Dossier

Innovatie: de toekomst van banken

Interview Irine Gaasbeek

Tekst Erik Bouwer
Fotografie Erik van der Burgt

TECH VAAGT STRAKS

DE HELE FINANCILE
SECTOR WEG
In welk domein je ook actief bent: iemand zal
uitvinden hoe het sneller, beter en goedkoper kan,
daar is, spreker en auteur Martijn Aslander van
overtuigd. Neem de financile sector: Dat systeem
representeert absoluut niet meer de rele economie
en transacties.
De financile sector staat onder druk. De bankencrisis
is officieel achter de rug, maar bancaire instellingen
moeten de echte vernieuwing nog doorvoeren. Nieuwe spelregels en nieuwe toetreders maken het speelveld
complexer. Staat de financile sector aan de vooravond
van ontwrichting? Martijn Aslander stond aan de basis
van de lifehackingbeweging: meer bereiken met minder
moeite door dingen slimmer te organiseren, onder meer
met behulp van digitale tools. Hij schreef verschillende
boeken, is beroepsspreker en overtuigd aanhanger van
the wisdom of the crowd, komt in menig boardroom en
zoekt doorlopend naar de match tussen technische en
sociale innovatie. Op de dag dat Donald Trump wordt
verkozen tot nieuwe president van de Verenigde Staten
spreekt Irine Gaasbeek (Accenture) met Aslander over
zijn vergezichten en zijn verwachtingen over de financile sector. Aslander voorspelt dat er over vijf tot vijftien
jaar geen banken meer bestaan.

44.

Voor ons liggen je laatste twee boeken: Easycratie en Nooit af.

Easycratie gaat over lifehacking voor organisaties: hoe
kun je meer doen met minder stress, lagere kosten en
minder moeite. Nooit af is het vervolg op Easycratie.
Nooit af gaat een stap verder: het gaat niet meer alleen
over het bedrijfsleven, maar over de hele samenleving.
Het is geen managementboek. We (Aslander schreef het
boek samen met Erwin Witteveen, red.) geven geen oplossingen, maar stellen betere vragen. We kijken door de
lens van technologie naar de sociale, maatschappelijke
en economische impact van die technologie. We kijken
naar sectoren als openbaar bestuur, zorg, onderwijs en
finance en brengen in kaart wat technologische convergentie, het samenkomen van allerlei soorten nieuwe
technologie, daar voor invloed op heeft. In Nooit af stellen we dat plannen maken geen zin meer heeft. Daarvoor gaan de ontwikkelingen te snel. Tegen de tijd dat

Mgmt. Scope

MARTIJN ASLANDER (43)

Opleiding

Rechten, Rijksuniversiteit Groningen

(niet afgerond)

Loopbaan

2016 - heden
Medeoprichter AmsterdamConnected
2014 - heden
Medeoprichter SHIFT, boardroom
sparring partners
2012 - heden
Medeoprichter Permanent Beta
2011 - heden
Medeoprichter Quantified Self Europe
2007 - 2010
Oprichter Lifehacking en
medeoprichter Lifehacking Academy
2000 - 2002
Initiatiefnemer Gathering Stones
1996 - heden
Oprichter Elvenstone
1989 - 1998
Eigenaar en oprichter Dunedain
buitensport

Nevenfuncties

Internationaal spreker op een groot

aantal events, coach, auteur van
boeken en artikelen over onder meer
innovatie, lifehacking, quantified self,
management en ondernemerschap

Interesses

Lifehacking, connecting, regionale

economische ontwikkeling, innovatie,
creativiteit, Twitter, Apple

Thuis

Samenwonend, een kind

MEER OVER MARTIJN ASLANDER OP:

WWW.MANAGEMENTSCOPE.NL

je plan af is en de financiering rond, ziet

de wereld er weer anders uit. We moeten dus naar een andere benadering toe:
we noemen dat Permanent Beta. Maak
je niet druk als iets niet af is, het blijft
permanent in ontwikkeling, je kunt het
steeds verbeteren. In btafase bestaan
geen fouten, hooguit werkt iets nog niet
helemaal goed.

werk-effecten zorgen ervoor dat alle puzzelstukjes veel sneller gevonden worden
door slimme vernieuwers. Frictie tussen
vraag en aanbod is zon puzzelstukje.

Hoe kijkt u aan tegen de financile

sector?

Ik sprak laatst op een bijeenkomst over

arbeidsmarktvraagstukken. Daar hoorde
ik iemand van de vakbond luid klagen
over nieuwe businessmodellen en innovatie, denk aan Uber en Airbnb. Ondertussen was ze in de weer met WhatsApp.
Met WhatsApp ondermijn je de business
van telecombedrijven. Ongetwijfeld
maakt ze ook gebruik van Google Maps,
dat gaat ten koste van banen bij TomTom. Iedereen kiest uiteindelijk voor oplossingen die sneller, beter en goedkoper
zijn.

Dat systeem representeert absoluut niet

meer de rele economie en transacties.
Naar schatting een kwart van de wereldeconomie, zon 26 duizend miljard
dollar, bestaat uit lucht die nog uit het
systeem moet. Die clash komt nog op ons
af. Technologie vaagt ondertussen de gehele financile sector weg. Er verdwijnen
niet alleen banen, de sector als geheel
verdwijnt. Ik zie dan ook geen toekomst
voor de bank, bij gebrek aan toegevoegde waarde.

Banken hebben kapitaal in beheer,

verzorgen transacties, leveren krediet voor hypotheken. Wat komt er
dan voor in de plaats?
Het businessmodel van banken is gebaseerd op frictie tussen vraag en aanbod.
Die rol van banken gaat verdwijnen.
Banken zijn nu te groot, te log. Hun
innovatietempo is te laag vergeleken
met wat er in de buitenwereld gebeurt.
Kijk alleen al naar M-Pesa, een financieel systeem dat in Kenia en Tanzania
is ontstaan en dat nu in allerlei andere
landen opkomt. Dat draait op basis van
mobiele telefoons. Zon ontwikkeling
voltrekt zich onder de ogen van de bank.
Er zijn overal ter wereld mensen aan het
bedenken hoe het anders kan. Dat wordt
versterkt door netwerkeffecten zoals we
bij Pokmon Go hebben gezien. Die net-

Toch houden consumenten in veel

onderdelen van de economie vast
aan bestaande structuren, waarvan
de bank er een is. Hoe verklaart u
dat?

In hoeverre speelt vertrouwen in

gevestigde instituten een rol?
Een concept als Uber draait volledig
op vertrouwen. Daar gaat een grotere
ontwikkeling achter schuil: de opkomst
van de reputatie-economie. Technologie
zorgt ervoor dat we verifieerbaar vertrouwen creren, dat is iets anders dan het
zit wel goed. Vertrouwen in bestaande
instituties is niet meer vanzelfsprekend.
Steeds vaker vallen ze door de mand en
kunnen ze dat vertrouwen niet aan. Vermoedelijk moet de pijn nog verder toenemen voordat mensen instituties de rug
toekeren, maar dat is kwestie van tijd.

Hoe zorgt technologie ervoor dat

banken verdwijnen?
De meeste organisaties die bezig zijn
met innovatie, richten zich op een of
twee elementen van nieuwe technolo-

Een kwart van de wereldeconomie bestaat uit lucht die

nog uit het systeem moet
46. Mgmt. Scope

gie, denk aan deep learning of Big Data.

Maar momenteel bestaat nieuwe technologie uit een lange rij toepassingsgebieden: biotechnologie, nanotechnologie,
neurotechnologie, sensortechnologie,
robotica, domotica, fotonica, blockchain, virtual reality, augmented reality,
mixed reality, deep learning, kunstmatige intelligentie, predictive intelligence,
open source, open data, Big Data, open
hardware, 3D-printing, DNA-sequencing, sociale zwermen. Die technologien convergeren, komen samen. Ze bieden exponentile mogelijkheden, ook
door het netwerkeffect. Straks hebben
vijf miljard mensen toegang tot het web.
Ze zijn allemaal nieuwsgierig en gaan op
zoek naar puzzelstukjes, die ze vervolgens
delen. In welk domein je ook actief bent,
iemand gaat uitvinden hoe het sneller,
beter en goedkoper kan.

Nieuwe initiatieven kunnen de frictie tussen vraag en aanbod toch niet

elimineren?
Transacties blijven nodig, maar ik denk
niet dat het de banken zijn die hier een
rol in blijven spelen. Hoe miljoenenkredieten geregeld gaan worden? Goede
vraag, wellicht blijven er een paar instellingen over. Belangrijker is dat mensen
op een andere manier naar resources
en kapitaal gaan kijken. Een netwerksamenleving gaat meer over toegang dan
over geld. Ook een econoom als Piketty
denkt nog steeds vanuit assets. Digitalisering leidt tot dematerialisatie. In de
smartphone zit enorm veel functionaliteit die dure, losse producten vervangt:
denk aan cameras, een bibliotheek, een
kompas, een rekenmachine. De productie van die assets is voor een deel weggevallen.

Hoe ziet in uw ogen de bank van de

toekomst er uit?
Banken hebben wel een rating van hun
klanten, maar niet andersom. Dat gaat
veranderen. Ik denk dat we toegaan
naar een hybride situatie, waarbij het
niet alleen om geld draait, maar ook om
toegang tot diensten en producten. Veel
daarvan kunnen we delen. De logistieke

technologie die daarvoor nodig is, ontwikkelt zich op dit moment. De opkomst
en mogelijkheden van zwermen dat
zijn ook Facebook, Twitter en LinkedIn
is hierbij erg belangrijk, maar wordt
onderschat. Dat zijn technologien die
mensen in staat stellen zichzelf te organiseren zonder kosten. Iedereen redeneert
echter nog steeds vanuit traditionele paradigmas en organisatiestructuren. Wikipedia is een goed voorbeeld van hoe
honderdduizenden mensen altrustisch
samenwerken. De Encyclopedia Britannica is verdwenen omdat de mensen die er
een hadden er misschien een paar keer
per jaar in keken, alleen als ze toevallig
thuis waren op het moment van hun
vraag.

47.

Mgmt. Scope

Stappen partijen die nu de zwermen

faciliteren Apple, Google in de
financile dienstverlening?
Facebook in Afrika gaat vooral over
geld. Het wordt interessant als je financile transacties niet beschouwt als verdienmodel, maar als middel om iets anders voor elkaar te krijgen.

Nieuwe toetreders geven het snel

op. Wet- en regelgeving wordt vaak
aangevoerd als reden. Is dat terecht?
Dat lokt alleen maar meer innovatie
uit. Mensen vinden het leuk om te puzzelen en veel ontstaat vanuit onvrede
met bestaande diensten. Er kan morgen
zo iemand opstaan die Uber of Airbnb
opnieuw uitvindt, zonder dat regels in

De pijn moet verder toenemen

voordat mensen instituties de rug
toekeren, een kwestie van tijd
de weg zitten. Verder zijn consumenten
niet loyaal, de overname van WhatsApp
door Facebook leidde binnen een dag tot
vijftig miljoen overstappers op Telegram.
Het duurt vaak even voordat bedrijven
de nieuwe krachten herkennen, maar tegen de tijd dat ze het doorhebben, zijn ze
te laat. Dus ik zie weinig toekomst voor
de bank als instituut.

Stel dat u de nieuwe ceo van ABN

AMRO zou worden. Wat zou u met
de bank gaan doen?
Ik zou de kerstpakketten herinvoeren en
de bonussen afschaffen. Ik zou invoeren
dat mensen maar vier dagen per week
voor de bank mogen werken, de andere
dag is dan voor persoonlijke ontwikkeling. Ik zou de bankfilialen ombouwen
tot kroegen, zodat daar meer ruimte
komt voor het herkennen van talent en
inspiratie. Ik zou hackatons organiseren
met als doel het ontwrichten van het bestaande model. Verder zou ik transparant
maken waar de kredieten naartoe gaan
en overstappen op blockchain. De bank
zou een coperatie moeten worden, zodat de klanten eigenaar worden.

Dus de bank blijft wel bestaan?

Ja, maar in een compleet andere vorm.
Een evolutie naar een vorm die de samenleving beter dient. Ik denk liever in
resources: als je geld uitgeeft, heb je het
niet meer, met resources zoals een netwerk van kennis en contacten werkt dat
anders.

Hoe ziet u de opkomst van fintech?

Deze bedrijven zijn de horzels van de financile sector. Ze gaan nieuwe dingen
verzinnen waar de gevestigde orde last
van krijgt. De fintechs die omarmd worden door de banken, zullen echter niet
leiden tot verandering. Ze worden om
zeep geholpen als de bestaande business
wordt bedreigd: net als bij Kodak.

U hanteert zelf geen tarieven voor

uw advieswerk. Dat mag de klant of
opdrachtgever zelf bepalen, op basis
van de gepercipieerde waarde.
Dat is het beste wat je als consultant
kunt doen, anders ga je zoveel mogelijk uren zitten schrijven. Dat is de verkeerde prikkel. Als je zo kort mogelijk
ergens werkt, kun je zoveel mogelijk
partijen helpen. Tijd ruilen voor geld
is een merkwaardig idee. Ik help alleen
bij vraagstukken die me aanspreken. Als
het heel waardevol is, maar je betaalt er
niet voor, dan is dat niet erg maar sta je
morgen achteraan in de rij. Bijna alles
wat ik nodig heb, haal ik uit mijn netwerk. Ik investeer in sociaal kapitaal,
dat rendeert beter dan financieel kapitaal. Het gaat verder dan een ruil, het is
asynchrone wederkerigheid in een groep.
Met de Permanent Beta-community heb
ik meer dan duizend bijeenkomsten georganiseerd zonder budget, er zijn veel
sprekers die om niet hun kennis komen
delen. Zonder geld kun je veel in beweging krijgen; technologie helpt om het
grootschaliger tot een succes te maken.
Het model is ook schaalbaar: ik leg aan
Afrikaanse cfos uit hoe ze door de inzet
van resources kunnen ondernemen zonder financieel risico en dus zonder angst.
Technologie zorgt ervoor dat je geen
instituties, organisaties en kosten meer
nodig hebt om dingen in beweging te
krijgen.

Het idee van internet-grondlegger

Tim Berners Lee was dat het internet door het delen van kennis en
informatie bijdraagt aan democratisering. Hoe belangrijk zijn de grote
technologiebedrijven?
Social media stellen twee miljard mensen in staat dingen te doen die voorheen
onmogelijk, duur en complex waren. Je
hoeft tegenwoordig niet meteen een organisatie op te tuigen en daar funding

voor te regelen. Dat is een ongekende kracht. Er is een enorm surplus aan
kennis en talent in de gehele samenleving, het is vooral de vraag hoe je dat
aftapt. En wat technologie betreft: over
een paar jaar zijn data en spraak gratis.
Ook voor nieuwe instituten als Google
of Facebook geldt dat ze, als ze het niet
goed doen, zo vervangen kunnen worden
door iets anders. De levenscyclus van bedrijven wordt sowieso steeds korter.

De afgelopen tijd staat Singularity

University volop in de aandacht.
Zij houden zich bezig met allerlei
exponentile technologien op het
gebied van DNA en kunstmatige
intelligentie. Hoe kijkt u daar tegenaan?
Singularity University denkt heel erg
vanuit de technologie en wat er allemaal mogelijk is. Het boek Nooit af gaat
veel meer uit van de maatschappelijke
en economische dimensie van die ontwikkelingen. Het is de poldervariant
van Singularity-denken. Ik denk dat de
grootste ontwikkelingen en het thought
leadership uit Europa en Afrika moeten
komen. In Azi begrijpen ze democratie
niet zo goed en in de VS is de verdeeldheid te groot.

Vandaag heeft Trump de Amerikaanse presidentsverkiezingen gewonnen. Waarom gaat u de politiek

niet in?
Dat is de enige plek waar ik niet kom.
Dat is een bewuste keuze. Politici, ik ken
er veel, zijn bevlogen en hardwerkende
mensen. Maar zet er twee bij elkaar en je
kunt er niets meer mee. Wet- en regelgeving zijn altijd te laat, beleid is te veel
gericht op de korte termijn en er wordt
bij het budget ontzettend veel energie
in controle gestoken. Dan maar zonder
geld, de politiek is niet mijn arena.

Zakelijke communicatie
via privmail:
kunt u ook de dupe
worden van datadiefstal?

De kranten staan er vol mee: politici die toegeven hun priv e-mail
te hebben gebruikt voor werkdoeleinden en directieleden waarvan
de privmail is gehackt. Het is niet ondenkbaar dat daarmee
vertrouwelijke documenten in verkeerde handen vallen.
Zo kwam afgelopen september aan het licht dat bij Yahoo de
grootste datadiefstal in de geschiedenis heeft plaatsgevonden: er is
persoonlijke informatie van 500 miljoen gebruikers gestolen. Stelt u
zich eens voor dat dit bij uw e-mailprovider gebeurt: neemt u daarmee
onacceptabele risicos met uw bedrijfsdata?
Diligent Boards en Diligent Messenger maken het mogelijk om
op een veilige en gebruiksvriendelijke manier te communiceren
en gegevens uit te wisselen. Wereldwijd vertrouwen meer dan
4.700 organisaties en 140.000 bestuurders, leidinggevenden en
administratief beheerders al op de tools van Diligent.
Ons klantportfolio bestaat uit:
 64% van de AEX 25
 40% van de BEL 20
 40% van de Fortune 1000
 39% van de FTSE 100
 23% van de CAC 40

INTERVIEW IRINE GAASBEEK

Managing director financial services bij
Accenture.
Zij interviewt en schrijft voor Management
Scope over innovatie. Haar bijdragen
zijn terug te vinden bij haar profiel op
managementscope.nl/manager/irine-gaasbeek.

Join the Leaders. Get Diligent

ONTDEK MEER:
+31 (0) 621 552 222 f
jthiel@diligent.com f diligent.com
f


Haal het bij

Diligent is een merk van Diligent Corporation dat in de Verenigde Staten is

gedeponeerd. Alle merken van derden vormen het eigendom van hun respectieve
merkhouders. 2016 Diligent Corporation. Alle rechten voorbehouden.

48. Mgmt. Scope