Thc n v nui dng b sa

Bin tp bi:
nguyenxuantrach

Thc n v nui dng b sa

Bin tp bi:
nguyenxuantrach
Cc tc gi:
phungquocquang
nguyenxuantrach

Phin bn trc tuyn:

http://voer.edu.vn/c/a2111257

MC LC
1. Gii thiu
2. c trng tiu ha thc n b sa
3. nh gi gi tr nng lng v protein ca thc n cho b sa
4. c im ca thc n nui b sa v nguyn tc s dng
5. Nhu cu dinh dng v khu phn nui b sa
6. Sn xut, d tr v ch bin mt s loi thc n cho b sa
7. K thut chm sc v nui dng
8. Ph Lc
Tham gia ng gp

1/16

Gii thiu
Tm tt
Hin nay, chn nui b sa nc ta ang trn pht trin mnh. Gii quyt thc n
v k thut nui dng l nhng yu t c tnh quyt nh n nng sut, cht lng v
hiu qu ca chn nui b sa. Tuy nhin, nhng kin thc cn thit trong lnh vc dinh
dng b sa cha c ph bin rng ri. Trc tnh hnh chng ti cho xut bn
cun Thc n v nui dng b sa ca TS Phng Quc Qung v TS Nguyn Xun
Trch. Sch cp n nhng vn thuc c s khoa hc dinh dng cng nh nhng
vn k thut quan trng trong vic gii quyt ngun thc n v nui dng b sa.
Chng ti tin rng cun sch ny s rt c ch v thit thc i vi cc cn b nghin
cu, cn b ging dy v sinh vin chn nuith y ca cc trng i hc, cc cn b
lm cng tc pht trin chn nui cng nh ng o b con chn nui b sa.
Trn trng gii thiu cun sch vi bn c v mong nhn c nhng kin ng gp
ln xut bn sau cun sch c hon thin hn.

Ni dung
Xem chi tit ti y

2/16

c trng tiu ha thc n b sa

Tm tt
Khc vi nga, ln, ch v ngi, b sa thuc loi nhai li. D dy ca b bao gm
bn ti: d c, d t ong, d l sch v d mi kh. Ba ti u c gi chung l d dy
trc (khng c tuyn tiu ho), cn d mi kh l d dy thc (c cc tuyn tiu ho
ging nh cc loi ng vt d dy n). D c c dung tch rt ln (khong 100-150
lt), chim ti 80 % dung tch ca ton b d dy.
D c khng tit dch tiu ho v axt chlohydric m y din ra qu trnh tiu ho
nh ln men vi sinh vt. Ngi ta v d c nh mt thng ln men ln. Nhng vi sinh
vt sng trong d c l nhng vi sinh vt c li, khng gy c hi cho gia sc. Chng
c cm nhim t bn ngoi vo (qua thc n, nc ung v truyn t gia sc trng
thnh sang b con). Vi sinh vt d c sinh si, ny n v pht trin rt mnh. Trong mt
ngy m chng c th sinh sn c 4-5 th h.
Vi sinh vt sng v pht trin mnh c trong d c l nh ti y c cc iu kin
thch hp nh :
- Nhit lun c duy tr n nh 38-42C.
- pH n nh (pH = 6,0-7,1) nh nc bt tit xung lin tc trung ho cc axit bo do
ln men to ra, ng thi cc axit ny c hp thu lin tc qua vch d c.
- Mi trng ym kh (hm lng oxy di 1%).
- D c vn ng yu, thc n c a vo lin tc v dng li lu, lm cho vi sinh vt
c iu kin tt khai thc v s dng.

Ni dung
1. D dy kp v vi sinh vt d c
1. c im d dy kp
2. H vi sinh vt d c
2. Tiu ha c hc v nhai li
3. Vai tr ca vi sinh vt d c
1. Chuyn ha Gluxit
2. Chuyn ha cc cht Nito
3. Chuyn ha lipit
4. Tng hp vitamin

3/16

5. Gii c
Xem chi tit ti y

4/16

nh gi gi tr nng lng v protein ca

thc n cho b sa
Tm tt
Cc cht hu c ca thc n u mang nng lng (NL). Khi t chy hon ton mt
loi thc n no (trong bom calorimet) th n s gii phng ra mt lng nhit. Lng
nhit to ra ny chnh l nng lng th (vit tt l GE) ca thc n . Tuy nhin, b
khng th s dng c ton b nng lng th ny ca thc n v n phi tri qua qu
trnh chuyn ho phc tp trong c th b.
Khi t chy hon ton phn (bng bom calorimet) th chng ta cng o c mt lng
nhit. l nng lng cha trong phn (vit tt l FE). Hiu s gia nng lng th
ca thc n v nng lng thi ra theo phn c gi l nng lng tiu ho (DE) ca
thc n:
DE = GE -FE
T s gia nng lng tiu ho v nng lng th ca thc n gi l t l tiu ho nng
lng ca thc n (ED).
ED = DE/GE
Trong qu trnh ln men bi vi sinh vt ti d c mt phn nng lng ca thc n b
mt di dng kh mtan (vit tt l MeE). Mt khc, cng c mt b phn ca cc thnh
phn dinh dng b thi qua thn v ng tit niu, gi l nng lng nc tiu (UE).
Nng lng thc t cn li trong c th ca b sa cc c quan chc nng khc nhau
s dng c gi l nng lng trao i (ME).

Ni dung
1. nh gi gi tr nng lng ca thc n
1. Chuyn ha nng lng ca thc n b sa
2. nh gi gi tr nng lng ca thc n
2. nh gi gi tr protein ca thc n
1. Trao i nito b sa
2. nh gi gi tr protein ca thc n
Xem chi tit ti y

5/16

c im ca thc n nui b sa v
nguyn tc s dng
Tm tt
Thnh phn ca thc n (Hxnh 31) bao gm nc v vt cht kh (VCK). Theo quy
c, hm lng vt cht kh ca mt loi thc n c xc nh bng cch sy kh thc
n trong t sy nhit 105C cho n khi n c khi lng khng i v c
biu din bng t l phn trm:
khi lng thc n sau khi sy
VCK (%) = ------------------------------------ x 100
khi lng thc n trc khi sy
Trong cc loi thc n ca b sa, mt s c hm lng vt cht kh cao, mt s khc
c hm lng vt cht kh thp. Cc loi thc n th xanh c hm lng vt cht kh
thp hn cc loi thc n p v thc n p li c hm lng vt cht kh thp hn
cc loi thc n phi kh. Theo Pozy (1998), hm lng vt cht kh ca thc th
xanh bin ng t 11% n 20%, ca thc n p t 20 % n 40 % (bin ng rt
ln v ph thuc vo nguyn liu em ), ca cc loi thc n phi kh v thc n tinh
t 85% n 92%.

Ni dung
1. Thnh phn dinh dng ca thc n
2. Cc loi thc n thng dng nui b sa
1. Thc n th xanh
2. Thc n p
3. C kh
4. Rm la
5. C qu
6. Ph phm ch bin
7. Thc n tinh
8. Thc n b sung
Xem chi tit ti y

6/16

Nhu cu dinh dng v khu phn nui b

sa
Tm tt
Mc ch cui cng ca qu trnh tiu ho phc tp l cung cp cho c th b sa cc
cht dinh dng v nng lng cn thit b p cho cc hao tn hng ngy do cc
hot ng sng gy ra v to ra cc sn phm. Cc hot ng ca c th bao gm h
hp, tun hon, ni tit, hot ng c bp, s i mi t bo... Mt lng vt cht v
nng lng c hp thu sau qu trnh tiu ho c dnh cho cc chc nng c bn
trn nhm duy tr s sng. Nhu cu v cc cht dinh dng s dng cho mc ch ny
chnh l nhu cu duy tr. Nhu cu ny c lin quan vi khi lng ca b sa. Ch khi
m lng thc n n vo trong mt ngy tho mn c cc nhu cu cho duy tr th phn
cc cht dinh dng hp thu cn li mi chuyn sang tho mn cc nhu cu sn xut
nh tit sa, tng trng, pht trin bo thai.
Nu mt con b sa c sn lng sa trung bnh 4.000 kg/chu k th trong thi gian mt
chu k n to ra khong 480 kg vt cht kh (tnh vi hm lng cht kh ca sa bng
12%), tc l ln hn rt nhiu so vi khi lng vt cht kh trong c th n. iu
ni ln rng b sa c nhu cu dinh dng rt ln cho sn xut.
B sa cn c cung cp y nng lng, protein, cc cht khong v cc vitamin
cho nhu cu duy tr v sn xut.
Nhu cu nng lng ca b sa c xc nh t nhu cu cho duy tr, nhu cu cho sinh
trng, nhu cu cho pht trin bo thai v nhu cu cho sn xut sa. i vi b vt sa,
s thiu ht nng lng trong khu phn l mt trong nhng nguyn nhn chnh hn ch
nng sut sa.
Nhu cu protein ca b sa ph thuc vo nng sut sa l chnh, ngoi ra cn ph thuc
vo giai on tit sa, s mang thai v pht trin c th.
Cht khong l nhng nguyn t v c di dng mui vi nguyn t v c hay hp
cht hu c khc. B sa cn khong 15 loi cht khong khc nhau thuc hai nhm:
khong a lng v khong vi lng. Nhu cu cht khong b vt sa rt ln. Mt
con b sa c nng sut 4.000 kg sa mt chu k th tng s cht khong trong sa
chim ti 28 kg. Thng thng trong thc n thiu cc cht khong, v vy ta phi b
sung vo khu phn cho b sa.

7/16

Ni dung
1. Nhu cu dinh dng ca b sa
1. Nhu cu duy tr
2. Nhu cu sinh trng
3. Nhu cu tit sa
4. Nhu cu mang thai
2. Xy dng khu phn nui b sa
1. Khi nim
2. Nguyn tc xy dng khu phn
3. Phng php phi hp khu phn
4. Nhng ch quan trng trong nui dng b sa
Xem chi tit ti y

8/16

Sn xut, d tr v ch bin mt s loi

thc n cho b sa
Tm tt
a. c im chung
C voi (Pennisetum purpureum) thuc h ho tho, thn ng, c nhiu t, rm l, sinh
trng nhanh. C voi a t mu v thong, khng chu c ngp v ng nc. Khi
nhit mi trng xung thp (2-30C) vn khng b chy l. Tu theo trnh thm
canh, nng sut cht xanh trn mt ha c th bin ng t 100 n 300 tn/nm.
b. K thut gieo trng v chm sc
- Thi v trng
Thi gian trng thch hp l t thng 2 n thng 5.
-Chun b t
Loi t trng c voi yu cu c tng canh tc trn 30cm, nhiu mu, ti xp, thot
nc, c m trung bnh n hi kh, pH = 57.
Cn cy su, ba k hai lt v lm sch c di, ng thi san phng t. Rch hng su
15-20cm theo hng ngty, hng cch hng 60cm.
-Phn bn
c s dng vi lng khc nhau, tu theo chn rung tt hay xu. Trung bnh cho 1
ha cn bn:
+ 1520 tn phn chung hoai mc, bn lt ton b theo hng trng c.
+ 300 400kg m, bn thc v sau mi ln ct.
+ 250300kg super ln, bn lt ton b theo hng trng c.
+ 150200kg sulpht kali, bn lt ton b theo hng trng c.
+ Nu t chua (pH <5) th phi bn thm vi.

9/16

Ni dung
1. K thut trng mt s cy thc n
1. C Voi
2. C Ghin
3. Cy Ng
4. C mc chu
5. C long Para
6. C RuZi
7. C Pangola
8. C Stylo
2. D tr thc n th, kh
1. Phi v bo qun c kh
2. Phi kh v bo qun rm la
3. D tr v bo qun di hnh thc chua
1. Nguyn l chua
2. iu kin cn thit chua thnh cng
3. Chun b chua
4. S dng thc n chua
5. K thut chua mt s loi thc n
4. K thut x l Rm la
1. Mc ch x l rm
2. Mt s phng php x l rm
5. Sn xut thc n tinh hn hp
1. Mc ch
2. Yu cu ca thc n tinh hn hp
3. Mt s cng thc
6. K thut lm bnh dinh dng
1. Khi nim
2. Yu cu ca bnh dinh dng
3. Mt s cng thc bnh dinh dng
4. Dng s sn xut
5. Cch lm
6. Cch bo qun v s dng
7. K thut ch bin hn hp khong v lm tng lim
1. Khi nim
2. Mt s cng thc v cch hn hp khong
3. Cch sn xut tng lim
Xem chi tit ti y

10/16

K thut chm sc v nui dng

Tm tt
Ngay sau khi b sinh, nu dy rn khng t t ngi dng tay tri cm rn b,
cch cung rn khong 10cm ng thi dng ngn tr v ngn ci ca tay phi vut
mnh rn xui v cung v ct rn khong cch 5-6 cm, sau st trng ch ct bng
cn it 5%.
Dng tay mc nht bn trong ming b. Tm ra cho b bng nc m 35-400C hoc
dng khn, bao ti, rm kh mm lau ton b c th. Cho b n sa u cng sm cng
tt (chm nht l 1-1,5 gi sau khi sinh).
Sa u rt quan trng v gip ty sch ng tiu ho, cha nhiu khng th v cc
cht dinh dng khc, lm tng sc khng ca b vi bnh tt v to thun li cho
qu trnh sinh trng v pht trin sau ny.
Khi cho b n sa u cn lu :
-Phi lau ra sch bu v b m trc khi vt sa
u.
- Vt ra cho n ngay, cho n bng x hay bnh, x
v bnh phi rt sch s.
- Sa ca b m no th cho chnh b n. Trng hp con m b cht hoc mt sa
t ngt, c th ly sa u ca b m khc thay th. Lng sa u cho b n khong
4 kg/ngy v
chia lm 3-5 ln.
Lc u b cha quen n sa trong x, cn tp cho b nh sau: nhng ngn tr vo x
sa, cho b mt ngn tay ng thi t t h tay xung x sa v c lm nh vy cho
n khi b quen n sa trong x.

Ni dung
1. Chm sc v nui dng b b sa
1. B s sinh
2. B sau s sinh n khi cai sa
11/16

2. Chm sc v nui dng b ci t cai sa n ng dc ln u

3. K thut chm sc v nui dng b sa
1. B la u
2. B nhiu la
3. Cn sa v nui b cn sa
Xem chi tit ti y

12/16

Ph Lc
Tm tt
inh Vn Ci, Nguyn Quc t, Bi Th c, Nguyn Hoi Hng, L H Chu,
Nguyn Vn Lim (1995) Nui b sa. NXB Nng nghip. TP H Ch Minh.
Hi Chn nui Vit Nam (2000) Cm nang chn nui gia scgia cmTp 3. NXB
Nng nghip. H Ni.
Nguyn Trng Tin, Nguyn Xun Trch, Mai Th Thm, L Vn Ban (2001) Gio trnh
chn nui tru b. NXB Nng nghip. H Ni.
Nguyn Xun Trch (2003) Chn nui b sinh sn. NXB Nng nghip. H Ni.
Phng Quc Qung (2001) Nui b sa nng sut caohiu qu ln. NXB Nng nghip.
H Ni.
Phng Quc Qung (2002) Bin php gii quyt thc n cho gia sc nhai li. NXB Nng
nghip. H Ni.
Phng Quc Qung (2002) 71 cu hip v chn nui b sa. NXB Nng nghip. H
Ni.
Phng Quc Qung v Nguyn Hu V (2002) B quyt thnh cng trong chn nui b
sa. NXB Nng nghip. H Ni.
Phng Quc Qung v Nguyn Xun Trch (2002) Khai thc sa nng sut, cht lng,
v sinh. NXB Nng nghip. H Ni.
Pozy P. (1998) K thut nui dng b sa. Ti liu ca D n hp tc VitB v b
sa H Ni.

Ni dung
1.
2.
3.
4.
5.

Ph lc 1
Ph lc 2
Ph lc 3
Ph lc 4
Ti liu tham kho

Xem chi tit ti y

13/16

Tham gia ng gp
Ti liu: Thc n v nui dng b sa
Bin tp bi: nguyenxuantrach
URL: http://voer.edu.vn/c/a2111257
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: Gii thiu
Cc tc gi: nguyenxuantrach
URL: http://www.voer.edu.vn/m/90c51980
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: c trng tiu ha thc n b sa
Cc tc gi: phungquocquang, nguyenxuantrach
URL: http://www.voer.edu.vn/m/e88fb439
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: nh gi gi tr nng lng v protein ca thc n cho b sa
Cc tc gi: phungquocquang, nguyenxuantrach
URL: http://www.voer.edu.vn/m/6d9a631c
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: c im ca thc n nui b sa v nguyn tc s dng
Cc tc gi: phungquocquang, nguyenxuantrach
URL: http://www.voer.edu.vn/m/a1eaf100
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: Nhu cu dinh dng v khu phn nui b sa
Cc tc gi: phungquocquang, nguyenxuantrach
URL: http://www.voer.edu.vn/m/ea4fda00
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: Sn xut, d tr v ch bin mt s loi thc n cho b sa
Cc tc gi: phungquocquang, nguyenxuantrach
URL: http://www.voer.edu.vn/m/266ee8f8

14/16

Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/

Module: K thut chm sc v nui dng
Cc tc gi: phungquocquang, nguyenxuantrach
URL: http://www.voer.edu.vn/m/b8f06797
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: Ph Lc
Cc tc gi: phungquocquang, nguyenxuantrach
URL: http://www.voer.edu.vn/m/fe3343a9
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/

15/16

Chng trnh Th vin Hc liu M Vit Nam

Chng trnh Th vin Hc liu M Vit Nam (Vietnam Open Educational Resources
VOER) c h tr bi Qu Vit Nam. Mc tiu ca chng trnh l xy dng kho
Ti nguyn gio dc M min ph ca ngi Vit v cho ngi Vit, c ni dung phong
ph. Cc ni dung u tun th Giy php Creative Commons Attribution (CC-by) 4.0
do cc ni dung u c th c s dng, ti s dng v truy nhp min ph trc
ht trong trong mi trng ging dy, hc tp v nghin cu sau cho ton x hi.
Vi s h tr ca Qu Vit Nam, Th vin Hc liu M Vit Nam (VOER) tr thnh
mt cng thng tin chnh cho cc sinh vin v ging vin trong v ngoi Vit Nam. Mi
ngy c hng chc nghn lt truy cp VOER (www.voer.edu.vn) nghin cu, hc
tp v ti ti liu ging dy v. Vi hng chc nghn module kin thc t hng nghn
tc gi khc nhau ng gp, Th Vin Hc liu M Vit Nam l mt kho tng ti liu
khng l, ni dung phong ph phc v cho tt c cc nhu cu hc tp, nghin cu ca
c gi.
Ngun ti liu m phong ph c trn VOER c c l do s chia s t nguyn ca cc
tc gi trong v ngoi nc. Qu trnh chia s ti liu trn VOER tr ln d dng nh
m 1, 2, 3 nh vo sc mnh ca nn tng Hanoi Spring.
Hanoi Spring l mt nn tng cng ngh tin tin c thit k cho php cng chng d
dng chia s ti liu ging dy, hc tp cng nh ch ng pht trin chng trnh ging
dy da trn khi nim v hc liu m (OCW) v ti nguyn gio dc m (OER) . Khi
nim chia s tri thc c tnh cch mng c khi xng v pht trin tin phong
bi i hc MIT v i hc Rice Hoa K trong vng mt thp k qua. K t , phong
tro Ti nguyn Gio dc M pht trin nhanh chng, c UNESCO h tr v c
chp nhn nh mt chng trnh chnh thc nhiu nc trn th gii.

16/16