Professional Documents
Culture Documents
PHầN 2:
CÁC HÀM SỐ LƯỢNG GIÁC
1. Hàm số y = sinx
1) Tập xác định D .
2) Tập giá trị là [–1; 1].
3) Là hàm lẻ, tuần hoàn với chu kỳ T 2 .
4) Đồng biến trên mỗi khoảng k 2 ; k 2 và nghịch biến trên mỗi khoảng
2 2
3
k 2 ; k 2 , k .
2 2
5) Đồ thị là một đường hình sin, đối xứng qua gốc tọa độ O.
2. Hàm số y = cosx
1) Tập xác định D .
2) Tập giá trị là [–1; 1].
3) Là hàm số chẵn, tuần hoàn với chu kỳ T 2 .
4) Đồng biến trên mỗi khoảng k 2 ; k 2 và nghịch biến trên mỗi khoảng
k 2 ; k 2 , k .
5) Đồ thị là một đường hình sin, đối xứng qua trục tung Oy.
3. Hàm số y = tanx
http://kinhhoa.violet.vn 2
CHUYÊN ĐỀ PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC Luyện thi CĐ - ĐH
1) Tập xác định D \
2
k, k .
2) Tập giá trị là .
3) Là hàm lẻ, tuần hoàn với chu kỳ T .
4) Đồng biến trên mỗi khoảng k ; k , k .
2 2
5) Đồ thị đối xứng qua gốc tọa độ O và nhận mỗi đường thẳng x k k làm một
2
đường tiệm cận.
4. Hàm số y = cotx
1) Miền xác định D \ k, k .
2) Tập giá trị là .
3) Là hàm lẻ, tuần hoàn với chu kỳ T .
4) Nghịch biến trên mỗi khoảng k ; k , k .
5) Đồ thị đối xứng qua gốc tọa độ O và nhận mỗi đường thẳng x k k làm một
đường tiệm cận.
http://kinhhoa.violet.vn 3
CHUYÊN ĐỀ PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC Luyện thi CĐ - ĐH
Ta nói hàm số y = f(x) có chu kỳ T > 0 nếu T là số dương nhỏ nhất và thỏa f(x + T) = f(x).
2
Ví dụ 1: Hàm số y = sin5x có chu kỳ T vì:
5
sin 5 x
2
5 sin(5x 2) sin 5x . Hơn nữa, T
2
5
là số nhỏ nhất do hàm số y = sint,
t = 5x có chu kỳ 2 .
5.2. Chú ý:
Hàm số y sin ax b và y cos ax b đều là những hàm số tuần hoàn với cùng
2
chu kì T .
a
Hàm số y tan ax b và y cot ax b đều là những hàm số tuần hoàn với cùng
chu kì T .
a
Ví dụ 2:
2
o Hàm số y = cos7x có chu kỳ T .
7
x
o Hàm số y sin có chu kỳ T 6 .
3
o Hàm số y = cotg6x có chu kỳ T .
6
x
o Hàm số y tg có chu kỳ T 3 .
3
http://kinhhoa.violet.vn 4
CHUYÊN ĐỀ PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC Luyện thi CĐ - ĐH
PHẦN 3.
PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC
A. BIỂU DIỄN CUNG – GÓC LƯỢNG GIÁC TRÊN ĐƯỜNG TRÒN LƯỢNG GIÁC
Ví dụ 4. Tổng hợp hai cung x k và x k .
6 3
Giải
Biểu diễn 2 cung x k và x k trên
6 3
5 4
đường tròn lượng giác ta được 4 điểm , , và
6 3 6 3
cách đều nhau.
Vậy cung tổng hợp là: x k .
3 2
http://kinhhoa.violet.vn 5
CHUYÊN ĐỀ PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC Luyện thi CĐ - ĐH
1) cos x 0 x k, k
2
2) cos x 1 x k2, k
3) cos x 1 x k2, k
4) sin x 0 x k, k
5) sin x 1 x k2, k
2
6) sin x 1 x k2, k
2
2
7) sin x 1 cos x 0 8) cos 2 x 1 sin x 0
(cos x 1)(2 cos x 1)(tgx 3)
Ví dụ. Giải phương trình: 0 (2).
2 cos x 1
Giải
2
Điều kiện: 2 cos x 1 0 x k2 .
3
cos x 1
x k2
1
Ta có: (2) cos x x k2 .
2 3
tgx 3 x k
3
So với điều kiện và tổng hợp nghiệm (hình vẽ), phương trình (2) có họ nghiệm là:
2
x k , k .
3 3
2 2
Chú ý: Các họ nghiệm x k và x k cũng là các họ nghiệm của (2).
3 3 3
MỘT SỐ DẠNG PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC THƯỜNG GẶP
1. Dạng bậc hai theo một hàm số lượng giác:
1) acos2x + bcosx + c = 0 2) asin2 x + bsinx + c = 0
3) atg2x + btgx + c = 0 4) acotg2x + bcotgx + c = 0
Phương pháp giải toán:
Bước 1. Đặt ẩn phụ t = cosx (hoặc t = sinx, t = tgx, t = cotgx) và điều kiện của t (nếu có).
Bước 2. Đưa phương trình về dạng at2 + bt + c = 0.
http://kinhhoa.violet.vn 6
CHUYÊN ĐỀ PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC Luyện thi CĐ - ĐH
Giải
Đặt t = cot3x, ta có phương trình :
k
3 x
t 1 cot 3x 1 3 x k 4 3
t2 t 2 0 4
t 2 cot 3x 2 x 1 arc cot 2 k
3 x arc cot 2 k 3 2
k 1 k
Vậy (2) có các họ nghiệm là x và x arc cot 2 , k .
4 3 3 2
3
Ví dụ 3. Giải phương trình 2 3tgx 6 0 (3).
cos2 x
Giải
Điều kiện x k , ta có:
2
(3) 3(1 tg x) 2 3tgx 6 0 3tg2 x 2tgx 3 0 .
2
http://kinhhoa.violet.vn 7
CHUYÊN ĐỀ PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC Luyện thi CĐ - ĐH
sin x 6
2
3
cos sin x
6 6
1
2
x k2 x k2, k .
6 2 3
Cách 2
(1)
2
3 1
sin x cos x 1 sin x
2 6
1
2
x k2 x k2, k .
6 2 3
2
Vậy (1) có họ nghiệm x k2, k .
3
Ví dụ 2. Giải phương trình sin 5x 3 cos 5x 2 sin 7x (2).
Cách 1
(2) sin 5x tg cos 5x 2 sin 7x sin 5x
3 3
2 cos sin 7x
3
7x 5x k2 x k
sin 5x 3
sin 7x
2
3
x
6
k
, k .
7x 5x k2
3 18 6
Cách 2
1
(2) sin 5x
2 2
3
cos 5x sin 7x sin 7x sin 5x 3
7x 5x k2
x k
3 6
, k . Vậy (2) có các họ nghiệm
2
7x 5x k2 x k
3 18 6
x k
6
, k .
x k
18 6
3. Dạng đẳng cấp (thuần nhất) theo sinx và cosx :
3.1. Đẳng cấp bậc hai:
http://kinhhoa.violet.vn 8
CHUYÊN ĐỀ PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC Luyện thi CĐ - ĐH
Nhận thấy x k không thỏa (1).
2
Với x k , chia hai vế của (1) cho cos2x ta được:
2
(1) ( 3 1)tg2 x ( 3 1)tgx 3(1 tg2 x) 0 tg2 x ( 3 1)tgx 3 0
x k x k
tgx 1
4 . Vậy các họ nghiệm của (1) là 4 , k .
tgx 3
tgx k tgx k
3 3
Ví dụ 2. Giải phương trình sin2x + 2 3 sinxcosx + 1 = cos2x (2).
Giải
(2) 3 sin 2x cos 2x 1 sin 2x
6
sin
6
2x k2 x k
6 6
2x
7
k2 x 2 k
6 6 3
Cách khác:
sin x 0
(2) sin x 3 sin x cos x 0
2
sin x 3 cos x 0
sin x 0 x k
.
tgx 3 x k
3
x k
Vậy (2) có các họ nghiệm là , k .
x 2 k
3
Chú ý:
Đối với mỗi cách giải khác nhau, ta có thể thu được nghiệm ở các dạng khác nhau nhưng sau khi
tổng hợp nghiệm thì chúng giống nhau.
Cách 2: Dùng công thức hạ bậc và nhân đôi, ta đưa về phương trình bậc cao theo sin2x hoặc
cos2x hoặc phương trình tích.
http://kinhhoa.violet.vn 9
CHUYÊN ĐỀ PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC Luyện thi CĐ - ĐH
Với x k , chia hai vế của (3) cho cos5x ta được:
2
(3) 2 2tg5 x 1 tg2 x tg 3 x(1 tg2 x) tg5 x tg 3 x tg2 x 1 0
(tgx 1)2 (tgx 1)(tg2 x tgx 1) 0 tgx 1 x k k .
4 4 2
Cách 2
(3) cos3 x(2 cos2 x 1) sin3 x(1 2 sin2 x)
x k
cos 2x 0 4 2 x k.
cos3 x cos 2x sin3 x cos 2x
tgx 1 4 2
x k
4
Vậy (3) có họ nghiệm là x k , k .
4 2
Chú ý:
2 cos5 x sin5 x cos3 x sin3 x
2 cos5 x sin5 x (cos3 x sin3 x)(cos2 x sin2 x)
cos5 x sin5 x cos3 x sin2 x cos2 x sin3 x 0 (đẳng cấp).
Chú ý:
Phương trình a(sinx – cosx) + bsinxcosx + c = 0 cũng có cách giải tương tự bằng cách đặt t =
sinx – cosx.
http://kinhhoa.violet.vn 10
CHUYÊN ĐỀ PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC Luyện thi CĐ - ĐH
x k2
4 4 x k2
2
5
x k2 x k2 .
4 4
x k2 x
3
k2
4 2 4
3
Vậy (1) có các họ nghiệm: x k2 , x k2 , x k2 (k ) .
2 4
http://kinhhoa.violet.vn 11
CHUYÊN ĐỀ PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC Luyện thi CĐ - ĐH
Giải
1 cos 2 x 1 cos 6 x
3 1 cos 4 x cos 2 x cos 6 x cos 4 x 2 cos 4 x cos 2x 2 cos 4x 0
2 2
k
cos 4 x 0 x
2 cos 4 x cos 2 x 1 0 8 4 , k
cos 2 x 1
x k
………………………………………………………..
d) e) f)
h) i) j)
II. Ph¬ng tr×nh bËc hai ®èi víi mét hµm sè lîng gi¸c:
g) h) i)
k) l)
m) n)
p) q)
http://kinhhoa.violet.vn 12
CHUYÊN ĐỀ PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC Luyện thi CĐ - ĐH
a) b) c)
d) e) f)
III. Ph¬ng tr×nh ®¼ng cÊp bËc nhÊt ®èi víi sinx vµ cosx:
Bµi 5. T×m gi¸ trÞ lín nhÊt, nhá nhÊt cña biÓu thøc sau:
a) b)
IV. Ph¬ng tr×nh ®¼ng cÊp bËc Hai ®èi víi sinx vµ cosx:
V. Ph¬ng tr×nh ®èi xøng vµ nöa ®èi xøng ®èi víi sinx vµ cosx:
http://kinhhoa.violet.vn 13
CHUYÊN ĐỀ PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC Luyện thi CĐ - ĐH
c)
d)
e) f) g)
d) e)
f) g)
a) b)
c) d) e)
f) g)
h) i)
Ph¬ng tr×nh lîng gi¸c
Bµi 1: T×m c¸c nghiÖm x(0;2) cña ph¬ng tr×nh:
Bµi 2: Gi¶i ph¬ng tr×nh
Bµi 3: T×m c¸c nghiÖm cña ph¬ng tr×nh:
Bµi 4: Gi¶i c¸c ph¬ng tr×nh
a. b.
c.
d. e.
http://kinhhoa.violet.vn 14
CHUYÊN ĐỀ PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC Luyện thi CĐ - ĐH
Bµi 5: T×m tæng c¸c nghiÖm cña ph¬ng tr×nh sau:
Bµi 6: Gi¶i c¸c ph¬ng tr×nh
a.
b. c.
d. e.
a.
b.
Bµi 11: T×m tæng c¸c nghiÖm x cña ph¬ng tr×nh:
víi x 2;40
Bµi 12: Gi¶i c¸c ph¬ng tr×nh
a.
http://kinhhoa.violet.vn 15
CHUYÊN ĐỀ PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC Luyện thi CĐ - ĐH
b.
c.
d. e.
f. g. h.
i.
Bµi 13: Gi¶i c¸c ph¬ng tr×nh
a. b.
c. d.
Bµi 14: Gi¶i c¸c ph¬ng tr×nh
a.
b.
c.
d.
a.
b.
c.
d.
e. f.
Bµi 16: Gi¶i c¸c ph¬ng tr×nh sau
a. b.
c. d.
e.
f.
Bµi 17: Gi¶i c¸c ph¬ng tr×nh sau
a.
http://kinhhoa.violet.vn 16
CHUYÊN ĐỀ PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC Luyện thi CĐ - ĐH
b.
c.
… … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … ..
Ph¬ng tr×nh lîng gi¸c trong c¸c ®Ò thi ®¹i häc
(TrÝch trong ®Ò thi tuyÓn sinh vµo c¸c trêng §¹i häc tõ 1996 tíi nay)
Bµi 1: Gi¶i c¸c ph¬ng tr×nh sau
a. §HBK97:
b. §HBK98:
c. §HBK 2000:
Bµi 2: Gi¶i c¸c ph¬ng tr×nh sau
a. PVBC 98:
b. §HCS 99: T×m tÊt c¶ c¸c nghiÖm cña ph¬ng tr×nh: tho¶
m·n
Bµi 3: §HCS 2001 T×m tÊt c¶ c¸c nghiÖm cña ph¬ng tr×nh:
tho¶ m·n hÖ bÊt ph¬ng tr×nh
Bµi 4: Gi¶i c¸c ph¬ng tr×nh
a. BCVT 98: b.CVT 99:
c. BCVT 01:
d. Dîc 98:
e. Dîc 99:
f. Dîc 01:
g. §µ N½ng 97:
h. §H §µ N½ng 2001: ;
Bµi 5: Gi¶i c¸c ph¬ng tr×nh
http://kinhhoa.violet.vn 17
CHUYÊN ĐỀ PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC Luyện thi CĐ - ĐH
a. §HGT 97: ;
b. §HGT 98:
c. §HGT 99:
d. §HGT 2000:
e. §HGT 2001:
Bµi 6: Gi¶i c¸c ph¬ng tr×nh
a. HVHC 2001: b. §H HuÕ 98:
c. §H HuÕ 2000:
Bµi 7: §H HuÕ 2001 –Cho ph¬ng tr×nh lîng gi¸c
a. Gi¶i ph¬ng tr×nh khi m = 1.
b. Chøng minh r»ng víi mäi tham sè m tho¶ m·n ®iÒu kiÖn th× ph¬ng tr×nh trªn
lu«n cã nghiÖm.
Bµi 8: Gi¶i c¸c ph¬ng tr×nh:
a. §HKTQD 97:
b. §HKTQD 98:
c. §HKTQD 99:
d.KTQ00:
e. §HKTQD 2001:
Bµi 9: Gi¶i c¸c ph¬ng tr×nh:
a. §HKT 97:
b. §HKT 99:
c. §HKT 2000:
Bµi 10: §HKT 97 –Cho ph¬ng tr×nh
a. Gi¶i ph¬ng tr×nh víi k 2 .
b. Víi gi¸ trÞ nµo cña k th× ph¬ng tr×nh cã nghiÖm?
Bµi 11: §HKT 2001-Gi¶i vµ biÖn luËn theo m ph¬ng tr×nh:
Bµi 12: Gi¶i c¸c ph¬ng tr×nh:
http://kinhhoa.violet.vn 18
CHUYÊN ĐỀ PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC Luyện thi CĐ - ĐH
a. HVKTQS 98:
b. HVKTQS 99:
c. HVKTQS 2000:
- Gi¶i ph¬ng tr×nh víi m = 1.
- T×m m ®Ó ph¬ng tr×nh cã nghiÖm trong ®o¹n
d. HVKTQS 2001:
Bµi 13: Gi¶i ph¬ng tr×nh:
a. §H LuËt 98:
b. §H LuËt 99:
Bµi 14: §H LuËt TPHCM 2001: Cho ph¬ng tr×nh:
- Gi¶i ph¬ng tr×nh khi m = 2. - T×m m ®Ó ph¬ng tr×nh cã Ýt nhÊt mét nghiÖm thuéc
.
Bµi 15: §H Má §C:
http://kinhhoa.violet.vn 19
CHUYÊN ĐỀ PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC Luyện thi CĐ - ĐH
b. 1998: GPT c. 2000:
Bµi 20. §HNL©mHCM 2001: GPT
Bµi 21. HVQHQT
a.97: GPT b.98:
c.99: d.00.
e. 01:
Bµi 24.§HQGHCM
a. 97: Cho PT
+BiÕt x lµ mét nghiÖm cña pt trªn. H·y gi¶i ph¬ng tr×nh trong trêng hîp ®ã.
+Cho biÕt lµ mét nghiÖm cña pt trªn. H·y t×m tÊt c¶ c¸c nghiÖm cña pt trªn tháa
m·n:
b.99: Cho
+GPT f(x)=0 víi m=-3.
+ TÝnh theo m gi¸ trÞ lín nhÊt vµ nhá nhÊt cña f(x). Tõ ®ã t×m m sao cho
c.00: Cho pt
+ Gpt khi m=-1. +T×m m sao cho pt trªn cã ®óng hai nghiÖm .
Bµi 25. §HSPHN
a.00: T×m nghiÖm cña pt tháa m·n
b.01: T×m gi¸ trÞ lín nhÊt, nhá nhÊt cña
Bµi 26. §HSP2 a.99: Gpt
c.00.
d.01.
Bµi 32. Thñy Lîi a.97. Cho
+ TÝnh f ' ( ) + Gi¶i ph¬ng tr×nh + T×m ®iÒu kiÖn ®Ó pt cã
24
nghiÖm.
e.01.
Bµi 33.X©y dùng a. 97.
http://kinhhoa.violet.vn 21
CHUYÊN ĐỀ PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC Luyện thi CĐ - ĐH
b.98. Gi¶i vµ BL
c.99.
… … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … ..
23 2
8
2x
6
Đ
2
x x
sin cos 3 cos x 2 cos3x sin3x
2 2 (sin x ) cos2x 3 (0;2 )
1 2sin2x
1 cos8 x
2 cos 2 x 1
cot x 1 sin 2 x sin 2 x
1 tan x 2
2
sin 2 x
x x
sin 2 ( ) tan 2 x cos2 0
4 2 4 2
1
4
2
4
x 3
3 cos 2 x 1 2 cos 2 x
2 4
) 3tg 2 x
cos 2 x 1 2 4
2 4
sin 5 x cos x 2 cos 3 x
2
2 cos 2 x sin 2 x cos 2 x tan x cot x
2(cos 6 x sin 6 x) sin x. cos x cos x sin x
0
2 2 sin x
2 2 sin x .cos x 1
x 12
)4
2
3 3
3 sin x 1 1
x) 2 sin 2 x sin x 2 cot 2 x
2 1 cos x 2 sin x sin 2 x
http://kinhhoa.violet.vn 22
CHUYÊN ĐỀ PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC Luyện thi CĐ - ĐH
5 3sin 2 x 4cosx 1 2cosx
tan x.sin 2 x 2sin 2 x 3(cos2x sinx.cosx)
http://kinhhoa.violet.vn 23
CHUYÊN ĐỀ PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC Luyện thi CĐ - ĐH
x k 2; x 5 k 2
6 6
x k ;x k
4 2 8 2
x k ; x k 2
4 3
k
3
k 2
6 3
k
4
x k 2
3 3
x k 2 ( k ) ối A – 2009)
2
x k 2 (1 2 sin x). cos x
3
(1 2 sin x).(1 sin x)
k 2 k
3 64(Khối B – 2009)
sin x cos x.sin 2 x 3.co3 x
x 3 k
2(cos 4 x sin 3 x)
x k
4
65) (Khối D – 2009)
3. cos 5 x 2 sin 3 x. cos 2 x sin x 0
x 4 k ( k )
x k
x 2 k , k
3
x k (k )
4 2
x k2
x k; x m
4 3
x k
4
http://kinhhoa.violet.vn 24