SaiGon has fallen l nhng hi c ca Peter Arnett khi cng tc ti Vit Nam t nm 1962 n
30-4-1975, khong thi gian qun i min Bc tin vo gii Si Gn. l khong thi gian
ng nh trong qung i phng vin ca Arnett.
Chng ti, nhng ngi lm bo b y vo gia mt tng kh cng. Chng ti chu s chi
phi ca nhn vin chnh ph nhm by t s lc quan ca h v cuc chin. Trong khi gim
c hng tin tc ca chng ti li yu cu quay tr v vi s tht, khng mt cht sai st.
Arnett ni. Chng ti chn s tht, chng ti chia s vi c gi nhng hin thc cay ng ca
cuc chin, mt cuc chin khng th thng, ci m c ngi M v Vit Nam u khng th
chu ni na th ci kt cu ca 40 nm v trc chnh l s mt mt. (Ngun: AP)
Bn l trn chin (1)
Tc phm Thy qun lc chin trc H vin.
Tc phm do Thiu y inh Vn Thuc (BTL/TQLC)
thc hin vi s gp ca ho s L Chnh
(BTL/TQLC) mc d Thiu y inh Vn Thuc
khng phi l iu khc gia. (Nguyn Ngc Chnh)
***
Tc phm iu khc Thng tic ca iu khc gia i y Nguyn Thanh Thu
thc hin ti ngha trang Qun i Bin Ho. Thi gian i hc tp ci to ca i
y Nguyn Thanh Thu. ng tm s cuc i ca mnh dnh lin vi tc phm
Thng Tic, t danh vng n th thm. Ti tri ci to trong thi gian b
bit giam 22 thng trong thng conex vi li buc ti: S quan xong gic ri l
ht, cn anh vn lu li t tng phn ng qua tc phm
Khun mt ngi lnh trong tc phm Tic thng c iu khc gia

Nguyn Thanh Thu ti to li sau 75.
205
Nh bo nc ngoi duy nht

ti dinh c Lp ngy 30-4-1975
Cuc chin tranh ang tin gn k cn thnh ph. Ti i trn con ng ti tm n i in
tn, qua nhng ng ph vng tanh. Ting rn vang ca nhng khu pho 130 mm ng hnh
cng cnh nh bo chng ti. "Cuc tn cng vo Si Gn bt u", Thiu t Achim Weste,
ty vin qun s i s lin bang c ni. Si Gn tr nn thnh ph chin trn.
7 gi sng, nhng chic my bay trc thng cui cng ca khng lc Hoa K ri khi Si Gn.
n 12 gi tra, nhng l c ca mt trn gii phng tung bay trn nc dinh c Lp. Dietrich
Mummendey cng ti tr li qua m ti hi ch thp nm trn ng Hng Thp T.
Vo khong 8 gi sng, chng ti i n khch sn Caravelle ni tp trung hu ht phng vin
thng tn nc ngoi cn li. u tin l ngi Php, ngi Nht, mt vi ngi Anh, v
c chng ti. Mummendey v ti khng th nn li lu hn nn i n vn phng ca hng
Reuters, nm cch khch sn khong 2 km. Mc d s n run c hai u gi, nhng sau
ti vn i b n dinh c Lp vo lc 11 gi sng hm y.
1 - Dinh c Lp 11 gi 15 ngy 30-4-1975
Nhng ngi lnh VNCH trc dinh tng thng Si Gn ri b nhng v tr phng th ca
h. Ting n pho tng i gn, bom n, ng ph vng hoe. Ti ng mt mnh trc
dinh m gi y yn lng nh mt vin bo tng v ngn ngang nhng m st, qun phc,
sng ng, thm ch c lu n v mt khu sng chng tng, sng my ngay ti bi c.
Khng c mt bng ngi no . Nhng ting n t pha kho n ca sn bay Tn Sn
Nht vn cn vng li. Ti bc qua cnh cng st m h, bng ngang qua bi c v ngh rng
c th b ai bn bt c lc no. Ph tng thng Nguyn Vn Hng (?!) bc vo chic xe
ca ng trc cu thang. ng ni tng thng Minh ang trong dinh v ch i din ca mt
trn gii phng. Ri ng i khi trong chic xe limousine mu en. ng ni vi ti: Chng ti
ang ch phi on ca mt trn gii phng vo dinh, anh c th i nu anh mun.
Ti bc tip ln nhng bc tam cp i vo ca chnh qua tin snh ri i ln lu mt. Ti y
ti gp H Huy nh, mt lut s Si Gn, l hc tr ca Th tng V Vn Mu. nh, c cng
ngh nh ti: Hy i n mt ch m nu c chuyn g quan trng xy ra th s xy ra y.
Trong khonh khc y, khi chng ti cn ang ng gia tin snh th ca thang my bt
m, bc ra l Tng thng Dng Vn Minh, Th tng V Vn Mu v mt vi ngi thn
cn t di hm tr n i ln. ng Minh "ln" (Big Minh) ni: Tht l tt khi anh c mt y,
anh s chng kin s chuyn i vn mnh ca t nc ti. Trong lc nhng nhn vin ca
ng Minh i i li li y lo u, th ng vn ng im lng gia tin snh v phng tia mt nhn
qua ca s pha trc ca dinh v hng nh th c B. Bng nhin nhng ting n inh tai
ca sng my vang ln. Ti nm rp xung sn tm kim s che chn ng sau ct ximng.
Pht cui cng ca s ni dy, mt cuc nh chim dinh?! Khng c tm knh no b v,
chng ti ri khi ch np. Minh "ln" vn ng nguyn ch c, to ln nh mt bc tng bn
cnh ng th tng thp b.
Ri trc mt chng ti xut hin cnh tng khng th tin c: 3 (?!) chic xe tng treo c
ca Mt trn gii phng tin qua cng. Chic tng u tin hc cnh cng, ln xch thng
trn bi c nhm hng dinh lao ti.
2 chic xe tng vo dinh c Lp.
206
Hai chic tng cn li vng sang hai bn v ri tt c u dng li trc mt tin ca dinh.
Khong 20 pht sng c bn ln. Ti chy ra ban cng chp nh. Mt ngi lnh gii phng
vi khu sng bn tay tri v mt l c bn tay phi xng ln cu thang sut x ng ti. Hai
chin s gii phng khc chim ly v tr bn phi v bn tri ca cu thang. u tin khng ai
nhn thy Minh "ln" v nhng ngi khc ang ch h pha bn kia ca phng tip khch.
Mt ngi lnh ng ngay trc mt ti. Anh ta ht vo ti, ht i ht li iu g m ti khng
hiu. H Huy nh ht gii thch cho ti l m ca ra ban cng. Ti m cnh ca knh ra vo.
Anh ta lt qua ti, ko c ln v vy i vy li. Bt thnh lnh, s im lng b ph tan bi lu n
v n pho, bi nhng lot n ca sng my v nhng pht n sng lc, ngay lp tc, tt
c chng ti u chy tm ch n np. Ti ngi pha sau mt ci ct bng b tng v s rng
c th c mt nh bo ngi c cht cui cng trong cuc chin ny.
2 - Dinh c Lp tra ngy 30-4-1975
Ngy cng c nhiu xe n. Cui cng, mt on khong chng 20 chic xe tng ln qua bi
c hng ti dinh v tt c u bn ln khng trung. L mt ngi Chu u duy nht, l mt
nh bo duy nht, bn tri ca tin snh, ti chng kin i tng Minh "ln", tng thng
VNCH, b bt bi Phm Xun Th, ch huy ca on ng Sn thuc qun i gii phng.
Tay cm sng ngn ln n, mt khu K54 ca Nga, trung y Th rt phn khch la ln: ng
Minh, chng ti mun ng i cng chng ti ngay lp tc ti i pht thanh v tuyn b
u hng v iu kin, ng mu thm na. Tng Minh, mt y nt bun ru, khng
mun ri dinh trong khonh khc kh khn ny. ng ta ngh rng bi ni chuyn ca ng
phi c thu m vo my thu trong dinh. H tranh lun vic . Ri h bt u tm my thu
nhng khng c kt qu. Khng c mt ci my ghi m no trong dinh c. S hoang mang
chm dt khi ngi ch huy ca qun gii phng, chnh y Bi Vn Tng xut hin. Sau mt vi
pht, ng Dng Vn Minh, ng V Vn Mu v ng Bi Vn Tng ri khi phng, theo sau l
nhng ngi c mt ti y sang i pht thanh.
Chng ti bc xung cu thang ra bi c, n ngang ch vi phun nc, Tng thng Dng
Vn Minh v Th tng V Vn Mu leo ln mt chic xe jeep c bo v bi hai cn binh b
i, Trung y Phm Xun Th i xe ny. Chnh y Bi Vn Tng v mt ngi lnh khc ln
chic xe th hai. Ti ang ng ngay cnh chic xe jeep ni chuyn vi ng chnh y bng
ting Php, c gng xin ng ta c ln xe. ng gt u ng . Lut s nh vi b ru di
cng leo ln chic xe jeep ny v chng ti li i. Ch c hai chic xe ny ca chng ti chy
gia thnh ph lc y qua ta i s M trng hoc, n i pht thanh nm trn ng
Nguyn Bnh Khim.
3 i pht thanh Si Gn ngy 30-4-1975
Chng ti i vo phng thu nh trn lu mt. Dng nh khng ai bit by gi phi tip tc lm
g. Th tng Mu tho m hi thy r v qut mt cho mnh, nhng trng vui v hn ng Minh
rt nhiu. ng Minh v vin chnh y ngi trn hai ci gh duy nht, ti gia h trn mt ci
bn tr nh. Trong lc y mi ngi dng nh ang th gin hn so vi mt gi trc. c
bit Trung y Phm Xun Th, ngi bt ng Minh trong dinh, vn cn lm lm khu sng
trong tay. ng ta nhc i nhc li vi ng Minh: Anh Minh, ng s! Chng ti chin u cho
nhn dn, v chng ti phi chin thng nhng k th. Nhng by gi th chng ti y,
khng c ai lm hi anh, v cng s khng c ai lm hi anh.
207
Chng ti ngi bt ng mt lt. ng Tng tho vn kin u hng trn mt mnh giy mu
xanh. Chnh y Tng rt kh vit. ng ngi bt ng trong khi tho ra c mt vi t ri
n t na, ri li thay th bng nhng t khc. Sau 30 nm chin u, tht l kh bit phi
vit nh th no. i tng Dng Vn Minh im lng. Di chic m ci, nhng ngi lnh b
i nhn ng Minh vi v t m. H vy quanh ng ta trong lc pha bn ngoi vn cn nghe
nhng ting n. Nhng ngi lnh gii phng th hin s vui mng khng km nn c.
Cui cng ng Minh ln ting, hi mt ngi lnh: Em trai ca ti hin nay ra sao? Khi no
ti c th gp ch y?. l s mnh ca nhng ngi dn VN: Ngi em ca tng thng l
mt tng lnh (1) trong qun i min Bc v trong 20 nm anh em rut tht hai bn chin
tuyn. Tt c mi ngi bng nhin im lng. Ri mt vi ngi lnh gii phng ni chuyn vi
ti bng ting...Nga. H trng thy ph hiu "Bo ch c" trn o smi ca ti v tng ti l
nh bo ng c. H ni chuyn vi ti v Cc Mc. Bn ti l H Huy nh gii thch
cho h rng ti l nh bo Ty c. Mt h sm xung, t ra nghi ng v e d hn.
Cui cng mi ngi sn sng, nhng khng ai trong s ngi ny bit s dng my ghi
m. Chnh y Tng hng dn rt r rng cho ti nhng vic ti phi lm: ng Minh cn phi
c li bn tuyn b vo my ghi m ca ti, vic ny c lp i lp li ba ln. Ln u tin
ng Minh chn ch v c yu cu phi c l: Ti, Dng Vn Minh, tng thng chnh quyn
Si Gn", nhng ng y ch mun ni: Ti, i tng Dng Vn Minh... H tranh lun qua li
v cui cng i n tha thun khng nhng b ng Minh. ng Minh phi ni: Ti, i tng
Dng Vn Minh, tng thng ca chnh quyn Si Gn... Nhng ri tt c li phi lm li thm
mt ln na, v tng Minh khng c c lu lot ch vit ca vin chnh y. Cui cng
cng xong. Chng ti vo phng m thanh, trong mt ngi nh khc. Ti ngi trc micro v
bt my, tng Minh ngi bn tri, pha sau, nhng ngi khc ng cnh tng.
Nguyn Hu Thi (mc o trng,
tay cm xp giy)
Borries Gallasch (eo knh)
ngi cnh ng Dng Vn Minh
ng Dng Vn Minh chun b tuyn
b u hng ti i pht thanh Si Gn
Ti cng ghi m li pht biu ca ng Mu v ng Tng ri chng ti i vo phng thu thanh.
Ti ngi ngay trc micro v bt bng ca ba bi pht biu. ng Minh ngi bn tay tri ti.
Chnh y Tng, ng Mu ng ng sau chng ti. K thut vin ngi pha bn kia ca knh
ngn yu cu bt my li, ln ny my li gn micro hn v khng qu to.
Mi s u tt p, ng Bi Vn Tng ni g vi ti m ti khng hiu. H Huy nh dch li. Ti
c ng cm n v s gip ca ti v cho php ti ch ng v li dinh c Lp trn
chic xe jeep (?) . Chng ti ri khi ta nh. Ti ngi sau tay li v ng chnh y ngi gh bn.
Ti khng th n my chic xe. Lc y ng chnh y tr nn st rut v chng ti i sang
mt chic xe khc, ni ti li ngi bng gh sau. Chng ti li i qua nhng con ng ca VN.
Ti dinh c Lp, ti nhy ra khi xe. Trn khun mt bnh thn ca ng Bi Vn Tng giu mt
n ci. Ri ng ni vi ti bng mt cu ting c m ng bit: "Danke" (cm n).
Khi chng ti tr v dinh c Lp, lc l 2 gi chiu.
Hai ngy sau, ng Minh c t do tr v nh vi vn hoa phong lan ca mnh.
(Ho-Tschi-Minh Stadt - Borries Gallasch)
208
Borries Gallasch l phng vin ngi c. Bi tng thut ng vit cch y 32 nm c ta

Ho-Tschi-Minh Stadt Dng nh B dch vi nhan TP. H Ch Minh gi khc s 0.
(1) Dng Thanh Nht, em tng Dng Vn Minh, qun hm i t.
Gp nhtghi chp
Ngi em k ng Minh tn Dng Thanh Nht, tp kt ra Bc nm 1954. Nm 1960, x y
Nam b yu cu cc trng cc ch vn giao nhim v cho Dng Thanh Nht v Nam
tip cn vi Dng Vn Minh. Thng 3-1961, Dng Thanh Nht, by gi mang b danh Mi
Ty, v n min Nam, v ti thng 8-1962 th mc ni c vi ng Minh.
Sau khi ng Dng Vn Minh ri Vit Nam, Mi Ty c nhng bo co vi t cch l i t
Dng Thanh Nht, ni rng anh mnh bin chuyn rt nhiu bi binh vn.
(Bn thng cuc - Huy c)
Qu mt mi, nn ti n qua loa cht nh di CLB ri ln phng dn dp nhng hnh cnh
c nhn cho vo mt ci ti. Ti ng ngm bc hnh chp ng cng vi tng V Vn Giai
ti mt i ct thuc qun Hi Lng, Qung Tr vo nm 1969. Ti khng cn nh mt s quan
no trong phng tm l chin ca S on 3 chp v phng ln tng ti vo dp k nim
ngy thnh lp s on. Gn 36 nm qua ri, k c m phai nhiu chuyn, nhng ti vn
nh n giy pht cui cng ca ti ti phng lm vic mang y k nim y. Ti thch bc
hnh, v ngm n mi bi v chic nn st m ti i b thng mt l ngang thi dng, chic
qun trn b rch toc ngay u gi chn tri. Chic nn st y l ca mt ngi lnh t trn,
vng ra trn b mt giao thong ho ng H. Ma nng lm chic nn hi b st.
u nm y, khi di chuyn cng vi mt n v ca S on 3 trong cuc hnh qun ng
H, ti nht c chic nn st y v dng n cho n nm 1972 l nm m ti khng
cn rong rui tng thut t mt trn na. Hnh chp p v y tnh ngh thut.
Tho bc hnh ra khi khung v cun li, ti s nh ti x ng a v nh sang hm sau, ri
gp my bn tho phng s chin trng m ti thch nht, cc bc hnh ti chp ti San
Clemente v Hoa Thnh n cng vi cc phng vin Nguyn Mnh Tin v L Thi Tu trong
chuyn thp tng Tng thng Nguyn Vn Thiu i xin vin tr ln cui cng thng 4-1973...
cho tt c vo trong mt chic ba l m ti mang theo i cc mt trn sut 5 nm.
Sau , ng lng trn chic gh b trong gc phng lm vic, ti chm dn vo gic ng mc
d
ting
ng
c
trc
thng
vn
m
m
sut
m
trn
u.
(V nh)
Bn l trn chin
Thiu Tng John E. Murray, gi chc ty vin qun s Hoa K ti Si Gn nm 1973-1974
vit v nguyn nhn ti sao Bc Vit chin thng ti Vit Nam vo nm 1975:
Nu bn mun bit v Vit Nam bn phi hiu v chin tranh, nu bn mun bit v chin
tranh bn phi c mt t hiu bit v s hc (aritthmetic).
Trong thi gian cao im ca cuc chin tranh, c tng cng tt c l 433 tiu on chin u
ca Hoa K, ca cc quc gia ng minh v VNCH trong khi Bc qun ch c 240 tiu on.
Vo nm 1974, khi qun i Hoa K v ng minh trit thoi khi Vit Nam th VNCH ch
cn c 180 tiu on tc chin trong khi th Bc Vit gia tng ln n 440 tiu on.
209
Sau khi Hoa K trit thoi, hn 40 phn trm ha lc trn b qun i M v ng minh b
gim. Li mt thm ha lc pho i bay B52, phi c oanh tc F4 v ha lc ym tr t ngoi
khi ca hi pho, tt c nhng ha lc ym tr u khng cn na. Ri Hoa K bt u
vin tr cho min Nam Vit Nam mt s ngn khon ch bng 2 phn trm tng s ngn khon
m nm 1972 ngi M dng i ph vi mt lc lng Bc Vit t i hn nhiu.
Chng ta bit Napolon tng ni rng: Thng ng v phe ca ci tiu on ln nht.
ng nh vy, thng ng v phe ca nhng ngi H Ni v h ln hn. l l do
ti sao chng ta thua trong cuc chin tranh ny.
(VietNam As History - John E. Murray)
- : L do min Nam Vit Nam tht trn.
- Hoa K chuyn chin trng t Chu sang Trung ng.
- Ti Trung ng, v nhu cu du la tr nn cp thit trn th gii. Khng hong du ha vo
thp nin 1970 buc chnh ph M phi thay i chin lc.
- Ti Chu, v Hoa K bt tay c vi Trung Cng, lm rn nt khi cng sn a n s
sp ca Lin X v ng u sau ny.
(VietNam A History - Stanley Karnow)
Thm u b s
Qun y trung ng ang theo di din bin

Chin dch H Ch Minh nm 1975.
T tri sang phi:
Thng tng L Hu c (Cc trng cc tc chin)
Thng tng Hong Vn Thi (Ph tng tham mu)
Thng tng Song Ho (Ch nhim tng cc chnh tr)
i tng V Nguyn Gip (Tng t lnh, B trng quc phng)
Thiu tng Cao Vn Khnh (Ph tng tham mu trng)
***
Sm hn thng l, ti ngi vo bn lm vic S ch huy. Trn tm bn mt bn, cc
mi tn tin vo trung tm thnh ph Si Gn-Gia nh. Ti phc ho trong u mt
chng trnh cho ngy hm y, vi bao nhiu cng vic phi lm: Hi B chnh tr, nm thm
phn ng ca M, d kin cc hot ng qun s, trong trng hp cha dt im c ngay,
ch o tc chin, vv...
210
Anh Ba (L Dun), anh Trng Chinh, anh ng n y sm hn thng l theo di tnh hnh
chin trng Si Gn-Gia nh. Anh Cao Vn Khnh, trc ban ngy hm y ti phng tc
chin, chc chc li sang bo co tnh hnh mi nht qua i VOA hay BBC. Trc tm bn
thnh ph Si Gn-Gia nh, mi ngi ng dy, chm ch nhn theo hng tay ti ch. Mi
ngi vy quanh tm bn chin s. Tin t cc hng ti tp in v. Nm cnh qun ca ta
hp im gia Si Gn
Gp nhtghi chp
Bc Vit s dng ton b lc lng 5 qun on (1) tn cng Si Gn. Tng cng 20 s
on hn 100 ngn b i min Bc v nhng ngi Vit cng (2) dn ng.
Cn lc lng bo v Si Gn (v Bin Ha) th thc t c 1 s on.
(1) Mt qun on c 3 s on, mt s on qun s khong t 3.000 n 4.500 ngi.
(2) Nhng ngi Vit cng dn ng thuc Cng trng 7 (MTGPMN).
Qun s ngoi truyn
10 gi sng, anh Cao Vn Khnh vo bo co tin va nhn c:
Theo i pht thanh Nht Bn, Qun gii phng min Nam c xe tng dn u ang tin vo
Si Gn. My pht sau, c tin thm: Dng Vn Minh ngh ngng bn thng lng. Tin
n thng ct ngang cuc hp, ang pht biu phi dng li gia chng. Mi ngi cng ni:
Ch c u hng v iu kin. Cn g u m thng lng?!. Hy vng ca ng Dng Vn
Minh tho hip vi Vit cng tan v nh bt x phng.
Lt sau anh Khnh cho hay qua i BBC, Qun on 2 ca anh L Trng Tn ang vt cu
xa l trn sng ng Nai, dit khng ca ch Th c pha bc cu Rch Chic. 10 gi
50 pht. Cc 2 bo co qun ta vo dinh tng thng Ngu. Ngay sau , cc i pht thanh
phng Ty cng a tin ny. 11 gi 30 pht (1). ng ch Nguyn Duy Ph, cc ph cc c
yu mang vo phng hp mt bc in ca anh L Trng Tn bo co: Mt n v thuc cnh
qun pha ng cm c ln dinh c Lp.
Cc ng ch lnh o ra c ngoi hnh lang. Ting ci ni rn rng, vui v. 12 gi 50 pht.
Ti in gi anh Vn Tin Dng v cc ng ch trong B t lnh chin dch H Ch Minh, thay
mt Qun y trung ng, ti tuyn dng cng trng cc lc lng v trang ta cng ng
bo tng tin cng v ni dy, gii phng Si Gn-Gia nh, ginh thng li vang di, lm nc
lng qun v dn c nc v b bn nm chu.
Mt tri khut bng sau rng cy x c trn ng Hong Diu. H Ni ln n.
Cn li mt mnh trong phng lm vic vi nim vui no nc, Mt khun mt tru mn, thn
quen cht hin ln trong ti: Trung tng L Trng Tn, ngi ch huy cnh qun u tin tin
vo dinh tng thng ngu quyn. Ti vit ngay mt bc in vt ra ngoi khun php thng
thng v qun s:
10 gi 30 pht. Anh Tn i! Lm n tt qu! Phn khi qu! Chc cc anh rt kho v chuyn
li mng chin thng ca mnh cho cc tng trong . K tn: Vn.
211
Ti ln xe i mt vng quanh H Ni. C mt rng c hoa dy ln t lc no. Ngi i cht

ph, cht ng, vui nh try hi. m nay, th t pho hoa mng ton thng. m nay,
H Ni, vui vi Si Gn, vui vi min Nam. Tr li ca ty, ti vo S ch huy tip tc lm vic.
(1) Gi H Ni khc Si Gn 1 (mt) gi.
Ngy 29 v 30 thng T ca 34 nm v trc
Ngi thn, bn b, ng nghip non na sng trong y. Nhng, th thc l cha khi no ti
c th ho mnh, c th nhp thn c vo vi khng gian, vi nhp sng ng thi hng
ngy ca thnh ph v i ny. Khng phi ch v khng sinh ra ln ln y, m cn v
cha bao gi tm nhn ca ti vt ra c khi nhng k c, nhng n tng v Si Gn
trong hai ngy 29 v 30 thng T ca 34 nm v trc.
Hu nh ln no vo Nam ti cng tm v qun l C Chi, im khi u cuc tn cng vo ni
ca trung on. Tt nhin l ngy by gi khc no kip ny kip trc. Tht kh m
nhn thy li mt du m no ca d vng. u ri cu Bng? u thnh Quan Nm, tri Quang
Trung, cu Tham Lng, nh my dt Vinatexco, B Quo, ng L Vn Duyt, ng t By
Hin, nh thng V Dn? T qun l C Chi v ti By Hin, chng ng chng bao xa,
nhng ci ngy 29, 30 t nm trc y th tht l di, c th ni l ngy di nht trong cuc i
ca mi chin s Trung on 24 B binh, Trung on 273 Thit gip v Trung on 234 Cao x
th i qun binh chng hp thnh t kch thc su hng ty bc Si Gn. Mc c lit
ca nhng trn chin ngy 29 chng thua km g so vi cc trn trong Chin dch Bun Ma
Thut, thm ch c so vi nhng ngy cao nh ca Ma kh 1972...
Ngy 30, bn gi sng, pho ln Qun on 3 bt u ln ting, cng lc cng d di, cp tp
bn ph phi trng. By gi, tiu on 5 m mi nhn l i i 7 cng gn chc xe tng T54
tn cng ng t By Hin.
(Bo Ninh)
S lch vi ngy thng
Nm 1954, 16 nghn lnh Php, L Dng v Vit Nam cm c vi qun i Bc Vit Nam
55 ngy m in Bin Ph ri th u hng. 21 nm sau, Bc Vit Nam trn ngp ton
ci Nam Vit Nam, nh bi mt i qun Si Gn tt c l 1 triu ngi.
Cng nh in Bin Ph, trn nh ny cng mt 55 (1) ngy m c thy.
- : Hi in Bin Ph gia Php v Vit Minh phi mt 56 (1) ngy m. Mt Si Gn nhanh
hn, ch c 55 ngy. t hn mt ngy. Hi in Bin Ph, ch mt mt na. Ln ny mt tt c.
(Si Gn 30-4-1975 - Nguyn Vn Lc)
212
Sau non mt ting ng h cn chin qua tng ngi nh, C7 m thng c ng t. Trc mt
l nhng thi khc cui cng, nhng thc t cui cng ca cuc chin tranh ng ng
c i ngi. V cng l th thch cui cng, thng vong cui cng.
T ng t By Hin, K5 ca 24 nh ct ngang qua Tn Sn Ho tn cng ca s 5, K4 v K6
tn cng ca s 4 phi trng. Trung on 28 theo ng V Tnh qua lng Cha C tn cng
B tng tham mu. Trung on 66 xui ng L Vn Duyt tin vo trung tm thnh ph. n
ng 10 gi 30 qun d trn gi ca s 5 v trn, li vo phi trng m toang. Cc i i ca
Trung on 24 cng cc phn i xe tng Trung on 273 nh ch lin tc qua cc khu vc
phng th ca S b s on 5 Khng qun, b t lnh d, khu ra a, khu c vn. Trung on
trng V Ti trc tip ch huy K6 pht trin nhanh n tri avt hi qun vi Phi on
qun s ca tng Hong Anh Tun. n ng 11 gi 30 th anh em Tiu on 6 ko c
l c Quyt Thng ca s on ln nh lu ch huy khng lu. Song, qua tra n chiu ting
sng chng tr ca qun d vn lc tha lc r ln. Mi ti 14 gi 30 qun ta mi dt im
c khng cui cng gc ty phi trng.
Chiu Si Gn vi v ro xung mt cn ma lm ngui i khng gian nng bng ca trn
quyt chin va kt thc.
()
Gp nht si
(trch lc li)
Theo Jean Lartguy trong cun LAdieu Saigon th sau ngy 30-4, mt s quan Bc Vit tit
l vi ng V Vn Mu rng cc n v h c lnh bt u pho kch vo Si Gn bt u
vo lc 11 gi ti 30-4 nu Si Gn tip tc chng c v h d tnh rng h s chim Si Gn
vo ngy 7-5 tc l ngy k nim chin thng in Bin Ph ca h 21 nm v trc.
- : Theo Erwan Bergot: Trn in Bin Ph t ngy 28-3 n 7-5 l 56 (1) ngy.
Chng ti ri sn bay hng v thnh ph mi gii phng. Thnh ph v i, mnh mng, su
thm, chng cho mun ng. Tay ti x ting l lnh d nhng li l ng, li l dn mit vn
M Tho chng rnh g ng x Si Gn nn c chy loanh quanh php ph. Vng vo, chm
r m c lc mi. Qun ta tuy ng, nhng nm qun on, nhng v Si Gn qu rng ln
nn ti khuya ngy 30 cn rt nhiu ng ph cha xut hin bng dng b i. M ting
sng, khng r rng l ch thin hay bn thng th cng lc cng r ln lon tri.
Ba a ti ngi trn xe sng vn lm lm trong tay, n vn ln nng, d dm qua tng ng t ,
ng nm, ng by, ch ng nght ngi xe n tc, ch vng tanh vng ngt. Gn 9 gi m
chic xe ht xng nn chng ti tr t do cho tay ti x, ri i b tm li tr v Tn Sn Nht.
Ba a, mt hng dc, dn cch tha, lng l bc, y nh l my chng V Quc mt ln vo
thnh ph ca Trn ng. qu mt, qu bun ng, li chc chn l ho bnh ri, khng
cn phi qu khn cp na, chng ti chn mt ch qua m. Ch y c v nh l mt cng
vin. Khng nh ca, nhiu cy ci (c l l khu ngha trang Mc nh Chi?). Ti gc phin
u, ti na m. Quang ri Nghi phin na m v sng. Nghi gc phin cui, khi tri rng
sng khng lay mi ngi dy m li ng ngi ra vng ch quan nh tip mt gic ng
nng...Nhng ting ng l khin ti chong tnh.
Theo bn nng ti chc v ly AK, nhng ri li nm im.
213
()
4 qun on bao vy Si Gn
(tng hp)
Qun on 1 (Binh on Quyt Thng) tham gia giai on cui chin dch gm:
Cc S on b binh 312, 390, L on 202 tng thit gip (44 xe tng), Trung on pho binh
45 (36 khu pho), S on phng khng 367, vv
Tng qun s 31.200 ngi. (T lnh: Thiu tng Nguyn Ha)
- : S on 308 li H ng-Sn Ty bo v H Ni.
Qun on 2 (Binh on Hng Giang) tham gia t u chin dch gm:
Cc S on b binh 304, 325, 324, L on xe tng 203 (54 xe tng, 35 xe thit gip), L
on pho binh 164 (223 xe ko pho, 87 khu pho), S on phng khng 673, Trung on
c cng 116, trung on thng tin, vv...
Tng qun s 32.500 ngi. (T lnh: Thiu tng Nguyn Hu An)
Qun on 3 (Binh on Ty Nguyn) tham gia t u chin dch gm:
Cc S on b binh 3, 10, 316, 320A, Trung on xe tng 273 (54 xe tng, 64 xe bc thp),
cc Trung on pho binh 40 v 575 (gn 100 khu pho), Trung on c cng 198, cc
Trung on phng khng 232, 234 v 593, cc Trung on cng binh 7 v 576,vv.
Tng qun s 47.400 ngi. (T lnh: Thiu tng V Lng)
Qun on 4 (Binh on Cu Long) tham gia t u chin dch gm:
Cc S on b binh 6, 7, 341, Trung on 26 tng thit gip, Trung on pho binh 24, Trung
on c cng 429, Trung on phng khng 71, Trung on cng binh 25, vv.,.
Tng qun s 35.000 ngi. (T lnh: Thiu tng Hong Cm)
Tri sng bch. Mt m kh ng dn tnh hiu k quy thnh mt vng rng bao quanh
bi khch ca ba anh b i Gii phng. Qua khe bc vng, ti nhn ln tn cy, ln cao na,
ln bu tri thng nm cao xanh vi vi. Ho bnh, phi, ho bnh ri, ti cht nh ra, v
n lc y ti mi thc s cm thu vn tn tim mnh rng mnh ang gia lng Si Gn, trung
tm ca gic m ln lao, on trng ca bao nhiu th h, bao nhiu con ngi cn sng hay
cht trong cuc trng chinh ny.
Ngc mt ngy thng li nng rc au nhi. Sp sa 40 nm tri ri, nhng ti ngh rng n
nay m trong lng thnh ph vn cn bit bao nhiu con ngi mt ng v k c chin tranh.
Ni bun thng vn khin cp mt ca bao ngi phi m thm nho l. Hng bao nhiu
ngi cha ngi m mt mt, mt hai, mt ba, thm ch mt tt c nhng ngi con ca mnh
trong chin tranh. Nhng ngi v mt chng. Nhng cp tnh nhn b chin tranh chia la, mi
mi khng bao gi cn gp li nhau.
Ngy 30 thng T. Nim vui chin thng, hnh phc ho bnh v ni au mt mt. Hng hoa
v khi hng. Nhng ni nim y trong lng ngi dn lun lun l mt ch khng tch bch
ra nh l nhiu ngi vn tng.
(Bo Ninh)
214
Tc gi tn tht l Hong u Phng, trong thi chin chin u mt trn B3 Ty Nguyn, ti

tiu on 5, trung on 24, s on 10. Nm 1975, gii ng v hc kho 2 trng vit vn
Nguyn Du, tc gi tr thnh nh vn vi tc phm Ni bun chin tranh.
Qun s ngoi truyn
Theo k hoch, ngy 27-4 c nm cnh qun cc hng s bt u tin nh ng lot vo
Si Gn ngy 29-4-1975 (1). Tuy nhin, ti 24-4, t lnh Cnh qun duyn hi (2), tng L
Trng Tn in ra xin cho Qun on 2 v Qun on 4 tin cng vo lc 17 gi ngy 26-4. V
nu ngy 27-4 mi bt u nh nh cc cnh qun khc th s khng kp cng n sng. V
cnh qun duyn hi lc ang sa son vt qua 2 sng ln l sng ng Nai v Si Gn.
Tng V Nguyn Gip xem xong bc in v ng ngay vi tng Tn. Tuy nhin, rt cn
thn, ng cng vi Cc trng tc chin L Hu c mang bn n nh B th th nht
L Dun vo lc na m. Sau khi tng c c xong bc in ca tng Tn, V Nguyn
Gip ni: ngh anh Ba cho nh theo bo co ca Tn. Theo ng L Hu c, L Dun ni
ngay vi tng Gip: nh, nh, c nh ngay anh . By gi khng ch nhau c na.
Cng theo ng L Hu c thut l cha bao gi ng thy L Dun thn mt vi tng V
Nguyn Gip nh th. Anh Vn cn hi thm anh Ba: in tr li k tn anh ch. Anh Ba ni:
Khng, anh l tng t lnh, c k tn anh thi.
Cng trong ngy 24-4, tng Tn c trng phng tc chin Cnh qun pha ng Nguyn Phi
Lng trc tip n s ch huy chin dch bo co cho tng Vn Tin Dng hay.
Ngy 30-4-1975, 11 gi 30, tng hnh dinh H Ni nhn c in ca tng Tn: Mt n
v Cnh qun pha ng cm c trn dinh c Lp.
(Quyn bnh - Huy c)
(1) Theo tng L c Anh: gi G. ngy N, tc 00 gi 00 pht ngy 29-4-1975, l gi quy nh
cho tt c nm cnh qun ca qun gii phng ng lot n sng tn cng vo Si Gn.
(2) Qun on 2 ca tng L Trng Tn t Nng i dc theo b bin ti Si Gn. Khong
thi gian ny c tn l Cnh qun duyn hi. o qun gn 40.000 ngi, cng vi 2.500 xe
pho cc loi trong c gn 100 xe tng thit gip, 250 xe ko pho vo Si Gn.
Ngy th 52 : 30-4-1975
Si Gn ngy di nht
Ngy 30-4, Bc qun tin vo Si Gn ang b ng lm 4 ng:
Cnh th nht t Long Khnh theo xa l Bin Ho.
(Q4/Thiu tng Hong Cm)
(Q2/Thiu tng Nguyn An)
Cnh th hai t C Chi qua ng t By Hin.
(Q3/Thiu tng V Lng)
Cnh th ba t Long An ko ln qua ng Ph Lm-Ch Ln.
(Q1/Thiu tng Nguyn Ho)
(on 232/ Thiu tng Nguyn Minh Chu)
Cnh th t Bnh Dng theo xa l i Hn vo Hng Xanh.
215
(Q1/Thiu tng Nguyn Ho)

***
Mt trung on Bc qun giao tranh c lit vi qun d ti ng t By Hin v lng Cha C,
ch b thit hi nng ti 50% qun s, trong vng 15 pht c 6 chin xa b Lin on 81 Bit
cch d bn h, ch b chn nh ti bi phi rt khi ng t By Hin. ch tn cng tri
Hong Hoa Thm, BTL Khng qun,
1 gi tra ngy 30-4-!975 ng Dng Vn Minh tuyn b u hng v iu kin.
(Tng hp)
Th t 30 thng 4 1975
Cuc di tn vn tip tc cho n rng ngy 30-4, tuy nhin con s ngi M cn li Si Gn
vn cn nhiu. Vo lc 1 gi 30 sng, ngoi trng Kissinger ra lnh cho ta i s M phi
kt thc vic di tn vo lc 3 gi 45 sng, gi Si Gn, v i s Martin phi ra i trn chuyn
trc thng trc chuyn bay cui cng.
Tuy nhin n 3 gi 45 sng, vn cn c trn 400 ngi ti ta i s M trong c c i s
Martin. Vo lc 4 gi 20 sng, c Gayler quyt nh kt thc cuc di tn v ra lnh:
y l lnh ca tng thng Hoa K v lnh ny phi c chuyn li bi bt c phi cng trc
thng no lin lc c vi i s Graham Martin. Ch c ngi M mi c php di tn v
i s Martin phi p chuyn trc thng u tin. Phi c ch i s Martin pht i m hiu
Tiger, Tiger, Tiger bo cho bit rng ng Martin c di tn.
Vo lc 4 gi 58 sng ngy 30-4, i s Martin b h tng ln trc thng mang tn l Lady Ace
09. Mt phn i thy qun lc chin c lnh bt gi ng i s p ti ln phi c
nu ng ta cn chng li lnh di tn. i s Hoa K Graham Martin c tnh cng li lnh
ca B ngoi giao Hoa K nhng ng li l n nhn ca mt s ngi Vit Nam. V nu khng
c ng th h khng c may mn c di tn ra khi Si Gn trong nhng ngy cui cng ca
thng 4-1975. Cuc di tn vn tip tc cho n 7 gi 53 pht sng ngy 30-4, chic trc thng
CH46 cui cng mi ri khi sn thng ca ta i s Hoa K Si Gn mang theo Trung s
Juan Valdez, l ngi M sau cng ri khi ta i s M.
Chuyn phi c trc thng ct cnh khi sn thng ca ta i s M nh du s kt thc
ca chnh sch ng h min Nam Vit Nam ca Hoa K qua 5 i tng thng: Eisenhower,
Kennedy, Johnson, Nixon v Ford trong hn 20 nm. i vi ngi M, cuc chin tranh
chm dt nhng i vi mt s ngi Vit Nam th cuc chin vn cha tn.
Ngy 30- 4, mt s chin s VNCH vn cn tip tc chin u d rng trong v vng.
(Trn ng Phong)
Dinh c Lp 11 gi 15 pht
Nh li thi khc lch s ti dinh c Lp, ng Nguyn Hu Thi k:
() Khong 10 gi 30, chng ti thy mt on xe tng m m tin v pha dinh. Ti, anh Tng
a anh b i (Bi Quang Thn) vo thang my, ln cm c mt trn trn nc dinh c Lp.
216
Sau , chng ti tr xung tng hai ri cng b i a Tng thng Dng Vn Minh, Th
tng V Vn Mu v Tng trng thng tin L Qu Chung ra i pht thanh tuyn b u
hng. V ni dung bn tuyn b u hng, ti chng kin gia ng Dng Vn Minh v ng
Bi Vn Tng c li qua ting li. ng Minh khng mun nu ch tng thng, m ch mun
dng ch i tng, vn quen thuc hn. ng Tng cng quyt khng chu v cho rng, du
sao th tng Minh cng l tng thng chnh quyn Si Gn v phi tuyn b vi t cch
mi ra lnh c cho c bn dn s ln qun s. ()
Ngi dn chng trnh pht thanh cch mng u tin trong ngy lch s chnh l ng
Nguyn Hu Thi. Dng nh, t cht ca mt cu ch tch Tng hi sinh vin Si Gn tri
qua bao nm ln ln u tranh cng khai c dn nn v pht l ng lc.
Qua ng Thi: Ln u tin Si Gn c gi l thnh ph H Ch Minh.
(Trn Duy Hin)
Th t 30 thng 4 1975
Vo lc 10 gi 15 sng ngy 30-4, Tng thng Dng Vn Minh c nht lnh trn i pht
thanh Si Gn ra lnh cho qun lc VNCH phi bung sng u hng.
Thng tng Bc Vit Vn Tin Dng, lc ang nghe li ku gi ca Dng Vn Minh trn
i pht thanh Si Gn. Ngay sau , thay v tin v Si Gn bn giao nh li ku gi ca
Dng Vn Minh, ng Vn Tin Dng ra lnh cho: Tt c cc qun on, cc vng qun s
v mi n v cc cp phi tin cng nhanh cng tt n cc mc tiu c ch nh su
trong cc th cng nh cc tnh, ku gi ch qun u hng, giao np v kh v bt gi tt
c cc s quan t cp thiu t tr ln, p tan ngay tc khc mi mu toan khng c.
ng Minh khng th no bit c rng tra ngy hm , B chnh tr gi in vn s
516/TV ra lnh cho cc cn b Chin dch H Ch Minh phi Bt ch u hng v iu kin:
(,,,)Vn hin nay l bt ch u hng ch khng phi c ngi thng lng vi ch
ngng bn ti ch nh c ni lm (...) (*** i thng ma xun, trang 329-331).
Ngoi bc in vn ni trn, chnh V Nguyn Gip cng gi bc in vn s 151 ngy 304-1975 gi cho anh Su tc l L c Th, anh By tc l Phm Hng, anh Tun tc l
Vn Tin Dng, anh T tc l Trn Vn Tr ni dung nh sau:
() C th dng Dng Vn Minh ku gi cc n v ca ch h v kh, nhng khng phi
vi t cch tng thng m ch vi t cch mt ngi sang hng ng nhn dn ()
() Mi mt gi nhn c tin ta cm c trn dinh c Lp ()
Gi cc anh li chc i thng li. (*** Vn kin ng, trang 332-333)
Ngay bui chiu ngy 30-4, i pht thanh gii phng loan bo k t nay, thnh ph Si Gn
c ci danh l thnh Ph H Ch Minh. K t ngy hm , Si Gn mt tn.
K t ngy hm , Quc Gia Vit Nam Cng Ha khng cn na.
()
30-4-1975, Dng Vn Minh v ti
Sng tinh m ngy 30-4, t c s chun b ni dy ca sinh vin i hc Vn Hnh, ti chy
vi ln cha n Quang gp v s lnh o Pht gio c nh hng ln vi nhm Dng Vn
217
Minh. Lu nay ti vn gi mi quan h tt p vi ng, tuy ng bit r ti n t pha no ri.

Ti bo ngay: Tnh hnh cp bch qu ri, xin thy lm sao tc ng gp nhm ng Minh tm
cch chm dt ngay cuc chin tn ph Si Gn. Cc ng giy lin lc vi bn kia nay
t ht ri, khng cn th gi a gii php ny n na u. Thng ta Tr Quang gi in
thoi. Ti nghe v thng ta ni chuyn qua li mt hi, ri cho bit:
- Thi c yn tm, Thy khng gp c ng Minh, nhng ni chuyn vi ng Mu, c l h
cng nhanh chng hnh ng theo hng
Ti quay v i hc Vn Hnh v khong hn 9 gi th nghe tng Dng Vn Minh tuyn b
trn i pht thanh Si Gn: (,,,). Ti yu cu tt c anh em chin s VNCH hy bnh tnh, khng
n sng v u (,,,). Chng ti cng yu cu anh em chin s Chnh ph cch mng lm
thi cng ha Min Nam ngng n sng (,,,)
Ti cng nh bo Nguyn Vn Hng v gio s Hunh Vn Tng vo dinh c Lp nhm
thuyt phc (!) nhng ngi quen bit trong chnh quyn tng Minh bn giao chnh quyn
VNCH cho pha mt trn dn tc gii phng mt cch m thm nht. Khong 10 gi, chng ti
ln chic xe Renault 8 mu xanh ca Hng. Nh bo c giy php c bit vo ra ph tng
thng nn khng c g tr ngi. Ti vi vng i tm L Qu Chung, lc l tng trng thng
tin duy nht c ch nh chnh thc trong ni cc mi. Chung ng ra i pht thanh ngay.
Chng ti ang loay hoay th bng mi ngi cng hng nhn v i l Thng Nht. Mt on
xe tng rm r tin v hng dinh. Cng dinh b hc , on tng tin thng n thm dinh.
Ti v anh Hunh Vn Tng gip ngi b i xe tng cm c gii phng cm ln nc dinh.
Ti thp tng xe ca chnh y Bi Vn Tng cng cc nh bo Ty c Von Boric Gallasch v
H Huy nh a Tng thng Dng Vn Minh, Th tng V Vn Mu v Tng trng thng
tin L Qu Chung ra i pht thanh.
(Nguyn Hu Thi)
Thm u b s
Khng ai bit chnh xc v thn phn ca Thng to Thch Tr Quang. Nhng cn c ti liu
tit l t trong nc, sau ngy 30-4-1975 oan nghit, cuc i ca Thng to Thch Tr Quang
b cc ng ch ca ng ta em chn vi m thm vo trong bng ti (1).
Theo bi bo Con ng khc khu ca Trung Hiu, mt cn b cao cp c trch ban
Tn gio vn c khu Si Gn-Ch Ln, k li th khi c lnh vn ng thnh lp Gio
hi Pht gio Vit Nam. ng trnh by vai tr quan trng khng th thiu ca thch tr Quang
vi cc thng cp ch huy trc tip l Trn Bch ng v Nguyn Vn Linh. Nhng Trn Bch
ng gt pht i khng ng cho thch tr Quang tham d vo t chc ny. V theo nhn
xt ca Trn Bch ng th thch tr Quang thuc loi CIA Chin lc nn khng dng c.
Nguyn Vn Linh cng ng vi Trn Bch ng, cho rng Tr Quang ngi dng ri nn
khng th no dng li c na.
(1) Trong c Nguyn Hu Thi.
Nh Nguyn Hu Thi th l vi i BBC: Chnh bn thn ti mt thi gian di sau 30-4-1975
cng tng b gn cho l cp cng cch mng, () dm c mt ti dinh c Lp ().
Gp nhtghi chp
u thng 4-1975, ngi M quan tm n Phng n Big Ming. Ti liu CIA cho bit ngy 24 trm CIA Polgat ti Si Gn gi mt bc in v tng hnh dinh CIA ti Washington xut
218
lt ng Thiu a ng Minh ln vi ch trng ca ng ta l thnh lp chnh ph lin hip

vi Chnh ph cch mng lm thi cng ha min Nam Vit Nam.
Ngi trung gian gia chnh ph Cch mng lm thi cng ha min Nam Vit Nam v ng
Minh l Dng Thanh Nht, em ng Minh. ng Mi Cc Nguyn Vn Linh giao nhim v cho
cc trng cc ch vn V Vn Thi a Dng Thanh Nht (tp kt) vo Nam tip cn
vi Dng Vn Minh. Hin ti nhm ng Minh bt u tho lun v kh nng chp chnh
thnh lp chnh ph lin hip. (trch lc li)
(Perfect Spy - Larry Berman)
Gp nht si
Theo Winfried Scharlau trong Nhng ngy cui cng ca Si Gn:
Bc Vit thng qua tip xc vi ngi Php a ra Gii php Lo to c hi cho mt
hi ngh bn bn bn tho mt trt t chnh tr mi Nam Vit Nam (c Trung cng hu
thun). Jean-Marie Merillon vo gp i din Bc Vit t mnh thm d c hi ca mt
chnh ph ha bnh Big Minh qua sp ca phi on MTGPMN l i t V ng Giang.
Vi i s M Graham Martin, trong ngy 28-4, tuy khng c xc nhn t pha bn kia, i s
Martin vn cn hy vng vo tho hip nh chin trong ba ngy, v 30 ngy thnh lp chnh
ph ba thnh phn, sau , M v nhng ngi thn M s ra i trong trt t.
Lc n
Da vo ngun ng Trn Vn n v ng Trn Vn Lm: ng Minh l ngi tin bi ton.
Thay v l nhm chc tng thng vo 9 gi sng ngy 28-4. ng Minh ni 9 gi sng khng
c tt, bn giao lc 5 gi ri chiu.
Theo Tiziano Terzani tc gi cun Gii phng!: Dng Vn Minh chn hoa mai l Quc huy
VNCH l hnh hoa mai nm cnh nm trong du hiu m dng ca ngi Trung Hoa,
tng trng cho hai yu t i nghch to thnh s ng nht trong v tr.
Tiziano Terzani k li: Sau khi cu Tng Thng Trn Vn Hng tr v ch ngi. Dng Vn
Minh vn ngi yn khng h nhc nhch.
ng Dng Vn Minh ngi yn khng nhc nhch v ng tin bi ton: ng l tng thng
tam Cng ho lu di ch khng phi lm tng thng u hng.
D kin vi Quc huy VNCH vi () m dng tng trng cho hai yu t i nghch to
thnh s ng nht (). Th ng c th ho hp ho gii vi MTGPMN trong chnh ph lin
hip ba thnh phn gm MTGPMN, phe trung lp v Chnh ph ha bnh Big Minh.
Bn l trn chin
Bo Qun i nhn dn ngy 2-5-1975 ng bi

Si Gn trong nhng gi pht lch s ca Bi Tn
219
Trong cc hi k v bi vit ca mnh k t khi t nn ti Php, i t Bi Tn l s quan cao cp

ca Qun i nhn dn Vit Nam c mt sm nht ti dinh c Lp, l ngi i cng n v xe
tng u tin m cng dinh c Lp, v l ngi trc tip chp nhn tuyn b u hng
ca ng Dng Vn Minh vo ngy 30-4-1975. iu ny lu nay c ghi nhn trong sch
ca cc tc gi ngoi quc nh ip vin hon ho ca Larry Berman v VietNam: A
History ca Stanley Karnow, nhng mu thun vi li k ca cc nhn chng ca s kin ngy
30-4-1975, trong c li k do chnh Bi Tn vit trong nc nm 1975.
(Ngun: BBC)
Si Gn trong nhng gi pht lch s
Gn y B tng tham mu qun i nhn dn H Ni m hi ngh vit li Ti liu lch
s v ngy 30-4-1975, vi nh c tuyn b l thut li tht chnh xc nhng g xy ra
trong ngy hm y ti dinh c Lp gia Si Gn.
Tht ng tic l ti liu c to nn c mt s iu sai s tht.
L mt ngi chng kin ti ch, ti buc lng phi ln ting. Ti gi thi trung thc, tn
trng s tht ng nh n c, khng ai khc nhn v nhng iu chnh ti pht biu.
Trong ti liu ni trn ca B tng tham mu, khng h ni g n chuyn ti, Bi Tn, lc y l
thng t QND, l cn b cao cp duy nht chng kin s u hng ca ni cc Dng Vn
Minh vo bui tra v x chiu ngy 30-4-1975 ti dinh c Lp.
Ti khng h c tranh dnh ting tm trong thi im lch s ny. Vic tranh dnh cng trng
l iu ti coi l ng s nhc. Nhng lch s l lch s. S tht lch s cn tn trng tuyt i.
Ni sai lch s v mt s chi tit c th gy nghi ng v nhiu iu ln hn.
Do c nhng nhn nh mang tnh cht vu co l ti t nhn l ngi nhn u hng ca
tng Dng Vn Minh, thm ch cho l ti khng h c mt ngy 30-4 dinh c Lp, nn ti
thy cn ni r s tht chn thc l nh sau:
- Ti n dinh c Lp cng Trung t Nguyn Trn Thit (1), phng vin ban bin tp qun s
ca bo QND lc 12 gi ri (3 & 4) tra ngy 30-4-1975, sau khi on c gii ca L on
xe tng 202 ca Qun on 2 t nhp vo trong sn.
Ti v trung t Thit ra ngoi cng dinh tm ch ngi vit bi tng thut gi gp v H Ni,
v bit rng ngoi ta son ang mong ch cho s bo in ngay ti nay. Ti ang vit bi th
Trung t Bi Vn Tng, chnh y L on 202 v Trung t Nguyn Vn Hn, trng ban bo v
ca Qun on 2 n yu cu ti vo gp ni cc Dng Vn Minh. Ti t chi v ti khng
c giao trch nhim, li ang lo vit bi bo. Ti tr li: Cc anh nn a 1, 2 ngi ra i
pht thanh cng b tin ton thng c nc v th gii bit. Sau ny gp li anh Tng, ti
mi bit 2 anh trung t y cng ngh rng cp trung t ch l cn b trung cp, nn vic lm
khng gi tr theo qun phong qun k. H cn kin mt cn b cao cp, m lc y khng
c mt ai khc l ti, h bit ti l cp thng t, ph tng bin tp bo QND.
(Bi Tn vit ring cho VOA hiu nh nhn ngy 30-4-2010)
(1) Sau ny Vin lch s qun s vit li nhng d kin lch s v ngy 30-4 trong dinh c
Lp. Theo bi vit nm 1985 ca nh bo Nguyn Trn Thit, ng nghip ca ng Bi Tn
cng vit li: Khi ng Dng Vn Minh c tuyn b u hng trn i pht thanh th
nh bo Bi Tn cn ang S ch huy Qun on 3 ng ti C Chi.
220
(2) Trong hi k ca mnh, Thiu tng Nguyn Cng Trang khng nh Bi Tn ch ti dinh c
Lp lc 2 gi 15, sau khi ng Dng Vn Minh t i pht thanh tr v.
(3) L on xe tng 202 ca Qun on 2 vo dinh c lp 11 gi 30.
Cuc di tn ca M chm dt vo lc ti ang ng. V Thnh An bc vo CLB vi loan
bo: Xong h s ri ng i. An khng ht thuc l, nhng hm y anh ph pho iu thuc.
Ti ni a vi anh: Chng qua cng l bi khng tn cui cng thi.
Chng ti ung c ph, n m gi, v ht thuc
trong qun c ph
Capstan : Chic o phong sng t o nng
n khong 9 gi 30 va nh vo phng tin tc th th k trc ht hong chy t trn lu
xung: ng i, vn phng tng thng in thoi xin c ngi sang thu bng hiu triu. Ti ch
nh L Ph Bn v mt k thut vin l anh H n sang ph th tng, s 7 ng Thng
Nht, Tng thng Dng Vn Minh v ni cc ch h . Anh Bn thu thanh mang vo i
vi pht trc 10 gi sng v chuyn lnh ca tng thng: u hng ri. Anh cho pht ngay,
khng cn hon chnh. Ti a cun bng cho V Thnh An. Ni dung cun bng ch di cha
y 5 pht, trong Tng thng Dng Vn Minh ku gi qun nhn, cnh st v cc lc
lng bn qun s gi v tr, bung sng bn giao chnh quyn trong vng trt t.
(V nh)
Ngay sau , Trung t Bi Vn Tng a ng Minh ra i pht thanh Si Gn loan tin u
hng trong vng na ting. Trong khi y ti cng vit gn xong bi bo. Ti cn nh trung t
Thit m hc bn giy ca tng thng ly ra t giy cng in thc n cho tng thng vo tra
30-4-1975 (1), trn c 2 mn chnh l: gn b hm sm v c thu kho ma, a cho ti
xem ghi thm trong bi bo cho sinh ng.
Hai trung t Tng v Hn li khn khon ni vi ti: H ang ngi ch trong kia, chng 30
ngi, cc ng tng cha ai v, anh vo gp h i, h ch lu khng tin.
Anh Thit bn vi ti: Anh vo gp h i, ta cng vo ri s vit thm vi chi tit, sau ta s vo
tri Davis-Tn Sn Nht, nh t thng tin nh bi bo ra Tng cc chnh tr. Trung t Hn dn
2 chng ti vo phng hp ln. Anh Hn, trn cng v trng ban bo v qun on hin l
ngi sp xp trt t ca dinh c Lp. Anh vo trc, bo tin: Tt c ng dy! Sp c mt
cn b cao cp QND vo gp cc ng. Ti v anh Thit bc vo. Phng khch rng ln, gh
ngi lt d , trn bn c nhng cc nc v my hp ht o ln ht. Anh Thit ghi tn c 28
ngi c mt, t cc ng Dng Vn Minh, V Vn Mu, Nguyn Vn Huyn (?) n cc ng
Nguyn Vn Ho, Nguyn Hu C, Bi Tng Chiu, Nguyn Hu Hnh (?), v...v...
221
Va lc y, trung t Hn n t quay phim qun gii phng vo. ng Minh bc ti trc, ni

chm ri: Tha qu ng! Chng ti ch qu ng t bui sng ng chuyn giao chnh quyn.
Ti p: Cc ng cn c g m bn giao, khng th bn giao khi trong tay khng cn c g!
Ti khng ni g n chuyn u hng v 2 trung t Tng v Hn cho ti bit ng Minh va
tuyn b u hng i pht thanh. ti mun ni l khng th c chuyn bn giao chnh
quyn, v tnh hnh ng ng xong xui.
()
(1) ng Nguyn Vn Thiu i i Bc t ngy25-5-1975.
Lc n
1975 thng 4, i thng ma xun. Nh tn hi k Vn Tin Dng vit. V cho tng Gip ra
ra i tic. Bo Nhn Dn dnh hai trang ng bi Bi Tn tng thut gii phng Si Gn.
Xem n on Bi Tn vo dinh c Lp m t lnh xem chng n n nhng g, ti khng c
na. Kim k s n ung ca t sn, a ch vn nm quen thuc trong cm nang pht ng
qun chng cm th bn bc lt. Tc l bm vo ci huyt ghen n tc . M tr khn cho
qun chng ci im ny mi qu y!
B bo xung l mt phn ng bun. Chnh chng ti thua. Vi thn phn k b n p, rt bn
nng ti ng ngay vo pha b con i bi trong Nam.
(n c - Trn nh)
Anh em sinh vin cng b i chim gi i ri nhng khng vn hnh c cng nh
khng bit pht i ni dung g. Chng ti tm c anh Trn Vn Bng k thut vin pht thanh
vn hnh li i, cn nh bo c th cho mn chic ct xt thu li u hng ca tng Minh
v li chp nhn u hng ca chnh y Bi vn Tng, do chnh ng Tng son tho.
Tng Minh nhn thy ti trong m ngi ny c v cng yn lng (!). Trng ng mt mi v
khng my vui. Thn hnh ng vn to ln nhng mt ng hi hc hc. Sau ny ti mi bit l
ng v b tham mu t my ngy qua quyt nh u hng du c b i x khng tng
xng ca pha i nghch. C l ng cha bao gi thnh cng trong hot ng chnh tr. ng
ch l nhn vt cn thit ca tnh th nhng khng nm c quyn lu di.
Ti nhn sang Gio s V Vn Mu, ng c v bnh thn trong b compl mu xanh nht lun
chnh t ca mt nh gio i hc. Tuy xut thn trong gia nh quan li min Bc v di c vo
Nam nm 1954, khi n ra v tranh u Pht gio nm 1963, ang gi chc v B trng ngoi
giao VNCH, ng t nhim v co trc u phn khng Ng nh Dim n p Pht gio. Nay ra
lnh chc v th tng ti ngh ng s em li ha bnh, ha hp ha gii tht s cho dn tc.
Loay hoay n gn hai gi chiu chng ti mi pht i c ting ni cch mng u tin trn
i pht thanh Si Gn. Nguyn vn ting ni m u ca ti
()
222
Nhng cun bng ch pht c mt ln vo lc 10 gi 15 pht sng 30-4-1975. L Ph Bn

va ra khi i th tng Nguyn Hu Hnh, tng tham mu trng qun i, v tng tham
mu trng th ba trong vng hn 1 ngy ri. ng t ph th tng sang i pht thanh sau
khi gh qua i truyn hnh. Ti n ng cng. Tng Hnh ni ng sang tip nhn i
trao cho pha cch mng. Cn ang ni chuyn vi tng Hnh th mt on xe tr ti.
Khi chic Mercedes en ngng li cng ngoi, ti thy mt ngi mc qun phc tc chin
mu c a ca b i Bc Vit, sng lc cm trong tay, tip theo l Tng thng Dng Vn
Minh, v mt ngi khc cng mc qun phc mu c a, cng sng lc cm tay. Tng thng
Dng Vn Minh i gia hai ngi ny, pha sau c nhiu cn binh mang AK47.
Ri n nhng chic xe jeep ln khc ca qun i VNCH cng n u trc i pht thanh.
T trn xe bc xung l mt m thanh nin, thiu n, trang phc dn s nhng trn tay phi
ca mi ngi u c eo bng . Ti nhn ra ngay L Vn Nui, Hunh Tn Mm, Cao Th
Qu Hng, Nguyn Hu Thi, Tn Tht Lp... Ti cng thy vi phng vin nc ngoi, trong
c George Asper, trng vn phng AP ti Si Gn, v hai thu hnh vin ca pha Bc Vit.
ng Hnh yu cu ti ln phng pht thanh trc, tng Hnh yu cu m ca phng vi m
lc ang ng v khng phi l gi c tin. Vin s quan i bn cnh ng Minh ln ting yu
cu mi ngi bnh tnh, khng c khng c v khng c cng v ch. ng ta ni
()
Nguyn vn ting ni m u ca ti:
Chng ti l nhng ngi i din cho y ban nhn dn cch mng Si Gn-Ch Ln-Gia
nh. Chng ti l nhng ngi u tin ti dinh c Lp trc 12 gi v cng anh em qun
i gii phng cm c trn dinh c Lp. Chng ti l gio s Hunh Vn Tng v cu ch tch
Tng hi sinh vin Si Gn Nguyn Hu Thi i sng bnh thng tr li Si Gn Thnh ph H Ch Minh, thnh ph m bc H mong i, nay c gii phng Xin gii
thiu li ku gi ca ng Dng Vn Minh v V Vn Mu ca chnh quyn Si Gn v vn
u hng thnh ph ny
i tng Dng Vn Minh c li u hng theo bn vn do Bi Vn Tng son tho:
Ti, i tng Dng Vn Minh, Tng thng chnh quyn Si Gn, ku gi Qun lc Vit Nam
Cng ha h v kh u hng khng iu kin qun Gii phng min Nam Vit Nam. Ti tuyn
b chnh quyn Si Gn t trung ng n a phng phi gii tn hon ton. T trung ng
n a phng trao li cho Chnh ph cch mng lm thi min Nam Vit Nam.
Gio s V Vn Mu pht biu trc tip:
Trong tinh thn ha gii v ha hp dn tc, ti, Gio s V Vn Mu, th tng, ku gi tt c
cc tng lp ng bo hy vui v cho mng ngy ha bnh ca dn tc, v tr li sinh hot
bnh thng. Chuyn vin ca cc c quan hnh chnh quay tr v v tr c di s hng dn
ca chnh quyn cch mng.
Tip l li chnh y Bi Vn Tng:
Chng ti i din lc lng qun Gii phng min Nam Vit Nam long trng tuyn b thnh
ph Si Gn c gii phng hon ton, chp nhn s u hng khng iu kin ca ng
Dng Vn Minh, tng thng chnh quyn Si Gn.
(Nguyn Hu Thi)
223

ng ta ni: Tng Thng ca cc ng b bt.
V quay li y Big Minh vo phng vi m v ni tip: Cc anh thua ri, phi tuyn b u hng
v iu kin ch cn g na m bn giao.
Cun bng th hai m dn chng min Nam c nghe t 1 gi ngy 30-4-1975 tr i ch khc
cun bng u tin im u hng v iu kin" thay v "bn giao chnh quyn trong vng
trt t. Sau ti hi tng Hnh: Ti c th ra khi i c ch?.
ng Hnh ni: Anh hy v nh ngi i lnh ca y ban qun qun.
Ti bc xung cu thang th phng vin Yn Tuyt t phng lm vic chy ra. Va ra n
cng th thy xe ca Thiu t Nguyn Vn Thng do ti x ng li chy vo. Trn xe c c
v ng Thng, chc h khng kim c ch i. ng Thng cn mc b bn ti bng vi
ka-khi vng. Ti ni: H y ra trn , thiu t cn vo y lm g, quay xe ra ngay i.
ng thy vy m ca xe v y vi ti v Yn Tuyt ln, vt nhanh ra khi cng.
Ra n ng Hng Thp T, ng quay li hi: i u ng?.
Ti lc u v khng ni g na. V phim chy thc s.
(V nh)
Gp nhtghi chp
Nam Nguyn: Tha ng ln sng pht thanh quc gia duy tr cho n lc no?
V nh: iu chc chn, y cn rt nhiu nhn chng. Ti thy quyn i thng ma xun
ca ng Vn Tin Dng vit ht sc cu th v dng ng nhiu chi tit, c nhng chi tit sai
khng th chp nhn c. Chng hn ng ta vit b i ca ng vo i pht thanh Si Gn,
lc i b hoang khng cn ai. iu ny hon ton sai. Nn nh rng ngi ta khng th
ch ra lch s c, lch s c gi tr ca n bi v quan trng nht l s tht, bi v ti tin
tng l lch s c ting ni ring ca n. V khng ai c th bp mo ting ni ca lch s.
Lch s ngy 30-4 b xuyn tc.
- : Cun bng u pht i li u hng ca tng thng Dng Vn Minh c mt ln vo lc
10 gi 15 pht sng 30-4-1975. 11 gi km 15, Chun tng Nguyn Hu Hnh sang nhn i
giao cho pha bn kia. 11 gi, ti ri i pht thanh Si Gn. Nhng ting ni quc gia
VNCH vn cn, V sau khi pht lnh u hng vn bn ln th hai ca tng thng Dng
Vn Minh thu ti i pht thanh Si Gn. Cun bng th hai m dn chng min Nam c
nghe t 1 gi tra ngy 30-4-1975 ch khc cun bng trc l u hng v iu kin. Th lc
mi chm dt ting ni ca quc gia VNCH. (V nh)
- : Loay hoay n gn 2 gi (?) chng ti mi pht i c ting ni cch mng u tin trn
i pht thanh Si Gn () cho n 4 gi chiu th giao li cho nhm anh em sinh vin i hc
Khoa hc Si Gn. (Nguyn Hu Thi)
Gp nht si
Tr li vi nh s hc ngi Hy Lp Halikamasseus sng th k th 5 trc Cng nguyn.
Trong tc phm Historical, ng i n nhiu ni ghi nhn nhng chuyn c gi l trung
thc ca vng a Trung Hi m nhiu s gia thi y cao v cho rng s kin lch s mang
224
tnh cht khch quan nht v trung thc nht. c kt li ng tm thy nhng s gia ungu
xun v l nhngng t ni lo. Qua tc phm Historical, ng vit ch ngha s hc hn:
Lch s l g? lch s l chuyn k ca k chin thng!.
- : Ting Hy Lp tin khi Historical c ngha l pht hin v thu thp.
Qun s ngoi truyn
Cuc Tng tin cng v ni dy ma Xun nm 1975 din ra trong 55 ngy m vi tc thn
k mt ngy bng 20 nm. Ngy 30-4, nhn ln bn tc chin, nm cnh qun ta nh nm
bng sen tung ra t 5 mc tiu tin cng:
- Qun on 1 nh thng vo cng chnh B tng tham mu (1) ch nhng khng gp khng
c no ng k. V cng chnh m v s quan, binh lnh ch nhy qua mi vt chng ngi,
k c dy thp gai v bi mn chy.
- Qun on 2 tin cng vo Dinh c Lp ni bn u s tay sai M bn c lp, bun mu
ngi v bun lu. B i ta xng ln gc bt ti ch ton b ni cc k c tng thng ng
B i ta linh hot treo c cch mng tung bay trn Dinh c Lp. Lc y l 11 gi 30 pht
ngy 30-4. Ti S ch huy mt trn, ti m my thu thanh nghe. Ting ca tng thng ngy
quyn ni xin h v kh u hng qun ta khng iu kin.
- Qun on 3 nh sn bay Tn Sn Nht (2) t 8 gi n 8 gi 30 pht. Pho ta bn cp
thp vo sn bay, la khi bc ngt tri. Ting pho va dt, xe tng nhanh chng xng ln
chim ng t By Hin, tha thng pht trin vo cng s 5 ca sn bay. Chuyn k th l gp
Phi on qun s ca ta tri Davis ti y. Mt cnh gp nhau l th v xc ng.
- Qun on 4 dng xe tng, xe bc thp nh thng vo i pht thanh (3) Si Gn lc 2 gi
tra. n v ta nht tr nu ch no ch chng c th lp tc tiu dit ngay. Nhng ta khng
gp khng c no v i pht thanh b trng, khng c ai.
(i thng ma xun - Chng 17: Chng cui cng)
Pht hin v thu thp
(1) Trung on 28 thuc Qun on 3 tn cng B tng tham mu.
(2) Trung on 24 B binh, Trung on 273 Thit gip, Trung on 234 Cao x thuc Qun
on 3 nh cng ca s 4 v s 5, Tn Sn Nht. Tiu on 6 ko c l c Quyt thng
ca s on ln nh lu ch huy khng lu.
(Ngun: Ngy 29 v 30 thng T ca 34 nm v trc Bo Ninh)
(3) 12 gi 30 ngy 30-4-1975, i i 7, S on 7 thuc Qun on 4 tin theo ng Hng
Thp T, quo qua i l Thng Nht, ti thng dinh c Lp.
(Tr chuyn vi VnExpress - Hong Cm)
- : Khng thy Hong Cm ni g n Qun on 4 nh i pht thanh?
Qun s ngoi truyn
225
Vo dp k nim 25 nm ngy Gii phng min Nam (1975-2000), Nh xut bn chnh tr quc
gia cho ra mt cun hi c: Tng hnh dinh trong ma Xun ton thng ca tng V Nguyn
Gip. Trong chng IX mang tn Chin dch H Ch Minh vit:
Trc tm bn thnh ph Si Gn-Gia nh, mi ngi ng dy, chm ch nhn theo
hng tay ti ch. Mi ngi vy quanh tm bn chin s.
Nm cnh qun ca ta hp im gia Si Gn. Qun on 2 s chim dinh tng thng. Qun
on 4 s chim i pht thanh. Qun on 1 s chim B tng tham mu. Qun on 3 s
chim sn bay Tn Sn Nht. on 232 s chim Bit khu th v Tng nha cnh st.
: - V Nguyn Gip cho Tng hnh dinh trong ma Xun ton thng ra mt nm 2000. Khi y
Vn Tin Dng ang nm ch cht trong bnh vin Bch Mai (Vn Tin Dng cht nm 2002)
Pht hin v thu thp
Hi mi gii phng ti rt ngc nhin khi c sch i thng ma Xun ca tng Vn Tin
Dng (). Nm 2000, c sch i thng ma xun Tng hnh dinh ca i tng V
Nguyn Gip, ti mi hay tng Gip l ngi tng ch huy ton b cuc tng tin cng ma
xun nm 1975. i tng xut B chnh tr quyt nh m Chin dch H Ch Minh v c
i tng Vn Tin Dng lm t lnh, cc tng L Trng Tn, L c Anh, Trn Vn Tr lm
ph t lnh, ch huy 5 cnh qun gm 20 s on gii phng Si Gn. ()
() C lm sao che c mt tri . C c sch Bn thng cuc ca nh bo Huy c
( Phn 2: Quyn bnh, chng 15) th s r hn nhng iu ti vit. ()
(V sao ti vit Tng Gip trong ti? Ng Minh)
Trong ti liu chnh thc ca B tng tham mu, cc cu ni ca ti trn y c t trong
ming Trung t Bi Vn Tng. Ti kh thn vi anh Tng, tng gh thm 2 v chng anh. Ti
tin l anh Tng s c th n lc khng ngi g ni r s tht y . C nhng nhn chng
cn sng, v nhng li ni ca ti tra hm y, nh cc ng Nguyn Vn Ho, Nguyn Hu
C, Nguyn Hu Hnh (?)S tht l hon cnh ngu nhin a y ti l cn b cp cao
duy nht ca QND c mt ti dinh c Lp trong khong thi gian t 12 gi n 16 gi chiu
30-4-1975 chng kin v cht t tham gia s kin lch s ny.
()
S d mt s bo nc ngoi c ni phng ln l ti l ngi nhn u hng ca tng Minh l
v tng Trn Vn Tr, ch tch y ban qun qun Si Gn hi thng 9-1975 c ln gii thiu
ti vi cc nh bo Nht, Php: y l nh bo, s quan cao cp nht chng kin s u
hng ca chnh quyn Si Gn.
R rng chng kin v nhn l 2 iu khc nhau.
T , c th c ngi hiu lm cho rng ti l ngi nhn u hng. Cng c th c ngi
hiu sai, cho rng khi ti ni khng cn g bn giao th cng c ngha l ti i h phi u
hng ti! Ti khng bao gi nhn mt iu g khng phi ca mnh, khng do mnh lm.
(Bi Tn vit ring cho VOA hiu nh nhn ngy 30-4-2010)
Qun s ngoi truyn
226
Qua Si Gn trong nhng gi pht lch s" ngy 2-5-1975 trn bo Qun i nhn dn. ng
Bi Tn vi qun hm i t. Trong bi vit li cho i VOA nhn ngy 30-4-2010, ng Bi Tn
vi qun hm mi lthng t. V theo ng Nguyn Cng Trang:
V "qun hm i t" ti thi im 30-4-1975, Thiu tng Nguyn Cng Trang ca qun i
nhn dn khng nh vo thi im Bi Tn ch mang qun hmThng t.
Qua bi vit ring hiu nh cho VOA, ng Bi Tn t ch thch hiu nh:
() Cn ni r thm cc bn ngoi qun i bit l gia trung t v thng t l khc
khng ch mt cp, m khc hn mt bc. Cn b s cp t thiu u ln i y l bc s cp,
t thiu t v trung t l bc trung cp, t thng t ln cp tng l bc cao cp.
Phn bit 3 cp y rt r, khc hn nhau, t bp n, phng ng, nh , qun phc, tin lng,
s mua hng, lp hc, trng hc, hi ngh, ti liu u phn bit r. ()
- : Theo truyn thng Hng qun Trung Quc, qun hm v cp bc theo t ch:
Thiu Trung Thng i.
Gp nht si
Cho n nay c nhiu ngun v s kin Bc Vit tip nhn s u hng ca chnh quyn Si
Gn. Cc ti liu ca Vit Nam trong nhiu nm v cc sch nc ngoi ghi rng ngi tip
nhn s bn giao t tay i tng Dng Vn Minh l i t Bi Tn.
Sau ny c ngun t sch trong nc nhn mnh n vai tr ca Trung t Bi Vn Tng trong
nhng gi lch s ti dinh c Lp. Theo bn tin ca AFP nh i t Si Gn ngy 29-4-2000
th ng Tng cho AFP bit chnh ng mi l ngi tip qun chnh quyn Si Gn ti dinh c
Lp ngy 30-4-1975 t tay Dng Vn Minh ch khng phing Bi Tn. ng Tng (1) cn
ln n vic ng Tn tr thnh ngi ph phn ng cng sn Vit Nam Paris.
AFP c v nh khng tin cu chuyn ca ng Bi Vn Tng, khi y l i t, nn chy ta
cho bn tin l Vit Nam vit li lch s bc b vai tr ca mt nhn vt bt ng chnh kin.
(nguyn vn ting Php: Le Vietnam rcrit son histoire pour nier le rle d'un dissident).
Cn bi trn t VietNam Net trong nc vo nm 2000 th ngi gp tng Minh tip
qun s u hng li lng Phm Xun Th. (Ngun: BBC)
Trung u trung on ph trung on B binh 66 Phm Xun Th l vin ch huy u tin lm
vic vi Tng thng Dng Vn Minh. Ging nh Bi Quang Thn trong khonh khc u tin,
Phm Xun Th cng hi ng ngng v cha bit phi lm g: Ti ch c giao nhim v
chim dinh c Lp. Vic ca ti l kim sot ta nh v cho anh em ln cm c. Lm vic g
v lm nh th no vi tng thng v ni cc ny y? ng Th nh li.
Tng thng Dng Vn Minh thng bo tuyn b ngng bn v ang chun b tin hnh
bn giao chnh quyn cho Chnh ph cch mng lm thi cng ha min Nam Vit Nam. Phm
Xun Th khng chp nhn chuyn bn giao m tuyn b: Phi u hng! Trung y Phng B
am cng cc s quan b binh bn vi Phm Xun Th l cho tuyn b u hng ngay ti
dinh. Nhng ng dy t dinh c Lp ra i pht thanh khng hot ng c na do nhn
vin i lc y bin ht. Phi ra i pht thanh!
Ngay lc , Trung t chnh y l on xe tng 203 Bi Vn Tng xut hin. Cc s quan bit
ng c cng a ng vo gp Tng thng Dng Vn Minh. Trung t Bi Vn Tng cng bc
b li ngh bn giao chnh quyn v tuyn b gii php duy nht l phi u hng.
227
(Ngun: TT)
Gp nhtghi chp
Ngy 19-10-2005, ti thnh ph Si Gn, Vin lch s qun s t chc: Ta m khoa hc
xung quanh s kin nh chim dinh c Lp ngy 30-4- 1975 nhng khng mi cc nhn
chng c mt trong dinh v i pht thanh ti thi im tra 30-4-1975, khng mi cc cn b,
chin s ca L on tng 203.
Ngy 17-1-2006, Vin lch s qun s a ra kt lun: Ti i pht thanh ng ch Trung y
(1) Phm Xun Th cng cc cn b, chin s Trung on 66 t chc son tho li tuyn b
u hng cho Dng Vn Minh. Vn bn ang c son tho th Trung t (2) Bi Vn Tng,
chnh y L on tng 203 xut hin. T , b phn cn b ng ch Phm Xun Th, chin
s Trung on 66 di s ch o ca ng ch Bi Vn Tng, ng ch Phm Xun Th tip
tc son tho v hon chnh li tuyn b u hng.
(1) Gia nm 1985, Trung y Phm Xun Th mang qun hm thiu tng.
(2) Trung t Bi Vn Tng nay li t.
Bi Quang Thn k: () Tiu dit xong cn c Nc Trong, 9 gi sng ngy 30-4, i i 4 xe
tng chng ti quyt nh vt cu tin vo thnh ph. Khi n dinh c Lp thy cng ng,
ti ra lnh cho pho th nhm gia cng dinh c Lp khai ha. Khng hiu sao n khng
n? Hai ln nh vy, ti ra lnh quay nng pho ra sau cho xe hc cng. Trong 10 pht
phi hc 3 ln th cnh cng tri mi bung ra. Ngay lc xe tng 390 do anh V ng Ton,
chnh tr vin ch huy lao vo hc cng chnh. Th l c hai xe u tin vo bn trong.
T chic xe tng 390, chnh tr vin i i V ng Ton nhy xung. Ti v anh Ton chy ln
thm dinh trong t th c m t l sng sng chin u. Trung y Ton tay lm lm khu AK
hi: Tng thng u?. Chun tng Nguyn Hu Hnh p: ti a tng thng ra gp
cc ng. Lc ny Tng thng Dng Vn Minh ang ngi sau phng khnh tit. C hai ngi
bc ra. Ti thy mt ngi dng cao to, nc da ngm en, tc hoa rm, mc o cc tay
bc ra. l Tng thng Dng Vn Minh. Ngi cn li l Th tng V Vn Mu.
Lp tc, trung y V ng Ton c nhim v trn p ni cc, pho th s 1 xe 390 canh chng
ngoi phng. Cn ti c nhim v ln nc dinh cm c. () (Dng Tng & Huy c)
Gp nhtghi chp
Ngay sau khi cng b: Kt lun ca Vin lch s qun s b ng Bi Vn Tng, cc s quan,
chin s trn xe tng 390 v Kin trc s Nguyn Hu Thi phn i trn 2 s bo Xa & Nay.
Bi Quang Thn nh anh cng hi lo lo khi nhn thy bn trong c ngi mc qun phcnh
mnh. C th v qu cng thng v c th v l mt ngi lnh nng dn ln u ng trc
mt tm knh khng l, Bi Quang Thn lao votm knh nh tm gng soi mnh n ni
anhng bt ra ng sau ngi bt xung t. Tay vn cm l c, anh lm cm ng y
lm nt vai tr lch s l cm c trn dinh c Lp. Ngi dn ng cho Bi Quang Thn
ln cm c l i t V Chim (Qun lc VNCH). Cng h tr vic cm c cng Bi Quang
Thn cn c anh thanh nin Nguyn Hu Thi (cu ch tch Tng hi sinh vin Si Gn) v nh
228
bo Hunh Vn Tng. Theo li k ca Trung y Bi Quang Thn: i t V Chim dn c ba

ngi ti thang my, loi phng tin m i vi ti cn l hn tm knh khng l nhiu. Bi
Quang Thn nht quyt kin cng khng vo. Mi v sau anh k li: Lc ti nhn thy n
nh ci hm. Vo n nht mnh vo nh t bnh th bit bao gi mi ra c. Sau khi nghe
i t Chim gii thch, Bi Quang Thn mi chu dng thang my nhng bt v ny bc vo
trc th mnh mi vo sau.
Bi Quang Thn xc ng, anh dng mt lc ri ni tip:
Trc hai cnh ca st, ngi dn ng n vo nt, hai cnh ca dp v hai pha, bn trong
hin ra mt khoang ging nh ci thng st ng la ca ta. Bi t thu cha sinh m n
nay ti bit thang my l th no u. Ni n y, anh ph ln ci ri ni: Khi ln n ni,
ti h c Ngy xung. Nhng do c c buc chc chn nn phi cn bng rng (!?), sau
treo c gii phng vo. Ko c mnh ln, ti li h xung, a tay xem ng h(3a)
Phm Xun Th (phi) tay cm sng

(nh Borries Gallasch)
Bi Quang Thn (tri) tay khng
eong h. (3a)
Sau khi h l c xung, Bi Quang Thn a tay xem ng h v cn thn ghi vo gc l c:
"11 gi 30 pht 30-04-1975. K tn: Thn". L c chin thng tung bay trn nc dinh c Lp
di s chng kin vi nim t ho thing ling ca ba ngi, ba min t nc lc . Mt
trung y dng cm Bi Quang Thn n t hu phng vng chc min Bc. Mt thanh nin
yu nc Nguyn Hu Thi qu min Trung rut tht. Mt nh bo i quc Hunh Vn Tng
sinh trng ti chnh min Nam khi la.
(Tng hp Dng Tng & Huy c)
T R, cn c trung ung cc Lc Ninh n Si Gn
Sng sm ngy 27-4-1975
Cnh ca ng V Vn Kit t R, cn c trung ung cc Lc Ninh, ng Kit cng mt b
phn phc v gn, khong hai trung i, chy xe Honda 67 bc qua pha Campuchia, ti ca
bin gii M Vt, Long An th b xe li, i b. on vt qua sng Vm C ng thuc c
Ho gp cnh Mai Ch Th ang i l ng. Hai on nhp lm mt. t ai ngh ba, bn ngy na
ri nhng ngi mc b ba en, i dp ru, mt my khc kh ang xn qun li rung li
s l ch nhn ng ca thnh ph Si Gn.
Sng hm sau 28-4,..
Khi sng sm cn ph trng, t ni tm dng nhn qua pha bn kia cnh ng, ng Kit bt
ng nhn thy l nh xe pho. Lc u c hai ng xe tng ch. Ti khi sng m bt i, mi
nhn ra: C man tng. Tng mnh!. ng Kit vit th, nim kn, ra lnh cho th k ring l Ba
Hng, i kim Trung tng L c Anh hi cho ra l.
Tng L c Anh c giao ch huy on 232 (1), mt lc lng tng ng qun on,
tin v Si Gn hng ty-nam. Dc ng Ba Hng i, n pho nm la lit trn cc b
rung, b knh, dn cng rm rp, b i, xe tng lp lp. Tng L c Anh vit th tr li
Anh Su Dn (b danh ca ng Kit), ri cng nim kn, a Ba Hng cm v.
229
Sau ny Ba Hng mi bit trc ng V Vn Kit khng h bit l thng tin v gi G.

ngy N, tc 00 gi 00 pht ngy 29-4-1975, l gi quy nh cho tt c nm cnh qun ca
qun Gii phng ng lot n sng tn cng vo Si Gn.
(Gii phng Huy c)
(1) on 232 gm S on 5, S on 9 do Thiu tng Nguyn Minh Chu lm t
lnh. Tng L c Anh ch l t lnh cnh qun pha ty-nam c nhim v ct ng s 4
Bn Lc - ng ba Trung Lng.
Tang thng ngu lc
Nm 74, tng L c Anh l ph t lnh qun gii phng min Nam. Nm 75, l ph t lnh
chin dch H Ch Minh, sau b thay th bi tng L Trng Tn.
Sau trn Xun Lc, Qun on 4 (mi thnh lp) v Qun on 2 ko xung bao vy Si Gn.
Lc ny ngi iu binh l L Trng Tn, tng thn cn vi tng V Nguyn Gip. Ngi
quyt nh chin trng l tng Nguyn Hu An, cng Qun on 2 vi L Trng Tn. C th
v vy, L c Anh khng ving V Nguyn Gip nh qun.
- : Tng L c Anh (ngi Hu), tng Trn Vn Tr (ngi Qung Ngi) trc l t lnh
Khu 7 (1949-1950), sau l t lnh qun gii phng (1973-1974). C hai tng Tr v tng
Anh u t min Bc c iu ng vo min Nam thp nin 50.
T R, cn c trung ung cc Lc Ninh n Si Gn
Tra 29-4
on li bng bng v vn thm Bnh Chnh, h tri nu cm. Bp rm c khi, mt chic
trc thng tr ti lia vi bng vu v. C hai on s tn mng, ngi li xung rung, ngi
chui vo bi cy. m y, Ba Hng mc vng bn cnh ng Kit, nm nghe ting pho
Ba Hng v ng Kit khng hay bit y l ting phota pho kch vo Tn Sn Nht.
Sng 30-4
ng Kit trao i tnh hnh vi ng Mai Ch Th. Nhng ng Th cng khng bit g hn nn
ng Kit phn cng ngi theo di i pht thanh Si Gn v cho php anh em nu n. T
m trc, cha ai c ht cm no v bng.
Khong 9 gi sng 30-4
ng Kit khng lc no ri chic radio ba ln sng hiu JVC ca Nht. Ti 9 gi 30 pht i
Si Gn c ting ca pht thanh vin: Mi ng bo nghe tuyn b ca tng thng.
Mi ngi xm li chic radio theo di pht biu ca Tng thng Dng Vn Minh.
() ng li, ch trng ca chng ti l ho gii v ho hp dn tc cu sinh mng
ng bo. Ti tin tng su xa vo s ho gii gia ngi Vit Nam khi ph phm xng
mu ngi Vit Nam. V l , ti yu cu tt c cc anh em chin s Cng ho hy bnh tnh,
ngng n sng, v u . Chng ti cng yu cu anh em chin s Chnh ph cch mng
lm thi cng ho min Nam Vit Nam ngng n sng. Chng ti y ch gp Chnh ph
lm thi cng ho min Nam Vit Nam cng nhau tho lun v l bn giao chnh quyn
trong vng trt t, trnh mu v ch ca ng bo. ()
Li tng Minh va dt, V Vn Kit ra lnh: Gin chnh c. i. ng Th hi i u v
khng ai bit ng vo Si Gn. on ngi lc chng kp n ung, bng ng ra l. ng
Kit gi hai cn v l T v Chn vn l dn thnh ph, n, ra lnh: Hai ng ch nhanh chng
tm xe a i qun v Si Gn. Hai ng ch T v Chn a i qun v hngPh Lm.
230
Ri c hai thy mt chic GMC mi cu cnh b khng bn ng. Cnh xe c anh cng nhn.
ng ch Chn ni: Ti ti l Gii phng. Nh anh a ti ti v gii phng Si Gn.
May m anh nhn cng bit li xe GMC.
(Gii phng Huy c)
Chuyn mt thi tao lon
Ln u tin ng trn, gia khi la m mt v ting n bay veo vo, hn t nhin xut tinh.
Vi hn, ln u tin n sng vo qun ch cng ging nh ln u tin hn chi gi:
Nhng th vt ra t hn u khin hn ngy ngt.
Thm u b s
Trn thc t chin trng, cuc tng cng kch v khi ngha b nghin nt. Trong chin dch
Mu Thn, ng V Vn Kit vo su tn ni thnh Si Gn. Chiu mng mt Tt, ng c
mt xm nh gn nh Bnh ng, qun 8. Nhng ngi trc tip chin trng nh ng
phi chng kin s hy sinh qu ln. ng ni: Lc ti au n mc nhiu ln bt khc. Hn
11 vn qun gii phng phi hy sinh trn ton chin trng, cn thng vong ca dn
chng th khng th no tnh c. Phn ln cn c a ca qun gii phng nng thn tr
thnh t trng. Cha bao gi qun gii phng trong tnh trng nh vy, c nhng s quan
ch huy cp s on cng chu khng ni, ra u hng chnh quyn Si Gn.
Trong khi , H Ni, tng V Nguyn Gip cng bit tin v ni: C ng ch ch huy gi
in cho ti ni r tnh hnh b i tan tc, n np trong rng mn ngp nc khng ch huy
c na v xin rt. Ti ng v vit in tr li.
Sng hm sau giao ban thy bc in vn cn nguyn bn. Ti hi ti sao cha gi th anh
Vn Tin Dng tr li ti: Mnh anh quyt nh sao c.
(Quyn bnh Huy c)
Gp nhtghi chp
Ba gi chiu ngy 29-4-1975, tnh hnh qun s c bo co v B tng tham mu: Hng
C Chi, S on 25 (1) ca Chun tng L Tng B tht th. Bin Ha, h nh chim chi
khu Long Thnh. B Ra b mt. Thiu tng L Minh o ni vi tng Nguyn Hu Hnh xin
rt v bn ny sng ng Nai c th. Tng Hnh trnh by tnh hnh qun s vi Trung
tng Vnh Lc v Trung tng Nguyn Hu C. Theo ng Hnh: Nghe xong, tng Vnh Lc
bin i sc mt, vi cm ly in thoi bo co vi ng Minh. ng Hnh nh li: Ti v tng
C n nh ng Minh lc 6 gi sng (30-4-1975). Gp ng Minh, tng C trnh by li ton b
tnh hnh qun s nh ti ni. ng Minh trm ngm: Thi moa i bn vi ng Huyn v
ng Mu, cc toa ngi y i. Ti ngh c i theo, ng Minh ng .
Trn ng i n s 7 Thng Nht, chng ti chng kin s ht hong ca dn chng ti ta
i s. i s Martin va ri khi Si Gn vo lc 4 gi 58 pht sng nay. Trn xe ng Huyn
ni vi ng Minh mt cu bng ting Php Il faut se rendre (phi u hng).
231
Tnh hnh cng ngy cng nguy ngp. Lc 8 gi sng 30-4, ba ng Dng Vn Minh, Nguyn
Vn Huyn v V Vn Mu khng cn la chn no hn l n phng tuyn b bn giao
chnh quyn cho Chnh ph cch mng lm thi cng ha min Nam Vit Nam. ng Mu son
li tuyn b mt khong mt ting ng h. ng Minh cho c vo my ghi m vo lc 9 gi
30. Li tuyn b ny c pht i trn i pht thanh Si Gn ng 10 gi 15 sng.
(Hi k khng tn - L Qu Chung)
(1) S on 25 ( Chun tng L Tng B) i u vi
Qun on 3 (Thng tng Hong Minh Tho).
- : Sau khi in thoi bo co vi ng Minh. ng Vnh Lc bt tay ti, l ci bt tay cui
cng. 8 gi sng 30-4-1975, vin tng dng di hong tc ny cng gia nh di tn bng
ng thy. (Ngun: Nguyn Hu Hnh)
Thm u b s
Nhng, Mu Thn Hu b nng n hn: 14.000 thng dn cht, 24.000 dn b thng,
627.000 dn b mt nh ca. C nhiu ngi Hu b bt i th tiu.
min Ty, theo Trn Vn Tr: Ngy xut qun, tiu on chng ti y s qun xp x mt
nghn tay sng ch cn mt trm chin s. C tiu on khi nh vo Cn Th, b i ngi cht
c trm xung, khi ra ch cn chc chic, mi chic ch vi ba anh em. nh rng, trong chin
tranh, khng phi lc no cng ly vic m xc ca hai bn chin trng kt lun s
thng bi. Nhng tn tht ln l iu phi trn tr, suy ngh: Li ti ai?, c bit vi chng
ti l nhng ngi cm sng trn chin trng. (Hi k i chin s - Trn Vn Tr)
Ti nh trong khi anh em trong n v truyn nhau cu lc bt:
Vng Cung (1) i d kh v
n chen u n, bom k h bom
Hay l:
Tng l ln l i xe
Ai ng tr li khng ghe, khng xung
(Quyn bnh Huy c)
(1) Vng Cung: con l xm nhp Cn Th-Ci Rng.
- : Trn Vn Tr 1982 in Kt thc cuc chin tranh 30 nm ph bnh gii lnh o min Bc ch
quan trong trn Mu Thn. Sch mi in tp 5 th b thu hi v b coi lkhng chnh thng.
Gp nhtghi chp
S on 5 (Chun tng L Nguyn V) i u vi
Qun on 3 (Thiu tng V Lng).
Nhim v ca Qun on 3 l bao vy S on 5 QLVNCH Bn Ct, Bnh Dng, Lai Kh,
ngn chn S on 5 rt v vng ai Si Gn v v hiu ha n v ny. Pht hin S on
312 ang bao vy cn c Lai Kh, Chun tng L Nguyn V, t lnh S on 5 s dng
Chin on 7, c xe tng ym h c gii ta ng 13 v 14. Nhng khi on xe di chuyn n
khu vc Tam Gio th ri ng vo mi tn cng ca S on 312, c L on xe tng 202
(thiu) ym h. Sau khi b bn chy ba chic xe i u, Chin on 7 b tch khi ch lc S
232
on 5 Lai Kh v ton b S on 5 ca Chun tng L Nguyn V cng b c lp pha

bc Th Du Mt.
Thm u b s
Sau tht bi trn Mu Thn, l cn b chin trng, ng V Vn Kit (v L c Anh) ra H
Ni bo co. l ln u tin ng Kit ra H Ni, ln u lm vic vi B quc phng, gp
tng L Hai, tng Vn Tin Dng, tng V Nguyn Gip. V gp c T Hu na.
Theo ng Kit, ng T Hu nhiu ln gp ng v v: Khc phc Khu IV (1) thi hnh ngh quyt
g cng v bo. Tng L Hai, tng Dng kn o, khng bc l chnh kin r rng.
Tng V Nguyn Gip ch vo lm Ty Nam B hi: Gi c khng?. ng Kit tr li: Nu
c chin trng tip tc tin cng, T3 (2) s gi c. Nu rt, T3 s mt.
Sau t gia thng 4-1973, ng Gip cho lp T trung tm xy dng cng chin
lc tin cng mang b s 305 TG1, T trung tm c in nghin t tng tm phc ca
ng l L Trng Tn.
Ma h nm 1973, L Dun cho gi tng L Hu c (3) hi: B tng tham mu ang lm
g? Tng c: D ang tho k hoch gii phng min Nam. L Dun: Th ti nghe c
khng? Bui chiu hm , tng L Trng Tn, tng V Lng cng tng L Hu c quay
li trnh by chi tit. L Dun ni: Ti cng ang suy ngh nh vy. T trung tm cng c suy
ngh ca ti. Vic bo ra B chnh tr mt vn tuyt mt lm cho cc s quan tc
chin B quc phng lo lng. Trong c Vn Tin Dng.
ng V Vn Kit nh li Hi ngh trung ng 21 khai mc thng 6-1973 thng qua v xc nh:
Con ng gii phng min Nam l con ng v lc. Tng Trn Vn Tr cho rng: T
cng 305 TG1 ca i tng V Nguyn Gip mi c Chin dch H Ch Minh, trn nh
cui cng ca qun gii phng.
(Quyn bnh Huy c)
(1) Khu IV l min Nam, Khu V l min Trung.
(2) T3 l mt danh ca Khu IV.
(3) Qun hm thng tng, sau l th trng b quc phng.
- : Khong mt thng sau L c Anh t H Ni v li B t lnh Min. H Ni quyt nh
phong qun hm t i t lntrung tng cho L c Anh.
Gp nhtghi chp
S on 7 (Chun tng Trn Vn Hai) i u vi
on 232 (Thiu tng Nguyn Minh Chu).
Nhim v ca on 232 l ct ng s 4 (Bn Lc-ng ba Trung Lng), chim Tn An, M
Tho, chia ct Si Gn v min Ty Nam b. Ngoi ra, on 232 cn c nhim v nh chim
cc tnh l Long An, Kin Tng, ng cht chn ng s 4 khng cho QLVNCH Si Gn
rt v ng bng sng Cu Long.
Tang thng ngu lc
233
Trn Xun Lc, tng Hong Cm b thay th. Tng Vn Tin Dng (v L c Th) a
tng Trn Vn Tr lm T lnh qun gii phng Min ch o trc tip chin dch. Ti mt
trn Si Gn, tng V Nguyn Gip (v L Dun) a tng Hong Cm tr li cm qun
nm Qun on 4.
T y, Trn Vn Tr t xut hinNgy 15-5-1975 duyt binh mng ngy gii phng min
Nam (1). Trn Vn Tr mi c mt vi chc v ch tch y ban qun qun.
L c Anh cng vy, c c lm ph b th y ban qun qun.
(Wikipedia)
(1) Ngy 15-11-1975, ch 7 thng sau ngy chin thng 30-4 (Trn Vn Tr nhn chc v ch
tch y ban qun qun). Ti dinh c Lp c, ngi min Bc tuyn b: Thng nht t nc,
nc Vit Nam l mt. Mt trn gii phng min Nam b cc ng ch lnh o min Bc
khai t nh VNCH b khai t vi Ci cht ca Si Gn 7 thng trc.
Tng Trn Vn Tr, ch tch y ban qun qun Si Gn ngy no b v hu sm di hnh
thc qun thc ti gia. (The Fall Of Sai Gon trch trong Cruel April - Ouvier Todd)
Gp nht si
L Trng Tn v Hong Cm l hai tng gn b vi nhau qua trn in Bin Ph v cng mt
n v S on 312. Cui nm 1954, Hong Cm thay th L Trng Tn, i t Hong Cm tr
thnh s trng S on 312. Sau , trn chin trng B2 Hong Cm c c gi chc
ph t lnh kim tham mu trng qun gii phng, di quyn trung tng t lnh Trn Vn
Tr. Ngy 20-7-1974, Qun on 4 c thnh lp trn c s ca S on 312, Hong Cm
c c lm t lnh. ng l ngi ch huy qun on ny nh vo Xun Lc, khai thng con
ng pha ng cho Qun on 2 ca L Trng Tn tin vo.
Ngy 30-4, Qun on 4 i qun ch lc do Hong Cm ch huy cng cnh qun ca Qun
on 2 hi t ti dinh c Lp. Hai ngy sau, Trn Vn Tr mi xut hin dinh c Lp.
Qun s ngoi truyn
Ngy 2-5-1975, tng Trn Vn Tr mi v n dinh c Lp gp tng Minh v cam kt sau
khi u hng s khng tr th hay bt b t cc qun cn chnh VNCH.
Ngy 5-5-1975, Mnh lnh s 1 v vic trnh din c a ra. Ngi k tn: Thay mt y
ban qun qun thnh ph Sign Gia nh - Ch tch, Thng tng Trn Vn Tr.
Ngy 13-6-1975, L c Th buc tng Tr phi tht ha vi tng Minh bng cch a
cc qun cn chnh VNCH vo cc tri t tp trung ci to!
Lch trnh trnh din:
Ngy 13-6 n 15-6-1975: Cp tng v cp t.
S quan cp tng, t c hng dn mang theo
thc
phm,
lng
thc
dng
trong
Ngy 23-6 n 24-6-1975: i u.

Ngy 25-6 n 26-6-1975: Trung u, thiu u.
Thiu u n i u c hng dn: Phi mang giy bt, qun o,
234
mt
thng.
mng mn, cc vt dng c nhn, lng thc, thc phm (bng tin
hoc hin vt) dng trong mi ngy k t ngy n tp trung.
- : Ngi ra lnh trc tip bt giam ci to tt c qun nhn cng chc min Nam sau nm
1975 l i t Cao ng Chim.
Gp nhtghi chp
Tng Nguyn Cng Trang vit: Ngy 30-4-1975, sau khi gii phng Nng, Qun on tin
thng v Si Gn. Trn ng i, Qun on nhn c lnh ca B ch huy chin dch H Ch
Minh l pht trin tin cng tht nhanh vo cc mc tiu, ku gi ch u hng, np ton b v
kh, bt gi v tp trung cc s quan ch t cp t tr ln.
(Hi k i chin u)
Tng Vn Tin Dng, lc ang nghe li ku gi ca Dng Vn Minh trn i pht thanh
Si Gn. Ngay sau , ng Vn Tin Dng ra lnh: Bt gi s quan t cp thiu t tr ln.
(i thng ma xun)
Gp nhtghi chp
K hoch c gi l Chin dch X-1. ng V Vn Kit tha nhn:
"Vic cng b ba mc thi gian hc tp cho h s quan binh lnh, ba ngy, cp y, mi ngy;
tng, t, mt thng l c cho cc i tng ngm hiu rng, thi gian hc tp ti a ca
cc
s
quan
ch
l
mt
thng.
Khng ch c Cch mng 30-4, ng V Vn Kit tha nhn, khng ai trong s nhng ngi
tip qun Si Gn nm 1975 c kin thc v qun l nh nc.
(Bn
thng
cuc
Huy
c)
Gp nht si
T ci to c t nm 1961 qua Ngh quyt hi ng b trng 49-NQTVQH ca Th
tng Phm Vn ng vi chch sch T ci to. (nhm vo nhm Nhn Vn Giai Phm)
ng Trn Vn Tr l ngi thi hnh lnh ca L Dun. V ng Tr ng quan im vi tng
Gip l khng nn bt chnh quyn Si Gn v qun i Si Gn i ci to
- : Hunh Tn Pht a ra chnh sch khoan hng 3 nm lm mc.
C ht 3 nm ny th n 3 nm khc nu cn thit!
Bn l trn chin
Nm 1977, M, b Khc Minh Th lp Hi gia nh t nhn chnh tr Vit Nam. Hi ca b
Th (1) v ng Robert Funseth (2) vn ng gii lp php, hnh php, Tng th k Lin
Hip Quc v c c Gio Hong, gy sc p th chng con ca h cng vi gia nh sang
M nh c (2). Qua chng trnh Ra i trt t (ODP) on t gia nh hay con lai.
235
Chng trnh ti nh c nhn o (HO) dnh cho ngi ci to cha c c hi np n qua

ODP. Nhiu ngi bit n b Khc Minh Th v ng Robert Funseth qua chng trnh HO.
(Ngun tng hp Nguyn Hu Ca (HO1) & Huy c)
(1) B Khc Minh Th (qu ph ca i u Nguyn nh Phc). Trc 75, b phc v trong to
i s Vit Nam Manila, Philippine.
(2) ng Robert Funseth (v b Khc Minh Th) n lc lin tc 7 nm, k t nm 1982 (thi
Tng thng Reagan). Chnh ph M v Vit Nam k kt bn tho hip ngy 30-7-1989 ng
300.000 t nhn chnh tr, nhng cu qun nhn cng gia nh h nh c ti M.
- : Nm 1982, tng thng Reagan l ngi gii quyt cc chin binh mt tch trong chin tranh
(MIA) v t nhn M. Tng thng Reagan b nhim ng Robert Funseth, ph t th trng
ngoi giao c trch t nn v t nhn Vit Nam.
- : HO u tin qua M nm 1990 (HO1).
Lc n
T Ch i Trng, nm y l mt s quan bit phi vi cp bc i y, thuc din hc tp
mi ngy vit: Hu ht u bnh thn n cng, xin vo. C ngi thuc din ba ngy tin
a bn, ngi qun nhu ng ng cng theo bn vo cng cho vui. Ri cng b i ci to lun
(Bn
thng
cuc
Huy
c)

trong qun nhu
Salem : Sao anh lm em mt
Gp nhtghi chp
Nhng con s vi s quan b i t ci to
Cp
tng
i
t
Trung
t
Thiu
t
Cp
y
32
:
:
:
:
366
1.700
5,500
72,000
Khng k thnh phn b bt trc nm 1975, nhng khng c trao tr t binh sau 1973, th
thi gian t ci to ko di t 1 nm n 17 nm (t 1975-1992).
Nm 1988, gn nh l nm cui cng, hu ht t c tr t do.
4 nm tip theo ch cn li 120 t b giam ti Z30D, gi l tri Th c Hm Tn. Trong ny
c 9 v tng lnh. 4 thiu tng: L Minh o, K Giai, Trn B Di, Nguyn Ngc Sang v
5 chun tng: L vn Thn, Hong Lc, Mch vn Trng, Trn Quang Khi, Phm Duy Tt.
236
(Nguyn
Vn
Khy
K25/T)
Bn l trn chin
Nm 1982, B trng ngoi giao Nguyn C Thch ni Vit Nam s th ht t ci to nu
chnh ph M ng tip nhn h. Th tng Phm Vn ng tr li phng vn tp ch
Newsweek cng xc nhn Vit Nam sn sng tt c nhng ngi cn li ti M.
Thng 7-1988, phi on M do ng Robert Funseth, ph t th trng ngoi giao dn u ti
H Ni hp vi Th trng ngoi giao Trn Quang C bn v vic tr t do v a i M
cc t nhn chnh tr.
Tang thng ngu lc
Sau nm 1975 khng bao lu, ngy 7-2-1980, tng V Nguyn Gip thi gi chc B trng
b quc phng nhng vn tip tc l y vin b chnh tr (n nm 1982) v Ph th tng ph
trch khoa hc-k thut. Ngi thay th ng b quc phng l tng Vn Tin Dng, mt
trong nhng cng s lu nm ca ng.
***
Mt hm, trong mt ba cm thn mt ti nh Thng tng Trn Vn Tr. Tng Tr nu cu
hi v sao nm 1980 tng Gip thi lm B trng b quc phng v nm 1982 cng thi U
vin b chnh Tr. Thng tng Tr c i tng Gip cho hay ch yu l do mu thun vi
anh Ba (L Dun) nhiu vic: T nhng nm 1950 anh Vn khng ng tnh nh Nhn vn
Giai phm v ngay thi gian vn thng thm hi, s chia chn tnh vi mt s nh vn c
ti. Anh T (tn thng gi ca Thng tng Trn Vn Tr) k tip: Khi nh xt li anh Vn
b coi nh trm trng du mt. i vi ci cch rung t v ci to cng thng t doanh c
min Bc v sau ny min Nam, anh Vn cng khng tn thnh.
Mu thun vi anh Ba cng su sc hn khi sau ngy 30-4-1975, anh Ba ch trng bt chnh
quyn Si Gn v qun i Si Gn i ci to. Trong khi mnh (tng Tr) th nht tr vi anh
Vn l nn phn bit hng binh v t binh, nn i x vi nhng ngi bi trn nh nc M
th k 18 trong chin tranh ni chin Nam Bc. Pha Bc thng, pha Nam u hng m khng
b x l g. Cha ng ta xa cng tng i x vi gic Tu bi trn nh vy.
(Vn bia Vnh Lng k v chin cng L Li- Nguyn Tri nh thng qun Minh cn ghi r:
Nhng qun gic b bt v nhng qun u hng c n mi vn ngi, u tha cho v c.
ng thy th cp cho hn 500 thuyn, ng b th cp cho lng n v nga, rn cm
qun s (ca ta) khng c xm phm my may (n qun gic).
Mt hm, ti n hi i tng xc minh li k ca thng tng Tr. i tng Gip dn
ti ra ngoi vn v s trong nh b t my ghi m. i ht my vng sn vn, i tng xc
nhn: Cc iu anh T ni u ng ht. Nhng thi ng quan tm. Lch s ri s minh xt
nh v n L Chi Vin, c Nguyn Tri b chu di tam tc nhng lch s minh oan lu ri.
(Tp ch Lch s qun s - T Vnh Din)
Lc n
237
Em gi rut tng Gip ly Trung tng ngy Nguyn Ngc L. Ngy 30-4-1975, em gi b
Si Gn theo chng chy qua M. Khng hiu b ta ngh g v ng anh cng sn ang
thn tc tung qun truy kch lnh quc gia?!
(n c - Trn nh)
Ni chin Nam Bc
Thng T ca 150 nm trc
Thng T ca Hoa K l mt ngy ca lch s. Sau chin tranh ginh c lp, 13 thuc a Bc
M thng Anh quc tr thnh Hoa K vi tng thng George Washington th tip theo n trn
ni chin chia i Nam Bc. Vo thi k , nc M gm cc tiu bang ng-bc ch trng
gii phng n l. Cc tiu bang min Nam quyt i gi li ch n l cho nng nghip. Tng
thng min Nam l Jefferson Davis. Th l Richmond ti Virginia.
Ni chin xy ra thi Tng thng Abraham Lincoln vi hai v tng Ulysses S. Grant ca min
Bc v tng Robert E. Lee ca min Nam. Khi cuc chin Nam Bc bng n, nc M chia
i, 11 tiu bang min Nam ly khai. Hoa K cn li 21 tiu bang min Bc. Trn nh cui cng,
qun min Bc chim c Richmond vo ngy 2-4-1865. Hai ngy sau tng thng Lincoln th
st Richmond, bc vo dinh tng thng min Nam b chy. Ngy 15-4-1865, tng thng
Lincoln b m st.
Cuc chin tranh vi hng trm trn nh ti min ng Hoa K trong 4 nm lm cho qun
hai bn cht 620 ngn v hng triu ngi b thng tch..Cuc chin tranh tng lm tan nt
cc th min ng v vng Virginia, nhng khng thiu nhng cuc tnh bt h ca thi
chin, tt c th hin trong tc phm v cun phim bt h Cun theo chiu gi.
(Nguyn Ha Bnh)
Thm u b s
Nm 1982, nh xut bn vn ngh Si Gn pht hnh mt quyn sch c tn l Nhng chng
ng lch s ca B2 thnh ng: Kt thc cuc chin 30 nm ca Thng tng Trn Vn
Tr. Sch ra c mt thng th b tch thu v gy ra si ng trong gii tng lnh H Ni.
Trong sch, tng Tr ch trch gii tng lnh H Ni nht v nh gic kiu nh giu.
Theo ng, cng chin thng min Nam n t mt trn B2, m ng l mt trong nhng t
lnh ca chin trng . Theo ng Trn Vn Tr, ng l ngi ngh nh thng vo Ban
M Thut thay v tn cng l t cc qun nh.
Kinh nghim qun s ca tng Tr lm nhiu tng lnh H Ni ghen ght. cng l l do
ti sao sch ca ng ta b thu hi khi va c xut bn. V quyn Chin tranh hay ha bnh.
Mt vi chi tit quan trng ca cun ny ni v cc lc lng tp kt ra Bc, v c mt thi
gian lc lng ny (S on 335) ni lon chng li cng sn Vit Nam nhng b bp.
Ni chin Nam Bc
Cu chuyn u hng
238
Lch s ghi li rng cch y 150 nm, k binh ca min Bc cng vi 3 qun on b binh vy
hm qun min Nam ht ng tho lui. B tham mu ca tng Lee ngh phn tn
nh du kch, nhng tng Lee quyt nh u hng. V tip vn b gii hn nn nh chp
nhn thua cuc.
Vi l th ring gi cho tng Grant yu cu thu xp bui hp mt. V t lnh min Bc ra lnh
nghim cm cc s quan v binh s trc thuc khng c t ra bt c hnh ng no v l vi
ng tng t lnh v qun lnh min Nam bi trn.
Ngy lch s 9-4-1865, tng Lee v i t ty vin ci nga n ni hn c. Hnh nh ghi
li hai ngi i qua on qun nhc ca lnh min Bc thi kn cho n.
Theo quy lut chin tranh thi , qun min Nam phi gii gii, tc b kh gii v qun dng.
Tng Lee ng nhng ch i hi mt iu l yu cu cho binh s ca ng c gi li la
nga canh tc, v lnh min Nam em nga t cc nng tri ca h i chin u. Tng
Grant tha hip l s khng sa cha chnh thc trn vn bn nhng thc t s cho lnh
lnh min Nam em la nga v nh m xy dng li nng tri.
Ngay
sau
khi
chin
tranh
chm
dt,
hon
ton
khng
binh.
()
Thm u b s
Trong Nhng chng ng lch s ca B2 thnh ng: Kt thc cuc chin 30 nm, ca thng
tng Trn Vn Tr tit l:
Tng Hong Cm dng Qun on 4 nh chim Phc Long (ngy 6-1-1975). Mt Phc
Long, con ng huyt mch t Si Gn ln Kontum b t lit. Lc B t lnh B3 ca tng
Hong Minh Tho sn sng chun b nh Kontum. Cho n khi tng Tr phn i (c kin
th ng hn) vi Vn Tin Dng v V Nguyn Gip khi h cho php tng Hong Minh Tho
(t lnh mt trn B3 Ty Nguyn) mn mt s on ca B2 nh Kontum.
ng ngh:
Nu nh th nh Ban M Thut, v l im i phng khng ch .
Trong khi qun y ci ti ci lui v mc tiu ca h Ty Nguyn, L Dun v L c Th
nghe theo ngh ca tng Tr: Ban M Thut l mc tiu chnh.
***
Trong hi k ca Vn Tin Dng (i thng ma xun), ng k li trong mt bui hp Qun y
trung ung quyt nh nh vng no Ty Nguyn, th L c Th bt thnh lnh bc vo
phng hp v "ch o" cc tng t lnh qun s ang hp:
Lnh l phi nh Ban M Thut, khng c bn ci. Th nhn mnh thm mt cu : Chng
ta c nm s on Ty Nguyn m nh Bun M Thut khng c l nh th no?
- : Nhng chng ng lch s ca B2 thnh ng, v Ha hay chin tranh b L c Th ch
trch sch ysai t u n cui.
Ni chin Nam Bc
Ngha trang ca phe chin bi
239
Nm 1861 khi chin Nam Bc, nm 1901 tc 40 nm sau cuc chin, m u cho giai on
ha gii dn tc, cc t s min Nam c ci tng a vo ngha trang Arlington ca bn
thng cuc Hoa Thnh n gi l Confederate Memoria. y ngi ta dng li lch s cc
trn chin. Nhng ci cht ho hng ca c hai bn, cc tng lnh, s quan, binh s qun phc
mu xanh ca Nam qun, qun phc mu xm ca Bc qun. Nhng c bit l hnh nh ca
bn thua cuc li c lu hn c bn thng cuc. L c rch gch cho vi 13 ngi sao ca
min Nam mt thi tung honh trn chin trng c treo ti th c Richmond by gi li
l
bo
vt
ho
hng
ca
bo
tng
vin
u
hng.
Trc khi b m st, Tng thng Abraham Lincoln ni: Ngi ta c th t b mi th, nhng
khng ai t b c lch s. Trc sau g, lch s ca bc anh hng s phi c dng li
chnh ni m nhng ngi anh hng ng xung.
l bi hc chin tranh, v sau l hnh x ca ngi chin thng bit tn trng k th...
(Nguyn Ha Bnh)
Bn l trn chin
Chuyn Dinh c Lp 11 gi 15 pht nh chuyn L Sinh Mn (Rashomon-Nht) v mi
ngi k mi khc. Chuyn 2 chic xe tng hc dinh c Lp cng vy, v lch s c lm
bng bo ch v c phc dng li(L Vn Phng, ngi hc cng dinh L)
Chuyn hai chic xe tng hc dinh c Lp
Ngy 1-5-1975, khi rt v cn c Long Bnh, anh L Vn Phng vit tng trnh nhng g
xy ra: Tank 390 ca anh hc cng bn tri v vo dinh c Lp trc. Tank 843 ca Bi
Quang Thn b kt cn bn phi khng vo c.
Tanh
390
Tank 843 (b kt li)
Anh khng bit cp trn bo co ra sao lch s thnh vn ch nhc n chic xe ca Bi

Quang Thn. V sau, do v cm c kh bm dp nn nhiu anh ngh, ci chnh lm chi
cho phc tp, phin toi thm.
Khi coi phim ti liu, thy Bi Quang Thn cm mt l c rt to, loi c khng cha trong chic
xe tng tin vo dinh trong ngy 30-4, L Vn Phng tc li ngh: Lch s i khi c lm
bng bo ch. Nhng thc phim, nhng bc nh hc cng dinh c Lp c phc
dng th ch s tht. Sau , Vit Nam li xung t vi Trung Quc m chic tank 390 ca
anh l T59, vin tr ca Trung Quc, trong khi chic tank 843 ca Bi Quang Thn l T54, vin
tr ca Lin X. V vy anh li cng khng ngh ti vic lm r s kin ny.
(Francoise de Mulder)
240
Thi khc lch s: u hng

Chiu ti, Trung tng Vnh Lc, Chun tng Nguyn Hu Hnh vo dinh Hoa Lan thuyt
trnh tnh hnh qun s quanh khu vc Si Gn. Cuc thuyt trnh khng nh tnh th hon
ton tuyt vng vi qun lc VNCH. Sau khi hai tng lnh v, ti xut vi ng Minh nn vo
dinh c Lp ng m nay. c tng hm chng li pho kch bom. Sau mt pht suy
ngh, ng Minh ng vo dinh c Lp. Lc khong 9 gi ti.
Xe t dinh Hoa Lan ra cng trc, i theo ng Hng Thp T, n ng Cng L r tri l
n cng chnh vo dinh c Lp. ng i cha n mt ngn mt. V c kh ng ngi,
trong c c gia nh ca mt s dn biu, ngh s. Khi s quan trong dinh hng dn ng b
Dng Vn Minh n phng ng ca ng b Thiu trc y tng hai. ng b Minh mi v
chng ti v v chng dn biu Nguyn Hu Chung vo chung phng. S nh hi chiu
cha dng cm, ti hi vin s quan trong dinh c g n khng. Vin s quan ny bi ri tr
li rng khng cn g c d ch l mt ming bnh m v tht ngui!
Trong phng ng ca ng Thiu ch c mt ci ging dnh cho ng b Minh. Ti khng bit
ng b c chp mt c hay khng. V chng ti v v chng Nguyn Hu Chung ng lng
trn sn c tri thm cnh . V ti v v Chung (Nguyn) r rm ni chuyn vi nhau c
m. Ch Chung (Nguyn) v ti nm, nhn thng ra i l Thng Nht. Trc mt chng ti l
quang cnh my bay trc thng lin tc p xung sn thng ta i s M bc ngi a ra
tht hm i, to nn mt vng sng k l, nhn t xa nh mt m chy ln. Tht kh t
tm trng ca ti trc quang cnh ny.
ng lc ti bng nghe Chung (Nguyn) ni nh vo tai ti: Mai tao i. Con tao cn nh
qu, bn v khng ai chu li.... Gia nh bn v Chung (Nguyn) l ngi Bc di c nn
tht kh li. Bit c quyt nh ca ngi bn gn b vi mnh trong sut nhng nm
thng hot ng chung quc hi ti sng s nm lng yn. Bi ti bit li khuyn ca ti
trong trng hp ny l v ch. Chung (Nguyn) l ngi bn thn nht ca ti d i khi
chng ti c quan im khc nhau. Ti khng nh m mnh c chp mt lc no hay
khng. Vng sng trc mt nh mt m chy, ko di sut m, n hng sng hm sau...
(Hi k khng tn L Qu Chung - Chng: Thi khc lch s: u hng)
- : Ch thch ca tc gi: Si Gn lc ngi ta gi phn bit hai Chung v hai Trung.
Chung Nguyn (Nguyn Hu Chung) v Chung L (L Qu Chung) trong quc hi v bo ch.
Trung L (L Chnh Trung) v Trung Nguyn (Nguyn Vn Trung) dy i hc.
Chin tranh chm dt, Trung y Bi Quang Thn c iu v b ch huy. Cn Thiu u L Vn
Phng v tank 390 c iu ln bin gii Ty Ninh, chun b cho cuc chin Campuchia,
ri thng 3-1979 li c iu ra tham gia cuc chin tranh pha Bc.
Thiu y L Vn Phng ra qun, v qu, nm 1992 anh hc ht tc, ri dng lu hnh ngh
b ho bn thnh nh Mc, b cng an ui chy ln, chy xung. Sau, ngi lnh cho chic
tank nghin ln cng dinh c Lp y phi chy v m ln ct tc gn cng trng S quan
lc qun Sn Ty. Tuy khng tranh dnh quyn li chn quan trng, nhng trong thm
su, ngi lnh y cng t ho v nhng g m mnh lm cho t nc.
Anh em chuyn hc cng dinh c Lp k vi con. Nhng trng, lch s dy khng
ging nh nhng g xy ra. a con v khc: B ni b ch huy xe 390 vo dinh c Lp
241
trc tin, con khoe vi bn hc v c, nhng bi hc dy, bc Bi Quang Thn li xe vo

trc v cm c trn dinh. Chng bn tru con ni pht. Con xin ngh hc.
()
Gp nhtghi chp
Theo ng L Chnh Trung, ng Minh lng l ra i m khng h li mt dng hi k. ng
Minh c l khn ngoan c cho ngi i bn ci v vic ai ra lnh git hai anh em nh
Ng nh Dim, v vic v sao li chn cch i vo lch s nh mt k u hng.
ng L Chnh Trung l ngi c iu vn trong tang l khi ng Minh mt ti M ngy 6-82001. Sau bi iu vn, ng th l: ng Dng Vn Minh khi nhn trch nhim th sn sng
chu s phn nh Th tng Cao Min Sirik Matak b Kh me git Nam Vang.
Trong nh qun Rose Hill, nam California c mt ng b cu Tng thng Nguyn Vn Thiu,
ng b cu Ph tng thng Nguyn Cao K, tng lnh v mt s s quan thn cn ng Minh.
Nhng cc khch n ving khng mt ai mc qun phc. Trong tang l, khng hnh nh no
lin quan n i qun ng ca cu (1) i tng Dng Vn Minh, nh: Gm lnh, gy ch
huy, huy chng, m kt-pi, vvTuy nhin lnh cu ng Minh c ph quc k VNCH.
***
(1) Nm 1964 khi b chnh l bi tng Nguyn Khnh, Quc trng Nguyn Khnh phong
cho ng Minh chc i tng. Nhng ng Minh khng nhn.
V vy sau c ngi gi ng li tng, c ngi gi ng l trung tng.
L Vn Phng xut ng nm 1992. Sau 1995, chic tank 390 c em v Bo tng tng
thit gip, H Ni. Nhng tank 390 ca Trung Quc c thay th vitng T54 ca Lin X.
Tank 390 ti H Ni
(Francoise de Mulder)
8 gi sng ngy 30-4, cc nhn vt d kin trong tn ni cc tp trung ti ph th tng nm
cui i l Thng Nht. Khi Tng thng Dng Vn Minh n, cuc hp din ra vi mt s
ngi rt hn ch, gm Ph tng thng Nguyn Vn Huyn, Th tng V Vn Mu...Trong khi
nhng thnh vin cn li ca chnh ph ngi i phng ngoi.
ng Minh m u bui hp bng vic trnh by tnh hnh qun s ni chung v Si Gn ni
ring l khng cn cu g. Cng khng nn ngh ti mt cuc thng thuyt chnh tr vi chnh
ph Cch mng lm thi min Nam Vit Nam v H Ni, qua trung gian chnh ph Php. Trong
khi tnh hnh an ninh ca thnh ph Si Gn nguy ngp, chnh ph hon ton khng c kh
nng kim sot. ng Dng Vn Minh kt lun: trnh cho Si Gn nhng tai ho xy ra
242
nh ti Nng, m c th cn ti t hn, ti quyt nh trao quyn cho Chnh ph cch mng

lm thi min Nam Vit Nam. Phng hp im lng, khng c ai phn i.
c s ng ca nhng thnh vin chnh yu ca chnh ph, ng Minh ra lnh cho ti vi t
cch tng trng thng tin cho gi nhn vin k thut ca i truyn hnh v i pht thanh n
thu m bi tuyn b. Khong 15 pht sau, anh em k thut vin n, cuc thu m bi tuyn
b giao quyn ca Tng thng Dng Vn Minh hon chnh. ch thn chun tng Nguyn
Hu Hnh cm cun bng v nht lnh i n i.
()
Gp nhtghi chp
Theo k hoch th chnh ph ca Th tng V Vn Mu s ra mt vo lc 10 gi sng 30-41975, nhng khi cc nhn vt ca chnh ph c v mi cng n s 7 Thng Nht, h nghe
c tuyn b bn giao chnh quyn ca Tng thng Dng Vn Minh. Nhiu ngi trong s
h di chuyn sang dinh c Lp khng phi tuyn th m ch i.
Trong thi gian y, tng Nguyn Hu Hnh sang i pht thanh Si Gn tip nhn i trao
cho pha cch mng. Khi tng Hnh tr li ph th tng, ni y hon ton vng lng.
ng Hnh chy n nh ng Dng Vn Minh ng Hng Thp T th c bit ng Minh
v gia nh vo dinh c Lp.
Cng ng lc ny c in thoi t cha n Quang ca sinh vin u tranh Nguyn Hu Thi.
Anh cho bit Thng ta Thch Tr Quang mun ni chuyn trc tip vi ng Minh. Cuc ni
chuyn ko di khong hai pht. Sau thng ta Tr Quang ni chuyn vi Gio s V Vn
Mu. Ti c bit ni dung hai cuc in m ny ca Thng ta Thch Tr Quang nhm
thuyt phc Tng thng Dng Vn Minh u hng. Trong khi y ti thy ng Minh ngi th ra
nh c g suy ngh lu lm. Ring ti li e ngi, nu u hng chnh thc n phng th s ra
sao? V nhiu n v qun i VNCH vn cn , c kh nng h s phn ng chng li.
Chic xe ca tng thng Minh v on m t bo v n dinh c Lp khong 9 gi 30 sng.
ng Nguyn Vn Ho, ph th tng ca ni cc Nguyn B Cn, ni cc cui cng ca chnh
ph Thiu, c mt phng hp chnh. Theo chng trnh nh trc th ph th tng Ho i
din cho ni cc c s bn giao cho ni cc mi ca ng Dng Vn Minh. Nhng cuc bn
giao gia hai ni cc c v mi khng xy ra. V lut s, ngh s Nguyn Vn Huyn c
ng Minh chn lm ph tng thng, lc u c mt ti dinh c Lp nhng sau li v nh ring.
Thi gian ch i cng thng ti cht ngh: Cng nn c mt nh bo vo lc qun gii phng
vo dinh c Lp. Lc ny ti nh n nh bo n tn Mai lm cho hng thng tn AFP. Ti gi
in cho Mai. V Mai n ngay vi trng vn phng AFP ti Si Gn Jean Louis Arnaud (1).
Lc no Arnaud cng n mc trnh trng. Mt b complet mu trng khi, trn c tht mt chic
n v trn tay c sn mt cun s nh.
Bng c ngi vo bo c mt ngi Php mun gp Tng thng Dng Vn Minh. l cu
tng Php Vanuxem, ng ngh cu vn tnh hnh tuyt vng ca ch Si Gn: Hy
rt v Cn Th, c th Vng 4 chin thut, ch vi ngy na thi Trung Quc s p t gii
243
php trung lp ha min Nam. Tng Minh than: Ht Ty n M, chng l by gi cn i lm

tay sai cho Tu na sao!. ng x r mt lc, Vanuxem bin lc no ti khng nh.
()
(1) Jean Louis Arnaud l nh bo thin t.
Gp nhtghi chp
Sau khi Nguyn Vn Thiu t chc, nhng li gh tng thng VNCH cho Trn Vn Hng,
ngi Php vn tin rng h c th dn xp c mt gii php chnh tr. Ti Paris, ng Jean
Sauvagnargues, b trng ngoi giao cng ha Php nhiu ln triu kin i s Vit Nam
dn ch cng ha Phm Vn Ba v trng on i din Chnh ph cch mng lm thi cng
ha Nam Vit Nam V Vn Sung n tr s b ngoi giao a ra cc ngh v mt gii php
chnh tr nh chnh ph lin hip.
Trong lc tm kim gii php thng lng lp chnh ph lin hip ba thnh phn. Ngy 28-4,
ng Dng Vn Minh b nhim ngi trung gian l ng Triu Quc Mnh. ng Mnh l
ngi c pha Mt trn dn tc gii phng min Nam Vit Nam ci vo chc v gim c
cnh st thnh. Ly c thc hin nh ca tng thng, ng Mnh gii tn cc phng
cnh st c bit, cc b ch huy cnh st cc qun. Nhng hot ng ca ng Triu Quc
Mnh v hiu ha gn nh ton b lc lng cnh st ti Si Gn.
Ngy 28-4, ngay sau khi tn Tng thng Dng Vn Minh va thu m xong bn tuyn b ca
mnh vi yu cu c hai bn ngng bn, th ng Vanussme, ty vin qun s ca i s qun
Php xut hin. ng ny yu cu ngng pht cun bng v a ra mt ngh khin ng
Dng Vn Minh cng phi kinh ngc v s mnh nghe nhm. ngh l: Chnh quyn ng
Minh hy ra tuyn b chng Lin X v ku gi Trung Quc can thip, ngn chn i qun Bc
Vit tin vo Si Gn. ng ta ni c nhng ngun tin Washington, Paris v Bc Kinh cho
bit Trung Quc khng ng h mt thng li hon ton ca Mt trn dn tc gii phng min
Nam Vit Nam. Vanusseme cn ni cng: Trung Quc s vo v cc ng s ng vng.
Tuy nhin, do khng bit thc h ra sao nn ng Dng Vn Minh ly c khng cn thi
gian v Si Gn khng c lin lc trc tip vi Bc Kinh t chi ngh ca Vanussme.
(Perfect Spy - Larry Berman)
Gp nhtghi chp
Sau hai ln t chi khng i M, mt ln vi ng Scott v mt ln vi Trung tng Ng Quang
Trng, vo tun l cui cng ca thng t, ti gh thm anh Nguyn Ngc Huy ti cng th
khim nhng ca anh u ng Cao Thng, chng ti bn tho v cc bin c chnh tr
ang din tin v thi thch hp phi c ca chnh chng ti, v chuyn i hay . Anh c
nhc ti gii php do Php trung gian ca Mereillon, v theo ti anh c v t hy vng no
vo gii php ny s cu c min Nam.
Ti ni thng vi anh, theo ti ti khng tin M sau khi b Vit Nam li chu Php v
Trung Quc to c nh hng vi Vit Nam chung c hai min Nam Bc theo nh tha
thun Mao Trch ng-Nixon nm 1972. Ti cng cho anh bit thun ty trn lnh vc qun
s, h s tin thng vo Si Gn chim gn min Nam v to mt s ri, fait accompli, c
244
v qun s ln chnh tr. Ti hi anh nhng nh lnh o min Bc ang thng th qun s
c chu ngng li iu nh hay khng?
Gp nht si
Cc ti liu, sch bo ni v cuc chin Vit Nam ca c hai bn, t nh nghin c qun s, k
gi chin trng v nhng li thut li ca cc nhn chng ni chung di do
Nhng khng hon ton ging nhau c khi cntri ngc nhau l khc. (Trng t)
Khong 11 gi 30 sng, chic tng u tin T54 ca qun gii phng xut hin t u i l
Thng Nht, pha Tho cm vin. Tng thng Minh v cc thnh vin chnh ph ra ng ti tin
nh ca dinh c Lp chun b cuc n tip. Chic tng to ln tin gn, n khong ngang
nh th c B th t ngt n lin hai pht nhng khng nhm vo dinh c Lp. Nhng ting
n cht cha ca hai pht i bc gy hong ht cho tt c nhng ngi ang ng ch
tin nh. Th l tt c lui vo phng lm vic ca ng Thiu vlo lng ch.
Ch t pht sau, ting chn ngi vang di trong snh, c c ting khua v kh v ting n ln
nng. Ri ting h to t pha i snh: Mi ngi i ra khi phng ngay!. Ngi bc ra khi
phng trc tin l Tng thng Dng Vn Minh. Tip theo l Th tng V Vn Mu. ng
Minh v ng Mu u rt bnh tnh, s bnh tnh ca hai ng cng truyn sang ti. Chng ti
va bc ra hnh lang i n i snh th u kia thy c nhiu b i cm sng v h to:
Mi ngi gi tay ln!. ng Minh, ng Mu v ti cng mi ngi i pha sau u nht lot
gi tay. Ra n i snh, ti thy c nhiu ngi mc thng phc cng c mt ln vi b i.
Ti nhn ra mt s gng mt quen thuc, tng hot ng bo ch hoc trong cc phong
tro u tranh sinh vin. Ti nh hnh nh c cc anh Nguyn Vn Hng (tc Cung Vn),
Nguyn Hu Thi, Hunh B Thnh (ho s t), Hunh Vn Tng, vv... Ai , ti khng nh
r, chy n m ti nng ln khi mt t v ni to trong s mng r tt cng: Mnh thng
ri!, trong lc hai tay ti vn gi cao trong t th ca ngi u hng. Trong ti c nhng xt
xa: Mnh tng chng M, chng Thiu khi kt thc, mnh li thay M thay Thiu u hng!
Mt ngi b i (ti khng r qun hm) ni vi tng thng Minh: Anh ch cho ti ng i ln
h c Ngy quyn. ng Minh quay sang ti ang ng bn cnh: Chung, toa hng dn
cho ngi ny ln sn thng. Sau ny ti bit l ngi ch huy chic tng k hiu 843 tn
l Bi Quang Thn lc mang hm i y. Ni v s kin 30-4 ti dinh c Lp, c mt hai
bi vit k tn ai (?) a b i ln h c.
()
Bn l trn chin
(,,,) Cng lc vi thnh vin MTGPMN hp tc trong chnh ph trung lp, i tng Dng
Vn Minh tuyn b sn sng bang giao vi Trung Quc. Trung Quc s chp ly c hi ny
c i s n Si Gn ngay sau 24 gi ng h (). K hach (1) ny nh ph u H Ni
bng cch a a con nui ca h l MTGPMN ln nm chnh quyn(). Ti (i s
245
Mrillon) cng thng bo cho ng Dng Vn Minh hay ti lin lc vi thnh vin MTGPMN.
Hu ht u tn thnh gii php gip h thot khi vng qu o ca Bc Vit.
Ngy 27-4, ti nhn c tin: Tng Trn Vn Tr bn tin nh ti thnh lp chnh ph trung lp
v ng gi gp hai nhn vt thn tn ca ng vo chnh ph l b Nguyn Th Bnh (1) v ng
Trng Nh TngTy vin qun s ca chng ti cng xc nhn 3 s on tp kt ca Trn
Vn Tr s vo tip thu Si Gn, phng tay trn ca o qun Vn Tin Dng.
Ngy 28-4, 8:00 gi ti, sau khi nhn chc tng thng do Trn Vn Hng bn giao li, ng
Minh in thoi xin li ti, by t s hi tic khng hp tc c vi chnh ph Php. (,,,)
(Saigon et moi - Jean M. Mrillon)
Gp nht si
Nhng nh nghin cu qun s, k gi chin trng, nh bo v nhng li thut li ca cc
nhn chng ni chung di doNhng khng hon ton ging nhau c khi cn khc nhau na.
Tri ngc nhau nh trong dinh c Lp vi c chc ngi c mt, ch t 11 gi 30 sng n 2
gi tra ngy 30-4 vy m khng ai vit ging ai.
Ngay c vi nhng bi vit ca cc tc gi ngoi quc nh SaiGon Has Fallen vi Peter Arnett.
Hay Ho-Tschi-Minh Stadt vi Borries Gallasch, vv
Sau khi nhn ch th ca ng Minh, ti a ngi b i tr tui n thang my ln sn
thng. n trc thang my, ti bm nt cho ca m. Khi ca m ri ngi b i tr vn
cha chu bc vo. Ti on trong i anh cha bao gi t chn vo mt thang my. Ti ni
vi ngi b i tr: Anh vo i. Khng c g lo. Ti cng vo vi anh. Ni xong, ti vo trc.
Sau t giy do d, anh bc vo, trn tay l khu sng v l c gii phng. Ti khng th tng
tng c c mt ngy nh hm nay: i thang my chung vi mt ngi b i.
Ti bm nt ln tng cui cng. Cch thang my khng xa, trc sn thng, st bn ngoi
l ch cm c. Ngi b i i thng ra h l c vng ba sc xung. Ti khng bc ra
theo. Ti ng pha trong mt lc, ri quay tr li thang my i xung trc mt mnh (1).
Trong mt bi bo k nim ngy 30-4-1975 ca mt tc gi ng vo dp thng 4-2003, c
ghi li li k ca ng Thn khi gp ng Minh: ng yu cu ng Minh ch ng ln h c Ngy
quyn th ng Minh lin ni vi ngi ng k bn thc hin li yu cu ny. Ngi ng k
bn ng Minh chnh l ti. Xem li cc bc nh ghi li giy pht lch s ny, ti thy ngoi l c
c i u Bi Quang Thn treo cao trn nc dinh c Lp, cn thy xut hin mt chin s
b i treo c ti bao ln (balcon) tng mt. C l chnh v th m c s ng nhn i u
Thn khng phi l ngi duy nht treo c trn nc dinh c Lp v cng c l khi c ngi
khc t nhn l mnh (2) hng dn b i ln treo c.
Khi t sn thng ti tr xung i snh th mi ngi vo trong phng hp c ci bn to
hnh van nm bn cnh phi dinh c Lp. Ti nghe mt ngi b i cp ch huy ni vi ng
Minh: Anh hy vit ngay mt bn tuyn b u hng. ng Minh tr li rng sng nay ng c
mt tuyn b trao quyn ri. Vin ch huy ni: Anh chng c g trao. Anh ch c th tuyn b
u hng!. ng Minh vn ng yn lng. Vin ch huy ngh ng Minh i n i pht thanh
tho v c bn tuyn b u hng. Vin ch huy yu cu nhng thnh vin ca chnh ph
ang c mt gm tng thng Minh, th tng Mu v tng trng thng tin l ti cng n i
pht thanh. Trc khi ri dinh c Lp, ng Minh ni vi v ch huy: V ti ang y. Xin cc
246
anh bo m an ninh gim. Vin ch huy p: Anh hy an tm.

()
(1) Lm sao ngi b ibm nt thang my xung lu c?
(2) m ch Nguyn Hu Thi?
Bn l trn chin
y l ngh ca Th tng Chu n Lai in cho B ngoi giao Php l sn sng hp tc vi
Php xy dng mt chnh th trung lp ti min Nam nu c thnh phn MTGPMNVN tham
d trong chinh ph lin hip gm 3 thnh phn: Quc gia, Trung lp, v MTGPMN.
Chu n Lai a ra mt danh sch: Trng Nh Tng, Nguyn Th Bnh, inh B Thi, Trung
tng Trn Vn Tr, Thiu tng L Qung Ba ng hu lm lc lng nng ct thn Trung
Cng trong chinh ph ha hp ha gii dn tc Vit Nam. (Saigon et moi - Jean M. Mrillon)
- : Chnh ph trung lp bao gm cc nhn vt ca lc lng th ba, l nhm nh ca phe i
lp yu t c khuynh hng ng gia quc gia ch ngha v x hi ch ngha. Cho ti lc
h b coi thng c mt thi gian di Si Gn khng c php vo trong dinh tng thng
mi ca nm 1964. (Nhng ngy cui cng ca Si Gn - Winfried Scharlau)
- : Bn dch cun hi k Saigon et moi ca Jean M. Mrillon, cu i s Php ti Vit Nam
trc 30-4-1975: Dch gi l V Hi H tc k gi Trn Trung Qun Paris. Nhng sau
cun sch ny b B ngoi giao Php thu hi, nay ch c mt bn duy nht do ti tnh c c
c cun v dch vi ta Saigon v ti. (V Hi H)
Gio s Hang Ngc Thnh, nh nghin cu s hc ch vit th hi ng Mrillon ang l
i s Php ti Lin X c vit cun Hi k Saigon et moi khng? ng Mrillon tr li cho
gio s Thnh bng vn th gi t Moscou c cu: Ti khng h vit mt cun Hi k nh th.
- : Nguyn Th Bnh, b trng b ngoi giao chnh ph cch mng lm thi cng ho min
Nam Vit Nam: 17 ngy sau khi Si Gn mt, b Bnh tuyn b trc Lin Hip Quc dng
tng kh o qun Bc Vit v bn kia Bn Hi: Min Nam Vit Nam s sinh hot trong iu
kin trung lp 5 nm trc khi thng nht hai min Nam Bc. (Wikipedia)
- : Trng Nh Tng, b trng b t php, l mt trong nhng ngi thnh lp MTGPMN
thot ly qua Php (Paris) thng 11-1979. (Wikipedia)
ng Minh, ng Mu c a n i pht thanh Si Gn trn chic xe jeep ca b i. Cn
ti i theo trn mt chic xe jeep khc ca nh bo c (1). Khi ti n i pht thanh th tt c
vo bn trong. Ti va bc vo sn th anh Nguyn Hu Thi v mt hai thanh nin khc
ng cng ni vi ti: Anh v i, khi no c b phn chnh tr vo s lin lc li.
Nghe th ti li i tr ra. Sau ny c bit, khi hai ng Minh v ng Mu vo bn trong i
pht thanh th khng cn nhn vin k thut no lm cng vic thu bng. Sinh vin
Nguyn Hu Thi phi mt hai ting mi tm ra nhn vin k thut. Bn tuyn b u hng do
chnh tr vin Bi Vn Tng tho. ng Minh c v i pht vo lc 1 gi 30 tra. Sau hai
247
ng Minh v ng Mu c a tr li dinh c Lp. Vo lc 5 gi 30 chiu, lut s Nguyn

Vn Huyn, Ph tng thng Si Gn tr vo dinh c Lp
T 30-4 cho n 2-5-1975, cc ng Dng Vn Minh, Nguyn Vn Huyn, V Vn Mu v mt
s dn biu, ngh s vn cn trong dinh c Lp. D kin sau khi i din y ban qun qun
gp h, tt c s c t do ra v. Trong hai ngy ng b Minh cn li trong dinh c Lp,
v ti mang cc ba n sng tra v chiu vo dinh cho hai ng b. Ngy 2-5-1975, ch
tch y ban qun qun Trn Vn Tr n dinh c Lptr t do cho ng Minh.
(Hi k khng tn L Qu Chung - Chng: Thi khc lch s: u hng)
(1) Qua Ho-Tschi-Minh Stadt (TP. H Ch Minh gi khc s 0). Nh bo Borries Gallasch vit:
Ti ng cnh chic xe jeep ni chuyn vi ng chnh y Bi Vn Tng bng ting Php, c
gng xin c ln xe ca ng. ng gt u ng
trong qun nhu
Salem : M em lm anh sng
(c ngc li)
Cui ng thng T 75 dinh c Lp
Trc khng lu, trong mt cnh rng cao su Xun Lc (1), Tng L Trng Tn giao
nhim v cho Qun an 4 nh chim mc tiu quan trng nht. Tng Nguyn Hu An hi:
Nu Qun on 2 vo Si Gn trc c c nh mc tiu quan trng nht khng?.
Tng L Trng Tn gt u.
Ngy 24-4, ti vn cao su Long Thnh (2), tng Nguyn Hu An t vn vi L on 203
v 202: Cu Ti (L trng L on 203) tt nghip Lin X. Cu Tng (L trng L on
202) tt nghip Hc vin thit gip Trung Quc. Cc cu c bit khi Lin X chm dt Th chin
th hai dng mt l on tng dt im. Ti sao mnh c l on tng, mnh (3) khng
vo dinh c Lp.
m 29-4, tng Nguyn Hu An gi cng in cho L on 203 (3): C gng a ton b
i hnh ca cc anh qua bn kia cu m nay v ba, bn gi sng 30-4. Chim xong cu
Rch Chic, cu Tn Cng, cu Si Gn. Cc anh thi hnh lnh khn trng v lin lc vi ti
thng xuyn: Mc tiu vo Si Gn l dinh tng thng/An.
(1) Qun an 4 lc ny di quyn ch huy ca tng Trn Vn Tr.
(2) Khi ny Qun an 4 cn di quyn ch huy ca tng Hong Cm.
(3) Tng Nguyn Hu An tt nghip Hc vin qun s Lin X.
Qun s ngoi truyn
248
Khi vo dinh c Lp, tng 843 do i i trng Bi Quang Thn (1) ch huy l xe i u.
i sau l tng 390 do chnh tr vin i i V ng Ton ch huy (2). Thy xe 843 b kt, V
ng Ton lin cho xe 390 vng sau xe 843 v hc vo cng chnh, ph tung cnh ca st, vo
trong sn dinh c Lp.
i trng Bi Quang Thn v bit lnh ca qun on, ai vo trc th cm c ln dinh c
Lp nn xung xe, cm c gii phng chy ln tng thng dinh c Lp.
(i chin u Nguyn Cng Trang)
(1) Tng 843 ca Lin X.
(2) Tng 390 ca Trung Cng.
Gp nht si
Qua nhng hi k, bt k ca nhn chng c mt trong trn chin, c nhng khc, nhng on
m sau ny cc s gia c th dng lm s kin. Nhng ngi c li nhn nhng s kin ny
qua mt gc cnh khc nh s gia Fustel de Coulanges nhn nh: S tht ca lch s l
g? S tht ca lch s l mt qu cu trn, mi ngi ch nhn c mt phi.
10 gi sng ngy 29-4-1975, ti nhn c mnh lnh tin cng s 03/ML ca Trung tng L
Trng Tn, ph t lnh b ch huy chin dch H Ch Minh. Nhim v ca Qun on 4 l nh
chim H Nai, Tam Hip, Bin Ho, nh u cu hu ngn sng ng Nai, t kch vo ni
tiu dit ch, nh chim Qun 1, nhm vo mc tiu ch yu l dinh c Lp.
Lc 4 gi sng ngy 30-4-1975, ti cng b t lnh Qun on 4 ang ti Bin Ho.
Nhng ng s 1 lm t thi Php, lng ng hp, cu yu. Qun ch khu cn c Bin
Ho, khu vc phng th mnh nht ca ch trc ca ng Si Gn vn tip tc chng tr.
Trc tnh hnh rt khn trng nh vy, ti v b t lnh qun on lnh cho S on 6 tip
tc truy qut tn binh ch, dit cc mc tiu cn li. S on 7 khng tin theo ng s 1 na
m quay ra ng xa l vo Qun 1.
12 gi 30 ngy 30-4-1975, i i 7, S on 7 (Qun on 4) tin theo ng Hng Thp T,
quo qua i l Thng Nht, ti thng dinh c Lp. Mt gi trc , L on xe tng 203 v
Trung on b binh 66 thuc Qun on 2 tin vo dinh c Lp.
B t lnh Qun on 2 vo dinh c Lp lc c t lnh Nguyn Hu An. Ngay sau , t
lnh ch th ngay: Ti nhc cn b c quan i cng phi duy tr nghim k lut, v theo quy
nh ca b ch huy chin dch H Ch Minh, Qun on 2 phi bn giao dinh c Lp cho
Qun on 4 qun l.
(Tr chuyn vi VnExpress - Hong Cm)
trong qun nhu
249
Capstan : chic o phong sng tnh anh nng.

Vo ti dinh c Lp, chun b tip qun, nhng ngi lnh mt ph v la n ngh ngi.
Trong khi ngh ngi nm di ngoi sn c, c anh b i vit th v cho gia nh. Sau ny
mi bit ln u tin th vit gi v Bc ch mt c 4 ngy.
Tip l ba cm chiu. Ba cm chng ti nu ngay ti sn dinh c Lp bng thc
phm mang theo xe l tng xe nu ring trong ng cong (ng g) treo gc cy, vn l c
kh, tht hp, rau kh. Xong, chng ti mi ng Dng Vn Minh, tng thng cui cng ca
VNCH. Ti c ni vi ng Minh n cm ba ni vi cng sn cho vui nhng ng t chi.
(i chin u - Nguyn Cng Trang)
Nguyn Cng Trang l ph chnh y S on F325 thuc Qun on 2, ngi trc tip c mt
trong bui tra ngy 30-4-1975 ti dinh c Lp.
Gp nht si
Ni theo Victor Hugo: Lch s l g? Lch s l d m ca qu kh trong tng lai, l s phn
chiu tng lai vo qu kh. Cng nh nh s hc tin khi Halikamasseus tp trung vo lch
s vn ho m ng ghi li nhng vic din ra trong qu kh: Con ngi mun nm bt qu
kh, din t theo s kin, theo t ng mang tnh cht tng i ca ngi ghi li bng
nhng cu chuyn k thuc v qu kh v gn lin vi x hi nhn vn thi y.
T ci nhn v ghi li chuyn k ca qu kh gn lin vi x hi nhn vn thi y ca
Halikamasseus, k chin bi nhn k chin thng qua mt lng knh nhn bn khc
Ba cm cui cng ca cuc chin dinh c Lp
i t Phm Ngc Sn nh li: Khong hn 11 gi ngy 30-4-1975, S ch huy tin phng
Qun on 2 tin vo Si Gn, khi n ng t Hng Xanh, cha bit ng no n dinh c
Lp, ng (Phm Ngc Sn) xung xe hi ng bo ng hai bn ng v c mi
ngi cng gi tay ch hng r tri. Tin qua cu Th Ngh, ng quan st v thy ni y va
din ra s chng tr quyt lit ca ch, xc lnh Ngy cn nm quanh . on xe chng ti i
n tho cm vin ri r phi v chy c mt on th nhn thy dinh c Lp. Tin thng
vo dinh, chng ti thy xe tng v b binh ca ta trin khai xung quanh dinh c Lp.
Ti xem ng h, hn 12 gi tra, mi ngi nhanh chng xung xe. Cc ng ch b ch
huy qun on: T lnh Nguyn Hu An, Ph t lnh Hong an, Ph chnh y Nguyn Cng
Trang, Thiu tng Nam Long vo ng gia dinh c Lp trao i g , hu nh mi
ngi cha ai bit ni cc Si Gn u (?!). Vn con nh tc chin nhy bn, ti chy ln
tng 2 tm kim th gp mt ngi mc thng phc t trong phng i ra. Ti chn li hi: ng
i u?. ng ta tr li: Ti xung xe t, ly dng. Ti khng cho i v hi: ng Dng Vn
Minh u? Ngi ni: My ng gii phng a i u ti khng r. Ti li hi: Th chnh
quyn cc ng u cNgi a ti vo phng hp tng 2: H ngi c y.
Khong gn 1 gi, ng ch Bi Vn Tng a Dng Vn Minh t i pht thanh Si Gn v.
Sau , t lnh An ch th cho ti (Phm Ngc Sn) a Dng Vn Minh gp gia nh (?!), v
con. Ti n trc mt ng Minh ni: ng Dng Vn Minh, Qun gii phng cho php ng
250
c gp v con v gia nh 15 pht. ng ni r vi v con v gia nh yn tm khng lo s g

c, Qun gii phng bo m an ton cho gia nh ng. n cn phng bn cng tng 2, ti g
ca, mt b chng trn di 50 tui ra m ca, Dng Vn Minh bc vo. ng 15 pht
sau, Dng Vn Minh m ca i ra. Ti a Dng Vn Minh tr v phng.
***
Hn 16 gi, t lnh Nguyn Hu An gi ti xung xung ch th cho trin khai cm nc ba
chiu, k c nu cm cho ni cc Si Gn. Thc ra vic ny l ca c quan hu cn, nhng
cc c thng ni: My thng tc chin n nhanh nhy hn. Ti trin khai cho nui qun nu
cm, nhng khng cn th thc n g. Ti ni vi ni cc Si Gn: gn ti ng l qun gii
phng bo m cm nc cho cc ng, nhng cha c iu kin, cc ng c cho vi ngi
nu cm n? Nghe ti ni mt ngi khong 47-50 tui i n v ni: Ti l i t V Xun
Chim, tng trng hnh dinh, ti t chc nu n cho. Ti hi c go, thc phm khng,
ng ta gi chm cha kha ra. Thy ti ng , ng Chim gi my c gi i nu n v a ti
n kho thc phm. M ca kho ca ph tng thng,.
m ca kho ca ph tng thng, c kh y go thm, chim, g lm tht, c thu v gia
v c trong t lnh, cc loi bt a loi xnTi cho h ly go v c nu n, cn g,
chim ti gi anh em b i vo phn chia cho mi b phn mt t.
i t Phm Ngc Sn k li ba cm chiu 30-4-1975 ti dinh c Lp c bia, nc ngt,
chim quay, g luc, c kho v cm go tm thm tht ngon. (?!)
(Trn Vn nh)
(?!) Sc nh hi chiu cha dng cm, ti hi vin s quan trong dinh c g n khng. Vin
s quan ny bi ri tr li rng khng cn g c d ch l mt ming bnh m v tht ngui!
(Hi k khng tn - L Qu Chung)
trong qun nhu
Bastos : Bn anh sut thng m su.
K c 30-4-1975 sn dinh c Lp
Nm 1974, chng h s 20 tui Nguyn Xun Thnh hc ht lp ba, ri trng tuyn ngha v
qun s, c iu ng sang on tin phng ca tng cc k thut, b quc phng, va
mi thnh lp. c nguyn ra trn tin ca anh thnh hin thc. on tin phng
ny bao gm cc cn b gc min Nam. Ngi trn xe ti ch on tin phng, trong tay h s
Thnh lc no cng c mt khu AK47, 4 bng n git vo lng, trn xe cn nhiu hm n,
lu n. Xe cm c na xanh na ca Mt trn dn tc gii phng min Nam.
Sng ngy 30-4, on tin phng hng v Si Gn. h s Thnh k: Sut dc ng t Bin
Ha v ti cu Si Gn, hai bn ng, giy cao c, qun o, m st v qun trang, qun dng
do binh lnh ch Si Gn b li nhiu v s. Du vt ca cc cuc ng , giao tranh vn
cnLc on tin phng n cu Si Gn, th tnh hnh giao thng ti y b tc nghn
nghim trng. Mt s xe tng ca qun gii phng b bn chy chn ngang cu...
251
H s Thnh k tip: Khi vo ti trc dinh c Lp on tin phng thy trn ngp cc n
v, xe tng, xe ti, xe thit gip. Mi ngi ang tp trung ci ni ti , khng bit s i u
na, v y l im cui cng. Mt lc sau, mi ngi ra ch bi c gn cng ngi. H s Thnh
khi y thy mt na u rng (?!) gn cnh ca dinh b vng ra ang nm trn t, ri mt c
phng vin nc ngoi ang quay phim chp nh nht na chic u rng y t vo ti rt.
H s Thnh i tm thng bo cho ng ph phng bo v on k thut tin phng. Nhng v
ny bo: Thi, k c y!
***
Khong 4 gi chiu, cc n v trin khai nu cm. H s Thnh vn nh, khi , dn Si Gn
ko ra rt ng xem Vit Cng. H mun xem mt mi Vit Cng c n ra sao, nu n nh
th no v n ci g. Cm nu xong, b i dn ra n. Dn Si Gn c ngi cn xin cm n
th. C ngi thy b i eo nhiu th ng sau th hi xem c lng kh khng, xin mt
mu n cho bit. B i li vui v ly lng kh cho dn.
C mt chi tit rt sng ng m n by gi h s Thnh vn khng th no qun c.
l hnh nh nhng xe thit gip c nhim v bo m mang theo nhng st ln (?!), st g
khi dng chn hnh qun th tht cho b i n. Lc n xong ba cm chiu cng vin
trc dinh c Lp, b i th ln ra, em cm tha vo mt ci phn to, ri dng tha g
vo nhng chic phn, gi ln n n cm. Dn Si Gn thy rt l v rt phn khch. Nhng
con ln ny quen vi vic hnh qun, nn khi c th ra chng c quanh qun vi b
i, khng i u c.
n sm ti, mi ngi tm ch mc vng la lit. Tuy nhin, chng ai ng c, phn v y
l m u tin Si Gn, phn v c ngy hnh qun cng thng.
m 30-4, vn theo li h s Thnh, c on tin phng khng dm ng v s hm ngm ca
ch o di lng ton tin phng phi ng qun ra nhng ch trng, ko in ra
ngoi quan st. m , khng ai ng c, v l m mi gii phng. Nh c n in
vic u tin h s Thnh lm l vit th v cho b m..
Si Gn ngy 30-4-1975.
B m knh yu, cc em xa nh! Con vo n Si Gn ri v con vn cn sng!
(Nguyn Xun Thnh)
- : H s Nguyn Xun Thnh nay lthiu tng, thuc Hc vin quc phng.
Tn cng ca trn chin
30-4-1975, vo khong 7 gi sng, ti dng qun trn mt ta cch th Si Gn hn hai
chc cy s ng di. Ni y l on cui ca Quc l 1. Ch cn mt qung ng ngn
ngi na thi, Quc l 1 s chm dt. Ti qua, 29-4 chng ti rt v ti Long Bnh th b ch
huy Lin on 24 Bit ng qun di chuyn i u mt.
Tiu on 82 Bit ng qun ca ti nh con g con lc n. Ti vo my gi Lin on 24
BQ, gi Tiu on 81 BQ, gi Tiu on 63 BQ, v gi c S on 18 BB/HQ (1) trn tn
s ring. Tn s no cng ri lon. Ti khng bt lin lc c vi ai. Na m, thnh lnh my
v tuyn a lnh, chng hiu ca gii chc no, ch vn tt mt cu:
Cc n v cp tc rt v phng th Si-Gn!
Chng ti b Long Bnh, ri tng bc, rt v hng th , phng th th . Cui cng,
lt b ti Cu Hang (Bin Ha) th mi mt qu, ti cho qun dng li ngh. Trn Quc l 1,
252
cch Cu Hang chng hai trm mt, hn su chc ngi lnh sng st cui cng ca Tiu on
82 BQ b v. Vo gi ny, qun s Tiu on 82 BQ ca Qun khu 2 cn li chng hn su
mi binh s, vi bn s quan l ti, trung y Trm, thiu y Thy, chun y Thiu.
T na khuya, nhng n v n tr Long Bnh bt u theo c gii rt i. Lc ti ti Cu
Hang th nhng v tu hnh o vng ca ngi cha Theravada bn kia l ang ln xe chy v
hng Si Gn. Gi ny h quay tr li. H tr li cha, kha cht cng ngoi. C mt iu
l lng, khc vi nhng ln rt lui t Qung c v t Long Khnh, l, trong ln rt b Bin
Ho ny, ti khng thy dn chng bng b nhau chy theo qun i. Chic xe nh binh sau
cng di chuyn qua Cu Hang khut bng t lu. Khong tm gi sng th khng cn ai i
sau chng ti na. Sau lng chng ti, thnh ph Bin Ha c llng l ri vo tay Bc
qun. Trc mt chng ti l Quc l 1, di mt mt, hng Si Gn. Cui tri hng ty c
tng ct khi en cun cun bc ln. Trong vi tp l, qun cc bn ng xe la, xc nhng
ngi bn nhy d cht cch mt vi ngy cn nm trn sp tre. H hy sinh khi nh cht
ch ly li on ng quanh Cu Hang. Ti khng cn tm tr u m lo chn ct cho
nhng ngi bn kiu dng nm xung ny.
Chnh ti cng khng r s phn chng ti s nh th no trong vi gi sp ti.
10 gi sng 30-4-1975. Ti thn th ri ci qun cc bn ng. Chic xe jeep ca Thiu
tng L Minh o, t lnh S on 18 BB khut dng ni khc quanh c vn cy xanh,
v hng Th c. T lnh quay li tm ti, nhng giy pht cui cng, chng ti khng kp
gp nhau. Vo gi pht ny, trn my thu thanh, ng Dng Vn Minh ang oang oang ra lnh
cho chng ti bung sng. ng Dng Vn Minh gi k th ca chng ti l nhng ngi anh
em. Ch trong vng my ting ng h, bui sng 30-4-1975, cuc chin tranh Vit Nam hai
mi nm i vo trang cht. ng mt ci, sng nay, ng ta ra lnh cho chng ti bung sng.
u hng? u hng cch no? u hng u? u hng vi ai? Gia ng khng mng
qunh, ti ng cht trn. Mt tri ln, thy tr lng l nhn nhau. Nhng bn tay en i a
ln qut nc mt.
Hng Tn Uyn c ting trng ma ln thng! thng!thng thng nghe ln dn ln
dn. Ti Cu Hang, on ma ln quo phi. Ti thy mt cn binh Bc qun trn vai
qung AK, vc l c Mt trn gii phng min Nam i u, tip l ci u ln nhy ma, ri
mt on ngi in cung, la ht, hoan h, o, ni theo sau. Ting loa vang vang,
Hoan h Mt trn gii phng min Nam!
m ti mi! Ti mi chc gin ng phi khng?
Chi th xong, ng h s Phi x ht mt dy n M60 v hng on ma ln. Ch l bn da!
n bay cao. on ma ln nh ong v t, chy tn lon.
Thi! Ta i! Ti ra lnh cho nhng ngi lnh cui cng ca n v.
- Mnh i u by gi, Thiu t? Thiu y Thy bn khon hi.
- Th c i v hng Si Gn, tm xem c ai u , mnh nhp vo vi h.
Chng ti tip tc l gt theo ng, v hng Si Gn. C i c vi trm mt, li dng
chn ngh mt. C mc tiu no cho chng ti tm ti u m phi vi vng? Khi i ngang khu
ni vi Bu Long th thng Don a ng nghe cho ti,
- C Hai L By (207) gi Thi Sn!
Ti nghe ting Trung t Hong Kim Thanh, Lin on trng L24/BQ,
- Thi Sn! y Hai L By! Anh cho hai chic xe ti n ch v con ci v ng Sn qun
(2). Cc n v ang tp trung y ch lnh!
Ging anh Thanh vn bnh tnh, t tn, khng c v g l lo lng.
Ti nh cho anh em ngng li bn ng, ch i. Chng na gi sau, hai chic xe be t
hng Th c chy ln. Xe ngng, ng ti x l u ra ln ting hi,
253
- C phi Tiu on 82 Bit ng qun khng?

- Phi ri! 82 y!
- Ln xe i! Ti ch cc ng v ng Sn qun!
- C ai khng?
- ng lm! C l cc ng l nhng ngi ti sau cng.
Xe tr u, chng ti ln xe. Ti, trung y Trm v thng Don ngi trn cabin chic xe i u.
Ch Thy v ch Thiu i xe sau. Thnh xe be thp hn thnh xe GMC, khng c th ng,
nhng ngi lnh nh phi ngi chm hm. ng ti x xe be, ci rt ti,
- Ha bnh ri! Ha bnh ri! Ht nh nhau ri cc anh i!
Ti l mt ngi lnh nh ngh, nn d cho ha bnh c ngay trc mt, hiu lnh phn
phc kch xe vn c ti n cn nhc nh cho thuc cp. Hai khu M60, mt ca h s Phi,
mt ca trung s Ti, c t trn nc bung li ca hai chic xe be.
Xe ang bon bon trn con l vng th khng li, b t t. Trn mt l, ng xa, c ngi dang
tay pht pht l c na xanh, na , ra hiu cho xe chy chm li. Ti gn, ti nhn ra mt du
kch Vit cng, qun phc xanh, m tai bo, dp ru. Tn du kch ct l c trn cnh tay phi,
c pht lia, pht la. Tay tri n dng hng khu AK47 hng vo u xe ca ti. Xe va
ngng th hai bn ng c ting la,
- Bn! Bn!Khng cho a no chy thot!
Ri th ting sng loi r ln. Nhng ngi lnh VNCH trn hai chic xe be va ngng trn
mt quc l tr thnh nhng ci bia sng. Ha bnh ri, ti sao ngi ta n ang tay git
chng ti, khi chng ti ang trn ng v im tp trung bung sng?
- Choc! Choc! .Choc!
Ti ti tm mt mi v lot n bt ng. Tm king che gi ca chic xe ti ang ngi lnh c
chc vin AK ca lot n u tin. Mnh thy tinh vng ro ro trn u, c, mt mi ti. ng
ti x gc trn v lng. Thng nc xe b, hi nc phun phph che kn u xe. Ti
phng nhanh xung ng. Sau mt ci lng mnh, ti ng sau thnh xe. Ti rt khu
Colt45, vy mt vin v hng thng du kch. Vin n trt mc tiu. Mt BQ va nhy khi
xe, t trn mt ng. Hnh nh anh ta b trng n, khng ngi dy c.
Ti git khu M16 trn tay anh,
- a tao!
Ti ko c bm. n tun ra khi nng. Tn du kch giy gia trn vng mu. L c mt trn
ph trn mnh thng du kch. Ti ghch mi sng v l phi con ng, ni hng chc hng AK
v B40 ang ua nhau n n vo hai chic xe be. Onh! mt tri B40 n ngay trc mt ti.
Ti cm nhn r rng nhiu mnh B40 v , si ghim vo cng mnh. Ch nhn khu M16
m ti ang x dng b bay mt ci u; mu t c anh xt thnh vi; phn thn th cn li ca
anh git git trn mt l. Khu B40 cch ti ch vi si tay, ngay bn kia ng. Ti nhm u
thng x th B40 qut mt trng M16. Ngn tay ti tip tc sit c. ch ng lm. Chng ng
l nh trong vn c nhng lung u, dy leo. Mt bng n ria i vo y cng c th h
gc c chc tn. Chng ti khng d tr s vng vo mt cuc giao tranh va bt ng va
in cung ny. Chng ti vo ci th khng bit xoay tr cch no phn cng. Thi, nh
liu mng! Ai ang u nm ti , chng tr. Cng may, m qua, Long Bnh, chng ti c
c kho n ln lng cho ngy hm nay.
n ch t hai bn ng trc mt ti ti nh ma vo nhng ngi lnh cn ng trn xe.
Nhng thn hnh rn ri ri rng xung mt l. C ngi chn va chm t, ln ra cht. C
i ngi va nhy ra khi sn xe, cn l lng trn khng, tay bp c, n n v hng
ch. Hu nh ai cng lo bp c. Khng ai n thn th mnh trng thng ni u. H
s inh Lt nm nghing di gm xe, tay tri anh trng n, xui l, tay phi m cng khu
M16. Anh nm trn vng mu, mt anh tnh nh khng. Mc cho n ch ci dy dc xung
254
quanh. Vi mt tay cn li, anh lin tc bn ht bng n ny, ti bng n khc. Lu n

ming, lu n n, lu n cay, B40, M72, chp nho, Cnh! Cnh! -Choc! Choc!
Xot! Xot! - Onh! Onh! Hai bn ng, ch vn tip tc o ra. Xc b i Bc Vit
ln nhau tng lp, ngn ngang. Cnh! Cnh! Cnh! Trn xe, h s Phi va ri tng trng
M60 v pha qun th, va la r nh ngi mt tr,
m ti mi! Cht cng cht! ng cht! Ti mi cng cht!
***
30-4-1975 sau bui tra, trn on cui ca Quc l 1, mt cuc hn chin. Dn chng trn ra
ng, xem hai bn nh nhau. C i ba ngi dn thng, liu mng chy vo khu giao
tranh, mang vc nhng bit ng qun b thng em i cu cp. Khu i lin ca trung s Ti
trn xe th nh c di chuyn xung l ng. n n rn tri. n bay qua. n bay li.
ch cht. Bit ng qun cht. Dn chng cng cht! Nhng ngi lnh bit ng cui cng
rut lng thng vn m sng bn nh khng, nh in. Ht n, nhng con cp giy cht
nh dng tt c nhng g cha m ban cho t v: Nm m, gt chn, u gi, khuu tay v
crng. Trong pht giy tuyt vng, nhng chin s VNCH ln x vo ch, la ht, vt ln,
m , co cu, cn x. Binh nhtt Liu Ch Cng (gc Ch Ln) trc khi cht, cn c m
cng mt thng ch cn vo mt n. Ti bit chc ngi l ch Cng, v ci khn len
xanh c hu, bn ma qun trn c ch (ci khn ca ngi tnh ph).
Ti bn ht s n mang theo trn lng ngi lnh nm cht di chn ti. Ti va rn
ngi, qu quo c mt bng M16 trn sn xe th n 12,7 ly ca ch t xa o o bn ti.
C ting Trung y Trm tht ln, bn hng tri xe,
Thi Sn i! Hnh nh tank ti!
- Lm g c tank! Ch c 12,7 ly thi!
n phng khng ca ch qut st mt ng nha, to la khi n ln th hai. Nhng
vin 12,7 ly n p (hai ln), chui qua thn ngi b n, ht thn mnh ngi ln khi mt
t, c nhng l to nh bn tay trn thn th nn nhn. Trn mt l l c chc xc bit ng
qun khng ton thy. Khu M60 ca h s Phi gy nt. H s Phi v c. H s inh Lt cng
v c. Su bnh xe be xp lp. Chic xe nm bp xung mt ng. Trn sn xe, trn mt l,
ch no cng ngp mu. Mu ng thnh vng, mu chy trn xung rung. Bn ti, khng cn
khu M16 no hot ng. Nhng bit ng qun i trn xe th nht c l cht gn ht.
Nhng ngi i trn xe th nh ang l mc tiu cho khu 12,7 ly. Ti thy h rt chy
vo rung ma bn phi quc l. m dn ng xem nh nhau, b trng n cng nhiu.
Sng ca ti li ht n ri. Ti trn ra gia ng nht khu AK v giy n ca tn du
kch. Khu i lin ca trung s Ti gy lm i. Hai em b ti n cho Ti u cht v trng
n 12,7 ly. Trung S Ti ang ln ln trn vng mu. Ti ln mnh vi vng, ti bn Ti. Ti
nhn ti, thu tho,
- Chy i!ng thychy i!
Ti nh xc Ti ln du anh vo l ng th hai mt anh lc. n bay xm bn mnh ti,
n toang toc! trn mt l. Cht ai nm si dy ba chc sau lng ti, li ti chy v b
rung bn tri quc l.
Anh em cht ht ri. Chy i, thy i! l ting trung y Trm.
Toc!Toc!- Chu! Chu! n ch ui theo. Ti cm u chy. Chy c mt i th ti
ui sc, lo o. Trm bn gh vai, vc ti ln lng. Trm khe nh mt vt. Trm cng ti,
nhanh chn ln vo rng da bn tri l. Ht vt da, Trm t ti xung t.
Chng ti li trn mnh rung va gt xong. Chn ti vng gc r. Ti ng b nho trn mt
rung. Trn mt rung c nhng chi ca tr con vng vi y. Mt con bp b bng
nha, mt ci xe hi bng nha, nhng chn bt nh t, cng bng nha, mu m xanh . Ti
cht nh ti v con ti ngoi Ban M Thut. Chc v con ti cht ht.
255
Ti ngh ti t nc ti. t nc ti mt. n v ti tan tc. Mt pht bt thn, phn

ut. Ti rt khu sng Colt ra, k nng sng vo mang tai mnh, bp c. Bn tay nh st ngui
ca trung y Trm pht ngang mt c Karat. Vin n bay ln tri. Khu Colt vng trn mt
rung. Chng ni chng rng, Trung y Trm lm l, xc vai ti bc i. Ngoi l vn cn lc
c ting n bn qua, bn li v ting lu n n. Trm lt si dy ba chc ca ti, ca anh,
m st ca ti, ca anh, vt trn mt g m. Trm tng bc du ti v hng xm lng gn
. Gi ti nh con sn yu ui, mc cho ch Trm tha li i u th i. Chng ti va ng
u mt con l t th mt ngi dn p xe ti chn ng,
ng thiu t b thng h?
Thi quen, ngc i, i trn ti thng eo lon trng. V nh ti li eo lon en. Ngi dn
nhn thy cp lon trng ca ti. ng c c v ng lng,
ng trung y ly xe ny a thiu t chy i! Lun qun y lu khng tt u!
- Cm n c!
Trm lanh tay nhn chic xe p th t tay ngi dn tt bng.
Con l t dn ti mt vn phng hi ng x, ca ng, kha ngoi. Ri con l t dn vo
mt ngi nh th x o. Trong sn nh th, l nh nhiu ngi ang tp trung. Mt xe GMC
cht y sng ng nm ngay gia sn. y, tng ng qun trang, qun phc VNCH va b
ci b. Trm dng ci xe p ngay gia sn. Ch ng quan st mt pht, ri th di,
Ci qun phc vt i ch cn ci may- vi ci qun x-ln. Mnh lm sao y, Thi Sn?
Ti r rm nhng khu M16 trn xe, Ln n. Dng khu sng thng ng. a nng sng
vo di cm. Lch ngn chn vo c sng. Nhn ngn chn xung. Th l xong!
Ti ang suy ngh, sp th mt c na, th ch Trm van ln,
Thy i! Thi i thy i! ng b em, thy i!
Trung y Trm m cht vai ti. Thy tr ti m nhau
Nhng ngi ng gn nhn nhauNh m ma gia sn nh th. Mt m ma khng c
ngi cht. Nhng ngi ang ng y cm tay nhau cng m nhau,.Mt thanh nin ci
chic Honda 90 t hng Quc l 1 phng ti. Anh k st bn ti, ni nh,
Thiu t ln xe, em ch i trn.
Trm y ti ln yn sau xe, ch leo ln theo.
Chng n cht nhiu lm! Chng n bt c my anh lnh b thng, tra kho h xem cp
ch huy ca h l ai, u ri? H khai thiu t chc cht ri. Chng kim xc cht. Khng c
xc. Chng ang ta i lng. Em s a thiu t i du. Khng chng n bt.
Xe chy trong ng lng quanh co mt i th ngng.
Anh thanh nin dng xe, p ca mt cn nh g, mi da,
M i! Con y! Hi y! M m ca cho con!
Cnh ca h m, mt b gi, ting Bc di c,
nh nhau, sng n m m m my c nhn nhn ra ng. ng ca li cho tao lo!
- Vng con v ngay. M cho con gi hai anh ny. C ai hi, m c nhn l hai con ca m. Anh
C, anh Hai i lnh vng nh lu ri, chm xm khng nh mt u! M lm n, lm phc. Con
i mt cht na con v ngay. M ng lo!
B m nhn ti v Trm, b bit ngay hai a chng ti l lnh VNCH ang b truy ui. B c
khng di dng hi han. C a tay ch cho ti ci t ng gc nh,
Hai a ly qun o si-vin ca thng Hi m mc vo ngay i! a qun o nh binh cho
tao i du!
Thong chc, ti v Trm thnh hai anh dn s. B c Bc k chn hai b rn ri di bn
rung mung sau nh.
Trc sn, anh Hi con b c ang bm lp xe. Ti v Trm ngi ung nc vi nng, nghe
ngng ng tnh. Cht, ngoi ng c ting i p.
256
Anh c thy hai thng lnh rn ri chy qua y khng? Mt ging Ngh-Tnh gng hi.
C! Chng n chy thng sang hng Th c. y! Ch cy da nghing
Tn ch huy lic mt vo trong nh. Thy ti v Trm, n hi trng khng,
- Ch hai anh kia lm chi ra?
- Anh C v anh Hai ca ti ! Hi nhanh ming.
Tn ch huy ht nghi, quay sang ng bn, n ra lnh:
- Nhanh ln! ui theo chng n nhanh ln! Hng cy da nghing. ng cho chng n chy
thot! Cc ng ch cn thn y! Ti n c sng!
Ri ting chn ngi hunh huch chy i, xa dn. B gi ly khoai lang luc a cho chng ti
n lng. Anh Hi r my xe. Na gi sau anh tr v.
Thiu t i c ri! Qun ca chng n i ht ri.
- Hai con c cn tin i xe v qu khng? Nu khng m cho! B c n cn.
- Cm n bc. Chng chu cn tin y.
B c nhn chng ti...Ti v ch Trm bc ra vn sau, theo b rung rau mung, leo
ln con l i v hng Th c. Quay li. B c vn cn nhn theo chng ti
***
Hai a ti nhanh chn nhp vo dng ngi hng v Th c. Cht sau lng ti c ting
gi: Thi Sn i! Trm i!. Th ra ngi gi chng ti l Thiu y Trn Vn Thy. Ba thy tr
ti khng dm ln ting hi han nhau v nhng g tri qua. Chng ti i nh nhng ngi
dn chy lon ang tm ng v nh. Chng ti vo Th c. Nh ca ng kn mt. Vi
chic xe chy d dang. Vi tim bun b t ph. Nhiu ngi tay mang bng ch nhau
trn Honda. Xe chy nhanh nh bay, qua li nhiu ln trn ng ph.
Ti ch Th c, chng ti may mn n c chic xe lam chy ng Th c, Th Ngh,
gi su trm ng mt ngi. Chic xe b ch v qu ti. Xe qua mt tng on ngi bn
qun i, o thun, chn t, ang chen vai nhau, i v hng Si Gn. Ti nhn ra, trong
on ngi o thun, qun x ln ang i di ng, c Thiu T Nguyn Hu Ti, tiu on
ph Tiu on 81 Bit ng qun. C l anh ta ci b qun phc ni ng Sn qun.
ng Sn qun
Bastos : Bit anh sng, ti m st.
Cn cch ng ba xa l i Hn chng hn trm mt, chng ti phi xung xe i b vng qua
mt khu ao c v rung nc bn tri quc l, v gia ng c mt chic T54 ang chy.
C vi cn binh Bc Vit m AK chn khng cho b hnh v xe c qua li on ng ny. Li
ht vt rung th thy tr ti ti xa l i Hn. Lc ny, trn xa l, tank T54 v xe chuyn qun
ca lnh chnh quy Bc Vit ang ni ui nhau hng v Si Gn. Sau khi cuc b mt i,
chng ti ti cy cu c. Qua cu, chng ti ln trong bin ngi xui ngc.
Chng ti v ti Th Ngh th mt tri x bng. Gia cu Th Ngh l mt chic M41 t xch v
B40. Chic chin xa nm bp, bng xe st mt cu. Trn pho thp, c vt mu kh,
nhng khng thy xc ngi cht. Bn cnh , vng vi vi b qun phc VNCH, dy n,
nn st, ba lTi khng dm v nh m ti, s trong lc tnh hnh ln xn, chm xm bit
mnh l s quan QLVNCH, sinh chuyn khng hay.
Qua cu, chng ti tip tc i. By gi, trong ph, ngi qua li nm np. Bn l ng, st
tng ro s th, nhng ngi i hi ca ang by bn th, chn mn, qun o, chn bt,
257
sch truyn, tranh nh, ru biaQun i? Ch cn cch ung ru. Nm trm ng mt

chai Hennessy. Ba thy tr ti kp nch mi ngi mt chai. Ti vy tay chn mt chic xch l
my vo Ch Ln, v nh Trung y Trn Vn Phc, va c ni l ngh qua m, xm
ging khng bit mnh l ai, va tm xem ch Phc cn hay mt.
Xe ngng, ti va bc xung t th Phc t trong nh o ra m chm ly ti,
- Anh Hai! Anh Hai! Mng qu! Anh Hai i!
Th ra trong cuc lui binh di ma pho ngy 29-4, Phc b tt li ng sau, mt lin lc vi
tiu on khng bit ti vo Long Bnh. Phc i thng mt lo, theo xa l v ti Si Gn.
m 30-4, bn anh em ti ngi bn nhau, cn ba chai Hennessy.
Chuyn mt thi chinh chin
bn chai Hennessy
Trng ln th chng bng ai,
Trng xung chng ai hn mnh
(nho to l: T thng bt tc, t h hu d)
Ch Thy cho ti bit ngay t tn cng u ca ch, chic xe th nh b thng v cht
kh nhiu. Nhiu BQ b thng c dn chng di tn i cu cp. Thiu y Thy c
gng m mt mi bc hng phi gii ta p lc ch nhng khng thnh cng, v ch qu
ng. n lc khu phng khng 12.7 ly ca ch tham chin th Thy cho anh em phn tn
chy vo nh dn. Sau Thy c dn chng cu mang, cho qun o ci trang rt chy.
Ch Thy ni, hnh nh ch Thiu b thng ngay t pht u, khng r s mnh ra sao. Sng
1-5-1975, ti a Thy v Trm mt s tin lm l ph v qu.
T do y, anh em chng ti khng cn dp gp li nhau na.
(Vng Mng Long)
Vng Mng Long, K20 VB, thiu t BQ.
(1) S on 18 i u vi Qun on 4 trn ng tin vo Si Gn. Tng Hong Cm s
dng Trung on 14 ca S on 341 v trung on pho binh 55 nh Long Bnh.
(2) ng Sn qun nm trong rng cao su trn xa l i Hn ca tng Mai Hu Xun.
Hng Xanh, nhng chic trc thng M t tht hm i vn cn tip tc bay v hng to
i s cng vi nhng chic Cobra bay bo v nhng khng nghe ting bn t phi c. Mc
du ti cha bn, nhng tiu on bng ra lnh check fire (ngng bn). Mt lc sau, ti gi v
tiu on ni hng bn ca ti u c gn my con chun chun, ti thy r bng mt
thng, bo m bn khng rt ti n u, ch thn cho tc x i. Thiu t Vit bo i. i
mt lc na, ti bc ra i tc x tin v pho i, cc khu trng hi np n lu qu sao
cha bn vy, ti ch tay ln tri ch my con chun chun v ni ti ti n .
Va lc h s truyn tin chy ra gi ti: Trung y, ng Minh u hng ri. Ti vi chy vo i
tc x, qua radio, ting tng thng 2 ngy Dng Vn Minh ku gi bung sng nh mt nht
dao m vo tim mi ngi. Ti gi my v tiu on hi c bn tip khng, hay tan hng,
hocbn giao? Chng no c lnh trc tip t tiu on ti mi thi hnh ch khng h nng
u. Thiu t Vit boi. 5 pht sau, ti bc ra ca i tc x nhn ra ngoi, ton th cc
n v bn trong sn Cng Ha t ng tan hng, su khu i bc ca bit ng qun vn cn
ct cao nng, h i ngang chng ti ht sc bun b. Lc ny, ti y, ch cn pho i ca ti,
258
nhng ngi lnh ca gi th 25 ca cuc chin vn khng chu ri n v, h ch cn bc ra

khi sn vn ng l v vi gia nh, ti sao li cn ng y? Cng nh ti, h ang i.
Ngay lc , thiu t Ha, Tiu on ph chy xe jeep n ra lnh cho ti tan hng. Ti tr vo
i tc x, chm im cho pho i nhm v tri Hong Hoa Thm ri gi Ling vo ra lnh:
Anh cho tt c pho i, qun o chnh t, ba l xp thng hng nh qun trng, khi ti ra
bng sng cho trnh din qun s.
()
Si Gn 30-4-1975
Trong khi , ng Minh v ton b chnh ph ng ch sn ti dinh c Lp trao quyn
hnh li cho nhng ngi ch mi. Si Gn lc nh mt bi rc vi th rc: rc M, rc
qun i vi sng ng, qun trang, qun dng vt ba bi, rc chnh quyn tham nhng. Cng
lm, ng Minh ch l ngi khng thc thi ci mnh xung nht ci danh chnh quyn b ngi
ta vt li t ng rc .
Li cn vn trao ci chnh quyn vo tay ai? Chng bit na, ngi ni ng Bi Tn,
ngi ni chnh y Tng. Theo Stanley Karnov, trong Viet Nam vit: Ngi trn mt chin xa vo
dinh c Lp, ng Bi Tin chun b ng hai vai tr mt lc: L nh bo, ng mun l nhn
chng cho cuc u hng. Nhng l s quan cao cp trong n v ca ng, ng mun chnh
ng tip nhn s u hng ny. Ti ch cc ng t sng nay trao quyn hnh li cho cc
ng, i tng Minh ni nh th khi ng Bi Tn vo n i snh. Bi Tn p li, khng c
vn trao quyn hnh. Quyn hnh ca cc ng cn u m giao. ng khng th giao mt
ci m ng khng c. Nhng c l cu ni quan trng nht ca Bi Tn vn l cu sau y:
Cng l ngi Vit Nam c, s khng c k thng ngi bi. Ch c ngi M l k bi trn.
Nu ng l ngi yu nc, y l lc vui mng, v chin tranh khng cn na trn qu
hng ca chng ta. T n nay, hn 30 nm, ngi ta vn ch i cu ni ca Bi Tn
c thc hin v n s khng bao gi c thc hin.
Cng khong 2 gi ri tra hm y, nhng chin xa t trong dinh c Lp chy dc theo
i l Catinat-T Do, t nh th c B ra hng b sng. C ti mi ngi dt d d cnh
tay vy cho. Nhim v ca ngi chin thng khng phi l d. Chim c Si Gn ri, thay
v ch c 10 cnh tay dt d d ln, phi nhn ln bao nhiu triu ln? Phi ch xem vy thi.
Chin thng th xong, nhng chinh phc (1a) (2b) th cha ti v s khng bao gi ti!
(Nguyn Vn Lc)
Tc gi l gio s trit trng trung hc V Tnh, l nh bin kho vi nhng tc phm: Sch
c min Nam 1954-1975, Vn hc min Nam nhng nm 1964-1975, vvV nhng bi vit:
30 thng 4, i tm thi gian nh mt, Cuc sng mt ni no khc, vv
Nhy d
Jean Larteguy c chng kin tn mt trn nh cui cng ca cc n v qun lc VNCH ti
Si Gn, v ghi li nh sau:
Gn lng Cha C, qun d nh trn cht. H chin u ti 11 gi 30 tra, cho ti khi cp ch
huy ca h t dinh tng thng tr v sau cuc gp g bi thm vi tng Minh. Cc s quan ny
khuyn h nn ngng chin . H va h c 5 xe tng T54. Nhng xe y cn ang chy
259
ngn ngt. Mt chic n tung v n trong xe. Qun d khng li trn trn a mt th g, du
l v kh, trang b, ngi b thng hoc ngi cht. Ngoi tr nhng chic xe tng T54.
Tng T54 b bn chy gn nh th Ba Chung

trn ng Trng Minh Ging.
(nh
Raoul
Coutard)
(c san G81/BCND)
Lc n (1a)
Mt nhn vt hng u ca Mt trn gii phng min Nam, ng Trn Bch ng, th thng thn
hn. Nm 1990 c mt ngi bn a ti ti nh ng thnh ph Si Gn, ti ngc nhin
khi thy mnh tr li ng ci bit th kiu Php m ngy xa ca ngi M c ng. Ti c lc
mt thi gian v cm thy dng nh mnh quay li mt cn nh ma.
Trong lc ngi ung tr ngoi vn, ti li ngc nhin v s thng thn ca ng ng. ng ni:
Nim tin ca chng ti vo ch ngha cng sn khng tng, khng lin quan g n thc ti
c. Chng ti c gng xy dng mt x hi mi da trn nhng l thuyt v nhng c m
nh xy lu i trn ct. Hy tng tng xem! Chng ti thm ch tp th ha c ngi th
ct tc. Tht l l bch v ng ngn.
L ra chng ti nn lu mt cu ngn ng Trung Quc:
Ngi c th chinh phc mt t nc t trn yn nga.
Nhng
ngi
khng
th
cai
tr
mt
t
(Vietnam
History
nc
Stanley
yn
nga.
Karnow)
Bn l trn chin vi bn thua cuc (2b)

Thi, th l xong. Ti nhn nhng chic xe jeep vi nhng thanh nin h ht, pht c gii phng
v gi cao v kh, tay mang bng , nhng nh s ba mi i pht c gii phng v tng
tng h: "Phe ta thng! Phe ta thng!". H l ai vy? Nhng k theo thi? Cch mng gi th
25? Ti vn lng l i v tnh v nh s tm cch trt b qun phc v vt b khu sng Colt.
Qu t u bay v nhiu qu, en c bu tri. Li c c t tri na, l im l hay im g
ca min Nam. Ma ny bng cy du nng nn thm mi nam t. By gi trn ln vi hng
m v mi khi sng bn ch thin, lon x. Tin t t tp th tri nhy d Hong Hoa Thm
v vi n v l t. Tt c nhng ci gi y u cn mang mt ngha no d nh nht. Ti
sao ch qua vi pht ngn ngi m ti thy quang cnh ngoi vt t nhin mt ht cc ngha
quen thuc, nh ca, con ngi v ngay c n li ni t ng vi nhau, lin h c hu gia
ngi v ngi. Ti vn l mt ngi vit vn qu na i ngi nn t ng vn mang nng
nhng ngha xu xa vi ci ma lc ring ca n. Ti by gi l ai? Mt k tht trn? Mt t
binh chin tranh? Chc ti ch cn ci danh hiu l nh vn vi nhng tc phm ng gp cho
vn chng? Thc s c nhiu v chnh sch ca k ch, ti hiu trc sau h s t b lun
ci danh hiu cui cng ca ti. Ti tin d h b t c thn xc ti, nhng h kh c th
tha ho c ti, bin i ti thnh mt b my v hn. Ti ngh ti ang mm ci, hi mt
cht chua cht, hi mt cht ngo ngh.
260
Cui cng ai s thng? iu thi phi 60 nm na, ti mi c cu tr li chnh xc, ng

theo phng php lun ca s hc.
Tc gi tn tht Nguyn Kim Tun (trung t trong qun lc VNCH, phc v tai Vng 1 chin
thut), l con b Nguyn Th Th, em gi nh vn Nht Linh. L nh vn vi nhng tc phm:
Ci li, Gia nh ti, vv v vi nhng truyn ngn: Ni cht khng ri, Lt xc, vv
Bn l trn chin vi bn thng cuc
30-4-1975 l ngy kt thc chin tranh Vit Nam. Ngy m nhng ngi anh em min Nam
bung sng u hng min Bc. Ngy chm dt hn hai mi nm da tht tn nhau, v trong
tng vch. Nhng, khng phi c sng ng vt i l s c ha bnh.
Pho
gy
nng
thng
Khi ti ra trc hng qun, pho i sn sng t th cho knh, su khu i bc ging
cao nng, nhng ngi lnh bng sng cho, nt mt h khng im mt cht ht hong hay lo
s, h tun lnh cp ch huy mt cch tuyt i. Ti cn cht i hm rng khi bt ra ting
khc v trong lng ht sc thng cm, nhng ngi lnh ca ti, c ngi mi v n v cha
y hai tun, vn tun lnh cp ch huy du cho ng trc hon cnh tuyt vng nh th ny.
Ti cho anh em ngh v ni: Ti thi hnh lnh cp trn cho pho i tan hng, ti bit vic ny
s lm cho anh em rt au lng, nhng l qun i chng ta phi thi hnh lnh, sau ny chc
chn l anh em s gp rt nhiu kh khn, hy c gng m sng.
Sau ti cho pho i h nng i bc xung v tho n ra, sng c nhn xp thng hng
trn ba l nh th ang gi ngh ngi. Trong khong khc, sn Cng Ha khng cn mt bng
ngi, ti tr vo nh vin qun th sn xin mt b civil, vo i tc x thay trn. Xong,
ti tr ra v tr ng nghim cho. Nhng khu i bc ging thng hng bn cnh sng c
nhn M16 v qun trang ca n v ti cn . Ti bun b quay gt tr v nh khng dm
quay li nhn pho i mt ln cht, v nhn na ti s khc, nay nh b tay, nhng l lnh
khng th khc vo lc ny
V trong b dn s, ti vn cn l mt ngi lnh.
(Nguyn Vn Lp)
Nhy d
Cc xe tng u tin ca Bc qun vo Si Gn t pha ng, qua tnh l Th c v Bin
Ha. T ngy hm trc, cc n v ny b chn ti gn Hc Mn, gn ni c Trung tm
hun luyn nhy d do L on 4 s on d trn gi, di s ch huy ca i t Vinh, s quan
to con, mt phong trn, nht nh bt chp lnh ngng bn. Cc n v Bc qun b thit hi
nhi. Sau , chng cn phi giao tranh 2 ln trn ng ph Si Gn: Mt ln trc Tng
nha cnh st (1), trc khi b xe tng Bc qun bp. Ln th hai ng t Hng Thp T v
L Vn Duyt, l ni ch c 4 ngi lnh d v trang i lin v bazooka m chin u c
trong 50 pht. n khi ht n, h i ra ngoi, nm vai nhau, lp thnh vng trn ri cho n lu
n t st. n chiu t 400 chin s d c gom t trn Hc Mn v t phi trng, t li
261
quanh i t Vinh, v cn chin u gn ch chnh ca Ch Ln. 10 gi m, i t Vinh cho

lnh cc binh s chia thnh ton nh, li dng bng m rt v ng bng.
()
(1) Mt n v ca on 232 nh Tng nha cnh st.
- : 2 nh bo Php Jean Larteguy, Jean Lacouture l 2 trong 3 nh bo (v Pierre Darcourt)
c mt ti min Nam Vit Nam trong cn hp hi ca Si Gn, c l ch i n mng "b i
gii phng" chng kin ci cht nhc ca qun i min Nam. V nhng nh bo phn
chin h ph bng qun i min Nam trong sut bao nhiu nm. Nhng sau khi chin tranh
chm dt, h tr v Php, v lm cho c th gii ngc nhin vi nhng g h vit ra.
Mt cn gi bi
Pierre Darcourt cho bit sau i t Vinh li v tr v t st.
Nht k Si Gn ngy di nht
Tn hiu ca ngy di nht trn qu hng Vit Nam khn kh phng ln vng tri Ban M
Thut hm 12-3-1975. Nhng Si Gn khng treo c r nh treo tang Phc Long tht
th hi u thng 1-1975. Thnh ph y vn n chi trong mi khc khoi, vn nhy nht trn
mi u phin. Nhng xc cht ca qun dn cht ng, nhng dng mu ca qun dn chy
di, Darlac, cn ti ri, chng lm lay ng ni ci bngti ph kn lng tri m sng ca
nhng con ngi thnh ph.
Khng mt hi chung co ph no rung ln cho Ban M Thut, nh th, nh cha v c
lng nhng con ngi thnh ph, ng l, cn phi rung ln. Cuc chin hai mi nm, cha
ln no lnh th VNCH b cng sn ngom mt ming to th, mu m th. Ban M Thut l
vng tr mt ca Cao nguyn. Nhng Ban M Thut tht th. V Si Gn khng treo c r.
V Si Gn qun c Phc Long, chng cn t cu hi: Trc thi gian Phc Long
mt, c mt cn c, mt n bt no b mt? Khng, mt sng th ta chim li chiu, mt m
th ta chim li ngy. Ngay Qung Tr kh ti chim m vn ti chim.
Ti sao b ri Phc Long? Nim u un Phc Long ti sao khng by t? Ri Ban M Thut?
Ting ni ca lng tri no kp thi an i nhng ci cht ti nghip ca dn, nhng ci cht bi
phn ca lnh? Im lng v lnh lng. Si Gn vn nhy m, vn ru gi... Phi i n ngy
17-3-1975, ngy khi s "250 cy s ng mu" dc lin tnh l s 7 v t ha Tuy Ha,
ngha l ngy vnh bit Cao nguyn, Si Gn mi hi hi xao xuyn!
(Duyn Anh V Mng Long)
Ngy cui cng ca trng B Binh Th c
Sau thi gian phc v ti S on 5 BB, ti c thuyn chuyn v trng B Binh Th c.
Trng b binh l mt qun trng o to cc s quan tr b cho qun lc VNCH. Lc trc
trng ta lc Th c. Nm 1974 th di ra Long Thnh, mt c s mi nm bn cnh
Quc l 15, ng Si Gn-Vng Tu v cch qun l Long Thnh 5 cy s. Ti y trng b
binh kt hp vi trng thit gip v Trung tm hun luyn Yn Th, lp thnh Hun khu Long
Thnh. Trung tng Nguyn Vnh Nghi l ch huy trng trng B binh kim ch huy trng
Hun khu Long Thnh.
262
n u thng 4-1975, Qun on I v Qun on II di tn, Bc qun vo n Nha Trang,

Trung tng Nguyn Vnh Nghi c ch nh ra lm t lnh tin phng Qun on III, trn
ng phi trng th x Phan Rang. Sau khi Trung tng Nguyn Vinh Nghi ra lm t lnh
Tin phng th i t Trn c Minh ang l ch huy ph trung b binh c ch nh ln
thay th lm ch huy trng trng b binh, kim ch huy trng Hun khu Long Thnh.
u thng 4-1975, trng V B Quc Gia l trng s quan hin dch, di tn t Lt v Long
Thnh v tm tr trng b binh. Hai tun sau trng v b cho lm l mn kha hai kha 28
v 29 ra trng cng mt lc, cn li hai kha 30 v 31.
(Nguyn Ngc Thch K20)
0 gi 15 pht. Trc thng M vn vn v mt gc tri Si Gn. N tip tc h cnh, ct cnh
ch nhng ngi Vit Nam leo ln c nc ta i s Hoa K. Cng vi ting trc thng vn
v, ti cn nghe c ting sng n pha phi trng Tn Sn Nht. Lnh b i ng H pho
kch vo phi trng qun s t my hm nay. H cha ngng pho kch. H mun chim yu
khu Tn Sn Nht. Lnh ta vn chng c. Khng cn ngn ng no vinh danh nhng ngi
lnh VNCH bit ngha sng, v ngha cht. Hn c ho hng, lnh ca ta lng mn nht loi
ngi, chp nhn chin u c n v gc ng m thm.
Sng n rn, n p pha phi trng Tn Sn Nht. V nhng ni no na trn qu hng
ti vo lc bi thm ca lch s, vo lc m ngi lnh c quyn ng thng, ngng mt, vt v
kh, gi t trn mc? H ng thng, ngng mt nim kiu hnh ca h v hng k th. Cuc
chin u ca dn tc Vit Nam ch khi s t nhng ngy cui thng 4-1975. T nhng ngy
ny, trc , chnh ngha ca chin u b lu m, b ng nhn bi M.
Nghe sng n, ti lin tng ngi lnh, nhn vt bt h ca nh vn James Jones trong tc
phm From here to eternity. Anh ta tm b n v v l do git g cai ngc qun lao tr th cho
bn. Anh ta b thng, t tc ti nh mt v n. Bit tin qun th xut hin v ng i anh
hng say chin u, anh ta tr v n v.
- Qun i bc i anh, anh trnh din lm g?
- V ti l lnh.
V ti l lnh. Cu ni y cm xc v cm khi. Lnh ca chng ta ni th, nu c ai hi ti
sao cc anh cn chin u. Ti li nh chp ti hm qua...
()
Sinh vin s quan trng V B Lt
Jean Larteguy c thy tn mt cc sinh vin s quan trng V B Lt, lc lng tr b
cui
cng
ca
qun
lc
VNCH,
tin
ra
trn
.
"V trong nhng b ng phc mi, giy chi xi bng lng, cc sinh vin anh dng ca trng
V B Lt i vo ch cht. Ch cn thiu c ci m din hnh v i bao tay trng".
Mt ng nghip ca Jean Lartguy l Raoul Coutard thu c cnh xut qun bi trng
ngay vo my quay phim v c nn xc ng khi nhn thng nhng i bao tay trng khng
263
khc
cc
sinh
vin
quan
trng
Saint-Cyr.
(nh Raoul Coutard)

Ti li nh chp ti hm qua...Lc y, trn mn nh nh ca i truyn hnh bng tn s 9, ng
tng Vnh Lc, m c thi chng ti gi l ng "vua x mi" ang chp tay sau lng i i li
li. Vo pht giy "sauve qui peut" ny, thy tng Vnh Lc cha chy, tng rng ng ta
xng ng con nh tng. Ti khng c kin thc qun s nh Phm Hun thm nh gi
tr trn mc v ti nng ch huy ca tng lnh. By gi, ng xut hin trn ti vi, nm quyn
tng tham mu trng vo gi th 25. ng ta c v bi ri trong nht lnh c tng cu ri r.
S thung dung cn thit lc ny gy li phn khi, ly li nim tin thiu hn ngi
hng Pleiku. Ci v phn n pha ln chn nn ca tng Vnh Lc lm ti bun b thm.
Ti b ra sn. Nghe ting xch xe tng nghin trn mt ng, ti m cng ra xem. Mt on
xe tng ca ta t hng Tn Sn Nht chy vo Si Gn. Bt cht, mt chic dng ngay trc
cng nh ti. Nhng chic tng pha trc v pha sau dng li. Ng t Cng L-Yn
mt ch trng cho xe hi qua lt. Ngi lnh xe tng m np, cm ci ba ln nhy xung
ng. Chic tng b trc trc. Bnh tnh, ngi lnh ging nhng nht ba. Chc chn, anh ta
khng nghe tng Vnh Lc ku gi tip tc chin u. Ngi lnh y, biu tng ch thc ca
qun i, cn nguyn vn danh d v trch nhim. Ngi lnh im lng lm cng vic ca anh
ta. Hn nhin, anh ta khng h ht. Nn, anh ta vn cn y, trc cng nh ti s 225 Bis
ng Cng L, sa xch xe tng mt cch thn nhin. S thn nhin ca ngi lnh ti
khng tm thy tng Vnh Lc trn v tuyn truyn hnh.
Nu "ci dng ca thnh nhn" biu hin r nt cc ng tng Nguyn Khoa Nam, L Vn
Hng, Phm Vn Ph, chc chn, nhng ci cht ca cc ng y phc sinh mt ngha
chin u tuyt vi. Ch tic cc ng y t st qu vi vng, t st cha ng lc. Cn mt
tng Nguyn Khoa Nam c ci thung dung t ti pht nguy c, Vng 4 l nhng chin
khu l tng du tht th sau 30-4. Tuy nhin, cc ng tng t st vn xng ng con nh
tng sinh vi tng, t vi thn, vn li nhng du n kh phai nha trong qun s v trong
lch s. ng tng Vnh Lc qun ci dng, v ng pha trn s phn n Nguyn Vn Thiu,
Cao Vn Vin v cc ng tng o ng.
()
Cuc di tn ca trng VBQGVN
Sau khi mn ma qun s nm th 2 v bc vo ma vn ha, kha 30 cng nh cc kha
khc khi i hc vn ha vn phi trang b v kh y sn sng tc chin, v tnh hnh chin
s bn ngoi cng ngy cng tr nn khc lit. Ngy 29-4-1975, lc 3 gi chiu, trung an
SVSQ c lnh tr v doanh tri chun b cuc di hnh xa vi y ha lc tc chin.
264
Khang hn 4 gi chiu, lin i G, H ri khi trng M bng cng Nam Quan trn 4 chic
GMC. Ra i ln ny chng ti khng ng y l ln vnh bit ngi trng thn yu m chng ti
sng 1 nm 4 thng 4 ngy 15 gi.
Lin i G, H chng ti c a xung bo v Cu t, cn cc lin i khc th tri di cho
n p thy in a Nhim. n 7 gi ti chng ti c lnh ca trung on di chuyn theo
hai bn l ng bo v cho dn Lt di tn, chng ti i b sut m mi n 5 gi sng
hm sau chng ti mi qua khi o Sng Pha thuc qun n Dng v dng qun ti y
ch cc lin i khc tp hp y .
V lin i G, H i u nn chng ti c thi gi ngh chn ch cho c trung an tp hp y
di chn o Sng Pha. Ti nm i bn l ng, u gc ln ba l a mt nhn chung
quanh, bn b trong i i nm ri rc khp ni.Nhn ng h tay ti thy kim ch 7 gi 30
sng, c trung on SVSQ c lnh tp hp v ln lt ln xe GMC tip tc cuc hnh
trnh hng v Bnh Tuy. Ln ny cuc hnh trnh ca trung an SVSQ khng l loi v c thm
v ch huy trng ca chng ti l Thiu tng Lm Quang Th dn u mc d ng c sn
trc thng dnh ring cho ng.
Sau ny ti khng bao gi qun c ngy 30-4, lc 10 gi 15 sng, ti cht lng ngi khi
nghe trn i pht thanh ting ca Tng thng Dng Vn Minh ra lnh cho qun nhn cc cp
bung sng u hng!!!
(Phan Vn Lc K30)
Ngy 22-4-1975, trng b binh v trung v b ( Lt) c lnh di tn v Th c. Trng
b binh ch di tn mt na qun s v Th c, cn mt na qun s li Long Thnh. Khi v
n Th c, trng b binh nhn trch nhim phng th vi cc tiu on SVSQ. m 26-4,
Bc qun m cuc tn cng trng b binh Long Thnh. Trng thit gip tht th, qun
Long Thnh b trn ngp, trng B Binh Long Thnh tr thnh tin n ngn chn ch m
ch qun quyt phi thanh ton cho bng c tin thng v Si Gn.
Sng ngy 30-4, vo lc 8 gi 30, ang ch huy phng tuyn chnh mt xa l nghe bo co thy
on xe thit gip v xe motolova ca Bc qun ang di chuyn trn xa l Bin Ha tin v Si
Gn. Ti gi cc pho i pho binh 105 ly, 155 ly v 175 ly (1) chun b sn sng. y l cc
loi pho binh ym tr tm xa, m Qun on III gi tm y. Nhng trong gi pht quyt
lit ny, ti d tr s s dng bn trc x. Sng 175 ly c t trn thit gip nn d dng
di chuyn, iu ng. B sc khng c mnh m ca trng b binh, nn Bc qun lin i
hng tn cng xng thng vo trng b binh. Mt chic thit gip T54 i sp chng ngi
vt cng chnh v chy thng vo trong, va chy va bn lon x. Lc sng nh bn ta
bn tr d di te la vo chic chin xa. Ti thy r chic chin xa khi n ti gn, sng trn
pho thp quay qua bn sp Trung tm hnh qun, v trn nc TTHQ c nhiu cn ng ten nn
d thy. Khi chic chin xa ny chy xung ti cng s 9 th gp phi sc khng c mnh m
ca cc SVSQ gi mt hu nn lin quay u chy ngc li. SVSQ thy ngi li chin xa
ng ln dng nh c nh u hng nhng ri li ngi xung v li tip tc bn lm cht v
b thng mt s SVSQ.
Mc d cha tng ra chin trn nhng tinh thn chin u ca cc SVSQ rt ho hng. Khi n
chy ti khu tip tn gn miu Tin S th b 663/PQ bn t xch nm ti ch, nhng
sng trn pho thp vn cn quay bn lung tung. Lin c mt SVSQ thuc Tiu on 1
265
SVSQ, ang phng tuyn gn , nhanh nhn b ra leo ln pho thp v ling mt qu lu
n vo bn trong xe tiu dit hn. Lc sot trong xe thy chn x th b kha xch trong xe.
()
(1) Pho binh ch tr li ti cn c Th c dng ha lc sng ci v sng chng tng M72
chn nh v chia ct i hnh Tiu on xe tng 5 (L on 203). Mt phn i ca L on
203 lin ko vo tiu dit nhm pho binh ny. Ti y xe tng 707 ca l on phi chin
u n vin n cui cng v ngi cui cng. n 9 gi sng 30-4, sau khi dn b phn cn
li ca i phng vo trong cn c Th c, Tiu on 5 li cm qun ny cho Trung on
18 ca S on 325 x l v ui theo cc n v i u lc ny n cu Si Gn.
Sau khi nh tan sc khng c ca 8 xe tng c s phi hp ca 6 tu chin hi qun ch u
ti Tn Cng, cm t kch su nhanh chng vt qua cu Si Gn tin vo ng Hng Thp
T tm ng vo dinh c Lp. (Nht k chin trng - Nguyn Hu An)
Ngi lnh sa xong xch tng. Anh ta leo ln xe, chui xung, y np. on xe tip tc
chy. V u? Ti khng bit. Tr v nh, ng tng Vnh Lc c xong nht lnh. Mn nh
v tuyn truyn hnh, by gi, ch cn ci du chnh hnh tng chng ci hnh bt qui v
ging ht bun nn ca my cu sinh vin tranh u nhai i, gm li ca khc Ni vng tay ln,
thnh thong b t khc bi ting ni c thi ca L Qu Chung, tng trng thng tin ni cc
V Vn Mu? Ti vi tt ti vi.
Ti cm gic thi gian ngng li. Khi ti mong tri v sng th tri khng mun v sng.
4 gi sng
Ting sng t phi trng Tn Sn Nht vng vo tha tht, nhng ting phi c trc thng
vn m mt gc tri thnh ph. Ti bt ti-vi. Mn nh nh trng xa. Khng c ci bt ng nh
ti tng tng. Ti m ra tng t ngi lnh sa xe tng trc ca nh mnh ti qua v
ng tng Vnh Lc. Ti m radio. Gii nghim 24 trn 24 k t 0 gi ngy 30-4-1975.
Lnh gii nghim khng thay i. Ti tt ngay radio khi b nghe Ni vng tay ln v ging
tanh ti ca L Qu Chung lun v tnh ngha Trung Nam Bc. C v nh thng gia n
n ny mun m ng cho n "ngi anh em bn kia" ca m hng thn l lo ca ci
chnh trng v tm Si Gn nhng ngy thng t.
()
V lin sau khng lu vo khong 10 gi 15 pht th nghe lnh ca Tng thng Dng Vn
Minh tuyn b ngng bn ch lnh bn giao. Sau i t Minh ra lnh cho ti gi cho cc n
v ngng chin u. Ti b v phng thay dn s v lp tc ly xe gn my phng nhanh ra
cng, va lc ch qun cng va vo ti.
Nhng gi pht cui cng ca trng b binh, ti xin trch on tr li ca i t Trn c
Minh, v ch huy trng cui cng ca trng b binh. ng k li:
Khong hn mt gi sau khi im ting sng, i din ca mt n v Bc Vit n, h yu cu
ti thi hnh lnh ca tng thng v chun tng Hnh bo m khng n sng na. Trong
khi ni chuyn, i din qun Bc Vit yu cu ti triu tp cc ch huy trng trong Hun khu
Th c n gp h. S vic din ra rt ngn ngi, ch c khong vi trm ngi mt my ng
266
ngc, bn thn. Ri long mt ci, chng cn ai mc qun phc na. Sinh vin si quan mc
dn s li thi l chn ra pha cng chnh. Chiu hm n lt ti trt b qun phc
Vit nh li ngy 30-4-1975.
(Nguyn Ngc Thch K20)
Chuyn thi hu chin
Vt bin, hn khng qun mang theo ci lon ngy xa nh trn ve o ca hn. Hai mi nm
sau, hn b buc phi la chn: hoc hn phi tm mt ci lon khc vi cp bc cao hn cho
xng vi tui tc ca hn. Hoc hn phi tr li, c mi mi la tui hai mi, khi hn mi ra
trng B binh Th c. Lng thin, hn chn gii php th hai. T , hn khng ln na.
4 gi 30 ri
Ti m cng ra va h, nhn xung cu Cng L, nhn ln dinh c Lp. ng ph vng hoe.
Tri lt pht ma. Khng phi sng ry. S xy ra chuyn g nhng gi sp ti? Ti tr vo
nh, rt mong nhng ngi lnh Si Gn lm Si Gn thnh mt Stalingrad. Chng ta c
nhng ngy H Ni dn chng t chy ph phng, c tng nh ny xuyn qua tng nh
n, sng vi th , cht vi th . Ti mong c cht bi n qun th khi ang chin u.
Trong nhng pht giy m mng sng nh si ch treo mnh, rt him nhng con ngi cn
dm ngng mt. Nhng ngi ny chung thn im lng, i khi cn xu h nu c ai nhc n
thi sng ca mnh, du vinh tn. V khan him nhng con ngi dm ngng mt nn
chng ta tha nhng con ngi m mui thm kht quyn bnh n qun c th ln thi. Li
tha m no dnh cho nhng k tr thc bm quanh V Vn Mu bon chen danh vng gi th
25? Nhng tng trng ca V Vn Mu ri cng vo t. V cng mui mt nhn mnh l t
nhn t tng! Ti mun qun ht, qun ht, qun c nhng thm cnh ng bo ti di tn v
t ha Ph Yn v b li vi cng sn. ng bo ti xung tu t Nng ti Phan Thit.
Qun mng tng mt Si Gn sp bin thnh Stalingrad vi gi na.
5 gi
Ti tri qua 300 pht ca ngy di nht. Ngu nhin, ti tr thnh chng nhn ca thi i
ti, mt chng nhn khng thch rm r chi tit, mt chng nhn ch khoi vn tt tng s
kin v suy din nhng s kin theo kin thc hu hn ca mnh. Nhng lun lun sng to,
c gng sng to. Rt nhiu khi chng-nhn-ti qun hn nhng s kin quan trng m ch
nh nhng s kin v vn. Ngi vit tiu thuyt khc ngi vit lch s ch . Ngi vit
tiu thuyt thng khm ph ra s kin v vn ci vc dng y v quan trng hn c s
kin quan trng di mt s gia. Ti m huyn s, d s nng gp bi chnh s, ngoi s.
Gin d lm, huyn s v d s khng thm quan tm ti nin biu. Th m ti li quan tm ti
nin biu ca mt ngy di nht u tin trong i ti tri mt mt 20 nm.
()
Qun s ngoi truyn
Trn nh Nc Trong
267
Ngy 26-4, Qun on 2 tn cng cn c hun luyn thit gip Nc Trong, nh chi khu Long
Thnh. Ngy sau ta nh chim th x B Ra v Vng Tu.
Qun on 2 s dng S on 304 m mn cuc tn cng vo cm Long Thnh-Nc Trong,
nh bt c lnh thy qun lc chin ch. n m 26-4, S on 304 ch chim c
trng thit gip, cha gii quyt c khu vc trng B Binh Long Thnh.
Chiu ngy 27-4, vi mi th yu, S on 3 Sao Vng, Trung on 141 ca s on ny v
i i xe tng 4 c pho binh ym h nh chim c th x B Ra.
Vng Tu, S on 3 Sao Vng phi rt lui. 16 gi ngy 29-4, S on 3 tr li v cng
chim c th x Vng Tu.
(Nht k chin trng - Nguyn Hu An)
Thng l, vo gi ny, sinh hot ch Xm Lch n o. Hm nay im vng. Ti li m cng
ra ng. Bc st ct n lu thng, ti ng ng t Cng L-Yn . Ln u tin, t hai
mi nm khn ln ti Si Gn, ti c nhn Si Gn bun b. Nh th Si Gn chong khn
tang v hi chung co ph ng trn u c, ngn l. Con ph Cng L, con ng ca
VIP, nm np xe c t tan gii nghim n bt u gii nghim, hm nay, vng ngt. Ti m
h thy, trong hiu qunh khn cng ca ban mai Si Gn 30-4, nhng li gii ging t khc.
Chc chn khng c sng ngm. Chc chn khng c Stalingrad Si Gn. Khng c mt du
hiu no chng t thnh ph chun b nghnh gic. Ti tht vng. Ti tuyt vng. No n
hn, ti tht tnh vi cuc chin u m c. Vi Dng Vn Minh v m c ui chn,
khng bao gi c chin u, d chin u cht p, cht xng ng lm ngi. Ti t trch
ti ngu xun khng chu suy din s dn ng qu mp ca L Qu Chung, pht ngn vin
chnh thc ca Dng Vn Minh. Ti ngu xun hay ti ging ngi sp cht ui vi c ci
phao gii nghim 24 trn 24?
Chng ti u xe st l i l Thng Nht, ngay ca t tht ca ng i s Php ti Si Gn,

th b ln ta i s Hoa K. Trc thng ln xung u n. Thy qun lc chin M mc o
gip, tay trn, k k M16. Chng ti li xe ra bn Bch ng. Nhng con tu nghing lch v
mt bn i c ri. Ci ph qua Th Thim cn sang ngang. V trn sng, nhng chic ghe
cho, ghe my ui tm vn thn nhin xui ngc.
Chng ti tr li Si Gn. Cc ca hiu khu ph L Li, T Do, Nguyn Hu ng ca.
nhng cn nh lu, ca s m tung v nhng khun mt ng xung nhn Si Gn do dc.
Khc vi Si Gn ngy 11-11-1960, khc vi Si Gn bui chiu trc 1-11-1963, Si Gn
sng 30-4-1975 l ngy hn hoan du k, l ngy ng ngc ph ra, l ngy s hi hin r. Tri
u m. Ngi . Hn 8 gi m mt tri cn n k. Khng mt si nng. C ba ngy l lng
trong thng 4. Hm tn phi cng phn phc oanh tc dinh c Lp, tri lt pht ma. Hm
Dng Vn Minh "ln ngi" tng thng, tri lt pht ma. V hm nay, tri u m l thng. "Kh
tri u ut hn chia ly".
268
Cu th ny din t chnh xc Si Gn bui sng 30-4-1975.

()
Gi pht cui ca mt n v d
ng 10 gi sng ngy 30-4-1975, ti nhn c lnh rt lui, lc i i ca ti l tuyn u
ca tiu on ti Hc Mn. ang di chuyn ti c lnh: V Si Gn ch lnh. Khng thu
chin li phm, bo ton lc lng. Ti tr li: Hiu v thi hnh. Chng ti rt v ti ng ba B
Quo, mt gi vt v v v s. n v chng ti tip tc di chuyn v ng t By Hin.
Mt s phng vin ngoi quc bu ly ti hi chuyn. Lc u ti tr li bng ting Anh: Ti
khng bit. Nhng sau mt phng vin ngoi quc hi ti bng ting Vit:
Anh
thuc
n
v
no?
Nhy
d.
Ti
mun
hi
anh
thuc
tiu
on
no?
- Anh c bit mt tiu on nhy d ri.
Thy ti khng mun tr li h khng hi na. H thi nhau chp hnh n v ang rt ca ti ri
b i v hng tin qun. Nhy d! Khng hiu ai t ra ci lut kht khe: Khng c t tr
li phng vin d l tn ca mnh. Qu v thy nhng n v bn c nhng tn tht p nh
Cp Vn, Hc Bo, Knh Ng, i Dng, vvNhng nhy d c nhng tn qui d nh:
Con G t m, S T mc nc, Con C ln, vvCn tn cc tiu on trng nh: Trng
p, X trng, Bi bn, Cao bi, vvi i trng: Tst rt, N. lai, H gh, vv
(Ngun: tc gi ghi tn tt l H.)
8 gi 15 pht
Chng ti tr li ta i s MLnh M vn lnh lng canh gc. Con nt ng la lit trn va h.
C gi da lng vo tng, na thc na ng v na m mng thin ng M. Chng ta tm
v t ha khng c Moise hng dn, khng c Moise y php tch nn chng ta b rc
nm, ngi ngn ngang trc to i s M, chng ta n bng sng, n x, n p.
8 gi 17 pht
Bt thn, thy qun lc chin M rt ht mt lt vo bn trong ta i s. Dn di tn nht lot
ng dy. C gi tnh to. Con nt thc gic. Mi ngi ch i mt "bin c...
8 gi 25 pht
Khng th ch i lu hn, nng rut lm ri. Dn di tn leo tng vo, x cng vo. Chic
trc thng bay ln ng 8 gi 30 pht. Dn di tn a v y sn ta i s, khng c chic
trc thng no xung, khng cn chic trc thng no xung na. Nm pht, mi pht, ri ba
mi pht. Trc thng ht vn v trn mt gc tri Si Gn. Chic trc thng cui cng ri Si
Gn hi 8 gi 30 pht. C th, chuyn mang ng i s Martin, cc nhn vt ca ta i s,
v lnh thy qun lc chin M ra khi.
D nhin, ng i s Martin khng qun gp l c sao xc vung vn, b theo, bc ln tu
bay. Th gii c th mng tng cnh cun c b chy ca i s Martin qua hnh nh i
s John Dean cun c b chy khi Nam Vang ng trn bo ch.
9 gi
269
Ti bo ng Xun Cn th ti xung trc rp Kinh Thnh. Cn chy v Ph Nhun. Mnh ti

ng bn dy ph Hai B Trng nhn sang va h bn kia, bui sng Tn nh. Ch , vi hm
trc, ti va gp anh Trn Kim Tuyn, s-mi b ngoi, gip Nht Bn, tht thu i.
- Anh i u y, anh Tuyn?
- i u?
ng gim c s nghin cu chnh tr, "tn trm mt v c n thi Dim" th di.
- Chng ta chng cng. Ring ti th c ngoc ming i "chng cng n chiu". V ri
chng ta hi nhau i u. Anh s i u, anh Tuyn?
- Chng hiu.
- M n khng n anh ?
- Khng. Cn cu? Cu nh i u?
- Chng hiu, anh !
10 gi 20 pht
Chung in thoi reo:
- Long h?
- !
- Chng n lng vng khu nh tao ri. Tao ln my nh?
- Hi chi na!
Ti cp in thoi. V, tht s, k t pht ny, ti t nho khi lng du lnh nh trn c
m, ti ht dm thm "thot cht, bung ra". Ti s hi. Ti tr v vi s s hi.
()
Ti ci mt trnh nhng nh mt i ngi ca ng bo, lm li bc i trn ng L Vn
Duyt quen thuc, trc cng tri Thch Vn Thnh (T2 Nhy d) con ng rng thnh
thang, khng cn bng ngi, ch cn li chng ti v mt s phng vin ngoi quc. Ti cng
Hong Hoa Thm t nhin chn ti chn li, tng nh mt khi ch nng n nu chn li.
ng li trong th nghim t nhin, cay ng nhn cng tri thn yu, cch y 10 nm ti
bc qua chnh thc tr thnh lnh M , chic cng v tri ny nhng ma lc ca n c
sc ht v cng mnh m i vi chng ti la tui i mi. Hnh nh chic cng hoang tn
vi hng ro concertina ngn ngang nh hoang ph lu ngy, nhn su vo trong tri, ti thy
thp thong nhng bn b, chin hu chng ti ang vi v i li trong . Ti khng hiu ti
ang l mt th ngi g, nhng ti ang ng sng nghim chnh trc chic cng nh hnh
tng cho mt n v, nh thnh thn trong tm khm nhng ngy tung honh ngang dc.
Ti a tay cho chic cng thn yu, cc phng vin mun thu hnh ny nhng qu mun, ti
lng thng bc i nh xc khng hn. Nc mt ti dn da xen ln m hi cay ng, cn
nc nghn ngo lm ti nght th. Gi t Hong Hoa Thm, gi t n v thn yu, n v
c chng ti dng trn cuc i cho Hong Hoa Thm, dng trn cho on qun M .
Ti nhm mt bc i theo on qun chm chp rt lui nh t ti nng n bc chn ln bc
thang my chm. Ti c gng im lng thanh thn bc i nhng hnh nh anh em bn b c
soi mi nhn ti nh on trch.
- Tha ch Thn Ba va nh chy thm hai chin xa na. Ting ca Ha ngi mang my
cho
ti.
(hin
nay
Ha
ang
c
Chu).
u? Ti
hi
vn
tt.
- Ng ba B Quo.
270
()
10 gi 30.
Dng Vn Minh tuyn b u hng. ng Xun Cn m radio tht ln. Ti lng ngi trong
ging ni cm ngui ca Big Minh. Ti mt min Nam t giy pht ny.
- Tt radio i, Cn?
- nghe xem cn tin tc g na.
- Ht ri.
- Cha.
- Ti bo ht ri. Tt i?
Mi bin c lch s xy ra thng km theo nhng chuyn ngoi l. V nhng chuyn ngoi l
c truyn k, c thu dt thnh huyn thoi. Mt trong nhng chuyn ngoi l di y
khng phi l huyn thoi. M l chuyn qun c ph va h sau ngy 30-4-1975. Ngi ta
thut cho nhau nghe, lun bn v ngi ta khng thm quan tm n ci v l ca cu chuyn.
10 gi, ph tng thng gi i pht thanh Si Gn, yu cu gi gp sang mt chuyn vin ghi
m. Anh chuyn vin em my mc n trnh din. Gim c bo ch dn anh ti phng hp
ca tng thng. Dng Vn Minh c lnh u hng ti y. K vit lnh u hng l L Qu
Chung (1), Tng trng thng tin ca ni cc V Vn Mu, "danh s" ca mn phi hoa lan.
Dng Vn Minh c lnh u hng xong, anh em bng v i. Anh li chic Honda 50
Anh li chic Honda 50 v i pht thanh Si Gn. Nu anh chuyn vin ghi m b ng xe
cht gia ng Thng Nht. Ti tin chc rng lch s khc i mt cht. N cng s b sang
trang nhng khng n ni sang trong bun ti. S c mu, nhiu mu ca Si Gn 30-4-1975.
()
(1) Tnh hnh cng ngy cng nguy ngp. Khong 8 gi sng 30-4, ba ng Dng Vn Minh,
Nguyn Vn Huyn v V Vn Mu khng cn la chn no hn l n phng tuyn b bn
giao chnh quyn cho Chnh ph cch mng lm thi cng ha min Nam Vit Nam. ng Mu
son li tuyn b mt khong mt ting ng h. (Hi k khng tn - L Qu Chung)
Ti va bng qua i i 1 ca n v, c lnh trc ch theo ng Trng Minh Ging v
hng Si Gn n ng ba Trng Tn Bu ch lnh. Dc theo bn ng dn chng i ngi
nhn chng ti, ngi chy theo ln hng Si Gn, ngi ng ngc ng nhn. Ti va dng
chn ti Trng Tn Bu, trc bt cnh st.
- Hai nh chy 1 chin xa v 3 xe vn ti ti ng t By Hin, Ba qua lng Cha C, cng
b
ch
huy
tiu
on.
Mt
cn
nm
ti
ch.
Ti
im
lmg
nghe
Ho
bo
co.
- Tha ch Thn, Hai qua lng Cha C.
Cng lc ti nhn c lnh kim ch trng tri tp hp c tiu on. Cng lc Ha
bo co: 1 va nh chy mt chin xa ti lng Cha C v 2 xe vn ti.
Vo khu i hc Vn Hnh, ti cho lnh a con th t ca ti ng cht gi an ninh chung
quanh khu i hc v tng n v vo sn i hc Vn Hnh tp hp ch lnh. Ti thy bn
271
bng l nh trong khun vin HVH, chng c v kh nhng khng mt tn no dm nh

nhng, v sau chng c anh em ca ti km sng sn sng hi ti chng. Nhng v anh c ca
chng ti im lng, lm l quan st, ti thy mi anh mm cht, cp mt gin d nhn chng
nhng cha mt phn ng, th mt tn mc o tu hnh tay cm loa a ngang ming dng
dc: t nc thng nht, yu cu cc anh em nhy d hy bung sng tr v vi cch
mng, cch mng s khoan hng cho anh em.
Phn ng t nhin, ti rt sng cha v pha hn, hn tht li vo trong hnh lang, v hng trm
cy sng sn sng nh n. Nhn ln nhng anh em trn cao c, ti thy anh em u cha sng
sn sng ch lnh. Ti bit rng nu ti sit c sng l sng n rn tri ngay lp tc. Anh c
ca chng ti im lng, ng sng nh tri trng, sau anh cho lnh i i 1 tm bi t
trng tri tp hp tiu on, v c n v rt ra khi khu HVH. i i ti i sau cng, ti rt
ra khi khu m phi i git li nh trong vng ch, cn tc bit u b bn ln.
()
10 gi 40
Sau lnh u hng ca Dng Vn Minh, ng Xun Cn v ti ra va h trc ca nhn Si
Gn ch i lnh ng H t Bc vo. Tri ht m u, nhng vn cha c nng. Vn thiu nng
vng rc r. Dn xm Lch ko ln. L ng Cng L, gn nh ti ng nght.
Mt ton qun xut hin. Qun ta. Ti m: 19 ngi. Mi chn ngi lnh mt ci gm, lm
li bc. Ti hm qua, ti thy qun ta ngang qua y. Qun ta v xe tng. Hnh nh ngi
lnh sa xch tng in vo tim thc ti.
11 gi
Mt b m ht h ht hi, t dc ch xm Lch, chy ln ui theo ton qun. B m gi m
cht ly mt ngi lnh:
- Ht chin tranh ri. V thi, con?
Ngi lnh c g nh tay m mnh ra:
- Con khng v c.
B m khc. B m khc tc ti:
- Sao vy? C lnh hng ri m.
Ngi lnh lc u.
- Con khng th v c.
B m rn r:
-B ht i con, v vi m.
Ngi lnh g mnh tay m mnh ra:
- M v i, con phi theo cc bn con.
Ngi lnh chy nhanh bt kp cc chin hu.
B m ng bn ng mt m l, nhn theo con mnh...
***
- Ri ngi lnh c v khng?
l cu hi ca k gi Patrick Sabatier ca nht bo La Libration n tn nh ti Ivry
sur Seine phng vn ti lm s bo c bit cho ngy 30-4-1985.
- Ti khng bit, ng Patrick ! Sau 6 nm t y tr v, ti hi thm ngi xm Lch, c r
l b m cn sng, v ngi con vn bit tm...
- Anh ta i u?
272
S bo c bit ca La libration, mt t bo khuynh t ng bi bo c ta : Ri ngi

lnh c v khng? vo ngy 30-4-1985.
()
Vng tp hp mi ca chng ti ngay ti ng t Yn v Trng Minh Ging. Chng ti va
vo hng ng, n v nghim chnh trnh din anh c ca n v.
Anh c ca n v gng mt thiu no ni trong nghn ngo. Ti c cm tng nh ting ni
ca anh b t on nhiu ln: Ti xin cho tm bit cc anh em. Xin bo cho cc anh em bit
chng ta nhn c lnh bung sng u hng. Ti iu ng anh em n y bo vi
anh em mt lnh cui cng: Chng ta cho tm bit nhau ti y ai v nh ny, tt c qun
trang, qun dng tu anh em nh liu, quyn ch huy ca ti n y chm dt.
C n v im lng khng mt ting x xo bn tn.
Chng ti lng ngi trong ng ngng tt , nhng li l thiu mch lc ca anh c pht ra t
xc ng. Ting ni ca anh chm dt sau vi pht n v vn ng im. C hng qun ang im
lng, anh c vn cn ng , anh ang ci mt. Ci im lng xa vng, ci im lng khng khip.
Ti cng bit gi pht ny phi n, nhng khng ng n n trong b bng th ny!!! Nhn
hng qun sng n cn dng, mt mi u su. Cn au n ch xm chim dn dn
nh ln hi thi vo chic bong bng ti khng chu c phi pht n.
Thnh lnh T., mt trung i trng ca ti, nc mt dn da nhy ra ngoi hng qun, T. d
cao tri lu n v ni to: Cc anh em ca ti hy tan hng, mt mnh ti li thi, T. va
ni xong khong 10 anh em va bc ti ch T. va ni: ti em chi chung vi.
Bt cht hai ting lu n n cht cha...
Tng cng 11 anh em m nhau t gi, Trong s 11 anh em cp bc ln nht l thiu y
trung i trng, ngi cp bc nh nht l binh nh khinh binh.
(Ngun: Tc gi ghi tn tt l H.)
"Lnh vn ngh ang chi nhau d di cu Th Ngh". Ti bit r nhng ngi lnh y. Lnh
vn ngh c hu ca cc tm l chin ch c bn phn canh gc gi an ninh cho cc ngy v
m. H hc 9 tun qun s Trung tm hun luyn Quang Trung. Vng ai an ninh ca
cc b nh. c lc lng bo v an ninh ca cc an ninh qun i lo gim. Vy bn y cu
Th Ngh, k st cc, l ni lnh vn ngh canh gc ban m bo v ta son nht bo
Tin Tuyn, vn phng ca cc quan vn ngh... Ni ra hi bun, lnh vn ngh gc cu, ch
nhm bo v cho cc quan tm l chin chi x-ph, mt chc nhng m trc.
Truyn k v nhng ngi lnh vn ngh gc cu Th Ngh sng 30-4-1975 nh sau:
Xe tng lnh b i ng H vo thnh ph Si Gn vo dinh c Lp bng hai ng. Ng th
nht: T ng t xa l Hng Xanh, T54 ca ca chng chia i. C 10 chic thi. 5 chic r phi
vo Hng Xanh, qua ng Bch ng, qua ng Chi Lng, V Tnh, Ph Nhun, bc ln
ng Cng L. 5 chic r tri vo Th Ngh, qua cu, qua ng Nguyn Bnh Khim, qua
ng Thng Nht. Chic th nht b lnh vn ngh chn nh bn kia cu.
273
Vi sng M16, nhng ngi lnh vn ngh nhm T54 m khc n. n chm v st xe tng
vng ra. Lc y, 10 gi 45 pht, sau lnh u hng ca Dng Vn Minh 15 pht. Mi ngi
lnh c mt bng n, lnh vn ngh bn vo 5 chic xe tng khng qu mt pht l ht n.
Lnh vn ngh gy cm hng cho m thanh nin Th Ngh. H chy vo ng mang ra mt
can xng v c chc ci chai khng vi mt m gi rch. Nhit tnh ni la, nhit tnh ca tui
tr Th Ngh bc phng phng. Bt chp ci cht, thanh nin Thi Ngh ph sc vi lnh vn
ngh bng nhng chai xng chm la nm ti tp vo T54 ca k th. La chy xch T-54. La
chy trn pho thp T-54. La Th Ngh ca Si Gn. nh nh chi, nh nh nghch a ca
tui tr v lnh vn ngh gi. Chic T54 dn u ngng li. Lnh b i ng H trong pho thp
nghe v chai ng vo thnh st nghe lp cp bn m nt th u ra xem. Mt thanh nin Th
Ngh nhy ln xe tng thy vo pho thp mt chai bom xng. La bng ln. Chic T54 bc
chy. Bn chic sau dng li, ng ngc. K th hung hn khc n.
B trng n, anh thanh nin Th Ngh trn pho thp bung ngi ln
Anh bung ngi ln ri xung ngnm cht nh m.
()
Cuc chin u bi hng ca Thiu sinh qun Vng Tu
Trong m 29 v gn trn ngy 30-4-75, bn b i xm nhp th x. Vng Tu coi nh b ng.
Ngoi tr mt c im duy nht cn chng c do cc em thiu sinh qun tui 12 n 17 t lp
phng tuyn t th. C im l trng Thiu sinh qun Vng Tu.
Chiu ti bn b i tung hai tiu on xung kch bao vy c im cui cng ny. Chng bt loa
ku gi cc em u hng. Ting loa va dt, bn b i nhn ngay mt trng i lin thay cho
cu tr li, gn gng v cng quyt ca gn 700 tay sng. Chng lui ra xa trnh n, bc loa
ra lnh cc em phi u hng ng 9 gi 30 sng hm sau, ngy 30 thng T. Mc ch ku
gi v e do, Cc em vn kin tr t th, khing chng ngi vt lm tuyn phng ng, tip t
n dc, nc ung v lng kh, cu thng. Anh ln ch cc em nh nhng bi hc qun
s v k thut tc chin trong thnh ph c ging dy qun trng.
ng 9 gi 30 sng ngy 30-4. Bn b i ra lnh gi u hng ln cht. Nhng cc em thiu
sinh qun vn kin quyt khng c, tr li chng bng nhng lot n d di hn. Chng khai
ho, m cuc tn cng o t mong gii quyt chin trng nhanh chng. Nhng chng phi lp
tc di ngc li, v ho lc t bn trong bn ra v cng mnh lit. Cc em cha bao gi c
bn, nay bn vi tt c nhng g ang c trong tay. Cc em c y v kh c nhn v v
kh cng ng. Ngoi ra cn c li im l cc cng s trong trng, va nh va di chuyn,
n np. Li c nhng qun nhn gi ng bn ngoi kch ng, tm cch ln vo tng cng tay
sng, nhp cuc cng cc thiu sinh qun chin u ngay trong sn trng.
y l trn nh thc s u tin v cng l trn nh cui cng ca cc em thiu sinh qun
chin u khng nao nng d c nhiu em ng gc. Nhng em cht trong gi pht cui
cng ca min Nam, khi tc cn xanh, mng i cha trn. ng bo chng kin cnh bi
thng ny o ln khc. C nhng b m ku go, ln x vo cn ngn hng sng bn b
i che ch cho cc bn trong. Ting n, ting h ht, ting ku khc, ting loa uy hip
ca bn b i to nn mt khng kh chin trng l lng cha tng thy. Cc em thiu
sinh qun chin u vi tt c nhit tnh v sinh lc ca tui tr hng say.
(o V Anh Hng)
274

Ti nh li xe tng Hng qun X Vit ko vo th Budapest ca Hungary. Ngi dn thnh
ph Hungary dng chai bom xng nm vo xe tng Hng qun. Hng qun X Vit cng
hung hn khc n. T chai bom xng trong chin s c tn: bom Cocktail. Ti cng nh
xem mt phim, hnh nh tn phim l El Alamein do Frederick Stafford th vai i y qun i
, din t mt trn nh tuyt vng gia m qun n tr sa mc Phi Chu vi o qun xe
tng ca tng Montgomery lng danh Anh Quc. Tng ca tng Montgomery phi xc
lp lp. V ri, k chin thng nghing mnh knh cn cho tinh thn chin u qu cm ti
pht cht ca k chin bi l qun i . Ngi cng sn, chc chn, thiu s ho sng .
V, ti cn thy thiu c nhng trang sch vit v nhng thanh nin Th Ngh, nhng ngi
lnh vn ngh cht hay vn sng h 1 chic T54 bn kia cu Th Ngh bui tra ngy 304-1975. Ti c tm hi k dy cm ca cc quan vn ngh bo Tin Tuyn. Chng thy g.
()
TQLCra khi
Ngy 4-4-1975, v n Vng Tu S/TQLC ang trong tnh trng ti b sung qun s, sau cuc
lui binh t Nng v y. Lng Sn t lnh kim nhim thm chc qun trn trng th x
Vng Tu nn ng rt bn rn v dn s tng gp bn ln v dn t min Trung chy vo lnh
nn, khi t lnh bn bu mt th chng ti phi tt bt gp i cho n ngy
Ngy 28-4-75, 7 gi sng, i Dng (i y Nguyn Quang an K21/VB) tp hp anh em
chng ti li ni s qua tnh hnh rt bi t hin ti v anh c ni nu ti cn ba chim c
min Nam th t lnh nht quyt khng u hng, c hai trng hp x tr:
1.
L
t
th
(nu
c
th)
2.
L
ra
khi
(vbin
ngay
trc
mt)
Cha bit phi i u? Tt c anh em chng ti ng im lng, mi ngi c ngh ring t
trong
u,
i
Dng
tip:
- Nu t lnhra khi, ai mun i theo t lnh ng sang mt bn, ai chn li v vi gia
nh t lnh s cho trc thng ch v cn c Sng Thn. Trong s i theo t lnh c Tiu Cn
ti (v t lnhcn ti?), n by gi sau 35 nm ti vn cha c cu tr li ti sao i theo t
lnh m b m gi n chic qu nh c dpxa qu hng nh m hin....
Cuc hp b ti xong ti c lnh mang my PRC25 theo trc thng a nhng anh em chn
li bay v cn c Sng Thn. Nhn nhng gng mt thn thng vi nhiu nm thng chin
u bn nhau lng d ti cm thy nao nao bunNhng Tr/s Nam, ph trch m thc cho t
lnh, H/s Gung ngi gc Min, Tr/s Trng cao 1,90 m, Tr/s Hoi ty lai p trai, Tr/s Mn
gc ngi Hoa hin nh cc t th
Ln chia tay mi n by gi40 nm sau cha mt ln gp li.
(Thng 3 bun thiu, thng 4 gy sng - MX Tiu Cn)
11 gi 40 pht
275
Ti r Cn ra ng. Va h nh ti, va h bn kia ph ngn ngang m st, m vi, giy v,

ba l, sng n. V ti v ba a con cng m cng ra ng. Khi nhn qun trang, qun
dng, v kh ca qun i ta xp lp trn va h, v ti a ln khc, con ti khc theo. Nhng
ting khc, nhng git nc mt mun mng. Ti sao ngi ta ch bit khc vo hong hn?
Cnh tng by gi thay i cht cht. Ti thy c nhiu ngi eo bng vi cnh tay
phi. A, nhng ngi ny ti u bit. H di ch xm Lch. H l nhn dn t v chc
ch, hi trm kh nh ti. H l ng th may hin lnh, b chp ph d tnh. H eo bng
ch i hoan h cch mng, hoan h qun gii phng. H thuc S on 304 tn lp*.
11 gi 45 pht,..
N ngang qua nh ti. Nm chic. T54 treo hoa ny-lng pha trc. Nc xe y nhc lnh S
on 304 tn lp* pht lia la c sao vng v c trn , di xanh, gia sao vng. Bn
hng xe eo tng teng lng g, lng vt. Hn l tng dng li nhn qu ca "nhn dn" v
lnh 304 leo ln... gii phng Si Gn. G v vt cng hnh din tham d chin dch H Ch
Minh! Xe tng i qua mt lt th m-l-t-va v GMC Trung quc tin vo. Lnh b i ng H
i nn ci. Qun gii phng i m tai bo. Tt c ng trn xe vy tay ri rt. Tuyt nhin,
"nhn dn" khng hoan h. Khng cn cch mng "diu binh" na, "nhn dn" tn mn v nh
mnh. Ti bo v con vo nh, ng cng, kha k ri r ng Xun Cn i b ln Si Gn.
i b ln Si Gn, ti li nh n phim The Longest Day, xe tng M vo B Linh. Anh M GI ti
x xe tng ti nh mt ngi v lnh c va t trn m anh tm thy a ch trong ti qun ca
xc cht. Anh nhng thi ko s-c-la ln bn. V ngi lnh c lng l nhn ra ngoi
ca s. Ngoi kia l nhng ng gch vn ca nh ca nt v bom n. Cnh mt ng rc
c con ch ang l li i tm thc n. Ngy hm sau anh GI cng li xe tng, trn pho thp
buc ci chung y nhc nhng g l g. Anh GI xch ci chung g bc ba bc tam cp ln
ca. Ca m. Hai ngi m hn nhau
()
Vt bin k chuyn sng n
L lnh i t ci to. Hn i p xch l, hn khng bit hn l ai. Hn ch thc l lnh sau khi
hn vt bin. t tm dung, cui tun no cng th, ngi trong phng n, vi ly bia trn tay,
gia m bn b mi, hn say sa k v cuc i lnh chin ca hn. Hn k say sa v y
t tin: hn bit chc chn trong nhng trn nh y hn khng bao gi thua trn.
Bn b hn cng thch th. H nng ly, c v: Dz Dz.
Cuc chin u bi hng ca Thiu sinh qun Vng Tu
Cuc chng c ko di n 3 gi chiu. Cho n khi kho n dc cn v kho lng thc
b bc chy, cc em thiu sinh qun mi bng lng cho bn b i thng tho. Cc em chp
nhn mt gi ngng bn, sau s bung sng v m cng...V cc em dng mt gi
ngng bn thu dn chin trng, sn sc ng i b thng, gi lim thi hi nhng ng
i gc ng, v chun b lm l h k.
C chng hn mt trung i em thiu sinh qun tp hp trc sn c, ng trang nghim
v nhn ln l quc k bay pht phi trn nn my m u. Hai thiu sinh qun lp 12 l Nguyn
Vn Minh v Nguyn Vn Chung bc ti, ng nghim trc k i theo l nghi qun cch,
276
d tay cho. H t t nm tng nc giy, cho l c h xung tht chm nh c ko di giy

pht thing ling ny, nc mt m a.
Tt c cc em thiu sinh qun t trong cc tng lu, t cc h c nhn, cc giao thng ho, sau
nhng gc cy, b tng, sau nhng mi nh..., khng ai bo ai, ng lot ng dy ng
thanh ct ting ht bi quc ca. Gn 700 ging ht hng trng ct ln, vang khp sn trng.
Bn b i nghe, ng ngc khng phn ng. Ting ht ph trn trn tuyn ch vang ra tn
cng sn trng, ra ngoi ng ph. Ngi dn Vng Tu u nghe v xc ng. Ting
ht bay ra bin khi, bay ln tri cao, m thanh lng lng theo gi chiu, t tri cng ngn ng
rm l theo ting ht. ng bo cng thn thc thng ti v thn thc ht theo.
Thi gian nh ngng ng li trong gi khc bi thm, xc ng cng lm lit . Cho n by
gi, 22 nm sau, nhiu ngi dn Vng Tu vn nghe vng vng trong su kn ting ht bi
thng hng trng ca cc em thiu sinh qun ht bi quc ca trong ngy cui cng ca thng
t en, ngy oan khin nh mnh cho dn tc Vit.
(o V Anh Hng)
Tc gi tn tht: o B Hng, vi bt hiu o V Anh Hng, cng tc vi bo Sng Thn,
Sng, i. Tc gi l thiu t Khng qun, vit bo Tin Tuyn, L Tng Khng qun, vv...
2 gi 30
Chng ti vo trung tm thnh ph. Dn chng ang bu kn cng vin dng hai thy qun lc
chin hng sng cha vo H vin. Chng ti lch m ng. Di chn tng i, xc mt
ngi cnh st nm . Mu u ng ta chy ra cn ti. Ngi s quan cnh st eo lon
trung t. Np ti ngc in ch Long. Phng vin truyn hnh Php quay rt lu cnh ny.
Lc ti n l 2 gi 30. Dn chng ng mc nim trung t Long, nc mt m a. Nhng
ngi khng khc th mt hoe, chp nhanh. Tt c im lng.
- Ti chng kin t pht u.
- ng ni sao?
- Ti nhn r ng ta rt sng bn vo thi dng mnh.
- Tht ch?
- Phi.
Ti nghe hai ngi Si Gn ni chuyn. V ti c nghe "Huyn s mt ngi mang tn
Long" do mt trong hai ngi k. Truyn nh vy:
10 gi 30, Dng Vn Minh c lnh u hng. Trung t Long t ni no n, chng ai r. ng
xut hin cng vin trc H vin hi 12 gi. Ngi trn gh , ng trm ngm ht thuc. Ri
ng ta a tay m ly u, ci thp. Bt cht, ng ng dy, chm ri bc gn chn tng
i. Trung t Long ng thng. ngng mt. Thn nhin, ng rt khu sng lc, k hng sng
vo thi dng mnh bp c.
- , din tin ci cht ca ng ta nh vy .
- ng c mt y trc lc ng y xut hin?
- Phi.
Ti nhn k. Lch s ca chng ta c nhng v anh hng ch c tn m khng c h. Nh
c Tuyt, c Long... Hm nay, chng ta c thm Trung t Long.
Dng ch no vit v Trung t Long? Ngi bn kia Bn Hi vit c pho sch dy cm
nguyn ra mt xc cht. Ngi bn kia cng vit c pho sch dy cm suy tn mt
xc sng! Ngi ta n o. Ngi ta vo ve. Lch s ha thnh huyn s.
277
()
L81 Bit cch nhy d
12 gi tra ngy 28-4-1975, i t Phan Vn Hun Lin on 81 BCND c lnh Trung
tng Nguyn Vn Ton gi v b t lnh Q3 hp khn. Trong phng hp trung tng Ton
ni: Ngy mai chng ta rt khi Bin Ha v phng th Th c, Lin on 81 BCND l lc
lng i sau cng c nhim v ph hy chic cu trn xa l i Hn gn phi trng Bin Ha.
Sng 29-4, n v di chuyn qua cu xa l i Hn, rt khi thnh ph Bin Ha ng theo lnh
tng Ton ni. ng 8 gi sng Lin on 81 BCND qua khi cu Mi v Bit i 812 cng
ton cng binh ca i y Hong tng phi cho Lin on 81 l n v sau cng qua cu v
hon tt nhim v dng cht n ph chic cu . n v va qua khi cu th nghe lnh ng
V Vn Mu, yu cu ngi M rt ra khi Vit Nam trong vng 24 ting ng h.
Si Gn ch cn 2 im khng c ng t By Hin v lng Cha C. Chng bao lu sau ,
ting sng c hai ni khng cn n na, anh em ri v kh v chia tay nhau mi ngi mi ng!
Sng 30-4, Lin on 81 BCND t rng C Mi men theo ng rng di chuyn dn v hng
Th c hy vng gp c n v bn nhng hon ton tuyt vng. Trn ng di chuyn
L81 BCND ch thnh thong bt gp cc qun trang qun dng ca cc n v bn b li! Khi
n gn ni Chu Thi, n v dng qun v tung cc ton thm st ra cc xa l Li Thiu-i
Hn quan st tnh hnh. Cc ton thm st bo v b ch huy L81 BCND qun xa ca Bc
qun ang chy cng khai trn cc trc l m khng gp mt s khng c no ca n v trch
nhim trong vng. Tt c cc ni nh l u r ng ht ri!
()
4 gi thiu 10 pht
Mt nhnh c ui chn, tn lnh S on 304 tn lp, leo ln tng i thy qun lc chin.
N buc hai si giy cp vo c pho tng. N sit cht, k lng. Ri kho li bng ng kho.
N dng ci ba b mnh trn u pho tng cao nht. ng knh in nh ca cng sn thu k
cnh ny, cnh m h dn cnh. Phng vin truyn hnh Php, M, c, Nht... quay khng
tic phim. Pha di, nhng c ui chn, ba to ba nh, ba di, ba ngn chun b t
trc p ph tng i. Xc Trung t Long c ko lt ra xa. Vng mu ca ng cha
kp kh. Khi tn c ui chn trn tt xung, m c ui chn di xm nhau li p nt
chn hai pho tng. Cng sn thuyt minh l "nhn dn Si Gn biu l lng cm th MNgy cao ". Ri tt c c ui chn ko hai si giy cp, Pho tng thy qun lc chin t t
ng xung. Truyn hnh Php din gii: "Biu tng ca min Nam sp ."
V vai ti, Cn ni:
- i ch khc, Long.
Ti hi:
- i u?
Ti khng bit c ngi lnh thy qun lc chin no chng kin cnh tng ny. Ti cng
khng bit ng tng L Nguyn Khang, ng tng Bi Th Ln xem nhng thc phim
git tng i thy qun lc chin ny cha? Lc ny, ng ngm pho tng ng gc, ti
c tng nhng nht ba b xung u pho tng l nhng nht ba b xung u mnh.
Lng chuyn, Cn hi ti:
- Trong dinh c Lp c g l?
278
Ti du ging:
- C g l?...
()
L81 Bit cch nhy d
i t Phan Vn Hun yu cu cc cp ch huy tp hp anh em xung quanh mt ngi m c g
m kh cao. ng trn g m i t Hun bi ngi ni trc hng qun: Chng ta sinh trng
min Nam, chng ta c bn phn phi bo v min Nam, by gi chng ta thua ri, chng ta
phi cay ng tun lnh Tng thng Dng Vn Minh, giao np v kh cho h. Tha anh em,
chng ta l mt n v u t ca Qun lc VNCH, qua bao nhiu nm chin u bn nhau,
trong gi pht lch s ny, chng ta phi chng t l mt n v c k lut, vy yu cu anh em
theo ti tin ra xa l i Hn, cc bit i sp hng t v di chuyn v hng Si Gn tip
xc vi n v h m bn giao v kh ri anh em chng ta gii tn v chia tay nhau. Xin anh em
nh rng, anh em khng c ti g c, v anh em phi tun hnh theo lnh ca ti, ti sn sng
nhn ti v ti s i u, nu h c bn th h s bn ti trc.
Trn xa l i Hn gn lng Ch Ha, qun nhn ca Lin on 81 BCND sp hng tin v
hng Si Gn. Hai b ch huy chin thut v b ch huy Lin on 81 qun s gn 2.000, i
hnh hng t di hn cy s. on qun yn lng di chuyn trn xa l, khng kh tht ngt ngt
kh th, nhng ngi lnh sng n cn trn tay nhng ci lnh u hng lm cay lng cay
mt. Nhng hnh nh nht nho ca nhng ngi dn ng trc mi nh tranh nhn on
qun no n tin bc. Khi L81/BCND ang di chuyn trn xa l i Hn, xe lnh chnh quy
Bc Vit cng di chuyn ngc xui bn i hnh Lin on 81 BCND, cn binh Bc qun trn
xe nhn Lin on 81 BCND vi nt mt t m v ngc nhin khi thy lnh ca L81/BCND trn
tay vn cn mang v kh. Lin on 81 BCND di chuyn kh xa th c 2 xe t hng Si Gn
chy n, trn xe c t my quay phim. H quay phim t u i hnh cho n cui v ngc
li t cui ln u i hnh, Khi Lin on 81 BCND dng li cho anh em ngh ngi th n v
cn binh Bc qun n tip xc, lnh Lin on 81 BCND v kh ti ch v gii tn..
(c san G81/BCND)
6 gi 30
Chng ti c mt ng t Hin Vng-Cng L. Qun trang, qun dng, xp ng ngn ngang
trn va h. Sng n sn sng, tha ma. Nhiu thanh nin bit x dng M16 lm sng bn
ch thin vung vt. Thnh ph rn vang ting n n ch thin...Chng ti thn nhin i. Lc ny,
vn cn nhiu ngi lnh trn ng v nh mnh. Ti nhn ra nhng k chin bi bt c d,
h mnh trn, chn t. Lm sao ti bit chia x nhng ut nghn ca ngi lnh ng chiu
30-4? Nhng trang sch no soi t ut nghn ny? By hc g ca vua V, bn gy bt cn
ca nhng danh s th lm ni tr trng g? Cho nn, chng ta c c trm trang Khi ng Minh
tho chy, gn mt nghn trang H s dinh c Lp. Nhng vn cn thiu mt trang vit v
ngi lnh bung sng, lt b qun phc chy v nh mnh tc ti, phn n v lo u.
7 gi
Bng ti trm thnh ph. n ng cha ln. n vn nhm ng tri m bn. Ti i trong ci
m u ca Si Gn lm cht. Hnh tng mt ngha a hoang vng? Si Gn .
B i min Bc v qun gii phng min Nam xut hin trn cc va h. Mnh phe no phe y
nht nhnh "chin li phm". B i min Bc chn qun trang hn v kh. H ling "chin li
279
phm" ln xe m-l-t-va. Qun gii phng chn v kh. H thu lm vi vng cht ln xe ba
bnh. Ti thy dc ph Cng L, c mi treo nhiu. Qu thc, ti khng nhn ra mu c na.
V mt ti m. V bng ti.
12 gi m
24 gi ri. Ti qua mt ngy di nht trong i ti, mt ngy m nhiu i ngi khng c.
Vn ho Walter Scott vit: "Khng ai giu mua li d vng ch thc ca mnh" u ,.
V , bt hnh trong hnh phc. Ti y ngy di nht Si Gn.
V, cng , hnh phc trong bt hnh.
(Duyn Anh V Mng Long)
Tht th Ninh Bnh: 33 nm nhn li...(1)
Tng T54 b bn h ti Ninh Bnh bi

S on 18 BB min Nam trn ng
tin n H Ni vo ngy 11-4-1975
Ngy 20-4-1975 thnh ph Ninh Bnh b b ng. Sau tm ngy chng c mnh lit vi bn s
on min Nam ca i tng Ng Quang Trng, S on 320 (1) Bc Vit phi trit thoi
v bo v H Ni. Nam nh b cc lc lung Mt trn (Gii phng min Bc) t Bi Chu
t thp v Pht Dim qu hng ng khi c lp trong khi Hi Dng b s on thu
qun lc chin e do dn dp ti ngoi vi sau khi lm ch Hi Phng. Tnh th khng cn lt
ngc c na, Trung Quc quyt nh h ca khu ng ng v Lng Sn cho dn chng
v cc n v qun i nhn dn ang x v pha bin gii, trong khi Tng b th L
Dun an to ti Bnh Nhng cng vi lnh t Khmer lng ging, ng Pol Pot.
( Kh)
(1) Chnh xc hn lS on 308.
- : Sau khi B chnh tr v Qun y nht tr gii phng min Nam nm 75, tng Gip i Ninh
Bnh, ng quyt nh a vo Nam Qun on 1, qun on cui cng ca min Bc.
Khi y Qun on 1 ang gip dn p Ninh Bnh theo k hoch nghi binh, nhn lnh bo
ng, nhanh chng theo trc Quc l 1 hnh qun vo Nam. Ch li S on 308 khu vc
H Ty lm nhim v d b v bo v H Ni. (Huy c - Quyn bnh) (trch lc li)
Lch s nhn t m bn (1)
Hng nm c vo thng T, lc cn gi H Lo khc nghit xoy v thnh ph, nhng m
my mu da cam li bt u pht sng trn khng, k c ca ti li bng sng dy vi nhng
hnh nh ca mt cuc chin khng th no tn.
30-4-1975 l ngy min Nam tip thu min Bc. Xe tng Vit Nam Cng Ha i t nm ca
tin vo ng Thanh Nin. Dn chng ng hai bn ng cm c vng ba sc vy cho.
Gi la ln t hai pha h Ty v h Trc Bch phe phy nhng gii khn tang trng ct trc
nng i bc. Nhng ngi lnh thuc nhiu binh chng mc d ang b thng, nhng h vn
280
ng nghim trong t th trnh din nhn dn H Ni. Xe tng i ngang Vn Miu, vng quanh
cha Mt Ct ri chuyn hng tin v pha qung trng Ba nh. Bui tra, ting xch st
chin xa nghin rt bng trn mt ng trng nha.
C th gii bng hong chng kin lch s trn nhng mn nh TV en trng. Ngy tn ca
cuc chin. cng sn quy hng. Nc M ngc nhin n cm lng v Kissinger but mm
chi Fuck!. Ting chi c i BBC thu li, c c t l tai loi ngi thu li. Sau ny
ng ta vit kh nhiu cun sch bi xa n i.
(ng Th Th)
Hai ngy cui vi Khng qun
Sng ngy 29-4-1975, vn cn vi chic Tinh Long AC119K, cng vi hai khu trc A1 Skyraider,
khng ngng ln xung, n n pho, th ha chu, soi sng gip qun bn ang chin u
di t sut m qua cho n khi chc Tinh Long ca Trung y Trang Vn Thnh b ha tin
tm nhit SA7 chm t cnh my bay v bc chy trn bu tri.
KQ Thi Ngng ghi li s kin nh sau (*** Qun s KQ trang 320-321):
Khong 7 gi sng, trn khng phn phi trng Tn Sn Nht, c mt chic phi c bay ln
rt thp, ti c lng khng qu 5 ngn b. ng tng trn ca dy nh c x c thn
nhn v hng phi o, khng b mt vt g cao cn tr tm mt, ti nhn dng c l
chic AC119K ca phi on ti.
Chic phi c t hng Hc Mn bay dc theo phi o hng v phia Tng y vin Cng Ha ri
li vng li. T trn phi c nhng khu i lin 6 nng v cy i bc 20 ly khc nhng ln n
rc, lin tc bn vo u ch qun ang tn cng vo vng ai phi trng Tn Sn
Nht...My bay bay vn vng i vng li trn khng. n t trong phi c bn ra, c tr li
bng ha tin tm nhit a khng SA7 t di t bn lnPhi c trng ha tin:
Con tu pht ha, chao o c gng gng ly li thng bng nhng ri n tung v gy lm
i. Ti thy c mt ngi nhy d ra, nhng khng bit v l do g li ri tht nhanh. u thn
v mt phn ui (C119 c hai ui) cng ri nhanh, ring mt phn ui cn li v nh hn
nn l lng, ln qua ln li ri xung nh mt chic l cui ma
Phi hnh on Tinh Long 7 gm Trung y Trang Vn Thnh v iu hnh vin 8 ngi hy sinh,
Ring x th khu i lin 6 nng nhy d c, tuy sng st nhng b thng nng. Phi c b
ri trong vng ro ca phi trng Tn Sn Nht. Hi ct ca phi hnh on c bc v ci
tng nm 2010 do s tm kim v ym tr ti chnh ca cc thn hu KQVN.
(Trn L)
- : Sau trn Ma h la 1972, ta pht hin Bc qun c trang b ha tin tm nhit SA7.
Khng qun VNCH ch dn i ph bng cch mi khi pht hin b ha tin rt th trn my
bay th ra mt tri chiu sng vi nhit 2.500 C, ha tin b nh la bi nhit ca tri
sng. Tuy nhin vn l phi cng lun lun pht hin ha tin chm v th tri sng mun
281
cho nn cng nh khng. V vy mi c chuyn phi c bay tt trn tri cao ri bt thn nho
xung th i vi xc xut mt trng hai trt, chm dt thi i phi c lm ch chin trng.
Sng 30-4, tn Ch tch nc mi va nhm chc c hai ngy, i tng V Nguyn Gip
ngi trong dinh Ch tch i cc chin xa M48 ca ch tin vo th . Li thm hn ca
nhc s Phm nh Chng tr thnh s tht:
Hm
nao
chiu
ma
phn
pht
lnh
Hin
c
i
trai
vi
sa
trng
Bao
nhiu
chng
trai
tay
sit
mnh
Thm
hn
ngy
v
qu
Bc
i!
(Anh i chin dch)
()
K c ca mt ngi b bn vo u s c nhiu sai lch. Nhng g ti nh c n ngy
hm nay, l do ti ct gi trong u. Nu h p u ti lc , h s nhn thy
Xe tng tin t t n qung trng Ba nh trong ting h ho vang di, ri quay v pha
lng H Ch Minh. Nhng xe tng khng i xp tng, khng ph hy lng ng H nh ngi
ta tng. Qun i min Nam gi ng t cch, h gii gii v kh trong tinh thn nhn bn. Xe
tng ngng gia nhng hng cy. Gi thng t hiu hiu ngt mi hoa sa. Nhng y vin trung
ng ng cng sn ang ng di ct c. H b qun o i cn thay trang phc
thng dn. H g l c sao vng xung. Nhng ngi lnh min Nam ng theo i hnh,
lng l lm nhn chng: Nh qun i min Bc chin thng ng th nghim cho k bi
trn l qun i min Nam trong cuc Ni chin Nam-Bc Hoa K. Cuc h k no cng lm
chng ta bi ngi, d l c thuc v phe nghch. y l lc gp li qu kh m ra tng lai,
nh th qu kh ch l mt mnh vi hnh ch nht, mt mnh vi che va vn chic quan ti.
u nhng ngi lnh min Nam vn cn qun bng che l n bn vo mng tang hm trc.
Dng h lo o. C th thy mu vn cn chy di m tc bt trn, bn di thi dng
()
Hai ngy cui vi Hi qun
Cn c Hi qun Tuyn Nhn, nm b nam kinh ng Tin. Trc mt l b kinh, lm bi i
cho cc chin nh. Ngoi hng ro l la lit nhng mn do i tc chin din t thit tr. t
hng ro ny chy sut v hng bc l mt rng cy c m u, ni xut pht ca cc cnh
qun Bc Vit t bin gii Min tin v, vi chng cht nhng con lch nh. St ngang hng
ro, pha tay tri l sn p trc thng. Ni n tr ca Lin on c nhim 214-1, gm Giang
on 43 ngn chn v Giang on 64 tun thm. y l ci gai kh nut ca ch, l tr ngi
cht ngi trn con ng huyt mch ca ch.
Lc y, Si Gn ang vo giai on cht ca cuc chin. Nhng c Vng 4 vn cn yn. Cn
c Tuyn Nhn vn bnh thn i ch mt cuc th hng khc. Nhng khng, tt c vn tht l
m d p lc ca ch mi lc mi khp li dn, mi lc mi thy khc lit. nh mt ca dn
trn cc con ng qua li, nh c iu g lo u, e ngi. Cc mt trn khc mi lc mi c. Ti
282
ti ngy 29-4-1975, t lnh ph lc lng trung ng, Hi qun i t V Xun An gi cho Hi

qun Thiu t L Anh Tun: Bng mi cch phi a n v ri Tuyn Nhn. Cng lc ny, i
t An cho Tun hay l "qun i mnh r ng". Tun lin lc li vi Hi qun Thiu t Phm
Vn To, ch huy ph lin on c nhim c mt ti B t lnh S on 9 BB, c
xc nhn: B t lnh hi qun Si Gn v hm i ra i.
Trc hon cnh ny, Tun, vi t cch s quan thm nin hin din ti cn c chin lc
Tuyn Nhn hp cc s quan v cc thuyn trng li, ti hm ch huy, v tuyn b: Nhn
danh t lnh hi qun, ti tuyn b gii nhim cc n v trong vng trch nhim... mnh phi ra
khi y, v Bn Lc (1), hoc xui ra bin. c thi gi thu xp cuc lui qun, n v vn
sinh hot iu ha, cc vng canh vn cn mt.
(Hi qun Thiu t L Anh Tun - Phan Lc Tip)
(1) Bn Lc thuc Tuyn Nhn cch Tn An thuc tnh Long An 15 km. Bn Lc nm trn sng
Vm C vo sng Soi Rp ra bin ng.
Trn cu Chng Dng vo lc tra, i u Cao Xun Huy tc gi v sau ca cun hi
k Thng T khng gy sng thut li cuc b Vinh ca s on thu qun lc chin ngi
trn thit vn xa M113 i u, thy mt chic xch l thong th t thnh ph i ra. Trc cnh l
lng ny, anh nhy xung hi thanh nin ngi trn xch l: Anh i u? - i u, i u by
gi? Xong ri Xong ht ri". Hnh khch ny tr li. Nhng anh khng bit, ngi thanh
nin trn xch l tra hm sau li l nh th ng c Bn, c hai cu cm thn:
Xong
ri
chng
bit
i
u
Xch l B Triu qua cu Chng Dng
11 gi 30 ngy 30-4-1975, L on 3 K binh, lc lng xung kch Qun on 3 min Nam
i sp hng ro st ngoi cng dinh Ch tch v treo c vng ba sc trn nc dinh. Chy
ngang Ct C (v i lc mt mt lc trong khi tm Bc b ph), i u Cao Xun Huy thy xc
mt thng t cng an t st nm ngay ngn vi khu Makarov bn cnh, ng ta nm ngay
ngn di chn tng L-nin ng vn v, lc lng trc cng vin Bc b ph.
()
K c ti rt nhy vi mi mu. Mu vn cn r trong t d nhng xc cht ngng th. Chn
ci xc ngi vn cn nm , i t ng S Vinh v v con, mi ngi mt vin n ghim
gia s. Nhng l c vng ba sc ang che ph thi th v h tr thnh biu tng bnh lng
nht ca cuc chin. Nhng mi mu vn i xuyn qua vi, xc ln mi, lnh c. M mu u
ch l mu thi? Mu cn l nc ra ti. C nhng ti li ch ra sch c bng mu. S
phn bi chng hn. Cho nn cn nhiu mu lau chi s phn bi ca mt tp th, ca
nhng hip c, ca trc v sau chin tranh, ca mt v tng ngang tng n a con cu
t. S phn bi khng thuc ring ai, n nh thuc tnh ca con ngi.
Vy l cuc gii gii hon thnh trong tnh huynh . H bt tay nhau. Ngi chin
thng a tay ra trc. Tm hnh ngi b i v lnh bit ng (1) ng cnh nhau xut
hin trn trang nht ca cc nht bo ton cu. Bo Times cn tit l h chnh l anh em rut
(ngun tin ly t t Chnh Lun Si Gn).
283
Bn b chin s
Phng vin Chu Ch Thnh (TTXVN) thng 4-1973 chp ti c thnh Qung Tr 2 ngi lnh hai
bn chin tuyn khoc tay nhau (trong dp ngng bn?). Nhng ng qun ghi tn tui v n v.
40 mi nm sau, t tm nh chp ngi lnh min Nam v danh c huyn thoi l thuc
Tiu on 5, L on 258 TQLC (1). Cn ngi lnh min Bc sinh Bc t Nam sau 75.
Thm mt huyn thoi khc na: 2 ngi lnh hai bn chin tuyn lhai anh em rut.
()
ng Hng Hnh, ngi ta thy mt ngi n ng trung nin mang qun phc min Nam
ng v vn mt lc lu (cnh cn nh gi l cf Nhn) ri ngi sp xung va h m mt
khc. Vi ngi nh bo rt r ra hi chuyn gic ngu ny th ng nc n tht s ch
khng phi ch v b hnh lm cay mt.
l nhc s Anh Bng v thay v tr li ng run run ct ging:
Ti
xa
H
Ni
nm
ln
mi
tm
khi
va
bit
yu
Bao
nhiu
mng
p
yu
thng
thnh
khi
tan
trong
my
chiu
(Ni lng ngi i)
C nhn ca nhc s Ai ng trng ai ven H, khua nc trong nh ngy xa, hng xm cho
bit l gi nay l n cu thng trn chin trng v mt m tm tch nhng ni chin tng
tn Nam Bc va mi kt thc v Vit Nam ho bnh, thng nht v c lp sau 20 nm.
()
Trong bui l bn giao tr s Trung ng ng H Ni, ngi chin thng ni:
Trong chin tranh, chng ta d theo ui nhng l tng khc nhau, u hnh x nh
nhng ngi lnh can trng. N lc ny cn phi c ghi nhn t mi pha. Con chu chng
ta khi hc lch s Vit Nam s khng khen ngi thng khng ch k bi, nhng s ghi nhn
s
can
trng
hay
hn
nht
ca
nhng
ngi
tham
chin (1).
Cc anh yn tm. Chng ti s khng bt giam nhng ngi cch mng. B i khng phi i
hc tp ci to, khng phi lao ng kh sai. Ngay c ng vin cng vy. Chng ti s khng
u t tng b th, khng chn sng b chnh tr. Nhng nh t s phi ph i. Ba mi nm
qua chng ta chi mt tr chi in r, v cm n tri Pht, tr chi chm dt.
()
(1) Ph c H Vn K Thoi trong hi k Can trng trong chin bi.
284
Hai ngy cui vi Hi qun

Sng hm sau 30-4-1975 cn c Tuyn Nhn vn nh thng. Quc k VNCH vn pht phi
trn ct c gia sn n v. Tt c qun nhn cc cp ton cn c v thn nhn k c n b
v tr nh 250 ngi, cc chin nh cn hot ng c ca c 2 Giang on 64 Tun
thm v Giang on 43 ngn chn l 23 chic. Mi sa son ra i rt bnh tnh, chu o.
V th, lc gn tra 30-4, khi i tng Dng Vn Minh tuyn b: Ti yu cu anh em chin s
VNCH hy bnh tnh ngng n sng v u th Tun theo ch th ni trn, cho tt c cc
chin nh ca cn c u cm mt mnh vi trng trn cn ng ten. Mi ngi xung tu vo
lc 5 gi chiu. on tu i rt chm. Chic HQ 7773 do trung s vn chuyn Nguyn Vn Lc
i sau cng. Ch na gi on tu ra ti ng ba kinh ng Tin v sng Vm C Ty.
Theo anh Lc ni li: "Tu tin thn trng, lnh ra l khng c khai ha, nhng phi sn
sng. M, l lng, trc y mit ny, khi i tun ch thy b sng ti om. Sao m hm nay
hai bn b, cn c Tuyn Nhn, n m u m trng ip nh sao xa. Vn theo li anh
Lc k: ng Tun dn rt k c ri cn c, nu khng n Bn Lc c th ra bin. Trn cc
chin
nh
n
em
cho
2
n
3
tun.
Bng trn h thng m thoi ch huy, c ting ni ca Bc qun xen vo rt rnh r: Cc anh
hy bung sng xung, ln lt tng chic mt i bi vo b bn tri. on tu khng li mt
cht v c lnh c tin. Ting ni ca ch r hn: Cc anh hy nghe lnh ca qun i gii
phng, bung sng v i bi, tng chic mt. on tu c i. Ri mt tri n bng ln, xanh l
pha trc on tu, v ti nghe trn my, (li anh Lc), s 1 ca 43 cht. on tu nh
khng cn linh hn na, chng li. Ting lnh ca ch li vang ln.
Tu ti, chic 7773, i sau cht, st b bn phi, thy xe tng Bc qun en ngm li pha
sau tu, ang hng i bc vo tu mnh. Th l on tu ln lt gh mi vo b bn tri
con sng Vm C Ty, di nh n pin ra lnh ca ch.
Lc y, lc ng Tun t t cht bng sng Colt, vo khong 12 gi m ngy 30-4-1975. ng
Tun t t ng khng mun u hng ch, m d c hng ch d g chng tha mng cho
ng. Xc ng Tun, theo anh em k li, vn li anh Lc, c cun trong cun drap trng, v
tm lim m hm y, vo khong 3, 4 gi sng. Ngi gn ng Tun, lo lng cho ng l anh
Uy,
trung
s
vn
chuyn
Uy.
(Hi qun Thiu t L Anh Tun - Phan Lc Tip)
- : Hi qun Thiu t L Anh Tun l em ca Thiu tng t lnh TQLC L Nguyn Khang.
Mt cn gi bi
Sau ny, gia nh Hi qun Thiu t L Anh Tun t M v n b sng Vm C Ty tm m
thiu t Tun, thy ngi m c dn chng t ng xy ct rt to, p. o ln giy t bc
plastic vn cn nguyn. Hi ct thiu t Tun c ha thiu v em qua M. Gia nh hi
285
qun lm l tip n v truy iu rt trang nghim. Nhiu bn b, i din cc on th n

nghing mnh trc di hi v di nh ca mt k anh hng cht khng hng gic.
Nu y l chuyn xy ra hn 30 nm v trc v cho l nh vy, th tip tc chuyn ny
cho
n
2007,
cn
c
mt
s
cu
hi
phi
tr
li.
Vit Nam Cng Ho trong nhng nm sau (v n gi ny) c p dng chnh sch l lch v
phn bit hay khng, chng nhng i vi nhng ngi trch nhim v t nhiu h lu vi ch
min Bc hay ng cng sn, m i vi c con c chu ca h?
i vi nhng ngi trch nhim ni trn, chm chn khng sang Trung Quc, Bc Triu Tin
kp (hay t nn Cuba), c la 30.000 t cp chun u tr ln vo cc tri hc tp dn ch t
sn v gng ci to h thnh doanh gia mu mc ca kinh t th trng?
Ngoi hn 100.000 ngi vo nhng ngy cui sang lnh nn cc nc x hi ch ngha, c
hn triu ngi phi chn du, ng thuyn t Bi Chy, Qung Ninh vt bin tm ng
sng
Lin
X,
Hung,
Ba
Lan,
Tip
hay
khng?
()
K c ti vn chi tr nhn t m bn, nhn bng ti thnh nh sng, nhn trng thnh en, nhn
c xanh thy ra mu . Ti ang xoay chiu lch s trong th gii ca ring mnh, lch s ca
nhng ngi cht.
Di chn tng ngi lnh thy qun lc chin, nhng git mu cui cng ca Nguyn Vn
Long ang trt xung vit ln lch s. Mu tun ng c trn nhng bc thang. Mu rt qua
khe c thm gia lng , mu tr v t v nm mi ni . Pho tng lnh b ko xp.
Gch vn ln xc ngi trung t. Mi ngi c cch vit lch s ring ca h. Ngi ta
bi xa nhiu th khi thc ti nhng vn cn k c l vng bt kh xm phm.
Bn ti H Ngc Cn ang ng gia phin ta cng cng. Anh dng n vin n cui
cng. n phin nhng ngi cng an cha sng v bn ti tr thnh tn phn ng, thnh tay
sai quc, thnh k phn bi nhn dn. Bn n ca h vi v, lp lim, tr ngy. H x t
ngay gia ch. H Ngc Cn ni: Cho ti mc qun phc min Nam, cho ti cho l quc k
ln cht, ri hy bn ti.
Trong ba iu c, ngi cng sn ch cho anh iu cui.
Nhng anh hng lit s hai min ang gng dy t cuc mt mu. L Anh Tun (1) khng
nht khu Colt45 vng gia lng thuyn. L Vn Hng nht sng lc di nm v b qun
. L Nguyn V bc ti tng lai, khu sng li di ct c ca tng hnh dinh doanh
tri. V kh khng cn hu dng na. H cng Phm Vn Ph, Trn Vn Hai ang ch huy on
xe tng i ngc ng Trng Sn, theo Quc l 1 bng qua nhng vng chin thut. Khp
ni mt t n hoa hu trng. Ch c mi hu tinh khit mi t ni mi t kh cn ti roi ri.
()
(1) Thiu t L Anh Tun sau lnh b sng ca ng Dng Vn Minh vn hin ngang ch huy
on chin nh v Bn Lc. Khi b chn m 30-4-1975, khng cn li thot, thiu t Tun t
286
st bng Colt45 khng chu u hng (theo H Vn K Thoi). Tng L Vn Hng trc khi
t vn du sng di nm, v s v ng tm thy sng s t vn theo (theo li k ca b
Phm Th Kim Hong, v tng Hng). Tng L Nguyn V i v pha trailer (phng ng
ring ca ng) v t st y trong sn b t lnh ti Lai Kh. (Ngun: ng Th Th)
()
Chuyn thi hu chin
Nh c hai ch em. Nm 1954, ch li vi gia nh ngoi Bc, em theo chng vo Nam.
Chin tranh. Thng con ngi ch trng ngha v qun s i b i. V i B vo Nam chin
u. Thng con ngi em d trn chui, trn li, cui cng s phn cng bt phi cm ly khu
sng, v l ngi lnh ca pha bn kia. C hai u t trn vo ngy 30-4-1975!
t nc thng nht. Hai ch em (lc ny l hai b lo) u sng trong cnh c n. Em n
ch vo Nam , ch em sm ti c nhau.
T , hng nm, c n ngy 30 thng T, ngi em li vng nh...
H
Ni
phi
tn
hay
khng?
tn
g,
tn
ai?
()
Ra n Bc, on xe tng bin thnh xe ti i khp thnh ph lng mc. Nhng chic xe ti
mang go, mang nhu yu phm, mang thuc men, mang sch v t trong Nam ra phn pht
cho dn min Bc. Dn chng a ra ng n mng ha bnh.
Nhng ngi con b i tr v. Lu Quang V ngi vit nhng bi th khc, trn sn khu
ca anh l nhng v kch khc v mt nh mnh khc ngoi i. Dng Thu Hng (1) nu
c khc cng s l nhng git nc mt khc, trn nhng va h khc, cho nhng thn phn
khc. Truyn hnh trn th gii nhn nh: y mi l i i tht s. Ngi min Bc n
mng s ph sn ca ch tem phiu v h khu. H n mng ngy tn ca ch cng
sn. T nay tr i, chuyn u tranh giai cp ch l mt khi nim gm ghic. Nhng t ng
gh rn nh tch thu nh, nh t sn, kim k, kinh t mi ch l nhng gii ngha li thi
trong t in. Cn c mng ca min Bc ba mi nm khng chin chng M qua i.
()
(1) - Vit Tide: B tng vit rng, ngy 30-4-1975, khi cc ph n khc trong on qun ca b
trm tr trc s pht trin vt cht ca min Nam th b ngi khc trn l ng Si Gn.
B c th nhc li tm trng ca b lc ?
- Dng Thu Hng: (th di) Khi i qun chin thng vo Si Gn nm 1975, trong khi tt c
mi ngi trong i qun chng ti u hn h ci th ti li khc. V ti thy tui xun ca ti
hy sinh mt cch ung ph.
287
Ti khng chong ngp v nh cao ca rng ca min Nam, m v tc phm ca tt c cc nh

vn min Nam u c xut bn trong mt ch t do, tt c cc tc gi m ti cha bao
gi bit u c tc phm by trong cc hiu sch, ngay trn va h.
Vo Nam ti mi hiu rng, ch ngoi Bc l ch man r v n chc m mt con ngi,
bt l tai con ngi. Trong khi min Nam mi l ch ca nn vn minh. V tht chua
cht khi nn vn minh thua ch man r. l s hm h v lm ln ca lch s.
(inh Quang Anh Thi phng vn b Dng Thu Hng ti Paris)
30-4-1975, k c mt ngi H Ni
Tra ngy 30-4-1975, ti ang ngi trong cng-tin ca nh my Vit Tr th tai nghe nhng ting
la ht m t phng thng tin ca nh my: "Thng ri...Ta thng ri...Dng Vn Minh u
hng ri". Ti b d cc nc ch chy vi ra xem chuyn g. Mt cng nhn cho bit tin va
nhn c qua i Ting ni Vit Nam l qun ta chim c dinh c Lp, bt Dng Vn
Minh phi tuyn b u hng. Nhng ngy trc y, k t sau trn nh vo Bun M Thut,
nh my lm mt p phch ln v bn ca 44 tnh min Nam v dng n gn cng ra
vo. Trn tm p phch , c mi khi c tin qun ta gii phng thm tnh no th lp tc tnh
c v mt l c sao vng ngay. Ti thy cng lc cng nhiu l c xut hin trn
tm p phch ch trong mt thi gian ngn n ni phi hoi nghi, d khng ni ra mt. By gi,
iu nghi ng tht ri. Thi t nay l ht chin tranh v nhng thanh nin min Bc s
khng cn phi xui Nam chin u trong chin trng B na. V iu quan trng ti s gp li
ngi cha rut xa cch gia nh ti 21 nm ri. Ti phng nhanh xe p v nh bo tin cho
m ti bit ngay tin vui ny.
V n nh, dt xe vo trong, cha kp khoe tin th m ti ni: Sao nay con v sm vy? B
i vo ti Si Gn ri con bit cha?. M ti ngi bn st ca s nh ang suy ngh iu g.
Ti ci o i ra ging nc sau nh mc nc tm sau quay tr vo m vn thy m ti
ngi yn ti ch. Ti bc li bn b, hi: U sao vy? V ti tip: U cm hay sao ni cho con
bit vi. Nhng b nhn ti, ming ci mm, tr li: Khng con. M kho m... c iu m
ang ngh v thy con thi. Khng bit thy con by gi trong ang nh th no?
Nghe th, ti i m ci t g g c, lc li ri ly ra tm nh en trng chp chn dung cha ti
c, vng. Trong nh, mt ngi n ng mc b trn rn ri, nh mt nghim ngh, ng
cnh l ng mt khu no trong thnh ph Si Gn ca min Nam. Tm nh ny l tm
duy nht, gia nh nhn c t cha ti, khi hai min Nam-Bc cn lin lc c bng th t.
(Vit nh li ngy 30-4-1975 - Phm Thng V)
Chuyn i tin bt buc phi xy ra, nhng s xy ra nh th no? C chin dch kim k ti
sn, tch thu vn ho phm, t sch khng? Lc lng Xung kch Qun on 3 min Nam
ngy nay c lm ch ton th khu vc Gia Lm, tch thu nh ca ca qun nhn ch c
Ph Lnh rm r kinh doanh? V con ca thnh phn ch c ny c phi y i kinh t
mi, o p thu li khng?
Ni chung v ni rng, vo ngy hm nay, 2007, th v mt dn ch chnh tr, t do x hi,
quyn li lao ng, v mt gio dc, y t cng cng, v mt cng bng, v cch bit giu
ngho, v mt ti c, tiu cc x hit nc ang v tr no?
()
288

Bui chiu trn dc Thin Thu, nhng vong linh ngha trang Qun i bay chp chn trn
nh ni Chu Thi, nhng vong linh nhn v tri v ht vu v: Chiu ln trn i cao, ht trn
nhng xc ngi, ti thyti thytrn cuc i, nhng hin thc ny khng ph nhn
nhau. Nhng hin thc ca m v dng khng trit tiu nhau. Chng cng tn ti.
y ban qun qun min Nam quyt nh lu gi tt c nhng di tch vn ha lch s dng ln
t thi cng sn. H cng quyt nh khng t sch, d l sch tuyn truyn, d l ngh thut
minh ha. Tng L-nin ng gc cng vin H Ni cng nguyn. Nhng bi ca t thi
hng v chuyn cng vy. m nhc s i qua cnh ng thi gian khng bin gii. Tin qun
ca vn c l nim t ho ca nhiu th h tng tham gia khng chin.
()
30-4-1975, k c mt ngi H Ni
Cha ti, mt chin binh trong lc lng D thuc qun i Lin Hip Php. Nhng ngy cui
cuc chin nm 1954, n v ng c my bay th xung tip sc cho cn c in Bin Ph
ang b vy hm khng lu sau , cn c ny lt vo tay b i Vit Minh. May mn thot
cht, b bt lm t binh ri ng c tr t do v theo n v quay v H Ni. Nhng ngy cui
ca Hip nh Geneva, ng cho ngi v qu Sn Ty n m con ti ln cng ng vo
min Nam nhng chuyn khng thnh, ng phi theo n v vo Si Gn trc. Thc ra th
chuyn i ra H Ni khi , on ngi lng c hai m con ti b cn b Vit Minh la a
vo tm tr trong khu rng vng. Khi on ngi c php ra khi rng th thi hn di c
qua, gia nh b chia ct t lc ti mi c gn mt tui.
Lc , ti cng khng hiu ti sao? C khi v hi m th b ch ni: Thi con, h khng cho th
v nh vi m. Ri nhng nm chin tranh lan ra min Bc. My bay M nm bom nhiu ni v
ngay c H Ni na. Nhng t bom chm tut t trn my ri xung ph hu nhiu khu
ph ln. Cnh ngi cht mt xc trong cc ng gch vn cng la khi chy nghi ngt khin
ai cng s. nh phi ko nhau i s tn v qu ni tnh Sn Ty c. Trong lng c nhiu
a thiu nin trc tui ti v ti rt mun lm bn chi vi chng nhng chng khng thch ti
ra mt. Tr em vy m ngi ln cng ni xu, dm sau lng m ti mi khi h gp mt
nhau trn ng hoc trong phin ch. Ti nh kt bn vi m thi, khng ai khc.
()
Vit Nam Cng Ho (thng nht), sau nhiu ln bu c t do v a nguyn, tng c
qun i yn, li va c my cha ni no o chnh. Th tng l ngi giu nht nc
va mi phi ra i sau khi bn cng ty vin thng do ng thnh lp (FPT) vi gi 1,2 t USD cho
Singapore. th y ng, rt l vui mt, nhng v mt pht trin kinh t, chng ai lo hay
phi ngi bn ra ci vo l chng bao gi hay bao nhiu nm na mi ui kp mt quc gia
bn cnh nh l Thi Lan.
( Kh)
289
K c ti rt d b tn thng vi nhng bi ca. Nhng li ca vn lm ti phi khc nh mt

a b th: Ny cng dn i ng ln p li sng ni, ng lng cng i hy sinh tic g thn
sngBi ca ny anh em chng ti s ht trc gi c th, trc khi k sng st mng tang.
Hai tng Nguyn Khoa Nam v L Vn Hng thnh cng trong vic c th Cn Th,
gi c qun khu 4 v bo ton tnh Chng Thin. on xe khi hnh ng ngy 30 thng
T. Theo hoch nh, h s n H Ni kp thi d m tang tp th trn ph Khm Thin v
bom n. C trm c quan ti t tm trn nn h bom, gch v. Nn chy leo lt gia nhng
cn h khng mi khng tng. Su gi chiu l lc ca m m, l lc nhng vong linh nhp
vo ln khi ang bc ln u oi hin nguyn hnh dng. Khi hng ln khut ng gia li
i trn ph, khng tan.
m tang xong, hai tng Nguyn Khoa Nam, L Vn Hng v tng Ng Quang Trng
cng nhng ngi lnh min Nam quay v Hu thm nm m tp th t sau cuc thm st Mu
Thn 1968. on xe ca h s li bng ngang v tuyn 17, nhiu ln nh vy
Ranh gii y by gi ch cn l mt ng nt phai m.
(ng Th Th)
Tc gi sinh nm 1962, sang Hoa K nm 1992, l chu ngoi ca nh vn Hong o trong
nhm T lc vn on. Hin ang ch trng tp ch Da Mu.
Gp nhtghi chp
V con s t vong ca hai min Nam Bc c qu nhiu sai bit qua nhng ngun khc nhau.
Nm 2015, mt nh bo ngi c tn Uwe Siemon Netto vi 53 nm kinh nghim phng vin.
ng vit mt quyn sch c ta : A reporters love for the abandoned soldier of Viet Nam.
Phn dn nhp ng vit: Hn 40 nm tri qua k t khi ti gi bit Vit Nam. Vo nm 2015,
mi ngi s chng kin k nim ln th 40 ngy 30-4-1975. Vi cng v mt ngi cng
dn c, ti khng can d g n cuc chin ny. Nhng, nhm ch gii cho cun sch kinh
in ca nh bo, tng t nh cc phng vin k cu c lng tm, lng ti tng v vn
cn ng v pha dn tc Vit Nam qu nhiu au thng.
() Sau trn Xun Lc, ti v nc nn khng c mt lc Si Gn tht th, sau khi ton b cc
n v qun lc VNCH chin u mt cch mnh lit v qu cm, mc d h bit rng h
khng th thng hay sng st sau trn nh cui cng ny. ()
290
() V con s t vong, ng a ra rt nhiu tc gi mi gii, nhng theo nh hc gi chnh tr

Rudolf Joseph Rummel ca trng i hc Hawaii. Ng Gic i c tnh khong 950.000 lnh
Bc Vit v hn 200.000 lnh VNCH ng xung ngoi trn mc()
() Ti ang Paris, lng su thm khi tt c nhng chuyn ny xy ra v ti c g c dp t
lng knh trng nm v tng lnh VNCH trc khi h quyn sinh lc mi chuyn chm dt,
mt cuc chin m h ng l h phi thng: L Vn Hng (sinh nm 1933), L Nguyn
V (sinh nm 1933), Nguyn Khoa Nam (sinh nm 1927), Trn Vn Hai (sinh nm 1927)
v Phm Vn Ph (sinh nm 1927). ()
(Uwe Siemon-Netto)
Uwe Siemon-Netto sinh nm 1936 ti Leipzig, Germany. M.A. thn hc h Lutheran ti Chicago.
Ph.D. thn hc v x hi hc v tn gio ti i hc Boston.
30-4-1975, k c mt ngi H Ni
Hai thng sau ci ngy chin thng, m ti v li H Ni d hi tung tch cha ti. Trong h
hng bn ni, c ngi vo min Nam cng tc v qua tm c cc thn nhn theo cc
a ch c nm xa. Khi quay tr li min Bc, ngi b con ny gp b v cho bit cc tin tc
v cha ti. Theo , ng l mt s quan qun i cao cp ca chnh quyn min Nam v phi
b hc tp ci to. Quay v nh m ti cho bit tin v khi k chuyn, khng hiu v ngh n vic
hc tp ci to ri lin tng nhng cnh t ti ca cha ti nm xa lc b bt lm t binh hay v
cm cnh thn phn m m ti khc nhiu. Ti d m ng khc ri ti cng khc theo m.
M ti rt mun i vo min Nam ngay bit thm cc tin tc v thy ti nhng khi giao
thng hai min cn kh khn lm, vn cn hn ch ch u tin cho nhng cn b i cng tc.
ng xuyn Vit nhiu ni phi sa cha v ng st nhiu vng mt hn t lu. Chin
tranh bao nm tri u phi mt sm mt chiu thng ng ngay c. Ti vn tip tc i
lm, cng khng h ngh l c ngy mnh t chn vo min Nam v thnh ph Si Gn.
Tin v min Nam i ngho, lc hu do chnh ming nhng b i min Bc t chin trng
min Nam tr v k li trong cc thng trc lm con s ngi xung phong ch m c
trn u ngn tay. Ai cng s kh, s phi xa gia nh n cng tc trong vng t i
ngho n ni c bt n cm cng khng c m n. Kt qu, nh my phi hp v xt hon
cnh tng ngi mt ch nh bt buc. Tn ti c h chn, nh phi chun b hnh
l
theo
on
vo
Nam
d
ti
khng
mun.
()
Gi t v kh
- Chun tng L Nguyn V (1933-1975), t lnh S on 5 BB. Sau khi nghe ku gi bung
sng ca ng Minh. Vo lc 12 gi 30 tra ngy 30-4, ng dng khu Beretta 6.35 bn t pha
di cm ln u t st ti trailer (phng lu ng ca qun i) dng lm phng ng ring cho
t lnh ti b t lnh Lai Kh (Bn Ct, Bnh Dng).
Thi th ng c an tng trong rng cao su gn doanh tri b t lnh. Ngy 2-5-1975 c
thn nhn bc em v ci tng Hnh Thng Ty, G Vp. Nm 1987, ngha trang Hnh
Thng Ty c lnh gii to. Hi ct ng c thn mu ( ngoi 80 tui) cng vi ngi em l
L Nguyn Quc t min Bc vo, n ngha trang Hnh Thng Ty bc m v ha thiu, em
v th nh t ng h L Nguyn ti nguyn qun s nh 151 ng L Li, th x Sn
Ty. Sau , ti ci tng xy lng m ti ngha trang ca gia tc y.
291
- Chun tng Trn Vn Hai (1927-1975), t lnh S on 7 BB. Trc s kin 30-4 khong
hn mi ngy, ng Thiu cho my bay ring xung rc chun tng Hai di tn nhng ng t
chi. Chiu ngy 30-4 sau khi cho binh s ri qun ng theo lnh ca ng Minh, na m v
sng ngy 1-5-1975, ng dng thuc Optalidon (ung nguyn ng 20 vin) t vn trong
phng lm vic ti cn c ng Tm, M Tho. Thi th ng c thn mu v bo em v
mai tng ti ngha trang cha Vnh Nghim, Si Gn ngy 2-5-975.
Bui chiu trong ngy, trc khi ung thuc t vn, ng trao cho s quan tu vin s tin 70.000
ng nh a cho ngi m gi ca mnh. y cng l thng lng cui cng ca mt ngi
lnh sut i lim chnh.
- Chun tng L Vn Hng (1933-1975), t lnh ph Qun on IV t st ti t dinh tri L
Li, Cn Th 8 gi 45 ti ngy 30-4.
- Thiu tng Nguyn Khoa Nam (1927-1975), t lnh Qun on IV t st bng sng Colt
trong trailer b ch huy qun on, trc bn th Pht khong 7 gi 30 sng ngy 1-5.
- : Trc , Thiu tng Phm Vn Ph t st ti Si Gn tra ngy 29-4.
Tn cuc binh ao
- Thiu tng on Vn Qung, t lnh lc lng c bit, ch huy trng trung tm hun
luyn Quang Trung cht trong t tri kh sai Nam H ngy 6-3-1984.
9 ngy sau
- Chun tng Bi Vn Nhu, t lnh ph tng nha cnh st quc gia b a i tp trung kh sai
v cht ti tri t Nam H, ngy 15-3-1984.
30-4-1975, k c mt ngi H Ni
ng st vn cha sa xong, chng ti 18 ngi ngi ngi chung vi hnh l trong chic xe
ti molotova c k ca on xe vo min Nam. Trn xe tuy mt nhng c ci th ngi ngm
cnh hai bn dc ng. Chng ti qua nhiu vng, a danh trc gi ch nghe tn trn bo.
H bom, cu sp, ng b bc tng tng nha, cc khu dn c, ch... xut hin y dc
theo cc on ng xe qua. cc vng xa th , ngi dn lam l, ngho kh, thiu thn l
r trn nh mt, qun o v khung cnh sng. Min Bc qu hng x hi ch ngha cn nh
vy th min Nam chc chn phi ngho, thiu thn gh gm lm. Tt c cng do chin tranh,
do quc M reo rc m ra...,Mt ngi i chung trn xe ni vy.
Xe va vo a gii min Nam, chng ti bm tay nhau nhn khung cnh mi. Nh ca ca
ngi dn cng cc cng trnh th nh cu, ng gn cc trc l giao thng trng p v
vn minh hn hn min Bc nhiu. Ngay t lc cn ngi trn xe nhn cnh vt dc theo ng
v khu ph dn vo Si Gn, ti thy vt tri nhiu ln so vi th H Ni. Mt v b
ngoi sng sa, vn minh l ra t cch phc sc, sinh hot ca ngi dn min Nam.
Gi y i b trn cc con ng trong khu trung tm thnh ph mi thy bn thn ti, mt
ngi dn min Bc qu sc lc hu, ngho nn... t b cnh (qun o) trn ngi. Bn v
ng v trong cc ca hiu sang trng, y p hng ho tht p v mi l ln u chng ti
292
c thy. khc hn vi cnh chen chc ch c ti lt mua s hng t i, nh cnh

thng thy cc khu ph ngoi min Bc trong thi bao cp. Ph x th thi, nhng ta nh
to p thp thong sau dng xe gn my chy hi h trn ng. Khung cnh y nh nc
ngoi, mt ngi trong on chng ti ni nh cho nhau cng nghe.
Ti bi ri ngm nhn cc c gi min Nam, ni chnh xc l c gi Si Gn ang do bc trn
ng. H p qu sc, nh tin... t dng iu, mi tc, y phc mc trn ngi v nht l
khun mt ca h l r v sung tc i cc so vi nhng n cn b tr trong on chng ti.
()
Bn b t sinh
C ting sng n nghe cht cha. Ti a tay xem ng h: 8 gi 45 ti ngy 30-4-1975. Ngy
kt liu cuc i ca nh ti. Ch Ging chy vo ph ch Ngha (s quan tu vin) lng v
chn, mu nhum thm o trn. Ti u nh ti. Ti a tay vut mt cho nh ti.
() 9 gi 30, chung in thoi reo vang. Ti p cht ng in thoi. Mm mi, nhn xc nh ti
ri nhn sang Ngha, ti hi: i T Cn i gp thiu tng, lm sao by gi Ngha?.
Ngha lng tng: C ni thiu tng t st ri - Khng th ni nh vy c. i t Cn ang
c chin vi Vit cng. (). Ti bung my gc xung bn xc Hng. Nc mt tro ra,
() 11 gi m ngy 30-4-1975. in thoi li reo. Ln ny, chnh ging ca Thiu tng
Nguyn Khoa Nam: Al, ch Hng!. Ging tng Nam bun b: Ti bit ri, ch Hng, ti chia
bun vi ch, nghe ch Hng.
(Phm Th Kim Hong)
B Phm Th Kim Hong l qu ph ca c Thiu tng L Vn Hng.
30-4-1975, k c mt ngi H Ni
Mt ngy, ti i ro qua nhiu con ph Si Gn ri thy mi chn, ti ly ht sc can m bc
vo mt hng nc tht p gn mt giao l ln, c tn l Cafe Minirex. Chn mt bn st
khung ca knh trong sut c th nhn r ngi i bn ngoi, ti quan st chung quanh. Bn
gh, cc bnh hoa, quy thu ngn, khch cng vch tng trang tr cnh mt rng cy tht
p... tht khng khc mt tim nc ngoi trong phim nh. Cht mt ngi hu bn bc
n, gt u cho ti ri hi: Tha ng, ng dng chi?
Ngi hu bn ny qu lch s khi tip xc vi khch hng tht khc hn vi cung cch ca
mu dch vin cc tim n min Bc. Ti li ngh, hay ng ta bit ti l cn b ch mi qua
qun o mc trn ngi nn xng h nh vy? Ti gi nc ung v ngm xem sao.
Nhng khng, bt c c khch no vo qun, ngi hu bn ny cng mt cch tip n nh
vy. Rt t nhin, lch s m khng khm nm hoc hch dch nh H Ni.
Mt thay i n trong lng ti m ti bit iu ny cng s n vi bt k ngi no t
min Bc x hi ch ngha khi t chn vo min Nam thi k . Si Gn hay ni rng ra c
min Nam khng lc hu, ngho nn, i kh, y ry cnh ngi bc lt ngi nh bao lu
nay ngi dn min Bc c (hay b) bo ch, i pht thanh H Ni...m t v ch Ngy
quyn tay sai quc M. y l m hnh ca mt x hi vn minh v ngi no c sng
trong x hi ny qu tht may mn hn sng x hi ch ngha ti min Bc.
293
Tic
thay!
Mt
hi
nh
vy
li
va
cp
mt
i.
(Vit nh li ngy 30-4-1975 - Phm Thng V)

Bn b t sinh
Khng k nhng ngi tho chy, khng k nhng ngi cn kt li trong gng km lch s
oan nghit. Cn c nhng ngi ct ln ting ni cui cng: l nhng ci cht.
Ngi cht cui cng vn l ngi c l l ca h. T st bao gi cng cn c hiu l mt
s hy sinh cui cng (Ultimate sacrifice) ng c trn trng. Khng c ci cht v ch m ch
c nhng ci sng v ch. l s phn nhng ngi t chn ci cht: T st.
Nhng ci cht gi tr bng bng vn ting ni.
(Nguyn Vn Lc)
30 thng 4 ngi trn nh o Trng Sn
Talawas: Anh tnh nguyn i B? Cm sng?
Nht Tun: Nm 1973 vo B. C quan c i thi. Hi anh em gi a lnh min Nam l "lnh
b nh", lnh min Bc l "lnh x hi", cn nhng ngi lm cng tc k thut nh ti c
bit phi sang Tiu on 976, trinh st cng binh c gi l "lnh gia cng", hot ng ch yu
trn cc tuyn vn chuyn thuc tnh Qung (c). T 8-1964, sau khi M nm bom min
Bc, cng vic chnh ca ti l kho st thit k giao thng cc tuyn ng khu 4 c, ng
trn, ng trnh, ng gi, ng nghi trangi loi th. cng c nhn qun trang
qun dng nhng khng c qun hm nn khng phi l s quan qun i.
Ti
cm
sng
nhng
ch
bnheo
rng.
(Phm Th Hoi phng vn Nht Tun)

Bn b t sinh
Lc ny khong 11 gi m 30-4-1975, c khong 15 pht ti vo trailer mt ln, thy t lnh
nm ngh nhng giy trn vn cn mang. Ln khc, t lnh ngi dy i v hng ti v hi:
Sao
em
khng
i
ng
i!
khuya
ri.
- Trnh thiu tng, nu h vo dinh ti em nh khng thiu tng? Ti hi.
- Thi ng nh nhau, h vo ti ra ni chuyn.
Khong
sau
1
gi
sng,
anh
lnh
h
hi
chy
vo
gp
ti:
Ti
n
t
ng
m
ca
vo
dinh.
Ti vi v vo trailer gp t lnh, ti thy t lnh nm ngh. Ti trnh:
Trnh
thiu
tng,
bn
h
ang
vo
dinh.
- Bo h ch ti ra ni chuyn.
Trong sut m 30-4, t lnh v ti hu nh khng ng, khong 3 gi sng, ti vo phng ln
na, thy t lnh ang nm yn khng bit ng hay thc. Ti cng qu mt ra phng lm vic
ng lng trn sofa mt cht. Trong lc na tnh na m bng nghe ting chung boong,
boong, boong, ti bt mnh ngi dy, nhn ng h thy hn 6 gi. Qua n bn Pht, ti thy
3 cy nhang t v cm sn trn l hng khi bay nghi ngt. T lnh ang nghing mnh
x Pht. Ti ra ngoi mt lt, tr li t ngoi nhn, t lnh ngi trn gh sofa, mt m chiu
294
nhn ln bn th. T lnh ng dy n bn th ly ba cy nhang t, x ba x cm vo l

hng, g ba ting chung boong, boong, boong xong x 3 x tip, xong t lnh v ngi ni
c, hai tay trn thnh g sofa nhp nhp nh khng c chuyn g sp xy ra.
Ti y nh cnh ca bc ra sn hng v phng trung y Vit. Va i khi ct c mt cht
nghe ting n ng pht ra t hng bn th Pht. Ti chy nhanh vo thy cnh tng hi
hng cha bao gi gp. T lnh ng nga hi lch v pha sau sofa, u hi nghing v bn
tri, khu Colt45 vn cn trong tay, u n xuyn qua mng tang phi qua tri, ngc mt
nhn ln trn nh. T lnh cha cht, nhng ni khng c, git run ry ngi, ming h hc,
t trong c hng nc ln ting khc, khc, khc tng chp v t t nh dn.
Trong lc bi ri ti u c tm tr i xem ng h, khong 7 gi 30 ngy 1-5-1975.
(L Ngc Danh)
L Ngc Danh, s quan ty vin ca Thiu tng Nguyn Khoa Nam.
Talawas: Sau chin tranh, anh ngi gc H Ni vo Si Gn v li cho n nay. L ngi
ca pha chin thng gia nhng ngi chin bi. Sng vi cm gic y c d khng?
Nht Tun: Thng 6-1975, trn ng ph Nng ti thy mt c gi nhn theo mt xe ti ch
y ti vi, t lnh chy ra Bc vi nh mt c cm, ti ngh cng cn may c ta khng c thy
nhng on xe bt vi bt chy trn ng Trng Sn cng ra Bc.
Nhng l chuyn bun kh trnh khi sau chin tranh, cn nhiu chuyn vui khc, nhng
cuc trng phng chng hn. Thng 10-1975 ti vo Si Gn gp ng anh rut l nh vn Nht
Tin, ang l gio vin trng trung hc Hng o. ng y k, cng on trng va chia mi
ngi c 10 iu thuc Tam o, ng khng nhn v hi sao khng nguyn bao, sao li
x ra? Ri ng y khc v s "xc phm con ngi".
Ti bo: Thi ng ra nc ngoi i, ngi nh ng khng sng y c u!
Ti khng c cm gic mnh l "phe chin thng" m ch l dn "ng c", dn "Bc K 75".
"Nhng ngi chin thng" chnh l nhng nhng nh vn tp kt nh Anh c, Nguyn
Quang Sng v c nhng ngi Cch mng 30 thng T nh cc nh vn nh th Nguyn
Th Minh Ngc, Trung Qun, m tc phm ca h chim lnh y cc trang bo Si Gn.
()
A Farewell to Arms
Trong chin tranh, anh thng hay thua, sng hay cht - v s khc bit ch l mt chp mt.
295
In war, you win or lose, live or die - and the difference is just an eyelash.
(Douglas MacArthur)
The abandoned soldier of Viet Nam

(Trn a Xun Lc
Uwe Siemon-Netto)
- : Ta A Farewell to Arms (Gi t v kh) ca Ernest Hemingway.
Talawas: Anh tm thy bi hc g cn li sau chin tranh, d chin thng hay chin bi,
Nht Tun: chnh l nhng ci mi ngi c tri qua chng kin. Ti nh tt nm
1974, ti mt nh o trn Trng Sn, ti thy mt anh lnh li xe trong n v, qung xung
ci bi ng nc ri nhy xung ng, chi ng:
- "M kip, thng min Bc c ngoi Bc, thng min Nam c trong Nam, nh nhau lm
ch g cho b my kh th ny?".
Lc chng ti ci c ln, vy nhng sau tt c li ai v vic ny v ti thy n v ti
tuyt i khng ai mun lm "B quay" c. l mt s tht "trong mt ti", v tt nhin cn
nhng s thc khc v thc trch nhim, tinh thn hy sinh rt sn nhng ngi lnh c hai
bn chin tuyn. l s cm thng, bi l chin tranh l c mt qu trnh lch s.
Cha ng chng ta tng "mang gm i m nc" (1), bi vy vi ti, chin tranh l mt ci
g ging nh l "thin mnh" trong "gng km ca lch s" (ch ny ti mn), mi con
ngi bnh thng hnh nh u tr nn b nh trc bn t ca thn cht.
()
(1)
T
mang
Tri nam thng nh t Thng Long
(Hunh Vn Ngh)
gm
ci
&&&
T
i t H Ngc Cn, tnh trng tnh Chng Thin. Ngy 30-4-1975, mc d ng Dng Vn
Minh ku gi bung sng, ng vn tip tc chin u vi lc lng ch qun vo tip qun.
ng cui cng cng b bt v b x bn ti sn vn ng Cn Th ngy 14-8-1975.
296
Xem bo Paris Match ca u thp nin 80 s thy hnh nh ngy x bn v bi vit c vit:
() Ngi dn Cn Th ln a thi th i t H Ngc Cn v v ph l c Vit Nam Cng
Ha ln thi hi ng. ()

Talawas: Hin ti ca chng ta hm nay c xng ng vi l tng ca nhng ngi cng
hin mt phn ca i mnh cho cuc chin tranh y khng?
Nht Tun: Ti ch xin ni v nhng ngi gn gi, nhng ng i ca ti, h chng l tng
g ht. Ti cn nh mt ti gia Trng Sn, chng ti ngi li hi nhau: Mai mt c v nh,
vic u tin chng my s lm ci g?. Thng th "li ngay v vo bung trong, khi ra ry",
thng th "mang ngay khn voan, v nhy, gom c cht ba l phn pht cho mi
ngi"..., cn ti: Tao s chy ngay ra ph L Quc S n mt bt ph chn d.
By gi, hu ht h nm xung, ngi b bom bi cu C Tang (Qung Bnh), ngi cht
st rt sng A Vng, ti c lm g i chng na cng chng c ngha g vi h...
()
Tm bit
Khi ti tuyn th trn v nh trng West Point. Ti vn cn nh mt bi ht quen thuc trong
doanh tri ca thi y:
Ngi lnh gi khng bao gi cht, h ch tn phai vi nm thng.
Cho tm bit.
Since I took the oath on the plain at West Point, I still remember the refrain of one of the most
popular barrack ballads of that day: Old soldiers never die, they just fade aways.
Goodbye!.
(Douglas MacArthur)
Talawas: Tha anh Nht Tun, ngy 30-4-1975 anh ang u?
Nht Tun: Ti ang cui ng 14 c v u ng Trng Sn mi, tc sng A Vng,
tnh Qung (c).
Lc ti nghe BBC k v mt bc tranh v ng trn bo M, v ngi m c bia khc dng
ch "VNCH" (Vit Nam Cng Ho) v: Ni y yn ngh mt quc gia va cht trong tc ti.
Khi nghe i Si Gn c tuyn b bung sng, giao li chnh quyn ca ng Dng Vn Minh,
ri c ting ngi c: y l ting ni ca Qun gii phng khu vc Si Gn-Ch Ln.
V
ti
ngh:
Chin
tranh
(Phm Th Hoi phng vn Nht Tun)
297
kt
thc.
Kt
V l bi vn s i tm thi gian mt vi cm tnh, cm bt loay hoay vi ch ngha, ngi
vit ng bn l cuc chin khng th trnh khi nhng cm hoi vi nhng ngi cm sng
ca mt thi mt thu gi t v kh hin ang nm u ng sau nhng trn chin.
Lnh Cng Ho
Trn Vn Nam
Sinh: 22-9-1942
T: 30-4-1975
ghi chp 15-6-2015

hon tt 21-1-2016
(Xin xem tip Bt trang 8 pha di)
tp ghi sau 40 nm
nu bn bn sng lc vo qu kh
tng lai s bn i bc vo bn
rasul gamzatov
298
bn c th t b c mi
th nhng bn khng th
t b c qu kh
abraham lincoln
khng phi ngc hng ng khng phi ngc hng ng khng phi
Bt
(vith, m, l)
Nh li Ta bc bch trang u m cc c ta xa dy l ngn bt tuyt bt tuyt th
ng ch ti hiu ch tc nh ch t, ch ng nh ch qu l khng c gqu ng vi sai
hay ng hoc tha vi thiu trong Tp ghi sau 40 nm ny. V ci sai, ci tha ca hm nay,
vi nhn sinh bch tu vi k c th l ci ng, ci thiu ca100 nm sau.
Cht nh ra nm thnh mi thong sch ca thin h s c phn li Bt trang cui. Thy
ngi ta n khoai cng vc mai i o nhng rt ngay tnh tha vi bn c, ng ch ti ch
hiu bt l l s g. Bn tra t in: Phn cha vit r li ta. Bt l phn vit cui sch
gii by thm mt s tng c lin quan n ni dung ca tc phm m cha vit.
Qua ni dung ca tc phm, tm vin m ng ch ti vi tm trng ca mt k to bn kinh
nin ch ngha cng mun gii by nhng iu cha vit l:
L ng ch ti mi trch ra c mt phn rt nh. Cho nn ch ngha ch phn nh c ci nn
ca mt cu chuyn. V chuyn l ln theo vng xch st ca chic xe tng hoen r, ln theo
bnh xe lch s vi nhng ch Nu. Nu cng binh lp xong cu sng Ba trong mt, hai ngy
thNu hi qun hon tt nhng cu phao ni ponto hay k hoch Alfa g bin Thy An
thNu ta bit ti Xun Lc, Qun on 4 Bc qun m pho ch cn hai tri, tng ht xng
thNu ta bit Bc Vit ch cn vn vn mt s on tng tr b (S on 308) H Ni
(thmi c Tht th Ninh Bnh: 33 nm nhn li v Lch s nhn t m bn trn).
Tr li c tng hi qun vit dm ng ch ti qua Can trng trong chin bi vi ai :
() ng tng thut ngn gn, mch lc, loi b c cm tnh ca chnh ng i vi cc s
kin, theo li ghi nhn ca ng. ng cho ngi c t tm ly kt lun ca h. ()
Nh ny c nh ph bnh ch nghi lc c ri. Nh ph bnh th ra ch gii thch:
() Rt tic, khng t ngi em thi quen din ging vo bi vit. Trong bi vit ca h, mi
cu vn phi cng trn lng n nm by cu gii thch. Chuyn mi, gii thch nh. Ngay
c nhng chuyn xa nh tri t cng vn gii thch. Lp li nhng kin thc s ng v c
rch, cch vit nh th l mt s xc phm n s hiu bit ca ngi c. Theo ti, nh vn
phi vit trong gi thit l ngi c ca mnh l nhng ngi cc k thng minh v uyn bc:
Hn khng cn phi vit nhng g c gi c th bit ri. Vi nhng ngi c thng minh
v uyn bc y, hn phi vit nhng iu thng minh v uyn bc tng xng, ngha l, t nht
phi thng minh v uyn bc hn chnh bn thn hn. Thay v gii thch lm nhm v lm
nhm, cch vit nh th l mt s coi thng bn c ().
Quay qu li vi c tng gi Old soldiers never die, they just fade aways cm khi:
299
D thng hay bi, trong cuc mt cuc chin, tt c nhng ngi cm sng hai bn u lm
nhim v ca mnh theo l tng khc nhau. Sau cuc chin, nhng chin binh d hy sinh cho
mt l tng no , khi cht trong b qun phc u l nhng ngi hng th khi nm
xung phi c s knh n ca nhng th h sau. Hai trm nm na, con chu chng ta khi
hc lch s s khng khen ngi thng, khng ch k bi, nhng s ghi nhn s can trng
hay hn mt ca nhng ngi tham chin. V th, nhng th h mai sau s khng qun nhng
nhng ngi cm sng trn chin trng ca c hai bn.
Vi c hai bn, k thng, k bi ni g nm khc sau. Bi bi binh chi tng bt kh ngn
dng, vong quc chi i phu bt kh ngn tr, hay ni ch theo ngi xa th:
Sau
mt
vn
c
Tt
c
cc
con
c,
Vua,
tng,
s,
tt,
u vo nm trong hp
Tip na vi ch l ngha qua cuc Ni chin Nam-Bc Hoa K chm dt ngy 2-4-1865 v
trc khi b m st hai ngy, Tng thng Abraham Lincoln ni: Ngi ta c th t b mi
th, nhng khng ai t b c lch s. Trc sau g, lch s ca nhng bc anh hng ca c
hai bn s phi c dng li chnh ni m nhng ngi anh hng ng xung.
150 sauvi ngy 30-4-1975 c thm bi hc chin tranh vi hnh x ca ngi chin
thng phi bit tn trng k chin bi.
***
Rng vy l co cm xong, ng ch ti v li sng Ba vi Where The Domino Fell:
() i pho ca Bc qun ct on ngi v xe di tn thnh nhiu khcv hn 100
nghn dn v 15 nghn qun min Nam trong cuc rt lui ny (). Nhng nh bo ngoi quc
t trn UH1 nhn xung cho hay: () on xe di tn (qun xa, xe dn s, xe gn my) ging
nh mt ging sng, v mi khi khi c n i bc ri xung ging sng th h thy, nc
vng ln (ging nh khi ta nm xung nc) - ( l xc ngi tung ln theo t bay bay).
Nhng nh bo ny gi lin tnh l 7 l con ng ca mu v nc mt. V cha bao gi
c mt cuc lui binh m tn tht v qun v dn li khng khip nh vy. ()
Ci u t ng ch ti c th tha m a ti ng bn hin ang thnh ph m c hai
angtm dung. ng bn l thiu t thy qun lc chin thuc th loi h trng dc ph
thnh su dng tu binh. Nm 74, ng c lnh dn binh lnh ti trn ca rng. ng i bi
qun ca Cng trung 7 rt v bin gii Vit-Min ngm t l chiu mn qua nh u rui
bn my anh nn ci nhbn bia x trng qun trng Th c. C theo ng bn th:
() Qua ng nhm, di nhng lm cy, mt m bi qun ng nh rui, qun o lch
thch, mu me y ngi, a chng gy, a i c nhc, thng ny du thng kia, rn la khc
lc. ng chng gn nm chc thc, st hn mt cht na, l nh nhng ngi l ngi. Ti
n tr mng, thng bng u, thng bng tay, va cng va cngNgay lc y, khng hiu ti
sao tao lin tng n cnh rt qun ca Hng Qun trong phim Chin tranh v ha bnh r
mn mt tng nt, ngay trc mt tao. m Bc qun, hng mt l lt qua mt taoTao nghe
c c nhng ting chn dm trn l xo xcnh con nai vng p trn l vng kh()
Mi iu thuc, th ra khi, mt lng ng nhnmt ng ch ti.
() y y, th l t ci u rui tao nhm y chc ngay gia trn thng nn ci. By gi ch
cn nn th, nh nh bp mt ci tch tht ngt l ri. Lt s. Th nhng gia ci lc cht
ngi ny, u tao d chng bt ra cu th ca thng lnh a phng qun x nc mm
Phan Thit: Mang trong u nhng ngh trong veo - Xem cuc chin nh tai tri ch nc - Ta
bn trng ngi v ngi bc phc - V cn phn ngi xui khin thi ()
300
Th l ng bn h trng tha to m nn ci t Trng Sn vc xc ti y. Chuyn c hu

lhu s thng h trng gp thngt s qun nhu ti Si Gn v kt bn i vi nhau.
ri mc ni nh ci mc xch ca chic xe tng vi ng nn ci khc ch bnheo rng:
() Ti nh tt nm 1974, molotova chy trn Trng Sn va ngng, ti thy mt anh lnh li
xe trong n v, qung xung ci bi ng nc ri nhy xung ng, va i va chi ng:
- M kip, thng min Bc c ngoi Bc, thng min Nam c trong Nam, nh nhau lm
ch g cho b my kh th ny?.
Ti cn nh mt ti gia Trng Sn, chng ti ngi li hi nhau: "Mai mt c v nh, vic
u tin chng my s lm ci g?". Thng th "li ngay v vo bung trong, khi ra ry", cn
ti, "tao s chy ngay ra ph L Quc S n mt bt ph chn d".
By gi, hu ht h nm xung, ngi b bom bi cu C Tang (Qung Bnh), ngi cht
st rt sng A Vng, ti c lm g i chng na cng chng c ngha g vi h. ()
Tum hm vi k thng ni g? ng ch bn heo rng ni rng:
() l mt s tht "trong mt ti", v tt nhin cn nhng s thc khc v thc rt sn
nhng ngi lnh c hai bn chin tuyn. l s cm thng, bi l chin tranh l c mt qu
trnh lch s. Cha ng chng ta tng "mang gm i m nc", bi vy vi ti, chin tranh
l mt ci g ging nh l "thin mnh" trong "gng km ca lch s" (ch ny ti mn), mi
con ngi bnh thng hnh nh u tr nn b nh trc bn t ca thn cht. ()
Vi bn b chin s, k bi ni nng nh th nh th ny y:
() C th ni nhng ai tng trc tip tham d vo chin tranh s khng bao gi thot khi
cuc chin tranh y. Nhng ngi lnh tng gi t v kh gn bn mi nm v trc vn tip
tc sng trong tm th lnh trng cho n tn by gi. Ngi ta tip tc nh nhau trong k c.
iu ny phn no gii thch ti sao ngi ta c vit v chin tranh mi. K thng vit, nh.
K thua cng vit, thm ch, cn vit nhiu v vit hng hn nhng k chin thng na. ()
ang hung hng vy li ngi ngng bn c no y kh tnh nh ng s vn n kheo khy
ng ch ti ch ngn gi bt tri. Ni cho ngay ng ch ti cni g u vi ch ngha dy
c nh rui bu qua nhng trang giy trn, trm s c Bi Ging m ra. C ng hu thn
tm v d ng, tm hiu l ta c mt tc lng khng bit ng cng ai nn c bi bn
s lch sai trang
chy qung
l lch s
L th y, tha bn c! Nay xin tha.
Thch trc gia trang
Lp ng, Bnh Thn 2016
Ng Khng Phi Ngc Hng
301

Phi Ngọc Hùng - Tạp Ghi Sau 40 Năm

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Phi Ngọc Hùng - Tạp Ghi Sau 40 Năm

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

tp ghi sau 40 nm

Ngy th 2 Ban M Thut tht th : 11-3-1975

Ngy th 44 - Long Khnh hon tt cuc trit thoi : 22-4-1975

Vng 2 chin thut Qun on II

khng bit. Vn Tin Dng, ngi a qun i Bc Vit vo Nam n thng li k li

(Decent Interval - Frank Snepp)

Frank Snepp l nhn vin CIA chi nhnh SI Gn v

ng Thiu khng ni g ti v rt Pleiku, b Ban M Thut v nhng cuc hp mi y vi th

4 gi chiu, Bc qun chim th x Ban M Thut, ngoi tr khu vc b t lnh S on 23 B

Sau , vo lc 5 gi chiu, tng thng Thiu gi ln Pleiku nghe thiu tng Ph bo co

T binh ti Ban M Thut

Cc S on 320, F10, 316 ca Bc qun vn cn pha ty Pleiku v Kontum. Nhng tin tc

- : Tuy nhin pho 175 ly c tm bn t 25 n 27 km.

Minh tu sn o, m trn thng

cy s, nu tin thm chng ti b qut gn ri. V th chng ti rt v Quang Nhiu, li

vt liu, v kh, n dc, b sung qun s b s thit hi nng va qua.

Sau y chng ti c mt c gng ti chim Ban M Thut. ng nh ch, ti thuc Trung

Ngi qun nhu k chuyn sng n

nh Ban M Thut hay Pleiku?

(1) Nhiu n v qun i Bc Vit nh nhiu v tr dc ng s 19 gia Pleiku v b bin.

nhc nh tng Dng: Trng hp ch b mt th x Bun Ma Thut th cng nn ngh n kh

chuyn Qun on II th vo thng 6-1954, Lc lng C ng 100 ni ting ca qun i Lin

Mt na n v ca ti gn nh b xa s. Hai ngi bn thn ca ti u l tiu on trng

(Bi Anh Trinh)

- : Tnh l 7 (hay 7B) nay i tn thnh Quc l 25.

ng Cao Vn Vin ni t nht 75% lc lng, kh nng tc chin ca Qun on II gm S

Lin tnh l 7B Pleiku-Ph Bn-Ph Yn

Gp Thi Tng An gia cu. An vn gi c n ci ti. Ti theo An v xe anh, vn c ly c

th nhiu lm l hn mt ting na ti s c mt ti Tuy Ho, n mt t ph, kim vi ngi

- : Larry Engelmann, gio s khoa s ca i hc San Jose, California. Thomas Polgar l ch

(1) Tuy nhin ti mt trn Xun Lc:

Ngy 2-4-1975. Trong cnh di tn ra khi Nha Trang

Ngy 13-3, Trung tng Ng Quang Trng, t lnh Qun on I c gi v Si Gn

Xe tng, xe bc thp, xe vn ti v hng chc nghn lnh ch ko i kn ng b pho ta bn,

Trn chin Qung Tr

3 gi ngy 19-3, b i Bc Vit chim c thnh Qung Tr.

Ngy 9-3-1975, qun du kch (MTGOMN), nh 15 p ri rc gia Qung Tr v Hu, cng lc

l ln cht. Ngay u cu, mt chic M48 nm chnh nh, my vn cn n m khng c ngi.

(3) Khng phi l Thiu tng Bi Th Ln, t lnh TQLC

Tao ng chin (Thun An)

nhiu cnh tay ca cc thng a ra nm ly chng ti, ngi tm o, ngi nm vai,

Hay qu! Nhng ch kt mt si tc l cc c cu phao nn S1 tan hng v L147 TQLC b

b ng min Bc v yu cu Langley (ph i s) thng bo cho ngoi trng Kissinger v B

Ngy 21-3, nguyn gia nh b Bc qun bn cht

Trc mt ng, tng thng Thiu cho ng ty nghi x dng TQLC, ch tr s on D li m

c s ng ca tng thng, trung tng Trng bay ra Hu hp vi Trung tng Lm

(Nhng ngy cui cng ca Vng 1 v min Nam - Duy Lam)

ng thi S on 2, L on 52 (thuc Qun on 3 Ty Nguyn hay Qun khu 5) t Qung

Ngy 21-3 n 23-3, Bc qun m cc cuc tn cng vo mt s v tr phng ng ca cc n

Tng Trng ph nhn tt c ti li ca cc tng lnh Q1 b k lut v ti lm mt QKI

cng s on d cng vi thy qun lc chin ra nhng vng ly li u th. Ti trnh

k nim 45 nm thnh lp Thu qun lc chin VNCH.

vo vn phng khong 1 ting ng h, ri tng Khnh tr ra sn trc thng ni li vi cc v

Can trng trong chin bi

(V tng ca ma h la nm 1972 - Nguyn K Phong)

- : Ph c H Vn K Thoi, chu gi nh vn H Biu Chnh l ng ni,

mnh ai ny ra i. Ai c phng tin g thi dng phng tin . Khng c th qu giang. Ch

thc c h lm nhng g. H bt u hi: Cn nhng chuyn bay khc na khng?

- : Lc ny tng Ng Quang Trng cn mi mt i i (c th l Hc bo S1BB?) gi

Bn tu Nng cng rt hn lon, nn cc chic tu th neo ngoi xa, dn dng thuyn b t

Bui ti cng ngy, l on trng L on 3 D cng b ch huy l on v mt phn ca

Trn tuyn cui cng

Trn tuyn cui cng

Bit ng qun tin v hng nam. Tiu on 31 ti ch chin u gan d mc du on