Phöông trình löôïng giaùc Gv: Phan Ñaêng Phi & http://www.toanthpt.

net

PHÖÔNG TRÌNH LÖÔÏNG GIAÙC.

A:LÍ THUYEÁT .
1/Phöông trình löôïng giaùc cô baûn .
u = v + k 2π
Sin u = sin v ⇔  (k∈Z)
u = π − v + k 2π
Cos u = cos v ⇔ u = ± v + k2π. (k∈Z)
tgu = tgv ⇔ u = v + kπ (k∈Z)
cotgu = cotgv ⇔ u = v + kπ (k∈Z)
2/ Phöông trình ñaëc bieät :
π π
sinx = 0 ⇔ x = kπ , sinx = 1 ⇔ x = + k2π ,sinx = -1 ⇔ x = - + k2π
2 2
π
cosx = 0 ⇔ x = + k π , cosx = 1 ⇔ x = k2π , cosx = -1 ⇔ x = π + k2π .
2
3/ Phöông trình baäc nhaát ñoái vôùi sinx vaø cosx .
Laø phöông trình coù daïng : acosx + bsinx = c (1)hay asinx + bcosx = c (2).
trong ñoù a2 + b2 ≠ 0
a
Caùch 1: acosx + bsinx = c ⇔ a 2 + b 2 . cos( x − ϕ ) = c vôùi cos ϕ =
a2 + b2
a
asinx +bcosx = c ⇔ a 2 + b 2 . sin( x + ϕ ) = c vôùi cos ϕ = .
a + b2
2

Caùch 2 :
Xeùt phöông trình vôùi x = π + kπ , k ∈ Z
x
Vôùi x ≠ π + kπ ñaët t = tg ta ñöôïc phöông trình baäc hai theo t :
2
(c + b)t – 2at + c – a = 0 hay (c + b )t2 – 2at + c – b = 0.
2

Chuù yù : pt(1) hoaëc pt( 2) coù nghieäm ⇔ a2 + b2 - c2 ≥ 0 .

Baøi taäp :Giaûi caùc phöông trình sau:
1. 3 cos x − sin x = 2 , 2. cos x − 3 sin x = −1
π 1
3. 3sin 3x − 3 cos9x = 1 + 4 sin3 3x , 4. sin x + cos ( x + )=
4 4

4 4
5. cos 7 x − sin 5 x = 3 (cos 5 x − sin 7 x ) , 6. tgx − 3 cot gx = 4(sin x + 3 cos x)
4/ Phöông trình chæ chöùa moät haøm soá löôïng giaùc :
Phöông trình chæ chöùa moät haøm soá löôïng giaùc laø phöông trình coù daïng : f[u(x)] = 0
vôùi u(x) = sinx hay u(x) = cosx hay u(x) = tgx hay u(x) = cotgx.
Ñaët t = u(x) ta ñöôïc phöông trình f(t) = 0 .
Baøi taäp: Giaûi caùc phöông trình sau:
a. 2cos2x +5sinx – 4 = 0 , b. 2cos2x – 8cosx +5 = 0
c. 2cosx.cos2x = 1+cos2x + cos3x d. 2(sin4x + cos4x) = 2sin2x – 1
4x
e.sin42x + cos42x = 1 – 2sin4x f. cos = cos 2 x
3

trang 1
Phöông trình löôïng giaùc Gv: Phan Ñaêng Phi & http://www.toanthpt.net

5/ Phöông trình ñaúng caáp theo sinx vaø cosx :

a/ Phöông trình ñaúng caáp baäc hai : asin2x +b sinx cosx + c cos2x = 0 .
Caùch 1 :
π
• Xeùt phöông trình khi x = + kπ .
2
π
• Vôùi x ≠ + kπ chia hai veá cuûa phöông trình cho cos2x roài ñaët t = tgx.
2
1 1
Caùch 2: Thay sin2x = (1 – cos 2x ), cos2x = (1+ cos 2x) ,
2 2
1
sinxcosx = sin2x ta ñöôïc phöông trình baäc nhaát theo sin2x vaø cos2x .
2
b/ Phöông trình ñaúng caáp baäc cao :
π
Duøng phöông phaùp ñaët aån phuï t = tgx sau khi ñaõ xeùt phöông trình trong tröôøng hôïp x = + kπ ,k∈Z.
2
Baøi taäp :
1. 2sin2x – 5sinx.cosx – cos2 x = - 2
2. 3sin2x + 8sinxcosx + ( 8 3 - 9)cos2x = 0
3. 4sin2x +3 3 sin2x – 2cos2x = 4
4. 6sinx – 2cos3x = 5sin2x.cosx.
6/ Phöông trình ñoái xöùng daïng : a( cosx + sinx ) + b sinxcosx + c = 0 .
t 2 −1
Ñaët t = cosx + sinx , ñieàu kieän − 2 ≤ t ≤ 2 khi ñoù sinxcosx =
2
Ta ñöa phöong trình ñaõ cho veà phöông trình baäc hai theo t .
Chuù yù : neáu phöông trình coù daïng :a( cosx - sinx ) + b sinxcosx + c = 0
1− t2
Ñaët t = cosx - sinx , ñieàu kieän − 2 ≤ t ≤ 2 khi ñoù sinxcosx =
2
Baøi taäp : giaûi caùc phöông trình sau :
1. 3(sinx + cosx ) +2sin2x + 3 = 0
2. sin2x – 12( sinx – cosx ) = -12
3. 2(cosx + sinx) = 4sinxcosx +1
4. sin2x – 12( sinx + cosx )+12 = 0
5. cosx –sinx – 2sin2x – 1 = 0
7/ Caùc phöông phaùp giaûi phöông trình löôïng giaùc thöôøng duøng :
Caùc böôùc giaûi moät phöông trình löôïng giaùc:
B1: Tìm ñieàu kieän (neáu coù) cuûa aån soá ñeå hai veá cuûa phöông trình coù nghóa
B2: Söû duïng caùc pheùp bieán ñoåi töông ñöông ñeå ñöa phöông trình ñaõ cho veà phöông trình ñaõ
bieát caùch giaûi .
B3: Giaûi phöông trình vaø choïn phuø hôïp.
B4: keát luaän
a/ Phöông phaùp1: Bieán ñoåi pt veà phöông trình ñaõ bieát caùch giaûi
b/ Phöông phaùp 2: Bieán ñoåi phöông trình ñaõ cho veà daïng tich1 soá .
c / Phöông phaùp3: Bieán ñoåi phöông trình veà daïng coù theå ñaët aån phuï.
trang 2
Phöông trình löôïng giaùc Gv: Phan Ñaêng Phi & http://www.toanthpt.net

B. BAØI TAÄP PHÖÔNG TRÌNH LÖÔÏNG GIAÙC TRONG CAÙC ÑEÀ THI:
I . PHÖÔNG PHAÙP ÑAËT AÅN PHUÏ
Baøi 1: Giaûi caùc phöông trình sau :
1/ cos 2x + 3cosx +2 = 0 , 2/ 2+ cos 2x = - 5sinx , 3/ 6 – 4cos2x – 9sinx = 0,
3
4/ 2cos 2x + cosx = 1 , 5/ 2tg2x + 3 = , 6/ 4sin4 +12cos2x = 7
cos x
Baøi 2 : giaûi caùc phöông trình sau :
1/ 4(sin3x – cos 2x ) = 5(sinx – 1) . HD : ñaët t =sinx
4x π
2/ cos = cos 2 x ÑS : x = k3π , x= ± +k3π , x = ± 5π +k3π
3 4 4
x x π x
3/ 1+ sin sinx - cos sin2x = 2cos2 ( − ) ÑS: sinx =1 v sin x = 1
2 2 4 2 2
4/ 1+ 3tgx = 2sin 2x HD : ñaët t = tgx , ÑS : x = - π + k π
4
π
5/ 2cos 2x – 8cosx + 7 = 1 ÑS : x = k2π , x = ± +k2π
cos x 3
6/ sin2x(cotgx +tgx ) = 4cos2x ÑS : cosx = 0 , cos 2x = 1
2
7/ 2cos2 2x +cos 2x = 4sin22xcos2x
8/ cos 3x – cos 2x = 2
x
9/ 4sinx + 2cos x =2 + 3tgx HD :ñaët t = tg
2
10/ sin2x+ 2tgx = 3
11/ sin2x + sin23x = 3cos22x HD :ñaët t =cos 2x
π
12/ tg3( x - ) = tgx - 1 ÑS : x = kπ v x = π + kπ
4 4
13/ sin 2x – cos 2x = 3sinx + cosx – 2 HD : Ñöa veà phöông trình baäc hai theo sinx.
π
14/ sin2x + cos 2x + tgx = 2 ÑS : x = + kπ
4
15/ cos3x – 2cos 2x + cosx = 0
II. PHÖÔNG TRÌNH ÑAÚNG CAÁP BAÄC n THEO SINX ,COSX.
Giaûi caùc phöông trình sau :
1/ sin2 x + 2sin 2x –3 +7cos2x = 0 .
2/ cos3x – sin3x = cosx + sinx.
3/ sinxsin2x + sin3x = 6cos3x
π kπ
4/ sin3x + cos3x = 2( sin5x + cos5x ) ÑS : x= +
4 2
π π
5/ sin3(x - ) = 2 sinx ÑS : x = +kπ
4 4
π π kπ
6/ 3cos4x – sin2 2x + sin4x = 0 ÑS :x = ± + kπ v x= +
3 4 2
4 4
7/ 3sin x +5cos x – 3 = 0 .
trang 3
Phöông trình löôïng giaùc Gv: Phan Ñaêng Phi & http://www.toanthpt.net

8/ 6sinx – 2cos3x = 5sin 2x cosx

III. PHÖÔNG TRÌNH ÑOÁI XÖÙNG – PT PHAÛN ÑOÁI XÖÙNG .

Giaûi caùc phöông trình sau :
1/ cos3x + sin3x = sin 2x + sinx + cosx 2/ 2cos3x + cos 2x +sinx = 0
3/ 1 + sin3x + cos3x = 3 sin2x 4/ 6( cos x – sinx ) + sinxcosx + 6 = 0
2
1 1 10
5/ sin3x – cos3x = 1 + sinxcosx 6/ + + sinx + cosx =
cosx sinx 3
2
7/ tgx + tg2x + tg3x + cotgx+cotg2x +cotg3x = 6 8/ 2
+ 2tg2x + 5tgx + 5cotgx + 4 = 0
sin x
9/ 1 + cos3x – sin3x = sin 2x 10/ cos3x – sin3x = - 1
11/ 2cos 2x + sin2x cosx + cos2x sinx = 2( sinx + cosx ).
IV.PHÖÔNG TRÌNH TÍCH VAØ PHÖÔNG TRÌNH LÖÔÏNG GIAÙC KHAÙC .
Giaûi caùc phöông trình sau:
1/ sin 2x +2cos2x = 1 + sinx –4cosx 2/ sin 2x – cos 2x = 3sinx +cosx – 2
1
3/ sin2x + sin23x – 3cos22x = 0 4/ cos3x cos3x – sin3xsin3x = cos34x +
4
x x
5/ sin4 + cos4 = 1 – 2sinx 6/ cos3x – 2cos 2x + cosx = 0
2 2
7/ sin6x + cos6x = sin4x + cos4x 8/ sin4x + cos4x – cos2x = 1 – 2sin2x cos2x
cos x + sin x
9/ 3sin3x - 3 cos 9x = 1 + 4sin3x. 10/ = sin x
1 − cos x
x π x 1
11/ sin2 ( − ) tg2x – cos2 = 0 12/ cotgx – tgx + 4sinx =
2 4 2 sin x
13 / sinxcosx + cosx = - 2sin2x - sinx + 1 14 / sin 3x = cosxcos 2x ( tg2x + tg2x ) .
cos 3 x + sin 3 x
15/ 5(sin x + ) = cos 2 x + 3 16/ sin23x – cos24x = sin25x – cos26x
1 + 2 sin 2 x
(2 − sin 2 2 x) sin 3x
17 / cos3x – 4cos2x +3cosx – 4 = 0. 18/ tg x + 1 =
4

cos 4 x
x cos 2 x 1
19/ tgx +cosx – cos2x = sinx (1+tgx.tg ) 20/ cotgx – 1 = + sin 2 x − sin 2 x
2 1 + tgx 2
2
21/ 3 –tgx(tgx + 2sinx)+ 6cosx = 0 22/ cos2x + cosx(2tg x – 1) = 2
cos 2 x (cos x − 1)
23/ cotgx – tgx +4sin2x = 2
24/ = 2(1 + sin x)
sin2x sin x + cos x
x x
sin 3 − cos 3
25/ cotgx = tgx +
2 cos 4 x
26/ 2 2 = 1 cos x
sin 2 x 2 + sin x 3
1
27/ tg2x – tgx = cosx.sin3x 28/ (sinx + cosx)3 - 2 (sin2x +1) +sinx +cosx – 2 = 0
3
4 sin 2 2 x + 6 sin 2 x − 9 − 3 cos 2 x
29/ =0 30/ sin2x + sin22x + sin23x = 2
cos x
trang 4
Phöông trình löôïng giaùc Gv: Phan Ñaêng Phi & http://www.toanthpt.net

sin 6 x + cos 6 x 13
31/ 1 + sinx +cosx +sin2x +cos2x = 0 32/ = tg 2 x
cos 2 x − sin 2 x 8
33/ tg2x + cotgx = 8cos2x 34/ sinx+sin2x+sin3x - 3 ( cosx +cos2x+cos3x )
=0
1
35/ sin4x + cos4x – cos2x + sin22x = 0 36/ 4cosx – 2cos2x – cos4x = 1
4
37/ 2cosx.cos2x.cos3x + 5 = 7cos2x 38/ (cos4x – cos2x)2 = 5 + sin3x
17π
39/ sinx.sin2x +sin3x = 6cos3x HD :ñaët t = tgx. 40/ sin22x – cos28x = sin(10x + )
2
41/ 2cos3x + cos2x +sinx = 0 42/ cos33x.cos2x – cos2x = 0
π 3 π
43/ 1+ sinx + cosx +sin2x + cos2x = 0 44/ cos4x + sin4x + cos(x - )sin(3x -
=0 )-
4 4 2
45/ 5sinx –2 = 3(1 – sinx ) tg2x 46/ (2cosx – 1)(2sinx + cosx) = sin2x – cos2x
2 x π x
47/ cotgx – tgx + 4sin2x = 48/ sin2( − )tg2x – cos2
sin 2 x 2 4 2
π 5x 9x
49/ cox + cos2x + cos3x = sinx +sin2x + sin3x . 50/ cos3x + sin7x = 2sin2( + ) – 2cos2
4 2 2
51/ sin3x +sinxcosx = 1- cos3x 52/ sin3x + cos2x = 2(sin2xcosx – 1)
sin x + 2
53/ 4cosx – 2cos2x – cos2x – cos4x = 0 , 54/ =1
1 + cos 2 x
π
55/ 2(cos4x – sin4x) + cos4x – cos2x = 0, 56/ 2(cos4x + sin4x) = cos( − 2x )
2
57/ 2cosxcos2x = 1+ cos2x +cos3x 58/ 4(cos4x + sin4x) + 3 sin4x = 2
1
59 / sin2x + cos2x = 1 - 3 sin2x +2 3 cos2x 60/ cos4x + sin4x –cos2x + sin22x = 0 ,
4
61/ cos3x – 4cos2x +3cosx – 4 = 0 62/ cos7x +sin8x = cos3x – sin2x ,
π 2(cos6 x + sin 6 x) − sin x cos x
63/ sin2x + 2 2 cosx +2sin(x+ )+3 = 0 64/ =0
4 2 − 2 sin x
x 2 sin 2 x + 3 2 sin x − sin 2 x + 1
65/ cotgx + sinx(1+tgxtg
)=4 66/ = −1
2 2 sin x cos x + 1
V. CÁC BÀI TOÁN CÓ CHỨA TAM SỐ
1
1/Cho phương trình sin 4 x + cos 4 x − cos 2 x + sin 2 2 x + m = 0 . Tìm m ññể phương trình có nghiệm.
4
1 1 1
2/ Ñònh m ñeå phöông trình : sin x + cos x + 1 + (tgx + cot gx + + ) = m coù nghieäm
2 sin x cos x
 π
x ∈  0; 
 2
4 2
3/ Cho phương trình: 2( 2 + cos2 x) + m( − cos x) = 1 .Tìm m ñeå phöông trình coù nghieäm
cos x cos x
π
thuoäc (0; ).
2
4/ . Tìm taát caû caùc giaù trò cuûa m sao cho ta coù: sin 6 x + cos 6 x + sin x. cos x ≥ m, ∀x ∈ R
trang 5
Phöông trình löôïng giaùc Gv: Phan Ñaêng Phi & http://www.toanthpt.net

3
5/ Cho phöông trình : + 3tg 2 x + m(tgx + cot gx) − 1 = 0 . Tìm taát caû caùc giaù trò cuûa m ñeå phöông
sin 2 x
trình coù nghieäm

trang 6