MODELOWANIE INYNIERSKIE nr 47, ISSN 1896-771X

OPTYMALIZACJA KONSTRUKCJI FORMY

WTRYSKOWEJ POD KTEM
EFEKTYWNOCI CHODZENIA WYPRASKI
Krzysztof Mrozek1a
1
a

Instytut Technologii Mechanicznej, Politechnika Poznaska

krzysztof.mrozek@put.poznan.pl

Streszczenie
W pracy podjto si rozwizania zagadnienia optymalizacji konstrukcji formy wtryskowej pod ktem efektywnoci chodzenia wyprasek wykorzystywanych w przemyle elektrotechnicznym i elektronicznym. Przeprowadzono
bilans cieplny formy traktujc wtryskiwane tworzywo jako gwne rdo ciepa, za przewodzenie, konwekcj
termiczn oraz promieniowanie jako procesy chodzenia. Dokonano identyfikacji problemu chodzenia wyprasek
cienkociennych o maej masie oraz duej liczbie wypychaczy, a take zaprezentowano bariery technologiczne podczas konstruowania ukadw chodzenia. Wykonano szereg oblicze i symulacji dla rnych ukadw o rednicach
kanaw od 6 do 10 mm. Forma poddana analizie wyposaona jest w zimnokanaowy ukad wtrysku o jednej powierzchni podziau. W pracy nie uwzgldniono problematyki doboru parametrw technologicznych procesu wtrysku i wykorzystano wartoci zalecane przez producenta formy.
Sowa kluczowe: formy wtryskowe, ukady chodzenia, efektywno chodzenia

OPTIMIZATION OF THE INJECTION MOLD DESIGN

IN TERMS OF COOLING EFFICACY OF MOULDED PIECE
Summary
Hereby in the paper the problem of the optimization of the injection mold design in terms of cooling efficacy of
molded piece is presented. Focused on the moldings used in the electrical and electronic industry. Heat balance of
the injection mold is presented taking melt as the main source of high temperature and the heat conduction, convection and radiation as cooling processes. The problem of cooling of thin-walled and lightweight moldings with a
large number of ejectors is identified and technological barriers of the cooling channels design are presented. Series
of calculations and simulations for different systems of channels with diameters from 6 to 10 mm were prepared.
The analyzed mold is equipped with a cold runner system with one parting surface. The study did not include the
issue of selection of technological parameters of the injection molding process and used the values recommended
by the manufacturer of the mold.
Keywords: injection molds, cooling systems, cooling efficiency

1.

WSTP

Formy wtryskowe stanowi najwaniejsze ogniwo

procesu wtryskiwania tworzyw sztucznych i odpowiadaj
za ksztat, estetyk, waciwoci techniczne oraz uytkowe wyprasek. Pomijajc parametry technologiczne,
sam proces wtrysku sprowadza si do uplastycznienia
tworzywa, wypenienia nim wnki formujcej i schodzenia ksztatujcej si wypraski. Podczas prowadzenia

procesu na konwencjonalnych formach temperatura

caego ukadu utrzymywana jest na staym poziomie
(najczciej w zakresie 30 120 C w zalenoci od
rodzaju tworzywa) [1]. Majc do czynienia z tworzywami
termoplastycznymi, temperatura formy jest zawsze
nisza od temperatury wtryskiwanego tworzywa, dlatego
ukad ten przyjto nazywa ukadem chodzenia.

154

Krzysztof Mrozek
Jednym z waniejszych problemw wystpujcych
w trakcie procesu wtrysku jest zapewnienie efektywnego
i rwnomiernego odprowadzenia ciepa od ochadzanego
tworzywa [1] tak, aby unikn powstania nadmiernych
napre wasnych mogcych powodowa deformacje
wypraski [2]. Naley w tym miejscu podkreli fakt,
i w wikszoci przypadkw proces chodzenia stanowi
okoo 50 80 % czasu caego cyklu i jest jednym
z najwaniejszych etapw procesu wtrysku tworzyw
sztucznych [3].
Rosnce oczekiwania w stosunku do jakoci, estetyki,
waciwoci technicznych i uytkowych wyprasek
z tworzyw sztucznych powoduj, e w wikszoci koncernw wiatowych oraz instytutach naukowych prowadzone s badania na temat poprawy efektywnoci
i rwnomiernoci chodzenia form wtryskowych.
W pracy [4] przeanalizowano wpyw rednic i rozmieszczenia kanaw chodzcych, a take kierunek
przepywu cieczy na jako chodzenia formy. Wykazano, e istnieje wpyw kierunku przepywu chodziwa na
proces chodzenia. Huang Z. podj si optymalizacji
systemu chodzenia formy, budujc uproszczony model
matematyczny ukadu [3]. W opracowaniu [5] skupiono
si na dwukryterialnej optymalizacji systemu chodzenia,
wykorzystujc metod gradientu sprzonego. Gwnym
celem bada byo znalezienie kompromisu midzy maksymalnym skrceniem czasu chodzenia a zachowaniem
akceptowalnej rwnomiernoci procesu.
W niniejszym opracowaniu skupiono si na minimalizacji czasu chodzenia w szerszym aspekcie, poniewa
nie wyizolowano ukadu chodzenia z formy, a rozpatrywano cay ukad formujcy wraz z ukadem wlewowym
i wkadami chodzcymi. W pracy przeanalizowano
rwnie wpyw gruboci cianki na szybko chodzenia
wypraski przy zachowaniu staych parametrw technologicznych i konstrukcyjnych.

wprowadzajce do ukadu dodatkowe medium grzejne

lub chodzce w celu poprawy jakoci wyprasek [7, 8, 9].

Rys. 1. Bilans cieplny konwencjonalnej formy wtryskowej

Bilans cieplny konwencjonalnej formy wtryskowej

(rys. 1) przedstawia si nastpujco:
Q = QTW + QW + QPC + QPR + QKT + QGK + QDM =
0 (1)

Szukany strumie ciepa Q pyncy od rozgrzanej

powierzchni formujcej do kanau chodzcego mona
przedstawi za pomoc wzoru (rys. 2):
=

(2)

gdzie A jest polem powierzchni gniazda czynnie oddajcego ciepo, jest wspczynnikiem przewodnoci cieplnej materiau, z ktrego wykonano wkad formujcy, l to
odlego kanaw chodzcych od powierzchni gniazda,
TG jest redni temperatur gniazda formujcego,TKjest
redni temperatur powierzchni ciany kanau chodzcego.
Korzystajc z prawa Newtona, mona okreli warto strumienia ciepa przejmowanego przez chodziwo:

2. BILANS CIEPLNY
KONWENCJONALNEJ FORMY
WTRYSKOWEJ

= (

(3)

gdzie jest wspczynnikiem przejmowania ciepa, S to

pole powierzchni kanaw chodzcych, TC jest temperatur chodziwa.
Po uwzgldnieniu strat ciepa (promieniowanie, konwekcja oraz przepyw ciepa z formy do stow wtryskarki) mona wyznaczy czas chodzenia wypraski od
momentu wypenienia gniazda do momentu osignicia
temperatury wypychania:

Gwnym rdem ciepa dostarczonego do formy

wtryskowej jest uplastycznione tworzywo wtrynite
przez ukad wlewowy do wnki formujcej (rys. 1).
Opcjonalnie forma moe zosta wyposaona w system
gorcokanaowy, ktry ma za zadanie podgrzewa
uplastycznione tworzywo midzy nastpujcymi po sobie
cyklami wtrysku. Odprowadzanie ciepa od ukadu
odbywa si na drodze przewodzenia, konwekcji [6] oraz
promieniowania termicznego do ssiednich orodkw o
niszej temperaturze, midzy innymi do chodziwa
znajdujcego si w zamknitym ukadzie chodzenia,
stou wtryskarki, z ktrym bezporednio stykaj si
pyty mocujce lub izolacyjne formy oraz otaczajcego
powietrza. Istniej rwnie rozwizania technologiczne,

(
(

)
)

(4)

gdzie s to grubo cianki wypraski, a jest wspczynnikiem przewodzenia temperatury, TT jest temperatur
wtryskiwanego tworzywa, TW jest temperatur wypychania wypraski.

155

OPTYMALIZACJA KONSTRUKCJI FORMY WTRYSKOWEJ POD KTEM EFEKTYWNOCI

Tab. 1. Obszary wpywajce na jako chodzenia

3. PROBLEM CHODZENIA
FORM WTRYSKOWYCH
Jak ju wspomniano, jednym z waniejszych problemw wystpujcych podczas procesu wtrysku tworzyw
sztucznych jest technologia chodzenia. Dotychczas
najczciej stosowan metod odbioru ciepa s kanay
chodzce wykonywane konwencjonaln metod wiercenia, przez ktre przepywa medium chodzce (rys. 2).

W pracy podjto si analizy dziaania przedstawionych wariantw oraz moliwoci ich rwnoczesnego
zastosowania pod ktem osignicia moliwie najwyszej
efektywnoci dziaania ukadu chodzenia przy jednoczesnym deniu do rwnomiernego rozkadu pl temperatury na powierzchniach formujcych.
Rys. 2. Wkadka formujca wyposaona w konwencjonalny
ukad chodzenia

4.

Po stronie matrycowej nie jest to problemem, natomiast po stronie stemplowej czstokro kanay chodzce
wykonywane s poza obszarem formowania. Wynika to z
faktu, e po stronie stemplowej pracuje szereg wypychaczy, a take umieszczane s wszelkiego rodzaju wymienne wkadki formujce, znakowniki, datowniki i inne.
Powoduje to, e w stemplowym wkadzie formujcym
wykonuje si ogromn liczb otworw, midzy ktrymi
trudno jest poprowadzi proste kanay chodzce. W
takiej sytuacji nie ma moliwoci uzyskania efektywnego
i rwnomiernego chodzenia formy (rys. 3).

PROCECES OPTYMALIZACJI

4.1 OBIEKT BADA

Na rys. 4 przedstawiono wyprask oraz jej podstawowe parametry. Obiekt jest wykorzystywany do produkcji zczy elektrycznych jako pokrywa obudowy. Od
strony technologicznej wypraska charakteryzuje si
prost budow geometryczn (jedna powierzchnia podziau formy) oraz do intensywnym uebrowaniem
wymagajcym zastosowania 12 15 wypychaczy oraz 8
rdzeni formujcych zaczepy na jedno gniazdo.
Obiekt bada to dwugniazdowa forma wtryskowa o
masie
295
kg
i
wymiarach
gabarytowych
392270446 mm (rys. 5). Materiaem wtryskiwanym
jest PA 6.6 (Frianyl A63 V0) o temperaturze 275C.
Temperatur formy ustalono na poziomie 70C, natomiast cinienie maksymalne wtrysku to 90MPa.

Rys. 3. Przepyw ciepa od powierzchni formujcej do kanaw

chodzcych

W tabeli 1 przedstawiono metody, ktrymi mona

wpyn na jako procesu chodzenia.Najlepszym
rozwizaniem byoby symultaniczne zastosowanie
wszystkich przedstawionych wariantw, jednake jest to
niemoliwe, poniewa w wikszoci przypadkw zastosowanie jednego wyklucza kolejne.

Rys. 4. Wypraska, dla ktrej podjto si optymalizacji ukadu

chodzenia

156

Krzysztof Mrozek
w tym obszarze. W miejscach B i C nastpi wzrost do
wartoci 280 C, co jest wynikiem odpowiednio lokalnego
pogrubienia cianki (B) oraz wzrostu cinienia i tarcia
tworzywa (C).

Rys. 5. Optymalizowana forma wtryskowa

Rys. 6. Wyniki wstpnej symulacji wypenienia gniazda
a) wystpowanie linii czenia w wyprasce, b) rozkad temperatury w wyprasce

4.2 WSTPNY PROCES WTRYSKU

Symulacj wykonano za pomoc programu Autodesk
Moldflow Adviser 2010 i rozpoczto od wstpnego procesu wtrysku, na podstawie ktrego zaobserwowa mona
kierunki pynicia tworzywa, linie czenia oraz przewidywane spadki temperatury i cinienia (rys. 5, 6).
Linie czenia s jedn z najczciej pojawiajcych
si wad podczas procesu wtrysku. Wpywaj one nie
tylko na waciwoci estetyczne wypraski, ale i na jej
parametry techniczne [10]. Obok napre wewntrznych
s one gwnym powodem pkania wyprasek podczas
procesu montau oraz w okresie ich uytkowania. Faktem jest, e nie ma moliwoci wyeliminowania linii
czenia, jednake podczas etapu konstrukcji formy
w duym stopniu mona wpyn na warunki, w jakich
one si ksztatuj. Miejsca powstawania linii czenia
powinny w duym stopniu determinowa budow ukadu
chodzenia w szczeglnoci wtedy, gdy pojawia si tam
spadek cinienia. Spadkowi cinienia zwykle towarzyszy
spadek temperatury pyncego tworzywa, co powoduje,
e trudno jest uzyska poprawne poczenie zderzajcych si strug. W takich miejscach naley unika intensywnego chodzenia i umoliwi pyncym strugom
utworzenie spoiny w caym przekroju wypraski.

4.3 RWNOMIERNO PROCESU

CHODZENIA
O jakoci ukadu decyduje nie tylko jego efektywno, ale i rwnomierno. Nierwnomierne chodzenie
moe doprowadzi do powstawania duych napre
w wyprasce, ktre w efekcie objawi si jej znieksztaceniem lub nawet pkniciem (rys. 7).

Rys. 7. Kierunek i stopie odksztacenia w zalenoci od

temperatury wystpujcej w wyprasce

Na rwnomierno procesu chodzenia wpywaj

bezporednio: rednica, ksztat i rozmieszczenie kanaw
chodzcych. Te z kolei w duej mierze zale od innych
obszarw konstrukcji formy, jak m. in. liczba wypychaczy, liczba i ksztat wkadek formujcych, przebieg
i rodzaj ukadu wlewowego, etc. W praktyce wielu
konstruktorw w pierwszej kolejnoci skupia si na
obszarze formujcym, a dopiero na kocowym etapie
uzupenia form o ukad chodzenia. Takie dziaanie
moe bardzo niekorzystnie wpyn na jako wypraski.

4.4 KONSTRUKCJA UKADU

CHODZENIA
Podczas konstrukcji ukadu chodzenia wzito pod
uwag rednic, liczb i przebieg kanaw chodzcych,
a take ich odlego od powierzchni formujcych.
W pierwszym etapie opracowano chodzenie wkadu dla
strony stemplowej z uwagi na wystpujce tam otwory
pod wypychacze oraz wkadki formujce, a nastpnie
dostosowano do niego obieg po stronie matrycowej.Przeprowadzono szereg symulacji, na podstawie
ktrych wyznaczono optymalny pod wzgldem efektywnoci i rwnomiernoci ukad chodzenia. Na rys. 8
zaprezentowano wybrane przebiegi ukadu chodzenia.

Rys. 5. Proces wypeniania gniazda w czasie

Wstpna symulacja pozwolia rwnie wyznaczy

rozkad pl temperatury w momencie wypenienia wnki
formujcej (rys. 6b). Mona zauway, e rnice temperatury w poszczeglnych miejscach sigaj nawet 80 C.
W miejscu A jej warto spada o 45 C w stosunku do
wartoci wyjciowej poniewa tworzywo przestao pyn

157

OPTYMALIZACJA KONSTRUKCJI FORMY WTRYSKOWEJ POD KTEM EFEKTYWNOCI

przypadku jest duym wzem cieplnym zajmuje zbyt
duo czasu w porwnaniu do procesu chodzenia samej
wypraski),
jeeli istnieje taka moliwo, wskazane jest zmniejszenie gruboci cian i eber wypraski kosztem zwikszenia
ich liczby w celu poprawy rwnomiernoci i efektywnoci
chodzenia.

Rys. 8. Wybrane ukady chodzenia poddane symulacji

5. WYNIKI I WNIOSKI

Rys. 9. Wyniki bada symulacyjnych

Na podstawie przedstawionych wnioskw przeprowadzono symulacje weryfikacyjne, w ktrych uwzgldniono

moliwo zastosowania ukadu wlewowego gorcokanaowego. Wyniki przedstawiono na rys. 10.

Na rys. 9 przedstawiono wyniki przeprowadzonych

bada symulacyjnych.
Na podstawie otrzymanych wynikw mona stwierdzi, e:
zwikszenie rednicy kanaw chodzcych dla wyprasek maogabarytowych w niewielkim stopniu wpywa na
szybko ich chodzenia i moe w negatywny sposb
wpyn na rwnomierno procesu,
wzrost efektywnoci chodzenia nastpuje wraz ze
spadkiem odlegoci powierzchni chodzenia od powierzchni formujcych,
w celu poprawy rwnomiernoci chodzenia zalecane
jest zwikszenie liczby kanaw chodzcych kosztem
spadku ich rednicy,
przy rozpatrywaniu procesu wtrysku z ukadem zimnokanaowym nie ma moliwoci optymalizacji procesu
chodzenia (ochodzenie ukadu wlewowego, ktry w tym

Rys. 10. Wyniki symulacji weryfikacyjnych efekt kocowy

optymalizacji

158

Krzysztof Mrozek
Podsumowujc, mona stwierdzi, e w celu osignicia efektywnego i rwnomiernego procesu chodzenia
wypraski naley zaprojektowa ukad o duej liczbie
kanaw chodzcych rozmieszczonych w pobliu powierzchni formujcych kosztem ich rednicy (chodzenia

konformalne) [11]. W przypadku wyprasek cienkociennych naley dy do zastosowania ukadu gorcokanaowego w celu uniknicia wzw cieplnych, ktre stanowi zimne kanay wlewowe.

Praca zostaa wykonana w ramach projektu nr INNOTECH-K2/IN2/60/182932/NCBR/13 finansowanego przez

Narodowe Centrum Bada i Rozwoju.

Literatura
1.

Zawistowski H., Frenkler D.: Konstrukcja form wtryskowych do tworzyw termoplastycznych. Warszawa: WNT,
1984.
2. Chen S.C., Chang Y., Huang S.T.: Solving injection molded part warpage under asymmetric mold cooling conditions by corrugated variations in part thickness. International Polymer Processing 2012, Vol. 27, p. 3 - 8.
3. Huang Z.: The optimal design of injection mold cooling system. Advanced Materials Research 2012, Vol. 490 495, p. 2647 - 2651.
4. Bello-Ochende T., Olakoyejo O.T., Meyer J.P., Bejan A., Lorente S.: Constructal flow orientation in conjugate
cooling channels with internal heat generation. International Journal of Heat and Mass Transfer 2013, 57,
p. 241 - 249.
5. Huang J.H., Fadel G.M.: Bi-objective optimization design of heterogenous injection mold design systems. Journal of Mechanical Design 2001, Vol. 123, p. 226 - 239.
6. Goldstein R.J., Eckert E.R.G., Ibele W.E., Patankar S.V., Simon T.W., Kuehn T.H., Strykowski P.J., Tamma
K.K., Heberlein J.V.R., Davidson J.H., Bischof J., Kulacki F.A., Kortshagen U., Garrick S.: Heat transfer
a review of 2001 literature. International Journal of Heat and Mass Transfer 2003, 46, p. 1887 - 1992.
7. Wang G.L., Zhao G.Q., Guan Y.J.: Thermal response of an electric heating rapid heat cycle molding mold and
its effect on surface appearance and tensile strength of the molded part. Journal of Applied Polymer Science
2013, Vol. 128, p. 1339 - 1352.
8. Chen S.C., Jong W.R., Chang J.A.: Dynamic mold surface temperature control using induction heating and its
effects on the surface appearance of weld line. Journal of Applied Polymer Science 2006, Vol. 101, p. 1174 1180.
9. Srithep Y., Nealey P., Turng L.S.: Effects of annealing time and temperature on the crystallinity and heat
resistance behavior of injection-molded poly(lactic acid). Polymer Engineering and Science 2013, Vol. 53,
p. 580 - 588.
10. Demiter A., Deniz S.: Investigation of the effects of weld lines on the mechanical properties and energy consumption for injection moulded thermoplastics. Energy Education Science and Technology Part A-Energy
Science and Research 2012, Vol. 29, p. 1055 - 1062.
11. Saifullah A.B.M., Masood S.H., Sbarski I.: Thermal-structural analysis of bi-metallic conformal cooling for
injection moulds. International Journal of Advanced Manufacturing Technology 2012, Vol. 62, p. 123 - 133.

159