(T) CacBaiToanVeTiepTuyen TranQuangThuan

ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
Çc bµi to¸n vÒ tiÕp tuyÕn

-------------------------------------------------------------------------
ý nghÜa bµi to¸n tiÕp tuyÕn:

- Bài viết ®Ò cËp ®Õn çc bµi to¸n vÒ tiÕp tuyÕn cña ®−êng cong y = f ( x) . Vµ lêi
gi¶i cho çc bµi to¸n nµy ®−îc dùa trªn ý nghÜa h×nh häc cña ®¹o hµm lµ:
- §−êng cong (C ) : y = f ( x) cã tiÕp tuyÕn t¹i ®iÓm cã hoµnh ®é x0 khi vµ chØ
khi hµm sè y = f ( x) kh¶ vi t¹i x0 . Trong tr−êng hîp (C) cã tiÕp tuyÕn t¹i ®iÓm cã
hµnh ®é x0 th× tiÕp tuyÕn ®ã cã hÖ sè gãc f '( x0 ) .
I. c¬ së lý thuyÕt vµ vÝ dô minh ho¹:
Khi nãi tíi çc bµi to¸n vÒ tiÕp tuyÕn, t«i ®−a ra cho çc b¹n 3 bµi to¸n c¬ b¶n vÒ
tiÕp tuyÕn nh− sau:
I/ a. Bµi to¸n 1: Gi¶ sö ®−êng cong (C ) : y = f ( x) cã tiÕp tuyÕn t¹i ®iÓm M
víi hoµnh ®é x0. H·y lËp ph−¬ng tr×nh tiÕp tuyÕn ®ã.
Gi¶i:
- TiÕp tuyÕn t¹i M cã hoµnh ®é x0 cã tiÕp tuyÕn cã hÖ sè gãc lµ f '( x0 ) , ®ång
thêi qua M ( x0 , f ( x0 ))
Ph−¬ng tr×nh tiÕp tuyÕn t¹i M: y = f '( x0 )( x - x0 ) + f ( x0 )
Tõ ®ã cã:
* HÖ qu¶ 1: §−êng cong y f(x) tiÕp xóc víi trôc hoµnh t¹i x0 khi vµ chØ khi
f ( x0 ) = f '( x0 ) = 0
* Chøng minh:
Trôc hoµnh (y = 0) lµ ®−êng th¼ng cã hÖ sè gãc b»ng 0 ⇒ f '( x0 ) = 0 . MÆt
kh¸c, ®iÓm trªn trôc hoµnh (tiÕp ®iÓm) cã tung ®é b»ng 0 ⇒ f ( x0 ) = 0
⇒ f ( x0 ) = f '( x0 ) = 0
Gv: Trần Quang Thuận 0912.676.613 – 091.5657.952

* NhËn xÐt:
1. Tõ hÖ qu¶ thÊy: ®−êng cong f ( x0 ) = 0 tiÕp xóc víi trôc hoµnh khi vµ chØ khi
hÖ sau cã nghiÖm.
 f ( x) = 0
 (*)
 f '( x0 ) = 0
2. Tõ hÖ (*) çc b¹n nghÜ tíi ®iÒu g×??
(Çc b¹n h·y thö liªn hÖ víi nghiÖm kÐp xem sao)?
x0 ®−îc gäi lµ nghiÖm béi d cña ®a thøc P(x) nÕu:
d nguyªn d−¬ng
 d
 P ( x ) = ( x − x0 ) g ( x )

 g ( x0 ) ≠ 0
- NÕu d = 1 → x0: nghiÖm ®¬n
- NÕu d = 2 → x0: nghiÖm kÐp
Nh− vËy, ®a thøc P(x) nhËn a lµm nghiÖm béi k nÕu vµ chØ nÕu
 P(a ) = P '(a ) = ... P ( k -1) (a ) = 0
 (k )
 P (a) ≠ 0
Khi ®ã cã mèi liªn hÖ gi÷a nghiÖm béi vµ tiÕp xóc víi trôc hoµnh cña mét
hµm ®a thøc ®−îc thÓ hiÖn qua mÖnh ®Ò sau:
* Hệ quả 2: Víi P(x) lµ mét ®a thøc bËc d−¬ng th× ®−êng cong y = P(x) tiÕp
xóc víi trôc hoµnh t¹i ®iÓm x0 khi vµ chØ khi x¶y ra nghiÖm lín h¬n hoÆc
b»ng 2 cña ®a thøc P(x).
Chøng minh: Tõ hÖ qu¶ 1 th× ®−êng cong y = P( x) tiÕp xóc víi trôc hoµnh
t¹i x0 ⇔ P( x0 ) = P '( x0 ) = 0 . §iÒu ®ã t−¬ng ®−¬ng x0 lµ nghiÖm béi lín
h¬n hoÆc b»ng 2 cña ®a thøc P ( x) .
- Nh− vËy chóng ta lËp tøc cã hÖ qu¶ sau:
* HÖ qu¶ 3: Víi P ( x) lµ mét ®a thøc bËc d−¬ng th× ®−êng cong y = P ( x0 )
tiÕp xóc víi trôc hoµnh khi vµ chØ khi P ( x) cã nghiÖm béi lín h¬n hoÆc
b»ng 2.

b. VÝ dô:
1. T×m tÊt c¶ çc gi¸ trÞ cña m ®Ó ®å thÞ hµm sè
y = 2 x3 - 3(m + 3) x 2 + 18mx - 8 (m lµ tham sè)
tiÕp xóc víi trôc hoµnh.
Gi¶i
§Ó trôc hoµnh y = 0 trë thµnh tiÕp tuyÕn víi ®å thÞ cña hµm sè ®· cho th×
hoµnh ®é tiÕp ®iÓm ph¶i lµ nghiÖm cña hÖ ph−¬ng tr×nh:
2 x 3 − 3 ( m + 3) x 2 + 18 mx − 8 = 0
{ 6 x 2 − 6 ( m + 3 ) x + 18 mx = 0 (*)
x =3
[
Tõ(*) ⇒ x = m
35
Thay x = 3 vµo (1) ⇒ m =
27
Thay x = m vµo (1) ⇒ m = 1, m = 4 - 2 6 , m = 4 + 2 6
VËy çc gi¸ trÞ cÇn t×m cña m lµ
 35 
m ∈ 1; ; 4 - 2 6; 4 + 2 6 
 27 
2. VÝ dô 2:
Víi nh÷ng gi¸ trÞ nµo cña m th× ®−êng cong
y = mx 4 - 2 x3 - 7(m - 1) x 2 - 6mx - 9 = 0 (C )
TiÕp xóc víi trôc hoµnh.
Gi¶i
Ta cã:
mx 4 - 2 x3 - 7( m - 1) x 2 - 6 mx - 9 = ( x + 1)( x - 3)[(mx 2 + 2(m - 1) x + 3]
Nh− vËy y = ( x + 1)( x - 3)( mx 2 + 2(m - 1) x + 3)
§Æt f ( x) = mx 2 + 2( m - 1) x + 3
§−êng cong (C) tiÕp xóc víi trôc hoµnh khi vµ chØ khi ph−¬ng tr×nh y = 0 cã nghiÖm
béi ≥ 2

§iÒu nµy x¶y ra ⇔ f ( x) nhËn -1 hoÆc 3 lµm nghiÖm hoÆc f ( x) cã d¹ng tam thøc
bËc hai vµ cã nghiÖp kÐp.



 
 - m + 5 = 0
 f (-1) = 0 
Tõc lµ:  f (3) = 0 ⇔ 15m - 3 = 0
 
∆ ' = (m - 1)2 - 3m = 0  5 − 21
   m =
 m ≠ 0  2

 5 + 21
  m =
2
1 5 − 21 5 + 21
⇔ m = 5 hoÆc m = hoÆc m = hoÆc m =
5 2 2
VËy çc gi¸ trÞ cÇn t×m lµ:
 1 5 − 21 5 + 21 
m ∈ 5; ; ; 
 5 2 2 
3. VÝ dô 3:
( 3m + 1) x − m 2 + m
Cho hµm sè: y = (C), m lµ tham sè lÊy mäi gi¸ trÞ thùc ≠ 0.
x+m
Víi nh÷ng gi¸ trÞ nµo cña m th× t¹i giao ®iÓm cña ®å thÞ víi trôc hoµnh, tiÕp
tuyÕn cña ®å thÞ sÏ song song víi ®−êng th¼ng y + 10 = x . ViÕt ph−¬ng tr×nh
tiÕp tuyÕn ®ã.
Gi¶i
TX§: R-{-m}
Hoµnh ®é giao ®iÓm cña ®å thÞ víi trôc hoµnh lµ nghiÖm cña ph−¬ng tr×nh:
(3m + 1) x − m2 + m
=0 (m ≠ 0)
x+m

 m2 − m
 x =
 3m + 1
 m ≠ 0, x ≠ − m  1
⇔ 2
⇔ m ≠ 0, m ≠ − (*)
(3m + 1) x = m + m = 0  3
 x ≠ −m


Gi¶i ®iÒu kiÖn x ≠ m cã:
m2 − m
≠ −m
3m + 1
⇔ m2 − m ≠ −3m2 − m
⇔m≠0
(lu«n ®óng)
 m2 − m
x =
 3m + 1
⇒ ( *) ⇔  m ≠ 0
 1
m ≠ −
 3
4m 2  m2 − m  4m 2
MÆt kh¸c, y ' = ⇒ y '   = 2
( x + m) 2  3m −1   m2 − m 
 + m
 3m −1 
Do tiÕp tuyÕn cña (C) t¹i giao ®iÓm cña (C) víi Ox sÏ song song víi
y + 10 = x nªn cã:
 m = −1
4m 2
= 1 ⇔ 5m + 6 m + 1 = 0 ⇔ 
2
1
m −m
2

2
m = −
 3m − 1 + m   5
 
3
⇒ Hai giao ®iÓm cña (C) víi trôc hoµnh: A(−1, 0); B ( , 0)
5
⇒ Ph−¬ng tr×nh tiÕp tuyÕn lµ:
y = x + 1 (qua A)
3
y = x− (qua B)
5

4. VÝ dô 4:
T×m nh÷ng ®iÓm trªn ®å thÞ (C) cã hoµnh ®é > 1 sao cho tiÕp tuyÕn t¹i ®iÓm dã
t¹o víi 2 ®−êng tiÖm cËn mét ∆ cã chu vi nhá nhÊt.
1
Víi hµm sè y = x + 1 + (C)
x −1
(§HQG-A.2000)
Gi¶i
* TX§: R \ {1}
1
* y ' = 1−
( x −1)2
- TiÖm cËn ®øng x = 1 v× lim = ∞
x→1
- TiÖm cËn xiªn y = x + 1 v× xlim( y − x − 1) = 0

→∞
- To¹ ®é giao ®iÓm hai ®−êng tiÖm cËn: I (1,2)

XÐt M ( a, y ( a ) ∈ ( C ) ) víi a>1. Khi ®ã tiÕp tuyÕn t¹i M cã d¹ng.
( d ) : y - y (a ) = y '( a)( x - a) hay
a 2 − 2a a2
(d ) : y = ( x − a) +
(a − 1) 2 a −1
To¹ ®é giao ®iÓm A cña (d) vµ tiÖm cËn ®øng lµ nghiÖm hÖ:
x = 1 x = 1
 2 2 
 y = a − 2a x − a + a ⇔  2a
 2 ( )  y=
 ( a − 1) a −1  a −1
 2a 
⇔ A  1, 
 a −1
To¹ ®é giao ®iÓm B cña (d) vµ tiÖm cËn xiªn lµ nghiÖm hÖ.
y = x +1
 2 2  x = 2a − 1
 y = y = a − 2a x − a + a ⇔ 
 2 ( )  y = 2a
 ( a − 1 ) a −1
⇔ B ( 2a − 1, 2a )
2a 2
AI = x A − xI = −2 =
a −1 a −1
BI = ( xB − xI ) 2 + ( yB − yI ) 2 = (2a − 2) 2 + (2a − 2) 2 = 2 2 a − 1

π
AB 2 = AI 2 + BI 2 − 2 AI .BI cos = AI 2 + BI 2 - 2AI.BI
4
Chu vi ∆ ABI:
P = AI + BI + AB = AI + BI + AB 2
= AI + BI + AI 2 + BI 2 − 2 2 AI .BI ≥ 2 AI .BI + 2 AI .BI − 2 AI .BI ( cauchy )
= 4 4 2 + 2 2( 2 − 1) y
P∆ABI min = 4 4 2 + 2 2( 2 − 1) ®¹t khi

2 1
AI = BI ⇔ = 2 2 a −1 ⇔ a =1+
a −1 4 2 B d
4
1 1 A
→ M (1 + ,2 + 4 2 + ) 3
4 2 4 2
2 I
0 1 2 x
y=x+1
x=1
Chó ý:
1. Më réng kh¸i niÖm nghiÖm béi cña ®a thøc, ng−êi ta ®−a ra kh¸i niÖm nghiÖm
béi k cña hµm f(x) nh− sau:
Hµm f(x) nhËn a lµm nghiÖm béi k nÕu nh− f (a) = f '(a) = ... = f ( k −1) ( a ) = 0
vµ f ( k ) (a) ≠ 0
Víi kh¸i niÖm nµy chóng ta cã hÖ qu¶: §−êng cong y = f ( x) tiÕp xóc víi trôc
hoµnh khi vµ chØ khi ph−¬ng tr×nh cã nghiÖm béi lín h¬n hoÆc b»ng 2.
Chó ý: NghiÖm béi lín h¬n hoÆc b»ng 2 chø kh«ng ph¶i nghiÖm kÐp nh− nhiÒu
ng−êi vÉn sai.
2. BiÕn ®æi t−¬ng ®−¬ng cña ph−¬ng tr×nh nãi chung kh«ng b¶o toµn sè béi cña
nghiÖm.
VÝ dô: (x-1)3=0 nhËn 1 lµ nghiÖm béi 3 nh−ng ph−¬ng tr×nh t−¬ng ®−¬ng x=1
l¹i nhËn 1 lµm nghiÖm ®¬n.

Hay ®−êng cong y = x kh«ng tiÕp xóc víi trôc hoµnh t¹i 0 tøc ph−¬ng tr×nh
x = 0 kh«ng nhËn 0 lµm nghiÖm béi lín h¬n hoÆc b»ng 2, tuy nhiªn ph−¬ng
tr×nh t−¬ng ®−¬ng cña nã: x3 = 0 l¹i nhËn 0 lµm nghiÖm béi 3.
V× vËy, chóng ta nªn nhí r»ng, biÕn ®æi t−¬ng ®−¬ng ph−¬ng tr×nh chØ b¶o
toµn tËp nghiÖm, chø kh«ng ch¾c b¶o toµn sè béi çc nghiÖm. §©y còng lµ sai
lÇm mµ nhiÒu ng−êi m¾c ph¶i khi gi¶i quyÕt bµi to¸n tiÕp tuyÕn qua ng«n ng÷
ph−¬ng tr×nh.
II/a. Bµi to¸n 2: Cho ®−êng cong (C ) : y = f ( x) vµ ®iÓm M(a,b). H·y t×m tÊt c¶
çc tiÕp tuyÕn cña (C) qua M.
Gi¶i
Gäi (D) lµ tiÕp tuyÕn cña (C) t¹i ®iÓm cã hoµnh ®é t, khi ®ã ph−¬ng tr×nh
cña (D) lµ y = f '(t )( x - t ) + f (t ) .
(D) qua M(a, b) ⇔ f '(t )(a - t ) + f (t ) = b (*)
Gi¶i (*) t×m çc nghiÖm t j , j = 1, n
→ Çc tiÕp tuyÕn cÇn t×m: D j = f '(t j )( x - t j ) + f (t j ) ; j = 1, n
b. VÝ dô:
x 2 − 3x + 1
1. VÝ dô1: H·y t×m çc tiÕp tuyÕn cña ®−êng cong y = (C)
x −5
®i qua ®iÓm I(1,1).
Gi¶i:
TX§: R-{5};
x2 −10 x + 14
Cã y ' =
( x − 5)2
TiÕp tuyÕn cña (C) t¹i ®iÓm cã hoµnh ®é t thuéc (C) lµ:
t 2 −10t + 14 t 2 − 3t + 1
y= ( x − t ) +
(t − 5)2 (t − 5)
TiÕp tuyÕn nµy qua I (1, 1) nªn:
t 2 − 10t + 14 t 2 − 3t + 1
(1 − t ) + =1
(t − 5)2 (t − 5)

 −1 + 33
t + t − 8 = 0
2  t=
 2
⇔ ⇔
t ≠ 5  −1 − 33
t =
 2
Khi ®ã cã hai tiÕp tuyÕn cña (C) qua I lµ:
 44  −1 + 33  3 + 33 22
y = 1 − 2   x − + +
 ( −11 + 33)   2  2 −11 + 33
 44  −1 − 33  3 − 33 22
y = 1 − 2   x −  + +
 ( −11 − 33)   2  2 −11 − 33
2. VÝ dô 2: BiÖn luËn sè tiÕp tuyÕn cña ®å thÞ hµm sè
y = x3 − 2 x2 − x + 1
qua ®iÓm M(2,m).
Gi¶i:
Sè çc tiÕp tuyÕn qua M(2,m) chÝnh lµ sè nghiÖm cña ph−¬ng tr×nh
y '(t )(2 − t ) + y (t ) = m
⇔ (3t 2 − 4t − 1)(2 − t ) + t 3 − 2t 2 − t + 1 = m
⇔ f (t ) = −2t 3 + 8t 2 − 8t − 1 = m
f '(t ) = −6t 2 + 16t − 8 = 0
t = 2
⇔ 2
t =
 3
2
T −∞ 2 +∞
3
f '(t ) - 0 + 0 -
+∞ -1
f (t ) −91
-∞
27
Sè nghiÖm cña ph−¬ng tr×nh f(t) = m chÝnh lµ sè giao ®iÓm cña hai ®å thÞ hµm sè
y =f(t) vµ y = m

Nh− vËy:
 m > −1
* 91 cã duy nhÊt 1 tiÕp tuyÕn qua M
m < −
 27
 m = −1
* 91 cã hai tiÕp tuyÕn qua M.
m = −
 27
−91
* < m < −1 cã 3 tiÕp tuyÕn qua M.
27
x2 − 2 x + 2
3. VÝ dô 3: Cho hµm sè y =
x −1
ViÕt ph−¬ng tr×nh tiÕp tuyÕn kÎ ®Õn ®å thÞ tõ A(3,0)
(§Ò tuyÓn sinh n¨m 1996)
Gi¶i
* TX§: R \ {1; −1}
* §−êng th¼ng x = 3 qua A kh«ng lµ tiÕp tuyÕn cña ®å thÞ hµm sè.
⇒ Ph−¬ng tr×nh tiÕp tuyÕn qua A(3,0) cã d¹ng ( d ) : y = k ( x - 3)
(d) tiÕp xóc víi ®å thÞ hµm sè ⇔ hÖ ph−¬ng tr×nh sau cã nghiÖm.
 x2 + 2 x + 2
 − x − 1 = k ( x − 3)

 2 '
 x + 2 x + 2  = k
 − x − 1 
 
TH1: x ≥ 0, hÖ cã d¹ng :
 x2 − 2x + 2
 x − 1 = k ( x − 3)

 2 '
 x − 2 x + 2  = k
 
 x −1 
TH2: x < 0, hÖ cã d¹ng:

 x2 + 2 x + 2
 − x − 1 = k ( x − 3)

 2 '
 x + 2 x + 2  = k
 − x − 1 
 
1 − 17 1 − 17
Víi k= ⇒ (d2) y= (x-3)
8 8
1 + 17 1 + 17
k= ⇒ (d3) y= (x-3)
8 8
VËy cã 3 tiÐp tuyÕn víi ®å thÞ A(3,0) lµ (d1), (d2), (d3)
4. VÝ dô 4: Cho hµm sè y = x + 4 x 2 + 2 x + 1 X¸c ®Þnh tÊt c¶ çc ®iÓm trªn Oy

sao cho tõ mçi ®iÓm ®ã kÎ ®−îc Ýt nhÊt 1 tiÕp tuyÕn ®Õn ®å thÞ .
Gi¶i
* TX§: R v× 4 x 2 + 2 x + 1 > 0 ∀x ∈ R.
4x + 1
y' =1+ . Gi¶ sö tiÕp ®iÓm lµ M (x0, y0). Khi ®ã ph−¬ng tr×nh
2
4x + 2x + 1
tiÕp tuyÕn cã d¹ng ( d ) : y − y ( x0 ) = y '( x0 )( x − x0 )
 4 x0 + 1 
⇔ (d): y = 1 + ( x − x0 ) + x0 + 4 x0 2 + 2 x0 + 1 
 4 x0 2 + 2 x0 + 1 
 
TiÕp tuyÕn (d) qua A(0, b) ∈ Oy khi:
 4 x0 + 1  x 0 +1
B = 1 + (− x0 ) + x0 + 4 x0 2 + 2 x0 + 1  ⇔ b = + T×m
 4 x 2
+ 2 x + 1  4 x + 2 x + 1
 0 0  0 0
x +1
®iÒu kiÖn b ta t×m miÒn gi¸ trÞ y = 2
4x + 2x +1
* MiÒn x¸c ®Þnh: R
−3 x
* y’ =
( 4 x 2 + 2 x + 1)3

x −∞ 0 +∞
y' + 0 -
−1 1
y 1
2 2
1
⇒ − < y ≤1
2
1
⇒ − < b ≤1
2
−1
⇒ Nh÷ng ®iÓm thuéc Oy lµ A(0, b) víi < b ≤ 1 lu«n cã thÓ kÎ ®−îc Ýt nhÊt 1
2
tiÕp tuyÕn ®Õn ®å thÞ.
III) a. Bµi to¸n 3:

Cho hai ®−êng cong (C): y = f(x) vµ (D): y = g(x)
H·y t×m tÊt c¶ çc tiÕp tuyÕn chung cña (C) vµ (D).
Gi¶i
Gi¶ sö (T) lµ tiÕp tuyÕn chung cña (C) vµ (D)
(T) tiÕp xóc víi (C) vµ (D) lÇn l−ît t¹i çc ®iÓm cã hoµnh ®é u vµ v. Khi ®ã:
(T ) : y = f '(u )( x - u ) + f (u )
Vµ (T ) : y = g '(v)( x - v) + g (v)
 f '(u ) = g '(v )
⇒ HÖ 
 f (u ) − uf '(u ) = g (v) - vg '(v)
Gi¶ sö ( u j , v j ) lµ nghiÖm cña hÖ víi j = 1,2,..., n th× çc tiÕp tuyÕn cÇn
t×m lµ : (T j ) : y = f ' ( u j )( x − u j ) + f ( u j ) víi j = 1,2,..., n
b. VÝ dô 1: T×m çc tiÕp tuyÕn chung c¶ 2 ®−êng cong

y = x3 + x + 1 (1)
y = x2 ( 2)
Gi¶i:
Gi¶ sö (T) lµ tiÕp tuyÕn chung cña hai ®−êng cong trªn.
(T) TiÕp xóc víi (1) t¹i ®iÓm cã hoµnh ®é u

(T) TiÕp xóc víi (2) t¹i ®iÓm cã hoµnh ®é v

(T ) : y = f '(u )( x - u ) + f (u ) víi f ( x) = x3 + x + 1
Khi ®ã:
(T ) : y = g '(v)( x - v) + g (v) víi g ( x) = x 2
 f '(u ) = g '(v)
⇒ Cã hÖ : 
 f (u ) − u. f '(u ) = g (v) − v.g '(v)
3u + 1 = 2v
2
⇔  3
u + u + 1- u (3u + 1) = v − v.(2v)
2 2
3u 2 + 1 = 2v (3)
⇔ 
−2u + 1 = −v
3 2
(4)
3u 2 + 1
ThÕ v = tõ (3) vµo (4):
2
2
3  3u 2 + 1 
-2u +1= −  
 2 
⇔ 9u 4 - 8u 3 + 6u 2 + 5 = 0 (*)
§Æt
u −∞ 0 +∞
h'(u) + 0 -
h(u) +∞ 5 +∞
⇒ h(u) ≥ 5 ∀ u ∈ R → (*) v« nghiÖm → HÖ trªn v« nghiÖm

⇒ (1) vµ (2) kh«ng cã tiÕp tuyÕn chung.
2. VÝ dô 2:
Tuú thuéc vµo m h·y biÖn luËn sè l−îng tiÕp tuyÕn chung cña hai ®−êng cong.
( A) y = x 2 + x va` y = mx 2 + x − m ( B)
Gi¶i
Gi¶ sö (T) lµ tiÕp tuyÕn chung cña (A) vµ (B)
(T) tiÕp xóc víi (A), (B) lÇn l−ît t¹i çc ®iÓm cã hoµnh ®é u vµ v.

(T ) : y = f '(u )( x - u ) + f (u )
→ (T ) : y = g '(v)( x - v)+g (v)
 f '(u ) = g '(v)
Nh− vËy 
 f (u ) − u. f (u ) = g (v) − v.g '(u )
2u + 1 = 2mv + 1
⇔  2 2
u + u − u (2u + 1) = mv + v − m − v(2mv + 1)
u = mv (1)
⇔ (*)  2 2
−u = − mv − m (2)
Sè tiÕp tuyÕn chung cña (A) vµ (B) chÝnh lµ sè cÆp nghiÖm (u,v) ph©n biÖt cña hÖ
(*) víi m ≠ 0 v× m = 0
(B): y = x kh«ng cã tiÕp tuyÕn.
ThÕ u = mv tõ (1) vµo (2):
m 2v 2 = mv 2 + m
⇔ ( m 2 − m) v 2 − m = 0 (3)
Sè nghiÖm cña hÖ (*) còng lµ sè nghiÖm cña (3), víi m ≠ 0
(B): y = x (lo¹i)
- m = 1 → (3) v« nghiÖm → (A) vµ (B) kh«ng cã tiÕp tuyÕn chung
m≠0
m ≠ 1 → (3) cã hai nghiÖm ph©n biÖt
→ (A), (B) cã hai tiÕp tuyÕn chung.
KÕt luËn:
m=0
m = 1 → Kh«ng cã tiÕp tuyÕn chung cña (A) vµ (B)
m≠0
m ≠ 1 → Cã 2 tiÕp tuyÕn chung cña (A) vµ (B)
NhËn xÐt:
§èi víi d¹ng to¸n thø 3 nµy, ®«i khi hÖ ph−¬ng tr×nh cÇn gi¶i kh¸ phøc t¹p thËm
chÝ kh«ng gi¶i ®−îc. Cã lÏ ®ã lµ nguyªn nh©n khiÕn chóng ta Ýt gÆp trong to¸n s¬ cÊp.

II. Çc bµi to¸n ¸p dông:

Bµi 1: X¸c ®Þnh a ®Ó ®å thÞ hµm sè:
y = x3 − ax 2 − (2a 2 − 7 a + 7) x + 2(a -1)(2a - 3) (C )
TiÕp xóc víi trôc hoµnh.
Gi¶i
f ( x) = x3 − ax 2 − (2a 2 − 7a + 7) x + 2(a -1)(2a - 3)
§Æt
f ( x) = ( x − 2)( x 2 − (a - 2) x − (a − 1)(2a − 3)) = ( x − 2) g ( x)
§Ó (C) tiÕp xóc víi trôc hoµnh th× ph−¬ng tr×nh f(x) = 0 cã nghiÖm béi ≥ 2. §iÒu
nµy ⇔
 g (2) = 0
 2
 ∆g = ( a - 2) + 4( a -1)(2a - 3) = 0
 4 − 2(a - 2) − ( a − 1)(2a − 3) = 0
⇔ 2
9a − 24a + 16 = 0
 2a 2 − 3a − 5 = 0
⇔ 2
(3a − 4) = 0

 a = -1

5
⇔ a =
 2
 4
a =
 3
5 4
VËy víi a = -1 hoÆc a = hoÆc a = th× (C) tiÕp xóc víi trôc hoµnh.
2 3
Bµi 2: Cho hµm sè y = x3 + mx 2 + 1 (Cm)
X¸c ®Þnh m ®Ó (Cm) c¾t ®−êng th¼ng y = 1 − x (d ) t¹i 3 ®iÓm ph©n biÖt A(0;1), B,
C sao cho çc tiÕp tuyÕn (Cm) t¹i B vµ C vu«ng gãc víi nhau.
Gi¶i
§Æt f ( x) = x3 + mx 2 + 1
 A ∈ (Cm)
Râ rµng  ⇒ A ∈ (Cm) ∩ (d )
 A ∈ (d )

Hoµnh ®é giao ®iÓm cña (Cm) vµ (d) lµ nghiÖm ph−¬ng tr×nh

x3 + mx 2 + 1 = 1 − x
x3 + mx 2 + x = 0
⇔ x( x 2 + mx + 1) = 0
x = 0
⇔ 2
 x + mx + 1 = 0
⇒ Hoµnh ®é cña B vµ C chÝnh lµ nghiÖm cña ph−¬ng tr×nh
x 2 + mx + 1 = 0
⇔ ∆ = m2 − 4 = 0
m > 2
⇔ (1)
 m < −2
 xB + xC = m
Khi ®ã theo ®Þnh lý viet  (*)
 xB .xC = 1
TiÕp tuyÕn cña (Cm) t¹i B vµ C cã hÖ sè gãc lÇn l−ît lµ:
f’(xB) vµ f’(xC)
§Ó hai tiÕp tuyÕn nµy vu«ng gãc víi nhau th× cÇn vµ ®ñ:
f '( xB ). f '( xC ) = −1
⇔ (3 xB2 + 2mxB )(3xC2 +2mxC ) = −1
⇔ xB xC (3 xB + 2m)(3xC + 2m) = −1
⇔ xB xC (9 xB xC + 6m( xB + xC ) + 4m 2 ) = −1
Do (*) nªn:
1.(9.1 − 6m 2 + 4m 2 ) = −1
tho¶ m·n (1)
⇔ 2m 2 − 9 = 1 ⇔ m = ± 5
VËy víi m = 5 hoÆc m = − 5 th× yªu cÇu bµi to¸n tho¶ m·n.
4 + mx − mx2
Bài 3: Cho hµm sè y =
4x = m
Víi nh÷ng gi¸ trÞ nµo cña m th× tiÕp tuyÕn cña ®å thÞ t¹i ®iÓm cã hoµnh ®é x = 0
vu«ng gãc víi tiÖm cËn.
 −m 
Gi¶i- TX§: R \  
 4 

(4 x + m)( −6 x + m) − 4(−3 x 2 + mx + 4) −12 x 2 − 6mx + m 2 − 16

y' = =
(4 x + m) 2 (4 x + m) 2
m2 − 16
⇒ y’(0) = (m ≠ 0)
m2
−m
x= lµ tiÖm cËn ®øng ®å thÞ hµm sè.
4
−3 7
y= x + m lµ tiÖm cËn xiªn cña ®å thÞ hµm sè.
4 16
- Muèn tiÕp tuyÕn t¹i x = 0 vu«ng gãc víi tiÖm cËn ®øng th×
y’(0) = 0 ⇒ m2 – 16 = 0 → m = ± 4 (tho¶ m·n m ≠ 0)
- Muèn tiÕp tuyÕn t¹i x = 0 vu«ng gãc víi tiÖm cËn xiªn th×
k.y’(0) = -1 (k: lµ hÖ sè gãc cña tiÕp tuyÕn t¹i x = 0)
m2 −16 3 m2 − 16
⇒ k. 2
= −1 ⇒ . 2
= 1 ⇔ m2 + 48 = 0 (v« nghiÖm m)
m 4 m
⇒ VËy tiÕp tuyÕn t¹i x = 0 chØ vu«ng gãc víi tiÖm cËn ®øng khi
m = ± 4.
2 x2 − x +1
Bài 4: Cho hµm sè y = (C)
x −1
a. Cã nhËn xÐt g× vÒ ¸c tiÕp tuyÕn kÎ ®Õn ®å thÞ (C) tõ çc ®iÓm trªn ®−êng th¼ng
y=7
b. Chøng tá trªn ®−êng th¼ng y = 7 cã 4 ®iÓm sao cho tõ mçi ®iÓm ®ã cã thÓ kÓ
®Õn ®å thÞ (C) hai tiÕp tuyÕn lËp víi nhau gãc 450.
Gi¶i
* TX§: R\ {1}
2 x2 − x + 1 2
y= = 2x + 1 + x¸c ®Þnh trªn R\ 1
x −1 x −1
2 2 x( x − 2) x = 0
y’ = 2 - = = 0 ⇔ x = 2
( x − 1)2 ( x − 1)2 
TiÖm cËn ®øng: x = 1
TiÖm cËn xiªn: y = 2x + 1

B¶ng biÕn thiªn

x −∞ 0 1 2 +∞
y' 0 - - 0 +
y -∞ -1 -∞ +∞ 7 +∞
a. §−êng th¼ng y = 7 tiÕp xóc víi (C) y

t¹i ®iÓm (2, 7), nªn nã lµ mét tiÕp tuyÕn
7
cña ®å thÞ. Do ®ã trong çc tiÕp tuyÕn y=2x+1
kÎ ®Õn ®å thÞ çc ®iÓm trªn ®−êng y = y
3
th× ®−êng th¼ng nµy lµ mét tiÕp tuyÕn
cè ®Þnh. 1
b. Gi¶ sö A(x,7) lµ mét ®iÓm trªn 0
-1 1 2 x
®−êng th¼ng y =7, tõ ®ã cã thÓ kÎ
®Õn ®å thÞ 2 tiÕp tuyÕn lËp víi nhau
gãc 450.
x=1
V× y = 7 ®· lµ 1 tiÕp tiÕp tuyÕn vµ lµ
®−êng th¼ng n»m ngang nªn tiÕp tuyÕn kia ph¶i cã hÖ sè gãc = ± 1
(v× tg (±450 ) = ±1 )
Gäi M (x0, y0) lµ tiÕp ®iÓm cña tiÕp tuyÕn thø 2 nµy víi ®å thÞ. Ta cã:
2
± 1 = y’(x0) = 2 −
( x0 −1)2
 x0 = 1 ± 2

⇒  2
 x0 = 1 ± 3

Nh− vËy trªn ®å thÞ cã 4 ®iÓm, t¹i ®ã tiÕp tuyÕn cã hÖ sè gãc = ± 1. Bèn tiÕp
tuyÕn nµy c¾t ®−êng th¼ng y = 7 t¹i 4 ®iÓm ph¶i t×m lµ (1 + 2 , 7); (1- 2 ,7) ;
2 2
(1+ , 7); (1- , 7).
3 3
x+2
Bài 5: Cho hµm sè y = (C)
x −1

Cho A(0, a). X¸c ®Þnh a ®Ó tõ A kÓ ®−îc 2 tiÕp tuyÕn ®Õn (C) sao cho 2 tiÕp ®iÓm
t−¬ng øng n»m vÒ 2 phÝa đối víi 0x.
Gi¶i
TX§ : R-{1}
- DÔ thÊy ®−êng th¼ng cã d¹ng x =α kh«ng lµ tiÕp tuyÕn (C) víi ∀ α ∈R.
- §−êng th¼ng qua A(0, a) cã d¹ng y = k(x) + a lµ tiÕp tuyÕn cña (C) ⇔ hÖ sau cã
nghiÖm:
 x+2
 x-1 =kx+a (1)
 −3
 = k (2)
 ( x − 1) 2
x+2 −3x
Thay (2) vµo (1) cã: = +a
x −1 ( x − 1)2
( x + 2)( x − 1) = −3x + a( x − 1)2


x ≠ 1
(a − 1) x 2 − 2(a + 2) x + a + 2 = 0 (3)
⇔ ( *)
x ≠ 1
Râ rµng x = 1 kh«ng ph¶i lµ nghiÖm cña (3) nªn (*)

⇔ ( a − 1) x 2 − 2( a + 2) x + a + 2 = 0
§Ó A qua cã 2 tiÕp tuyÕn víi ®å thÞ hµm sè th× cÇn vµ ®ñ lµ ph−¬ng tr×nh (3) cã 2
nghiÖm ph©n biÖt.
∆ ' > 0 a ≠ 1 a > −2
 ⇔ ⇔
a ≠ 1 ∆ ' = 3 ( a + 2 ) > 0 a ≠ 1
Gäi x1, x2 lµ hoµnh ®é ®iÓm tiÕp xóc
4
⇒ ≠
a +1
2 ®iÓm tiÕp xóc n»m vÒ hai phÝa Ox ⇔ y(x1).y(x2) < 0

x1 + 2 x2 + 2
⇔ . <0
x1 − 1 x2 −1

x1 x2 + 2( x1 + x2 ) + 4
⇔ <0 (5)
x1 x2 − ( x1 + x2 ) + 1
a+2
§Æt t =
a −1
 x1 + x2 = 2t
⇒  Thay vµo (5)
 x1 x2 = t
 4
⇒
5t + 4
<0 ⇔ t < 5
−t + 1 
t > 1
−4 a + 2 −4 9a + 6 −2
*t< → < ⇔ <0⇔ <a<1
5 a −1 5 a −1 3
(Tho¶ m·n a > - 2 vµ a ≠ 1)
a+2 3
*t >1⇒ >1 ⇔ > 0 ⇔ a > 1 (Tho¶ m·n a > -2 vµ a ≠ 1)
a −1 a −1
 4
VËy víi t < 5 th× bµi to¸n tho¶ m·n

t > 1
Bài 6: : Trong kh«ng gian cho ®−êng th¼ng (∆m)
2mx + (1 – m2)y – (1 + m2) = 0
z≠0
Chøng minh r»ng khi m thay ®æi (∆m) lu«n tiÕp xóc víi ®−êng trßn ( C ) cố ®Þnh
trong (Oxy).
Gi¶i
Trong (Oxy), (∆m) cã d¹ng: 2mx + (1 − m 2 ) y − (m 2 + 1) = 0
M0(x0, y0, 0) ∈ (Oxy)
2mx0 + (1− m2 ) y0 − (m2 +1)

⇒ d(M0, ∆m) =
m2 + 1
víi x0 = 0; y0 = 0; z0 = 0
⇒ d(M0, ∆m) = 1 ∀ m

⇒ ∆m lu«n tiÕp xóc víi ®−êng trßn cè ®Þnh (0; 1) trong Oxy v× M0 lu«n çch ∆m
mét kho¶ng kh«ng ®æi lµ 1.
2 x2 + x
Bài 7: Cho hµm sè y . T×m nh÷ng ®iÓm trªn ®−êng th¼ng y= 1 mµ tõ
x +1
mçi ®iÓm Êy chØ kÎ ®−îc ®óng mét tiÕp tuyªn ®Õn ®å thÞ hµm sè.
Gi¶i
* TX§: R \ {−1}
- Çc ®iÓm thuéc ®−êng y = 1 cã d¹ng A (a, 1). Ph−¬ng tr×nh ®−êng th¼ng qua A
(a, 1) cã d¹ng:
( d ) : y = k ( x − a) + 1
(d) tiÕp xóc víi ®å thÞ hµm sè khi hÖ sau cã nghiÖm:
 1  1
 2 x − 1 + = k ( x − a) + 1  2 x − 1 + = k ( x + 1) − k − ka + 1
x +1 x +1
 ⇔  1
⇔
2 − 1 2 −
=k
 ( x + 1) 2  ( x + 1)2 = k
 1 1  1 4 − ( a + 1)k
2 x − 1 + x + 1 = 2 ( x + 1) − x + 1 − ( a + 1) k + 1  =
  x +1 2
 ⇔ 2
2 − 1  2 −  4 − (a + 1)k  = k
= k   (∗)
 ( x + 1) 2   2 

(*) ⇔ f (k ) = (a + 1)2 k 2 − 4(2a + 1)k + 8 = 0 (1)
+ a = - 1 ⇒ k = - 2 tho¶ m·n → A1(-1, 1)

+ a ≠ - 1. Tõ A kÎ dc ®óng 1 tiÕp tuyÕn tíi ®å thÞ hµm s khi (1) cã nghiÖm kÐp
4 4
kh¸c hoÆc hai nghiÖm ph©n biÖt trong ®ã cã mét nghiÖm lµ vµ mét
a +1 a +1
4
nghiÖm ≠
a +1
1 −1
Vëy tån t¹i 4 ®iÓm A(-1,1); B2(1,1); A3( ,1); A4( ,1)
2 2

III. më réng vÊn ®Ò:
- ë nh÷ng phÇn trªn chóng ta chØ xÐt tiÕp tuyÕn víi ®å thÞ hµm sè cã d¹ng mét
®−êng th¼ng. NÕu b©y giê thay ®−êng th¼ng tiÕp xóc víi ®å thÞ hµm sè cho tr−íc
lµ mét ®−êng cong, th× bµi to¸n vÒ çc ®−êng cong tiÕp xóc nhau liÖu cã g× kh¸c
nh÷ng bµi to¸n mµ ta ®ang xÐt ë trªn hay kh«ng? y
- Cho 2 hµm sè:
y = f(x1) cã ®å thÞ (C1)
Vµ y = g(x) cã ®å thÞ (C2)
0 x
Ph−¬ng tr×nh hoµnh ®é giao ®iÓm
(C1) vµ (C2):
f(x) = g(x) ⇔ f(x) – g(x) = 0 (*)
Sè giao ®iÓm (C1) vµ (C2) chÝnh lµ sè nghiÖm ph−¬ng tr×nh trªn.
VËy ®Ó (C1) vµ (C2) tiÕp xóc nhau th× ph−¬ng tr×nh (*) ph¶i cã nghiÖm béi x0 tøc:
 f '( x) − g '( x) = 0
(C1) tiÕp xóc (C2) ⇔ hÖ  cã nghiÖm
 f ( x) − g ( x ) = 0
 f '( x) = g '( x)
⇔  cã nghiÖm
 f ( x) = g ( x )
* DÔ dµng thÊy nÕu (C1) tiÕp xóc víi (C2) th× chóng sÏ cã tiÕp tuyÕn chung
t¹i ®iÓm tiÕp xóc ®ã.
- §Ó thÊy ®−îc ý nghÜa cña bµi to¸n tiÕp xóc cña 2 ®−êng cong chóng ta sÏ
cã nh÷ng bµi to¸n nh−: chøng minh hä ®−êng cong tiÕp xóc nhau, chøng minh
mét hä ®−êng cong cho tr−íc lu«n cã mét ®−êng kh«ng ®æi tiÕp xóc víi nã.
D¹ng 1: Chøng minh (t×m) ®−êng th¼ng, ®−êng cong lu«n tiÕp xóc víi ®å
thÞ cho tr−íc víi ®iÒu kiÖn ta ®· biÕt d¹ng ®−êng cÇn t×m.
Bµi 1: Chøng minh r»ng hä ®−êng cong (Cm) cña hµm sè
y = x3 + mx 2 − (2m + 1) x + m − 1 = f ( x ) lu«n tiÕp xóc lÉn nhau
Gi¶i
LÊy m1 ≠ m2 th× ph−¬ng tr×nh hoµnh ®é giao ®iÓm cña (Cm1) vµ (Cm2) lµ:
x3 + m1 x 2 − (2m1 + 1) x + m1 − 1 = x3 + m2 x 2 − (2m2 + 1) x + m2 − 1
⇔ ( m1 − m2 )( x 2 − 2 x + 1) = 0 ⇔ ( x − 1) 2 = 0 (1)
3x + 2m1 x − (2m1 + 1) = 3 x + 2m2 x − (2m2 + 1)

2 2
XÐt hÖ:  2
( x - 1) = 0
2( m1 − m2 ) x − 2( m1 − m2 ) = 0
 2
⇔ x =1
( x − 1) = 0
 f m1 '( x) = f m2 '( x)
HÖ ph−¬ng tr×nh  cã nghiÖm x=1
 f m1 ( x) = f m2 ( x)
⇒ Hä ®−êng cong (Cm) lu«n tiÕp xóc lÉn nhau t¹i A (1;-1) vµ t¹i ®ã hä (cm) cã 1
tiÕp tuyÕn chung.
2 x 2 + (1 − m) x + 1 + m
Bµi 2: Cho hµm sè y= (1)
x−m
Chøng minh r»ng ∀ m ≠ - 1, ®å thÞ hµm sè (1) lu«n tiÕp xóc víi mét ®−êng th¼ng
cè ®Þnh t¹i 1 ®iÓm cè ®Þnh.
Gi¶i: Tr−íc hÕt ta ph¶i t×m ®iÓm cè ®Þnh A (x0, y0) sao cho (1) qua A víi
∀ m ≠ - 1. Khi ®ã:
2 x02 + (1 − m) x0 + 1 + m
y0 = ∀m ≠ −1
x0 − m
y0 ( x0 − m) = 2 x02 + (1- m) x0 + 1 + m (∀m) ( x0 ≠ m)

⇔ ( x0 − y0 − 1) m + y0 x0 − 2 x02 − x0 − 1 = 0 (∀m) ( x0 ≠ m)
 x0 − y0 = 1
  x0 = −1
⇔  y0 x0 − 2 x02 − x0 − 1 = 0 ⇒
x ≠ m  y0 = −2
 0
DÔ thÊy víi ∀ m ≠ -1 th× (1) lu«n qua (-1, -2).
MÆt kh¸c:
2 x 2 − 4mx + m2 − 2m − 1 (m + 1)2
y '( x) = ⇒ y '(−1) = = 1∀m ≠ 1
( x − m)2 (m + 1)2
Tõ ®ã ta thÊy çc ®−êng cong (1) ®Òu tiÕp xóc víi ®−êng th¼ng y =x – 1 cè ®Þnh
t¹i ®iÓm (-1,-2) cè ®Þnh.
(m + 1) x + m
Bµi 3: Cho hµm sè y = (Cm)
x+m

Chøng minh r»ng ∀ m ≠ 0, ®å thÞ hµm sè lu«n tiÕp xóc víi mét ®−êng th¼ng cè
®Þnh.
Gi¶i:
- Râ rµng ®−êng th¼ng x = ∝ lu«n kh«ng tiÕp xóc víi ®å thÞ hµm sè.
- Gi¶ sö y = ax + b lµ ®−êng tiÕp xóc víi (cm) ∀ m ≠ 0.
 m(m + 1) − m
 ( x + m) 2 = a

Khi ®ã hÖ  cã nghiÖm
 (m + 1) x + m = ax + b
 x+m
 2 m2
 ( x + m) =
⇒ a (*)
 f ( x) = ax 2 + [ (a − 1)m + (b − 1)] x + m(b − 1) = 0

HÖ trªn cã nghiÖm ⇔ (*) cã nghiÖm béi x0 ≠ - m
a ≠ 0
 2 2 2
∆ = (a − 1) m − 2( a + 1)(b − 1)m + (b − 1) = 0 ( ∀m )
am 2 − ( a − 1)m 2 − (b − 1) m + m(b − 1) ≠ 0

a ≠ 0
 2
( a − 1) = 0
 a=1
2( a + 1)(b − 1)m = 0 ⇔
(b − 1) 2 = 0  b=1

2am 2 − m 2 ≠ 0
VËy ®−êng th¼ng lµ: y = x +1

Khi a = b = 1 ⇒ nghiÖm kÐp (*) lµ x = 0. Víi x + m ≠ 0 ⇒ m ≠ 0.
VËy ∀ m ≠ 0 ®å thÞ lu«n tiÕp xóc víi ®−êng th¼ng y = x + 1 cè ®Þnh
Bµi 4: Cho ®å thÞ (Cm) cña hµm sè,

(m − 2) x − (m2 − 2m + 4)
y= (m: tham sè).
x−m
Chøng minh r»ng ®å thÞ lu«n lu«n tiÕp xóc víi 2 ®−êng th¼ng cè ®Þnh.
Gi¶i:
TX§: R\ m

Tr−íc hÕt lµ ta cã nhËn xÐt kh«ng cã ®−êng th¼ng nµo song song víi 2 trôc lµ tiÕp
tuyÕn cña ®å thÞ (Cm)
V× thÕ ta xÐt tiÕp tuyÕn (Cm) cã d¹ng: y = kx + b (k ≠ 0) (d)
§−êng th¼ng (d) tiÕp xóc víi ®å thÞ (Cm) cÇn vµ ®ñ lµ hÖ
−m(m − 2) + (m2 − 2m + 4)
=k cã nghiÖm
( x − m)2
(m − 2) x − (m2 − 2m + 4)
= kx + b (*)
x−m
§iÒu ®ã còng nghÜa lµ ph−¬ng tr×nh (*) cã nghiÖm béi x0.
⇔ (*) cã nghiÖm kÐp x0 ≠ +m
(*) x≠ m
 x ≠ m
⇔  2 cã nghiÖm kÐp.
kx + (b + 2) − m(k + 1)  x +  m2 − (b + 2)m + 4 = 0
  
⇔ kx2 + (b + 2) − m(k + 1)  x +  m2 − (b + 2)m + 4 = 0 cã nghiÖm kÐp.
V× km2 + (b + 2) − m(k + 1)  m +  m2 − (b + 2)m + 4 = 4 ≠ 0∀m
k ≠ 0 k ≠ 0
⇔ ⇔ 2 2 2
∆ = 0 ∀m ( k − 1) m + 2 ( k − 1)( b + 2 ) m + ( b + 2 ) − 16k = 0
k ≠ 0

k − 1 = 0 k = 1  k = 1; b = −6
⇔ ⇔ ⇔
2 ( k − 1)( b + 2 ) = 0
 ( b + 6 )( b − 2 ) = 0  k = 1; b = 2
( b + 2 ) − 16k = 0
2

V× vËy ®å thÞ (Cm) lu«n tiÕp xóc víi 2 ®−êng th¼ng cè ®Þnh cã ph−¬ng tr×nh lµ y = x + 2
vµ y = x – 6.
Bµi 5: cho hµm sè

x 2cos ∝ + x + sin 2 ∝ cos ∝ + sin ∝
y= ∝: tham sè
x + cos ∝
∝≠ kπ , k ∈ Z

Chøng tá r»ng tiÖm cËn xiªn lu«n tiÕp xóc víi 1 parabol cè ®Þnh. T×m quü tÝch tiÕp
®iÓm.
Gi¶i: TX§: R\ cosα
sin ∝
lim  y − ( x cos ∝ + sin 2 ∝ )  = lim =0
x→±∞ x→±∞ x + cos ∝
→ Ph−¬ng tr×nh tiÖm cËn xiªn: y = x cos ∝ + sin 2 ∝ , ∝≠ kπ

Ta xÐt parabol y = ax2 + bx + c (a ≠ 0)
§Ó tiÖm cËn xiªn tiÕp xóc víi parapol th× cÇn vµ ®ñ lµ ph−¬ng tr×nh
ax 2 + bx + c = x cos ∝ + sin 2 ∝
Cã nghiÖm kÐp ∀ α ≠ kπ. (k € z).
⇔ ax 2 + (b − cos ∝) x + c − sin 2 ∝= 0 cã nghiÖm kÐp
⇔ ∆ = 0 ⇔ (b − cos ∝) 2 − 4a(c − sin 2 ∝) = 0 ∀ ∝≠ kπ , k ∈ Z
⇔ (1 − 4a)cos 2 ∝ −2b cos ∝ +b 2 + 4a − 4ac = 0 ∀ ∝≠ kπ , k ∈ Z
 1
 a =
1 − 4a = 0 4
 
⇔ b = 0 ⇔ b = 0
b 2 + 4a − 4ac = 0 c = 1
 

V× vËy tiÖm cËn xiªn lu«n tiÕp xóc víi parapol.
1 2
y= x +1
4
Hoµnh ®é tiÕp ®iÓm x¸c ®Þnh b»ng hÖ thøc x = 2cosα.
Víi α ≠ kπ → 0 ≤ x < 2
⇒ TËp hîp çc tiÕp ®iÓm lµ 2 cung parabol kÓ trªn ë trªn 2 miÒn (-2,2)
D¹ng 2: T×m (chøng minh) ®å thÞ hµm sè ®· cho lu«n tiÕp xóc víi mét ®å thÞ cè ®Þnh.
Cô thÓ. Cho hµm sè y = f(x, m). H·y t×m ®å thÞ hµm sè cè ®Þnh lu«n tiÕp xóc víi
y = (x, m).
- Gi¶ sö ®è lµ hµm sè y = g (x). §å thÞ hµm sè nµy tiÕp xóc víi

 f ( x, m ) = g ( x )
y = f(x, m) ⇔  cã nghiÖm
 f ' x ( x, m ) = g ' x ( x )
 f ( x, m ) = g ( x )  y = f ( x, m) (1)
⇒  hay 
 f 'm ( x , m ) = 0  f 'm ( x, m) = 0 ( 2)
Víi viÖc coi m lµ Èn vµ x lµ tham sè.
Tõ (2) ⇒ m = h (x) thÕ vµo (1) vµ t×m ®−îc y = g(x). Khi ®ã ta sÏ xÐt hµm y =
g(x) cã lµ ®å thÞ cÇn t×m hay kh«ng?
m2
Ví dụ : Cho hµm sè y = x + 4 x + mx +
3 2
2
Chøng minh r»ng ®å thÞ hµm sè tiÕp xóc víi mét ®å thÞ cè ®Þnh.
Gi¶i:
 y = f ( x , m)  3 2 m2
  y = x + 4 x + mx + (1)
XÐt hÖ:  df ⇔  2
 dm = 0 x + m = 0 ( 2)

7 2
(2) → x = - m thÕ vµo (1) ⇒ y = x3 + x = g ( x)
2
Ta sÏ chøng minh y= g(x) lu«n tiÕp xóc víi y= f(x, m)
 3 m2 7
 x + 4 x 2
+ mx + = x3 + x 2  x 2 + 2mx + m 2 = 0
 2 2 ⇔
3x 2 + 8 x + m = 3x 2 + 7 x  x = −m

0 = 0
⇔  lu«n cã nghiÖm x = - m
 x = −m
3 7 2
⇒ §å thÞ hµm sè y = g(x) lu«n tiÕp xóc víi ®å thÞ hµm sè y = x + x cè ®Þnh.
2
------------------------------HẾT-------------------------------

(T) CacBaiToanVeTiepTuyen TranQuangThuan

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

(T) CacBaiToanVeTiepTuyen TranQuangThuan

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI

C¸c bµi to¸n vÒ tiÕp tuyÕn

ý nghÜa bµi to¸n tiÕp tuyÕn:

kh¸c, ®iÓm trªn trôc hoµnh (tiÕp ®iÓm) cã tung ®é b»ng 0 ⇒ f ( x0 ) = 0

Gv: Trần Quang Thuận 0912.676.613 – 091.5657.952

Gv: Trần Quang Thuận 0912.676.613 – 091.5657.952

Nh− vËy y = ( x + 1)( x - 3)( mx 2 + 2(m - 1) x + 3)

Gv: Trần Quang Thuận 0912.676.613 – 091.5657.952

Gv: Trần Quang Thuận 0912.676.613 – 091.5657.952

Gv: Trần Quang Thuận 0912.676.613 – 091.5657.952

- TiÖm cËn xiªn y = x + 1 v× xlim( y − x − 1) = 0

- To¹ ®é giao ®iÓm hai ®−êng tiÖm cËn: I (1,2)

Gv: Trần Quang Thuận 0912.676.613 – 091.5657.952

P∆ABI min = 4 4 2 + 2 2( 2 − 1) ®¹t khi

Gv: Trần Quang Thuận 0912.676.613 – 091.5657.952

Gi¶i (*) t×m c¸c nghiÖm t j , j = 1, n

→ C¸c tiÕp tuyÕn cÇn t×m: D j = f '(t j )( x - t j ) + f (t j ) ; j = 1, n

Gv: Trần Quang Thuận 0912.676.613 – 091.5657.952

Gv: Trần Quang Thuận 0912.676.613 – 091.5657.952

Gv: Trần Quang Thuận 0912.676.613 – 091.5657.952

4. VÝ dô 4: Cho hµm sè y = x + 4 x 2 + 2 x + 1 X¸c ®Þnh tÊt c¶ c¸c ®iÓm trªn Oy

Gv: Trần Quang Thuận 0912.676.613 – 091.5657.952

III) a. Bµi to¸n 3:

t×m lµ : (T j ) : y = f ' ( u j )( x − u j ) + f ( u j ) víi j = 1,2,..., n

b. VÝ dô 1: T×m c¸c tiÕp tuyÕn chung c¶ 2 ®−êng cong

Gv: Trần Quang Thuận 0912.676.613 – 091.5657.952

(T) TiÕp xóc víi (2) t¹i ®iÓm cã hoµnh ®é v

⇒ h(u) ≥ 5 ∀ u ∈ R → (*) v« nghiÖm → HÖ trªn v« nghiÖm

Gv: Trần Quang Thuận 0912.676.613 – 091.5657.952

Gv: Trần Quang Thuận 0912.676.613 – 091.5657.952

II. C¸c bµi to¸n ¸p dông:

Gv: Trần Quang Thuận 0912.676.613 – 091.5657.952

Hoµnh ®é giao ®iÓm cña (Cm) vµ (d) lµ nghiÖm ph−¬ng tr×nh

Gv: Trần Quang Thuận 0912.676.613 – 091.5657.952

(4 x + m)( −6 x + m) − 4(−3 x 2 + mx + 4) −12 x 2 − 6mx + m 2 − 16

Gv: Trần Quang Thuận 0912.676.613 – 091.5657.952

B¶ng biÕn thiªn

a. §−êng th¼ng y = 7 tiÕp xóc víi (C) y

Gv: Trần Quang Thuận 0912.676.613 – 091.5657.952

( x + 2)( x − 1) = −3x + a( x − 1)2

Râ rµng x = 1 kh«ng ph¶i lµ nghiÖm cña (3) nªn (*)

2 ®iÓm tiÕp xóc n»m vÒ hai phÝa Ox ⇔ y(x1).y(x2) < 0

Gv: Trần Quang Thuận 0912.676.613 – 091.5657.952

M0(x0, y0, 0) ∈ (Oxy)

2mx0 + (1− m2 ) y0 − (m2 +1)

Gv: Trần Quang Thuận 0912.676.613 – 091.5657.952

(*) ⇔ f (k ) = (a + 1)2 k 2 − 4(2a + 1)k + 8 = 0 (1)

+ a = - 1 ⇒ k = - 2 tho¶ m·n → A1(-1, 1)

Gv: Trần Quang Thuận 0912.676.613 – 091.5657.952

III. më réng vÊn ®Ò:

3x + 2m1 x − (2m1 + 1) = 3 x + 2m2 x − (2m2 + 1)

y0 ( x0 − m) = 2 x02 + (1- m) x0 + 1 + m (∀m) ( x0 ≠ m)

Gv: Trần Quang Thuận 0912.676.613 – 091.5657.952

VËy ®−êng th¼ng lµ: y = x +1

Bµi 4: Cho ®å thÞ (Cm) cña hµm sè,

Gv: Trần Quang Thuận 0912.676.613 – 091.5657.952

⇔ kx2 + (b + 2) − m(k + 1)  x +  m2 − (b + 2)m + 4 = 0 cã nghiÖm kÐp.

V× km2 + (b + 2) − m(k + 1)  m +  m2 − (b + 2)m + 4 = 4 ≠ 0∀m

Bµi 5: cho hµm sè

Gv: Trần Quang Thuận 0912.676.613 – 091.5657.952

→ Ph−¬ng tr×nh tiÖm cËn xiªn: y = x cos ∝ + sin 2 ∝ , ∝≠ kπ

⇔ ∆ = 0 ⇔ (b − cos ∝) 2 − 4a(c − sin 2 ∝) = 0 ∀ ∝≠ kπ , k ∈ Z

⇔ (1 − 4a)cos 2 ∝ −2b cos ∝ +b 2 + 4a − 4ac = 0 ∀ ∝≠ kπ , k ∈ Z