MC LC

Qun l chin lc doanh nghip......................................................................................................

Gii thiu v c cu t chc doanh nghip........................................................................................
Qun l v i mi cng ngh...........................................................................................................
La chn cng ngh cho doanh nghip.............................................................................................
Quy ch hat ng ca doanh nghip................................................................................................
Vai tr, v tr nhim v ca cn b qun tr kinh doanh.....................................................................
Cc hc thuyt qun tr kinh doanh...................................................................................................
Cc quan im c bn v khch hng................................................................................................
Th trng trong iu kin doanh nghip..........................................................................................
Cnh tranh..........................................................................................................................................
Qun l nh nc i vi doanh nghip............................................................................................
Cc quy lut qun tr kinh doanh.......................................................................................................

QUN L CHIN LC DOANH NGHIP

I. Cc khi nim c bn
1. Kinh doanh: L cc hot ng v mc tiu lm giu ca cc ch kinh doanh trn th
trng.
2. Qun tr kinh doanh: L s tc ng lin tc, c t chc, c hng ch ca ch doanh
nghip ln tp th nhng ngi lao ng trong doanh nghip, cc khch th qun l; s dng c
hiu qu nht cc ngun lc, cc c hi ca doanh nghip t ti mc ch, mc tiu ca
doanh nghip theo ng lut nh v thng l kinh doanh.
3. Cc bc ca qu trnh qun tr kinh doanh

4. nh hng kinh doanh: L qu trnh n nh nhng nhim v, nhng mc tiu v cc

phng php tt nht thc hin.
a. Vai tr ca nh hng:
a1. Con ngi ch lm vic khi c th "nhn" thy kt qu s t c.

- C th ni: Cch tt nht chinh phc tng lai l c nhng d on chnh xc v sng
sut t hm nay (chin lc, k hoch) ri em thc hin n coi nh n khng th khng c
thc hin.
- K.Mc ni: Con ong lm ci t chun xc n mc con ngi kh c th lm c,
nhng con ong lm vic l theo bn nng. Cn con ngi khi xy dng mt ci nh ngoi i
th trc tin h xy dng n trong c.
- Thi gian c th to ra tt c, c th xa i tt c.
a2. Vin cnh l ci li ko, t chc con ngi hng ti tng lai.
- Con ngi lun hy vng vo s thay i trong tng lai.
- Con ngi cn bit mnh phi i n u trong tng lai (cc mc tiu) v i n nh
th no (phng php t n mc tiu).
- Qun tr vi mt vin cnh tng lai r rng (chin lc) s to ra ng lc to ln (nim
tin, s quyt tm, lng can m). Mi ngi trong doanh nghip s tin tng khi c ch r ci
g s phi xy ra trong tng lai v khng th no c th lm khc c.
b. Ni dung ca nh hng kinh doanh.
b1. Quan im: L sc nhn bit, l tm nhn hng ti s pht trin trong tng lai, thng
qua s mnh (cc nhim v to ln mang tnh lch s) m ch th doanh nghip t ra dn mi
tm lc thc hin thnh cng.
b2. Cc chin lc doanh nghip.
b2.1. M hnh: l s m t i tng (phi nghin cu) qua cc c trng c bn ca i
tng nh vo kinh nghim v tri thc ca con ngi.
b2.2. K hoch: l m hnh tng lai ca s bin i ca doanh nghip c vit thnh vn
bn, bao gm nhng cng vic d nh phi lm vi cc cch thc tin hnh, trnh t thc hin,
ngun lc phi s dng v thi hn nht nh t n cc mc ch t ra ca doanh nghip.
N l cng c qun l ca doanh nghip.
b2.3. K hoch ha: l qu trnh xy dng, k hoch, t chc thc hin k hoch, kim tra
thc hin v iu chnh (nu c) c lp i lp li thng xuyn iu hnh, pht trin doanh
nghip.
3

b2.4. Chin lc.

II. Tng quan v chin lc

1. Chin lc doanh nghip: L h thng cc ng li v bin php pht trin doanh
nghip, cc mc tiu cn t, cc ngun lc phi s dng t c cc mc tiu d nh trong
thi hn ca chin lc.
2. Quan h gia chin lc v k hoch
a. C hai u m t tng lai cn t v cch thc t ti ca doanh nghip.
b. Chin lc c thi hn di v mang tnh nh tnh nhiu hn so vi k hoch. K hoch
l hnh thc din t chin lc (5 - 10 nm/ 1 - 2 nm).
3. Quan h gia chin lc v chin thut ca doanh nghip
a. Chin thut l cc gii php c th thc hin chin lc tng thi im v mi
trng kinh doanh c th.
b. Chin thut ht sc linh hot.
4. Ni dung ca chin lc doanh nghip

5. Hoch nh chin lc doanh nghip: L qu trnh ch th doanh nghip s dng cc

phng php, cc cng c, cc k thut thch hp nhm xc nh chin lc doanh nghip v
tng b phn ca doanh nghip trong thi k chin lc.
6. Qun tr chin lc doanh nghip: L tng hp cc hot ng hoch nh, t chc
thc hin v kim tra, iu chnh chin lc doanh nghip c lp li thng xuyn nhm tn
4

dng mi ngun lc v c hi ca doanh nghip, hn ch ti a cc im yu, cc nguy c v cc

him ha c th t ti cc mc ch, mc tiu ca doanh nghip.

III. Cc bc hoch nh chin lc doanh nghip

1. Cc tr ngi thng gp khi xy dng chin lc
a. Con ngi thng thch hnh ng hn l suy ngh.
- Ch quan, duy ch.
- Vch chin lc nhng thiu cc m bo thc hin.
- Cho d bo l chuyn ho huyn.
b. Cc bin ng v m kh lng ht.
c. Nhim k cng tc ch c hn, m chin lc li ko di.
d. Cuc sng i hi qu gay gt m ngun lc, phng tin li c hn.
2. Cc nguyn l v vic xy dng chin lc
2.1. Khi nim: Nguyn tc xy dng chin lc l cc quy nh mang tnh bt buc i
hi ngi gim c khi lp chin lc hot ng ca doanh nghip phi tun th.
- Hnh ng khng nguyn tc (nguyn l) l ma ri.
- Tha hip khng nguyn tc l u c.
- Nhng b khng nguyn tc l u hng.
- Th on khng nguyn tc l ph hoi.
2.2. Cc nguyn tc.
5

a. Cc quyt nh hin ti s gii hn cc hnh ng trong tng lai.

b.
Hnh ng tch cc (k hoch 1, bin php 2, quyt tm thc hin 3).
c.
Nguyn tc v s n nh.
d.
Nguyn tc v s thay i.
e.
Mc ch phi r rng (mc ch cng b, mc ch thc).
f.Chin lc phi da trn c s khoa hc v s liu ng tin cy.
g.
Chin lc phi c tnh kh thi.
h.
Chin lc cn phi linh hot.
i. Cc mc tiu b phn phi phc tng mc tiu ton cc.
j. Chin lc phi thu o (c o, khng b st tnh hung no).
3. Bc 1: Phn tch tnh th doanh nghip (tr li cu hi: Doanh nghip ang u v
phi i n u?).
3.1. Phn tch v d bo mi trng bn ngoi ca doanh nghip.
- Cc rng buc siu v m (khu vc, th gii).
- Cc rng buc v m trong nc.
- nh gi h thng thng tin kinh t i ngoi.
- Tnh th bin ng v cng ngh v sn phm.
- Cc i th cnh tranh (trc tip, gin tip).
- Bn hng (ngi cung cp mt phn u vo cho doanh nghip).
- Khch hng.
3.2. Phn tch v d bo mi trng ni b doanh nghip.
a. Nhn s.
- Thun li, kh khn.
- on kt (chia r).
- Cn b u ngnh.
- Bu khng kh doanh nghip.
6

- Nhu cu, i hi trong tng lai.

+ Mc sng
+ Gia nh
+ Sc khe
+ Tin b, cng bng, c tn trng
+ Hc hi
+ Nh
+ Giao tip
- Thi h tt xu.
b. Sn xut.
- Trnh cng ngh.
- Sc cnh tranh.
- Nng sut.
- Quy m, gi c.
- Phn ng v mi trng.
- Mt bng.
c. Ti chnh.
- Tin c.
- N.
- B n.
- Ngoi t v.v...

d. Tiu th sn phm.
- a im.
- Khi lng.
- Cch bn.
- Phn ng ca khch hng trong tiu dng.
- Phn ng ca cc i th cnh tranh.
3.3. Cc phng php dng phn tch, d bo, nh gi tnh th doanh nghip.
a. Cc phng php d bo hi quy (phng php trung bnh trt, phng php hm hi
quy v.v...).
b. Cc phng php iu tra x hi (phng vn, thc nghim).
c. Cc phng php chuyn gia: l phng php ly kin nh gi ca nhiu chuyn gia
thuc cc lnh vc khc nhau, ri x l cc sai st ch quan ca h.
V d 1: Cng ty Hayden (b danh) l mt cng ty chuyn sn xut thuyn c mc
TEXAS. Mt chuyn gia t vn c cng ty mi v cng ty gp phi vn nan gii l rt c
kh nng b ph sn. Mt trong cc nhim v hng u l phn tch tnh hnh mi trng ni b
ca cng ty. Bng 1, 2 v 3 l cc bng tng hp mi trng ca cng ty.
Mt u im chnh ca cc bng tng hp mi trng c thy r qua vic nghin cu
cc bng. Cc vn c th c phn nh qua s im cng dn, v d, v mi trng v m th
cng ty gp t vn , v khng c s im m ln.
Nhng trong mi trng cnh tranh c l c mt s vn . V d, c 3 im (-9) v yu t
cnh tranh. Do s tranh ua ro rit gia cc cng ty v s cnh tranh ca Hayden Company dn
n vic pht trin cc sn phm mi v s dng cc chin lc marketing mi. Khi thay i v
nhu cu ( phn "khch hng") cng vi yu t l i th cnh tranh a ra cc sn phm
mi, vn ny cng thm trm trng. Hn na cc yu t c lit k phn "sn phm thay
th" cng lm cho vn chung thm kh khn. Thng tin chnh nhn c t bng tng hp
mi trng tc nghip phn nh tnh cht nhu cu ca khch hng thay i v cc i th cnh
tranh (trc tip cng nh gin tip) c nhng iu chnh trong khi cng ty Hayden cha lm
c nh vy.
8

Bng 1: Bng tng hp mi trng v m ca cng ty Hayden

Yu t mi trng

Mc quan
trng ca yu t
i vi ngnh(a)

Mc tc
ng i vi
hng(b)

Tnh cht tc im cng

ng(c)
dn

Gi nhin liu tng

-3

Kinh t vng

+3

Kinh t ton quc

+2

Li sut ngn hng tng

-3

C th c cc quyt nh hn
ch ngnh kinh doanh dch v
vui chi gii tr bng thuyn

-6

C h nc mi trong vng

+2

Vic xy dng cc h nhn to

gim

-2

Cc quy nh v an ton

-2

B tin nhiu hn cho vic vui

chi gii tr

+3

ng ngi t tp bn h

Mi lo ngi v cht thi nhin

liu ngy cng tng

-2

Mi lo ngi ngy cng tng v

thit hi mi trng

C nhiu h nc trong vng

+6

Kinh t

Chnh ph v chnh tr

X hi

T nhin

Cng ngh
C cng ngh mi
Ch thch:
a. Mc quan trng ca yu t i vi ngnh 3 = cao, 2 = trung bnh, 1 = thp

b.
tc ng.
c.

Mc tc ng i vi hng: 3 = nhiu, 2 = trung bnh, 1 = t, 0 = khng

Tnh cht ca tc ng (+) = tt, (-) = xu.

Bng 2: Bng tng hp mi trng tc nghip ca Cng ty Hayden

Yu t mi trng

Mc quan Mc tc Tnh cht tc im cng

trng ca yu t ng i vi
ng(c)
dn
i vi
hng(b)
ngnh(a)

i th cnh tranh
Cc sn phm mi

-9

C cu gi

Chu k sng ca sn phm

Cc chin lc marketing mi

-9

Tng cng cnh tranh

-9

Thay i v nhu cu

-9

Thay i v phc li

Thay i v dn s

Kh nng cung cp nguyn vt liu

Gi nguyn vt liu

S lng khch hng cung ng

Vt liu mi

-3

Gi thnh nh my

+2

Mc i th d xm nhp th
trng

-2

Nguy c c i th cnh tranh mi

Mu m thuyn mi

-6

Cc c hi ngh ngi gii tr khc

-6

Khch hng

Cc khch hng cung ng

Cc i th cnh tranh tim

n

Sn phm thay th

10

Bng 3: Bng tng hp tnh hnh ni b ca Cng ty Hayden

Yu t mi trng kinh doanh

Mc quan Mc tc Tnh cht tc im cng

trng ca yu ng i vi
ng (c)
dn
t i vi
hng (b)
ngnh (a)

Ngun nhn lc
Cht lng nhn vin

+3

Cht lng ban lnh o

-6

C cu t chc

-3

K hoch ho chin lc

-9

Dng tin t

-9

S d vn bng tin

3-

-9

C cu vn u t

-9

Tnh hnh cng n

-9

Kh nng vay vn ngn hng

-9

Doanh s bn chng khon

-9

Tnh hnh thu

+3

Tr gip ca Chnh ph

+9

K hoch ti chnh

-9

Cht lng sn phm

+9

Gi bn

-3

Lc lng bn hng

-9

Qung co

-9

Bo hnh

-9

n tng v sn phm

-9

Cc phng tin sn xut

+4

Thit k mi ca sn phm

-9

Hiu qu ca tin

+3

Ti chnh

Marketing

Sn xut v nghin cu pht

trin

11

Kim tra cht lng

+9

Bng tng hp tnh hnh ni b ca cng ty cho thy c nhiu vn hn. V d, y c

vn kh khn v ngun nhn lc lin quan n ch s hu/ nh qun tr (ng ta rt khng lc
quan v bng ny). C mt s thc l trong 9 yu t nu ra phn ti chnh c n 7 yu t
mang s im (-9). iu ny cho thy c v s vn . Tuy vy, trong bng cng ch ra con
ng c th gii quyt mt s kh khn. Mc d cng ty n bn b vc ph sn, xong vic
vay n chnh ph c th tip sc thm cho cng ty. c vay n th ch s hu cng ty phi
xin vay. Khng c cch no khc trnh b ph sn. Nu khng vay c tin th hng s
ngng tn ti. Vic rt thm tin vn l cn thit thc hin bt k s thay i no khc.
V d 2: Bng tng hp tnh hnh ca cng ty Bass Boats Unlimited, mt trong cc i th
cnh tranh ca cng ty Hayden Company c nu trong bng 4. Cn ch l bng tng hp
tnh hnh i th cnh tranh c mt s im khc so vi cc bng tng hp mi trng ca cng
ty. Th nht, cc mc tiu c nu ra l cc yu t chnh m bo thnh cng trong ngnh kinh
doanh c th ni trn v l nh nhau i vi tng i th cnh tranh. Mc quan trng ca mt
yu t cng ging nhau i vi mi i th cnh tranh. Nh vy, i th cnh tranh c nh
gi phn loi theo s thnh cng ca h lin quan n tng yu t ring bit. Ly mc quan
trng nhn vi s im nh gi phn loi ca hng s c s im cng dn cho mi yu t.
S im cng dn ca mi yu t cng nh tng s im cng dn ca i th cnh tranh ni
chung, c th cung cp cc thng tin hu ch.
Mc d trng thi ti chnh l kh khn v cn c s quan tm tc thi, song vn
marketing cng rt h trng. Cng ty Hayden khng bn c thuyn ca h. Khng c lc
lng bn hng v cc bin php qung co. Ch s hu/ nh qun tr ngh rng c mt s thc
l thuyn ca ng ta tri hn so vi i th cnh tranh nhiu kha cnh, nh vy c ngha l
mi ngi s n mua thuyn ca ng. Nhng iu ny khng xy ra. a s khch hng
khng th nh gi c cht lng thc s ca thuyn v v khng c cam kt bo hnh bng
vn bn nn nhiu khch hng tim n cho rng sn phm c cht lng thp. Hn na, nhiu
ngi bn thuyn l v ngi mua hng ngh rng thuyn c phm cp thp, lc hu, gi li cao.
Sau khi ra bin php ti chnh, ch s hu cn tm kim s tr gip ln v marketing, c l l
bng cch thu mt nh qun tr gii v lnh vc ny.
Bng 4: Bng tng hp tnh hnh Cng ty Bass Boats Unlimited
- i th cnh tranh ca Cng ty Hayden
Cc yu t chnh dn n thnh cng

Mc quan
trng ca yu t
i vi ngnh (a)
12

Mc tc
ng i vi
hng (b)

im cng
dn

Cht lng sn phm

Mt hng

Gi

i l / tiu th

Kh nng khuyn mi

Nghip v / sn xut

Tnh hnh gi thnh tng cng

Sc mnh ti chnh

T chc

Kh nng qun l chung

Cht lng ngun nhn lc

Tng s im cng dn

51 ()

Ch thch:
a. Cc mc l 3 = cao, 2 = trung bnh, 1 = thp;
Cn lu l mc nh gi mi yu t thnh cng gi nguyn khng thay i i vi tt
c cc hng trong ngnh, v mi ngnh c th c mt s nh gi ring ca mnh;
b.
Cc mc nh gi l 3 = mnh, 2 = trung bnh, 1 = yu;
c.
S im cng dn bng mc quan trng ca yu t nhn vi mc nh
gi phn loi ca hng;
d.
Tng s im cng dn l tng s ca cc im cng dn ca mi yu t
thnh cng. C th so snh tng s im cng dn ca tng i th cnh tranh c khi
nim v sc mnh tng i ca h.
C mt yu t trong lnh vc sn xut v nghin cu pht trin ng c quan tm c
bit. Cng ty Hayden thc s khng c kh nng thit k kt cu phn khung sn ca thuyn
hoc s dng cc vt liu mi vo quy trnh sn xut ca h. V khch hng mun thuyn c kiu
dng khc v i th cnh tranh th a ra ng loi thuyn , nn vn li cng trm trng
thm.
Mt hoc hai nhn xt v cc bng tng hp l . C nhiu yu t lin quan cht ch vi
nhau. Th d, cc vn lin quan n vic cp vn hin ra mt s phn khc nhau. Ngoi ra
i khi phi kt hp mt s ch tiu phn loi th mi nh gi ng bc tranh thc t. Thm ch
phi kt hp cc yu t thuc cc mi trng khc nhau (nh s thay i nhu cu ca khch
hng, cc i th cnh tranh a ra cc loi thuyn mi cn Hayden th khng c kh nng pht
trin sn phm mi).

13

Mt iu quan trng khc c minh ha qua th d ni trn l vic phn tch ng cc

iu kin mi trng v bng tng hp c th cho thy v th ca hng cng nh gii php kh d
cho cc vn . Ch s hu/ nh qun tr ca cng ty Hayden nhn thy lm cho hng kinh
doanh c li ng ta phi vay c tin t ngn sch lin bang, khi to dng lun chuyn tin
qua vic bn thuyn v trin khai xy dng cc thit k kiu dng mi. Nu ng ta mun tham
gia vo cuc chin gay gt th mt iu n gin l phi ngng hot ng. Cc bng tng hp
ni trn l c s chnh ng ta quyt nh.
d. Phng php SWOT (Phn tch cc mt mnh - Strengths, mt yu - Weaknesses, c hi Opportunities, nguy c - Threats).
Ma trn SWOT

C hi

Nguy c

1. C nhiu h nc trong vng. 1. i th cnh tranh mnh

2. Dn chng chi tin nhiu hn 2. Khch hng mong mun
cho vic vui chi gii tr
thuyn c kiu dng khc

Mt mnh

Phi hp S/O

Phi hp S/T

1. Cht lng sn phm.

1. S - Cht lng sn phm

1. S- Cht lng sn phm

2. S h tr ca chnh ph.

O - Dn chng chi tin nhiu T - i th cnh tranh mnh

hn cho vic vui chi gii tr

3. Nhn s
Mt yu

Phi hp W/O

Phi hp W/T

1. Khng c sn phm mi

1. W - Khng c sn phm mi. 1. W - Khng c sn phm mi.

2. Trnh marketing yu km. O - Dn chng chi tin nhiu T - Khch hng mong mun
hn cho vic vui chi gii tr.
thuyn c kiu dng khc.
3. Kh nng ti chnh yu km.
e. Phng php ma trn BCG (Boston Consultant Group) - ma trn th phn/tng trng:
Trc tung biu th t l % tng trng th phn hng nm ca c ngnh hng. Trc honh biu th
th phn ca doanh nghip ang xem xt so vi th phn ca doanh nghip ng u ca ngnh
hng.
Th phn = error ! (%)
14

1 - Thng l doanh nghip mi, phi tng u t gi v m rng th phn hng ti

v tr s 4.
2 - Ht sc bt li, nn tm sn phm mi.
3 - C v tr trong ngnh, thu li nhiu, khng cn u t thm, nhng ch quan c th
ri xung s 2.
4 - C u th nht, nhng tng lai s chuyn sang s 3 (cha nn chin lc c th).
g. Phng php vng i sn phm (Cycle of life).

h. Phng php ma trn Mc. Kinsey (ma trn GOJ - General - Ojlectric).
15

Trc tung biu th sc hp dn ca th trng (nhu cu, li nhun, ri ro, mc cnh

tranh v.v...), trc honh biu th li th cnh tranh ca doanh nghip.

- Cc 1, 2, 3 c li th, cn tng cng u t pht trin thm.

- Cc 7, 8, 9 phi thn trng trong la chn chin lc.
- Cc 4, 5, 6 sn phm gi ci, cn chuyn i.
i. Phng php ma trn Charles Hofer:
Chu k pht
trin ca ngnh
V th cnh
tranh ca doanh
nghip
u n

Phi thai

Tng
trng

Phn
thnh

Bo ho

Suy thoi

- Dc ton lc - Gi th phn - Tn lc khai - Gi v th

- Gi v th
cho th phn
thc
- Gi v th
- Tinh gn Ci
bin
- Gi v th
- Gi v th

16

Mnh

- Dc lc cho - Dc lc cho - Tn lc khai - Thu gn tinh - Gi v th

th phn
th phn
thc
gin
- Ci tin v th - Ci tin v - Ci tin v - Gi v th
th
th

Trung bnh kh

La chn phn Tng u t Khai

thc Ci tin thu hp Thu hp
on th trng pht trin
chun b thu
hp

Trung bnh

Chn phn on Tng u t

th trng

Yu

Vn ln hoc Vn ln tm Khai thc v Bin i hoc Gii th

rt lui
phn on th chun b rt rt tng b
trng c li
phn

Khai
thc Chuyn i thu Gii th
chun b rt hp

k. M hnh Michael Porter: Da vo hai lun im hoc s dng gi thp (tc mc hon
vn u t ROI thp, phi ko di thi gian), hoc s dng sn phm c tnh khc bit cao (
chim lnh th phn ln).
u th cnh tranh
Ni dung cnh tranh

Gi thnh thp hn

Tnh khc bit

Rng

1. Chi phi bng gi c

2. S dng tnh khc bit ca sn phm

Hp

3. t trng tm vo gi c

4. t trng tm bng tnh khc bit

l. Phng php ma trn khng gian (ma trn SPACE).

Da trn 4 nhn t: Tim lc ti chnh ca doanh nghip I (tt nht - 1 n xu nht - 6),
Li th cnh tranh ca doanh nghip L (tt nht +6, xu nht +1), S n nh ca mi trng
ngnh O (tt nht - 1 n xu nht - 6), Sc mnh ca ngnh S (tt nht +6, xu nht +1); t
a ra cc gii php cnh tranh.

17

m. Cc phng php khc.

- Sn phm ci tin + gim gi.
- a dng ha sn phm.
- Sn phm mi cho cng dng c.
- Sn phm mi cng dng mi.
- Cc phng php s dng tiu xo v.v...
n. Phng php tm mi nhn kinh t (sn phm).
n1 - Lit k cc i tng (sn phm) c th thc hin D1, D2... Dn.
n2 - Xp loi tm quan trng ca cc D8 theo 4 nhm thuc 4 bc: bc 1 c 23 = 8 im,
bc 2 c 22 = 4 im, bc 3 c 21 = 2 im, bc 4 c 20 = 1 im. Sau chia im tng
s im ca nhm cho s cc i tng mi =
n3 - Tnh ma trn h s tng tc rij gia Di vi Dj, rij c cho im nh sau:

rij

4
im
nu
Di
rt
cn
cho
2
im
nu
Di
cn
cho
Dj
(hoc
khi
1
im
nu
Di
c
quan
h
nht
nh
vi
0 im nu Di khng cn cho Dj

Sau nhn im tnh theo nhm vi rij:

18

Dj
i=j)
Dj

Tnh im tng s ca mi Dj (k hiu dj)

i tng c u tin nht ng vi max dj.

o. Phng php l thuyt tr chi (Theory of game)
V d tr chi hai ngi tng bng khng (2 doanh nghip A v B cng sn xut mt loi
sn phm, mi doanh nghip c hai chin lc la chn)
Doanh nghip B
Doanh nghip A

Chin lc I

Chin
lc II

Chin lc I

75
80

120
60

Chin lc II

60
110

90
95

4. Bc 2: Xc nh cc mc tiu chin lc.

a. Khi nim: Mc tiu l trng thi mong i, cn c ca doanh nghip sau mt thi hn
nh.
19

b. Phng php xc nh mc tiu.

- Phng php cn i.
- Phng php ton kinh t.

5. Bc 3: Xy dng cc chin lc chc nng, l cc chin lc ca cc phn h, bao

gm:
5.1. Chin lc i mi c cu t chc doanh nghip (th ch ha + tiu chun ha b my
doanh nghip).
5.2. Chin lc cng ngh v sn phm (Product), bao gm cc ni dung: vng i sn
phm, tiu chun ha sn phm v.v...
5.3. Chin lc huy ng vn (Purse), bao gm cc vn vay vn, t gi hi oi, lin
doanh lin kt, bn c phn v.v...
5.4. Chin lc v gi (Price), bao gm cc vn : im ha vn, cc loi gi v.v...
5.5. Chin lc chiu th (Promotion), bao gm cc vn ; chiu hng, tuyn truyn qung
co v.v...
5.6. Chin lc phn phi, mt bng (Place), bao gm vn : knh phn phi, o to
nhn vin v.v...
5.7. Chin lc i ngoi (quan h v m, hn ch ri ro, chng khng b v.v...).
20

K thut xy dng cc chin lc chc nng thng s dng l k thut cy mc tiu.

5.8. T hp chin lc chc nng - chin lc marketing.

a. Marketing: L khoa hc nghin cu cc quy lut cung - cu - gi c - th trng, tm
ra cc gii php qun tr kinh doanh c hiu qu nht ca doanh nghip trong tng giai on hot
ng.
b. Ni dung ca marketing.
b1. Nghin cu, d bo th trng.
b2. Chin lc marketing: l s vn dng tng hp cc nhn t.
5.2, 5.3, 5.4, 5.5, 5.6, 5.7 bc 3 tng cng sc cnh tranh ca doanh nghip.

IV. T chc thc hin chin lc

1.
Thnh lp b phn iu hnh (thng l b phn marketing ca doanh
nghip).
2.
Cng b cc mc tiu chung cn t, cc gii php chnh sch, cc ngun
lc s s dng.
3.
Thnh lp cc mc tiu ca cc chin lc b phn (chc nng).
4.
Thnh lp s mng (PERT) tin thc hin.
Phng php m hnh mng li (PERT - Program Evaluation and Review Technique) l
khoa hc sp xp, b tr cc cng vic nhm tm ra khu xung yu nht cn phi bit c bin
php b tr vt t, thit b v cn b; l cch lm vic va nm c ton cc vn va nm
c tng phn c th, chi tit. u im ni bt ca m hnh mng li so vi cc hnh thc
biu din k hoch khc l ch n nu r rt c cc mi lin h ln nhau theo thi gian ca cc
21

cng vic: k hoch c thc hin bng s mng li c th c chi tit ha mc bt

k ty theo yu cu ton b cc cng vic trong h thng v th t thi gian thc hin cc cng
vic .
Chng hn, doanh nghip phi trin khai trong nm 13 cng vic vi thi gian cn thit v
lgc hp l phi tun th l:
Cng vic

Thi gian chi ph (tun)

Trnh t cng vic

x1

Lm ngay khng tr hon

x2

Lm ngay khng tr hon

x3

Lm ngay sau khi xong x1

x4

Lm sau khi x1 xong

x5

Lm sau khi x1xong

x6

Lm sau khi x2, x3 xong

x7

Lm sau khi x2, x3 xong

x8

Lm sau khi x4 xong

x9

Lm sau khi x5, x6, x8 xong

x10

Lm sau khi x5, x6, x8 xong

x11

Lm sau khi x5, x6, x8 xong

x12

Lm sau khi x7, x11 xong

x13

Lm sau khi x9 xong

x14

Lm sau khi x10, x12 xong

Trnh t s dng phng php s mng li nh sau:

Bc 1: V s logic ca ton b cc cng vic, mi cng vic biu th bng mt mi
tn, mi u c mt vng trn gi l cc nh, trn mi mi tn ghi r ni dung v thi gian chi
ph thc hin cc cng vic.

(Trng hp chi ph l lao ng, vt t, tin vn... cng lm tng t).

22

Vic v s c thc hin trn my vi tnh hoc trn bn tnh v tay (giy, bng v.v...)
phn nh ng logic ca bng cc cng vic cho.
Trong trng hp thi gian khng khng nh c chc chn, ngi ta thng s dng
cng thc tnh:
ti = error !
ti l thi gian chi ph trung bnh thc hin xong cng vic xi, ai l thi hn lm xong xi
mt cch nhanh nht, cn mi l thi hn thng thng s dng lm xong vic xi, bi thi hn
lm lu nht.

Bc 3: Tnh thi hn bt u sm cc nh, ghi vo gc bn tri, theo quy tc:

- Tnh t nh nh n nh ln k tip 1, 2...
- nh 1 c mt thi hn bt u sm bng 0.
- Cc nh cn li ly s ln nht ca tng gia thi hn bt u nh lin trc cng vi
thi gian thc hin cng vic tin v n.
Trong hnh v: nh 2 c mt mi tn (cng vic) tin v n l x1 c thi hn t1 = 3 tun,
nn thi hn bt u sm nh 2 s l: 0 + 3 = 3

23

Cn nh 3, c 2 mi tn tin v n l x2 v x3 nn thi hn bt u sm ghi nh 3 s l:

max (0 + 3; 3 + 4) = 7
Bc 4: Tnh thi hn kt thc mun cc nh ghi vo gc phi ca nh; theo quy tc:
- Tnh li t nh c s th t ln v nh c th t nh k tip.
- nh cui c thi hn kt thc mun bng thi hn bt u sm.
Trong v d ang xt nh 9 l nh cui c thi hn bt u sm bng thi hn kt thc
mun = 21 tun.
- Cc nh cn li ly s nh nht ca hiu gia thi hn kt thc mun nh trc tr vi
thi gian thc hin cng vic ca tn (cng vic) li v n.
Chng hn, trong hnh v sau khi tnh thi hn kt thc mun nh 9 l 21, li v nh 8 c
1 mi tn x14 c thi gian thc hin 3 tun, nh 8 c 1 mi tn x14 c thi gian thc hin 3
tun, nh 8 s c thi hn kt thc mun l 21 - 3 = 18; tng t, nh 8 s c thi hn kt thc
mun l 21 - 3 = 18; tng t, nh 7 c thi hn kt thc mun l 21 - 2 = 19 tun. nh 6 c
thi hn kt thc mun l 18 - 4 = 14 tun. Cn nh 5 c ti 3 mi tn li v n l x9 (3 tun),
x10 (5 tun) v x11 (2 tun).
Thi hn kt thc mun nh 5 s l:
min (19 - 3, 18 - 5, 14 - 2) = 12
Bc 5 - Tm cc nh gng, l cc nh c hiu s gia thi hn kt thc mun vi thi hn bt
u sm (ghi gc di); trong hnh 6 l cc nh: 1, 2, 3, 5, 6, 8, 9.
Bc 6 - Tm cc cng vic gng l cc cng vic ni lin 3 nh gng. Trong hnh 5 l cc cng
vic x1, x2, x3, x6, x7, x10, x10, x12, x14. Cc cng vic gng l cc cng vic khng c thi
hn d tr, nu cng y thc hin chm tr s nh hng ti mi cng vic khc (trong s ,
cng vic gng c v 2 nt).
Bc 7: Tm ng gng: L ng ni lin cc cng vic gng v nh gng lin tc t nh 1
v nh cui v c tng thi hn thc hin cc cng vic bng ng thi hn kt thc mun nh
cui. Trong v d ang xt l ng gng x1 x2 x6 x11 x12 x14, (trong s : Cng vic nm
trn ng gng ghi 2 nt c gch).
ng gng biu th tt c cc cng vic xung yu m v ngi lnh o doanh nghip
phi c bit quan tm.

24

V. Kim tra, iu chnh, tng kt vic thc hin chin lc

1. Khi nim
Ch doanh nghip phi c cc bin php kim tra s thc hin cc chin lc ca mnh.
y l mt qu trnh kim tra, mt cng vic theo ch doanh nghip sot xt v ch th cc
cng vic ang lm hay lm xong. Kim tra l o lng v chn chnh vic thc hin nhm
m bo cho cc mc tiu ca doanh nghip v cc chin lc vch ra t ti, cc mc tiu
ny , ang c hon thnh. Nh vy kim tra l chc nng ca mi nh qun l t ch doanh
nghip ti ngi ph trch cc b phn trong doanh nghip, thc cht ca vic kim tra ca
doanh nghip l kh nng sa cha ti mc ti a s lng sai lm ln nht trong mt thi gian
ti thiu trong doanh nghip.
2. Nhu cu kim tra
Kim tra l nhu cu ti cn thit ca cng tc qun tr, xt trn mi phng din, iu ny
c th hin thng qua mc ch ca cng tc kim tra.
a. Kim tra l nhm ch ng ngn chn cc nhm ln, sai phm c th xy ra trong qu
trnh qun l doanh nghip.
C ngi ni kim tra l tch ci tt ra khi ci xu, ngi tt ra khi ngi xu, iu
ny ch ng mt phn, v ngi xa n: "Ngi lnh o c hai sai lm cn trnh, khng
dng c ngi gii v dng c ngi gii nhng li ln vi k xu vo". Nu lm m
khng tin hnh kim tra, lm ri mi pht hin ci sai th nhiu khi khng cn kh nng cu
vn c tnh th. Cho nn, tt nht ng lm sai th s c hiu qu hn, tc l nn phng bnh
hn cha bnh. Chnh nh kim tra m gim c doanh nghip ngn nga c cc kh nng
a hot ng ca doanh nghip phm sai lm. Sai lm c th xy ra t nhiu khu, nhiu yu t,
nhiu ngi trong doanh nghip, cho nn kim tra thc s l mt nhu cu ring c i vi gim
c doanh nghip - ngi chu hon ton trch nhim v doanh nghip m h sng lp v iu
hnh hot ng.
b. Kim tra cn l nhu cu ca mi thnh vin ng mc trong doanh nghip.
R rng mi thnh vin, mi tp th nh trong doanh nghip u mun lm tt nhim v
m mnh gnh vc, h mun din tt phn vai c giao trong gung my chung, nhng h cng
mong mun i hi cc thnh vin khc, cc tp th khc v bn thn ngi lnh o doanh
nghip cng phi thc hin tt nhim v c giao.
Mt con su lm ru ni canh, cu ni mun thu ca i ngi bao gi cng cn gi tr.
Ch thng qua chc nng kim ra vi cc hnh thc ph hp (trn vi di, di vi trn, kim
25

tra ln nhau, t kim tra...) doanh nghip mi c iu kin a tt c i ng ca mnh cng tin
ln thc hin mc ch ca doanh nghip.
C ngi cho kim tra l s khng tin tng ln nhau cho nn mi phi tranh u, kim tra
nhau, li gy tn km cho doanh nghip. Thc hin kim tra l tn km (thi gian, tin bc, cng
sc), nhng n chnh l b ra chi ph t thu li hiu qu ln gp nhiu ln, v ch ngi no
lm xu, b phn no lm khng tt mi e ngi kim tra, cn ngi lm tt, tp th lm tt li
tn ng kim tra v kim tra l khng nh thnh qu vic lm ca h v n c cc ngi
khc, cc b phn khc cng phi lm tt.
c. Kim tra cn l nhu cu bo m gn doanh nghip vi mi trng thng qua cc
quan h i ngoi vi cc h thng khc.
Thi i ngy nay khi mi quan h a phng m ca l mt tt yu th d mi doanh
nghip c quy m to ln n u cng khng th no khng duy tr cc mi quan h bn ngoi,
bi v r rng khng mt doanh nghip no li khng c nhu cu pht huy nh hng, m rng
doanh nghip. Cc hot ng truyn thng i ngoi, cc mi quan h cnh tranh, tiu dit ln
nhau l hot ng khng th b qua. Ch c thng qua chc nng kim tra m doanh nghip c
c bc tranh ton cnh v ch ng m mnh s pht trin ti, t hnh thnh cc hot ng
qun tr i ngoi ca doanh nghip.
d. Kim tra cn l mt nhu cu nhm hon thin cc quyt nh v nhiu mt, nhiu lnh
vc ca doanh nghip.
Phi kim tra khng nh c s ng sai ca ng li, s ph hp hay khng ca
mc ch ca doanh nghip, cc vn v c cu qun tr hoch nh chin lc v chin thut,
vic b tr nhn s, cc chnh sch thc thi, cc mc tiu cn t...
e. Kim tra cn l nhu cu bo m thc thi quyn lc qun l ca gim c doanh
nghip.
Mt quyn kim tra c ngha l gim c b v hiu ha, doanh nghip c th b li theo
mt phng hng khc.
3. Qu trnh kim tra
Qu trnh kim tra v qu trnh thc hin chc nng kim tra, bao gm cc ni dung sau:

26

 tin hnh kim tra, gim c doanh nghip phi a ra cc tiu chun, ni dung v mc
tiu ca hot ng kim tra, da trn cc nguyn tc kim tra nht qun. T hnh thnh h
thng kim tra vi cc hnh thc kim tra thch hp cng vi cc chi ph v phng tin, cng c
c s dng cho cc hot ng kim tra ny. Cui cng l cc hot ng iu chnh thch hp.
4. Cc nguyn tc kim tra
a. Chnh xc, khch quan.
y l nguyn tc c bn ca hot ng kim tra. Nu s kim tra khng tun th theo
nguyn tc ny th ngi thc hin nhim v kim tra c th ty tin a nhng kt lun nh
gi hin trng s vic, con ngi, tp th m h tin hnh kim tra, do s cung cp cc thng
tin phn hi tht thit cho cc cp lnh o ca doanh nghip m kt qu cui cng l s ly tn,
nghi ng trong doanh nghip, to k h lm h hng cn b lm nhim v kim tra, gy phin h
cho cc a ch b kim tra.
b. C chun mc.
Nhim v kim tra phi khch quan, cng tm, trong sng, kin tr, bo v li ch ca
doanh nghip. l cc du mc m nh hot ng kim tra c cn c so snh yu cu t
ra ca mc v kt qu ca a ch b kim tra thc hin. Cc chun mc l cc mc cn t
ca cc a ch phi thc hin trong doanh nghip (v thi hn, v s lng, v cc mi quan h,
v tin , v chi ph v v kt qu...).
27

c. Cng khai v tn trng ngi b kim tra.

Nguyn tc ny i hi hot ng kim tra phi l hot ng mang tnh thng tnh khng
phi l s phin h, nh , e da ngi b kim tra, ngi thc thi nhim v kim tra ch
c php thi hnh cng vic theo nhng quy nh r rng c cng b cho c doanh nghip
bit, khng c thm bt, khng c c nhng hnh ng h da, vi vnh, xoay x i vi
ngi b kim tra, trn tinh thn trch nhim v tn trng ngi b kim tra cng ging nh mi
ngi khc trong doanh nghip, mi ngi u c mt nhim v v mi nhim v u khng th
thiu.
d. C a dng hp l.
Nguyn tc kim tra ny i hi phi kt hp nhiu hnh thc v th thut kim tra khc
nhau, nhm m bo kt qu thu c qua kim tra l chnh xc, khch quan. Cn kt hp kim
tra theo mu nh sn v kim tra ngu nhin, kim tra theo nh k v kim tra t bin, kt hp
kim tra theo chiu dc vi kim tra theo chiu ngang v kim tra cho, kt hp kim tra ton
din v kim tra tng mt, kt hp kim tra bng phng tin thit b vi kim tra trc tip bng
con ngi, kt hp kim tra vi t kim tra v.v... Nguyn tc c a dng, hp l ca hot ng
kim tra cn th hin kh nng thc hin ca hot ng kim tra.
e. Kinh t.
Nguyn tc ny i hi hot ng kim tra phi thu li hiu qu thch hp, tc l chi ph
cho kim tra phi nh hn nhiu ln so vi kt qu thu li do hot ng kim tra em li cho
doanh nghip. Trnh lng ph khng cn thit cc ngun ca ci ca doanh nghip trong cng tc
kim tra.
f. C trng tm trng im.
Nguyn tc ny i hi vic kim tra khng th dn tri m phi c trng tm trng im
ty thuc tin trnh hot ng ca doanh nghip.
5. Tiu chun kim tra
Cc tiu chun kim tra l cc chun mc v s lng, cht lng, thi hn ca nhim v
m cc c nhn, tp th v c doanh nghip phi thc hin bo m cho ton b doanh nghip
hot ng c kt qu. Thng thng cc tiu chun kim tra u c mt d tr (hoc sai s)
cho php nu vt qu cc mc d tr ny th doanh nghip s gp phi cc tn tht, hn ch s
n nh pht trin ca doanh nghip, thm ch a doanh nghip vo ch b tc hoc v.

28

Trong cc tiu chun kim tra, kh tnh nht l cc tiu chun mang tnh nh tnh v n rt
kh i vi ngi thc hin vic kim tra khi phi a ra cc kt lun, nh gi. Chng hn, mt
tp th trong h thng c 10 ngi th 6 ngi nh gi khng tt v th lnh ph trch tp th
ca h, khi c th kt lun ngi th lnh ca tp th l c vn , l khng n l cn phi ch
i thm mt thi gian khc, tm kim thm kin ca cc tp th c lin quan khc...
Cc tiu chun kim tra mt mt mang tnh lch s, tc l n c bin ng theo thi gian
cng vi bc thng trm ca lch s. Khi doanh nghip mi ra i, cc tiu chun nh gi phi
khc khi mt doanh nghip thi k pht trin cao. D nhin c nhng loi hot ng m tiu
chun kim tra ca n khng i, nh phi bo m s hon ho ca sn phm bn ra th trng
bo m ch "tn" vi khch hng.
Cc tiu chun kim tra ng thi cng phi bo m tnh n nh tng i cho tng
chng thi gian nht nh bo v s n nh pht trin chung ca doanh nghip.
Cc tiu chun kim tra phi l c th cho mi a ch kim tra, thm ch cho ti tng v tr
lm vic ca mi con ngi trong doanh nghip.
6. K thut kim tra
Vic kim tra thng thng thng qua hai cng c ch yu c s dng xen k kt hp
l:
a. Bng cc ni dung phi kim tra.
l nhng bng phn nh ton b hoc tng mt ca hot ng ca doanh nghip cng
cc tin v nh mc m n phi t c trong qu trnh hot ng: Bng tng kt ngn
sch, li nhun v tn tht, vic thu hi vn u t, lao ng, cng ngh, v tr ca doanh nghip
trn th trng, bin ng tng gim khch hng v nguyn nhn v.v...
Vic xy dng cc bng trn do cc b phn nghip v thit lp bo cho gim c chung
ca doanh nghip ph duyt, l cn c cho c hai cp (cp gim c chung v cp gim
c cc b phn) s dng kim tra v t kim tra
b. S dng k thut PERT v ch s so snh thng k.
theo di tin ca cc b phn m kim tra (nh k, bo trc hoc khng bo
trc).
7. iu chnh chin lc

29

a. Khi nim: iu chnh chin lc l qu trnh ch ng thch nghi ca doanh nghip

trc cc bin ng bt thng xy ra.
b. Nguyn tc iu chnh.
- Ch iu chnh nu thc s thy cn.
- Mc bin ng n u, iu chnh n .
+ iu chnh quan im, ng li.
+ iu chnh ni b doanh nghip.
+ iu chnh chin lc marketing v.v...
8. Tng kt tip tc sang pha mi
a. nh gi kt qu, so snh vi mc tiu d kin, phn tch nguyn nhn chnh lch.
b. Tm ra cc ngun tim nng cn d tha cha c s dng

GII THIU V C CU T CHC DOANH NGHIP

Nhiu ngi cng lm vic vi nhau trong mt nhm t ti mt mc ch no cn
phi ng, cng ging nh cc vai m cc din vin m nhim trong mt v kch, d cc vai tr
ny l nhng vai tr m h t vch ra, l nhng vai tr ngu nhin hoc tnh c, hay l nhng vai
tr c xc nh v c sp t bi mt ngi no , l ngi mun bit chc rng mi
ngi u ng gp theo mt cch ring vo s n lc ca nhm. Mt vai tr ng rng, cng
vic m mi ngi lm c mt mc ch hoc mt mc tiu nht nh; s hot ng ca h nm
trong mt phm vi m h bit r mc tiu cng vic ca h n khp nh th no vi n lc
ca nhm, ti h c quyn hn cn thit lm nhim v, v ti h c nhng cng c v
thng tin cn thit hon thnh nhim v. Chnh cc iu ny sinh chc nng t chc.
T chc (trong doanh nghip): L s lin kt nhng c nhn, nhng qu trnh, nhng hot
ng trong doanh nghip nhm thc hin mc ch ra ca doanh nghip da trn c s cc
nguyn tc v quy tc qun tr ca doanh nghip.

QUN L V I MI CNG NGH

30

I. Qun l v i mi cng ngh

1.1 Cng ngh v qun l cng ngh
Cng ngh l g:
4 yu t ca cng ngh: theo quan im ca APCCT/ESCAP
- Cng ngh khng ch l phn cng, my mc,thit b
- Nng lc cng ngh l k nng ca con ngi
- Nng lc cng ngh c tc dng duy tr th cnh tranh
Cc vn chung lin quan n cng ngh trong mt doanh nghip: to ra cng ngh: mua
(nhp hoc mua trong nc); t nghin cu, ci tin, tip nhn s dng cng ngh; nng sut,
hiu sut, cht lng; thay i cng ngh.
Qun l cng ngh v qun l hot ng
Cc hot ng qun l lin quan n cng ngh trong doanh nghip: to ra tri thc, tng
k thut nhm a ra cc sn phm, quy trnh mi, pht trin cc sn phm mu th, chuyn giao
sang hot ng sn xut, phn phi, qun l hot ng sn xut, kinh doanh, trong lnh vc
cng ngh l mt phn ca hot ng ny. Mc tiu chung l duy tr kh nng cnh tranh, li
nhun, th phn.v.v
1.2 Cng ngh v doanh nghip va v nh:
Mt s lnh vc/ch lin quan n cng ngh m cc doanh nghip va v nh cn quan
tm ( APCCT, 1998 ):
- Xu th pht trin cng ngh v phn ng ca cc doanh nghip.
- Qun l chin lc v mt cng ngh
- Thng tin, theo di, d bo v nh gi cng ngh
- nh gi la chn, m phn v mua sm cng ngh
- Quyn s hu tr tu
31

- Qun l i mi cng ngh, nghin cu - trin khai.

Qun l cng ngh nhm t kt qu hot ng tt hn trong sn xut ( c th c trng tm
nhiu hn vo cc ch nh tiu chun v cht lng )
Qun l cng ngh cho pht trin bn vng
Cng ngh nh v qun l cng ngh (tp trung nhiu hn vo vn nng cp cng ngh,
cc h thng h tr cng ngh, cc chc nng kinh t-cng ngh v thc thi d n).
C th hn, cc doanh nghip va v nh thng v cn quan tm n nhng vn sau:
Nng cp cng ngh:
- Thng tin v c hi th trng, cng ngh v sn phm.
- La chn v mua sm cng ngh, bao gm c vic tm kim ngun ti chnh.
- m bo sn xut, ci tin thng xuyn, nng cao nng sut, cht lng.
- Tip cn cc chuyn gia v c s o to.
- X l cc vn v mi trng.
Cc tho thun gia cng v thu ph
Cc h thng h tr v lin kt v mt cng ngh:
- Cc trung tm trin khai v t vn v mt cng ngh, cc c quan nghin cu v t chc
tip th (marketing) cng ngh
- Cc h thng cung cp dch v cng ngh.
- Cc khu cng nghip, nhm pht trin, khu cng ngh v vn m cng ngh.
- Cc trung tm i mi kinh doanh nh.
- Cc mi lin kt vi doanh nghip ln, h thng gia cng v thu ph.
Cc vn mi ca cng ngh:
- Cng ngh thng tin.
32

- Chuyn mn ho linh hot.

- Cc doanh nghip da vo tri thc.
- Cc doanh nghip nh cng ngh cao.
II. Pht trin cng ngh trong doanh nghip va v nh Vit Nam
2.1. Vi nt v thc trng cng ngh trong cc doanh nghip va v nh ( DNVVN) v
cc c ch h tr i mi.
- Vai tr quan trng ca cc DNNVV, c bit trong khu vc t nhn, khng cn bn ci
nhiu. Cho n nay, i a s cc doanh nghip nh nc ( 60% ) thuc loi lm n l hoc ch
c li t (IMF, 1997; UNDP, 1999 ).
- Tuy vy cc DNNVV cn gp rt nhiu kh khn trong hot ng ca mnh, bao gm c
i mi cng ngh.
- Trnh cng ngh v k thut sn xut rt hn ch, cc doanh nghip siu nh (h gia
nh) nng thn thng dng li cng ngh thi loi ca thnh th c tui th trn 20 nm hoc
t ch. 50% doanh nghip nh nng thn ch s dng dng c cm tay, 15.5% s dng cng c
na c gii, 35.5% c s dng my chy in. Kinh nghim qua nghin cu ca mt ngnh c
th l ch bin c cho thy, ngnh ny ti Hoi c sau gn 30 nm(1995) mi c mt h thnh
lp x nghip ch bin c quy m ln hn h gia nh s dng cng ngh c dng trong cc
doanh nghip hng chc nm v trc. c im ca ngnh l thiu vn v thng tin cng ngh,
t c kh nng tip cn cc ngun vn tn dng chnh thc v khng c ti sn th chp v th tc
phc tp (ng Lan,1996).
- Cc doanh nghip ln ca Nh nc thu ht hn mt mt na s tn dng chnh thc
v cc ngun Ngn sch Nh nc. Nh vy cc doanh nghip Nh nc gy kh khn cho
cc DNVVN( bi hin tng cn c gi l hiu ng b chn p), c bit l t nhn trong lnh
vc cng nghip, lm gim kh nng to cng n vic lm. to c mt vic lm, doanh
nghip Nh nc tn mt 18.000 la, khong 240 triu ng. Trong khi , DNVVN ch cn
mt 800 la, tc l khong 11 triu ng. Cc DNVVN cng cn gp nhiu tr ngi v cc
mc thu chnh thc v phi chnh thc, gy ra cc chi ph hot ng cao hn cn thit (World
Bank, 1998).
- Trnh v nng lc qun l l mt hn ch trong cc DNVVN do kh thu ht i ng
cng nhn c tay ngh cao v t kh nng o to nng cao tay ngh. Cc nghin cu chung v

33

chnh sch h tr DNVVN gia Vit Nam v Nht Bn cng i n cc kt lun rng vn
qun l l im yu nht ca cc DNVVN Vit Nam(MPI-JICA, 1999).
- C th im qua cc chnh sch h tr cc DNVVN trong vic ci thin tnh trng cng
ngh nh sau:
Chng trnh quc gia xc tin vic lm:
cp tng s vn ti 200 t ng theo Ngh nh s 120/HBT thng 4 nm 1992 nhm
h tr o to k nng cho ngi lao ng, o to k nng qun l cho ch doanh nghip v h
tr v d n vay gn 110 t ng vi t l li sut vay thp. V o to: c 137 trung tm
c nhn ti tr ca Nh nc vi tng s vn trn 40 t ng u t vo trang thit b cho
ging dy v m cc kho o to. Tuy nhin cc kho hc ny ch yu mang tnh cht o to
ngh x hi ch khng hn l o to cho lao ng trong DNVVN. Chng trnh cng h tr
doanh nghip trong tuyn chn lao ng.
Chng trnh EC cho ngi hi hng:
Bt u t nm 1992, chng trnh cho vay vn thnh lp (c th n mc 2000 USD
v thi gian thu hi vn l 6-18 thng) v pht trin doanh nghip c tin hnh Vit nam.
Chng trnh cng o to k nng cho ngi lao ng (n nm 1994 c 5222 kho o to
v gn 50.000 hc vin) v o to k nng qun l v kinh doanh (22 kho o to cho trn 500
ngi).
Chng trnh Vit Tip:
Bt u nm 1993 cho ngi Vit Nam hi hng t Tip tr v nhm cho vay vn m
doanh nghip; o to k nng cho ngi lao ng ( 158 lp, 3446 hc vin, 3506 triu ); o to
k nng qun l cho ch doanh nghip (n ht nm 1995 c 27 lp, 757 hc vin, vn l 640
triu )
Chng trnh Vit c:
Bt u nm 1992 vi s vn l 3,7 triu DM, chng trnh ny n ht 1996 c 80 lp cho
ch doanh nghip, vi 2077 hc vin, kinh ph l 2704 triu ng, 221 lp dy ngh, 5855 hc
vin v 22800 triu ng kinh ph.
Cc chng trnh ni trn phn ln gip hnh thnh nhiu DNVVN trong cc nm qua
nhng cha tp trung c nhiu cho hot ng i mi cng ngh. Nh nc cn c chnh sch
h tr lu di cho DNVVN v cc mt: ti chnh v tn dng, o to, c bit l ti chnh cho

34

o to ti ch; t vn v h tr v chuyn giao cng ngh, v thit k mu m sn phm; v h

tr v thng tin.
Tr d n ca UNIDO SMELINK, cc c quan h tr DNVVN thng t c quan h hp
tc cht ch v khng c s chun b chin lc ton din cc chnh sch h tr cc DNVVN.
Cng theo nhng nh gi ny, cc B khc nhau thng a ra cc chnh sch khc nhau, thiu
s nht qun.
Cc B ngnh thiu cc chnh sch tng th pht trin ngnh(in t l mt v d: bn
chnh sch tng th pht trin ngnh cui cng trnh ln l vo thng 4 nm 1998, n nay vn
cha thng qua c).
V cc chng trnh pht trin nhn lc do DNVVN, mc d nhu cu o to rt ln, cc
chng trnh o to thng l c ni dung khng ph hp, do cc nguyn nhn nh thiu ti tr
( kinh ph), phng tin, ging vin v t liu ging dy.
2.2 i mi v nng cp cng ngh
Nng lc cng ngh trong doanh nghip:
- Nng lc ca nhn lc trong doanh nghip.
- Su loi hnh nng lc cng ngh ca doanh nghip: nng lc u t, nng lc sn xut,
nng lc ci tin nh, nng lc marketing, nng lc lin kt, nng lc i mi ln.
Mt s cc nghin cu nh iu tra th trng cng ngh thnh ph H Ch Minh(1999),
tng quan v tnh cnh tranh cng nghip VN (Vin chin lc pht trin v UNIDO 1998), iu
tra nng lc ca 7 ngnh cng nghip (NISTPASS, 1997 v 1998),v.v cho thy bc tranh
chung v thc trng cng ngh ca cc ngnh sn xut ca VN kh yu km.
Mt nghin cu su hn ti mt s doanh nghip cng nghip VN cho thy nhng kt qu
nh sau (Trn Ngc Ca v L Diu nh, 1998 ) v mt s hnh thi pht trin ca nng lc cng
ngh ti cc doanh nghip. Trc ht, v mc pht trin ca cc nng lc cng nghip, nng
lc sn xut l loi nng lc pht trin nht. Sau l cc nng lc ci tin nh, nng lc u t
v lin kt. Hai loi nng lc marketing v nghin cu i mi rt yu , nhiu doanh nghip
thm ch khng tn ti. Ngay nng lc tng loi cng ngh, mc nm vng rt khc nhau.
C doanh nghip t c mc pht trin cao nng lc ny, nhng li yu hn trong cc
nng lc khc hoc hon ton khng c mt vi nng lc cng ngh.

35

V trnh t pht trin ca nng lc cng ngh, kt qu nghin cu cho thy vic tch lu
nng lc cng ngh cc doanh nghip xy ra theo nhng trnh t khc nhau. Thng thng
nng lc sn xut c tch lu u tin. Nng lc ci tin nh thng thng c pht trin
hu nh cng thi gian vi nng lc sn xut. Nng lc lin kt v u t c pht trin mun
hn khi cc doanh nghip c nhu cu m rng sn xut, thc y lin doanh lin kt. Cc doanh
nghip bt u c nhng bc u tin trong vic tch lu cc k nng v marketing hoc l
nghin cu trong giai on m rng sn xut cho xut khu.
Vn hc hi v cng ty hc hi
- Quan im v hc hi lin tc
- T chc hc hi v cng ty hc hi
- Cc c ch hc hi, ngun lc
- Cc yu t nh hng.
Qua kt qu nghin cu chuyn su hn v vn hc hi ti cc doanh nghip (Trn
Ngc Ca, 1999) c th thy tnh hnh hc hi ti cc doanh nghip nh sau.
V c ch v ni dung ca qu trnh hc hi:
Cc c ch hc hi (learning mechanism) c th bao gm:
- Hc qua o to chnh thc trc khi nhn cng tc
- Qua o to ti ch v qua cc chng trnh b tc trong khi cng tc
- Hc t cc i tc nc ngoi
- Qua vic thu thp thng tin v tip xc hp tc vi cc t chc t vn
- Hoc t tch ly qua vic va lm va hc.
C ch t hc qua lm c coi l c ch quan trng nht tn ti trong tt c cc c gng
tch lu nng lc cng ngh. Cc tri thc c tch lu ti ni khc bi nhn lc ca doanh
nghip t trc khi lm vic cho chnh doanh nghip cng ng vai tr quan trng.Tuy vy cc
kin thc ny ch yu l kin thc k thut c th, cc kin thc v qun l, kinh t th trng
cn rt yu km v l kt qu ca h thng o to. Cc c ch hc ti ch v hc trn lp, hc

36

qua thu thp thng tin, t liu u trong tnh trng tng t v mang nng tnh k thut, yu v
cc vn qun tr kinh doanh.
Cc mi quan h vi i tc nc ngoi v vic hc hi trong cc doanh nghip Vit Nam
tng i cn bng hn vi hm lng hc hi c cc vn k thut v khng k thut. Tuy
nhin c ch ny ch yu mi gip cc doanh nghip Vit Nam hc hi cc nng lc v sn xut
n gin ch cha c tc dng nhiu cho vic hc hi cch bin i cng ngh.
Cc kt qu nghin cu thy rng cc doanh nghip Vit Nam trc ht hc c cc
kin thc, kinh nghim v s dng cng ngh v sau l ci tin cng ngh. Cc kin thc,
kinh nghim lm sao i mi mt cch cn bn cc cng ngh ny cn cha nm trong tm
vi ca cc doanh nghip Vit Nam.
S yu km ca cc doanh nghip trong hai loi nng lc marketing v nghin cu i mi
ln l h qu tt yu ca mt thi gian di hot ng trong mt mi trng khng c sc p cnh
tranh. Do vy, nhu cu tip th, hiu bit th trng v i mi mt cch c bn c th a ra
c nhng sn phm c sc cnh tranh l rt thp.
Vic s dng cc c ch hc hi tch lu nng lc cng ngh cho thy hc hi l mt
qu trnh phc tp i hi nhiu yu t tham gia.Qu trnh ny khng ch n thun l hc th
ng m l c mt s nghin cu nhiu cng phu v mt h thng hay mt cng ngh, sao cho
t c mc ch l h thng cng ngh ny hot ng c hiu qu. R rng l trong iu kin
nh vy, cc doanh nghip phi c chin lc ch ng ca mnh nhm t c iu ny. Tt
nhin, ton b qu trnh hc hi tch lu nng lc cng ngh ca cc doanh nghip cng ph
thuc rt nhiu vo cc yu t v m.
V tc ng ca mi trng chnh sch ti qu trnh hc hi v tch lu nng lc cng ngh
Cc yu t bn ngoi tc ng ti hnh vi hc hi cng ngh ca cc doanh nghip c th
chia thnh mt s nhm yu t nh sau:
- Cc chnh sch kinh t v m ca chnh ph: ti chnh, thu, tin t, ngn hng, qun l lao
ng, thng mi,
- Cc yu t th trng ni a v xut khu
- H tng c s h tr gm cc c quan nghin cu- trin khai, tiu chun, s hu cng
nghip, thng tin,
- Cc yu t vn ho v x hi khc.

37

Cc yu t

Chnh sch

Th trng

H thng h tr

Vn ho-x hi

DOANH NGHIP DT MAY

DM1

DM2

DM3

DM4

DM5

DM6

DM7

DM8

DM9

DM10

DM12

DM13

DM14

DM15

TNG S

13

12

DOANH NGHIP IN T
T1

T2

T3

T4

T5

T7

T8

T9

T10

T11

10

TNG S

Ngun: Trn Ngc Ca (1999).

Bng 1: nh hng ca cc nhm yu t ti hot ng kinh doanh ca doanh nghip
+:c nh hng;

38

0:khng nh hng;
Yu t

Chnh sch

Th trng

H thng h tr

Vn ho-x hi

C CH HC HI
DOANH NGHIP DT MAY
t hc hi

tch lu trc

o to ti ch

o to ngoi

i tc nc ngoi

thu thp thng tin

12

TNG CNG

40

16

32

DOANH NGHIP IN T
t hc hi

tch lu trc

o to ti ch

o to ngoi

i tc nc ngoi

thu thp thng tin

TNG CNG

31

16

28

Ngun: Trn Ngc Ca (1999 )

Bng 2: nh hng ca cc yu t ti qu trnh hc hi.
Qua hai bng trn c th thy nh hng ca c kinh t, chnh sch v m l ln nht ti
hot ng kinh doanh v hnh vi hc hi ca cc doanh nghip.
Cc dch v o to:
o to l mt trong cc bin php ch yu nhm nng cao nng lc ca doanh nghip.
kin nh gi chung ca nhiu doanh nghip v cc dch v ny rt l phong ph v s lng
nhng khng mnh v cht lng. Cc doanh nghip ni chung rt thiu cn b c k nng
tay ngh cao c v cng ngh v qun l, v chi ph cho vic thu mn chuyn gia nc ngoi
thay th th li rt cao.
39

a s doanh nghip cho rng h khng th c c dch v o to m h cn, v cht

lng o to ca cc c quan cung cp dch v rt khc nhau. Cc doanh nghip ph phn rt
mnh cc t chc o to ca nh nc cho rng 2/3 thi gian o to khng c dng cung
cp cc k nng chuyn su m khch hng cn n.
2.3 Chuyn giao v mua sm cng ngh.
Mua, nhp cng ngh, th trng cng ngh
Chuyn giao quyn s hu: nhp my mc, thit b
Chuyn giao quyn s dng: mua bn (licence).
Bn giao v bn nhn
Qu trnh mua sm cng ngh c th bao gm cc giai on chnh nh sau:
- Xc nh nhu cu cng ngh ph hp vi mc tiu ca pht trin kinh t-x hi, mc tiu
kinh doanh.
- Thu thp thng tin v cc ngun cng ngh c th c, k c cc ngun trong nc
- Ph bin v trao i thng tin ti nhng b phn s s dng cng ngh ny
- nh gi v la chn cng ngh ph hp nht (khng nht thit l cng ngh lc hu
hoc km tin tin)
- M gi cng ngh (nghin cu k, xem xt chi tit) nhm nh gi c tnh ph hp,
chi ph v iu kin ca cc yu t cu thnh cng ngh
- m phn v cc iu kin ca hp ng mua sm cng ngh
- Thch ng ho v thu nhn cng ngh mi da vo (nhp) vo iu kin a phng
- S dng cng ngh mt cch ti u nht
Vn s hu cng nghip
Vi phm v bo v quyn s hu cng nghip
Php lnh chuyn giao cng ngh nc ngoi vo Vit Nam
40

Php lnh s hu cng nghip

Gii quyt tranh chp
Mc d c mt h thng s hu cng nghip c thit lp kh sm t nhng nm1980,
hiu qu hot ng ca h thng ny cha cao. Bn thn cc c quan nghin cu Vit Nam ch
mi ng k c vi ba sng ch hoc gii php hu ch. Vic s dng kho sng ch ca nc
ngoi c hiu qu rt thp, trong khi t l ny ti cc nc ln ti 30% nh Trung Quc. V
d, ti kho sng ch ca Cc S hu cng nghip c khong 60 triu bn, nhng thng c
nhng nghin cu b lp li v nu r sot c th tit kim c ti 25-50% kinh ph nghin cu
(Cc SHCN, 1999).
Chuyn giao phi thng mi
- Cho, tng
- Du nhp thng tin, hi ch trin lm
- Di chuyn nhn lc cng ngh
- Tnh bo cng ngh
2.4 Thng tin v t vn cng ngh
Thng tin cng ngh v tm kim thng tin
- Vic thiu ht thng tin c v th trng v cng ngh cho cng tc kinh doanh
- Nhng c gng h tr cho doanh nghip ca cc c quan chuyn v thng tin, tip th
cng mi ch a li cc kt qu hn ch
- Trung tm h tr Doanh nghip Nh v va ca Phng thng mi v Cng nghp Vit
Nam
- Trung tm thng tin t liu khoa hc v k thut quc gia NACESTID
- Vn s dng Internet
S dng t vn cng ngh, trung gian cng ngh
- Nhu cu v thi quen s dng t vn trong kinh doanh

41

- Kh nng cung ng dch v t vn

- Vn gi v cht lng ca dch v t vn
- Vn p dng h qun l theo tiu chun: TQM, ISO
Nhiu kt qu nghin cu (Riddle & Hoai, 1998) khng nh thiu cc dch v v cc
loi hnh t vn cn thit.Trong mt cuc iu tra ca MPDF, mc d 69% ngi c hi cho
rng dch v t vn l cn thit cho vic nng cao tnh cnh tranh ca doanh nghip,ch c t hn
mt na s ngi c hi cho rng h c c cc dch v t vn m h cn.Vic s dng cc
dch v t vn tp trung vo cc vn sau: k hoch ho chin lc ( 36 % ), tng li nhun
( 34% ), nng hiu qu ( 34% ), m bo cht lng ( 33% ). Mt iu l th l theo kin cc
doanh nghip, gi ca dch v t vn khng phi l iu cn tr ln nht cho vic s dng dch
v ny.
Dch v thit k:
Trc y trong mt thi gian di, cc nh sn xut VN khng phi quan tm nhiu n
thit k ca sn phm, ch trong thi gian gn y, h mi dng nhiu hn cc dch v thit k v
ng gi bao b cho sn phm.Tuy vy, hn 40% cc nh sn xut t nhn nh gi cc dch v
ny l t hoc rt t. Cc dch v ny c s dng nhm: nng cao tnh hp dn ca sn
phm(64%), nng cao tnh hu dng (34%) v tiu chun sn phm (32%).
Mt nghin cu v iu tra nng lc cng ngh trong cc ngnh cng nghip VN
( NISTPASS,1998 ) a ra mt bc tranh chung v tnh hnh i vi MCN. kin cc
doanh nghip c xp theo cc thang im t 1 ( h tr rt km hoc khng tn ti loi c quan
ny) n 5( h tr mc tuyt ho v p ng mi nhu cu ca doanh nghip), bng di y
ch ra kt qu trong 7 ngnh cng nghip c iu tra.
Loi c quan

C kh

NN

C ph

Thu sn

Xy dng

Dt may

NC-TK

3,0

2,5

1,9

1,9

2,0

1,5

th nghim

2,3

1,8

2,0

1,4

2,5

1,7

1,0

tiu chun

3,0

2,4

2,1

2,5

3,0

2,4

2,0

thng tin

2,8

2,0

2,2

2,6

2,6

2,3

1,5

o to

2,9

1,7

1,9

2,3

3,3

2,5

2,5

php l

1,9

1,4

1,9

1,7

2,5

2,4

1,0

42

Ngun: Bo co tng hp kt qu iu tra nng lc cng ngh.

Vin chin lc chnh sch khoa hc v cng ngh.1998.
Bng 3. m bo c s h tng t bn ngoi cho MCN ca doanh nghip
Kt qu bng 3 cho thy vic cc doanh nghip da vo cc c quan bn ngoi trong vic cung
cp cc dch v cn thit cho MCN l rt yu. Mc d mt s hot ng gn y (nh Chng
trnh h tr doanh nghip hin i ho vi chi ph thp, to u th cnh tranh v y mnh xut
khu) ca u ban nhn dn thnh ph H Ch Minh bc u c kt qu v c cc doanh
nghip nh gi cao, vn cn rt nhiu vic phi lm xy dng mt mi trng h tr
mnh cho cc doanh nghip trong hot ng kinh doanh ni chung v i mi cng ngh ni
ring.
III. V d mt s trng hp: i mi cng ngh v cc vn lin quan
3.1 Trng hp cng ty giy vi X
Thng tin chung:
Cng ty c thnh lp thng 1 nm 1957 nh mt x nghip ca qun i, n nay
c hn 40 nm . X nghip chuyn sn xut m cng, giy vi cung cp cho qun i. Nm
1960, sn lng giy vi ngn c t khong 200.000 nghn i. Nm 1965, sn lng giy vi
ln n 320.000 i. Nm 1970, cng ty sn xut c hn 2 triu i giy, trong ln
u tin xut khu c sang Lin x c v ng u.
Sau chin tranh nm 1976, hi ng nh th th gii vin tr 2 triu la cung cp
thit b xy dng mt nh my sn xut giy vi. Nm 1986, sn lng giy vi t 2,4 triu
i trong c 1,8 triu i xut i Lin x c.
Trong cc nm 1990-1991, x nghip b mt th trng Lin x c v ng u. Ban lnh
o cng ty c s h tr ca chnh quyn thnh ph quyt nh phi chuyn hng nhanh
chng sang lm n vi cc khu vc th trng khc. Nm 1992, x nghip c Ngn hng
ngoi thng v Leaprodexim h tr cho vay nhp cng ngh sn xut giy cao cp ca i
Loan, bn i tc l cng ty K quc s bao tiu th trng xut khu, gip v cng ngh, o
to, hng dn k thut v cung cp nhng nguyn liu chuyn dng.
Sau 4 thng k kt, 3 dy chuyn c lp t v cui nm 1992 l hng u tin
c xut i Php v c, nh du bc ngot trong kinh doanh ca x nghip v nm 1993, x
nghip c chuyn thnh cng ty. cng c cht lng sn phm, nht l cho th trng xut
khu trong cc nm 1993-1997, cng ty lin tc c nhng MCN nh u t 250.000 la M
mua thm cc thit b lm xp ty giy ( khong 70.000 la M) v mi giy, my zichzac,

43

my khu chuyn dng. Kt qu kinh doanh ca cng ty l minh chng cho s thnh cng v
hiu qu ca hot ng MCN.
Sn lng ca cng ty trong cc nm t 1990 n 1997 nh sau:
Nm

Tng sn lng

Xut khu

Doanh thu

1990

3 980 756 i

2 783 790 i

16,9 t ng

1991

2 537 550

808 769

15,0

1992

2 641 530

926 826

23,6

1993

3 528 770

2 003 005

44,2

1994

3 175 276

2 277 225

58,6

1995

3 294 213

1 536 443

69,0

1996

3 721 808

1 600 409

72,0

1997

3 500 000

2 000 000

79,0

Ngun: Bo co 40 nm xy dng v trng thnh ca cng ty giy X.1997

Trong nm 1998, cng ty bt u xy dng h thng cht lng theo tiu chun ISO 9002.
Cng ty c cp chng ch ISO 9002 vo thng 1 nm 1999. K hoch trong cc nm 20002002 l gi c mc cht lng ny, kim ngch xut khu t 8-10 triu la M, m rng th
trng sang cc nc Chu u , M v li nhun tng 30-50% so vi 1998. Hin nay ,60% tng
doanh thu ca cng ty l do xut khu, 40% t th trng ni a v tng doanh thu t hn 100
t ng (cng ty l thnh vin ca cu lc b 100 t ca thnh ph HN, gm cc doanh nghip
thnh vin c doanh thu trn 100 t ng ) i mi cng ngh v tc ng ca mi trng chnh
sch:
Nm 1999, cng ty c ch trng chuyn t sn xut giy vi (sn phm truyn thng ca
cng ty trong nhiu nm) sang sn xut giy th thao. y l mt quyt nh da trn nhng tnh
ton v quan st hot ng ca cc cng ty cnh tranh. V d, x nghip giy Nam Thng nh sn
xut giy th thao vt qua c cc kh khn tng nh phi gii th, tip tc tn ti v pht
trin tt. Tnh hnh th trng cng cho thy, nm 1996 l thi k nh cao ca sn xut giy vi
cho xut khu (mc d th trng ni a vn tng, nhng mc li nhun thp ) T nm 19971998, s lng khch hng n vi cng ty X v sn phm giy vi gim hn v yu cu cht
lng ngy cng kht khe. Trn c s , cng ty quyt nh chn i tc mi, ln phng n
kinh doanh v xy dng d n vay vn. Mc tiu l gim s dy chuyn sn xut giy vi t 5
xung cn 3 v ng thi nhy vo sn xut giy th thao.Cng ty u t hn 10 t ng nhp
dy chuyn sn xut giy th thao ca i Loan, trong pha i tc cho vay 1 phn, tr dn
bng sn phm. Phn vn cn li,cng ty vay ca ngn hng khng c ch u i. Pha i
44

loan h tr bng cng ngh, o to chuyn giao cng ngh v bao tiu sn phm. Chuyn gia
c c sang 10 ngi v hai bn tho thun l h tr k thut trong 5 nm. Bn cnh , cc
hot ng kinh doanh giy vi vn tip tc vi cc i tc Hn quc v Italia , vi i hi v cht
lng giy cng cao v c chuyn gia gim st.
V cc vn lin quan n ti chnh, cng ty cho rng cc u i v khu hao khng c
tc dng g khi i vay ngn hng, khi cng ty tr n cng nhanh th th cng chu li t. Vic vay
vn ca cng ty vn phi chu cc iu kin thng thng v khng c hng u i g, tr
thun li chnh l vic xt duyt cc khon vay ni chung l nhanh chng, khng phin h. Nhn
chung, i vi cng ty giy vi X, vay tin MCN l vn tng i d, do cng ty to
c uy tn vi cc nh ti tr.
Mt trong cc mc tiu lu di ca cng ty l tin ti sn xut sn phm mang thng hiu
ca mnh, chuyn t gia cng thun tu sang sn xut theo phng thc mua t bn on t
gia tr gia tng tt hn. V th, vic m bo c c ngun nhn lc vi nng lc cao l yu t
quan trng c tnh cht sng cn v lu di ca cng ty. Hn na, cng ty cn mun dn dn tin
ti s t lc khng cn d vo chuyn gia nh trc. m bo nhn lc cho mnh, cng ty
tuyn ngi t cc trung tm o to v t ngun nhn cng t do ( c u tin con em trong
cng ty ) c phng t chc ng ra o to theo quy trnh ISO. Cng ty nhn rng ang thiu
nhn cng c tay ngh ph hp c th p ng c cc nhu cu ca vic m rng sn xut
sang lnh vc mi l giy th thao. Do ch v lng v bin ch, cng ty ang chuyn sang s
dng hp ng di hn, ch c ba bin ch theo ng ngch bin chc l Gim c, ph Gim
c v k ton trng.
H thng h tr khng gip g c nhiu cho cng ty trong qu trnh xy dng phng
n kinh doanh mi, khng c h tr t vn no bn ngoi.Tuy vy, trong qu trnh xy dng
cc chun cho ISO 9002, cng ty nh mt trong cc c quan ca thnh ph, cng c thnh
ph h tr v kinh ph (60 triu) cho cc hot ng chun b cho ISO. Cc dch v kim nghim
khi cng ty cn dng li c gi rt t. Hn th na, trnh ca cc c quan dch v nhiu khi
thp hn ca bn thn cng ty, li cn thm thi vi vnh, gy kh d nn cng ty khng
mun s dng cc dch v ny nhiu. Theo quan im ca cng ty, hot ng ca cc t chc
nh hip hi giy da xut khu ch yu mang tnh cht vui v, hi h, t thit thc v khng c
tc dng nhiu cho cng ty. Bn thn gia cc thnh vin ca hip hi vn c s cnh tranh v
bn hng v th trng. Nhng kh khn v vn nhn lc, nng lc hn ch cc c gng
ca cng ty thm nhp th trng Canada trn c s sn xut vi thng hiu ca mnh.
Nhn chung v hot ng ca h thng v mi trng h tr, cng ty cho rng mnh phi t
vn ng l chnh, khng nh c nhiu t bn ngoi. Cc chnh sch ti chnh i vi cng ty

45

khng phi l vn ln, nhng ng thi cng ty khng c hng nhiu cc ch u i.

Vn nhn lc i vi cng ty c lc tr nn bc sc hn.
3.2 Trng hp cng ty ch to my ch bin nng sn :
Thng tin chung:
Cng ty ny xut s l mt cng ty chuyn sn xut my may ca ch ngi Hoa ti thnh
ph H Ch Minh . Sau nm 1975, sau khi khi phc sn xut, gim c t chc li lc lng
lao ng nh cng nhn k thut c tay ngh cao nhng khng c hc tip nh i hc (do
chnh sch ci to vo thi im ). Lc lng ny c t chc li v i vo sn xut trong
mt thi gian ngn. Vic nhp vt t sn xut my may (thp cao cp, sn) vo thi im cui
nhng nm 1970, u nhng nm 1980 rt kh khn. Sn phm my may c lm ra c mu
m n iu, cht lng khng cao v khng th cnh tranh c vi my may nhn hiu con
bm nhp ca Trung Quc. Vic sn xut may may do tnh hnh nh vy i vo b tc. Cng
ty th chuyn sang lm mt s my dt tay phc v cho chng trnh sn xut v ch bin ay
nhng do nhu cu c hn, c gng ny cng nh chm dt. Do kt qu sn xut kinh doanh
km, cng ty b a vo Danh sch mt trong su cng ty ngh gii th ca ngnh cng
nghip thnh ph H Ch Minh.
Bc ngot ca cng ty din ra vo nm 1988-1989, khi cng ty quyt nh th chuyn
sang sn xut mt hng mi l my say xt la go. T duy ny c a ra da vo mt s tnh
ton mang tnh chin lc nh sau: nng nghip l hng pht trin chin lc ca nn kinh t,
vic da vo sn phm go l c th trng v c ngun nguyn liu di do. thc hin, cng
ty cng quyt tm hc lm cng ngh ca cc nh sn xut khc. Nm 1990, sn phm u tin
l my lau bng go c sn xut v a bn cho nng dn Vnh Long dng th theo iu kin
nu my chy tt th mi thanh ton. Kt qu my chy tt v ngi mua nng nhit n nhn
n . Sau thnh cng ny, trong cc nm 1991-1992, cc sn phm tng t c a ra rng
ri ti cc tnh min Nam. Cht lng ca sn phm cng c nng ln dn dn, t cng sut
600kg/h ln 2,5 tn/h, v sn phm c bn rng ra c cc tnh pha Bc nh Thanh Ho,
Ninh Bnh, Hi Phng.
Nm 1993, ln u tin cng ty xut khu c sn phm v y c th c coi l bc
ngot mi trong hot ng ca cng ty. Cho n nay, cng ty xut c sn phm i th
trng nhiu nc nh i Loan, Thi Lan, Campuchia, Philippin, Mexico, v mt s khch
hng ca Php mua a sang chu Phi s dng. Hin nay, cc sn phm chnh ca cng ty
l:
- Dy chuyn hon thin go cho lin doanh Agrimex-Kitobu Vn

46

- Dy chuyn xay st v lau bng go c cn nh lng t ng, xut cho Royal Rice
Company, Batambang, Campuchia ( 2,5 tn la/h )
- Dy chuyn sy ht tiu cho cng ty lin doanh Man Spice Procesing, Bnh dng VN
- Dy chuyn xay st la v lm bng go xut cho Cameroon (1 tn la/h )
Doanh s xut khu t hng nm t 200 n 250 nghn la. Hin nay doanh thu ca
cng ty l 27 t ng v nhn lc l 310 ngi, trong c 350 k s. Tuy nhin cng ty cng
ang phi i mt vi s cnh tranh ca nhiu cng ty trong nc.
Trong giai on sp ti v tng lai, cng ty c k hoch chuyn sang ch bin c ph kh
v t, sn xut l nu thp trung tn v cc thit b ch bin thc n gia sc. Tuy vy, my ch
bin go vn chim 80% tng gi tr sn phm ca cng ty v vn tip tc xut khu c.Cng
ty mong mun c c phn ho, nhng hin nay s cng nghip cha c ch trng cho thc
hin v xu hng mun thnh lp tng cng ty c kh ca thnh ph.
i mi cng ngh v tc ng ca mi trng chnh sch:
V vn ti chnh cho MCN
MCN, cng ty chp nhn vay vn ca nh nc vi mc li 14% v tr dn sau
khi c thu nhp t sn xut my nh bng la go. T nm 1992, cng ty khng cn cn phi
vay vn nh nc na v ch yu da vo vn t c ca mnh. Trong vi nm gn y, cng ty
c ch trng chuyn sang mua thit b c iu khin bng s ( CNC ) vi gi r khong 1/3 v
phc hi li nhng my c ny. Tuy nhin iu khin ca my b hng, phn c ca my vn
cn rt tt v cng ty ch cn tp trung phc hi b phn iu khin l c th so vi my mi v
tnh cnh tranh. Do nhu cu ca sn phm my nh bng khng i hi my cng c qu chnh
xc v ch cn nng cp my CNC c t cp 4 ln cp 3 l qu tt, khng cn c cp chnh
xc cao hn. thc hin cc vn ny, cng ty c phng k thut vi 1 ngi chuyn v thit
k my, dy chuyn lin quan n phn c. V phn in t, x nghip in t chu trch nhim
v vn phc hi b iu khin CNC.
V chnh sch thu, cng ty cho rng thu gi tr gia tng c tc ng cn tr rt nhiu
do cng ty phi tng gi sn phm v lm mt nhiu khch hng. V cc bin php thu thc y
MCN , cng ty khng c gim thu trn thc t. Cng ty c yu cu c quan thu xin cho
gim mt mc thu, nhng khng c chp nhn. Theo cng ty t nh gi, c l l vic xin
gim thu c a ra cha ng lc. Theo kin ca cng ty, nn p dng ch t ng tr
thu theo ng lut ch khng cn phi i xin ri mi c cho. Trong tnh hnh hin nay, c ch
xin ri mi cho vn ang l c ch ch o trong quan h gia cc c quan thu v doanh
47

nghip. Ngoi ra, cng ty cn cho rng rt kh bit c c nhng loi vn bn no ang tn ti
v c nhng ch u i g c th vn dng. Vic s dng t vn cho vn ny khng d
hoc l khng c nhng loi hnh t vn v cung cp cch khai thc li th hoc dch v t vn
tng xng vi s tin b ra.
V vn tn dng, mc d trong thc t s cng nghip ch ng ngh cho cng ty
X vay 1,5 triu la u t thit b MCN, cng ty t chi khng dm vay do tnh ton
thy rng khng c li, chnh lch gi qu ln v cng ty s rt kh tr ngay c phn vn, cha
tnh g n tr phn li. Nhn chung nh mt doanh nghip nh nc, cng ty cho rng h vn b
rng buc nhiu v khng c c linh hot trong vic ra cc quyt nh kinh doanh.
V vn nhn lc cho MCN:
Cng ty o to cng nhn ca mnh l chnh v t nh vo cc c quan o to. Ch gn
y cng ty mi bt u pht trin hp tc vi c quan ngoi. Cng ty c mt trung tm o to
hp tc vi trng o to dn lp Vn Lang o to cng nhn k thut bc 3/7 v c cp
bng ca i hc Vn lang. Trc ht cng ty tuyn cc i tng tt nghip lp 11 hoc 12 ri
o to, hoc tuyn thng t cc trng trung cp, dy ngh k thut nh trng trung cp cao
ng hoc trng V Th Su. trnh k s, cng ty tuyn ngi t i hc bch khoa thnh
ph H Ch Minh. Ngoi ra, cng ty cng ang chun b m lp o to trung cp k thut.
Ngoi vic o to cho mnh, cng ty cn o to ti ch cho c bn ngoi v c thu ph (cho i
tng lm ch xng ca doanh nghip t nhn ).
C mt s vn lin quan n nhn lc cho MCN nh sau: trong ch chuyn ngch
lng cho lao ng, b lao ng c a ra mt quy ch v nhn lc: nu mun chuyn t ngch
k thut sang ngch k s trc ht phi c bng k s v sau l 5 nm cng tc. Trong khi
, mt cng nhn c th ch cn i hc ti chc, khi tt nghip c bng k s ngay nhng thc
t ny cha c quan tm thc hin v cn tr nhng c gng hc hi vn ln ca nhiu cn
b k thut ca cng ty.
Mt vn khc l rt kh gi c nhn lc c trnh lm vic n nh cho cng ty. i
vi nhiu ngi, cng ty ch l ch dng chn. Sau mt thi gian lm tm, thu thp c nhiu
kin thc v kinh nghim, h c th tm vic ni khc. Vn ny ch yu xy ra vi nhn lc
l ngi ca thnh ph, cn ngi t cc tnh th gn b hn vi cng ty. Mt trong cc nguyn
nhn chnh ca tnh trng ny l do ch lng cng nhc, cng ty cha c ton quyn s
dng cc ch khuyn khch c tnh cnh tranh cao gi ngi.
V h thng cc c quan h tr, cng ty khng s dng thng xuyn v ch dng n cc
dch v v tiu chun, cht lng, h tr k thut khi c nhu cu ln.
48

Kt lun:
Theo nh nh gi v tnh hnh thc t ca cng ty X, mi trng ti chnh (c bit l thu
GTGT ) c nh hng khng theo chiu hng h tr cho hot ng ca cng ty. Ngay c thin
ch cho vay tn dng ca thnh ph cng khng c tc dng ln do bn thn cc ch v iu
kin tn dng khng ph hp. Ch tin cng, tin lng v bin ch cng cng nh hng
khng c li cho hot ng MCN. Hu nh cc quyt nh v MCN ca cng ty c thc
hin l do s sng cn v nhu cu cnh tranh ca cng ty ch khng phi do cc chnh sch u
i c li. Cng ty cng gp kh khn trong vic tip cn nhng ngun thng tin v cc chnh
sch u i c th c hng. Rt nhiu vn bn chnh sch cng ty hon ton khng bit n
v khng ngh n c th xin c cc ngun ti tr no ..
IV. Kt lun:
Trong giai on m s cnh tranh ngy cng tng, vic da vo cng ngh l nhu cu thit
yu ca bt k doanh nghip no.
Cng ngh khng cn l vn c th pht trin hay khng, m l nhu cu buc phi tin
hnh.Doanh nghip d l va hay nh cn c chin lc ch ng trong vic pht trin v nng
cao nng lc cng ngh ca mnh.
Tuy khng li vo ch nh nc, c rt nhiu vn cc doanh nghip va v nh cn
phi c s h tr ca nh nc to mi trng chnh sch thun li cho i mi cng ngh.
Cn phi xy dng cc c ch i thoi, din n chung gia doanh nghip v nh nc
nhm xy dng mt mi trng thn doanh nghip, h tr cho i mi cng ngh.
Xy dng h thng i mi cng ngh quc gia.
Ti liu tham kho
Ting Anh:
Asian Pacific center for technology Transfer, APCTT (1998) Technology management
education and training for developing countries. New Delhi.
MPI and JICA/Nomura Research Institute, Ltd, and The Materials Process Technology
Center of Japan (1999) Discussion paper for workshop on promotion of small and midium scale
industrial enterprises.
Riddle,-& Tran Vu Hoai (1998) Business Services in VN, Prepared for the Mekong Project
Development Facility (MPDF ) Ha Noi. December.

49

Tran Ngoc Ca & Le Dieu Anh (1998) " Technology dynamism and export performance: the case
of 2 indutries in VN" In Ernst, D.et al. (Eds) technologycal capability building and export
success in Asia. Routlege.
Tran Ngoc Ca (1999) Technologycal capability and Learning in Firms. Vietnammese
Industries. In Transition. Aldershot, England; Ashgate.
UNDP (1999) looking ahead. A United Nations common country assessment of VN.
Webster,L, and Tausig, M. (1999) VietNam`s undersized engine: a survey of 95 larger
private manufacturers, Mekong project Development facility. june.
World Bank (1998) Vietnam. Rising to the challenge. An economic report of the Worlk
Bank Consultative Group meeting for Vietnam. December 7 - 8.
Ting Vit:
Cc s hu cng nghip (1999) Bi pht biu ti to m v i mi cng ngh trong cc
c s sn xut. Hand Seiden Foundation v vin nghin cu chin lc v chnh sch khoa hc
v cng ngh H Ni.Thng 10/1999.
i hc bch khoa v SAV (1996) s pht trin cc doanh nghip VVN VN trong giai
on chuyn sang kinh t th trng.
ng Lan (1996) ci tin qun l v qun l cng ngh trong cc doanh nghip va v nh
VN trong HBK v SAV
NISTPASS (1996 v 1997) bo co iu tra nng lc cng ngh mt s x nghip sn xut
v ngnh kinh t. Vin chin lc v chnh sch khoa hc v cng ngh . H Ni.
NISTPASS (1998) bo co tng hp kt qu iu tra nng lc cng ngh nm 1997. Vin
nghin cu chin lc v chnh sch khoa hc v cng ngh. H ni. Thng 10/1998.
Phan Vn Thun (1996) o to cn b qun l cho cc doanh nghip va v nh VN
trong HBK v SAV.
S khoa hc cng ngh v mi trng thnh ph H Ch Minh (1999) bo co ti kho
st th trng cng ngh v cht xm thnh ph H Ch Minh.
UNIDO v DSI (1997) chin lc cng nghip trung hn.
50

UNIDO v DSI (1998) tng quan v cnh tranh cng nghip VN.

LA CHN CNG NGH CHO DOANH NGHIP

CHNH SCH CNG NGH

Trong thi i ngy nay, nhng bc tin k diu v nhng thnh tu to ln ca khoa hc
v cng ngh tc ng su sc n s pht trin ca x hi loi ngi, khoa hc v cng ngh
tr thnh lc lng sn xut trc tip, l ngun lc quan trng pht trin kinh t - x hi, l
cu cnh ca mi quc gia. c thi ng s ng vi khoa hc v cng ngh phi c nhn
thc ng v chnh xc v n.
i vi nc ta, khoa hc v cng ngh cng vi gio dc o to l quc sch hng u
pht trin kinh t - x hi, nng cao trnh qun l ca nh nc v tim nng lnh o ca
ng.
1. Khi nim khoa hc v cng ngh
1.1. Khoa hc, theo cch hiu thng thng l mt hnh thi thc x hi, bao gm tp
hp cc hiu bit ca con ngi v cc quy lut t nhin, x hi, t duy, v n s tr thnh lc
lng sn xut trc tip khi n c em vo p dng trong sn xut v cuc sng ca con
ngi.
1.2. Cng ngh: l tp hp nhng hiu bit (cc phng php, cc quy tc, cc k nng)
hng vo ci thin thin nhin phc v cho cc nhu cu ca con ngi. Cng ngh l hin thn
ca vn minh x hi v s pht trin ca nhn loi.
Qu trnh lch s pht trin khoa hc v cng ngh cho thy, trong giai on pht trin, nh
hot ng thc tin con ngi dn dn tch lu c nhng kinh nghm ngh nghip nht
nh, v vic tng kt cc kinh nghim ny to nn nhng b mn cng ngh khc nhau. Vic
h thng ho cc tri thc tch lu c dn ti s ra i ca khoa hc. Ni mt cch khc,
giai on u, sn xut i trc cng ngh v cng ngh li i trc khoa hc.
Nhng trong giai on cch mng khoa hc - k thut ngy nay, nh nhng pht minh ln
ca khoa hc, mt xu th mi hnh thnh l nhiu nghnh cng ngh mi nh: in t v tin
hc, cng ngh sinh hc, cng ngh vt liu, cng ngh v tr v.v.. li l kt qu trc tip ca vn
dng cc thnh qu ca hot ng nghin cu c bn.
51

Tuy mi quan h gia khoa hc v cng ngh ht sc gn b, nhng gia chng cng c
nhng khc bit quan trng:
Mt l, nu nh cc tri thc khoa hc c th c ph bin khng hn ch, th cng ngh
li l mt th hng dng mua bn vi cc yu t s hu v gi c.
Hai l, trong khi cc hot ng khoa hc thng c gi bng cc thc o trc cm th
thc o i vi cng ngh li l phn ng gp c th i vi vic gii quytcc mc tiu kinh
t x hi.
Ba l, cc hot ng khoa hc thng i hi ph c mt khong thi gian gii quyt di
vi cc yu t bt nh kh ln, ngc li, i vi hot ng cng ngh thi gian gii quyt
thng ngn hn.
2. Cc yu t v iu kin chi phi n vic a cng ngh vo pht trin kinh t - x
hi
Cng ngh nh thng hiu l tp hp cc yu t v iu kin tin hnh sn xut ra sn
phm, cng trnh hay hon thnh mt cng vic hon chnh no . Cc iu kin v yu t bao
gm: cng c lao ng (thit b, my mc, phng tin vn chuyn, ph tng, cng c v.v..); i
tng lao ng (nng lng, nguyn vt liu), lc lng lao ng c k thut; cc phng php
gia cng ch bin v cc kin thc, kinh nghim tch lu c; h thng thng tin t liu cn
thit, c ch t chc qun l.Ni mt cch khc, cng ngh c phn cng v phn mm trong s
lin kt vi nhau quanh mc tiu v yu cu ca t chc sn xut kinh doanh v qun l (khi
nim ny v c bn ng nht vi cch din t cng ngh biu hin biu hin trn 4 mt: Thit
b (Techno ware); Con ngi (Human ware); Thng tin (Inform ware); v T chc (Organ ware).
Cch phn chia 4 thnh phn ny thun tin cho vic phn tch mc cn i, mc
ng b, ch ra r ch yu, im mnh ca h thng cng ngh v t nh hng tng cng
nhm p ng cc nhim v do yu cu sn xut t ra vi nhng chi ph t nht v ngun lc.
Cng ngh l cng c gii quyt vn ch khng phi l lc lng c lp v t
tr cho nn cng ngh cn ph thuc mi trng x hi kinh t - chnh tr ca mi quc gia.
mt cng ngh c th ph hp vi mi trng ny nhng khng ph hp vi iu kin khc. Yu
cu cht lng, chng loi v quy nh hng th trng ca sn phm v.v.. l nhng yu t quy
nh s la chn cng ngh. ng thi, s la chn ny li b rng buc bi cc quan h bun
bn v u t quc t.

52

Cng ngh v mi trng cng ngh

Xt v mt kinh t, trong mi quan h sn xut, cng ngh c coi l phng tin thc
hin qu trnh sn xut, bin i cc u vo thnh cc u ra l cc sn phm v dch v
mong mun.

Mi quan h gia cng ngh v hot ng sn xut

53

Cho nn cc yu t v iu kin chi phi n vic a cng ngh vo pht trin l c mt

t hp cc vn phi c gii quyt mt cch ng b.
3. Vai tr ca cng ngh trong pht trin kinh t - x hi
Pht trin cng ngh, ng dng hiu qu n vo sn xut, thch ng v tng bc hon
thin n l nhng iu kin tin quyt c ngha then cht cho vic t c hiu sut cao nht
ca ngun vn vt cht v cc ngun vn lc khc, c bit l trong giai on cng nghip ho,
hin i ho.
Trong 20 nm qua, vic pht trin v trin khai rng ri cc cng ngh mi tr thnh lc
lng quyt nh trong vic hnh thnh cnh tranh quc t v thay i c cu trong cng nghip,
v th cc nc ang pht trin ca khu vc (chu Thi Bnh Dng) ngy cng quan tm ti
mt lot cc vn mi v cng ngh, phc v vic tng cng kh nng cnh tranh cng nghip
v i mi c cu cng nghip trong nn kinh t.
Nh c cc tin b cng ngh v lm ch c cc cng ngh hin i m ngy nay cc
nc NICs tr thnh cc nc pht trin. Sn phm ca nhng nc ny trong khong thi
gian tng i ngn c kh nngcnh tranh v cht lng v gi c trn th trng quc t.
Vic lm ch ca cc nc ny i vi cng ngh ngy cng tinh xo trong sn xut t ng
nhng sn phm in t (trong trng hp ca i Loan) v sn phm nng nghip nhit i
da trn k thut sinh hc tr thnh yu t ch yu trong vic m rng nhanh chng xut
khu cng nghip v nng nghip ca cc nc ny.
Hn na, c cu nhu cu thay i v s khan him nhng yu t sn xut c th nh
hng mnh m phng n bin i cc thnh qu cng ngh thnh cc sn phm v cc qu
trnh i mi trong nn kinh t ca nhng nc ny.
Nng lc cnh tranh ca mi quc gia trn th trng quc t c nh ot ngy cng
mnh m bi trnh pht trin cng ngh ca quc gia . Nhng xu hng hin nay ch r
rng m hnh thng mi quc t c hnh thnh do s bin i cng ngh trong nhng sn
phm c u t khoa hc cng ngh cao ngy cng chim vai tr ni bt, c bit l trong trao
i thng mi gia cc nc cng nghip ho. Ch xt nm 1987, nhp khu cc sn phm c
hm lng khoa hc cao vo th trng cc nc pht trin t 256,6 t USD tng nhanh hn
nhp khu cc sn phm khc. Trong thi gian , nhp khu cc sn phm c hm lng khoa
hc trung bnh t 630,3 t USD vi mc tng l 9% mt nm trong thp k 80. Nhp khu cc
sn phm c u t khoa hc thp chim gi tr 552,9 t USD v tng t hn 5% mt nm tnh
cho giai on u nhng nm 1980.

54

Hin trng cng ngh trong mt nn kinh t c th c nh gi l km pht trin, nu

nh n khng c kh nng tr gip cho 4 yu t c bn ca pht trin l: a/ Cc phng tin sn
xut hin i. b/ Cc tri thc c ch v kh nng tip thu. c/ T chc v qun l hiu qu. d/ Cc
k nng v kh nng k thut.
Nu thiu nhng yu t ny th cn phi u t cho nng cao cng ngh, thu nhp v
truyn b thng tin, i mi c cu t chc cho gio dc v o to nhm thc y hot ng
cng ngh.
V kinh t lun lun pht trin, nn vai tr ca cng ngh cng lun thay i. giai on
u ca qu trnh pht trin, mc tng trng dng nh ph thuc cng nhc vo kh nng tip
thu v s dng mt cch hiu qu cng ngh. Tip thu cng ngh nc ngoi to ra mt bc rt
quan trng ci tin kh nng cnh tranh trn th trng trong nc, cng nh quc t. Nhng
tip thu cng ngh nh vy, cn c nhn nhn l s b sung hn l s cnh tranh vi nhng n
lc quc gia trong vic pht trin cng ngh. C nhiu phng thc tip thu cng ngh nc
ngoi: u t trc tip ca nc ngoi: nhp khu, hng ho t liu sn xut, hp ng Li-xng
v cc phng tin khng chnh thc nh k thut ngc (hay sao chp mu c ci bin) v
kho st nc ngoi.
Mt khi cng ngh c thu nhn, nhim v tip theo l m bo qu trnh trin khai
rng ri chng. Qu trnh ny ph thuc vo mt lot yu t, bao gm: li nhun mong mun v
mo him, cc yu cu v nghin cu ng dng v kh nng nghin cu ca cc hng, chi ph
pht trin, nghin cu th trng v kh nng sn xut ca cc doanh nghip, kh nng c c
ca cc ngun k thut, ti chnh v cc ngun khc.
Hon thin v pht trin cng ngh tng cng kh nng cng ngh ca cc nc ang
pht trin. Cc bin php h tr nh khuyn khch ti chnh l cn thit thc y cc doanh
nghip hot ng nghin cu v pht trin, nng cao trnh cng ngh thng qua kim tra cht
lng, th nghim v hun luyn cng ngh. Yu t quyt nh kh nng cng ngh v kh nng
cnh tranh trong nc cng nh quc t l s ngi c kh nng quyt nh mi vn cng
ngh. Trong phng din ny, u t o to nhn lc k thut l quan trng, c bit l u t
pht trin h thng gio dc khoa hc kt hp vi trng trnh hun luyn thc t mt cch hiu
qu v linh hot.
Trong giai on pht trin tng i cao, khi mt quc gia ui kp cc nc c nn
cng ngh tin tin t hn (t nht l trong mt s lnh vc la chn) th kh nng pht trin cng
ngh mi (tc l i mi cng ngh) tr thnh nhn t c bn t c thnh cng trong cnh
tranh. Ti mt thi im no , t l tng trng kinh t s ph thuc mnh m vo cc tin b
khoa hc v cng ngh th hin qua s cc nh khoa hc v k s, c bit l s cc nh khoa
55

hc v k s trong khu vc sn xut, cng nh mc chi ph cho nghin cu v pht trin c th

p ng c.
Ngy nay, cc cng ngh mi v ngnh mi c hm lng khoa hc v k thut cao pht
trin theo hng sau y:
1.
To ra cc loi quy trnh sn xut cng ngh mi c t ng ho, cc h
thng qun l t ng ho trn c s kt hp thnh tu ca ngnh in t, vi in t, ch
to my tnh in t, nhng phn ngnh mi ca ngnh ch to my, gn lin vi k thut
ch to ngi my v h thng sn xut t ng ho linh hot, k thut Laser v cc
phng tin lin lc, vin thng, tin hc v vi tin hc.
2.
To ra vt liu mi, cc vt liu chuyn dng, cc vt liu composit hn
hp, vt liu gm, vt liu siu sch, vt liu siu dn nhit cao.
3.
M rng v hon thin c s nng lng ca nn sn xut trn c s pht
trin nng lng nguyn t, nhit hch, nng lng sinh hc, nng lng a nhit v
nng lng mt tri.
4.
Trn c s ca cc thnh tu ca k thut gen, to ra cc ngnh sn xut,
s dng k thut v cng ngh sinh hc.
Cc cng ngh mi v bn cht mang tnh ci to, ngha l chng thay i c bn iu kin
sn xut hng ho. Chng khng ch to ra mt ln sng cc sn phm mi, m cn c tc dng
nh hng su sc n cc qu trnh sn xut. Cc cng ngh mi mang tnh bao trm, ngha l
phm vi ca chng xm nhp vo mi lnh vc d nh nht ca vt cht. Ngy nay cng ngh
mi lm thay i nhiu n cc ch s c bn ca cng nghip, nh hng su sc n chin lc
chung, thay i c cu, m hnh thng mi v u t trong s pht trin cng nghip ca t
nc.
Cng ngh mi l kt qu ca qu trnh cng nghip ho v ng thi l mt trong nhng
ng lc chnh ca qu trnh cng nghip ho. Vic pht trin cng ngh mi l yu t quan
trng lm thay i trc tip hay gin tip phm vi phng thc sn xut cng nghip, gp phn
phn cng li lao ng trong s pht trin cng nghip. Cng ngh mi thc hin nhng t ph
quan trng c tc ng mnh m n qu trnh cng nghip ho, c th ni pht trin cng
nghip trong tng lai trn c s ca cng ngh mi.
Trong vng 20 nm qua, mt s nc chu thnh cng trong vic ui kp cc nc
pht trin nhng lnh vc nht nh v chim lnh chim lnh thnh phn ngy cng tng r rt
ca cc sn phm c hm lng khoa hc v cng ngh cao. Giai on 1970 1987, tham gia th
trng xut khu sn phm ch to c hm lng khoa hc cng ngh cao ca cc nc ang
pht trin sang cc nc pht trin tng lin tc (tr dc phm v thuc cha bnh). Tin b r
56

rt nht dng nh din ra trong xut khu sn phm c hm lng khoa hc cng ngh
cao. Khi lng mt hng ny tham gia th trng tng 2,6% trong nm 1970 ln 13,1% trong
nm 1987. Vi in t cng ngh thng tin l nhng lnh vc, m trong cc nc ang pht
trin t kh nng cnh tranh mt cch nhanh chng.
Cc nc ny to ra c cc mc tham gia th trng tng i vi cc sn phm c hm
lng khoa hc v cng ngh trung bnh v thp. Mc d tham gia th trng ca cc nc ang
pht trin i vi sn phm c hm lng khoa hc v cng ngh cao v trung bnh tng gn
15% trong giai on 1980 1987, mc tng sn phm c hm lng khoa hc v cng ngh thp
gim xung ch cn 6,3%. Cc nc chu Thi Bnh Dng km nng ng hn vi kh
nng cng ngh thin v sn phm c hm lng khoa hc v cng ngh, thin v sn phm c
hm lng khoa hc v cng ngh php c li t hn so vi cc nc ang pht trin c nn
cng nghip tin tin hn.
Trong nhng nm gn y, cc tin b cng ngh quan trng nht t c trong lnh
vc vi in t, cng ngh thng tin, cng ngh sinh hc, cng ngh vt liu mi, cng ngh v
tr v cng ngh ht nhn. iu r rng l khng phi tt c cc nc trong vng u b tc
ng nh nhau bi nhng cng ngh ny. Trn thc t, tn ti mt s tng quan gia pht trin
cng nghip v tin b cng nghip m da vo , hu ht nhng cng ngh ny c tip
nhn, pht trin v trin khai rng nhanh hn trong nhng nc nng ng hn ca khu vc so
vi nhng nc ang pht trin khc, mt xu hng r rng ang m ra l nhiu nc ang pht
trin ca khu vc ang b tc ng bi nhng cng ngh ny thng qua cc lung thng mi v
u t v ang thc hin nhng bin php y mnh qu trnh tip thu, pht trin v trin khai
rng cng ngh.
Cc cng ngh thng tin, bao gm c t ng ho vin thng my tnh ho cc h thng
qun l v t ng ho thit b cng nh sn xut (CAD/CAM). Qu trnh trin khai rng ri vi
in t v cng ngh thng tin tuy chm nhng ang y mnh trong khu vc chu Thi
Bnh Dng. Nhng nm va qua cc hot ng trong nghnh vi in t nh lp rp, th cu
kin v th hon thin c Hng Kng, Hn Quc, Singapore v Thi Lan ht sc ch .
nhng nc ny th trng bn dn m rng rt nhanh, trc ht l do s m rng sn xut my
tnh v thit b ngoi vi cho th trng quc t. c h tr bi nhng khuyn khch ti chnh
rng ri v s dng ngoi t d dng. n t c thnh cng ni bt trong lnh vc pht
trin phn mm, trong khong thi gian ngn vi gi tr xut khu t 100 triu USD v t mc
tng hng nm 40%. Nhn r nhu cu ng dng cng ngh thng tin hin i nng cao kh
nng cnh tranh ca cng nghip ch to. Trung Quc nhp my tnh tr gi ti 300,4 triu
USD trong nm 1986, tng hn 4 ln mc nhp khu nm 1993.

57

Mt lnh vc gia tng khc na trong vng 30 nm qua l cng ngh vt liu mi, bao gm
hp kim, kim loi ph cht do, nha nhit do, thu tinh tm mng, gm cng ho bng si.
Cc vt liu ny u c ng dng trong hu ht cc hot ng cng nghip. chu . Nht Bn
l nc dn u v cng ngh ni bt ny vi phm vi th trng gn 24 t USD vo cui th k
ny. Mt lot cc nc Chu bt tay vo nghin cu v pht trin trong lnh vc hp kim,
polime v Composit c nhng vt liu xy dng r tin, kim loi him v kim loi t him, vt
liu bn dn t hp, cht do v gm v nhng vt liu m mt s nc chu v Thi
Bnh Dng c nhng ha hn tt p.
Trong lnh vc cng ngh sinh hc, nhng kt qu mi c mt lot ng dng trong sn
xut nng nghip v thc phm, nng lng ti sinh v y hc iu tr. Cc tin b t c trong
cng ngh sinh hc dng nh l ngun li ln cho cc nc ang pht trin, v chng c yu
cu thp v h tng c s. Cc nc nh Thi Lan, Malaixia s dng cng ngh
Sinh hc sn xut nhng loi cy du c v du da mi. Philipine chng trnh cng
ngh sinh hc c ra nh l mt b phn ca chin lc cng nghip ha tng th. Cc
nc khc nh n v Indonesia. Pakistan v Thi Lan a cc chng trnh nhm p dng
cng ngh sinh hc trong cng nghip v nng nghip. V mt ny Thi lan t c nhng
tin b trong cng ngh ln men, c bit trong ha cht cng nghip.
Tm li cng ngh chim vai tr quyt nh trong vic a cc nc chm pht trin ui
kp cc nc pht trin. V th trong giai on 1994 2000 theo Vn kin i hi VII, hot ng
khoa hc v cng ngh phi m bo c s khoa hc cho cc quyt nh quan trng ca cc c
quan lnh o, qun l, l cng c ch yu nng cao nng sut, cht lng v hiu qu ca
mi hat ng kinh t-x hi, gp phn xy dng nn vn ha mi, con ngi mi, thc y
cng cuc i mi ton din t nc.
4. Cng ngh vi xu th thi i
Cuc cch mng khoa hc v cng ngh trong giai on ngy nay cng vi ln sng v i
ca i mi cng ngh ang t chc li mt cch c bn i sng x hi con ngi v mi mt
t kinh t n vn ha, vi xu th ln mang tnh ton cu s l hin tng x hi thng tin pht
trin v xu th ton cu ha nn kinh t th gii, m trong cc thp k ti cc nc khng tnh
n trong qu trnh pht trin kinh t nc mnh s kh c th tn ti v ng vng.
Nhiu nh tng lai hc d bo rng, ngng ca ca th k 21 nhn loi c c hi ng
trc mt bc nhy k diu, tin vo mt nn vn minh mi, mt x hi thng tin, cha ng
nhng vn hi ln v chnh tr v s phc hng ln v vn ha. Tuy nhin, qu trnh s din
ra khng ng u cc nc, ph thuc vo han cnh lch s, nng lc ni sinh v nhng tc
58

ng bn ngoi . xut hin s va chm gia nhng c trng ca nn vn minh cng nghip
vi nhng mm mng ca nn vn minh thng tin (hu cng nghip) . Trong thi k chuyn tip
ny, do cn tn ti s khng n khp gia nhng cng thng x hi, phn cc kinh t, thm ch
xung t v trang. Ngoi ra nhn vn ton cu nh lng thc ti nguyn, mi trng sinh
thi, dn s - vic lm, ngho kh, bnh AIDS v.v...l hon ton khng th gii quyt trong
khun kh, trt t quc gia.
Trong nn vn minh thng tin, mt c im ni bt l s tng hp tri thc. Con ngi s
thay i nhng quan nimk c bn i vi thin nhin v x hi. s phn u n cng sinh, hi
ha vi thin nhin v x hi, s phn u n cng sinh, hi ha vi thin nhin, tm kh nng
phc hi, chng vi cc h thng ca thin nhin, s r rng s tn ti ca con ngi gn lin
vi s tn ti ca thin nhin v v tr. Trong x hi thng tin, phng thc sn xut da trn
nn cng nghip va v nh tc ng nhanh, tiu tn t nng lng nh s dng cc thit b vi
in t, cng ngh sinh hc v vt liu mi. Tin hc vi chc nng l x l t ng thng tin nh
my tnh, s tr thnh mt b phn hu c ca cuc sng hng ngy . Thng tin v tri thc tr
thnh yu t u vo ca sn xut, n l ngun lc c bit, khng nhng c kh nng t sinh
sn. X hi thng tin tim lc cao pht trin theo hai hng : 1/ Tin hc ha v t ng ha sn
xut, 2 / Hin i ha cc nghnh dch v.
X hi ha thng tin s i hi mt cuc cch mng v gio dc v nng cao tim nng tr
tu v sn sinh ra kin thc mi cho pht trin, ng thi phi p ng nhu cu ph cp tin hc
nh l mt s ph cp vn ha ln th hai, coi l mt kt qu ch yu ca nn gio dc hin
i.
Mt khc n c tc dng i mi su sc c cu ca khu vc sn xut. Tin hc ha doanh
nghip s dn n mt nn kinh t tht nghip, m i hi o to li, s dng lao ng linh hot
hn, xut hin nhng ngh mi. Cui thp k 80 Nht s dng 8000 ngi my cng nghip
(robt), t l tht nghip 2%, CHLB c dng 3000 robot nhng t l tht nghip l 4%. Theo
mt d bo, nm 2000, c n 25%, tng s ngh lm vic hin nay, chng ta cha bit, 50%
s ngh s c ni dung mi. Trong x hi nng nghip s khai, con ngi tng phi cn 90%
lc lng lao ng sn xut ra 100% lng thc, nhng x hi cng nghip ha pht trin
cao ( M) cng sn xut ra s lng thc ch cn t hn 3% lc lng lao ng. Trong x
hi thng tin, chc nng vt l s chuyn dn v ph thuc vo chc nng tr tu.
X hi ha thng tin cn c tc dng i mi cn bn nn vn ha v s giao tip x hi.
Nhng tiu chun nhanh, kp thi s chi phi cc hot ng t nghin cu, o to, sn xut n
cho hng, chuyn giao cng ngh v cc loi dch v khc. Cng ngh thng tin bao gm tin
hc v vin thng s lin kt gia nh, cng ty, doanh nghip, quc gia, quc t thnh mt mng
li, m rng b nh tp th nh cc c s d liu, cc h chuyn gia. Cc hot ng in thoi,
59

pht thanh truyn hnh, truyn d liu, siu l thng tin kinh doanh, o to ... s c lin kt
trong mt mng li in t cao tc.
Chnh trong x hi thng tin s xc lp nhng chun mi v sn xut, v qun l. Vi sn
phm, ngi ta phi ra sc nng cao t sut gia gi tr gia tng so vi vn b ra, nh hm lng
tr tu da trn nghin cu khoa hc v o to i ng nhn lc. i vi doanh nghip, li
nhun khng cn l mc tiu duy nht, cng ty cn phi l ni sng to ra thng tun v tri thc,
ni tin hnh nhng hot ng phi li nhun, lin quan n x hi, sinh thi o c, to thnh
mt nn vn ha cng ty gp phn cu thnh gi tr x hi.Quan im v hot ng kinh t
khng thay i. Khng th coi kinh t l mt b my, mt gung my nh trong x hi cng
nghip, m kinh t l mt c th sng, th trng l mt h sinh thi. Th trng t quan nim l
mt a im, hay nh mt mng li, m ra theo chiu su vi qu trnh c nhn ha tiu
dng, sn phm c cht lng tt v thm m cao.
Nh vy, th k 21, x hi thng tin s i hi phi c s phi hp hi ha gia cng
ngh cao (high tech) vi s giao tip tinh t (high touch), gia nn cng nghip da trn tr tu
vi tim nng ca con ngi. Phi c s cn bng gia nhu cu cao v vt cht vi nhu cu v
tinh thn ca bn thn con ngi. Chng hn , cng ngh sinh hc khng nhng h tr cho cng
ngh thng tin trong pht trin th h my tnh suy ngh, h phn mm thn kinh nhn to ,
m cn a ra cha kha cho mt x hi t dng, m ra mt thi i mi v chm sc sc
khe con ngi.
- Xu th ton cu nn kinh t: y l mt xu th cha ng cc c hi, ng thi cng
mang tnh cht thch thc quan trng bc nht i vi mi quc gia hin nay. C th ni, v
phng din kinh t, th gii hm nay c mt khun kh ton cu. Trong 4 thp k gn y,
thng mi th gii tng nhanh hn tc tng trng GDP. n 1990, thng mi th gii
vt 3000 t USD hng nm v khi lng tin t lu chuyn hng ngy tng gp 26 ln
gi hng ha bun bn trn th gii. Nn kinh t th trng ang tr thnh mt khng gian mang
tnh ton cu vi xu hng gim bt vai tr Nh nc trong qun l trc tip kinh t, cng nh
trong t trng s hu, nhm tng hiu qu, chng vi chu k suy thoi ca kinh doanh quc t
. Dng u t ca nc ngoi tng nhanh vi s c mt ca cc cng ty xuyn quc gia, c bit
khu vc ng v ng Nam trong hai thp k gn y tng 16% nm
- Th trng ti chnh quc t m rng khng ngng bng n thp k 80 tng ng vi
nhp m rng thng mi quc t. Trong 25 nm gn y cc khon cho vay quc t tng 2
ln .Th trng chng khon tng vt, c bit cc nc ang pht trin. Do s lu chuyn
nhanh chng vi quy m xuyn quc gia ca cc lung thng tin, tr thc, vn, dch v .... Trong
mng li ton cu, do ngy cng tng ca vai tr cc cng ty a quc gia v xuyn quc gia,

60

cc doanh nghip quc t, chuyn mn quc t... qu trnh ton cu ha nn kinh t th gii
tng nhanh.
- Trong khung cnh , kinh t thng c xem nh mt yu t c tm quan trng hn c
chnh tr, hp tc kinh t c u tin trong vic gii quyt trong cc mi quan h quc t. Vai
tr nh nc v quc gia ang thay i, n t ra qu nh trc nhng vn ln nh mi
trng, nn ngho kh, bnh AIDS.... nhng li l qu ln trc nhng vn nh ca i sng
lin quan n sn xut kinh doanh . Phi tm kim mt mc hp l trong qun l ca quc
gia. Nh nc.
- Xu th t do ha mu dch gia cc quc gia ngy cng c u th, cho d vn cn hin
tng qu th hin qua hng ro bo h mu dch. Nm 1988 nhng hip c t do bun bn
gia M - Canada. Mhic v Australia vi Niu diln: nm 1992 bt u t do bun bn gia 12
nc Ty u (EC). c nhng du hiu u tin ca th trng t do Nam M: cng vo nm
1988 t ngt c s trao i t do thng mi gia M v Nht... S bun bn trong ni b tng
khu vc c xu hng gim, m gia tng mc giao lu ton cu. D on sang th k 21 s c
mt s lin kt ca mt tam gic vng t do mu dch gia Bc M - Chu u v ng
(Nht).
Cng vi thng mi, ti chnh, xu th ton cu cng tc ng n cc lnh vc cng ngh
sn xut. Ngy cng c s nht th ha gia nghin cu khoa hc, trin khai cng ngh v sn
xut - kinh doanh. C xu th ton cu (M Nht v Ty u). Cc siu cng kinh t ang ua
nhau nm gi cc nn cng ngh bnh minh nh vi in t, my tnh, phn mm, cp quang,
vin thng, ngi my, nng lng thay th, v tr, i dng: v cng nhn thc r s thch
thc v pht trin ngun nhn lc c trnh cao, d thch ng. Yu t gio dch v o to s l
mt ngun lc ch yu to th cnh tranh ca cc nc khi bc vo th k 21. Chnh cc nc
ang pht trin c nn kinh t thnh cng ang s dng c hi ny da trn s pht trin nn
kinh t kin thc t ph vo cc cng ngh cao m khng phi u t qu ln.
Tm li, x hi thng tin pht trin v xu th ton cu ha nn kinh t th gii t ra
trn con ng pht trin ca mi quc gia nhng thi c, ng thi cng gp nhiu kh khn
mang tnh cnh tranh, thch . Nhng nc i sau va c kh nng hc hi, rt kinh
nghim, nhng cng gnh chu nhng chn p do s chm tr ca mnh. Trn th gii tuy cn
nhiu phn cch giu ngho, nhng mt s nc ang pht trin s dng tt nhng c hi tt
i tt, n u, tip nhn cng ngh, tin thng vo mt s cng ngh hin i. Tuy
nhin, cng c nhiu nc ang khng thnh cng, khng t c tng trng kinh t nh
mong mun, nhiu lc tht li v ri vo tnh trng n nn, suy thoi. Nhng quc gia c nn
kinh t thnh cng, qu trnh pht trin thng bt u bng nhng n lc tng trng kinh t,
lin sau l nhng iu khin v m nhm t nhng kt qu v x hi vn ha, mi trng.
61

Nhng nc ny thng xut pht t x hi truyn thng, vi nng nghip chim 75% lao ng,
trn 30% GDP; sau l giai on to tin cho ct cnh da trn nhng t ph cng ngh
trong nng nghip, trong xy dng c s h tng v sn xut cc sn phm ch to hng v xut
khu, thc y doanh nghip u t...Giai on ct cnh c khng nh thng qua nhng
yu t v chuyn dch c cu kinh t (gim mnh t l nng nghip trong GNP); v kh nng duy
tr tng trng kinh t mc cao; v mt chnh sch thun li cho s pht trin cc cng nghip
hin i; v mt nn gio dc-o to vng vng to nng lc ni sinh ca quc gia, m bo
cho giai on trng thnh sau ct cnh v.v... Qu trnh pht trin cng ngh c th i tun t
hoc thc hin xen k theo cc giai on t thp n cao.
Giai on 1: Cng ngh c cng lao ng cao v cng ngh s dng ch yu ngun
ti nguyn thin nhin (m ta l mt trong nhng nc ang thc hin ch yu).
Giai on 2: Cng ngh da ch yu vo trang thit b k thut, giai on ny ch yu da
vo cc cng ngh nc ngoi, thch nghi vo cng ngh nc ngoi v ci tin cng ngh nc
ngoi, chun b cho ngun nhn lc c tr thc v c k nng.
Giai on 3: Cng ngh da ch yu vo vn tr thc v s thnh tho tay ngh ca con
ngi trong t nc mnh.
S 14: Cc b phn ca chnh sch khoa hc v cng ngh

Chnh sch khoa hc v cng ngh l h thng cc quan im, mc tiu, nguyn tc ch
o. nh hng pht trin, cc th ch v bin php thc y vic tip thu pht trin v s dng
khoa hc v cng ngh v cc ngnh khoa hc h tr cng ngh thc hin cc mc tiu pht
62

trin kinh t - x hi, ng thi pht trin nng lc khoa hc v cng ngh quc gia trong tng
thi k. V thc cht chnh sch khoa hc cng ngh l chnh sch pht trin t nc bng khoa
hc v cng ngh.
i vi cc nc i sau nh nc ta, tnh hnh khng ging cc nc t bn nhng th
k 18, 19 khi m cng ngh cn thit cho cng nghip ha u phi ch nhng sng th pht
minh khoa hc lm c s cho s pht trin cng ngh , hoc phi c thi gian di c kt v
hon thin dn trong vic thc tin sn xut. Ngy nay hu ht nhng cng ngh cn thit cho
cng nghip tin tin - thm ch cn thay i rt nhanh, buc h phi chuyn giao cng ngh
lc hu ca h cho cc nc di sau, dn n tnh trng khng cn theo mt tun t nht nh nh
cc nc i trc. Vn ngy nay khng cn l phi t mnh sng to m l phi nm bt c
nhng cng ngh no ph hp vi hon cnh ca mnh nht, c khi cha cn cng ngh tin tin
nht m l cng ngh em li hiu qu kinh t x hi v c iu kin tip nhn chuyn giao cng
ngh. iu kin quc t m ra cho chng ta con ng i tt cho php thc hin cng nghip
ha trong mt thi gian rt ngn, khng phi tri qua tun t cc bc nh ca cc nc i
trc.
i hi gia nhim k (kha VII) ca ng ta cng ch r: Nhng tin b v kinh t x
hi cng vi s m rng v tng cng hp tc pht trin vi cc nc, cc t chc quc t cho
php chng ta y ti mt bc cng cuc cng nghip ha, hin i ha t nc, nhm to
nhiu cng n vic lm, y nhanh tc pht trin kinh t, ci thin hn na i sng vt cht
v tinh thn ca nhn dn. y l nhim v trung tm c tm quan trng hng u trong thi
gian ti. Cng nghip ha, hin i ha l con ng thot khi nguy c tt hu so vi cc nc
chung quang. Gi c n nh chnh tr, x hi bo v c c lp ch quyn v nh hng
pht trin x hi ch ngha.
Phng hng , quy m bc i ca tin trnh cng nghip ha, hin i ha phi c
cn nhc k trn c s thu sut cc quan im ln ca ng v Nh nc c Vn kin hi
ngh ban chp hnh trung ng 7 kha VII ch r:
- Cng nghip ha l qu trnh chuyn i cn bn, ton din cc hot ng kinh t, x hi
t s dng sc lao ng th cng l chnh sang s dng mt cch ph bin sc lao ng cng i
mi cng ngh, phng tin v phng php tin tin, hin i to ra nng sut lao ng x hi
cao. i vi nc ta, l mt qu trnh thc hin chin lc pht trin kinh t - x hi nhm ci
bin mt x hi nng nghip thnh mt x hi cng nghip, gn vi vic hnh thnh tng bc
quan h sn xut tin b, ngy cng th hin y hn bn cht u vit ca ch mi.
- Cng nghip ha, hin i ha phi to ra nhng iu kin cn thit v vt cht - k thut,
v con ngi v khoa hc cng ngh, thc y chuyn dch c cu kinh t, nhm huy ng v s
63

dng c hiu qu mi ngun lc, khng ngng tng nng sut lao ng x hi, lm cho nn kinh
t tng trng nhanh v bn vng, nng cao i sng vt cht v vn ha ca nhn dn, thc
hin cng bng v tin b x hi, bo v v ci thin mi trng, sinh thi.
Mc tiu ca cng nghip ha, hin i ha l to ra tim lc to ln, kh nng xy dng
cuc sng m no, t do, hnh phc ca ton dn, thc hin dn giu, nc mnh, x hi cng
bng, vn minh, bo v vng chc cho nn c lp ca T quc. l mt qu trnh phn u
lu di, gian kh, i hi mi ngi phi c hoi bo, quyt tm cao, chp nhn nhng kh khn
v th thch v hy sinh cn thit vnh vin a dn tc ta thot khi lc hu, ngho nn; tin
ln snh vai cng cc cng quc nm chu nh Bc H tng ni. cng l lng mong c
ca bit bao th h i trc m ngy nay chng ta phi n lc lm bng c. Song mc tiu v
mong c khng phi l iu xa vi, m phi th hin ngay tng bc pht trin, quan tm
p ng cc nhu cu thit thn hng ngy ca nhn dn, tng bc ci thin i sng vt cht v
tinh thn cho ngi lao ng, x l ng n mi quan h gia tch ly v tiu dng, gia li ch
trc mt v lu di: huy ng i i vi bi dng sc dn, chm lo nhu cu i sng hng
ngy i i vi sc tit kim u t pht trin... Chnh s quan tm thng xuyn s to ra
ng lc mnh m v bn vng thc hin mc tiu lu di, bo m thnh cng ca cng
cuc cng nghip ha, hin i ha.
- Cng nghip ha, hin i ha l s nghip ca ton dn. l mt cuc cch mng ton
din v su sc trong tt c cc lnh vc i sng x hi, i hi phi u t rt nhiu vi tr tu,
sc ngi, sc ca. Ch c huy ng sc mnh v kh nng sng to to ln ca ton dn, di s
lnh o ng n ca ng, s qun l iu hnh c hiu lc v hiu qu ca Nh nc th mi
m bo thng li.
- Cng nghip ha, hin i ha i hi phi ng vin cc thnh phn kinh t tch cc
tham gia u t pht trin.
- Cng nghip, hin i ha phi c thc hin theo c ch th trng c s qun l ca
Nh nc theo nh hng x hi ch ngha.
X l tt mi quan h gia k hoch v th trng. Vic xy dng v thc hin cc chng
trnh, k hoch pht trin cng nghip v cng ngh phi xut pht t nhng yu cu ca sn
xut v i sng trong nc v xut khu thng qua vic nh gi v d bo ng n nhu cu
v chiu hng pht trin ca th trng trong v ngoi nc. Gi c phn ln hng ha, dch v
c hnh thnh trn th trng. Nh nc can thip trong trng hp tht cn thit. Th trng
phn nh nhu cu x hi, c ting ni quyt nh trong vic phn b phn ln cc ngun lc
sn xut ci g, bao nhiu, cho ai bng cch no, k c i vi ngun lc tp trung ca Nh nc.

64

Doanh nghip nh nc cng nh t nhn c to iu kin t ch kinh doanh cn c vo

tn hiu th trng thng qua cnh tranh lnh mnh, hp php m i mi v pht trin.
i vi mi quc gia, k c nc ta, ch tiu ca Nh nc bao gi cng l ngun chi ln
nht. Ngun chi phi c k hoch ha thng qua vic Nh nc s dng mt cch tp trung
cc ngun vn trong v ngoi nc, cc cng c v phng tin cn thit u t cho cc cng
trnh, d n trng im, ch yu l xy dng kt cu h tng v mt s ngnh, lnh vc, cng
trnh then cht c tc dng thc y s pht trin mnh m ca ton b nn kinh t v x hi.
Vic chi tiu ca Nh nc phi c hch ton v qun l tht cht ch, ly hiu qun lm
thc o, vi tinh thn trit tit kim, chng lng ph, tham lm vi bt c gi no.
ng thi, Nh nc phi thc hin tt vai tr qun l ton b qu trnh pht trin kinh t x hi. Thng qua php lut, cc chng trnh, k hoch, chnh sch pht trin, cc bin php t
chc, hnh chnh, kinh t trong bin php kinh t l chnh. Nh nc duy tr cn bng cung
cu, xut khu, thu chi, tin hng... n nh v m, to mi trng v th ch thun li cho sn
xut kinh doanh pht trin, can thip v iu tit th trng, khc phc nhng bin ng ln
nhng khuyt tt vn c ca th trng n hot ng hu hiu tr thnh cng c iu tit c
hiu qu hot ng ca cc doanh nghip thuc mi thnh phn kinh t.
Nh nc cng thi hnh cc chnh sch, bin php chm lo s nghip gio dc, o to, y
t, vn ha, x hi, bo v mi trng, gi vng n nh chnh tr, trt t an ton x hi, cng c
quc phng an ninh, duy tr hiu lc ca php lut, to iu kin thun li cho ton dn lm n
sinh sng.
Cng nghip ha, hin i ha i hi phi huy ng v s dng c hiu qu cao mi
ngun vn trong v ngoi nc.
Vn bn ngoi, d l vin tr pht trin chnh thc (ODA) hay vn u t trc tip (FDI)
hu ht l loi vn phi hon tr, km theo c li sut, Ngun trang tri quy cho cung chnh l t
kt qu lao ng ca bn thn chng ta, k c ngn sch cng l do ton an ng gp. V vy,
phi tnh ton thn trng , huy ng v s dng vn bn ngoi vo nhng lnh vc, nhng a
bn cn thit, c hiu qu. Ch c nh vy, chng ta mi gi vng c c lp, ch quyn kinh
t, trnh c tnh cnh n nn chng cht cng nh nhng hu qu nghim trng v nhiu mt
khc.
thc hin tt chnh sch khoa hc cng ngh quc gia, ngoi vn nhn thc, c ch
chnh sch, mt vn cc k quan trng l phi i mi h thng gio dc o to trong nc
theo hng ha nhp quc t, tr ha i ng cn b cc cp, cc ngnh ca t nc.
5. Cc bc xy dng v thc hin chnh sch cng ngh
65

5.1 Xc nh mc t c ca trnh cng ngh quc gia, trn tt c cc kha

cnh:
- Tim lc
- Hiu qu thc t
- Cc b tc cn x l
5.2 D on cc bin ng c th c trong tng lai
- Kh nng bin i cng ngh trong nc
- Nhu cu cn p ng v cng ngh cho nn kinh t trong tng lai.
- Kh nng thu ht cng ngh t bn ngoi.
5.3 Phn tch la chn mc tiu cn t cho giao on trc mt v tip theo
- Cc mc tiu mi nhn
- Mc tiu thu ht cng ngh bn ngoi
- Mc tiu thu ht cht xm t vit kiu
- Cc mc tiu phn chia theo lnh vc (ngnh sn xut, lnh vc qun l)
5.4 Xy dng cc quan im pht trin chnh sch cng ngh
- Cng ngh hng u hay thch hp ?
- Nhp mua ci tin cng ngh ra sao ?
- Cng ngh mi nhn c th ?
- Cc ngun vn cho cng ngh v.v...
5.5 La chn c quan thc thi
Ging nh chnh sch chuyn dch c cu kinh t, chnh sch cng ngh c tnh bao trm
quc gia, cho nn n cng phi do cc c quan cao nht ca Nh nc t cc cp (B Khoa hc
cng ngh v Mi trng - B Gio dc v o to cc b ngnh sn xut v cc s ban ngnh
thuc ngnh dc cp tnh thnh ph).
66

5.6 Xc nh hiu lc v hiu qu ca chnh sch cng ngh

y l trch nhim ca tt c cc cp c s dng v a vo cng ngh hot ng. Cc tnh
phi do cc c quan cao nht thuc chuyn ngnh nghin cu v a vo s dng.
5.7 La chn hnh thc thc hin chnh sch
y l trch nhim, ti nng ca cc cn b thuc cc c quan t chc thc hin chnh
sch, cn c vo diu kin v xu th pht trin ca t nc, kinh nghim v kh nng hp tc
bn ngoi v..v.. m tm ti cc hnh thc thch hp.
5.8 Tng kt thc hin
L qu trnh nh gi mi chng thc thi chnh sch chuyn sang mt chng ng pht
trin mi.
Trn y l nhng chnh sch ln v kinh t m tt c cc quc gia ngy nay u phi quan
tm. Ngoi ra cn c khng t cc chnh sch kinh t khc cng phi quan tm nhng do khun
kh c hn, gio trnh khng th cp ht (chnh sch s dng ti nguyn chnh sch mi
trng, chnh sch dn s, chnh sch i ngoi v.v...).

QUY CH HOT NG CA DOANH NGHIP

B my doanh nghip do ch doanh nghip t la chn, n c nhiu m hnh khc nhau;

nhng c hiu qu n thng phi c dng c cu trc tuyn - chc nng, tham mu, kt hp
vi c cu khng chnh thc, v n phi c cc b phn quan trng sau y:
- B phn marketing (vi chc nng nh:)
+ Nghin cu d bo th trng.
+ Nghin cu d bo cc bin php cnh tranh.
+ Phc v vic bn hng cho khch.
+ Tuyn truyn qung co.
+ Chun b sn phm mi v.v...).
67

- B phn thng tin vi cc trung tm vi tnh mnh.

- B phn cng ngh, sn xut.
- B phn ti chnh, k ton.
- B phn t vn (v lut php, tm l, sc kho v.v...).
- B phn nhn s.
U quyn qun tr
a. Khi nim v u quyn
U quyn l vic cn b qun l cp trn cho php cn b cp di c quyn ra quyt nh
v nhng vn thuc quyn hn ca mnh, trong khi ngi cho php vn ng ra chu trch
nhim. U quyn l mt phm tr quan trng, l mt cng c qun tr sc bn, l phong cch
lnh o dn ch kh ph bin nhiu doanh nghip trn th gii.
S u quyn c th th hin di 2 hnh thc:
- U quyn chnh thc: Qua s cu to b my (mi b phn c nhng chc nng v
quyn hn r rng).
- U quyn khng chnh thc: Qua s tn nhim c nhn (Gim c k quyt nh u
quyn cho cp di c quyn hn v trch nhim no ).
Khi u quyn cho cp di, ch doanh nghip c iu kin gii phng bt cho cng vic
c th tp trung vo nhng vn c bit quan trng v bao qut ca doanh nghip. Mt
khc to ra c mi trng rn luyn cn b t chn lc bt ngi xng ng vo v
tr qun tr cn thit. Tuy vy, cng c nhng tr ngi khin nh qun tr nhiu khi khng dm u
quyn. l:
+ Khng tin vo nng lc ca cp di v bao bin m m.
+ S b cp trn (i vi doanh nghip nh nc) nh gi v khin trch v sao nhng
trch nhim, s b quy trch nhim v nhng sai lm ca cp di.
+ S b coi l thin v, phn bit i x, u i vi ngi ny, thiu quan tm vi ngi
khc.

68

Ngi lnh o nu khng mnh dn u quyn th h d chuc ly nhng hu qu sau:

+ Khng khuyn khch cp di lm vic tch cc, nht l trong nhng vic t xut, ngoi
l.
+ To cho cp di tm l ch i li, thiu t tin vo bn thn.
+ i vi ngi c u quyn, bn cnh nhng tc ng tch cc nh phn khi v t tin
trong cng vic, tch cc nng ng sng to tm gii php, t hc tp v rn luyn nng cao
trnh th cng c th c nhng tc ng tiu cc, nh d ch quan hng vic, khng kho lo
d b ng nghip ty chay, bt hp tc.
vic u quyn c thnh cng trc ht phi c tin hnh mt cch c thc t 2
pha: ngi u quyn v ngi c u quyn. Ngi u quyn phi rt hiu bit bn thn v
cp di th mi thc hin c s u quyn. Cp di c u quyn phi xc nh c trch
nhim trc cp trn khi c giao quyn v phi thy r nhng gii hn trong quyn lc ca
mnh khng vt qua gii hn .
Ngi u quyn mt mt i hi h thng ch huy phi r rng, nhng khng nn i hi
s tun th my mc ca ngi c u quyn, phi cho h c linh hot gii quyt cng vic,
thm ch c php iu chnh, sa i ni dung cng vic khi cn thit.
Ngi u quyn cng phi bit chp n hn mt vi tht bi do ngi c u quyn phm
phi. Nu h phm sai lm ch l do mun hc hi v mun tin b trong cng tc doanh
nghip.
Khi vic u quyn c thc hin tt, n s tng nng sut ca doanh nghip ln mc
khng g snh kp. Ni chung, ngi ta kt lun rng vic u quyn c hiu qu thng mang
li thu nhp cn cao hn so vi vic b vn u t vo trang thit b mi.
b. Cc nguyn tc v u thc v nhn quyn
Vic u quyn cn s dng cc nguyn tc sau:
- Nguyn tc cc gii hn v kim tra
S u quyn phi ngng li vi cc gii hn v kim tra thc t. Khng nn giao trch
nhim v quyn lc cho ngi khc nu ta khng th kim tra c cng vic ca h v cc
quyt nh ca h. Nu h thng kim tra c tin hnh tt s cho php ta c c cc ngoi l,

69

v vic u quyn l tt. Cn phi kim sot li cc vic kim tra ca ta trc khi u quyn cho
cp di.
- Nguyn tc v quyn hn theo t l.
Quyn hn phi c chuyn giao tng ng cng mt lc vi cc trch nhim, phng
tin.
- Nguyn tc v trch nhim kp.
Ngi cp trn bao gi cng chu trch nhim v cc hot ng ca ngi cp di gip
vic cho mnh mc d h u quyn cho cp di.
- Nguyn tc v quyn hn duy nht.
Mi mt ngi gip vic ch phi bo co cho mt cp trn mnh v mt nhim v nht
nh.
nh bin trong doanh nghip
a. Khi nim
nh bin l vic sp xp cc cng v trong c cu t chc qua vic xc nh nhng i
hi v nhn lc, d tr nhn lc, tuyn m, chn la, sp xp, bt, nh gi, o to con
ngi trong doanh nghip.
b. Chn la cn b qun tr
Cht lng ca ngi qun tr l mt yu t quan trng bc nht c ngha quyt nh i
vi vic duy tr s thnh t ca mt t chc. V vy, cn phi coi vic la ch ngi qun tr
nh mt bc c ngha quan trng nht trong ton b qu trnh qun tr doanh nghip. y
cng l cng vic cc k kh khn. Mc d vic chn la ng nhng ngi qun tr nhng v
tr cao thot nhn c v d dng hn so vi vic chn nhng cn b qun tr cp thp, v nhng
ngi m h tng kinh qua cng vic qun l c mt qu trnh hot ng no , qua nng
lc ca h c th c nh gi, nhng ch l ci v bc bn ngoi. Vic la chn sai cc
cp cao c th dn n nhng sai lm nghim trng hn. Thng phi mt hng nm ngi ta
mi c th bit chc chn rng nhng ngi qun tr cp cao v cao nht c lm tt hay khng;
v khi ph tn khng ch l khon tin lng tr cho h m cn l s lng ph th gi c th
to ra s tin b ng ra c th c c nu chn c nhng ngi qun tr gii ngay t u.

70

 la chn ng cn b qun tr cn ch n cc yu cu, cn phi xc nh r yu cu

i vi cng vic cho mi chc trch cn b.
Khi xc nh yu cu i vi cng vic, phi tr li cc cu hi nh: Cng vic ny i hi
phi lm nhng g? Phi thc hin chng nh th no? Kin thc c bn, quan im v k nng
cn thit l g? C th lm khc c khng? Nu c, nhng yu cu mi l g? tm c
cu tr li cho cc cu hi ny v cc cu hi tng t, ta phi phn tch tng t, ta phi phn
tch cng vic. Vic phn tch ny c th c thc hin qua vic quan st, phng vn, iu tra
hoc thm ch phn tch cng vic. Nh vy, mt s m t cng vic, da vo vic phn tch
cng vic, s lun lit k c cc chc nng quan trng, nhng mi lin h trch nhim - quyn
hn v mi quan h vi nhng v tr cng tc khc nhau. Cng vic c giao phi tng xng
vi tm c v nng lc ca cn b c giao v thu ht ton b thi gian ca h vi cc k nng
lm vic cn c. Mt cng vic nu c xc nh qu hp m ngi thc hin khng cn c
gng, s lm cho h kh c c hi pht trin, v khng kch thch tinh thn hon thnh cng
vic. Do , ngi qun tr gii s cm thy bun t v bt mn. Ngc li, mt cng vic qu
rng n mc mt ngi qun tr khng th gii quyt c kt qu c. iu s dn n s
cng thng, hng vic v khng kim sot c.
Phng php la chn cn b qun tr thng thng s dng l sau khi xc nh r yu cu
i vi cng vic, phi s dng cc k thut quen thuc ca x hi hc tuyn chn (phng
vn, trc nghim tm l, bt th, cho tham d cc tr chi kinh t, thm vn qua h s c
nhn v.v...).
c. Sp xp, s dng
Vic s dng cn b qun tr phi bo m cho vic vn hnh doanh nghim c trong hin
ti v tng lai. Ngi c s dng phi c nhn trch nhim - quyn hn - li ch tng
xng, h phi c ng c lm vic tng ng, v h phi bit rng nu khng bit cch phi lun
lun vn ln th h s b o thi.
d. Ngun tuyn chn
Thng thng kt hp c trong v ngoi doanh nghip. Trong doanh nghip l nhng
ngi c trin vng, trung thnh vi li ch ca doanh nghip c gii hn tui thch hp cn
c la ra a i o to, hoc o to ti ch bng cch to mi trng vn ti cho h.
Ngoi doanh nghip, l s ngi n xin vic lm doanh nghip v s hc sinh, sinh vin
cc trng ph thng hc ngh v i hc c thin bm ti nng tr thnh cc chuyn gia qun
tr hoc k thut doanh nghip, m doanh nghip cn sm pht hin c k hoch o to c
bit.

71

VAI TR, V TR NHIM V CA CN B QUN TR KINH DOANH

1.
2.
3.

Vai tr
V tr ca cn b qun tr kinh doanh
Nhim v ca cn b qun tr kinh doanh

1. Vai tr
Cn b qun tr kinh doanh l mt trong nhng nhn t c bn quyt nh s thnh cng
hay tht bi ca hot ng kinh doanh v ca ng li pht trin kinh t ca t nc.
2. V tr ca cn b qun tr kinh doanh
Cn b qun tr kinh doanh xt v mt t chc lao ng ni chung l cu ni lin cc yu
t bn trong v bn ngoi ca doanh nghip thnh mt khi thng nht trong phm vi chc trch
ca
mnh.
i vi cn b lnh o, v tr ca h xt v mt phi hp lao ng v cng vic chung; phi l
ngi khu ni mi c nhn, mi yu t sn xut trong doanh nghip v cc thng tin th trng
bn ngoi thnh mt khi. H phi lng trc mi tnh th c th xy ra cho h thng, h phi
bit ch r cng vic phi lm cho tng b phn, tng c nhn trong h thng di quyn ca h
m h phi c trch nhim dn dt a h thng ti cc mc tiu theo th t t ra trong sut
nhim k m h m ng trch nhim.
i vi cn b chuyn mn v nhn vin phc v, h phi m nhn tng cng vic c
giao theo s phn cng chung ca ngi lnh o, nhm t mc tiu chung ra v phi
c th trng v khch hng chp nhn.
- Xt v mt li ch, cn b qun tr kinh doanh l cu ni ni lin gia cc li ch ca x
hi trong khun kh ca h thng; li ch gia cc ch th cng tham gia kinh doanh v cnh
tranh v.v...
+ Nu ch v li ch ca cn b lnh o, ca cn b qun l trong doanh nghip th tp th
nhng ngi trc tip sn xut chu s qun l ca cn b qun tr kinh doanh cng s khng
lm vic tt c v mu thun tt yu s n ra.

72

+ Nu ch v li ch ca doanh nghip m qun li ch ca Nh nc th th no cng dn

ti ch vi phm php lut v th ch qun l kinh t, xm phm n li ch ca cc doanh nghip
bn v ca Nh nc.
+ Nu ch lo gii quyt li ch ca doanh nghip, ca Nh nc m khng ngh ti li ch
ca khch hng th vic kinh doanh sm mun cng s b nh tr v.v...
- Xt v mt nhn thc v vn dng quy lut, cn b qun tr kinh doanh l ngi trc tip
trong khu nhn thc cc quy lut ra cc quyt nh buc h thng hoc bn thn phi thc
hin. Cho nn tng loi cn b qun tr kinh doanh trong phm vi, chc trch ca mnh phi c
trnh c th nm bt c cc yu cu ca cc quy lut khch quan v t gic tun th n.
+ Nu cn b lnh o khng trnh nhn thc quy lut th h s khng ra c cc
quyt nh chung cho doanh nghip mt cch c cn c khoa hc, bo m tnh hin thc v tnh
hiu qu.
+ Nu cn b chuyn mn v nhn vin phc v, trong phm vi cng vic ca mnh khng
trnh , kin thc, khng nm bt c y chuyn mn, nghip v ma mnh m nhn
th s khng th bin cc quyt nh ca cn b lnh o thnh hin thc mt cch hiu qu
nhanh chng.
3. Nhim v ca cn b qun tr kinh doanh
Ty theo chc trch c th, cn b qun tr kinh doanh c cc nhim v khc nhau v cng
nhm hon thnh mc tiu chung ca doanh nghip.
Ngi lnh o c hai nhim v quan trng sau:
- Phi xy dng tp th nhng ngi di quyn thnh mt h thng on kt, nng ng
vi cht lng cao, thch nghi tt vi mi trng.
- iu khin tp th di quyn hon thnh cc mc ch v mc tiu t ra mt cch vng
chc, n nh v lu di trong iu kin th trng lun bin ng. Nhim v ny cng tng t
i vi cc cn b chuyn mn, ch c khc ch l phm vi trch nhim ca h nh hn, ch
hn ch b phn chuyn mn m h c giao ph.
i vi cc nhn vin phc v, h c nhim v phi hiu r ca cp trn t gic
thc hin nghim tc, ng thi to iu kin cho cc cp lnh o ca b phn v h thng
pht hin kp thi cc bin ng thuc phn vic m h m nhn, c gii php x l kp thi.

73

Thng thng qun tr kinh doanh thnh cng ngi lnh o phi ch ra c mt cch
r rng bng vn bn cho cc cp di ca mnh (cc cn b chuyn mn v nhn vin phc v)
v vai tr, v tr, nhim v ca mi b phn v mi c nhn cng cc tiu chun, nh mc c th
c bin php kim tra, theo di, thng pht phn minh v kp thi.

CC HC THUYT QUN TR KINH DOANH

S lc lch s pht trin qun tr kinh doanh

Kinh doanh ra i cng vi s pht trin ca nn kinh t hng ho, lc u n cha phi l mt
ngnh khoa hc c lp m ch l mt lnh vc kin thc mang tnh c l, kinh nghim ca cc
nh kinh doanh v n cui th k 19, u th k 20 mi tch thnh mt ngnh khoa hc mang
tnh c lp vi nhiu bc tin khc nhau v nhiu trng phi khc nhau: trng phi c cu
v ch ca h thng, trng phi quan h con ngi vi con ngi trong h thng, trng
phi qun l kinh t cc nc x hi ch ngha ng u (c), trng phi qun tr h thng gn
vi mi trng v.v...
1. Trng phi c cu v ch ca h thng
Trng phi ny dnh nghin cu qun tr trong phm vi h thng doanh nghip gc
to ra mt c cu t chc qun tr hp l, mt ch iu hnh khoa hc v cht ch em li
hiu qu cao cho cng tc qun tr trong h thng. ng gp to ln cho trng phi ny k ti
cc nh qun l Robert Owen, Andrew Ure, C.Babbage, F., Taylor, Henry Fayol v.v...
a. Robert Owen (1771 - 1858) l mt trong nhng ch x nghip u tin Scotland tin
hnh t chc mt "x hi cng nghip) c trt t v k lut, ng ch ti nhn t con ngi
trong t chc v cho rng nu ch quan tm u t ti thit b my mc m qun yu t con
ngi th x nghip cng khng th thu c kt qu. Quan im qun tr ca R.Owen mc d
cn gin n nhng bc u chun b cho s ra i ca mt b mn qun l c lp.
b. Andrew Ure (1778 - 1857) ngi sm nhn thy vai tr ca qun l v vic o to
kin thc cho cc nh qun l. ng l mt trong nhng ngi u tin ch trng vic o to
bc i hc cho cc nh qun tr v ng cho qun tr l mt ngh.
c. Charles Babbage (1792 - 1871) ngi u tin xut phng php tip cn c khoa
hc trong qun l, ng rt quan tm ti cc mi quan h gia ngi qun l v cng nhn, v
cng l mt ngi gpphn tch cc a qun l tr thnh mt b mn khoa hc c lp.

74

d. Frederich Winslow Taylor (1856 - 1915) l ngi c th gii phng Ty gi l "cha

ca thuyt qun l khoa hc", l mt trong nhng ngi m ra mt "k nguyn vng" trong
qun l ca nc M, ngi xy dng mt phng php qun l c dng lm c s tri thc
cho cng vic qun l M, Anh, Ty u, Bc u v Nht Bn trong cc x nghip sau ny.
F.W.Taylor nhn nhn con ngi nh mt ci my, ng cho con ngi l mt k trn vic
v thch lm vic theo kiu ngi lnh (hc thuyt X), v th cn thc h lm vic bng cch
phn chia cc cng vic mt cch ht sc khoa hc chuyn mn ho cc thao tc ca ngi
lao ng, h hot ng trong mt dy chuyn v b gim st cht ch, khng th li bing,
Taylor vit nh sau:
- Khi ngi ta bo anh nht mt thi kim loi v khnh i, anh s nht n v i; v khi n ta
bo anh ngi xung v ngh th anh hy ngi xung. Anh phi lm vic ngay lp tc trong
sut c ngy v khng mt li ci li.
- Nh qun l l nh t tng, nh ln k hoch, trch nhim ca h l lp k hoch, ch
o v t chc cng vic. nhng ch khc nhau, h phi tp trung vo vic ln k hoch sn
xut, kim sot nguyn vt liu, th tc hnh chnh v mi chi tit nh nht c lin quan ti
nhng cng vic ny.
T tng ct li ca F.W. Taylor l i vi mi loi cng vic d l nh nht nht u c
mt "khoa hc" thc hin n, ng tp hp, lin kt cc mt k thut v con ngi trong
t chc. ng cng ng h hc thuyt con ngi kinh t v cho rng vic khuyn khch bng
tin i vi ngi lao ng l cn thit h sn sng lm vic nh mt ngi c tnh k lut.
F.W. Taylor a ra 4 nguyn tc qun tr sau:
- Nhn vin qun tr phi am hiu khoa hc, b tr lao ng mt cch khoa hc thay th
cho cc tp qun lao ng c h.
- Ngi qun tr phi la chn ngi cng nhn mt cch khoa hc, bi dng ngh
nghip v cho h hc hnh h pht trin y nht kh nng ca mnh (cn trong qu kh
th h t chn ngh, t c gng hc tp nng cao tay ngh).
- Ngi qun tr phi cng tc vi ngi th n mc c th tin chc rng cng vic c
lm ng vi cc nguyn tc c cn c khoa hc nh.
- Cng vic v trch nhim i vi cng vic c chia phn nh nhau gia ngi qun tr
v ngi th. Nhn vin qun l phi chu trch nhim ton b i vi cng vic m mnh c kh

75

nng hn; cn trong qu kh th ton b cng vic v phn ln trch nhim l vo u ngi
cng nhn.
e. Henry Fayol (1841 - 1925) ngi ch trng phi c mt l thuyt qun tr khoa hc
da trn quy tc v chc nng nht nh. Trong cun "L thuyt qun tr hnh chnh chung v
trong cng nghip) xut bn Php nm 1915, ng vit: "Ti hy vng rng mt l thuyt s bt
ngun t cun sch ny" v "Qun tr hnh chnh l d on v lp k hoch, t chc iu khin,
phi hp v kim tra". ng kt lun rng: mt nh qun tr ti nng c c thnh cng
khng phi nh nhng phm cht c nhn, m nh cc phng php m anh ta p dng cng
nh cc nguyn tc ch o hnh ng ca anh ta.
Theo H.Fayol qun tr x nghip phi c thc hin theo nhng nguyn tc sau:
- C k hoch chu o v thc hin k hoch mt cch nghim chnh.
- Vic t chc (nhn ti, vt lc) phi ph hp vi mc tiu, li ch, yu cu ca x nghip).
- C quan qun tr iu hnh phi l ngi duy nht, c nng lc v tch cc hot ng.
- Kt hp hi ho cc hot ng trong x nghip vi nhng c gng phi hp.
- Cc quyt nh a ra phi r rng dt khot v chun xc.
- T chc tuyn chn nhn vin tt, mi b phn phi do mt ngi c kh nng v bit
hot ng ng u, mi nhn vin phi c b tr vo ni c th ph hp vi kh nng ca h.
- Nhim v phi c xc nh r rng.
- Khuyn khch tnh sng to v tinh thn trch nhim ca mi ngi trong x nghip.
- B p lu di v tho ng cho nhng cng vic c hon thnh.
- Cc li lm v khuyt im phi b trng pht.
- Phi duy tr k lut x nghip.
- Cc mnh lnh a ra phi thng nht.
- Phi tng cng vic gim st trong x nghip (c i vi lao ng v vt lc).
- Kim tra tt c mi vic.
76

- Hn ch ch yu ca H.Fayol l ng cha ch y cc mt tm l v mi trng x

hi ca ngi lao ng, h thng ca ng vn b ng kn, cha ch r mi quan h gia x
nghip vi khch hng, th trng, cc i th cnh tranh v cc rng buc ca nh nc.
2. Trng phi quan h con ngi vi con ngi trong h thng
Trong trng phi ny c s quan tm tho ng n yu t tm l con ngi, tm l
tp th v bu khng kh tm l trong x nghip, ni nhng ngi lao ng lm vic, phn tch
yu t tc ng qua li gia con ngi vi con ngi trong hot ng x nghip. i din ca
trng phi ny l M.P. Follet (1868 - 1933) ngi ph phn cc nh qun tr trc kia cha
quan tm n kha cnh tm l v x hi ca qun tr, tip l Elton Mayo (1880 - 1949) ngi
rt quan tm n yu t c nhn trong tp th (nhm), mc d ng nh gi con ngi l th
ng trong quan h vi tp th v.v...
3. Trng phi qun l kinh t cc nc x hi ch ngha ng u (c)
T khi hnh thnh h thng cc nc x hi ch ngha, vic qun l c t ra trn c
s bn cht ch x hi ch ngha l xo b bc lt, thc hin s hu x hi x hi ch ngha
v t liu sn xut vi hai mc tiu qun l l to ra nng sut hiu qu cao v cng bng nhn
o x hi, vic qun l c thc hin tp trung trong phm vi c nc. Qun l kinh t thc
s c tch thnh mt mn khoa hc c lp vi mt h thng l lun v phng php lun
cht ch v chun xc, do nhanh chng gp phn thc y nn kinh t ca cc nc x hi
ch ngha pht trin vt bc. Nhng cho n u nhng nm 50 do s pht trin kinh t bt u
chng li nhiu nc, cc ch tc bt u xut hin bi nhiu l do, trong ng k nht l l
do qun l tp trung duy ch ca cc c quan nh nc, bt chp cc quy lut khch quan ca
th trng vi cc yu km ca i ng cc nh qun l iu hnh b my ny. S b tc ko
n khng hong mt s nc v ang i hi cc nh qun l phi xem xt li l thuyt qun
l ca mnh c bin php chnh l v hon thin thch hp.
4. Trng phi qun tr gn h thng vi mi trng
Cc nc t bn ch ngha trc cuc khng hong kinh t tha, trc cc b tc ca quan
im v cch thc qun tr ca mnh v h tm thi thu c nhng kt qu nht nh. Cc
nh qun tr phng Ty tiu biu l P. Drucker l ngi u tin m rng phm vi qun tr ca
doanh nghip ra vi th trng khch hng v rng buc ca x hi, cc i th cnh tranh v cc
nh cung ng vt t thit b cho x nghip.
Theo P. Drucker, qun tr c 3 chc nng: qun tr cng nhn, cng vic; qun tr cc nh
qun tr v qun tr mt doanh nghip. Qun tr theo P. Drucker cn l s ch ng sng to kinh
doanh ch khng phi l s thch nghie th ng, l vic bm chc vo khch hng v th
77

trng. Vi t tng ny P. Drucker l mt trong nhng nh qun tr gp phn xy dng

nhiu l thuyt qun tr kinh doanh hin i ngy nay (marketing, kinh t v m v.v...). Chnh vi
quan im ni trn P. Drucker gp phn gii quyt cc b tc tng nh khng gii ni ca
ch ngha t bn, ng c cc nh t bn phng Ty v Nht, M gi l "Peter i ".
Hn ch ca ng ch khng cp ti bn cht li ch ca hot ng qun tr, iu m cc nh
t bn lun lun n trnh v bn cht bc lt ca n.
- Cc nh qun l Bc u, li a thm vic gn qun l kinh nghim vi vic iu ho li
ch mt phn cho x hi thng qua cc c quan qun l ca chnh ph. Chnh iu ny lm
cho nhiu nc Bc u (Thu in, an Mch, H Lan v.v....) cng t nhn mnh l cc nc x
hi ch ngha. Cc nc ny nhanh chng tr thnh cc quc gia phn vinh, cc t tng
qun tr ca h c nhiu quc gia theo di hc tp, nhng trong thp k cui th k 20 ny,
cc nc ny ang bc vo nhng b tc mi vi nhiu kh khn tr ngi m h ang c gng
gii quyt.
- Cc nh qun tr Nht Bn, cc nc ng Bc v cc nc ng Nam (ASEAN) th
li b sung thm vic qun l theo phng thc hin i vi sc mnh ca truyn thng dn tc
v con ngi, h to ra mt ng c tm l mnh cho cng ng x hi vi mong mun nhanh
chng tr thnh cng quc dn u th gii. Cc nc ny cng "vang bng mt thi" v
vn cn ang c nhiu ngi ca ngi thnh tu ca h mc d nhng nm gn y bt u
chng li vi cc b tc tt yu ca ch ngha t bn.
- Mt s quc gia thuc phm vi nh hng ca cc th lc quc v phn ng quc t
hy vng em li s thnh vng nhanh chng cho t nc mnh bng cch qun l ton x
hi trn bo lc, roi vt (in hnh l b l Pn - Pt, Ing Xary Campuchia v.v...) nhng cng
nh pht xt c, Nht h u tht bi thm hi.
- Cc nh qun l kinh t cc nc x hi ch ngha c thay i lp trng quan im
v li ch ca qun l, ch trng a nguyn v chnh tr, xo b nhanh chng ch cng hu
v t liu sn xut, khuyn khch t do cnh tranh, tranh th s h tr ca cc nc t bn ch
ngha, h hy vng l con ng duy nht a t nc ra khi cuc khng hong ton din
vi nhiu b tc v v. Hu qu tt yu khng th trnh khi l s t b ch ngha x hi.
Vic nh gi cc quan im v phng thc qun l ca cc nc ny cn qu sm, cn phi
cho lch s phn xt v cho lc lng qun chng nhn dn ca cc nc ny cn qu sm,
cn phi cho lch s phn xt v cho lc lng qun chng nhn dn ca cc nc ny t
ln ting.
- Mt hng khc ca cc nc x hi ch ngha trong c nc ta, vn kin tr con ng x
hi ch ngha, nhng phi nhanh chng i mi c ch qun l sao cho ph hp vi cc i hi
ca quy lut khch quan, quy t c ng o nhn dn di s lnh o ca chnh ng giai
78

cp v sn, chp nhn th trng m ca, chp nhn cnh tranh nhng trong khun kh c s
iu tit v m ca Nh nc

CC QUAN IM C BN V KHCH HNG

Trit l v khch hng: l cc quan im c bn phi bit v khch hng nh:

Mi nhu cu ca khch hng ni chung u hp l m ngi bn cn p ng cho h, tc
l:
Khch hng l b hong,
Ch nn bn ci th trng cn hn l ci mnh c,
Khch hng mua mt sn phm no l v sn phm ph hp vi tr tng
tng ca h)

Khch hng mong mun mua c sn phm c cht lng, gip hi chng, cch
bn thun tin; tc l kinh t th trng th phi c cnh tranh ( p ng 3 yu cu trn)
Khch hng mong mun ngi bn phi quan tm n li ch ca h, tc l:
Trong kinh doanh thi nay phi c ch tn,
Phi c trch nhim vi khch hng v sn phm ca mnh ngay c sau khi bn
cho h.

TH TRNG V C CH TH TRNG

1. Th trng
- Theo ngha rng, th trng l ni chuyn giao quyn s hu sn phm v/ hoc tin t,
nhm mc ch tho mn nhu cu ca hai pha cung v cu (v mt loi sn phm nht nh)
theo cc thng l hin hnh, t xc nh r s lng v gi c cn c ca sn phm.
- Theo ngha hp, th trng l tng th cc khch hng tim n cng c mt yu cu c th
nhng cha c p ng v c kh nng tham gia trao i tho mn nhu cu .
2. C ch th trng
79

L tng th cc nhn t (cung, cu, gi c, th trng), cc quan h c bn vn ng di

s chi phi ca cc quy lut th trng trong mi trng cnh tranh nhm mc tiu li nhun.
c trng ca c ch th trng:
Cc vn c lin quan n s phn b s dng cc ngun ti nguyn sn xut khan him
v c bn c quyt nh bi cc quy lut kinh t th trng m ct li l quy lut cung cu.
Tt c cc mi quan h kinh t th trng u c tin t ho.
ng lc chnh pht trin kinh t c biu hin tp trung mc li nhun thu c.
T chn phng n sn xut kinh doanh v tiu dng sn phm t hai pha cung v cu
Cnh tranh l mi trng, ng lc, phng tin thc y sn xut kinh doanh pht trin.
Nh kinh doanh l nhn vt trung tm v khch hng chi phi ngi bn trn th trng.
- C chnh lch giu ngho trong x hi
- C nhng khim khuyt cn c s iu tit ca nh nc (ph hoi mi trng, khng
hong tha, t nn x hi v.v)
- C xu hng pht trin kinh t mang tnh hi nhp khu vc v quc t
TH TRNG TRONG IU KIN HI NHP

S cnh tranh v lin kt kinh t din ra trn quy m khu vc v ton cu (c bit trn hai
lnh vc thng tin, ti chnh tin t)
Cch mng khoa hc v cng ngh pht trin vi tc cao quy m khu vc, quc t.
S cn kit ti nguyn, suy thoi v mi trng sng
Ti c v khng b x hi pht trin
Tai nn x hi quy m ngy mt ln
CNH TRANH

80

Cnh tranh - Vn khng c xem nh ca hot ng trao i trn th trng

1.
Cc gii php cnh tranh thng dng
2. Mt vi phng php gi trong vic la chn gii php cnh tranh
a.
Phng php ma trn Michael Porter
b.
Phng php ma trn thi phn BCG
c.
Phng php ma trn Ansoffd.
d.
Phng php ma trn SWOT
e.
Phng php phn tch nhn t
3.
i mi phng php cnh tranh

Nh cp phn trn, cc hot ng trao i din ra trn th trng hu ht u c s

cnh tranh. Cnh tranh tr thnh mi trng tt yu cho cc hot ng trao i din ra trn th
trng. Qun tr marketing trong nghin cu d bo th trng khng th khng tnh n s cnh
tranh phi chp nhn ny.
Trong s 2.13 ch r, cc ch th kinh doanh (C - ngi bn) phi tin hnh cnh tranh
vi hai loi ch th trc tip: 1) Cc ch kinh doanh khc (cng to ra mt loi sn phm tng
t cnh tranh: C1, C2,... Cn) thnh qu ca khoa hc cng ngh mi (KHCN) thng qua cc
sn phm cng loi c sc cnh tranh ln v cc sn phm thay th (SPTT, cc sn phm mi c
nhiu u th hn trong cnh tranh). S cnh tranh li din ra trong mt mi trng kh phc tp,
chu s chi phi to ln ca:
C ch qun l v m (bao gm c ch qun l ca nh nc, c ch cnh tranh
ca cc quc gia khc v cc hot ng ca cc th lc xu trong x hi: s h hng ca
quan chc nh nc, cc th lc kinh t ngm, s ph hoi ca t nn khng b v.v.;
Ca cc ngun lc c th a vo s dng (vn, ti nguyn thin nhin v.v.) v
Hot ng cung ng ca cc u vo cho sn xut ca cc bn hng.

Tt c cc mi quan h phc tp k trn phi c nghin cu, d bo chnh xc v c t

chc ca cc b phn marketing ca mi doanh nghip.

81

S 1: Cc quan h cnh tranh trong hot ng trao i trn th trng

Ghi ch:
- N: Ngi tiu dng
- C: Ngi bn
- SPTT: Sn phm thay th
- KHCN: Khoa hc cng ngh
1. Cc gii php cnh tranh thng dng
a. Cnh canh bng sn phm
i tng tc ng trong cnh tranh l sn phm a ra th trng c sc cnh tranh hn
cc sn phm cng loi ca cc i th khc, theo nhng cch khc nhau:
- S dng tm ti, pht minh sng kin nng cao cht lng sn phm: tng thm hiu
qu, tnh nng s dng sn phm cho khch hng; thay th vt liu to ra sn phm c nhng u
th vt tri.
- S dng khoa hc cng ngh cao, hin i to ra sn phm mi, thay i s thch ca
ngi tiu dng; v d sn xut a CD thay th cc bng hnh bng ting bng nha c; my nh
82

s th ch my nh truyn thng. Thay cch ging dy i hc truyn thng trong mt s khu

bng cch ging dy trn mng vi tnh v.v...
- Lm hng gi nh la khch hng (y l mt hnh vi kinh doanh v o c nhng
ang c khng t doanh nghip, quc gia s dng).
- Ph hoi sn phm ca i th bng cch mua sn phm ca h lm hng mt s b
phn, mt s tnh nng; sau li em trao i trn th trng to n tng xu cho khch hng
v sn phm ca i th. y cng l mt hnh vi kinh doanh ma gio ng b ln n.
b. Cnh tranh bng gi c
y cng l mt trong nhng loi cnh tranh ph bin trn thng trng, nh:
- H gi bn sn phm, chp nhn li t tng s lng bn sn phm.
- Dng ngun vn ln loi b i th, h gi ti mc thp qu mc gi thnh, chp nhn
l tm thi mt thi gian (vi thng, vi nm) nh ng i phng ginh th c quyn sau
khi tiu dit h, tip nng gi dn b li thi gian chu l.
- a mc gi bn ban u rt thp khng c i th vo cuc cnh tranh vi mnh, to
thi quen s dng sn phm ca mnh cho khch hng; sau nng gi ln dn v.v.
- a mc gi bn sn phm A thp to v th v lng tin ca khch hng, sau a
tip sn phm B ra th trng, ly phn li ca sn phm B b cho phn l ca sn phm A v.v.
c. Cnh tranh bng bo lc
l hnh vi cnh tranh khng lng thin h gc i th nhanh chng, nh:
- Thu bn x hi en ph hoi doanh nghip i th (nh, e do cng nhn ca h;
khng b v mua t nguyn vt liu ca bn hng cung ng u vo cho cc doanh nghip ca
i th v.v.).
- Tha ho quan chc nh nc ginh cc vng cung ng sn phm c quyn.
- Cho ngi n cc i l sn phm ca i th hu b sn phm ca h, b bng sn
phm ca mnh vi cc u i v trang thit b v gi c. V d nh nhng thng u ca nm
2001, cc nhn vin ca hng nc ngt C ti H Ni n cc ca hng i l nc ngt
ph hu sn phm ca hng P, ri th sn phm ca mnh vo, thm li cung cp cho mi i
l mt t lnh ln v.v.
83

- Ginh git chuyn gia ca i th (bng cc ch i ng vt tri); n cp cng ngh

ca i phng ri ci tin thm v.v.
d. Cnh tranh bng sc p tm l
l cch tc ng trn th trng trao i bng cc th thut chiu th ca marketing
(tuyn truyn, qung co, cho hng, tin hnh cc hot ng x hi: t thin, ti tr bng , ti
tr thi cc loi ti nng v.v.).
e. Cnh tranh bng phng php v ngh thut kinh doanh c o (s xt phn
di)
g. S dng tng hp cc gii php nu
Tu thuc iu kin thc t ca cnh tranh (tim lc, th on ca cc bn, kh nng chp
nhn ca khch hng v.v.).

h. o c marketing
l cc chun mc, gi tr o c cn bn m trong cnh tranh cc doanh nghip phi
lu . Khng th v li nhun m a vo s dng cc gii php cnh tranh xu (lm hng gi,
ph hoi i ng i th v.v...).
2. Mt vi phng php gi trong vic la chn gii php cnh tranh
84

a. Phng php ma trn Michael Porter

y l phng php do M. Porter a ra nm 1970 trong tnh hung mt doanh nghip cn
cn nhc hai loi gii php cnh tranh. Mt mt c th la chn quy m sn xut ln hoc nh;
mt mt c th chn mc cng ngh sn xut cao (to ra sn phm c cht lng tt hn cc
i th cho cc tnh c bit cao ca sn phm) hoc mc cng ngh va phi to ra sn
phm tng ng hoc nhnh hn mt cht nhng c gi thnh h hn hn so vi i th.

Quy
sn xut

Cht lng
sn phm
m

Va phi (gi h)

Cao
Tnh c bit cao

Ln

1) Cnh tranh bng quy m 2) Cnh tranh bng quy m v tnh c bit
v gi c

Nh

3) Cnh tranh bng gi c c 4) Cnh tranh

bit
(tnh c bit cao)

bng

cng

ngh

S 2: Ma trn Porter
Trong s 2.14 ch r c 4 chin lc cnh tranh trong tnh hung cho php ca mt
doanh nghip; quyt nh chin lc cnh tranh no cn tu thuc vo nhu cu ca th trng
v tng quan tim lc ca cc ch th cnh tranh.
b. Phng php ma trn thi phn BCG
l phng php la chn gii php cnh tranh do nhm Boston Cosulting Group(1)
xng nm 1960 trong tnh hung th trng sn phm ang nghin cu c mt nhm ln (mt
doanh nghip ln, mt nhm doanh nghip ln) ngi bn ang chim lnh dn u th trng v
th trng ang trong chiu pht trin (kh nng mua cn rt ln, khch hng tim nng cn
nhiu). Ma trn GCG c biu din trn mt h to ; trc tung biu hin t l (%) tng trng
(thm) ca th trng sn phm, trc honh biu hin t l (%) phn th trng m doanh nghip
la chn so vi phn th trng ca nhm ln chim lnh th trng, ma trn bao gm 2 dng, 2
ct (chia thnh 4 ln tng ng vi 4 chin lc cnh tranh m doanh nghip ang nghin cu
tham gia phi la chn).

85

S 3: Ma trn BCG
Trong ma trn BCG cho bi s 2.15, th ma trn chia thnh 4 vng:
Vng I (Cc tc gi ca nhm gi l Question mark - Du hi).
Vng II (Star - ngi sao)
Vng III (Cash cow - B sa)
Vng IV (Dog - ch)
Trn ma trn cn c thm cc i th mi vo cuc (A, B,..., H) c doanh s bn v v tr
(t l chim lnh so vi nhm chim lnh th trng) cho tng ng bi cc vng trn.
Chin lc cnh tranh nu chn vng I, ch s dng chi ph thp ch bng 10% (0,1) th
phn ca nhm chim lnh (bng x) thu li t nhng do t l th trng tng nhanh (trn 10%)
sn phm t c n tng vi khch (v chi ph sn xut thp tng ng vi cht lng sn phm
khng cao. Chin lc cnh tranh loi ny ch thch ng vi cc doanh nghip nh vo yu.

86

Chin lc cnh tranh chn vo vng II, tng ng vi xu th tc tng trng th

trng rt cao (10 - 20%), doanh nghip tham gia th trng c tim lc ln u t cao c th
phn gp 10 ln (90x) so vi nhm chim lnh c: kh nng thng li cao (v ri ro cng cao) v
cn phi c ngun lc ht sc to ln, iu khng d thc hin trong iu kin cnh tranh ngy
nay.
Chin lc cnh tranh chn vo vng III, tng ng vi mc tng th trng khng ln
(di 10%) nhng c mc u t ln (th phn gp 10 ln so vi nhm chim lnh c); mc li
thu nh nhng an ton v lu bn.
Chin lc cnh tranh chn vo vng IV, tng ng vi th trng tng trng chm, mc
u t li nh (th phn nh so vi nhm chim lnh c), kh nng thu li qu nh v mc tn
ti rt kh khn.
c. Phng php ma trn Ansoff
L phng php cnh tranh da trn s cn nhc gia hai xu th; (1) V sn phm (tip tc
thc hin sn phm c, hoc i vo sn phm mi) v (2) trao i trn th trng c hoc pht
trin thm th trng mi (xem s 4)

S 4: Ma trn Ansoff
87

Vi chin lc vng I, sn phm c (hin i) v th trng c; mc pht trin doanh

nghip dng nh dm chn ti ch v khng c gii php g ln, nhng ri ro thp v chi ph
khng nhiu.
Vi chin lc chn vng II, c th thu c kt qu cao hn nhng ri ro cng cao
khng km, cn t chc iu tra nghin cu th trng mi phi thm nhp hn ch ti a
mc thit hi, thu c kt qu ln.
Chin lc chn vo vng III, d thnh cng hn v c khch hng quen thuc li c
thm sn phm mi (m thng phi u vit hn sn phm c).
Chin lc chn vo vng IV, thnh cng ln v ri ro ln v c th trng ln sn phm
u mi.
d. Phng php ma trn SWOT (Strength - sc mnh, Weakness - im yu,
Opportunities - c hi, Threat - nguy c)
L phng php la chn gii php cnh tranh da trn hai nhn t phi cn nhc xut hin
trn th trng:
+ Mt mnh yu ca doanh nghip,
+ C hi v ri ro trn th trng.
C hi
(Opportunities)

Nguy c
(Threat)

Sc mnh
(Strength)

S/O

S/T

im yu
(Weakness)

W/O

W/T

S 5: Ma trn SWOT
Nhn vo s 2.17 c th thy ngay chin lc u vit nht l chin lc kt hp sc
mnh vi c hi (S/O) v nguy him,ri ro nht l chin lc W/T.
e. Phng php phn tch nhn t
L phng php cnh tranh da trn kt qu phn tch khch quan cc nhn t phi quan
tm (tc cng phi chi ph) thu li kt qu kinh doanh cao v n nh cho doanh nghip. Cc
nhn t c lit k theo chui thi gian.
88

Cc nhn t

Chi ph thi gian

K1

K2

Kn

K11

K21

...

Kn1

K12

K22

...

Kn2

Km1

Km2

...

Kmn

..
m

Bng din bin chi ph ca cc nhn t theo thi gian

S dng phng php bnh phng nh nht thnh lp hm Cobb - Douglas cho cc nhn t

(9)
Khi mc th t u tin chn gii php cnh tranh l cc nhn t kj (j = 1,n) c s m t cao
nht n thp nht, sau cn nhc gii hn cho php khai thc ti a cc gii php y mnh
cnh tranh chim lnh th trng; a ra cc kt lun c th v sn phm, th phn, khch hng,
cng ngh v c hi v.v.
3. i mi phng php cnh tranh
y l mt nhim v kh quan trng ca qun tr marketing. Mi gii php cnh tranh d
c hay c tt n my cng ch c gi tr trong tng giai on vn hnh trn th trng. Cc
doanh nghip phi bit dng li ng lc cc cnh tranh c ca mnh, thay vo l cc gii
php cnh tranh mi m nh mi c th gip doanh nghip tn ti v pht trin bn vng.
Trong nn kinh t th trng, th trng l chin lc ch cn ch quan t tho mn dng li
d ch l mt thi gian ngn l s b i th lt ngc th c. Cnh tranh l ph tn tm huyt, tr
no, ngun lc; nhng kinh doanh th phi chp nhn n.
QUN L NH NC I VI DOANH NGHIP

1. Khi nim
Qun l nh nc i vi doanh nghip l s tc ng c ch ch, c t chc v bng
php quyn nh nc ln cc doanh nghip v v mc tiu pht trin kinh t - x hi ca t
nc.

89

2. Cc bc v cc cng c nh nc dng qun l doanh nghip

- Xc nh quan im, ng li, chin lc quy hoch pht trin kinh t - x hi ni
chung, cc doanh nghip ni ring.
- Xy dng v thc thi lut php (qun l doanh nghip) nhm to lut chi cho doanh
nghip; vn quan trng nht l chnh sch thu v chnh sch kim sot i vi doanh nghip,
cc quy ch qun l doanh nghip.
- To mi trng thun li cho cc doanh nghip xy dng kt cu h tng; hng dn
kinh doanh; h tr vn; h tr v cng tc o to, qung b sn phm; x l cc mi quan h
trong v ngoi nc c lin quan n s tn ti v pht trin doanh nghip (trn lu thu, la
o, i ngoi.v.v
- Xy dng b my (cc c quan) qun l doanh nghip.
CC QUY LUT QUN TR KINH DOANH

1.

2.

Tng quan v quy lut

o Khi nim
o c im ca cc quy lut
o C ch s dng cc quy lut
Nhng quy lut cn ch trong kinh doanh
o Cc quy lut kinh t
o Cc quy lut tm l

Tm l khch hng

Kinh doanh cng ging nh mi hot ng khc, n ch c th thc hin thnh cng nu
nhn bit c v tun th ng cc yu cu ca cc quy lut khch quan c lin quan n qu
trnh kinh doanh. Ging nh vic un nc trn mt t phi ti 100 C th nc mi si,
y l mt i hi khch quan khng ngoi tr ai d h l cp bc g trong x hi.
1- Tng quan v quy lut
1.1- Khi nim

90

Quy lut l mi lin h bn cht, tt nhin, ph bin ca cc s vt v hin tng trong

nhng iu kin nht nh.
Chng hn trong kinh t th trng tt yu phi c cc quy lut cnh tranh, cung - cu, gi
tr v.v... hot ng. Hoc cc nc nhit i khng th no c tuyt (nu khng c din bin t
xut ca thi tit v.v...).
1.2 - c im ca cc quy lut
Quy lut c con ngi t tn, nhng khng phi do con ngi to ra, n c c im
khch quan ca n:
Con ngi khng th to ra quy lut nu iu kin ca quy lut cha c, v ngc li khi
iu kin xut hin ca quy lut vn cn th con ngi khng th xo b quy lut.
- Cc quy lut tn ti v hot ng khng l thuc vo vic con ngi c nhn bit c n
hay khng, c a thch hay l ght b n.
Chng hn ngi lao ng cc nc TBCN hng th k u tranh vi ch t bn v b
bc lt qu tn nhn, chnh quyn t bn cng n p th u tranh cng pht trin. Nhng t khi
nh t bn nm c quy lut "con giun xo mi cng qun", iu chnh s bc lt di mc
"ngng" m ngi lao ng chu ng th h thnh cng. V vy, hin ti nhiu nc
TBCN mc lng hng thng t 600 - 3000 USD cho mt lao ng k thut l ph cp, ngi
lao ng cm thy "phn khi" v "hp l" so vi nhiu nc m mc lng ch l 20 - 30 USD
mi thng mi ngi.
- Cc quy lut tn ti an xen vo nhau to thnh mt h thng thng nht.
- Cc quy lut c nhiu loi: kinh t, cng ngh, t nhn, con ngi, quc gia, quc t v.v...
lun chi phi v ch ng ln nhau.
1.3 - C ch s dng cc quy lut
- Phi nhn bit c quy lut, qu trnh nhn bit quy lut gm hai giai on: nhn bit
qua cc hin tng thc tin v qua cc phn tch bng khoa hc v l lun. y l mt qu trnh
tu thuc vo trnh , s mn cm, nhy bn ca con ngi.
- T chc cc iu kin ch quan ca h thng cho h thng xut hin cc iu kin
khch quan m nh quy lut pht sinh tc dng.

91

Chng hn, cho cc quy lut ca th trng nh: cnh tranh, gi tr, cung cu v.v... pht
huy tc dng th cc c quan qun l v m (vt gi, ti chnh, ngn hng v.v...) phi sot xt li
cc chc nng ca mnh to iu kin mi trng thun li cho cc doanh nghip pht huy tc
dng.
- T chc thu thp cc thng tin sai phm, ch tc do vic khng tun th cc i hi ca
cc quy lut khch quan gy ra.
V d, quan st s lng theo hc hoc chy cht nhiu vo mt ngnh ngh no trong
x hi c th bit ngnh ngh ang c vn hoc n rt hiu qu nn c a thch, hoc n
c nhiu s h nn c nhiu khon thu nhp cao v bt minh nn ngi ta hng v rt nhiu
v.v...
2 - Nhng quy lut cn ch trong kinh doanh
2.1 - Cc quy lut kinh t
a. Quy lut cnh tranh
i hi cc ch doanh nghip phi lun lun vn ln ginh git ly ton b hoc mt
mng no ca th trng tn ti, tng trng v pht trin.
Qu trnh cnh tranh thng c s dng tng hp bng nhiu phng php v th on:
- Bng cng ngh, to ra sn phm tt vi gi r nht (biu hin ca quy lut gi tr).
- Bng quan h hnh chnh, qun s... thng qua cc u i ca chnh quyn hnh chnh
lng on mng th trng chim lnh (v d, vic cm vn kinh t ca cc cng quc kinh t
v.v...).
- Bng yu t bt ng (a dng ho sn phm, tung ra th trng cc sn phm mi, li
dng cc s h ca i phng to cc thng li chp nhong v.v...).
- Bng cc th on bt minh: hng gi, trn thu, nh la khch hng, bt cht khch
hng.
- Bng cc bin php lin kt kinh doanh gp nhiu doanh nghip nh thnh th lc mnh.
- Bng yu t vn ln v ko di thi gian chp nhn chu l mt hng ny, giai on
ny kim li mt hng khc, giai on khc khi to ra c li th v.v...

92

b. Quy lut tng li nhun

Quy lut tng li nhun bng cc gii php k thut, qun l v gi c. Cc gii php i
mi k thut c s dng ph cp trong cnh tranh. Cn cc gii php qun l nhm loi b
s h, yu km trong qu trnh t chc v vn hnh doanh nghip nh h gi thnh sn phm
to ra.
Cc gii php v gi l cc gii php a dng ho cc biu gi bn (bn l, bn bun, bn
bun tr tin mt lc, bn bun tr tin sau v.v...) v tng gi bn trong khun kh c th
trng chp nhn thu c tng mc li nhun cho mi chu k sn xut (thng, qu, nm) ln
nht.

th 2.1
th 2.1 ch r: Khi bn sn phm vi gi P th s lng sn P th s lng bn ch cn
Qphm bn c l Q (im A); khi tng gi ln P + QQ (im B vi: - > 0). Tng quan
% gia mc tng gi v mc gim s lng bn (cu) c gi l h s co gin gia cu v gi,
c tnh bng cng thc:

hay (1)

93

Cng thc (1) ch r, khi tng gi ln 1% mc gi P th cu gim xung ec/g%. Gii php
tng gi ch c ngha khi ec/g < 1.
c. Quy lut kch thch sc mua gi to
l cc bin php tng cng cc hot ng chiu th (Promotion) nng sc mua ca
khch hng ln, hoc s dng bin php ngng bn hoc bn hng nh git trong mt thi gian
ngn gy n tng thiu hng lm cho khch hng ny sinh t tng phi c d tr.

th 2.2:
d. Quy lut cung - cu - gi c
Quy lut ny i hi cc ch doanh nghip phi nm c im cn bng kinh t c i
sch kinh doanh thch hp.
Trong th 2.2 ch r lc u sn phm mi c a vo th trng vi n gi g1 v s
lng sn phm C1 (im B) th nhu cu tim nng (v sn phm mi gi khng t) l mc N1
(im A), do N1 > C1 (cu > cung) phn ng v pha ngi bn trn th trng l nng gi t g1
ln g2 (g2 > g1 im C), do c li ln, sn xut c pht trin, mc sn xut t C1 ln C2
(im D), do gi t m s lng bn li nhiu hn nn ngi mua chng li, ngi bn khng
tiu th c sn phm, phi h gi xung mc g3 (g3 < g2 - im E) v thu hp mc sn xut t
C2 v C3 (C3 < C2 - im F) nh cc gii php ny, s sn phm ca pha sn xut trong chu k
th 2 c bn ht. Qu trnh chi phi gia cung - cu - gi c c tip tc mi v n cui cng
kt thc im I (im cn bng kinh t), l im th trng c mc cung bng mc cu v
gi c hp l cho c hai bn cung cu v sn phm c nghin cu.
94

e. Quy lut ca ngi mua

- Ngi mua mua mt sn phm no cho mnh, l do sn phm ph hp vi tr tng
tng ca h. Ni mt cch khc, ngi mua l "b hong" do , ngi bn ch nn bn ci th
trng cn hn l ci m mnh c.
- Ngi mua i hi ngi bn phi quan tm ti li ch ca h, phi c trch nhim vi h
c sau khi bn, tc l trong kinh doanh phi gi c ch tn v phi c hot ng bo hnh sau
khi bn.
- Ngi mua mong mun mua c nhng sn phm c cht lng vi gi hp l, to
dng p, bn s dng cao v cch bn thun tin, tc l kinh doanh th phi chp nhn
cnh tranh.
- Ngi mua thng khng mua ht sn phm ca ngi bn, cho nn trong kinh doanh
cc hot ng chiu th (Promotion) l cn thit v.v...
f. Quy lut v ch tin th ca ch doanh nghip nh nc.
ch tin th ca ch doanh nghip c din bin theo thi gian hnh hai loi: loi bo
th (ng cong 1 - th 2.3) v loi hnh tin (ng cong 2 - th 2.3).

th 2.3
Trong hnh v cc giai on u ca ng cong biu th ch tin th ca doanh nghip
nh nc(1) (th hin quyt tm cao trong qu trnh lm giu v to lp uy tn ting tm trn
thng trng) l trng nhau. Khi h mi nhn trng trch lm th trng, h thng c quyt
tm cao , c cng lm vic ln mong em li s thnh t cho doanh nghip, chng
95

minh v tr h m nhim l hp l, h xng ng nht trong vic ngi v tr (giai on 1

ca chu k ch tin th). Giai on ny thng ko di t 6 thng n 1 nm. Giai on 2 ca
chu k ch tin th, ch doanh nghip vn gi c mc quyt tm, cng thm kinh nghim v
thnh qu t c giai on 1, h gt hi cc kt qu kh quan, giai on ny thng ko di
t 2 - 5 nm. Giai on 3 ca chu k ch tin th, doanh nghip gt hi kt qu mc ti a h
iu hnh doanh nghip mt cch vng chi, y kinh nghim nhng bt u c xu hng tr
tr, giai on ny thng ko di t 3 - 5 nm. Giai on 4 ca chu k ch tin th c tch
thnh 2 nhnh (ca hai ng cong). Nhnh (1) tha mn mt mt do tch ly cho bn thn
kh, h thng hot ng theo kiu qun tnh, s nghip bt u i xung v tip tc kinh doanh
na ch gnh ly tht bi. Nhnh (2) ginh cho nhng ngi c tham vng ln, h bt u
chuyn sang mt giai on mi ca s nghip kinh doanh, hoc bt u tham d cc hot ng
nhm ginh git v th x hi. Nu nhn cch km ci, h thng a thch cuc sng hng lc;
thch c ngi khc tng bc, tn th cuc sng hng lc vt cht v dm vi phm cc iu
cm k ca lut php, ca thng l x h v thng trng.
2.2 - Cc quy lut tm l
a. Tm l
Tm l (Tm l c nhn) l s phn nh th gii khch quan (ca bn thn, ca t nhin,
ca x hi) vo b no con ngi, c con ngi tch ly v c biu hin thnh cc hin
tng tm l.
b. Vai tr ca tm l hc qun l kinh t
Tm l l mt tim nng to ln ca qun l v n to ra (hoc lm mt i) nim tin, v mi
trng tm l tt p cho con ngi trong qu trnh hot ng kinh t, nh lm cho hiu qu
thu c tng ln (hoc gim i) ng k (t 5 - 20%).
Thc t ch r nu con ngi lm vic, hot ng trong mi trng tm l tt lnh (vui v,
phn khi v.v...) th nng sut cng vic tng ln t 10 - 20% so vi lm vic trong mi trng
nng n, c ch.
Mt thc t khc cng ch r con ngi trong iu kin bnh thng ch c th s dng
c t 20 - 30% tim nng (sc c bp, tr tu) vn c ca mnh. Ch khi gp hon cnh t
bin (lng quyt tm, lng cm th ch, ch chng tr li ci cht, ch ra hn v.v...) mi c
th huy ng ti 50 - 60% tim nng vn c ca mnh m thi. Trong hot ng kinh t cng
vy. Mt hng sn xut c uy tn v cht lng sn phm lm ra v cung cch phc v khch, th
hiu qu kinh doanh (do nim tin ca khch) s to ra hn hn so vi cc hng cng ngnh hng
khc.
96

c. Mt s quy lut tm l c bn trong kinh doanh

* c im tm l c nhn, l cc c im v tm l phn bit ngi n vi ngi kia
da trn cc nhn t tm l c nhn: xu hng, tnh kh, tnh cch v nng lc.
- Xu hng ca con ngi l hng hot ng, nh vn ti ca con ngi trong mt
thi gian lu di; c th hin thnh: mc ch, mc tiu, thi , cch sng ca con ngi m
con ngi dn ht tm tr ca mnh vo thc hin t ly.
- Tnh kh l thuc tnh tm l c nhn biu hin cng , tc (bin ) ca cc hot
ng tm l trong cch ng x ca con ngi, n mang tnh di truyn v chu tc ng bi cu
to ca cc t bo thn kinh ca con ngi.
Theo cch phn loi ca I.P. Pp-lp con ngi v mt tnh kh c "pha trn" t 4 cc
ca tnh kh: nng, linh hot, trm v u t.

th 2.4: 4 cc tnh kh con ngi

+ Tnh kh nng: L tnh kh ca nhng ngi c h thn kinh mnh, cng hot ng
ln, khng cn bng thin v hng phn; l nhng con ngi nng ny, bc trc, t mu mo.
+ Tnh kh linh hot: L tnh kh ca nhng ngi c h thn kinh trung bnh, cn bng, tc
nhanh, linh hot. Thng ngi c tnh kh linh hot l ngi mu tr, quan h rng ri, d
thch nghi vi mi hon cnh, nhiu sng to.

97

+ Tnh kh trm: L ngi c h thn kinh yu, cn bng, tic chm khng linh hot.
Trong cuc sng h l ngi nh nhng, lm vic khoan thai khng vi vng hp tp, rt bi bn
my mc v t sng kin.
+ Tnh kh u t: L ngi c h thn kinh rt yu, rt tr tr, khng linh hot. l ngi
rt t quan h, ngi giao tip, hay suy ngh ni tm v bnh hon; d mt tinh thn trc kh
khn.
Trong kinh doanh ngi c tnh kh linh hot l ngi u vit, h rt sng to, quan h cc
k rng ri, lm mu mo. Ngi c tnh kh nng ch lm tt cc vic c tnh "c bp" v khi
cng vic mi bt u, c nhiu kh khn. Ngi c tnh kh trm ch nn b tr cc cng vic
tnh ti v n gin, mang tnh lp li mt cch n iu. Cn ngi c tnh kh u t l ngi
"ch u bit ", h rt lu m trong h thng v rt ng thng hi.
- Tnh cch l c im tm l c nhn biu hin bng nhng hnh vi, cch ng x, cch
ni nng mang tnh nh hnh ca con ngi v n chi phi ln qu trnh sng v hot ng ca
con ngi, n chu tc ng to ln ca mi trng sng, ca qu trnh hc tp v giao tip ca
con ngi, ca tro lu x hi.
Chng hn trc hnh vi tham nhng thi ca con ngi c th l ln n hoc ng tnh
hoc h hng. R rng ngi phn i l ngi c tnh cch tt, cn ngi ng tnh l k c
tnh cch xu (xt v mt ni dung) v.v... Cn hnh thc biu l ca s phn i c th c nhiu
cch, c cch tt (c vn ha) c cch xu (phi vn ha) v.v...
Bng 2.1. Cc loi tnh cch v cch th hin
Loi tnh cch
Tt
Nham
Xu
Tht
C hi
...

Ni dung
Tt
him Xu
Xu
thng Lc
Lc
...

tt,
tt,

lc
lc

Hnh thc
Tt
Tt
Xu
xu Lc
xu Tt
...

(xu)

xu,

lc

tt

Trong bng 2.1, tnh cch tt l tnh cch ca nhng ngi v mt bn cht, ni dung l tt,
o c, nhn hu v.v... hnh thc th hin c th l tt (nh nhng, kho lo, lch s, c vn
ha); nhng cng c th c ch biu hin li khng tt, thm ch l xu (nh cc cn, th bo,
thiu lch s, km vn ha v.v...). Cn tnh cch ca k nham him v mt ni dung th hon ton
xu (hi ngi, nm du tay, em tai ha, thit thi cho ngi khc, bi nh con ngi v.v...)
98

nhng hnh thc li c th "rt p", "rt tt" v h to ra mt v bc giu chn tng ca
mnh. Tnh cch ca k xu th ni chung chng xu ton din c ni dung ln hnh thc. Ta c
th thy r tnh cch ca bn ny thng qua hnh nh ca mt s cn b h hng vt bin t tc
hi ngoi ang tm cch kim sng, cn tnh cch ca bn c hi th v c bn cng ging
nh bn nham him, nhng cn c i cht lng tm nn c vic, c ngi (nh vi ngi
thn, ng bn ng cnh, ng thuyn ca h v.v...) chng i x khng phi l tn t tt c;
nhng v hnh thc biu hin th chng rt khn ngoan, p . Thc t trong qun l kinh t,
khng t quc gia b bn k la di c hi gy nhiu v tng chng tt nn a chng vo
cc v tr quan trng trong gung my kinh t ca h thng; khi chc chn, m ch chng mi
l r chn tng.
- Nng lc l thuc tnh tm l c nhn, nh gip cho con ngi c th d dng tip thu
mt lnh vc kin thc, k nng, k xo no v nu cng tc trong lnh vc th h d c kt
qu cao hn vi cc lnh vc khc v ngi khc.
Nng lc c nhiu loi, trong phi k ti: nng lc hc tp, nng lc thc hnh, nng
lc t chc ch huy, nng lc giao tip, nng lc sng to, nng lc vt kh khn v.v... s
dng con ngi trong qun tr kinh doanh phi nm chc nng lc ca con ngi nh s dng,
trnh
nhm
ln.
Qu trnh qun tr kinh doanh chnh l qu trnh tc ng ln con ngi da trn cc biu hin
tm l ca h, hng h vo vic s dng c hiu qu nht cc tim nng khc v cc c hi
ca qu trnh tin hnh cc hot ng kinh t. Nh qun tr s khng th thnh cng nu khng
nm chc cc hin tng tm l ca con ngi; ng nh ngi xa thng ni: dng nhn nh
dng mc.
* Tm l khch hng
Khch hng l i tng phc v, l l sng cn ca cc doanh nghip, vic nghin cu
tm l khch hng l iu khng th khng c ch tha ng, c c khch hng l tn ti
l thnh cng trong cnh tranh trn thng trng ngy nay.
Trong nn kinh t th trng, khch hng l nhng ngi ang c nhu cu v kh nng mua
sn phm, nhng cha c p ng v mong c tha mn.
Khch hng c th lm mt ngi, mt t chc, mt h thng, thm ch mt nc. tr
thnh khc hng iu kin quyt nh trc nht l h phi c nhu cu v sn phm, nu khng
c nhu cu th khch hng khng cn n ngi p ng cho mnh. Ni n nhu cu ny sinh ca
khch hng cng tc l vic phi cp ti ng c mua sn phm p ng nhu cu. ng c

99

mua sn phm ni y chnh l nhng nhn t thc y, nh hng v duy tr hnh vi mua sn
phm ca con ngi. N bao gm cc loi ng c c bn sau:
+ ng c sinh l - l cc ng c xut pht t nhu cu c tnh bm sinh ca c th con
ngi (n, , mc, phng tin i li),
+ ng c mang tnh tm l (hc i, ph trng, ci thin cuc sng, d tr, thi quen
v.v...). iu kin th hai, ngi c nhu cu ch tr thnh khch hng khi h cha c p ng
nhu cu ca mnh. iu kin th ba, ngi c nhu cu phi mong c tha mn nhu cu t ra
ca mnh. iu kin th t l ngi c nhu cu phi c kh nng mua sn phm p ng cho
cc nhu cu ca mnh. iu kin th nm, l nhu cu phi c sn phm p ng, tc l phi c
nhng ngi sn xut ra sn phm. iu kin th su l ngi c nhu cu phi x l cc nhu cu
ca mnh thng qua vic mua sn phm trn th trng.

S 2.1: Ngi c nhu cu v khch hng

Th trng, trong s 2.1, ca nn kinh t th trng l ni hai bn, cung (ngi bn) v
cu (i din l khch hng) t do trao i sn phm v tin t tha mn nhu cu ca mi pha
theo thng l v lut nh, t xc nh nn s lng v gi c sn phm. - Qu trnh din bin
tm l khch hng c biu din thnh nhiu bc (s 2.2.).

100

S 2.2: Cc bc mua v tiu dng sn phm ca khch hng

+ Khi u l s ny sinh nhu cu ca khch hng (do bn thn khch hng to ra, hoc do
tc ng ca ngi bn sn phm thng tin ngc cho khch hng khin cho khch hng ny
sinh nhu cu).
+ T nhu cu ny, c gi l nhu cu tim nng, khch hng bt u tm hiu k cc
thng tin v nhng loi sn phm ca cc nh cung cp trn th trng, kim tra, iu chnh b
sung cc hiu bit cn thit v sn phm nhm p ng cho nhu cu ca mnh. Sau (hoc cng
lc) h tin hnh cc trao i vi nhng ngi quen bit trong gia nh, c quan, x hi hoc
nhng ngi c th gip cho h cc thng tin chnh xc v sn phm (m nhng ngi trao i
c bit v cc loi sn phm ny, nh cc c quan t vn sn phm, cc chuyn gia c hiu bit
v cng ngh to ra sn phm v.v...). Cui cng ca bc ny l khch hng phi xem li kh
nng ti chnh, kh nng thanh ton ca mnh hnh thnh nn chnh xc nhu cu s c gii
quyt (thng gi l cu).
+ Bc tip theo ca khch hng l khi p ng nhu cu ca bn thn l hnh vi tin hnh
mua sn phm v s dng. Vic ny lin quan n ch mua sn phm, tc l lin quan n
phng thc v hnh thc bn hng ca bn cung (thi ca nhn vin v ca hng, th tc
mua, phng thc chuyn ch, ch hng dn s dng sn phm, ch bo hnh sn phm;
ch cung ng vt t nu c trong s dng sn phm v.v...).

101

+ Bc tip theo l s hnh thnh cm nhn ca khch hng khi s dng sn phm, bc
ny thng khch hng kim chng li cc thng tin v sn phm m bn bn tuyn truyn, gii
thiu, qung co (v cc hot ng tip th khc), ng thi h cng s c cc hot ng trao i
vi cc nhm trao i hnh thnh ra cc kt lun v hnh vi tip theo sau khi s dng sn
phm. Ton b cc hot ng k trn u c s ch huy ca yu t tm l con ngi, v th cc
ch doanh nghip vi t cch l bn cung sn phm phi nghin cu chim c s u i, tn
nhim ca khch hng.
Trong nn kinh t k hoch ha tp trung do c s chi phi ca Nh nc (l ch yu v
mt phn khng ng k ca khch nn din ra hi khc..
Trong s 2.3, khch hng bt u c nhu cu (thm ch khi khng c nhu cu thc s),
theo k hoch, lp d tr ln cc c quan nh nc (cc b phn hu quan) xin c cung
cp.
Tip , cc c quan chc nng x l vic cung ng sn phm, cn nhc gia cc ch th
c nhu cu trong nc v kh nng ca cc nh sn xut cn i v xem cc xt ch tiu phn
phi ra quyt nh phn phi cui cng.

S 2.3: Cc bc mua v tiu dng sn phm ca khch hng

Sau bc trn, vic cung ng sn phm c cung cp cho ngi s dng em v s dng
(hoc ct cha s dng). Trong qu trnh s dng cc cm nhn ca ngi dng c phn hi
li cho cc nh sn xut v cc c quan phn phi, trong vic x l cc thng tin ny ch yu
do cc c quan phn phi thc hin. Gia hai s 2.2. v 2.3, im khc nhau c bn l vai tr
ca khch hng v ca cc bn cung (nht l cc bn cung), c bit l s cnh tranh ca cc bn
cung ngoi nc khng h thy xut hin. Tt c cc s khc nhau ny l th nht do cc ch th
bn cung khng c trch nhim trc tip vi khch hng (bn cu) nn s cnh tranh b loi b,
cng ngh v khoa hc kh c th pht trin v a vo s dng; th hai, do khng c cnh tranh
102

nn nhu cu ca bn cu s b "bp mo", b "xuyn tc" v khng th pht trin, ng thi vic
x l gia cung v cu tr thnh gin n, cc tiu cc trong kinh t s khng nhiu, c chng
ch tp trung vo mt ch l cc c quan phn phi (thng qua mt s cn b, vin chc h
hng, thoi ha).
Ngc li, s 2.2. s ca nn kinh t th trng, th trng s rt si ng, cng
ngh c tn dung, s hi nhp khu vc v quc t l tt yu. Tt nhin, i km theo n l cc
t nn kinh t (tham nhng, tiu cc) s ln hn nhiu v n chuyn t hng ch tp trung s h
hng (nu c) vo nhng b phn, vin chc ca c quan phn phi, thnh ra s lan to trong
khp x hi, n len li vo c cc hot ng ca nn kinh t x hi.
- Tm l khch hng.
Tm l khch hng l s phn nh vo b c khch hng qu trnh hnh thnh nhu cu v
p ng nhu cu ca khch hng thng qua qu trnh mua v tiu dng sn phm trn th trng
v c th hin thnh cch x l nhu cu.
- Tm l khch hng trong vic la chn x l nhu cu.
Nhu cu ca con ngi l v cng, v tn trong qu trnh sng, lun lun bin i bao gm
rt nhiu loi:
+ Nhu cu mang tnh sinh l: l cc nhu cu xut hin t ng c sinh l, nhm gip con
ngi duy tr c cuc sng th xc ca mnh mt cch hi ho, hp l ( n, ung, ci
mc, ch c tr, thuc men phc v sc kho, phng tin lm vic v.v...);
+ Nhu cu c sng v lm vic an ton chng li cc him ho v ci cht);
+ Nhu cu c cuc sng gia nh m m, hnh phc, sung tc;
+ Nhu cu v nh (t cc mc khc nhau: tm b, c nh, tin nghi, khang trang p ,
cao cp v.v...);
+ Nhu cu v giao tip (thng tin, nhm trao i, cc quan h x hi v.v...);
+ Nhu cu c tin b (hc hi, bt ct nhc);
+ Nhu cu c tn trng (trong c quan, trong x hi);
+ Nhu cu ngh ngi gii tr (du lch, hng th vn ho khoa hc v.v...);
103

+ Nhu cu tm ti sng to khng nh mnh;

+ Nhu cu c an ton, khng gp cc bin ng xu (trong c quan, trong x hi, trong
giao tip, em li cc bin i xu cho bn thn, gia nh, t nc); Nhu cu v s bin i
(trong c quan, gia nh, x hi, t nc) m thng qua con ngi c pht trin thun li
hn, c c nhiu phc phn hn; Nhu cu c quyn lc (khng phi ai cng ging nhau)
chi phi ngi khc hoc hn ch s chi phi ca ngi khc v.v...
+ Trong cc nhu cu theo th t k trn, con ngi thng x l theo tun t t thp n
cao theo kh nng thanh ton ca mnh; iu ny c th hin thng qua cc quy lut tm l
tiu dng, trong c ng cong Trqwist quen thuc cc gio trnh marketing.

th 2.5
Trong th 2.5 c hai ng cong, ng cong (1) biu th nhu cu v cc mt sn phm
thit yu. D khng c thu nhp con ngi vn phi tiu th sn phm (v d: lng thc, thc
phm v.v...) tn ti. l ng cong thit yu (ng cong Trqwist 1). Cn dng cong (2)
biu th nhu cu v cc mt hng khng thit yu (tm gi l cc sn phm phc v cho nhu cu
xa x - ng cong Trqwist 2). Tt nhin, vi nhng ngi c thu nhp bnh qun hng thng
cao thp khc nhau th tnh cht ca cc nhu cu bc thit v xa x c th thay i theo hng
nng cao dn ln. Chng hn, vi nc ngho i du l ch nc ngoi l mt nhu cu xa x nhng
i vi nc giu, ngi lm tin th vic i du lch li tr thnh mt nhu cu khng mang tnh
xa x na.
+ Mt t im tm l tiu dng khc ca ngi tiu dng l cng mt loi nhu cu (v d,
thc phm), nhng cc loi sn phm p ng c th khc nhau v c tnh thay th ln nhau (v
104

d, cc loi tht khc nhau c th thay th cho nhau: g, vt, ln, th rng v.v...). Cho nn cc nh
kinh doanh phi tnh n yu t ny m chn cch a ra gi bn, gi cnh tranh thch hp.
+ Mt c im tm l tiu dng khc, l vic mua bn sn phm trn th trng cho bn
thn, cho gia nh cn l thuc vo c cu ca cc gia nh. R rng s lng ngi trong mt
gia nh nhiu hay t, trong gia nh c tr con, ngi gi v.v... th vic tiu dng sn phm cng
khc nhau. iu ny i hi cc doanh nghip phi c cc s liu chnh xc v c cu cc gia
nh ca khu vc a l m doanh nghip nh chim lnh.
+ Mt c im tm l tiu dng khc s gp phn chi phi vic la chn nhu cu x l
ca mi khch hng l c im ca bn thn mi ngi tiu dng (tui tc, ngh nghip, gii
tnh, tn gio, dn tc, thi quen chi tiu v.v...). Ngi lao ng tr c c nhng nhu cu tiu
dng khc ngi lao ng chn tay, nhng k tham nhng, bun lu cch chi tiu cng khc
nhng ngi lm n lng thin. c im ny i hi nh kinh doanh phi c cc chuyn gia
marketing i iu tra nm bt chnh xc cc thng tin v khch hng ca mnh.
+ Mt c im tm l tiu dng khc chi phi vic la chn nhu cu x l ca khch
hng l lng thng tin ban u v cc sn phm c th p ng cho nhu cu ca khch n mc
no, l kt qu ca cc hot ng chiu th (Promotion) ca cc doanh nghip v ca cc
nhm bn b trao i v.v...
T cc c im tm l c bn ni trn (c h thng li trong s 2.4), cc nhu cu
ca khch hng c sp xp li theo mt trt t u tin t cao (nhu cu bc thit) n thp (nhu
cu mang tnh xa x).

105

S 2.4: Cc nhn t tc ng n vic la chn x l nhu cu ca khch

- i vi sn phm qua s dng, khch hng nu tn nhim th thng c xu hng
quay tr li ni bn sn phm ln trc khi phi mua cc ln tip theo.
+ Vic chn ni mua cng l thuc vo cung cch phc v khch ca i ng hn vin bn
hng ci m (nhng khng thi qu), nh nhn (nhng khng qu lu), chn tnh (nhng khng
lm cho khch nghi ng) v.v... th s d thu ht c khch.
p ng c cc yu cu tm l ni trn ca khch nhm thu ht c khch, gi
khch mi vi mnh, thng qua khch c m rng ra s khch mi th cc ca hng phi lm
tt cc vic nh:
+ Phi c a im bn hng thun tin, c trang thit b hp l, c i ng nhn vin bn
hng gii ngh,
+ Phi to lp ch tn v duy tr pht trin n, v phi coi ch tn trong bun bn nh mt
th ti sn (nh nhiu nh kinh t tnh ton n bng 25 - 30% gi tr ti sn vt cht ca doanh
nghip),
+ Phi tin hnh cc hot ng chiu th c hiu qu (theo cc nguyn tc khoa hc: a) Gi
m, li cun, b) Trung thc, c) C vn ho, d) liu lng v khng thi qu v.v...).

106

+ Sau khi mua sn phm, i vi cc sn phm c gi tr ln (cc sn phm mang tnh vt

dng nh khng ng k th khng c vn g phc tp), khch hng thng i hi sn phm
c mua phi c a n ni s dng mt cch an ton v c hng dn chi tit cch s
dng, bo qun (v bo hnh). i vi cc sn phm cn n ph tng hoc vt t b sung
thng k phi c cung cp thun tin, chi ph c nh (nh np ga bp ga, bo hnh thit b
Internet, bo hnh nh my v.v...). p ng cc nhu cu, i hi tm l ny ngi bn phi c
trch nhim bo hnh sn phm n cng v trnh vi phm cc cam kt ha hn, trnh gy
thit hi cho khch hng. c bit trnh vic cung cp cho khch hng cc sn phm lc hu
v cng ngh m cc nh cung cp khc loi b khi gung my tiu th mang tnh la gt
khch hng. y chnh l thi im cho doanh nghip to lp ch tn v sn phm v cht
lng phc v khch hng ca doanh nghip. Trong giai on khch hng dng sn phm c th
xy ra nhiu bt trc cho k hch hng nh do phm li lm khi s dng (tt yu khch mong
ngi cung ng sn phm sa cha cho h); do c i mi nhu cu mun nng cp sn phm; do
ny sinh mt s nhu cu c th v sn phm ni chung. V vy, cc doanh nghip; cc nh cung
ng sn phm cn x l tho ng cho khch hng.
+ Sau khi dng xong sn phm: n y chu k vn hnh v mt sn phm kt thc, khch
hng chuyn sang mt chu k s dng sn phm mi thay th. Mt tm l ph bin l khch
hng thch quay tr li ch mua sn phm (tnh c hu, tnh qun tnh ca hnh vi tiu dng) m
h tn nhim; h d mua cc sn phm cho cc nhu cu khc ca mnh cng ti ca hng ny;
h cng sn sng mua cc sn phm theo thi quen mang tnh phong tro (ua i, hm hnh)
khc s dng cng ti cc sn phm c tn nhim. Cho nn ch tn trong kinh doanh l
cc k quan trng v vic to ra cc ca hng cung cp a sn phm c uy tn l ht sc cn
trong iu kin nn kinh t th trng.
- Tm l cnh tranh trong kinh doanh.
+ Nn kinh t th trng i hi cc doanh nghip phi chu trch nhim trc cc kt qu
hot ng kinh doanh ca mnh, do vn cnh tranh tt yu xy ra gia cc doanh nghip c
cng loi mt hng phc v cho cng loi nhu cu ca khch.
Cnh tranh trong hot ng kinh doanh l nhng gii php, nhng th on kinh doanh ca
cc ch th tham gia cnh tranh a vo nhm khng ch cc ch th khc ginh ly li ch
cao nht cho mnh trong kh nng c th.
Nh vy, c hin tng cnh tranh trong kinh doanh phi c cc iu kin sau (s
2.5):
+ Phi c mt li ch M no ny sinh trn th trng.
107

+ Phi c t nht t hai ch th tr ln cng mun chim ot li ch ni trn, cng thng

qua cc hot ng kinh doanh ca mnh; ch th bn ny c (hoc c nhiu) th cc ch th
bn kia b mt (hoc c t).

S 2.5: Cc yu t to nn cnh tranh trong hot ng kinh doanh

Nh vy, ni theo ngn ng l thuyt tr chi th y chnh l trng hp tr chi (2 hoc
nhiu ngi) c tng bng khng (xem thm l thuyt tr chi trong kinh t).
Trong cnh tranh, cc ch th cnh tranh u mong mun mnh phi chin thng (chim u
th, hoc nu tt hn na l c quyn).
S cnh tranh c th din ra nhiu cp khc nhau:
- Cnh tranh i khng: L cnh tranh m sn phm p ng cho khch hng v qua
s thu c li ch l duy nht (chng ging nhau gia cc doanh nghip - ch th cnh tranh, v
rt kh chuyn i sang sn phm khc). Cnh tranh i khng li c th din ra hai tnh th,
tnh th th nht, buc phi loi b cc ch th khc nu thng hoc b tiu dit nu thua, tnh th
th hai, khng th loi b c nhau m phi phn chia khu vc nh hng.
- Cnh tranh khng i khng: L cnh tranh trong cc trng hp cn li. C ngha l
hoc cc doanh nghip d dng rt khi cnh tranh chuyn sang sn xut, cung ng mt hng
khc; hoc th trng qu rng ln, nhu cu th trng rt cao m kh nng p ng ca cc
doanh nghip cha tho mn.
Tu theo tnh cht, mc ca cnh tranh cng nh tnh cch, th on ca cc c nhn
ng u cc doanh nghip (cc ch th cnh tranh), vic cnh tranh c th s dng n hng
lot cc gii php:

108

+ Th nht, cc doanh nghip u c xu hng tm kim cc ngun u vo tt to ra

sn phm vi gi thnh h, tng sc mnh ca cnh tranh. Bi v, gi c sn phm chnh l s i
thoi gia khch hng vi sn phm; gi c l mt trong cc cng c cnh tranh li hi trong
kinh doanh ngy nay.
+ Th hai, cc doanh nghip nghin cu (sng ch, mua hoc nh cp) a vo s dng
cc thnh tu ca khoa hc cng ngh mi, to ra u th mi v sn phm trong cnh tranh a)
a ra sn phm mi u vit hn, b) Ci tin sn phm c, c) Thay th vt liu sn xut, d) H
gi thnh sn phm v.v...).
+ Th ba, cc doanh nghip s dng cc chin lc tip th tranh ginh khu vc nh
hng ca th trng, li cun khch hng v mnh.
+ Th t, s dng cc mi quan h chnh tr, hnh chnh, qun s ca x hi, to ra cc
u th c bit (nh xin c c quyn kinh doanh, xin c min gim thu v.v...).
+ Th nm, s dng cc th on phi o c gy kh khn, thit hi cho cc i th
(lm hng gi, ph sn phm ca i th, gy chia r ni b doanh nghip i th, gy kh khn
cho cc hot ng ca doanh nghip i th, dng cc gii php p vn, gy nhiu cho cc i
th).
- Cc yu cu v mt tm l trong cnh tranh kinh t.
cnh tranh thng li trong kinh t, yu cu i vi cc ch doanh nghip v mt tm l
v cung cch suy ngh l:
+ Tt nht nn chia s th trng cng tn ti, phi nhn r c im loi hnh cnh
tranh c gii php thch hp.
+ Cnh tranh l vt v, l phi ng no v tn km, nhng kinh doanh th khng th b
qua vn cnh tranh. iu ny i hi ngi lnh o trong qun l kinh t phi c sc bn v
mi mt (th lc, ch); phi lun lao tm kh t, th phi lo trc v lo t xa dn hn l vic
n cng mi tp trung suy ngh mt lc. Trong cnh tranh nhiu khi i hi nh qun l phi
chp nhn mo him v phi ht sc cng quyt, mi s n y, mi hnh vi nhu nhc, mi
lng u khng c ch trong tnh cch ca cc nh qun l.
+ Cnh tranh tt nht l phi s dng cc bin php v th on hp php (nu c th
cng tt). Mi bin php v th on phi o c nht thi c th thnh cng nhng khng th
lu bn v kh trnh khi hu qu xu v sau; y l vn o c trong kinh doanh.

109

+ cnh tranh th c lc thng, lc thua. Khi thng ch ch quan l l mt cnh gic;

ngi ta ni rt ng: c quyn l th t st, l th tm thi. Cn tht bi th khng nn tuyt
vng, phi bnh tnh tn ti v pht trin. Tc ng dn gian c cu ni rt ch l, l:
cng tc bin, bin tc thng (tc tht bi v b tc, nu khng cam chu m c bn ch tm li
thot, th th no cng c cch x l) hoc: nht d b k (tc mt m ngh ra trm k).

110