Kinh Te Phi Chinh Thuc Tai Cac Nuoc Dang Phat Trien

Kinh t phi chnh thc
ti cc nc ang pht trin
NHM BIN SON: JEAN-PIERRE CLING; HOI NAM; STPHANE LAGRE;

MIREILLE RAZAFINDRAKOTO; FRANOIS ROUBAUD
Kinh t
phi chnh thc
ti cc nc
ang pht trin
NH XUT BN TRI THC
MC LC
LI NI U
TM TT TNG QUAN
11
DN - Hi tho cu truyn hnh

Phng vn ng Franois Bourguignon - Hiu trng Trng Kinh t Paris
27
CHNG I. PHN KHC VIC LM GIA KHU VC KINH T CHNH THC V

KHU VC KINH T PHI CHNH THC
1.1 Lao ng phi chnh thc v ngho i chu M Latin.
Trng hp ca Argentina, Brazil, Chile v Peru
_____Roxana Maurizio
39
1.2 Lm vic trong khu vc kinh t phi chnh thc: t nguyn hay bt buc?
Phn tch s hi lng v cng vic ti Vit Nam
_____ Mireille Razafindrakoto, Franois Roubaud, Jean-Michel Wachsberger
73
1.3 Vic lm cho lao ng di c t nng thn n thnh th:

cc phn tch v la chn cng vic v thu nhp ca lao ng di c so vi
lao ng ti ch thnh th vng ng bng sng Hng
_____ Nguyn Hu Ch
105
1.4 Hi nhp gia khu vc kinh t chnh thc v khu vc kinh t

phi chnh thc trong lng ngh
_____ Sylvie Fanchette, Nguyn Xun Hon
137
CHNG II. NHNG RNG BUC V KINH T, TH CH V X HI

2.1 Hiu qu ca cc c s sn xut thuc khu vc kinh t phi chnh thc:
phng php hi quy theo phn v. Nghin cu v khu vc kinh t
phi chnh thc ti Antananarivo - Madagascar
_____ Faly Hery Rakotomanana
163
2.2 Phn tch hiu qu u t gio dc trong khu vc kinh t phi chnh thc
ti Cameroon
_____ Nguetse Tegoum Pierre
195
2.3 Vn tham nhng liu c tc ng ti khu vc kinh t phi chnh thc

khu vc Ty Phi?
_____ Emmanuelle Lavalle, Franois Roubaud
235
2.4 C phi s on kt khng t nguyn cn tr hot ng ca

ch doanh nghip nh? Phn tch d liu ca khu vc Ty Phi
_____ Michael Grimm, Flore Gubert, Ousman Koriko, Jann Lay v
Christophe Jalil Nordman
267
2.5 Doanh nhn k nghip theo kiu cha truyn con ni trong
khu vc kinh t phi chnh thc ti Ty Phi: rng buc hay
hy vng cho mt thu nhp tt hn?
_____ Laure Pasquier-Doumer
293
CHNG III. NG THI VI M - V M V TNH TRNG NGHO

3.1 C gii hn no cho s gia tng tnh trng phi chnh thc Nam M?
iu tra s b
_____ Francisco Verdera V.
323
3.2 Lao ng phi chnh thc v thu nhp khng n nh Argentina

_____ Fernando Groisman
357
3.3 S dch chuyn lao ng gia khu vc kinh t chnh thc

v kinh t phi chnh thc ti Thi Lan
_____ Xavier Oudin
381
3.4 ng thi ca cc c s phi chnh thc nh v tnh trng ngho i Peru:

mt cch tip cn d liu a chiu
_____ Javier Herrera, Nancy Hidalgo
405
CHNG IV. CHNH SCH

4.1 Ton cu ha v vic lm phi chnh thc ti cc nc ang pht trin
_____ Marc Bacchetta, Ekkehard Ernst v Juana P. Bustamante
441
4.2 Khu vc kinh t phi chnh thc, cuc khng hong v

chnh sch cng ti Vit Nam
_____ Jean-Pierre Cling, Mireille Razafindrakoto v Franois Roubaud
463
4.3 S cng nhn khu vc kinh t phi chnh thc trong chin lc
vic lm ca Vit Nam
_____ Andrea Salvini
491
4.4 Bo him x hi v khu vc kinh t phi chnh thc ti Vit Nam:

Liu c th tin ti bo him ph qut ton dn?
_____ Paulette Castel
513
DANH SCH CC TC GI
537
LI NI U
LI NI U
cc nc ang pht trin, khu vc kinh t phi chnh thc c vai tr rt
quan trng trong xa i gim ngho, to thm nhiu nht vic lm mi, tng
thu nhp cho ngi dn ngho sng nng thn v thnh th, gp phn n
nh chnh tr - x hi v h tr tch cc cho khu vc kinh t chnh thc.
tng trng bn vng nn kinh t, cn c chnh sch pht trin bn vng khu
vc kinh t phi chnh thc.
Vit Nam l mt quc gia nng nghip vi 75% dn s sng nng thn
v 63% lao ng x hi lm vic trong nng nghip. Qu trnh chuyn i
sang nn kinh t th trng v y mnh cng nghip ha nng nghip v
nng thn theo hng hin i v ang to ra nhiu c hi thun li cho
khu vc kinh t phi chnh thc pht trin rt mnh m. Nhng hin nay, khu
vc kinh t ny cng ang ng trc nhiu kh khn, thch thc v bc l
nhiu bt cp cn c tp trung gii quyt v mt chnh sch.
Mc d kinh t phi chnh thc l mt khu vc ch cht trong nn kinh t
ca cc nc ang pht trin nhng cho n nay nhiu quc gia, khu vc
ny vn cha nhn c s quan tm tha ng v chnh sch. Thm ch
mt s ni, i lc cn c cch nhn tiu cc, nh kin v nng chnh thc,
nh phi chnh thc. Xt gc nghin cu khoa hc, hin cn rt t nhng
cng trnh nghin cu c bn v khu vc kinh t ny.
Vn cn c nhiu quan nim khc nhau v khng r rng, thm ch tri
ngc nhau, xung t ln nhau v kinh t phi chnh thc. V th dn n
tnh trng thng k khng y v khng chnh xc nng lc cng nh
nhng ng gp ca khu vc ny vo nn kinh t ca mt quc gia. y l
mt thch thc khng nh cn phi vt qua.
Trong bi cnh , da trn kt qu hp tc nm trong Chng trnh
nghin cu ca nhm DIAL-IRD vi Vin Khoa hc X hi Vit Nam v Tng
cc Thng k thuc B K hoch v u t, Vin Khoa hc X hi Vit Nam v
Vin Nghin cu Pht trin Php (IRD) ng ch tr t chc Hi tho quc
KINH T PHI CHNH THC TI CC NC ANG PHT TRIN
t v Khu vc kinh t v vic lm phi chnh thc ti H ni, thng Nm

nm 2010 vi s tham gia v h tr ca nhiu c quan nghin cu v nh
ti tr. V pha Vit Nam, c Vin Khoa hc X hi Vit Nam, B Lao ng,
Thng binh v X hi, Tng cc Thng k, cc ban ngnh Trung ng v
S Lao ng, Thng binh v X hi, Cc Thng k H Ni, Thnh ph H Ch
Minh v mt s a phng, cc vin nghin cu v trng i hc. V pha
quc t c C quan Pht trin Php (AFD), C quan Pht trin Anh (DFID),
Ngn hng Th gii (WB), T chc Lao ng Th gii (ILO), Chng trnh Pht
trin Lin hp quc (UNDP), nhm nghin cu DIAL-IRD v mt s hc gi
nc ngoi khc. (Chi tit xin mi xem thm ti www.tamdaoconf.com). Mc
ch ca Hi tho ny l trn c s nhng kt qu nghin cu mi nht c
trnh by trong cc bo co khoa hc, cc nh nghin cu, qun l v hoch
nh chnh sch ca nhiu quc gia s ta m, tho lun khoa hc to
s ng thun khoa hc v quan nim, khi nim; phng php thng k v
nhng cng c o lng s pht trin v nh gi tc ng ca khu vc kinh
t v vic lm phi chnh thc i vi s pht trin bn vng ca mi quc gia
ang pht trin; v quan im v thi chnh sch nhm thc y s pht
trin ca khu vc ny trong bi cnh th gii ni chung v nhiu quc gia ni
ring ang chu nhiu tc ng xu ca khng hong ti chnh v suy thoi
kinh t ton cu, khng hong n cng chu u, bt n chnh tr chu
Phi v Trung ng.
Trong tay bn c l cun k yu tp hp mt s bo co khoa hc ca
Hi tho, cp mt s a dng v ch v phong ph v ni dung nhng
vn c bn ca khu vc kinh t v vic lm phi chnh thc nhiu quc
gia ang pht trin thuc chu , chu Phi v chu M Latin. Ln u tin
nhng quan st v nghin cu trc tip v khu vc kinh t phi chnh thc c
s dng nh ngha v khi nim kinh t phi chnh thc ca cc t chc
quc t c tp hp v gii thiu. Cc kt qu nghin cu iu tra 1-2-3 phc
v cho vic thng k quy m v nh gi vai tr, tc ng ca khu vc kinh
t phi chnh thc do nhm DIAL-IRD thc hin v cng b c s dng
lm c s cho cc nghin cu v kinh t phi chnh thc Ty Phi, Cameroun
v Vit Nam cng c cp n.
Xin trn trng cm n cc nh khoa hc tham d v c tham lun
ti Hi tho; cc B, c quan Vit Nam v nc ngoi tham gia h tr k
LI NI U
thut v ti chnh; cc c nhn v nhm cng tc tham gia nhit tnh v

hiu qu, gp phn vo thnh cng ca Hi tho v cho ra i n phm ny.
Li cm n c bit xin gi ti cc chuyn gia ca Ngn hng Th gii, l
Martin Rama, Antoine Simonpitri v Franoise Genouille. Cui cng, li cm
n chn thnh nht xin gi ti Bi Thu Trang, cn b Vn phng iu phi
Hp tc Php ng - Vin Hn lm Khoa hc x hi Vit Nam, v nhng ng
gp ca ch trong sut qu trnh lm vic.
Xin trn trng gii thiu cun sch ny vi bn c gn xa cng mt li
nhn nh rng, chng ta hy cng chung tay ng gp bng nhng vic lm
thit thc pht trin mnh m hn, hiu qu hn khu vc kinh t v vic
lm phi chnh thc n ngy cng tr thnh mt cng c c pht huy tc
ng tch cc ti a cho xa i, gim ngho bn vng nng thn v th
Vit Nam.
Trn trng cm n.
Thay mt nhm bin son v tc gi!
GS.TS. Hoi Nam
10
TM TT TNG QUAN
TM TT TNG QUAN
Thch thc ln v pht trin: nng cao
hiu bit v kinh t phi chnh thc nhm
a ra cc chnh sch ph hp
Jean-Pierre Cling, Stphane Lagre,
Mireille Razafindrakoto v Franois Roubaud
Ti cc nc ang pht trin, phn ln cng n vic lm c to ra u

tp trung khu vc phi chnh thc, khu vc ng vai tr ch cht trong nn
kinh t quc gia. Thm ch c th ngh rng, khng hong kinh t th gii cn
lm gia tng vai tr ca khu vc phi chnh thc khi rt nhiu cng n vic
lm b ct gim ti cc khu vc kinh t chnh thc. hiu r hn c ch vn
hnh ca nn kinh t cc nc ang pht trin, cn thit phi tm hiu thc
tin ca kinh t phi chnh thc. y cng l vic lm cn thit thc hin
cng tc xa i gim ngho, mt trong nhng quan tm hng u trong cc
chnh sch pht trin. y l mt thch thc ln v chnh tr, kinh t v x
hi. Ln sng Ma xun Rp khi pht ti Tunisie vo nm 2011 l do
v t thiu ca mt ngi bn rong rau qu phn khng vic b cnh st
cm bn hng trn ng ph. Hn na, khu vc phi chnh thc hin ang
vn cha c cc nh nghin cu quan tm, tm hiu cng nh cha c
tnh n nhiu trong cc chnh sch. Thm ch khu vc ny i khi cn b
nhn nhn mt cch tiu cc nh nhng g chng ta thy qua ln sng
cch mng xy ra Tunisie nh nu trn.
Bt chp nhng n lc t nhiu nm nay ca T chc Lao ng Quc t
(ILO), khu vc phi chnh thc vn t c bit n. y l mt tr ngi ln
trong vic a cc vn thuc khu vc ny vo cc chnh sch kinh t ca
11
12
cc quc gia. Da theo khuyn co ca cc t chc quc t, trong n phm

ny, khu vc kinh t phi chnh thc c hiu l ton b cc doanh nghip t
nhn phi nng nghip, khng c ng k kinh doanh nhng cung cp cc sn
phm v dch v phc v th trng1. Cn vic lm phi chnh thc c nh
ngha l vic lm khng c ch bo him v phc li. nh ngha chnh
xc th no l vic lm phi chnh thc cn phi xt n nhiu c im: ch
bo him v phc li x hi, hp ng thnh vn, bng lng, bi thng
tht nghip v.v... Xt theo cc nh ngha ny, c th thy vic lm phi chnh
thc bao gm hai loi chnh ring r, l vic lm trong khu vc phi chnh
thc v vic lm khng c bo him trong khu vc chnh thc. Theo nh
ngha ca ILO (2003), khu vc phi chnh thc v vic lm phi chnh thc to
nn ci m chng ta gi l kinh t phi chnh thc.
Tnh trng thiu s liu thng k chnh xc v kinh t phi chnh thc
cng l mt thch thc khc cn phi gii quyt. C nhiu nguyn nhn dn
n tnh trng ny: cc nh ngha a ra khng r rng, nm ngoi tm
kim sot ca nhng ngi lm thng k; thiu s quan tm ca cc c quan
qun l do y l khu vc hot ng nm ngoi l nn kinh t v khng ng
thu; kh khn trong vic o lng bi y l khu vc nm ngoi l nn kinh
t; v cui cng l nh kin cho rng khu vc phi chnh thc l biu hin
ca tnh trng km pht trin v cn phi dn dn bin mt khi nn kinh t
khi t nc pht trin. D vy, vic thiu cc s liu thc t cng lm hn
ch tnh xc ng ca cc phn tch c a ra trong cc bo co quc t v
ch ny (nht l cc bo co nm 2009 ca ILO, T chc Thng mi Th
gii WTO v T chc Hp tc v Pht trin Kinh t OECD; Bacchetta v nhng
ngi khc, 2009; Jutting v de Laiglesia, 2009). Ngoi ra, do thiu cc s
liu xc ng, nhn chung cc nghin cu v ch ny u phi s dng cc
nh ngha gn lin quan (v d doanh nghip nh v va) v ch mang tnh
tng i (Guha-Khasnobis v Kanbur, 2006).
Ngoi vic thiu cc s liu xc ng, vic nhm ln v khu vc phi chnh
thc cn do khu vc ny vn c nhiu hnh thc cng nh ng lc lm vic
khc nhau. Trong cc nghin cu kinh t c thc hin, c th thy c ba
1
C nhiu nh ngha khc nhau v khu vc kinh t phi chnh thc c a ra ty theo hon cnh mi
nc: thiu h thng s sch k ton, quy m doanh nghip (s lng ngi lm) nh hn mt ngng
nht nh.
TM TT TNG QUAN
phng php tip cn ch o c s dng tm hiu v ngun gc v

nguyn nhn ca tnh phi chnh thc (Roubaud, 1994; Bacchetta v nhng
ngi khc, 2009):
Phng php tip cn hai mt/kp c s dng trong cc nghin
cu ca Lewis (1954) v Harris-Todaro (1970). Phng php ny da trn m
hnh th trng lao ng kp, trong khu vc phi chnh thc c coi nh
mt thnh phn cn st li ca th trng lao ng v khng c lin h vi
khu vc kinh t chnh thc; khu vc kinh t mu sinh ny tn ti ch bi v
khu vc kinh t chnh thc khng c kh nng to vic lm cho ngi lao
ng;
Phng php tip cn c cu, khc vi phng php th nht,
phng php tip cn ny nhn mnh quan h ph thuc qua li gia hai
khu vc chnh thc v phi chnh thc (Moser, 1978; Portes v nhng ngi
khc,1989), da trn tinh thn ca ch ngha Marx, theo , khu vc phi
chnh thc tham gia vo h thng t bn ch ngha theo quan h ph thuc.
Khu vc ny cung cp lao ng v sn phm gi r cho cc doanh nghip
thuc khu vc chnh thc, ng thi lm tng tnh linh hot v kh nng
cnh tranh ca nn kinh t;
Phng php tip cn mang tnh php l, theo , khu vc phi chnh
thc c to nn t cc doanh nghip siu nh, hot ng phi chnh thc
nhm thot khi cc bin php iu chnh v kinh t (de Soto, 1994). Cch
tip cn theo trng phi t do ny tri ngc vi hai cch tip cn trn, v
cho rng vic la chn v th phi chnh thc l t nguyn v c nguyn nhn
l do chi ph chnh thc ha v ng k kinh doanh qu tn km.
n phm ny tp hp mt s bo co c trnh by ti mt Hi tho
quc t t chc ti H Ni2. c gi s thy c s a dng v ch cng
nh phm vi a l ca cc bo co trnh by ti hi tho, tri t chu qua
Vin Khoa hc X hi Vit Nam (VASS) v Vin Nghin cu Pht trin Php (IRD) ng t chc Hi tho
quc t Khu vc kinh t v vic lm phi chnh thc ti H Ni vo thng Nm nm 2010, vi s h tr ca nhiu
c quan, B, ngnh ca Vit Nam cng nh cc c quan vin tr ln c hot ng ti Vit Nam. V pha Vit
Nam, c B Lao ng, Thng binh v X hi, Tng cc Thng k; cc t chc quc t gm: C quan Pht
trin Php (AFD), Ngn hng Th gii (WB), B Pht trin quc t Vng quc Anh (DFID), T chc Lao ng
Quc t (ILO) v Chng trnh Pht trin Lin hp quc (UNDP) (Xem thm ti www.tamdaoconf.com).
Sng kin t chc hi tho c a ra trong khun kh chng trnh nghin cu ca nhm DIAL - IRD
phi hp vi Vin Khoa hc X hi Vit Nam v Tng cc Thng k t nm 2006 n nm 2011.
13
14
chu Phi v chu M Latin. Cc nh nghin cu cng n t nhiu nc khc

nhau vi gn mt na n t cc nc ang pht trin v hot ng trong
nhiu lnh vc khc nhau vi t cch l ging vin - nghin cu vin ca cc
trng i hc hoc vin nghin cu, mt s l chuyn gia ca cc t chc
quc t (ILO, WTO, AFRISTAT) hoc cn b thuc cc c quan qun l n t
cc nc pha Nam. Hi tho l dp im li tnh hnh ca cc nghin cu
v ch ny. Trn c s nhng kt qu nghin cu mi nht, hi tho gp
phn tin ti xy dng cc chnh sch dnh cho khu vc phi chnh thc cng
nh tm ra cc phng php tip cn chung trong vic a ra nh ngha cng
nh cc cng c o lng cho khu vc kinh t v vic lm phi chnh thc ti
cc nc ang pht trin3. Lin quan n im cui ny, y s l n phm
u tin tp hp cc quan st v nghin cu trc tip v kinh t phi chnh
thc c s dng nh ngha ca cc t chc quc t. Cc nghin cu iu tra
1-2-3 phc v cho vic o lng kinh t phi chnh thc do nhm DIAL thc
hin v cng b l c s cho cc nghin cu v Ty Phi, Cameroun, Peru v
Vit Nam cng c gii thiu.
n phm bao gm bn phn vi phng vn dn ca F.Bourguignon,
gii thiu chung v cc vn chnh lin quan n khu vc phi chnh thc.
Phn mt gii thiu cc yu t phn b vic lm theo khu vc v cc nguyn
nhn dn n vic ngi lao ng lm vic trong khu vc phi chnh thc cng
nh mc hi lng ca h v cng vic. Phn hai phn tch cc rng buc,
kh khn v kinh t, th ch v x hi i vi khu vc phi chnh thc cc
nc ang pht trin: tham nhng, cc yu t v hiu qu sn xut v tham
gia vo nn kinh t. Ni dung ca phn ba l s vn ng cc cp vi m
v v m ca khu vc phi chnh thc, t dn ti nghin cu s chuyn dch
gia hai khu vc chnh thc v phi chnh thc, cng nh quan h gia vic
lm phi chnh thc, thu nhp v ngho i. Phn bn cp cc vn v
chnh sch kinh t i vi khu vc kinh t phi chnh thc v m rng hn ti
quan h gia ton cu ha v tnh phi chnh thc ca khu vc ny.
Qua cc nghin cu c gii thiu trong n phm, c th rt ra mt
thng ip chnh. l, nhng c im chnh ca khu vc phi chnh thc
3
V khun kh khng cho php nn cc nghin cu v ti ny khng c in trong n phm m s

c in ring trong s c bit ca tp ch STATECO (Xem trn trang: http://www.dial.ird.fr/publications/
stateco).
TM TT TNG QUAN
cho thy c s tng ng su sc gia cc nc ang pht trin, iu ny

c Cling v nhng ngi khc (2010) nhn mnh: lao ng trnh tay
ngh thp, vic lm bp bnh; iu kin lm vic khng m bo, thu nhp
thp; phn tn v thu nh cc c s sn xut, thiu kt ni vi khu vc kinh
t chnh thc; v.v... Do ngi lao ng khng c p ng nhu cu v vic
lm nn khu vc phi chnh thc tr thnh cu cnh cho nhng ngi ang
phi tm vic hoc ri b nng nghip. iu ny ph hp vi tinh thn ca
phng php tip cn hai mt/kp ca th trng lao ng c gii thiu
trn. y l vai tr ch o cho d cc nc ang pht trin c trnh pht
trin khng ging nhau. im ny, chng ti tn thnh cc kt lun ca
Banerjee v Duflo (2012), theo , ngi ngho buc phi t mnh thnh lp
doanh nghip cho mnh hn l c la chn lm iu . Kt lun chung
ny khng mu thun vi thc t l khu vc kinh t v vic lm phi chnh
thc cc nc c mc a dng rt ln, iu ny c khng nh trong
nhiu phn ca n phm. Cui cng, vic xy dng cc chnh sch h tr l
mt vic cn lm, cho d y l mt nhim v nhiu kh khn.
Phn khc vic lm gia khu vc kinh t chnh thc v khu vc kinh
t phi chnh thc
Ni dung ca phn ny l cc yu t quyt nh ti vic phn b vic lm
theo lnh vc hot ng trong kinh t phi chnh thc (khu vc phi chnh thc
v vic lm phi chnh thc). Cu hi chnh c t ra l: ti sao ngi lao
ng li lm vic trong khu vc phi chnh thc, liu c phi do h ch ng
la chn hay h buc phi lm vic trong khu vc ny? Tm ra cu tr li cho
cu hi ny c th s gip kim chng c tnh xc ng ca cc phng
php tip cn hai mt/kp, c cu v php l gii thiu trn.
Nghin cu so snh c im ca ngi lao ng trong hai khu vc chnh
thc v phi chnh thc cng nh iu kin lm vic v thu nhp ca h cho
thy kinh t phi chnh thc thng tip nhn lao ng c trnh tay ngh
mc thp nht v lao ng nhp c, v vic lm trong khu vc ny cng c mc
thu nhp thp nht (ngoi nng nghip). c im cui cng l vic lm trong
khu vc phi chnh thc nhn chung thng c coi l vic lm tm thi trong
khi ch tm c vic lm khc tt hn trong khu vc chnh thc. Nh vy c
th thy, lm vic trong khu vc ny thng l do bt buc ch khng phi l
15
16
la chn t nguyn nguyn do t tnh trng tha lao ng cc nc ang

pht trin. Kt qu ny cho thy cn phi nhn nhn mt cch tng i nhng
kt lun ca nhiu nh nghin cu u tin s dng phng php tip cn
php l trong trng hp ca chu M Latin (de Soto, 1994; Maloney, 2004).
R. Maurizio (Phn 1.1) nghing v nghin cu mi quan h gia v th
phi chnh thc, vic lm bp bnh v phn phi thu nhp, cng nh mi quan
h gia tnh phi chnh thc trong lao ng v ngho i. Nghin cu c
tc gi thc hin ti bn nc M Latin (Argentina, Brasil, Chile v Peru). T
nghin cu ny, tc gi a ra kt lun l c mi tng quan t l thun
gia phi chnh thc v ngho i. Ngi lao ng phi chnh thc (k c nhng
ngi lm vic trong lnh vc phi chnh thc v nhng ngi lm cng n
lng nhng khng c ng k) c trnh hc vn trung bnh thp hn
ngi lao ng trong khu vc chnh thc. c im chnh ca lao ng trong
khu vc ny l s lng lao ng tr v lao ng n nhiu hn, ch yu lm
vic nhiu hn trong lnh vc kinh doanh bun bn, xy dng v gip vic.
Vic phn b thnh phn nh vy c tc ng tiu cc ti thu nhp ca vic
lm phi chnh thc. Chnh lch v mc lng gia hai khu vc cn c nguyn
nhn l s chnh lch trong nng sut gia ngi lao ng thuc hai khu vc
tnh theo mi c im c s dng cho phn tch so snh, iu ny c bit
ng hai nc Argentina v Peru. Khong cch chnh lch nh vy cho thy
dng nh c hin tng phn tn trn th trng lao ng, vi biu hin l
ngi lao ng phi chnh thc khng tip cn c vic lm chnh thc vn
c mc thu nhp cao hn.
M. Razafindrakoto, F. Roubaud v J.-M. Wachsberger (Phn 1.2) phn
tch cc yu t quyt nh ti vic lm trong lnh vc phi chnh thc (t la
chn/bt buc) Vit Nam trn c s mc hi lng trong cng vic v cc
d nh chuyn sang lm vic khc. Cch tip cn c o ny gip m rng
tiu ch tip cn, khng ch dng li tiu ch duy nht l mc thu nhp,
thm ch l mt s iu kin lm vic, m cn tnh n tt c cc phng
din lin quan n vic lm, trong c c mi lin h vi cc hot ng
khc ngoi vic lm. Theo , vic lm trong khu vc phi chnh thc va c
mc thu nhp thp nht (ngoi nng nghip), va c mc hi lng thp
nht (tng ng vi vic lm nng). Thng thng, l nhng vic lm
t mc thp nht trong cc nc thang cng vic m ngi lao ng bt
TM TT TNG QUAN
buc phi lm ch khng phi ch ng la chn (khi h thot khi vic lm

nng). Chnh v vy, rt nhiu ngi lao ng trong khu vc ny, d l t lm
ch hay lm thu v nht l trong trng hp ngi lao ng lm thu - u
mong mun thay i cng vic, v tt nht l tm c cc cng vic an ton
hn trong khu vc chnh thc.
Nguyn Hu Ch (Phn 1.3) nghin cu so snh thc t trong vic la
chn lnh vc hot ng v thu nhp ca ngi lao ng ngoi tnh vi ngi
lao ng ni th cc th thuc ng bng sng Hng. Kt qu ca nghin
cu cho thy nhn chung ngi lao ng trong khu vc phi chnh thc u
chu thit thi, cho d h c phi l ngi lao ng ngoi tnh hay khng
v ngi lao ng t cc vng nng thn thng chu thit thi nhiu nht.
Ngoi ra, theo m hnh di c xc sut ca Harris v Todaro (1970), vic lm
phi chnh thc thng l mt la chn tm thi ca ngi lao ng nhp c
trong khi ch i tm c mt vic lm c thu nhp tt hn. Chin lc la
chn ny c khng nh qua cu tr li ca h i vi cc cu hi tm hiu
v vn ny. Cui cng v theo phn tch phn trc v ngi lao ng
trong khu vc phi chnh thc ni chung, thu nhp mi thng cng cao, ngi
lao ng ngoi tnh cng t mun thay i cng vic.
S tham gia ca khu vc phi chnh thc trong kinh t chnh thc c
hai tc gi S. Fanchette v Nguyn Xun Hon nghin cu thng qua trng
hp cc lng ngh truyn thng ng bng sng Hng (thuc khu vc H
Ni) (Phn 1.4). S dng phng php tip cn a l, ch yu mang tnh nh
tnh, hai tc gi nhn mnh c im ranh gii khng r rng gia hai khu
vc chnh thc v phi chnh thc do c s lin kt cht ch cc doanh nghip
siu nh cc lng ngh. Mi lin kt ny gip cho cc doanh nghip nh,
thng qua hot ng gia cng thu, tham gia vo hot ng xut khu sn
phm th cng nghip (dt may, g, gm s, v.v.). y l trng hp in
hnh cho vic p dng phng php tip cn mang tnh c cu. Tuy nhin,
vic lin kt hai khu vc chnh thc v phi chnh thc nh vy ni chung
cha ph bin Vit Nam, ngoi trng hp in hnh ca cc lng ngh
(Cling v nhng ngi khc, 2010), trong khi trc y ngi ta vn ngh
rng cc nc chu c mc tng trng cao, khu vc phi chnh thc tham
gia hon ton vo tin trnh i ln ca nn kinh t thng qua cc lin kt hot
ng gia cng thu cho cc doanh nghip xut khu.
17
18
Cc rng buc v kinh t, th ch v x hi

Cc nghin cu gn y ch ra s a dng ca khu vc phi chnh thc,
vi s lng ln cc c s t nhn c quy m, hiu sut kinh t, iu kin
hot ng, v.v... hon ton khc nhau (Guha-Khasnobis v Kanbur, 2006).
Nh vy c th thy trong khu vc phi chnh thc c s phn ha a dng
vi vic song song tn ti ca nhm cc c s t nhn c quy m v hiu sut
kinh t ln v nhm doanh nghip thp hn (chim a s), thng l cc c
s nh hot ng trong cc iu kin bp bnh. Cc c s thuc nhm thp
hn ny thng phi hot ng trong nhng iu kin cc oan v kh tham
gia vo nhm doanh nghip ln, nguyn nhn chnh l do th trng o to
ngh v th trng vn cha hon thin (kh khn trong huy ng vn, tip
cn tn dng). Ngoi nhng rng buc v kinh t cn phi k n cc rng
buc v mt th ch xt theo phng php tip cn mang tnh php l (v d
tham nhng), cc vn v th ch khin c s phi chnh thc khng mun
thc hin ng k khng phi chu cc quy nh php l qu cng nhc
hoc thot khi tnh trng tham nhng. Phn ny cng phn tch mi lin
h gia khu vc phi chnh thc v vn iu l. Cho n nay, vn ny mi
ch c cp ch yu bi cc nh nhn hc trong khi cc chuyn gia kinh
t vn cn t nghin cu n. Cc mi lin h v mt x hi cng c th c
tc ng tch cc (nu cc mng li quan h gip b sung cho nhng g cn
cha hon thin ca th trng lao ng v th trng vn) hoc tiu cc
nu xt trong trng hp c s on kt bt buc v p t ch khng phi t
nguyn gia cc thnh vin trong gia nh. Chng hai ny phn tch tnh a
dng ca khu vc phi chnh thc trong mi lin h vi cc rng buc v kinh
t, th ch v x hi. a bn thc hin cc nghin cu gii thiu trong phn
ny l khu vc chu Phi cn Sahara.
Nghin cu v hiu qu k thut trong khu vc phi chnh thc ti
Madagascar do F. H. Rakotomanana thc hin (Phn 2.1) da trn phng
trnh hi quy phn v cho thy cc c s sn xut phi chnh thc thng c
hiu qu thp: cng mt ngun lc nh nhau, c th tng gp ba sn lng
vi iu kin g b cc rng buc lin quan n cung (kh nng tip cn vn,
c c s nh xng sn xut ph hp, v.v...) v o to ngh. Cc c s kinh
doanh v c s do ph n lm ch thng c hiu sut kinh t thp nht. Kt
qu kinh doanh c v rt n nh trong hai nm nghin cu (2001 v 2004).
TM TT TNG QUAN
P. Nguetse Tegoum (Phn 2.2) tp trung nghin cu vo im cui ny, thng

qua vic nh gi hiu qu ng gp ca gio dc trong khu vc phi chnh
thc Cameroun vi phng php i snh v m hnh la chn c tnh n
cc c im khng th quan st c. Cc nh gi ca nghin cu ny cho
thy tc ng quan trng ca gio dc ti thu nhp ca ngi lao ng trong
khu vc phi chnh thc. Hon thnh tt chng trnh gio dc c s (trc khi
tham gia th trng lao ng hoc sau khi quay li trng hc) gip tng thu
nhp cho ngi lao ng t 20% - 33%. Hn na, xc sut phi lm vic trong
khu vc phi chnh thc gim i khi trnh hc vn tng ln.
E. Lavalle v F. Roubaud (Phn 2.3) ch ra rng, xt v tng th,
c t c s phi chnh thc c lin quan ti tham nhng khu vc Ty Phi.
Tuy nhin, t l c s c dnh lu n tham nhng tng ln 37% nu ch xt
cc c s c lin h vi cc c quan nh nc trong nm qua. Cc c s phi
chnh thc c quy m ln hn, hot ng trong lnh vc giao thng thng
phi gp cc hin tng tham nhng nhiu nht. Mt khc, ng thu4
i ly cc dch v cng gip ci thin c hiu sut kinh t ca mnh.
Cui cng, vic c s khng thc hin ng k thng c lin quan ti vic
khng nm r quy nh nhiu hn l ti vic c tnh khng ng k
khng phi dnh lu ti tham nhng, iu ny tri vi nhn nh a ra t
phng php tip cn mang tnh php l.
Hai phn tip theo nghin cu nh hng ca cc mi quan h gia nh
ti khu vc phi chnh thc ti khu vc Ty Phi, nh hng ny c phn tch
theo chiu kch khng gian (mng li quan h x hi) v thi gian (quan h
lin th h). M. Grimm, F. Gubert, O. Koriko, J. Lay v C. J. Nordman (Phn 2.4)
phn tch k hn tc ng ca tnh on kt bt buc m nhng ngi trong
gia nh cn li lng p t i vi nhng ngi ra thnh ph lm n. Khong
cch a l gia ni v ni sinh c s dng nh gi lng tin gi v
cho gia nh. Theo nghin cu ny, quan h gia nh cng t cht ch th vic
s dng vn con ngi cng nhiu. Ngc li, quan h gia nh h hng tn ti
trong phm vi mt th s lm tng lng vn v lao ng c s dng v
nh vy s cc quan h s c vai tr tng h.
V khng ng k nn cc c s phi chnh thc khng ng thu li nhun hoc thu doanh thu. Ngc
li, h li ng cc loi thu a phng (trong trng hp hot ng n nh mt a phng).
19
20
L. Pasquier-Doumer (Phn 2.5.) b sung vic phn tch cc yu t c tc

ng quyt nh ti quyt nh la chn cng vic trong khu vc phi chnh
thc bng yu t quan h lin th h. Tc gi xut pht t thc t l c tn
ti mi tng quan cht ch v v th phi chnh thc gia cc thnh vin lin
th h. Nghin cu ny ch ra rng, tri vi kt qu quan st c cc nc
pht trin, yu t l gii cho s tn ti ca mi tng quan ny khng phi
l do cha m truyn li cho con ci cc nng lc v qun l, v vn con ngi
hoc vn kinh doanh. Do vy, c b lm kinh doanh cng khng mang li li
th so snh cho con ci, xt v hiu sut kinh t. Ngc li, nu cc ch c
s phi chnh thc k nghip gia nh th li c li th so snh. C th suy ra
rng, vic tham gia vo khu vc phi chnh thc l la chn t nguyn ca cc
ch doanh nghip, nhng ngi c tha hng t cc th h trc hoc c
th da vo truyn thng ca gia nh.
S nng ng vi m v m v ngho i
V di hn, iu ny cng c F. Bourguignon nhn nh trong phn
dn nhp. C th d bo l mc pht trin ca t nc s dn n gim
dn t trng ca kinh t phi chnh thc trong nn kinh t quc dn. Trng
hp ca cc nc pht trin vi vic kinh t phi chnh thc chim v tr khng
ng k, l mt minh ha cho nhn nh ny. Cu hi u tin mang tnh
cht kinh t v m lin quan n mi quan h gia tng trng kinh t v
s vn ng ca khu vc phi chnh thc. Vic phn tch th trng lao ng
hon ton c th m rng sang phn tch tnh nng ng ca vic lm, t
thit lp mi lin h gia s vn ng ca khu vc chnh thc/phi chnh thc
v mi trng kinh t v m (Bacchetta v nhng ngi khc, 2009). S phn
ha dn ti vic mt s lao ng trong khu vc phi chnh thc khng nhn
c mt mc thu nhp tha mn nhu cu ca bn thn hoc nhu cu
ca gia nh. Nh vy, v th phi chnh thc chnh l mt yu t c th trong
hon cnh ngho i ca cc h gia nh v mi lin h gia v th phi chnh
thc v ngho i y c nghin cu theo c hai phng php tip cn
kinh t v m v vi m.
F. Verdera (Phn 3.1) phn tch s vn ng ca vic lm trong khu vc
phi chnh thc cc th khu vc Nam M (10 nc) giai on 1970-2008.
Theo chng ti bit, y l nghin cu u tin nghin cu d liu thi gian
TM TT TNG QUAN
cho ton chu lc. Nghin cu ny cho thy trong nhng nm 1990, giai
on hu ci cch c cu v kinh t tng trng km, vic lm trong khu vc
phi chnh thc c mc tng mnh. Ngc li, na sau thp k nhng nm
2000 cho ti khi xy ra cuc khng hong kinh t ton cu, t trng vic lm
ca khu vc phi chnh thc gim, do GDP tng mnh. nh gi kinh t lng
cho thy vic lm trong khu vc phi chnh thc c mi tng quan t l nghch
vi tng trng GDP v tng quan t l thun vi mc tng ca dn s trong
tui lao ng, t l vic lm v nng sut lao ng. Nh F. Bourguignon
trong n phm ny nhn xt, l do trc ht ca tnh trng gia tng vic
lm trong khu vc phi chnh thc chnh l tnh trng thiu tng trng khu
vc Nam M t nhng nm 1970.
F. Groisman (Phn 3.2) nghin cu s vn ng ca vic lm v thu nhp
Argentina giai on u nhng nm 2000, y l giai on tng trng
kinh t ang dn phc hi sau cuc khng hong nghim trng xy ra vo
u thp k. T trng vic lm trong khu vc chnh thc (chim gn 40 % tng
s vic lm) vn gi nguyn mc t u nhng nm 1990. Ngc li, t trng
vic lm ca khu vc phi chnh thc (khong 55 % tng s vic lm) li tng
ln di tc ng kt hp ca cc chng trnh ci cch c cu v sau l
khng hong kinh t. Sau t trng ny li gim nh kinh t phc hi, ng
thi t l ngho tuyt i vn trc y tng ln mc hn 50% trong giai on
ngay sau khng hong cng gim. Tuy nhin, cc h gia nh thuc nhm
ngho nht t c hng li t tng trng, trong khi tnh trng bt bnh
ng khng thay i: t tip cn vi vic lm, nu c th thng l vic lm
cht lng thp trong khu vc kinh t phi chnh thc; vic lm v thu nhp
thng bp bnh vi mc cao hn mc bp bnh trung bnh, do vy h
thng l nhng i tng d b tn thng mc cao.
X. Oudin (Phn 3.3) phn tch s vn ng ca th trng lao ng Thi
Lan trong giai on di 35 nm t nm 1970 n nm 2005. Trong sut giai
on tng trng v cng nghip ha mnh giai on b ngt qung do
cuc khng hong kinh t ti chnh nm 1997, vic lm trong khu vc phi
chnh thc c xu hng gim. K t khi xy ra khng hong, t trng tng
i ca khu vc phi chnh thc trong tng s vic lm c xu hng n nh,
m nguyn nhn c lin quan ti tnh trng suy gim tng trng. Mi tng
quan gia tng trng kinh t v vic lm trong khu vc phi chnh thc ph
21
22
hp vi kt qu nghin cu thc hin ti khu vc chu M Latin cng c

gii thiu trong phn ny. Tuy nhin, cc iu tra tiu s do tc gi thc hin
cng cho thy c hin tng di c lao ng rt mnh (c bit l lao ng
trong khu vc phi chnh thc), cng nh c s chuyn dch mnh gia hai
khu vc chnh thc v phi chnh thc. Theo cc iu tra tiu s c thc
hin, ngi lao ng Thi Lan vn tip tc th hin thi khng thch lm
vic trong lnh vc lm cng n lng i km vi mong mun c lp rt
mnh m, mong mun ny c th c tha mn nu h t m mt hot ng
kinh doanh hoc lm n trong lnh vc phi chnh thc.
Nghin cu ca J. Herrera v N. Hidalgo (Phn 3.4) thc hin ti Peru tip
tc i su hn nhng ni dung trong phn trc, vi ch v chuyn i
trn th trng lao ng. Nghin cu ny c thc hin vi phng php tip
cn kinh t vi m trn c s cc d liu thu thp di hn t cc iu tra h gia
nh. c thc hin trong giai on 2002-2010, nghin cu ny ch ra s
a dng rt ln ca cc c s trong khu vc phi chnh thc, vi mt s lng
nht nh cc c s c thu nhp kh cao nhng bn cnh cng c nhiu cc
c s ngho. Nh thy phn trc, nhn chung khu vc chu M Latin,
t trng ca khu vc phi chnh thc trong tng vic lm gim trong giai on
nhng nm 2000 (tuy nhin nm 2010, t trng ca vic lm phi chnh thc
vn cao hn mc ca nm 2002). cp vi m, t l ph sn v t l thnh
lp mi ca cc c s sn xut phi chnh thc (vit tt ting Php l UPI) rt
cao (khong 35 % nm 2010), lu l vic ch mt c s sn xut phi chnh
thc b ri vo cnh ngho hon ton c lin quan n vic c s b ph
sn, theo m hnh a thc logit. Kt qu ny nu ln mi lin h cht ch gia
ngho i v khu vc phi chnh thc v t ra vn l cc chnh sch pht
trin cn phi quan tm nhiu hn ti vic to iu kin thun li cho vic
chuyn dch t khu vc phi chnh thc sang khu vc chnh thc, ng thi
tng nng sut cho khu vc phi chnh thc. Hin nay, trin vng ny cn t
c quan tm trong cc chnh sch cng, y l ch c phn tch su
hn trong chng cui ca n phm.
Chnh sch no cn c a ra?
Chnh do cch nhn n gin ha c nhc n trn cn rt ph bin,
theo s pht trin kinh t s xa b dn kinh t phi chnh thc, m cc
TM TT TNG QUAN
chnh sch kinh t a s cc nc ang pht trin cn cha ch n khu

vc phi chnh thc.
Chnh cch nhn nh vy dn n tnh trng ch trng nhiu n tng
trng v hin i ha kinh t hn l n vic tm cch gip , h tr cho
mt khu vc ang c nguy c bin mt khi nn kinh t. Ngoi ra, cc chnh
sch dnh cho khu vc phi chnh thc hin ang phi i mt vi mt mu
thun kh gii quyt, t nht l xt theo biu hin b ngoi: liu c nn h tr
cho khu vc phi chnh thc khi m s h tr c nguy c khin cho khu vc
ny cng phnh ra hay khng? Hoc c nn thc y vic chuyn dch khu vc
phi chnh thc sang khu vc chnh thc ci thin nng sut v thu nhp
(v nh thu cc thu nhp ). Lu l qu trnh chuyn i nh vy l
mt qu trnh di hi (v nhng l do mang tm kinh t v m v vi m c
tranh lun trong sut phn dn nhp ny). Cui cng, xc nh chnh sch
no s c p dng cng ph thuc vo kt qu chn on u l cc yu
t quyt nh ti vic lm trong khu vc phi chnh thc. Theo phng php
tip cn kp, cn phi khuyn khch vic thnh lp v pht trin cc doanh
nghip chnh thc. Theo phng php tip cn mang tnh c cu, chnh sch
cn p dng li l ci thin vic tun th h thng cc quy nh php lut.
Cn phng php tip cn mang tnh php l li xut gim bt cc quy nh
v gim ph ng k. Ni dung ca phn ny quan tm n cc chnh sch
dnh cho khu vc phi chnh thc, lu l ton b chng cui s c dnh
cho vn v vic lm phi chnh thc.
M. Bacchetta, E. Ernst v J. Bustamante (Phn 4.1) gii thiu bc tranh
tng th v mi lin h gia ton cu ha v vic lm phi chnh thc cc
nc ang pht trin. Trong phn mt, cc tc gi ch ra rng khng c quan
h n thun gia vic quc t ha mt nn kinh t v s thay i ca vic
lm trong khu vc phi chnh thc. Trong phn hai, cc tc gi nu ra bn
knh nh hng ca th trng lao ng phi chnh thc ti cc kt qu kinh
t v m. Ba knh u tin c nh hng nhn chung l tiu cc, theo , v
th phi chnh thc c xu hng thu hp s a dng trong xut khu, hn ch
quy m v nng sut ca c s v lm tng tnh d b tn thng v tnh
trng ngho i. Theo nghin cu ny, knh duy nht c th c tc ng tch
cc c lin quan n vic cung cp cc loi hng ha, dch v vi gi r hn,
c bit trong phm vi cc sn phm gia cng thu cho khu vc chnh thc.
23
24
Cc xut chnh sch kinh t m cc tc gi a ra rt khi qut nhng

cng mang tnh i mi. Mt mt, cn khuyn khch vic chuyn dch khu vc
phi chnh thc sang khu vc chnh thc thng qua vic ci thin hot ng
truyn thng, ci cch v n gin ha cc th tc thu, ng thi cn phi
m bo cc dch v bo him x hi c bn cho nhng ngi lao ng lm vic
trong khu vc phi chnh thc. Ngoi ra nng cao thc tun th cc chun mc
quc t v lao ng trong khu vc kinh t chnh thc cng s c tc ng tch
cc ti kinh t phi chnh thc. Cui cng, tng cng phi hp ci cch thng
mi v chnh sch lao ng vic lm cng l mt bin php cn thit.
J.-P. Cling, M. Razafindrakoto v F. Roubaud (Phn 4.2) ch ra rng, mc d
kinh t Vit Nam tng trng nhanh, nhng khu vc phi chnh thc vn tip tc
tn ti trong nn kinh t. y l ngun vic lm phi nng nghip quan trng. T
trng ca khu vc ny cn c xu hng tng ln cng vi qu trnh chuyn i
nng nghip. Cc tc gi cng nu ln thc t l kinh t phi chnh thc rt d b
tc ng t cc c sc kinh t v m do tc ng ca khng hong kinh t th
gii. Khu vc phi chnh thc ng vai tr gii ta cng thng trn th trng lao
ng, c bit nh s lng vic lm to ra trong khu vc ny tng ln, ngoi
ra t l ngi lao ng kt hp lm nhiu cng vic cng tng ln.
Mc d gp nhiu kh khn nhng khu vc ny khng c ch trng
trong cc chnh sch h tr kinh t c a ra sau khng hong. Cc tc gi
khuyn co cn phi chnh thc cng nhn s tn ti v vai tr ca khu vc phi
chnh thc (iu ny i hi phi a ra c mt nh ngha ng nht v khu
vc ny), tng cng s minh bch v n gin ha th tc ng k v p dng
cc chnh sch ph hp dnh ring cho khu vc ny, v cc chnh sch hiu
qu nht phi c xy dng trn c s cc thng tin d liu chnh xc, c th.
Hai phn cui ca n phm quan tm n vic thc hin c th cc chin
lc ti Vit Nam. A. Salvini (Phn 4.3) nht mnh mt im l ln u
tin chin lc quc gia v vic lm giai on 2011-2020 c Chnh ph
Vit Nam thng qua tnh n nhng thch thc trong lnh vc vic lm phi
chnh thc, trn c s cc nghin cu phn tch ca ILO v cc tc gi ca cc
nghin cu gii thiu trong n phm. Qua cc nghin cu ca mnh, cc nh
nghin cu u n lc lm sao hng ti c mc tiu ny. C th, Chin
lc quc gia v vic lm ca Vit Nam t mc tiu gim t trng vic lm
phi chnh thc v ci thin cc dch v bo him x hi cho ngi lao ng.
TM TT TNG QUAN
Chin lc ny hng n mc tiu hi ha vi cc chnh sch kinh t chung

v tng trng v xa i gim ngho. Ngoi ra, Chin lc ny cng tun
th cc nguyn tc a ra trong Cng c 122 ca ILO m Vit Nam va k,
trong c nguyn tc phi thit lp i thoi gia ngi lao ng, ngi
s dng lao ng v cng on cng nh cc bn c lin quan (k c i vi
trng hp ngi s dng lao ng l ch c s phi chnh thc) v cc chnh
sch lao ng v vic lm. Hin cc chng trnh v bin php c th ang
c chun b vo thi im cc ng hng ln ny c xy dng.
Cui cng, P. Castel (Phn 4.4.) quan tm n vn bo him x hi (y t
v hu tr) ti Vit Nam. Tuy nhin, cc kt lun tc gi a ra nm tm rng
hn. Ti Vit Nam, mt t nc mi tr thnh nc c thu nhp trung bnh
nm 2010, vn bo him x hi tr thnh mt vn c bit quan trng.
Vic thu nhp c ci thin, ng ngha vi vic mc ng bo him x hi
cng s tng ln. Nu xt nh ngha ca vic lm phi chnh thc a ra trn
(vic lm khng c bo him x hi), c th thy m rng i tng c bo
him x hi s gim c vic lm phi chnh thc. Nghin cu ny quan tm
n c cc doanh nghip chnh thc v c s phi chnh thc, tc l hai thnh
phn to ra vic lm phi chnh thc. Rt nhiu doanh nghip chnh thc c xu
hng khai bo mc lng thp hn gim, thm ch trn ng bo him x
hi. Phn tch thc t cho thy, ngi lao ng thng xuyn chp nhn iu
ny v tng quan chi ph/li ch thu c t vic ng ph bo him x hi
khng khuyn khch h tham gia. Mt trong cc gii php xut l h tr tin
ng bo him x hi cho ngi lao ng.
Ti liu tham kho5
Bacchetta, M., E. Ernst et J.P. Bustamante (2009), Globalization and
Informal Jobs in Developping Countries, ILO et OMC, Genve.
Banerjee, A. et E. Duflo (2012), Repenser la pauvret, Le Seuil, Paris.
Cling, J.P., T.T.H. Nguyen, H.C. Nguyen, T.N.T. Phan, M. Razafindrakoto et
F. Roubaud (2010), The Informal Sector in Vietnam ; A focus on Hanoi and
Ho Chi Minh City, The Gioi Publisher, Hano.
5
Nhng c gi quan tm n cc phng php lun trong nghin cu v kinh t phi chnh thc c th tm c
cc tham lun trnh by ti phin ton th v lp hc chuyn v ch ny trong khun kh ca Kho hc
ma h Tam o c t chc thng nin t nm 2007 (Xem website: www.tamdaoconf.com).
25
26
Guha-Khasnobis, B. Kanbur Et R. Kanbur (Dir.) (2006), Informal Labor

Markets and Development, Palgrave McMillan, Londres.
Harris, J.R. et M.P. Todaro (1970), Migration, Unemployment and
Development: a Two-Sector Analysis, American Economic Review 60(1) pp.
126-142.
Jutting, P. et J.R. De Laiglesia (Dir.) (2009), Lemploi informel dans les
pays en dveloppement ; une normalit indpassable ? OCDE, Centre de
dveloppement, Paris.
Lewis, W. A. (1954), Economic Development with Unlimited Supplies of
Labour, Manchester School 28(2), pp. 139-191.
Maloney, W. (2004), Informality Revisited, World Development 32 (7),
pp. 1159-1178.
Moser, C. O. (1978), Informal Sector or Petty Commodity Production:
Dualism or Dependence in Urban Development, World Development 6(9/10),
pp. 1041-1064.
ILO (2003), Guidelines Concerning a Statistical Definition of Informal
Employment, Seventeenth International Conference of Labour Statisticians,
ILO, Genve, 24 novembre 3 dcembre.
Portes, A., M. Castells et L.A. Benton (1989), The Informal Economy:
Studies in Advanced and Less Developed Countries, The John Hopkins
University Press, Baltimore.
Roubaud, F. (1994), L'conomie informelle au Mexique: de la sphre
domestique la dynamique macro-conomique, Karthala/Orstom, Paris.
Soto (DE), H. (1994), Lautre sentier, La Dcouverte, Paris (dition
originale parue en espagnol en 1986).
DN
dn
HI THO CU TRUYN HNH

PHNG VN NG FRANOIS BOURGUIGNON
HIU TRNG TRNG KINH T PARIS

H Ni-Paris, 14 thng T 2010
Martin Rama: Ti rt vui mng gii thiu Gio s Franois Bourguignon

l chuyn gia ton cu trong lnh vc kinh t hc pht trin. ng l Kinh t
trng ca Ngn hng Th gii2 t nm 2003 n 2007. Trong nhng nm
ny, ng a ra tho lun mt s vn hng u ca th gii v s
pht trin, bao gm nghin cu v bt bnh ng v c bit nh gi nh
hng ca cc chnh sch pht trin. C hai vn trn u l mi quan tm
hng u trong lnh vc kinh t hc pht trin. Gio s Bouguignon cng
c nhiu ngi bit n trong gii hc thut. ng l ngi sng lp nhm
DELTA danh ting ti Paris v hin ti ng l ngi ng u Trng Kinh
t Paris. ng cng l Tng Bin tp ca Thi bo Kinh t chu u v xut
bn nhiu bi bo v vn kinh t v pht trin. V vy tht l vinh d cho
chng ta khi c Gio s Bourguignon chia s quan im v nhng vn
lin quan n khu vc kinh t phi chnh thc cho cuc hi tho quc t v khu
Cuc phng vn do Martin Rama (Ngn hng Th gii ti H Ni, Jean-Pierre Cling, Mireille
Razafindrakoto v Franois Roubaud (Vin Nguyn cu Pht trin, DIAL, H Ni) thc hin qua hi tho
cu truyn hnh. Nhng ngi phng vn cm n i ng nhn vin Ngn hng Th gii ti H Ni v
ti Paris v vic t chc hi ngh truyn hnh ny v c bit cm n Nicolas Meyer (Vin Ngn hng
Th gii ti Paris).
Tn gi y ca chc v ny l Ph tng gim c ph trch pht trin v kinh t hc, l cp bc

qun l cao nht v chuyn mn trong Ngn hng Th gii.
27
28
vc kinh t phi chnh thc v vic lm phi chnh thc c t chc ti H Ni

ngy 6 v 7 thng Nm nm 2010.
Tha Gio s Bourguignon, chng ti c mt vi cu hi. y l cu hi
th nht.
Mireille Razafindrakoto: Tha Gio s Bourguignon, m t khu vc
kinh t phi chnh thc, chng ta c th ni rng trc y khu vc kinh t phi
chnh thc l mt khi nim thc tin v c coi l khu vc gy phin toi,
tt hu v thiu kt ni; n s bin mt cng vi cng nghip ho thnh cng
v t nc pht trin. Nhng ngy nay nhiu quan im khc chim u
th. mc vi m, mt s chuyn gia cho rng lm vic khu vc kinh t
phi chnh thc c th l s la chn thc s v thn trng, khng nht thit
l mt s la chn p buc do thiu c hi vic lm trong khu vc chnh quy
hin i. Vy ng gii thch nhng quan im khc bit ny nh th no?
Franois Bourguignon: Cm n rt nhiu v cu hi ca ch. Trc ht,
xin ni rng ti rt vui c tham d cuc hi tho ny mc d qua cu
truyn hnh. ng l ti c mt H Ni th tt hn. Ti khng n Vit
Nam c v ti rt xin li v lch lm vic khng cho php ti n H Ni
ln ny. No, hy i vo ch rt quan trng ny, ch phi chnh thc m
li hin din trong kinh t hc pht trin mi mi. Chng ta phi nh rng,
v c bn, khu vc phi chnh thc l i qun d b m chng ta tm thy
hc thuyt Marx v cng l ngun cung lao ng v hn m ta tm thy trong
m hnh rt ni ting ca Arthur Lewis. iu quan trng trong khi nim
phi chnh thc ny i lin vi i ngho v chng li phi chnh thc cng l
chng li i ngho. Gim khu vc phi chnh thc l gim i ngho. By
gi, khi cc bn ni rng y l mt khi nim theo kinh nghim, ti thc s
khng tin iu ny cho lm. Dng nh i qun d b m ti cp trc
y, tt c nh ngha ca Lewis v tnh hai mt hay thuyt nh nguyn cn
hn c nn tng tr tu, iu m c rt nhiu ngha v r rng tng xng
vi thc ti. Nhng cc thuyt gia ny cha bao gi t hi mnh ci g s l
ni dung theo kinh nghim ca vn ny. By gi chng ta c d liu v c
gng m t khu vc phi chnh thc - v sau ti ngh rng trong cuc tho
lun chng ta s quay tr li vn l lm th no nh ngha v khu vc
phi chnh thc - nhng by gi chng ta c mt s d liu v ang thy rng
mi vic khng n gin nh mong mun.
DN
Chng ta thy r rng, khu vc kinh t phi chnh thc dng nh khng
gim mt cch c h thng cng vi s tng trng cc nc ang pht
trin. y thc s l vn nan gii v chng ta ngh rng s tng trng
l gii php u tin hoc gii php quan trng nht thot khi i ngho.
Chng ta li mun thy s tng trng c h thng s dn ti gim khu vc
phi chnh thc. Sau mi nhn thy rng, iu ny khng phi hon ton
ng. Mt ln na, cn phi quay li vn ny vi nh ngha v khu vc
phi chnh thc. Nhng nhng g chng ta quan st hm nay l mt s thay
i ph hp vi nhng suy ngh ca nhng nh kinh t pht trin, l
s dch chuyn ca hot ng kinh t t khu vc nng thn sang khu vc
thnh th. C th cho rng, khu vc nng thn l khu vc phi chnh thc
ti nhiu nc ang pht trin. Quan im ny lm yu i tm quan
trng ca khu vc kinh t phi chnh thc. Nhng ng thi - v y chnh
l nhng g rc ri trong quan st ca chng ta - cng c tng khu vc phi
chnh thc thnh th hoc t nht c tng trng trong khu vc thnh
th ni m chng ta thy c khu vc chnh thc v phi chnh thc cng tng
trng. Vn t ra l, khu vc phi chnh thc thnh th nhiu hn khu
vc phi chnh thc nng thn v sau t kt qu phn tch, bn ni rng
trong khu vc phi chnh thc c hai kiu hnh vi: c nhng ngi trong khu
vc kinh t phi chnh thc s lm bt c nhng vic g c th hay phi lm
khu vc chnh thc v nhng ngi khng th c vic g lm khu vc
chnh thc v h phi nhn bt c vic lm g trong khu vc kinh t phi
chnh thc. V nh chng ta bit, rt kh c th phn bit gia cc trng
hp ny. Nhng li l hin hu v l cu hi quan trng nht. Ti mun
ni rng, trong phn tch v khu vc phi chnh thc th c gng tr li cho
c cu hi .
Jean-Pierre Cling: Ti ngh rng ng tr li c cu hi v s bin
ng ca khu vc kinh t phi chnh thc, nhng khng bit ng cn mun
i su hn vn ny khng v nhiu ngi ngh rng khu vc kinh t phi
chnh thc s dn bin mt khi t nc pht trin. Nhng y khng phi
nhng g thc s din ra ti cc nc ang pht trin. Vit Nam l mt in
hnh. Chng ti t k hoch vi cc ng nghip v nhng k hoch ny
gi rng, t trng ca khu vc kinh t phi chnh thc trong ton b vic
lm s tng trong mt vi nm ti v khu vc kinh t phi chnh thc l
29
30
khu vc to cng n vic lm ch yu ti Vit Nam v y cng cha tnh

n sn xut nng nghip. Vy ng phn tch tnh hung ny nh th no?
Franois Bourguignon: Vy cu hi l: S bin ng ca khu vc phi
chnh thc l g? Chng ta mong i g? Chuyn g s din ra v lm th
no c th gii thch nhng g quan st? S mong i mt cch l tng
tt nhin l tng trng kinh t s loi b nhanh chng khu vc kinh t phi
chnh thc. y l t nhiu nhng g chng ta quan st ngy hm nay ti
cc nc pht trin. Trong lch s, chng ta c th thy khu vc kinh t phi
chnh thc chu u, khu vc kinh t phi chnh thc ti M v khi c s
tng trng kinh t th cc khu vc ny dn dn bin mt. Nhng chng ta
cng c th ni rng n vn cn . Cc nh x hi hc cho bit vn cn c
khu vc kinh t phi chnh thc ti cc nc ny nhng vi quy m rt nh.
Ti sao n khng hot ng? Ti sao cc nc pht trin li nh vy? C
nhiu cch gii thch cho iu . Mt gii thch cho rng, c s thay i v
k thut v cng ngh mi trong cc khu vc phi nng nghip ca nn kinh
t nhng vi nhu cu vic lm ngy cng t i. iu c ngha l, khu vc
kinh t chnh thc c nng sut tng nhng to t vic lm. Chng ta
quan st iu ny ti nhiu nc. V d, nu nhn vo Trung Quc, sau ci
cch v m ca vo nhng nm 1980, s pht trin ca khu vc sn xut
ca Trung Quc lm tng thm vic lm trong khu vc chnh thc.
chng mc no , vic lm to ra bi khu vc sn xut cng nghip phc
v xut khu Trung Quc gim ng k v ngy hm nay h s co gin
gia vic lm v nng sut trong sn xut cng nghip l rt thp ti Trung
Quc. Nhng g ng sau l s thay th ca my mc, k thut v cng
ngh mi nh cp trn.
Nhng cng cn cch gii thch khc. Ti nhiu nc, c th l cc nc
thuc chu M Latin, tng trng n gin l khng nhanh loi b khu
vc phi chnh thc. Mt ln na, nu xem xt trng hp chu u sau Th
chin th II th nht nh vn tn ti khu vc kinh t phi chnh thc nhng
n gn nh bin mt sau khi nn kinh t t tc tng trng cc k cao
lin tc trong 26-30 nm.
iu ny gii thch cho s bin mt ca khu vc kinh t phi chnh thc
chu u. Ti nhiu nc thuc chu M Latin, tng trng rt chm chp, v
th khu vc phi chnh thc vn cn quan trng.
DN
Tip theo l mt cch gii thch khc. C nhng ngi trong x hi b

thu ht bi khu vc kinh t phi chnh thc v h mun trn thu, cc khon
chi tr ng gp cho bo him x hi, v.v. Phi chnh thc c sc ht v n l
mt loi hnh khc ca t chc sn xut kinh doanh v khng phi loi hnh
dnh cho tt c cc loi t thc sn xut kinh doanh. Tt nhin, nu bn c
mt cng ty ln, tht kh c th tng tng rng bn s thuc khu vc kinh
t phi chnh thc. Nhng vi mt c s sn xut nh, nht l quy m c th,
gia nh th khu vc kinh t phi chnh thc nht nh l mt s la chn. Mt
ln na, ti mt s nc, chng ta thy rng khu vc kinh t phi chnh thc
l mt la chn. Xin kt thc bng cch ni rng, ti c mt quyn sch
c cp khu vc phi chnh thc ti Vit Nam v ti thy quyn sch rt
hay. N tm lc rt tt v nhng thc mc c bn v khu vc chnh thc
v khu vc phi chnh thc3. Ti ngh rng cu chuyn ca Vit Nam v
khu vc kinh t phi chnh thc cng kh th v. Nhng, mt vn ln trong
quyn sch kia v trong mt s ti liu khc ca chu l nh ngha th no
l khu vc kinh t phi chnh thc vn cn b ng.
Martin Rama: ng cp n nh ngha lm ny sinh chng ti mt
cu hi v tnh khng ng nht ca khu vc kinh t phi chnh thc. Trn
thc t, c nhng ngi tnh nguyn la chn khu vc ny v c c nhng
ngi b p buc. Tht kh bit c iu g khin nhng ngi khc nhau
tham gia vo khu vc kinh t phi chnh thc. N cng c nhng hm ca
nh ngha. ng ch l, trong khi c mt s ngi nht tr v nh ngha
cho bit, cho d chng ta c th tho lun ngha ca t l tht nghip l g
cc nc khc nhau th phi c s liu nht qun ca cc nc khc nhau
v tht nghip v t l tht nghip. Chng ta khng c c c s l gii vn
trong mi lin h vi khu vc kinh t phi chnh thc. V vy, vn c
t ra l s m nht v khng ng nht ca khu vc kinh t phi chnh thc.
Lm th no chng ta c th ng thun v nh ngha v c nhng gi no
cho chnh sch v nghin cu?
Franois Bourguignon: y hon ton l trng tm ca ton b cuc
tranh lun. Hm trc ti ang c gng c c mt vi quan im v khu vc
3
Cling J.-P., Nguyn Th Thu Huyn, Nguyn Hu Ch, Phan Th Ngc Trm, Razafindrakoto M. v Roubaud
F., 2010. Khu vc kinh t phi chnh thc Vit Nam: Kt qu iu tra ti H Ni v Thnh ph H Ch Minh, Nh
xut bn Th gii, H Ni.
31
32
kinh t phi chnh thc mt vi nc trn th gii v cng vic ny hon

thnh. Sau ti tm thy mt t bo vit v Trung Quc c cp l, hu ht
vic lm c to ra Trung Quc u t khu vc kinh t phi chnh thc. Con s
a ra khin ti khng th tin c v n rt ln. Sau ti phi xem xt nh
ngha s dng. Trong nh ngha, v c bn, cc cng ty v tp on khng
thuc s hu nh nc th khng c quan h mua bn cng khai. iu ny a
n nh ngha ca khu vc kinh t chnh thc l v cng hn ch. Trung
Quc, tnh hung trc y l ch c cc cng ty thuc s hu nh nc c
coi l khu vc kinh t chnh thc, cn li u hon ton l phi chnh thc. Tip
n, ngy cng nhiu cc cng ty t nhn kt hp cht ch vi nhau, nhng
khng nht thit giao dch cng khai. iu c ngha rng, nh ngha v phi
chnh thc y khc vi cc quc gia khc. V d chu M Latin, nh ngha
da vo quy m ca c s sn xut ni nhn cng c thu vo lm vic. Hu
ht c s sn xut v kinh doanh t lm ch l phi chnh thc. Sn xut h
gia nh cng c xp vo khu vc kinh t phi chnh thc.
Vn t ra l ngng v mt quy m. Quy m l hai hay nm nhn
vin? Chng ta lm g vi cc ca hng bn l nh nhng c ng k chnh
thc v c t nhn vin? Lnh vc ny v cng kh. T quan im ti mun
ni rng, c th s khng c cch no tt lm nhng so snh mang tnh
cht quc t. Vn thc s l nm vic phn tch s pht trin phi chnh
thc trong mt quc gia lm nn khi nim kinh t phi chnh thc ring hoc
gi nguyn khi nim kinh t phi chnh thc nh nhiu ngi quan nim... V
vy mi c cc cuc iu tra v lc lng lao ng, ging nh trng hp ca
Vit Nam. Nu nhng cuc iu tra ny c tin hnh u n trong mt thi
gian di th s nh gi c s pht trin ca khu vc kinh t chnh thc v
phi chnh thc. Nhng iu thit yu l chng ta phi c cch thu thp s liu
theo cch nht qun. Ti nh rng, ti bt u lm vic t rt lu (25 nm
trc hoc hn) v khu vc kinh t phi chnh thc Columbia v ti s
dng kt qu cc cuc iu tra v lc lng lao ng. Sau C quan Thng
k quyt nh khng t thm cu hi no v quy m ca cc cng ty. V vy,
ti khng th tip tc hon thnh vic phn tch chui pht trin ca khu
vc kinh t phi chnh thc ti Columbia. iu ny kh quan trng.
By gi, c rt nhiu tranh ci v vn ny. Ti bit rng c mt s vn
c cp n trong cun sch v Vit Nam m ti c nhc n.
DN
Mt vi ngi cho rng, cho d cc doanh nghip nh v c s sn xut quy

m gia nh c hp ng lao ng hay khng th vn thuc khi nim kinh t
phi chnh thc. D c ng bo him x hi th vn l mt phn trong . Tt
c u ng bn ci. Ti n gin mun kt lun iu ny bng vic cp
n mt khi nim m ti lm vic vi anh Martin v ng nghip Stefano
Scarpetta khi ti ang lm vic ti Ngn hng Th gii, v by gi l OECD ti
Paris. Chng ti vit mt bi bo v Nhng vic lm tt, Nhng vic lm ti.
Ti mun nhc n mt cu chuyn c v ILO, ni m chng ti ngh rng c
quan nim ng n v th v xem xt v mt thu nhp gn lin vi cng
vic. Vic lm tt l vic m thu nhp cho php bn thot khi i ngho nu
bn sng trong mt h gia nh in hnh; v mt vic lm ti cng l mt
vic lm m thu nhp t n khng cho php bn thot ngho. Chng ti
ngh rng l cch th v xem xt khu vc chnh thc hay phi chnh thc
ca nn kinh t, bi v bn c vic lm ti trong khu vc kinh t chnh thc
v vic lm tt trong khu vc kinh t phi chnh thc v s tng quan kh
mnh gia chnh thc - phi chnh thc v vic lm tt - vic lm ti. y l
quan nim bn c th s dng d dng hn v nu bn mun so snh mang
tnh cht quc t th iu cng c th.
Franois Roubaud: Xin cm n. Ti mun c mt nh: ng c ni rng,
25 trc y ng lm vic ti Columbia v khu vc kinh t phi chnh thc
trn thc t c t hn 30 nm trc. l mt thi gian di v ng
nhn thy s pht trin ca khu vc ny, t c pha nghin cu ln chnh
sch. Chng ta bn ti cc yu t kinh t, hnh vi vi m v v m v cng
ni n cc khi nim. By gi ni n chnh sch, cho d khng bit
chnh xc khu vc kinh t phi chnh thc l g. C vi tranh lun v khi
nim. Ti ngh c t nht mt im r rng l vic lm trong khu vc ny l
nhng vic lm bp bnh. Hy ni n vn bo tr v bo him x hi cho
ngi lao ng trong khu vc kinh t phi chnh thc. Vit Nam ni ring v
nhiu nc khc trong khu vc v trn th gii bt tay vo chng trnh
bo him x hi. Cu hi y l lm th no bo v nhng nhn cng
khi h l ngi lao ng hng lng v lm th no vi nhng ngi t
lm ch trong khu vc kinh t phi chnh thc? Cu hi ca ti lin quan n
vn ny. Vit Nam s bo him bt buc cho nhng ngi lao ng hng
lng v l bo him t nguyn i vi nhng ngi t lm ch. Nhng iu
33
34
ny vn hnh cha tt trong thi gian u. V vy ng c li khuyn no,

tng no v vn ny v c th cho mt vi v d ca mt s nc thnh
cng trong lnh vc ny?
Franois Bourguignon: Vng, cm n rt nhiu v cu hi lin quan
n chnh sch, y thc s l cu hi quan trng. Liu c th lm mt
s vic h tr cho khu vc phi chnh thc v c th ngh ra cc chnh sch
nhm gim thiu tnh trng vic lm bp bnh khu vc ny? Ti ngh y
l mt loi cu hi c mu thun v nu bn ngh v chnh sch gii quyt
vn vic lm khu vc phi chnh thc th ng thi bn c th lm gia
tng khu vc chnh thc; bi v i vi nhiu ngi lao ng khu vc phi
chnh thc s c phn ng t nhin khi b p t mt s quy nh trong th
trng lao ng, trong mi quan h gia ngi s dng lao ng v ngi
lao ng, thm ch c trng hp ngi s dng lao ng v ngi lao ng
u l mt. V th bt c thay i no trong mi trng chnh sch cng s
c nh hng n c chnh thc v phi chnh thc. Ti khng bit r v cch
m trong vn ny c a ra i vi trng hp ca Vit Nam v cc
nc chu . Ti bit r hn mt cht v trng hp ca cc nc thuc chu
M Latin, c th l trng hp ca Mexico, ni m vn ny vi ln
thc s tr thnh trng tm ca cc cuc tranh lun cng khai. Cuc tranh
lun v ni dung gii thch nguyn nhn. ti l iu g khin mt ai
thch phi chnh thc hn l chnh thc. C cu tr li l, bi v ngi lao
ng khu vc kinh t phi chnh thc khng mun phi tr mt s chi ph
nh trong khu vc kinh t chnh thc. V l ngi ta thch khu vc kinh
t phi chnh thc hn. Nhng chi ph l g? l ng gp cho bo him
x hi ni chung, hay bo him y t ni ring. Bn khng th ni rng y l
chi ph n thun. Khi mt ngi lao ng hoc ngi s dng lao ng chi
tr d nhiu hay t th cng ging nhau khi khng c qui nh v lng ti
thiu. Khi mt ngi lao ng trong khu vc kinh t chnh thc chi tr khon
ng gp cho bo him y t th h c quyn li tng ng vi s ng gp
. V vy, bn c th cho rng h thng bo him y t hon ton trung lp
vi quan im ca chuyn vin thng k bo him - nu mi ngi chi tr
chnh xc nhng g mi ngi mong i t h thng dch v y t - th khng
c vn g. y hon ton l s vn hnh trung lp. Ai ng bo him
s nhn c dch v y t khi b m. Lin quan n iu ny c hai vn .
DN
Vn th nht c th l trng hp s tin tr qu cao v trong trng hp

ny chi ph rt cao so vi quyn li c hng v v vy tt nht bn nn
trong khu vc kinh t phi chnh thc. Hoc c trng hp chi ph thp hn
nhiu so vi quyn li c hng, trong trng hp ny nhiu ngi s thu
ht bi vic lm chnh thc nhng v chi ph b ra cho lao ng ca ngi s
dng lao ng cao nn nhiu ngi s khng c nhn vo khu vc kinh t
chnh thc ny. V vy, cho d tnh hung g, bt k th loi khng cn xng
no gia chi ph v quyn li ca bo him - trng hp bo him y t n
gin hn - ang sn sinh ra phi chnh thc cho d phi chnh thc t nguyn
hay phi chnh thc bt buc.
V vy nu bn ngh, din t nhng thut ng ny, gii php s l g?
Gii php c th l a ra bo him cho tt c mi ngi, bo him y t cho
ton dn. ni rng t y tt c mi ngi c th tip cn vi dch v y t.
y l hot ng c ti tr bi khu vc cng nh nhiu quc gia trn th
gii. Hy xem trng hp ca nc Anh qua nhiu thp k. Qu ny c xy
dng t tin thu ca nh nc.
Vn ny tr nn ph bin bi v mt ngun lc ca phi chnh thc hoc
ngun lc phn bit ca th trng lao ng vo khu vc chnh thc v
phi chnh thc ang bin mt. By gi nu trong khu vc chnh thc, ngi
s dng lao ng u i ngi lao ng hn na. H lun c th mua bo
him ph thm chi tr hoc trang tri ri ro cho cc khon khng c
chi tr bi h thng bo him x hi. V vy, ni cch khc, nu nh mt s
quc gia, tt c cc phc li phi tin t i lin vi vic lm chnh thc th y
l nguyn nhn ca s phn bit chnh thc v phi chnh thc. Nu chng ta
tin rng y l nguyn nhn chnh th gii php l c gng ph cp ton dn
cng nhanh cng tt mt s dch v c bn. Nu cc bn lm c th khi
nim v phi chnh thc chng mc no c th d dng bin mt. Sau
cc bn quay tr li vi khu vc chnh thc; l kiu hp ng lao ng,
nhng quy nh khi ngi lao ng b thi vic, ch n b nh th no,
v.v. Phi chnh thc c th mt mc no s l thc o mi quan h
gia ngi s dng lao ng v ngi lao ng. Theo nh ti thy th t nht
mt s nc, nguyn nhn quan trng ny s c loi b. Nhng ti hon
ton tin rng, y l trng hp ca mt quc gia c th v khng ngh l c
mt cng thc chung cho tt c. iu c ngha rng, t nht vn ny
35
36
cn phi c xem xt c chnh sch gii quyt nhng vn ca khu vc

phi chnh thc.
Martin Rama: Gio s Bourguignon, xin cm n ng v s chia s kinh
nghim vi chng ti ngy hm nay.
Franois Bourguignon: Cm n tt c cc bn v ti thc s rt vui khi
ni chuyn vi cc bn. Mt ln na ti rt xin li v khng c mt ti H Ni.
Chc cc bn thnh cng v hi ngh s thnh cng. Xin cho tt c cc bn.
PHN KHC VIC LM GIA KHU VC KINH T...
CHNG I
PHN KHC VIC LM GIA
KHU VC KINH T CHNH THC V
37
38
1.1
LAO NG PHI CHNH THC
V NGHO I CHU M LATIN.

TRNG HP CA ARGENTINA,
BRAZIL, CHILE V PERU
Roxana Maurizio
Gii thiu1
Chu M Latin vn l chu lc ca s bt bnh ng v ngho i. Kha
cnh ni bt ca tnh trng ny l th trng lao ng khng n nh cng vi
mt h thng an sinh x hi rt hn ch. Mc bo him tht nghip t i
buc nhng ngi mt vic trong khu vc chnh thc phi nhanh chng tm
nhng vic lm bp bnh hoc lao ng t do v h khng c thi gian
tm kim cng vic ph hp.
Trong bi cnh thiu vng mt h thng an sinh x hi m rng, cn xc
nh mi lin h gia tnh trng lao ng v mc i ngho ca cc h
gia nh. Trn thc t, tnh trng hi nhp lao ng km - tnh theo s lng
gi lm vic v cht lng cng vic - to nn hin tng ngi lao ng
ngho kh ph bin cc nc M Latin v cho thy rng c vic lm khng
c phi l bo m khng ri vo ngho kh.
1
Phin bn trc ca bo co ny c trnh by ti Hi ngh v khu vc phi chnh thc v vic lm

phi chnh thc, ngy 06- 7 thng Nm 2010, H Ni. Ti mun cm n Luis Beccaria, Aureo de Paula v
cc i biu tham d hi ngh ny cho kin ng gp v cng cm n Ana Laura Fernndez v Paula
Monsalvo hp tc nhit tnh.
39
40
Trong mt khu vc vi t l lao ng bp bnh, mc phi chnh thc v

t l ngho i cao, cn phn tch mi lin h gia cc hin tng ny. Bi vit
ny nhm mc ch phn tch so snh hai kha cnh lin quan ti phi chnh
thc. Kha cnh u tin l mi lin h gia phi chnh thc v tnh trng thu
nhp phn khc. Kha cnh th hai l mi quan h gia phi chnh thc v
ngho i, v c bit l cc c ch trc tip v gin tip m thng qua
quan h ny c xc minh.
Bn nc M Latin c lao ng phi chnh thc khc nhau ng k v quy
m v c im c la chn. Argentina v Chile c IS tng i nh
trong bi cnh chu M Latin; trong khi Brazil v Peru c IS kh ln. D
liu c s dng trong bi vit ny da trn cc cuc iu tra h gia nh
c cp nht mi nht. Nghin cu ny l mt trong nhng nghin cu u
tin phn tch so snh mi lin h gia phi chnh thc, s phn khc, v
ngho i M Latin.
Phn tip theo trnh by tng quan cc khun kh l thuyt khc nhau
v khi nim phi chnh thc v phn khc thu nhp. Phn 2 cp chi tit
cc tiu ch khc nhau dng o lng mc phi chnh thc cng nh
cc phng php c tnh c s dng. Phn 3 m t cc ngun thng tin.
Phn 4 gii thiu mt vi nt chnh v mc v c im phi chnh thc ti
cc quc gia c la chn. Hai phn tip theo trnh by cc kt qu kinh t
lng: trong phn 5 cc kt qu lin quan n chnh lch thu nhp lao ng
gn vi tnh trng phi chnh thc, phn 6 cc kt qu lin quan n tc ng
c lp ca tnh trng phi chnh thc i vi t l i ngho. Cui cng, phn
7 trnh by cc kt lun.
1. Phi chnh thc, phn khc thu nhp v ngho i:

mt s vn l thuyt
1.1 Vic lm trong khu vc chnh thc v vic lm phi chnh thc (IE)
Lao ng phi chnh thc l mt trong cc ti c phn tch v c
coi l c im ni bt ca tnh trng lao ng chu M Latin. C t nht
hai cch tip cn khc nhau v khi nim khc nhau lin quan n lao ng
phi chnh thc, nh trnh by bn di:

Phng php
Khi nim lin quan
Sn xut
Khu vc phi chnh thc (IS) / Khu vc chnh thc (FS).

Vic lm trong khu vc phi chnh thc (EIS) / Vic lm trong Khu vc chnh
thc
Lao ng
Vic lm phi chnh thc (IE) (Ngi lao ng phi chnh thc) / Vic lm chnh
thc (FE) (Ngi lao ng chnh thc)
Khi nim IS (IS) xut hin vo u nhng nm 1970, trong cc ti liu

ca T chc Lao ng Quc t (ILO, 1972) v cc nc chu Phi. Sau
Chng trnh vic lm khu vc M Latin v vng Caribe (PREALC ch vit
tt ting Ty Ban Nha) pht trin khi nim ny cho chu M Latin nhm l
gii s gia tng ca mt b phn ln dn c, nhng ngi khng th tham
gia vo qu trnh hin i ha sn xut thng qua th trng lao ng chnh
thc. Theo cch tip cn sn xut, tnh trng phi chnh thc phn nh s
bt lc ca cc nn kinh t trong vic to ra vic lm trong khu vc chnh
thc nhm theo kp s pht trin ca lc lng lao ng. IS thng gn vi
cc c s sn xut nh c nng sut thp v thng phi vt ln sng cn
v t kh nng tch ly ti sn. Cng vic c to ra trong lnh vc ny c
gi l vic lm trong khu vc phi chnh thc (EIS).
Cng vi khi nim da trn cch tip cn sn xut, vic lm phi chnh
thc (IE) l mt khi nim c pht trin trong nhng nm gn y. Da trn
cch tip cn lao ng, IE cp n mt kha cnh khc ca phi chnh thc
v tp trung vo iu kin lm vic. c bit, cch tip cn ny gn khi nim
phi chnh thc vi vic trn trnh cc quy nh lao ng, nh ngha IE l tnh
trng ngi lao ng khng chu s iu tit ca php lut v lao ng.
Trong bi vit ny, c hai cch tip cn sn xut v lao ng s c
xem xt xc nh tnh cht c th ca mi kha cnh v mi lin h gia
cc kha cnh ny.
1.2 Tnh trng phi chnh thc v phn khc thu nhp
Khi nim v phn khc thu nhp c s dng y ch s khc bit
v thu nhp lao ng khng do cc thuc tnh c nhn ca ngi lao ng
to ra. iu c ngha l chnh lch v thu nhp lin quan ti mt s c
41
42
im ca vic lm. c bit, bi vit ny so snh hai ngi lao ng c cc

thuc tnh c nhn tng t xc nh xem th lao ca h c khc nhau hay
khng ph thuc vo thc t h lm vic trong khu vc chnh thc (FS) hay
trong IS. Cch l lun tng t c p dng cho mc chnh lch thu nhp lao
ng gia vic lm phi chnh thc v chnh thc.
Tnh phi chnh thc c nh ngha theo mt trong hai phng php tip
cn sn xut v lao ng l thch ng vi c hai trng hp c v khng c
phn khc thu nhp. Trong trng hp khng c phn khc thu nhp, theo
cch tip cn sn xut c th lp lun rng nu khng b hn ch, cc lao
ng d tha khi khng c th gia nhp khu vc chnh thc s chuyn n
cc IS c nng sut thp hn v s gy ra mc gim chung v tin lng, c
trong cc lnh vc chnh thc v phi chnh thc. Theo tip cn lao ng,
tnh trng phi chnh thc khng c phn khc c th din ra nu lao ng
chnh thc v phi chnh thc nhn cng mt mc th lao sau khi tr chi
ph, ngay c khi trong trng hp lao ng phi chnh thc ngi s dng lao
ng phi chu thm chi ph lin quan ti cc quy nh v lao ng.
Ngc li, c lp lun khc cp ti s tn ti ca vic chia phn khc
thu nhp lin quan n phi chnh thc ngay c khi khng c hn ch v di
chuyn lao ng, hay cc hn ch khc ca quy nh v lao ng. Mt trong
nhng lp lun ny cho rng, cc cng ty nh - tiu biu cho IS - thng c
nng sut thp hn, v do tr th lao trung bnh thp hn. Tng t nh
vy, vic khng thc hin cc ngha v thu c th gim hiu qu v nng
sut ca cc cng ty, cng s dn n cc mc lng thp hn cho ngi lao
ng phi chnh thc so vi nhng ngi lao ng chnh thc (Beccaria v
Groisman, 2008). Tuy nhin, ch s tn ti ca chnh lch nng sut thi l
khng to s phn khc tin lng. V vy, cn gii thch l do ti sao
cc lc lng cn bng ca th trng khng hot ng v v sao mt s cng
ty - c nng sut cao hn - li tr lng cao hn so vi cc cng ty khc.
Mt gi thuyt da trn l thuyt tin lng hiu qu, cho rng ngi s
dng lao ng c th quyt nh tr lng cao hn mc lng ca th trng
nhm gim hin tng lao ng b vic, hoc khuyn khch nhn vin n
lc lm vic nhiu hn2. Hin tng phn khc thu nhp c th din ra nu
Stiglitz (1981); Shapiro v Stiglitz (1984).
cc cng ty trong khu vc chnh thc s dng c ch ny thng xuyn hn

so vi cc cng ty trong IS. ng thi, s tn ti ca th trng lao ng ni
b trong cc cng ty thuc khu vc chnh thc c th tch ngi lao ng
khi nh hng t cc i th cnh tranh bn ngoi, c bit l ngi lao
ng c trnh cao, qua to ra chnh lch tin lng vi ngi lao ng
phi chnh thc.
Ngoi ra, theo phng php tip cn lao ng, c th ni rng vic thc
hin cc chun mc lao ng khng ch nh hng n tng chi ph lao ng
m cn n mc lng rng tr cho ngi lao ng. Tc ng ca tin lng ti
thiu, thng lng tp th v cng on v c cu tin lng l nhng v d v
tc ng ca chun mc lao ng n mc lng rng tr cho ngi lao ng.
Do , mt ngun khc to ra s phn khc tin lng c th l do mt s ngi
lao ng c php lut lao ng hoc cng on bo v, trong khi nhng ngi
lao ng c cc thuc tnh tng t li khng c hng s bo v ny.
Cui cng, nu c s chng ln trong hai cch tip cn v mc khng
thc hin php lut lao ng trong cc cng ty phi chnh thc cao hn, cc
yu t c nu s b sung cho nhau gii thch s tn ti ca tnh trng
phn khc. V d, mt ngi lao ng c cc thuc tnh c nhn no lm
vic cho mt cng ty nh c th c mt mc lng thp hn so vi mt nhn
vin khc vi cc c im tng t nhng lm vic cho mt cng ty ln hn,
do c hai nguyn nhn l nng sut thp hn v cc cng ty nh ni chung
chu p lc cng on t hn hoc khng tun th cc quy nh lao ng,
chng hn nh mc lng ti thiu.
V pha ngi lao ng, mt iu kin quan trng dn ti cc kt qu ny
l FE c to ra hoc to ra trong khu vc chnh thc khng p ng nhu
cu, khin h phi chp nhn th lao thp hn hoc iu kin lm vic bp bnh
hn. Hnh vi ny li c tng cng bi tnh trng thiu hoc yu km ca c
ch an sinh x hi. mc no , y l hin trng ti cc nc M Latin.
1.3 Phi chnh thc v ngho i

C th xc nh mi quan h gia phi chnh thc v ngho i c th
c hoc c th khng thng qua trung gian l tnh trng phn khc. Trong
trng hp khng th, chng no phn khc cn c xc nh l tnh trng
ngi lao ng khng nhn th lao p ng nhu cu ca gia nh, tnh
43
44
trng phi chnh thc s cu thnh mt yu t c lp lin quan n tnh trng

ngho i ca h gia nh.
C th xy ra trng hp khng c phn khc gn vi tnh trng phi
chnh thc khi ngi lao ng ri vo tnh trng i ngho do thu nhp gn
vi mt s c im c nhn d h lm trong khu vc chnh thc hay phi
chnh thc. Tuy nhin, nu nhng c im ny l ph bin hn ngi lao
ng phi chnh thc so vi ngi lao ng chnh thc (hoc ph bin trong
IS hn FS), th cu to lao ng khc nhau ny s c ngha l ngi lao ng
phi chnh thc (EIS) tnh trung bnh s c thu nhp thp hn so vi ngi
lao ng chnh thc (EFS) v do s c xc sut ri vo tnh trng ngho
i cao hn. iu ny c th c xc nh l mt hiu ng cu to. Nh
Beccaria v Groisman (2008) cp, iu ny c th l trng hp ca
nhng ngi lao ng c tay ngh thp, c mc lng thp d lm vic chnh
thc hoc phi chnh thc, nu h chim t trng qu cao trong IS v/hoc
trong cc ngnh ngh phi chnh thc.
Bng cch tng hp cc lp lun khc nhau trnh by trn, bi vit ny
c mc ch nh gi s s tn ti ca mi quan h c th c gia tnh trng
phi chnh thc, s phn khc, v i ngho ti bn quc gia M Latin.
2. Cch tip cn v phng php lun

2.1 o lng tnh trng phi chnh thc
Hi ngh quc t v Thng k Lao ng ca ILO (ICLS) ln th 15 v 17
thit lp cc tiu ch phn loi ngi lao ng chnh thc v phi chnh thc.
Theo cch tip cn sn xut, EIS c xc nh l nhm ngi lao ng
lm vic trong cc c s sn xut nh khng ng k kinh doanh, s dng t
vn v cng ngh.
Tuy nhin, do cc cuc iu tra h gia nh khng tm hiu su v c
im ca cc cng ty, ILO xut p dng tiu chun o lng da trn s
kt hp cc loi ngh nghip, cc nhm ngh nghip c xc nh theo trnh
tay ngh, v quy m ca cng ty. Bng cch ny, c th xc nh hai thnh
phn chnh ca IS: (1) Cc n v gia nh bao gm ngi lao ng t lm ch
v ngi lao ng gia nh, v (2) Doanh nghip siu nh gm ngi s dng
lao ng v nhn vin ti cc c s c t hn nm nhn vin. Trong trng
hp ngi lao ng c lp, ch nhng ngi khng c k nng chuyn mn
mi c coi l thuc IS, y l mt bin php ch gi li ngi lao ng c
lp vi nng sut thp trong lnh vc ny. Cui cng, khu vc cng c loi
tr ra khi IS.
Mt khc, nh cp, IE c xc nh l nhm ngh nghip khng
tun th quy nh lao ng: ngi hng lng khng ng k, lao ng c
lp v ngi s dng lao ng khng thc hin ngha v thu ca h.
Cng theo xut ca ILO, do thng tin t cc cuc iu tra h gia nh
khng y , trong trng hp ngi lao ng c lp, tnh cht chnh thc/phi
chnh thc ca h c trc tip xc nh bi cc c im ca doanh nghip ca
h: ngi lao ng c lp v ngi s dng lao ng phi chnh thc l nhng
ngi lm vic trong cc doanh nghip thuc IS. V vy, vic phn loi ngi lao
ng theo tnh trng h ng thi thuc v IS hay FS, thuc v EIS hoc EFS l
th v hn i vi nhng ngi hng lng v vi nhng ngi khng hng
lng c hai phn loi trng nhau. Cui cng, ngi lao ng lm vic cho gia
nh v khng hng lng c coi l ng thi thuc v IE v EIS.
Biu bn di nu chi tit phn loi cc nhn vin theo c hai phng
php tip cn:
Vic lm chnh thc
Vic lm phi chnh thc
Vic lm trong khu vc

chnh thc
- Ngi hng lng chnh thc (hng lng

c ng k) trong FS
- Ngi khng hng lng chnh thc
Ngi hng lng phi chnh thc (hng

lng khng ng k) trong FS
Vic lm trong khu vc

phi chnh thc
- Ngi hng lng chnh thc (hng lng

c ng k) trong IS
- Ngi hng lng phi chnh thc (hng

lng khng ng k) trong IS
- Ngi khng hng lng phi chnh thc
- Lao ng gia nh khng hng lng
2.2. Cch tip cn ngng ngho tuyt i i xc nh tnh

trng ngho
Cch tip cn ngho tuyt i i xc nh tnh trng ngho c s
dng trong bi vit ny da trn phng php chnh thc ca mi nc tr
Peru. C th l h gia nh c phn loi ngho nu tng thu nhp tin t
45
46
ca h - c o trong kho st h gia nh, thp hn chun ngho tuyt i

c xc nh da trn quy m v thnh phn ca h gia nh3. Ti Peru, mc
ngho i chnh thc c tnh da trn vic so snh ngng ngho vi tng
chi tiu ca h gia nh. Trong trng hp ny, p dng phng php c
gii thch di y, tiu ch mi v h ngho da trn so snh tng thu nhp
vi ngng ngho c xy dng.
2.3 Phng php lun

Cc phn tch c thc hin trong bi vit ny gm hai phn chnh.
Phn u c mc ch c tnh mc chnh lch v thu nhp lin quan n phi
chnh thc. Theo gi thuyt v phn khc lin quan n phi chnh thc, ngi
lao ng trong khu vc IS v/hoc ngi lao ng phi chnh thc nhn mc
lng thp hn ngi lao ng c cc c tnh c nhn tng t nhng lm
vic trong FS hoc l ngi lao ng chnh thc. Phn hai c mc ch nh
gi xem mc no th s phn khc thu nhp lin quan n phi chnh
thc l mt yu t c lp lin quan n ngho i.
lm iu ny, mt s phng php parametric v non-parametric c
thc hin kim nh mc vng chc ca cc kt qu. Tng phng php
ny c m t chi tit di y.
Chnh lch v thu nhp, phi chnh thc v s phn khc
1. Trc tin, chnh lch mc lng trung bnh gia cc IE (EIS) v FE
(EFS) c c tnh bng cch s dng cc phng trnh Mincer da trn hi
quy OLS. y l phng php ph bin nht khi phn tch cc nh hng ca
bin c lp i vi thu nhp lao ng, trong khi loi tr tc ng ca cc
ng bin (covariates). Lin quan ti cc vn chnh trong nghin cu ny,
h s ca bin xc nh tnh phi chnh thc lng ha tc ng c lp i vi
vic xc nh tin lng. Cc c tnh ny ny c iu chnh trn c s tnh
n sai lch la chn mu thng qua s dng c tnh hai bc Heckman.
3
Gi tr ca mt gi lng thc danh ngha p ng yu cu dinh dng tnh n mc tiu th ca qun

th tham chiu. Chun ngho chung c tnh bng cch nhn gi tr ca gi lng thc danh ngha vi
nghch o ca h s Engel ca qun th tham chiu. Cc ngng ngho ny c xy dng theo cch
tip cn Orshansky (1965) cho nc M v sau c ECLAC (1991) p dng rng ri chu M Latin.
Gi tr ca chun ngho c cp nht thng xuyn theo s bin i gi ca gi thc phm v nhng
thay i trong t l gi tiu dng thc phm/phi thc phm.
2. OLS ch c tnh nh hng ca cc ng bin phn trung tm ca

phn b c iu kin. Tuy nhin, cn xc nh tc ng ca cc ng bin
trn ton b phn phi c iu kin ca thu nhp. lm iu , m hnh
hi quy im phn v (QR)4 c p dng nh c th nh gi xem chnh
lch tin lng khng i, tng hoc gim trn ng phn phi c iu
kin. Cc c tnh ny cng c iu chnh trn c s tnh n sai lch la
chn mu5.
3. T kt qu c tnh phng trnh lng, phng php phn tch
Oaxaca Blinder cho php phn tch mc chnh lch thu nhp trung bnh
gia ngi lao ng chnh thc v phi chnh thc (hoc ca FS v IS) thnh
ba hiu ng: cc Hiu ng ngun lc, thuc v s khc bit bt ngun t
s khc bit trong vector ca cc c im ca mi nhm, cc Hiu ng h
s, tng ng vi s khc bit trong mc hiu qu trong vic s dng
cc c tnh , v Hiu ng tng tc. Gi thuyt phn khc c xc
nhn nu hiu ng th hai c ngha thng k v dng, qua ch ra rng,
vi thuc tnh nh nhau, mt nhn vin chnh thc (hoc nhn vin ca FS)
nhn mc lng cao hn so vi mt nhn vin phi chnh thc (hoc nhn
vin ca IS). Cc c tnh ny cng c iu chnh trn c s tnh n sai
lch la chn mu.
4. Mt cch khc o lng s phn khc gn vi phi chnh thc l
thng qua mc chnh lch c nhn v lng gia ngi lao ng chnh thc
v phi chnh thc. Trong trng hp ny, s phn khc thu nhp c o
bng cch xem xt s khc bit gia thu nhp ca mt nhn vin phi chnh
thc v thu nhp ca chnh ngi ny khi lm vic chnh thc (tc l thu
nhp phn thc (counterfactual) ca ngi lao ng phi chnh thc). tnh
mc thu nhp trong trng hp lm vic chnh thc, bc u tin l c
tnh cc phng trnh tin lng cho ngi lao ng chnh thc v sau p
dng cc thng s kt qu cho tng ngi lao ng phi chnh thc da trn
c im ca ngi ny. Cc thng s ny c c tnh bi OLS. Mt khi tnh
c chnh lch tin lng ca tng ngi lao ng phi chnh thc, c th
biu din phn b ca bin ny v c tnh khng ch gi tr trung bnh m
Koenker v Bassett (1978).
Tannuri-Pianto v Pianto (2002) p dng th tc tng t cho Brazil.
47
48
cn cc ch s khc vi nhng c tnh thch hp cho vic phn tch s khc

bit v phn khc6. Chnh lch c nhn thu c nh sau:
Gapij =
eij wij
eij
[1]
trong eij l c tnh phn thc ca thu nhp c nhn th j nh th ngi

ny lm chnh thc, trong khi wij l mc lng c tnh cho ngi lao ng
phi chnh thc da trn cc thng s c tnh cho ngi lao ng phi chnh
thc.
5. Cui cng, phng php Hm c tnh Ph hp (Matching Estimator
Method) l mt phng php phi tham s (non-parametric) c tnh tc
ng ca phi chnh thc i vi thu nhp lao ng. Cc tham s cn quan
tm l cc hiu ng kho st trung bnh trn yu t c kho st (Average
Treatment Effect on the Treated) (ATT), c nh ngha l:
ATT = E ( | D = 1) = E[Y (1) | D = 1] E[Y (0) | D = 1] [2]

trong E[Y (1) | D = 1] l gi tr k vng ca nhm kho st trong trng
hp nhm c kho st, v E[Y (0) | D = 1] l gi tr k vng cho nhm kho
st trng hp nhm khng c kho st.
Do tnh trng phn thc ny khng quan st c, cn s dng mt
phng php thay th c tnh ATT. Cch chnh xc nht xc nh
chuyn g s xy ra vi nhm kho st trong trng hp khng c kho
st l xem xt tnh hnh ca cc c nhn khng c kho st vi cc c
im ngang bng (hoc tng t) (nhm i chng). Mt trong nhng
phng php c s dng xy dng cc nhm i chng l phng
php c tnh xu hng im ph hp7 (Propensity Score Matching
Estimator), trong s im xu hng tham gia ca ton b mu c
c tnh v cc c nhn thuc nhm kho st v nhm i chng c s
im tng t c xc nh v xp chung. Trong trng hp chng ti
Del Ro v nhng ngi khc. (2006) p dng bin php chnh lch c nhn c tnh mc phn bit
i x v lng gia nam v n ti Ty Ban Nha
Do Rosenbaum v Rubin (1983) pht trin.
ang phn tch, IE (v EIS) c xem nh l nhm kho st, trong khi FE
(v EFS) l nhm iu khin.
C nhiu cch khc nhau xc nh c nhn no trong nhm i chng
s tng ng vi cc c nhn no trong nhm kho st. Mt bin php c
s dng y l c tnh Kernel, trong kt qu ca c nhn c kho
st c gn vi mt kt qu ph hp c xc nh bi mt trung bnh gia
quyn kernel ca kt qu ca tt c cc c nhn khng c kho st. ATT
c c tnh nh sau:
ATT =
1
Nn
w
in
j f
ij
w j [3]
trong wi v w j ln lt l mc lng ca tng nhn vin chnh thc v phi

chnh thc, ij l Kernel v N n l s lng ngi lao ng phi chnh thc.
Phi chnh thc v ngho i
Nh cp, mt trong nhng mc tiu ca nghin cu ny l nh gi
xem mc no th s phn khc thu nhp lin quan n phi chnh thc l
yu t thch ng gii thch tnh trng ngho i ca h gia nh.
Do , sau khi c tnh chnh lch tin lng gn vi phi chnh thc,
tc ng c lp ca tnh trng phi chnh thc i vi i ngho c tnh
ton. lm nh vy, chng ti thc hin cc m phng nh m phng
t l ngho trong trng hp IE nhn c th lao tng t nh nhng lao
ng chnh thc (hoc nu EIS c tr lng nh cc EFS). Tng cng
thu nhp phn thc ca gia nh c tnh bng cch nhn th lao thc t
hng thng ca ngi lao ng phi chnh thc vi gi tr ca t s (ratio)
gia thu nhp c tnh ca mt nhn vin chnh thc vi mt nhn vin
phi chnh thc c cc thuc tnh ngang bng nhau8. Gi nh y l phn
thu nhp cn li ca gia nh l khng i. Cui cng, tng s thu nhp
phn thc ca gia nh c so snh vi ngng ngho c tnh mc
i ngho s nh th no nu khng c tnh trng phn khc do phi
chnh thc.
Thu nhp lao ng c c tnh l cc kt qu tnh c qua hm OLS.
49
50
3. Ngun thng tin

D liu c s dng trong bi bo ny da trn cc cuc iu tra h gia
nh thng xuyn ca mi quc gia c nghin cu. i vi mi trng
hp, d liu v m c bn cp nht nht c s dng.
- Argentina. Encuesta Permanente de Hogares (Ep). Na sau nm 2006.
- Brazil. Pesquisa Nacional por Amostra de Domicilios (PNAD). Nm 2006.
- Chile. Encuesta de Caracterizacin Socioeconmica Nacional (CASEN).
Nm 2006.
- Peru. Encuesta Nacional de Hogares sobre Condiciones de Vida y Pobreza
(ENAHO). Nm 2007.
Nh cp phn trn, nhn vin khng ng k l nhng ngi
hng lng khng c php lut lao ng iu chnh. Vic xc nh thc
nghim v iu kin ng k lao ng hng lng ti cc quc gia ny c
da trn cc thng tin c ly t cc c s d liu ny. Ti Argentina, mt
ngi lao ng hng lng c coi nh ng k trong h thng an sinh
x hi nu c ngi s dng lao ng tr tin ng gp an sinh x hi. Ti
Chile v Brazil, mt ngi lao ng hng lng c coi nh ng k nu
anh/c y k hp ng lao ng. Ti Peru, ngi lao ng ng k l nhng
ngi c quyn hng lng hu.
Do mc khng ng nht cao gia th trng lao ng thnh ph v
nng thn v do thc t l cc cuc iu tra h gia nh ti Argentina ch bao
gm cc khu vc th, bi vit ny s ch tp trung vo khu vc ny.
4. Tng quan v phi chnh thc ti bn quc gia chu

M Latin
Mc ch ca phn ny l trnh by khi qut v tm quan trng v c
im ca IE v EIS ti bn quc gia c nghin cu. Bng 1 cho thy EIS v
IE chim hn 1/3 tng s ngi lao ng cc nc ny. Peru nm thi cc
ni m EIS (bao gm c ngi lm vic trong gia nh) chim 56% lc lng
lao ng lm vic trong khi IE (bao gm c lao ng phi chnh thc trong
gia nh) chim 67% tng s ngi lao ng. thi cc khc l Chile, ni
nhng con s ny gim xung ln lt l 35% v 38%.
Bng 1. T l phi chnh thc trong th trng lao ng thnh ph
2006/2007 (%)
Loi cng vic
Ngi khng hng lng chnh thc
ARGENTINA PERU
4,4
5,6
BRAZIL
CHILE
2,8
3,7
Ngi khng hng lng phi chnh thc
21,6
31,1
22,6
20,6
Ngi khng hng lng chnh thc trong FS
38,4
24,8
36,2
51,8
Ngi khng hng lng phi chnh thc trong FS
10,4
13,5
10,3
9,1
Ngi khng hng lng chnh thc trong IS
3,8
2,2
5,6
4,0
Ngi khng hng lng phi chnh thc trong IS
10,6
10,7
8,7
3,8
Dch v gia nh chnh thc
0,8
0,6
2,5
2,3
Dch v gia nh phi chnh thc
8,7
5,0
6,4
3,9
Lao ng gia nh khng hng lng
1,3
6,4
4,9
0,9
Tng vic lm
100
100
100
100
Vic lm trong khu vc phi chnh thc (k cc dch v gia nh)
46,8
56,1
50,6
35,4
Vic lm trong khu vc phi chnh thc (khng k cc dch v gia

nh)
37,3
50,5
41,0
29,3
Vic lm phi chnh thc (k cc dch v gia nh phi chnh thc)
52,6
66,8
52,9
38,3
% lao ng hng lng phi chnh thc trong tng lao ng

hng lng
40,8
51,5
36,5
22,4
Ngun: Tc gi xy dng da trn cc d liu t Kho st h gia nh.
Trong tt c cc trng hp, IE cao hn EIS. Nu khng tnh dch v gia nh,
mc gim tm quan trng tng i ca EIS l ln hn Argentina, cc hot
ng ny chim t trng cao hn trong tng s vic lm so vi cc nc khc.
Do , s khc bit gia Argentina-Chile v gia Brazil-Peru tr nn r rng hn.
Cc loi cng vic khc nhau pht sinh t vic phn loi trng v phi
chnh thc cng cho thy s khc bit ng k gia cc nc. V d, s lng
ngi khng hng lng phi chnh thc kh ln Peru, ni m h chim
khong 1/3 tng s vic lm. Ti Chile, 50% tng s ngi lao ng l ngi
hng lng chnh thc ca khu vc chnh thc, trong khi con s ny gim
51
52
xung khong 40% Argentina v Brazil (mc d h vn chim a s) v

25% Peru. Trong tt c cc nc, cc nhm quan trng nht l nhng ngi
khng hng lng phi chnh thc (do s lng ln nhng ngi lao ng
c lp) v nhng ngi hng lng chnh thc ca khu vc chnh thc. S
lng nhng ngi hng lng chnh thc trong IS v nhng ngi khng
hng lng chnh thc l khng ng k trong tt c cc trng hp.
Tuy nhin, ngoi nhng khc bit ny, phn gii thiu khi qut ny cho
thy t trng ca IS, lao ng phi chnh thc v nhng ngi hng lng
khng ng k trong h thng an sinh x hi trong c cu ngh nghip ti tt
c cc nc c phn tch.
i vi cu to ca tnh trng phi chnh thc v phng din cc thuc
tnh khc nhau, mt s c im chung c rt ra (Bng A.1). Trong mi
trng hp, ngi lao ng phi chnh thc cha tt nghip ph thng c t l
rt cao (v d, chim n 69% ti Brazil). T l lao ng c tay ngh thp trong
IS thm ch cn cao hn. Ngi lao ng chnh thc v ngi lao ng ca
khu vc chnh thc c tnh hnh ngc li. Mt kch bn tng t nh vy
cng din ra nu ch gii hn phn tch cc nhm ngi hng lng. V d,
Brazil, ngi lao ng khng c trnh trung hc chim gn 70% tng s
lao ng hng lng khng ng k (40% s ng k) trong khi con s ny
gim xung 4% i vi ngi lao ng c trnh i hc (16% i vi nhng
ngi hng lng ng k).
Ph n chim t l phi chnh thc cao hn trong tng s ngh nghip.
iu ny c bit r rng i vi trng hp ca Peru, trong khi h chim gn
50% IE v EIS, t l ny gim xung ln lt l 37% v 39% i vi FE v EFS.
Ti Argentina v Brazil, ni mc d vn c nhiu ph n gn vi phi chnh
thc, s khc bit trong phn phi ca IE v EIS gia nam v n khng r rt
nh hai nc kia. Nu ch phn tch cc lao ng hng lng, s khc bit
trong hi nhp ngh nghip gia nam v n tng ln. Tuy nhin, do s lng
ln nam gii tham gia th trng lao ng ti nhng nc ny, a s nam gii
lm vic phi chnh thc trong hu ht cc trng hp, mc d t l phi chnh
thc c thca h thp hn so vi ph n (Bng A1 - phn ph lc).
Nghin cu cng thy rng t l lao ng thanh nin v ngi c tui
trong IE v EIS (tr trng hp ngi cao tui Peru) l cao hn so vi tng
vic lm. Trong trng hp lao ng thanh nin, t l ny tng cao trong
s nhng ngi hng lng, v t l thanh nin trong cc cng vic khng
ng k tng hn gp i t l tng ng trong cc cng vic ng k trong
h thng an sinh x hi. Ngc li, s khc nhau ny gim nu quan st cu
to ca khu vc chnh thc v phi chnh thc. Tnh trng ngc li xy ra
vi ngi c tui, khi s khc bit theo IS t lao ng c tui hn, r rng
l cao hn so vi s khc bit quan st c gia FE v IE. y l mt phn
l do t l ngi lao ng c lp cao hn nhng ngi lao ng c tui.
Ngoi ra, tm quan trng ca IE v EIS thay i ty theo ngnh. Ni
chung, tnh trng phi chnh thc c t l tng i cao hn trong hot ng
thng mi, xy dng v dch v ti gia nh, trong khi kh thp trong sn
xut, khu vc cng, dch v ti chnh v mc nh hn trong cc dch v
c nhn. Tnh trng tng t cng din ra vi nhng ngi hng lng khi
cc hot ng thng mi, xy dng v dch v ti gia nh chim hn 60% cc
hot ng phi chnh thc Argentina v Brazil, khong 50% Peru v Chile.
Cng cn ch ra mi tng quan cht ch gia ngi hng lng khng
ng k v ngi lao ng trong IS (Bng 2). Khong 45% tng s ngi
hng lng khng ng k lm vic trong IS Chile v Peru trong khi con s
ny tng ln 65% v 68% ti Argentina v Brazil. Mt khc, hn mt na s
lao ng hng lng trong IS Chile khng ng k trong h thng an sinh
x hi, con s ny t gn 90% Peru. iu ny cho thy tnh bp bnh ca
EIS ni nng sut thp cng vi tnh trng khng thc hin cc quy nh lao
ng c th dn n mc tin lng thp.
Bng 2. Vic lm trong khu vc phi chnh thc (EIS) v lao ng hng
lng khng ng k (%)
ARGENTINA
ng k
Khu vc chnh thc
78,7
Khng
ng k
21,3
89,3
Khu vc phi chnh thc
Tng
19,4
PERU
Tng
100
35,2
80.6
ng k
53,8
67,2
100
Khng
ng k
41,7
100
53,6
92,0
12,3
Tng
87,7
70,8
100
10,7
64,8
32,8
8,0
46,4
29,2
100
100
100
100
100
100
53
54
BRAZIL
ng k
Khu vc Chnh thc
85,1
Khng
ng k
14,9
82,8
Khu vc Phi chnh thc
Tng
36,0
CHILE
Tng
100
31,9
64,0
ng k
84,4
66,8
100
Khng
ng k
15,6
100
54,4
88,4
45,9
Tng
54,1
80,5
100
17,4
68,1
33,2
11,7
45,6
19,5
100
100
100
100
100
100
Cui cng, phi chnh thc v ngho i c tng quan thun chiu. T l
i ngho trong nhng ngi lao ng lm vic phi chnh thc hoc trong IS
cao hn t 2 n 5 ln so vi t l i ngho nhn thy trong nhng ngi lao
ng chnh thc. iu ny dn n mt thc t l khong 1/3 nhng ngi
lao ng phi chnh thc l ngi ngho Argentina v Brazil, trong khi ch
c 5% v 10% ca ngi lao ng chnh thc l ngi ngho ti hai nc trn
(Bng 1).
V vy, kt qu c trnh by trong phn ny cho php chng ta kt lun
rng ngi lao ng phi chnh thc (v c ngi lao ng trong IS v hng
lng khng ng k) tnh trung bnh c mc gio dc thp hn so vi
nhng ngi lao ng chnh thc, c nhiu lao ng tr v lao ng n lm
vic phi chnh thc, v chim t l cao hn so vi ngi lao ng chnh thc
trong cc hot ng thng mi, xy dng v dch v ti gia nh. Cu trc
khc bit ny gi tng rng cc cng vic phi chnh thc9 s c thu nhp
trung bnh thp hn cng vic chnh thc bi v nhng ngi lao ng phi
chnh thc c vector ca cc c tnh c nhn thng c tr cng thp hn,
hay ni cch khc, c mt hiu ng cu to khng c li i vi cng vic
phi chnh thc. Phn tip theo phn tch chng mc no th chnh lch tin
lng cng c gii thch bi s khc bit trong mc pht huy hiu qu
ca cng vic chnh thc v cng vic phi chnh thc i vi tng c im
c xem xt.
Phi chnh thc cp n c IE and EIS. Tng t, chnh thc cp n FE v EFS.
5. Chng c chng thc nghim v phi chnh thc v

phn khc thu nhp
Cc kt qu thu c t cc phng php tham s v phi tham s ( c
trnh by chi tit trong phn 2) s c trnh by trong phn ny. c bit,
Bng 3 cho thy chnh lch thu nhp thu c t phng php OLS cho ton
b ngi lao ng. Cc con s ny tng ng vi cc bin gi (dummy) xc
nh tnh phi chnh thc - IE v EIS - trong cc phng trnh thu nhp. Bin
ph thuc l log ca thu nhp hng thng hoc theo gi. Ton b hm hi quy
c th hin trong Bng A.2 - phn Ph lc.
Bng 3. Chnh lch thu nhp lao ng. Phng trnh Mincer theo OLS
IE/FE
IE/FE
Lng thng
Monthly
wages
Hourly
wages
Lng gi
EIS/EFS
EIS/EFS
Lng thng
Monthly
wages
Lng gi
Hourly
wages
Argentina
Peru
Brazil
Chile
-0.655***
-0.324***
-0.245***
-0.103***
[0.00733]
[0.0181]
[0.00374]
[0.00465]
-0.517***
-0.258***
-0.200***
-0.0140***
[0.00676]
[0.0177]
[0.00382]
[0.00468]
-0.486***
-0.390***
-0.179***
-0.0109**
[0.00798]
[0.0175]
[0.00405]
[0.00479]
-0.387***
-0.298***
-0.135***
0.0724***
[0.00725]
[0.0171]
[0.00413]
[0.00480]
Standard
errors
in brackets
lch chun
trong
ngoc n
*** p<0.01, ** p<0.05, * p<0.1
Mt yu t hnh pht gn vi phi chnh thc c ngha thng k c

xc nhn bn quc gia, xy ra vi IE v lao ng lm vic trong IS (EIS).
Mc chnh lch ln hn trong thu nhp hng thng so vi thu nhp theo gi.
iu ny cho thy lao ng phi chnh thc c thu nhp thp hn khng ch do
h c tr lng theo gi thp hn m cn do h lm vic t gi hn. Ngoi
kt lun tng qut ny, mc chnh lch khc nhau ty theo quc gia. C
th l mc chnh lch thu nhp thng gia IE v FE l 66% ti Argentina,
32% ti Peru, 25% ti Brazil v 10% ti Chile.
Chnh lch thu nhp cng c ngha thng k nu so snh ngi lao
ng ca IS v khu vc chnh thc. Tuy nhin, ngoi tr Peru, nghin cu
55
56
cho thy mc chnh lch t hn v qua cho thy mc phi chnh thc
o lng qua quan h lao ng (IE) c v cao hn mc phi chnh thc
o lng qua cch tip cn sn xut (EIS). Trong trng hp ny, Hnh
pht v thu nhp thng l 48% Argentina, 39% Peru, 18% Brazil v 1%
Chile. Trong trng hp ca Chile, chnh lch gia EIS v EFS ch tn ti
do s chnh lch s gi lm vic, v i vi thu nhp theo gi, gi tr chnh
lch i du.
Nh nu, OLS ch c tnh hiu ng ca cc ng bin (covariates)
ti trung tm ca phn phi c iu kin. V l do ny cn tm hiu hiu ng
ca cc ng bin ti cc im khc trn ton b phn phi c iu kin.
lm iu ny, QR c p dng cho c thu nhp thng v thu nhp gi. Cc
kt qu trnh by trong Bng A.3 v th A.1 - phn ph lc10 cho thy mc
chnh lch gn vi phi chnh thc l khng u trn phn b v tng ln
u phn phi c cc gi tr nh. Ngoi ra, ti Chile v v Brazil, s chnh
lch li o chiu ti nh ca phn phi c iu kin. Kt qu ny c xc
minh cho c thu nhp thng v thu nhp gi.
Mt s pht hin rt th v c a ra da trn s phn tch mc
chnh lch thu nhp thng thu c bng th tc Oaxaca-Blinder cho c hai
cch tip cn v phi chnh thc (Bng 4).
Bng 4. Phn tch Oaxaca-Blinder. Thu nhp hng thng
Chnh lch
Difference
Argentina
IE/FE
EIS/EFS
-1.019***
-0.848***
Peru
Endowments
Ngun lc
[0.00765]
[0.00829]
[0.0151]
[0.0151]
[0.00440]
[0.00451]
[0.00562]
[0.00542]
-0.335***
-0.322***
-0.417***
-0.480***
-0.207***
-0.367***
-0.229***
-0.214***
Coefficients
H s
[0.00683]
[0.0335]
[0.0186]
[0.0377]
[0.00344]
[0.00405]
[0.00324]
[0.00352]
-0.544***
-0.296***
-0.279***
-0.313
-0.162***
-0.160***
-0.100***
-0.0643***
Interaction
Tng tc
[0.0125]
[0.0516]
[0.0222]
[0.306]
[0.00411]
[0.0351]
[0.00611]
[0.00575]
-0.140***
-0.230***
-0.204***
-0.0627
-0.106***
-0.151***
-0.0207***
0.0163***
[0.0123]
[0.0610]
[0.0253]
[0.308]
[0.00375]
[0.0351]
[0.00467]
[0.00435]
IE/FE
-0.900***
EIS/EFS
-0.855***
Brazil
IE/FE
EIS/EFS
-0.476***
-0.678***
Chile
IE/FE
EIS/EFS
-0.350***
-0.262***
lch chun
trong
ngoc n
Standard
errors
in brackets
*** p<0.01, ** p<0.05, * p<0.1
10
Ch trnh by h s phi chnh thc.
Trc tin, trong mi trng hp, tng mc chnh lch gi tr trung bnh
ca thu nhp ln hn ng k so vi tng mc chnh lch thu c khi s
dng OLS v QR. Th hai, khi mc chnh lch ny c phn tch thnh ba
cu phn nu trn, trong tt c cc trng hp Hiu ng H s c ngha
thng k v c du m. V vy, gi thuyt phn khc mt ln na c kim
nh, qua ch ra rng, vi thuc tnh nh nhau, mt nhn vin phi chnh
thc (hoc mt ngi lao ng trong IS) c tr mt mc lng thp hn so
vi mt nhn vin chnh thc tng t (hoc mt nhn vin trong khu vc
chnh thc). Tuy nhin, trong mi trng hp (tr ngoi l Chile khi so snh
FS v IS) chnh lch tin lng c v nh hn so vi mc chnh lch thu c
thng qua gi tr ca bin gi v phi chnh thc trong cc hm hi quy OLS.
Th ba, Hiu ng ngun lc cng c chng minh l c ngha thng
k v c du m. Trong hu ht cc trng hp, hiu ng ny l yu t gii
thch t l cao nht v chnh lch thu nhp. iu ny phn nh thc t l
ngi lao ng chnh thc (ngi lao ng trong khu vc chnh thc) c
vector ca cc c tnh thun li hn so vi vector ca ngi lao ng phi
chnh thc (ngi lao ng trong IS), nh m t trong phn trc. C th, vic
lm chnh thc c vn con ngi cao hn v c t l ph n thp hn - thng
b phn bit i x trong th trng lao ng v do nhn c tin lng
thp hn nam gii c cc thuc tnh tng t. Nh vy, tng s chnh lch
thu nhp lao ng gia vic lm chnh thc (FE) v phi chnh thc (IE) c
gii thch khng ch bi v chnh thc c vector ngun lc thun li hn, m
cn v hiu qu s dng thuc tnh ca h cao hn so vi IE.
c tnh chnh lch thu nhp trung bnh cng khng nh rng tnh trng
phi chnh thc c tc ng tiu cc c lp i vi thu nhp lao ng hng
thng. Nh th hin trong Bng 5, chnh lch gia ngi lao ng phi chnh
thc v chnh thc l 70% Argentina, 64% Peru, 29% ti Brazil v 11% Chile.
Bng 5. Gi tr trung bnh chnh lch thu nhp c nhn. Thu nhp hng thng
IE/FE
EIS/EFS
Argentina
-0.7044***
-0.3551***
Peru
-0.6355***
-1.0035***
Brazil
-0.2884***
-0.2911***
Chile
-0.1092***
-0.0395***
*** p<0.01, ** p<0.05, * p<0.1
57
58
Cui cng, cc c lng phi tham s da trn phng php Hm c

tnh ph hp (Bng 6) l ph hp vi kt qu trc v mt ln na xc
nhn s tn ti ca mt hnh pht gn vi tnh trng phi chnh thc. C
th, gi tr ca ATT c ngha thng k v c du m trong mi trng hp,
ngay c khi mc chnh lch c xu hng cao hn so vi chnh lch thu
c bng cc phng php trc .
Bng 6. Phng php Hm c tnh Ph hp. Thu nhp hng thng
Argentina
Vic
lm
Phi
chnh
thc
Informal Employment
-0.759***
Khu vc Phi
chnh thc
Informal
Sector
Peru
-0.666***
Brazil
-0.416***
Chile
-0.147***
[0.00819]
[0.00968]
[0.000713]
[0.00326]
-0.287***
-0.560***
-0.301***
-0.0296***
[0.0414]
[0.00809]
[0.00225]
[0.000947]
Standard
errors
in brackets
lch chun
trong
ngoc n
*** p<0.01, ** p<0.05, * p<0.1
Ngoi ra, ph hp vi kt qu trc , mc chnh lch thu nhp ti

Argentina v Peru dng nh cao hn so vi Brazil v Chile. y l mt kt
qu quan trng bi v n khng c v hon ton lin quan n quy m ca
tnh trng phi chnh thc. c bit, ngay c khi c th ngh rng mc chnh
lch tin lng cao hn ti Peru v chnh lch tin lng thp hn ti Chile
l do mi quan h trc tip gia t trng tng i ca tnh trng phi chnh
thc v mc chnh lch tin lng, iu ny c v khng ng i vi
Argentina v Brazil, ni t l ca IS rt ging nhau c hai nc, nhng hnh
pht Argentina cao hn Brazil ng k.
Tnh n thi im ny chnh lch c c tnh cho tnh trng phi
chnh thc c xc nh bi hai phng php tip cn (tip cn sn xut
v tip cn lao ng). Tuy nhin, c th xy ra trng hp c hai cch ny
cng c s dng xc nh thu nhp lao ng, khin cho vic xc nh
cc hiu ng c lp ca mi cch gp kh khn. V d, hnh pht i vi
ngi lao ng phi chnh thc c th l do mt t l ln lao ng nh h lm
vic trong IS, nh nu. Trong trng hp , nng sut thp - ch khng
phi l quan h lao ng - c th l yu t quyt nh mc lng thp hn.
Cng c th l ngi lao ng trong khu vc chnh thc kim c mc lng
cao hn do t l cao hn ca ngi lao ng chnh thc trong khu vc ny.

iu ny c th l kt qu ca mt s quy nh lao ng nh mc lng ti
thiu c php lut quy nh hoc vic thng lng tp th, nhng iu t
thy ngi lao ng phi chnh thc.
o nh hng c lp ca mi cch tip cn, chng ti chy cc hm
hi quy OLS i vi thu nhp hng thng, nhng ln ny bao gm tt c cc
loi ngh to nn t s kt hp ca c hai phng php tip cn. Cc nhm
c s gm ngi lao ng chnh thc trong khu vc chnh thc. Nh th hin
trong Bng 7, ti Argentina, tt c cc loi ngh nghip lin quan ti nhng
ngi lao ng phi chu hnh pht. Cng c th quan st thy so vi lnh
vc lao ng, cc mi quan h lao ng thch ng hn i vi chnh lch
thu nhp lao ng.
Bng 7. Chnh lch gia cc loi hnh v thu nhp lao ng. Phng trnh
Mincer bi OLS. Thu nhp hng thng
Loi hnh
Categories
ARGENTINA
Formal
Non-wage
earners
-0.2161***
Khng hng lng Chnh thc
Informal
Non-wage
earners
-0.7271***
Khng hng lng Phi chnh thc
Informal
wage
earners
in
FS
Hng lng Phi chnh thc trong FS -0.5730***
Formallng
wage Chnh
earners
in IS
-0.2233***
Hng
thc
trong IS
Informallng
wagePhi
earners
IS trong IS -0.8012***
Hng
chnh in
thc
PERU
-0.6887***
-0.6095***
-0.2969***
-0.5177***
-0.6703***
BRAZIL
0.3246***
-0.1422***
-0.2016***
-0.1021***
-0.4172***
CHILE
0.6556***
0.2271***
-0.2754***
-0.146***
-0.5081***
*** p<0.01, ** p<0.05, * p<0.1
Chile v Brazil c kt qu tng t. Trong cc quc gia ny, mc chnh

lch gia ngi lao ng chnh thc v phi chnh thc ln hn mc chnh
lch gia ngi lao ng trong khu vc chnh thc v trong IS. Nhng d
sao, v nht qun vi kt qu trc , mc chnh lch khng ln nh
Argentina. Hn na, ngi khng hng lng phi chnh thc Chile c thu
nhp cao hn so vi nhm c s. Tng t nh vy, c Chile v Brazil ngi
khng hng lng chnh thc c th lao cao nht.
Ging nh ti Argentina, ngi lao ng chnh thc trong khu vc chnh
thc Peru c mc lng cao nht. Tuy nhin, trong trng hp ngi hng
lng, khu vc (chnh thc/phi chnh thc) c v quan trng hn quan h lao
ng. Cui cng, trong mi trng hp s kt hp c hai cch tip cn to ra
59
60
mc chnh lch thu nhp ln hn so vi mc chnh lch ca mi cch tip cn

ring bit, bit rng nhm ngi lao ng phi chnh thc trong IS c thu nhp
thp nht (khi loi tr tc ng ca tt c cc c im cn li).
V vy, cc c lng khc nhau (tham s v phi tham s) cho thy
tn ti mc chnh lch thu nhp ng k m phn hn thuc v tnh trng
chnh thc v mc chnh lch ny khng do s khc bit trong cc thuc
tnh nhn thy ca ngi lao ng. V vy chng ta c th kt lun rng
c tn ti phn khc thu nhp gn vi tnh trng phi chnh thc ti bn
nc c phn tch.
Ti y cu hi t ra l: Yu t no gii thch s khc bit v mc
chnh lch thu nhp gia cc nc v c bit l, chnh lch tin lng gia
nhng ngi hng lng (ng k v khng ng k) trong FS? Mt gi
thuyt c th cho rng cc kt qu thu c l do cc quy nh v lao ng
nh mc lng ti thiu, thng lng tp th, cng on. C th l mc
chnh lch gia nhng ngi hng lng c ng k v khng ng k c
th ph thuc vo mc rng buc ca cc quy nh lao ng ny. Chng
no m mc lng ti thiu cn tng i cao so vi mc lng trung bnh
hoc cng on cn nhiu sc mnh thng lng, iu ny c th to ra
mt mc chnh lch tin lng ln hn i vi nhng ngi lao ng c hoc
khng chu s iu tit ca cc quy nh v lao ng.
Ngoi ra, cc kt qu ny c th chu tc ng ca cc bin khng quan
st c, v do , khng c a vo trong c tnh. V d nh c th c
mt s li ch phi tin t c th b p cho mc lng phi chnh thc thp
hn khin cng vic tr nn hp dn hn i vi mt s c nhn. Tuy nhin,
do tn ti mi lin h cht ch gia phi chnh thc v ngho i (nh c
trnh by trong phn trc v s c xc minh trong phn sau), lp lun cho
rng tnh trng phi chnh thc l s la chn t nguyn ca ngi lao ng
c th khng p dng c cho tt c ngi lao ng trong khu vc. Ngc
li, mc tht nghip v trnh lao ng bp bnh ti cc quc gia ny cho
thy vic tham gia IS c th l s la chn duy nht ca mt b phn ln
ngi dn.
6. Phi chnh thc v ngho i

Vi mc tiu nh gi tc ng c lp ca tnh trng phi chnh thc i
vi t l i ngho, chng ti thc hin cc m phng nh. Cc m phng
nh ny cho php chng ti c tnh thu nhp phn thc ca h gia nh tc
l thu nhp t c khi gi s cc thnh vin gia nh - nhng ngi lm
vic phi chnh thc- s lm vic chnh thc (Xem xt hai phng php tip
cn vi phi chnh thc).
Nh th hin trong Bng 8, trong mi trng hp, vic chnh thc ha
ngi lao ng phi chnh thc s lm gim t l ngho i. Tuy nhin, mc
gim ny khc nhau gia cc nc. t nht mt phn cc kt qu khc nhau l
do mc chnh lch thu nhp khc nhau gia chnh thc v phi chnh thc. V
d ti Argentina v Peru, ni m mc chnh lch thu nhp ln hn mc gim
ngho do vic chnh thc ha ngi lao ng cng ln hn. Ti Argentina
mc gim ny l khong 34%. Ti Peru, mc gim i ngho cng ng k,
khong 30% ca t l ngho ban u. Nhng do nhng nc ny t l ngho
ban u l rt cao nn ngay c khi tt c ngi lao ng c chnh thc
ha, t l ngi ngho s vn mc cao. Tc ng thp ca chnh thc ha
ti Chile c d kin mt phn l do mc chnh lch phi chnh thc thp
hn. Cui cng ti Brazil, mc gim ngho cng kh ln nhng r rng l
thp hn so vi Peru v Argentina.
Bng 8. M phng nh v gim ngho lin quan n vic chnh thc ha
ngi lao ng
Argentina
T l ngho
ban u
Inicial
poverty
rate
26.85
Initial
poverty
Chnh lch
nghogap
ban u 0.4171
Contrafactual
Hp ng
FE/IE
FE/IE
EFS/EIS
EFS/EIS
Gim
Reduction
FE/IE
FE/IE
EFS/EIS
EFS/EIS
Peru
34.68
0.3792
Brazil
29.96
0.4249
Chile
13.7
0.3179
17.81
22.59
24.44
20.69
26.35
26.32
13.12
13.61
-34%
-16%
-30%
-40%
-12%
-12%
-4%
-1%
Ngun: Tc gi xy dng da trn cc d liu t Kho st h gia nh
61
62
Trong Bng 8, mc chnh lch ngho cng c a vo v n c th l

mt yu t quan trng, bi kh nng thot ngho khng ch ph thuc vo
mc tng tuyt i tng thu nhp gia nh sau khi chnh thc ha m cn
ph thuc vo khong cch ban ban u so vi ngng ngho. Brazil l quc
gia c mc chnh lch ngho cao hn. iu ny gp thm phn lm gim tc
ng ca chnh thc ha.
Thc t l mt s nc, vn tn ti t l i ngho cao ngay c khi
loi tr phi chnh thc. iu ny cho thy rng cc yu t khc cng c nh
hng quan trng i vi i ngho. Tht nghip cao v thiu vic lm, trnh
hc vn thp khin thu nhp thp ngay c i vi ngi lao ng chnh
thc (hoc ngi lao ng trong khu vc chnh thc) v t l ph thuc cao
l nhng yu t cng c th lin quan n i ngho. Ngoi ra, thu nhp lao
ng trung bnh thp i i vi vi s bt bnh ng cao v thu nhp cng
gp phn lm tng i ngho.
Cui cng, cn lu rng cc m phng nh cn c coi l cc cng vic
phn tch v cc kt qu cn c coi nh cc ch s v tnh thch ng ca
tnh trng phi chnh thc trong phn tch t l i ngho bi v cc kt qu ny
khng biu hin nhng g thc s s xy ra khi khng cn tnh trng phi chnh
thc. Gi nh cc yu t khc khng i l c s ca phn tch cn bng
cc b (partial equilibrium) khng tnh n thc t rng mt mc gim ng
k tnh trng phi chnh thc chc chn s ko theo cc thay i khc trong th
trng lao ng, v d nh t l tht nghip hoc trong cc mc lng trung
bnh. Thc t ny cng c th c tc ng quan trng i vi mc i ngho.
7. Kt lun
Mc ch ca bi vit ny l phn tch cc mi lin h gia tnh trng
phn khc thu nhp, phi chnh thc v ngho i trn c s so snh bn quc
gia M Latin: Argentina, Brazil, Chile v Peru.
Kt qu cho thy rng tnh trng phi chnh thc (EI v EIS) l mt hin tng
quan trng ti bn quc gia, ngay c khi tnh ng n ca khi nim ny khng
ging nhau trong mi trng hp. mt thi cc l Peru, ni m cc EIS th
chim khong 56% tng s vic lm v ni m IE lin quan n 67% ngi lao
ng. thi cc khc l Chile, ni cc con s ny gim xung ln lt l 35%

v 38%. Trong khi , t l ngi hng lng khng ng k kh cao trong
mi trng hp, thm ch Chile, ni t l ny chim khong 22% tng s ngi
hng lng. Ti cc nc khc, con s ny l 40% - 50%. iu ny cho thy mc
lao ng bp bnh rt cao v vic thiu ng k an sinh x hi khng ch c
ngha l mc lng thp hn so vi nhng ngi hng lng khc m cn thiu
cc li ch x hi khc, nh bo him y t hay lng hu trong tng lai.
Trong mi trng hp tnh trng phi chnh thc c chng minh l mt
yu t c lp quyt nh thu nhp thp hn, ngay c khi cc tc ng khc
c loi tr bi mt vector m rng gm cc c im c nhn v vic lm,
cho thy s tn ti ca tnh trng phn khc thu nhp. Ngoi ra, cc phn
tch m t v m phng nh cho thy tnh trng phi chnh thc v ngho i
c t l thun. Tuy nhin, bi vit cng ch ra rng vic loi b tnh trng phi
chnh thc khng th xa ht ngho, bi s tn ti ca cc yu t khc nh
hng n ngho i. T l tht nghip cao v trnh hc vn thp dn ti
thu nhp thp ngay c i vi ngi lao ng chnh thc (hoc ngi lao
ng trong khu vc chnh thc), i km vi phn phi thu nhp bt bnh ng
cng l yu t gn lin vi ngho i.
V vy, cc kt qu ny cho thy cn thc hin cc chnh sch cng khc
nhau gim bt bnh ng v ngho i, thng qua cc chnh sch v th
trng lao ng v cc chnh sch khc ph qut hn. Mt vn trng tm
l gim t l phi chnh thc v tnh trng vic lm bp bnh. iu ng
cn tc ng c hai pha cung v cu: c ngha l kch thch to cng n
vic lm chnh thc ph hp vi ngi lao ng v h tr h trong vic tng
c hi tm c cc cng vic (v d thng qua o to, v/hoc tt hn,
thng qua cc dch v vic lm). Mc lng cng c coi l mt mc tiu
trong n lc xa i gim ngho bi c vic lm khng phi bao gi cng m
bo khng b i ngho, c bit l do t l ngnh ngh phi chnh thc cao.
Mt khc, mc v phm vi ca bo him tht nghip M Latin vn
rt hn ch. Ngay c ti s t quc gia c loi chng trnh ny, t l c
hng bo him tht nghip l rt thp. V vy, cn m rng mt s dng h
tr tht nghip cho nhng ngi thi lm cc cng vic khng thng xuyn.
Tuy nhin, ngay c khi m rng li ch cho ngi tht nghip, cc h gia nh
c thu nhp lao ng thp v khng n nh vn s phi i mt vi kh
63
64
khn. Do , song song vi cc chnh sch khc, cc nc ny cn tng cng

cc chng trnh h tr tin mt nhm ti cc h gia nh c thu nhp thp,
t nht cho n khi th trng lao ng c th to ra nhiu vic lm vi thu
nhp cho php cc h gia nh thot khi i ngho.
Nu c nhiu vic lm, c bit l vic lm tt v n nh c th to ra
thu nhp sng v nu c bo him tht nghip h tr qu trnh tm kim
vic lm, sc p phi nhanh chng chp nhn cng vic bp bnh v thu nhp
thp i vi cc thnh vin h gia nh ngho s gim, qua gim dng chy
lao ng vo IS. V vn ny, nh bn trong nghin cu ca Beccaria v
Groisman (2008), s l thch hp hn nu coi phi chnh thc khng phi l
mt nguyn nhn gy ra ngho i, m l s biu hin ca tnh trng thiu
c hi lao ng trong khu vc chnh thc ca nn kinh t, cng nh cc tnh
trng khan him vic lm chnh thc cc nc ni m cc chnh sch nhm
p ng tnh trng thiu thn x hi b hn ch hoc khng tn ti.
PH LC
Bng A.1. c im ca tnh trng phi chnh thc
Variables
Bin
Gii tnh
Gender
Nam
Men
N
Women
Tng
Total
ARGENTINA
Formal
Chnh
thc
PERU
PhiInformal
chnh thc Total
Tng
Formal
Chnh
thc
BRAZIL
Total
Phi Informal
chnh thc Tng
Formal
Chnh
thc
CHILE
PhiInformal
chnh thc Total
Tng
Formal
Chnh
thc
PhiInformal
chnh thc Total
Tng
57,8
42,2
100
56,4
43,6
100
57,1
42,9
100
62,8
37,2
100
50,3
49,7
100
54,5
45,5
100
56,7
42,6
100
56,0
42,8
100
56,4
42,7
100
61,2
38,9
100
55,4
42,5
100
59,0
40,3
100
Tui
Age
<25
Younger
than 25
25-45
25-45
>25 than 45
Older
Tng
Total
9,4
56,7
33,9
100
19,4
43,9
36,7
100
14,7
50,0
35,4
100
7,7
57,9
34,4
100
26,2
44,6
29,2
100
20,0
49,0
30,9
100
18,2
57,3
24,5
100
24,0
44,3
31,8
100
20,8
51,4
27,8
100
12,3
55,4
32,3
100
13,8
41,4
44,7
100
12,9
50,0
37,1
100
Hc vn
Educational
level
Chathan
ht Tr
hc hoc
thp hn
Less
complete
secondary
Ht trungsecondary
hc/Cha ht
i hcUnivers.
Complete
/ Incomp.
Ht i hc
Complete
university
Tng
Total
29,27
38,01
32,72
100
61,4
33,1
5,6
100
46,1
35,4
18,5
100
10,6
35,9
53,5
100
43,9
46,6
9,4
100
33,2
43,2
23,6
100
38,5
42,3
19,1
100
69,2
27,4
3,3
100
52,6
35,5
11,9
100
28,2
44,6
27,2
100
53,8
40,6
5,6
100
38,0
43,1
18,9
100
Ngnh
Industry
Nng nghip
Agriculture
Sn xut
Manufacture
Xy dng
Construction
Thng mi
Trade
Vn ti
Transport
Dch v tiservices
chnh
Financiak
Dch v c
nhn
Personal
services
Dch v gia
nh
Domestic
services
Khu vc
nh nc
Public
sector
Loi khc
Other
Tng
Total
15,0
3,9
16,4
6,2
12,4
9,7
1,7
27,6
7,2
100
12,2
13,5
32,0
6,5
7,4
3,7
16,6
2,0
6,3
100
13,5
8,9
24,6
6,4
9,8
6,5
9,5
14,1
6,7
100
15,8
4,6
17,1
6,8
12,5
6,4
1,8
26,3
8,8
100
14,1
6,4
37,0
11,6
4,1
3,1
8,2
3,2
12,2
100
14,7
5,8
30,0
9,9
7,1
4,3
6,0
11,4
11,0
100
21,5
3,9
21,0
5,9
11,8
6,6
4,8
19,0
5,4
100
12,8
12,3
30,1
5,6
5,5
3,0
13,9
2,9
13,8
100
17,7
7,6
25,0
5,8
9,1
5,0
8,7
12,1
9,1
100
7,9
14,0
8,7
17,0
7,3
9,8
13,4
3,7
16,6
1,8
100
7,2
13,7
9,6
27,9
8,2
4,1
15,4
10,1
3,0
0,9
100
7,6
13,9
9,0
21,2
7,6
7,6
14,2
6,1
11,4
1,5
100
Tnh trng
ngho
Povert
status
Khng
ngho
Non
poor
Ngho
Poor
Tng
Total
95,04
4,96
100
73,3
26,7
100
84,1
15,9
100
93,2
6,8
100
76,8
23,2
100
82,3
17,8
100
89,7
10,3
100
73,7
26,3
100
82,4
17,6
100
94,6
5,4
100
89,9
10,1
100
92,8
7,2
100
Gii tnh
Gender
Nam
Men
N
Women
Tng
Total
FSthc
Chnh
IS thc Total
Phi chnh
Tng
ChnhFS
thc
IS thc Tng
Total
Phi chnh
ChnhFS
thc
IS thc Total
Phi chnh
Tng
FSthc
Chnh
IS thc Total
Phi chnh
Tng
59,7
40,3
100
54,1
45,9
100
57,1
42,9
100
60,9
39,1
100
49,4
50,6
100
54,5
45,5
100
59,4
40,5
100
52,8
47,2
100
56,4
42,7
100
63,6
36,4
100
50,6
49,4
100
59,0
40,3
100
Tui
Age
<25
Younger
than 25
25-45
25-45
>25 than 45
Older
Tng
Total
12,8
55,7
31,5
100
16,7
43,5
39,8
100
14,7
50,0
35,4
100
16,5
56,6
27,0
100
22,8
43,1
34,0
100
20,0
49,0
30,9
100
21,2
55,5
23,3
100
20,4
46,6
33,0
100
20,8
51,4
27,8
100
14,7
54,4
30,8
100
9,6
42,0
48,4
100
12,9
50,0
37,1
100
Hc vn
Educational
level
Chathan
ht Tr
hc hoc
thp hn
Less
complete
secondary
Ht trungsecond/incom.
hc/Cha ht i
hc
Complete
Univers.
Ht i hc
Complete
university
Tng
Total
31,2
37,6
31,2
100
63,2
32,9
3,9
100
46,1
35,4
18,5
100
14,1
40,2
45,7
100
47,6
45,5
6,9
100
33,2
43,2
23,6
100
36,8
43,3
19,9
100
70,9
26,5
2,7
100
52,6
35,5
11,9
100
27,5
45,2
27,3
100
57,0
39,3
3,7
100
38,0
43,1
18,9
100
16,0
5,4
16,1
7,1
11,9
10,0
10,6
13,0
34,2
5,5
7,4
2,6
20,4
18,2
4,4
17,6
6,1
11,3
7,3
11,6
6,9
40,9
13,2
3,4
1,6
11,2
23,5
4,7
21,2
6,3
11,9
7,0
10,4
11,3
29,8
5,1
5,5
2,6
19,8
5,16
13,0
8,0
28,8
7,5
4,0
15,5
17,3
11,0
100
21,6
4,0
100
15,5
100
17,7
7,6
25,0
5,8
9,1
5,0
8,7
12,1
9,1
100
8,96
14,4
9,6
17,0
7,7
9,5
13,5
24,3
10,8
100
14,7
5,8
30,0
9,9
7,1
4,3
6,0
11,4
11,0
100
90,2
9,8
100
76,0
24,0
100
82,3
17,8
100
89,3
10,7
100
74,5
25,6
100
82,4
17,6
100
Ngnh
Industry
Nng nghip
Agriculture
Sn xut
Manufacture
Xy dng
Construction
Thng mi
Trade
Vn ti
Transport
Dch v tiservices
chnh
Financiak
Dch v c
nhn
Personal
services
Dch v gia
nh
Domestic
services
Khu vc
nh nc
Public
sector
Loi khc
Other
Tng
Total
Povert
status
Tnh trng
ngho
Non
poor
Khng
ngho
Poor
Ngho
Total
Tng
26,5
7,0
100
6,4
100
13,5
8,9
24,6
6,4
9,8
6,5
9,5
14,1
6,7
100
92,7
7,3
100
73,3
26,7
100
84,1
15,9
100
Registered
ng k
Non-regist.
Khng
ng k Total
Tng
Registered
Non-regist.
ng k Khng
ng k Total
Tng
Registered
Non-regist.
ng k Khng
ng k Total
Tng
17,6
1,8
100
100
7,61
13,9
9,0
21,2
7,6
7,6
14,2
6,1
11,4
1,5
100
93,8
6,2
100
91,1
8,9
100
92,8
7,2
100
Registered
Non-regist.
ng k Khng
ng k Total
Tng
Gender
Gii tnh
Men
Nam
Women
N
Total
Tng
58,2
41,8
100
48,3
51,7
100
54,2
45,8
100
64,6
35,4
100
52,0
48,0
100
58,1
41,9
100
56,4
42,8
100
49,8
46,3
100
54,5
43,9
100
61,0
39,0
100
48,3
51,7
100
58,2
41,8
100
Age
Tui
Younger
than 25
<25
25-45
25-45
Older
>25 than 45
Total
Tng
10,1
58,0
31,9
100
26,0
47,6
26,4
100
16,6
53,7
29,6
100
8,5
58,6
32,9
100
38,2
47,6
14,2
100
23,7
53,0
23,3
100
18,9
57,7
23,4
100
36,5
44,4
19,2
100
24,0
53,9
22,2
100
13,0
55,8
31,2
100
22,2
45,6
32,3
100
15,1
53,5
31,5
100
32,0
41,3
26,8
100
62,3
30,3
7,3
100
44,4
36,8
18,9
100
12,1
42,4
45,6
100
35,4
49,5
15,1
100
24,4
46,1
29,5
100
40,1
43,7
16,3
100
69,9
26,5
3,7
100
48,5
38,8
12,7
100
29,6
46,7
23,8
100
49,8
40,6
9,6
100
34,1
45,3
20,6
100
15,7
3,8
16,2
6,5
10,3
8,1
1,9
30,4
7,3
100
11,5
11,3
21,5
7,2
6,2
4,0
29,2
3,5
5,7
100
14,0
6,9
18,4
6,8
8,6
6,4
13,0
19,4
6,6
100
17,0
4,6
12,8
5,9
11,3
6,2
2,1
31,6
8,6
100
16,9
7,8
23,2
7,7
5,6
4,8
16,2
6,7
11,1
100
17,0
6,2
18,1
6,8
8,4
5,5
9,3
18,9
9,9
100
21,9
4,0
20,7
6,0
10,9
6,2
5,0
20,0
5,4
100
11,0
8,5
21,3
3,4
6,1
3,6
27,9
5,9
12,5
100
18,8
5,3
20,8
5,3
9,5
5,4
11,6
15,9
7,4
100
8,07
14,1
8,7
17,0
7,2
8,8
12,8
3,9
17,6
1,7
8,93
11,8
8,4
16,8
7,1
5,1
11,4
23,0
6,9
0,6
8,27
13,6
8,7
16,9
7,2
8,0
12,5
8,2
15,2
1,5
94,9
5,1
100
73,5
26,5
100
86,5
13,6
100
93,4
6,6
100
78,7
21,3
100
85,9
14,1
100
89,3
10,7
100
69,9
30,1
100
83,7
16,3
100
94,4
5,6
100
85,3
14,7
100
92,4
7,6
100
Hc vn
Educational
level
Cha ht Tr hc
hoc thp hn
Less
than complete
secondary
Ht trung
hc/
Complete
second/incom.
Univers.
Cha ht i
hc
Complete
university
Ht i hc
Total
Tng
Ngnh
Industry
Nng nghip
Agriculture
Sn xut
Manufacture
Xy dng
Construction
Thng mi
Trade
Vn ti
Transport
Dch v ti chnh
Financiak
Dch v cservices
nhn
Personal
services
Dch v gia
nh
Domestic
services
Khu vc nh
nc
Public
sector
Loi khc
Other
Tng
Total
Tnh trng ngho

Povert
status
Khng ngho
Non
poor
Ngho
Poor
Tng
Total
66
Bng A.2. Phng trnh Mincer. OLS

ARGENTINA
Vic
lm chnh
thc
Informal
Sector
Gi
Thng
Gi
Hourly
Monthly
Hourly
-0.517***
-0.486***
-0.387***
Vic
lm phi
chnh thc
Informal
Employment
PERU
Vic
lm phi
chnh thc
Informal
Employment
Thng
Monthly
-0.655***
[-0.00733]
[-0.00676]
[-0.00798]
[-0.00725]
[-0.0181]
[-0.0177]
[-0.0175]
[-0.0171]
Nam gii
Men
0.185***
0.126***
0.177***
0.117***
0.403***
0.356***
0.399***
0.354***
[0.00937]
[0.00871]
[0.00981]
[0.00902]
[0.0208]
[0.0205]
[0.0207]
[0.0205]
Ch h of Household
Head
0.0425***
0.0295***
0.0457***
0.0315***
0.147***
0.0995***
0.137***
0.0911***
[0.0103]
[0.00955]
[0.0108]
[0.00989]
[0.0297]
[0.0293]
[0.0296]
[0.0293]
Tui
Age
0.0434***
0.0367***
0.0548***
0.0453***
0.0629***
0.0605***
0.0688***
0.0652***
[0.00144]
[0.00132]
[0.00150]
[0.00136]
[0.00270]
[0.00262]
[0.00267]
[0.00260]
Tui*Tui
Age*Age
S gi lm hours
Worked
-0.000408*** -0.000320*** -0.000521*** -0.000405***
Thng
Monthly
-0.324***
Gi
Hourly
-0.258***
Vic
lm chnh
thc
Informal
Sector
Thng
Gi
Monthly
Hourly
-0.390***
-0.298***
ng bin
Covariates
PHI CHNH THC
INFORMALITY
-0.000733*** -0.000700*** -0.000774*** -0.000732***
[-1.69e-05]
[-1.56e-05]
[-1.76e-05]
[-1.60e-05]
[-3.18e-05]
[-3.09e-05]
[-3.15e-05]
[-3.07e-05]
0.00741***
-0.0135***
0.00781***
-0.0126***
-0.404***
-0.393***
-0.390***
-0.384***
[0.000130]
[0.000171]
[0.000136]
[0.000176]
[-0.0252]
[-0.0247]
[-0.0251]
[-0.0247]
Cha ht tiu
hc hocorthp
hn
Incom.
primary
less
-0.206***
-0.181***
-0.236***
-0.203***
-0.147***
-0.150***
-0.160***
-0.160***
[-0.0133]
[-0.0123]
[-0.0139]
[-0.0127]
[-0.0299]
[-0.0290]
[-0.0297]
[-0.0289]
Cha ht trung hc
Incomplete
secondary
0.0906***
0.0909***
0.0941***
0.0929***
0.0989***
0.111***
0.101***
0.113***
[0.0101]
[0.00930]
[0.0106]
[0.00962]
[0.0284]
[0.0276]
[0.0282]
[0.0275]
ht trung hc
Complete
secondary
0.272***
0.249***
0.318***
0.284***
0.208***
0.205***
0.203***
0.203***
[0.00975]
[0.00895]
[0.0102]
[0.00923]
[0.0271]
[0.0263]
[0.0270]
[0.0263]
0.317***
0.342***
0.338***
0.360***
0.349***
0.362***
0.343***
0.359***
[0.0119]
[0.0109]
[0.0125]
[0.0113]
[0.0315]
[0.0307]
[0.0314]
[0.0306]
0.538***
0.568***
0.595***
0.614***
0.560***
0.526***
0.541***
0.516***
Cha ht i hcuniv.
Incomplete
ht i hcuniversity
Complete
Xy dng
Construction
[0.0119]
[0.0110]
[0.0124]
[0.0113]
[0.0328]
[0.0318]
[0.0325]
[0.0316]
0.0159
-0.0193
-0.0365***
-0.0572***
0.184***
0.147***
0.219***
0.174***
[0.0135]
[0.0123]
[0.0141]
[0.0127]
[0.0333]
[0.0324]
[0.0332]
[0.0324]
Thng mi
Trade
-0.0662***
-0.0733***
-0.0640***
-0.0714***
-0.121***
-0.0771***
-0.0697***
-0.0386*
[-0.0111]
[-0.0102]
[-0.0117]
[-0.0106]
[-0.0226]
[-0.0219]
[-0.0227]
[-0.0221]
Dch v ti chnh
Financial
services
0.0487***
0.0685***
0.0647***
0.0825***
-0.00635
0.0628**
0.0616**
0.113***
[0.0142]
[0.0131]
[0.0149]
[0.0135]
[-0.0283]
[0.0275]
[0.0285]
[0.0278]
Vn ti
Transport
0.103***
0.108***
0.0756***
0.0838***
0.166***
0.199***
0.179***
0.210***
[0.0154]
[0.0142]
[0.0161]
[0.0146]
[0.0332]
[0.0324]
[0.0330]
[0.0323]
Dch v c nhn
Personal
services
-0.116***
0.00332
-0.111***
0.00969
0.0507
0.127***
0.00536
0.0935**
[-0.0165]
[0.0153]
[0.0173]
[0.0159]
[0.0427]
[0.0417]
[0.0426]
[0.0417]
Dch v gia nh
Domestic
services
-0.405***
-0.199***
-0.368***
-0.160***
-0.287***
-0.223***
-0.154***
-0.122***
[-0.0151]
[-0.0139]
[-0.0162]
[-0.0147]
[-0.0361]
[-0.0349]
[-0.0366]
[-0.0355]
Khu vc nh
nc
Public
sector
0.0221*
0.0738***
0.0663***
0.111***
0.321***
0.210***
0.272***
0.173***
[0.0122]
[0.0113]
[0.0128]
[0.0117]
[0.0286]
[0.0282]
[0.0287]
[0.0284]
0.0419***
0.0905***
0.0391***
0.0905***
-0.129***
-0.0671**
-0.133***
-0.0709***
[0.0143]
[0.0132]
[0.0150]
[0.0136]
[0.0267]
[0.0261]
[0.0266]
[0.0260]
Yes
-0.273***
Yes
-0.249***
Yes
-0.305***
Yes
-0.272***
Yes
-0.127*
Yes
-0.213***
Yes
-0.164**
Yes
-0.243***
[-0.0184]
[-0.0170]
[-0.0192]
[-0.0176]
[-0.0666]
[-0.0652]
[-0.0664]
[-0.0651]
5.564***
2.895***
5.174***
2.572***
4.137***
1.849***
3.995***
1.729***
[0.0409]
[0.0379]
[0.0424]
[0.0388]
[0.0936]
[0.0913]
[0.0915]
[0.0894]
Quan st
Observations
92492
Standard
errorstrong
in brackets
lch chun
ngoc n
*** p<0.01, ** p<0.05, * p<0.1
91172
92492
91172
31753
31311
31753
31311
Loi khc
Other
Khu vc
Region
Lambda
Lamdbda
Constant
Hng s
67
Bng A.2. Phng trnh Mincer. OLS (tip)

BRAZIL
Vic
lm phi
chnh thc
Informal
Employment
Thng
Monthly
-0.179***
Gi
Hourly
-0.135***
CHILE
Vic
lm phi
chnh thc
Informal
Employment
Vic
lm chnh
thc
Informal
Sector
Thng
Gi
Monthly
Hourly
0.0724***
-0.0109**
Thng
Monthly
-0.245***
[0.00374]
[0.00382]
[0.00405]
[0.00413]
[0.00465]
[0.00468]
[0.00479]
[0.00480]
Nam gii
Men
0.278***
0.278***
0.274***
0.275***
0.254***
0.240***
0.252***
0.241***
[0.00612]
[0.00624]
[0.00617]
[0.00628]
[0.00958]
[0.00964]
[0.00961]
[0.00963]
Ch h of Household
Head
0.111***
0.121***
0.116***
0.126***
0.144***
0.164***
0.142***
0.159***
[0.00663]
[0.00677]
[0.00668]
[0.00680]
[0.00996]
[0.0100]
[0.00999]
[0.0100]
Tui
Age
0.0545***
0.0548***
0.0581***
0.0576***
0.0324***
0.0312***
0.0333***
0.0312***
[0.000720]
[0.000735]
[0.000724]
[0.000737]
[0.000909]
[0.000915]
[0.000911]
[0.000913]
-0.000539*** -0.000538*** -0.000578*** -0.000570***
Thng
Monthly
-0.103***
Gi
Hourly
-0.0140***
ng bin
Covariates
INFORMALITY
PHI CHNH THC
Tui*Tui
Age*Age
Gi
Hourly
-0.200***
Vic
lm chnh
thc
Informal
Sector
-0.000271*** -0.000254*** -0.000286*** -0.000259***
[8.78e-06]
[8.96e-06]
[8.81e-06]
[8.98e-06]
[1.03e-05]
[1.03e-05]
[1.03e-05]
[1.03e-05]
S gi lm hours
Worked
0.0149***
-0.0166***
0.0156***
-0.0160***
0.0711***
0.0640***
0.0816***
0.0695***
[0.000133]
[0.000135]
[0.000133]
[0.000135]
[0.0141]
[0.0142]
[0.0141]
[0.0142]
Cha ht tiu
hc hocorthp
hn
Incom.
primary
less
-0.191***
-0.190***
-0.203***
-0.199***
-0.182***
-0.186***
-0.187***
-0.187***
[0.00575]
[0.00587]
[0.00579]
[0.00590]
[0.00706]
[0.00710]
[0.00708]
[0.00709]
Cha ht trung hc
Incomplete
secondary
0.0769***
0.0795***
0.0743***
0.0774***
0.117***
0.122***
0.118***
0.126***
[0.00732]
[0.00747]
[0.00737]
[0.00751]
[0.00762]
[0.00766]
[0.00764]
[0.00766]
ht trung hc
Complete
secondary
0.286***
0.285***
0.303***
0.300***
0.314***
0.319***
0.324***
0.327***
[0.00692]
[0.00706]
[0.00696]
[0.00709]
[0.00826]
[0.00831]
[0.00828]
[0.00830]
Cha ht i hcuniv.
Incomplete
0.618***
0.608***
0.621***
0.612***
0.560***
0.581***
0.568***
0.593***
[0.00896]
[0.00915]
[0.00903]
[0.00920]
[0.0123]
[0.0124]
[0.0123]
[0.0124]
ht i hcuniversity
Complete
1.135***
1.139***
1.158***
1.160***
1.086***
1.087***
1.111***
1.116***
[0.0100]
[0.0102]
[0.0101]
[0.0103]
[0.0123]
[0.0124]
[0.0124]
[0.0124]
Xy dng
Construction
0.0176**
-0.00590
0.00380
-0.0211***
0.142***
0.137***
0.140***
0.136***
[0.00762]
[0.00778]
[0.00771]
[0.00786]
[0.00810]
[0.00815]
[0.00812]
[0.00814]
Thng mi
Trade
-0.0121**
0.0188***
-0.0132**
0.0151***
0.0782***
0.128***
0.0673***
0.112***
[0.00545]
[0.00557]
[0.00554]
[0.00564]
[0.00682]
[0.00686]
[0.00687]
[0.00689]
Dch v ti chnh
Financial
services
0.0825***
0.0746***
0.0920***
0.0820***
0.170***
0.218***
0.162***
0.211***
[0.00721]
[0.00736]
[0.00727]
[0.00740]
[0.00946]
[0.00951]
[0.00948]
[0.00950]
Vn ti
Transport
0.123***
0.162***
0.118***
0.156***
0.198***
0.213***
0.208***
0.215***
[0.00833]
[0.00850]
[0.00840]
[0.00855]
[0.0114]
[0.0115]
[0.0114]
[0.0115]
Dch v c nhn
Personal
services
-0.0311***
-0.0178*
-0.0328***
-0.0188**
0.0127**
0.0374***
0.0195***
0.0335***
[0.00909]
[0.00928]
[0.00916]
[0.00933]
[0.00614]
[0.00618]
[0.00616]
[0.00617]
Dch v gia nh
Domestic
services
-0.228***
-0.197***
-0.182***
-0.166***
0.247***
0.300***
0.264***
0.316***
[0.00762]
[0.00778]
[0.00800]
[0.00816]
[0.0177]
[0.0178]
[0.0178]
[0.0178]
Khu vc nh
nc
Public
sector
0.115***
0.0853***
0.0930***
0.0706***
0.152***
0.170***
0.171***
0.186***
[0.00674]
[0.00688]
[0.00687]
[0.00700]
[0.0181]
[0.0182]
[0.0181]
[0.0181]
Other
Loi khc
-0.219***
-0.203***
-0.267***
-0.245***
0.0558***
0.0414**
0.0675***
0.0534***
[0.00626]
[0.00639]
[0.00623]
[0.00635]
[0.0164]
[0.0165]
[0.0164]
[0.0164]
Yes
-0.0687***
Yes
-0.0487***
Yes
-0.0644***
Yes
-0.0458***
Yes
-0.0132
Yes
0.00790
Yes
-0.0262
Yes
-0.00527
[0.0159]
[0.0162]
[0.0160]
[0.0163]
[0.0186]
[0.0187]
[0.0187]
[0.0187]
4.288***
1.873***
4.134***
1.743***
10.14***
7.619***
10.06***
7.581***
[0.0217]
[0.0222]
[0.0217]
[0.0221]
[0.0323]
[0.0325]
[0.0323]
[0.0323]
274130
274130
274130
193395
193395
193395
193395
Region
Khu vc
Lambda
Lamdbda
Constant
Hng s
Observations
274130
Quan st
Standard
errorstrong
in brackets
lch chun
ngoc n
*** p<0.01, ** p<0.05, * p<0.1
68
Bng A.3. Phng trnh Mincer. Hi quy im phn v (Quantile Regression)

Argentina
q25
-0.757***
Taus
q50
-0.602***
IE
IE Monthly
Thng
q10
-0.977***
q75
-0.475***
q90
-0.364***
[0.00795]
[0.000253]
[0.0141]
[0.00864]
[0.0170]
IE Hourly
Gi
IE
-0.795***
-0.635***
-0.495***
-0.393***
-0.292***
[0.000147]
[0.0116]
[0.00370]
[0.00539]
[0.0107]
IS Monthly
Thng
IS
-0.651***
-0.563***
-0.468***
-0.386***
-0.293***
[0.0426]
[0.00303]
[0.0103]
[0.00287]
[0.000241]
IS Hourly
Gi
IS
-0.560***
-0.476***
-0.388***
-0.316***
-0.239***
[0.00677]
[0.0111]
[0.00375]
[0.0200]
[0.000349]
q25
-0.433***
Taus
q50
-0.403***
q75
-0.403***
q90
-0.440***
Standard
errors
in brackets
lch chun
trong
ngoc n
*** p<0.01, ** p<0.05, * p<0.1
Peru
IE
IE Monthly
Thng
q10
-0.494***
[0.00863]
[0.000660]
[0.0135]
[0.000915]
[0.0176]
IE Hourly
Gi
IE
-0.445***
-0.390***
-0.343***
-0.334***
-0.352***
[0.0389]
[0.0149]
[0.0228]
[0.0143]
[0.00583]
IS Monthly
Thng
IS
-0.724***
-0.568***
-0.424***
-0.326***
-0.272***
[0.0147]
[0.0195]
[0.00751]
[0.0210]
[0.0259]
IS Hourly
Gi
IS
-0.644***
-0.452***
-0.337***
-0.231***
-0.162***
[0.0550]
[0.0424]
[0.00853]
[0.00374]
[0.00811]
q25
-0.354***
Taus
q50
-0.211***
q75
-0.107***
q90
-0.0241***
Standard
errors
in brackets
lch chun
trong
ngoc n
*** p<0.01, ** p<0.05, * p<0.1
Brazil
IE
IE Monthly
Thng
q10
-0.555***
[0.00314]
[0.00417]
[0.00957]
[0.00766]
[0.00211]
IE Hourly
Gi
IE
-0.489***
-0.300***
-0.168***
-0.0632***
0.0215***
[0.00457]
[0.00410]
[0.00224]
[0.000970]
[0.00663]
IS Monthly
Thng
IS
-0.453***
-0.276***
-0.145***
-0.0411***
0.0569***
[0.00300]
[0.00140]
[0.00381]
[0.0123]
[0.0145]
IS Hourly
Gi
IS
-0.395***
-0.228***
-0.108***
0.0100
0.117***
[0.00374]
[0.00698]
[0.00745]
[0.0158]
[0.0139]
Standard
errors
in brackets
lch chun
trong
ngoc n
*** p<0.01, ** p<0.05, * p<0.1
Chile
q25
-0.318***
Taus
q50
-0.0880***
q75
0.121***
q90
0.263***
IE
IE Monthly
Thng
q10
-0.584***
[0.00899]
[0.000870]
[0.000634]
[0.00359]
[0.00572]
IE Hourly
Gi
IE
-0.477***
-0.230***
-0.0132
0.207***
0.368***
[0.00934]
[0.0113]
[0.0114]
[0.00798]
[0.0128]
IS Monthly
Thng
IS
-0.363***
-0.195***
-0.0244***
0.181***
0.318***
[0.00314]
[0.00939]
[0.00426]
[0.0128]
[0.0173]
IS Hourly
Gi
IS
-0.273***
-0.125***
0.0430***
0.268***
0.418***
[0.0102]
[0.00115]
[0.00390]
[0.0101]
[0.0192]
Standard
errors
in brackets
lch chun
trong
ngoc n
*** p<0.01, ** p<0.05, * p<0.1
69
70
th A. 1. Chnh lch thu nhp gn vi phi chnh thc. Cc h s Hi

quy im phn v (Quantile regression coefficients)
Argentina
Lng thng
Lng gi
Lng thng
Lng gi
Lng thng
Lng gi
Lng thng
Lng gi
Peru
Brazil
Lng thng
Lng gi
Lng thng
Lng gi
Chile
Lng thng
Lng gi
Lng thng
Lng gi
71
72
Ti liu tham kho

Beccaria, L. et F. Groisman (2008), Argentina Desigual, Universidad
Nacional de General Sarmiento.
Cepal (1991), Magnitud de la Pobreza en Amrica Latina en los Aos
Ochenta, Santiago du Chili.
Del Rio, C, C. Gradin et O. Cant (2006), The Measurement of Gender
Wage Discrimination: the Distributional Approach Revisited, Working Paper
2006-25, Society for the Study of Economic Inequality, Universit de Vigo.
Koenker, R. et G. Bassett (1978), Regression Quantiles, Econometrica,
46, 33-50, Wiley-Blackwell. ILO (1972), Employment, Income and Equality:
a Strategy for Increasing Productive Employment in Kenya, Genve.
ILO (1993), "Resolution concerning Statistics of Employment in the
Informal Sector, Fifteenth International Conference of Labour Statisticians,
ILO, Genve, 19-28 janvier.
ILO, Genve, 24 novembre 3 dcembre.
Orshansky, M. (1965), Counting the Poor: Another Look at the Poverty
Profile, Social Security Bulletin, Vol. 28, 1, pp. 3-29.
Rosenbaum, P. et D. Rubin (1983), The Role of Propensity Score in
Observational Studies for Causal Effects, Biometrika, 70.
Shapiro, C. et J. Stiglitz (1984), Equilibrium Unemployment as a Worker
Discipline Device, American Economic Review, Juin.
Stiglitz, J. (1981), Alternative Theories of Wage Determination and
Unemployment: the Efficiency Wage Model, Discussion Papers 95, Princeton
University.
Tannuri-Pianto, M. et D.M. Pianto (2002) Formal-Informal Differentials
in Brazil. A Semi-Parametric Approach, EPGE FGV, Rio de Janeiro.
1.2
LM VIC TRONG KHU VC KINH T

PHI CHNH THC: T NGUYN HAY BT BUC?
PHN TCH S HI LNG V CNG VIC TI
VIT NAM
Mireille Razafindrakoto (IRD, DIAL, H Ni),
Franois Roubaud (IRD, DIAL, H Ni),
Jean-Michel Wachsberger (DIAL, i hc Lille 3, Php)
Gii thiu
C hai quan im tri ngc nhau v khu vc kinh t phi chnh thc
cc nc ang pht trin. Theo quan im u tin t gc kinh t, s tn
ti ca khu vc ny l biu hin ca hin tng phn khc ca th trng
lao ng gy ra bi s d tha lao ng c tnh cu trc v kh nng cn
hn ch ca khu vc hin i trong vic to vic lm cho cc khu vc kinh
t th cp. V vy, khu vc ny ch lm chc nng n gin l ni d tr lao
ng cho khu vc chnh thc v c cc c im cng vic nh lng thp,
iu kin lm vic bp bnh v t l thiu vic lm cao. Tri li, quan im
th hai c cc nh x hi hc v nhn hc bo v c xu hng coi khu
vc phi chnh thc nh mt khu vc kinh t c nh hng bi cc gi tr
o c truyn thng, gip tng tr ln nhau, hoc nh mt vn m
cc doanh nhn ngho nhng sng to v t ho v cng vic c lp ca
h. Gn y, cc nh kinh t ch ra tnh khng ng nht ni ti ca khu
vc kinh t phi chnh thc. y l c im cho php dung ha hai cch tip
73
74
cn trn. V vy, cn phn bit hai thnh phn ca khu vc kinh t phi chnh
thc: thnh phn u tin (phn khc thp) gm cc hot ng kim sng
n gin, c hiu qu kinh t thp v khng c c hi tch ly; thnh phn
th hai (phn khc cao) gm cc doanh nhn nng ng, c kh nng to ra
li nhun ng k. Cc doanh nhn ny hot ng trong khu vc kinh t phi
chnh thc v h mun trnh th tc phin h cn tr kh nng sn xut ca
h. Nh vy, trong trng hp ny lm vic trong khu vc kinh t phi chnh
thc l mt quyt nh da trn cc tnh ton chi ph/li ch, v do y
thc s l mt s la chn ca doanh nhn.
Nghin cu ny ng gp mt quan im khc vo cuc tranh lun ny.
Chng ti quan tm n s hi lng ca nhng ngi lm vic trong khu vc
phi chnh thc. Da trn mt nghin cu gn y do Mireille Razafindrakoto
v Franois Roubaud (2012) thc hin trn th trng lao ng ti tm th
chu Phi, chng ti t gi thuyt rng s hi lng v cng vic l mt
ch s tt nh gi cht lng ca cng vic. So snh cc mc hi lng
v vic lm trong khu vc kinh t phi chnh thc vi mc hi lng v cc
khu vc khc c th gip tm hiu bn cht v chc nng ca khu vc phi
chnh thc.
Cc d liu c dng trong bi ny ch yu ch yu da trn d liu t
cuc iu tra Lao ng Vic lm (LFS) do Tng cc Thng k thc hin nm
2009 t mt mu i din cho dn s ton quc. Trong cuc kho st ny,
hai loi bin, thng khng c trong LFS, c a vo bng cu hi theo
yu cu ca cc tc gi: s hi lng v cng vic v o lng vic lm trong
khu vc phi chnh thc. Ngoi ra, chng ti tin hnh cc t kho st
v khu vc phi chnh thc ti H Ni v Thnh ph H Ch Minh vo nm
2007 v 2010, v khong su mi cuc phng vn su c gi i vi lao
ng phi chnh thc nhm b sung phn tch nh lng ca LFS. Bng cch
tch nh hng ca cc yu t nh c im x hi-nhn khu hc ca cc
c nhn, thu nhp t vic lm v cc iu kin lm vic, nghin cu mong
mun phn nh cm nhn ca ngi lao ng v gi tr ca vic lm trong
khu vc phi chnh thc, c bit khi so snh vi cc loi vic lm khc (khu
vc nh nc). Theo hiu bit ca chng ti, y l nghin cu u tin
thuc loi ny chu v l mt trong s rt t nghin cu ti cc nc
ang pht trin.
Nghin cu gm bn phn. Trong phn u tin, chng ti trnh by tng

quan v cc nghin cu t trc n nay, phn nh hai quan im vn c lp
vi nhau: quan im v khu vc phi chnh thc (ti cc nc ang pht trin)
v quan im tp trung vo s hi lng v cng vic (ch yu l cc nc
pht trin). Phn hai trnh by d liu v kt qu chnh ca thng k m t.
Phn ba phn tch v cc c tnh kinh t lng. Phn bn a ra mt s yu
t gii thch v c ch vn hnh v bn cht ca cc c ch ny.
1. Tng quan
Hin nay khu vc kinh t phi chnh thc v rng hn l vic lm phi
chnh thc l hnh thc hi nhp ph bin nht vo th trng lao ng cc
nc ang pht trin (Bacchetta v cng s, 2009). Tri vi cc d on, khu
vc kinh t phi chnh thc v vic lm phi chnh thc khng bin mt khi
kinh t tng trng v pht trin. Khu vc kinh t phi chnh thc khng ch
tip tc tn ti trong nhng thp k va qua m cn gia tng nhiu nc
di tc ng ca ton cu ha, v ngy cng gia tng t cui thp k qua khi
cuc khng hong ti chnh quc t din ra. Trong mt ti liu tng hp gn
y v vn ny, T chc Hp tc v Pht trin Kinh t (OECD) t cu
hi liu s tham gia vo khu vc kinh t phi chnh thc c phi l la chn
vic lm bnh thng i vi phn ln lao ng ti cc nc ang pht trin
(Jtting v de Laiglesia, 2009).
V sao li c tnh hnh nh vy?
Quan im nh nguyn Harris v Todaro (1970), gi nh rng ngi lao
ng ngho b buc phi lm vic trong khu vc phi chnh thc do khu vc
chnh thc khng to vic lm p ng nhu cu cu ca th trng
lao ng. Gn y, nhng ngi ng h trng phi cu trc cng a ra
kt lun tng t (Portes v nhng ngi khc, 1989) nhng vi cc l do
hon ton khc: cc chin lc gim thiu chi ph v s cnh tranh ton
cu khin cc doanh nghip chnh thc (k c cc cng ty a quc gia)
ngy cng thu nhiu lao ng bn ngoi trong khu vc phi chnh thc, ni
nhng ngi lao ng khng c hng cc li ch ca h thng bo h
lao ng.
75
76
T cui nhng nm 1980, mt quan im mi c gi l php l cho

rng nhiu lao ng phi chnh thc la chn khu vc ny trnh cc th
tc nh nc b buc v khng hiu qu (De Soto 1994). Cc tc gi khc
cng nhn mnh rng vic gia nhp khu vc phi chnh thc c th l s la
chn da trn s thch c nhn v cc c im ca tng loi cng vic (Perry
v nhng ngi khc, 2007). Trong khong ba thp k, cc cuc tranh lun v
tnh t nguyn hay bt buc ca tnh trng phi chnh thc l ti chnh ca
cc cuc tranh lun v tnh trng phi chnh thc.
lm sng t vn , cc nh nghin cu tp trung phn tch thu
nhp t lng, s dng phng php biu l mong mun. Nhn chung mi
ngi cng nhn rng thu nhp trong khu vc phi chnh thc thp hn, iu
ny cng c kt lun v cht lng thp hn ca cng vic. Tuy nhin, cc
nghin cu gn y da trn d liu mng a ra cc bng chng phn no
tri ngc vi kt lun trn (Kwenda v Bargain, 2011; Nguyn v nhng
ngi khc, 2011; Nordman v nhng ngi khc, 2012). Bn cnh , mt
s nh kinh t nghin cu s dch chuyn ngi lao ng gia khu vc
chnh thc v phi chnh thc M Latin (Gong v nhng ngi khc, 2004;
Bosch v Maloney, 2010; Demenet v nhng ngi khc, 2010; Nguyn v
nhng ngi khc, 2010). Hai kt lun dng nh tng i r rng: s
lng cc dng dch chuyn trong c hai hng u ln; xc sut lm vic
trong mt khu vc lun cao hn khi ngi lao ng tng lm vic ti
trong giai on trc . Tuy nhin, c hai phng php tip cn (phn tch
tin lng hoc dch chuyn) u khng tr li dt khot v tnh cht t
nguyn hay min cng ca s la chn khu vc phi chnh thc. Trong cch
tip cn u tin, li ch bng tin khng phi l tiu ch duy nht nh
gi cht lng cng vic (ngoi tr cc vn o lng). Trong cch tip cn
th hai, vic tip tc lm vic trong mt khu vc nht nh (chnh thc hoc
phi chnh thc) cng c th l do ch ng la chn hoc min cng do hon
cnh p t.
khc phc cc hn ch ny, cch th ba c la chn y l tr
li trc tip cu hi v tnh hu ch v s hp dn ca cng vic. Thay
v ch da vo tin lng, s hi lng v cng vic c th tng hp tt c
cc kha cnh lin quan n cht lng cng vic v gi gn cc thng
tin vo trong mt ch s mt chiu m khng cn cn i mt cch ty
tin cc kha cnh ph. Tuy nhin, cch tip cn ny da trn gi nh

v s tn ti ca thc o ch quan v phc li trong cng vic. Gi nh
ny gy tranh ci trong thi gian di nhng by gi c chp nhn
rng ri ch yu l cc nc pht trin (Razafindrakoto v nhng ngi
khc, 2012).
Trong cc ti liu, chng ti khng tm thy nhiu nghin cu v
cc nc ang pht trin v cc khu vc kinh t chuyn i s phng
php tip cn ny. Phn ln nghin cu tp trung vo khu vc M Latin,
ni c y d liu v vic lm phi chnh thc v c nhiu nghin cu
c thc hin. Pag v Madrigal (2008) tm hiu liu tnh trng phi
chnh thc c phi l thc o tt v cht lng vic lm ti ba nc
Trung M (ch yu l Honduras v cn Guatemala v El Salvador th
t hn) th da trn thc o thnh phn v s hi lng. Kt lun chnh
ca h l s hi lng v vic lm trong khu vc phi chnh thc ni chung
l thp hn. Nhng iu ny ph thuc nhiu vo loi cng vic: lao ng
hng lng th r rng t hi lng hn lao ng c lp. Perry v nhng
ngi khc (2007) xc nhn cc kt qu ny ti Argentina v Cng ha
Dominica, lao ng c lp t cm nhn h (gi nh tt c cc yu t nh
nhau) cng ngho nh lao ng chnh thc. Trong khi , cc lao ng
chnh thc ti Argentina t nh gi h ngho hn. Cn ti Cng ha
Dominica th kt qu nh gi khng nh vy. Trng hp ca Colombia,
Raquel Bernal (2009) ch ra rng hai th loi lao ng phi chnh thc (t
lm ch v nhn vin hng lng) cm thy t hi lng hn so vi nhn
vin chnh thc (Xem thm Raquel Bernal, 2009).
Mt s nghin cu v ch nh vy cng c thc hin ti chu
Phi (Razafindrakoto v Roubaud, 2009). Cc tc gi ny cho thy i vi
trng hp ca tm nc chu Phi (trong c Madagascar) nh gi
v khu vc phi chnh thc cng khng thua km khu vc t nhn chnh
thc, tt nhin khu vc cng lun l khu vc vic lm hp dn nht.
Bin m h quan tm khng phi l thang im hi lng v cng vic,
m l mong mun thay i cng vic. Tuy nhin, s dng cng mt d
liu nhng dng mt thang im hi lng thng thng, nghin cu ca
Rakotomanana (2011) xc nhn nhng pht hin trc ti Madagascar.
Falco v nhng ngi khc (2011) c th thc hin nghin cu ton
77
78
din nht thit lp mi lin h gia s hi lng v cng vic v tnh trng
phi chnh thc (xc nh bi tiu ch quy m) trong trng hp ca lc
lng lao ng Ghana, c bit l do h c d liu mng cho php kim
sot tc ng ca cc yu t khng quan st c khng thay i theo
thi gian v thit lp c nhiu bin iu khin. Kt qu ca h phn
no trng vi hai nghin cu v chu Phi ni trn: nhn cng phi chnh
thc khng c v t hi lng hn so vi lao ng chnh thc, trong khi
nhng ngi t lm ch c mc hi lng cao.
Ti chu , cc cng trnh nghin cu cn him hoi v khng phn bit
khu vc. Tuy vy, cng mang li nhng yu t lin quan n hi lng trong
cng vic. Azalea v nhng ngi khc (2009) nghin cu s hi lng v cng
vic ca sinh vin tt nghip i hc Indonesia v Malaysia, t mt gc
so snh. Mc d khng cp ti khu vc phi chnh thc v ch tp trung
phn tch cc yu t tm l, h kt lun rng mc d thuc cng mt khu vc
vn ha nh nhau, hai nhm cu sinh vin c s khc bit, do cc yu t
quyt nh s hi lng v cng vic l khc nhau. Tolentino (2007) phn tch
s hi lng v cng vic ca ngi lao ng trong cc doanh nghip nh v
siu nh (MSEs) Philippines. S hi lng ch yu lin quan n cht lng
ca cc mi quan h x hi (tng tc gia nhn vin v gia nhn vin vi
khch hng), trong khi cc yu t kinh t (tin lng, gi v khi lng cng
vic) c nh hng i vi s hi lng trong cng vic.
Hai kt lun chnh c th c rt ra t vic tm tt cc nghin cu ch
yu t gc kinh t. Mt mt, vic phn tch s hi lng v cng vic l mt
cch tip cn mi m, phong ph v vn cn t c nghin cu cung cp
thng tin v cht lng cng vic. Cch tip cn thay th ny c th vt ra
khi khun kh cc l thuyt truyn thng coi tin lng l ch s duy nht
o lng tin ch thu c t cng vic. Mt khc, dng nh v tr tng
i (v mt hi lng) ca khu vc phi chnh thc khc nhau ng k gia
cc nc, ty thuc vo bi cnh v c im ca th trng lao ng tng
nc, iu ny khin tt c cc hnh thc khi qut ha tr nn khng c gi
tr. Do , y l mt cu hi cn b ng m ch c phn tch thc nghim
mi c c th tr li. y chnh l iu chng ti xut nghin cu trong
cc phn sau v Vit Nam, ni cha c nghin cu no tng c thc hin
v ch ny.
2. M t d liu v phn tch m t s b

2.1. D liu
Nghin cu ny ch yu da vo d liu t cuc kho st vic lm chnh
thc (LFS2009), do Tng cc Thng k ca Vit Nam thc hin trong qu IV
nm 2009. LFS2009 l mt cuc kho st h gia nh c xy dng gm hai
phn tng (Tng cc Thng k, 2010). Kho st ny c tnh i din cp
quc gia v tng khu vc trong s 16 khu vc phn tng theo a bn (nng
thn v thnh th) v vng (su vng hnh chnh v H Ni v Thnh ph H
Ch Minh). 66.185 c nhn thuc 17.884 h gia nh c kho st. Trong
s ny, 35.528 ngi c tui t 15 tr ln v ang c vic lm.
Ngoi cc ch s thng thng v th trng lao ng (lm vic, tht
nghip, thiu vic lm, tnh trng vic lm, ngnh, kim nhim nhiu vic),
c hai b cu hi rt cn thit cho nghin cu ny c a vo trong
bng hi, theo yu cu ca cc tc gi, trong khun kh ca d n nghin
cu chung gia Tng cc Thng k v Vin Nghin cu Pht trin Php (IRD).
Trc ht, kho st c thit k dnh ring o lng vic lm trong
khu vc phi chnh thc v vic lm phi chnh thc ni chung. Mt lot cc
cu hi c t ra cho tng ngi trong tui lao ng xc nh ai l
ngi lm vic trong khu vc phi chnh thc. Do khu vc ny khng c xc
nh mt cch r rng nn cn nu ra nh ngha chnh xc c s dng ti
Vit Nam (chi tit xem Razafindrakoto v cng s nm 2008, Cling v cng
s, 2010a). Khu vc phi chnh thc c nh ngha gm tt c cc h c th
phi nng nghip sn xut mt phn hng ha bn ra th trng v khng
c ng k, v khng phn bit ni din ra hot ng sn xut kinh doanh
(trong c s kinh doanh, trn ng ph, hoc nh). Vic khng ng k mt
s hot ng kinh doanh khng nht thit c ngha l bt hp php v di
mt mc hot ng nht nh, cc h ny khng cn phi ng k hoc
np thu. Theo thut ng c s dng ti Vit Nam, chng ta gi l cc c s
sn xut ny l cc h kinh doanh c th phi chnh thc (EII), phn bit
vi cc h c ng k c gi l cc h kinh doanh c th chnh thc (EIF).
Cc hot ng nng nghip khng c a vo do qu khc bit vi cc hot
ng phi nng nghip (v t chc, tnh thi v sn xut, mc lng).
79
80
nh ngha ny v khu vc phi chnh thc c u im l ph hp vi bi

cnh chung ca cc khu vc c tnh th ch, v s l ti phn tch u
tin ca chng ti. V vy, chng ti phn bit su khu vc th ch da trn
c im v vn, to thnh tp hp cc cng ty cung cp ton b vic lm:
khu vc cng (chnh quyn v doanh nghip cng), doanh nghip c vn
nc ngoi, doanh nghip trong nc (hai loi doanh nghip ny c t cch
php nhn c lp vi cc nh qun l), cc EIF, khu vc phi chnh thc (tt
c cc EII) v nng nghip (a phn l cc trang tri gia nh). Phn m u
v cc khu vc th ch cho php lm r tnh hnh ca khu vc chnh thc,
vt ra ngoi s phn bit mang tnh nh nguyn v th s chnh thc/phi
chnh thc.
Th hai, mt cu hi c th v s hi lng i vi cng vic c a vo
bng cu hi. Da trn kinh nghim quc t v vn ny, cu hi c t
nh sau: Nhn chung mc hi lng vi cng vic ca bn nh th no?
C nm cu tr li la chn: Rt khng hi lng, phn no khng hi
lng, khng c cm tng g, phn no hi lng, rt hi lng. Cu hi c
t ra cho tt c lao ng tui t 15 tr ln v cp n cng vic chnh.
V cch t cu hi ny l cch rng nht c th nn khng xc nh c
chnh xc cc l do dn n s a thch mt loi cng vic c th. Tuy nhin,
cch ny c ba u im chnh: s n gin gip bng cu hi khng b qu
di; v c th to nn ch s tng hp cc u im v nhc im khc nhau
ca tng loi hnh cng vic; v cui cng kh nng phn tch so snh do
cc cu hi ging nhau c dng hi cc i tng khc nhau. S lng
ln cc nghin cu gn y ( c cp n trong phn trc) cho thy
s phong ph v tnh vng chc ca phng php ny. i vi chng ti, t
l khng hi m thp (0,4%) cho thy cc cu hi khng gy kh khn
cho ngi tr li.
2.2 Phn tch m t v cc s kin thc nghim chnh

Chng ti m u phn tch bng vic gii thiu cc c im chnh ca
khu vc phi chnh thc, v sau nghin cu s hi lng v cng vic i vi
cc v tr cng vic khc nhau trong th trng lao ng.
Vi hn 11 triu vic lm, tc l gn 1/4 (24%) lc lng lao ng, khu
vc phi chnh thc l khu vc cung cp vic lm ln th hai ng sau nng
nghip ti Vit Nam, v l khu vc ln nht nu tnh c vic lm phi nng

nghip (Bng 1). ng sau khu vc phi chnh thc l khu vc cng (10%),
tip n l cc cng ty trong nc v cc c s kinh doanh c th chnh thc
(mi loi cng ty ny chim 8%), v cng ty nc ngoi ng cui cng vi
3% s vic lm. Quy m rng ln ca khu vc phi chnh thc khng phi l
do khng hong ti chnh ton cu (din ra vo cui nm 2008), bi v t
nm 2007 t trng ca khu vc ny cng ch thp hn mt cht (23%), chim
khong mt na s vic lm phi nng nghip. Ngoi ra, y l mt hin tng
lu di: trong tt c cc kch bn tng trng kinh t trong vi nm ti, d
bo cho thy vic lm trong khu vc phi chnh thc d kin s tng di tc
ng kt hp ca th ha v cng nghip ha t nc (Cling v nhng
ngi khc, 2010b).
Khu vc phi chnh thc khng phi l mt hin tng ch c th: s
nhn cng khu vc phi chnh thc nng thn v ven ng hn (63%).
c im ny mt phn c tnh tng i do cch nh ngha hnh chnh
v khu vc nng thn Vit Nam, v nhiu khu vc Vit Nam c th c
xp l th cc nc khc (Pincus v Sender, 2007). Tuy nhin, iu
ny phn ln lin quan n chin lc a dng ha thu nhp ca nng dn
(Nguyn Hu Ch, 2012). Ngi lao ng khu vc phi chnh thc c tui
trung bnh bng cc lao ng khc. T trng ph n ch thp hn mc trung
bnh quc gia mt cht. Nhn chung, khu vc phi chnh thc khng phi l
mt phn khc qu khc bit ni tp trung cc lao ng th cp, nh nhiu
ngi vn ngh. Khu vc ny c t l ch h cao nht trong s tt c cc
khu vc (k c khu vc cng), ngc li, khu vc ny c t ngi nhp c v
ngi dn tc thiu s. Trn thc t, c im chnh ca ngi lao ng khu
vc phi chnh thc l h c hc vn thp, bi ch c nng nghip l cn s
dng lao ng ph thng (cha y 1% c bng cp so vi t l trung bnh
l 7% v gn 50% trong khu vc cng.
81
82
Bng 1. Cc c im ca lc lng lao ng theo khu vc ti Vit Nam

nm 2009
S
vic
lm
(1.000)
T
trng
Nng
thn
Ph
n
Thiu
s
Tui
i
hc
(%)
(%)
(%)
(%)
(s nm)
(%)
Khu vc nh nc
4.615
9,7
42,8
47,1
8,9
37,6
48,0
Khu vc
Doanh nghip nc ngoi
1.376
2,9
63,4
64,7
5,1
26,8
8,0
Doanh nghip trong nc
3.669
7,7
48,1
39,1
5,8
31,6
15,3
H c th chnh thc
3.688
7,8
46,4
46,0
7,2
36,4
3,6
Khu vc phi chnh thc
11.313
23,8
63,2
48,0
5,7
38,4
1,0
Nng nghip
22.838
48,0
91,7
51,1
27,2
39,8
0,6
Tng
47.548
100
72,6
49,1
16,5
38,0
6,8
Ngun: LFS2009, Tng cc Thng k; tnh ton ca tc gi.
Mc d cc c im kinh t x hi ca lc lng lao ng lm vic

trong khu vc phi chnh thc kh gn vi mc trung bnh quc gia, cc
thuc tnh ca cng vic li rt khc v ni chung c cht lng thp hn
cc khu vc khc (khng bao gm nng nghip). T l nhn vin hng
lng nh k khng cao (27%) v cc hnh thc hp ng kh bp bnh
(Bng 2): 99% c mt hp ng ming (25% khng c hp ng), so vi ch
c 3% trong khu vc cng, 10% c tr tin hng thng (lnh tin hng
thng ph bin trong cc khu vc khc), a s c tr theo ngy, gi, theo
sn phm hoc hoa hng. i vi tt c nhn cng trong khu vc ny, t l
bo him l khng ng k, so vi mc 87% trong khu vc cng v cc cng
ty nc ngoi v gn 1/2 ti cc cng ty trong nc. Vic lm trong khu vc
phi chnh thc c nhiu bt li tuy nhin h khng c tr thm tin theo
thng l v lng b thm tr cp c hi (i vi iu kin lao ng km).
Nh vy, mc d s gi lm vic di hn (46 gi so vi con s trung bnh
43 gi mi tun) v thm nin lm vic lu nm (gn tm nm), h vn
b tr lng thp hn. Mc lng trung bnh hng thng l 1,7 triu ng
(khong 75 euro), trong khi khu vc chnh thc (cng hoc t nhn) c
thu nhp cao hn 50%. Nh vy, khu vc phi chnh thc chim mt v tr
trung gian gia khu vc chnh thc phi nng nghip v nng nghip.
Bng 2. c im cng vic theo khu vc ti Vit Nam nm 2009

S gi/tun Mc lng thc*
(1.000 VND/
thng)
(nm)
Ngi n
lng
(%)
Bo tr x
hi
(%)
Khu vc nh nc
10,5
99,7
87,4
44,0
1 964
Doanh nghip nc ngoi
3,5
99,9
86,9
53,0
1.735
4,4
93,6
48,5
51,8
2.093
H c th chnh thc
7,1
36,4
1,3
51,8
1.805
Khu vc phi chnh thc
7,7
26,7
0,1
45,9
1.273
Nng nghip
15,8
9,6
1,5
37,0
703
Tng
11,4
33,6
15,6
42,6
1.185
Khu vc
Thm nin
*: k c ph vic gia nh khng c lng (thu nhp = 0).

Khi quan st mc hi lng trong cng vic thng qua cu trc cu tr

li cho cu hi chuyn bit v thng qua tnh ton hiu s ca s hi lng1,
Hnh 1 cho thy mt h thng phn cp rt r rng theo khu vc. Khu vc
cng ng trn cng: gn 3/4 cc nhn vin khu vc cng (cng chc hoc
nhn vin ca cc doanh nghip nh nc v bn quc doanh) cho bit h
hi lng hoc rt hi lng v cng vic. Sau n cc nhn cng khu vc t
nhn chnh thc, trong hn mt na (52%) cm thy hi lng, khng c
khc bit ng k gia nhng ngi lm vic trong cc cng ty nc ngoi,
trong nc v t nhn. Cui cng, nhn cng trong khu vc phi chnh thc v
nng nghip t ra bi quan nht, t l hi lng ch khong 1/3, (phi chnh thc
l 38% v nng nghip l 29%).
Th t mc hi lng v cng vic trong cc khu vc phn no ph hp
vi iu kin vic lm v thu nhp trung bnh trong tng khu vc. c nhn
tin lng cao hn, lch lm vic nh nhng v quyn li c bo v tt hn
(an sinh x hi, hp ng di hn, cc ngy ngh php c hng lng),
nhn vin khu vc cng c nhiu thun li nht.
Hiu s ca s hi lng (% hi lng - % khng hi lng) l mt k thut thng dng dng trong phn
tch thm d kin.
83
84
Hnh 1. Mc hi lng v cng vic theo khu vc ti Vit Nam nm 2009
100%
80%
70
60%
49
47
45
40%
31
30
20%
0%
19
Khu vc
cng
Khng hi lng
u t
nc ngoi
DN
trong nc
Bnh thng
H c th
chnh thc
Hi lng
Khu vc phi
chnh thc
Nng
nghip
Rt hi lng
Tng
Hiu s hi lng
i vi nhng lao ng trong khu vc phi chnh thc, c l tnh d b tn

thng v s bt n ca cuc sng hng ngy gy p lc khin mc
hi lng gim. Cc phn tch v s hi lng v cng vic dng nh xc nhn
gi thuyt xp hng i gia nhp khu vc chnh thc.
Tuy nhin, do tnh khng ng nht vn c ca khu vc chnh thc,
cn i xa hn vic phn tch cc gi tr trung bnh, bng cch bc tch tng
khu vc theo cc nhm nhn cng. Tnh trng vic lm l mt tiu ch quan
trng. K t khi cng trnh nghin cu ca Maloney (1999) ti Mexico, hai
dng vic lm thng c phn bit trong cc ti liu nghin cu: nhn
vin lm cng n lng v lao ng t lm ch. Nhn vin lm cng n
lng trong khu vc phi chnh thc thu nhp t hn i tng ny trong khu
vc chnh thc. Ngc li, i tng th hai ny li thu nhp t hn nhng
lao ng c lp / t lm ch trong khu vc phi chnh thc, t nht l nhm
trn trong phn phi thu nhp, nh nghin cu ca Nguyn v nhng ngi
khc (2011) xc nhn ti Vit Nam.
Hnh 2. Mc hi lng v cng vic trong khu vc kinh t phi chnh thc
theo cc nhm, 2009
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Thnh
th
Rt hi lng
Nng
thn
Nam
Khng hi lng
Bnh thng
Ch
Lao
Lm vic Hng
ng
trong gia lng
c lp nh khng
lng
Hi lng
Hiu s hi lng
Thot nhn, vic phn tch mc hi lng theo tnh trng vic lm cho
kt qu th v (hnh 2). Trung bnh, lao ng hng lng hi lng hn so
vi lao ng t lm ch: mt na s lao ng hng lng hi lng v cng
vic ca h so vi 1/3 s lao ng t lm ch. Nhng iu ny ch c th l
mt hiu ng thnh phn. Thc vy ngay sau khi bc tch cc kt qu theo
lnh vc, th t cc cp hi lng ca lao ng c lp lun cao hn. i
vi khu vc phi chnh thc, ngi s dng lao ng c hiu s hi lng l 54,
t l ny cao hn so vi t l trung bnh quan st thy trong khu vc t nhn
chnh thc. Tip theo l cc lao ng c lp v ph vic gia nh (ln lt l
30 v 31), ng cui l cc lao ng hng lng (22).
Ngoi cc gi tr trung bnh ny, cn xem xt mc hi lng t gc
tin lng. Tht vy, kt lun vng chc nht trong cc nghin cu l v
tc ng tch cc ca thu nhp i vi s hi lng. S vic thc nghim ny
c phn nh c trong cc nghin cu v m (cp quc gia) v vi m (cp
c nhn), d l s hi lng v cng vic, hay ni rng hn v tc ng
85
86
ca thu nhp i vi hnh phc ni chung. Khng tn ti bng chng cho

thy iu ngc li, v Vit Nam cng khng l ngoi l. D l i vi khu
vc phi chnh thc hay i vi tt c lao ng, mc hi lng tng khi mc
th lao tng, ngay c khi hiu ng thu nhp trong khu vc phi chnh thc
khng r nh trong cc khu vc khc, nh trong hnh 3a.
Hnh 3a. Mc hi lng ca lao ng v cng vic hng lng hay
khng hng lng ca Vit Nam nm 2009
Lao ng trong gia nh

khng c tr lng
Tuy nhin, mc hi lng ca nhng lao ng ph trong gia nh, theo

nh ngha l ngi khng c tr lng, l mt thng tin th v: h c mc
hi lng tng ng vi lao ng hng lng c thu nhp gn gi tr trung
v, qua cho thy rng tin lng khng phi l yu t to nn s hi lng
thu c t lao ng. y, li ch ca vic lm trong sn nghip gia nh v
vin cnh ngy no s tha k doanh nghip (vi nhng quyn li tng
lai) l quan trng hn thu nhp hin ti.
Phn tch hiu ng thu nhp cng c thc hin cho tng khu vc. Do
c mu nn chng ti s tin hnh theo nhm ng v phn (1/5) thu nhp.
S ci thin mc hi lng vi thu nhp c quan st i vi tng khu
vc (hnh 3b). Tuy nhin, mi mc trong phn phi thu nhp, mt s

khu vc c cc mc hi lng khc nhau. Ni chung th t mc hi
lng ging nh th t chung.
Hnh 3b. Mc hi lng ca lao ng v cng vic hng lng theo
khu vc ti Vit Nam nm 2009
Khu vc cng
DN trong nc
Khu vc phi chnh thc
DN nc ngoi
H c th chnh thc
Nng nghip
3. M hnh ha v tho lun v kt qu kinh t lng

i su hn trong nhng phn tch trc, khng ch l s dng cc
mi tng lin n gin m cn phi tin hnh nhng phn tch a bin. Cc
phng thc tr li cu hi v s hi lng i vi cng vic da trn thang
im cc mc , cc m hnh probit hoc logit, l phng thc thch hp
nht tnh ton xc sut c iu kin t c mc hi lng nht nh.
Chng ti cng c tnh cc m hnh tuyn tnh (kt qu khng trnh by),
dng bnh phng nh nht thng thng (OLS), cc m hnh ny khng
nh s vng chc ca cc kt qu mc d t ph hp vi d liu ca chng
ti. Chng ti tin hnh tng bc, bt u t m hnh n gin nht (theo
khu vc) v dn dn b sung cc bin, tng ng vi c im ca cng vic,
doanh nghip v ngi lao ng. Cui cng, v c gng kim sot mt s
87
88
c im khng quan st c v xc nhn kt qu, chng ti xut mt

hiu ng c nh. S n nh ca cc h s c tnh, khng ph thuc vo
c im k thut c s dng, cho thy kt lun ca chng ti c vng
chc ng k.
u tin, m hnh n gin (Hnh 1) xc nhn th t mc hi lng ca
cc khu vc nu trong phn trc (Bng 3a). Vic b sung cc bin khc
khng lm cho tnh hnh chung thay i: khu vc phi chnh thc vn khng
c a thch, iu ny c bit ng khi tch ring tc ng ca thu nhp
(Hnh 3). Nh vy, cng mc thu nhp, khu vc ny khng mang li mc
hi lng nhiu hn cng vic nng nghip, iu ny cho thy rng vic lm
trong khu vc phi chnh thc c lin quan n cc c im tiu cc m cc
m hnh ca chng ti khng xc nh c. Chng ti s c gng khai
thc ti ny trong phn cui cng.
Tuy nhin, v tr tng i ca hai khu vc cn li cng ng c lu tm.
Mt mt, cc mc hi lng cao dnh cho vic lm trong h chnh thc
trong nc gim ng k khi cp n tin lng v tnh cht cng vic (M
hnh 3 v 4) v bin mt khi b sung c im ca h kinh doanh v ngi lao
ng (M hnh 5 v 6). V vy, lm vic trong khu vc ny khng c li th (so
vi khu vc phi chnh thc), ngoi cc bin c a vo m hnh ca chng
ti. Mc d vy, mc hi lng cao i vi h c th chnh thc vn mc
cao, bt k xem xt m hnh no (k c c tnh hiu ng c nh). i vi mt
ngi ch h kinh doanh, vic khng c ng k nh hng tiu cc n s
hi lng, hoc trc tip (v d, b nhn vin nh nc sch nhiu hoc b x hi
khinh r) hoc gin tip, l biu hin ca cc c im tiu cc lin quan n
vic lm (khng a vo m hnh ca chng ti) nh b hn ch tip cn cc
dch v cng hoc cc nhi nht trong cc khu vc thiu v sinh.
Th hai, cc bin kim chng khc nhau c a vo trong cc m hnh
cng cung cp thng tin c ngha. Dng cng vic hng lng nh k vn
cn b nh gi thp so vi dng cng vic khng hng lng nh k. Gic
m lm vic c lp (t lm ch, khng phi tun theo ng ch no) l mong
mun ca phn ln lao ng Vit Nam (Xem phn bn). Mc th lao nh
hng ng k n s hi lng v cng vic.
V c im cng vic, thi gian lm vic cng c tc ng (M hnh 4 v
di y). Kt qu cho thy rng lm vic bn thi gian (t hn 35 gi mi tun)
lm gim s hi lng, v lm vic bn thi gian khng phi do t nguyn. Hn

na, xt mt cch logic, mong mun lm vic nhiu hn l biu hin ca s
khng hi lng trong cng vic hin ti. mt t nc nh Vit Nam, thiu
vic lm l mt thc o ng tin cy cc cng thng trn th trng lao ng,
khng ging nh tht nghip (Razafindrakoto v nhng ngi khc, 2011).
c hng bo h lao ng cng nh an sinh x hi hoc c k hp ng
lao ng chnh thc cng l cc yu t c ngi lao ng nh gi cao. Kt
qu ny khin ngi ta phi suy ngh li v cc ph phn h thng php lut
lao ng hin hnh ti Vit Nam (Castel v To, 2010) Cui cng, thm nin t
l thun vi s hi lng. Thc t l s n nh vic lm dng nh l mt gi
tr c nh gi cao, khng tng thch vi m hnh tnh di ng cao thng
c coi l mt du hiu ca s linh hot ca nhn cng cng nh ca ton
b th trng lao ng.
T quan im v c im ca h kinh doanh, ngoi khu vc c phn
tch, quy m (s lao ng) khng c v l mt nhn t chnh to ra s hi lng,
ngoi tr, cc t chc ln hi km hp dn mt cht (M hnh 5, 6 v 7). Tuy
nhin, bn cht cng vic l quan trng. Tht vy, ngi Vit Nam thch lm
thng mi hn sn xut, dch v, c l v l do vn ha. Cui cng, cc iu
kin lm vic cng gp phn to ra s hi lng: c ni lm vic c nh to ra
s hi lng trong khi lm vic lu ng, trn ng ph hoc ngoi rung, i
ma nng, lm nhiu ngi ngn ngi.
Cui cng, vai tr ca cc bin kim chng x hi-nhn khu hc xc nhn
mt s cm nhn trc gic ca chng ti c xc thc bi phn tch m t.
Vi cng loi cng vic nht nh, lao ng nng thn, ph n v ngi cao
tui hi lng hn v cng vic ca h hn so vi ngi lao ng th, nam
gii v tr tui. Kt qu ny cng vng chc hn, v n vn ng vng trc c
tnh phng trnh c hiu ng c nh. y c cu chuyn v mong mun v
nguyn vng. Nhng ngi lao ng thng b chu thit thi th cm thy hi
lng mc d v cht lng c thp hn, c l bi v ham mun ca h t hn.
Nu c s phn bit i x trong th trng lao ng (Baulch v nhng ngi
khc, 2010; Roubaud, 2011) th ngi lao ng thiu s khng cm nhn c
s phn bit i x ny mt cch su sc.
Cng th v khi nhn thy trnh hc vn cao cng lm tng s hi
lng. Ngoi nhng li ch ng k m n mang li, vn bng c th c coi
89
90
l cha kha m ra cnh ca trin vng thng tin s nghip v cng c th

c gi tr ni ti mang li s hi lng cho ngi c bng cp. i vi cc bin
khu vc, c a vo php hi quy (M hnh 6) kim sot tt hn tc
ng ca cc iu kin c th ca th trng lao ng a phng (gi c,
cnh tranh, chuyn mn), ni chung cc bin ny c ngha. c bit, ti
cc thnh ph ln, Thnh ph H Ch Minh v nht l H Ni, ngi lao ng
c mc hi lng thp hn, iu ny c th l lin quan n s phin toi
ca cc th ang pht trin (tc nghn, nhim).
Bng 3a. Cc yu t quyt nh s hi lng trong cng vic (ra lnh logit)
(1)
(2)
(3)
(1)+ tnh
(2)+
trng vic Thu nhp
lm
(4)
(5)
(6)
M hnh logit
(hi lng
hoc khng)
(3)+c
im
cng vic
(4)+c
im
doanh
nghip
(5)+c
im c
nhn
Hiu ng c
nh
Khu vc th ch (Tng t khu vc phi chnh thc)

Khu vc cng
Doanh nghip nc ngoi
H kinh doanh chnh thc
Nng nghip
1,4***
1,7***
1,4***
0,7***
0,6***
0,5***
0,8***
(15,59)
(14,37)
(12,25)
(5,286)
(3,807)
(4,127)
(3,341)
0,8***
1,1***
0,9***
0,4**
0,5***
0,4**
0,5*
(6,289)
(6,776)
(5,946)
(2,539)
(2,609)
(2,075)
(1,773)
0,6***
0,8***
0,5***
0,2**
0,1
0,1
0,3
(8,852)
(9,025)
(6,946)
(2,163)
(1,124)
(0,937)
(1,443)
0,6***
0,6***
0,5***
0,4***
0,3***
0,3***
0,6***
(10,97)
(10,22)
(7,161)
(7,166)
(4,808)
(5,582)
(4,218)
-0,3***
-0,3***
-0,1
-0,2***
-0,0
-0,1*
-0,2
(-3,811)
(-4,191)
(-1,444)
(-2,713)
(-0,514)
(-1,815)
(-0,937)
-0,3***
-0,3***
-0,3***
-0,3***
-0,2***
-0,4***
(-4,888)
(-4,648)
(-3,998)
(-3,189)
(-2,793)
(-3,087)
-0,6***
-0,5***
-0,5***
-0,6***
-0,9***
(-9,946)
(-8,730)
(-8,820)
(-10,69)
(-12,40)
0,1***
0,1***
0,1***
0,1***
0,1***
(12,00)
(10,39)
(10,52)
(12,97)
(14,36)
Tnh trng vic lm

Hng lng nh k
Th lao
log (thu nhp)
log (thu nhp)

log (thu nhp ca cc thnh
vin khc trong gia nh)
0,0
0,0
0,0
0,0**
-0,0
(1,049)
(0,722)
(0,676)
(2,001)
(-0,374)
S quan st
35 528
35 528
35 224
35 018
35 018
35 018
10 267
pseudo R2
0,04
0,04
0,07
0,09
0,09
0,10
0,24
-0,1*
-0,1**
-0,2***
-0,1
(-1,900)
(-1,963)
(-2,983)
(-0,920)
-0,0
-0,0
-0,0
0,1
(-0,823)
(-0,789)
(-0,415)
(0,431)
-1,1***
-1,1***
-1,1***
-0,8***
(-16,55)
(-16,18)
(-19,63)
(-4,563)
0,1***
0,1***
0,1***
0,1***
(5,837)
(6,186)
(6,413)
(5,763)
0,2**
0,2**
0,2**
0,4***
(2,096)
(2,105)
(2,078)
(3,804)
0,5***
0,5***
0,5***
0,8***
(4,226)
(3,915)
(4,659)
(4,857)
0,2
0,2
0,3**
0,5***
(1,642)
(1,434)
(2,174)
(3,525)
0,0
0,0
0,0
(0,526)
(0,897)
(0,239)
-0,2*
-0,1
0,0
(-1,786)
(-1,283)
(0,233)
-0,0
-0,0
-0,0
(-0,682)
(-0,854)
(-0,425)
0,1***
0,1**
0,2***
(2,826)
(2,161)
(3,036)
0,3***
0,4***
0,3***
(3,723)
(5,486)
(2,822)
0,3***
0,3***
0,4***
(5,602)
(6,831)
(5,449)
c im cng vic
Bn thi gian
log (s gi lm vic)
Mun lm thm gi
log (thm nin)
An sinh x hi
Hp ng lao ng: khng

thi hn (khng hp ng)
Hp ng lao ng: c thi
hn (khng hp ng)
c im ca doanh nghip
Quy m [21-300] ngi
(quy m<=20)
Quy m [300 or +] ngi
(quy m<=20)
Sn xut (dch v)
Thng mi (dch v)
Ni lm vic chuyn nghip

(ngoi ng)
Ti nh (ngoi ng)
91
92
c im x hi-nhn khu hc
N
log (tui)
Ch h
Hc vn: i hc
Di c
Thiu s
Nng thn
0,1***
0,3***
(4,740)
(5,684)
0,2***
0,3***
(4,050)
(3,241)
0,1**
0,1
(2,356)
(1,623)
0,4***
0,4***
(7,110)
(2,926)
-0,0
-0,4
(-0,462)
(-1,077)
0,1
0,4
(1,019)
(1,408)
0,3***
(5,531)
Khu vc
H Ni
-0,7***
(-9,882)
Thnh ph H Ch Minh
0,1
(0,431)
ng bng sng Cu Long
0,4***
(4,974)
ng bng sng Hng
0,4***
(5,419)
ng Nam
0,2***
(2,806)
Duyn hi min Trung v

Nam Trung b
0,1
(1,193)
Min ni pha Bc
0,2***
(4,303)
S quan st
35 528
35 528
35 224
35 018
35 018
35 018
10 267
pseudo R2
0,04
0,04
0,07
0,09
0,09
0,10
0,24
-35 516
-35 469
-34 167
-33 363
-33 312
-32 827
-2 936
Log (pseudo likelihood)
Thng k z trong (). *** p<0,01, ** p<0,05, * p<0,1.

tnh n tnh khng ng nht ca khu vc phi chnh thc v s ph

hp vi cc kt qu nghin cu hin hnh, chng ti c tnh li cc m hnh
trn, nhng bng cch tch bit lao ng hng lng nh k vi lao ng
hng lng khng nh k trong khu vc phi chnh thc. Tht vy, nhiu
nghin cu c trch dn trong phn mt ca bi vit ny kt lun rng ph
bin lao ng c lp thuc khu vc phi chnh thc la chn khu vc ny,
trong khi cc lao ng hng lng nh k phi bm tr v khng kim c
vic tt hn. c tnh ca chng ti ch xc nhn mt phn kt lun ny
(Bng 3b). Tt nhin lao ng hng lng nh k trong khu vc phi chnh
thc khng t ra hi lng vi cng vic nh nhng lao ng c lp trong khu
vc ny, v iu ny khng ph thuc vo c im k thut c la chn.
Vic lm phi nng nghip din ra bn ngoi khu vc phi chnh thc mang li
mc hi lng cao hn so vi cc cng vic c lp trong khu vc phi chnh
thc, iu ny ng k c cng mc th lao. Ch khi b sung cc c im
khc v cng vic, doanh nghip v ngi lao ng th nhng lao ng c
lp ny mi t ra t hi lng hn so vi mt s nhm ngi lao ng trong
khu vc chnh thc, c th l lao ng cng ty nc ngoi v trong nc.
Trong mi trng hp, vin chc v ngi lao ng trong cc cng ty t nhn
lun hi lng hn trong cng vic.
Bng 3b. Yu t quyt nh s hi lng ca cng vic (ra lnh logit)
(1)
(3)
(4)
(5)
(6)
Hiu ng
c nh
Khu vc th ch (khng hng lng nh k khu vc phi chnh thc)

Khu vc cng
Doanh nghip nc ngoi
Khu vc phi chnh thc
1.4**
1.1**
0.5**
0.5**
0.4**
0.5**
(14.67)
(13.20)
(4.32)
(2.98)
(3.14)
(2.71)
0.8**
0.5**
0.3
0.4*
0.3
0.3
(5.54)
(4.01)
(1.57)
(1.99)
(1.56)
(1.03)
0.5**
0.2**
0.1
-0.0
-0.0
0.0
(7.06)
(3.87)
(0.61)
(0.01)
(0.17)
(0.26)
0.5**
0.3**
0.3**
0.3**
0.3**
0.5**
(8.89)
(5.61)
(5.72)
(3.65)
(4.62)
(3.20)
-0.3**
-0.3**
-0.3**
-0.2**
-0.2**
-0.4**
(5.95)
(5.86)
(4.08)
(3.58)
(2.68)
(2.62)
93
94
Nng nghip
-0.4**
-0.2*
-0.2**
-0.1
-0.2*
-0.2
(4.66)
(2.14)
(3.16)
(0.92)
(2.25)
(1.32)
Ngun: LFS2009, Tng cc Thng k; tnh ton ca tc gi. Tham kho cc m

hnh khc nhau, xem bng 3a. Bin iu khin khng trnh by.
4. Mt s yu t gii thch
giai on phn tch, chng ta c th kt lun chc chn rng nu tnh
trung bnh, khu vc phi chnh thc mang li s hi lng v cng vic t hn
tt c cc khu vc khc (tr nng nghip), c bit l vi t cch lao ng
hng lng. Nhng kt lun ny vn cha khai thc ht ch , v n y
chng ti chm ti gii hn ca cc m hnh. Mt mt, l lun trung bnh
san phng tnh a dng ca tnh hung. N khng phn nh tnh khng ng
nht ca khu vc phi chnh thc v cc l do dn ngi lao ng n lm vic
ti . Hn na, phn tch nh lng ca chng ti khng cho php tm hiu
c ch thc y ngi lao ng kim vic v li lm vic trong khu vc phi
chnh thc.
tm hiu r hn ng lc thc y tham gia vo khu vc phi chnh
thc, chng ti thc hin hai t iu tra c tnh i din v khu vc phi
chnh thc ti H Ni v Thnh ph H Ch Minh vo gia cc nm 2007 v
nm 2010, km theo mt lot cc phng vn su bn nh hng khong 60
lao ng phi chnh thc ti hai thnh ph ny.
u tin, khi phng vn ngi ng u cc c s phi chnh thc v l do
khin h kinh doanh ring, hn mt na ngi c phng vn a ra cc
l do tch cc gii thch s la chn (Bng 4). Trin vng c thu nhp tt
hn (ch yu H Ni), mong mun c c doanh nghip ring ca mnh
(c bit l ti Thnh ph H Ch Minh) hoc truyn thng kinh doanh ca
gia nh l ng lc mnh m tham gia khu vc phi chnh thc. Ch c mt
thiu s (31% ti H Ni v di 19% ti Thnh ph H Ch Minh) lm c lp
v khng tm c vic lm trong khu vc chnh thc. Tt nhin khng nn
loi tr kh nng hp l ha hu nghim s la chn r rng l min cng,
tuy nhin gi thuyt thng thng v vic xp hng i tham gia khu vc
chnh thc cng ch l nh gi phin din v vic phn b vic lm theo
ngnh theo hng khng c li cho khu vc phi chnh thc. Hn na, rt hp
l, cc h kinh doanh chnh thc thm ch cn s la chn u tin: di 14%
cc ch h kinh doanh chnh thc ti H Ni v hn 6% ti Thnh ph H
Ch Minh min cng lm vic trong khu vc ny v khng th tm c vic
trong cc doanh nghip ln. Tr thnh lao ng hng lng trong khu vc
chnh thc khng phi l mc tiu cui cng v khng th thiu ca lao ng
ti Vit Nam. Xavier Oudin (Xem phn 3.3 trong n phm ny) nhn thy cc
kt qu tng t trong trng hp ca Thi Lan.
Bng 4. L do chnh lp c s kinh doanh ca ngi ch s hu (% cc EI)
Khng tm c thu c Do truyn
Khng tm
lp
thng gia
nhp tt
c vic
c vic
nh
hn
hng lng hng lng
(doanh nghip (doanh nghip
t nhn)
ln)
Khc
Tng
H Ni
Khu vc phi chnh thc
30,6
11,9
28,8
14,2
2,6
11,8
100
H kinh doanh chnh

thc
13,8
6,5
33,9
31,0
10,5
4,4
100
Doanh nghip t nhn
27,3
10,9
29,8
17,5
4,2
10,4
100
Thnh ph H
Ch Minh
Khu vc phi chnh thc
18,9
11,1
14,7
34,1
7,4
13,7
100
H kinh doanh chnh

thc
6,4
2,4
18,3
54,4
12,5
6,1
100
Doanh nghip t nhn
15,7
9,0
15,7
39,2
8,8
11,7
100
Ngun: iu tra HB&IS, H Ni (2007), Thnh ph H Ch Minh (2008), TCTKISS/IRD-DIAL; tnh ton ca tc gi.
Mc d c mt thc t rng, nhiu ch h kinh doanh phi chnh thc

ch ng la chn chn khu vc ny, h khng lc quan v trin vng kinh
doanh ca h. V vy, khi c hi liu doanh nghip ca h c tng lai
khng, ch c 45% ti H Ni v 29% ti Thnh ph H Ch Minh cho l c (Bng
5). ng lo ngi hn l ch c 20% ni rng, h mun con ci tip bc theo h.
Bi quan nh vy l tnh trng tng i c th ca Vit Nam. Trong bi
cnh cc nc chu Phi, ni m cc cuc kho st tng t c tin hnh,
95
96
khu vc phi chnh thc thng c l xem nh l mt bc i t nhin

gia nhp th trng lao ng. V d, 40% ch doanh nghip Cameroon v
Madagascar, v gn 2/3 cc nc Ty Phi ni ting Php mun con ci k
tha kinh doanh ca h. Cc ng thi gn y ca kinh t Vit Nam c l
ng vai tr quan trng gii thch kt qu tng phn ny.
Bng 5. Trin vng cho khu vc kinh t phi chnh thc theo nh gi ca
ch h kinh doanh (% ca EII)
Vit Nam
(2007, 2009)
C s c tng lai
Mun con ci
k nghip
Cameroun
(2005)
Madagascar
(2004)
UEMOA
(2001-2003)
H Ni
Thnh
ph
H Ch
Minh
Douala
Yaound
Antananarivo
2007
42,2
30,9
64,0
70,6
60,4
83,1
2009
45,0
29,3
2007
2009
19,5
23,9
17,2
14,7
39,8
43,5
37,1
65,2
Ngun: iu tra 1-2-3, Giai on 2; Cameroun (2005), Madagascar (2004),

UEMOA (2001-2003) v Vit Nam (iu tra HB&IS, H Ni (2007, 2009) v Thnh
ph H Ch Minh (2008, 2010)); tnh ton ca tc gi.
sp xp li cc kt qu c phn mu thun ny, c th xut cc yu

t gii thch sau y. Tr thnh ngi t lm ch trong cc ngnh phi nng
nghip vn l mt mc tiu tm kim ca nhiu ngi Vit Nam. Mt mt
thot khi nhng iu kin lm vic cc nhc trong cc hot ng nng
nghip v cng v ch lm vic hng lng, mt hin tng tng i mi
v cha ph bin v mc d tng ng k, vn cha t mc ph bin nh
ti cc nc pht trin. Ch lm vic ny li cng thiu hp dn v: lng
khng phi lc no cng hp dn v ngi lao ng Vit Nam khng a lm
vic trong mi trng c nhiu cp bc qun l.
Cc cuc phng vn nh tnh (mt s trch on c vo khung di
y) minh ha r rng s xung t gia kht vng v thc t ca cc lao ng
phi chnh thc. Nu nh mong mun c c lp c nhc n nhiu v
gi lm vic linh hot c nh gi cao trong khi cc li ch ti chnh ca
khu vc chnh thc khng phi lc no cng m bo, th s bp bnh ca

nhu cu v doanh thu tc ng nhiu n s hi lng, v n lc lm hi
lng khch hng c th ko theo cng thng lin tc n mc trong mt s
trng hp, c ngi mong mun quay li lm cng n lng trong khu vc
chnh thc (Razafindrakoto, 2010).
Nhng thun li v bt li ca vic lm trong khu vc kinh t phi chnh thc:

mt s nghin cu trng hp
Ch Hin, gip vic cho cc gia nh
Cng vic trc : lm vic trong mt cng ty xy dng, bn rau ngoi ch,
bn rong (bnh m)
Ti quyt nh b vic u tin trong cng ty xy dng nh nc v lng qu
thp v php ph... Sau ti bn rau ch ri li b v cnh tranh qu d... Tip
theo, ti bn do bnh m trng i hc nhng v sau b c quan chc nng cm
bn hng ... Lm ngh gip vic gia nh c ci tt l thu nhp n nh. Ti lm
vic cho bn hoc nm gia nh cng mt lc v cng khng mt nhiu thi gian lm.
H thch ti v ngoi tin lng cn cho thm qu. Kh khn l phi lin tc thi
ca h, phi khim tn v lng nghe, p ng mi thch ca ch nh. Vic ny
lm ti cm thy cng thng... By gi ti mun tm mt vic lm qut dn ti cng ty
no . Ti khng mong i thu nhp cao hn, nhng t nht ti s c t do hn v
ti s cm thy p lc t hn...
Ch Ngc, ch ca hng tp ha nh (bn l)
Cng vic trc : nhn vin hng lng (hu bn qun ba, cng nhn nh
my bao b), ch qun c ph nh ng ph
u im ln nht ca ngh ny l t do (mun lm g bt c khi no)... Ngoi
ra cn t ho lm ring v khng i lm thu... ng l kinh doanh ri ro v doanh thu
rt tht thng, y l iu bt li. Ch Ngc tha nhn rng kinh doanh khng c
li nhun v c th s phi ng ca ch sau mt vi thng hot ng. Sp ti, ti
phi la chn: lm gip vic gia nh hoc lm cng nhn nh my. Khng kim c
nhiu tin hn, nhng i lm c tn trng hn i gip vic v c th kt bn...
Anh Thanh, ch mt cng ty sn xut (sn xut bin qung co) Vic lm trc
: nhn vin trong doanh nghip quc doanh
Ti quyt nh b vic v kinh doanh ring. Ti hn 40 tui v ti khng th
97
98
chu c p lc cnh tranh. Ti mt mi v i lm thu. By gi ti lm vic c lp

hn v ti kim c nhiu hn so vi khi cn lm thu. Ti cng c nhiu thi gian
hn cho gia nh ti... Vn chnh l thu nhp khng n nh do khng th d on
nhu cu... Nhng ti s tip tc chng no cng ty cn lm n c.
Ch Phng, lm c lp (bn go)
Vic lm trc: nhn vin mt cng ty ln (xut khu chn)
Ch Phng t tin v kinh doanh ca mnh: Ti tin rng phi thng bt ph. Do
s ngi bn go tng i t nn cnh tranh khng nhiu. Ti ngh rng i vi mt
ngi nh ti, khng c trnh c bit, kh c th mong i mt mc lng cao,
v trong mi trng hp ti khng mun i lm cho cng ty ln. Ti lm nh th ny
ph hp hn.
Cc kt qu iu tra h gia nh v khu vc kinh t phi chnh thc

HB&IS 2009/10 xc nhn cc gi thuyt ny. Trong cuc kho st ny, chng
ti hi nhng ngi ch h kinh doanh phi chnh thc rng liu h c mun
thay i cng vic khng? Nu c th mun lm vic trong khu vc no, v
h mun con ci h lm vic trong khu vc no? i vi cu hi u tin,
ch c mt thiu s mun tm mt vic mi. Trong s ny, H Ni cng nh
Thnh ph H Ch Minh gn 60% mun lp h kinh doanh mi (khng th
phn bit gia khu vc chnh thc v phi chnh thc), trn 20% mun tm
vic cc cng ty trong nc v khong 10% tm vic trong khu vc cng
(Bng 6). Tuy nhin, cu tr li rt khc nhau lin quan n con ci ca h.
Khng ch phn ln khng mong mun chuyn vic kinh doanh ca h cho
con ci, m a s mong mun con ci lm vic trong khu vc cng (65% ti
H Ni v 51% ti Thnh ph H Ch Minh), t l ny khng thc t so vi cu
trc hin ti ca vic lm. Xp th hai l cc doanh nghip trong nc v cc
cng ty nc ngoi. H khng mong mun con ci h lm vic trong cc h
c th kinh doanh phi chnh thc v tt nhin nng nghip b loi tr. Tm
li, nu cc lao ng phi chnh thc cho rng n c l l qu mun (ti thi
im ny) mong i vic lm thun li hn i vi h th hu ht trong
s h li m c v mt tng lai tt hn cho con ci ca h bn ngoi khu
vc phi chnh thc.
Bng 6. Mun thay i theo nh gi ca ch h kinh doanh phi chnh

thc (% ca EII)
Mong mun thay i cho bn thn
H Ni
Khu vc nh nc
Thnh ph
H Ch Minh
Mong mun thay i cho con ci

H Ni
Thnh ph
H Ch Minh
13,2
9,6
65,3
50,9
0,8
12,6
15,5
Doanh nghip nc ngoi

20,9
24,2
14,9
26,3
58,3
57,5
3,9
4,9
Nng nghip
3,7
1,4
0,2
Khc, khng bit
3,9
6,5
3,1
2,4
Tng
100
100
100
100
Ngun: iu tra HB&IS, H Ni (2007, 2009) v Thnh ph H Ch Minh (2008,

2010); tnh ton ca tc gi.
Kt lun
Nghin cu ny tm hiu l do tn ti ca khu vc phi chnh thc ti
Vit Nam, mt b phn c quy m ln ca nn kinh t, tn ti trong nhiu
nm tuy nhin li t c cng nhn. Vic lm trong khu vc ny c nhiu
lao ng y nh gi l gii php tnh th thot khi tnh trng tht
nghip. Cho n nay, cuc tranh lun vn cha n hi kt thc. Thay v s
dng cc thc o gin tip v cht lng vic lm, v c bit l thu nhp,
nh trong phn ln cc nghin cu v ch ny, chng ti la chn gc
nhn rng hn m chng ti tin l ph hp hn, l s hi lng v cng
vic. Bi vit vi cch tip cn khc bit ny l ng gp ca chng ti vo
lnh vc kh mi m nghin cu v cc nc ang pht trin.
Kt qu nghin cu ca chng ti cho thy r rng vic lm trong khu
vc phi chnh thc mang li s hi lng thp. Ngoi tr vic lm nng nghip,
vic lm trong khu vc phi chnh thc c nh gi thp nht trong cc loi
vic lm. L do l g? Mc lng l quan trng nhng khng phi l tt c.
Vi cng mc thu nhp, vic lm phi nng nghip vn c coi l hp dn
hn so vi vic lm trong khu vc phi chnh thc mc d khong cch s hi
99
100
lng gia hai loi vic lm ny c thu hp. Tuy nhin, vic lm trong khu
vc phi chnh thc c nh gi tng t nh vic lm nng nghip. iu
ny cho thy vic lm trong khu vc phi chnh thc c a chung hn n
gin ch v c thu nhp tt hn. Mc khng hi lng tng i ca vic
lm trong khu vc phi chnh thc khng h thay i khi thay i nhiu c
im ca vic lm v loi hnh t chc sn xut kinh doanh, l nhng c
im kh bt li cho khu vc phi chnh thc. Khi cc yu t tin t v phi
tin t c tnh n th tt c cc khu vc chnh thc, phi nng nghip vn
c a thch hn khu vc phi chnh thc, vi ngoi l duy nht l cc h
kinh doanh chnh thc.
Kt qu ny khng phn nh quan im phn loi vic lm khu vc phi
chnh thc thnh hai loi: hng lng nh k v khng hng lng nh
k, vn l cch phn loi ph bin nht c s dng phn nh tnh khng
ng nht ca khu vc ny. Khng ging nh cc kt qu thng thy trong
cc cng trnh nghin cu khc, theo vic lm hng lng nh k l la
chn min cng cn vic lm khng hng lng nh k l t nguyn.
Trong trng hp ca Vit Nam dng nh c hai loi vic lm ny u c
tnh min cng. Tt nhin vic lm hng lng nh k trong khu vc phi
chnh thc c nh gi thp nht. Nhng cc vic lm c lp phi chnh
thc cng ch c nh gi nhnh hn mt cht. Tuy nhin, mt khi loi b
cc hiu ng mang tnh cu trc th vic lm hng lng nh k trong khu
vc phi chnh thc c nh gi mc ngang bng vi vic lm trong cc
h kinh doanh chnh thc.
Tm li, bi vit ny khng nh rng cch tip cn da trn s hi lng
v cng vic l mt cch hiu qu nh gi cht lng cng vic ti Vit
Nam ni ring v cc nc ang pht trin ni chung. Cch tip cn ny
khuyn co tch hp mt cch c h thng hn yu t hi lng v cng vic
vo trong h thng cc cuc iu tra thng k chnh thc, nhm hiu r hn
cc yu t quyt nh s hi lng. V c th mang li mt s kin gii mi m
cho cc cu hi nghin cu v mt s gi nhm xy dng chnh sch kinh
t tt hn. V d, cc c quan chc nng c th xy dng mt h thng an
sinh x hi khng ch dnh ring cho lao ng hng lng m cn dnh cho
nhng ngi lm vic c lp mun hng cc li ch ca cc chng trnh
bo tr x hi. iu ny cng cn thit v trong mi trng hp, s vic lm
hng lng trong khu vc chnh thc ang (v s) khng cung cp

cng n vic lm cho s ngi gia nhp th trng lao ng ngy cng ln.
Ti liu tham kho

Azalea A., Omar F., Mastor K.A. (2009), The Role of Individual Differences
in Job Satisfaction Among Indonesians and Malaysians, European Journal of
Social Sciences Vol. 10, No. 4, pp. 496-511.
Bacchetta M., Ernst E., and J.P. Bustamante (2009), Globalization and
Informal Jobs in Developing Countries, Geneva: ILO and WTO.
Bargain O., Kwenda P. (2011), Earnings Structures, Informal Employment,
and Self-Emplyment: New Evidence from Brazil, Mexico and South Africa,
Review of Income and Wealth, Serie 57, Special Issue, May, pp.100-122.
Bosch M., Maloney W.F. (2010), Comparative Analysis of Labor Market
Dynamics Using Markov Processes: An Application to Informality, Labour
Economics, 17, pp. 621631,
Cassar L. (2010), Revisiting Informality. Evidence from Employment
Characteristics and Job Satisfaction in Chile, OPHI Working Paper No.41,
University of Oxford, November.
Castel, P. et To Trung-Thanh (2012), Informal Employment in the Formal
Sector: Wages
and Social SecurityTax Evasion in Vietnam, Journal of the Asia Pacific
Economy, Vol. 17, No. 4, pp. 616-631.
Cling J.-P., Nguyn Th Thu Huyn, Nguyn Hu Ch, Phan T. Ngc Trm,
Razafindrakoto M., Roubaud F. (2010a), The Informal Sector in Vietnam: A
focus on Hanoi and Ho Chi Minh City, Editions The Gioi, Hano.
Cling J.-P., Razafindrakoto M., Roubaud F. (2010b), Assessing the
Potential Impact of the Global Crisis on the Labour Market and the Informal
Sector in Vietnam, Journal of Economics & Development, June, vol. 38, pp.
16-25.
Cling J.-P., Razafindrakoto M., Roubaud F. (2009), Export Processing
Zones in Madagascar: The Impact of Dismantling of Clothing Quotas on
Employment and Labor Standards, in Robertson R., Brown D., Pierre G. et
101
102
Sanchez-Puerta M.L. (ds.), Globalization, Wages, and the Quality of Jobs,

The World Bank, Washington D.C., Chapter 8, pp. 237-264.
Demenet A., Nguyn Th Thu Huyn, Razafindrakoto M. & Roubaud F.
(2010), Dynamics of the informal sector in Hanoi and Ho Chi Minh City 20072009, GSO-IRD Policy Brief, Hano.
De Soto H. (1994), Lautre sentier: la rvolution informelle dans le tiers
monde, La Dcouverte, Paris.
Falco P., Maloney W.F., Rijkers B. (2011), Self Employment and
Informality in Africa: Panel Evidence from satisfaction data, CSAE/World
Bank, Washington D.C.
Gong X., van Soest A., Villagomez E. (2004), Mobility in the Urban
Labor Market: A Panel Data Analysis for Mexico, Economic Development and
Cultural Change, 53(1), pp. 1-36.
GSO (2010), Report on Labour force and employment survey in Vietnam
2009, National Statistical Publishing House, Hano.
Harris J.R., Todaro M.P. (1970), Migration, unemployment, and development:
A two-sector analysis, American Economic Review, 60(1), pp. 126-42.
Jtting J.P., de Laiglesia J.R., eds. (2009), Is Informal Normal? Towards
more and better jobs in developing countries, OECD Development Centre, Paris.
Maloney W. (1999), Does Informality Imply Segmentation in Urban
Labor Markets? Evidence from Sectoral Transitions in Mexico, World Bank
Economic Review, 13(2), pp. 275-302.
Nguyn Hu Ch (2012), Secteur informel, emploi pour les travailleurs
ruraux et processus d'intgration conomique: le cas du delta du Fleuve Rouge
(Vietnam), Thse de doctorat en science conomique, Universit Paris 13.
Nguyn Hu Ch, Nordman C.J., Roubaud F. (2011), Who Suffers the
Penalty? A Panel Data Analysis of Earnings Gaps in Vietnam, Proceedings of
the German Development Economics Conference, Berlin 2011, 60,Verein fr
Socialpolitik, Research Committee Development Economics
Nguyn Hu Ch, Nordman C.J., Roubaud F. (2010), Panel Data Analysis
of the Dynamics of Labour Allocation in Vietnam: The State dependency
reconsidered, ASSV / IRD international Conference The Informal Sector and
Informal Employment: Statistical Measurement, Economic Implications and
Public Policies Hano.
Nordman C.J., Rakotomanana F., Roubaud F. (2012), Informal versus

Formal: A Panel Data Analysis of Earnings Gaps in Madagascar, CSAE
Conference, Oxford.
Pags C., Madrigal L. (2008), Is Informality a Good Measure of Job
Quality? Evidence from Job Satisfaction Data, Banque Inter-amricaine de
Dveloppement, Research Department Working Papers No. 654, Washington,
D.C.
Perry G.E., Maloney W.F., Arias O.S., Fajnzylber P., Mason A.D., SaavedraChanduvi J. (2007), Informality: Exit and Exclusion, Washington DC: The
World Bank, World Bank Latin American and Caribbean Studies, Washington,
D.C..
Pincus J., Sender J. (2007), Quantifying Poverty in Viet Nam: Who
Counts?, Journal of Vietnamese Studies, 3(1), pp. 108-150.
Portes A., Castells M., Benton L.A. (1989), The Informal economy: Studies
in advanced and less developed countries, The John Hopkins University Press,
Baltimore MD.
Raquel Bernal S. (2009), The Informal Labor Market in Colombia:
Identification and Characterization, Desarrollo y Sociedad, Primer Semestre
de 2009, pp. 145-208.
Rakotomanana F. (2011), Les travailleurs du secteur informel sontils plus heureux: le cas de l'agglomration d'Antananarivo, in Secteur
informel urbain, march du travail et pauvret. Essais d'analyse sur le cas de
Madagascar, Thse de doctorat, Universit Bordeaux IV.
Razafindrakoto M. (2010), Household Business and Informal Sector in
Hanoi and Ho Chi Minh City: First Results from a qualitative survey (2009),
DIAL, Hano.
Razafindrakoto M., Roubaud F. (2011), La satisfaction dans lemploi: une
mesure de la qualit de linsertion professionnelle en regard des aspirations
dans huit capitales africaines, in De Vreyer P, Roubaud F. (ds), Les marchs
du travail urbains en Afrique Sub-saharienne, Editions IRD/AFD, Paris (
paratre).
Razafindrakoto M., Roubaud F. et J.M. Wachsberger (2012), Travailler dans le
secteur informel: choix ou contrainte ? Une analyse de la satisfaction dans l'emploi
au Vietnam, Document de travail DIAL, DT 2012-8, Paris.
103
104
Razafindrakoto M., F. Roubaud, L Vn Dy (2008), Measuring the

Informal Sector in Vietnam: Situation and Prospects, Statistical Scientific
Information, Special Issue on Informal Sector, 2008/1-2, 15-29.
Razafindrakoto M., Roubaud F., Nguyn Hu Ch (2011), Vietnam Labor
Market: An Informal Sector Perspective, in Nguyn c Thnh (ed.), Vietnam
Annual Economic Report 2011: The Economy at a Crossroad, Chapitre 8, pp.
223-258, Edition Tri Thc, H Ni.
Tolentino C.M. (2007), Job Satisfaction of SME Workers in Select Cities
of Mindanao, Philippine Journal of Labor and Industrial Relations Vol. 27,
No. 1 & 2, pp. 42-55.
1.3
VIC LM CHO LAO NG DI C T

NNG THN N THNH TH:
CC PHN TCH V LA CHN CNG VIC V
THU NHP CA LAO NG DI C SO VI
LAO NG TI CH THNH TH
VNG NG BNG SNG HNG
Nguyn Hu Ch
IRD-DIAL v i hc Kinh t Quc dn, Vit Nam
Gii thiu
Trong cc nghin cu v di c t nng thn n thnh th, vai tr ca khu
vc kinh t phi chnh thc l ch dn n nhiu tranh lun (Meng, 2001).
Trong m hnh u tin phn tch v hin tng di c nng thn - thnh th,
Lewis (1954) cho rng, cng vi qu trnh pht trin, s m rng khu vc
cng nghip thnh th s to ra nhu cu v lao ng trong khi s xut
hin tnh trng tr tr v d tha lao ng khu vc nng nghip. Kt qu ca
qu trnh ny s dn n s thiu ht lao ng khu vc cng nghip thnh
th c b p bi lc lng lao ng d tha t nng thn thng qua s
hnh thnh cc lung lao ng di c nng thn - thnh th.
Tri li, c nhiu nh nghin cu cho rng theo nh nhng quan st thc
t th khng hn nhng ngi di c t nng thn u tm c vic lm trong
khu vc cng nghip theo nh l thuyt ca Lewis, m h ch tm c vic
105
106
lm vi nng sut v thu nhp thp trong khu vc phi chnh thc thnh
th nh bn hng rong, vic lm thi v trong cc cng trnh xy dng (C
Ch Li, 2004). Da trn quan im ny c nhiu m hnh v di c xt
s xut hin ca khu vc phi chnh thc di gic l c hi vic lm cho
nhng ngi nhp c (Xem Todaro, 1969; Harris-Todaro, 1970; Fields, 1975;
Mazumdar, 1983; Meng, 2001). Nhiu nghin cu l thuyt cng nh thc
nghim ch ra rng di c t nng thn n thnh th c c trng bi
s gia tng t l tham gia lao ng, t l tht nghip thp hn nhng c t l
tham gia vo vic lm phi chnh thc cao hn so vi nhng ngi dn bn
a (Florez, 2003).
Vit Nam, cng vi qu trnh cng nghip ha v th ha din ra
trong nhng thp k qua, cc trung tm th v vng ngoi ph cn ngy
cng tr thnh im n thu ht i vi nhng ngi thiu vic lm, c thu
nhp thp t khu vc nng thn. Do vy, hin tng di c t nng thn ti
thnh th din ra ngy cng ph bin. c nhiu nghin cu c thc hin
nhm tm hiu v di c Vit Nam. Trong s cc lung di c din ra Vit
Nam, di c nng thn - thnh th c nhn nhn l dng thc quan trng
(Djamba v nhng ngi khc, 1999; ng Nguyn Anh, 2001; ng Nguyn
Anh, 2005; C Ch Li, 2004; ADB, 2007; UNPFA, 2007). Nhiu nghin cu
nhn mnh v nhng mi quan h gia nng thn v thnh th v cc
phng sch mu sinh ca cc h gia nh nng thn qua vic di c ca cc
thnh vin n khu vc thnh th cng nh cc tc ng ca qu trnh di
c n cc h gia nh. V d, C Ch Li (2004) tp trung phn tch di
c nng thn - thnh th trong bi cnh cng nghip ha v hin i ha
Vit Nam. Theo phn tch ca tc gi, di c nng thn - thnh th c nhn
nhn l qu trnh din ra s kt hp gia ngun nhn lc thiu vic lm
khu vc nng thn v cc c s vt cht cho hot ng sn xut khu vc
thnh th to ra ng lc mi cho s pht trin kinh t. Nghin cu ca De
Braw v Harigaya (2007) cung cp bng chng cho thy vai tr ca di c theo
thi v n vic ci thin phc li ca cc h gia nh. Mc d c mt s
nghin cu cp n mi quan h gia di c v th trng lao ng thnh
th (Goldstein v nhng ngi khc, 2001; L Vn Thnh, 2001; C Ch Li,
2004; T Thy Anh v nhng ngi khc, 2008), ch v vai tr ca th
trng lao ng phi chnh thc cn t c quan tm Vit Nam.
Da vo ngun d liu phong ph ca iu tra Di c Vit Nam do Tng

cc Thng k thc hin nm 2004 (VMS 2004), chng ti tm hiu vai tr ca
vic lm phi chnh thc trong qu trnh di c nng thn - thnh th. Bi vit
ny cung cp mt phn tch su v ngi nhp c n bn trung tm th
nng ng vng ng bng sng Hng bao gm H Ni, Hi Phng, Hi
Dng v Qung Ninh1. Ngoi H Ni, thnh ph ln nht trong vng, Hi
Phng, Hi Dng v Qung Ninh l cc thnh ph ln thuc hnh lang kinh
t ng bc ca Vit Nam. Bi vit tp trung vo cc cu hi nghin cu sau:
th nht, nhng yu t no quyt nh n s la chn v khu vc hot ng
ca nhng ngi dn di c t nng thn trn th trng lao ng thnh th
v vai tr ca vic lm phi chnh thc trong qu trnh di c? Phi chng tham
gia vo vic lm phi chnh thc l la chn tm thi i vi nhng ngi di
c t nng thn? Th hai, phi chng iu kin lao ng i vi nhng lao
ng t nng thn th trng lao ng thnh th c s khc bit so vi lao
ng n t thnh th khc cng nh nhng ngi dn sng ti ch?
Ngoi cc phn gii thiu chung v kt lun, bi vit c kt cu theo
nhng phn sau: Phn u gii thiu vn tt cc nghin cu l thuyt thc
chng v vai tr ca khu vc v vic lm phi chnh thc trong qu trnh di
c nng thn - thnh th cng nh trnh by tng quan nghin cu v ch
ny Vit Nam; Phn hai m t v ngun s liu s dng trong bi vit; Cc
phn ba v bn trnh by cc kt qu phn tch thc chng l gii cho cc cu
hi nghin cu nu trn.
1. Tng quan nghin cu v vai tr ca khu vc phi

chnh thc trong qu trnh di c nng thn - thnh th
v im li mt s nghin cu Vit Nam
Trong kho lun, c nhiu nghin cu m hnh l thuyt tp trung
vo ch v s phn b li ngun lc lao ng t khu vc nng thn, ni
Ti thi im thc hin cuc iu tra, Qung Ninh khng phi l mt tnh thuc vng ng bng sng
Hng. Tnh ny sau c sp nhp vo vng ng bng sng Hng t thng Mi mt nm 2006
theo Quyt nh 269/06/Q-TTG.
107
108
c s d tha cung lao ng trng tnh trng thu nhp thp trong khu vc
nng nghip, n cc th trung tm (Lewis, 1954; Todaro, 1969; Harris
v Todaro, 1970; Fields, 1975). Nhiu loi m hnh c xy dng nhm
khi qut ha hin tng di c nng thn - thnh th cng nh mi lin h
ca hin tng ny n th trng lao ng khu vc thnh th. Nghin cu
l thuyt u tin v di c nng thn - thnh th l m hnh pht trin ca
Lewis (1954). Trong m hnh ny, cc lung di c t nng thn ti thnh th
hnh thnh s dch chuyn ngun lao ng gia khu vc kinh t nng nghip
truyn thng nng thn sang khu vc cng nghip hin i. S di c din
ra cho n khu vc hin i cn kh nng tip nhn ngun lao ng d tha
hoc tht nghip tr hnh t nng thn. Tuy nhin, nhng quan st vo
cui nhng nm 1960 vi tnh trng tht nghip trn lan khu vc thnh
th cho thy rng m hnh ca Lewis dng nh khng l gii v s tc
ng gia hai khu vc nng thn v thnh th (Lall, Selod and Shazili, 2006).
Mc d c chung quan im vi Lewis khi cho rng khu vc thnh th thu
ht ngun lao ng t nng thn, cc khung l thuyt ca Todaro (1969) v
Harris-Todaro (1970) c im khc bit trong m hnh ha kt qu ca qu
trnh di c. tng ct li trong m hnh ca Todaro (1969) l vic lm
thnh th c sc ht ln hn so vi vic lm nng nghip khu vc nng thn
v do s di c din ra khi lao ng nng thn tm kim cc c hi vic lm
hp dn hn cc trung tm th. Tuy nhin, nu nh cc nghin cu trc
thng coi di c lao ng l hin tng vn ng ch theo mt giai on,
m hnh ca Todaro th hin c mt bc tranh thc t hn bng vic
m phng qu trnh di c l hin tng gm hai giai on. Trong qu trnh
ny, vic lm trong khu vc phi chnh thc (vi tn gi l khu vc truyn
thng) gi vai tr l ni lao ng di c kim thu nhp v vt qua thi k
tm kim vic lm trong khu vc chnh thc. Trong giai on th nht, nhng
lao ng khng c tay ngh di c t nng thn s phi tri qua mt thi k
tm thi lm vic trong khu vc truyn thng thnh th. Giai on th hai
tip ni khi lao ng di c thc t tm c vic lm n nh hn trong khu
vc hin i. Thng qua qu trnh tm vic, di c nng thn - thnh th c
xem nh mt c ch iu chnh m t cc lao ng thc hin vic t phn
b nhng th trng lao ng khc nhau.
Fields (1975) trnh by mt khung l thuyt mang tnh khi qut hn
v qu trnh tm kim vic lm v cho thy rng m hnh c iu

chnh ny c kt qu l t l tht nghip trng thi cn bng thp hn so
vi trong m hnh ca Harris-Todaro (1970). Trong m hnh ny, phng
trnh chung v qu trnh tm vic c tch hp vo m hnh gc HarrisTodaro v iu ny quyt nh cc hiu ng kt qu i vi t l tht nghip
cn bng. Tuy vy, ng gp c xem l quan trng hn ca Fields trong
nghin cu ny l a thm vo khung l thuyt v di c ca HarrisTodaro mt cu phn l khu vc ti tm (murky sector) m theo nh
nhng m t trong m hnh, c trung bi s d dng giam gia vi quan
h rng buc ch v lao ng km bn vng (Stiglitz, 1974; Lucas, 1997).
Khu vc ti tm c cp n trong m hnh ca Fields c coi l c
nhiu im chung vi khi nim v khu vc phi chnh thc c trnh by
trong nhim v v vic lm ca T chc Lao ng Quc t (ILO) nm 1972.2
Trong m hnh ny, s xut hin ca cc c hi thu nhp trong khu vc phi
chnh thc em n s la chn mi cho nhng ngi di c t nng thn.
iu ny c ngha l h khng nhng c th cn nhc gia tip tc hot
ng nng nghip hoc th vn may ri gia vic lm chnh thc v tht
nghip khu vc thnh th m cn c th tham gia vo vic lm trong khu
vc phi chnh thc trong khi ch i tm kim c hi vic lm tt hn trong
khu vc chnh thc.
Mt m hnh khc th hin r rng hn s phn nh gia hai khu vc
chnh thc v phi chnh thc thnh th c Gupta (1993) pht trin.
M hnh ny phn tch vai tr ca khu vc phi chnh thc trong vic hnh
thnh mc tin cng v gi sn phm trong loi m hnh di c nng thn thnh th ging nh m hnh ca Harris-Todaro. Khc vi cc dng m hnh
Todaro trc cng nh vi m hnh v khu vc phi chnh thc, khung
l thuyt ca Gupta gii thch t tn ti ng thi ca khu vc phi chnh
thc v tnh trng tht nghip khu vc thnh th. Cc pht hin v mt l
thuyt t m hnh ny l c s cho khuyn ngh v chnh sch h tr cho
khu vc phi chnh thc. Vai tr ca khu vc phi chnh thc trong qu trnh
di c nng thn - thnh th c nhn mnh nhiu hn trong m hnh cn
2
Chng trnh ILO thc hin Kenya nhn nhn khu vc phi chnh thc thnh th cng vi khu vc
chnh thc l ni cung cp c hi vic lm v thu nhp to nn s thu ht i vi nhng ngi di c tim
nng t nng thn.
109
110
bng tng th do Cogneau, Razafindrakoto, and Roubaud (1996) xy dng

cho Cameroon, v do Bhattacharya (1998) thc hin i vi cc nc chu
. Bhattacharya (1998) a vo m hnh cn bng tng th gm ba khu
vc, cc yu t ng v s di c cng vi s tch hp c tnh h thng khu
vc phi chnh thc. Cc kt qu m phng ca m hnh ny cho thy c s
thay i v cu thnh ca di c nng thn - thnh th qua thi gian v cng
nhn mnh vai tr ca vic lm phi chnh thc l ni thu ht ngi di c
t nng thn.
Cc sa i ca m hnh Harris-Todaro vi s phn nh khu vc phi
chnh thc thnh th nu ln nhng cu hi cho cc nghin cu thc
chng v bn cht v vai tr ca khu vc ny trong qu trnh tm vic lm
ca ngi di c (Lucas, 1997). Xut pht t c nhiu nghin cu thc
chng c thc hin nhm kim chng nhng gi thuyt ca m hnh, c
bit l v vai tr ca khu vc phi chnh thc trong qu trnh tm vic lm
(Banerjee, 1983; Meng, 2001; Florez, 2003). Trong mt nghin cu nhm
kim chng cc gi thuyt ca m hnh di c v vai tr ca khu vc phi chnh
thc, Banerjee (1983) khi qut hai loi phn tch chnh. Th nht, mt s
nghin cu (Sabot, 1977; Sethuraman, 1976; c trch dn trong Banerjee,
1983) ch trng xc nh tm quan trng ca khu vc phi chnh thc. Th
hai, c nhng nghin cu, chng hn Mazumdar (1976), Obeirai (1977), v.v.,
tm hiu v phn b vic lm v khu vc hot ng ca ngi di c trong mi
quan h vi khong thi gian c tr khc nhau thnh th. Banerjee cho rng
nhng cch thc phn tch nh vy ch cho php cung cp thng tin v cu
trc v s vn hnh ca th trng lao ng khu vc thnh th nhng khng
cho php cung cp nhng kt qu kim chng cho nhng d on trong cc
m hnh di c. Phn tch m Banerjee thc hin cho thy s thch hp phn
nh liu nhng ngi di c tham gia vo khu vc phi chnh thc c coi rng
vic lm trong khu vc ny l mang tnh tm thi trong khi ch i c hi vic
lm tt hn trong khu vc chnh thc. Gi thuyt c bn c kim chng
trong phn tch ny do vy l vic lm khu vc phi chnh thc l cng vic
mang tnh tm thi i vi nhng ngi mi di c ti thnh th trong con
ng tm n vic lm chnh thc. Kt qu nghin cu cung cp bng chng
thc chng cho thy qu trnh di c khi qut trong m hnh xc sut dng
nh khng phi l hin thc i vi trng hp nhng ngi di c ti thnh
ph Delhi v thc t l hn mt na s trng hp di c n thnh ph ny

xut pht t ng lc tm kim c hi vic lm trong chnh khu vc phi chnh
thc. Thm na, kt qu cng cho thy s chuyn i thc t cng nh tim
n ca cc lao ng t khu vc phi chnh thc sang khu vc chnh thc l
kh hn ch. Ch ny sau cng c mt s tc gi tp trung nghin
cu (Florez, 2003; Meng, 2001). Tuy nhin, ty thuc vo ngun d liu sn
c, cc tc gi ny s dng cc cch tip cn nghin cu khc nhau. Florez
(2003) tp trung vo phn tch xem liu tnh trng di c c phi l mt yu t
quyt nh s tham gia vo vic lm phi chnh thc. Kt qu ca nghin cu
ny cho thy iu kin di c c tc ng r rt n n kh nng tham gia
vo vic lm trong khu vc phi chnh thc hoc thm ch ri vo tnh trng
tht nghip, c bit l i vi cc lao ng n. Meng (2001) cng s dng
phng php tip cn bng m hnh kinh t lng kim chng gi thuyt
ny. Tc gi a vo m hnh phn tch yu t tc ng n tnh trng
vic lm mt bin biu hin kinh nghim lm vic thnh ph v mt bin
gi biu hin v s hi lng c nhn i vi vic lm hin ti. tng phn
tch khi s dng phng php tip cn ny l nu nh kinh nghim lm
vic thnh ph hoc s hi lng v cng vic c mi quan h thun c
ngha i vi xc sut mt c nhn la chn lm vic trong khu vc phi
chnh thc th vic lm trong khu vc ny khng hn l la chn mang tnh
cht tm thi.
Tip theo chng ti trnh by mt tng quan v cc nghin cu thc
hin lin quan n ch ny Vit Nam. S di c ca lao ng cng l
mt ch thu ht c nhiu quan tm. iu c tha nhn rng ri
l cc lao ng di c thng b cun ht bi cc c hi vic lm c thu nhp
cao cc thnh ph ln. Thc t cho thy mc thu nhp bnh qun cc
thnh ph ln (H Ni v Thnh ph H Ch Minh) cao hn t nm n by
ln so vi thu nhp ca cc lao ng lm nng nghip khu vc nng thn
(UNDP, 1998). Nghin cu ca C Ch Li (2004) cng nhn mnh rng
hu ht nhng ngi di c t nng thn ti thnh th l tm kim vic
lm. Kt qu ca mt s nghin cu da vo ngun d liu ca cuc iu
tra Di c nm 2004 (VMS 2004) ch ra rng cc yu t v a l ng mt
vai tr quyt nh b phn di c ny trong cu thnh ngi nhp c n khu
vc ng bng sng Hng v vng ng Bc. Tuy nhin, i vi phn ng
111
112
nhng ngi di c t nng thn n vng ng Nam B, khong cch v a

l khng hn l tr ngi i vi quyt nh di c. Cc yu t v kinh t nh c
hi vic lm v thu nhp c nh hng nhiu hn n quyt nh di c ca
lao ng nng thn t nhng ni xa vng ny (CIEM, 2006). Chng hn c
khong 19% s lao ng nhp c ti vng ny l t cc tnh vng ng bng
sng Hng. Nhm lao ng trung nin c khuynh hng di c tm vic lm
thnh ph nhiu nht. Do thiu k nng tay ngh, mc d c trnh hc vn
tng i, nn nhiu lao ng di c nng thn - thnh th gp khng t
kh khn khi tm vic lm th trng lao ng thnh th (C Ch Li, 2004).
Mt c im quan trng trong cu thnh ca lung di c n khu vc thnh
th cc tnh min Bc l nhng ngi t cc tnh vng ng bng sng
Hng c trnh hc vn cao hn nhng ngi di c t cc vng khc. C th,
hn 45% nhng ngi nhp c ti H Ni l nhng ngi hon thnh ph
thng trung hc (ADB-M4P, 2007).
Tuy nhin, cc nghin cu v di c lao ng nng thn da ch yu vo
cc d liu thng k m t vi cc thng tin v phn b theo ngh nghip
ca nhng ngi di c (Xem Djamba, Goldstein v Goldstein, 1999; UNFPA,
2007). Cho n nay cha c nghin cu no cp ring n ch v di c
nng thn - thnh th v mi quan h n th trng lao ng khu vc thnh
th, c bit l v vai tr ca vic lm phi chnh thc trong qu trnh di c
Vit Nam. Mt s nhn xt lin quan n ch ny thng thy trong mt
s nghin cu i vi mt b phn lao ng di c trong thi gian ngn cc
khu vc thnh th, chng hn nh nhng ngi bn hng rong (Jensen v
Peppard Jr., 2003; MDB, 2007).
2. Ngun d liu v cc thng k m t

2.1. Ngun d liu
D liu s dng trong bi vit c kt xut t kt qu ca cuc iu tra
Di c do Tng cc Thng k thc hin nm 2004. Cuc iu tra ny cung cp
thng tin v cc mt sau: qu trnh di c, bao gm c quyt nh di c, cc
thi gian khc nhau lin quan n s di chuyn, v nhng tnh trng khc
nhau ca c ngi di c v ngi bn a ni n (GSO, 2005). Cuc iu tra

thc hin 10.000 cuc phng vn c nhn, bao gm 5.000 cuc phng vn
nhi nhp c v 5.000 cuc phng vn ngi dn bn a. Ton b nhng
ngi c phng vn u thuc nhm tui t 15 n 59. Ngi di c c
nh ngha l nhng ngi trong tui t 15 n 59 v chuyn t mt
qun/huyn ti sng mt qun/huyn khc trong vng khong thi gian
khng qu nm nm trc thi gian tin hnh iu tra.3
Nh cp trong phn gii thiu, nghin cu ny gii hn trong phm
vi ca bn tnh thuc vng ng bng sng Hng, bao gm H Ni, Hi
Phng, Hi Dng v Qung Ninh. L do khin cc tnh ny c la chn
nghin cu di c nng thn - thnh th l yu t c th. Vng ng bng
sng Hng lun l mt trong s nhng im n m nhiu ngi di c quan
tm. Nu xt ring di c nng thn - thnh th, vng ng bng sng Hng
cng vi vng ng Nam B l nhng ni c lung di c ln nht bi v c
hai ni u c nhng thnh ph v nhng khu cng nghip ln nht (C Ch
Li, 2005). H Ni, th ca Vit Nam, tri qua s chuyn i mnh m
t khi thc hin cng cuc i mi, vi qu trnh th ha din ra nhanh
chng. Hn na, kinh t th trng thc y nhng s lin kt kinh t gia
nng thn v thnh th, gip ngi dn nhn thy r hn cc c hi vic lm
nhng ni nm ngoi a gii hnh chnh ni h ang sng (ng Nguyn
Anh, 2001). Cc thnh thnh ph cn li trong vng m cuc iu tra c
tin hnh - Hi Phng, Hi Dng v Qung Ninh - u l nhng thnh ph
ln vi khu vc ni thnh tp trung ng dn c v din ra qu trnh th
ha nhanh m rng sang khu vc ngoi . Kt qu Tng iu tra Dn s nm
1999 cho thy Hi Phng l mt trong bn trung tm th chnh thu ht
lng ngi nhp c nhiu nht t cc tnh khc. Hn na, vi mt tp
trung cao, cc trung tm v cm cng nghip, cc tnh thuc Hnh lang Kinh
t ng Bc ny c nhn nhn l im n hp dn i vi lao ng nhp
c t cc tnh khc.
V phiu iu tra ca cuc iu tra Di c 2004 c thit k nm bt
thng tin nhm phn nh c th v c ni xut pht v ni n ca ngi
3
Theo quy c trong cuc iu tra ny, i vi cc thnh ph H Ni, Hi Phng v Thnh ph H Ch
Minh, nhng ngi chuyn ni t mt qun/huyn sang qun/huyn khc thuc cng thnh ph
khng c tnh l di c.
113
114
di c nn d liu iu tra cho php xc nh bn loi di c gm: nng thn nng thn, nng thn - thnh th, thnh th - nng thn v thnh th - thnh
th. Do mc ch ca nghin cu ny tp trung tm hiu v s tham gia cng
nh thu nhp ca lao ng di c t nng thn th trng lao ng thnh
th, nn trong mi quan h so snh vi lao ng n t cc thnh th khc
cng nh lao ng bn a, hai loi di c c tch khi mu nghin cu
l di c nng thn - nng thn v thnh th - nng thn. Do vy, d liu
s dng trong bi vit ch bao gm ba nhm: di c nng thn - thnh th,
di c thnh th - thnh th, v nhng ngi sng ti ch. Lao ng c vic
lm, ngi tht nghip v nhng ngi khng tham gia hot ng kinh t
c phn nh da vo khi nim chun. Ngi tht nghip l trng hp
khng lm vic v ch ng tm kim vic lm trong khong thi gian
tham chiu m cuc iu tra quy nh. Vi cuc iu tra ny, tht nghip
l nhng ngi tr li khng c vic lm v mong mun lm vic.
Vic lm phi chnh thc c nh ngha mt cch gn nht vi khi nim
chun da theo nhng thng tin m cuc iu tra nm bt c. C th, vic
lm (lao ng) phi chnh thc l nhng lao ng c vic lm nhng khng
c k hp ng lao ng. Trn thc t, khng c k hp ng lao ng
thng cng c ngha l lao ng khng c hng quyn li bo him x
hi cng nh cc phc li khc. Thng tin sn c t mt cu hi trong cuc
iu tra ny v phc li m lao ng c hng t cng vic hin ti cho
php kim chng gi nh ny. Trong s nhng lao ng cho bit rng h
khng c k hp ng lao ng th c hn 90% khng c hng bt k
khon phc li no.
2.2. Thng k m t
im khi qut chung c th nu ln t kt qu l nhng ngi trc
y sng nng thn chim b phn ch yu (khong hn 70%) trong s
nhng ngi di c n cc thnh ph ny (Bng 1). Tuy nhin, s khc bit
trong phn b theo ni i ca ngi di c gia cc thnh ph cng l kt qu
cn lu . Bn cnh nhm di c nng thn - thnh th th H Ni nhng
ngi di c ti t cc thnh ph khc cng l b phn c t trng ng k
(33,8 %). Nhn chung c bn thnh ph t trng lao ng di c ti t cc khu
vc thnh th khc l khong 22% tng s ngi di c.
Bng 1: Ni xut pht ca ln di c gn nht
Ni i
Ni n
H Ni
Hi Phng
Hi Dng
Qung Ninh
Chung
Thnh ph
33,8
9,7
9,9
14,8
22,1
Th trn
4,4
1,8
4,9
7,6
4,8
Nng thn
61,8
88,5
85,1
77,6
73,1
Tng
100
100
100
100
100
Ngun: iu tra Di c 2004, tnh ton ca tc gi.
Xt v phn b ca nhng ngi di c t nng thn theo tnh trng vic

lm, Bng 2 cho thy t l tham gia hot ng kinh t ca nhng ngi di c
ti thnh ph Hi Dng l cao nht (hn 95%) trong s bn thnh ph. Thm
na, t trng lao ng di c ti thnh ph ny tham gia vo vic lm phi chnh
thc l thp nht (51,8%). iu ny c th l gii bi thc t l Hi Dng
din ra s chnh thc ha lao ng r rt trong qu trnh tham gia mnh
m v nhanh chng vo qu trnh hi nhp kinh t. Nhm khuyn khch u
t nc ngoi tnh thc hin chnh sch ch ng thng qua gim thu
mc thp hn so vi cc tnh xung quanh v n gin ha cc th tc hnh
chnh (Nguyn Th Bch Thy v nhng ngi khc, 2009).
Bng 2: Tnh trng ca ngi di c nng thn trn th trng lao ng

thnh th
Tnh trng
H Ni
Hi Phng
Hi Dng
Qung Ninh
Chung
Vic lm chnh thc
32,9
25,3
43,6
25,3
31,7
Vic lm phi chnh thc
60,8
65,2
51,8
67,9
61,6
Khng lm vic
6,4
9,6
4,6
6,8
6,7
Tng
100
100
100
100
100
Nh cp trn, phm vi nghin cu ch xt th trng lao ng

thnh th ni n ca ngi di c vi trng tm l di c t nng thn, nn
115
116
nhng phn tip theo chng ti tp trung phn tch so snh ba nhm: di c
t nng thn, di c t thnh th v ngi dn bn a. Bng A1 trong phn
ph lc cung cp cc thng k tng hp t mu nghin cu. Xt v cc c
im nhn khu hc, kt qu cho thy ngi di c t nng thn c khuynh
hng khng ng u vi b phn n l ch yu (65%). H c trnh hc
vn thp hn so vi nhng ngi di c t thnh th cng nh so vi nhng
ngi khng phi l nhp c. Hai nhm di c c s tng ng kh r v
tnh trng hn nhn (khong 50% l nhng ngi kt hn), v v tr trong
h gia nh (hn 50% l ch h), trong khi hu ht nhng ngi bn a
trong mu iu tra l nhng ngi kt hn. So vi nhng ngi di c t
thnh th, ngi di c t nng thn c tui tr hn v c thi gian sng
ni n ngn hn. Kt qu cng cho thy nhng khc bit gia cc nhm
di c v ngi dn bn a v phng din v th trn th trng lao ng v
khu vc lm vic. Nhn chung, ngi di c t nng thn c t l tham gia vo
hot ng kinh t cng nh t l tham gia vo vic lm phi chnh thc cao
hn so vi cc nhm khc. Tri li, nhng ngi di c n t cc thnh th
khc thng c khuynh hng tham gia nhiu hn vo cc vic lm chnh
thc ni n. Xt v khu vc th ch ca ni cung cp vic lm, kt qu cho
thy vic lm phi chnh thc ch yu thuc vo khu vc t nhn khng c t
cch php nhn (chim tng ng 80%, 71% v 88% trong s cc nhm di c
t nng thn, di c t thnh th, v ngi khng thuc nhm di c). Vic lm
phi chnh thc cng xut hin ngay c trong khu vc cng, tuy nhin vi mt
t trng nh khong 2%. Khi lm vic, nhng ngi di c t nng thn thng
tham gia nhiu hn vo vic lm phi chnh thc so vi nhng ngi di c t
thnh th. Lao ng di c t nng thn tham gia vo vic lm phi chnh thc
thng c tui cao hn so vi nhng ngi c vic lm chnh thc, trong
khi i vi nhng ngi di c t thnh th khng c nhiu s khc bit
theo tui gia cc nhm c vic lm chnh thc v phi chnh thc. T l n
trong s nhng ngi di c t nng thn n cc thnh ph ny tng i
cao v h tham gia ch yu vo vic lm phi chnh thc. Xt v trnh hc
vn ca nhng ngi c vic lm, t l c trnh hc vn cao l tng i
khc bit gia cc khu vc cng nh theo tnh trng di c. T l c trnh
hc vn cao nht thuc nhm lao ng di c t thnh th tham gia vi vic
lm chnh thc. C th, 40,8% trong nhm ny c trnh cao ng hoc i
hc. Tri li, ch 16,3% lao ng di c t nng thn tham gia vic lm chnh
thc c trnh cao ng hoc i hc. Nhn chung, i vi lao ng di c t
nng thn, s tham gia vo vic lm phi chnh thc dng nh c mi quan
h r rt vi trnh hc vn thp v thc t ch c 2% trong s h c trnh
cao ng, i hc.
Bng 3: S thay i tnh trng vic lm sau khi di c
Tnh trng vic lm sau khi di c
Di c t nng thn
Tnh trng vic
Vic lm Vic
Tht Khng
lm trc khi di c
chnh lm phi nghip tham
thc
chnh
gia
thc
Di c t thnh th
Chung Vic lm Vic
Tht Khng
chnh lm phi nghip tham
thc
chnh
gia
thc
Chung
C vic lm
(%)
29,6
66,6
0,4
3,4
100
84,8
51,9
42,8
0,0
5,4
100
75,0
Tht nghip
(%)
48,4
38,7
12,9
0,0
100
2,7
37,5
50,0
0,0
12,5
100
2,5
Khng hot ng
(%)
41,7
33,8
0,7
23,8
100
12,5
48,7
23,0
5,4
23,0
100
22,6
Chung
31,7
61,6
0,8
5,9
100
50,8
38,5
1,2
9,5
100
Di c Vit Nam c ngun gc t tnh trng thiu vic lm v tht

nghip nng thn do s pht trin ca nng nghip hin i khng th
to ra c vic lm cho ngun lao ng d tha (GSO, 2005). Nghin
cu ca Djamba v cc ng tc gi (1999) cho thy di c l phng
sch i vi lao ng nng thn nhm tm c hi vic lm mi. Thc vy,
iu ny cng l mt thc t cc tnh ng bng sng Hng. S thay i
v tnh trng vic lm c mi quan h r rt vi di c n cc thnh ph
ny (Bng 3). Kt qu cho thy s thay i tnh trng vic lm sau khi di c
theo khuynh hng tch cc i vi phn ln lao ng di c t nng thn
cng nh t thnh th. Tuy nhin, t l tham gia vo th trng lao ng
trc khi di c ca nhng ngi di c t nng thn cao hn so vi nhng
117
118
ngi di c t thnh th. iu ny c th c l gii bi thc t l lao ng

nng thn thng t kh nng ri vo tnh trng tht nghip hon ton
nng thn, v tham gia vo vic lm nng nghip thng t tr ngi hn.
Cn lu thm rng cng c nhng ngi di c t nng thn ri vo hon
cnh thay i tnh trng vic lm theo chiu hng bt li, chuyn t c
vic lm tr thnh tht nghip hoc khng tham gia hot ng sau khi di
c. Xt ring nhm c vic lm trc khi di c, nhng ngi di c t nng
thn c khuynh hng tham gia vo vic lm phi chnh thc thnh th
nhiu hn so vi nhng ngi c n t thnh th khc. iu ny cho thy
nhng ngi di c c xut thn t thnh th c th c nhng li th hn so
vi nhng ngi di c t nng thn v phng din vn con ngi, c bit
l kinh nghim lm vic.4
3. nh hng ca vic lm phi chnh thc n nh

tm kim vic lm mi
Nh trnh by phn tng quan, gi thuyt v m hnh di c xc
sut thng c cp n trong cc nghin cu thc chng cho rng
vic lm phi chnh thc ch c coi l la chn tm thi i vi nhng
ngi di c. kim chng gi thuyt ny, mt s nghin cu p dng
m hnh hi quy logit phn tch s chuyn i gia cc khu vc lm vic
hay ni cch khc l cc m hnh la chn khu vc. Trong trng hp phn
tch th trng lao ng khu vc ng bng sng Hng, gi thuyt ny c
kim chng da vo cu hi i vi ngi di c v d nh tm kim vic
lm mi. Phng php phn tch s dng dng m hnh nh vy v phng
din no tng t vi phng php c p dng trong mt s nghin
cu gn y v yu t quyt nh s hi lng v cng vic (Cassar, 2010,
Razafindrakoto v Roubaud, 2012)5. c bit l o mc hi lng v
4
Mt s hn ch trong d liu khng cho php th hin c ton b thng tin v s nng ng trn
th trng lao ng trong qu trnh di c (khng th phn nh c v tnh trng vic lm chnh thc
hay phi chnh thc trc khi di c).
5
Xem phn 1.2 ca n phm ny.
cng vic, Razafindrakoto v Roubaud da vo cu hi v Anh/ch c d

nh no v cng vic trong tng lai?, thay v s dng mt cu hi ch
quan nh gi v mc hi lng nh cch thng s dng trong nhiu
nghin cu. Do vy, nhng ngi tr li rng h mun duy tr cng vic hin
ti c xem l hi lng vi cng vic.
V c bn, nu vic tham gia vo vic lm phi chnh thc c mi quan
h thun v cht ch vi d nh ri b vic lm hin ti, trong iu kin
kim sot cc yu t khc, th vic lm phi chnh thc hin ti c coi l
do hon cnh rng buc hn l s la chn lu di ca ngi lao ng. Tuy
nhin, cng cn lu l d nh tm n mt vic lm mi khng hn lun
ng ngha l lao ng phi chnh thc ang tm cch ha nhp vo khu vc
chnh thc c c vic lm tt hn. Trong m hnh, chng ti cng s
dng cc bin gi th hin c tnh cng vic v v iu kin thu nhp
kim sot cc tc ng khc i vi nh chuyn i vic lm. Cc kt qu
c lng c trnh by trong Bng 4. M hnh 1 ch bao gm cc bin gi
phn nh ngi lao ng theo tnh trng di c v khu vc ca vic lm hin
ti. Vi hai tiu thc ny, ton b mu c phn nh thnh su nhm khc
bit theo tnh trng di c (t nng thn, t thnh th, khng phi l di c),
v theo loi vic lm (chnh thc hoc phi chnh thc). Nhm lao ng di c
c vic lm chnh thc c chn lm nhm tham chiu. Theo m hnh ny,
cc h s hi quy phn nh xc sut m lao ng thuc mt trong s nm
nhm cn li c d nh ri b vic lm hin ti, so vi nhng lao ng di
c t nng thn c vic lm chnh thc thnh th. Trong M hnh 2, ngoi
cc bin trn, cc bin c im c nhn c b sung thm. M hnh 3 a
vo thm cc bin th hin cc c im cng vic, bao gm logarit mc tin
cng thng v mt bin gi th hin liu ngi lao ng c c hng cc
khon phc li t vic lm hin ti v mt tp hp cc bin gi kim sot
s khc bit theo cc tnh. Trong M hnh 5 phn tch ca chng ti gii hn
vo mu ch gm nhng lao ng di c nhm a thm vo mt bin gi
th hin liu cng vic hin ti c mang li s ci thin v thu nhp so vi
trc khi di c hay khng?
119
120
Bng 4: Kt qu c lng cc m hnh yu t nh hng n d nh

tm kim cng vic mi
Cc bin
M hnh (1)
M hnh (2)
M hnh (3)
M hnh (4)
M hnh (5)
Di c t nng thn, c vic

lm phi chnh thc
0,776***
1,044***
0,717***
0,841***
0,781***
(0,228)
(0,237)
(0,261)
(0,270)
(0,285)
Di c t thnh th, c vic

lm phi chnh thc
1,340***
1,493***
1,233***
1,298***
1,100***
(0,290)
(0,295)
(0,318)
(0,324)
(0,337)
Khng di c, c vic lm phi 0,483**

chnh thc
(0,232)
1,099***
0,783***
1,043***
(0,257)
(0,285)
(0,294)
Di c t thnh th, c vic

lm chnh thc
0,170
0,263
0,435
0,405
0,287
(0,346)
(0,352)
(0,355)
(0,359)
(0,364)
Khng di c, c vic lm
chnh thc
-0,375
0,00615
0,0529
0,0405
(0,301)
(0,306)
(0,309)
0,155**
0,194***
0,179***
0,150*
(0,0626)
(0,0643)
(0,0642)
(0,0894)
Tnh trng di c v vic lm
(0,284)
c im x hi hc nhn khu
Tui
Tui bnh phng
Nam
Trung hc ph thng
Cao ng v i hc
c gia nh
Ch h
-0,00296*** -0,00364*** -0,00348*** -0,00293**

(0,00091)
(0,00094)
(0,00094)
0,0539
0,231*
0,199
(0,129)
(0,136)
(0,137)
(0,184)
0,253*
0,347**
0,399***
0,412**
(0,141)
(0,143)
(0,147)
(0,190)
0,426*
0,759***
0,899***
0,569*
(0,219)
(0,226)
(0,233)
(0,335)
-0,178
-0,153
-0,151
(0,00138)
-0,130
-0,107
(0,169)
(0,172)
(0,173)
(0,219)
0,145
0,228*
0,312**
0,381**
(0,132)
(0,135)
(0,138)
(0,178)

Thu nhp v phc li t vic lm
Logarit ca tin cng thng
c hng cc phc li
(=1 nu c)
-0,805***
-1,137***
-0,730***
(0,130)
(0,143)
(0,209)
-0,520***
(0,183)
-0,217
(0,192)
Ci thin thu nhp so trc

khi di c
-0,271
(0,233)
-0,707***
(0,239)
Thnh ph (ni hin ti)

Hi Phng
-0,823***
-0,669**
(0,220)
(0,284)
-0,924***
-0,817***
(0,228)
(0,299)
0,486***
0,454**
(0,158)
(0,209)
5,976***
10,58***
6,215**
Hi Dng
Qung Ninh
H s chn
S quan st
Log-likelihood
-2,501***
-4,712***
(0,204)
(0,972)
(1,891)
(2,045)
(2,935)
2,665
2,665
2,665
2,665
1,378
-917,06
-888,61
-860,28
-834,85
-495,81
Lu : Sai s chun trong ngoc n; *** p<0.01, ** p<0.05, * p<0.1; Di c t

nng thn c vic lm chnh thc l nhm tham chiu.
Trc ht, chng ti tm hiu kt qu v ni dung nghin cu chnh v

mi quan h gia tnh trng di c, vic lm v d nh chuyn i cng vic.
Kt qu cho thy, so snh vi nhm di c t nng thn c vic lm chnh
thc, ton b nhng lao ng c vic lm phi chnh thc, khng k n h l
ngi di c hay khng phi l di c, u c nhiu kh nng ch nh ri b
cng vic phi chnh thc hin ti tm kim vic lm mi. iu ny ng
rng i vi c lao ng di c t nng thn cng nh t thnh th vic tham
gia vo vic lm phi chnh thc thnh ph u ch xem l s la chn tm
thi v nh vy gi thuyt ca m hnh di c xc sut c kim chng i
vi trng hp di c n ng bng sng Hng. Tuy nhin, nh hng ca
121
122
tham gia vo vic lm phi chnh thc i vi d nh tm vic lm mi cng

ng vi nhm khng phi l di c. Khi so snh c th hn ln ca cc
h s hi quy, kt qu M hnh 1 cho thy lao ng di c t nng thn lm
vic phi chnh thc c khuynh hng d nh ri cng vic hin ti cao hn
so vi nhng ngi khng phi l di c c cng loi vic lm. Khi kim sot
cc yu t v c im nhn khu hc quan st c cng nh c im
cng vic (M hnh 3 v 4), cc kt qu li cho thy lao ng khng phi l
di c c khuynh hng d nh ri cng vic cao hn. iu ny ng rng
i vi lao ng di c nng thn c vic lm phi chnh thc thnh th, s
hp dn ca mc th lao cao v phc li ng gp vo tha dng dn n
hnh thnh nh ri b cng vic phi chnh thc hin ti khng nhiu nh
cc lao ng khng phi l ngi di c. C th v cc c im cng vic,
kt qu cho thy mc thu nhp thng cng cao th kh nng hnh thnh
nh ri khi vic lm hin ti cng thp. Kt qu ny ph hp vi nhng
pht hin c khi qut trong vn lun, cho rng thu nhp l yu t c bn
quyt nh s hi lng v cng vic. Ngoi ra, trong M hnh 5, chng ti
a vo thm mt bin gi th hin liu c s ci thin v thu nhp khi so
snh gia vic lm hin ti vi vic lm trc khi di c. ng nh d tnh,
kt qu cho thy bin ny c nh hng theo quan h nghch v c ngha
vi bin ph thuc, c ngha l nhng lao ng di c c c s ci thin v
thu nhp thng t kh nng hnh thnh nh ri cng vic hin ti tm
vic lm mi.
Thu nhp ti ni n: nhng khong cch gia vic lm chnh thc v
phi chnh thc cng nh gia lao ng di c nng thn, di c thnh th v
lao ng ti ch.
Mc ch chnh ca phn ny l phn tch cc yu t quyt nh thu nhp
t vic lm chnh thc v phi chnh thc i vi lao ng di c t nng thn
v so snh gia nhm ny vi lao ng di c t thnh th cng nh lao ng
ti ch. Phn tch ny da vo d liu v mc thu nhp thng ca lao ng c
vic lm xy dng hm thu nhp. V c mt b phn nht nh cc c nhn
trong mu nghin cu l nhng ngi khng lm vic, khi c lng hm thu
nhp cn phi tnh n cch khc phc nh hng c th xy ra ca s thin
lch trong kt qu. Chng ti p dng c lng hai bc theo phng php
ca Heckman (1979) khc phc vn ny. Theo , phng trnh thu
nhp ca lao ng c vic lm c qua hai bc. Trong bc th nht, chng

ti c lng thin hng lm vic ca mi c nhn.6 Phng trnh c lng
thu c sau c s dng tnh gi tr nghch o ca t s Mill, v kt
qu ny gi vai tr l s hng th hin s la chn ca mi c nhn. S hng
v s la chn ca mi c nhn c vic lm sau c a vo lm bin
c lp trong phng trnh thu nhp bc c lng th hai. Cc kt qu
c lng theo phng php bnh phng nh nht thng thng (OLS) v
theo phng php c lng hai bc ca Heckman c trnh by Bng 5.7
Kt qu c lng hi quy i vi ton b mu (ct 1 v 2 ca Bng 5)
cho thy s bt li v thu nhp vi khong cch ln n 8,7% i vi lao ng
di c t nng thn so vi nhng ngi sng thnh th. Tri li, nhng ngi
di c t thnh th nhn c li th v thu nhp mc 6,7% so vi nhng
ngi khng phi l di c. So vi cc nghin cu trc y da vo cng
ngun d liu (GSO, 2006), nghin cu ny i su hn bng vic tm hiu s
phn on ca th trng lao ng thnh th c lin quan n tnh trng di
c, c bit l cho thy khong cch thu nhp ng k gia nhng lao ng
di c t nng thn v lao ng di c t thnh th.
6
gii quyt vn phn nh trong m hnh phn tch yu t quyt nh lm vic, chng ti s dng
cc bin c tc ng n xc sut tham gia trn th trng lao ng nhng khng tc ng n thu nhp
bao gm mt bin gi th hin liu ngi di c c sng cng ngi trong tui i hc ti ni hin ti
v quy m h gia nh.
7
Trong tt c cc m hnh c lng thu c, s hng th hin s la chn khng c ngha thng k
v iu ny c ngha l c lng OLS khng b nh hng bi nhng tc ng dn n s thin lch.
Tuy nhin, c l y cng cn tnh n vn thin lch do s la chn di c. Nhng ngi di c c s
la chn ring v cc c im dn n s khc bit ca nhng ngi di c so vi nhng ngi khng di
c c th c nh hng n mc thu nhp ca c nhn. Phn tch ny cha khc phc c vn ny
do trong d liu iu tra khng th xc nh c cc bin cng c ph hp (bin c nh hng ngha
n s la chn di c nhng khng tc ng n thu nhp).
123
Cao ng v i hc
Trung hc ph thng
Tui bnh phng
Tui
Di c t thnh th
Di c t nng thn
Vic lm phi chnh thc
Cc bin
0,401***
(0,0230)
(0,0229)
0,388***
0,0915***
(0,00011)
(0,00011)
0,0926***
-0,001***
(0,00835)
(0,00838)
-0,001***
0,0539***
(0,0353)
(0,0354)
0,0543***
0,0660*
(0,0250)
(0,0251)
0,0653*
-0,090***
(0,0389)
(0,0390)
-0,091***
-0,189***
-0,188***
0,329***
(0,0290)
0,0442
(0,00017)
-0,0003**
(0,0118)
0,0260**
(0,0443)
-0,120***
0,329***
(0,0289)
0,0441
(0,00017)
-0,0003**
(0,0117)
0,0260**
(0,0439)
-0,120***
0,535***
(0,0752)
0,107
(0,00036)
-0,0008**
(0,0265)
0,0755***
(0,102)
-0,197*
OLS
Phng php
Heckman
OLS
Phng php
Heckman
OLS
(5)
(3)
(2)
(1)
0,555***
(0,0749)
0,118
(0,00034)
-0,0008**
(0,0257)
0,0743***
(0,0992)
0,388***
(0,0377)
0,141***
(0,00020)
-0,001***
(0,0165)
0,0774***
(0,0744)
-0,323***
OLS
Phng php
Heckman
-0,196**
(7)
0,448***
(0,0391)
0,148***
(0,00021)
-0,001***
(0,0163)
0,0767***
(0,0739)
-0,329***
Phng php
Heckman
(8)
Lao ng khng phi l di c
(6)
Lao ng di c t thnh th
(4)
Lao ng di c t nng thn
Ton b lao ng thnh th
(Bin ph thuc: logarit thu nhp)
Bng 5: Kt qu phn tch hi quy cc phng trnh thu nhp
124
Hi Phng
Hin sng
Khu vc u t nc ngoi
T bn t nhn
H kinh doanh c th
Khu vc tp th
C vic lm trc di c
Ch h
c gia nh
Nam
-0,245***
(0,0477)
(0,0478)
-0,245***
0,242***
(0,0344)
(0,0345)
0,242***
0,122***
(0,0428)
(0,0430)
0,122***
0,194***
(0,101)
(0,102)
0,193***
-0,261***
(0,0242)
(0,0209)
-0,259**
0,0453*
(0,0276)
(0,0276)
0,0360*
0,0622**
(0,0389)
(0,0206)
0,0619**
0,245***
(0,0379)
0,220***
(0,0337)
-0,169***
(0,0505)
0,100**
(0,0426)
0,0370
(0,0518)
0,0355
(0,132)
-0,169***
(0,0501)
0,100**
(0,0423)
0,0370
(0,0514)
0,0355
(0,131)
-0,0929
(0,0558)
(0,0399)
-0,0928
-0,0217
(0,0292)
0,0385
(0,0385)
0,152***
(0,0295)
0,299***
(0,0532)
-0,0245
(0,0261)
0,0375
(0,0341)
0,154***
(0,0272)
0,298***
(0,0523)
-0,0714
(0,144)
0,421***
(0,0756)
0,0474
(0,122)
0,145
(0,276)
0,166
(0,0781)
0,0936
(0,0600)
0,0899
(0,0748)
-0,102
(0,0584)
0,116**
(0,0906)
-0,0883
(0,139)
0,419***
(0,0735)
0,0464
(0,119)
0,140
(0,267)
0,170
(0,0958)
0,139
(0,0601)
0,100*
(0,0749)
-0,115
(0,0684)
0,146**
(0,0919)
-0,312***
(0,124)
0,284**
(0,0689)
0,247***
(0,0778)
0,386***
(0,164)
-0,469***
(0,0357)
0,0144
(0,0477)
0,0351
(0,0335)
0,192***
(0,0525)
-0,288***
(0,126)
0,289**
(0,0691)
0,252***
(0,0771)
0,391***
(0,162)
-0,474***
(0,0374)
0,0213
(0,0540)
0,0648
(0,0743)
0,279***
(0,0708)
125
881,57
0,331
1082
(0,174)
13,03***
538,77
1082
(0,179)
13,03***
Lu : Sai s chun trong ngoc n; *** p<0.01, ** p<0.05, * p<0.1

Kim nh Wald
0,256
R-squared
2664
(0,143)
(0,142)
2664
12,62***
12,63***
(0,152)
(0,0335)
(0,172)
(0,0337)
0,179***
(0,0397)
-0,203***
(0,0412)
0,011
(0,0264)
(0,0263)
0,179***
(0,0400)
-0,203***
(0,0401)
0,133
0,181***
(0,0325)
(0,0293)
0,180***
-0,249***
(0,0308)
-0,260***
S quan st
H s chn
Lambda
Qung Ninh
Hi Dng
(0,0307)
0,339
291
(0,417)
12,17***
(0,0854)
0,226***
(0,110)
-0,188*
(0,115)
148,46
291
(0,406)
12,15***
(0,233)
0,185
(0,0837)
0,232***
(0,109)
-0,202*
(0,114)
0,198
1291
(0,304)
12,21***
(0,0424)
0,150***
(0,0467)
-0,314***
(0,0477)
266,45
1291
(0,308)
12,13***
(0,282)
0,378
(0,0455)
0,166***
(0,0667)
-0,253***
(0,0527)
126
Trong phn tch tip theo, chng ti tp trung vo cc kt qu phn nh

khong cch thu nhp gia vic lm chnh thc v phi chnh thc. Kt qu
cho thy lao ng tham gia vo vic lm phi chnh thc thnh th gp phi
bt li v thu nhp, d h l ngi di c hay ti ch. Tuy nhin, c s khc
nhau r rt v mc ca khong cch thu nhp gia vic lm chnh thc v
phi chnh thc trong cc nhm khc nhau. Khong cch thu nhp ny gia
nhng ngi di c t nng thn l thp nht.
Theo kt qu chung trnh by trong Bng 5, trnh hc vn c nh
hng c ngha thng k theo chiu thun n thu nhp i vi c cc lao
ng di c cng nh khng phi l di c. Tuy nhin, kt qu cng cho thy c
s khc bit nht nh v mc sinh li t gio dc ca lao ng di c t nng
thn so vi lao ng di c t thnh th. bt k cp no, c th nhn thy
mc sinh li t gio dc ca lao ng di c t thnh th u cao hn so vi lao
ng n t nng thn. Chng hn, vi cc yu t khc khng thay i, mt
lao ng di c t nng thn tt nghip i hc c mc sinh li gio dc
cao hn 39% so vi nhng ngi ch qua tiu hc, trong khi con s tng
ng i vi lao ng di c t thnh th l 71%.
V tr ca c nhn trong h gia nh v kinh nghim lm vic trc khi
di c dng nh khng c nh hng ngha n thu nhp ca ngi di c
t nng thn, trong khi kt qu li cho thy nh hng chiu thun c
ngha trong m hnh i vi nhng ngi di c t thnh th. Mt ln na
kt qu li cho thy nhng s bt li ca cc lao ng di c t nng thn v
phng din kinh nghim lm vic khi h tham gia vo th trng lao ng
thnh ph. Vi bin tui c s dng i din cho kinh nghim, kt qu cho
thy mc sinh li t kinh nghim ca nhng ngi di c t thnh th cng
nh nhng ngi ti ch cao hn ng k so vi h s tng ng ca nhm
lao ng di c t nng thn.
Nhm tm hiu su hn v cc ngun dn n s cch bit v thu nhp
gia cc nhm lao ng khc nhau trn th trng lao ng thnh th ti cc
thnh ph ny, phn tch tip theo tp trung vo cc kt qu phn tch theo
phng php Oaxaca-Blinder (1973) da trn c s cc hm c lng OLS
v thu nhp. K thut phn tch ny c s dng ph bin trong phn tch
khong cch thu nhp theo gii v nhn hc. V phng din nghin cu khu
127
128
vc phi chnh thc v di c, mt s nghin cu cng p dng phng php

phn tch ny (Marcouiller v cc ng tc gi, 1997; Gagnon, Xenogiani v
Xing, 2009). Theo phng php ny, khong cch thu nhp gia hai nhm
c th c phn tch thnh hai phn. Mt phn c gii thch nhng khc
bit do cc c im c th quan st c (mc k nng ca c nhn) gia
hai nhm ang so snh (chng hn, gia lao ng chnh thc vi phi chnh
thc, hoc gia lao ng di c t nng thn vi cc lao ng ti ch). Phn
khong cch thu nhp ny cn c gi l tc ng thuc kh nng c nhn
(phn c gii thch). Phn khong cch thu nhp cn li phn nh s khc
bit thuc v gi, c ngha l s phn bit v k nng - gi m cc c nhn
phi gnh chu trn th trng lao ng (phn khng c gii thch).
Bng 6: Phn tch cc khong cch thu nhp (da vo kt qu hi quy
OLS)
Lao ng ti ch so vi
lao ng di c t nng
thn
Khong cch
Lao ng ti ch so vi
lao ng di c t thnh th
Di c t nng thn so vi
di c t thnh th
0,196***
-0,126***
-0,321***
(0,0232)
(0,0369)
(0,0356)
Phn c gii
thch
0,0925***
-0,055***
-0,171***
(0,0181)
(0,0256)
(0,0214)
Phn khng c
gii thch
0,103***
-0,0701**
-0,151***
(0,0261)
(0,0366)
(0,0320)

Kt qu trnh by Bng 6 cho thy cc khong cch thu nhp c

ngha thng k khi so snh gia cc nhm lao ng chia theo tnh trng di
c. Khng phi l nhng lao ng ti ch thnh th m li chnh l nhng
lao ng di c t cc thnh th khc l nhm nhn c nhiu li th nht
v thu nhp. Tri li, cc lao ng di c t nng thn c mc thu nhp thuc
nhm thp nht trong phn b chung v thu nhp trn th trng lao ng ti
cc thnh ph ng bng sng Hng. C th, khi so snh gia lao ng di c

t nng thn vi lao ng ti ch, kt qu cho thy khong cch thu nhp
21,7% vi phn li th thuc v nhm khng phi l di c. Trong , 47% ca
khong cch ny c gii thch bi nhng khc bit v phng din kh
nng. Khi so snh vi nhng ngi di c t thnh th, nhng ngi di c t
nng thn phi chu bt li v thu nhp kh nhiu. Bnh qun h c thu nhp
thp hn 27% so vi nhng ngi di c t cc thnh th. Kt qu phn tch
cho thy 53% ca khong cch thu nhp gia hai nhm c gii thch bi s
khc bit v c im c nhn, v phn cn lai l do s phn bit.
Tip theo l cc kt qu phn tch khong cch thu nhp gia cc khu
vc. Trong Bng 7, cc so snh v thu nhp c thc hin gia cc lao
ng chnh thc vi phi chnh thc c cng tnh trng di c, c ngha l so
snh trong tng nhm di c t nng thn (phn th nht ca bng), hoc
trong nhm di c t thnh th (phn th hai ca bng). Kt qu cho thy
trong nhm di c t nng thn, khong cch thu nhp gia lao ng chnh
thc vi lao ng phi chnh thc l 16%, v ch 23% ca khong cch bit
ny c gii thch bi tc ng thuc v kh nng c nhn. Vi thc t l
ngi di c t nng thn c khuynh hng tham gia vo vic lm phi chnh
thc cao hn cc nhm khc, h chnh l nhm gp nhiu bt li hn c
trn th trng lao ng thnh th. Nhm di c t thnh th c khong cch
thu nhp phn nh s cch bit gia hai khu vc vic lm ln hn (26%).
Khong 22% ca nhng khc bit v thu nhp gia khu vc chnh thc v
phi chnh thc c gii thch bi nhng khc bit v cc c im lin
quan n kh nng, trong khi mt phn ln (78%) thuc v s phn bit.
Nhn chung, cc kt qu phn tch khong cch thu nhp cho thy s phn
bit kh ln i vi vic lm phi chnh thc trn th trng lao ng thnh
th vng ng bng sng Hng.
129
130
Bng 7: Phn tch cc khong cch thu nhp gia cc khu vc ca vic
lm
Nhm di c t thnh Lao ng phi chnh Lao ng phi chnh
Nhm di c t nng
thn (chnh thc so vi th (chnh thc so vi thc (ti ch so vi thc (di c t nng
di c t nng thn) thn so vi t thnh
phi chnh thc)
phi chnh thc)
th)
0,148***
0,232***
0,185***
-0,239***
(0,0303)
(0,0637)
(0,0315)
(0,0498)
Phn c gii
0,0340
0,0510
0,0318
-0,116***
Thch
(0,0297)
(0,0546)
(0,0236)
(0,0267)
Phn khng
0,114***
0,181***
0,154***
-0,122***
c gii thch
(0,0311)
(0,0605)
(0,0335)
(0,0453)
Khong cch

Phn tch cui cng lin quan n so snh trong ni nhm lao ng phi
chnh thc. Hai ct cui cng ca Bng 7 trnh by kt qu phn tch khong
cch thu nhp gia cc lao ng phi chnh thc khc bit v tnh trng di
c. Cc kt qu thu c tng ng vi d liu, cho thy chnh trong nhm
lao ng phi chnh thc trn th trng lao ng thnh th cng c s phn
ha v thu nhp: khong cch 20% gia nhng ngi lao ng ti ch so
vi nhng lao ng di c t nng thn, v thm ch khong cch thu nhp
cn ln hn nu so snh gia nhng ngi di c t thnh th vi di c t
nng thn (27%). Kt qu phn tch khong cch thu nhp cho thy ch c
17% khc bit v thu nhp gia lao ng phi chnh thc l nhng ngi lao
ng ti ch vi nhng ngi lao ng phi chnh thc di c t nng thn
c gii thch bi nhng khc bit v vn con ngi v phn cch bit do s
phn bit gia hai nhm theo tnh trng di c chim m 83%. Trong ton b
khong cch thu nhp gia nhng ngi di c t thnh th vi nhng ngi
di c t nng thn cng c vic lm phi chnh thc, phn khc bit gii thch
c do cc yu t nng lc c t trng kh ln (49%). Du vy phn khong
cch thu nhp khng gii thch c gia hai nhm ny vn chim hn mt
na. Nh vy c th nhn thy s phn bit kh r rt v thu nhp trong phn
on th trng lao ng phi chnh thc thnh th, th hin s bt li m

cc lao ng di c t nng thn gp phi.
Kt lun
Di c nng thn - thnh th Vit Nam l ch thu ht s quan tm
ca nhiu nh nghin cu v nhng ngi lm chnh sch. Trong nhng nm
gn y, tranh lun v nhng kha cnh tch cc cng nh tiu cc ca s
tng thm lung di c nng thn - thnh th din ra nhiu hn (UNFPA,
2004). Xt v s pht trin nng thn, di c nng thn - thnh th c nhn
nhn l mt gii php gp phn gii quyt tnh trng thiu vic lm v tht
nghip. Nhng iu ny cng dn n mt cu hi ng quan tm khc l
v kh nng p ng nhu cu vic lm cho lung di c t nng thn trn th
trng lao ng thnh th v vai tr ca khu vc phi chnh thc thnh th
trong qu trnh di c Vit Nam. Bi vit s dng ngun d liu t cuc iu
tra Di c Vit Nam nm 2004 tm hiu v di c nng thn - thnh th v
s tham gia ca lao ng di c t nng thn trn th trng lao ng thnh
th, c bit l i vi vic lm phi chnh thc, theo mt tip cn phn tch so
snh. Chng ti thc hin cc phn tch so snh th hin nhng khc bit v
phng din la chn khu vc ca vic lm v mc thu nhp gia lao ng
di c t nng thn vi lao ng di c t thnh th cng nh vi lao ng ti
ch. Cu hi nghin cu c bn m nghin cu ny tm hiu l phi chng
nhng ngi di c t nng thn, c bit l nhng lao ng tham gia vo vic
lm phi chnh thc, b phn bit i x v thu nhp trn th trng lao ng
vng ng bng sng Hng? Mt gi thuyt khc c kim chng trong
nghin cu ny thng qua phn tch hi quy logit l vic lm phi chnh
thc gi vai tr l trng thi tm thi i vi cc lao ng di c khi tham gia
vo th trng lao ng thnh th. Cc kt qu thc chng cho thy nhng
pht hin kh th v.
Nghin cu cung cp bng chng cho thy mi quan h gia tnh trng
vic lm phi chnh thc dn n nh chuyn i vic lm i vi c lao
ng di c cng nh lao ng ti ch thnh th. Du vy, iu ny khng
nht thit ng ngha l nhng lao ng phi chnh thc mong mun chuyn
131
132
i l tm mt vic lm chnh thc hn l phi chnh thc. Khi xt c th

hn v mc ca mi lin h, cc kt qu cho thy khuynh hng th
hin nh ri b cng vic hin ti tm vic lm mi cao hn i vi
nhng lao ng di c t nng thn so vi cc nhm khc. Nhng khi kim
sot thm cc yu t c im c nhn cng nh c im cng vic, kt qu
li cho thy li th thu nhp v cc khon phc li ng gp vo s hnh
thnh nh chuyn i cng vic i vi cc lao ng phi chnh thc di c
n t nng thn khng nhiu nh i vi cc lao ng phi chnh thc l lao
ng ti ch.
Cc kt qu thu c t cc hm thu nhp v phng php phn tch
khong cch thu nhp cho thy s bt li chung v thu nhp i vi nhng
lao ng tham gia vo vic lm phi chnh thc trn th trng lao ng cc
thnh ph ny. Tuy nhin, trong s cc lao ng di c, nhng ngi n t
nng thn phi chu nhiu bt li nht khi tham gia vo vic lm phi chnh
thc thnh th.
Ti liu tham kho

Asian Development Bank - Market for the Poor Programme (ADB-M4P)
(2007), Migration and Rural Labour Market: Impacts and Solutions, Making
Market Work better for the Poor, 2007.
Banerjee, B. (1983) The Role of the Informal Sector in the Migration
Process: a Test of Probabilistic Migration Models and Labour Market
Segmentation for India, Oxford Economic Papers, New Series, Vol. 35, No.3
(Nov., 1983), pp. 399-422.
Bhattacharya, P. C. (1998) Migration, Employment and Development: a
Three-Sector Analysis, Journal of International Development, Vol. 10: pp.
899-921.
Blinder, A. S. (1973) Wage Discrimination: Reduced Form and Structural
Estimates, The Journal of Human Resources 8, pp. 436-455.
Cassar, L. (2010) Revisiting Informality: Evidence from Employment
Characteristics and Job Satisfaction in Chile, Oxford Poverty & Human
Development Initiative (OPHI), Oxford Departement of International
Development, Queen Elizabeth House (QEH), University of Oxford, Working

Paper No. 41.
Central Institute for Economic Management (CIEM) (2006), Cac yeu to
tac dong den qua trinh chuyen dich co cau lao dong nong thon viet nam,
Project IAE-MISPA, May, 2006.
Cogneau D., Razafindrakoto M., Roubaud F. (1996), Le secteur informel
urbain et lajustement au Cameroun, Revue dEconomie du Dveloppement,
3/1996, pp. 27-63.
Cu, C.L. (2004), Rural to urban migration in Vietnam, unpublished
paper, from website: www.ide.go.jp/English/Publish/Asedp/pdf/071_cap5.pdf.
Page 115-143.
Djamba, Y., S. Goldstein, and A. Goldstein (1999) Permanent and
Temporary Migration in Vietnam during a Period of Economic Change. AsiaPacific Migration Journal 14 (3): 25-28
Dang, N. A. 2001. Rural Labour Out-migration in Vietnam: a Multi-level
Analysis. In Migration in Vietnam-Theoretical Approaches and Evidence
From a Survey. Transport Communication Publishing House.
Dang, N.A. (2005) Internal Migration: Opportunities and Challenges for
the Renovations and Development in Vietnam. Hanoi: The Gioi Publisher.
De Brauw, A. and Harigaya, T. (2007) Seasonal Migration and Improving
Living Standards in Vietnam, American Journal of Agricultural Economics,
American Agricultural Economics Association, vol. 89(2), pp. 430-44
Fields G. (1975) Rural-urban migration, urban unemployment and
underemployment, and job search activity in LDCs, Journal of Development
Economics, 2, pp. 165-87.
Flrez, C. E. (2003) Migration and the Urban Informal Sector in
Columbia, Paper presented at the Conference on African Migration in
Comparative Perspective, Johannesburg, South Africa, 4-7 June.
Gagnon, J., Xenogiani, T. and Xing, C. (2009) Are all Migrants Really
Worse off in Urban Labour Markets?: New empirical evidence from China,
OECD Development Centre Working Papers 278, OECD Publishing.
Goldstein, S., Y. Djamba, and A. Goldstein (2001) Migration and
Occupation Change during Periods of Economic Transition. Asia-Pacific
Migration Journal 9(1): pp. 65-92.
133
134
Gupta, M. R. (1993) Rural-Urban Migration, Informal Sector and

Development Policies: A Theoretical Analysis, Journal of development
Economics, Vol. 41 (1993): pp. 137-151.
General Statistical Office (GSO) (2005) The Migration Survey 2004:
Major Findings, Statistical Publishing House, Hanoi.
GSO, General Statistical Office of Vietnam/UNPFA, United Nations
Population Fund (ed.) (2006): The 2004 Vietnam Migration Survey: The
Quality of Life of Migrants in Vietnam. Hanoi.
Harris J. and M. Todaro (1970) Migration, unemployment and development:
a two-sector analysis, American Economic Review, 60, pp. 126-142.
Heckman, J. J. (1979) Sample Selection Bias as a Specification Error,
Econometrica, Econometric Society, vol. 47(1), pp. 153-61, January.
Jensen, R and Peppard Jr., D. M (2003), Hanois Informal Sector and the
Vietnamese Economy: A Case study of Roving Street Vendors, Journal of
Asian and African Studies, Feb 2003; vol. 38: pp.71-84.
Lall, S. V., Selod, H. and Shalizi, Z. (2006) Rural-Urban Migration in
Developing Countries: A Survey of Theoretical Predictions and Empirical
Findings, World Bank Policies Research Working Paper 3915, May.
Lewis W. (1954) Economic development with unlimited supplies of
labour, Manchester School of Economics and Social Studies, 22, pp. 139-91.
Le, V. T. (2001), Migration et urbanisation au Vietnam: changement
depuis la politique du Renouveau, Communication at the 24th IUSSP
General Population Conference, Salvador, Brazil, 19 - 21 August.
Lucas, R. (1997) Internal migration in developing countries, in Rosenzweig
& Stark eds., Handbook of Population and Family Economics, North Holland,
Elsevier, Volume 1B, chapter 13, p.721-98.
Mazumdar, D. (1976) The Urban Informal Sector, World Development,
Vol. 4, No. 8, August, pp. 655-79.
Mazumdar, D. (1983) Segmented Labour Market in LCDs, The American
Economic Review, Vol. 73, No.2, Papers and Proceedings of the Ninety-Fifth
Annual Meeting of the American Economic Association (May, 1983), pp. 254-259.
Marcouiller, D.V., de Castilla, R. and Woodruff, C. (1997) Formal Measures
of the Informal Sector Wage Gap in Mexico, El Salvador and Peru Economic
Development and Cultural Change, 45, pp. 711-749.
Mekong Development Bank (MDB) (2007), Street vending in Hanoi Reconciling Contradictory concerns, No 13, May.
Meng, X. (2001) The Informal Sector and Rural-Urban Migration - A
Chinese Case Study, Asian Economic Journal, Vol. 15, No.1, pp. 71-89.
Nguyen, T. B. T, Dao, N. N., Moser, A. and Pham, A. (2009) Socioeconomic impacts of WTO accession on rural women: Qualitative Research in
Hai Duong and Dong Thap, Vietnam, ILSSA, UNIFEM and AusAID.
Oaxaca, R. (1973) Male-Female Wage Differentials in Urban Labor
Markets, International Economic Review 14, pp. 693-709.
Oberai, A. S. (1977) Migration, Unemployment and Urban Labour Market:
a Case Study of the Sudan, International Labour Review, Vol. 115, No. 2,
March-April, pp. 211-23
Razafindrakoto, M. and Roubaud, F. (2012) Job satisfaction: a
measurement of employment quality compared with aspirations in eight
African capitals, in De Vreyer P, Roubaud F. (ds), Urban labour Markets in
Sub-saharan Africa, Editions AFD/Banque mondiale, Paris/Washington D.C.
Small K. A., and Hsiao C., (1985) Multinomial logit specification tests,
International Economic Review.
Stiglitz, J. (1974) Alternative theories of wage determination and
unemployment in LDCs: the labour turnover model, Quarterly Journal of
Economics, 88, 2, pp. 194-227.
Todaro, M. (1969) A model of labour migration and urban unemployment
in less developed countries, American Economic Review, 59, pp. 138-48.
Tu, T. A., Dao, N. T. and Hoang, X. T. (2008) Migration to Competing
Destination and Off-farm Employment in Rural Vietnam: a Conditional Logit
Analysis, Working Paper Series No 2008/22, DEPOCEN, Hanoi.
UNDP (1998), The dynamics of Internal Migration in Vietnam. UNDP
Discussion Paper I, Hanoi.
UNFPA (2007) Internal Migration in Vietnam: The current situation,
United Nations Population Fund, Hanoi.
135
Qung Ninh
Hi Dng
Hi Phng
H Ni
Tnh
Cc thng c tr v tr
hin ti
Ch h
c gia nh
i hc hoc khc
Trung hc
Ht lp 9 hoc thp hn
Trnh gio dc
Nam
Tui
Thu nhp hng thng

(1000 ng)
0,253
0,188
0,169
0,390
0,563
23,8
0,519
0,082
0,383
0,535
0,404
28.0
958,331
Tng
Di c t nng thn
0,201
0,271
0,133
0,395
0,634
24,442
0,413
0,204
0,534
0,263
0,469
26,0
1040581
0,277
0,156
0,177
0,390
0,562
23,180
0,536
0,031
0,306
0,663
0,403
28,6
920855
0,256
0,128
0,244
0,372
0,269
26,628
0,808
0,038
0,462
0,500
0,128
30,6
Vic lm
Vic lm
khng chnh Tht nghip
chnh thc
thc
Bng A1: Tm tt thng k
Ph lc
0,156
0,074
0,064
0,706
0,555
26,994
0,620
0,279
0,482
0,239
0,445
31,5
1383117
Tng
0,070
0,076
0,057
0,797
0,525
29,127
0,601
0,430
0,456
0,114
0,487
30,7
1531247
0,263
0,075
0,075
0,586
0,654
24,429
0,579
0,128
0,541
0,331
0,489
30,0
1207143
0,143
0,057
0,057
0,743
0,314
27,114
0,857
0,171
0,371
0,457
0,086
41,3
Vic lm
Vic lm
khng chnh Tht nghip
chnh thc
thc
Di c t thnh th
0,244
0,155
0,153
0,448
0,518
-
0,839
0,167
0,417
0,416
0,437
39,4
1273777
Tng
0,206
0,159
0,157
0,478
0,508
-
0,825
0,382
0,451
0,167
0,502
37,4
1261041
0,272
0,174
0,156
0,397
0,521
-
0,847
0,064
0,401
0,535
0,487
38,7
1282104
0,234
0,096
0,138
0,532
0,528
-
0,840
0,064
0,397
0,539
0,181
45,0
Vic lm
Vic lm
khng chnh Tht nghip
chnh thc
thc
Thnh th khng di c
136
1.4
HI NHP GIA KHU VC

KINH T CHNH THC V KHU VC KINH T
PHI CHNH THC TRONG LNG NGH
Sylvie Fanchette, IRD
Nguyn Xun Hon, CASRAD
Cng nghip ha ng bng sng Hng pht trin trong cc lng

ngh t nhiu th k. Song song vi nng nghip, hot ng tiu th cng
ch b hp bn trong cc lng ngh giai on trc i mi. Cc hot
ng tiu th cng gia tng nhanh chng v lao ng nng nghip da
trn ti tiu, mc d rt vt v, vn khng th nui sng dn c c mt
rt cao (hn 1.000 ngi trn mi km2) v c nhiu thi gian nng nhn
trong nm. Cc lng ny sn xut hng ha v dch v phc v cuc sng
hng ngy (lng thc thc phm, th cng, cc sn phm cng nghip
v vt liu xy dng, dch v thng mi v vn chuyn...) v xut khu
(r r, bn gh, qun o len v m ngh...). K t khi i mi, chng ta
chng kin s tng trng nhanh chng v s a dng ho v m rng
din tch sn xut v to nhiu cng n vic lm ti nng thn.
y ban nhn dn cc tnh thc hin chnh sch khuyn khch cc
doanh nghip va v nh nng thn, c bit thc gic cc c s phi chnh
thc chuyn i thnh cng ty c phn hoc trch nhim hu hn, cn cc h
kinh doanh gia nh th gia nhp cc hp tc x. Tuy nhin, vic cng nghip
ha nng thn xut pht t c s, s dng vn a phng v p dng mt
137
138
s ci tin k thut, gp nhiu kh khn i vo cuc sng mc d c

nhiu chnh sch u i.
Trc ht, chnh sch ca nh nc v tnh h tr doanh nghip va
v nh nng thn mu thun vi cc chnh sch t ai v cng nghip
trong bi cnh thnh ph H Ni m rng v theo Quy hoch Tng th ca
th nm 2010. Ci thi nh l p r rng qua (trong chin tranh
cng nghip c phn tn ra cc khu vc nng thn hn ch bom n
ph hy c s h tng v cung cp sn phm hng ha cho ngi dn a
phng) v Nh nc, thc hin mong mun hin i ha t nc vi
s h tr cc ngun vn nc ngoi, chuyn sang pht trin cng nghip
i quy m v xy dng cc khu cng nghip ln, trong khi vn tip tc
bao cp cho cc doanh nghip nh nc. V phng din tip cn tn dng,
cc doanh nghip nh nc c vay khong 22 triu ng/nhn cng, cc
doanh nghip t nhn c vay 6 triu ng/nhn cng, cc c s sn xut
kinh doanh thuc khu vc kinh t phi chnh thc c vay 2 triu ng/
nhn cng (Unido, 1998).
Cc c s sn xut nh nng thn ngy cng gp nhiu kh khn trong
vic tip cn t ai do ch trng t do ha v vic ngng bao cp cc lng
ngh. V vy chng ta ng trc mu thun sau: ngnh cng nghip c kh
ha vi kh nng to vic lm hn ch li c chnh quyn u i nht c
bit trong tip cn t ai. Ngc li, cc doanh nghip nh trong cc lng
ngh s dng rt nhiu lao ng v dng t vn li khng c nng mc
d c nhiu ngh quyt vi nh tt p c thng qua v vic ny.
Hn na, cch tip cn chnh thc/phi chnh thc, theo kin ca chng
ti, khng l gii c tnh hnh th trng lao ng phi nng nghip ti cc
khu vc ng dn ca ng bng sng Hng bi v ranh gii gia hai khu
vc ny l khng r nt do s hi nhp rt mnh gia s lng ng o cc
h kinh doanh gia nh siu nh v nh khng ng k v cc doanh nghip
chnh thc ti cc lng ngh.
Tht vy, hu ht cc lng ngh c t chc thnh cc cm v c lin
kt bi mi quan h b sung v trao i trong chui sn xut ang ngy cng
tr nn phc tp do nhu cu c gii ha mt s cng on sn xut v a
dng ha hot ng. Trong bi cnh mt dn s rt cao v thiu vic lm
nng thn, cc lng ngh mang li cho nhiu ngi dn nng thn thiu vn
u t c hi tham gia vo chui sn xut thng qua m nhn mt cng

on i hi mt mc tay ngh nht nh.
Trong bi vit ny, chng ti trnh by phng thc t chc ca cc cm
lng ngh v bn cht ca mi lin kt gia cc doanh nghip v h gia nh,
c hoc khng ng k. Chng ti s pht trin gi thuyt rng sc mnh ca
cm ph thuc vo tnh b sung gia cc loi hnh doanh nghip v tnh linh
hot ca cc mi quan h gia cc iu kin s dng nhn cng, mt bng
sn xut v cc th trng mc tiu. Chnh sch chnh thc ha cc doanh
nghip va v nh, nu khng tnh n c th ca cc chui sn xut da
trn tnh b sung gia cc loi doanh nghip quy m rt khc nhau, c th c
nh hng tiu cc n tnh nng ng ca cc cm v lm gia tng s cnh
tranh gia cc doanh nghip chnh thc.
I. Cc cm lng ngh: h thng sn xut ti ch to

nhiu vic lm phi chnh thc
A. Vic lm v cc lng ngh: c gi l phi chnh thc?
1) S liu thng k rt khc nhau ty theo ngun d liu
S liu thng k nhn cng chnh thc v tm thi ca cc lng ngh
thay i ty theo cc ngun khc nhau, tt c ty thuc vo lng ngh c
nh ngha th no. Mt s t chc thc hin iu tra m rng da trn
nh ngha vi cc mc cht ch khc nhau:
- iu tra ca B Nng nghip v Pht trin nng thn (B NN&PTNT)/
C quan Hp tc Quc t Nht Bn (JICA) tin hnh vo nm 2002 nh ngha
cc lng ngh da trn cc tiu ch khc nhau:
t nht 20% nhng ngi c kh nng v sn sng lao ng tham gia
lm ngh th cng ton thi gian.
Chnh quyn a phng nhn thc c tm quan trng ca sn xut
th cng i vi lng ngh.
Theo kho st ny, c trn 1,3 triu lao ng vo nm 2004 phn b
ti 2.017 lng ngh, chim 2,5% ca s lng. Tnh c nhiu lng ngh nht
139
140
l H Ty c (409 lng v 337.000 nhn cng). Vi mt nh ngha c

nu kh t gii hn nh th nhng s lng lng ngh v nhn cng li
rt thp.
Tuy nhin, trn thc t, cuc kho st nh gi thp s lng cc lng
ngh c bit l cc lng c mc cng nghip ha cao v tham gia vo sn
xut vt liu xy dng, khng c coi l ngh th cng. Tnh Bc Ninh c
62 lng ngh, trong khi iu tra ca B NN&PTNT/JICA ch thng k 32
lng. Cui cng, ngoi cc nhn cng tham gia ton thi gian vo sn xut
tiu th cng nghip din ra hu ht quanh nm v c iu tra thng k,
cn b sung v s lao ng gia nh v nhn cng thi v cng tham gia vo
hot ng sn xut, c bit trong cc giai on lng ngh nhn c nhiu
n t hng ln.
- Cuc iu tra ca Hip hi cc Lng ngh Vit Nam
Cc lng c coi l lng ngh khi hot ng c t nht 50 nm, c
50% sn lng c ngun gc t th cng v t nht 30% dn s tham gia vo
hot ng ny.
Theo nh ngha ny, Vit Nam c 2.790 lng ngh v 11 triu th th
cng. Hip hi cc lng ngh thng k ton b ngi dn nng thn tham gia
sn xut th cng, d l lm vic quanh nm hay theo ma. nh ngha rt
rng ny xut pht t mong mun ca hip hi l cao tm quan trng ca
h thng sn xut ny ti cc vng nng thn v yu cu chnh quyn h tr
s pht trin ca cc lng ngh.
- Cc S Pht trin nng thn tnh
Mi tnh c nh ngha ring v lng ngh. Theo y ban nhn dn tnh
H Ty c, mt lng ngh phi c t nht 50% ngi lao ng ton thi gian
tham gia sn xut hng th cng, cc hot ng sn xut ny chim 50%
doanh thu ca lng. Nm 2006, c tnh c 260 lng ngh, trong khi con s
B NN&PTNT/JICA l 460 vo nm 2002. Cc tnh c cch nh ngha ring v
cc lng ngh nhm tip cn lng ngh tt hn v thc hin cc chnh sch
khuyn khch ngh th cng.
Cc khc bit trong nh ngha dn n khc bit v con s thng k lng
ngh v th th cng cng cho thy tn ti cc li ch chnh tr v kinh t khc
bit gia cc c quan c trch nhim. Cc khc bit ny l b ni ca tnh trng
manh mn trong cc chnh sch pht trin nng thn gia cc b v cc s.
2) Cc lng ngh: ni tp trung khu vc phi chnh thc v cc c s sn xut nh

a phn cc c s c quy m nh v khng ng k, ch c mt s nh
ng k kinh doanh vi hnh thc doanh nghip, hp tc x hoc doanh
nghip t nhn c ha n . Theo y ban nhn dn tnh Bc Ninh nm
2005, 89% lao ng th cng lm vic ti nh v ch c 11% lm trong cc
doanh nghip v hp tc x.
Bng 1: Thng k cc c s sn xut v kinh doanh trong cc lng ngh
Bc Ninh
Loi doanh nghip
S lng
Doanh nghip
308
H c th c ng k
202
Hp tc x
214
H khng ng k
18.415
S nhn cng
8.061
72.608
Ngun: UBND tnh Bc Ninh, 2005
Tuy nhin, mi loi hot ng (dt, giy, r r v g m ngh) c

nhng c trng ring: di ca chui sn xut, phn cng lao ng, kh
nng c gii ha cc cng on ca qu trnh ny v kh nng duy tr mt
phn nhn cng lao ng th cng. Cc c trng ny to nn cc dng quan
h gia cc c s sn xut c tnh trng php l khc nhau ca cm.
Ngoi ra, hu ht cc doanh nghip ch k khai mt s t nhn vin v
rt nhiu th th cng thuc khu vc phi chnh thc lm thu cho cc doanh
nghip ny ti ni c tr ca h.
B. T chc cc cm lng ngh: cch tch hp cc lng v cc c s c nng lc

sn xut v tnh trng php l khc nhau trong chui sn xut
Mt cm cc lng ngh l mt h thng sn xut ti ch (localise) bao
gm mt lot cc c s a dng v quy m, tnh trng php l, phng thc
sn xut v k thut. Cm bao gm mt s a phng v c s c hoc khng
ng k. Hot ng ca cc cm ph thuc vo bn cht ca cc hot ng
141
142
c tin hnh . Mt tp trung cc c s nh gn vi s pht trin

mng li giao dch: mt cao to nn hiu qu kinh t nh quy m v s
dng tt hn mng li cc nh cung cp v ph bin kin thc ti nng thn
ni m nhiu th h sng di mt mi nh. Nh vy, s gn gi ca cc c
s sn xut trong cm gp phn pht trin nhanh chng v s cc kt ni gia
nh v doanh nghip trong mt mng li ca cc mi quan h v cc th
th cng c cc hiu bit a dng b sung ln nhau.
1) Phn cng lao ng v chuyn mn ha ca cc lng trong chui sn
xut: s gn kt ca cm lng ngh
Cc cm c t chc ba cp :
- Gia cc lng
Mt cm cc lng bao gm mt trung tm chnh (u tu), ni t tr s
ca cc nh sn xut v ngi nhn gia cng, cc doanh nghip ng k ln
nht, cc n v ny thng c trang b my mc v tp trung trong mt
khu vc th cng. C mt s loi quan h gia cc lng trong cc h thng
ny. Mi lng chuyn v mt loi sn phm, nhng ph thuc vo lng khc
trong vic:
+ Cung cp nguyn liu (thu mua, phn loi, ti ch). i vi cc lng s
dng vt liu ti ch, chui x l cc vt liu ny kh di. Trong trng hp
ti ch giy, c nhiu dng phn loi khc nhau (giy ph thi cht lng tt,
ngi s dng giy, ti xi-mng...). Cc xng tham gia vo cc hot ng
ny ni chung l thuc cc lng ngho v cm th cp c lc lng lao ng
ln, t ngun lc trang b my mc thit b cho xng. lng ch n
hng, ngi gi v tr em tham gia cc hot ng loi ny.
+ B quyt ngh: mt s lng c ngh chuyn mn t nhiu th k v sn
xut cc mt hng m ngh cao cp (trm, khm x c, mc...). Ngi th
cc lng ny thng t c u c thng mi v kin thc v qung b sn
phm v phi da vo cc lng nng ng hn.
+ Mt bng sn xut: ch n hng ca cc lng chnh c nhu cu s
dng t rt cao v trong trng hp khng c t trong lng, h thu t
ti cc lng ln cn lp nh xng v ca hng. iu ny khin gi t
cc lng cho thu t tng v th th cng ca cc lng ny b nh hng.
+ V dch v (vn ti, thng mi, th trng nguyn liu, sa cha my).
+ Hot ng ph khc lin quan n hot ng chnh (ng gi sn

phm, nhum hoc may cho cc lng dt).
+ Cung cp lao ng: lm thu, nhn cng hoc ngi hc ngh. Cc
lng nng ng nht trong cm m rng vic thu gia cng din ra theo hai
hng: cc x gn nht c giao lm hng gia cng v cung cp mt phn
lao ng thi v, cn cc tnh xa hn th cung cp nhn cng di hn thng
xuyn, khng c kinh nghim nhng nhn lng thp v chp nhn cc iu
kin lm vic kh khn.
- cp lng:
C s phn cng lao ng gia cc c s c nng lc b sung cho nhau,
hoc thc hin mt cng on sn xut hoc sn xut mt loi sn phm. Do
tc ng ca vic c gii ha v a dng ho sn xut, c s phn cng lao
ng ln hn gia cc h v iu ny lm tng di ca chui sn xut.
Cc nguyn liu t ph liu (giy hoc kim loi) c trao i gia nhiu nc
nhng ngi thu gom v c phn loi ti rt nhiu h (giy), hoc c
cc th th cng c trang b my mc ch bin (trong trng hp c, th
c bn kim loi ti ch dng phi cho cc doanh nghip c my cn, cc
doanh nghip ny li bn kim loi p phng cho th ct lm chu, khay
hoc ching).
- Gia cc h gia nh trong lng v doanh nghip chnh thc trong khu
cng nghip:
Cc doanh nghip ln trong cc khu cng nghip th thu cc xng
ngh gia nh ti cc lng ngh sn xut mt s ph tng. Chng ti thy
dng quan h ny trong ngnh cng nghip luyn kim.
2) H thng t hng gia cng v vic hi nhp ca khu vc phi chnh
thc vo khu vc chnh thc gn cht vi khi nim cm lng ngh
Vic phn cng lao ng gia cc lng ca cm ch yu da vo quan h
thu lao ng gia cng trong h thng cc lng. Cc lng nng ng nht - ni
chung gm nhiu doanh nghip t nhn nm cc lng chnh - gn vi cc
xng gia nh ca lng bn thng qua cc hp ng. Cc doanh nghip ny
khi xng hot ng sn xut cho cc lng bn, ti thi im ch ngha tp
th thng qua hp tc x, t thi k i mi thng qua dy ngh. C ba loi
hnh quan h thu gia cng:
143
144
- Thu gia cng phn th cng ca sn phm khng i hi b quyt: an

my v tre trong lm r r. Cc doanh nghip ln chnh thc k kt hp ng
vi khch hng nc ngoi v thu ngi qun l cc xng sng ti cc lng
khc nhau ca cm v chuyn v mt sn phm nht nh gia cng cc
n hng. Qun l cc xng li tip tc giao cc cng on th cng cho
nhiu h gia nh.
- Thu gia cng cc cng on do my mc n gin thc hin trong cc
xng khng cn o to nhng c trang b my mc.
- Thu gia cng cc cng on phc tp yu cu chuyn mn nht nh.
3) Phn cng lao ng ngy cng tng v chui sn xut ngy cng di
Chui sn xut ni chung c chia thnh nhiu giai on:
- Ch bin nguyn liu: mt s c ti ch, chng hn nh giy hoc kim
loi, v phi c phn loi v c thnh thi x l trong trng hp ca kim
loi, s khc i hi mt cng on ch bin trc (dt si v nhum, trong trng
hp ca si trong dt vi) hoc x l chng nm v cn trng, trong trng hp
ca tre hoc my. iu ny thng c thc hin trong xng gia nh c lp
khi h bn nguyn liu cho ch n hng hoc cc xng gia nh khc.
- Cc nguyn liu ny sau c x l trc tip bi th th cng hoc
c ngi nhn gia cng phn phi cho nhng ngi lm gia cng.
Trong trng hp th th cng trc tip x l nguyn liu, c s phn
cng lao ng khi mi ngi thc hin mt cng on ty theo k nng hoc
my mc ca h v bn li sn phm s ch ca mnh cho cc th khc.
Trong trng hp thu gia cng, ch n hng chia cho th cc vic th
cng nht, cc vic i hi cng phu nht hoc phn vic yu cu s dng
my mc.
- Cc b phn gia cng c gom li ti xng ca ch thu, ni tin
hnh vic kim tra cht lng, hon thin v ng gi.
Gia cng thu ti nh l biu hin ca vic phn cng lao ng mc
cao v vic hp l ha h thng sn xut, mi nhn cng ti u ha kin thc,
my mc ca mnh... Hn na, mt phn cn do mt bng sn xut hn ch
v ch n hng khng c ch ti xng cho ton b th thc hin cc
cng on sn xut khc nhau. y mt h thng linh hot trong s dng lao
ng, ngi lm thu ch phc v khi c n t hng. Trong mt thi gian
ngn, mt s hot ng rt th cng nh an r r, cn phi thu hng trm

nhn cng p ng nhanh cc n hng.
Mc phn cng lao ng cao trong xng v gia nhng ngi lm
thu cng l do cc cc ch n hng v cc ng ch mun gi b mt sn
xut khi m rng xng ra bn ngoi. Tht vy, cc ng ch s rng nu th
bit cch hon thnh tt c cc cng on sn xut, h s t lm v cnh
tranh ngc tr li. Ch c ng ch bit cch s dng tt c cc my trong
xng, cn ngi th th ch chuyn v mt loi my. Cho n gn y, k
thut sn xut ca lng hay ca gia nh c gi b mt v thm ch cc c
con gi cng khng c truyn ngh, v trong trng hp kt hn vi ngi
lng khc, h c th tit l ngh. Cng vi s tng trng ca sn xut, m
rng thu nhn cng, nhiu ngi dn lng ph cn cng lm vic vi th th
cng ca lng chnh v chia s cc b quyt sn xut, nhng khng y .
Cc doanh nghip nh c t vn c th tham gia vo qu trnh sn xut
m khng cn c xng, my mc thc hin n t hng.
4) Mi quan h tin cy gia cc ch n hng v ngi gia cng thu
Quan h gia cc doanh nghip t hng v cc c s gia cng n hng
- cc c s ny thng khng ng k kinh doanh - khng da trn hp ng.
Vy bn cht ca s tin tng trong quan h gia hai loi c s sn xut kinh
doanh ny l g trong trng hp cn bo m tin sn xut v cht lng
sn phm. V d cc doanh nghip kinh doanh g m ngh s dng nguyn
vt liu t tin (nh g qu), cung cp nguyn liu cho c s gia cng. Trong
trng hp hng gia cng km cht lng, doanh nghip t hng s c n
b thit hi. Trong khu vc ny, c mt s loi quan h nh sau:
- Vng ln cn, quan h gia nh
- Kin thc k thut (s hu my mc)
- B quyt (iu khc, khm x c)
- Quan h thy tr: mt s ch xng ng K dy ngh cho th ca
cc lng khc. H m xng ti nh v sau gia cng thu cho ng ch c.
Ti La Ph (dt), ngi lm thu c gii thiu vi cc ng ch t hng
qua trung gian nhng ngi quen, l nhng ngi th lm vic ti nh hoc
nhng ngi sng cc lng chuyn gia cng thu cho lng chnh.
kim tra trnh ngi lm thu, ch t hng ng trc si, hng
145
146
mu lm th v cn t cc cho n hng u tin. Nu cng vic tri

chy, n hng th hai khng yu cu t cc. Cc doanh nghip chnh thc
c quy m ln k cc hp ng nhng thng l cc hp ng khng c hiu
lc v cc c s gia cng khng c ng k.
C cc mi quan h gia cc lng chuyn cung cp lao ng v cc lng
s dng lao ng. S lng cc mi lin kt gia cc lng ny v mi quan h
lu di ca h m bo cho lng tin.
C. S a dng ca h thng lin kt gia cc doanh nghip v cc lng ngh

ty theo hot ng
Bn cht ca hot ng ( di ca chui sn xut, th trng xut khu
hoc trong nc) ph thuc vo mi quan h gia cc doanh nghip.
1) Cm lng ngh g m ngh ng u l ng K: chui sn xut
rt di v lin quan n nhiu chuyn mn.
a) Chui sn xut:
C tm cng on trong sn xut ni tht: x g, cng on x l s
b, iu khc, khm trai hoc nh vc-ni v lp rp. V tr ca cc xng
chuyn mn ha c phn b ph thuc vo nhu cu s dng mt bng sn
xut v tc ng tiu cc n mi trng xung quanh (Dubiez B. & C. Hamel,
2009). Mt phn cng on c thc hin trong cc xng ca lng hoc
xng ca lng khc trong cm, mt s cng on khc c thc hin ti
xng ca ngi t hng.
* Cc chi tit thu gia cng:
- Cc chi tit th cng khng i hi nhiu chuyn mn.
Cc doanh nghip ca ng K thu th trong lng v th ca lng Ch
bn cnh. Nhng ngi ny lm thu t mi nm nay sau khi c dy
ngh.
- Cc cng on sn xut s dng my (ch nhm, my ca, my bo,
my khoan...). Ti ng K, mi xng chuyn v mt cng on sn xut,
s dng mt loi my nht nh.
- Cc cng on i hi trnh chuyn mn cao.
Cc doanh nghip c ng k ca ng K thu th chuyn mn gia cng

cc b phn g i hi tay ngh cao:
- X Hng Mc (Kim Thiu, chuyn o tng, Hng Mc chuyn ng
gh, v Mai ng, gia cng bn th).
- Ph Kh (Ph Kh Thng, trc y l chuyn gia cng th cng
trm tr v x nh trm tr) v Ph Kh ng, Tin v Bo Ngha Lp, ni c
hot ng sn xut mi pht trin gn y.
- Lng Thit Ung (Vn H, H Ni) chuyn v tc tng Pht, phng,
ra, v gn y l ngh mc.
- X Chuyn M (H Ty, cch H Ni khong 60km) khm trai. 500 th
khm lm theo ma v ng K v lm cc b phn phc tp nht v kim
sot vic bun bn trai.
Mc d h c ngh lu i (Ph Kh chuyn trm tr t hn 1.000 nm nay)
hoc c o to trong cc hp tc x, hu ht th th cng cc lng ln cn
khng c vn v quan h x hi v thng mi t kinh doanh. H khng
c u c kinh doanh ca cc doanh nhn ng K, nhng ngi nm cc
mng li thng mi t nhiu th k v c kh nng ti chnh mua g. Ch
c nm, su doanh nghip Ph Kh v chng doanh nghip Hng Mc
c ng k kinh doanh v c th xut khu trc tip sang Trung Quc.
* Cc cng on thc hin trong xng ca n v t hng:
Cc doanh nghip ng K thu lao ng ph thng (thng l ph n)
dy ngh ti xng v lp rp cc b phn thu gia cng, hon thin
(nh giy rp v vc-ni), ct g hoc x l n hng nh.
Nm 2006, khong 5.200 nhn cng lm thng xuyn v thi v t cc
lng xung quanh v cc tnh ln cn (H Ty, H Ni, Bc Giang) lm vic
trong cc xng ca ng K. C c ch thu lao ng cng nht.
* Cc th trng nguyn liu:
ng K l trung tm ca mt mng li thng mi ln (g v ni
tht) c chn rt trn ton quc v quc t (Trung Quc, Lo, Campuchia). Vi
vic m ca kinh t, mng li c m rng.
b) Khng gian sn xut mang tnh x hi
C ngh v khong cch gn gi l hai yu t quan trng lm hng gia
cng. Do chui sn xut trong kinh doanh g m ngh thng di do cc
b phn g cn lp rp thng nng, v mc phn cng lao ng gia
147
148
s lng ln cc c s sn xut rt cao, cn phi c cch nht nh t chc

mt bng sn xut: di chuyn nhiu lm tng chi ph. Cc xng gia cng cc
cng on khc nhau cn phi gn nhau (Dubiez B. v C. Hamel, 2009).
- Xng ct c t cc trc chnh ca lng. Ch c khong 20 xng v
cc c s ny rt nhiu mt bng (khu vc my chim 24 m2) v gi cao (300
triu ng). Cc xng ch lm vic ban ngy, ban m dng hot ng v n.
- Cc xng khc khng i hi dng nhiu mt bng (trai) v nm trong
cc ngi nh khng c ngi ti khu vc sn xut th cng v nm dc theo
cc trc th cp.
- Mt s hot ng c nhiu ngi lm v c phn b ti mi lng
ngi th c th s dng cc dch v khc nhau.
S phn b khng gian ca cc hot ng thay i ty theo gi t ai,
th trng, nhu cu, yu cu bo v mi trng ca php lut. V vy, cc
xng chuyn mn ha dch v hoc c loi my no s c phn b
mi lng cc nh sn xut c th s dng dch v ca h mt cch d dng.
2) La Ph, cm lng ngh chuyn dt v lm bnh ko vi chuyn mn
hn ch
Cc sn phm an c hai th trng:
- Cc quc gia th trng quc t: th trng ng u (th trng c thi
k tp th ha) lin quan n cc doanh nghip c ng k. Th trng ny c
v ng ti chu u (t thng Hai n thng Chn).
- Th trng trong nc: o len cht lng thp cho cc tnh min ni, bt
tt (ch ng Xun H Ni), tay o v c o cho cc doanh nghip dt may
trong nc. trnh cnh tranh vi hng Trung Quc hoc vi cc doanh
nghip dt may hin i trong nc, cc cm La Ph nhm vo phn on
cp thp v tm cch a dng ha sn xut.
H thng thu gia cng thay i ty theo hai loi th trng:
i vi th trng quc t, cc ch n hng c ng k giao cho cc
xng gia nh nh c trang b mt loi my an thu cc mnh o len. H
an tay o hoc thn o, ty thuc vo my ca h. Ch n hng cung cp
si v i khi h thu hoc cho thu my. Ngi nhn gia cng ch bn sc
lao ng ca mnh. Cc b phn ca o len rt d sn xut v khng cn my
t tin. Cc xng cc lng xung quanh, ngho hn xng ca La Ph v
khng c nhiu kin thc, vn, cc mi quan h vi nhng ngi bn bun.

Trong cc c s sn xut ca ch n hng, nhn cng ch sn xut cc b
phn c li nhun cao nht ca mt mt hng v i hi my mc c bit v
h thc hin vic hon thin, lp rp v ng gi.
Mt s t nhn cng thi v thuc cc lng nhn gia cng lm vic trong
xng ti trung tm ca cm. Ni chung ngi th thch t lm ch v lm
vic ti nh. H khng chp nhn cc iu kin lm vic khc nghit v mc
lng thp ti cc xng ln. Hu ht nhn cng n t cc tnh xa.
i vi th trng trong nc, ngi th nhn n hng gia cng (v d
nh l v ng gi tt) t ch n hng, hoc h thc hin mt cng on
sn xut (c v tay o dt v o s mi) trn cc my chuyn dng. Trong
trng hp ny, th th cng chuyn dng nhn n t hng t cc doanh
nghip dt may ln hoc bn sn phm theo t hng ca cc thng nhn
H Ni (h thng phc v mt s khch hng). H t mua si, u t my
mc hin i, iu ny nm ngoi kh nng ca nhng ngi nhn gia cng
nh, v h khng c quan h ch th nh nhng ngi nhn gia cng nh.
H thu nhum si ti cc xng chuyn nhum.
Nhiu xng nh xp si thnh cun di trc khi nhum. Sau khi
nhum, cc cun ny s c tho ra v cun li thnh ng nh. Li nhun
ca h rt nh, nhng c th lm vic ti nh, vi s vn u t thp.
Vic tn dng xen k ma v ca hai th trng v duy tr hai hot ng
(dt v lm bnh ko cho th trng trong nc) mang n cho h thng s
linh hot, c bit trong bi cnh cuc suy thoi xut khu hng dt may.
Bng 2: Hot ng ca cc lng ngh chnh
Lng
chnh
Hot S
ng thn
La Ph Dt, 10
lm
bnh
ko
Phu
Vinh
an
r
20
Vic lm
thu
Hot ng
Hot ng
ti c s ca hu k (aval)
hoc ph
ch thu
S nhn
cng
X lm
thu
Hot ng
tin k
(amont)
12.000
Trong
7.000 t
bn ngoi
lng chnh
Huyn
Quc Oai,
Hoi c,
Chng
M
Mua si
an my
Nhum trc
khi dt (La
Ph v La
Ca) Se si
Kim tra cht

lng
Hon thin
ng gi
X l my,
tre
Hon thin
Lp rp
nh vc-ni
ng gi
an tay
C v tay o
Thu
Gi bao ni
lng
149
150
ng
K
M
9
ngh
Dng Lm
giy
25.000
Ph Kh Ct
Hng
Mc Ngo
Vn H
iu khc,
khm trai,
trm tr c
bit
Chm Kh Thu gom

Ngo Kh Phn loi
Tnh bn
cnh
Lp rp
nh vc-ni
Nhum
nh bng
Chun b bt Gp
Ct
giy
In
Nu giy
Giy d
Vng m
Ngun: iu tra ti cc UBND x v cc th th cng, do Sylvie Fanchette v

Nguyn Xun Hon thc hin.
II. Tnh c th v tnh b sung ca cc doanh nghip

chnh thc v cc c s phi chnh thc
Trong lng ngh, hu ht cc c s sn xut u thuc khu vc kinh t
phi chnh (80%). Con s ny c th thay i ty theo vic cng nghip ha
quy trnh sn xut cc sn phm v cc loi th trng mc tiu (trong nc
hoc xut khu). Cc c s sn xut, bt k tnh trng php l nh th no,
u lm vic cng vi nhau trong cm v c mt v tr nht nh trong chui
sn xut. Do , khng nn nghin cu tng c s ring r. Tuy nhin, mi
tnh trng php l c c th ring, c li th v bt li ring, v trong bi
cnh d tha lao ng nng thn, kh tip cn th trng vn v quc t
v thiu mt bng, khu vc phi chnh thc vn cn rt ph bin.
A. S lng cc loi hnh t chc sn xut v c im ty theo cc cm

lng ngh
1) Kh nh v cc cm lng ngh trong khng gian
Phn tch cc cm lng ngh trc ht da vo kho st thc a, bn
thng k hot ng xc nh v tr cm lng ngh . Khng d xc nh
cc lin kt gia cc lng bi v cc lin kt ny thay i theo thi gian v
khng gian.
Khi tng cng thu nhn cng, ngy cng nhiu doanh nghip quy m
ln c ng k tuyn lao ng cc tnh xa tr lng thp hn. iu ny
tc ng n vic lm ti a phng, d l theo ma v, thng xuyn
hoc thu gia cng ti nh.
Ngoi ra, vic m rng mt bng sn xut t cc lng chnh sang cc lng
ln cn ang gia tng do thiu mt bng, cc doanh nghip di chuyn xng
trong khu vc a phng ca h, hoc n cc qun, huyn, tnh xa hn, ni
c gi thu t r hn.
Tt c nhng yu t ny cho thy bin ng v hnh dng ca cc cm
lng ngh v s m rng mt bng sn xut vt ra ngoi ranh gii ca khu
vc ln cn. iu ny khin vic phn nh cm v vic thng k cc c s
sn xut v lao ng tr nn kh khn hn.
Chng ti s dng nh ngha c s dng trong nc v cm, tr trng
hp ng K l a bn c quy m khu vc hoc thm ch quc t (lng ny
c lin h ti tn min Nam Trung Quc).
Hn na, vic thng k cc lng ngh thuc cc cm cn c tin hnh
thn trng. Trc tin, mt s x ch c duy nht mt lng ln, trong khi cc
x khc c nhiu lng nh, iu ny khin kch thc ca cm khng ng
u. Ngoi ra, cc lng v tinh trong cm khng tham gia vo hot ng
theo cng mt cch (lao ng, thu gia cng, t ai, dch v, ngh chuyn
mn...).
2) Cc c s sn xut c ng k c mc tham gia khc nhau ty theo
hot ng
Cc doanh nghip u tu ca cc cm ni chung l c ng k. Cc c
s sn xut ny thm nhp th trng quc t, i mi k thut, c kh nng
u t mua nguyn liu theo gi th trng bin ng, qua to nn nn
tng cho cc cm hot ng v thng qua cc c s sn xut nh c th
tham gia th trng quc t mt cch gin tip. Ty theo dng hot ng, t l
ca cc c s sn xut ny khc nhau, ty thuc vo h thng sn xut, quy
m ca chui sn xut v quy m ca quan h thu gia cng. Cn c s cn
bng gia cc c s sn xut c ng k ny v ng o cc xng gia nh
nh phi chnh thc.
151
152
Bng 3: c im ca cm lng ngh kho st ti cc tnh Bc Ninh v

H Ty
Cm
ng K
Cm
Dng
Cm
La Ph
Cm
Ph Ngha
Hot ng
g
m ngh
Giy
an,
lm bnh
R r
my tre
S lng trong cm
12
26
S xng c ng k
246
110
130
62
- cng ty
99
19
33
60
- doanh nghip t nhn c ng k
85
73
95
- hp tc x
62
28
H th cng khng ng k
5.038
630
3.078
7.580
Tng s xng
5.284
740
3.208
7.642
T l xng c ng k
4,6%
14,8
4%
0,8%
S h lm dch v
322
65
1.500
2.170
S lao ng th cng
23.186
8.200
14.741
18.159
S lao ng trong cm
15.386
4.160
7.541
17.259
S lao ng ngoi cm
7.800
4.040
7.200
900
Ngun: iu tra y ban nhn dn x, Nguyn Xun Hon, CASRAD 2006.
Cc cm tch t vn ln hn v tc cng nghip ha nhanh chng,

chng hn nh cm sn xut giy Phong Kh, c t l cc c s sn xut c
ng k ln hn. Cc c s sn xut ny u t v i mi k thut nhiu hn,
c m ra th trng ln hn, v s dng nhiu mt bng sn xut vn
hnh my (ch yu l trong cc khu vc th cng) v u t nhiu tin cho
sn xut s dng my mc.
Tuy nhin, trong hot ng an r r, ch yu s dng chn tay, c t
cc c s sn xut ng k hn. Cc c s sn xut c ng k, thng l cc
doanh nghip xut khu thng mi, giao n hng cho hng chc t sn
xut, cc t ny li tip tc giao li cho cc xng nh. Cc doanh nghip
ng k c cc xng ln thc hin mt s cng on sn xut (kim tra
cht lng, nh vc-ni, ng gi...). Cc xng ny rt tn ch. Cc c s sn
xut ny thuc nhm nhng doanh nghip ln nht tnh H Ty c. H u
t vo nghin cu th trng v truyn thng (10% ngn sch), c cc trang
web v tham gia cc hi ngh nghip nu c (Mekong Economics, 2008). Cc

doanh nghip ny thng nm dc theo ng ci ln hoc trong cc vng
lng ngh th cng.
Cc ngh lm g m ngh v an i hi s lng ln cc c s ng
k chnh thc c th c php xut khu. Tuy nhin do c chui sn xut
di vi nhiu th gia cng c tay ngh khc nhau nn cc ngh ny v tr
trung bnh. Ngh lm g m ngh i hi vn quay vng nhanh v g v
cc my sy kh rt tn km.
Bng 4: Cc c im ca cc cng ty trch nhim hu hn tham

gia vo iu tra nm 2006
Tn cm
Din tch T l din Tng vn Tng vn Vn quay Doanh s S doanh Trung bnh Trung bnh
v sn tch thu u t /
t ai
vng
trung bnh
nghip
thng
khng
xut
(Khu
Doanh
/ Doanh (triu ng) (triu ng) c iu
xuyn
thng
(m2)
cng
nghip
nghip
tra
trong 1
xuyn
nghip +
trch
trch
doanh
trong 1
t nhn) nhim hu nhim hu
nghip
doanh
(%)
hn (triu hn (triu
trch
nghip
ng)
ng)
nhim
trch
hu hn
nhim
(ngi)
hu hn
(ngi)
ng K
2.081,56
72%
8.232,56
Phong Kh 3.566,66
54%
1.401,80
Ph Ngha 4.421,25
La Ph
751,56
6.982,88
7.593,75
16
161
22
13.044,16 5.816,66
2.184,30
14.400,00
36
68%
6.539,70
1.836,00
2.434,80
10.200,00
10
104
261
92%
5.866,25
742,50
4.615,40
12.600,00
50
Ngun: iu tra nm 2006, Nguyn Xun Hon.
B. Tnh b sung ca cc doanh nghip c tnh trng php l khc nhau: m bo

tnh linh hot trong h thng sn xut
1) Cc doanh nghip c ng k: cc u tu ca cm hng ti cc th
trng a dng
Cc doanh nghip c mt s dng tnh trng php l, mi dng yu cu
mc trch nhim v tham gia gp vn khc nhau:
153
154
- Cc doanh nghip t nhn;

- Cng ty trch nhim hu hn;
- Hp tc x;
- H kinh doanh c th c ha n .
Cc c s kinh doanh ny c cc c im sau:
- c quyn k hp ng vi cc i tc trong nc (k c khu vc cng)
v quc t;
- Tip cn tn dng ngn hng d dng hn: c hng li sut u i
(0,1% so vi 1,2% mi thng p dng cho cc doanh nghip khc) v c th
vay c s tin ln hn;
- u tin tip cn t ai, c bit l trong vng lng ngh th cng, gip
m rng quy m sn xut, i mi v a dng ha sn phm: trong s 200
l t ca khu vc th cng ca ng K, cc doanh nghip c ng k thu
168 l.
- D dng m ti khon ngn hng hn (cn xut khu); c cp du
v ha n chnh thc;
- Cc cng ty c th m chi nhnh ti cc tnh khc qun l tip cn
nguyn liu th tt hn v m rng phm vi th trng;
- C th tham gia vo cc s kin xc tin thng mi cho sn phm (hi
ch, s kin thng mi...).
Tuy nhin, s ho hng v vic chnh thc ha nhanh chng nhng ch
cho s tht vng ti mt s cm. L do l chi ph cho vic ny kh cao i vi
cc doanh nhn:
- th tc hnh chnh nng n i vi cc ch doanh nghip t c o
to v qun l
- Theo quy nh ca Lut Doanh nghip, h phi:
thu mt k ton khng thuc gia nh v khai bo vic ny;
khai bo tt c thu nhp v chu thu mc 28%;
np thu gi tr gia tng 10%;
tun th php lut lao ng, k khai t nht mi nhn cng v mua
bo him cho h.
Vic p dng cc quy nh ti mt s tnh v huyn qu nghim ngt v
tn km i vi mt s doanh nghip ang ngp ngh ngng ha vn. Rt
t ngi s dng lao ng c o to v qun l. H c o to ti ch v
chuyn t mt c s sn xut th cng phi chnh thc sang mi trng cng

ty hin i m khng c trang b cc k nng cn thit. Ti tnh Bc Ninh,
trong s 59.600 nhn cng hot ng trong cc lng ngh, ch c 2,3% l sinh
vin tt nghip cao ng hoc i hc, 3,1% tt nghip trng dy ngh, 2,3%
qua cc kha o to k thut (S K hoch v u t Bc Ninh [2005]).
Mt s doanh nghip, ngay sau khi thay i tnh trng php l, b ph
sn. Hp tc x nm gia cc doanh nghip t nhn c ng k v ng o
cc xng gia nh nh. Cc hp tc x c ngha v ging nh cc doanh
nghip c ng k khc (np thu, tun th Lut Lao ng...) nhng c th
lin kt quyn li ca cc xng gia nh l nhng c s khng c phng
tin t chnh thc ha. H gp vn, chuyn mn v lao ng. Nh ng
gp ti chnh ca cc thnh vin, hp tc x c th mua sm trang b v i
mi k thut. Trong cc lng dt, cc hp tc x ng vai tr quan trng
trong vic ci tin khung dt, lp t cc thit b v h thng in. Cc hp tc
x dy ngh cho th mi v nng cao trnh cho cc thnh vin.
Tuy nhin, phong tro hp tc x khng c th th cng ho hng n
nhn ti cc h sn xut nh (v l thuyt s c hng li t vic gp vn).
Hin nay, ti cc cm lng ngh La Ph v Ph Ngha v cc hp tc x gn
nh khng tn ti, mc d vo thi im phong tro hp tc ha, cc hp tc
x ng vai tr quan trng trong vic m rng cc cm lng ngh. Ngi
ta c th ngh rng nhng k c tiu cc v giai on , s tht bi ca cc
hp tc x kiu c, s thiu tin tng ca ngi th vo h thng sn xut
kiu ny v kh khn trong vic to ra lin kt cht ch gia nhng ngi th
cn tr s pht trin ca cc hp tc x.
2) Xng gia nh khng ng k
Cc h sn xut gia nh phi chnh thc khng c Lut Thng mi
iu chnh v khng thuc i tng iu chnh ca B lut Lao ng, khng
chu thu sn xut v khng c xut ho n. Hot ng kinh doanh v
qun l do cc thnh vin gia nh, thng khng c tr lng (thng l
ngi v) thc hin. Hnh thc t chc ny c th huy ng tt c cc thnh
vin gia nh, tn dng thi gian lm vic v mt bng ni c tr sn xut
v t ra kh linh hot trong vic s dng lao ng thc hin cc n t
hng (lm vic ban m, lm thm gi, v.v). Cng vic linh hot v thch
155
156
nghi vi iu kin th trng hoc sn xut (ct in thng xuyn, thiu

nguyn liu lm chm tin sn xut, v.v). Trong ma gt la, nhn cng
b xng, ngay c khi ang c cc n t hng (Fanchette S. v Nguyn
Xun Hon, 2009).
Mc d khng ng k, cc xng ny c kh nng ng k trong to vic
lm v thu lao ng bn ngoi. Trung bnh, mi c s sn xut s dng 27
lao ng thng xuyn v 8-10 lao ng thi v. Xng dt, may, thu s
dng rt nhiu lao ng, c th thu n 30-50 ngi - v thm ch hng trm
nhn cng ti mt s ni (Nguyn Qu Nghi, 2009).
Ngoi ra, h gia nh c quy m sn xut ln khng ng k vn c th
xut khu, nu tr 10% thu cho cc doanh nghip trung gian s dng giy
php xut khu.
C cc loi c s cha ng k khc nhau, v tr ca h trong chui sn
xut ph thuc vo hot ng v trnh k nng cn thit:
- Xng c chuyn mn c th hoc c my c th thc hin nhim v
c th;
- Xng nhn gia cng sn phm khng i hi c tay ngh:
Xng nhn n t hng ln ca khch hng nhng chia mt phn
vic cho cc xng khc nh hn, hoc l thu nhn cng lm vic ti nh.
Xng nhn gia cng cho cc doanh nghip lm hng xut khu trong
mt khong thi gian trong nm. Xng thu cc xng nh hn gia cng
cho th trng trong nc.
Xng ch thu ngi trong gia nh, do thiu ngun lc (thiu mt
bng, tin nui n v mua nguyn liu).
Mt cuc kho st 50 c s c cc tnh trng php l khc nhau do Nguyn
Xun Hon tin hnh ti ng K nm 2006 cho thy c th nh sau:
- Cc c s c ng k c xng quy m ln (trn 800 m2), trn t thu
v thng nm bn ngoi (trong khu vc th cng hoc cnh cc khu dn c)
lng ln (13.000 c dn ) c mt dn c cao. Cc xng gia nh, d c
ng k hay khng, ni chung l nm trong cc khu dn c;
- Cc xng gia nh khng ng k c vn u t v vn lu ng rt
hn ch. Cc xng ny khng tip cn c cc khon vay u i ca ngn
hng v kh tip cn vi t khu vc th cng;
- Hp tc x c nhng c im trung bnh v mt bng, vn v doanh
thu so vi cc doanh nghip c ng k khc v so vi xng gia nh;

- Vic ng k kinh doanh gip xng gia nh tng kh nng vay tin v
thu t, nhng doanh thu khng phi v th m tng ln nhiu hn so vi
xng gia nh khng ng k. Chi ph cho chnh thc ha (k khai li nhun,
np thu) l cao i vi cc doanh nghip nh.
C. Vic chnh thc ha khng trn vn ca cc c s c ng k

1) Cc doanh nghip nh khng c ngun lc/cng ngh hin i
Theo cc nghin cu do Mekong Economics (2008) thc hin ti khong
21 doanh nghip t nhn, cng ty trch nhim hu hn v lin doanh c
kho st tnh H Ty, ch c tm doanh nghip c vn lu ng l 3 t ng
(120.000 euro) vo nm 2007. Doanh nghip ln nht l lin doanh c vn
lu ng l 900.000 euro.
Cc doanh nghip ng k i mt vi hai loi cnh tranh: 1. Cc doanh
nghip nh nc c nhiu u i so vi khu vc t nhn v tip cn tn
dng, t ai 2. Cc xng thuc khu vc phi chnh thc c chi ph sn xut
thp hn nhiu v h khng np thu, s dng lao ng gia nh tr lng
thp v khng chu s iu chnh ca Lut Lao ng.
2) Cc doanh nghip dng nhiu nhn cng phi chnh thc
Quy m ca vic lm phi chnh thc trong cc doanh nghip chnh thc
rt ln: ch c mt s t lao ng chnh thc. Ch c mt vi nhn vin k ton
v nhn vin c tay ngh (th k, qun c phn xng, k thut...) c bo
him x hi v hp ng lao ng. Cc ng ch m phn iu kin lm vic
mt cch ty tin. i vi cc cng vic nguy him, tin lng cao hn. Nu
tai nn xy ra, chnh quyn a phng khng th can thip. ng ch l ra
phi mua bo him cho tt c nhn vin, nhng h li dng tnh thi v ca
cng vic khng lm vic ny.
Cc iu kin lm vic khc nghit trong mt s doanh nghip c ng k
(gi lm vic ko di, lm thm gi khng c tr lng, iu kin v sinh
km, nh mt v sinh...) khin nhn cng thng xuyn nhy (thay i
vic). Hu qu l tnh trng ngi lao ng b vic tr nn trm trng v lao
157
158
ng khng chnh thc lun tm kim iu kin tt hn (tin lng, nh ,

thc phm, mi trng lm vic...). iu ny tc ng tiu cc n hot ng
ca cc doanh nghip, c bit l trong nhng lc c n hng ln.
Cc iu kin lm vic cc nhc v gi lm vic thiu linh hot lm nn
lng dn cc lng xung quanh. Cc lao ng di hn thng l ngi cc tnh
min ni v trung du, ni c t c hi vic lm. Tuy nhin, vic cc doanh
nghip n hot ng v tuyn nhn cng lm vic trong cc lng ti khu vc
ng bng c th gy ra nhiu kh khn v lao ng cho cc lng ngh. Lng
La Ph gp kh khn nh vy vi lao ng c l ngi Thanh Ha.
3) Kh khn khi p dng tiu chun ca cc doanh nghip chnh thc
Mt s ch doanh nghip nhn thc c iu kin lm vic v sng cc
kh ca lao ng v mong mun xy dng phng tr, mua my mc thit b
hiu qu hn v t c hi cho sc khe ca h. Theo Lut Doanh nghip, h
phi tun theo cc quy tc nht nh lin quan n sc khe ca lao ng,
vic b tr mt bng lm vic (tch bch kho nguyn liu, thnh phm, xng
my). Nhng h khng vn v mt bng sn xut. Hu ht ch doanh
nghip ny ln ln ti nng thn, ch c kinh nghim v ngh gia truyn, h
khng nhn thc c ri ro v mi trng v sc khe. S cnh tranh khc
lit gia cc doanh nghip chnh thc c chi ph sn xut ngy cng cao y
h ti ch vt kit sc lao ng v gim cht lng cng vic.
Do lm khon nn ngi lao ng phi lm vic nhiu hn v thi gian
so vi quy nh ca Lut Lao ng kim c nhiu hn v v th phi lm
vic vi cng rt khc nghit. Cc ch xng tuyn nhn cng tr (i
khi di 16 tui, l tui php lut quy nh ti thiu lm vic), l nhng
ngi t vng su, vng xa v khng c bng cp. Do sn xut cng nghip b
suy thoi, s lao ng di hn (mt nm hp ng) gim trong cc doanh
nghip ln nht ca La Ph.
Kt lun
T nhiu th k nay, cc lng ngh ng bng sng Hng s dng lc
lng ln lao ng tham gia sn xut tiu th cng nghip theo dng thng
xuyn v theo ma v. T chc theo cm, cc lng tham gia vo chui sn

xut m di ph thuc vo hot ng v mc c gii ha. S phn
tn ca qu trnh sn xut l do cc nguyn nhn sau: nng lc ti chnh
v k thut ca ngi th thp, h lm vic ch yu trong cc iu kin phi
chnh thc, thiu mt bng sn xut, cc ngh nhn thch lm vic c lp
v mc c gii ha ngy cng cao trong mt s cng on nht nh. Tp
trung chuyn vo mt cng on sn xut hoc mt loi sn phm l cch
cc xng hn ch cnh tranh. Nm trn nh ca kim t thp l cc ch n
hng, l cc cng ty hoc doanh nghip c ng k. Cc doanh nghip ny
thng thu mt lng ng o cc c s sn xut gia nh nh, phi chnh
thc gia cng cc chi tit c mc th cng hoc ch tc a dng.
Nh vy, trong chui sn xut, c mi lin kt rt cht ch gia cc
doanh nghip ng k v cc xng gia nh. Mi lin kt ny cho php cc
c s nh tham gia th trng quc t, a dng ho sn phm v tng khi
lng sn xut thng qua quan h thu gia cng.
Tuy nhin, mi lin kt ca hai lnh vc, cho d rt hiu qu nhng vn
c tc ng tiu cc n iu kin lm vic ca cng nhn v th th cng bi
v hu ht cc c s sn xut v cc quan h gia cng l phi chnh thc v tc
ng tiu cc n cht lng. Nhiu hip hi ngh vn c vai tr kim sot cht
lng sn xut v h tr o to th th cng b gii tn t thi im tp th
ha v cc hp tc x khng th lp khong trng ln m cc hip hi ny
li. Tng t nh vy, cc doanh nghip ng k khng hon ton tun th
Lut Lao ng, cc quy nh php lut v mi trng v cht lng sn phm.
T trng ca khu vc chnh thc trong cc cm lng ngh khng th vt
qu mt t l nht nh v s lng qu nhiu doanh nghip ng k s lm
gia tng cnh tranh v hn ch quan h lm thu gia cng, vn l quan h
m bo s linh hot ca h thng sn xut ti ch.
Ngoi ra, vic c gii ha i km vi vic hin i ha cc doanh nghip
chnh thc, khi h tm cch chun ha sn xut, tng nhp iu sn xut,
din ra theo hng kim sot cht hn ton b qu trnh sn xut v gim
thu gia cng mt s cng on sn xut. Ch c mt cch m bo cng
n vic lm cho ng o lao ng khu vc ng dn c v thiu vic trong
mt khong thi gian trong nm l thc hin vic c gii ha mt s cng
on thc hin trong cc xng chuyn bit mc va phi.
159
160
Ti liu tham kho:

Dubiez B. C. v Hamel, 2009 - Nghin cu khng gian - x hi hai lng
ngh. Cc lng ng K v Kiu K. Bo co thc tp chng trnh Thc s X
hi hc v K hoch Pht trin th v, H Ni IRD, tr.123.
Fanchette S. v Nguyn Xun Hoan, 2009 - Mt cm m rng: lng ngh
ca ni tht ngh thut ng K, mng x hi, ng lc lnh th v pht
trin kinh t (ng bng sng Hng - Vit Nam), Monsoons s 13 - 14 chuyn
Vit Nam: Lch s v quan im hin i, Aix en Provence, tr.243-268.
Fanchette, S., 2007 - Qu trnh pht trin ca cng nghip v cm lng
ngh (CIV) ti H Ty v tnh Bc Ninh (Vit Nam): t nhng sng kin lng
ti chnh sch cng, Vietnamese Studies s 3 (165), Nh xut bn Th gii,
H Ni, tr.5-30.
JICA-B Nng nghip v Pht trin Nng thn (2004) - Nghin cu K
hoch pht trin Ngh th cng cho cng nghip ha nng thn nc Cng
ho X hi Ch ngha Vit Nam, Bo co cui cng, Tp 1. ALMEC, Tokyo.
Mekong-Kinh t, 2008 - Kho st Nhu cu vn ng, Hip hi Kinh doanh
v Dch v Pht trin Kinh doanh trong lnh vc Th cng m ngh ti H
Ty, Bo co cui cng chun b cho Cnh tranh ton cu cho doanh nghip
Vit Nam, tr.90.
Nguyn Hu Ch, 2008 - Vic lm phi chnh thc ng bng sng Hng
(Vit Nam): Mt phn tch so snh gia khu vc nng thn v thnh th,
Tin s v Khoa hc X hi ng c, Di c v khu vc kinh t phi chnh thc
ngy 29 thng Mi mt nm 2008, p.37 (Bn nhp).
Nghi Nguyn Qu, 2009 - Cu hnh li cc huyn cng nghip ti Vit
Nam. T a phng ti ton cu, mt phn tch x hi hc v t bin
mt lng ngh, Lun n Tin s X hi hc, Trng i hc Louis Lumire 2,
tr.384.
UNIDO, 1998 - Pht trin cng nghip nng thn Vit Nam. Chin lc
to vic lm v pht trin khu vc cn bng. Theo VIE/98/022/08/UNIDO. Do
UNDP ti tr. Hp tc vi B Nng nghip v Pht trin Nng thn, Vit Nam.
V Tun Anh, 2006 - Kinh doanh phi nng nghip l mt yu t xa i
gim ngho nng thn ca Vit Nam, trong: V Tun Anh v Shozo Sakata
(eds), Cc yu t nhm xa i gim ngho ti Vit Nam, ASEDP s 73, 111-140.
NHNG RNG BUC V KINH T, TH CH V X HI
CHNG II
NHNG RNG BUC V KINH T,
TH CH V X HI
161
162
2.1
HIU QU CA CC C S SN XUT
THUC KHU VC KINH T PHI CHNH THC:

PHNG PHP HI QUY THEO PHN V.
NGHIN CU V KHU VC KINH T PHI CHNH

THC TI ANTANANARIVO
- MADAGASCAR
Faly Hery Rakotomanana
Gii thiu
Hiu qu ca cc c s sn xut ng vai tr c bn trong s pht trin
ca mt quc gia, nht l trong vic to ra ca ci mi cng nh qun l ti
nguyn v cc yu t sn xut. Ngoi vic gim thiu s lng ph cc yu t
ca sn xut, vic ci thin hiu qu c th ph v vng lun qun hn ch
kh nng tip cn cc ngun lc v s nng ng trong hot ng ca cc
ch th sn xut bi v tnh khng hiu qu ca mt c s sn xut lm tng
chi ph sn xut, gim li nhun v sc cnh tranh, hn ch tng trng kinh
doanh v cc li th ca quy m, v iu ny lm gim c hi tip cn vn
hoc ti chnh.
cc nc ang pht trin nh Madagascar, nghin cu v hiu qu
ca cc doanh nghip va v nh c bit quan trng trong bi cnh cc
chnh sch gim ngho. Th nht, s thnh cng ca chnh sch khuyn
khch cc hot ng to thu nhp, v s pht trin ca ti chnh vi m chc
chn ph thuc vo hiu qu ca cc c s sn xut trong lnh vc ny.
163
164
Th hai, loi hot ng ny c mt tm quan trng tng i cao v kinh

t1, v nh hng n i a s ngi dn2, c bit l ngi ngho. Ci
thin hiu qu c tc dng tch cc n iu kin sng ca cc h gia nh
m khng cn dng c ch phn phi li thu nhp. Mt mt, cc c s sn
xut nhiu cng hiu qu th h gia nh tham gia qun l cng c li ch
ti chnh trc tip. Mt khc, ngi tiu dng c th mua hng ha dch v
vi gi thp hn do gim chi ph sn xut, hoc tng ngun cung do vic
ci thin hiu qu ca h thng sn xut.
Nghin cu ny nhm phn tch hiu qu k thut ca cc c s sn xut
phi chnh thc ti Antananarivo. y l nghin cu u tin v ti ny ti
Madagascar. Trc tin, phn tch tp trung vo vic nh gi mc hiu
qu k thut ca cc dng hot ng khc nhau. Mc ch l nh gi s
khc bit gia cc c s sn xut thuc khu vc kinh t phi chnh thc v tm
ra cc mt xch yu v km hiu qu trong lnh vc phi chnh thc ra
cc can thip mc tiu v h tr tt hn. Sau , phn tch xc nh cc yu
t quyt nh hiu qu k thut ca cc c s sn xut. iu ny s cho php
xc nh cc n by chnh c th tc ng v c bit, vai tr ca ti chnh
vi m trong vic ci thin hiu sut ca cc hot ng kinh t phi chnh thc.
Nghin cu ny s dng khi nim hiu qu k thut, c xc nh nh l
nng lc ca cc c s sn xut gim thiu s lng u vo c s dng
sn xut mt s lng nht nh u ra nht nh vi mt k thut sn xut cho
trc. Ni cch khc, mt c s sn xut c coi l hiu qu nu thc t xem
xt v mt k thut th trnh sn xut ca c s sn xut nm trn ng gii
hn nng lc sn xut. Theo nh ngha ny, mc km hiu qu k thut ca
mt c s sn xut c nh ngha l t l gia mc sn xut thc t t c
v mc tim nng c th t c. Do , nghin cu khng th xc nh hiu
qu ca s phn b l thnh phn khc ca hiu qu (Farrell, 1957) c tc dng
ch ra nng lc ca c s sn xut trong vic kt hp cc yu t u vo theo t
l ti u da trn gi tng i ca cc yu t ny v trn cc k thut sn xut
c s dng t c mt mc u ra nht nh.
1
Nm 2004, lnh vc ny chim hn 17% ca Tng sn phm quc ni chnh thc v 25% Tng sn phm
quc ni chnh thc thng mi phi nng nghip ti Madagascar.
2
Nm 2004, hn 58% nhn cng c vic lm ti Antananarivo lm vic trong lnh vc ny v hn 2/3 s h
qun l mt s c sn xut phi nng nghip.
Phng php hi quy phn v (Koenker v Basset, 1978) c s dng cho

vic nh gi hiu qu k thut ca c s sn xut chnh thc. Mc ch l o
tnh khng hiu qu ca mt c s sn xut da trn t l gia nng sut quan
st c v nng sut c tnh cho cc phn v cao (trn 0,8 hoc 0,9) vi cc
c tnh ging ht nhau v cc nng sut ny c coi nh l nng sut tim
nng c th t c. Nm trong nhm cc k thut c pht trin gn y
o lng hiu qu, phng php ny c gng x l cc vn gp phi khi
s dng cc phng php thng thng nh phng php phn tch bin gii
nhiu (Stochastic Frontier Analysis - SFA)3 v phn tch d liu bao bc (DEA)4.
Tuy nhin, nh gi tin cy v v y l nghin cu u tin trong lnh vc
ny nn kt qu s c so snh vi nhng cc kt qu ca phng php thng
thng. Lin quan n vic xc nh cc yu t quyt nh, bin cho thy mc
hiu qu trn mt c s sn xut l bin chnh trong cc m hnh hi quy.
Nghin cu ny bao gm nm phn. Sau phn gii thiu, phn th nht
trnh by cc khi nim v phng php lun. C s d liu v cc bin c
trnh by trong phn hai. Cc yu t quyt nh hiu qu s c trnh by
trong phn ba v bn. Phn th nm l kt lun.
1. Khi nim v phng php lun

1.1 Khi nim v hiu qu ca mt c s sn xut
Khi nim hiu qu ca c s sn xut xut hin sau s pht trin ca cc l
thuyt v chc nng ca ng gii hn sn xut. Cc ng gii hn sn xut
l mc ti a m sn xut t c bng cch p dng mt k thut sn xut
nht nh v s dng mc mc u vo nht nh. V cc l do khc nhau, cc
c s sn xut khng thc s c th t n ng gii hn sn xut.
Khi nim v hiu qu sn xut pht trin qua thi gian. Theo
Koopmans (1951), mt qu trnh sn xut c coi l hiu qu k thut khi
v ch khi ch c th tng mc u ra nht nh hoc gim mc u vo
Phng php khi xng bi Meusen, Broeke (1977); Aigner, Lovel v Schmidt (1977), Battese G.,
Coelli T. (1988-1992).
Phng php khi xng bi Farrell (1957); xem thm Charnes, Cooper v Rhodes (1978).
165
166
bng cch gim mc u ra khc hoc tng mc u vo khc. L thuyt

kinh t c in, k t nghin cu ca Debreu (1951) chnh thc ha cc
khi nim ca Koopmans, khi cp n cc khi nim v ti u Pareto: mt
k thut sn xut cha phi l ti u Pareto nu vn cn kh nng tng mc
u ra hoc gim mc u vo.
Cc nh ngha chnh thc c nu nh sau:
Mt c s sn xut p dng k thut sn xut (X, Y) T c hiu qu nu
khng tn ti k thut sn xut (X, Y) T theo (X, Y) (X, Y) (X X
v Y Y)
trong T l tp hp cc sn phm c th, X l vector u vo v Y l
vector u ra.
Farell (1957) m rng nghin cu ca Koopmans v Debreu bng cch
a vo mt kha cnh khc ca hiu qu gn vi thnh phn ti u ca u
vo v gim thiu chi ph c tnh n gi tng i ca u ra v u vo.
Nh vy, hiu qu ca mt c s sn xut c th c nh ngha l kh
nng gim chi ph v lng ph mc thp nht t c kt qu sn xut
v li nhun ti a, da trn cng ngh sn xut tt nht c th. Khi nim
v hiu qu c th c phn tch ra thnh hai thnh phn: hiu qu k thut
v phn b (Farrell, 1957). Hiu qu k thut dng ch nng lc ca cc
c s sn xut c th t c mc ti a ca kt qu sn xut nm trn gii
hn sn xut sau khi la chn mt cng ngh sn xut da trn mt mc
cc yu t u vo hoc cc yu t sn xut c huy ng, hoc s dng cc
ngun ti nguyn t nht c th sn xut ti mt mc sn lng c nh c
tnh n cc dng khc nhau ca cng ngh sn xut c sn. Hiu qu phn
b l kh nng ca c s sn xut iu chnh cc mc u vo theo cc t
l ti u c tnh n gi tng i ca cc yu t ny. Mt qu trnh sn xut
c hiu qu v mt phn b nu t l thay th bin gia mi cp u vo
bng vi t l ca gi tng ng.
nh gi hiu qu ca mt c s sn xut, cc ch s c s dng
ph thuc vo quan h gia mc sn lng thc s quan st c v mc ti
a c th t n nu cc c s sn xut t hiu qu hot ng ti a.
S sau y tm tt cc ch s o lng hiu qu ca mt c s sn xut
(Farell, 1957).
Phi hp cc ch s v hiu qu sn xut
Ngun: Tc gi.
Hy xem xt mt c s sn xut c s dng hai u vo (x, y) v c mt

u ra. im P l mc sn lng thc t m c s sn xut t c. Cc ng
cong SS l ng gii hn kh nng sn xut c tnh vi mt k thut sn
xut nht nh. Cc im Q nm trn ng gii hn kh nng sn xut cho
thy hiu qu ca c s sn xut. Hiu qu k thut ca c s sn xut c
o bng t l TE = OQ / OP = 1 - (QB / OQ). T l ny nm gia 0 v 1 v ch
ra mc khng hiu qu ca cc c s sn xut. Nu t l ny tng ng
vi 1(tc l im P v Q c kt hp), c s c hiu qu v mt k thut. Q l
im c hiu qu k thut v n nm trn ng gii hn kh nng sn xut.
Vi t l gi tng i ca hai u vo c i din bi ng thng AA,
hiu qu phn b ca c s sn xut c o bng t l AE = OR / OQ. on
RQ cho thy kh nng gim chi ph sn xut sn xut ti mc Q trn cng
mt ng gii hn kh nng sn xut. im ny th hin mc sn lng t
hiu qu ca n v c v mt k thut v phn b, khng ging nh im Q
c hiu qu k thut nhng khng c hiu qu phn b. Tng s hiu qu
kinh t c o bng t l EE = OR/OP.
1.2 Cc phng php o lng hiu qu

Hai phng php tip cn thng c dng o lng hiu qu ca
mt c s sn xut: cc phng php kinh t lng v cc phng php
nonparametric.
167
168
Cc phng php kinh t lng, trong c bit n v c s dng

nhiu nht l SFA c da trn nguyn tc l s khng hiu qu l d
lng hoc phn nhiu, tc l s khc bit gia mc sn xut thc t
v ng gii hn sn xut c tnh. Khi k thut sn xut cho mt u ra
duy nht v c nhiu u vo, phng php ny c tnh u ra theo hm:
yi = f(xi,) + i trong yi v xi ln lt biu th u ra v cc vector u vo
ca cc c s sn xut i v l vector ca cc tham s c tnh.
S d i c gi nh l bao gm mt sai s ngu nhin v tnh khng
hiu qu i: yi = f(xi,) + vi - i, trong i c gi nh l khng m v tun
theo mt s quy lut phn phi nht nh nh na chun, m hoc gamma.
Cc nhc im chnh ca phng php ny l s thin v do li k thut i
vi hm sn xut v nhy cao ca kt qu i vi phn phi c chn
biu th tnh khng hiu qu (Behr, 2010).
Cc phng php Nonparametric phi tham s do Charnes, Cooper v
Rhodes (1978) a ra c da trn k thut phn tch v bc d liu (DEA)
c xy dng cho cc k thut sn xut c nhiu u ra v u vo. Phng
php ny xy dng ng gii hn sn xut tuyn tnh. Hiu qu ca mt c
s sn xut c xc nh bng khong cch gia c s sn xut v ng
gii hn. u im ca phng php ny l khng i hi nu r cc dng
hm sn xut. Tuy nhin, phng php ny rt nhy cm vi cc gi tr ngoi
lai vn c dng lm tham chiu xy dng ng gii hn. Ngoi ra,
phng php ny coi mi khong cch ti ng gii hn l hon ton do s
km hiu qu m khng tnh n sai s ly mu v o lng (Liu, Laporte v
Ferguson, 2007).
Phng php hi quy theo phn v

Phng php hi quy theo phn v do Koenker v Basset (1978) xut.
Phng php ny khi qut k thut m hnh ha thc hin i vi gi tr
trung bnh c iu kin ca bin ph thuc din t cc phn v ca phn
phi c iu kin ca bin ph thuc ty theo cc bin gii thch. V mt ti
u ha, v gi tr trung bnh v trung v c nh ngha ln lt l cc gii
php gim thiu tng bnh phng ca phn d v gim thiu tng khng c
trng s ca cc gi tr tuyt i ca phn d, nn cc phn v c th c
nh ngha l cc gii php gim thiu tng cc gi tr tuyt i ca phn d,
bng cch phn b t trng thch hp cho cc gi tr dng v m ca phn

d. Chng ta biu th cc tng ny nh sau:
Hi quy tuyn tnh n gin l tm li gii cho hm sau y:
min i =1q(yi f(xi, q))2 (1)
n
trong i l s lng cc quan st, yi l gi tr ca bin ph thuc v xi l cc
bin gii thch cho c nhn i v l vector ca cc tham s cn c c tnh.

i vi hi quy phn v, cn khi qut cng thc (1) trn v tm li gii
cho chng trnh:
min i =1q(yi f(xi, q)) (2)
n
trong q l hm chnh bnh tng ng vi phn v q v q l vector ca cc
tham s cn c c tnh s thay i ty theo phn v c xem xt.
Cc bc phn tch
Phng php lun ny gm cc giai on nh sau:
1) Giai on u tin l nh gi mc hiu qu thng qua vic p
dng cc phng php hi quy phn v nh sau. Ban u, s dng phng
php hi quy phn v c tnh hm sn xut cho cc phn v khc nhau
da trn hiu qu hot ng kinh t. Sau khi thc hin cc c tnh ny,
chng ti s phn tch s bin thin ty thuc vo phn v ca cc h s
lin quan n cc yu t sn xut khc nhau (ch yu l vn v lao ng),
l cc h s cho thy nng sut cn bin ca cc yu t ny. Sau , xy
dng mt mc hiu qu tham chiu ca ng gii hn sn xut (ngha
l, khi c s sn xut hot ng hon ton hiu qu), chng ti s d on
cc mc hiu qu thng qua hm sn xut c c tnh cho mt phn v
c mc cao cn thit. V s lng cc quan st trong mu khng ln
nn t mc hiu sut tham kho, chng ti la chn mc phn v
0,9 thay v 0,95 nh thng c chp nhn trong nghin cu. Cui cng,
i vi mi c s sn xut, hiu qu c o bng tng quan gia mc
hiu sut thc t t c hoc quan st c v mc hiu sut tham
kho d on.
2) Trong giai on th hai, lm ni bt tm quan trng ca u im
ca cc phng php hi quy phn v trong vic nh gi hiu qu ca mt
c s sn xut, cc dng phn tch khc nhau c thc hin. Phn tch m
169
170
t c thc hin trn cc bin c xy dng trc cho thy mc hiu

qu kim nh gi thuyt nghin cu v a ra mt s yu t phn bit
ban u. Cc phn tch khc nh kim nh chc chn l nghin cu
mi tng quan gia cc bin cho thy mc hiu qu thu c v cc mi
tng quan thu c t phng php SFA thng c s dng. cp
ny, hai bin v mc hiu qu c to ra: mt bin t phng php SFA
theo phn phi na chun ca tnh hiu qu v bin kia ca phng php
SFA, theo phn phi m.
3) Bc cui cng l xc nh cc yu t quyt nh tnh hiu qu thng
qua vic s dng m hnh hi quy tuyn tnh n gin. Cc bin c xem xt
l cc bin cha c a vo m hnh c lng hm sn xut v c lin
quan n c im c nhn ca ngi qun l c s sn xut, vi c im
kinh t ca cc n v v mi trng ca cc n v ny.
M hnh
Hm Cobb-Douglas c la chn cho cc hm sn xut bi v n tng
i n gin, d x l v c tt c cc tc gi khc nghin cu ti ny s
dng, khin cho vic phn tch so snh kt qu tr nn thun tin hn (Piesse
2000; Movshuk, 2004; Behr, 2010). n gin ha vic phn tch, hm sn
xut l mt hm c mt u ra duy nht v nhiu u vo.
yi = ao j =1xja (3)
k
trong i l s lng cc c s sn xut c quan st v xji vi j = 1 ti k

l cc u vo k c s dng to ra cc u ra yi
i vi vic xc nh cc yu t quyt nh mc hiu qu, cc m hnh
hi quy tuyn tnh c la chn. phn tch tnh khng ng nht v
ngnh, ba m hnh khc nhau c xy dng cho cc ngnh cng nghip,
thng mi v dch v.
Cc u im chnh ca phng php lun

Vic s dng hi quy phn v c nhiu u im. Th nht, s khng
ng nht ca khu vc phi chnh thc, c quan tm c bit trong nghin
cu ny, v hiu sut kinh t (doanh thu, li nhun, nng sut ca cc yu
t, v.v...) ln n mc nu ch s dng gi tr trung bnh (do mt OLS n
gin to ra) c tnh hm sn xut l rt phin din. Phn phi ca cc
sai s t cc c tnh c th bin thin ty thuc khng ch vo cc c

tnh (bin gii thch), m cn ph thuc vo hiu sut kinh t ca cc c
s sn xut (bin ph thuc). minh ha, mc phn tn ca sn xut
hoc ca gi tr gia tng c xu hng gim dn khi quy m ca cc c s
sn xut tng: h s bin thin ca gi tr gia tng gim t 1,8 i vi cc
n v mt ngi xung khong 1,0 i vi cc n v c ba nhn vin hoc
nhiu hn.
Phng php ny cng thch hp hn vi mc tiu ca chng ti
xut cc khuyn ngh chnh sch kinh t v cc can thip c trng im hn
nhm h tr cc hot ng ca khu vc phi chnh thc, trong c ti chnh
vi m. Trn thc t, nng sut ca nhn t sn xut khc nhay ty theo quy
m ca UPI l tng i nh, trung bnh hoc ln. Vic p dng hi quy phn
v cho php phn tch y hn bng cch c tnh cc hm sn xut vi h
s khc nhau cho mi phn v sn lng, iu ny gip cung cp thng tin
nh lng v chi tit v tc ng d kin ca cc can thip ti cc phn khc
khc nhau ca khu vc phi chnh thc.
V mt k thut, phng php hi quy phn v c nhiu u im: khng
ging cc phng php khc nh DEA, hi quy phn v t nhy cm vi cc
gi tr ngoi lai, khng ph thuc vo gi thit v la chn loi phn phi cho
tnh khng hiu qu v nhiu (bruits) ca phng php SFA (na chun hoc
m), v gim thiu thin v trong mt s trng hp. Khc vi SFA, vic s
dng phng php hi quy phn v c th trnh cc gi nh qu mc v tnh
c lp ca cc bin th hin s km hiu qu (thnh phn th hai ca sai
s). Gi nh ny l rt quan trng i vi SFA v ch cho php phng php
ny thc hin th tc trong mt bc xc nh cc yu t quyt nh tnh
hiu qu. Vic xc nh cc yu t v tnh hiu qu vi mt m hnh khc
giai on th hai mu thun vi gi nh rng cc bin v tnh thiu hiu qu
thu c trong giai on u tin l c lp. Hn na, vi cc th tc trong
mt bc, cc h s lin quan n cc yu t sn xut trong cc hm sn xut
c th b nh hng bi vic a vo cc bin ngoi sinh c th quyt nh
tnh hiu qu. Tuy nhin, do cc tiu chun hiu qu c la chn da trn
hiu qu kinh t thc t t c ca cc c s sn xut, hiu qu thu c
l hiu qu tng i, khng phi tuyt i v rng chng ph thuc v nhy
cm vi hon cnh.
171
172
2. C s d liu v cc bin c s dng

2.1 C s d liu
Cc d liu s dng cho nghin cu ny da trn mt lot cc cuc iu
tra v khu vc phi chnh thc gi l cuc iu tra 1-2-3 do DIAL/IRD khi
xng v thc hin ti Antananarivo, th ca Madagascar, vo nm 2001
v 2004 (Rakotomanana, 2004). y l mt cuc kho st hn hp thc hin
trong nhiu giai on.
Giai on u tin l kho st vic lm ti 3.000 h. Giai on ny nhm
mc ch trc ht l tm hiu cc iu kin hot ng v vn hnh ca
th trng lao ng v cng xc nh c nhn qun l c s sn xut trong
khu vc phi chnh thc.
Giai on th hai kho st 1.000 c s sn xut phi chnh thc c xc
nh trong giai on u ca cuc iu tra. Giai on ny tp trung mt cch
ton din v cc c im v hiu sut ca cc c s sn xut, nh dn s,
c im chi tit ca lc lng lao ng, sn xut (ngnh, nguyn liu, chi
ph), cc yu t ca sn xut (lao ng, vn), u t v ti chnh, hi nhp
vo nn kinh t, cc vn v trin vng ca cc c s sn xut.
Cc c s d liu cho php hnh dung v nhiu kha cnh ca cc c s
sn xut v xc nh cc ch s hot ng chnh nh gi tr gia tng v tng
thng d. Ngoi ra, cc m-un nh lng v mi trng kinh t nh c ch
h tr cho cc doanh nghip vi m, ti chnh vi m v mi quan h vi nh
nc nm trong bng cc cu hi ca giai on th hai.
2.2 Cc bin c s dng

Bin ph thuc ca hm sn xut c chn l gi tr gia tng hng
thng ch khng phi l sn lng hoc li nhun.
i vi cc bin gii thch c a vo cc hm sn xut, ba loi u
vo c xem xt l: vn, lao ng v vn con ngi.
Vn: Bin ny bng gi tr tng c tnh ca vn vt cht ca cc c s
sn xut. y l gi tr c tnh ca chi ph thay th ca nh xng, t
ai, my mc, xe t, cng c v dng c.
Lao ng: bin ny bao gm cc tng s gi lm vic thc t hng thng
ca tt c nhn vin trong c s sn xut (gim c hoc ngi ph trch
n v, nhn vin, ngi gip vic gia nh, cng s v nhng ngi khc)
Vn con ngi: nhiu bin c a vo m hnh phn nh yu t
ny. Chng ti phn bit cc c im ca cc qun l ca c s sn xut
vi cc c im ca cc lao ng ph thuc. Nng sut ca hai loi cng
vic c coi l rt khc nhau nu tnh n phn ln cc cng vic khng
c tr lng c bit l gip vic gia nh thuc nhm lao ng ph
thuc v s tham gia su ca cc qun l vo tt c cng vic ca qu
trnh sn xut.
S trung bnh cc nm hc ca nhn cng ph thuc. Gi tr trung bnh
ph hp hn so vi tng s nm hc v trong cc c s sn xut nh phi
chnh thc, cc cng vic khng thc s c chuyn mn ha. Mi nhn
vin u tham gia vo mi vic v tnh a nng ny th hin qua vic trao
i kinh nghim v k nng thng xuyn gia cc nhn vin5.
S trung bnh cc nm i hc ca nhn cng ph thuc.
S nm i hc ca ngi ng u cc c s sn xut.
S nm kinh nghim ca ngi ng u c s sn xut.
Gi nh rng tt c cc bin ny c tc ng tch cc ti mc gi
tr gia tng ca c s sn xut. Cc bin v ngnh hot ng (cng nghip,
thng mi) c a vo cc m hnh nh l bin kim chng. Cc bin v
tiu th trung gian khng c a vo m hnh v gi tr gia tng bng sn
lng tr i tiu th trung gian v cc chi ph gin tip khc. (Sderbom v
Teal, 2003).
i vi vic xc nh cc yu t quyt nh hiu qu, cc bin sau y
c chn trong cc m hnh hi quy v hiu qu:
c im ca c s sn xut
Tng quan gia vn/s gi lm vic o lng mc s dng vn;
Bin cho thy s hin din ca nhn cng trong c s sn xut;
Bin cho thy tnh trng ng k kinh doanh ca cc c s sn xut;
Bin cho thy liu cc n v c gp phi cc vn lin quan n nhu
cu th trng, tip cn vi tn dng, nh xng, hoc cc vn khc;
Tui ca c s sn xut v mt s c im lin quan.
Gi tr trung bnh c s dng thay cho tng s nm hc trong mt s nghin cu nh cng trnh ca
Soderbom v Teal (2003).
173
174
c im ca ngi lnh o ca c s sn xut

Bin cho thy ngi ng u c s sn xut hon thnh o to
chuyn mn lin quan n cng vic ca mnh;
Bin cho thy ngi qun l l nam;
Tui ca ngi qun l v mt s c im lin quan;
Bin cho thy ngi qun l c tip cn c cc phng tin truyn
thng hoc c mt cm nhn tch cc v chnh quyn;
Bin cho thy liu quan st c thuc v nm 2004.
3. c tnh mc hiu qu
Mt s thng k m t
Bng 1 cho thy cc c s sn xut trong khu vc phi chnh thc trong
thnh ph Antananarivo c c trng bi cc nh qun l c s nm kinh
nghim tng i cao (gn 10 nm kinh nghim chuyn mn), nhng t khi
tham d o to ngh (t hn 2% trong s h), lao ng ph thuc c trnh
hc vn thp (t hn hai nm hc), t l lao ng hng lng rt thp
(t hn 16% c s sn xut c lao ng hng lng), t l tip cn c tn dng
cp vn rt thp (ch c 4%) v t l tip cn thng tin rt cao (trn 87%).
Mt khc, phn tch chi tit hn cho thy cc c s sn xut l rt khng
ng nht. Bng 1 cho thy r rng rng quy m ca cc c s sn xut khc
nhau ng k vi mc dong in hnh tng i cao, c v mc hiu
sut kinh t (u ra) v mc ca cc yu t sn xut (u vo). Ngay c
trong cc ngnh chnh ca hot ng (cng nghip, thng mi v dch v),
vn cn s chnh lch ng k. Nhn chung, cc c s sn xut dch v c
hiu qu hn nhiu. Cc c s ny to ra gi tr trung bnh khong 15% nhiu
hn so vi cc c s thng mi v cng nghip. S nh hng ca vn
c th c tc ng nht nh. Tht vy, trong ngnh dch v, mc trung
bnh c tnh vn vt cht cao gn gp ba ln vn ca cc c s thng mi
hay cng nghip. iu ny c th b p cho s nm kinh nghim chuyn
mn thp hn ca nhn vin ph thuc trong ngnh dch v, trung bnh
ch bng hn mt na so vi cc ng nghip ca h trong hai ngnh kia.
Ngoi ra, trong cc c s sn xut trong ngnh cng nghip cc nh qun

l c mc kinh nghim chuyn mn tng i cao: nm 2004, con s ny
l hn 11 nm so vi ch chn nm trong ngnh dch v v tm nm trong
ngnh thng mi. Cc c s sn xut trong ngnh thng mi t tip
cn cc dch v cng cng c bn ti ni lm vic so vi hai ngnh kia. Nu
chng ta so snh tnh hnh gia nm 2004 v 2001, khng c thay i ln
no c ghi nhn.
Bng 1: Thng k m t v cc c im v hiu sut kinh t ca cc c
s sn xut phi chnh thc ti Antananarivo vo nm 2004 v 2001
Nm
Ngnh
2004
2001
Trung
bnh
Khong
cch
S
quan
st
Trung
bnh
Khong
cch
S
quan
st
1065
2705,57
426
759
1541,40
315
304
332,56
426
296
258,19
315
2958
10375,96
426
2166
3827,58
315
Trnh hc vn trung bnh ca

nhn vin (nm)
1,7
2,96
426
2,7
3,87
315
Kinh nghim trung bnh ca nhn

vin (nm)
1,2
2,77
426
1,4
3,39
315
Trnh hc vn ca qun l (nm)
7,1
3,44
426
7,6
3,74
315
Kinh nghim ca qun l (nm)
11,3
9,58
426
9,5
8,69
315
Ngh chuyn mn ca qun l

(trong cng nghip)
0,18
0,39
426
0,17
0,38
315
Hin din ca nhn vin (trong

cng nghip)
0,18
0,38
426
0,23
0,42
315
Tip cn dch v cng (trong cng

nghip)
0,45
0,50
426
0,57
0,50
315
Tip cn tn dng vn (trong cng

nghip)
0,05
0,22
426
0,13
0,33
315
Tip cn thng tin (trong cng

nghip)
0,88
0,32
426
0,82
0,38
315
Nn nhn ca tham nhng (trong

cng nghip)
0,03
0,18
426
0,07
0,25
315
Bin
Cng
Gi tr gia tng thng (1000 Ariary)
nghip
S gi lao ng thng
Vn (1000 Ariary)
175
176

Thng Gi tr gia tng thng (1000 Ariary)
mi
S gi lao ng thng
1038
2931,35
210
902
2012,61
248
286
199,62
210
310
216,37
248
2957
6149,40
210
2406
8530,81
248

nhn vin (nm)
1,9
3,14
210
2,6
3,72
248

vin (nm)
1,6
4,55
210
1,5
3,05
248
7,5
4,14
210
7,0
3,54
248
7,7
9,58
210
5,7
6,20
248

(trong cng nghip)
0,03
0,18
210
0,01
0,09
248

cng nghip)
0,13
0,34
210
0,11
0,32
248

nghip)
0,27
0,45
210
0,30
0,46
248

nghip)
0,02
0,14
210
0,16
0,37
248

nghip)
0,85
0,36
210
0,74
0,44
248

cng nghip)
0,05
0,21
210
0,04
0,19
248
1204
2740,99
418
965
2608,33
361
S gi lao ng thng
291
349,57
418
302
335,17
361
Vn (1000 Ariary)
8252
18861,87
418
8881
20820,98
361

nhn vin (nm)
1,7
3,41
418
2,1
3,61
361

vin (nm)
0,8
2,11
418
0,9
2,31
361
7,7
4,30
418
7,7
3,85
361
8,8
8,60
418
8,1
8,46
361

(trong cng nghip)
0,19
0,40
418
0,18
0,38
361

cng nghip)
0,17
0,38
418
0,21
0,41
361

nghip)
0,40
0,49
418
0,46
0,50
361

nghip)
0,05
0,21
418
0,18
0,38
361
Vn (1000 Ariary)
Dch v Gi tr gia tng thng (1000 Ariary)
Chung

nghip)
0,88
0,32
418
0,80
0,40
361

cng nghip)
0,04
0,19
418
0,04
0,20
361
Gi tr gia tng thng (1000 Ariary)
1115
2764,15
1054
878
2133,94
924
S gi lao ng thng
295
317,79
1054
302
281,16
924
Vn (1000 Ariary)
5057
14091,12
1054
4854
14281,48
924

nhn vin (nm)
1,8
3,18
1054
2,4
3,73
924

vin (nm)
1,1
3,01
1054
1,2
2,92
924
7,4
3,95
1054
7,5
3,74
924
9,6
9,31
1054
7,9
8,12
924

(trong cng nghip)
0,16
0,36
1054
0,13
0,34
924

cng nghip)
0,16
0,37
1054
0,19
0,39
924

nghip)
0,40
0,49
1054
0,45
0,50
924

nghip)
0,04
0,20
1054
0,16
0,36
924

nghip)
0,87
0,33
1054
0,79
0,41
924

cng nghip)
0,04
0,19
1054
0,05
0,22
924
Ngun: INSTAT-IRD/DSM/EE2001-2004, tnh ton ca tc gi.
M t mi quan h gia cc yu t sn xut v gi tr gia tng

Hnh 1 v 2 m t mi quan h gia gi tr gia tng (logarit) c to ra
bi cc c s sn xut phi chnh thc v cc yu t chnh ca sn xut nh
l s gi lm vic (log) v s tin c tnh ca vn vt cht (log). Chng ti
phn tch co gin ca gi tr gia tng trong quan h vi cc yu t sn
xut. Phn tch cp ny, chng ti s tp trung nhn xt v mc co
gin v hnh thc ca mi quan h gia u ra v u vo. Chng ti xem
xt ba loi n v theo cc ngnh: cng nghip, thng mi v dch v. Cc
th bn phi gii thiu tnh hnh ca nm 2004 v th bn tri ca
nm 2001.
177
C mt s im ni bt ng ch . Th nht, gi tr gia tng tng ln

khi tng s gi lm vic v s vn vt cht. Th hai, nh hng ca lao ng
lin quan n cc bin gi tr gia tng thng ln hn nhiu so vi nh hng
ca yu t vn lin quan n bin s gi lm vic. Th ba, cc mi quan h
cp th hai (phi tuyn tnh) l tng i thp, ngoi tr i vi cc gi tr
gia tng v gi lm vic vo nm 2004. Gia gi tr gia tng v s lng vn
vt cht, tn ti mi quan h gn nh tuyn tnh. Cui cng, cc tnh hung
ny khng thay i nhiu t nm 2001 n nm 2004. S thiu vng hiu
ng v mt thi gian ny c th gy ngc nhin v trong gian on ny c
nhng thay i c bn trong nn kinh t, tuy nhin n th hin cht lng v
chc chn ca d liu.
Tuy nhin, nu chng ta xem xt cc mi quan h cp cc ngnh
khc nhau, c th thy mt s khc bit ng k. Trong trng hp ca ngnh
cng nghip, co gin ca gi tr gia tng i vi lng vn vt cht rt
thp trong nm 2001, tng nh trong nm 2004 v cc tc ng cp
th hai o ngc gia hai nm: m nh trong nm 2001 v dng nh
trong nm 2004. Hn na, trong ngnh thng mi, co gin ca gi tr
gia tng i vi s gi lm vic cao hn vo nm 2004 so vi nm 2001 v
mi quan h ny km theo hiu ng cp th hai ln hn nhiu.
th 1: Quan h gia s gi lm (log) v gi tr gia tng (log)
Tng th nm 2004
Log (gi tr gia tng)
178
Log (gi)
Ngun: Tc gi.
th 2: Quan h gia gi tr vn vt cht (log) v gi tr gia tng (log)
Log (gi tr gia tng)
Tng th nm 2004
Log (vn)
Ngun: Tc gi.
Kt qu ca c tnh ca cc hm sn xut theo phng php hi quy

phn v
Bng 2 v 3 cho thy kt qu c lng hm sn xut theo phng php
hi quy phn v xem xt trong 10 thp phn v t 0,1 n 0,9. Trong ct u
tin, mt m hnh tuyn tnh n gin thng thng (OLS) dng CobbDouglas c c tnh xc nh thng qua mc ngha thng k ca
cc thng s, cc bin ph hp, v c bit chng minh li ch ca vic tin
hnh hi quy phn v thng qua cung cp s bin thin ca cc thng s dc
theo phn phi ca cc c s sn xut phi chnh thc, iu m cc m hnh
tuyn tnh n gin khng cho php thc hin.
Vic c tnh m hnh tuyn tnh n gin (OLS) bin minh cho s la
chn ca cc yu t c a vo hm sn xut nu chng ta xem xt hiu
qu bnh qun ca cc c s sn xut phi chnh thc. Nhn chung, cc h s
v lao ng, vn vt cht v vn con ngi l c ngha thng k v c cc
du c d kin v u c tc ng tch cc i vi gi tr gia tng. Ch c
bin cho thy s nm kinh nghim ca cc cng nhn ph thuc l khng c
ngha thng k trong vic to ra gi tr gia tng. Cc kt qu xc nhn mt
thc t quan st thy trc y trong phn tch m t rng nh hng ca lao
ng l quan trng hn nhiu so vi vn vt cht. Tuy nhin, s ng gp ca
vn vt cht l ng k. Tht vy, cc h s ln lt t mc 0,54 v 0,11 cho
179
180
cc bin s gi lm vic v lng vn vt cht. V vn con ngi, chng

ta c th lu ba im. u tin, cc tc ng l c ngha thng k nhng
tng i thp vi h s thp hn 0,09. Th hai, cht lng ca cc nh qun
l cc c s sn xut l rt quan trng so vi cht lng ca cc nhn cng
ph thuc. Cui cng, kinh nghim chuyn mn v thc tin quan trng hn
nghin cu hc thut.
Cc kt qu c lng hi quy theo phn v cho thy s bin thin tng
i ln ca cc h s i vi cc loi c s sn xut khc nhau ty theo mc
gi tr gia tng. Cc thng s rt khc nhau gia cc loi khc nhau ca
cc c s sn xut ty theo mc hiu qu hin ti. iu ny chng t
s bt cp ca cc phng php phn tch da trn cc m hnh tp trung
hon ton vo cc c s sn xut trung bnh hoc m hnh tuyn tnh n
gin SFA. Cc thay i trong gi tr tham s ca gi tr gia tng tnh theo
gi tr thp phn v c th hin trong hnh 10. Tnh n hi ca gi lm
vic c mt mc gim tng i ln khi xem xt c s sn xut trong thp
phn v gi tr gia tng cao hn. Con s ny gim t 0,7 trong thp phn v
0,1 xung di 0,4 trong thp phn v 0,9. Cc gi tr ca cc h s thm
ch nm ngoi khong tin cy (95%) ca h s to ra t m hnh tuyn tnh
n gin cho cc thp phn v hai cc. Ngc li, i vi vn vt cht,
co gin tng ln trong cc thp phn v cao hn nhng xu hng t r rng
hn (0,07 i vi thp phn v t 0,1 ti 0,12 i vi thp phn v 0,9) v
cc gi tr cc h s khng vt ra ngoi khong tin cy to ra t cc m
hnh tuyn tnh n gin. H s c cc thay i nhng ln tng i nh
so vi cc h s lin quan n lao ng v vn vt cht l h s lin quan
n s nm hc ca ngi ng u cc c s sn xut. N c xu hng i
xung nu chng ta chuyn t thp phn v thp nht n thp phn v cao
hn. Tuy nhin, cc gi tr ca tham s c tnh vn cn nm trong khong
tin cy ca gi tr thu c t m hnh tuyn tnh n gin. i vi cc bin
v vn con ngi khc, cc h s cn li hu nh khng i cho thp phn
v bt k v khng vt ra ngoi khong tin cy ca cc h s ca m hnh
tuyn tnh n gin.
2.612***
Xy dng
1048
0.665
-1.103***
-0.460***
0.077***
0.040
0.150***
0.020
0.071***
0.717***
0,1
1048
0.729
-0.588***
-0.246*
0.097***
-0.011
0.090**
0.044
0.084***
0.740***
0,2
0,3
1048
1.136***
-0.428***
-0.141
0.067***
0.003
0.051*
0.037
0.108***
0.716***
Ngun: INSTAT-IRD/DSM/EE2004, tnh ton ca tc gi.

Ghi ch: ngha thng k *** 1%, ** 5% v * 10%
1048
-0.236**
Thng mi
S quan st.
-0.130
0.056***
Cng nghip
Ngnh hot ng
Kinh nghim lnh o (log)
0.009
0.090***
Hc vn ca lnh o (log)
Kinh nghim trung bnh s dng

(log)
0.048**
0.105***
0.539***
OLS
Hc vn trung bnh s dng (log)
Vn con ngi
Vn (log)
Vn vt cht
Gi lm vic (log)
Lao ng
Bin
1048
1.640***
-0.297**
-0.083
0.058***
-0.002
0.059*
0.045*
0.112***
0.669***
0,4
Bng 2: c tnh hi quy phn v ca hm sn xut trong nm 2004
1048
2.179***
-0.214***
-0.102
0.047***
0.001
0.058***
0.045***
0.111***
0.617***
0,5
Thp phn v
1048
2.514***
-0.170
-0.046
0.056***
-0.009
0.057*
0.050**
0.110***
0.589***
0,6
1048
3.475***
0.060
0.006
0.038**
0.006
0.058*
0.046**
0.129***
0.453***
0,7
1048
3.835***
0.073
0.031
0.030*
0.030
0.039
0.028
0.135***
0.447***
0,8
1048
4.840***
0.114
-0.058
0.037
0.057*
0.085*
0.032
0.123***
0.378***
0,9
181
0.014
Kinh nghim trung bnh s dng (log)
0.097
3.111***
907
Thng mi
Xy dng
S quan st
907
0.384
-0.302*
-0.418***
0.102***
-0.031
0.046
0.061*
0.158***
0.619***
0,1
907
1.479***
-0.218
-0.209
0.044
-0.000
0.030
0.054*
0.115***
0.579***
0,2
Ngun: INSTAT-IRD/DSM/EE2001, tnh ton ca tc gi.

Ghi ch: Mc ngha thng k *** 1%, ** 5% et * 10%.
-0.188**
Cng nghip
Ngnh
0.059***
0.073**
Hc vn ca lnh o (log)
Kinh nghim lnh o (log)
0.052**
0.135***
0.378***
OLS
Hc vn trung bnh s dng (log)
Vn con ngi
Vn (log)
Vn vt cht
S gi lm vic (log)
Lao ng
Bin
907
1.916***
-0.151
-0.204*
0.060***
-0.035
0.041
0.080***
0.116***
0.534***
0,3
907
2.061***
-0.070
-0.157
0.059***
-0.029
0.069**
0.070***
0.112***
0.540***
0,4
0,5
907
2.547***
0.026
-0.147
0.051***
0.003
0.051
0.051**
0.119***
0.501***
Phn v
Bng 3: c tnh bng hi quy phn v i vi hm sn xut nm 2001
907
2.722***
0.156
-0.136
0.052***
0.007
0.076**
0.045**
0.116***
0.497***
0,6
907
3.274***
0.135
-0.134
0.039**
0.035
0.102***
0.026
0.115***
0.450***
0,7
907
4.230***
0.447***
-0.043
0.051*
0.039
0.075
0.048
0.139***
0.321***
0,8
907
5.214***
0.677***
-0.174
0.050**
0.081**
0.115*
0.029
0.153***
0.221***
0,9
182
Hnh 3: Bin thin ca cc h s ca hm sn xut nm 2004 v 2001

Nm 2004
1
gi lm vic (log)
0.5
Nm 2001
0
0.1 0.2 0.3
0.4
0.5 0.6 0.7 0.8
0.9
Ngun: Tc gi.
M t hiu qu ca cc c s sn xut
Mc hiu qu ca mt c s sn xut c nh ngha l tng quan
gia gi tr gia tng tnh bng tin thc s quan st c v s tin d on
thng qua m hnh cho phn v 0,9, c coi l gi tr tham chiu ca mc
hiu qu ti a m mt c s sn xut c cng c im t c.
Hnh 4 cho thy s phn b ca mc hiu qu ca cc c s sn xut
phi chnh thc. S phn b ny tri v bn tri v trng ging nh hnh dng
ca phn phi gamma. Kt qu cho thy cc c s sn xut phi chnh thc ni
chung rt thiu hiu qu. Mc hiu qu trung bnh ch t 33%. Con s ny c
ngha l tnh trung bnh, cc c s sn xut phi chnh thc ch sn xut hn
33% mc sn lng tim nng, mt mc u vo nht nh. Ni cch khc,
c th ci thin hai phn ba mc gi tr gia tng hin ti bng cch p dng
k thut sn xut hiu qu hn. C bn c s sn xut th c cha ti mt n
v t hiu sut trn 50%. a s cc c s sn xut phi chnh thc t di
mc 25% mc sn lng tim nng.
Cc c s sn xut phi chnh thc khng c ci thin hiu qu trong ngn
hn. Cc kt qu thu c trong nm 2001 v 2004 cho thy khng c s
thay i no trong thi gian ny. Mt mt, xt v mc tuyt i, hiu qu
l 33,5% vo nm 2004 v 33,8% vo nm 2001. Theo Bng 3, cc mc hiu
qu ca tng loi c s sn xut khng c nhiu thay i ng k trong thi
gian ny. Mt khc, v mt phn phi, hai ng cong ca mc hiu qu
183
184
c hnh thc gn ging nhau vi cc thng s ging nhau: lch (skewness)

0,91 trong nm 2004 v 0,98 vo nm 2001, 2,64 nm 2004 v Kurtosis 2,75
vo nm 2001. S n nh ny cho thy cht lng ca c s d liu c s
dng. Tht vy, v nguyn tc, hiu qu khng thay i nhiu trong ngn hn
v n ph thuc nhiu vo cng ngh sn xut v hnh vi ca lc lng lao
ng v c bit ca lnh o.
Hnh 4: Phn b cc mc km hiu qu ca cc c s sn xut trong
nm 2004 v 2001
Nm 2004
c tnh mt Kernel
2.5
2
1.5
Density
1
.5
0
0
.2
.4
.6
efficquantreg_va04
kernel = epanechnikov, bandwidth = .05
.8
Nm 2001
Phn tch m t mc hiu qu (Bng 3) nhn mnh mt s yu t quan

trng c kh nng phn nh s khc bit. Trc tin, mc hiu qu c
tng quan cht ch vi hiu nng hin ti ca c s sn xut. Cc c s sn
xut cng thuc nhm pha trn, th hiu qu cng cao. Mc hiu qu tng
t 11% ti cc n v thuc nhm quartile (25%) th nht (v gi tr gia tng)
n hn 70% ti cc n v trong nhm quartile th t. T gc ngnh cng
nghip, tnh trung bnh, cc c s sn xut trong ngnh thng mi khng
hiu qu bng cc ngnh cng nghip, hoc ngnh dch v. Hiu qu trung
bnh ca hai ngnh cng nghip v dch v l 34%, v ch t di 30% trong

ngnh thng mi. Vic duy tr mt nhn vin trong c s sn xut c mi
quan h dng vi mc hiu qu: khong cch v mc hiu qu trung bnh
ca cc c s sn xut c nhn vin c tr lng v khng c nhn vin l 10
im. Vic lnh o ca c s sn xut c o to ngh chnh thc to nn
mc hiu qu cao hn: tng 10% mc hiu qu trung bnh. Vic ng k kinh
doanh c tc ng n mc hiu qu: 35% ti cc c s sn xut c ng k
v 30% ti cc c s khng ng k. Kh khn trong tip cn tn dng v mt
bng lm gim hiu qu. Cc c s t nhn l c cc kh khn ny c mc
hiu qu thp hn 6 im. Nhng vn lin quan n nhu cu hoc khch
hng khng tc ng ti mc hiu qu k thut ca cc c s sn xut. Cui
cng, cc c s sn xut do ph n iu hnh, tnh trung bnh, t hiu qu hn
so vi cc c s do nam gii iu hnh.
Bng 4: M t v hiu qu ca cc c s sn xut phi chnh thc trong
nm 2004
Mc phi chnh thc trung bnh (%)
Nm
2004
2001
Cng nghip
35,9
37,5
Thng mi
29,5
27,0
Dch v
34,9
38,2
Khng
30,5
31,0
35,1
35,6
Khng
34,2
35,1
33,4
33,6
Khng
32,6
33,4
42,1
37,0
Khng
32,5
33,4
41,2
37,7
Ngnh
ng k
Hat ng ti Antananarivo
C s c lao ng tr lng
Lnh o c o to chnh thc
185
186
Gii tnh ca lnh o

N
26,4
26,9
Nam
41,2
39,8
Khng
33,5
34,1
33,5
33,6
Khng
34,4
34,1
30,4
32,6
Khng
34,8
34,6
29,7
31,2
Quartile 1
11,3
12,6
Quartile 2
26,4
24,5
Quartile 3
43,2
41,5
Quartile 4
70,6
62,5
33,5
33,8
C kh khn v cu
C kh khn v tn dng
C kh khn v mt bng
quartile gi tr gia tng
Tng
So snh vi kt qu t phng php SFA

So snh cc kt qu thu c vi cc kt qu t phng php SFA cho
thy nhiu hin tng. u tin, phng php SFA c xu hng nh gi qu
cao mc hiu qu. Tht vy, mc hiu qu trung bnh t phng php
SFA theo lut phn phi mt na hoc cp s nhn ca tnh khng hiu qu
l 47% v 60%. Nhng con s ny cng cho thy s nhy cm ca cc kt
qu thu c t SFA da trn quy lut phn phi tnh khng hiu qu. Tuy
nhin, mc tng quan gia cc bin v tnh khng hiu qu thu c t
phng php hi quy phn v v cc kt qu thu c t phng php SFA l
tng i cao: 0,85 vi phng php SFA na chun v 0,76 vi SFA-cp s
nhn. Hnh 5 cho thy cc ng cong ca mi tng quan, ni chung theo
xu hng logarit. Mc hiu qu ca cc hi quy phn v l thp hn nhiu
so vi mc thu c bng phng php SFA c bit l i vi cc c s
sn xut km hiu qu hn.
Hnh 5: ng cong ca s tng quan gia cc bin v s km hiu qu

thu c t phng php hi quy phn v v cc ng cong t phng
php SFA trong nm 2004 v 2001
Nm 2001
Nm 2004
4. Yu t quyt nh hiu qu ca cc c s sn xut

phi chnh thc
xc nh cc yu t quyt nh hiu qu ca cc c s sn xut phi
chnh thc, cn c tnh cc m hnh hi quy tuyn tnh n gin. Cc m
hnh ny c th ch r mi quan h vi c im h gia nh. M hnh khng
c tham vng xc nh hng ca quan h nhn qu c th c gia hiu qu
v cc bin gii thch. Tht vy, vic ng k kinh doanh hoc tip cn tn
dng c th nng cao hiu qu ca mt c s sn xut. Theo mt hng khc,
c s sn xut cng hiu qu th kh nng tip cn tn dng v ng k cng
cao. Cc kt qu c trnh by trong Bng 4. M hnh u tin bao gm tt
c quan st, trong khi ba m hnh khc xem xt mt cch ring bit cc c s
187
188
sn xut ca cng nghip, thng mi v dch v tnh ti s khc

bit gia cc ngnh. Kim nh quan h loi b tnh n nh ca h s trong
cc m hnh ring bit (LR chi2 (32) = 55,72, P = 0,006). Mc McFadden
R2 tng i thp l c im ph bin khi s dng cc d liu lin ngnh.
Cc h s c tnh trong cc m hnh v tnh hiu qu ni chung l ph
hp vi cc du d kin v cc kt qu thu c t cc phn tch m t trc
. Ty theo ngnh, c s khc bit v mc hiu qu gia cc c s sn
xut. Khi xem xt dch v nh mt tham chiu, cc h s lin quan n bin
gi cng nghip v thng mi u m, nhng ch c ngha thng k
mc 1% i vi thng mi. C th gii thch kt qu ny l do cc c s
sn xut thng mi khng hiu qu bng cc c s dch v, khi mi yu
t khng i, cc kt qu ny c th d on c cn c vo s liu thng
k m t v mc hiu qu trung bnh nu trong Bng 3.
Chng ti xem xt cc tc ng ca kh khn v cc vn m cc c
s sn xut phi chnh thc gp phi i vi tnh hiu qu thng qua li khai
ca ngi ng u. Cc kh khn lin quan n cung nhiu hn l cu v
c nh hng n hiu qu ca khu vc chnh thc. Tht vy, cc h s lin
quan n cc bin v s tn ti ca cc vn tip cn tn dng v cc vn
mt bng ca c s sn xut c du m, ngay c khi cc h s ny ch c
ngha thng k trong ngnh dch v. Mt khc, vi bin lin quan ti vn
cu, h s c tnh l khng c ngha thng k. T cc kt qu ny, c hai
cch gii thch. Mt mt, tip cn tn dng v mt bng kinh doanh l nhng
tr ngi thc s cho s pht trin khu vc phi chnh thc thng qua hn ch
hiu qu ca khu vc ny. V nh ngi qun l cc c s sn xut nu,
nhu cu cho cc dch v ny thc s tn ti v vic tha mn nhu cu ny c
th ci thin hiu sut hot ng. Mt khc, trong cc c s sn xut nh, k
thut sn xut c s dng l tng i linh hot v to thun li cho vic
iu chnh mc u vo trong c lao ng theo n hng nhn c. iu
ny hm cc vn lin quan n cu c phn nh trong s lng u
vo v ch khng phn nh tnh hiu qu.
T l (vn) / (s gi lm vic) c ngha thng k v c tng quan ngc
chiu vi mc hiu qu ca mt c s sn xut chnh thc. Hot ng
cng dng nhiu vn so vi lao ng th hiu qu cng gim. Trong khu vc
chnh thc, kt qu ny c v phi l tuy nhin trong khu vc phi chnh thc,
c th gii thch c. u tin, kt qu ny cho thy vai tr quan trng ca

yu t lao ng trong qu trnh sn xut trong khu vc phi chnh thc. Do
lc lng lao ng thiu nng lc k thut v thiu s o to, cng nhiu
vn hoc thit b cng hin i v c gi tr cao, th vic s dng cng thiu
hiu qu. Hn na, do th phn hp v sc mua thp, t n t hng ln hoc
tnh trng gia cng thu, gia nhp th trng d dng v cnh tranh khc lit
trong lnh vc ny, mt s ngnh ang b bo ha. Trong trng hp ny, t l
s dng vn thp v s vn l qu cao so vi nhu cu s dng v ch c th
gim s gi lao ng. Do tnh cht ca sn phm c bit l hng th cng,
lao ng th cng l hot ng ph bin ti mt s lnh vc. i vi cc lnh
vc hng th cng, cc nhn lm bng tay cho thy cht lng tt ca sn
phm nh trong iu khc v thu v my mc khng th thay th lao ng
th cng trong vic m bo cht lng sn phm.
Cc bin c trng khc ca c s sn xut, c tc ng n hiu qu,
l cc bin ng k v s tn ti ca nhn vin n lng trong mt c
s sn xut. H s c ng k ca cc c s sn xut c du dng v c
ngha thng k i vi m hnh tng th v ngnh dch v. C ng k
phn nh cch qun l bi bn hn v trnh k thut cao hn trong cc c
s sn xut. Hn na, chi ph pht sinh do kim sot hnh chnh v vic hi
nhp vo khu vc chnh thc khuyn khch vic nng cao tnh hiu qu trong
qun l ti nguyn. Tng t nh vy, bin s tn ti ca ngi lao ng n
lng gn vi cc h s c du dng v c ngha thng k cho tt c cc
m hnh ngoi tr trong thng mi. Vic tuyn dng nhn vin phn nh
mt mc chuyn nghip c trong vic t chc cc hot ng ca cc c
s sn xut cng nh khi thc hin nhim v c phn cng cho mi nhn
vin. Sc p v kt qu i vi mt nhn vin c th l nng n hn so vi
ngi tr gip gia nh hoc ngi hc vic. Cc h s tng ng lin quan
n tui ca c s sn xut phi chnh thc v mt s c im lin quan
ca c s l khng c ngha thng k. Kinh nghim thu c trong cc c
s sn xut khng c tc ng ng k ti hiu qu ca cc c s sn xut.
V c im ca ngi ng u cc c s sn xut, h s lin quan n
bin c o to chuyn nghip c du dng nhng ch ng k mc 10%
trong ngnh cng nghip. Cc hot ng ca ngnh ny i hi tng i
nhiu k thut v cng ngh so vi cc loi hot ng. Cc c im nhn khu
189
190
hc ca cc nh qun l ca c s sn xut c tc ng rt mnh i vi hiu

qu: c iu hnh bi nam gii v mt ngi ng tui c tc ng tch cc,
ring tui c nhng nh hng th cp c du m v c ngha thng k. Khi
kt ni vi cc kt qu ca cc phn trn, c th a ra hai cch gii thch v
hin tng ny. Mt mt, hiu qu ca mt c s sn xut phi chnh thc ph
thuc vo cc khon u t ban u, bao gm c kinh nghim c tch ly
trc y ca ngi qun l hn l nhng k nng thu c trong khi tin hnh
hot ng. Mt khc, t cht t nhin ca ngi ng u cc c s sn xut
(chng hn nh sc mnh th cht hoc mc trng thnh) c tc ng n
hiu qu cao hn trnh chuyn mn. Ngoi ra, hiu qu thp ca cc c s
do ph n iu hnh c th l do ph n coi hot ng kinh doanh ch gip
ngun thu nhp ph thm cho gia nh trong khi vn ng thi lm cng vic
nh. Ngc li, cc hot ng do nam gii iu hnh thng to ngun thu
nhp chnh cho h gia nh v i hi hiu qu cao hn v k lut cht ch hn.
Bng 5: Hi quy tuyn tnh n gin v hiu qu ca cc c s sn xut
phi chnh thc
Bin
Tng
Cng
nghip
Thng
mi
Dch v
Ngnh
Cng nghip
-0,004
Thng mi
-0,061***
c im c s sn xut
Vn/gi (log)
-0,014***
-0,022***
-0,023***
-0,006
C lao ng n lng (gi nh)
0,064***
0,049*
0,021
0,076***
C ng k (gi nh)
0,042***
0,027
0,044
0,047*
C vn cu (gi nh)
0,013
0,011
0,004
0,011
C vn tip cn tn dng (gi nh)
-0,037**
0,001
-0,033
-0,083***
C vn mt bng (gi nh)
-0,052***
-0,021
-0,024
-0,097***
C cc vn khc (gi nh)
0,050***
0,105***
Tui ca n v (log)
0,012
0,010
Bnh phng tui n v (log)

Qun l c o to (gi nh)
-0,001
-0,021
0,029
0,025
-0,014
0,001
-0,004
0,005
0,037*
0,051*
-0,055
0,014
0,105***
0,115***
c im ca qun l
Qun l nam (gi nh)
0,073**
0,111***
Tui ca qun l (log)

Bnh phng tui ca qun l (log)
0,295**
0,311**
1,868**
1,238**
-0,048***
-0,059***
-0,270**
-0,173**
Tip cn bo ch (gi nh)
0,034*
0,034
0,032
0,016
Cm nhn tch cc v chnh quyn (gi nh)
0,005
-0,007
0,035
0,003
Nm 2004 (tham chiu: 2001)
-0,003
-0,033
0,037
-0,003
Hng s
-0,215
-0,145
-3,029**
-1,923**
Pseudo_R2
0,08
0,10
0,04
0,08
1821
701
407
713

Ghi ch: C ngha thng k mc *** 1%, ** 5% v * 10%.
5. Kt lun
Cc hot ng to thu nhp c vai tr quan trng trong vic pht trin
kinh t x hi v cuc chin chng i ngho Madagascar. V vy, nng
cao hiu qu ca cc hot ng ny phi l mt ni dung c bn ca chnh
sch pht trin. Nghin cu ny nhm mc ch phn tch mc hiu qu
k thut ca cc c s sn xut phi chnh thc v cc yu t quyt nh hiu
qu ti khu vc Antananarivo, Madagascar bng cch s dng c s d liu
t mt lot cc iu tra 1-2 -3 tin hnh trong khu vc phi chnh thc vo
nm 2001 v 2004. Phng php hi quy phn v c s dng trong cc m
hnh tnh n s chnh lch ln v hiu qu gia cc c s, s chnh lch
ny khin vic phn tch thu c thng qua phng php da trn c nhn
trung bnh, phng php SFA.
Kt qu cho thy hiu qu ca cc c s sn xut phi chnh thc l rt
thp v khng c ci thin ng k no trong giai on 2001-2004: trung
bnh 33,5% trong nm 2004 v 33,8% vo nm 2001. iu ny c ngha l vi
cng cc ngun lc huy ng, hon ton c th t sn lng cao gp ba ln
mc hin ti. Tnh trng khc nhau ty thuc vo ngnh. Thng mi
c mc hiu qu thp nht, khng vt qu 30%, so vi hn 34% trong hai
ngnh khc cng nghip v dch v.
Mt s yu t nh hng n hiu qu ca cc c s sn xut, nhng
khc nhau ty theo ngnh. Khc vi nhng hn ch v cu khng c nh
191
192
hng ng k ti hiu qu, hn ch v cung nh cc vn lin quan n

tip cn tn dng v mt bng nh hng tiu cc c bit i vi hot ng
dch v. Trong cng nghip v thng mi, mi quan h ngc chiu
gia hiu qu v vn/gi lm vic cho thy vai tr ca lao ng khng th
c thay th bng vn, v thiu k nng khin vic s dng thit b hin i
v t tin tr nn km hiu qu. Hiu qu ca mt c s sn xut phi chnh
thc ph thuc vo cc s vn ban u, bao gm c kinh nghim ca ngi
qun l c c trc khi iu hnh n v, hn l nhng k nng c c
trong qu trnh tin hnh hot ng. Cc kinh nghim thc t phn nh qua
tui ca c s sn xut phi chnh thc v mt s c im lin quan ca
n khng c tc ng ln v mang ngha thng k. Ngoi ra, tc ng ca
o to ngh ca ngi qun l c s ch c du dng trong ngnh cng
nghip. Tuy nhin, c im nhn khu hc ca ngi ng u c tc ng
nh nhau bt k thuc ngnh no. tui ca ngi ng u c s cng
cao, th hiu qu cng ln. Ngoi ra, cc n v c ngi ng u l nam
gii c hiu qu cao hn cc c s do ph n iu hnh, iu ny c th c
gii thch bi mc ch ca cc hot ng ny ch to ra thu nhp ph cho
gia nh trong khi ph n vn trng nom vic gia nh. Vic qun l cht ch
v chuyn nghip th hin qua s tn ti ca nhn vin n lng v vic
ng k chnh thc ca c s sn xut c tc ng ti hiu qu nht l trong
ngnh dch v.
Cc kt qu ny cho thy mt s hng chnh sch ngnh c th c
thc hin thc y cc doanh nghip nh. i vi dch v, k hoch hnh
ng u tin nn tp trung vo vic ci thin cc iu kin ca cung: to
iu kin tip cn tn dng, h tr cho vic tuyn dng nhn vin, ci thin
khng gian lm vic. Trong ngnh cng nghip, cc chin lc nn c
nh hng ch yu vo vic ci thin vn con ngi nh o to ngh v k
thut sn xut. i vi thng mi, cn ci thin nng lc qun l, k thut
qun l vn phng v vic nghin cu cc th trng mi. Ngoi ra, cc chnh
sch tng th cho ton b khu vc phi chnh cn nhn mnh c bit v vic
chuyn nghip ha v pht huy tinh thn kinh doanh, c bit l ph n
lnh o ca cc c s sn xut.
Ti liu tham kho

Aigner D., Lovell C. et Schmidt P., 1977, Formulation and estimation of
stochastic frontier production function models, Journal of Econometrics 6,
2137
Ajibefun A. et Daramola G., 2003, Determinants of Technical and
allocative Efficiency of microenterprises: Firm level evidence from Nigeria,
African Development Bank
Battese G.E., Coelli T.J., 1993, A stochastic frontier production function
incorporating a model of technical inefficiency effects, Working Papers in
Econometrics and Applied Statistics, vol. 69. Department of Econometrics,
University of New England, Armidale
Battese G.E., Coelli T.J., 1992, Frontier production functions, technical
efficiency and panel data: with application to paddy farmers in India, Journal
of Productivity Analysis 3, 159 169.
Battese G., Coelli T., 1988, Prediction of firm-level technical efficiencies
with a generalized frontier production function and panel data, Journal of
Econometrics 38, 387-399.
Behr A., 2010, Quantile regression for robust bank efficiency score
estimation, Elsevier, European Journal of Operational Research
Chapelle K., Plane P., 2005, Technical Efficiency Measurement within the
Manufacturing Sector in Cte dIvoire: A Stochastic Frontier Approach, The
Journal of Development Studies, Vol.41, No.7, October 2005, pp.1303 1324
Charnes A., Cooper W.W., Rhodes E., 1978, Measuring the Efficiency of
Decision Making Units, European Journal of Operational Research, 2, 429-444.
Coelli, T.J., Battese G.E., 1996, Identification of factors with influence
the technical efficiency of Indian farmers, Australian Journal of Agricultural
Economics 40, (2), 1944
Fare R., Grosskopf S., Lovell C.A.K, 1985, The Measurement of Efficiency
of Production, Kluwer Academic Publishers, Boston
Farell M. J., 1958, The measurement of productive efficiency, Journal of
the Royal Statistical Society Series, 120, pp. 253-281
Koenker R., Hallock K. F., 2001, Quantile Regression, Journal of Economic
Perspectives, Volume 15, Number 4, Fall 2001, Pages 143156
193
194
Koenker R. et Bassett G., 1978, Regression Quantiles, Econometrica.

January 46:1, pp. 3350
Koopmans T.C., 1951, An Analysis of Production as an Efficient
combination of activities, Activity analysis of production and allocation ,
Cowles Commission for Research in Economics, Monograph N13, New York
Lachaud J.P., 2009, Profits, efficience et genre des micro-entreprises urbaines
Madagascar. Existe-t-il une courbe de Kuznets ? Larfi Groupe dconomie
du dveloppement, DT/148/2009, Universit Montesquieu Bordeaux IV
Liu C., Laporte A., Ferguson B., 2007, The quantile regression approach
to efficiency measurement: insights from Monte Carlo Simulations, HEDG
Working Paper 07/14, The University of York
Marzban C., 2003, Quantile Regression, Applied Physics Lab., Department
of Statistics, Univ. of Washington, Seattle, WA, USA 98195 CAPS, University
of Oklahoma, Norman, OK
Masakure O., Cranfield J., Henson S., 2008, The Financial Performance
of Non-farm Microenterprises in Ghana, Elsevier World Development Vol. 36,
No. 12, pp. 27332762, University of Guelph, Guelph, Canada
Meeusen, W., Van den Broek, J., 1977, Efficiency estimation from Cobb
Douglas production functions with composite errors, International Economic
Review 18, 435444
Movshuk O., 2004, Restructuring, productivity and technical efficiency
in Chinas iron and steel industry, 19882000, Elsevier Journal of Asian
Economics 15 (2004) 135151
Nguyen H. C.,, 2009, Caractristiques compares du secteur informel en
zone urbaine et priurbaine dans le delta du Fleuvre Rouge: le cas de Hano,
University of Social Science of Hanoi
Piesse J., Thirtle C., 2000, A Stochastic Frontier Approach to Firm Level
Efficiency, Technological Change, and Productivity during the Early Transition
in Hungary, Journal of Comparative Economics 28, 473501
Rakotomanana, 2004, Le secteur informel Antananarivo, phase 2 de
lenqute 1-2-3, Projet Madio INSTAT/IRD
Sderbom M., Teal F., 2001, Firm size and human capital as determinants
of productivity and earnings, CSAE Working Paper WPS 2001.9. Centre for the
Study of African Economies, Department of Economics, University of Oxford
2.2
PHN TCH HIU QU U T GIO DC

TRONG KHU VC KINH T PHI CHNH THC
TI CAMEROON1
Nguetse Tegoum Pierre
Gii thiu
Cameroon tri qua mt giai on suy thoi kinh t nghim trng t
nm 1984 n nm 1993 do gim gi ca du m v ca cc sn phm to
ngun ngoi t chnh (ca cao, c ph). S cng thng ti chnh buc Chnh
ph thanh l, ti c cu nhiu doanh nghip nh nc v doanh nghip thuc
s hu nh nc (public and parastatals) v thu nh cc dch v cng. Cc
bin php ny gp phn lm th trng lao ng v cc iu kin sng ca
ngi dn tr nn kh khn hn.
S phc hi kinh t vo nm 1994, theo sau s ph gi ca ng franc
CFA v sng kin dnh cho cc nc ngho chu gnh nng n nn khng
gip nng cao i sng ca ngi dn Cameroon. D liu t cuc Kho
st H gia nh Cameroon ln th hai (ECAM 2) xc nh t l h ngho
mc 40% (INS, 2002). Kt qu ca cuc kho st v vic lm v khu vc
phi chnh thc (EESI) thc hin nm 2005 cho thy c tnh trng thiu vic
lm v quy m ln ca cc hot ng phi chnh thc (75,8% v 90,4%, INS,
1
Bi vit ny nhn c gii nht ca cuc thi Jan Tinbergen 2009 dnh cho cc nh thng k tr n t cc
nc ang pht trin. Cuc thi do Vin Thng k Quc t (ISI) t chc. http://isi.cbs.nl/awards-prizes.htm
Nghin cu nhn c h tr k thut t Vn phng Quan st Kinh t v Thng k chu Phi cn Sahara
(AFRISTAT). Tc gi bi vit c bit cm n cc kin hu ch ca Siriki Coulibaly, Aude Vescovo v
Christophe Nordman.
195
196
2005a). V vic lm l ngun thu nhp chnh ca ngi dn Cameroon, nn

cc vn vic lm cn c a vo trong cc chin lc chng i ngho.
Chnh v vy nm 2009, Chnh ph xy dng Ti liu v Chin lc tng
trng v vic lm thay th cho Chin lc xa i gim ngho xy dng
nm 2003, v Chin lc ny khng x l y cc vn ca th trng
lao ng.
T quan im ny, cu hi v li ch ca gio dc l rt c bn: gio dc
tc ng ng k n thu nhp ca ngi lao ng, m thu nhp th quyt
nh tnh trng ngho i ca h gia nh. Trn thc t, gio dc nh hng
n cc khon thu nhp theo gi ca ngi lao ng ca tt c cc khu vc
th ch (cng, t nhn chnh thc, phi nng nghip phi chnh thc v nng
nghip phi chnh thc). V d, trong khu vc nng nghip, thu nhp theo gi
trung bnh t cc hot ng chnh tng t 80 franc CFA i vi nhn vin
khng c trnh hc vn ln 223 franc CFA i vi nhn vin tt nghip
(INS, ibid). Hn na, trnh hc vn ca ch h gia nh nh hng ng
k n xc xut ngho ca h gia nh (INS, 2002). Ngoi ra, gio dc c vai
tr quan trng trong vic hi nhp ca cc c nhn vo th trng lao ng
Cameroon. V d, t l tht nghip hoc thi hn tht nghip gia tng khi
trnh hc vn tng (INS, ibid).
Mc tiu chnh ca nghin cu ny l nh gi li ch v thu nhp m
ngi lao ng thuc khu vc phi chnh thc c hng nh vic hon
thnh gio dc tiu hc (FSLC) hoc chng ch tng ng. Nghin cu
cng c tnh li ch ca vic tt nghip trung hc c s (c GCE-OL).
Trong mt thi gian di, theo ghi nhn ca Bennell (1996), nhiu nghin
cu v vic tr li trng i hc cc nc ang pht trin ch tp trung vo
ngi lao ng ca khu vc chnh thc, trong khi b qua khu vc phi chnh
thc, ni li ch ca gio dc c coi l rt thp. Sau ny, vai tr ca gio
dc tiu hc i vi thu nhp khu vc phi chnh thc c cng nhn, tuy
nhin i khi vn c s min cng khi cho rng gio dc tiu hc ch c tc
ng i vi thu nhp khu vc phi chnh thc khi ngi hc hon thnh
ton b chng trnh (ba nm hc khng c gi tr hn 0 nm, iu quan
trng l hon thnh ton b chng trnh). Cc pht hin ny thc y
cc t chc quc t ng h cho vic hon thnh gio dc tiu hc thay v ch
vn ng cho vic i hc. Ngy nay, vai tr ca gio dc trung hc i vi thu
nhp khu vc phi chnh thc bt u c bit n (Keupie v nhng ngi

khc, 2008).
Trn thc t, c hai loi phng php nh gi tc ng: phng php thc
nghim v phng php bn thc nghim hay cn gi l phi thc nghim. i
vi c hai phng php, c hai nhm: nhm kho st gm nhng ngi nhn
c kho st ( y, c chng ch FSLC) v nhm khng c kho st (nhm i
chng) bao gm cc c nhn khng c kho st ( y, khng c FSLC).
Khi vic la chn ngi kho st c thc hin mt cch ngu nhin
(trng hp ca phng php thc nghim) th phn tch tc ng ca chnh
sch c th thc hin bng cch n gin l so snh s im trung bnh ca
hai nhm ( y, thu nhp bnh qun ca c hai nhm). Nu la chn kho
st khng phi l ngu nhin, nh l trng hp trong bi vit ny do vic
cp FSLC khng phi l ngu nhin, phng php so snh n gin ny b
sai lch. l l do ti sao Phng php c lng Bnh phng Nh nht
thng thng (OLS) do Mincer (1962) xut, nu s dng khng ng cch,
s dn n cc c lng khng thng nht do tnh ni sinh ca gio dc
(Heckman v nhng ngi khc, 1997; Blundell v nhng ngi khc, 2000;
Sianesi Barbara, 2002). Tht vy, c cc bin nh hng n c vic c chng
ch FSLC v mc thu nhp. Do cn s dng phng php nh gi tc
ng c tnh n s khc bit - trc (ex-ante) ca bin cn quan tm gia
cc c nhn thuc nhm kho st v c nhn ca nhm kim chng, l la
chn kho st. Cc phng php ny l: phng php tng hp, phng
php bin cng c, m hnh la chn v phng php khc bit i.
u im ca phng php tng hp l do tnh nonparametric ca n,
do khng phng on v phn phi thu nhp v s d. Tuy nhin, phng
php ny da trn gi nh rng la chn b thin lch vi cc bin quan st
c. iu ny c ngha l c th quan st cc yu t phn bit mt ngi c
FSLC vi mt ngi khng c chng ch. Tuy nhin, gi nh ny l rt hp.
C th c cc bin khng quan st c cng nh hng n vic i hc v
thu nhp (v d nh cc ch s thng minh). Vic xc minh gi thuyt ny i
hi rt nhiu bin m t tnh trng ca c nhn trc khi kho st v d on
kh nng c cp FSLC.
Chp nhn la chn phng php ny r rng l gip gii quyt c cc
vn ni sinh ca m hnh. V vy, khng cn s dng cng c nh trng
197
198
hp ca phng php bin cng c (IVM)2, l phng php i hi phi c t

nht mt cng c c nh hng n gio dc nhng li khng nh hng n
thu nhp tr khi thng qua gio dc. Phng php tng hp khng yu cu
cc bin cng c. Phng php Tng hp im Xu hng tm tt cc thng
tin cha trong mt s ln cc bin din gii vic nhn kho st thng qua
mt xc sut nhn kho st (Rausenbaum v Rubin, 1983).
Tuy nhin, phng php tng hp c hn ch nht nh. Bi v c
trng thi c lp cn thit xc nh cc tham s, c th cn a vo qu
nhiu cc bin c iu kin, l cc bin khng phi lc no cng c th tip
cn. Mc chnh xc ca phn tch cng gim, bi v cc kh nng tng
hp mt c nhn vi mt c nhn khc gim, khi chng ti l gii tt hn vic
tip nhn kho st. Ngoi ra, tng hp trn quan st l qu trnh c hc ch
da trn cc thuc tnh thng k, iu kh c th c bin minh trn thc
t t gc hnh vi ca tc nhn (Bruno Crpon, 2005). Cch tt hn l lp
m hnh ng thi cho cc khon thu nhp tim nng ca ngi lao ng v
gio dc. iu ny dn ti m hnh la chn trn bin khng quan st c,
y l mt m hnh parametric.
Bi vit ny c t chc nh sau. Phn 1 gii thiu nhng bin c s
dng v c im ca lao ng trong khu vc phi chnh thc. Phn 2 trnh
by kt qu c tnh trc khi a ra kt lun phn 3. Trnh by chi tit cc
m hnh c s dng tnh ton tc ng ca gio dc i vi thu nhp
ca ngi lao ng khu vc phi chnh thc nm ti phn ph lc cui bi vit.
1. D liu v mt s thng k m t v th trng lao ng

1.1. Gii thiu v kho st3
Cc d liu c s dng da trn cc kho st v Vic lm v Khu vc
phi chnh thc (EESI) do Vin Thng k Quc gia Cameroon thc hin nm
2005. y l mt hot ng quy m ton quc vi hai giai on. Giai on
2
Xem Altonji and Dunn (1996); Behrman v nhng ngi khc (1996) hoc Bonjour v nhng ngi khc
(2000), bit thm v phng php ng dng cc bin cng c trong c tnh hiu qu u t gio dc.
3
Da trn phng php ca EESI (INS,2005b).
u tin thu thp d liu x hi - nhn khu hc v vic lm. Giai on th

hai kho st v cc c s sn xut phi nng nghip phi chnh thc c
xc nh trong giai on u tin. Phng php ca kho st EESI thc ra
l phng php ca giai on 1 v 2 ca mt cuc kho st 1-2-3, c ngha
l giai on 3 v tiu dng h gia nh khng c thc hin. Ch c d liu
t giai on u tin c s dng trong phn tch.
Cc tp d liu mu c s dng cho vic kho st l kt qu ca cng tc
lp bn ca Tng iu tra Dn s v Nh ln th ba c tin hnh vo
nm 2005. Mt mu gm 8.540 h gia nh c xy dng theo phng n
iu tra thng k phn tng hai cp (two degree stratified survey design).
Phn tng c thc hin theo mi vng v khu vc c tr, l: th,
bn th hoc nng thn. Tng s c 32 tng. cp th nht, cc n v
iu tra (enumeration areas - EA) c rt ra t mi lp. Trong mi EA c
la chn, mt s h gia nh c la chn ngu nhin phng vn.
Theo khuyn ngh quc t, dn s trong tui lm vic l tt c cc
c nhn t 15 tui tr ln. nh ngha v khu vc phi chnh thc c la
chn cho kho st EESI l mt trong nhng nh ngha c thng qua bi
H thng Ti khon Quc gia nm 1993 (tp hp cc tiu chun quc t
thit lp mt khun kh cho vic xy dng cc thng k ti khon quc gia).
S phn bit gia cc ngnh c thc hin cp doanh nghip, trn c
s ti liu hnh chnh v hch ton chnh thc. Cc doanh nghip phi chnh
thc (hoc cc c s sn xut phi chnh thc (IPU)) l cc c s khng c m
s thu v/hoc khng c s sch k ton. Lao ng trong khu vc phi chnh
l nhng ngi c vic lm chnh trong cc c s phi chnh thc.
Cc khu vc phi chnh thc c th c chia thnh hai phn khc: khu
vc nng nghip v khu vc phi nng nghip. Khu vc nng nghip phi chnh
thc bao gm cc lao ng ca cc c s sn xut phi chnh thc c hot ng
chnh l: nng nghip, chn nui (k c gia cm) v sn xut cc sn phm
ngun gc ng vt, sn bn, nh bt v nui thy sn. Khu vc phi nng
nghip bao gm cc lao ng tham gia vo cc IPU phi nng nghip (cng
nghip, thng mi, dch v).
Bin thu nhp c s dng trong c lng l logarit ca thu nhp
theo gi da trn thu nhp hng thng k khai v s gi lm vic. Thu nhp
bao gm lng, cc khon tin thng nm, chia s li nhun, ngh php c
199
200
lng, li ch bng hin vt. i vi lao ng t do, thu nhp l li nhun

hoc thu nhp hn hp ca c s sn xut. i vi ngi lao ng ph thuc
(ngi hc ngh v gip vic gia nh), thu nhp4 l tng cc khon tin
thng bng tin mt hoc hin vt m h nhn c nu nhng yu t ny
c tnh thng xuyn.
1.2 Thng k m t
Cc kt qu thng k m t c trnh by trong Bng 1 di y. Khu
vc kinh t phi chnh thc ca Cameroon s dng 89,4% lao ng tui
15 v cao hn. Ngi lao ng ca khu vc ny tr hn so vi nhng ngi
lm vic trong khu vc chnh thc. tui trung bnh l 32,6 nm trong khu
vc phi nng nghip v 37,2 nm trong khu vc nng nghip so vi 37,8 nm
trong khu vc chnh thc. Ph n to thnh lc lng lao ng chnh ca
khu vc phi chnh thc. H chim mt na lc lng lao ng ca cc doanh
nghip phi nng nghip phi chnh thc v 53,9% lc lng lao ng ca khu
vc khai thc nng khong sn (primary sector) truyn thng. Ngc li,
trong khu vc chnh thc, c bn nhn vin mi c mt ph n (24,4%).
Ngi lao ng ca khu vc chnh thc c trnh hc vn v tay ngh
cao hn so vi nhng ngi thuc khu vc phi chnh thc. Tuy nhin, lc
lng lao ng ca khu vc phi nng nghip tng i c tay ngh vi 56%
ngi lao ng ca khu vc phi chnh thc ny hon thnh gio dc tiu
hc v 4,4% trong s h c chng ch GCE-OL hoc chng ch gio dc cao
hn. Tuy nhin, trong khu vc nng nghip, ngi lao ng ni chung l t
hc, bi v gn nh 3/4 trong s h khng c FSLC.
S gi lm vic mi tun trong khu vc phi nng nghip cao hn so vi khu
vc nng nghip, do cc hot ng nng nghip b hn ch bi di ca ngy.
Hn na, tc dng ca chng ch FSLC l khc nhau trong hai khu vc v n
lm tng thi gian lm vic hng tun trong cc hot ng phi nng nghip v
gim thi gian trong cc hot ng nng nghip. Cc nhn cng khu vc chnh
thc lm vic trung bnh nhiu hn so vi nhn cng khu vc phi chnh thc.
Thu nhp trung bnh (theo thng hoc theo gi) trong khu vc phi nng
nghip cao hn gp i thu nhp ca khu vc nng nghip. C chng ch FSLC
Thu nhp khng khai bo do INS c tnh vi h tr k thut ca DIAL v AFRISTAT.
lm tng 38% thu nhp bnh qun theo gi trong khu vc phi nng nghip.
T l tng ny l khong 79% trong khu vc nng nghip phi chnh thc. Mt
nhn cng khu vc nng nghip phi chnh thc kim c nhiu hn nu anh
ta tt nghip, nhng cng phi lm vic lu hn. Thu nhp trong khu vc
chnh thc rt cao so vi nhng ngi ca khu vc phi chnh thc. Trn thc
t, mt nhn cng ca khu vc chnh thc bnh qun thu nhp cao hn 3,9
ln so vi mt nhn cng trong khu vc phi nng nghip v cao hn 8,8 hn
so vi mt nhn cng ca khu vc nng thn.
Bng 1: c im vic lm v v c im ngi lao ng theo khu vc
th ch (15 tui tr ln)
Khu vc th ch
Chnh thc
Phi nng
nghip phi
chnh thc
Nng nghip
phi chnh thc
T l nhn cng trong khu vc (%)
10,7
37,1
52,2
Tui trung bnh
37,8
32,6
37,2
T l n (%)
24,4
49,4
53,9
S nm hc hon thnh
10,9
5,9
3,4
Khng i hc
1,1
19,4
35,8
Cp mt
17,8
40,0
46,8
Trung hc c s
23,9
28,0
14,4
Trung hc ph thng v cao hn
57,3
12,6
2,9
Tng
100,0
100,0
100,0
Khng c chng ch
6,9
43,8
73,8
FSLC
29,3
40,4
22,5
GCE-OL / PROBATOIRE
25,0
11,4
2,9
GCE-AL v cao hn
38,9
4,4
0,8
Tng
100,0
100,0
100,0
Khng c chng ch
50,9
41,7
39,1
FSLC v cao hn
44,2
45,0
32,1
Tng
44,6
43,6
37,1
Cc bin
Trnh hc vn
Chng ch cao nht
S gi lm vic/tun
201
202
Thu nhp trung bnh Khng c chng ch

hng thng (Thu nhp
FSLC v cao hn
trung bnh theo gi)
n v CFAF
Tng
51 659 (249)
22 902 (162)
11 485 (86)
118 433 (713) 32 150 (224) 15 942 (154)

113 847 (682) 28 263 (198) 12 771 (105)
Ngun: Tnh ton ca tc gi, da theo INS (2005a).
2. Kt qu
Cc kt qu c da trn mu ca ngi lao ng khu vc phi chnh
thc c tr lng, c cha cn sng khi h 15 tui v thng bo v trnh
ca ngi cha.
2.1 c tnh n gin hiu ng ca FSLC i vi thu nhp trong

khu vc phi chnh thc
Hi quy OLS khi chy xong ch ra rng d l phn khc no, m hnh c
ngha thng k chung mc 1%. Bin FSLC cng c ngha thng k mc
1%. Tuy nhin, tt c cc bin khng c ngha thng k trong c hai m
hnh. Tht vy, bin kinh nghim tim nng khng c ngha thng k trong
phn khc nng nghip phi chnh thc v bin tn gio khng c ngha
thng k trong phn khc phi nng nghip. Chng ti ghi nhn rng mt s
yu t khc (chng hn nh cc c im ca cc c s sn xut) cng c th
nh hng n thu nhp ca ngi lao ng trong khu vc phi chnh thc
Cameroon, v mi m hnh to ra t hn 13% phn tn thu nhp.
Kt qu cho thy rng tc ng ca FSLC i vi nhn cng ca khu vc
phi chnh thc l kh quan trng, c bit trong phn khc nng nghip t
38% so vi 30% trong phn khc phi nng nghip. Tuy nhin, nhng c tnh
ny l thin lch bi v vic c FSLC khng c phn phi ngu nhin, n
ph thuc vo cc yu t nht nh c th c hoc khng c quan st. Do
chng ti s iu chnh thin lch la chn trc ht l trn cc bin quan
st c sau s iu chnh cc bin khng quan st c.
Bng 2: c tnh n gin v gio dc trong khu vc kinh t phi chnh

thc: OLS
Cc bin
Phi nng nghip
Nng nghip
H s
lch chun H s
lch chun
FSLC
0,30***
0,04
0,38***
0,05
Kinh nghim tim nng
0,01***
0,01
0,01
0,01
0,01
-0,01
0,01
(Kinh nghim tim nng)^2 /100

Trn 32 tui
-0,01
0,18***
0,04
0,21***
0,06
-0,30***
0,03
-0,45***
0,05
Hn nhn (Kt hn hay Sng t do)
0,06**
0,03
0,08*
0,05
Cng gio
0,05
0,07
0,20**
0,08
o Hi
0,01
0,07
0,11
0,10
Nhp c
0,07**
0,03
0,08**
0,05
Khu vc thnh ph
0,12***
0,03
0,27***
0,06
Hng s
4,52***
0,08
3,92***
0,10
Cc thng k ca m hnh
R2 iu chnh (%)
11,3
12,8
Cc quan st
2391
1571
Ngun: EESI (2005), Giai on 1. Tnh ton ca tc gi.

*: C ngha 10%; **: c ngha mc 5%; ***: c ngha mc 1%.
2.2. iu chnh la chn kho st da trn cc bin quan st c:

tng hp
c tnh xc sut c c FSLC
Bng 3 tm tt kt qu c tnh cc yu t quyt nh vic c chng ch
FSLC. D phn khc no, cc thng k v cht lng ca m hnh l tha
ng. Trong khu vc phi nng nghip, 44% bin thin c gii thch bi cc
m hnh, t l ny l 27% khu vc nng thn. Ngoi ra, m hnh c th xp
t nht 83% cc c nhn vo trong cc th loi quan st c.
c im chnh ca ngi cha tc ng ti qu trnh hc ca ngi con
l lao ng trong khu vc kinh t phi chnh thc Cameroon chnh l trnh
hc vn. Tht vy, mt a tr c cha c trnh hc vn tiu hc c c
203
204
hi ginh c chng ch FSLC cao hn gp bn ln so vi mt a tr c

cha khng i hc. T l chnh lch (odd ratio) ny l hn by nu c nhn
ny c so snh vi ngi lao ng c cha hon thnh cp trung hc.
i vi ngi lao ng ca khu vc phi chnh thc phi nng nghip, cc
khu vc th ch v ngnh hot ng ca ngi cha cng c nh hng n
vic hc ca con ci. V cha m ch yu lm vic trong khu vc phi chnh
thc nn thu nhp ca h thp hn so vi nhng ngi lm vic trong khu
vc chnh thc. V vy, h khng c ngun lc ti chnh cho con em
ti trng.
Cc c im c nhn nh tui tc, gii tnh, tn gio v ni sinh cng
c nh hng n kh nng t c chng ch FSLC. D thuc phn khc
no th tc ng ca tui c th dng lm, nh cao din ra vo khong
nm 32 tui. iu ny c ngha l mt a tr sinh vo khong nm 1971 c
nhiu kh nng t c FSLC hn mt a tr sinh ra trc hoc sau thi
im ny. Ngi sinh ra vng nng thn t c kh nng t c FSLC so
vi nhng ngi sinh ra ti cc khu vc th (th ph ca tnh, khu, phn
khu), h thng lao ng trong cc trang tri. Bi vit ny s ch ra cc tc
ng tiu cc ca lao ng tr em i vi gio dc tr em. Cui cng, nam gii
c c hi t c FSLC cao hn t nht hai ln so vi ph n do s phn bit
i x gii tnh v mt s truyn thng/phong tc vn cn cn tr vic hc
hnh ca tr em gi Cameroon.
Bng 3: Xu hng t c chng ch FSLC c tnh cho ngi lao ng
khu vc kinh t phi chnh thc
Phi nng nghip
Nng nghip
T l chnh lch
lch
chun
T l
chnh
lch
lch
chun
Quan chc cao cp
1,38
0,38
0,74
0,27
Nhn vin
1,00
0,26
0,53**
0,17
1,50
0,38
2,16***
0,70
Cc bin lin quan n ngi cha

CSP (tham chiu: Lao ng t
do)
Khu vc hot ng (tham chiu:

Phi chnh thc
chnh thc)

Ngnh hot ng (tham chiu: Thng mi/Cng nghip
Nng nghip, Ng nghip, Chn
Dch v
nui)
1,85***
0,32
1,46*
0,34
1,61***
0,31
1,54*
0,41
Tiu hc
4,91***
0,71
4,27***
0,63
Trung hc v cao hn
11,34***
2,86
7,52***
2,56
Tui
1,34***
0,04
1,14***
0,03
Bnh phng tui
1,00***
0,00
1,00***
0,00
0,31***
0,04
0,41***
0,05
Thin cha
2,37***
0,60
2,53***
0,65
o hi
0,15***
0,04
0,18***
0,07
Th ph ca Khu/Phn khu
1,90***
0,26
2,00***
0,30
Th ph ca tnh
1,98***
0,37
0,62
0,22
Trnh hc vn (tham chiu:

Khng i hc)
Cc bin lin quan n ngi lao ng
Tn gio (tham chiu: Khc/

Khng tn gio)
Ni sinh (tham chiu: lng)
Cc thng k ca m hnh
Pseudo R2 (%)
44,0
27,0
Khu vc pha di ng cong

(AURC) %
90,7
83,1
Cc quan st
2382
1581

*: C ngha thng k 10%; **: C ngha thng k mc 5%; ***: C ngha
thng k mc 1%.
Phn phi im xu hng v phn tch vng h tr chung

Vi cc bin c s dng lp m hnh cho xc sut t c FSLC
chng ti thc hin cc thut ton ca Ichino v Becker (2002) xc nh
cc bin cho php tnh im s nhm xc minh thuc tnh cn bng. Kt qu
cho thy rng d trong phn khc no th tt c cc bin ban u c chn
t cn bng ngng 0,1%, do cc bin ny c gi li trong vic tnh
ton im xu hng.
im xu hng ch n gin l xc sut c d on v kh nng t c
FSLC c rt ra t phng trnh logit l phng trnh m hnh ha cc kh nng
t c FSLC. C nhn c ghp theo cc phn khc ca h: mt bn l lao
ng phi nng nghip v bn kia l lao ng nng nghip. Trc khi thc hin
tng hp, cn phn tch di cc phn phi im c hai nhm (kho st v
khng c kho st) xc nh nhng c nhn nm trong vng h tr chung.
205
206
Vng h tr chung c xc nh bng cch s dng quy tc min-max.

Quy tc ny so snh s im ti thiu v ti a c hai nhm (kho st v
khng c kho st). Cc c nhn nm trong vng h tr chung l nhng
ngi c s im bng hoc ln hn mc ti a ca cc gi tr ti thiu v t
hn hoc bng mc ti thiu ca cc gi tr ti a. Vic p dng quy tc ny
cho thy rng d l khu vc th ch no, hn 95% c nhn nm trong vng
h tr chung. V vy, cc c nhn ca c hai nhm c c tnh gn ging nhau
bt k cc bin quan st c l g.
Tng hp
Chng ti kim nh hai phng php tng hp: tng hp mt-mt
vi thay th v tng hp ht nhn Epanechnikov. C hai phng php ch
p dng cho khu vc h tr chung v vic a cc c nhn nm ngoi khu
vc ny vo c th gy ra thin lch cho cc c tnh. Hai k thut ny cho
php gim s khc bit gia cc c im trung bnh ca nhm kho st v
nhm i chng. Tuy nhin, phng php ht nhn hiu qu hn. Nh trnh
by trong Bng A4 v A5 (trong ph lc), phng php ny ghp tt hn hai
nhm c cc c im trung bnh ging nhau.
V d, khi xem xt phn khc nng nghip, chng ta c th lu rng
vi phng php tng hp mt-mt, c im trung bnh ca nhm kho
st khc bit ng k so vi cc c im ca nhm i chng i vi mt s
bin nh: Thin cha gio, Quan chc cao cp v Thng mi/Cng nghip.
Trong khi , khng c s khc bit v c tnh trung bnh ca hai nhm
khi dng phng php tng hp ht nhn Epanechnikov. Hn na, d
thuc phn khc no th cng khng c s khc bit c ngha thng k
v hiu ng trung bnh ca gio dc i vi ngi c kho st khi di
thng (bandwith) dao ng trong khong 0,04 v 0,08. Cui cng chng ti
chn di thng h = 0,06; gi tr ny cng c Blundell v Sianesi
Barbara (2001) s dng.
Bng 4 trnh by hiu ng kho st trung bnh sau khi tng hp. iu
ny cho thy hiu qu u t gio dc tiu hc cho ngi lao ng ca khu
vc phi chnh thc Cameroon l ng k v c ngha thng k ngng
1%. Cc li ch ny thp hn so vi nhng li ch thu c khi dng phng
php OLS vn b thin lch.
Trong phn khc nng nghip, hiu qu u t ca chng ch FSLC trn

thu nhp theo gi ca ngi lao ng c chng ch ny c c tnh l 20%.
Ni cch khc, nu nhng ngi lao ng ny khng hon thnh gio dc
tiu hc, thu nhp ca h s t hn 20% so vi thu nhp hin ti. Hn na,
trong phn khc th trng lao ng ny, nu nhng ngi lao ng ang
khng c FSLC m c chng ch ny th thu nhp ca h s ci thin 23%. V
vy, nu ngi lao ng khng c FSLC m hon thnh kha hc v c giy
chng nhn th tc ng n thu nhp ca h s t nht l bng kha o to
ban u ca ngi lao ng hin tt nghip, gi nh rng tui c cp
giy chng nhn khng nh hng n hiu qu ca kho st. Li ch trung
bnh ca gio dc c bn i vi ngi lao ng khu vc phi nng nghip phi
chnh thc l vic thu nhp ca h tng 21%.
Trong phn khc nng nghip, hiu qu u t ca gio dc thm ch cn
ln hn. Hiu qu u t ca gio dc tiu hc i vi thu nhp ca ngi lao
ng c FSLC l khong 28%. Trong khi , ngi lao ng khng tt nghip
s c thu nhp tng 25% nu h tt nghip. Li ch trung bnh ca FSLC i
vi thu nhp ca ngi lao ng nng nghip c c tnh l 26%.
Tm li, gio dc c bn ng mt vai tr quan trng i vi thu nhp
ca ngi lao ng khu vc phi chnh thc Cameroon. iu ny chng t tm
quan trng ca ngun nhn lc i vi mc thu nhp, xa i gim ngho v
tng trng kinh t.
Bng 4: Hiu qu u t gio dc c bn trong khu vc kinh t phi chnh
thc: phng php tng hp
Phi nng nghip
Hiu qu ca FSLC
i vi thu nhp ca ngi lao ng c FSLC:
TT
i vi thu nhp ca ngi lao ng khng c FSLC:

i vi thu nhp ca ngi lao ng:
ATE
TNT
Nng nghip
c tnh
lch
chun
c tnh
lch
chun
20,0***
4,9
27,6***
6,1
22,7***
7,2
25,1***
7,4
21,0***
5,5
26,0***
5,9
Ngun: EESI (2005), Giai on 1.Tnh ton ca tc gi.

lch chun tnh theo phng php Bootstrap (200 ln lp li)
*: C ngha 10%; **: C ngha mc 5%; ***: C ngha mc 1%.
207
208
iu chnh la chn kho st da trn cc bin khng quan st c

M hnh ny cho thy hai kt qu quan trng (Xem Bng 5). Trc tin,
c thin lch do bin khng quan st c gy ra, bi v, d l phn khc no,
bin Lambda biu hin tc ng ca cc bin khng quan st c c ngha
thng k mc 1%. Tuy nhin, du m ca n cho thy nh hng ngc chiu
ca bin khng quan st c ln thu nhp ca ngi lao ng. Th hai, gio
dc c bn c nh hng mang ngha thng k ( ngng 1%) i vi thu
nhp ca ngi lao ng khu vc phi chnh thc. Hiu qu kho st trung bnh
ca FSLC c tnh khong 22% trong phn khc phi nng nghip v khong
28% trong phn khc nng nghip. Nhng tc ng ny tng t nh cc tc
ng thu c trong m hnh tng hp, nhng thp hn ng k so vi gi tr
thu c trong m hnh n gin l m hnh phng i cc tham s.
Bng 5: Hiu qu u t ca gio dc c bn trong khu vc kinh t phi
chnh thc: m hnh la chn trn bin khng quan st c
Phi nng nghip
Cc bin
Nng nghip
H s
lch
chun
H s
lch
chun
FSLC
0,22***
0,04
0,28***
0,05
Kinh nghim tim nng
0,01 **
0,01
0,00
0,01
0,01
0,01
0,01
0,01
Hn 32 tui
0,22***
0,04
0,29***
0,06
-0,26***
0,03
-0,36***
0,05
0,08**
0,03
0,11**
0,05
-0,02
0,07
0,05
0,08
o Hi
0,18**
0,07
0,21**
0,10
Di c
0,08**
0,03
0,08*
0,05
Thnh th
0,08***
0,03
0,23***
0,06
Lambda
-0,29***
0,04
-0,40***
0,06
Hng s
4,75***
0,08
4,39***
0,12
Tnh trng hn nhn (Kt hn hoc sng t do)

Thin cha
Thng k ca m hnh
R2 iu chnh (%)
13,0
15,1
Cc quan st
2532
1659

Hiu qu u t ca gio dc trung hc c s i vi nhn cng khu

vc kinh t phi chnh thc
Vi cng mt phng php, chng ti phn tch hiu qu ca vic t
c Chng ch chung v Gio dc, Cp ph thng (GCE-OL) i vi nhn vin
khu vc phi chnh thc. y, nhm kho st gm ngi lao ng lm vic
trong khu vc phi chnh thc c GCE-OL hoc chng ch cao hn v nhm i
chng bao gm nhng ngi lao ng ch c FSLC. iu ny cho php chng
ti nh gi tc ng rng ca gio dc trung hc c s i vi thu nhp
ca ngi lao ng. Chng ti p dng phng php tng hp ht nhn
(kernel matching) Epanechnikov (di thng h = 0,06) v chng ti cng thc
hin m hnh la chn trn bin khng quan st c.
La chn trn cc bin quan st c
Cc bin quan st c m chng ti dng trong vic tnh ton im xu
hng l cc bin s dng trong c tnh xc sut t c FSLC. im s
ny nh gi kh nng t c GCE-OL, kh nng ny ph thuc vo vic
c FSLC hay cha. Cc c tnh c lin quan c trnh by trong ph lc (A6,
Hnh A3 v A4). Vic kim nh di cc im s cho thy trong phn khc phi
nng nghip 99,6% quan st nm trong khu vc h tr chung so vi 96,5%
trong phn khc nng nghip.
Phng php tng hp cho thy hiu qu u t ca GCE-OL trn thu
nhp ca ngi lao ng c chng ch v lm vic trong khu vc phi nng
nghip c c tnh l 33% (Xem Bng 6). Mt khc, nu ngi lao ng
c FSLC quay li trng v t c GCE-OL, iu ny s lm tng 30% thu
nhp ca h vi gi nh rng tui c cp chng ch khng nh hng
n li ch ca chng ch. Hiu ng trung bnh ca gio dc trung hc c
s i vi ngi lao ng c chng ch FSLC v lm vic trong khu vc phi
nng nghip c c tnh l 31%. Ngc li, trong phn khc nng nghip
hiu ng trung bnh ca GCE-OL i vi thu nhp ca ngi lao ng c th
rt thp, xp x khng; trn thc t, c ba tham s u khng c ngha
thng k.
209
210
Bng 6: Hiu qu u t ca gio dc trung hc c s trong khu vc kinh

t phi chnh thc: phng php tng hp
Phi nng nghip
Hiu qu u t ca GCE-OL
i vi thu nhp ca ngi lao ng c GCE-OL:
c tnh
TT
Nng nghip
lch
lch
c tnh
chun
chun
33,0***
4,9
12,9
12,3
i vi thu nhp ca ngi lao ng khng c GCE-OL nhng c

29,9***
TNT
FSLC:
5,4
21,6
13,9
5,1
20,2
12,7
i vi thu nhp ca ngi lao ng c FSLC:
ATE
31,0***
Ngun: EESI (2005), Giai on 1.Tnh ton ca tc gi.

lch chun c tnh bng phng php Bootstrap (200 ln lp li)
La chn trn bin khng quan st c

Vic p dng m hnh la chn trn bin khng quan st c l hp l
trong c hai phn khc, v t l nghch o Mills (Lambda) c ngha thng
k ngng 1%, qua khng nh s tn ti ca cc bin khng quan st
c nh hng n c vic t c GCE-OL v thu nhp. Mt s bin kim
chng lin quan n kinh nghim tim nng, tn gio v tnh trng hn nhn
khng c ngha thng k. Tuy nhin, loi cc bin ny ra cng khng tc
ng n cc h s khc.
Trong khu vc phi nng nghip, bin GCE-OL - phn nh vic c hoc
khng c GCE-OL - c ngha thng k ngng 1% v cho thy li ch trung
bnh ca chng ch ny i vi thu nhp ca ngi lao ng khu vc phi nng
nghip phi chnh thc l khong 31% (Xem Bng 7). Ngc li, khu vc
nng thn bin ny khng c ngha thng k. V vy, c GCE-OL s khng
nh hng n thu nhp ca ngi lao ng hot ng nng nghip. Nh
vy, cc kt qu thu c trong cc m hnh la chn trn bin khng quan
st c trng vi cc kt qu ca phng php tng hp.
Bng 7: Hiu qu u t ca gio dc trung hc c s trong khu vc kinh

t phi chnh thc: m hnh la chn trn bin khng quan st c
Cc bin
Phi nng nghip
Nng nghip
H s
lch chun
0.31***
0.04
0.11
0.11
Kinh nghim tim nng
0.02*
0.01
0.02
0.01
-0.04
0.05
-0.03
0.03
Hn 32 tui
0.09*
0.05
0.27***
0.08
-0.18***
0.04
0.41**
0.18
Tnh trng hn nhn (Kt hn hoc sng t do)
0.06
0.04
-0.03
0.08
Thin cha
-0.09
0.09
0.22
0.18
o Hi
0.00
0.10
-0.01
0.23
0.14***
0.04
-0.04
0.07
Thnh th
0.05
0.04
0.06
0.09
Lambda
-0.35***
0.06
-1.02***
0.23
Hng s
5.19***
0.13
5.67***
0.31
GCE-OL
Di c
H s
Thng k ca m hnh
R2 iu chnh (%)
14.9
11.1
Cc quan st
1471
574

La chn ti im gia nhp khu vc phi chnh thc v cc yu t

quyt nh phn b khu vc
Chng ti s kim nh la chn ti im gia nhp khu vc phi chnh
thc. Trn thc t, phng trnh thu nhp trc b gii hn, b qua s
tn ti ca khu vc chnh thc, do c th b thin lch. Chng ti s xc
nh cc yu t quyt nh phn b khu vc. Tp hp mu c s dng gm
nhng ngi c tim nng hot ng (tui t 15 nm tr ln) c phng vn
trong kho st EESI.
Kim nh la chn ti im gia nhp khu vc kinh t phi chnh thc
Cc kt qu kim nh (Xem Bng 8) cho thy t l nghch o Mills
211
212
(Lambda)5 c ngha thng k v dng trong cc phng trnh ca khu vc

kinh t chnh thc (cng cng v t nhn) v m trong cc phng trnh khu
vc phi chnh thc. Tuy nhin, trong khu vc phi nng nghip, bin ny khng
c ngha thng k, ngay c ngng 10%. V vy, trong cc khu vc chnh
thc (cng hoc t nhn), cc c im khng quan st c nh hng n
s la chn khu vc ca c nhn cng nh hng n tin lng h sau khi
tham gia phn khc ny ca th trng lao ng. Trong khu vc nng thn, cc
c im khng quan st c ny tc ng tiu cc ln thu nhp tim nng
ca ngi lao ng v trong phn khc phi nng nghip, chng khng c tc
ng. V vy, ngi lao ng Cameroon lm vic trong khu vc phi chnh thc
khng c s la chn ti a ha thu nhp tim nng nh cn phi lm
trong trng hp th trng cnh tranh. Do , h khng t c nguyn vng
ca mnh bi v h khng th tham gia vo khu vc chnh thc.
Bng 8: Kim nh la chn ti im gia nhp cc phn khc th trng
lao ng
Cng
Chnh thc
t nhn
Phi nng nghip

phi chnh thc
Nng nghip
phi chnh thc
FSLC
0,45***
0,22**
0,32***
0,36***
Kinh nghim tim nng
0,03***
0,03***
0,02***
0,00
-0,05*
-0,04
-0,05***
0,00
Hn 32 tui
0,18***
0,27***
0,20***
0,24***
-0,13***
0,37***
-0,34***
-0,36***
Tnh trng hn nhn (Kt hn hoc sng

t do)
0,00
0,15***
0,09***
0,04
Thin cha
0,05
0,02
0,19*
0,28***
o Hi
-0,12
0,00
0,10***
0,30***
Di c
0,14***
0,06
0,07***
0,08**
Thnh th
0,28***
0,17***
0,17***
0,22***
Lambda
6,10***
6,09***
4,31***
3,74***
Cc bin
Cc kt qu ca m hnh la chn cho php tnh c tham s Lambda c trnh by ti Bng A8 trong
phn Ph lc.
Hng s
0,51***
0,71***
-0,04
-0,15***
R2 iu chnh (%)
30,4
29,2
10,5
9,5
Cc quan st
1204
1160
6572
3540
Thng k ca m hnh

Yu t quyt nh phn b khu vc

M hnh phn b khu vc trnh by trong ph lc (bng A9) cho thy
kim nh thng s (specification test) Hausman-McFadden (1984) cho bit
xc sut bc b nhm gi thuyt (v Tnh c lp ca cc la chn thay th
khng ph hp) c ngha thng k mc 1%. iu ny l ni rng phn
b khu vc l mt qu trnh ngu nhin. Mt ngi trong tui lm vic
trc tin la chn tham gia vo th trng lao ng hoc chn trng thi
khng hot ng. Sau , nhng ngi trong tui lao ng c chia
thnh nhng ngi tht nghip v nhng ngi lao ng ca cc phn khc
khc nhau ca th trng lao ng.
Chng ti ghi nhn rng cc bin c lin quan n mi trng gia nh
ng vai tr quan trng trong vic c nhn quyt nh c tham gia hoc
khng tham gia th trng lao ng. Trch nhim gia nh i vi con cn t
tui v trch nhim ca ch h khuyn khch cc c nhn tm kim vic lm.
Mt ln na, s hin din ca ngi c trng thi khng hot ng trong cc
h gia nh nh hng tiu cc n c hi tham gia th trng vic lm ca
cc thnh vin. S tham gia ca ngi dn vo khu vc phi chnh thc chu
tc ng ca cc bin lin quan n mi trng gia nh. Hiu ng ca cc
bin ny i vi xc sut tham gia th trng lao ng cng c El Aynaoui
(1998) nu bt vi d liu v Marocco.
Gio dc c vai tr quyt nh i vi tnh trng ngh nghip ca ngi
dn. Xc sut tht nghip tng khi trnh hc vn tng; ngi c tay ngh
th tht nghip cn hn lm cc cng vic bp bnh v nhn thu nhp thp,
vn l c trng ca khu vc phi chnh thc. Hn na, xc sut tham gia
phn khc chnh thc tng mnh khi trnh hc vn tng. Nhng trong
phn khc chnh thc th l hiu ng ngc li khi xc sut gia nhp gim
khi trnh hc vn tng.
213
214
3. Kt lun v khuyn ngh

Nghin cu ny nhm mc ch phn tch hiu qu u t gio dc i
vi ngi lao ng khu vc phi chnh thc ti Cameroon. Chng ti thc
hin cc phng php tng hp cc bin quan st c v cc m hnh la
chn cc bin khng quan st c nh gi tc ng ca gio dc c bn
i vi thu nhp ca nhng ngi lm vic trong khu vc kinh t phi chnh
thc (phi nng nghip v nng nghip). Nghin cu cng phn tch li ch
ca gio dc trung hc c s i vi ngi lao ng.
Cc kt qu thu c trong hai phng php trng nhau v xc nhn tc
ng tch cc ca gio dc i vi thu nhp ca ngi lao ng khu vc phi
chnh thc. Cc li ch ca vic hon thnh gio dc c bn (c FSLC) c
tnh l 20% trong khu vc phi nng nghip v 28% khu vc nng thn. Tuy
nhin, nu ngi lao ng khng c trnh hc vn quay li trng v hon
thnh chng ch FSLC (hoc chng ch tng ng), iu ny s lm thu
nhp ca h tng 22% n 25%, vi gi nh rng tui nhn chng ch khng
nh hng n nhng li ch tim nng ca chng ch.
Tc ng ca vic hon thnh gio dc trung hc c s i vi thu nhp
ca ngi lao ng khu vc phi nng nghip thm ch cn ln hn. C GCE-OL
gip tng 33% thu nhp ca nhng ngi c chng ch ny, trong khi s thit
hi ca nhng ngi lao ng dng li ti trnh FSLC l khong 30%. Hiu
ng kho st trung bnh ca GCE-OL trn thu nhp ca ngi lao ng khu vc
phi nng nghip c c tnh ln n 31%. Mc d vy trong phn khc nng
nghip hiu qu u t ca trnh ny xp x bng khng. Tuy nhin, kt qu
ny cn c kim nh bi cc nghin cu khc.
Ngoi ra, kim nh la chn ti im gia nhp khu vc kinh t phi chnh
thc cho thy s tn ti ca thin lch la chn nh hng n kt qu ca
khu vc nng nghip. Tuy nhin, kt qu ca khu vc phi nng nghip khng
b nh hng bi thin lch ny. Kim nh ny cng cho thy rng ngi lao
ng Cameroon lm vic trong khu vc phi chnh thc khng c s la chn
ti a ha thu nhp tim nng nh h cn phi lm trong trng hp th
trng cnh tranh. Do , h khng t c nguyn vng ca mnh bi v h
khng th tham gia vo khu vc chnh thc. H lm trong khu vc kinh t phi
chnh thc bi v h khng th tham gia vo khu vc chnh thc.
Gio dc ng vai tr quyt nh trong tnh trng ngh nghip ca ngi

dn. Xc sut b tht nghip v tham gia vo khu vc chnh thc tng cng
chiu vi trnh hc vn. Tri li, xc sut tham gia khu vc kinh t phi
chnh thc gim khi trnh hc vn tng. Vic tham gia vo khu vc ny
ch yu c xc nh bi mi trng gia nh.
Tm li, nghin cu nu bt vai tr ca gio dc c bn v gio dc trung
hc c s trong khu vc kinh t phi chnh thc ti Cameroon; hiu qu ca u
t gio dc hin nay khng chc chn. Bi hc rt ra l cn m rng cnh ca
gio dc t nht cho n cp gio dc trung hc c s. Chnh ph Cameroon
cn can thip ci thin vic tip cn gio dc v cht lng ca gio dc. K
c khi gio dc tiu hc c chnh thc min ph Cameroon t nm 2000,
chng ta phi tha nhn rng kt qu ca vic ny l khng tng xng. Mc
cung gio dc vn cn rt thp v thiu c s h tng trng hc nhiu vng
nng thn. Ngoi ra cn c tnh trng qu ng hc sinh, thiu gio vin, thiu
thit b Hu qu l t l lu ban v b hc cao.
Chnh ph Cameroon cn tuyn thm gio vin, xy dng v trang b cho
cc trng hc, tng cng o to ngh v cng c th xy dng v thc
hin chnh sch quc gia v gio dc x hi nhm gip h ngho khng c
iu kin mua ti liu hc tp cho con ci.
V trung hn, gio dc min ph c th c ko di ti cp trung hc c
s. Hn na, Chnh ph c th iu chnh nhng ngi tham gia khu vc phi
chnh thc, thc hin cc chng trnh khuyn khch sinh vin tt nghip tham
gia khu vc phi chnh thc (v d, cp tn dng, min thu cho mt s nm).
Chnh quyn trung ng cng c th t chc o to ngh min ph (o to
cng ngh sinh hc cho nng dn mi c hiu qu cao) v thc hin cc chnh
sch nng cao hiu qu ca cc c s sn xut phi chnh thc to iu kin
thun li cho qu trnh chuyn tip ca h sang khu vc chnh thc.
215
216
Ph lc:
Bng A1: Phn phi nhn cng trong khu vc phi chnh thc xp theo
loi hnh
Khu vc
Ch s dng lao ng/

Cn b cao cp
Lao ng
t do
Nhn vin/
Nng dn
Hc vic/Gip vic
gia nh
Tng
Phi nng nghip
5,1
59,7
21,6
13,5
100,0
Nng nghip
2,2
63,3
2,0
32,6
100,0
Tng
3,4
61,8
10,2
24,7
100,0
Ngun: EESI (2005), Giai on 1. Tnh ton ca tc gi. D liu c trng s.
Bng A2: Phn phi mu nhn cng phi chnh thc c xem xt khi c
tnh hiu qu u t gio dc
Vng iu tra
Phi nng nghip
Nng nghip
Tng
Douala
422
10
432
Yaounde
359
368
Adamaoua
164
104
268
Min Trung (khng gm

Yaound )
178
163
341
ng
123
179
302
Cc Bc
273
92
365
Duyn hi (khng gm Douala)
113
134
247
Bc
234
237
471
Ty Bc
201
243
444
Ty
238
298
536
Nam
77
52
129
Ty Nam
150
138
288
Cameroon
2532
1659
4191
Bng A3: Phn phi mu ca nghin cu xp theo Chng ch cao nht

Chng ch
Khng c chng ch
Phi nng nghip
Nng nghip
Quan st
Tn s
Quan st
Tn s
972
38,4
1054
63,5
FSLC
991
39,1
514
31,0
GCE-OL and +
569
22,5
91
5,5
Tng
2532
100,0
1659
100,0
Hnh A1: Phn phi im xu hng cho lao ng phi nng nghip (C
FSLC/Khng c FSLC)
700
600
Frequency
500
400
Treated
Non-treated
300
200
100
0
0,00
0,08
0,15
0,23
0,31
0,38
0,46
0,54
0,62
0,69
0,77
0,85
0,88
0,92
Score
Hnh A2: Phn phi im xu hng cho lao ng nng nghip (C FSLC/
Khng c FSLC)
300
Frequency
250
200
Treated
Non-treated
150
100
50
0
0,00
0,08
0,17
0,25
0,33
0,42
0,50
0,58
0,67
0,75
Score
0,83
0,92
217
218
Bng A4: c im trung bnh ca lao ng khu vc phi nng nghip

trc v sau phng php tng hp
Sau
Trc
Mt-mt
c im
Log thu nhp theo gi
Di thng
h=0.04
Di thng
h=0.06
Di thng
h=0.08
TG
Chnh lch
(TG-CG)
TG
Chnh lch Chnh lch Chnh lch Chnh lch

(TG-CG)
(TG-CG)
(TG-CG)
(TG-CG)
4,723
0,305***
5,007
0,167*** 0,199*** 0,200*** 0,201***
c im c nhn
Tui
36,084 -5,704*** 30,407
-0,257
0,468
-0,061***
0,432
0,067*** 0,059*** 0,057*** 0,053***
Thin cha
0,436
0,388***
0,814
-0,035**
-0,008
-0,008
-0,008
o Hi
0,514
-0,389***
0,133
0,025**
-0,001
-0,001
-0,002
Tnh
0,141
0,146***
0,272
0,051*** 0,053*** 0,056*** 0,059***
Khu
0,427
0,040*
0,467
Tiu hc
0,215
0,232***
0,475 -0,061*** -0,046**
Trung hc v cao hn
0,063
0,239***
0,260
Cn b cao cp
0,065
0,117***
0,154
0,004
0,017
0,018
0,018
Nhn vin
0,148
0,172***
0,319
-0,016
-0,027
-0,026
-0,025
Thng mi/Cng
nghip
0,179
0,029*
0,211
0,021
-0,003
-0,002
-0,001
Dch v
0,199
0,225***
0,398
0,015
0,007
0,008
0,011
Khu vc phi chnh thc
0,146
0,283***
0,396
-0,003
0,008
0,010
0,014
-0,018
0,318
-0,023
0,332
0,322
-0,025
-0,023
-0,047**
-0,047**
c im ngi cha
0,073*** 0,043*** 0,045*** 0,046***

*: C ngha thng k 10 %; **: C ngha thng k 5 %; ***: C ngha
thng k 1 %.
TG= Nhm Kho st CG= Nhm i chng.
Bng A5: c im trung bnh ca lao ng khu vc nng nghip trc

v sau phng php tng hp
Sau
Trc
Mt-mt
c im
Log thu nhp theo gi
Di thng
h=0.04
Di thng
h=0.06
Di thng
h=0.08
TG
Chnh lch
(TG-CG)
TG
Chnh lch Chnh lch Chnh lch Chnh lch

(TG-CG)
(TG-CG)
(TG-CG) (TG-CG)
4,598
0,371***
4,594
0,226*** 0,272*** 0,276*** 0,279***
c im c nhn
Tui
36,760 -7,883*** 36,784
0,339
0,389
0,301
0,252
0,451
-0,103***
0,453
-0,005
0,004
-0,001
-0,002
Thin cha
0,894
0,213***
0,894
-0,032*
-0,020
-0,017
-0,016
o Hi
0,055
-0,166***
0,055
0,008
0,016
0,015
0,015
Tnh
0,043
0,014*
0,043
0,010
0,001
0,000
-0,001
Khu
0,349
0,155***
0,346
0,017
0,013
0,010
0,012
Tiu hc
0,474
0,305***
0,477
-0,013
0,029
0,032
0,032
Trung hc v cao hn
0,099
0,078***
0,095
0,000
-0,003
-0,006
-0,004
Cn b cao cp
0,063
0,027***
0,058
0,030**
0,014
0,014
0,014
Nhn vin
0,197
0,116***
0,198
-0,033
-0,011
-0,006
-0,001
0,036*
0,110
0,038**
0,017
0,015
0,015
c im ngi cha
Thng mi/Cng nghip 0,109

Dch v
0,203
0,126***
0,199
-0,002
0,005
0,012
0,018
Khu vc phi chnh thc
0,213
0,149***
0,209
-0,008
0,000
0,004
0,009

*: C ngha thng k 10 %; **: C ngha thng k 5 %; ***: C ngha
thng k 1 %.
TG= Nhm Kho st CG= Nhm i chng.
219
220
Bng A6: c tnh xu hng c GCE-OL ca lao ng khu vc phi chnh

thc c FSLC
Phi nng nghip
Nng nghip
T l chnh lch T l chnh lch

lch
chun
lch
chun
Cc bin lin quan n ngi cha
1,58**
0,40
0.45
0.51
1,07
0,26
0.14*
0.16
1,43*
0,31
2.69
2.98
1,12
0,21
1.33
0.72
1,23
0,24
0.60
0.38
Tiu hc
1,51**
0,26
1.77*
0.59
Trung hc v cao hn
3,63***
0,76
1.04
0.67
Tui
1,39***
0,06
1.05
0.06
Bnh phng tui
1,00***
0,00
1.00
0.00
0,38***
0,05
0.01***
0.01
Thin cha
1,31
0,37
0.50
0.29
o hi
0,89
0,29
0.29
0.25
Th ph ca Khu/Phn
khu
2,66***
0,48
2.21**
0.71
Th ph ca tnh
1,58***
0,26
3.82*
2.67
CSP (tham chiu: Lao ng t

do)
Quan chc cao cp

Nhn vin
Khu vc hot ng (tham chiu:

Phi chnh thc
chnh thc)
Ngnh hot ng (tham chiu: Thng mi/Cng nghip
Nng nghip, Ng nghip; Chn
Dch v
nui)
Trnh hc vn (tham chiu:
Khng i hc)
Cc bin lien quan n ngi lao ng
Tn gio (tham chiu: Khc/

Khng tn gio)
Ni sinh (tham chiu: lng)
Cc thng k ca m hnh
Pseudo R2 (%)
15,6
22,8
Khu vc di ng cong
(AURC) %
75,7
82,9
Cc quan st
1513
571

*: C ngha thng k 10%; **: c ngha thng k mc 5%; ***: c ngha
thng k mc 1%.
Hnh A3: Phn phi im xu hng ca lao ng khu vc phi nng nghip
c FSLC
Frequency
150
Treated
100
Non-treated
50
0
0,00
0,08
0,17
0,25
0,33
0,42
0,50
0,58
0,67
0,75
0,83
0,92
Score
Bng A4: Phn phi im xu hng ca lao ng khu vc nng nghip

c FSLC
200
Frequency
150
Teated
100
Non-Treated
50
0
0,00
0,04
0,08
0,17
0,25
0,33
0,42
Score
0,50
221
222
Bng A7: Phn phi mu nhng ngi 15 tui v nhiu tui hn theo
tnh trng hot ng
Tnh trng
Quan st
Tn s
Khng hot ng
5848
26,2
Tht nghip
1681
7,5
Khu vc cng
1226
5,5
Khu vc t nhn chnh thc
1199
5,4
Khu vc phi nng nghip phi chnh thc
7659
34,3
Khu vc nng nghip phi chnh thc
4739
21,2
Tng
22352
100,0
Bng A8: M hnh la chn a thc (t l chnh lch)
Cng
Ni c tr
(tham chiu: nng
thn)
Phi nng
Nng nghip
T nhn chnh
nghip phi
phi chnh thc
thc
chnh thc
Yaound/Douala
0,48***
1,39***
1,14**
0.03***
Thnh ph khc
1,08
1,41***
1,49***
0.30***
10,18***
4,94***
1,34***
2.00***
26,05***
8,13***
1,28***
1.27***
121,34***
15,17***
0,83**
0.55***
Tui
2,02***
1,83***
1,44***
1,45***
Tui bnh phng
0,99***
0,99***
1,00***
1,00***
0,76**
0,33***
0,71***
0,66***
Ch h
6,91***
6,08***
5,35***
4,77***
Trong quan h gia nh
1,41***
0,96
0,86***
1,20***
% con t 0-4 tui trong h
8,63***
14,96***
30,14***
74,88***
13,87***
25,46***
41,00***
91,28***
% ngi tui lao ng trong h khng c

thu nhp
0,00***
0,00***
0,00***
0,00***
S gi lm vic gia nh/tun
0,97***
0,96***
0,99***
1,00
Tiu hc
Trnh hc vn (tham Trung hc c s
chiu: Khng i hc)
Trung hc ph thng
v cao hn
S gi i hc/tun
0,96***
0,94***
0,96***
0,95***
Thng k ca m hnh
Pseudo R2 (%)
40,9
LR 2(60)
24181,11
Quan st
22352

*: C ngha thng k 10%; **: C ngha thng k mc 5%; ***: C ngha
thng k mc 1%.
223
5,53
0,02
0,00
0,05
0,19
0,07
0,17
0,12
0,15
0,00
0,00
Tui bnh phng
Ch h
Trong quan h gia nh
% ngi tui lao ng trong h khng c thu nhp
S gi lm vic gia nh/tun
S gi i hc/tun
0,95
0,98
0,00
5,53
2,90
1,11
5,81
0,67
0,99
2,05
0,01
0,00
0,00
1,68
0,88
0,11
0,65
0,07
0,00
0,05
0,71 146,57 48,58
4,81***
Trung hc ph thng v cao hn
33,66 11,22
16,48
0,09
0,68
0,69
4,87***
Tiu hc
0,86
0,03
SE
4,78***
0,12
1,49***
Thnh ph khc
0,32
OR
Cng
Trung hc c s
0,10
1,25***
Yaound/Douala
Tui
Trnh hc vn (tham
chiu: Khng i hc)
Ni c tr
(tham chiu: nng thn)
SE
OR
Cc bin
Tht nghip
(ni chung)
Bng A9: Cc yu t quyt nh phn b khu vc
0,93***
0,97***
0,00***
9,62***
4,45***
0,76***
5,34***
0,30***
0,99***
1,81***
18,34***
10,67***
8,63***
1,11
0,93
OR
0,01
0,00
0,00
2,93
1,34
0,07
0,58
0,03
0,00
0,04
4,12
2,39
1,92
0,12
0,09
SE
T nhn chnh thc
0,95***
0,99***
0,00***
14,05***
7,55***
0,63***
4,41***
0,64***
1,00***
1,41***
0,97***
1,70***
2,35***
1,14**
0,71***
OR
0,00
0,00
0,00
2,46
1,30
0,04
0,32
0,04
0,00
0,01
0,08
0,13
0,17
0,07
0,04
SE
0,95***
1,00
0,00***
19,42***
9,34***
0,79***
2,97***
0,57***
1,00***
1,34***
0,63***
1,43***
2,78***
0,23***
0,02***
OR
0,00
0,00
0,00
3,82
1,82
0,05
0,24
0,04
0,00
0,01
0.07
0.12
0.20
0.01
0.00
SE
Phi nng nghip phi Nng nghip phi chnh

chnh thc
thc
224
345, 37
22352
Kim nh Hausman (60)
Quan st

*: C ngha thng k 10%; **: C ngha thng k mc 5%; ***: C ngha thng k mc 1%.
22260, 31
32,0
LR 2(75)
Pseudo R2 (%)
Thng k ca m hnh
225
226
M hnh kinh t lng

Trnh by cc m hnh nh gi tc ng ca chng ch FSLC trn
thu nhp ca ngi lao ng khu vc phi chnh thc
M hnh quan h nhn qu ca Rubin (1977) l m hnh kinh in
nh gi tc ng kho st.
T l bin biu hin tnh trng kho st hoc khng kho st:
T=
1 Nu ngi lao ng c chng ch FSLC (c kho st)

0 Khng c chng ch (khng c kho st)
Thu nhp ca ngi lao ng i c th c th hin nh sau:
Yi = Ti .Yi ,1 + Yi ,0 (1 Ti ) (1)
Nu Ti = 1 c nhn c kho st. Yi = Yi ,1 . Ch Yi ,1 c quan st. Thu
nhp Yi , 0 ca c nhn (trong trng hp khng c kho st) khng quan
st c.
Nu Ti = 0 c nhn khng c kho st, Yi = Yi , 0 . Ch Yi , 0 c quan st.
Thu nhp Yi ,1 ca c nhn (trong trng hp c kho st) khng quan st
c.
Yi , 0 v Yi ,1 l cc kt qu tim tng ca kho st, nhng cc kt qu ny
khng bao gi c quan st ng thi ti cng mt ngy cho mt c nhn
nht nh.
Hiu ng nhn qu ca chng ch FSLC trn thu nhp l: = Yi ,1 Yi , 0 .
y l hiu s ca kt qu khi c kho st v kt qu khi khng kho st.
Hiu ng ny l khng quan st c, v ch mt trong hai bin tim tng l
c quan st cho mi c nhn v n c tnh cht c nhn, v vy tn ti mt
phn phi ca hiu ng nhn qu i vi qun th.
Ba tham s c nghin cu:
Hiu ng trung bnh ca gio dc i vi qun th ngi lao ng c
i hc:
TT = E (Y1 Y0 T = 1)
Hiu ng trung bnh ca gio dc i vi ngi lao ng khng c i

hc:
TNT = E (Y1 Y0 T = 0 )
Hiu qu kho st trung bnh trong qun th: ATE = E (Y1 Y0 ) .
Thin lch la chn trong kho st
Nu cc bin kt qu c lp vi bin kho st, tc l nu (Y0 , Y1 ) T , ba

tham s cn quan tm c th nhn bit c v bng nhau.
TT = TNT = ATE = E (Y T = 1) E (Y T = 0 ) (2)
Cc tham s ny c th l mc chnh lch c c tnh ca thu nhp

trung bnh quan st c trong nhm ngi lao ng c FSLC v nhm ca
nhng ngi lao ng khng c chng ch ny. Nu gi nh c lp khng
c tha mn th chnh lch v thu nhp trung bnh chu nh hng ca
thin lch la chn. Tht vy,
E (Y T = 1) E (Y T = 0 ) = E (Y1 T = 1) E (Y0 T = 0 )
= E (Y1 T = 1) E (Y0 T = 1) + E (Y0 T = 1) E (Y0 T = 0 )
= TT + BTT (3)
Trong :
BTT = E (Y0 T = 1) E (Y0 T = 0 ) . S hng ny l thin lch la chn.
Thin lch ny c th bng khng nu thu nhp bnh qun ca cc c

nhn c i hc, khi khng c kho st, bng mt trong cc thu nhp bnh
qun ca ngi khng c i hc. Ni cch khc, nu ngi lao ng c
hc v khng c hc l nh nhau trc khi kho st. Mc c lp hon
ton gia cc kt qu tim nng (Y0, Y1) v vic c FSLC l mt kch bn
khng chc chn.
Tng hp trn cc c im quan st c
Mt cch khc gii quyt vn c lp l tm mt tp hp cc bin
quan st c X m vi cc bin ny s c lp c iu kin gia cc kt qu
tim nng v vic c FSLC c xc minh, tc l chng ta phi tm X vector
sao cho (Y0 , Y1 ) T X . iu ny s lm cho vic xc nh cc tham s cn
quan tm tr nn c th thc hin.
Mi c nhn c i hc c gn vi mt ngi khng c i hc c
gi l phn thc (counterfactual), vi cc c im X ging ht hoc rt gn.
C nhn phn thc phn nh tnh trng ca c nhn c kho st trong tnh
hung gi nh l ngi ny khng c kho st. TT do c th c c
tnh bi s khc bit gia thu nhp trung bnh ca cc nhm ngi lao ng
c i hc v thu nhp trung bnh ca nhm phn thc.
227
228
Phng php tng hp do Rubin (1977) xut l ghp mi ngi lao

ng c i hc vi mt ngi khng c i hc, k hiu l (i), vi cng
mt c im quan st c X. i vi mt s c nhn c kho st, chng
ti khng th tm thy cc c nhn c cc c im ging ht. Hm c lng
do Rubin xut yu cu la chn c nhn khng c kho st cng gn vi
cc c nhn c kho st cng tt6.
Phng php tng hp im xu hng
Thuc tnh c lp c iu kin thng yu cu phi tnh n mt s lng
ng k cc bin c iu kin. Vn ny c Rosenbaum v Rubin (1983) gii
quyt mt phn khi cho thy rng nu (Y0 , Y1 ) T X th (Y0 , Y1 ) T P( X ) , trong
P( X ) l mt vector mt chiu tng hp vector X ca cc bin quan st c.
Do , ch cn ghp cc c nhn da trn s im xu hng P( X ) . Nhng mt
khi im s P( X ) c c tnh, n phi xc minh thuc tnh cn bng, tc l

cc c nhn c cng s im xu hng phi c s phn b tng t ca cc bin
quan st c, bt k tnh trng kho st l g. Chng ti s kim nh thuc tnh
cn bng vi cc thut ton do Andrea Ichino v Sascha Becker (2002) pht trin.
Trong s cc phng php tng hp c s dng, ph bin hn l
tng hp mt-mt vi thay th. Mi c nhn c kho st c ghp vi
mt c nhn khng c kho st c c im rt gn vi c im ca c
nhn c kho st (mt c nhn ca nhm iu khin c th c s dng
nhiu hn mt ln). S khc bit gia cc logarit ca thu nhp trung bnh
theo gi ca hai nhm (c kch thc bng nhau) l c tnh hiu qu ca
gio dc i vi nhng ngi hon thnh trnh hc vn ny7. Tuy
nhin, thuc tnh tim cn (hi t v tnh chun tc tim cn) ca cc hm
c lng TT cha c bit.
l l do ti sao chng ti cng s thc hin tng hp ht nhn
Epanechnikov l tng hp m Heckman, Ichimura v Todd (1998) cho
6
Trn thc t, s ging nhau c o bi khong cch Mahalanobis. Chng ti chn phn thc ca i l
~
~
c th i sao cho: i i = arg min x i x j 1
()
T j =0
trong l ma trn phng sai-ng bin ca cc c im X trong qun th cc c nhn c kho

st.
c tnh thit hi ca nhng ngi khng i hc gy ra bi vic thiu trnh hc vn ( TNT ), c th
o ngc quy trnh bng cch coi cc c nhn c i hc nh l thuc nhm kim chng.
thy s hi t ca n ( tc
N ) v tnh chun tc tim cn theo gi nh
chun tc (regularity) nht nh. Phng php ny ghp mt c nhn c i

hc vi mt ngi khng c i hc h cu, l mt ngi trung bnh. Tt c
cc c nhn khng c i hc kh gn vi cc c nhn c i hc i tham
gia vo vic xy dng thu nhp phn thc, vi gi tr thay i ty thuc vo
khong cch gia im s ca h v im s ca ngi lao ng c i hc
i. Phng php phn thc c thc hin vi tt c cc c nhn trong mt
di thng (bandwith) h nht nh. Chng ti kim nghim nhy ca kt
qu i vi nhiu gi tr ca tham s ny.
Cc bin c th quan st c chu s tc ng ca tng hp trc ht
l cc bin lin quan n ngi cha ca ngi lao ng khi ngi lao ng
15 tui. Cc bin ny l bin thay th (proxy) cho tnh trng ca ngi lao
ng trc khi kho st. l v tnh trng ngh nghip x hi ca ngi cha
(quan chc cao cp, nhn vin, lm vic c lp c chn lm tham chiu
(Independent in reference)), khu vc hot ng ca ngi cha (bin gi c gi
tr l 1 nu cha lm vic trong khu vc t nhn chnh thc, 0 trong cc khu
vc khc), ngnh hot ng ca cha (Thng mi/Cng nghip, Dch v Nng
nghip/Thu sn/chn nui c chn lm tham chiu) v trnh gio dc
(Trung hc v cao hn; Tiu hc; Khng i hc c chn lm tham chiu).
Mt khc, cc c im c nhn bn ngoi hoc c lp vi tnh hnh hin ti
s c a vo trong m hnh. Cc bin ny l: tui (v tui bnh phng),
gii tnh, tn gio (Thin cha gio, Hi gio, Tn gio khc/Khng tn gio
c chn lm tham chiu) v ni sinh (Th ph ca tnh; Trung tm ca
khu/phn khu, lng c chn lm tham chiu). Nhng cui cng, chng ti
s ch gi li nhng bin cho php xc nh im s xc minh thuc tnh cn
bng.
M hnh la chn bin khng quan st c
Cc phng php tng hp da trn gi nh rng mi yu t phn bit
cc c nhn c i hc vi cc c nhn khng c i hc l quan st c.
Tuy nhin, cc bin khng quan st c (hoc khng c sn trong c s d
liu cc bin) c th nh hng n c kh nng c FSLC v mc thu nhp. V
vy, chng ti s s dng m hnh la chn trn bin khng quan st c,
229
230
l mt gii php thay th gii quyt cc vn la chn. M hnh ny c

li l c th ng thi lp m hnh cho thu nhp tim nng v cho kh nng
c FSLC. Chng ti thc hin cc m hnh la chn sau y8:
Yi = ' Z i + Ti + ui
'
Ti = 1 if X i + ei > 0 (4)
Ti = 0 otherwise
ui v ei theo mt nh bin (bivariate) vi gi tr trung bnh bng khng v h

s tng quan .
Chng ti s c tnh phng trnh (4) theo hai bc. u tin chng ti
s c tnh m hnh probit c gi tr ca t l nghch o Mills (Lambda),
sau , bin ny c dng lm bin c lp trong phng trnh thu nhp
trong giai on th hai.
Yu t quyt nh phn b khu vc v Kim nh la chn ti im

gia nhp khu vc phi chnh thc
Th trng lao ng cc nc ang pht trin c tnh phn khc, mi
th trng c c trng ring lin quan n mc nhu cu, cht lng cng
vic, c cu v mc ca tin lng (Adams (1991); Schultz (2004)). Cc
phn khc th trng lao ng Cameroon c th c xc nh bi bn lnh
vc: khu vc cng, khu vc t nhn chnh thc, khu vc phi nng nghip
v khu vc nng nghip. Mt ngi trong tui lm vic c th thuc mt
trong su trng hp sau y:
0 = khng hot ng; 1 = hot ng v b tht nghip, 2 = lm vic
trong khu vc cng; 3 = lm vic trong khu vc t nhn chnh thc, 4 = lm
vic trong khu vc phi nng nghip phi chnh thc, 5 = lm vic trong khu
vc nng nghip chnh thc.
Cc yu t quyt nh s la chn c th c c tnh bng cch s
dng mt m hnh logit a thc (multinomial logistic model). L l bin v tnh
trng ca mt ngi trong tui lao ng (i). Tin ch ca vic thuc v khu
vc th ch j c k hiu lU
Ujij v c gi nh l tuyn tnh trong Qi l mt
Xem Heckman (1979).
vector ca cc c tnh quan st c ca c nhn i
U ij = 'j j Qi + ij (5)
Xc sut c nhn thuc v khu vc j0 l xc sut m tin ch U ij thu
c t vic thuc v phn khc j0 cao hn mc tin ch m ngi nay s t
c trong khu vc j khc, vi j j0 .
0
j0 = 0,...,5 :
P ( L = j0 ) = P U ij0 > U ij , j j0 , j [ 0;5]
j0 = 0,...,5 :
P ( L = j0 ) = P j0 ' j ' Qi > ij ij0 , j j0 , j [ 0;5]
Gi s sai s
((
j c
(6)
lp v c phn phi ging nhau theo phn phi
Weibull, th s khc bit s d c phn phi logit v kh nng lm vic ti

khu vc j0 c biu hin nh sau:
P ( Li = j0 ) = exp j0 '.Qi
)
j =0
'.Qi (7)
m hnh c xc nh, 0 c gi nh bng khng.

Hiu ng ca mt bin q i vi xc sut thuc v phn khc j bt k
c biu hin bi t l chnh lch (odd ratios, OR).
i vi mt bin gi: OR ( q, j ) = P ( L = j q = 1) P ( L = j q = 0 )
) (
i vi mt bin lin tc: OR ( q, j ) = P T = j q = n + 1 P T = j q = n
Ngi lao ng c tr lng ca khu vc phi chnh thc khng c

chn mt cch ngu nhin trong qun th nhng ngi trong tui lm
vic. V vy b buc ca phng trnh thu nhp p t ln nhng ngi lao
ng ny c kh nng b lm cho thin lch bi la chn im gia nhp khu
vc phi chnh thc. Trong trng hp bin la chn c mt s trng thi, m
hnh ca Lee (1983)9 l phn m rng ca phng php Heckman gip c
tnh cc phng trnh thu nhp ng thi kim nh gi thuyt v s la chn
ti im gia nhp cc phn khc th trng lao ng.
Vic thc hin cc m hnh ny s khng xem xt thin lch ni sinh
kho st (treatment endogeneity bias) gy ra bi cc bin khng quan st
c. Khng d ng thi kim sot c ni sinh kho st v la chn
tham gia khu vc th ch ca th trng lao ng. Ngoi ra, trng thi
khng hot ng v trng thi tht nghip c hot ng s c gp li
M hnh ny khng gy ra kh khn k c khi Gi nh IIA (Tnh c lp ca cc Bin thay th Khng ph

hp-Independence of Irrelevant Alternatives) khng c kim nh.
231
232
(grouped together). Hn na, cng cn coi ngi lao ng khng c tr

lng (ch yu l gip vic gia nh v ngi hc ngh) l ngi khng hot
ng hoc tht nghip, v h khng nm trong c tnh phng trnh thu
nhp (trn thc t, bin ph thuc l logarit ca thu nhp theo gi ca vic
lm chnh)10.
Nh vy, trong m hnh logit a thc giai on u tin, chng ta c
nm trng thi sau y:
0 = khng c tr lng (khng hot ng, ngi lao ng tht nghip
v khng c tr lng); 1 = nhn cng c tr lng trong khu vc cng;
2 = nhn cng c tr lng trong khu vc t nhn chnh thc; 3 = nhn
cng c tr lng trong khu vc t nhn v nhn cng c tr lng phi
nng nghip v 4 = nhn cng c tr lng trong khu vc nng nghip t
nhn phi chnh thc.
Phng trnh thu nhp c vit nh sau:
Yij = j + 'j Z i + jTi + uij j=1,2,3,4 (8)
Yij ch xy ra khi khu vc j c la chn bi c nhn i.

Tuy nhin, c thin lch v s d uij c tng quan vi s d ( j ) ca
phng trnh phn b khu vc. Do , chng ti s c tnh phng trnh sau
y:
Yij = j + 'j Z i + jTi + ij + ij j=1,2,3,4
(9)
j iu chnh thin lch chn la c to ra do vic thuc v mt khu vc

no c th do tc ng ca cc bin khng quan st c. Trong phng
trnh (9), s d
j t nay c lp vi sai s j ca phng trnh phn b khu
vc. Chng ti thc hin phng trnh ny vi chng trnh Stata ca

Bourguignon v nhng ngi khc (2004)11.
Trong hi quy, chng ti s s dng cc k thut phn tch d liu thm
d (exploratory data analysis - EDA) c c kt qu n nh, khng nhy
cm vi nhng ngoi lai (outliers) c th lm thin lch c tnh. (Tukey
(1997); Bienias v nhng ngi khc, (1994)).
10
Xem Kuepie v nhng ngi khc (2008).
11
Chng trnh ny c th truy cp ti: http://www.pse.ens.fr/senior/gurgand/selmlog13.htm
Ti liu tham kho

Adams, J. (1991), The Rural Labour Market in Zimbabwe, Development
and Change, 22 (2), pp. 297-320.
Altonji, J. et T. Dunn (1996), Using Siblings to Estimate the Effect of
Schooling Quality on Wages, Review of Economics and Statistics, 78, pp.
665-671.
Behrman, J.-R. et N. Stacey Eds (1997), The Social Benefits of Education,
University of Michigan Press, Ann Arbor.
Bennell, P. (1996), Rates of Return on Education: Does the Conventional
Pattern Prevail in Sub-Saharan Africa?, World Development, 24 (1), pp. 183-199.
Bienias, J., D. Lassman, S. Scheleur et H. Hogan (1994), Improving Outlier
Detection in Two Established Surveys," American Statistical Association.
Blundell, R., L. Dearden et B. Sianesi (2001), Estimating the Returns to
Education: Models, Methods and Results, Economic Journal, CEE, London
School of Economics, Londres.
Bourguignon, F., M. Fournier et M. Gurgand (2004), Selection Bias
Corrections Based on the Multinomial Logit Model: Monte-Carlo Comparisons,
DELTA Working Paper.
Crpon, B. (2005), Economtrie Linaire, INSEE Franc (http://www.
ensae.fr/paristech/SE2C2/Cours_2005_06.pdf).
El Aynaoui, J.P. (1998), Participation, choix occupationnel et gains sur un
march du travail segment: une analyse applique au cas du Maroc, Centre
dconomie du dveloppement Universit Montesquieu-Bordeaux IV.
Hausman, J. et D. Mcfadden (1984), Specification Tests for the
Multinomial Logit Model, Econometrica, Vol. 52, n5.
Heckman, J. (1979), Sample Selection Bias as a Specification Error,
Econometrica, Vol. 47, N1, p. 153.
Heckman J., H. Ichimura et P. Todd (1998), Matching as an Econometric
Evaluation Estimator, Review of Economic Studies 65, pp. 261-294.
Ichino, A. et S. Becker (2002), Estimation of Average Treatment Effects
Based on Propensity Score, Laboratorio R. Revelli, Centre for Employment
Studies, Moncalieri.
INS (2005a), Phase 1: enqute emploi, Enqute sur lemploi et le secteur
informel, Yaound.
233
234
INS (2005b), Document de mthodologie, Enqute sur lemploi et le

secteur informel, Yaound.
INS (2002), Conditions de vie des populations et profil de pauvret au
Cameroun en 2001, Deuxime enqute camerounaise auprs des mnages,
Yaound.
Kuepie, M., C. Nordman et F. Roubaud (2009), Education and Earnings in
Urban West Africa, Journal of Comparative Economics, 37(2009), pp. 491-515.
LEE, L.-F. (1983), Generalized Econometric Models with Selectivity,
Econometrica, 51(2), pp. 507-512.
Mincer, J. (1962), On-the-job Training: Costs, Returns and Some
Implications, Journal of Political Economy, Supplement 1962, Vol. 70.
Rpublique Du Cameroun (2009), Document de stratgie pour la croissance
lemploi (DSCE), Yaound.
Rpublique Du Cameroun (2003), Document de stratgie de rduction de
la pauvret (DSRP), Yaound.
Rosenbaum, P. et D. B. Rubin (1983), Constructing a Control Group Using
Multivariate Matched Sampling Methods that Incorporate the Propensity
Score,The American Statistician, 39 (1), pp. 3338.
Rubin, D.B. (1977), Estimating Causal Effects of Treatments in
Randomized and Nonrandomized Studies, Journal of Educational Psychology
66 (5), pp. 688701.
Schultz, T. P. (2004), Evidence of Returns to Schooling in Africa from
Household Surveys: Monitoring and Restructuring the Market for Education,
Journal of African Economies, 13, AERC Supplement, pp. ii95-ii148.
Sianesi, B. (2002), Estimating the Returns to Education, IFAU-Institute
For Labor Market Policy Evaluation.
Tukey, J. W. (1977), EDA: Exploratory Data Analysis, Addison-Wesley, MA.
2.3
VN THAM NHNG LIU C TC NG

TI KHU VC KINH T PHI CHNH THC
KHU VC TY PHI?
Emmanuelle Lavalle, Franois Roubaud
Gii thiu
Ti khu vc Cn Sahara ca chu Phi (SSA), khu vc kinh t phi chnh
thc chim t trng rt ln trong nn kinh t (vic lm, thnh lp cng ty mi
v sn xut). Mc d vic o lng c nhng kh khn nhng kt qu t
c c mt s ng thun ln. Quy m ca khu vc ny c c tnh
trung bnh khong hn 40% GDP ca chu Phi nm 2000 (Schneider, 2007).
Theo T chc Lao ng Quc t (ILO), t trng vic lm ti khu vc phi chnh
thc dao ng t gn 20% Botswana n trn 90% Mali (ILO, 2002). Mt
c im ni bt ca SSA l t l tham nhng cao - mt vn ln ti cc nc
SSA (TI, 2009). Ch s v cm nhn mc tham nhng ca T chc Minh
bch Quc t (TI) nm 2009 cho thy tham nhng l trn lan ti khu vc ny.
Gn 70% cc nc SSA c xp hng mc di 3 im (trn thang im t
1 n 10). Trong khi , t l ny l khong 33% chu M, 43% trong khu
vc Chu - Thi Bnh Dng v 55% ng u v Trung . Phong v biu
tham nhng ton cu, thng k nn tham nhng quy m nh ti hn 60 quc
gia trn th gii, cho thy 45% cng dn chu Phi phi tr tin hi l trong
nm 2007 c c dch v cng, mt t l cao hn nhiu so vi cc khu vc
khc (trung bnh khong 10%; TI, 2007).
235
236
Cc quy nh nng n, nn quan liu, thu cao thng c coi l nhng

nguyn nhn chnh to nn khu vc phi chnh thc ln cc nc ang
pht trin (de Soto, 1989; Djankov, 2008). Theo hiu bit ca chng ti, cc
ro cn th ch c th i vi cc doanh nghip phi chnh thc cc nc
ang pht trin cha c tm hiu k. Tht vy, hu ht cc nghin cu thc
nghim v cc ro cn th ch c thc hin ti cc cng ty c ng k kinh
doanh v v vy b qua mt khu vc ln ca nn kinh t cc nc ni m
hot ng doanh nghip trong khu vc phi chnh thc l mt hin tng ph
bin. Ni cch khc, c t thng tin v vic cc doanh nghip phi chnh thc
s dng hng ho, dch v cng v chi tr cho cc hng ha v dch v ny,
hoc v mc ca tham nhng v hu qu ca n trong nn kinh t phi
chnh thc.
Bi vit ny d nh lp khong trng thng tin ny bng cch s dng
mt tp hp d liu duy nht, c gi l cc cuc iu tra 1-2-3, tin hnh ti
by trung tm kinh t ln ca Lin minh kinh t v tin t Ty Phi (WAEMU)
vo u nhng nm 2000. Cuc kho st kt hp mt cuc iu tra lc lng
lao ng (giai on 1), mt cuc kho st chi tit v hot ng doanh nghip
thuc khu vc kinh t phi chnh thc (khng ng k) (giai on 2) v kho
st chi ph (giai on 3). Chnh xc hn, chng ti s dng giai on 2 vi
cc cuc iu tra phng vn ngi ng u cc c s sn xut thuc khu
vc kinh t phi chnh thc1 (IPU) v nhm mc ch nh gi cc c im
chnh v kinh t v hiu qu kinh doanh (sn xut, gi tr gia tng, u t,
ti chnh), kh khn ca h (bao gm c tham nhng) v nhu cu c chnh
ph h tr. Cn nu r rng, v d liu giai on 2 ch lin quan ti cc c s
thuc khu vc kinh t phi chnh thc nn chng ti s khng th nh gi tc
ng ca cc ro cn th ch i vi quyt nh ca cc c s lin quan n
hot ng trong khu vc phi chnh thc.
Trc tin, s phn tch s tng tc gia cc c s phi chnh thc v
Nh nc. Chnh xc hn, s xem xt cch thc h () s dng cc dch v
cng v cc chi ph phi tr cho cc dch v ny (chi ph nc, nng lng,
in, thanh ton vin thng, thu). V nhu cu cn dng cc dch v cng lm
tng tip xc vi cc quan chc, chng ti s tp trung vo vn tham
1
Mt IPU c nh ngha l mt c s sn xut khng c m s thu v khng c s sch k ton chnh thc.
nhng. Sau s khm ph nhng nguyn nhn v hu qu ca tham nhng

trong khu vc phi chnh thc, v nhiu mc ch. Th nht, c cn phn tch
s khc bit vi khu vc chnh thc ny hay khng? Th hai, chng ti ngh
rng d liu ca mnh c bit thch hp lm nh vy. Hu ht cc nghin
cu thc nghim hin c v tham nhng hoc s dng d liu cp ton quc
(do b qua tnh khng ng nht trong cc hnh vi v tip xc vi tham
nhng ca cc doanh nghip trong nc) hoc cc d liu ca duy nht mt
quc gia, khin cho vic phn tch cc khc bit vn ha v cc chun mc v
gi tr lin quan n tham nhng tr nn kh khn. Cc cuc iu tra 1-2-3
cho php thc hin c hai vic, phn bit c s khc bit trong mt nc v
gia cc nc trong SSA. Hn na trong giai on 2, cu hi v tham nhng
lin quan ti tri nghim tham nhng ch khng phi l ti cm nhn v
tham nhng. V th d liu ca chng ti trnh s sai lch thng hay gp
phi trong nhiu cuc iu tra nhn thc c s dng rng ri trong cc ti
liu nghin cu (Razafindrakoto v Roubaud, 2010).
Bi vit c cu trc nh sau: Phn 1 tm tt tng quan cc ti liu ni v
nguyn nhn v hu qu ca tham nhng, tp trung vo cc doanh nghip. Phn
2 m t d liu ca chng ti. Phn 3 cung cp thng k m t phm vi v c
im ca khu vc phi chnh thc ti cc th ca WAEMU v mi quan h ca
khu vc ny vi cc c quan nh nc. Phn 4 phn tch nhng yu t tc ng
n nhng chi ph phi chnh thc trong khu vc phi chnh thc. Chng ti nghin
cu nhng tc ng ca tham nhng i vi hiu qu hot ng kinh doanh ca
IPU trong phn 5. Kt lun c nu trong phn 6.
1. Tng quan s lc v doanh nghip v tham nhng

Hin nay, mc d tham nhng c nhn nhn nh l mi e da i
vi pht trin kinh t, c ch vn hnh c bn ca n vn cn cha c
xc nh. Nu nh nghin cu l thuyt cho php hiu bit tnh hung tham
nhng c th (hp ng mua sm cng, v.v...), nghin cu thc nghim li
khng y . Tr mt s ngoi l, ti liu vit v nguyn nhn ca tham
nhng tp trung ch yu vo cc yu t tc ng mt quc gia nhng li s
dng c s d liu xuyn quc gia. Theo nhng nghin cu cho n nay, cc
237
238
c tnh lin quan n tham nhng mc thp nht bao gm: i) h thng
php lut da trn n l (common law), truyn thng Tin Lnh v cch cai tr
thuc a ca Anh (Treisman, 2000), ii) phn cp qun l ti chnh (Fisman
v Gatti, 2002), iii) lng cng chc tng i cao (Rijckeghem v Weder,
2001) v iv) s thiu vng ca mt chnh sch cng nghip (Ades v Di Tella,
1997). Nhng hu ht cc nghin cu ny gp tr ngi bi vn phng
php lun v khng hng dn r rng cho vic xy dng chnh sch. Mt
trng phi khc nghin cu nhng yu t quyt nh ti tham nhng
cp c nhn. Nh s sn c ngy cng nhiu ca d liu cp vi m v
tham nhng m chng ta hiu c c im ca c nhn hay ca cng
ty lin quan ti xc sut cc c nhn hay cng ty tr thnh nn nhn ca
tham nhng hoc c xu hng chp nhn tham nhng (Swamy, Knack v
Azfar 2001; Hunt, 2004, 2006; Lavalle, 2007; Lavalle, Razafindrakoto v
Roubaud, 2010; Svensson, 2003).
Tuy nhin, d liu cp vi m lin quan ti cc yu t quyt nh vic hi
l ca cc cng ty l kh him, c bit l chu Phi, mc d thc t cho thy
rng tham nhng ang lan rng trong khu vc ny. Theo chng ti c bit,
ngoi l duy nht l nghin cu ca Svensson (2003) phn tch t l v quy
m tham nhng ti 250 cng ty chnh thc ca Uganda. Lin quan n hi
l, Svensson cho thy cc cng ty s dng dch v cng, cc cng ty tham gia
vo hot ng thng mi v cc cng ty phi tr nhiu loi thu s phi i
mt vi vic hi l vi xc sut cao hn. Li nhun v quy m ca cng ty
khng c tc ng ng k i vi xc sut phi hi l. Kt lun c bn nh
sau: cng ty cng c kh nng hi l nhiu th li nhun hin ti v k vng
cng cao.
Tham nhng thng c coi l c hi cho c tng trng kinh t v
thnh qu pht trin cp v m (Mauro, 1995; Mon v Sekkat, 2005). Cc
kt lun ny tng phn r rt vi mt lot cc nghin cu trc y trong
lnh vc khoa hc chnh tr v kinh t v tham nhng. Thuyt Cht bi
trn cho rng hi l l mt cch hiu qu lm gim quan liu trong mt
mi trng tr tr bi gnh nng quan liu nng n v cch lm vic chm
chp ca cc c quan nh nc (Leff, 1964, Huntington, S. 1968). Cc gi
nh chnh ca l thuyt bi trn hiu qu cho rng tham nhng c kh
nng khin b my quan liu lm vic nhanh hn c th b bc b. V d,
Myrdal (1968) lp lun rng cc cng chc tham nhng c th c tnh gy

ra s chm tr (vn d khng xy ra) ch to c hi n hi l. V vy, thay
v nng cao hiu qu, tham nhng c th to ra s mo m v lm tng chi
ph. Trong khi cu hi ny vn cn l mt cuc tranh lun nng hi trong
cc nhm nghin cu kinh t v m (Mon v Weill, 2010). Theo hiu bit
ca chng ti, rt t nghin cu phn tch tc ng ca tham nhng cp
cng ty.
Gn y, Fisman v Svensson (2007) nghin cu cc mi quan h gia
cc khon hi l v s tng trng ca cc cng ty bng cch s dng cng
mt d liu ca Svensson (2003)2 lin quan n cc cng ty ca Uganda,
a phn l cc cng ty chnh thc. H nhn thy chi tin cho hi l c tc
ng tiu cc n tng trng ca cng ty v c tc ng tiu cc nhiu
hn so vi thu. Mt im phn trm tng trong t l hi l c lin quan vi
vic gim ba im phn trm tng trng, tc ng ln hn khong ba ln
so vi thu.
S dng d liu a chiu (panel data) ca cc cng ty sn xut ca
Indonesia di thi Suharto, Vial v Hanoteau3 (2010) cho thy mt mi
quan h tch cc gia tham nhng, sn lng cng ty v nng sut lao ng.
Chnh xc hn, bng cch s dng c tnh d liu a chiu cp cng ty v
bng cch kim sot mc ni sinh tim tng ca hi l thng qua gi tr
trung bnh ca ngnh - v tr v mt bin thay th (proxy) cho cht lng c
s h tng, h thy rng nhng doanh nghip c t l hi l trn gi tr gia
tng cao thng c sn lng v tng trng nng sut cao hn ng k.
Tc ng ca t l cc loi thu gin tip trn gi tr gia tng, mt bin thay
th cho tham nhng, cng c phm vi v tm quan trng tng t i vi
tng trng nng sut lao ng, nhng t hn ng k v phm vi ca n
i vi tng trng sn lng. Kt qu nghin cu ca h ng h gi thuyt
bi trn hiu qu, t quan im ca doanh nghip cc cng ty Indonesia tr
2
D liu ca Fisman v Svensson xut pht t mt cuc kho st cng nghip, ng rng cc cng ty c
th ng k vi c quan thu.
3
Vial v Hanoteau (2010) s dng tp d liu cp nh my, Statistik Industri, cung cp kt qu iu tra
dn s ca tt c cc nh my sn xut ca Indonesia c quy m t 20 nhn vin tr ln trong giai on
1975-1995. Kt qu thu c t mt cuc kho st hng nm c tin hnh bi Vn phng Thng k,
cng chc Indonesia (BPS).
239
240
tin hi l c th t gp rc ri v quan liu v cc ro cn i vi hot ng

kinh doanh.
2. M t d liu
2.1 iu tra 1-2-3
D liu c ly t mt lot cc cuc iu tra ban u ti cc h gia nh
sinh sng khu vc th Ty Phi v cc cuc iu tra 1-2-3 tin hnh
by thnh ph ln thuc khu vc WAEMU (Abidjan, Bamako, Cotonou, Dakar,
Lome, Niamey v Ouagadougou) 2001-20024. Cc cuc iu tra ny c thc
hin bi Vin Quc gia Thng k (NSIS) ca cc nc ny, AFRISTAT v DIAL
thuc v D n PARSTAT5.
iu tra 1-2-3 gm ba giai on. Giai on u tin l cuc iu tra v lc
lng lao ng (LFS) lin quan n tht nghip, vic lm v iu kin lm vic
ca h gia nh, c nhn. N cho php thu thp v phn tch cc hot ng ca
th trng lao ng v c s dng nh mt b lc cho giai on th hai khi
mt mu i din ca mt c s sn xut phi chnh thc (IPU) c kho st.
Trong giai on th hai, mt mu ca nhng ngi ng u IPU c
xc nh trong giai on u tin s c phng vn. Mc ch ca phng vn l
xc nh cc c tnh ch yu v kinh t v nng sut ca cc c s sn xut (sn
xut, gi tr gia tng, u t, ti chnh), nhng kh khn chnh gp phi trong
vic pht trin hot ng kinh doanh v nhu cu nhn h tr t pha chnh ph
ca cc c s phi chnh thc.
Trong giai on th ba, mt mu nh ca h gia nh c la chn t
giai on 1 tin hnh mt cuc kho st ring v thu nhp/chi tiu nhm
c tnh quy m ca cc khu vc chnh thc v phi chnh thc trong tiu dng
ca h gia nh, theo cc sn phm v loi h gia nh. Giai on 3 cng cho
php c tnh mc sng h gia nh v mc ngho tin t, da trn thu
nhp hoc chi ph.
4
Cc cuc iu tra c thc hin trong nm 2001 ti Cotonou, Ouagadougou, Bamako v Lome, v trong
nm 2002 ti Abidjan, Dakar v Niamey.
5
Chng trnh H tr thng k khu vc theo di a phng do y ban WAEMU ti tr.
Phn sau y m t ngn gn v phng php ly mu v ni dung ca

cc cu hi. i vi cc LFS (Giai on 1), k hoch ly mu s dng cc k
thut ly mu c in theo phm vi a l gm hai giai on. Phn tng cp
mt v/hoc cp hai c tin hnh khi c th. Cc n v ly mu cp mt
l n v din tch nh: khu vc thng k, khu vc thng k dn s, cc a
bn thng k, ty thuc vo tng nc. Trung bnh mi n v thng k khu
vc c 200 h gia nh. Ni chung, mt danh sch y ca cc n v ny
c sn t cuc tng iu tra dn s mi nht. Da trn s phn tng ca
cc n v cp mt theo cc ch tiu kinh t - x hi, 125 n v cp
mt c ly mu vi xc sut t l thun vi kch thc ca chng. Cc
h gia nh trong cc n v cp mt c la chn c lit k y .
Da trn s phn tng ca cc n v cp hai, mi khi c th, mu c
ly ngu nhin mt cch c h thng cho mt mu khong 20 h gia nh vi
xc sut bng nhau trong mi n v cp mt (Brilleau v nhng ngi
khc, 2005).
i vi giai on 2, cc IPU c phn tng, s dng cc thng tin thu
thp c giai on 1. 20 tng c xc nh theo tiu ch ngnh cng
nghip (10 ngnh cng nghip) v tnh trng ca ngi ng u cc IPU
(ngi s dng lao ng v/hoc ngi lao ng t do). Xc sut khng ging
nhau trong mi tng c xc nh theo s lng IPU trong mu iu tra
lc lng lao ng (LFS) v theo tim nng kinh t ca mi lp v cc chnh
sch pht trin.
2.2 o lng tham nhng

Ngoi ra vic s dng mt cuc kho st i din i vi cc c s phi
chnh thc ti nhiu quc gia, im c o trong nghin cu ny so vi cc
nghin cu khc trong lnh vc lin quan n cc phng php o lng
tham nhng.
Cu hi t ra cho mi ngi c kho st l c b nh hng bi tham
nhng trong nm trc thi im cuc iu tra hay khng v nu c th tham
nhng din ra vo nhng dp no (loi giao dch v dch v lin quan) v
tng s tin chi cho tham nhng trong nm . Chnh xc hn, cuc iu
tra t cc cu hi sau y: Trong nm qua, tin hnh cc hot ng
kinh doanh, bn c gp rc ri g vi quan chc khng?, Khi gp vn
241
242
bn x l nh th no: thanh ton tin pht, trao mt mn qu, hoc

bng cch khc?; Trong nm qua, doanh nghip ca bn phi tr bao
nhiu tin cho cc quan chc chnh ph di cc hnh thc qu tng hoc
tin pht?6.
Sau chng ti o lng tri nghim vi mt trong cc hnh thc tham
nhng: tham nhng hnh chnh nh, din ra khi ngi dn tip xc vi chnh
quyn. V im ny, nghin cu ca chng ti khc vi nghin cu ca Vial
v Hanoteau (2010) do tp trung nghin cu tham nhng quy m ln v di
hnh thc hi l cc quan chc cao cp nhm ginh c u i ca chnh
quyn (Vial v Hannoteau, ibid, tr.995).
im khc bit so vi cc nghin cu khc l chng ti tp trung vo
tri nghim tham nhng. Tht vy, cu hi v tham nhng ni chung l cu
hi gin tip v thc cht l hi cm nhn v tham nhng nhiu hn l tri
nghim tham nhng mt cch trc tip. V d, trong cuc iu tra doanh
nghip Uganda do Svensson (2003) tin hnh, cc cu hi ch yu v tr
tin hi l nh sau: Nhiu doanh nhn ni vi chng ti rng cc cng
ty thng phi tr tin cho cc quan chc mt cch phi chnh thc x l
cc vn hi quan, thu, giy php, quy nh, dch v... Bn c th c
tnh mt cng ty trong mng kinh doanh ca bn v vi quy m v c im
tng t thng tr bao nhiu tin mi nm?. Tuy nhin, Razafindrakoto
v Roubaud (2010) cho thy s o tham nhng da trn nhn thc khng
cho bit mc thc s ca tham nhng v nh gi qu cao mt cch c h
thng mc thng xuyn ca tham nhng7.
Cui cng, chng ti c tnh n thc t rng c mt s lng nht
nh doanh nghip khng gp rc ri vi cc quan chc. Kha cnh ny c
6
Lu rng cc bin php c bit c p dng nhm m bo cht lng ca thng tin thu thp c
(o to nhng ngi i phng vn, xy dng mt mi quan h tin tng vi ngi c phng vn, cam
kt bo mt, dch cu hi sang cc ngn ng a phng, nh ngha nht qun thut ng tham nhng,
v.v). Mc d thc hin tt c cc bin php m bo cht lng thu thp d liu, khng th loi tr
hon ton kh nng thin v trong qu trnh tr li phng vn. Mt s c nhn c th min cng hoc
s hi by t tri nghim thc t ca h v y thng l nguyn nhn dn n sai lch, nh hng n
tin cy ca d liu.
7
iu ny c th gii thch mt phn s khc bit ln v t l tham nhng gia nghin cu ca Svensson
v nghin cu ny. Trong nghin cu ca Svensson, 81% doanh nghip cho bit h phi tr tin hi l,
trong khi nghin cu ny cho thy ch c 4,2% tr hi l (Xem bi vit 4.2 ca n phm bit thm
chi tit).
bit quan trng v ty vo giao dch c th m c s khc nhau v mc

thng xuyn ca cc tng tc vi chnh quyn v mt s doanh nghip
c th c trnh xa cc quan chc bi v h ngi phi i mt vi tham
nhng. iu ny c ngha l khng kim sot tham s tip xc thc t vi
cc quan chc c th dn n vic nh gi thp cc nguy c thc s ca
tham nhng.
3. Quan h gia cc c s kinh doanh thuc khu vc

kinh t phi chnh thc vi Nh nc v tham nhng:
Phn tch m t
Ba phn di y trnh by cc c im chung ca khu vc phi chnh
thc ti cc thnh ph thuc khu vc WAEMU v mt s kt lun ban u c
th c rt ra t cc cuc iu tra lin quan n cc mi quan h gia cc
khu vc kinh t phi chnh thc v Nh nc. Cc phn ny s dng rng ri
cc kt qu chnh ca cuc kho st giai on 2 do Brilleau v nhng ngi
khc (2005) thc hin.
3.1 Quy m v c im ca khu vc kinh t phi chnh thc ti cc

thnh ph thuc khu vc WAEMU
Trong cc cuc iu tra 1-2-3, cc tiu ch c s dng xc nh
cc IPU l cc c s khng c ng k kinh doanh v/hoc khng c s sch
k ton. Danh mc ng k kinh doanh cho thy phn ln cc IPU c ba
loi hnh hot ng chnh, trong thng mi chim t trng ln nht vi
46%, 28% trong sn xut (bao gm c xy dng) v 26% trong dch v (Xem
Bng 1 di y). T trng ln ca thng mi c ghi nhn ti gn nh
hu ht cc thnh ph. T trng ca thng mi l 40% Abidjan v 52%
Bamako. Tuy nhin, t trng ca cc lnh vc khc thay i ng k gia cc
thnh ph. V d, lnh vc sn xut chim 43% s IPU ti Niamey so vi 22%
ti Cotonou. Cc IPU thuc lnh vc dch v l cao nht Abidjan (32%) v
Cotonou (28,9%) trong khi t trng ny thp nht ti cc thnh ph khng
gip bin nh Niamey v Ouagadougou (17% v 16%).
243
244
Bng 1: C cu cc IPU theo ngnh hot ng (%) ti by thnh ph th

thuc WAFMM
Cotonou
Ouagadougou
Abidjan
Bamako
Niamey
Dakar
Lome
Tng
Cng nghip
21,9
34,2
28,5
27,3
43,2
31,1
23,0
28,4
May mc, thuc da, giy
9,2
7,5
12,4
10,9
8,2
7,6
9,1
10,1
Cc ngnh khc, nng sn
8,1
21,1
9,4
10,3
32,0
15,9
10,2
12,4
Xy dng v h tng
4,6
5,6
6,7
6,2
3,0
7,6
3,8
5,9
Thng mi
49,2
48,7
40,0
51,5
40,6
47,3
48,5
45,5
Bn l ti ca hng v bn bun
13,5
11,4
11,1
9,1
7,3
11,1
11,9
11,1
Bn l ngoi ca hng
35,7
37,3
28,9
42,4
33,3
36,2
36,5
34,4
Dch v
28,9
17,1
31,5
21,3
16,2
21,6
28,5
26,1
n ung
10,5
4,8
7,0
3,0
0,5
4,1
7,0
6,0
Sa cha
3,5
4,8
6,0
2,7
2,8
2,1
5,3
4,3
i li
5,2
1,0
4,1
2,9
1,9
4,3
4,4
3,8
Cc dch v khc
9,7
6,4
14,4
12,7
10,9
11,1
11,8
12,0
Tng
100
100
100
100
100
100
100
100
Ngun: Brilleau v nhng ngi khc (2005) trn c s cuc iu tra 1-2-3, giai
on 2, khu vc phi chnh thc, 2001-2003, Vin Thng k Quc gia, AFRISTAT, DIAL.
Ti by th , cc IPU sn xut hng ha, dch v c gi tr 3.840 t

franc CFA v to ra 2.322 t franc CFA gi tr gia tng trong giai on 12
thng trc khi cc cuc iu tra c tin hnh. Tm quan trng v kinh t
ca khu vc phi chnh thc khc nhau rt nhiu gia cc thnh ph. Cc IPU
ti Abidjan chim 46% tng doanh s v 54% gi tr gia tng. Cc ng gp
ca cc IPU ti Dakar v Bamako cng kh quan trng. Ch ring cc IPU
ba thnh ph ny chim hn 81% tng gi tr gia tng (Brilleau v nhng
ngi khc, 2005).
3.2 Tnh khng ng nht v mc phi chnh thc ca cc IPU

Ngay c khi d liu giai on 2 ch cung cp thng tin chi tit v cc
doanh nghip phi chnh thc, cc cu hi phng vn v vic ng k trong cc
h s hnh chnh, s dng cc dch v cng hay cc khon thanh ton thu
cho php chng ta nh gi thm mc phi chnh thc ca cc IPU.
Trong tt c cc thnh ph thuc WAEMU, ngoi m s ng k hnh
chnh hoc thu cn c t nht ba loi giy t m mt cng ty tun th php
lut phi c l giy php kinh doanh, ng k thng mi v an sinh x hi
(i vi cc IPU c s dng lao ng). Theo d liu giai on 2, ti cc thnh
ph thuc WAEMU, di 20% cc IPU c t nht mt loi giy ng k. Cc
trng hp c bit l Dakar v Lome, ni t l ny l di 10% (Xem Bng
2). Trong gn 60% trng hp, vic khng ng k l do s thiu hiu bit v
php lut: 39% cc IPU ngh rng ng k l khng bt buc v 21% khng
bit l bt buc phi ng k (Xem Hnh 1).
Bng 2: Mc khng ng k
S lng
giy t
khng
ng k
Cotonou
Ouagadougou
Abidjan
Bamako
Niamey
Dakar
Lom
Tng
1,36
2,75
7,43
4,66
3,97
2,15
5,62
4,76
7,20
21,89
18,89
8,06
14,89
5,61
9,38
12,95
91,45
75,37
73,68
87,29
81,14
92,24
85,00
82,29
100
100
100
100
100
100
100
100
Total
Ngun: Tc gi tnh ton trn c s cuc iu tra 1-2-3, giai on 2, Khu vc phi
chnh thc, 2001-2003, Vin Thng k Quc gia, AFRISTAT, DIAL.
245
246
Hnh 1: L do cc hot ng ca cc IPU khng ng k
Khng bit l ng k c bt buc hay khng

Qu phc tp
Khng mun tip xc vi quan chc nh nc
Khng bt buc
Chi ph qu cao
L do khc
ang tin hnh ng k
Lin quan n s thu np, cc con s kh ging nhau. Gn 70% cc

c s phi chnh thc tuyn b h khng np thu. T l ny dao ng t 83%
Niger n 51% quc gia B bin ng. Tuy nhin, 29% cc IPU np t nht
mt loi thu (Xem Bng 3).
Bng 3: IPU v thu
Thnh ph
S lng cc khon thu phi tr

0
Tng
Cotonou
79,68
17,57
2,58
0,17
0,00
100,00
Ouagadougou
70,17
26,44
2,98
0,41
0,00
100,00
Abidjan
51,59
41,94
4,65
1,76
0,06
100,00
Bamako
68,96
27,86
2,89
0,30
0,00
100,00
Niamey
83,24
14,48
2,12
0,16
0,00
100,00
Dakar
74,15
23,25
2,18
0,43
0,00
100,00
Lom
78,62
19,76
1,59
0,03
0,00
100,00
Tng
66,87
29,16
3,17
0,78
0,02
100,00
Ghi ch: Cc loi thu trong iu tra gm: ng bo him x hi, thu thng
mi, thu doanh nghip, thu a phng, ph ng k v thu, v cc loi thu khc.
V mt l thuyt s thu phi tr ti a l su loi, nhng khng c doanh nghip no
ni h tr qu bn loi thu.
S IPU s dng cc tin ch cng cng nh cc dch v nc sch v v

sinh mi trng, in v cc dch v vin thng khng nhiu. Cc cuc iu
tra 1-2-3 cho thy 73% IPU khng s dng bt c tin ch c bn no. T l ny
dao ng t 92% ti Bamako n 56% ti Cotonou (Xem Bng 4). ng ch
l di 2% cc c s phi chnh thc s dng c hai loi dch v trn.
Bng 4: Mc cc IPU s dng cc dch v h tng cng cng
Thnh ph
S lng cc dch v s dng

0
Tng
Cotonou
55,88
23,02
11,68
9,42
100
Ouagadougou
84,43
10,20
4,38
1,00
100
Abidjan
65,67
23,61
9,60
1,12
100
Bamako
91,81
6,68
1,45
0,06
100
Niamey
74,71
14,43
9,46
1,39
100
Dakar
72,27
18,68
7,54
1,51
100
Lom
83,38
13,35
2,87
0,40
100
Tng
73,16
17,76
7,18
1,90
100
247
248
3.3 IPU v cc quan chc

Cc kt qu kho st cho thy Nh nc khng thc s quyt tm bt
buc cc IPU tun th cc quy nh ca php lut. Trong by th , ch
c 6,2% ngi ng u IPU ni rng h gp rc ri vi cc quan chc
trong nm trc khi cuc kho st tin hnh. T l ny dao ng t 4% ti
Bamako n 9% ti Dakar (Xem Bng 5) v c bit cao (30%) trong lnh
vc vn ti. Kt qu ny cho thy s sch nhiu ca lc lng cnh st i
vi cc li xe taxi hoc xe m, mc d mt s ngi c th khng hon
ton tun th php lut.
Bng 5: T l ca IPU gp rc ri vi cc quan chc nh nc trong
nm qua
(%)
Cotonou
Ouagadougou
Abidjan
Bamako
Niamey
Dakar
Lome
Tng
Cng nghip
5,8
5,9
7,5
3,0
3,7
2,9
3,3
5,2
Thng mi
4,8
3,9
4,8
3,2
8,5
9,5
5,0
5,4
Dch v
3,5
6,4
9,3
5,2
7,2
14,5
10,6
8,7
Tng
4,7
5,0
7,0
3,5
6,2
8,5
6,2
6,2
Ngun: Brilleau v nhng ngi khc (2005) trn c s cuc iu tra 1-2-3, giai
on 2, khu vc phi chnh thc, 2001-2003, Vin Thng k Quc gia, AFRISTAT, DIAL.
Kt qu l, ch mt s t IPU (4,2%) tuyn b h tr tin hi l trong

nm trc thi im cuc kho st. Tuy nhin, nu chng ta ch tnh n
cc IPU tip xc vi Nh nc vo nm trc khi tin hnh cuc kho
st (Xem Hnh 2), th t l ny tng ln n 37% khin hi l tr thnh mt
phng thc quan trng gii quyt khi c cc s v vi cc quan chc. T
l tham nhng khc nhau ng k gia cc thnh ph, c bit cao Lome
(47%), Abidjan (45%), v Bamako (40%). Hn na, theo thng tin do cc IPU
cung cp, gi tr ca cc khon hi l l thp v chim mt phn nh trong
gi tr gia tng ca h.
Hnh 2: Gii quyt cc s v vi cc quan chc
Ngun: Tc gi tnh ton trn c s cuc iu tra 1-2-3, giai on 2, Khu vc

kinh t phi chnh thc, 2001-2003, Vin Thng k Quc gia, AFRISTAT, DIAL.
Theo Brilleau v nhng ngi khc (2005), tng s tin tr gii quyt
cc s v vi cc quan chc l khong 2,5 t franc CFA ti by thnh ph, mt
na trong s di hnh thc qu tng. Abidjan chim mt na s nhng
mn qu (600 triu franc CFA) v hai phn ba tin pht (900 triu franc CFA).
4. Cc nguyn nhn tham nhng trong khu vc kinh

t phi chnh thc
4.1 Chin lc thc nghim
Trong phn ny, chng ti xut m rng phn tch ca Svensson
(2003) v t l tham nhng lin quan n cc c s hot ng trong khu vc
phi chnh thc. im mi trong phng php tip cn ca chng ti l khng
ch m rng nghin cu sang khu vc kinh t phi chnh thc (theo hiu bit
ca chng ti, ln u tin c tnh i din), m cn quy m gia cc nc.
Tht vy, d liu c thu thp thng qua cc bng hi hon ton nht qun,
249
250
qua m bo kh nng so snh gia cc quc gia. Tuy nhin, chng ti

tha nhn rng do t l tham nhng thp v s lng khng nhiu cc nc
c nghin cu, nn so snh gia cc quc gia cn c xem nh mt kho
st s b.
Chng ti nghin cu xu hng hi l ca mt cng ty i khi i mt vi
hi l, s kin tham nhng c m ha corruption i = 1, khi khng quan st
c mc d b tn thng ca cc cng ty do hi l gy ra hoc xu hng
hi l ca cng ty (corruption i *). Mc d b tn thng hoc xu hng
hi l c coi l c lin quan n c im ca cc IPU.
Corruptioni =
1 nu Corruptioni = 0 + nXi + i > 0

0 Cc trng hp khc
Theo :
Xi: l vec t ca c im n ca IPU (tui, gii tnh ca ngi ng u
IPU, sn lng );
i: l lch.
Chng ti gii thch xc sut chi tin hi l bng tp hp ba b bin c

lp. Tp hp u tin cp n c im IPU: quy m ca IPU (theo s nhn
cng v gi tr gia tng), tui ca IPU, s tin np thu cng nh ngnh cng
nghip. Cc cng ty ln v cc cng ty c vn u t c nhiu kh nng b
quy ri bi cc quan chc tm kim cho hi l. Hn na, cc cng ty c thm
nin c th c mt xc sut tr tin hi l thp hn v h c kinh nghim v
cc quan h x hi v c kinh nghim do tip xc nhiu vi cc quan chc.
Cui cng, s liu thng k m t cho thy mt s ngnh rt d b tham
nhng, c bit l giao thng vn ti. Thc t ny c th c gii thch bi
quyn lc rng ln ca cnh st trong kim sot hot ng kinh doanh trong
lnh vc ny. Tp hp bin c lp th hai lin quan ti cc c im c nhn
ca nhng ngi ng u IPU. Chng ti s dng gii tnh nh l mt bin
c lp bi v mt s nghin cu cho thy rng ph n t chp nhn tham
nhng v t l nn nhn ca tham nhng hn so vi nam gii (Fisman, Dollar
v Gatti, 2001; Gatti, Paternostro v Rigolini 2003; Swamy, Knack v Azfar,
2001; Lavalle, Razafindrakoto v Roubaud, 2010). Cui cng, chng ti gii
thiu mt bin gi (dummy) biu t vic ngi ng u ca IPU c sinh
ra ti khu vc th nh mt bin thay th cho hi nhp x hi. Tp hp bin
th ba l hiu ng c nh ca thnh ph nhm nm bt tnh khng ng

nht v c im khng quan st c ca cc thnh ph.
phn tch ng nguyn nhn dn n tham nhng trong khu vc phi
chnh thc Ty Phi, chng ti phi gii quyt hai vn c kh nng xy ra:
thin v la chn v vn do hnh ng a hi l v gi tr gia tng ca c
s c th c xc nh cng mt lc gy nn.
4.2 Khc phc sai lch chn mu

Lin quan n sai lch chn mu, vn l ch cc IPU gp rc ri vi cc
cng chc mi c nhiu kh nng lin quan n hi l. Tuy nhin, mt s lp
lun v mt l thuyt cho rng vic khng gp rc ri vi cc cng chc c kh
nng l kt qu ca tham nhng. V d, tham nhng thng c trnh by
nh l vic gim s lng (Shleifer v Vishny, 1993) v cht lng (Bearse,
Gloom v Janeba, 2000) ca hng ho do nh nc cung cp v khi tham
nhng c th lm gim vic kim sot hnh chnh i vi cc cng ty v c
bit l cc IPU. Hn na, mt s c s c th trnh s dng cc dch v cng
bi v h khng mun phi i mt vi tham nhng. V vy, khi phn tch m
ch da trn mt mu cc IPU gp rc ri vi cc cng chc c th dn n sai
lch do nh gi thp cc khon hi l c th xy ra. phn tch cc yu t
quyt nh vic hi l, chng ti kim nh kh nng xut hin sai lch la
chn nh vy v sau khc phc kh nng ny bng cch c tnh m hnh
probit vi la chn mu (de Ven v van Pragg, 1981).
m hnh c xc nh r rng, cc nhm la chn phi c t nht
mt bin khng c trong nhm u tin. Nu khng th m hnh s ch c
xc nh bi hnh thc chc nng v cc h s c tnh s khng th din
gii v mt cu trc. Do , chng ti tnh ton mt bin gi ly gi tr l
1 nu v tr ca IPU thun li kim sot v bng khng trong cc trng
hp khc. Ni mt cch chnh xc hn, cc IPU c cc hot ng din ra
trn ng cao tc, ch, hoc tr s c nh chu s kim sot ca cc quan
chc nhiu hn.
Kt qu c m t trong Bng 6. Chng ti c tnh hai nhm la chn,
nhm th hai bao gm cc c im c nhn ca ngi ng u ca IPU.
Trong c hai trng hp, cc kim nh v kh nng-t l (likelihood-ratio
test) ca cc bin c lp khng bc b gi thuyt null, cho thy vic b qua
251
252
cc la chn s khng lm cho c tnh ca probit v t l tham nhng tr nn

thin kin v khng nht qun.
Tuy nhin, cng nn phn tch cc kt qu s b. Cc nhm la chn cho
thy rng, nh tin liu, xc sut gp rc ri vi cng chc cao hn i
vi cc doanh nghip ln v c nhiu ngi bit ti. Lnh o n thng
t tip xc cc quan chc (hoc chu s kim sot ca h). Vi iu kin cc
yu t khc khng thay i, cc IPU trong ngnh giao thng vn ti tip xc
thng xuyn hn vi cc cng chc. Cui cng, cc tc ng t c th quc
gia l khng c ngha thng k trong a s cc trng hp. iu ny cho
thy c mt hnh thi chung ca cc mi quan h gia Nh nc v khu vc
phi chnh thc.
Chuyn sang vn tham nhng. Mt s kt qu ph hp vi tin liu
ca chng ti. Trong khi quy m ca nhn cng khng c tc ng ng k
ti xc sut gp kh khn vi cc cng chc th sn lng v cc khon thu
ln tr li lm tng xc sut gp rc ri. Hiu ng cn bin c tnh s
trung bnh cho bit mt s thng tin nh lng quan trng. Vic mt IPU do
ph n qun l lm gim 3% kh nng tip xc. Kt qu ca chng ti cng
xc nhn vn ti l lnh vc c xc sut b kim sot ln nht. V d, kinh
doanh trong ca hng bn bn l v bn s lm gim 3,8% xc sut gp rc
ri vi cng chc so vi ngnh vn ti. Mt ln na, hiu ng c nh ca cc
c im quc gia l thp v ni chung l khng c ngha thng k, ngoi
tr Cotonou v Ouagadougou l hai thnh ph c v t tham nhng hn cc
thnh ph khc.
Bng 6: M hnh probit vi mu la chn v t l tham nhng
Bin LHS
Probit
La chn
Probit
La chn
Tham nhng
Tip xc
Tham nhng
Tip xc
Tr s thng b kim sot

Gi tr gia tng trong log
Quy m nhn cng trong log
0,14***
0,12**
(0,05)
(0,05)
0,06**
0,00
0,05*
-0,02
(0,03)
(0,02)
(0,03)
(0,02)
-0,01
0,25***
0,04
0,26***
(0,13)
(0,05)
(0,09)
(0,05)
Vn trong log
Tui ca IPU
Bnh phng tui ca IPU
Thu tr trong log
0,09***
0,08***
0,08***
0,07***
(0,03)
(0,01)
(0,02)
(0,01)
0,00
-0,00
0,00
-0,00
(0,01)
(0,00)
(0,01)
(0,00)
-0,00
0,00
-0,00
0,00
(0,00)
(0,00)
(0,00)
(0,00)
0,12**
0,15***
0,10**
0,14***
(0,05)
(0,03)
(0,05)
(0,03)
-0,42***
-0,30***
(0,15)
(0,07)
-0,07
-0,02
(0,09)
(0,06)
N
Sinh ti thnh ph
Cotonou
-0,57**
-0,27***
-0,49***
-0,25**
(0,24)
(0,10)
(0,19)
(0,11)
-0,63**
-0,04
-0,68**
-0,06
(0,31)
(0,10)
(0,27)
(0,10)
-0,05
-0,08
0,00
-0,08
(0,14)
(0,10)
(0,15)
(0,10)
-0,15
-0,17
-0,14
-0,16
(0,24)
(0,10)
(0,22)
(0,11)
-0,14
0,05
-0,26
-0,02
(0,31)
(0,11)
(0,27)
(0,11)
-0,04
0,16*
-0,01
0,12
(0,27)
(0,09)
(0,22)
(0,10)
-0,65***
-0,76***
-0,62***
-0,73***
(0,24)
(0,12)
(0,22)
(0,13)
-0,84***
-0,75***
-0,79***
-0,69***
(0,16)
(0,11)
(0,16)
(0,12)
-1,04***
-1,12***
-1,13***
-1,16***
(0,33)
(0,16)
(0,30)
(0,17)
Bn l ti ca hng v bn
bun
-0,52**
-0,57***
-0,45**
-0,56***
(0,23)
(0,12)
(0,23)
(0,12)
Bn l ngoi ca hng
-0,55***
-0,57***
-0,40*
-0,48***
(0,21)
(0,11)
(0,21)
(0,12)
Ouagadougou
Abidjan
Bamako
Niamey
Dakar
May mc, thuc da, giy
Cc ngnh khc, nng sn
Xy dng v h tng
253
254
n ung
Sa cha
Cc dch v khc
Hng s
-0,94***
-0,87***
-0,68**
-0,67***
(0,24)
(0,14)
(0,27)
(0,15)
-0,57***
-0,59***
-0,70***
-0,67***
(0,18)
(0,13)
(0,19)
(0,14)
-1,17***
-0,85***
-1,14***
-0,86***
(0,22)
(0,13)
(0,22)
(0,14)
-1,98***
-1,38***
-1,77***
-1,12***
(0,25)
(0,15)
(0,26)
(0,17)
Kim nh Wald vi cc bin

c lp
chi2(1) = 0,66
Prob> Chi = 0,42
chi2(1) = 0,98
Prob> Chi = 0,32
Quan st khng b can thip
421
421
397
397
Cc quan st
6400
6400
5971
5971
Ngun: Cc cuc iu tra 1-2-3, giai on 2, Khu vc kinh t phi chnh thc,
2001-2003, Vin Thng k Quc gia, AFRISTAT, DIAL; Tnh ton ca tc gi.
lch chun trong ngoc n. *** p<0.01, ** p<0.05, * p<0.1
4.3 Khc phc sai lch ni sinh (endogeneity bias)

Vn th hai ln quan n c on l vic cng mt lc xc nh sn
lng v chi hi l. Tht vy, cc l thuyt quy ri ti u (Myrdal, 1968,
Kaufmann v Wei, 1999) cho thy rng kh nng hi l khc nhau rt nhiu
gia cc doanh nghip. Cc quan chc nhn hi l thng thao tng cc
quy nh, th tc hnh chnh, thu v s dng quyn lc ca h ty theo
kh nng thanh ton ca cng ty buc cng ty phi chi tin hi l
mc ti a c th. Nh vy, chng ti tin liu rng cc cng chc i hi l
thng xuyn hn i vi cc cng ty c kt qu kinh doanh tt. Hn na,
nh Shleifer (2004), v Fisman v Svensson (2007) nu, tham nhng c
th c mt s doanh nghip s dng nh mt chin lc pht trin kinh
doanh. Thc vy, cc IPU c th quyt nh dnh ngun lc cho hi l. V d,
ngi ta c th hnh dung rng, trong trng hp b kim tra, mt li xe taxi
c th chn cch hi l cnh st mt cch c h thng gim ti thiu thi
gian v/hoc tin.
Vn ni sinh c th c gim nh bi thay sn lng bng mt bin
cng c (instrumenting for the output). Chng ti dng doanh thu trung bnh
theo ngnh v theo v tr lm bin cng c cho gi tr gia tng. Theo quan
im ca chng ti, thc o ny l mt bin thay th tt cho cc chi ph gia
nhp ngnh trong mt ngnh c th ti mt a im c th. Sn lng cng
c th l mt bin thay th tt cho mc cu. C hai c th nh hng n gi
tr gia tng ca cng ty nhng khng tc ng ti mi lin h ca cng ty ti
tham nhng.
Ct 1, 2, 3 v 4 ca Bng 7 trnh by c tnh ca chng ti v t l
tham nhng khi tng dn s lng ca cc bin c lp. V c tnh cng
ty, chng ti thy mc gi tr gia tng c nh hng tch cc v ng k
i vi mc hi l v gi tr ti sn lm tng xc sut phi tr tin hi
l. ng quan im vi Svensson, chng ti nhn thy gi tr ti sn cao
hn c th lm gim cc s la chn khc ca IPU v gim kh nng khc
t hi l ca cc c s ny. Kt qu c tnh cng ch ra rng s lng lao
ng, thm nin hot ng, hoc s tham gia trc tip ca cc c s thuc
khu vc kinh t phi chnh thc vo lnh vc thng mi quc t khng c
tc ng ng k n t l tham nhng. Ngoi ra, cc kt qu cng cho thy
cc IPU np thu nhiu hn thng c xu hng hi l nhiu hn. Kt qu
ny xt v b ngoi c v nghch l, v theo l thng th hi l nhiu hn l
gim ng thu. Trn thc t, ti khu vc chu Phi cn Sahara (SSA), cc
quy nh v thu thng khng r rng. Lm vic vi cn b thu thng
ging mt qu trnh m phn, m kt cc l doanh nghip phi np c
thu ln hi l. L thnh vin ca mt hip hi kinh doanh cng khin
b tham nhng nhiu hn. Chiu ca quan h nhn qu y l khng r
rng. Mt mt, cc IPU b nh hng bi tham nhng c th tham gia hip
hi cc nh sn xut tm kim s bnh vc. Mt khc, cc thnh vin ca
hip hi doanh nghip c th tr thnh mc tiu ca cc cng chc tham
nhng ang mun tr a.
i vi nhng ngi ng u IPU, ch c gii tnh v trnh hc vn
trung hc l c mt tc ng ng k i vi xc sut chi tin hi l. Tht vy,
vic mt IPU do ph n iu hnh lm gim xc sut phi chi tin hi l. Vic
ngi ng u IPU c trnh gio dc trung hc (ch khng phi khng
c trnh hc vn) lm tng xc sut tham nhng. Cn lu rng khng c
c im c nhn ca ngi ng u IPU no, chng hn nh mc giu
c, ni sinh hoc dn tc, c nh hng ng k n t l hi l.
255
256
Trong ct 5 Bng 7, chng ti kim sot kh nng xut hin sai lch
ni sinh. Cc kim nh Wald v ngoi sinh xc nhn tnh ng thi ca
vic xc nh sn lng v tr hi l. i vi mt s bin c lp, c s
khc nhau gia h s c c tnh trong cc m hnh probit v trong cc
m hnh probit c bin cng c. Logarit ca vn, cc bin gi biu th vic
ngi ng u IPU l thnh vin mt t chc kinh doanh, hoc l mt ph
n, hoc hc ht trung hc tr nn khng c ngha thng k. Tri li, quy
m lc lng lao ng, thm nin ca IPU v bin gi biu th vic ngi
ng u IPU c trnh i hc tr thnh quan trng trong cc c tnh
probit c bin cng c. Du c tnh ca cc bin ny ph hp vi tin liu
ca chng ti. Cc du ny cho thy cc c s phi chnh thc vi c im
l t thm nin v quy m nh v cc IPU m lnh o c trnh i hc
t c xu hng tr tin hi l. Cui cng, h s hi quy ni sinh (coefficient
of the endogenous regressor) v gi tr gia tng, vn dng v c ngha
thng k, do s tng gi tr gia tng ca IPU c coi l lm tng xc
sut phi tr tin hi l. Cn lu rng kt qu tnh ton tc ng cn bin
trung bnh cho thy tc ng cn bin trung bnh ca logarit ca gi tr gia
tng xc sut ca tham nhng (?) l 0,55. Con s ny c v rt cao, nhng
nn nh rng xc sut phi tr tin hi l l rt thp8.
Bng 7: Cc m hnh probit v t l tham nhng
Sn lng trong log

Vn trong log
Quy m lao ng trong log
Thu tr trong log
OLS
OLS
OLS
OLS
IV
0,06**
0,05*
0,05*
0,05*
0,55***
(0,03)
(0,03)
(0,03)
(0,03)
(0,09)
0,09***
0,08***
0,08***
0,08***
0,00
(0,02)
(0,02)
(0,02)
(0,02)
(0,03)
-0,02
0,02
0,03
0,03
-0,33***
(0,08)
(0,08)
(0,08)
(0,08)
(0,10)
0,11***
0,09**
0,09**
0,09**
-0,11*
(0,04)
(0,04)
(0,04)
(0,04)
(0,06)
Ch mt thiu s IPU (4.2%) cho bit h phi tr tin hi l trong nm trc khi tin hnh iu tra.
Thm nin ca IPU

Bnh phng Thm nin ca IPU
L thnh vin ca hip hi
Xut hoc nhp khu
-0,00
-0,00
-0,00
-0,00
-0,01**
(0,01)
(0,01)
(0,01)
(0,01)
(0,00)
-0,00
-0,00
-0,00
-0,00
0,00**
(0,00)
(0,00)
(0,00)
(0,00)
(0,00)
0,30**
0,28**
0,28**
0,28**
0,03
(0,13)
(0,14)
(0,14)
(0,14)
(0,14)
0,13
0,03
0,03
0,03
-0,16*
(0,12)
(0,13)
(0,13)
(0,13)
(0,09)
-0,39***
-0,38***
-0,37***
0,04
(0,11)
(0,12)
(0,11)
(0,15)
-0,10
-0,09
-0,09
-0,09
(0,09)
(0,09)
(0,09)
(0,06)
-0,09
-0,08
-0,08
-0,08
(0,11)
(0,11)
(0,11)
(0,07)
0,19*
0,20**
0,21**
0,04
(0,10)
(0,10)
(0,10)
(0,09)
-0,34
-0,31
-0,31
-0,42**
(0,26)
(0,27)
(0,26)
(0,17)
-0,01
-0,01
-0,09
(0,16)
(0,16)
(0,10)
0,07
0,07
-0,03
(0,14)
(0,14)
(0,10)
-0,01
-0,01
-0,06
(0,16)
(0,16)
(0,10)
0,22
0,21
0,06
(0,14)
(0,14)
(0,11)
-0,06
-0,00
N
Sinh ti thnh ph
Gio dc tiu hc
Gio dc trung hc
Gio dc i hc
Trong nhm 20% thu nhp cao nht
Trong nhm 20% thu nhp cao th hai
Trong nhm 20% thu nhp cao th ba
Trong nhm 20% thu nhp th t
Trong nhm dn tc a s ti thnh ph
(0,09)
(0,06)
Hiu ng ngnh
Yes
Yes
Yes
Yes
Yes
Hiu ng quc gia
Yes
Yes
Yes
Yes
Yes
Hng s
-2,03***
-1,83***
-1,94***
-1,92***
-3,65***
(0,21)
(0,24)
(0,26)
(0,26)
(0,17)
0,16
0,19
0,19
0,19
Pseudo R
Athrho
-1,14**
(0,50)
Kim nh ngoi sinh Wald
chi2(1) =
5,27
257
258
Prob >
chi2 =
0,02
1st-stage partial R2/Sheas partial R2 for
logy
0,00
1st-stage F statistic/Sheas partial R2 for

bribes
16,29
S lng quan st
6371
5943
5941
5941
5941
Ngun: Cc cuc iu tra 1-2-3, giai on 2, Khu vc phi chnh thc, 2001-2003,
Vin Thng k Quc gia, AFRISTAT, DIAL; Tnh ton ca tc gi.
5. Liu hi l c lm gim hiu qu kinh doanh?

5.1 Chin lc thc nghim
Cu hi thc nghim ca chng ti l liu c lin kt no gia tri nghim
tham nhng v hiu qu kinh doanh ca IPU. nh gi iu ny, chng ta
xem xt hm sn xut sau y:
yi,j,k = + 1ki.j.k + 2li,j,k +
X
n
i,j,k
+ i,j,k
yi,j,k l log ca gi tr gia tng ca cng ty i ti khu vc j trong thnh ph k,

k i,j,k l log ca yu t u vo vn, li,j,k l log ca u vo lao ng, Xi,j,k l vc
t ca cc c tnh n ca IPU v i,j,k l sai s.
Mt mi bn tm hin nhin vi phng php tip cn ny l tnh ni
sinh c th c gia tham nhng v hiu qu kinh doanh ca c s nh
tho lun trong phn 5. Nh vy, nghin cu thc nghim v tc ng ca
tham nhng i vi hiu qu kinh doanh i hi phi x l c cc vn
lin quan n kh nng xc nh ng thi hiu qu kinh doanh v hi l.
Trong phn ny, chng ti thc hin ging nh Fisman v Svensson (2007)
v Vial v Hanoteau (2010) bng cch dng bin cng c l cc bin v trngnh thay cho bin tin hi l. Fisman v Svensson lp lun rng phn
hi l lin quan n v tr-ngnh l hm s ca cc c tnh c bn c th
cho ngnh-v tr, v d nh kh nng cc cng chc n hi l v thnh phn
ny l ngoi sinh i vi c s.
5.2 Tm tt kt qu
Bng 8 hin th cc kt qu. Hai ct u tin nu cc h s ca hm sn
xut c tnh thng qua OLS. Trong ct 1, cc bin c lp ch tp trung vo
c im ca cc c s, trong khi ct 2 chng ti gii thiu cc bin c lp
c trng cho ngi ng u IPU. Tt c cc m hnh bao gm cc hiu ng
c nh quc gia.
i vi c im ca cc c s, nhn s qua s thy cc hm sn xut
c tnh n nh trong cc c tnh. Tt c cc bin kim sot hoc l c du
theo d kin hoc khng c ngha thng k. V d, bin gi biu th m,
biu th vic IPU trc tip tham gia vo thng mi quc t, c ngha thng
k ng k mc 1%. Theo , m ln c xu hng lin quan ti hiu qu
kinh doanh tt. Nh d kin, cc h s ca logarit ca vn, lc lng lao
ng, v tui ca IPU c du dng, mc ngha 1%, ng rng khi
cc yu t khc khng i th gi tr gia tng s tng ln khi c s tng thm
cc yu t u vo v tng thm nin (cng vi cc mi quan h x hi ca
lnh o).
i vi cc bin c th v ngi ng u IPU, kt qu phn tch t Bng
8 ph hp vi tin liu ca chng ti. Kt qu ch ra rng cc IPU do ph n
iu hnh km thnh cng hn, c l bi v h c nhng mc tiu a dng
hn so vi mc tiu duy nht l ti a ha li nhun kinh doanh. Ngoi ra,
kt qu cng cho thy hiu qu kinh doanh ca cc c s phi chnh thc tng
khi trnh hc vn ca ngi ng u c s tng.
Tuy nhin, cc hm hi quy ca chng ti mang li hai kt qu ni bt.
Th nht, h s tri nghim tham nhng l khng c ngha thng k
mc 10%, cho thy khng c mi lin h gia tham nhng v sn lng.
Cn lu rng Fisman v Svensson (2007) cng tm thy mt lin kt yu
gia t l hi l v hiu qu kinh doanh, c xc nh bi mc tng doanh
s bn hng trong php hi quy OLS. Th hai, s tin thu np l dng
kh cao mc 1%. Nh vy, np thu nhiu hn c v t l thun vi kt
qu kinh doanh, y l im tri ngc vi suy lun thng thng v vi
kt qu ca cc nghin cu trc y, trong c nghin cu ca Fisman
v Svensson (2007).
Tuy nhin, kt qu l lng ny c th c gii thch bi cc loi thu
m IPU np. Tht vy, trn thc t mt na gi tr cc khon thu phi np
259
260
ca cc c s phi chnh thc l thu a phng v d nh l ph cho mt v

tr trong ch. R rng, cc loi thu a phng mt mt l cc chi ph kinh
doanh ca IPU, mt khc cc loi thu ny cng c th to iu kin kinh
doanh thun li thng qua vic tip cn cc dch v c s h tng v kh nng
tip xc vi khch hng tt hn v nh vy tng kt qu kinh doanh. Lun
im ny c xc nhn bi bng chng v li th ca vic chnh thc ha
doanh nghip (Rand v Torm, 2010).
Mt ln na khc phc cc vn ni sinh, chng ti s trnh by cc
kt qu hi quy dng bin cng c. Trong cc hm hi quy, tri nghim tham
nhng c o lng qua bin cng c thng qua t l phn trm (c th i
vi ngnh-a im) cc c s tuyn b phi chi tin hi l v gi tr trung
bnh tin thu tr theo ngnh v theo a im. Kt qu t c tnh IV, nu
trong ct 3, h tr gi thuyt cho rng hi l gim kt qu kinh doanh v xc
nhn rng, trong khu vc phi chnh thc, cng tr nhiu thu th cc c s
cng kinh doanh tt. Chnh xc hn, h s tri nghim tham nhng c gi tr
m -3 v rt c ngha thng k mc 5%. Hiu qu c tnh ca vic phi
tr tin hi l l gim 95% (100 * (e-3-1)) gi tr gia tng.
kim tra thm s vng chc ca cc kt qu, chng ti cng chy hi
quy IV v hiu qu kinh doanh. Trong php hi quy ny, tri nghim tham
nhng v logarit thu tr c thay bng cc bin cng c v t l (c th
i vi ngnh-a im) cc c s tuyn b phi chi tin hi l v gi tr
trung bnh tin thu tr theo ngnh v theo a im. Hiu ng c tnh
ca hi l tng ln, cng nh mt trong cc loi thu.
Cc hiu ng c tnh ca hi l l rt cao v gy nghi ng i vi mc
ph hp ca cc cng c ca chng ti. Rt tic l chng ti khng c cng
c no tt hn kim tra v khng th so snh kt qu vi vi cc nghin
cu trc . Svensson (2003) v Vital v Hanoteau (2010) s dng cc ch
s v tng trng c s lm bin ph thuc ch khng dng ch s v hiu
qu kinh doanh.
Bng 8: nh hng ca hi l v thu trn hiu qu hot ng kinh doanh
Phi chi hi l
Tin thu tr trong log
Vn trong log
IPU khng c vn
Quy m nhn cng trong log
Thm nin ca IPU
Bnh phng thm nin ca IPU
Ch s s dng dch v cng
Xut hoc nhp khu
Hot ng chnh
N
Sinh ti thnh ph
Gio dc tiu hc
Gio dc trung hc
Gio dc i hc
3a
4b
OLS
OLS
IV
IV
0,20
0,14
-3,00**
-4,49**
(0,12)
(0,12)
(1,72)
(1,99)
0,31***
0,30***
0,33***
0,61**
(0,03)
(0,03)
(0,03)
(0,26)
0,14***
0,10***
0,12***
0,10***
(0,01)
(0,02)
(0,02)
(0,02)
0,23***
0,08
0,09
0,06
(0,07)
(0,08)
(0,08)
(0,08)
0,69***
0,68***
0,68***
0,61***
(0,05)
(0,05)
(0,05)
(0,08)
0,02***
0,02***
0,02***
0,02***
(0,00)
(0,00)
(0,00)
(0,00)
-0,00***
-0,00***
-0,00***
-0,00***
(0,00)
(0,00)
(0,00)
(0,00)
0,01
-0,00
-0,01
-0,02
(0,04)
(0,04)
(0,04)
(0,04)
0,47***
0,36***
0,36***
0,32***
(0,07)
(0,07)
(0,08)
(0,09)
0,25
0,27
0,23
(0,16)
(0,17)
(0,18)
-0,48***
-0,53***
-0,51***
(0,05)
(0,06)
(0,07)
0,08*
0,06
0,06
(0,04)
(0,05)
(0,05)
0,07
0,05
0,06
(0,05)
(0,05)
(0,06)
0,16***
0,19***
0,21***
(0,06)
(0,06)
(0,07)
0,54***
0,50***
0,51***
(0,14)
(0,15)
(0,15)
261
262
Thuc nhm 40% c thu nhp

cao nht
0,06
0,05
0,05
(0,05)
(0,05)
(0,05)
Hiu ng ngnh
Hiu ng quc gia
Bin
4,70***
4,57***
5,06***
5,04***
(0,12)
(0,21)
(0,32)
(0,33)
Durbin (score) chi2(2)
6,64 (p =
0,01)
8,18 (p =
0,02)
Wu-Hausman F(2,5143)
6,62 (p =
0,01)
4,08 (p =
0,02)
Sheas partial R2 cho hi l
0,01
0,01
Sheas partial R2 cho thu
0,02
1st-stage F thng k hi l
11,92
1st-stage F thng k cc loi thu
12,49
27,79
S lng cc quan st
6344
5916
5916
5916
R-squared
0,28
0,30
0,21
0,16
Ngun: Cc cuc iu tra 1-2-3, giai on 2, Khu vc kinh t phi chnh thc,
2001-2003, Vin Thng k Quc gia, AFRISTAT, DIAL; Tnh ton ca tc gi.
a. Trong ct 4, tri nghim tham nhng c o bng bin thay th ca t l phn
trm theo ngnh v theo v tr ca cc cng ty cho bit phi tr tin hi l.
b. Ct 5, tri nghim tham nhng v logarit thu tr c o bng bin thay
th ca t l phn trm theo ngnh v theo v tr ca cc cng ty cho bit phi tr
tin hi l, v gi tr trung bnh tin thu tr tnh theo ngnh v v tr.
6. Kt lun
Bi vit nghin cu cc mi quan h gia khu vc kinh t phi chnh thc
v Nh nc. Ni dung tp trung phn tch mc tham nhng v hu qu
ca n vi khu vc kinh t phi chnh thc. im ng ch , y l ln u
tin vn tham nhng trong khu vc kinh t phi chnh thc c o lng
bng tri nghim ch khng phi bng cm nhn v c phn tch thu o.
Nghin cu ca chng ti mang ti nhng hiu bit mi.
Kt lun quan trng nht t d liu ca chng ti cho thy, tri vi quan
nim ph bin, ti cc th khu vc Ty Phi, a s IPU khng phi l nn
nhn ca tham nhng. ng vy, ch c 4,2% cc IPU tuyn b rng h
tr tin hi l trong nm trc khi din ra cuc kho st. Mt con s nh vy
khng c ngha l tham nhng ch l mt hin tng l t. Nu tri nghim
hi l c phn b mt cch khng ng u v c lp trong dn s th ch
cn cha n 12 nm mt na s IPU s tip xc vi tham nhng.
Ngoi ra, nu chng ta ch tnh ti cc IPU c tip xc vi Nh nc trong
nm trc khi din ra cuc kho st, t l ny s tng ln n 37%. Con s ny
cho thy hi l tr thnh mt cng c quan trng gii quyt khi gp vn
vi cc cng chc. Phn tch ca chng ti v cc yu t quyt nh tham
nhng trong cc IPU cho thy khng c s khc bit v c ch trong khu vc
phi chnh thc v khu vc chnh thc. Cc cng ty ln, cc cng ty hot ng
trong lnh vc vn ti c nhiu kh nng phi i mt vi cc hnh vi i hi
l ca cc quan chc. Ngoi ra, cc pht hin ca chng ti r rng cho thy
tri nghim tham nhng lm gim ng k hiu qu kinh doanh.
Nh vy cc chnh sch xy dng nhm u tranh chng tham nhng l
cn thit, nhng khng cn phi p dng ring cho khu vc phi chnh thc.
Mc d tham nhng dng nh khng ph bin rng ri trong khu vc phi
chnh thc, cuc chin chng tham nhng dng nh l mt yu t quan
trng dn ti s thnh cng ca cc chnh sch nhm tng mc chnh thc
ha doanh nghip.
Nghin cu ca chng ti cng cho thy tc ng gim nh ca vic
khng ng k kinh doanh. D liu giai on 2 cho thy khng ng k l
mt vn thc thi php lut yu km hn l vn tham nhng. Ni cch
khc mong mun trnh cc cng chc i hi l cc cng ty c ng k
chnh thc. 39% IPU ngh rng ng k l khng bt buc v 21% khng bit
l bt buc phi ng k. Ngoi ra, kt qu ca cuc kho st cho thy Nh
nc khng thc s quyt tm yu cu cc IPU tun th php lut. Trong by
thnh ph th , ch c 6,2% ngi ng u IPU ni rng h gp rc ri
vi cc cng chc trong nm trc khi tin hnh cuc kho st.
263
264
Ti liu tham kho

Ades, A. and Di Tella, R, (1999), Rents, Competition, and Corruption,
American Economic Review, Vol.89, No.4, pp.982993.
Bearse, P., Glomm, G. and Janeba, E. (2000) Why Poor countries rely
mostly on redistribution in kind. Journal of Public Economics 75: 432-481.
Brilleau, A Coulibbaly, S. Gubert, F., Koriko, O., Kuepie, M. and Ouedraogo,
E. (2005) Le secteur informel: Performances, insertion, perspectives, enqutes
1-2-3 phase 2 Stateco, n99, pp. 43-64.
Brilleau, A., Roubaud F. and Torelli C. (2005) Lemploi, le chmage et les
conditions dactivits, Enqute 1-2-3 phase 1 Stateco, n99, pp. 43-64.
De Soto, H., 1989. The Other Path. Harper and Row, New York, NY.
Djankov, S. (2008), A response to Is Doing Business Damaging Business?,
Journal of Comparative Economics doi:10.1016/j.jce.2008.01.003.
Dollar, D., Fisman, R. and Gatti, R. (2001). Are women really the fairer
sex? Corruption and women in government. Journal of Economic Behaviour
& Organization 46(4), 423-429.
Fisman, R., and Gatti, R. (2002). Decentralization and Corruption:
Evidence Across Countries, Journal of Public Economics, 83(3), 325-45.
Fisman, R. and Svensson, J. (2007) Are Corruption and Taxation Really
Harmful to Growth? Firm Level Evidence, Journal of Development Economics
83 (2007):6375.
Gatti, R., Paternostro, S. and Rigolini, J. 2003. Individual attitudes
toward corruption: do social effects matter?, Policy Research Working Paper
Series 3122, The World Bank.
Hunt, J. (2004). Trust and Bribery: The Role of the Quid Pro Quo and the
Link with Crime. NBER Working Papers 10510, National Bureau of Economic
Research, Inc.
Hunt, J. (2006). How Corruption Hits People When They Are Down.
NBER Working Papers 12490, National Bureau of Economic Research, Inc.
Hunt, J. and LASZLO, S. (2005). Bribery: Who Pays, Who Refuses, What
Are the Payoffs? NBER Working Papers 11635, National Bureau of Economic
Research, Inc.
Huntington, S. (1968), Political Order in Changing Societies, New Haven,
Yale University Press.
International Labor Office (2002). ILO Compendium of Official Statistics

on Employment in the Informal Sector. STAT Working Paper No. 1, Geneva.
Kaufmann, D. and WEI, S.-J., (1999). Does Grease Money Speed up the
Wheels of Commerce?, in NBER Working Paper, No.7093, Washington, DC.
Lavalle, E. (2007) Corruption, concurrence et dveloppement. Une
analyse conomtrique lchelle des entreprises, European Journal of
Development Research, Vol. 19, 2, p.274-304.
Lavallee, E., Razafindrakoto, M. and Roubaud F. (2010) Ce qui engendre
la corruption: une analyse microconomique sur donnes africaines Revue
dEconomie du Dveloppement, 3, pp. 5-47.
Leff, N. 1964, Economic Development through Bureaucratic Corruption.
The American Behavioural Scientist 8(2): 8-14.
Mauro, P. (1995), Corruption and Growth, Quarterly Journal of
Economics, 60(3), pp.681-712.
Meon, P.-G. and Sekkat, K. (2005), Does Corruption Grease or Sand the
Wheels of Growth?, Public Choice, 122, 1-2, pp. 69-97.
MEon, P.-G. and Weill, L. (2010). Is corruption an efficient grease?. World
Development. Vol. 38, No. 3, pp. 244259
Myrdal, G. (1968), Asian Drama: An inquiry into poverty of nations, New
York, Pantheon Books.
Rand, J. and TorM, N. (2010). The benefits of formalization: evidence
from Vietnamese SMEs. Working Paper, Development Economics Research
Group (DERG), Department of Economics, University of Copenhagen.
Razafindrakoto, M. and Roubaud F. (2010). Are international databases
on corruption reliable? A comparison of expert opinions surveys and household
surveys in sub-saharan Africa. World development, August, 38(8), pp. 1057-1069.
Schneider, F. (2007). Shadow economies and corruption all over the
world: New estimates for 145 countries. Economics: The Open-Access, OpenAssessment E-Journal. Volume 1.
Shleifer, A. (2004). Does Competition Destroy Ethical Behaviour?, AEA
Papers and Proceedings, Vol.94, No.2, pp. 414418.
Shleifer, A. and VISHNY, R. (1993). Corruption Quarterly Journal of
Economics 108 (3): 599-617.
Svensson, J. (2003). Who must pay bribes and how much? Evidence from
265
266
a Cross-Section of Firms. Quarterly Journal of Economics 118 (1): 207-30.

Swamy, A., Knack., S. and Azfar, O., (2001). Gender and Corruption,
Journal of Development Economics, 64(1): 25-55.
Transparency International (2009), The Perception Corruption index
2009, Berlin.
Treisman, D., 2000, The causes of corruption: a cross-national study,
Journal of Public Economics, 76 (3): 399-457.
Van de Ven, W. and Van Praag, B. (1981). The Demand for Deductibles in
Private Health Insurance: A Probit Model with Sample Selection. Journal of
Econometrics, 17(2): 229252.
Van Rijckeghem, C. et Weder, B., (1997) Corruption and the role of
temptation: do low wages in civil service cause corruption?, IMF Working
Paper, WP/97/73. Washington D.C.
Vial, V. and Hanoteau, J. (2010). Corruption, Manufacturing Plant
Growth, and the Asian Paradox: Indonesian Evidence, World Development,
Vol. 38, No. 5, pp. 693705.
2.4
C PHI S ON KT KHNG T NGUYN

CN TR HOT NG CA CH
DOANH NGHIP NH? PHN TCH

D LIU CA KHU VC TY PHI
Michael Grimm, Flore Gubert, Ousman Koriko,
Jann Lay v Christophe Jalil Nordman
Gii thiu
nhiu ni ti khu vc chu Phi cn Sahara, nhiu c s phi chnh thc
khng ng k, khai bo tng trng s lao ng cng nh v vn u t. T
l ti u t li nhun ni chung c v thp. C nhiu l do khc nhau c
a ra, t hn ch ca th trng vn, thi ngi ri ro, thiu cc k nng
v thi kinh doanh Mt s nh nghin cu cho rng nguyn nhn bt
ngun t gia nh v ngi thn ca cc doanh nhn. Doanh nhn thnh
cng c th s gp kh khn trong vic tit kim ngun vn bi v h chu sc
p t nhu cu tiu dng cao ca gia nh v bn thn, hoc t nht l ng
lc u t s thp, bi h ngh rng s phi chia s mt phn ln li nhun
vi ngi khc. Trong nghin cu x hi hc, khi nim ny thng c
gi l on kt khng t nguyn hoc mt ti ca vn x hi (Portes v
Sensenbrenner, 1993).
Quan nim cho rng mi quan h gia nh v h hng cng c th tc
dng bt li thng c cp trong cc ti liu nhn hc (xem Barth,
1967) v c nhn mnh bi cc nh l thuyt vi sc thi rt khc nhau v
267
268
kt lun khc nhau (Lewis, 1955; Meier v Baldwin, 1957; Bauer v Yamey,
1957; Hirschman, 1958). Quan nim ny cng c tho lun trong lnh vc
x hi hc kinh t, ni n c xem nh nhc im ca mi quan h cht
ch, cng thng c gi l mi quan h khng kht (Granovetter, 1973,
1983, 1985; Barr, 2002). Gn y hn, mt nh kinh t (Platteau, 2000; Hoff
v Sen, 2006) tip tc cp n ch ny. Mc d cc tc gi tha nhn
rng gia nh v cc mi quan h h hng c th l nn tng xy dng kh
c x hi trong bi cnh th trng khng hon ho. ng thi, h lp lun
rng, mi quan h gia nh v thn tc c th tr thnh mt tr ngi quan
trng trong qu trnh pht trin. Ngi ta cng c th khng tham gia vo
cc h thng quan h gia nh v t chi tun th cc ngha v x hi. iu
ny c th gy ra nhiu thit hi v tn tht v tm l. Nu hin tng ti
phn phi khng t nguyn kiu ny l ph bin th n c th cn tr s tng
trng ca nhiu doanh nghip nh v siu nh ti chu Phi. Nh Platteau
(2000) nu, iu ny c th gii thch l do ti sao cc doanh nhn thuc
dn tc thiu s nh ngi da ng Phi, ngi Liban v Syria Ty Phi
thng rt thnh cng. Cc dn tc thiu s ny khng b ngi thn i hi
nhiu v t chu tc ng ca cc quan h x hi v ngha v x hi phc tp.
Cho n nay, khng c nhiu nghin cu thc nghim xc nhn s tn ti
ca tc ng tiu cc ca mng x hi i vi hot ng kinh doanh. Di Falco
v Bulte (2009) tm thy mt s bng chng cho thy quy m quan h h hng
cng ln th thu nhp khng th chia s cng cao. H cng tm thy bng chng
cho rng, vic chia s bt buc dn n thi quen khng lm m vn mun
hng (free riding) v lm gim mong mun t bo v i vi cc c sc trong
cuc sng (Di Falco v Bulte, 2010). Baland, Guirkinger v Mali (2007) phn
tch hnh vi vay tin v thy rng mt s ngi vay tin khng phi v h c nhu
cu dng tin m ch h hng thy rng h khng d d v khng th cho
ngi khc vay. Anderson v Baland (2002) cung cp mt s bng chng cho
thy ph n Kenya tham gia vo cc t chc tn dng nh bo v tin tit
kim khi b chng tiu xi mt. Gn nht l nghin cu ca Fafchamps (2002)
tm thy mt quan h nghch chiu gia cm gic lo s b h hng lm dng
v gi tr gia tng ca cc thng nhn nng nghip Madagascar, tuy nhin,
iu ny khng phi l ch chnh ca bi nghin cu v ng khng tip tc
tho lun v kt qu ny.
Trong bi vit ny, chng ti tm hiu v gi thuyt on kt khng t

nguyn bng cch s dng mt mu ln cc doanh nhn ca khu vc phi
chnh thc ti cc th kinh t Ty Phi. Chng ti phn bit gia mt bn
l gia nh v quan h h hng v bn kia l vn (mng quan h) x hi.
Nhiu nghin cu ng thun vi quan im cho rng vn x hi mang li
nhiu li ch nh gim chi ph giao dch, to iu kin thun li cho vic tip
cn thng tin, gip vt qua nhng tnh hung kh x ca hnh ng tp th,
to ra mng li v cung cp bo him phi chnh thc (Xem Coleman, 1990;
Fafchamps, 1996, 2001, 2002; Kranton 1996; Woolcock 2001; Minten v
Fafchamps 1999; Platteau, 2000; Knorringa v van Staveren, 2006). Ging
nh La Ferrara (2007), chng ti dng khi nim cc mi quan h gia nh
v h hng ch bt k hnh thc quan h huyt thng. S khc bit chnh
gia cc c nhn c quan h gia nh v h hng v cc c nhn c quan h
tng tc ni chung l quan h gia nh v h hng a phn c th c coi
l ngoi sinh v khng th c t do thay i hoc nu c th th vi chi ph
tm l cao (La Ferrara, 2007).
Bi vit ny gm bn phn: Phn mt m t ngn gn khung l thuyt,
ch yu l gii thch ngha v chia s c nh hng bt li n vic phn b
cc ngun lc ca cc h kinh doanh nh th no. Phn hai trnh by cc d
liu. Phn ba miu t cc bin c s dng o mc ca cc mi quan
h gia nh v h hng. Phn bn tho lun v cc kt qu phn tch kinh t
lng.
1. Khung l thuyt
Trong phn ny, chng ti tp trung vo cc yu t bt li tim tng ca
mi quan h gia nh v h hng, sang mt bn nhng tc ng tch cc
c th c. Chng ti gi nh rng cc h gia nh thnh th c kh nng tham
gia vo mt s hot ng, trong c sn xut v mua bn hng ha, dch v
v lm cng n lng ti mt cng ty no . Ngoi ra, chng ti cn gi nh
gi tr gia tng c to ra trong hot ng sn xut s chu thu tng thn
tng i (thu on kt) do gia nh v h hng p t. Vic khng tr thu
ny c th s dn n mt s hnh pht mang tnh x hi rt ng s, v d nh
269
270
khng c an tng trong lng. Chng ti cng gi nh rng t trng gi tr gia

tng c to ra v c chuyn cho gia nh ph thuc vo mc bnh ng
trong quan h gia nh ca ngi ch, t s lng ngi thuc h hng, t chi
ph hot ng ca ngi ch dnh cho gia nh, v.v. Tin lng khng b chu
khon thu ny (hoc b t hn rt nhiu). Gia nh c th d dng theo kim
sot gi tr gia tng m doanh nghip thu c hn so vi khon thu nhp t
cc cng vic khc trn th trng lao ng. Tuy nhin, iu ny s ng nu
nh cc doanh nghip t n mt quy m nht nh, v nh c hot ng t
mt trang web duy nht, c mt mc vn c phn nht nh v c cc lao
ng bn ngoi gia nh.
Chng ti gi nh rng cc c s phi chnh thc hot ng vi mt cng
ngh sn xut tn c in vi quy m doanh thu khng thay i, li nhun
cng khng tng ln t vn v t lao ng. Trong trng hp ny, thu on
kt lm gim li nhun thu c t cc yu t khc v cc ch c s nh vy
s dnh c t vn v lao ng hn cho cc hot ng sn xut kinh doanh,
cng nh ti phn b v u t cc ngun lc ni khc. Cc yu t khc
khng thay i, h gia nh cng phn b t lao ng v vn cho sn xut th
t l thu cng cao. i vi lao ng, iu ny c ngha rng vi mt t l thu
cao hn, ngi ta s s dng t lao ng bn ngoi hn hoc nhiu lao ng
thuc h hng c cung cp di hnh thc lao ng tr lng ph thuc
bn ngoi h gia nh. Gi thuyt ny c kim tra trong phn thc nghim.
C ngha l chng ti kim tra mi quan h gia cng ca mi quan h
gia nh v h hng, vic s dng vn v lao ng trong cc c s sn xut
phi chnh thc.
Tuy nhin, nh cp trong phn Gii thiu, quan h gia nh v h
hng cng c th c tc ng tch cc vo cc hot ng kinh doanh. Chng
ti gi nh quan h gia nh v h hng c th mang li nhng tc ng
tch cc ti hot ng ca c s, nht l khi th trng vn l lao ng khng
hon ho. Khng hon ho c th pht sinh, chng hn nh tip cn ngun
vn b hn ch, thiu ht lao ng c k nng nht nh hoc nhng ri ro
lin quan n o c pht sinh do chi ph gim st cao. Do , tc ng
tch cc c th nh hng n vic s dng vn v lao ng t nht l qua ba
knh khc nhau: (i) gia nh v cc mi quan h thn tc c th hot ng
nh bo him chng li nhng tc ng ca nhng c sc c th lm gim
bt cc c phiu ca vn vt cht v lao ng; (ii) gia nh v cc mi quan

h thn tc c th gip cc doanh nhn c c thng tin v cc c hi u
t v thu lao ng ng tin cy, v (iii) trong cc gia nh v cc nhm h
hng, c hai yu t vn v lao ng c th xoay theo nhu cu c nhn. Nu
nhng tc ng tch cc ny tn ti, h c th mt phn hoc thm ch hon
ton b p nhng tc ng bt li pht sinh t thu on kt. Chin lc
thc nghim v cc d liu ca chng ti s khng cho php g ri cc hiu
ng tch cc v tiu cc, nhng chng ta s nhn bit cc loi khc nhau ca
mi quan h m chng ta gii thch c lin kt vi cc knh khc nhau, tch
cc v / hoc tiu cc.
2. D liu
Chng ti s dng mt b iu tra c gi l cc cuc iu tra 1-2-3 ti
by th kinh t ca Lin minh Kinh t v Tin t Ty Phi (WAEMU) vo
u nhng nm 20001. Cuc kho st 1-2-3 l cuc iu tra nhiu lp t chc
theo ba giai on v thit k c bit nghin cu khu vc phi chnh thc
(Brilleau v nhng ngi khc, 2005). Giai on 1 l kho st i din ca
lc lng lao ng, trong bao gm cc thng tin chi tit v cng vic v
c im nhn khu x hi ca cc c nhn. Giai on 2 l cuc kho st
m thng tin c thu thp trn mt tp hp con ca cc c s sn xut phi
chnh thc c xc nh trong giai on 1. Giai on ny tp trung vo cc
c im ca cc doanh nhn v cc c s sn xut ca h, bao gm c nhn
vin. Cc c s c coi l phi chnh thc nu (a) h khng c h thng k
ton chnh thc bng vn bn v / hoc (b) h khng ng k vi mt c quan
qun l thu. Giai on 3 l cuc kho st chi tiu trong cc h gia nh, c
thc hin bng cch s dng cc cuc phng vn vi mt tp hp con (mt
ln na) i din ca giai on 1, v mt s h gia nh trong giai on 2. V
vy, chng ti c thng tin t giai on 1 v 2 cho mt tp hp con (i din)
1
Cc trung tm th l Abidjan, Bamako, Cotonou, Dakar, Niamey, Lome v Ouagadougou. Cc kho st

ny do AFRISTAT v Vin Thng k Quc gia (NSI) thc hin vi s h tr ca DIAL khu vc h tr thng k
gim st a phng (PARSTAT) vo gia nm 2001 v 2003. M t chi tit hn v d liu trong Brilleau
v nhng ngi khc, 2005.
271
272
ca cc doanh nhn phi chnh thc (n = 6580) v thng tin t ba giai on

khc tp hp con (n = 1511). Giai on 3 khng c thc hin ti Abidjan.
Trong phn tch thc nghim, chng ti tp trung vo ngi di c trong
nc, cc doanh nhn di c t cc vng nng thn hoc thnh ph cp hai
ti trung tm kinh t th v bt u kinh doanh phi chnh thc. Phn tch
nhng ngi di c ti th c thun li l c th xem xt hai dng quan h
gia nh h hng, quan h ti thnh ph ni h ti v quan h ti qu qun
ca h. Chng ti gi nh rng loi quan h th hai chu nhiu nh hng
t truyn thng hn. So snh vai tr ca c hai dng quan h ny s mang
li nhng hiu bit th v.
Ph hp vi m hnh l thuyt ca mnh, chng ti s dng h gia nh l
n v quan st. Chng ti tp hp tt c cc c s sn xut trong mt h gia
nh thnh mt doanh nghip. Tp hp ny c thc hin nh sau: xc nh
c s sn xut chnh trong gia nh l c s sn xut to ra gi tr gia tng
cao nht. Sau , tng cng s lao ng, vn v tng gi tr gia tng ca cc
c s sn xut trong mi h gia nh. i vi tt c cc c im khc, chng
hn nh ngnh ngh v c im ca ch qun l, chng ti dng cc gi tr
ca c s sn xut chnh. C th c mt s l do khc nhau gii thch ti sao
mt h gia nh s hu mt vi c s. a dng ho cc hot ng kinh doanh
c th l mt phng php la chn danh mc u t ti u khi c cc mc
li nhun d kin v ri ro khc nhau. c s cng c th thuc s hu ca
cc thnh vin h gia nh khc nhau v h khng nht thit phi gp chung
ngun lc. Cui cng, chia tch lm nhiu c s nh hn c th mt chin
lc gim thu on kt, bi v che giu mt s c s nh d dng hn
l giu mt c s ln. Hn na, Camilleri (1996) cung cp bng chng thc
nghim rng cc doanh nhn thnh cng thng s dng lao ng h hng
trong cc c s th cp (khng phi c s chnh) gi chn nhng ngi h
hng ny cch xa cc hot ng sn xut chnh.
Bng 1 trnh by s liu thng k m t v cc doanh nhn nhp c, c
s sn xut v h gia nh ca h. Chng ti thy rng khong mt na tng
s doanh nhn trong mu l n ng, tui trung bnh l 38, khong 43%
ni ting Php v 72% khng c bt k bng cp no. Chng ti cng m ha
mt bin cho dn tc. Trong cc nhm dn tc, ngi thuc nhm a s c m
l 1. Dn tc 2 l nhng ngi thuc nhm ln th hai v tng t nh
vy. Ngi ta c th thy rng khong 80% cc doanh nhn thuc mt trong
ba nhm ln nht ti t nc h ang sinh sng.
Bng 1: Thng k m t
Trung bnh
E.T.
c im ca ch s hu
Nam gii (=1)
0,509
Tui ca ch s hu
38,4
Ni ting Php (=1)
0,434
Khng c bng
0,718
Hc xong tiu hc
0,179
Mt vi kha trung hc
0,048
Tt nghip cp 1 (dng khc)
0,055
Nhm dn tc 1
0,420
Nhm dn tc 2
0,184
Nhm dn tc 3
0,195
11,4
c im gia nh
Quy m gia nh
6,3
Ch c doanh nghip phi chnh thc
0,795
Nhn vin hng lng ca khu vc chnh thc
0,097
Nhn vin hng lng ca khu vc phi chnh thc
0,100
Kt hp khc
0,008
4,2
c im ca doanh nghip
Tui ca doanh nghip
8,6
o qun v cc thc khc
0,096
Ha n khc v n ung
0,143
Xy dng
0,087
Bn x / ti ca hng
0,114
Bun bn nh
0,272
Khch sn v Nh hng
0,073
Dch v sa cha
0,053
Vn chuyn
0,052
8,6
273
274
Dch v khc
Gi tr gia tng hng nm tnh theo sc mua tng
ng (USD)
0,110
5556
28459
Gi hng thng ca ch s hu
225
127
Tng gi hng thng
381
379
Tng s nhn vin bao gm ch s hu
1,9
1,6
Nhn vin c tr lng lm vic
0,2
0,9
Khng c vn vt cht (=1)
0,126
Vn vt cht tnh theo sc mua tng ng (USD)
1029
3647
Vn vt cht (thp hn 33%)
11
12
Vn vt cht (khong 33%)
127
75
Vn vt cht (hn 33%)
2953
5865
S lng doanh nghip
1,3
0,6
Quc gia
Bnin
0,159
Burkina Faso
0,141
Cte dIvoire
0,162
Mali
0,178
Niger
0,062
Sngal
0,128
Togo
0,169
2369
Ngun: Kho st 1, 2, 3, ECOWAS 02/2001, tnh ton ring ca tc gi.
Phn tip theo trong bng 1 trnh by danh mc hot ng ca doanh

nhn trong h. Cc danh mc ny gm tt c cc hot ng chnh v th cp
ca tt c cc thnh vin trong gia nh. Khong 79,5% doanh nhn thuc
i tng ly mu sng trong cc h gia nh ch c mt hoc mt vi hot
ng phi chnh thc. Trong mt s h, mt hoc mt s thnh vin tham
gia thm vo mt s cng vic hng lng phi chnh thc. Ch c 19,8% s
doanh nhn sng trong cc h gia nh c doanh nghip v c t nht mt
ngi hng lng nh nc (9,7%) hoc lm vic trong khu vc t nhn
chnh thc (10%). Cc danh mc hot ng c th l mt yu t quyt nh
quan trng i vi hiu qu kinh doanh ca c s, v n c th nh hng
n kh nng tit kim, vay vn v u t. N cng c th quyt nh quy

m mng li quan h ca c s v trong c quan h vi khu vc cng
v do nh hng n vic tip cn cc dch v cng v tip xc vi tham
nhng.
Tui trung bnh ca cc c s rt nh ny l khong 8,6 nm. Bng 1
cng cho thy s phn b theo ngnh v quc gia. Cc ngnh ln nht l
bun bn nh l. Cc ngnh nh nht l giao thng vn ti v dch v
sa cha l cc ngnh c xu hng s dng nhiu vn. i vi cc quc
gia, mu c phn b ng u v cc cuc iu tra u c c mu tng
t, ngoi tr mu ca Niger nh hn mt cht. Gi tr gia tng trung bnh
hng nm vo khong 5.600 USD2. Doanh nhn lm vic trung bnh 225 gi
mi thng ti c s ca h. Tng cng, h s dng khong 381 gi lao ng
mi thng. S lng vic lm trung bnh l khong 1,9 gm c ch s hu,
v trung bnh, ch c mt phn t s c s thu mt nhn vin. 12,6% c s
khng thng bo mc vn u t vt cht. Do , khng ngc nhin khi thy
rng vn trung bnh ca nhm ng th ba trong phn b vn ch l khong
10 USD tnh theo sc mua tng ng nm 2001. Trung bnh, cc h gia
nh trong mu c 1,3 c s.
3. o mc tim nng ca mi quan h gia nh v

quan h h hng
T b d liu ca mnh, chng ti xut cc bin thay th (proxy) sau
y cho mc tim nng ca mi quan h gia nh v h hng. Mc ny
sau s khng ch gip xc nh mc thu on kt, m cn c nh hng
tch cc c th c ca mng li quan h trong trng hp th trng vn v
lao ng khng hon ho.
Bin u tin l t l ngi dn t cc nhm c cng dn tc sng trong
cm dn c m h gia nh c tr. T l ny c tnh t giai on iu tra 1.
Cc cm tng ng vi cc khu dn c trong phm vi iu tra. Ty theo quy
m thnh ph, c khong 125 cm v mi cm c t khong 300 n 35.000
2
Gi tr gia tng c quy i sang la v tnh theo sc mua tng ng (PPP) nm 2001.
275
276
dn. Phng php o lng da vo mt tp trung dn tc l mt thc o

hin nhin mc tim nng ca mi quan h gia nh v quan h h hng.
Mc quan h thn tc trong khu vc cng cao th p lc chia s thu nhp
cng ln. Tuy nhin, mc quan h thn tc cao c th cng c ngha l
doanh nghip c h tr nhiu hn. Do , cu hi thc nghim l hiu ng
tch cc hay tiu cc chim u th. Nhiu kh nng l c hai hiu ng ny
cng tn ti, c th c th b tr nhau mc no . iu ny c ngha
l chng ti s nh gi hiu ng tng (net effect) ca mng li gia nh
v quan h h hng trong phn tch thc nghim ca mnh. Chng ti cng
nhn thc c thc t rng bin thay th mng x hi u tin ny khng
th c coi nh hon ton ngoi sinh v v tr l mt s la chn. Bin thay
th th hai ca chng ti cho mc tim nng ca mi quan h gia nh v
h hng l t l dn trong mt cm ln ln trong cng mt khu vc vi ch
doanh nghip - tc l trong cng mt khu vc hoc huyn ca t nc. Mt
ln na chng ti gi nh rng t l ny cng cao th p lc chia s cng ln.
Cng nh vy, cc thc o s phn nh c hiu ng tiu cc v tch cc tim
nng ca cc mi quan h. Th ba, chng ti s dng khong cch a l ti
khu vc sinh sng hoc qu qun ca ch doanh nghip. Chng ti gi nh
rng khong cch di hn s khin vic quan st hot ng v hiu qu kinh
doanh ca doanh nghip kh khn v tn km hn v do p lc ti phn
phi s gim theo khong cch. V d nh Comola v Fafchamps (2010)
cung cp bng chng thc nghim v mi quan h ngc chiu gia khong
cch a l v vic chia s thu nhp. Hn na, chi ph ca vic chia s cng c
th gia tng cng vi khong cch nht l khi khng c h thng ngn hng
chnh thc. Tuy nhin, iu ny khng nh hng n s tin c chuyn,
m ch nh hng n quyt nh chuyn v tn s chuyn tin. Th t,
chng ti s dng s nm ngi di c sng th . L do l mi quan
h gia nh v h hng c th khng ch gim theo khong cch m cn theo
thi gian - mt kiu ca hiu ng xa mt cch lng. Bng 2 cho thy cc s
liu thng k m t cc bin ny.
Bng 2: D liu gin tip v mc tim nng ca mi quan h h hng

v gia nh
Trung bnh
E.T.
T cng mt nhm dn tc
0,373
0,266
Cng ngun gc
0,038
0,043
Khong cch t qu
188,5
169,4
Thi gian t khi nhp c
17,7
11,7
2369
Ngun: iu tra 1-2-3, CEDEAO 02/2001; tnh ton ring.
4. p lc ti phn phi, tch ly vn, nhu cu lao ng

v mc n lc ca ch s hu
4.1 Thng s k thut v kt qu chung
By gi chng ta xem xt liu trong chng mc no th mc tim nng
(khng phi l trn thc t) ca mi quan h gia nh v h hng c tc dng
tiu cc. Chng ti tp trung vo ba yu t u vo khc nhau ca sn xut
hng ha v dch v ca h gia nh: vn vt cht, K, tng s gi lm vic (ca
T
ngi lao ng v thi gian lm vic ca ch doanh nghip) Li v s gi lm

O
vic ring ca ch doanh nghip Li . Cc kim nh xc nh rng tt c

nhng yu t ny thc s t l thun vi gi tr gia tng, tc l chng l cc yu
t u vo cho sn xut ph hp vi bi cnh ca chng ti (Grimm v nhng
ngi khc, 2011). kim tra kh nng c tc ng tiu cc, chng ti chy
ba hm hi quy sau y:
logKi = K0 + K1Pi + X K2 + ZK3 + SK4 + CK5 + K (1)

logLTi = LT0 + LT1Pi + LT2logKi + X LT3 + ZLT4 + SLT5 + CLT6 + LTi (2)
logLO = LO0 + LO1Pi + LO2logKi + X LO3 + ZLO4 + SLO5 + CLO6 + LOi (3)
277
278
trong Pi l vector ca cc bin c s dng o mc tim nng ca

mi quan h gia nh v h hng ca h gia nh i. Xji l mt vector ca cc
c tnh c th ca doanh nhn j sng h i, nh tui tc, gii tnh, gio dc v

tnh trng di c. Zi l mt vector ca cc c im h gia nh chng hn nh
dn tc v danh mc hot ng ca h gia nh. Cc vector Si v Ci ln lt

kim sot i vi hiu ng khu vc v quc gia. Kim sot cc hiu ng khu
vc l quan trng v cng ngh sn xut c th khc nhau gia cc ngnh. V

d, bun bn nh s dng t vn hn so vi hu ht cc dch v vn ti. Hn
na, s la chn ngnh c th c tng quan vi p lc ti phn phi (nhn
thc). Cc bin l cc sai s tng ng.
Trong phn tip theo, chng ti tho lun kt qu ca tng hm hi quy
bt u vi m hnh xem xt mi lin h gia gia nh v h hng vi tng
s vn vt cht c s dng. Do cc doanh nhn c th tch ly vn vt cht
ch yu trong giai on u ca hot ng, chng ti c tnh cc m hnh
cho nhng ngi di c ti th kinh t t hn 5 nm (Ct (1) v (2)) v t hn
15 nm (Ct (3) v (4)). Th tc ny s lm gim cc vn sai s ca thc
o v tng s ng nht ca ngi di c trong mu. Cc kt qu c th hin
trong Bng 3. Cc c im k thut u tin s dng m hnh hi quy tuyn
tnh n gin (Ct (1) v (3)). Cc c im k thut th hai s dng mt m
hnh Tobit (Ct (2) v (4)) phn nh thc t l 13,6% cc doanh nhn khng
s dng bt k vn vt cht no.
Bng 3: Mi quan h gia gia nh v h hng v vic s dng vn vt
cht ca ch c s
(1)
(2)
(3)
(4)
Nhp c,
Nhp c,
5 nm hoc t hn rtong th 15 nm hoc t hn rtong th
n t cng mt nhm dn tc
Cng ngun gc
Khong cch t qu
OLS
Tobit
OLS
Tobit
0,310
0,291
0,158
0,170
(0,549)
(0,581)
(0,347)
(0,359)
0,464
0,370
0,271
0,062
(3,105)
(3,085)
(1,972)
(1,803)
0,263*
0,316*
0,002
0,009
(0,152)
(0,161)
(0,089)
(0,098)
Nm k t khi nhp c
0,032
0,042
0,033**
0,036**
(0,067)
(0,083)
(0,016)
(0,017)
1,061***
1,118***
0,878***
0,917***
(0,316)
(0,337)
(0,178)
(0,197)
0,041***
0,047***
0,032***
0,036***
(0,014)
(0,015)
(0,008)
(0,010)
0,297
0,384
0,341*
0,364*
(0,345)
(0,388)
(0,182)
(0,219)
Khng bng cp
(tham chiu)
(tham chiu)
(tham chiu)
(tham chiu)
Hc xong tiu hc
-0,529
-0,753*
-0,212
-0,300
(0,391)
(0,443)
(0,220)
(0,241)
-0,218
-0,355
-0,282
-0,357
(0,743)
(0,770)
(0,347)
(0,383)
-0,718
-1,051
-0,328
-0,485
(0,710)
(0,678)
(0,369)
(0,377)
Nhm dn tc 1
(Rf,)
(Rf,)
(Rf,)
(Rf,)
Nhm dn tc 2
-0,700*
-0,868*
-0,524**
-0,586**
(0,399)
(0,503)
(0,215)
(0,249)
0,030
0,068
-0,084
-0,086
(0,311)
(0,353)
(0,180)
(0,211)
-0,011
-0,019
0,001
0,001
(0,023)
(0,027)
(0,013)
(0,016)
0,416
0,489
0,345
0,397
(0,438)
(0,489)
(0,235)
(0,268)
Nhn vin hng lng ca khu vc 0,550

t chnh thc
(0,400)
0,556
0,222
0,252
(0,439)
(0,235)
(0,264)
Kt hp khc
-0,849
-1,093
-0,972
-1,158
(1,515)
(1,353)
(0,891)
(0,788)
Nam gii (=1)
Tui ca ch s hu
Ni ting Php (=1)
Mt vi kha trung hc
Nhm dn tc 3
Tui ca doanh nghip
Ch c doanh nghip phi chnh thc
Nhn vin hng lng ca khu

vc cng
Hiu ng ca khu vc
279
280
Hiu ng ca quc gia
Lin tc
1,972*
1,592
3,714***
3,512***
(1,034)
(1,140)
(0,589)
(0,664)
0,215
370
0,185
370
1117
1117
Ghi ch: Sai st tiu chun trong ngoc n (hp nht cp khu vc).
* p<0.10, ** p<0.05, *** p<0.01
Ngun: Kho st 1-2-3, ECOWAS 2001/02, tnh ton ring.
Kt qu cho thy tch ly vn ti cc c s do nam gii iu hnh cao

hn v vn tng cng vi tui ca ch c s. Yu t hc vn khng c ngha
thng k trong nhiu trng hp. Trnh ting Php ch c ngha thng
k trong cc mu ln. Khng c hiu ng mang ngha thng k lin quan
n cc hot ng khc trong gia nh, v d lng vn khng cao hn trong
cc h gia nh c thm thu nhp t tin lng t khu vc cng hoc khu vc
t nhn chnh thc. iu ny c th gy ngc nhin, nhng trong cc h gia
nh ny, c s phi chnh thc thng ch l mt hot ng th cp ca h gia
nh v thng c qun l bi v hoc chng ca ch h hoc mt ngi
con. V vy u t c th c duy tr mc tng i thp. Hiu ng khu
vc rt c ngha thng k (h s khng c hin th trong Bng 3). Nh d
kin, cc ngnh giao thng vn ti c bit cn nhiu vn. Ngc li, bun
bn nh ch s dng rt t vn. Cng c hiu ng quc gia nhng khng c
trnh by. Nhn chung, cc hm hi quy OLS gii thch khong 20% ca tng
phng sai vn quan st. R2 thp cho thy vic gii thch tnh trng u t
v vn ca cc c s nh v siu nh khng phi l n gin do vai tr ca
cc bin khng quan st c, sai s o lng v tnh tht thng ca cc
khon u t.
Cc bin o lng mi quan h gia nh v quan h h hng - bin chnh
m chng ti quan tm - ch c ngha thng k trong cc mu nh, tc l
trong cc mu ca nhng ngi di c gn y. i vi mu nh ny, ch c
hiu ng gn vi khong cch (Ct (1) v (2)) l c ngha thng k. Ngc
li, cc hiu ng gn vi mng li gia nh ti a phng, tc l mt
quan h h hng trong khu ph th khng c ngha thng k. H s ca bin
khong cch c du dng ph hp vi quan nim rng p lc ti phn phi v

tc ng tiu cc c lin quan gim dn theo khong cch. Doanh nhn cng
sng xa gia nh th mc u t vo hot ng sn xut cng cao. c tnh
trong ct (1) v (2) cho thy khi khong cch tng t 100 km n 200 km vn
c s dng tng khong 30%, l mt hiu ng quan trng v mt kinh
t. Trong ct (3) v (4), cc mu c dng bao gm c nhng ngi di c
sng lu thnh ph, chng ti thy s nm k t khi di c t l thun vi
vn s dng. iu ny ph hp vi quan im rng quan h gia nh c th
suy gim theo thi gian v do c th lm tng mc hot ng.
Cc pht hin ny ph hp vi cc kt lun ca Beegle v nhng ngi
khc (2008). Ti Tanzania, cc tc gi thy rng khong cch t l thun vi
tng trng tiu dng, tc l ngi di c sng xa lng c mc tiu th di
hn tng cao hn so vi nhng ngi sng gn lng. Cc tc gi gii thch
hiu ng ny l kt qu ca mt mi tng quan thun chiu gia cng vic
thun li v c hi kinh doanh v khong cch, tc l bn knh di chuyn
cng ln th li ch tim nng t di c cng cao. Tuy nhin, h thy rng
ngi di c chia s t hn so vi nhng ngi khng di c, c kim sot cc
hiu ng h gia nh c nh, ni cch khc nhng ngi di c chuyn t tin
v nh hn so vi anh em ca h sng nh. Pht hin ny cng ph hp vi
tnh trng m tc ng tiu cc gim theo khong cch v khong cch
s gip tit kim tin cho u t. Trong trng hp ca mnh, chng ti ch
xem xt nhng ngi di c n th kinh t, v vy cc c hi kinh doanh
tim nng l khng i i vi mt quc gia v ch c khong cch l khc
nhau i vi nhng ngi di c khc nhau. Tuy nhin, iu c th nh hng
n kt qu ca chng ti l khong cch c th tng quan vi c im
khng quan st c ca cc doanh nhn, tc l cc doanh nhn c nng lc
c th chp nhn di chuyn xa hn. Nu cc nng lc (khng quan st c)
cng dn n u t vo vn vt cht, th hiu ng tch cc ca khong cch
c th lm tng hiu ng nng lc. Ngoi ra, khong cch c th tng quan
vi ti sn ca h v cc h giu c th chp nhn chi ph di chuyn xa hn.
Tuy nhin, khc bit trong chi ph c nh ca vic di c c th l rt nh
trong cc mu cc quc gia m chng ti xem xt, c bit nu so vi thu
nhp hng nm ca mt ngi nhp c. Di y chng ti trnh by mt s
kim chng tin cy loi tr nhng sai lch c th c.
281
282
Tip theo, chng ta chuyn sang cc hm hi quy tm hiu tc ng ca

p lc ti phn phi ln s gi lm vic trong c s (Bng 4). Mt ln na,
chng ti s dng hai mu khc nhau. Mt mu ch dnh cho cc doanh
nhn hot ng hn 15 nm ti th (Ct (1)) v mt mu vi tt c cc
doanh nhn nhp c (Ct (2)). V chng ta xem xt tnh trng ng (flow) ch
khng phi tnh trng tnh (stock), sai lch do tr nh (recall bias) (lin quan
n vic nh gi theo gi tr thay th ca ti sn c mua mt thi gian
di trc y) khng thnh vn na v do khng cn gii hn trong cc
mu ngi di c rt gn y. Chng ti thy rng cc c s m ch s hu l
nam gii s dng nhiu lao ng. Vic s dng lao ng cng tng theo quy
m ca vn. Tui tc, trnh ting Php, hc vn v danh mc hot ng
ca h gia nh khng c ngha thng k. Tuy nhin mt ln na, c nhng
hiu ng th v lin quan n bn thc o mc tim nng ca mi quan
h gia nh v quan h h hng. T l ngi dn trong khu ph thuc cng
mt nhm dn tc vi cc doanh nhn c t l thun. Tng t nh vy, t l
ngi dn sng trong khu ph v ln ln ti cng min qu c t l thun.
Tuy nhin, sng gn qu c t l nghch, tc l h s gn vi khong cch mt
ln na li dng. Cui cng, s nm k t khi di chuyn tng quan cng
chiu vi vic s dng tng s gi lao ng. Cc hiu ng khng khc nhau
nhiu gia hai mu. Tng 10 im phn trm t l ngi dn trong khu ph
thuc cng mt nhm dn tc lm tng 2,8% s gi lao ng c s dng.
Nu dng c tnh mc trung bnh ca mu, iu ny c ngha l khong
10,7 gi mi thng. Nu t l ca nhng ngi ng hng tng 1 im phn
trm (trung bnh ca mu l khong 3,8%) gi cng lao ng s dng tng
1,4%. Khong cch tng 100% c lin quan ti mc tng gi lm vic khong
6-9%. Do , kt qu cho thy rng mi quan h gia nh v h hng lin
quan n thnh ph c cc hiu ng tch cc trong khi mi quan h gia nh
v h hng lin quan n nng thn c lin quan n u vo thp hn cho
cc hot ng sn xut. Tt nhin, cc knh chnh xc ca cc tc ng tch
cc cn iu tra thm, nhng cc knh ny c th c lin quan ti vic khc
phc khim khuyt ca th trng.
Bng 4: Mi quan h gia nh v h hng v vic s dng lao ng ca

ch c s
(1)
(2)
(3)
(4)
Tng s gi lm vic
Tng s gi lm vic ca ch s
hu
Ngi nhp c, Tt c ngi

15 nm hoc t nhp c
hn trong thnh
ph
Ngi nhp c, Tt c ngi

15 nm hoc t nhp c
hn trong thnh
ph
0,281**
0,248***
0,217**
0,117
(0,132)
(0,096)
(0,097)
(0,072)
1,340**
1,356***
0,781*
0,643*
(0,532)
(0,444)
(0,428)
(0,361)
0,087***
0,057**
0,048*
0,032*
(0,033)
(0,024)
(0,026)
(0,019)
0,012*
0,005**
0,005
0,000
(0,006)
(0,002)
(0,005)
(0,002)
0,176***
0,169***
0,069***
0,059***
(0,019)
(0,013)
(0,014)
(0,010)
0,402***
0,367***
0,118
0,058
(0,124)
(0,092)
(0,097)
(0,069)
0,334***
0,298***
0,359***
0,284***
(0,073)
(0,054)
(0,054)
(0,039)
-0,002
-0,000
-0,003
-0,000
(0,005)
(0,003)
(0,003)
(0,002)
-0,003
0,044
-0,018
-0,010
(0,078)
(0,056)
(0,058)
(0,042)
Khng bng cp
(tham chiu)
(tham chiu)
(tham chiu)
(tham chiu)
Tt nghip tiu hc
-0,062
-0,024
-0,058
-0,008
(0,091)
(0,066)
(0,065)
(0,047)
Tham gia mt vi kha

trung hc
0,119
0,147
-0,056
0,005
(0,144)
(0,097)
(0,105)
(0,070)
-0,194
-0,147
-0,418***
-0,280***
(0,150)
(0,119)
(0,121)
(0,094)
n t cng mt dn tc
C cng ngun gc
Khong cch t qu
Nm k t khi nhp c
S vn vt cht
Khng c vn
Nam gii (=1)
Tui ca ch s hu
Ni ting Php (=1)
283
284
Nhm dn tc 1
(tham chiu)
(tham chiu)
(tham chiu)
(tham chiu)
Nhm dn tc 2
-0,208
-0,162**
-0,139
-0,104*
(0,130)
(0,079)
(0,092)
(0,058)
0,076
0,120**
0,028
0,052
(0,073)
(0,051)
(0,057)
(0,038)
0,005
0,004
0,003
-0,000
(0,006)
(0,003)
(0,004)
(0,002)
Ch c doanh nghip phi chnh

thc
(tham chiu)
(tham chiu)
(tham chiu)
(tham chiu)

vc cng
-0,101
-0,094
0,074
-0,088
(0,114)
(0,071)
(0,082)
(0,060)

vc t chnh thc
-0,105
-0,047
-0,033
-0,015
(0,100)
(0,064)
(0,080)
(0,054)
Kt hp khc
-0,321
-0,567*
-0,347**
-0,403**
(0,244)
(0,307)
(0,175)
(0,184)
Hiu ng khu vc
Hiu ng quc gia
Lin tc
3,865***
3,934***
4,309***
4,428***
(0,289)
(0,200)
(0,218)
(0,147)
R2
0,208
0,206
0,136
0,116
1116
2288
1116
2288
Nhm dn tc 3
Tui ca doanh nghip
Cui cng, chng ta xem xt cc hiu ng ca mi quan h gia nh v

h hng i vi s gi lm vic ca ch doanh nghip (Ct (3) v (4)). Mt ln
na chng ti thy mng li x hi trong thnh ph c tng quan thun
chiu vi gi lm vic. V d, tng 10 im phn trm t l ngi trong khu
ph thuc cng nhm dn tc dn n tng khong 1 n 2% gi lao ng
ca ch s hu, tng ng vi trung bnh ca mu l khong 3-5,5 gi mi
thng. Hoc, nu t l dn s cng qu tng 1 im phn trm, gi lm vic
s tng khong 0,7% hoc khong 2 gi mc trung bnh ca mu. Chng
ti mt ln na thy hiu ng tch cc ca cc khong cch ti qu, nhng
khng phi cho s nm k t khi di c. Ch c s sng xa qu dnh nhiu

thi gian cho hot ng sn xut hn, iu ny ph hp vi tng rng p
lc ti phn phi t gia nh lm gim n lc. V d, khi gim khong cch
100%, s gi lao ng ca ch c s gim khong 4% hoc 11,5 gi mc
trung bnh ca mu. Khi so snh cc kt qu thu c khi s dng mt bn l
tng s lao ng v bn kia l tng s lao ng do ch c s cung cp, chng
ta thy rng cc h s c c tnh cao hn khi tng s lao ng c s
dng. iu ny c ngha rng c tc ng tiu cc ti c lao ng ca ch c
s v lao ng lm thu.
4.2 Kt qu bc tch theo gii tnh

Kt qu trn cho thy - khi kim sot cc hiu ng ngnh - theo mt cch
c h thng, cc c s do nam gii qun l s dng lao ng v vn vt cht
nhiu hn so vi cc c s do ph n qun l. By gi chng ta kim tra xem
liu cc bin thay th cho p lc ti phn phi c hiu ng khc khi c tnh
cc phng trnh (1) (3) ring bit cho nam gii v ph n. Trong 50% mu
ca chng ti tt c cc cng ty c qun l bi ph n. Ngi ta c th cho
rng ph n c nhiu kh nng hn nam gii trong vic chi tiu cho hng ha
chung ca h gia nh, sc khe v gio dc ca tr em. p lc tim tng
chi tiu mi ng la thu c thm mua hng ho c th ngn cn ph
n m rng kinh doanh. Fafchamps v nhng ngi khc (2011) phn tch
cu hi ny trong bi cnh ng gp ca cc n doanh nhn Ghana di
dng tin mt v hin vt c ngu nhin ha. ng l cc tc gi tm thy
ng gp bng tin mt c tc ng nh hn ti li nhun so vi ng gp
bng hin vt v tin mt dng nh c dng trang tri chi ph trong gia
nh v ng gp. Tuy nhin, cc pht hin ca h cho rng vic ny l do
thiu t kim sot hn l do p lc t bn ngoi.
V vic s dng cc vn vt cht, chng ti thy rng hiu ng mng li
tch cc lin quan ti t l ngi ng hng v cng mt nhm dn tc l
r rt i vi nam gii hn so vi ph n.Tc ng ca khong cch ti qu
trn vic s dng vn l khng c ngha thng k cho c nam v n, nhng
t nht c cng du nh trong mu chung. i vi vic s dng lao ng,
nam gii dng nh da nhiu hn vo ngi ng hng, trong khi ph n
da nhiu hn vo ngi cng cng mt nhm dn tc. Cc hiu ng khong
285
286
cch i vi lao ng cng ln hn ph n v rt c ngha thng k. Ph

n sng gn qu c th c lin kt gn gi hn vi gia nh v do c th
tham gia nhiu hn vo cc hot ng khng lin quan n kinh doanh ca
h (nh thng xuyn thm gia nh hn).
Cc kt qu ny c trnh by chi tit trong nghin cu ca Grimm v
nhng ngi khc (2011). Ngi c quan tm cng c th tm thy phn tch
theo quc gia v khu vc. Tuy nhin, do c mu hn ch nn kt qu khng
vng chc khi chng ta bc tch dc theo quc gia v khu vc.
4.3 Kim nh mc vng chc

Chng ti nu trn, mt trong nhng hn ch ca chng ti khi
phn tch lin quan n bin khong cch. Chng ti lu l khong cch c
th tng quan vi cc c im khng quan st c ca cc doanh nhn,
nh cc doanh nhn c nng lc c th chp nhn di chuyn xa hn. Nu cc
nng lc (khng quan st c) cng tc ng ti u t vo vn vt cht
v vic s dng cc u vo lao ng, hiu ng tch cc ca khong cch c
th l do hiu ng kh nng tc ng ti. loi tr kh nng ny, chng ti
c tnh li phng trnh (1) (3) cho cc mu nh khc nhau ch tp trung
vo cc doanh nhn di chuyn t nht mt khong cch nht nh t qu ca
h. V d mt ngi nhp c sng cch qu 5 km c th c nhng c im
quan st c v khng quan st c rt khc mt ngi nhp c sng cch
qu 100 km, nhng mt ngi nhp c sng cch qu 100 km khng c c
im g khc ngi nhp c sng cch qu 200 km. i vi vn, hiu ng lin
quan ti khong cch l vng chc, hiu ng ny thm ch cn tng ln nu
chng ta ch c tnh cho cc doanh nhn sng cch qu t nht 75 km. Ch
khi chng ti chn mt ngng rt cao (150 km v xa hn) th hiu ng ny
mi gim i v khng cn ngha thng k. Nhng iu ny ch yu l do c
mu nh. Cc kt qu lin quan ti tng s gi lao ng c s dng v gi
lao ng do ch c s cung cp rt ging nhau. Cc tc ng c tnh rt vng
chc v vn tch cc nhiu khong cch khc nhau. Do , chng ti kh
t tin cho rng khong cch khng ch phn nh s khc bit trong n lc
khng quan st c gia nhng ngi di c ni b sng gn qu v nhng
ngi sng xa qu. Cc chi tit ca vic kim nh mc vng chc ny mt
ln na trnh by trong Grimm v nhng ngi khc (2011). Mt kha cnh
khc cn c lu . Chng ti ch xem xt nhng ngi di c quyt nh

chuyn ti sng ti th kinh t ca t nc h. Ngi ta c th gi nh
rng quyt nh ny thng c a ra bt k khong cch n th xa
hay gn. Ni cch khc, ngi di c khng thc s la chn cc khong cch
di chuyn m ch chn gia cc thnh ph th cp hoc cc th kinh t.
c bit trong mu ca chng ti v cc nc Ty Phi, hu nh tt c cc nc
u c mt trung tm th ln v cc thnh ph v th trn th cp, s khc
bit gia hai im n kh r rt. Do , chng ta c xu hng lp lun rng
tt c nhng ngi chn th kinh t c cc c im tng t mc
no , v do sai lch tim tng gn vi thc o khong cch ca chng
ti c th tng i nh.
h tr thm cho cc pht hin ca mnh v xem xt c th vai tr
ca ng gp khng t nguyn, chng ti tnh ton mt thc o thay th
p lc ti phn phi bng cch s dng cc thng tin v ng gp thc t.
Chnh xc hn, da trn php hi quy ca ng gp trn tng chi tiu cho
tiu dng h gia nh, chng ti c tnh s d cho thy mt h gia nh
ng gp nhiu hn hoc t hn so vi h gia nh trung bnh ph thuc vo
mc tiu th ca h. Chng ti gi bin php ny l ng gp vt mc
c d on. Trong php hi quy ny, chng ti kim sot gii tnh, tui
tc v hc vn ca ngi ng u h gia nh, danh mc hot ng ca
h, cc hiu ng quc gia. Tng tiu th c s dng bao gm t tiu th
v cc khon ng gp nhn c v do y l mt thc o ph hp cho
tt c cc ngun lc sn c. S d sau c s dng nh mt hm thng
k trong cc phng trnh v vn vt cht c s dng v lao ng. Cc chi
tit ca phng php ny c trnh by trong nghin cu ca Grimm v
nhng ngi khc (2011) v chng ti ch tm tt cc kt qu chnh. u
tin, chng ti thy rng tng tiu th c s dng l mt yu t d bo
rt tt v cc khon ng gp. Th hai, ng gp vt mc c d on t
l nghch vi s vn vt cht c s dng. Tng 10% ng gp vt mc
lm gim khong 0,5% s vn vt cht c s dng. Cc hiu ng lin
quan ti u vo lao ng cng c t l nghch nhng ch c ngha thng
k nh. Cn nh rng ng gp thc t ch tn ti trn mt mu nh - mc
d c tnh i din - h gia nh, iu ny khin vic c lng chnh xc
tr nn kh khn.
287
288
5. Kt lun
Cc nghin cu trc y ch ra rng ti nhiu nc c thu nhp thp v
trung bnh, cc doanh nhn nh v rt nh c li nhun cn bin kh cao
nhng t l ti u t thp. C nhiu cch gii thch hin tng ny, mt trong
nhng cch cho rng on kt khng t nguyn c th khin cc doanh
nhn gim tit kim v u t. on kt khng t nguyn c tho lun
nhiu trong cc ti liu nhn hc v x hi hc v thng c xem nh l
mt c im tiu biu ca cc x hi chu Phi cn Sahara. Tuy nhin, khng
c nhiu nghin cu thc nghim nhm nh gi liu on kt khng t
nguyn c thc s l mt vn . Trong nghin cu ny chng ti tp trung
vo mi quan h gia nh v h hng v phn tch tc ng tch cc v tiu
cc ca cc mi quan h i vi tng trng ca cc c s siu nh v nh
Ty Phi. S dng mt mu di c ni b, chng ti kim nh xem mc
cht ch ca cc mi quan h gia nh v h hng c thc s tng quan theo
t l nghch vi cc u vo lao ng v vn trong cc hot ng kinh doanh.
Chng ti thy rng cc mi quan h gia nh v h hng ti a phng
lm tng mc s dng cc u vo lao ng, tc l tng s lao gi ng
c s dng v tng s gi lao ng do ch c s cung cp, c th v mng
li quan h a phng gip vt qua s khng hon ho ca th trng lao
ng. Nam gii dng nh da nhiu hn vo ng hng, trong khi ph n
da nhiu hn vo ngi cng nhm dn tc. Tht th v, hiu ng khong
cch i vi lao ng ph n cao hn nam gii v rt c ngha thng k.
Hiu ng tch cc nht qun ca khong cch i vi qu qun ngi nhp c
cho thy mi quan h lng lo c tng quan vi vic s dng nhiu vn vt
cht v lao ng. Mc d chng ti cha th a ra kt lun v quan h nhn
qu, pht hin ny ph hp vi gi thuyt rng p lc ti phn phi gn vi
qu qun c tc dng tiu cc v tc dng ny dng nh gim theo khong
cch. Sng xa nh hn c th gip tit kim nhiu tin hn do t chu p lc
t nhu cu tiu dng ca gia nh. Trong mt chng mc no , chng ta c
th loi tr kh nng kt qu ny chu nh hng ca cc yu t khng quan
st c, cc yu t ng thi quyt nh quyt tm v nng lc di c ca
doanh nhn cng nh nng lc qun l c s. Chng ti cng tm thy bng
chng khng vng chc cho thy thi gian di c c tng quan t l thun
vi vic s dng vn v lao ng khi kim sot thm nin ca c s. Phn

tch ca chng ti da trn quan im tnh v khng tnh ti kh nng ng
gp ca ngi di c th cho gia nh qu c th tun theo tha thun
di c v l cch thanh ton chi ph di c. Tuy nhin, iu ny s khng lm
kt lun ca chng ti suy gim, v tha thun di c c tc dng tiu cc s
khng hiu qu. Trong mt tha thun hiu qu, ngi di c cn ti a ha
li nhun, tc l s dng cc ngun lc ca h mt cch ti u v sau
phn phi li mt phn li nhun cho gia nh.
Khm ph ca chng ti cho thy mi quan h gia nh v h hng ti
thnh ph cho thy cc quan h ny dng nh to iu kin tt cho s tng
tr ln nhau. Bn cht chnh xc ca cc mi quan h cn phi c nghin
cu k hn bng cch s dng cc ngun d liu khc nhau, tuy nhin c kh
nng l cc quan h ny lin quan ti cc yu t ca khi nim rng hn l
vn x hi v c th mang ti cc yu t nh tn dng, bo him, lao ng v
tip cn vi khch hng v th trng.
R rng, cn thn trng khi a ra cc h qu chnh sch t cc pht hin
ca chng ti. Kt lun ca chng ti nu vn v tnh ph hp ca cc
chun mc truyn thng vi pht trin kinh t hin i v v vy cp n
mt cuc tranh lun ln trong l thuyt hin i ha nm mi nm trc. Tuy
nhin, nhiu nghin cu gn y cho thy ni chung cc chun mc cn c
coi nh ni sinh: Khi mi ngi thy c li ch ca vic tch ra khi mng
li h tr gia nh da trn truyn thng v khi c ch bo him chnh thc
xut hin, cc tc ng tiu cc ca quan h gia nh v h hng c th mt
dn tm quan trng. Cc hiu ng lin quan n mi quan h gia nh v h
hng ti thnh ph cho thy cc mi quan h ny c kh nng tng cng
hot ng kinh doanh. Trong khi cc nghin cu tip theo c th tp trung
vo cc c ch chnh, chnh sch c th ti to cc mng li h tr c s bn
ngoi cc mng li ny. Chng ti kt thc vi mt lu . Nghin cu ny cn
c xem nh mt n lc xy dng khi nim tc ng tch cc v tiu cc
ca mi quan h gia nh v h hng trong bi cnh ca cc doanh nhn chu
Phi. Cc bng chng thc nghim, mc d hon ton ph hp vi phn tch l
thuyt ca chng ti, da trn d liu lin ngnh (cross-sectional), iu ny r
rng khin vic x l tnh khng ng nht khng quan st c tr nn kh
khn, mt vn c th s c bit quan trng trong bi cnh ca chng ti.
289
290
Ti liu tham kho

Anderson, S. and J.-M. Baland (2002), The Economics of Roscas and
Intrahousehold Resource Allocation, Quarterly Journal of Economics, 117 (3): 963-95.
Baland, J.-M., C. Guirkinger et C. Mali (2007), Pretending to be Poor:
Borrowing to Escape Forced Solidarity in Cameroon, Mimeo.
Barr, A.M. (2002), The Functional Diversity and Spillover Effects of
Social Capital, Journal of African Economies, 11 (1): 90-113.
Barth, F. (1967), On the Study of Social Change, American Anthropologist
(new series), 69 (6): 661-669.
Bauer, P.T. et B.S. Yamey (1957), The Economics of Under-developed
Countries, Cambrid University Press, Cambridge.
Beegle, K., J. De Weerdt and S. Dercon (2008), Migration and Economic
Mobility in Tanzania: Evidence from a Tracking Survey, World Bank Policy,
Research Working Paper 4798, World bank, Washington D.C.
Belsley, D.A., E. Kuh and R.E. Welsch (1980), Regression Diagnostics:
Identifying Influential Data and Sources of Collinearity, John Wiley, New York.
Brilleau, A., E. Ouedraogo et F. Roubaud (2005), LEnqute 1-2-3 dans
les principals agglomrations de lUEMOA : la consolidation dune mthode,
Stateco, 99, 15-19.
Camilleri, J.-L. (1996), La petite entreprise africaine. Mort ou rsurrection
? LHarmattan, Paris.
Coleman, J. (1990), Foundations of Social Theory, Harvard University
Press, Cambridge.
Comola, M. et M. Fafchamps (2010), Are Gifts and Loans between
Households Voluntary?, CSAE Working Paper Series, #2010-20, Centre for
the Study of African Economies, Oxford University, Oxford.
Di Falco, S. and E. Bulte (2010), Social Capital and Weather Shocks in
Ethiopia: Climate Change and Culturally-induced Poverty Traps, Mimeo, LSE
et Wageningen University.
Di Falco, S. et E. Bulte (2009), The Dark Side of Social Capital: Kinship,
Consumption, and Investment, Mimeo, LSE and Wageningen University.
Fafchamps, F. (2002), Returns to Social Network Capital Among Traders,
Oxford Economic Papers, 54 (2): 173-206.
Fafchamps, F. (2001), Networks, Communities, and Markets in SubSaharan Africa: Implications for Firm Growth and Investment, Journal of
African Economies, 10: 119-142.
Fafchamps, F. (1996), The Enforcement of Commercial Contracts in
Ghana, World Development, 24 (3): 427-448.
Fafchamps, M., D. Mckenzie, S. Quinnet C. Woodruff (2011), When is
Capital Enough to Get Female Microenterprises Growing? Evidence from a
Randomized Experiment in Ghana, Mimeo, University of Oxford, Oxford.
Granovetter, M. (1985), Economic Action and Social Structure: The
Problem of Embeddedness, American Journal of Sociology, 91 (3), pp. 481510.
Granovetter, M. (1983), The Strength of Weak Ties: A Network Theory
Revisited, Sociological Theory, 1, pp. 201-233.
Granovetter, M. (1973), The Strength of Weak Ties, American Journal of
Sociology, 78, 1360-1380.
Grimm, M., F. Gubert, O. Koriko, J. Lay et C.J. Nordman (2011), KinshipTies and Entrepreneurship in Western African, Mimeo, International Institute
of Social Studies, Erasmus University Rotterdam.
Hirschman, A. O. (1958), The Strategy of Economic Development, Yale
University Press, Londres.
Hoff, K. and A. Sen (2006), The Kin as a Poverty Trap, in Bowles, S., S.N.
Durlauf et K. Hoff (Eds), Poverty Traps, Princeton University Press, New York.
Knorringa, P. et I. Van Staveren (2006), Social Capital for Industrial
Development: Operationalizing the Concept, UNIDO, Vienne.
Kranton, R.E. (1996), Reciprocal Exchange: A Self-Sustaining System,
American Economic Review, 86 (4), pp. 830-851.
La Ferrara, E. (2007), Family and Kinship ties in Development: An
Economists Perspective, 5th conference AFD-EUDN, December, Paris.
http://www.afd.fr/webdav/site/afd/shared/PORTAILS/PUBLICATIONS/
EUDN/EUDN2007/laferrara.pdf.
Lewis, W. A. (1954), Economic Development with Unlimited Supplies of
Labour, Manchester School 28(2), pp. 139-191.
Meier, G.M. and R.E. Baldwin (1957), Economic Development: Theory,
History, Policy, John Wiley and Sons, New York.
291
292
Minten, B. and F. Fafchamps (1999), Relationships and Traders in

Madagascar, Journal of Development Studies, 35 (6), pp. 1-35.
Platteau, J.-P. (2000), Institutions, Social Norms and Economic
Development, Harwood Academic Publishers, Amsterdam.
Portes, A. and J. Sensenbrenner (1993), Embeddedness and Immigration.
Notes on the Social Determinants of Economic Action,The American Journal
of Sociology, 98(6), pp. 1320-1350.
Woolcock, M. (2001), Microenterprise and Social Capital: A Framework
for Theory, Research and Policy, Journal of Socio-Economics, 30 (2), pp. 193198.Volo bla quos eossi nonem faceperum quiatur?
Ficiend ionsed mosandignam, quias exerspel et occabor ernatiur? Ficitis
sinctes torest qui blanduciae. Itaquas eat.
Et officit poriam voluptae vel il eos ditae volor am ium ditaturendae
natati ut omni reptionsedit venisci odis ditatibust, quid molor ape porene
omniendebit et as acculla tempor alit et, et quo earuptatur?
Ebitate sectatem dolorunt.
Hit, cus duste labore int voluptatiis sit porpor se veliqui sinctat usandae
voluptatium dolorep elentiis iscilique pe venes et aut rem idic torum fuga.
Simpore, quam rero incti ant quaeceprest, od ut eostist rem doloreicatur accus
simodic tempore nonet pro idicias expedi ullautam que saepe volupiduntia
comnient qui tem hilitem reperum volupti incienis perendu scipis sus dit
resequi omnihicius.
Reriae. Ut que solor asperovit qui ressed eic tem ilitioraecto omnis
moluptatur, ommolup taspero mil mo dolorem poruntiation et fugitibus aut
aut idictem rent aspere sam ne re cullam assunturiata cumqui volor sundelit
inctendus eum ipitas rendendae voloresci as ipsa doluptat faces porum ex
estiusdae pel moluptas nonsequod que nonsequatis aciet la placcuptios
cumqui doluptatus sae quias dollit faccusdae mintia nullab iument iditatur,
2.5
DOANH NHN K NGHIP

THEO KIU CHA TRUYN CON NI TRONG
TI TY PHI: RNG BUC HAY HY VNG

CHO MT THU NHP TT HN?
Laure Pasquier-Doumer
T nhng nm 1970, khu vc kinh t phi chnh thc ngy cng c

quan tm nghin cu. Mi quan tm ny xut pht mt phn t vic hu ht
cc h gia nh cc nc ang pht trin, c bit l cc h gia nh ngho,
c phn ln thu nhp t khu vc phi chnh thc. Tuy nhin, sau gn bn thp
k nghin cu, vn cha c ng thun v ngun gc v nguyn nhn ca khu
vc kinh t phi chnh thc. Theo trng phi nh nguyn, khu vc kinh t phi
chnh thc c ngun gc t vic phn khc th trng lao ng v s bo ha
ca khu vc kinh t chnh thc. Khu vc phi chnh thc cu thnh phn khc
lao ng km may mn nht vo lm cho th trng lao ng tr nn mt
cn i (Lewis, 1954; Harris, 1970; Todaro v Pradhan, 1995). Mt cch tip
cn gn y coi khu vc kinh t phi chnh thc nh mt khu vc kinh doanh
nng ng v t nguyn ca cc c s nh, ni m cc c nhn quyt nh tr
thnh doanh nhn trong khu vc kinh t phi chnh thc v h k vng s c
cuc sng tt hn so vi lao ng hng lng hoc tr thnh doanh nhn
khu vc kinh t chnh thc (Maloney, 2004; Packard, 2007). Theo quan im
ny, mt s lng ln cc doanh nhn trong khu vc phi chnh thc c th
293
294
phn nh s phn b lao ng hiu qu. Trong khi cuc tranh lun ngy cng
tr nn phn cc trong nhng nm gn y (Bacchetta v nhng ngi khc,
2009), mt cch tip cn tch hp da trn khi nim th trng lao ng a
phn khc (multi-segmented labour-markets) (Chen, Fields, 2005) xut
hin. Cch tip cn mi ny cho rng khu vc phi chnh thc gm cc phn
khc khc nhau. Phn khc trn bao gm cc doanh nhn t nguyn tham
gia vo khu vc kinh t phi chnh thc trong khi phn khc di gm cc h
gia nh buc phi tham gia do khng c s la chn no khc.
Trong khi khng c ng thun v tnh cht t nguyn trong khu vc
kinh t phi chnh thc th c bng chng vng chc cho thy tm quan trng
ca tnh cht cha truyn con ni ca tnh trng doanh nhn k nghip. Ti
M, mt na s doanh nhn l k nghip t gia nh (Dunn v Holt-Eakin,
2000). Php, 41% doanh nhn c b hoc b v hoc b chng (Laferrre
v McEntee, 2001) cng tng l doanh nhn. Ti Ty Phi, mc ti sn
xut x hi cng cao nht i vi cc lao ng k nghip (Pasquier Doumer,
2010a). Tuy nhin, rt t nghin cu thu thp d liu v cc nguyn nhn
ca mi tng quan mc cao ca tnh trng lao ng k nghip t gia
nh. Cc nghin cu him hoi s dng d liu t cc nc pht trin cho
thy vic c b lm ngh t do l mt iu kin thun li tng thu nhp
d kin (Dunn v Holt-Eakin, 2000; Lentz v Laband, 1990; Fairlie v Robb,
2007a, 2007b; Colombier Masclet, 2006, 2008; Laferrre v McEntee, 1996).
Trong bi cnh cc nc ang pht trin, mi tng quan mc cao ca
tnh trng lao ng k nghip t ra cu hi sau y: C phi con ca nhng
doanh nhn s c nhiu li th tr thnh cc lao ng k nghip hn so
vi con ca nhng ngi lm cng n lng? Ni cch khc, h c th tip
cn tt hn ti cc ngun lc phi chnh thc v con ngi, vt cht v x hi?
Nu ng l c li th nh vy, chng ta c c s tin rng h quyt nh
t nguyn gia nhp khu vc kinh t phi chnh thc v h mong i s c thu
nhp tt hn. Khi , nhng i tng ny to thnh mt phn khc kinh
doanh nng ng v t nguyn ca khu vc kinh t phi chnh thc.
Bi vit ny c hai mc ch. Th nht, xc nh liu cc doanh nhn
khu vc kinh t phi chnh thc th h th hai trong bi cnh Ty Phi c li
th kinh doanh hn so vi th h u tin khng. Th hai, u l bn cht v
ngun gc ca li th ny. C phi li th ny xut pht t vic k tha cc
ngun lc phi chnh thc v con ngi, vt cht v x hi? Tm quan trng
ca mi ngun lc ny l nh th no? Nhng vn ny dng nh c bit
c ngha trong bi cnh ca chu Phi bi hai l do chnh. Mt mt, s bt
bnh ng chu Phi l rt cao v tnh di ng x hi rt thp (Cogneau v
nhng ngi khc, 2007). V vy, bi vit ny s gp phn tm hiu tnh k
tha ca hin tng bt bnh ng. Mt khc, cc hot ng phi chnh thc
cung cp ngun thu nhp v vic lm ch yu cho hu ht dn c th chu
Phi (Brilleau v nhng ngi khc, 2005). Ngoi ra, khu vc phi chnh thc
l mi trng quan trng, ni thanh nin, c bit l thanh nin b hc bt
u hc ngh v hi nhp vo th trng lao ng (Walther 2007).
Phn 1 trnh by tng quan cc ti liu nghin cu v ti v bi cnh.
Phn 2 trnh by d liu v phng php thc nghim. Phn 3 m t cc c
im chnh ca nhng doanh nhn k nghip th h th hai. Phn 4 xc minh
s tn ti ca li th so snh ca nhng doanh nhn k nghip th h th
hai. Phn 5 phn tch cc yu t cu thnh li th ny. Phn 6 l kt lun.
1. Tng quan nghin cu v bi cnh

Mt s nghin cu phn tch nh hng t vic cha m lm ch i vi
cc yu t quyt nh kh nng con ci h tr thnh lao ng k nghip thay
v lm cng n lng ti cc nc pht trin (Dunn v Holtz-Eakin, 2000;
Colombier v Masclet, 2008; Laferrre v McEntee, 1996). Tt c cc nghin
cu ny u xc nhn con ci nhng doanh nhn c xc sut tr thnh doanh
nhn k nghip cao hn ng k. Hai knh chnh c xc nh. Th nht,
cc doanh nhn thnh cng c kh nng v sn sng cung cp tin vn cho
con ci mnh v nh gim sc p vay vn cho con. Th hai, cha m truyn
cho con ci kinh nghim lm vic qu bu, uy tn, ngun nhn lc c gi
tr cao. Thomas Dunn v Douglas Holtz-Eakin (2000) thy rng, ti M, th
trng tn dng gia nh khng nh hng nhiu ti tng quan ca hnh
thi lao ng t do gia cc th h. Ngc li, kinh nghim ca cha m l
doanh nhn c nh hng ln. Do kinh nghim ca cha m c tc ng ln
hn khi cha m thnh cng, cc tc gi kt lun rng ngha ca vic cha m
295
296
l doanh nhn truyn dy cc k nng qun l hoc cc kha cnh khc ca

ngun nhn lc ch khng phi phn nh vic cha m truyn cho con c
vng t ch hoc c k nghip nh l mt li sng.
Theo hiu bit ca ti, ch c hai nghin cu tm hiu tc ng ca truyn
thng gia nh i vi kt qu kinh doanh ca c s sn xut nh (Lentz
v Laband nm 1990, Fairlie v Robb 2007b). C hai u lin quan n M.
Bernard Lentz v David Laband (1990) cho rng cc c nhn hc hi c
cc k nng qun l chung khi ln ln trong gia nh kinh doanh v tip xc
thng xuyn vi cng vic kinh doanh ca gia nh. Khi con ci nhng
doanh nhn c li th hn so vi cc con ci nhng ngi lm cng n lng
khng c chng kin cha m lm vic. Cc tc gi cho thy cc doanh nhn
th h th hai thnh cng hn so vi doanh nhn th h u tin. V h bt
u kinh doanh tui tr hn ng k v bt u s nghip kinh doanh
vi ngun nhn lc sn c quan trng, cc tc gi kt lun rng con ci ca
cc doanh nhn c li th so snh thng qua vic sm nm c cc ngun
nhn lc kinh doanh, v li th ny c d on s khuyn khch con ci t
nguyn theo chn cha m.
Robert Fairlie v Alicia Robb (2007b) xc nh ba yu t tim nng c
th dn n thnh cng ln hn cho nhng doanh nhn k nghip th h th
hai: thu thp kinh nghim chung v kinh doanh hoc kinh nghim qun l
trong sn nghip ca gia nh, thu thp kinh nghim chung v ngnh hoc
kinh nghim c th trong c s sn xut ca gia nh v c nhn tha k
c s kinh doanh. Trong trng hp nhn tha k, cha m chuyn giao vn
kinh doanh di cc hnh thc nh uy tn hoc khch hng sn c. Cc d
liu khc d liu ca Lentz v Laband (1990) cho thy kinh nghim tng
lm vic trong mt c s sn xut ca gia nh l mt yu t quyt nh quan
trng i vi kt qu kinh doanh.
Ti cc nc ang pht trin, khng c nghin cu ring v tc ng ca
truyn thng gia nh i vi kt qu kinh doanh ca cc c s phi chnh thc.
Tuy nhin, chng ta c th tm thy mt s bng chng trong cc ti liu v
vn x hi, c bit l v nh hng ca quan h gia nh i vi kt qu kinh
doanh ca c s. Marcel Fafchamps v Minten (2002) tm hiu kh nng cc
mng li quan h x hi c th nng cao hiu qu kinh doanh i vi cc
thng nhn nng nghip Madagascar. Trong khi 1/4 s thng nhn c
kho st c cha hoc m lm kinh doanh v 14% tham gia ngnh ny theo
truyn thng gia nh. Tc gi thy rng c ngi nh lm vic trong ngnh
thng mi nng nghip khng c quan h thun chiu vi nng sut. Ngc
li, cc thng nhn t hc kinh doanh v khng c ngi thn ch bo li
c hiu sut cao hn.
Tuy vy, khng nn khi qut ha cc kt qu ca Fafchamps v Minten
cho ton b khu vc phi chnh thc v cho c khu vc Ty Phi, trc ht v
cch thc c c ngun vn nhn lc phi chnh thc ti cc nc Ty Phi l
rt khc so vi Madagascar v th hai, do thng mi l mt lnh vc c
th v phng din tip thu cc k nng v cc yu cu v vn.
Trn thc t, c hai cch chnh c c ngun vn nhn lc phi chnh
thc ti cc nc Ty Phi: thng qua o to hc ngh phi chnh thc v t
thu thp kinh nghim. Ti th ca by nc Ty Phi, 27,8% cc ch c s
phi chnh thc hc ngh thng qua o to ngh phi chnh thc, trong khi t
l ny ch l 14,2% th Madagascar. Nu thng mi c loi tr, s
doanh nhn phi chnh thc c o to ngh phi chnh thc tng ln 40,7%
cc nc Ty Phi, nhng ch c 16,8% Madagascar1. V vy, hc ngh phi
chnh thc Madagascar hn ch hn Ty Phi. V hc ngh phi chnh thc
trong lnh vc thng mi cng hn ch hn trong ngnh sn xut, dch v.
Hn na, thng mi l mt lnh vc rt c th di gc yu cu v vn.
V d, cc nc Ty Phi, s vn trung bnh trong cc c s thng mi khu
vc kinh t phi chnh thc l 528 la quc t so vi 1.053 la quc t trong
cc lnh vc khc2.
Gi thit ca nghin cu rng so vi th h cha anh, doanh nhn k
nghip th h th hai c k nng tt hn v c tip cn vi nng sut tt
hn v vn con ngi, vt cht v x hi. Vic c ngi nh trong cng lnh
vc hot ng c th ci thin vic hp thu vn con ngi bng nhng l do
khc nhau. Trc tin trong vic tm thy dy ngh c thun li hn. Ty
Phi, vic hc ngh phi chnh thc thng c hnh thnh qua ba giai on.
Trong nm u tin, hc vin quan st thao tc ca thy v th lm vic trong
1
Ngun: Tnh ton ca tc gi da trn iu tra 1-2-3 (Giai on 2, 2001/02, AFRISTAT, DIAL, INS cho
Abidjan, Bamako, Cotonou, Dakar, Lome, Niamey, Ouagadougou v Giai on 2, 2001/02, INSTAT, DIAL
cho Antananarivo).
2
Ngun: Tnh ton ca tc gi da trn iu tra 1-2-3 (Giai on 2, 2001/02, AFRISTAT, DIAL, INS).
297
298
xng. Giai on hai, hc vin c xem mt s thao tc v tng bc c

yu cu hon thnh mt s cng vic thc t. Giai on cui, hc vin tham
gia hon ton vo hot ng ca xng v chu trch nhim v sn phm ca
mnh (Haan, 2006). Trong giai on cui ny, cc hc vin thu thp c cc
k nng t chc, qun l v kinh doanh bao gm c vic lp chi ph, tip th
trong khun kh qun l quan h khch hng v quan h nh cung cp. Mt
s th c do nhu cu o to cao, nhn nhiu hc vin, dn ti vic khng c
thi gian gim st vic hc ngh v khng c vic thc hnh giao
(Charmes v Oudin, 1994). Nu c ca ngi nh lm trong cng ngh, ngi
nh c th gip chn thy vi cc k nng chuyn mn cao v c kt qu tt.
Hn na, quan h gia nh Ty Phi vn ng vai tr quan trng trong vic
la chn ngi hc ngh (Birks v nhng ngi khc, 1994). C ngi nh
lm trong cng ngnh c th d c thy tt nhn hn. Th hai, do truyn
thng vn ha - x hi vn cn nh hng ti vic dy ngh phi chnh thc
nn vic truyn th k nng c xu hng dnh u tin cho cc thnh vin
ca gia nh v dng tc (Haan, 2006), ngi ta c th ngh rng mt thy
gio c quan h vi gia nh c th truyn ti cc k nng c th v doanh
nghip tt hn.
Trong trng hp tip nhn vn nhn lc phi chnh thc thng qua kinh
nghim, s gip ca ngi nh lm ngh t do c th lm tng c hi tch
ly kinh nghim kinh doanh. Kinh nghim ny cng c th qu hn v cc ch
c s c th giao nhiu vic hn cho con chu v hai l do: mt mt, truyn
thng vn ha - x hi thng u tin truyn th k nng cho ngi nh, mt
khc, gia nh thng mong mun con chu thnh cng hn ngi ngoi.
Cng nh cc nc pht trin, c ngi nh l doanh nhn c th to
iu kin thun li hn v vn u t. Mt mt, h l nhng ngi t nhiu
thnh cng, c th c nhiu nng lc u t hn so vi ngi lm cng n
lng. Mt khc, mt s doanh nhn k nghip th h th hai c tha
hng mt phn hoc ton b sn nghip t ngi nh.
Trong nghin cu ca mnh, Lentz v Laband (1990) khng coi vn x
hi nh l mt trong nhng cch kh d k tha a v. Fairlie v Robb
(2007b) c cp ti nhng rt gin tip, ch coi vn x hi l mt thnh
phn trong tha k c s gia nh. H khng kim nh khi nim ny mt
cch chnh thc. Do th trng ti cc nc ang pht trin khng hon ho
nn vn x hi c vai tr quan trng trong thnh cng ca cc c s phi

chnh thc (Bacchetta v nhng ngi khc, 2009). Nh Fafchamps (2005)
nu, vn x hi m thc ra chnh xc hn l mng li quan h x hi
mang li cc thng tin ng tin cy hn v cng ngh v c hi th trng
cng nh danh sch en v cc bn hng khng ng tin. Vn x hi cng
c th to lp lng khch hng thng qua uy tn v tin tng. Ngoi ra,
Pasquier-Doumer (2010b) nu, mt phn ln mng li quan h x hi
c s dng vi mc ch ci thin hot ng kinh doanh c lin quan n
gia nh. Do , c th ngh rng li th tim nng ca ca cc doanh nhn
k nghip th h th hai c th c gii thch mt phn bi cc mng li
quan h x hi.
2. Phng php thc nghim v d liu

Trong cc c tnh ny, c th gp vn kh ph bin v tnh ni sinh
ca cc yu t sn xut bi v theo thi gian cc yu t ny tng dn v bi
v c mt s c im khng quan st c. Rt tic l ti khng c d liu
a chiu (panel data) cng nh cc cng c tt khc phc nguy c sai lch
ny. l l do ti sao ti chn mt cch tip cn rt n gin l ch cn chia
cc mu thnh nhm cc c s thuc khu vc kinh t phi chnh thc vi mc
vn v lao ng khc nhau.
Trong nghin cu, ti s dng mt b iu tra c gi l cc cuc iu
tra 1-2-3 c thc hin trong nm 2001 v 2002 ti by th thng mi
ca cc nc thuc Lin minh Kinh t v Tin t Ty Phi (WAEMU): Cotonou
(Benin), Ouagadougou (Burkina Faso), Abidjan (B bin ng), Bamako (Mali),
Niamey (Niger), Dakar (Senegal) v Lom (Togo). Mt cuc iu tra l gm
nhiu lp thc hin trong ba giai on v xy dng chuyn nghin cu khu
vc phi chnh thc (Xem Brilleau v nhng ngi khc, 2005). i vi bi vit
ny, ti s dng giai on 1 v 2 ca cc cuc iu tra. Giai on 1 iu tra c
tnh i din v lc lng lao ng nhm thu thp thng tin chi tit v cc c
im c nhn x hi-nhn khu hc ca ngi lao ng v c bit l ngnh
ngh v tnh trng vic lm ca ngi cha khi ngi c hi tui 15. Giai
on 2 phng vn mt mu nh (sub-sample) cc c s sn xut phi chnh thc
299
300
c xc nh trong giai on 1. Giai on ny cung cp d liu rt chi tit v

gi tr gia tng, doanh s bn hng, u t, u vo v cc c im ca ch
c s. Cc cuc iu tra 1-2-3 nh ngha c s phi chnh thc l c s sn xut
nh (a) khng c s sch chnh thc v/hoc (b) khng ng k m s thu. Cc
cuc iu tra 1-2-3 khng p dng tiu chun v quy m.
Mt trong nhng li ch ln ca cuc iu tra 1-2-3 l cu trc lng nhau,
bi v giai on 1 c thit k m bo giai on 2 c th phn nh khu
vc kinh t phi chnh thc mc tiu biu. Mt li ch khc l chng ti c
th xc nh nhng doanh nhn k nghip th h th hai (bin SE v TRAD)
v iu tra cng cung cp mt s bin thay th v vn nhn lc, vn x hi
phi chnh thc v vn vt cht c tha k t gia nh.
T nhng d liu , chng ti tm cch th gi nh rng, xt v tnh
cnh tranh, doanh nhn k nghip th h th hai c li th hn so vi doanh
nhn th h th nht. Tip , cn xc nh c vai tr ca 3 knh c coi
l nguyn nhn ca li th, l: chuyn giao vn vt cht, vn con ngi
v vn x hi.
Theo Lentz v lanband (1990), chng ti phn bit hai loi vn con ngi:
k nng qun l - bao gm c k nng hnh chnh v iu hnh nhn s v
nhng k nng chuyn mn trong lnh vc hot ng bao gm c nhng
thng tin c th lin quan n qu trnh sn xut. Chng ti gi nh rng
ln ln v lm quen vi mi trng kinh doanh ca gia nh s thun li hn
trong vic tip thu nhng k nng qun l, nhng cn nhng k nng chuyn
mn ch c truyn li trong gia nh nu nh doanh nghip gia nh c cng
lnh vc hot ng vi chnh doanh nhn phi chnh thc. Do , chng ti phn
bit ra hai loi doanh nhn k nghip th h hai. Loi th th nht c cha cng
tng l doanh nhn nhng khng nht thit cng lnh vc vi anh ta3. Bin
ny c t tn l SE. Loi th hai l doanh nhn c b m hoc ngi nh s
hu doanh nghip v nht thit phi cng lnh vc hot ng4. V nhng doanh
nhn ny tip ni truyn thng gia nh nn bin ny c t tn l TRAD.
3
Chng ti mun s dng thng tin lin quan n v th ca ngi m, nhng tic rng thng tin ny
khng c sn trong b d liu m chng ti s dng.
4
Chnh xc hn, TRAD c gi tr bng 1 nu ch doanh nghip ni rng: C (anh) y thnh lp doanh
nghip phi chnh thc l do truyn thng gia nh, v/hoc C (anh) y la chn cc sn phm cho doanh
nghip phi chnh thc l do truyn thng gia nh, v/hoc C ngi nh thnh lp doanh nghip phi
chnh thc.
Gi nh rng nhng doanh nhn c cha tng l doanh nhn (SE) s

c hng li th theo kiu cha truyn con ni nhng k nng qun l, vn
vt cht v/hoc kt qu kinh doanh tt hn t chnh nhng yu t ny. i
vi nhng doanh nhn k tha truyn thng gia nh (TRAD), chng ti gi
nh rng h c hng thm hai knh b sung, l k nng chuyn mn
trong lnh vc hot ng v chuyn giao vn x hi vi nhng l do c
nu trn.
Giai on u tin ca phn tch l kim chng li th so snh gia cc
doanh nhn k nghip th h hai. Vi nhng l do nu, chng ti gi nh
rng TRAD c hiu nng ca cc yu t sut sn xut tt hn cc SE.
Chng ta hy xem xt mt c s c vn lao ng, vn vt cht v vn con
ngi ln lt c k hiu l L, K v H v hm sn xut ca cng ty l hm
Cobb-Douglas di dng logarit.
Vi c tnh ny, SE v TRAD c gi nh l tng hiu sut lao ng,
vn vt cht v vn con ngi. Chng ti c phng trnh sau:
V= (gSG(SG)(L))(hSG(SG)(K))(lSG(SG(H))=fSG(SG)LKH (1)
Theo V l li nhun, SG cho bit doanh nhn c phi l th h hai, vi
SG = {SE, TRAD}, gSG(SG), hSG(SG), ISG(SG) v fSG(SG) l nhng hm biu th
kt qu ca SE v TRAD v hiu sut lao ng L, vn vt cht K v vn con
ngi H.
Nu nh SE hoc TRAD c kt qu dng v mang ngha i vi V th
cc doanh nhn th h hai c hiu nng ca cc yu t sut sn xut tt hn.
Li nhun V c nh ngha l phn chnh lch gia tng doanh thu
bn hng tr i tng chi ph bao gm c tt c cc khon tiu dng trung
gian nh tr lng, k c tr lng cho ngi ch. S khc nhau v sc mua
tng ng gia cc nc cng c tnh n. Li nhun th hin kt qu
kinh doanh nhng tng doanh s bn hng cng c s dng nh gi
kt qu tt ca c s.
Lao ng (L) c nh ngha l s gi cng c tr lng hng thng
trong khu vc kinh doanh phi chnh thc. Vn vt cht (K) bao gm cc ta
nh v cc tr s khc, my mc, c, xe c v cc cng c. Tt c ti sn
301
302
c nh gi da trn chi ph thay th. Cng ging i vi gi tr gia tng,

chnh lch mc gi gia cc quc gia c iu chnh cho ph hp. Vn con
ngi (H) c o bng kinh nghim tim nng ca ch c s5 trong th
trng lao ng v trnh hc vn ca anh ta.
Trong cc c tnh ny, ti c th gp vn kh ph bin v tnh ni
sinh ca cc yu t sn xut bi v theo thi gian cc yu t ny tng dn
v bi v c mt s c im khng quan st c. Rt tic l ti khng c
d liu a chiu (panel data) cng nh cc cng c tt khc phc nguy c
thin v ny. l l do ti sao ti chn mt cch tip cn rt n gin l ch
cn chia cc mu thnh nhm cc doanh nghip thuc khu vc kinh t phi
chnh thc vi mc vn v lao ng khc nhau.
Giai on hai ca phn tch, chng ti xc nh ngun ca cc li th ca
cc doanh nhn th h hai bng cch phn bit cch thc tip cn tt nht
nhng k nng qun l, cc k nng chuyn bit trong lnh vc hot ng,
vn vt cht, vn x hi ca nhng hiu nng tt nht lin quan n cc yu
t sn xut. Chng ti thm vo phng trnh (1) cc bin thay th sau: Bin
vn k tha (K1), chng ti phn bit trong vn con ngi c k nng qun
l HMS v k nng chuyn bit trong lnh vc ca doanh nghip HESS. Theo
Fafchamps v Minten (2002) chng ti a vn x hi S vo hm sn xut.
Hm sn xut s thnh nh sau:
V = F(L, K1, KN1, HMS, HESS, S) (2)
Sau chng ti xc nh bin no trong cc bin trn mng li hiu qu
li th cho i tng c cha tng l doanh nhn hay i tng k nghip gia
nh.
c tnh phng trnh (2), vn vt cht c k tha (K1) c phn
nh thng qua ba bin: (i) s lng vn vt cht tha k t gia nh6, (ii) mt
bin gi c gi tr 1 nu phn vn vt cht tha k t gia nh cao hn mt
5
6
S tui tr i s nm i hc ri tr tip 7 - l tui nhp hc theo quy nh ca php lut.
Chnh xc hn, ti coi vn vt cht c c thng qua gia nh nu nh ch doanh nghip ni rng vn
l do gia nh cho vay, tha k hoc cho tng bi ngi nh hoc bn b. Rt tic l lin quan n bn b,
trong iu tra chng ti khng phn bit c gia nh v bn b. Ti ngh rng ti sn cho tng t bn
b gn nh l khng tn ti, nh Pasquier-Doumer (2010b) nu vi trng hp ca Ouagadougou.
na s vn vt cht, (iii) mt bin gi c gi tr 1 nu ch c s s dng a

im kinh doanh do gia nh cung cp.
C ba bin thay th v cc k nng qun l chung (HMS). Bin u tin
v ch s hu c kinh nghim qun l trc y v ang l ch c s phi
chnh thc c kho st. C kinh nghim qun l c th tng kh nng qun
l ca ch c s. Bin th hai l v kh nng ch c s hiu bit v cc t chc
ti chnh vi m. Bin ny gip tip cn thng tin tt hn nhm nng cao hiu
qu kinh doanh. Bin cui cng l ch c s c ghi chp s sch k ton. iu
ny hm c s t chc kinh doanh tt hn.
phn nh cc k nng c th v c s (HESS), chng ti c bn bin.
Bin u tin c gi tr 1 nu ch c s hc ngh qua cc kha dy ngh phi
chnh thc, v 0 nu ngc li, trong hu ht cc trng hp c ngha l t
hc. Hc ngh phi chnh thc cung cp cho ch c s kinh nghim trong lnh
vc hot ng ca mnh v trong thi gian hc ngh ny nhiu k nng c
th c truyn th. Bin th hai l ngi ch trc c kinh nghim qun
l trc khi tr thnh ch s hu. Kinh nghim ny c th cung cp cho ngi
ch kin thc tt v cng ngh s dng trong kinh doanh, c hi th trng,
khch hng v nh cung cp. N cng gip ngi ch c khch hng bit
ti. Bin th ba l ch c s c kinh nghim hot ng trong ngnh nhng
khng trong c s hin ti. Vi bin cui cng, ti s dng s nm kinh
nghim hot ng thc t ca ngi ch.
Vn x hi ca ch c s (S) c biu th bi hai bin gi. Bin u
tin c gi tr 1 nu ch s hu ni rng ng khng c bt k kh khn
no trong vic tm kim khch hng v vng khch khng phi l tr ngi
chnh trong hot ng. Bin ny c th phn nh mc trung thnh ca
ngi tiu dng, uy tn v mc ni ting ca c s. Tuy nhin, bin ny
c th b sai lch ni sinh bi v vic c s t nh gi c th b nh hng
bi cc mc gi tr gia tng. Ch c s c gi tr gia tng cao c xu hng
ni rng h khng thiu khch hng. l l do ti sao ti gi li mt bin
thay th ngoi sinh (proxy exogeneous) v vn x hi di hnh thc thnh
vin mt hip hi ngh nghip. Trong bi cnh Ty Phi, bit cch tham gia
hip hi ngh nghip v c chp nhn l thnh vin c th gn vi vn
x hi nhiu hn l quy m ca c s, mc d c rt t nghin cu v ch
ny.
303
304
3. Nhng doanh nhn th h th hai c g khc bit?

Nhng doanh nhn th h th hai chim 60% cc ch c s khu vc
kinh t phi chnh thc. Trong s , 53% c cha tng l doanh nhn v 16%
c tha k nghip kinh doanh ca gia nh7 (Bng 1). Nh d kin, tnh
trung bnh nhng doanh nhn th h th hai c kt qu kinh doanh tt hn
so vi cc doanh nhn th h mt. Tuy nhin, s khc bit ch lin quan ti
doanh s bn hng ca cc c s phi chnh thc c truyn thng gia nh.
C s ca h lu nm hn, c bit khi h k tha truyn thng gia nh v
h c mc kh ng nht v dn tc v quan h gia nh. Ngoi ra doanh
nghip phi chnh thc c truyn thng gia nh c xu hng s dng nhiu
lao ng v t vn. T l cc c s ny trong lnh vc bn bun v bn l cao
hn t l trung bnh v t l ny li thp hn mc trung bnh trong cc lnh
vc xy dng v dch v (Bng 1).
Bng 1: c im ca cc c s phi chnh thc thuc s hu ca doanh
nhn th h th hai
Tt c
Cha lm doanh
nhn (SE)
c im c s phi chnh thc
C s phi chnh
thc c truyn
thng gia nh
(TRAD)
Trung bnh/
Trung bnh/ Trung bnh/
Du
Du
Tn s
Tn s
Tn s
Gi tr gia tng (trung bnh, $ quc t)
322,6
326,0
NS
371,4
NS
Doanh s bn hng (trung bnh, $ quc t)
978,8
987,5
NS
1175,4
***
Vn (trung bnh, $ quc t)
770,9
787,5
NS
699,4
NS
Lao ng tr tin (trung bnh, gi hng thng)
244,6
244,8
NS
263,2
***
Tui ca MSE (trung bnh)
6,8
7,2
***
9,8
***
Tnh ng nht dn tc trong MSE (%)
95,3
95,7
***
96,0
***
T l nhn cng t cng mt gia nh
91,6
92,0
***
93,7
***
10,1
9,7
**
8,5
NS
Lnh vc hot ng
Qun o v may mc
9% s lao ng t do th h th hai va c cha hnh ngh t do li va k tha truyn thng gia nh.
Ngnh sn xut khc v thc phm
12,3
11,5
NS
12,5
NS
Xy dng
5,9
5,7
NS
3,1
***
Bn bun / ca hang bn l
11,1
12,0
NS
15,6
***
Thng li nh
34,4
34,9
***
31,8
NS
Khch sn v nh hng
6,0
6,3
NS
5,9
NS
Dch v sa cha
4,4
4,3
**
3,1
***
Giao thng vn ti
3,8
3,9
NS
2,3
***
Cc dch v khc
17,3
11,7
**
12,0
***
S quan st
6536
3292
951
Tn s
100
53
16
Ngun: Tc gi tnh ton da trn cc cuc iu tra 1-2-3 (giai on 1 v 2,

2001/02, AFRISTAT, DIAL, INS).
Lu : Ct Du kim nh thng qua kim nh t ngha thng k ca s khc
bit gia SE so vi khng SE v gia TRAD v khng TRAD. *, **, ***, NS ln lt c
ngha l s khc bit c ngha thng k mc 10%, mc 5%, mc 1%, khng c
ngha thng k.
Ngoi s khc bit v c im ca c s, doanh nhn th h th hai c mt

s c im c nhn khc bit (Bng 2). Th nht, trnh hc vn ca h thp
hn. Kt qu ny tng t nh kt qu thu c trong nghin cu ca Lentz v
Laband (1990) cho M v Colombia v Masclet (2006) cho chu u. Cc tc gi
gii thch kt qu ny l do doanh nhn th h th hai c nhu cu hc chnh
quy tng i t hn v h c c hi hc hi trong cng vic kinh doanh ca
gia nh. Mt khc, doanh nhn th h th hai c nhiu kinh nghim lm vic
hn. Trung bnh kinh nghim lm vic ca h nhiu hn mt nm.
Nu gi thuyt u tin c xc nhn, chng ti d on rng con ci
doanh nhn c nhiu k nng qun l hn v u t v vn vt cht t gia
nh cao hn. Trong phng php m t u tin, iu ny c v nh khng
ng. Mc d h thng c kinh nghim tng l qun l, h khng c kin
thc tt hn v cc t chc ti chnh v cng khng c kh nng t chc tt
hn. Hn na, gia nh ca h khng u t nhiu hn vo kinh doanh so
vi mc trung bnh ca cc ch c s phi chnh thc. giai on ny, con ci
ca h dng nh khng c k tha k nng qun l cng khng c iu
kin vay vn vt cht tt hn.
305
306
Bng 2: c im ca doanh nhn th h th hai
Tt c
Cha l doanh
nhn (SE)
c im ca ch c s phi chnh thc

Trung
Trung bnh/
bnh/Tn
Tn s
s
C s phi chnh
thc c truyn
thng gia nh
(TRAD)
Du
Trung
bnh/Tn
s
Du
N (%)
56,2
54,2
***
55,0
NS
S nm i hc
3,5
2,8
***
2,9
***
Bit c bit vit bng ting Php (%)
44,9
37,0
***
39,5
***
Tnh trng a th (%)
16,4
18,4
***
19,2
Hi gio (%)
57,3
58,5
***
67,3
***
Khng di c (%)
39,6
28,7
***
40,2
NS
di c gn y (%)
9,3
10,7
***
10,8
NS
Cha c hc vn tiu hc (%)
6,1
2,7
***
4,1
***
Cha c hc vn trung hc hoc cao hn (%)
5,6
1,0
***
4,4
***
S nm kinh nghim l thuyt
26,4
27,9
***
27,7
***
Kinh nghim qun l c (%)
16,3
19,3
***
13,2
**
Kin thc v cc t chc ti chnh vi m (%)
35,6
33,8
***
32,3
***
Ch c s sch k ton (%)
32,7
29,2
***
33,3
**
o to ngh phi chnh thc (%)
27,6
27,9
NS
30,9
***
Kinh nghim lm vic trong doanh nghip ny trc

khi tr thnh ch s hu (%)
45,4
47,2
NS
52,7
***
Kinh nghim trong ngnh ny bn ngoi doanh nghip

(%)
35,3
33,2
***
32,0
NS
S nm lm vic trong ngh ny
9,5
10,1
***
11,7
***
Khng c kh khn tm khch hng (%)
26,4
26,7
NS
31,4
***
Thnh vin ca mt hip hi ngh nghip (%)
4,3
4,6
***
7,5
***
21,8
21,5
NS
27,5
***
K nng qun l
K nng c th v doanh nghip
Vn x hi
u t gia nh
T l u t gia nh trong tng vn u t
S lng u t gia nh
Gia nh cung cp cho a im kinh doanh
220,8
240,2
NS
244,9
**
6,3
5,8
NS
6,8
**
Ngun: tc gi tnh ton da trn cc cuc iu tra 1-2-3 (giai on 1 v 2,

Lu : Ct Du kim nh thng qua kim nh t ngha thng k ca s khc
bit gia SE so vi khng SE v gia TRAD v khng TRAD. *, **, ***, NS ln lt c
ngha l s khc bit c ngha thng k mc 10%, mc 5%, mc 1%, khng c
ngha thng k.
i vi ch c s c truyn thng gia nh, chng ti d on theo gi

thuyt th hai rng h c trang b nhiu hn cc k nng c th v doanh
nghip, vn x hi v u t gia nh. giai on u tin ny, d on
ny c v kh ng. Nhn chung, h tch ly c nhiu kinh nghim
hn khin k nng c th ca h cao hn: kinh nghim trong ngnh kinh
doanh phi chnh thc trc khi tr thnh ch s hu, kinh nghim trong ngh
nghip ca h (hn hai nm) v c hc ngh phi chnh thc. Vn x hi
ca h c v ln hn thng qua vic l hi vin thng xuyn ca hip hi
ngh nghip v thng qua lng khch hng trung thnh. Gia nh ca h
ng gp nhiu hn cho vic hnh thnh vn so vi gia nh ca ch c s phi
chnh thc ni chung, c v lng tuyt i v tng i.
4. Nhng doanh nhn h h th hai c li th so snh khng?

kim nh kh nng ch c s phi chnh thc c c li th v hiu
qu kinh doanh nh h tr t ngi cha tng l doanh nhn, ti c tnh
phng trnh (1) bng cch s dng hm sn xut Cobb-Douglas. Hiu qu
kinh doanh c o bng log ca gi tr gia tng v doanh s bn hng. Hm
hi quy c mt bin gi (dummy) c gi tr 1 nu ch c s c cha t hnh
ngh t do (SE), nhn cng, vn, biu hin qua log tnh ti kh nng gim
li nhun cn bin v cc bin v vn con ngi. Chng ti d on rng cc
thc o cc yu t sn xut s c tc dng tt ti hiu qu kinh doanh.
Chng ti cng a vo mt s bin nhm kim sot cc c im c
nhn khc nhau: gii tnh ca ch c s, do ph n c th gp kh khn khi
307
308
tham gia cc phn khc cao ca khu vc phi chnh thc v cc l do khc nhau
(trch nhim gia nh, phn bit i x, kh nng di ng hn ch); ch
a th do p lc ti phn phi ti sn bn trong gia nh c th cao hn v v
th vic tch ly vn gp nhiu kh khn hn (Morrisson, 2006), tn gio v
dn tc, do cc yu t ny c th gip hi nhp vo cc mng li quan h
x hi khc nhau; tnh trng di c v ngi mi chuyn ti c th c hiu bit
km hn v cc c hi th trng, trnh hc thc ca cha kim sot mi
trng x hi ca ch doanh nghip.
Do c th c nguy c lm tn (moral hazard) nn cc ch c s c quan h
gia nh hoc cng nhm dn tc c th c hiu sut kinh doanh cao hn. V
l do ny, chng ti a ch c s c quan h gia nh hoc cng nhm dn
tc vo trong lc lng lao ng ca c s. Ngoi ra, v cc c s c thm nin
hot ng tt hn so vi cc c s tr (tn ti cng vi thi gian), ti a vo
yu t thm nin. Cui cng, ti kim sot lnh vc hot ng v quc gia.
Bng 3 di y trnh by kt qu chnh t php hi quy OLS i vi tt
c c s. Do sai lch ni sinh trong c tnh cc thng s vn v lao ng, ti
c tnh phng trnh (1) bng cch hai cch va a v khng a cc yu
t ny vo trong hm hi quy.
Tri vi d kin, vic c cha l doanh nhn khng c tc ng ti gi tr
gia tng v doanh s bn hng. Kt qu ny vn khng thay i khi ti chia
cc doanh nghip phi chnh thc thnh ba nhm khc nhau (terciles) theo
vn hoc lao ng (khng c trnh by). Nh vy, ch c s c cha l doanh
nhn khng c li th hn so vi ch c s khng c cha hnh ngh t do. Kt
qu ny cho thy rng con ci nhng doanh nhn khng k tha t cha m
k nng qun l c gi tr cng nh vn vt cht.
Bng 3: Tc ng ca vic c cha l doanh nhn ln gi tr gia tng
(GTGT) v doanh s bn hng
Cc bin
(1)
Log GTGT
(2)
Log GTGT
(3)
(4)
Log doanh s Log doanh s
Cha l doanh nhn (SE)
0,0472
0,0342
0,0404
0,0456
Kinh nghim l thuyt ca ch doanh nghip
(0,0445)
(0,0466)
(0,0394)
(0,0388)
Bnh phng kinh nghim l thuyt ca ch

doanh nghip
0,0346***
0,0155**
0,0402***
0,0149***
Trnh hc vn ca ch doanh nghip
(0,00574)
(0,00623)
(0,00508)
(0,00518)
Bnh phng trnh hc vn ca ch doanh

nghip
-0,000488*** -0,000254*** -0,000561*** -0,000237***
Ch doanh nghip c trnh tiu hc
(8,44e-05)
(9,18e-05)
(7,45e-05)
(7,62e-05)
Ch doanh nghip c trnh cao hn tiu hc -0,0149
-0,0220
-0,0172
-0,0296**
Mc thnh tho ting Php ca ch doanh

nghip
(0,0167)
(0,0177)
(0,0148)
(0,0147)
S vn trong log
0,00419***
0,00344**
0,00428***
0,00385***
S lao ng tr lng trong log
(0,00127)
(0,00136)
(0,00110)
(0,00111)
Hng s
-0,0247
-0,0438
0,0107
0,00241
S lng cc quan st
(0,0630)
(0,0658)
(0,0557)
(0,0548)
-0,0182
-0,00880
0,136
0,101
Cha hnh ngh t do (SE)
(0,100)
(0,105)
(0,0884)
(0,0874)
Kinh nghim l thuyt ca ch doanh nghip
0,143**
0,108*
0,126**
0,0900*
Bnh phng kinh nghim l thuyt ca ch

doanh nghip
(0,0600)
(0,0631)
(0,0531)
(0,0527)
Trnh hc vn ca ch doanh nghip
0,131***
0,166***
Bnh phng trnh hc vn ca ch doanh

nghip
(0,0127)
(0,0105)
Ch doanh nghip c trnh tiu hc
0,364***
0,450***
Ch doanh nghip c trnh cao hn tiu hc
(0,0286)
(0,0236)
Mc thnh tho ting Php ca ch doanh

nghip
5,696***
2,776***
7,287***
3,605***
(0,189)
(0,273)
(0,166)
(0,226)
S lng cc quan st
4959
4108
5179
4301
R2
0,241
0,294
0,320
0,420
Kim sot: Gii tnh ca ch doanh nghip, tnh trng a th, tn gio, dn tc,
tnh trng di c, trnh hc vn ca cha, tnh ng nht dn tc bn trong doanh
nghip, t l ngi lao ng cng gia nh, thm nin ca doanh nghip, lnh vc
hot ng v cc bin gi v quc gia (countries dummies).
Ghi ch: ngha ca sai s trong ngoc n nh sau: *** p<0.01, ** p<0.05, *
p<0.1.
309
310
i vi cc bin khc, kt qu ph hp vi d on: khi cc yu t khc

khng i th cng lao ng nhiu, cng u t nhiu vn con ngi v vt
cht th kt qu kinh doanh cng cao; ph n k vng v kt qu thp hn
so vi nam gii; sinh ra trong thnh ph l mt li th so vi ngi nhp c;
c cha c hc thc c tc ng c ngha thng k v t l thun vi kt qu
kinh doanh. Tuy nhin, tnh trng hn nhn, tn gio v dn tc khng c
ngha thng k8 v tnh ng nht dn tc v t l ngi nh trong c s c
tc ng c ngha thng k nhng li t l nghch vi kt qu kinh doanh.
Nh trong nghin cu ca Fafchamps (2005) nu, ngi nh c xu hng
lm vic t tch cc hn so vi ngi lm thu. iu ny c th c gii thch
bi p lc gia nh trong vic ti phn phi dn n chia s cng vic, ngay
c khi c c qu nhiu lao ng so vi cng vic.
By gi chng ta xem xt nh ngha hp hn v doanh nhn th h th
hai k nghip gia nh. Mc ch l kim nh tnh ng n ca gi thuyt
th hai, c th l liu ch doanh nghip phi chnh thc c ngi nh tham
gia cng mt loi hot ng s c kt qu kinh doanh tt hn so vi nhng
ngi khc. Nh vy, chng ti s c tnh cng mt phng trnh nh trc
theo cch tng t nh trc y, nhng thay bin SE bng bin TRAD. Chng
ti cng c tnh phng trnh da trn mu nh (subsamples), v chia cc
doanh nghip phi chnh thc thnh ba nhm (terciles) khc nhau theo vn
(m hnh (7), (8) v (9)) hoc theo lao ng (m hnh (10), (11) v (12).
Bng 4 cho thy vic c k nghip gia nh c tc ng thun chiu v
c ngha thng k i vi kt qu kinh doanh ca cc c s phi chnh thc.
Kt qu ny t ra vng chc i vi cc bin kt qu kinh doanh c chn9,
v cc bin vn v lao ng c a vo. Kt qu ny cng khng thay i
i vi cc c s phi chnh thc c s dng nhiu yu t sn xut. Tuy nhin,
c k nghip gia nh khng c ngha thng k i vi cc c s c s
dng cc yu t sn xut mc thp v trung bnh, ngoi tr tc ng
thun chiu v c thng k ca TRAD i vi doanh s bn hng ca cc c
s c mc vn trung bnh.
8
Tnh trng a th c ngha thng k v t l thun vi gi tr gia tng v doanh s, tri vi d kin, tuy
nhin ch din ra khi vn v nhn cng khng c a vo hm hi quy.
9
Cc m hnh c c tnh cho doanh s bn hng nhng khng c trnh by trong bi ny.
Bng 4: Tc ng ca k nghip gia nh trn gi tr gia tng
CC BIN
(5)
(6)
(7)
(8)
Tt c
Tt c
K<q1
0.119**
(0,0519)
0.127**
MSE c
truyn thng
(0,0495)
gia nh
(TRAD)
(9)
(10)
(11)
(12)
q1<K<q2 K>q3
L<q1
q1<L<q2 L>q3
0.0903
0.0722
0.213**
0.0713
0.0938
0.145*
(0,0822)
(0,0767)
(0,0978)
(0,0981)
(0,0798)
(0,0813)
Kinh nghim
l thuyt ca
ch doanh
nghip
0,036*** 0,016*** 0,039*** 0,020**
0,034*** 0,047*** 0,022*** 0,026***
(0,0051)
(0,0108)
Bnh phng
kinh nghim
l thuyt ca
ch doanh
nghip
-0,000*** -0,000*** -0,000*** -0,000*** -0,000*** -0,000*** -0,000*** -0,000***

(7,5e-05)
S nm i hc -0,0100
(0,0151)
(0,0056)
(0,0076)
(0,0086)
(0,0092)
(0,0079)
(0,0098)
(8,1e-05)
(0,0001)
(0,0001)
(0,0001)
(0,0001)
(0,0001)
(0,0001)
-0,0189
0,0180
-0,0200
-0,0376
0,00398
-0,0248
-0,0180
(0,0160)
(0,0256)
(0,0264)
(0,0269)
(0,0283)
(0,0252)
(0,0252)
0,001
0,006*** 0,004*
0,004**
0,005***
Bnh phng 0,004*** 0,003*** 0,003

s nm i hc
(0,00116) (0,00124) (0,00210) (0,00220) (0,00186) (0,00207) (0,00208) (0,00187)
Trnh tiu
hc
-0,0166
-0,0512
0,0306
0,0688
-0,0814
0,0231
-0,0400
-0,0389
(0,0578)
(0,0603)
(0,104)
(0,0957)
(0,0994)
(0,108)
(0,0921)
(0,0994)
Trnh cao
hn tiu hc
-0,00967
-0,0143
-0,0397
0,154
-0,0555
-0,126
0,114
-0,0112
(0,0924)
(0,0976)
(0,174)
(0,156)
(0,153)
(0,174)
(0,158)
(0,149)
Thnh tho
ting Php
0,0999*
0,0729
0,0178
0,118
0,0913
0,135
0,105
0,0829
(0,0541)
(0,0569)
(0,0926)
(0,0902)
(0,0963)
(0,103)
(0,0848)
(0,0932)
S vn trong
log
0,136***
S lao ng
c tr lng
trong log
0,346***
Hng s
(0,0115)
(0,0263)
5,728*** 2,859*** 5,304*** 6,213*** 5,678*** 4,669*** 5,463*** 5,853***
(0,169)
(0,247)
(0,403)
(0,290)
(0,309)
(0,383)
(0,297)
(0,278)
311
312

S lng cc 5891
quan st
4875
1938
2016
1937
1778
2080
2033
0,245
0,299
0,210
0,211
0,223
0,149
0,232
0,278
R2
Kim sot: Ging m hnh t (1) n (4). Ghi ch: ngha ca sai s trong ngoc
n nh sau: *** p<0.01, ** p<0.05, * p<0.1.
Vi cc kt qu ny, chng ta c th kt lun rng ni chung cc ch c

s phi chnh thc c ngi nh tham gia cng lnh vc hot ng c li th
v hiu qu kinh doanh so vi ch c s khng c truyn thng gia nh. Tuy
nhin, iu ny khng cn ng i vi trng hp cc ch c s s dng
cc yu t sn xut mc thp hoc trung bnh. V vy, trong phn khc
thp hoc trung bnh ca khu vc phi chnh thc, c k tha truyn thng
gia nh khng mang li li th. Kt qu ny khng ging kt qu ca nghin
cu ca Fafchamps (2005), nhng nh chng ta ni, bi cnh v lnh vc
nghin cu rt khc nhau.
Lin quan n cc bin khc, cc kt qu khng thay i so vi kt qu
ca vic c tnh phng trnh c dng bin c cha l doanh nhn (SE).
5. Ngun gc ca li th l g?
Sau khi xc nh quan h t l thun gia vic c k nghip gia nh
trong cng loi hot ng kinh doanh, chng ta s tp trung phn nh cc
knh qua truyn thng gia nh mang li li th. Chng ti s kim nh
gi thuyt cho rng li th ny ch yu l do c trang b ngun lc tt hn
nh cc k nng c th v doanh nghip, vn vt cht, vn x hi, hiu qu
s dng cc k nng c th v doanh nghip v vn x hi cao hn. lm
vic ny, ti s m rng cc c tnh ca phng trnh (2), c trnh by trong
mc phng php lun, nhm a thm vo hm sn xut cc yu t nh vn
x hi, u t gia nh, cc k nng c th v doanh nghip v k nng chung.
Nu gi thuyt ny ng, ti s t c hai kt qu. Trc tin, chng
ti d on rng tc ng ca vn x hi, u t gia nh, cc k nng c
th v c s v k nng chung l c ngha thng k v l dng hay ni

cch khc l nhng yu t ny ng vai tr thay i hiu qu kinh doanh
trong hm hi quy. Th hai, chng ti d on rng cc tc ng ny phn
nh mt trong nhng yu t l truyn thng gia nh c k tha. iu
c ngha rng bin TRAD c ngha thng k trong phng trnh (1) ch
bi v n phn nh ngun lc tt hn v/hoc hiu qu s dng tt hn cc
k nng qun l, cc k nng c th v c s, u t gia nh v/hoc vn x
hi. bit yu t no phn nh tt hn tc ng ca TRAD, ti s tng bc
a cc yu t ny vo, u tin l tng yu t mt (khng c trnh by)
v sau theo tng cp.
Chng ti thy rng khi ch a vo mt trong nhng yu t ny, tc
ng ca TRAD vn c ngha thng k. Trong s cc bin thay th cho cc
k nng qun l, cc bin kin thc v cc t chc ti chnh vi m v vic duy
tr s sch k ton c ngha thng k v t l thun vi gi tr gia tng.
Tuy nhin, kinh nghim qun l c t trc khng c bt k tc ng no n
hiu qu kinh doanh. iu ny c th l do nhiu dng kinh nghim qun l
khng nht thit mang li kin thc tt hn trong vic qun l c s. Trong
s cc bin thay th cho cc k nng c th, ba bin c tc ng c ngha
thng k v theo chiu thun: hc ngh phi chnh thc, kinh nghim kinh
doanh phi chnh thc trc khi tr thnh ch s hu v nhiu nm kinh
nghim trong ngh nghip. Ngc li, khng c bng chng cho thy kinh
nghim c trong cng loi hot ng ngh nghip nhng khng cng c
s mang li nhiu k nng c th v c s hn. Ging nh vic tng c
kinh nghim qun l, kt qu ny c th do tnh khng ng nht ca kinh
nghim v thi gian lm vic, trch nhim v c im ca c s ni kinh
nghim c tch ly.
Bng 5 trnh by c tnh phng trnh (2) gii thiu cc bin thay th
cho cc cp c gi nh gii thch li th so snh ca cc TRAD. Bng ny
cho thy tc ng ca vic k nghip gia nh ch bin mt khi chng ta cng
a cc bin thay th cho k nng c th v c s v vn x hi. Cc cch
kt hp khc khng gip nm bt c ton b tc ng ca TRAD. Tng
t, khi ti o hiu qu kinh doanh da trn doanh s bn hng thay v gi
tr gia tng (khng c trnh by), chng ti thy rng tc ng ca TRAD
gim nhiu nht khi cc bin thay th cho k nng c th v c s v vn x
313
314
hi cng c a vo. Trong trng hp ny, h s c c tnh gim gn

mt na.
Bng 5: Tc ng ca vic k nghip gia nh trn gi tr gia tng (GTGT)
khi a vo vn x hi, hai loi k nng v vn vt cht c tha k
(5)
CC BIN
(21)
(22)
(23)
(24)
(25)
(26)
Log GTGT Log GTGT Log GTGT Log GTGT Log GTGT Log GTGT Log GTGT
MSE c truyn thng 0,127**

gia inh (TRAD)
(0,0495)
0,110**
0,113**
0,138*** 0,0779
0,102**
0,107**
(0,0493)
(0,0489)
(0,0492)
(0,0493)
(0,0497)
(0,0493)
0,0910**
0,106**
0,105**
(0,0422)
(0,0422)
(0,0425)
0,218***
0,227*** 0,226***
(0,0601)
(0,0600)
(0,0605)
-0,0123
-0,00695
-0,00934
(0,0402)
(0,0402)
(0,0405)
0,009***
0,008*** 0,0091***
(0,00272)
(0,00270) (0,00272)
Cc bin thay th cho k nng qun l

Kinh nghim qun l
trc
0,0523
0,0221
0,0265
(0,0467)
(0,0461)
(0,0463)
Kin thc v cc t
chc ti chnh vi m
0,132*** 0,122*** 0,137***
Ch doanh nghip duy

tr s sch
0,423*** 0,425*** 0,431***
(0,0378)
(0,0496)
(0,0376)
(0,0494)
(0,0378)
(0,0497)
Cc bin thay th cho k nng c th v doanh nghip

Ch doanh nghip
tng l nhn vin hc
vic
Kinh nghim lm vic
ti doanh nghip trc
khi tr thnh ch c s
(C/khng)
Kinh nghim trong
ngnh nhng khng
cng c s
(C/khng)
Kinh nghim trong
ngnh (s nm)
Cc bin thay th cho vn x hi
Khng gp kh khn
tm kim khch hng
0,306***
0,314***
0,301***
(0,0391)
(0,0394)
(0,0394)
Ch c s l hi vin
h ngh nghip
0,338***
0,373***
0,363***
(0,0777)
(0,0781)
(0,0782)
Cc bin thay th cho u t gia nh?

T l u t ca gia
nh trong tng vn
u t
-0,136***
-0,121**
-0,108**
(0,0499)
(0,0503)
(0,0498)
S vn u t ca gia
nh
2,2e-05***
2,2e-05*** 1,9e-05***
(7,66e-06)
(7,69e-06) (7,68e-06)
Gia nh cung cp a
im kinh doanh
0,133
0,141
0,145*
(0,0852)
(0,0858)
(0,0852)
Hng s
5,728*** 5,016*** 5,052*** 5,186*** 5,412*** 5,562*** 5,601***

(0,169)
(0,188)
(0,178)
(0,179)
(0,179)
(0,180)
(0,169)
S lng quan st
5891
5814
5891
5887
5814
5810
5887
0,245
0,262
0,267
0,258
0,262
0,253
0,257
Kim sot: ging m hnh t (1) n (4). Ghi ch: ngha ca sai s trong ngoc
n nh sau: *** p<0.01, ** p<0.05, * p<0.1.
Ngun: tc gi tnh ton da trn cc cuc iu tra 1-2-3 (giai on 1 v 2,
Tng kt li, cc kt qu cho thy khi c vn x hi c gi tr cao hn v

c cc k nng c th v c s tt hn, ch c s phi chnh thc c ngi nh
tham gia trong cng lnh vc hot ng s c kt qu kinh doanh tt hn.
Vn cn mt cu hi l: li th c c l do c trang b tt hn v
vn x hi v k nng c th v c s hay do hiu qu vn dng tt hn
cc yu t ny? gii p cu hi ny, ti a s tng tc gia TRAD
v cc yu t sn xut vo c tnh ca hm sn xut. Nu cc tng tc
c h s thun chiu v c ngha thng k th iu ny c ngha l cc
c s c truyn thng gia nh t c hiu qu tt hn t vic s
dng cc yu t sn xut. Cc kt qu (khng c trnh by) cho thy
tt c cc tng tc u khng c ngha thng k. V vy, chng ta c
th kt lun rng ngun gc ca li th ca ch c s c truyn thng gia
nh ch yu xut pht t ngun lc tt hn. Tuy nhin, c mt ngoi l,
l s tng tc gia TRAD v s tin gia nh u t, tuy nhin h s
c du m. Do , vn ca gia nh c hiu qu s dng km nht khi
c dng trong c s khu vc kinh t phi chnh thc c truyn thng
gia nh.
315
316
Do tc ng ca TRAD bin mt khi cc bin thay th cho k nng c th

v c s v vn x hi c a vo, chng ta c th ni rng cc ngun li
th chnh ca doanh nhn k nghip gia nh l vic c trang b tt hn
cc k nng c th v c s v vn x hi. Mt gi thuyt khc l i tng
ny c kt qu kinh doanh tt hn c th l do s sai lch v nng lc (ability
bias) bi v gia nh c xu hng la chn nhng ngi nh c nng lc tt
nht giao ph vic qun l cc c s gia nh. Tuy nhin, kt qu trnh by
cho thy gi thuyt ny cn c loi b. Tht vy, hiu qu s dng cc yu
t sn xut ca cc ch c s ny khng tt hn.
6. Kt lun
Mt pht hin quan trng ca nghin cu ny l i vi cc c s khu
vc kinh t phi chnh thc Ty Phi, vic c cha l doanh nhn khng mang
li bt k li th g v gi tr gia tng hoc doanh s bn hng. Con ci ca h
khng c tip cn tt hn v vn u t, lao ng, t ai hoc vn x hi
c gi tr. Tri vi trng hp nc M hoc chu u, khng c cc k nng
qun l chung c k tha no c th mang li li th so snh cho con ci
ca nhng ngi lao ng t do. S khc bit ca cc nc Ty Phi so vi M
hoc cc nc chu u c th l do s khc bit trong cch thc kinh doanh
ca ngi cha hoc do s khc bit ln hn v k nng qun l c s dng.
Nh vy mi tng quan mnh m ca tnh trng doanh nhn cha truyn
con ni khng th c gii thch bi s tn ti ca li th so snh dnh cho
con ci. Cn phi tm cch gii thch khc. V d nh k tha c mun t
ch, kht vng ngh nghip b t hn ch hoc th trng lao ng c cu trc
phn khc khin con ci ca nhng doanh nhn buc phi tr thnh doanh
nhn trong khu vc kinh t phi chnh thc. Tuy nhin, chng ti khng c
bng chng chp nhn mt trong nhng gi thuyt trn. S cn nghin
cu thm.
Kt qu quan trng th hai ca nghin cu ny l vic c ngi nh tham
gia cng mt loi hot ng c ngha quan trng i vi cc c s kinh t
phi chnh thc, c bit l cc c s trong phn khc trn. Cc doanh nhn
k nghip gia nh c li th so snh v gi tr gia tng hoc doanh s bn
hng. Li th ny ch yu l do c k tha vn nhn lc c th v c s,

v nh c nhiu c hi tch ly kinh nghim trong cng lnh vc hot ng
hn, v vic k tha vn x hi mang li khch hng v uy tn tt hn. Ngc
li, doanh nhn k nghip khng c iu kin tip cn vn vt cht hay k
nng qun l tt hn.
Bi vit ny mang ti mt ci nhn mi i vi tnh cht t nguyn tham
gia khu vc phi chnh thc. Bi vit ng h quan im v mt th trng lao
ng c nhiu phn khc, ni m mt s doanh nhn quyt nh t nguyn
tham gia khu vc kinh t phi chnh thc bi h k vng t c nhiu gi tr
gia tng. Mt trong nhng c im ca cc doanh nhn l h c ngi nh
tham gia vo cng mt loi hot ng.
Cc pht hin c ngha quan trng trn phng din chnh sch. Hu
ht cc chnh sch hin ti vi mc ch nng cao hiu qu hot ng ca
khu vc phi chnh thc u tp trung vo vic gim kh khn ti chnh. Cc
chng trnh khc tp trung tng cng ngun vn con ngi trong kinh
doanh ni chung nh k nng qun l v ti chnh. Cc pht hin ca nghin
cu cung cp c hi tch ly kinh nghim lm vic trong cc c s phi chnh
thc v pht trin mng li ngh nghip thng qua cc hip hi c th l cc
bin php chnh sch hiu qu. Cc bin php ny c th to iu kin cho
doanh nhn tng lai nm bt cc k nng c th v c s v pht trin vn
x hi ca h. Ngoi ra, cc bin php ny s gp phn nng cao hiu qu
ca khu vc kinh t phi chnh thc v gim s bt bnh ng gia cc th h
trong cc hnh thi chuyn giao. Tuy nhin, cc vn ny cn c nghin
cu thm tm hiu hiu qu ca cc loi chnh sch, c bit l bng chng
thu c t nh gi tc ng ca cc chng trnh th nghim.
Ti liu tham kho

Bacchetta M., Ernst E., Bustamante J.P., 2009, Globalization and Informal
Jobs in Developing Countries: A joint study from the International Labour
Organization and the WTO, ILO WTO, Geneva.
Birks S., Fluitman F., Oudin X., Sinclair C., 1994, Skills acquisition in
micro-enterprises: evidence from West Africa, OECD Publications.
317
318
Blinder, A., 1973, Wage discrimination: Reduced form and structural

variables, Journal of Human Resources, 8(4), pp.436-55.
Brilleau A., Coulibaly S., Gubert F., Koriko O., Kuepie M., Ouedraogo E.,
2005, Le secteur informel: Performances, insertion, perspectives, enqute
1-2-3, phase 2, Statco, vol.99, pp.65-88.
Brilleau A., Ouedraogo E., Roubaud F., 2005, Introduction gnrale au dossier,
lenqute 1-2-3 dans les principales agglomrations de sept Etats membres de
lUEMOA: la consolidation dune mthode, Statco, vol.99, pp.15-19.
Charmes J., Oudin X., 1994, Formation sur le tas dans le secteur informel,
Afrique Contemporaine, Numro spcial 4me trimestre, pp. 230-238.
Chen M.A., 2005, Rethinking the informal economy - Linkages with the
formal economy and formal regulatory environment, UNU-WIDER Research
Paper, 2005/10
Colombier N., Masclet D., 2006, Self-Employment and the Intergenerational
Transmission of Human Capital, CIRANO Scientific Series, 2006s-19.
Colombier N., Masclet D., 2008, Intergenerational correlation in self
employment: some further evidence from French ECHP data, Small Business
Economics, 30, pp.423-437.
Cogneau D., Bossuroy T., De Vreyer P., Gunard C., Hiller V., Leite P., MesplSomps S., Pasquier-Doumer L., Torelli C., 2007, Inequalities and equity in
Africa, AFD, Notes et Documents n31.
Dunn T.A., Holt-Eakin D.J., 2000, Financial capital, human capital, and
the transition to self-employment: evidence from intergenerational links,
Journal of Labor Economics, 18(2), pp.282-305.
Fafchamps F. (2002), Returns to social network capital among traders,
Oxford University Press, 54(2), pp. 173-206.
Fairlie R.W.,Robb A.M., 2007a, Why are Black-Owned Businesses Less
Successful than White-Owned Businesses? The Role of Families, Inheritances,
and Business Human Capital, Journal of Labor Economics, 25(2), pp.289-323.
Fairlie R.W.,Robb A.M., 2007b, Families, Human Capital, and Small
Business: Evidence from the Characteristics of Business Owners Survey,
Industrial and Labor Relations Review, 60(2), pp.225-245.
Fields G.S. ,2005, A guide to multisector labor market models, World
Bank Social Protection Discussion Paper, n0505.
NG THI VI M - V M V TNH TRNG NGHO
Grimm M., Krger J., Lay J., 2010, Barriers of entry and capital return in
informal activities: evidence from Sub-Saharan Africa, mimeo.
Haan H.C., 2006, Training for Work in the Informal Micro-Enterprise
Sector: Fresh Evidence from Sub-Sahara Africa, Springer.
Harris J. R., Todaro M.P., 1970, Migration, Unemployment and Development:
A Two Sector Analysis, American Economic Review, March, pp. 126-142.
Laferrre A., McEntee P.,1996, Self-employment and Intergenerational
Transfers: liquidity constraints of Family Environment?, CREST Working
Paper.
Lentz B.F., Laband D.N., 1990, Entrepreneurial Success and Occupational
Inheritance among Proprietors, The Canadian Journal of Economics, 23(3),
pp. 563-579.
Lewis W., 1954, Economic Development with Unlimited Supply of Labor,
Manchester School of Economics and Social Studies, 22, pp.139-91.
Maloney W.F., 2004, Informality Revisited, World Development, 32(7),
pp.1159-1178.
Morrisson C., 2006, Structures familiales, transferts et pargne, , OECD
Development Centre Working paper, n255.
Neumark, D., 1988, Employers Discriminatory Behavior and the Estimation
of Wage Discrimination, Journal of Human Resources, 23(3), pp.279-95.
Oaxaca R., 1973, Male-Female Wage Differentials in Urban Labor Markets,
International Economic Review, 14(3), pp. 693-709.
Packard T.G, 2007, Do workers in Chile choose informal employment?
A dynamic analysis of sector choice, World Bank Policy Research Working
Paper, n4232.
Pasquier-Doumer L., 2010a, Inequality of Opportunities in West-African
Urban Labour Markets, In DeVreyer P. et Roubaud F. Eds, Labour Markets in
Urban West Africa, forthcoming.
Pasquier-Doumer L., 2010b, Le rle des rseaux sociaux dans les parcours
de vie, In Peuplement de Ouagadougou et dveloppement urbain, Dir: Boyer
F. et Delaunay D., forthcoming.
Pradhan M., 1995, Sector Participation Decisions in Labor Supply Models,
LSMS Working Paper, n113.
Walther R., 2007, La formation professionnelle en secteur informel, AFD,
Notes et Documents n33.
319
320
CHNG III
NG THI VI M - V M
V TNH TRNG NGHO
321
322
3.1
C GII HN NO CHO S GIA TNG
TNH TRNG PHI CHNH THC NAM M?

IU TRA S B
Francisco Verdera1 2
Gii thiu
Mc ch ca bi vit ny l tm hiu liu c gii hn no i vi s gia
tng vic lm trong khu vc phi chnh thc th (UIS) Nam M (SA). Bi
vit s m t v phn tch cc yu t quyt nh s pht trin ca tnh trng
phi chnh thc th ti SA k t nm 1970 khi hin tng ny c nghin
cu, nh ngha v o lng cho n tnh hnh hin ti trc khi xy ra cc
cuc khng hong nm 2008-2009. Cn phn tch di hn pht hin hnh
thi gia tng vic lm phi chnh thc ti th v cc yu t gp phn to nn
s gia tng ny. Sau khi nghin cu ny c thc hin, chng ta s xem xt
v nh gi gii hn ca s gia tng ny.
Trc nhng nm 1970 d tha lao ng th l do di dn t nng thn
ra th khin dn s th tng nhanh. Lng d tha lao ng khng l
(khng gii hn) ny ti cc thnh ph khin vic lm gim cht lng,
tr nn khng n nh hoc phi chnh thc, trong lc khu vc th vn
1
2
Cc kin a ra khng nht thit phn nh quan im ca T chc Lao ng quc t.
Bi vit ny c s hp tc ca William A. Sanchez, ngi xy dng cc chui d liu so snh, v

chun b th v bng biu. Xin c bit cm n Alex Carbajal h tr thc hin cc c tnh ti mc
7 v 8.
323
324
da trn ch t cung t cp khc vi vi vic lm trong khu vc hin i

hay t bn ch ngha (Lewis 1954).
C tng i t ti liu nghin cu v ngun gc lch s v khi nim ca khu
vc phi chnh thc th (UIS), ngoi mt s trch dn lp i lp li ni dung bi
vit ca T chc Lao ng Quc t (ILO) v Kenya vo nm 1972. K t , nhiu
cuc tho lun tp trung hn vo cc nh ngha khc nhau o lng tnh
trng phi chnh thc, cc thay i cn thit o lng mt cch chnh xc hn
quy m ca khu vc ny, i hi cp bch xut cc khuyn ngh v chnh
sch gim ro cn i vi vic chnh thc ha cc doanh nghip, v cui cng
m rng phm vi an sinh x hi ti ngi lao ng trong UIS.
Tnh trng phi chnh thc trong bi vit ny c xem nh mt hin
tng th quy m ln v lu di. Hiu v i mt vi nhng thch thc
ca UIS khng phi bng cch tm hiu cc thay i nh v quy m v vic
lm th chim t l rt ln v l kt qu ca mt vn cu trc ch c th
c gii thch bng phn tch di hn. Tng t nh vy, d on, o lng
v xut gii php gii quyt vn chnh thc ha nhn cng trong
UIS khng th b gii hn hoc ch tp trung vo cc kha cnh sn xut ngn
hn, nh nng sut thp ca nhn cng c lp v doanh nghip nh (MSEs);
hoc cc vn chnh sch, chng hn nh ci gi l chi ph lao ng phi
lng (hoc cc li ch ngoi lng) hoc chi ph giao dch trong quan h lao
ng ca cc cng ty trong mt th trng t do.
Cn c thi gian di phn tch hnh vi ca UIS, iu ny c th
c bin minh theo hai cch: nghin cu mi quan h ca UIS i vi tng
trng kinh t v tc ng ca c sc bn ngoi i vi lao ng phi chnh
thc. xem xt cc gii hn i vi s pht trin ca tnh trng phi chnh
thc, chng ti s xem xt hai lun c ny. Sau y l tm tt:
Trc tin, v quan h gia UIS v tng trng kinh t, Bourguignon
(trong n phm ny) lp lun rng mc tng trng khng gim tnh
trng phi chnh thc: ... tng trng khng nhanh loi b tnh trng
phi chnh thc... [...], tc tng trng rt chm trong hn 20 nm qua,
v vy tnh trng phi chnh thc vn ph bin. R rng mi quan h gia
tng trng kinh t v phi chnh thc cn c phn tch.
Hn na, nhu cu cn xem xt tc ng ca c sc bn ngoi i vi tnh
trng phi chnh thc gc di hn gi nh ti cc lp lun ca Boeri v
van Ours (2008: 1-2) khi tin hnh php so snh quen thuc t l tht nghip
(UR) ca Hoa K v chu u. Nhn li qung thi gian 50 nm, thay v mt
thi gian ngn hn, c v nh cc t l tht nghip chu u cao hn Hoa
K do mc nghim trng ca cc cuc khng hong du m vo nhng
nm 1970, ch khng phi do cc bin php bo v vic lm vn vn thng
b ch trch l khng h thay i trong 50 nm qua. Trc cuc khng hong
vo nhng nm 70, bt chp s tn ti ca h thng an sinh x hi cng
nhc, t l tht nghip ca chu u li thp hn nhiu so vi M. Do an
sinh x hi khng phi l nguyn nhn gy ra gia tng tht nghip chu u
m l hu qu ca c sc du m tc ng ti cu trc sn xut ca cc nn
kinh t chu u. Do khng nm c vic ny, mt s tc gi gi giai on
sc du m l s x cng ca chu u, trch nhim tng tht nghip ln
h thng an sinh x hi. Nh tho lun di y, ti SA tc ng ca cuc
khng hong n nc ngoi nh du giai on trc v sau din bin ca
UIS trong khu vc.
nh ngha khi nim phi chnh thc c dng t nm 1970 n nay
tp trung vo kha cnh vic lm trong khu vc phi chnh thc thnh th
(UIS), c ngun gc t Chng trnh PREALC-ILO. nh ngha ny c c
tnh v cng b trong Tng quan Lao ng - ILO v khu vc M Latin v
Caribbean k t nm 1990 n nm 2006. Nh bit, quy m ca UIS l do
s gia tng nhn cng v ngi s dng lao ng trong cc cng ty c quy
m t 5 nhn cng tr xung, bao gm lao ng t do khng chuyn nghip
phi k thut, nhn cng trong gia nh khng c tr lng v ngi phc
v ti gia nh2.
Bi vit ny cp ti mi nc SA, ni chng ti c thng tin kh u
n trong 38 nm v dn s trong tui lao ng (AAP), dn s hot ng
kinh t (EAP hoc lc lng lao ng) v v vic lm th, gm c khu vc
phi chnh thc th (UIS). Cc quc gia ny l: Argentina, Bolivia, Brazil,
Colombia, Chile, Ecuador, Paraguay, Peru (ch c thnh ph Lima), Uruguay v
Venezuela. Ba nc cn li ca tiu lc a l Guyana, Surinam v Trinidad v
Tobago, khng c a vo nghin cu do thiu thng tin. Chng ti xy
dng c s d liu hng nm cho mi nc ny t nm 1970 n nm 2008.
2
nh ngha mi ca ILO v vic lm trong khu vc kinh t khng chnh thc bao gm vic lm phi chnh
thc trong UIS v trong cc doanh nghip thuc khu vc chnh thc (ILO, 2002).
325
326
Hu ht cc thng tin trnh by trong bi ny c trch t ECLAC v ILO,

v cc ngun chnh l cc cuc tng iu tra dn s ton quc (1950-1980),
cc c tnh ca PREALC trong nhng nm 1980 v cc cuc iu tra h gia
nh th trong giai on 1990-2008.
C th phn no hiu c v sao cha c phn tch di hn v UIS khu
vc M Latin. Cc nguyn nhn gm: 1) thiu d liu ti nhiu thi im v vic
lm, d liu ch u n t nm 19903; 2) cc nh ngha v UIS khc nhau gia
cc quc gia v cc thay i v nh ngha khi nim o lng4, v 3) p lc
ca cuc tranh lun v chnh sch chnh thc ha UIS, theo cch tip cn qun l
hoc chnh sch h tr UIS theo cch tip cn sn xut. Tuy nhin, trong s cc
nghin cu s dng cch tip cn di hn, chng ta c th thy cc nghin cu
ca Ramos (1984) v ca Gasparini v Tornarolli (2007). Trong cc nghin cu
ny, do d liu hn ch nn khng t c tm nhn di hn v khng phn
tch cc yu t quyt nh ti UIS theo nhm nc.
Bi vit ny tm hiu quan im da trn phn tch di hn. Cch tip cn
cp mi quan h gia tng trng kinh t v tnh trng phi chnh thc, tc
ng ca cuc khng hong n nc ngoi trong khu vc, sau cuc khng
hong du la trn th gii v iu chnh c cu din ra sau v trong s
m rng ca UIS nhng nm 1990.
1. Tng trng vic lm trong khu vc phi chnh thc

th (UIS), giai on 1970-2008
Mc tng vic lm trong UIS ti mi quc gia SA c nghin cu trong
giai on 1970-2008 l 4,4%, tnh theo trng s trung bnh5. Do s tng
trng ny t l vic lm ca UIS trong tng vic lm th tng t 34,9%
nm 1970 ln 47,8% nm 2008, tc l tng 12,9 im phn trm trong 38
3
Trong s bi nghin cu v UIS da trn d liu c cng b trong Tng quan v lao ng ca ILO cho
LAC trong giai on 1990-1997, chng ta c th thy cc nghin cu ca Galli v Kucera, 2008; Thomas
nm 2002; 2001 Verdera, v Tokman 1999.
4
V d nh thay i quy m ca cc MSEs c coi nh thuc UIS, t 10 xung 5 cng nhn, t nm 1997
n 1998.
5
Tt c gi tr trung bnh u c trng s.
nm. Mt c im chnh ca s pht trin ny l s m rng lin tc ca UIS

t nm 1991 n 2003, y l kt qu ca vic iu chnh cu trc sau cuc
khng hong n nc ngoi nm 1982.
1.1 Cc giai on pht trin ca UIS trong khu vc

Tng trng vic lm ti UIS c t nht nm giai on ty theo thay i
v quy m v c im ca UIS trong tng giai on. Da vo th 1a,
chng ta c th xc nh v m t c im ca tng giai on:
th 1a v 1b
Nam M: Cc giai on tng trng ca UIS, 1970-2008
Nam M: T l phi chnh thc th (UIS)
1970 - 2008
T l
55.0
100
Nam M: Din bin ca EAP phi chnh thc,

1970 - 2008 (%)
95
90
52.5
85
80
50.0
75
47.5
70
Khng c EAP v tht nghip
65
45.0
60
55
42.5
50
45
40.0
EAP phi chnh thc
40
35
37.5
30
25
35.0
20
EAP Chnh thc
15
32.5
10
70 72 74 76 78 80 82 84 86 88 90 92 94 96 98 00 02 04 06 08
T l UIS
2 per. T. Bnh di ng. (T l UIS)
70 72 74 76 78 80 82 84 86 88 90 92 94 96 98 00 02 04 06 08
Ngun: CEPAL, ILO, cc Vin thng k cc nc
Ngun: CEPAL, ILO, cc Vin thng k cc nc.
i. Giai on u tin, 1970-1974, l giai on khm ph v UIS v nhn

nhn mc tng ban u ca UIS, t mc tng i thp trong cc o lng
u tin. Mc tng t 34,9% ln 40,6% vic lm th, tc 5,7 im phn trm;
ii. Giai on th hai, 1975-1979, c mc n nh tm thi vi khong
40% vic lm th, ban u gim nh, sau gia tng nhanh chng;
iii. Giai on th ba ko di 11 nm, t 1980 n 1991, l giai on
n nh sau khi bin ng mnh n 5 im phn trm trong na cui
thp k 1980, t 37,7% n 43,6%. Mc tng gn 6 im phn trm t l
327
328
UIS c th l do tc ng ca cuc khng hong n nc ngoi trong khu

vc;
iv. Giai on th t, cng 11 nm, t nm 1992 n 2003, ghi nhn s
tng trng nhanh v bn vng ca UIS, t 40,7% ln nh 52,6% vo nm
2003, tng 11,9 im phn trm. Giai on ny gm cc giai on sau cuc
iu chnh c cu v tng trng c nhc n nhiu v xut khu nng
nghip v khong sn;
v. Giai on th nm v gn y, t nm 2004 n 2008, ln u tin
cho thy mc gim ng k t l UIS, t 52,6% xung 47,8%, gim 4,8 im
phn trm. y l kt qu ca tng trng GIP cao da vo s hi phc rt
quan trng ca xut khu nng sn v khong sn. Tc ng ca cuc khng
hong nm 2008 i vi khu vc, mc d khng nghim trng hu ht cc
nc, chn tc gim UIS.
Tm li, chng ta c th phn ra hai giai on chnh. Giai on u tin,
t 1970 n 1991, ch yu l do yu t nhn khu quyt nh (tng EAP),
v giai on th hai, t nm 1992 n 2008, do cc yu t kinh t tc ng.
V d cuc khng hong n nc ngoi, iu chnh c cu v giai on tng
trng ng k t nm 2003 n nm 2008, trc cuc khng hong gn y.
Cn lu rng v quy m dn s c lin quan v vi t cch l mt xu hng,
vic lm UIS khng bao gi gim, ngay c trong giai on 2003-2008, khi t
l vic lm ny gim ( th 1b).
1.2 T trng v din bin ca UIS theo nhm nc

S pht trin nu trn ca UIS ti SA tri qua cc mc tng trng UIS
lin tip v c din bin khc nhau ti cc quc gia, cc nc ny c th c
phn loi thnh ba nhm.
Theo mc tng UIS cho ton b giai on 1970-2008, ba nhm nc c
th c xc nh (Bng 1):
i. Cc quc gia c t l UIS tng i thp, t hn 40%: Uruguay v Chile;
ii. Cc nc c cc t l UIS trung bnh t 40% n 50%: Argentina, Brazil
v Venezuela, vi mc cn tng, v
iii. Mt na s nc ti SA c mc tng i UIS rt cao, hn 50%:
Paraguay, Bolivia, Peru, Ecuador v Colombia. Hai nc Paraguay, Bolivia c
mc phi chnh thc cao nht, vi cc t l UIS trn 60% vic lm th.
V t trng UIS cn lu mt s im:

i. Cc t trng c chnh ln v tnh trng phi chnh thc tn ti dai
dng trong sut thi gian 38 nm ti cc nc SA, t mc ban u 21% ca
Uruguay vo nm 1970 ln n 64% ca Bolivia vo nm 1990 v 2000;
ii. Mc tng tng i thp ca UIS ti Uruguay, tng t 21% nm 1970
ln 40% vo nm 2000, v ti Chile, gn nh khng i mc di 40% t
nm 1970 n nm 2000, v,
iii. T l rt cao Bolivia v Paraguay, hn 60% vo nm 2000.
Nhng yu t no quyt nh mc chnh lch gia cc nc v s tn ti
dai dng ca tnh trng phi chnh thc, nh trnh by trn t l phi chnh
thc tng i, hoc thp hoc rt cao gia cc nhm nc trong khu vc?
Bng 1: Nam M: din bin thay i quy m UIS ca cc nc, 1970-2008
Nm
1970
1980
? 30%
> 30% v ? 40%
> 40% v ? 50%
> 50% v ? 60%
Uruguay (20.7%)
Argentina (37.6%)
Colombia (43.4%)
Bolivia (56.0%)
Brasil (30.3%)
Chile (39.9%)
Ecuador (45.4%)
Paraguay (57.0%)
Per (33.1%)
Venezuela (44.0%)
Chile (25.9%)
Brasil (38.0%)
Argentina (48.4%)
Uruguay (27.0%)
Colombia (34.4%)
___
Bolivia (53.7%)
Ecuador (53.0%)
Venezuela (29.3%)
> 60%
Paraguay (57.0%)
___
Per (52.0%)
Uruguay (30.7%)
1990
Chile (37.8%)
Argentina (44.6%)
Venezuela (33.0%)
Brasil (46.0%)
Colombia (40.0%)
Per (50.8%)
Bolivia (64.0%)
Colombia (55.6%)
Bolivia (63.7%)
Venezuela (47.5)
Ecuador (57.2)
Paraguay (60.9%)
Argentina (49.9%)
Per (58.8%)
Ecuador (49.6%)
Paraguay (48.2%)
Chile (38.9%)
2000
___
Uruguay (40.4%)
Brasil (48.9)
Cu tr li u tin, tuy vn mang tnh m t, l hu ht cc nc c t

l tng UIS rt cao, trn mc trung bnh 4,4% ca SA trong c giai on. Nu
khng tnh mc gim UIS trong giai on 2003-2008 th tc tng trng
ny s cn ln hn ( th 2).
S khc bit t l tng t mc thp nht ca Chile (2,5%) ti v tr hng
u ca Peru (Lima) l 5,3%, cao gp hai ln Chile. Peru cng c s khc bit
329
330
ln nht v mc tng cc im phn trm. Phn ln iu ny lin quan n d

liu ca Vng thnh ph Lima, khin t l cao hn so vi t l trung bnh ti
th ca cc nc khc. S khc bit ln v t l phn trm im ca UIS ti
Uruguay l do mc xut pht ca nc ny thp hn, v cui cng ngc
li, mc gia tng UIS chm ti Bolivia l do mc xut pht ca nc ny rt
cao. Phn tip theo s cp n yu t quyt nh mc tng UIS, v chng ti
s tip tc bn v cc l do cc nhm nc c din bin UIS khc nhau.
th 2: Nam M: tng UIS sp xp theo quc gia, 1970-2008
Per
18.5
Uruguay
Brasil
4.5
South America
4.1
3.5
Uruguay
Bolivia
3.3
Argentina
4.4
3.2
3.0
Chile
- 3.9
-5.0
4.7
Bolivia
Venezuela
Chile
4.8
Brasil
11.5
8.3
Paraguay
4.9
Venezuela
12.9
Ecuador
5.1
Colombia
14.7
Argentina
5.3
5.2
Paraguay
15.7
Colombia
Per
Ecuador
16.2
South America
0.0
5.0
Tng vic lm UIS, 1970-2008

(%)
Chnh lch im phn trm theo quc gia

1970 - 2008
10.0
15.0
20.0
2.5
0.0
1.0
2.0
3.0
4.0
5.0
6.0
2. Yu t quyt nh mc tng lao ng phi chnh thc

Hin ti c hai quan im chnh v lao ng phi chnh thc. Mt mt, phi
chnh thc l do nng sut thp ca c s sn xut nh v ca cc lao ng
c lp. y l hai thnh phn ca UIS (ILO 1972, Portes v Schauff 1992).
Mt khc, phi chnh thc l do ngi s dng lao ng khng th tun th cc
quy nh php lut vn qu cng knh v tn km (De Soto, 1996, Ngn hng
Th gii, 2007)6 7.
6
Galli y Kucera, 2008, tr.192-193 v ghi ch 3. nh ngha phi chnh thc thng nm trong ranh gii ca
nh ngha v nng sut hoc php l trong th trng lao ng (2009, Khamis, tr.3).
7
Mt bin th ca cch tip cn php l gii thch tnh trng phi chnh thc l cch tip cn ca Loayza
C th m t hai quan im ny l tnh hoc c tm nhn ngn hn. Cc

quan im ny khng nhn thy l vic lm chnh thc l mt hin tng
c quy m ln, nh m t trong phn trc, c xu hng gia tng v tn
ti dai dng qua nhiu nm. V vy, hiu v tnh trng phi chnh thc v
s pht trin ca hin tng ny, cn mt cch tip cn di hn v cc chnh
sch ph hp.
Cn c vo mc gia tng tnh trng phi chnh thc trong mt thi gian
di v mc tng UIS khc nhau ca cc nhm nc, chng ti c th a ra mt
s gi thuyt v cc yu t to ra, lm tng v ko di UIS ti SA. Chng ta c
th tch nhng yu t ny thnh ba nhm: nhm nhn khu hc, kinh t (v m
v cu trc) v hot ng th trng lao ng.
Lun c chnh ca bi vit ny l s gia tng v quy m ln ca UIS ti SA
l do s gia tng ca lc lng lao ng th, thc y bi s gia tng dn s
th v dn s tui lao ng (AAP). iu ny l do nh hng ca cc giai
on lin tip ca qu trnh chuyn i nhn khu ca nhm cc nc v thiu
hp th mc gia tng nhanh ca EAP vi t cch l vic lm hng lng
chnh thc do s tr tr tng i ca cc hot ng kinh t. Xu hng th hai
tr nn trm trng hn do tc ng ca cuc khng hong n nc ngoi nm
1982 i vi SA, t iu chnh c cu tip theo sau v s thu hp quy m
hot ng ca Nh nc nhm thu xp vn thanh ton n nc ngoi.
i vi cc lp lun ca trng phi cu trc v cu hi liu cc UIS s
dn dn bin mt khi mt quc gia pht trin, Bourguignon (trong n phm
ny) a ra lp lun. ng cho rng cu hi chnh l nh ngh v ng thi
ca phi chnh thc l g: Nhng g chng ta mong i, trn l thuyt, tt
nhin l tng trng kinh t s dn dn loi b khu vc phi chnh thc. y
l iu chng ta thy cc nc pht trin... Ti sao ti cc nc ang
pht trin ni c mc tng trng nht nh nhng vn cn tnh trng
phi chnh thc tng i dai dng? ng thi, dn s th vn tng... Mt
cch gii thch l cng lc din ra tng trng, c thay i v k thut, c
ngha l khu vc chnh thc ngy cng tng sn lng nhng li khng to
c nhiu v vic lm.
v Rigolini (2006:2): V lu di, vic lm phi chnh thc c xc nh bi cc xu hng trong chi ph
tng i li ch v ca tnh trng phi chnh thc.
331
332
Lin quan n tc ng ca cc cuc khng hong n nc ngoi, tng

t nh cc lp lun ca Boeri v van Ours (2008), chng ti c th cho rng
khng th hiu c s gia tng ca UIS trong nhng nm 1980 nu khng
xem xt tc ng ca cuc khng hong v cc cuc suy thoi sau i vi
vic lm chnh thc th.
Lp lun c pht trin theo hai cch. Trc tin, chng ti s so snh
cc hnh thi ca din bin v cc mc ca UIS, da trn gi tr trung bnh
ca khu vc v ca cc nhm nc v s nu bt s khc bit gia cc nc
ny. Din bin ca cc yu t nhn khu hc, kinh t v sn xut s xc nh
tng sn phm t l phi chnh thc th v vai tr ca khu vc cng. Vai tr
ca cc yu t ny tr nn r rng khi so snh cc quy m khc nhau ca UIS
theo cc nhm quc gia v cc hnh thi pht trin khc nhau.
Din bin v cu trc ca cc yu t kinh t xp theo nhm nc c
xc nh bi cu trc ca Tng sn phm quc ni (GIP) v nng sut ca
khu vc, hai yu t b nh hng bi cc cuc khng hong lin tip. Trong
s cc nguyn nhn ca tnh trng GIP v nng sut lao ng bnh qun tr
tr, chng ti quan tm n:
i. Chuyn nhng rng tr n nc ngoi;
ii. Tch ly vn c nh gp khng ;
iii. Vai tr ca Nh nc suy gim, th hin qua s suy gim chi tiu v
vic lm cng. Mt kha cnh cn xem xt l t trng rt thp ca chi tiu cng
trong lnh vc qun l nh nc v lao ng.
Th hai, chng ti s kim nh mt tp hp cc mi quan h bao gm
cc yu t quyt nh s gia tng UIS trong di hn, cc quan h ny s xc
nh gii hn mc gia tng c th t c. Chng ti xut cc yu t
quyt nh mc gia tng ca UIS sau y (Xem hnh 1):
i. Tng ngun cung cp lao ng (PEA) trong di hn, do tng dn s
th v tng AAP v t l lao ng n (FAR);
ii. Cc yu t c cu kinh t dn n vic suy gim mc tng GIP v dn
n tng nng sut lao ng trong khu vc chnh thc, cc thnh t ca cu
lao ng chnh thc trong di hn. Gi nh rng ch c khu vc hin i to
ra tng trng GIP v nng sut lao ng;
iii. S n nh tng i ca t l tht nghip th v kh nng khu vc
chnh thc (FS) khng hp th c dng tht nghip ny hoc tng trng
khng to ra vic lm, dn n s gia tng nhanh v vic lm UIS.
S 1: Mi quan h trong vic xc nh quy m v s pht trin ca cc UIS
Yu t
Dn s:
Dn s:
AAP
Cung lao ng di hn:

EAP UIS
X hi-kinh t
RA n
Kt qu th trng lao ng:

Vic lm chnh thc
phi chnh thc
Tht nghip
Chnh thu nhp
Xu hng c cu:
Yu t
Kinh t:
Gi xut khu
Tng vn u t c nh
N nc ngoi v
Chuyn nhng rng
Cc c sc:
Cc yu t
dn s
Cu lao ng di hn:
UFS
GIP v
(GIP/nhn cng)
AAP
RA n
Cc yu t kinh t:
Gi xut khu
Tng vn u t
c nh
N nc ngoi v
Chuyn nhng
rng
Khng hong n, iu
chnh c cu, v khng
hong ti chnh
Ngun: Tc gi.
Sau khi nh gi s ph hp ca cc mi quan h ny trong vic gii

thch mc tng vic lm UIS, bi vit s nh gi xem liu cng chnh nhng
yu t ny c th gii hn vic m rng UIS:
i. Mc tng EAP s chm li do mc tng AAP v FAR s chm hn, tin
qua giai on cui ca qu trnh chuyn i nhn khu, nh Uruguay v
Argentina;
ii. Mc tng GIP phi nng nghip (hoc thnh th) cao hn nng sut lao
ng trong khu vc chnh thc s tip tc lm tng vic lm chnh thc, vi
kh nng hp th EAP ln hn;
iii. D tha ngun cung lao ng s gim nu FS tip tc pht trin v
vic lm trong UIS c xu hng gim.
3. Tm quan trng ca cc xu hng nhn khu

S tng vt ca UIS khng th din ra nu khng c s tng trng di
hn rt mnh ca lc lng lao ng th Nam Phi. S tng trng ny
l do cc quy trnh sau: 1) vic chuyn t giai on u ca qu trnh chuyn
i nhn khu sang cc giai on tip theo, 2) tng mnh dn s th v
333
334
tng AAP v, 3) tng lc lng lao ng th, gn nh hon ton do tng

AAP th, v mc thp hn cng do tng FAR.
3.1 Cc quc gia xp theo giai on ca qu trnh chuyn i

nhn khu
S gia tng nhanh chng vic lm trong UIS din ra khi hu ht cc nc
SA ang giai on u v gia ca qu trnh chuyn i nhn khu. Bng
2 xp mi nc c nhm li theo cc giai on ca qu trnh chuyn i
trong nm nm u tin ca cc giai on nm nm t 1960, 1980 v 2000.
Cn lu rng cc nc c t l phi chnh thc cao nht, Bolivia, Colombia,
Ecuador, Paraguay v Peru, cho n trc giai on 1980-1985 vn ang
trong giai on gia ca qu trnh chuyn i, vi mc sinh cao, t 32 ti
42/1.000 ngi. Ngc li, cc nc vi mc phi chnh thc thp hn trong
cng giai on nm nm ny li ang bc sang giai on cui ca qu trnh
chuyn i vi t l sinh thp hn (v tng trng t nhin thp hn), nh
Argentina, Chile v Uruguay v mc no , Brazil.
Ging nh mc tng trng dn s nhanh vo nhng nm 1960 v 1980
gp phn gia tng tnh trng phi chnh thc mt s nc, s gia tng ny
s gim khi cc nc ny t n giai on gia v sau ca qu trnh chuyn
i. Ngc li, p lc dn s t hn cc nc t ti giai on sau s lm
gim tnh trng phi chnh thc th.
C th nu tng cu lao ng gi tc tng cao hn so vi tc tng
trng ca EAP, cc quc gia trong giai on sau ca qu trnh chuyn i s
cn thm nhn cng. Nhu cu ny s c p ng, nh din ra trn thc
t, thng qua ngun lao ng nhp c t cc nc c ngun d tha lao ng,
l tnh trng di c hin nay t Bolivia v Peru ti Argentina v Chile v cho
n u nm 1980, t Colombia, Ecuador v Peru ti Venezuela.
S gia tng th ha trong khu vc lm gim tnh trng phi chnh thc.
Cc quc gia c ng dn c nng thn v c tnh trng di dn t nng thn
ra thnh th c t l phi chnh thc cao. UIS s tip tc tng do tng trng t
nhin ca AAP v di c ni b.
Bng 2: Nam M: cc giai on chuyn i nhn khu xp theo mc sinh

ca cc nc
Cc giai on chuyn tip dn s
u
TN: ? 42/1000
Sau
Gia
TN: trong khong 32 v
42/1000
TN: trong khong 22 v

32/1000
Hon thnh
TN: ? 22/1000
1960 - 1965
Bolivia (2.2)
Chile (2.5)
Brasil (3.0)
Paraguay (2.7)
Argentina (1.6)
Uruguay (1.2)
Colombia (3.0)
Ecuador (2.9)
Peru (2.9)
Venezuela (3.6)
1980 - 1985
Bolivia (2.1)
Argentina (1.5)
Ecuador (2.7)
Brasil (2.3)
Paraguay (2.9)
Chile (1.6)
Peru (2.4)
Colombia (2.2)
Uruguay (0.6)
Venezuela (2.8)
2000 - 2005
Bolivia (2.0)
Argentina (1.0)
Colombia (1.6)
Brasil (1.3)
Ecuador (1.2)
Chile (1.1)
Paraguay (2.0)
Uruguay (0.04)
Peru (1.4)
Venezuela (1.8)
Ngun: ECLAC, Nin gim thng k 2009. 1/Cc gi tr bn cnh tn quc gia ng
vi t l tng trng trung bnh t nhin ca dn s hng nm trong thi gian nm nm.
(%). TN: t l sinh/1.000.
3.2 Hai ngun gia tng lc lng lao ng th

Hai ngun tng EAP l tng AAP v t l hot ng. Ngun chnh khin
lc lng lao ng th gia tng nhanh cc nc trong khu vc t nm
1980 ti 2008 l AAP, tham gia vo gn nh tt c mc tng ca EAP trong
giai on: 2,9% ca 3,0% EAP (trung bnh hng nm cho c hai ch s, Bng 3).
Con s ny cho thy mc tng trng nhanh dn s th trong khu vc.
335
336
Bng 3: Nam M: Cc ngun tng lc lng lao ng th theo gii tnh,

1980-2008* (Tc tng trng tnh bng t l phn trm)
Tng
Nam
Lc lng lao ng th (EAP)
3,0
2,9
4,3
Dn s tui lao ng th (AAP)
2,9
2,9
2,9
- T l tng
0,1
-0,1
1,3
- Chnh lch im %
1,8
-1,3
15,4
T l hot ng th:
Ngun: ECLAC v ILO.

*: Gi tnh t u n cui k. ng trung bnh di ng trung tm cho kt qu
tng t.
Tc ng ca t l hot ng th (UAR), ngun th hai ca tng EAP,

ch c ngha i vi ph n, v k c trong trng hp ny tc tng hot
ng chim 30% tng mc gia tng EAP n ti th t nm 1980 n nm
2008. T l tng l 15,4 im phn trm. Ngc li, t l hot ng ca nam
gim nh (-0,1%), gim 1,3 im phn trm.
Nhm cc nc c t l tng EAP th thp hn - di mc trung bnh
khu vc l cc nc c t l phi chnh thc th thp hn v cc nc c
EAP tng nhanh nht thng c t l phi chnh thc cao hn.
Uruguay, Argentina v Chile c tc tng lc lng lao ng th thp
nht t nm 1980 n 2008. Cc nguyn nhn chnh ca t l tng thp hn
l s gia tng ca EAP n, do gia tng AAP n v cng c th, mt mc
t hn, tng t l hot ng n ti ba quc gia. Ngc li, Paraguay, Peru
(Lima), Ecuador, Venezuela, Colombia v Bolivia c t l EAP th ln hn
hn mc trung bnh, t t l tng trng trn 4% mi nm ti 50% cc nc
ny. Trong cc trng hp ca Ecuador v Peru tng t l hot ng n l mt
ngun tng EAP n quan trng.
V vy, c th thit lp mt mi quan h trc tip gia tng dn s, AAP
v t l tng lao ng phi chnh thc th ti tt c cc nc (tnh theo gi
tr trung bnh) v theo cc nhm nc, thng qua nghin cu tnh trng phi
chnh thc v din bin ca tnh trng ny. Chng ti phi nhn mnh s gia
tng trong PEA n th do s gia tng ng k trong t l hot ng v mc
gia tng t l ny trong vic lm phi chnh thc. Trong ngn hn, tng AAP
th lm UIS tng ng k.
4. Din bin ca cc nn kinh t Nam M v UIS

4.1 Cc giai on chnh ca din bin
Cho n cui thp k 1970, p dng m hnh ca Khu vc M Latin, SA c
tc tng trng kinh t ng khm phc, th hin bi din bin tch cc ca
GIP. Mc d c nhng bin ng r rt, t nm 1950 n nm 1979, SA c tc
tng trng trung bnh hng nm khong 6%, vi tng s 11 nm c t l
trung bnh trn mc ny. Ch c mt nm tng trng m ( th 3). Vo gia
nhng nm 1970 tng trng GIP gim so vi nhng nm u ca thp k ny,
nhng lun c t l dng v cao, mc thp nht l gn 3%, trong nm 1974
v 1977.
Ngc li, t 1980 n 1982, giai on 1988-1989, 1998 v 2001 tng
trng trung bnh gim mnh. S sp gim u tin l do tc ng ca cuc
khng hong n nc ngoi trong khu vc v s sp gim th hai v th ba
l do cuc khng hong ti chnh quc t, trong c tc ng nghim trng
ca cuc khng hong tn dng v ngn hng ti hu ht cc nc trong khu
vc. T nm 1980 n 2002, tc tng trng dao ng khong 3%, vi by
nm tng trng m, cho n giai on gn y khi xut khu nng sn v
khai khong tng trng trong giai on 2003-2008, th tc tng trng
hng nm dao ng tr li trong khong 6%, trong ch c hai nm cao hn
mc ny.
Tm li, s kin dn n vic gim tc tng trng trung bnh t 6%
xung 3% l cuc khng hong n nc ngoi u nhng nm 19808. C sc
u tin c bi thm bi c sc th hai do iu chnh c cu v ci cch c
8
Nhiu nc ang pht trin c nhu cu vay vn, c cc khon n nc ngoi ln trong nhng nm
by mi; u thp nin 1980 li sut tng mnh trn th trng ton cu, nhiu nc ri vo khng
hong thanh ton, khng hong n. Cc khon n ln buc h phi tht cht ngn sch v phn ln cc
khon n l ca chnh ph v cc doanh nghip nh nc, s dng vn vay cho cc d n c li nhun
thp hoc thi gian hon vn lu. Vo gia thp k hu ht cc nc bt u thc hin cc c ch khc
nhau c cu li cc khon n nc ngoi ln v thanh ton n. Xem Stewart (1995) v Thomas (2002).
337
338
cu t do ha vo u nhng nm 1990 hu ht cc quc gia. Cui cng,

tc ng th ba n t cuc khng hong ti chnh quc t cng nh trong
cc h thng ngn hng quc gia mt s nc vo nm 1998.
th 3
M Latin: Tng vn c nh,
1950
- 2008
( % GIP)
% GIP
26.0
24.0
22.0
20.0
18.0
16.0
14.0
12.0
10.0
50 53 56 59 62 65 68 71 74 77 80 83 86 89 92 95 98 01 04 07
Nam M
M Latin
Ngun: ECLAC.
4.2 Mi quan h gia din bin ca GIP v UIS

Nu gn din bin ca GIP vi din bin UIS ti SA t nhng nm 1970,
c m t phn u ca bi vit ny ( th 1), chng ta c th thy mi
quan h nghch o. Tc tng GIP trong khu vc gim t mc cao vo u
nm 1970 trong khi UIS lin tc tng. Cc giai on c th c phn bit
thng qua kt hp gia hai l trnh. Chng ta hy xem xt s kt hp ny.
i. Trong na u cc nm 1970, GIP c tc tng cao cho n nm 1974,
tuy vy UIS vn tng 5 im phn trm. C v nh t tng u tin ny ca
UIS l do mc tng dn s th kh nhanh;
ii. T nm 1975 n 1979, GIP tng trng vn mc cao, ngoi tr nm
1977 v quy m ca UIS n nh t l 40% vic lm th, ch tng vo nm
1979 ln khong 42,5%. Mc tng nhanh cung lao ng ch yu c hp th
qua cc cng vic hng lng chnh thc, qua lm tng mc tht nghip
v di c n cc nc SA khc nh Venezuela v bn ngoi khu vc;
iii. T nm 1980 n 1985, vi cuc khng hong n nc ngoi nm

1982, GIP c t l m trong giai on 1980-1983, ln u tin k t nm
1950. T l UIS tng n 43,5% cho n nm 1984;
iv. T 1986 n 1990, t l tng GIP gim v m vo nm 1988 v nm
1989, dn n s gia tng UIS n gn 45% vic lm th. S hi phc tm
thi ca tng trng GIP vo nm 1990, trc khi din ra t iu chnh vo
u nhng nm 90, dn n gim t l phi chnh thc xung di 40%;
v. T nm 1991 n 2003, mc d tng trng GDP t mc trung bnh
v cao cho n nm 1995, UIS tng t khong 40% n 47,5% vo nm 1997.
iu chnh c cu vo u nhng nm 1990, dn n gim vic lm trong
lnh vc sn xut v trong cc c quan chnh ph, thc y bc nhy vt
ny. Mc tng trng GDP m nm 1998 v 2001 y UIS tng t 47,5%
nm 1998 ln n 52,5% vo nm 2003;
vi. Cui cng, vi s tng trng GDP mnh m trong giai on 2003-2007,
t l UIS gim 5 im phn trm t 52,5 xung 47,5%, tr li mc nm 1998, v
thm ch trn mc nh 44% ca nm 1990.
T nm 1980 n 1990 xu hng tng UIS l do cuc khng hong nm
1982. Tuy nhin, din bin va c m t r rng cho thy xu hng gim
GIP t nm 1990 n 2003 l kt qu ca hai giai on GIP c tc tng
trng m trong giai on ny, 1988-1989 v 1998-2001. Cc giai on ny
cng c xu hng i ln ca UIS, tng hn 12,5 im phn trm trong 13
nm. Kt lun l c mi quan h nghch o gia s st gim GIP v tng
UIS, trung bnh khong mt im phn trm mi nm.
4.3 Tc ng ca cuc khng hong n nc ngoi, s tr tr ca

nng sut lao ng v tc ng ca n ln UIS
Cuc khng hong n nc ngoi nm 1982 lm tng vt t l n trn gi
tr trung bnh GIP ca khu vc ( th 4). T nm 1980 n nm 1985 t l ny
tng gp i t 24% ln 50% GIP, v gim xung 30% trong cc nm 1995-1997.
Vi cuc khng hong ti chnh cc nc ang pht trin m khi u l cuc
khng hong chu vo cui nhng nm 1990, t l n nc ngoi trn GIP t
nh 55% vo cc nm 2002-2003. Trong bi cnh chuyn nhng rng m trm
trng (tr giai on 1992-1999) th cuc khng hong ny nh hng tiu
cc n u t, tng trng kinh t v nng sut sn xut.
339
340
th 4
% GIP
60.0
th 5
Nam M v M Latin: N nc ngoi, 1980 - 2008

( % GIP)
Nam M: Chuyn nhng rng,
1980- 2008
(Triu USD iu chnh lm pht thi im nm 2000)

30000
20000
10000
50.0
0
- 10000
40.0
- 20000
- 30000
- 40000
30.0
- 50000
- 60000
20.0
- 70000
- 80000
10.0
- 90000
80 82 84 86 88 90 92 94 96 98 00 02 04 06 08
Nam M
M Latin
80
82
Nam M
84
86
88
90
92
94
96
98
00
02
04
06
08
a thc (Nam M)
Ngun: ECLAC, tnh ton ca tc gi.
S lng ln dng tin chuyn ra nc ngoi lm gim mc ti u t

v u t mi. Mc thanh ton n nc ngoi cao lm gim chi tiu x hi
hin ti v u t cng cho c s h tng. Ngoi ra, quy m v nng lc ca
cc quc gia trong vic qun l cc nn kinh t cng b suy gim v suy yu
trm trng. c bit iu ny khuyn khch tnh trng trn thu v lao
ng phi chnh thc pht trin.
Mt khc, din bin ca tng vn c nh (GFCF: u t t nhn v
cng) nh l mt t l phn trm ca GIP (h s u t/GIP), cho thy mt
giai on tng ko di tnh trung bnh t nh 25% ti khu vc trong giai
on 1975-1978. Tng t mc sn 16% nm 1965 ln mc trn 25% vo
nm 1975-1978 ( th 6), sau gim xung cn 16% vo nm 2003. V
cui cng, t l ny phc hi mt phn mc 20% nm 2008.
So snh tin trin ca GFCF vi din bin ca tnh trng phi chnh thc k t
nm 1970 ( th 1), chng ta c th xc nh hai giai on chnh. Trong khi u
t tng ln, c bit l trong giai on nm 1974 v 1977, tnh hnh phi chnh thc
khng tng hoc ch tng nh. Thay vo , vi cuc khng hong n, h s u
t trn GIP gim trong giai on 1984-1985, xung trn 16%, quay tr li mc sn
ca chu k di bt u vo nm 1965. Trc tin, UIS tng trong giai on 1982
v 1990 v sau tng tc, trong khi h s u t/GIP dao ng quanh mc 18%.
th 6
M Latin: Tng vn c nh,
1950
- 2008
( % GIP)
% GIP
26.0
24.0
22.0
20.0
18.0
16.0
14.0
12.0
10.0
50 53 56 59 62 65 68 71 74 77 80 83 86 89 92 95 98 01 04 07
Nam M
M Latin
Kt cc din bin ca cc nn kinh t SA l tnh trng l rng ti nguyn

v h s u t trn GIP thp. iu ny khin GIP bnh qun u ngi v
GIP trn u nhn cng (proxy cho nng sut lao ng trung bnh) ri vo tr
tr t nm 1980 n trc khi GIP tng nm 2003 ( th 7). Trc khi xy
ra cuc khng hong n, vo u nhng nm 1980, c hai ch s cho thy xu
hng tng trung bnh ca khu vc. Sau , GIP bnh qun u ngi tng
nh v nng sut lao ng trung bnh gim n nm 2003.
th 7 v 8 ln lt cho thy din bin ca GIP bnh qun u ngi v
u nhn cng trong giai on 1950-1970, tnh theo USD c iu chnh
theo lm pht, v cc ch s bin ng. th 7 cho thy mc gia tng ng
k GIP trn mi nhn cng trong giai on 1950 v 1980. Gia cc nm 1974
v 1980, s gia tng ng k GIP trn mi nhn cng cao hn mc tng GIP,
v nh c th hp th c nhiu vic lm hn v lm chm s gia tng
t l UIS.
S suy gim GIP trn mi nhn cng l kt qu ca cuc khng hong
vo u nhng nm 1980 v xu hng i xung ca n cho n nm 2003
trc tin c th gn vi bin ng ca tnh trng phi chnh thc cho n
nm 1991 - vi iu chnh c cu - v mc tng nhanh lin tc cho n
341
342
nm 2003. Cui cng, tnh trng phi chnh thc gim trong giai on
tng trng do bng n xut khu nng v khong sn trong giai on
2003-2008.
Trong th 8, chng ta c th quan st thy din bin ca GIP bnh qun
u ngi ni chung i theo xu hng ca ch s GIP trn mi cng nhn, c
khi ln v xung, nhng ch s ca GIP bnh qun u ngi mc cao
hn, c bit l k t khi iu chnh c cu trong nhng nm 1990. iu ny
c th c gii thch bi loi hnh tng trng din ra sau t iu chnh,
tp trung vo xut khu nguyn liu th v m rng cc dch v cng cng,
th cng ngh cao, GIP bnh qun u ngi tng mnh km theo bt
bnh ng ln hn - trong khi vic lm chnh thc trong cc lnh vc hot
ng cho nng sut cao ch tng rt t.
th 7
th 8
Nam M : GDP u ngi v u lao ng, 1950 - 2008

(USD iu chnh lm pht thi im nm 2000)
USD
Nam M: Ch s GDP u ngi v u lao ng1

v IUS2, 1970 - 2008. Ch s(100=1970)
T l UIS
Ch s
11000
57
180
9900
54
170
8800
51
160
7700
48
6600
45
5500
42
4400
39
3300
36
2200
33
110
1100
30
100
150
140
130
50 53 56 59 62 65 68 71 74 77 80 83 86 89 92 95 98 01 04 07
GDP u ngi
T l UIS
GDP u lao ng
6 per. T.bnh di ng (T l UIS)
120
70 72 74 76 78 80 82 84 86 88 90 92 94 96 98 00 02 04 06 08
GDP u ngi
GDP u lao ng
UIS
1: USD iu chnh lm pht thi im nm 2000)
2: T l UIS
Mc GIP trn mi nhn cng thp so vi GIP bnh qun u ngi, v

xu hng gim c mi lin h vi s gia tng ca tnh trng phi chnh thc.
Mc li nhun thp nht l mc ca cc doanh nghip nh v siu nh v
nng lc u t vn c nh thp hoc khng tn ti ca cc doanh nghip
ny, c b li bng kh nng hp th rt ln i vi UIS c mc lng thp.
th 9 cho thy mc v nhng thay i trong nng sut lao ng
343
quc gia (khng ch nng sut th) ca cc nhm nc9. Xem xt th cho
php chng ta nhn thy:
i. Cc quc gia c UIS nh nht l cc nc c nng sut lao ng cao
nht, trn mc trung bnh khu vc. y l trng hp ca Argentina v
Uruguay, v Venezuela d c lc ln lc xung.
ii. Ngc li, cc quc gia c mc nng sut lao ng bnh qun thp
hn v thp di mc trung bnh c t l UIS cao hn. Mc d nng sut lao
ng bnh qun tng ln sau iu chnh c cu trong nhng nm 1990, Peru
v Colombia thuc nhm cc quc gia ny, cng vi Bolivia v Paraguay, v
Ecuador cho ti nm 2007.
iii. mc trung bnh ca GIP trn mi nhn cng l Brazil v Chile. Nng
sut lao ng ca Brazil tng ln bng mc trung bnh khu vc, v ca Chile tng
rt mnh k t nm 1989 v ang trn mc trung bnh khu vc k t nm 1992.
Trong trng hp ca Chile, din bin ny c ngha l t l phi chnh thc thp hn.
Brazil khng t kt qu tng t, UIS ca nc ny ch mc trung bnh.
Phn nh gi ngn gn v cc nhm quc gia cho php chng ti kt lun
rng t l UIS c mi quan h nghch o vi nng sut lao ng trung bnh.
th 9: Din bin ca GIP trn mi nhn cng theo nhm quc gia
Cc quc gia c GDP u ngi cao hn t.bnh
1950 2008, (USD khng i nm 2000)
USD
Cc quc gia c GDP u ngi gn t.bnh

1950 2008, (USD khng i nm 2000)
Cc quc gia c GDP u ngi gn t.bnh

1950 2008, (USD khng i nm 2000)
USD
USD
13500
25000
22500
11000
20000
17500
17500
15000
15000
12500
12500
10000
10000
7500
7500
5000
5000
8500
6000
3500
1000
2500
50 53 56 59 62 65 68 71 74 77 80 83 86 89 92 95 98 01 04 07
2500
50 53 56 59 62 65 68 71 74 77 80 83 86 89 92 95 98 01 04 07
50 53 56 59 62 65 68 71 74 77 80 83 86 89 92 95 98 01 04 07
Nam M
Nam M
Argentina
Uruguay
Venezuela
Brasil
Chile
Nam M
Paraguay
Bolivia
Colombia
Ecuador
Peru

9
Lu cc quy m khc nhau phn nh s bt bnh ng trong nng sut lao ng khu vc, vi mc ti
a 22.500 USD ti Argentina t hn 2.000 USD ti Bolivia nm 2007.
344
4.4 Vai tr ca chnh ph: chi tiu cng v vic lm cng

Nng lc tr n nc ngoi ca cc nn kinh t v cc chnh ph trong
khu vc c thc hin thng qua vic iu chnh cu trc tn t do vo nm
1990. iu chnh ny l thnh phn chnh ca k hoch iu chnh ti chnh,
v d nh gim mnh chi tiu u t cng v vic lm cng gii phng
ngun lc cho vic tr n.
Biu 10 cho thy s thay i hng nm theo t l phn trm v t l
chi tiu chnh ph ni chung trong GIP t nm 1950 v 2008, v t l vic lm
cng ti th t nm 1990 n nm 2008. Cc d liu cho thy:
i. Mt giai on tng chi tiu cng, c thay i t l phn trm hng nm
v t l phn trm ca GIP t nm 1950 ti nm 1983 ti Khu vc M Latin
v cc nc Andean;
ii. K t khi din ra cuc khng hong n, chi tiu cng gim, i vi
c Nam M v M Latin ni chung cho n nm 2008;
iii. Mt s phc hi c ghi nhn ti cc nc Andean t nm 1994
nhng iu ny ch l do mc tng nhanh Colombia, sau li gim do
cuc khng hong ti chnh nm 1998;
iv. ng ch l trong thi k thu ngn sch tng do bng n xut khu,
t nm 2003 n nm 2008, chi tiu trong khu vc tip tc gim.
Tip theo xu hng gim chi tiu cng, vic lm cng ti th gim t
13% vo nm 1990 xung hn 10% vo nm 1998. T l ny phc hi vo nm
1999 ln gn mc ban u vo nm 1990, v sau tip tc gim nh, tr
nm 2002 ch gim di mt im phn trm cho n nm 2008. Hai giai
on trong mi thp nin trng hp vi s gia tng tnh trng phi chnh thc
cho n nm 2002 v gim sau trong giai on 2003-2008.
345
th 10
Nam M: Din bin chi tiu chung ca chnh ph
(GGE), % GIP,
1950 - 2008
Nam M: Din bin vic lm cng v chi tiu chung ca

Chnh ph,
1990 - 2008
GGE (%bin th)
PE (rate)
Nam M: Din bin chi tiu chung ca chnh ph

(GGE), % GIP,
1950 - 2008
(USD kh i nm 2000)
(USD kh i nm 2000)
% GIP
% GIP
14
6.0
18
22
13
5.0
16
12
4.0
14
11
3.0
12
10
2.0
10
1.0
0.0
20
18
16
14
12
10
8
6
90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08
Vic lm cng (PE)
4
50 53 56 59 62 66 69 72 75 78 81 84 87 90 93 96 99 02 05 08
Chi tiu chung chnh ph (GGE)
CAN
Nam M
M La tinh
50 53 56 59 62 66 69 72 75 78 81 84 87 90 93 96 99 02 05 08
CAN
Bolivia
Colombia
Ecuador
Xu hng gim chi tiu cng v vic lm cng ti th cho n nm

2000 nh hng n t l phi chnh thc thng qua t nht ba knh. Chi tiu
cng thp hn c ngha l:
i. Gim vic lm cng trc tip dn n gim vic lm chnh thc, lm
tng tnh trng phi chnh thc mt cch gin tip;
ii. Tng cu ni a thp hn c nh hng tiu cc n vic lm chnh
thc, do tiu dng chnh ph thp hn;
iii. S suy yu ca Nh nc, quy m v nng lc gim, lm gim hiu qu
thi hnh php lut dn n vic chp nhn s gia tng lao ng phi chnh thc.
Quy m ca UIS c quan h nghch o vi quy m v nng lc ca Nh nc.
Mt c im ca vic gim chi tiu cng l mc chi tiu thp cho qun
l nh nc v lao ng. Cc B Lao ng trong khu vc c t l ngn sch
c phn b rt thp. Biu 11 cho thy t l chi tiu ca cc Lao ng v
cc vn x hi trong ngn sch cng t nm 2000 n nm 2010 ti cc
nc Andean. Cn lu rng ba nc Bolivia, Ecuador v Colombia - c mc
thp hn 0,5% chi ngn sch trong thi gian ny, tip theo l Peru vi 0,5%
trong giai on 2003-2009, gim tip vo nm 2010. Ch c Chile l tng
gp ba ln (t 2% v 3%) ngn sch ca B Lao ng trong giai on 2005-2008,
nhng gim xung 1% nm 2010.
Chiu hng gia tng mc chi tiu x hi i theo hng ngc li
hu ht cc nc: Colombia v Peru c mc chi tiu x hi t 40 n 60%,
v Ecuador t 30% (tng gp ba ln trong tm nm). mc cao hn, chi
Per
346
tiu x hi Chile gim t 70% xung 55%, tng ln u tin vo nm

2002 Bolivia t mt mc tng i thp, v mt ln na tng t nm
2004 n 2008 ln khong 30%. Cuc chin trc tip chng i ngho vi
cc chng trnh phc li x hi c u tin hn l vic xc tin vic
lm chnh thc.
th 11: Cng ng Andean v Chile: cc B Lao ng v chi tiu x hi,
2000-2010*
T l Chi tiu x hi trong Ngn sch quc gia
Ngn sch, 2000 - 2010
T l Ngn sch cc B Lao ng trong Ngn sch quc gia

Ngn sch, 2000 - 2010
% NS quc gia
% NS quc gia
80
2.5
70
60
50
2.0
40
30
1.5
20
10
0
1.0
0.5
0.0
2000
2001
Bolivia
2002
2003
2004
Colombia
2005
2006
Ecuador
2007
2008
Chile
2009
2010
Per
2000
2001
Bolivia
2002
2003
2004
Colombia
2005
2006
Ecuador
2007
2008
Chile
2009
2010
Per
Ngun: ECLAC.
*: Cn c vo cc ngn sch quc gia chi; Bolivia: Nh nc a dn tc Bolivia.
5. Xu hng th trng lao ng th trong di hn

Cho n lc ny chng ti cp cc xu hng v m ch yu c vai
tr xc nh tng cung lao ng (AAP, AR v EAP) v tng cu (GIP v nng
sut lao ng) trong di hn. Chng ti cn xem xt hnh thi din bin ca
th trng lao ng th v cc mi quan h ca n vi UIS. Cc quan h

ny c th c m t trn phng din cung, bng cch so snh din bin
ca AR v UIS, v trn phng din cu lao ng hoc mc hp th vic
lm, bng cch gn din bin ca UIS vi din bin ca t l tht nghip (UR).
5.1 Mi quan h gia AR v UIS

Nh nu trn, tng EAP l do mc tng mnh ca AAP v mt mc
thp hn, ca AR. T l n trong UIS cao hn c ghi nhn ti cc quc
gia SA. Mi quan h theo thi gian gia AR, c bit l i vi ph n, v t l
UIS trong khu vc l g? th 12 cho thy s thay i trung bnh trong tng
AR th, AR th n (t 1980) v t l UIS10.
th 12
%
65
th 13
Nma M: AR, IR, v AR n

1970 - 2008
Nam M: UR v IR, 1970 - 2008
60
55
IR
UR
53.0
15
50.5
13.5
48.0
12
45.5
10.5
43.0
40.5
7.5
38.0
35.5
4.5
50
45
40
35
30
33.0
70 72 74 76 78 80 82 84 86 88 90 92 94 96 98 00 02 04 06 08
AR
IR
AR n
3
70 72 74 76 78 80 82 84 86 88 90 92 94 96 98 00 02 04 06 08
IR
Tuyn tnh (IR)
UR
Tuyn tnh (UR)
Ngun: ECLAC, ILO v C quan Thng k Quc gia.
C hai giai on trong mi quan h gia AR v din bin ca UIS. T

1970 n 1990 c hai t l c xu hng tng, AR tng 5 im phn trm t
nm 1976 n nm 1990 v mc thp hn, t l UIS tng t nm 1975
v 1990, t nh ny sang nh khc. Mc tng EAP (cho tng AR) c hp
th tng i tt bi vic lm chnh thc v UR cng tng t nm 1977 n
1983, nh th hin trong th 13.
10
Khng c thng tin v t l hot ng th theo gii tnh trc nm 1980.
347
348
Tuy nhin, FAR cng tng trong giai on 1980 v 1990 v lm mc

UIS tng nh trong thp k . Mt ln na, tng cung lao ng n c hp
th mt phn bi vic lm chnh thc, trc iu chnh nm 1990, v mt
phn ri vo tht nghip.
T nm 1990, AR n nh mc 60% trong khi t l UIS tng khong 13%.
Nh nu iu ny l do AAP tng. Nhng cng do FAR gia tng ng k,
lm tng t l vic lm th. C FAR v UIS u tng ln ng k v tng
song song cho n nm 2003.
5.2 Mi quan h gia t l tht nghip (UR) v UIS

Cu hi trng tm trong mi quan h gia UR v UIS l l do ti sao s
lng ln lao ng d tha (trong di hn) vn cn tht nghip nu ngi
tm vic c la chn lm thu hoc lm vic c lp trong UIS (Solimano
1988)? c th l mt mi quan h nghch o gia hai t l ny, mi quan
h c s dng rng ri trong quan im ngn hn mang tnh chc nng
v UIS khi n xut hin nh mt khi nim thao tc (operational concept).
Vai tr ca UIS trong th trng lao ng l ngc li vi chu k (countercyclical), c vai tr nh mt b m gip hp th s gia tng tht nghip
theo chu k.
Khi xem xt th 14 trong ton b giai on 1970-2008, v d nh xu
hng di hn (tuyn tnh), chng ta thy c v nh mc tng t l UR v
UIS (ng vch ri) din ra song song cho n nm 2003 khi c hai cng
gim. Xu hng ny thm ch cn r rng hn trong giai on nm 1990 v
2002 khi UR tng t 6% ln 13,5% v UIS cng tng tng t, trung bnh t
39% n 53%, ti mi nc SA.
Bng cch chia thi k trc nm 1990 thnh hai giai on, c th phn
bit mt giai on u tin, gia cc nm 1970 v 1978, trong UIS tng,
nhng UR khng tng. T 1980 n 1990 c v nh UIS hon thnh vai
tr ca ci m (mattress) v trong khi UIS c xu hng i ln - vi s dao
ng mnh m - th UR li gim t 8% xung khong 6,5%.
6. c tnh nhiu chiu v cc yu t quyt nh mc

tng ca UIS
Nh nu, lp lun ca bi vit ny l c mt mi lin h thun chiu
gia tng UIS v tng lc lng lao ng th (EAP), nh mt h qu ca
tng AAP v AR, cng nh tc tng GIP (phi nng nghip hoc th).
i vi mi quan h gia din bin ca UIS vi nng sut lao ng, cn
c s phn bit. Mt mt, tng mc nng sut lao ng c quan h nghch
chiu vi UIS, c v quy m ca vic lm phi chnh thc v mc ng gp
thp ca n vo tng trng GIP. Mt khc, tng nng sut lao ng trong FS
trong GIP (phi nng nghip hoc th), theo S 1, lm gim vic lm
chnh thc v do EAP tng lin tc, lm UIS tng ln, tr khi tng nng
sut i km vi mc tng GIP ln hn. By gi cn xc minh du v cng
ca cc mi quan h ny.
Vi mc ch ny, chng ti tin hnh c tnh cc yu t quyt nh mc
tng t l UIS (TUIS) trong di hn, vi mt c s d liu nhiu chiu cho mi
quc gia SA trong giai on 1970-2008. Tng s gm 380 b d liu cho mi
quc gia, mi nc c d liu trong 38 nm.
Bin ph thuc l t l UIS hoc UIST = vic lm trong UIS/EAP c vic
lm, v cc bin c lp, cho tt c mi quc gia trong thay i t l phn
trm hng nm cho giai on 1970-2008, l:
i. Tng dn s th tui lm vic (app_t). H s c k vng s phi
dng. Vi AAP ln hn, s c nhiu EAP hn v do , tng vic lm trong UIS;
ii. Tng s t l lm vic th (ar). H s c k vng s phi dng,
cung lao ng nhiu hn s lm tng UIS;
iii. GIP phi nng nghip v phi khai khong (thnh th) quc gia (gip_no_
agri). H s c k vng s m, tng trng GIP cao hn, s dn n nhiu
vic lm trong FS hn v do gim UIS;
iv. Nng sut lao ng trong FS (gipnasf). Trong vai tr bin thay th
(proxy), GIP (phi nng nghip phi khai khong)/Vic lm FS. H s c k
vng trn UIS s phi dng, nu nng sut vic lm chnh thc cao hn,
nhn cng s chuyn sang UIS hoc s b tht nghip.
c tnh c thc hin cho c hai hiu ng c nh quc gia v hiu
ng ngu nhin v vi mt tr ca bin ph thuc. Cc h s c tnh c
349
350
ngha thng k (Bng 4), tr cc hng s, vi du v gi tr cao nh k

vng trong ba bi kim nh c thc hin, bao gm c c tnh vi chm
tr ca bin ph thuc (UIS L1)11.
Chng ti xc nhn rng din bin ca cc t l phn trm thay i hng
nm trong IUS gia cc nm 1970 v 2008 c quan h thun chiu v chu
tc ng ln bi cc thay i t l phn trm hng nm v nng sut lao ng
trong khu vc chnh thc, trong AR v AAP theo th t ny, v c du m
i vi nhng thay i t l phn trm trong GIP phi nng nghip, nhng vi
mt h s rt thp cho tr mt nm ca bin ph thuc (UIS L1) trong m
hnh Lag.
Bng 4: c tnh nhiu chiu vi cc hiu ng c nh (FE), hiu ng
ngu nhin (RE) v m hnh Lag (LM)
(Bin ph thuc: Tc tng trng hng nm UIST)
c tnh
FE
RE
LM
-0,081
UIS L1
[0,0290]
0,995
0,997
0,992
[0,0342]
[0,0337]
[0,0348]
0,874
0,872
0,852
[0,0748]
[0,0739]
[0,0773]
0,822
0,750
0,887
[0,1709]
[0,1214]
[0,1880]
-0,802
-0,808
-0,801
[0,0433]
[0,0426]
[0,0457]
0,132
0,387
-0,038
[0,6057]
[0,4461]
[0,6645]
sigma_u
0,3570
0,0000
sigma_e
3,4812
3,4812
rho
0,0104
0,0000
gipnafs
ar
aap_t
gip_no_agri
_cons
11
S dng quy trnh c tnh a chiu ng Arellano-Bond.
Quan st
380
380
360
Cc nc
10
10
10
S quan st/nhm
38
38
36
S cng c
320
Giai on
1971-2008
1971-2008
R2
0,7023
0,7026
Corr (u_i, xb)
0,0143
Corr( u_i, x)
1971-2008
0,0000
F (4,366)
216,4400
Prob > F
0,0000
Wald chi2(4), (5)
885,9800
848,6700
Prob > chi2
0,0000
0,0000
Ngun: Tc gi.
Lu : lch chun c ghi trong ngoc n di mi h s.
7. Kt lun: cc gii hn tng trng UIS

Kt lun u tin ca nghin cu ny l vic lm th phi chnh
thc (UIS), c mc ban u t thay i vo nhng nm 1970, tr
thnh mt hin tng t quy m rt ln ti tt c cc quc gia SA.
Khng ch tn ti dai dng, t l ca UIS trong vic lm th tng
trong 38 nm tn ti, t l ny c o bng t l ca vic lm th
hoc l t l ca AAP.
Th hai, cc bng chng thu thp c cho php lp lun rng mc tng
UIS nhanh l do s gia tng nhanh cung lao ng di hn, ch yu l do tng
trng dn s th v tng trng AR, v tng phn vi tc tng trng
GIP th. Cng gp phn tng UIS l s gia tng nng sut lao ng ca
khu vc vic lm chnh thc v iu ny hoc khng hp th nhiu vic lm,
hoc lm nhn cng mt vic.
Th ba, c cc bng chng v cc mi quan h, tnh trung bnh, cho tt c
cc nc trong khu vc v s tng ng v s khc bit gia cc nhm quc
gia c xem xt. Chng ta c th quan st cc giai on khc nhau ca
qu trnh chuyn i nhn khu, cc qu trnh trc tip nh hng ti cc
351
352
cp UIS khc nhau. Mc UIS thp cho cc nc giai on sau ca qu

trnh chuyn i nhn khu (Argentina, Uruguay, Chile v Brazil), v mc
IUS cao hn cho cc nc giai on gia (Paraguay, Bolivia, Ecuador, Peru,
Colombia v Venezuela). Tng t nh vy, nhm cc nc c nng sut lao
ng quc gia cao hn (Argentina, Chile, Uruguay, Brazil v Venezuela) c
mt t l UIS thp hn v cc quc gia c nng sut lao ng quc gia thp
hn (Bolivia, Paraguay, Ecuador, Peru v Colombia) c t l UIS cao hn.
Th t, bng chng c trnh by v nh hng ca cuc khng
hong n nc ngoi nm 1982 i vi khu vc v tc ng ca n, bao gm
vic iu chnh c cu trong nhng nm 1990, v xu hng tr tr GIP trong
khu vc. iu ny l do lung ngun lc rng chy ra nc ngoi cao hn,
u t thp hn v chi tiu cng t hn. Cc c sc lin tip lm gia tng tc
tng UIS.
Th nm, v vai tr ca nh nc, cuc khng hong n nc ngoi
v iu chnh cu trc lm gim chi tiu cng v vic lm. iu ny gp
phn tng UIS, mt cch trc tip v gin tip, bng cch gim bin ch
nh nc v lm suy yu kh nng thc thi php lut thu v lao ng ca
cc chnh ph.
Th su, cc mi quan h gia UIS v mc AR ang gia tng c th xc
nhn nh hng trc tip ca mc tng EAP trong UIS. Ngc li, cc mi
quan h gia UR v UIS trong di hn c du dng, do mc tng EAP nhanh,
khng ging nh mi quan h ca hai yu t ny trong ngn hn, khi mi
quan h s b o ngc, do UIS l mt b m hp th mt phn ngi
tht nghip trong thi k suy thoi.
Cui cng, mi quan h gia cc thay i ca UIS v cc yu t quyt
nh UIS trong di hn c c tnh bng cch p dng ba m hnh. Kt qu
cho thy du v gi tr cao ca cc h s ng nh d kin. xc minh c
rng tng UIS c quan h thun chiu v ph thuc vo s tng ca AAP, AR
v nng sut lao ng trong khu vc chnh thc, v quan h ngc chiu vi
s gia tng ca GIP phi nng nghip.
By gi chng ta quay tr li cu hi ban u ca bi vit ny: C cc gii
hn cho mc tng tnh trng phi chnh thc khng? Cn c v cc kt lun v
cc mi quan h c thit lp trong phn trc, cu tr li l c. Chng ta c
th xem xt iu ny theo ba cch.
7.1 Xu hng trung bnh cho khu vc th

i. Di tc ng ca cc yu t nhn khu, vic tng UIS s chm li nu
t l tng ca AAP v AR, c bit l FAR c xu hng gim;
ii. Nu GIP phi nng nghip tng cao hn mc tng nng sut lao ng,
vic lm chnh thc s tng ln v do UIS s c xu hng gim;
iii. Nu tng nng sut lao ng trung bnh, c ngha l c s gia tng
tng ng ca UIS, th nng lc u t UIS s tng v vic lm chnh thc
cng s tng khin UIS gim;
iv. Nu t l tng nng sut lao ng ca khu vc chnh thc th gim lao
ng s khng b chuyn n UIS;
v. Nu tng chi tiu cng v vai tr ca chnh ph c cng c, trong
c vai tr ca B Lao ng, th c th m rng phm vi thc hin cc quy nh
thu v lao ng v an sinh x hi. Nu khng i km vi qu trnh cu trc
cp trn, s hin din tng cng ca Nh nc s vp phi nng lc hn
ch trong vic gim quy m ca UIS.
7.2 i vi nhm cc quc gia, vi quy m ln v nh ca UIS

i. Nu c tin b v qu trnh chuyn i nhn khu cc nc c t l
UIS cao hn, iu ny s lm chm tng trng dn s ton quc v th
v lm chm s gia tng ca AAP th, tin dn ti mc ca cc nhm
nc c UIS thp. y s l mc tiu cn t c, cn c vo t l UIS cao,
GIP thp v nng sut lao ng thp hin nay;
ii. Nu c th t c mc tng trng GIP v nng sut lao ng
tng t nh nhng quc gia c UIS thp hn, cc cng ty v ngi lao ng
thuc UIS trong cc nc c nng sut quc gia thp s c nhiu kh nng
c chnh thc ha;
iii. Nu cc quc gia c mc IUS cao hn thc hin vic tng cng
nng lc nh nc, ging nh cc nc c UIS thp hn, trong gii hn no
quy m ca UIS s gim.
7.3 D on da trn c lng bin trung bnh

minh ho, chng ti c tnh mt hi quy ARMA cho UIS trong khu
vc vi mc trung bnh gia quyn cho mi quc gia vi cc cc bin c lp
tng c s dng trong php hi quy a chiu (panel) vi mt tr ca
353
354
bin ph thuc. Trn c s ca cc h s thu c - gii thch mc tng

bnh qun ca UIS - chng ti c th xc nh xu hng tng trng bnh
qun d kin ti mi nc quan st din bin c th ca cc nc ny
trong di hn12.
Mt phn ca kt qu c th hin trong th 14 (v bng), trong
xut hin u tin l cc gi tr ca cc bin iu chnh, nh mt xu hng
n nm 2008, v t nm nh l d on n nm 2028. Chng ta c th
suy ra rng xu hng i ln ca AAP s chm li theo thi gian. iu ny c
th t c vi cc chnh sch k hoch ha gia nh i vi vic ra quyt
nh da trn thng tin v nhn mnh xu hng ny. Mt khc, tng
trng GIP phi nng nghip s lm tng vic lm chnh thc v s gip lm
gim xu hng m rng lin tc ca UIS. S cn c cc chnh sch m
bo tng trng GIP cao lin tc. Tng hp ca c hai hiu ng v cc bin
khc khng c trong th, s khin UIS gim ng k, trong thi gian ny
cc chnh sch lu di s pht huy tc dng.
th 14
Cc h s iu chnh ca m hnh
Nam M: Cc bin di hn v UIS

1971 2008 (ly k % bin thin)
Hi quy ARMA
150
125
100
c tnh
75
y = 12.699ln(x) - 9.3291
50
H s
OPG lch ch.
UIS
y = 41.12ln(x) - 35.607
25
GIPNASF
1.4152
[0.1082]
AR
1.6517
[0.4248]
AAP_T
1.0341
[0.6331]
-1.1543
[0.0815]
0.2989
[1.8084]
L1
0.3464
[0.2486]
/sigma
1.4773
[0.1375]
GIPNOAGRI
CONST
-25
ARMA
-50
-75
ar
y = - 38.18ln(x) + 19.985
-100
-125
-150
Mu
-175
71 74 77 80 83 86 89 92 95 98 01 04 07 10 13 16 19 22 25 28
PETT_A
PIBNAGR_A
Log. (SIU_A)
SIU_A
Log. (PETT_A)
Log. (PIBNAGR_A)
Log.likelihood
Obs.
Wald chi2(5)
Prob>chi2
1971-2008
-68.8121
38
811.190
0.0000
Ngun: Tc gi.
12
Cc h s hi quy c gi tr cao v c ngha thng k, ngoi tr i vi AAP v hng s ti mc 10%.
Da trn cc kt qu ny, cc cuc tho lun v tng cng chnh thc

ha cc cng ty hoc ngi lao ng, hoc gim UIS, d thng qua h thng
thu c hiu qu t hay nhiu, hoc php lut lao ng hoc cc chng trnh
h tr cc doanh nghip nh v va (MSEs) phi chnh thc, cc tho lun ny
s khng thu c kt qu tt.
Mt hin tng vi c im ca tnh trng phi chnh thc th ti SA
phi c gii quyt nh mt thch thc di hn vi cc chnh sch c
thit k v thc hin t by gi, thay i hnh thi cu trc ca hnh vi,
nhn khu hc, kinh t v th trng lao ng v vai tr ca Nh nc ca
cc quc gia trong khu vc.
Ti liu tham kho:

Boeri, T. & J. van Ours, The Economics of Imperfect Labour Markets,
Princeton U. Press, 2008.
Bourguignon, F., Interview, International Conference: The informal sector
and informal employment, Hanoi, May, 2010, p. 94-98.
Galli, R. and D. Kucera, Labour standards an Informal Employment
in Latin America, in Berg, J. and D. Kucera, In Defence of Labour Market
Institutions, ILO-Palgrave, 2008.
Gasparini, L. y L. Tornarolli, Labour informality in Latin America and
the Caribbean: Patterns and Trends from Household Survey Microdata, U
Nacional de La Plata: CEDLAS, 2007.
ILO, Employment, income and equality. A strategy for increasing
productive employment in Kenya, Geneva: ILO, 1972.
____, Decent Work and the Informal Economy, Report VI, International
Labour Conference, 90th Session, Geneva and ILO, 2002.
____, Oficina Regional para Amrica Latina y El Caribe, Panorama Laboral
2006, Lima: ILO-OR ALC.
Khamis, Melanie, A Note on Informality in the Labour Market, IZA DP No.
4676, December 2009
Lewis, W. Arthur (1954), Economic Development with Unlimited Supplies of
Labour. Manchester School of Economic and Social Studies, Vol. 22, pp. 139-91.
355
356
Loayza, N. and Rigolini, J. Informality Trends and Cycles, World Bank,

World Bank Policy Research Working Paper, num. 4078, 2006.
Ramos, J., Urbanizacin y mercado de trabajo, Revista de la CEPAL, N
24, Santiago de Chile, diciembre, 1984.
Solimano, A., Enfoques alternativos sobre el mercado del trabajo: una
evaluacin terica, Revista de Anlisis Econmico, Vol. 3, No. 2, p. 159-186,
1988.
Stewart, F., Adjustment and Poverty, Options and Choices, New York:
Routledge, 1995.
Thomas, J., Decent Work in the Informal Sector: Latin America, WP on the
Informal Economy, Geneva: ILO, 2002.
____, The links between Structural Adjustment and Poverty: Causal or
Remedial, WP N 373, Santiago de Chile: ILO, 1993.
Tokman, Vctor, La informalidad en los aos noventa: situacin actual y
perspectivas, en Carpio, Jorge e Irene Novacorsky, De igual a igual, el desafo
del estado ante los nuevos problemas sociales, Buenos Aires: FCE-SIEMPROFLACSO, 1999.
Ugarteche, O., La deuda de Amrica Latina: Por qu es impagable?,
La Insignia, enero de 2003. http://mx.groups.yahoo.com/group/AHuA/
message/4017
Verdera V., F., Informality in Latin America: Recent Trends, Policies and
Prospects, ILO, Geneva.
3.2
LAO NG PHI CHNH THC V THU NHP

KHNG N NH ARGENTINA
Fernando Groisman
Gii thiu
S tn ti dai dng vi mc quan trng ca khu vc kinh t phi chnh
Argentina, ngay c trong nhng giai on tng trng kinh t thu ht nhiu
s quan tm nghin cu. a s cc nghin cu tp trung v gi thuyt phn
khc / tnh hai mt ca th trng lao ng. Theo , th trng lao ng
phi chnh thc khc bit vi cc phn cn li ca th trng lao ng chung.
Trong trng hp ny, nhng m hnh gii thch mc thu nhp ca lao ng
chnh thc v lao ng phi chnh thc c nhng dng thc khc nhau (nhng
s khc bit c v loi hnh ca cc yu t gii thch cng nh cch thc thc
hin ca cc yu t ny). Cc phn tch thc nghim cng c thm cho gi
thuyt ny. Cc phng trnh thu nhp kt hp bin khu vc chnh thc/phi
chnh thc v cc th nghim nh gi nhng khc bit ca phng trnh thu
nhp gia cc khu vc a ra nhng m hnh phn phi thu nhp chi tit
hn so vi nhng m hnh ch s dng cc bin v vn con ngi hoc ch s
dng mt th trng lao ng ng nht. Cc kt qu trc y khng nh
gi thuyt v phn khc th trng lao ng ti th ca Argentina: cc lao
ng c cc c im quan st tng t cho thy rng h cng c nhng kh
nng tng t trong vic chuyn i (vo/ra) t khu vc ny sang khu vc
357
358
khc v c mc thu nhp khc nhau tu thuc h lm vic trong khu vc

chnh thc hay phi chnh thc. Tuy nhin, cc cu hi khc lin quan n tnh
bt n nh hoc bin thin trong thu nhp ca vic lm phi chnh thc nhn
chung cha c nghin cu nhiu.
Bi vit phn tch mc bin ng v thu nhp lao ng Argentina t
nm 2004 n 2007. ng thi c tnh quy m ca hin tng thu nhp
khng n nh v nh gi cc yu t quyt nh hin tng ny. Bi vit
cng phn tch bin ng thu nhp nh hng n s khng ng u
trong phn phi thu nhp nh th no. Mt trong nhng kt qu chnh cho
thy tnh trng lao ng phi chnh thc ph bin gy ra nhiu bin ng
trong thu nhp bt chp s phc hi kinh t v m t nm 2002.
Thiu n nh c th i i vi tnh di ng ni chung c xem l s
chuyn dch v tr tng i ca cc c nhn trong phn phi thu nhp, hoc
thay i v khong cch thu nhp gia cc c nhn hoc gia cc nhm c nhn
ny. Bn cnh , tnh di ng nh hng n bt bnh ng, c bit l mc
tp trung thu nhp o c qua cc d liu thu c ti mt thi im c
th khc vi kt qu thu c khi xem xt thu nhp c tnh thng xuyn hn.
Tng t nh vy, s thay i tnh di ng c th khin bt bnh ng ca thu
nhp c tnh n nh hn v thu nhp ti mt thi im bin ng theo cc cch
khc nhau.
Do mc ph bin ca tnh trng thu nhp khng n nh ti Argentina
trong hai thp k qua, bi vit ny s xem xt mt s c im v nh hng
ca tnh trng ny trong nhng nm gn y.
Cc d liu nhiu chiu c s dng khng da trn mt cuc kho st
ti nhiu thi im (longitudinal) c th v cc d liu ny l mt kt qu
ca kho st h gia nh thng xuyn v lin tc v ch kho st trong mt
thi gian tng i ngn. D vy, kho st ny cung cp chng c ph hp
tho lun v cc c im v tc ng ca thu nhp khng n nh. Mc
d vn c tm quan trng nh vy nhng c t nghin cu v ti ny.
Bi vit phn tch mt s yu t chnh quyt nh s khng n nh v
mc khng n nh khc nhau gia cc c nhn v cc nhm h gia nh.
Bi vit cng nh gi mc tc ng ca nhng bin ng v mc
khng n nh i vi ng thi ca phn phi thu nhp. Cc phn tch tp
trung vo cc giai on 2004-2007 s phn bit hai giai on tng i ng
nht xc nh theo mt tp hp cc bin kinh t v m quan trng i vi cc

mc tiu ra. Giai on u tin t nm 2004-2005 v giai on th hai t
nm 2005-2007.
Phn u nu bi cnh phn tch tnh di ng Argentina, tm tt th
trng lao ng v hnh vi phn phi thu nhp ti Argentina. Phn hai
tm tt cc mc tiu khc nhau ca cc nghin cu v ng thi thu nhp.
Phn ba m t cc phng php v ngun d liu c s dng. Phn chnh
l phn bn phn tch kt qu lin quan n tnh di ng ca thu nhp v
tnh trng phi chnh thc lao ng. Cc kt lun c trnh by trong phn
cui cng.
1. Vic lm v bt bnh ng v thu nhp

Sau cuc khng hong nghim trng nm 2001 v s thay i ca ch
kinh t v m, Argentina tri qua mt giai on phc hi kinh t n nh
v lu di. Vic lm v sc mua t lng tng ng k, t l ngi lao ng
chnh thc tng v tnh trng ngi lao ng thiu vic ni chung gim.
V phng din phn phi, bng chng thc nghim v vic ci thin cc
ch s ngho i tuyt i l kh r rng. Ngho i tuyt i gim hn 20
im phn trm trong thi k ny. nh gi cc ch s khc nhau v bnh
qun phn phi thu nhp h gia nh tnh theo u ngi xc nhn bnh
ng c ci thin ng k vo u giai on tng trng kinh t (20022003), nhng iu ny sau gim dn. Tc ng ca s pht trin th
trng lao ng i vi bt bnh ng c th c nh gi trc tip hn nu
ch phn tch cc h gia nh c thu nhp ch yu t th trng lao ng (cc
h c ngi ch di 65 tui). Khi phn tch nh vy, phn phi c hnh thi
ging nhau. Tht vy, c tnh khong tin cy thng k ca h s Gini cho
thy khng c s khc bit gia cc kt qu thu c nm 2004 v nhng
nm tip theo (Xem Bng 1 v Bng 2).
359
360
Bng 1: T l ngho Argentina, 2003-2006 (tnh theo %)

C nhn
Na sau nm 2003
48,0
36,5
Na u nm 2004
44,4
33,5
Na sau nm 2004
40,2
29,8
Na u nm 2005
38,9
28,8
Na sau nm 2005
33,8
24,7
Na u nm 2006
31,4
23,1
Na sau nm 2006
26,9
19,2
Ngun: iu tra thng xuyn cc h gia nh (EPH), INDEC, tnh ton ca tc gi.
Bng 2: Bt bnh ng trong thu nhp ca cc h gia nh (tnh theo u ngi)

Khong tin cy
Gini
Gii hn di
Gii hn trn
Thng 5 / 2002
0,585
0,580
0,598
Qu II 2003
0,554
0,545
0,570
Qu III 2003
0,552
0,536
0,568
Qu IV 2003
0,539
0,521
0,557
Qu I 2004
0,522
0,507
0,536
Qu II 2004
0,518
0,505
0,531
Qu III 2004
0,515
0,500
0,529
Qu IV 2004
0,518
0,501
0,536
Qu I 2005
0,526
0,509
0,543
Qu II 2005
0,516
0,503
0,529
Qu III 2005
0,523
0,506
0,540
Qu IV 2005
0,497
0,487
0,507
Qu I 2006
0,511
0,497
0,525
Qu II 2006
0,488
0,476
0,500
Qu III 2006
0,495
0,484
0,505
Qu IV 2006
0,492
0,480
0,505
Qu I 2007
0,501
0,487
0,515
Ngun: iu tra thng xuyn cc h gia nh (EPH), INDEC, tnh ton ca tc gi.
T nm 2004 v c bit l t nm 2005 tr i, vic lm tng trng

mnh m hn i vi cc thnh vin ca h gia nh m ch h c trnh
hc vn cao. Hn na, s gia tng mc chnh lch v vic lm cn cao hn
i vi cc thnh vin khng phi ch h. Gia thi im u v cui thi
k ny, vic lm trong cc h gia nh m ch h c trnh hc vn thp c
mc tng ly tin l 16%, so vi 41% i vi h gia nh m ch h c trnh
hc vn cao (Xem Bng 3).
i vi cc thnh vin khng phi l ch h gia nh, cc con s ny ln
lt l 18% cho nhng ngi c trnh hc vn thp v 53% cho trnh
hc vn cao.
Bng 3: Tng vic lm giai on 2002-2007
Tng
Ch h c
trnh hc
vn thp
Ch h c
trnh hc
vn cao
May-02
100.0
100.0
100.0
II-2003
103.8
97.7
108.1
III-2003
108.9
105.7
112.2
IV-2003
110.9
106.7
115.1
I-2004
111.8
109.2
114.4
II-2004
114.3
108.4
121.1
III-2004
116.9
110.4
124.4
IV-2004
118.1
112.5
124.5
I-2005
115.0
110.9
119.6
II-2005
117.5
109.6
126.7
III-2005
121.7
111.0
134.6
IV-2005
122.7
116.3
130.0
I-2006
121.1
113.6
129.8
II-2006
125.7
116.3
136.7
III-2006
126.2
114.4
140.4
IV-2006
127.6
115.7
141.9
I-2007
127.2
115.6
141.1
Ngun: tnh ton ca tc gi.
361
362
ng thi, t l tht nghip ca cc thnh vin h gia nh m ch h c

trnh hc vn thp l 12%, trong s ny nhng ngi khng phi ch h
c t l tht nghip l 17%. Trong khi , mc d t l vic lm ng k ca
ch h c tng ln nhng tng chm hn so vi cc h gia nh m ch h c
trnh hc vn cao. Nm 2007, trn 50% h gia nh tng lp ngho nht v
khng c thnh vin c vic lm c ng k, y l ch s v mc phi chnh
thc cao trong th trng lao ng.
Tnh trng phi chnh thc - hoc khu vc phi chnh thc hoc nn kinh
t phi chnh thc - l mt khi nim c s dng m t r hn v phn
tch hot ng ca nn kinh t, c bit trong cc th trng lao ng ti cc
nc chm pht trin1. nh ngha ban u2 ca Vn phng Lao ng Quc
t (ILO, 1972) v s pht trin ca nh ngha ny sau ti chu M Latin,
quy s tn ti ca c s sn xut phi chnh thc cc nc ang pht trin
cho s bt cp ca nn kinh t trong vic to ra vic lm cho lc lng lao
ng chnh thc. Nu l ti cc nn kinh t pht trin th tnh trng ny s
dn n tht nghip, tuy nhin cc nc chm pht trin, iu ny dn n
s xut hin v tn ti ca s lng ln vic lm tp trung cc n v nh,
nng sut thp. i khi, h l nhng ngi lm vic t do i khi h lm cng
n lng trong cc c s nh. Cc c s sn xut ny tn ti bng cch khai
thc mt s khe h th trng do th lao tr v/hoc nhn thp. Theo quan
im ban u ny ca ILO, cc c s phi chnh thc c c im l vn v lao
ng khng tch bch r rng v thng c coi nh mt con ng ngn
gia nhp th trng. Tuy nhin, khi nim phi chnh thc cng c gn
vi cc c im khc v tnh ng n ca khi nim ny c l gii theo
cch khc, ngay c cc nc pht trin. Quan im ny gn phi chnh thc
vi vic khng tun th cc mt s quy nh v lao ng v cc quy nh khc
(ch yu l trn thu). R rng l c s giao thoa gia cc c s c phn
loi theo quy nh ny v theo quan im truyn thng ca ILO. C hai quan
im c Hi ngh cc Chuyn gia Thng k Lao ng t nhiu phn nh
trong cc khuyn ngh gn y v nh ngha phi chnh thc. Cc chuyn gia
thng k phn bit vic lm trong khu vc phi chnh thc (ISE) (ni chung l
1
2
Xem Tokman (2007).
Xem thm chi tit v nh ngha khi nim phi chnh thc ti phn tm tt gii thiu hoc Razafindrakoto
v nhng ngi khc ti n phm ny
cc c s sn xut t nhn nng sut thp) vi vic lm phi chnh thc (IE),
l nhng vic lm khng c chu s iu tit ca php lut lao ng3, d
lm vic trong khu vc chnh thc hay phi chnh thc.
Ti Argentina, quy m ca vic lm phi chnh thc4 (IE), c xc nh
phn trc, ln ti khong 55% s vic lm th vo nm 2005. Lao ng
hng lng khng ng k chim 24%, trong 18% l vic lm t do phi
chnh thc v gn 8% hnh ngh gip vic ti nh. S cn li bao gm c
nhng ngi c hng theo cc chng trnh h tr vic lm. T gc
ISE, vic lm trong lnh vc phi chnh thc (ISE) chim 38% tng s vic lm,
20% trong s ny tp trung ti cc c s nh5.
Mc d c nhng kh khn trong th trng lao ng Argentina trong
sut nhng nm 1990 v thp k sau vi t l tht nghip khong 9% nm
1993 tng ln 16% nm 2003, t l lao ng trong khu vc phi chnh thc
vn khng thay i. Gi thuyt rng khu vc phi chnh thc cng chu nhng
tc ng t iu chnh c cu din ra trong giai on ny v rng mt phn
quan trng ca khu vc ny khng p ng c cc hot ng c th kiu
ch n nu. Tuy nhin, quan st ghi nhn s gia tng r rt ca lao ng
lm cng n lng phi chnh thc. iu ny gi thch y cho s gia tng
v vic lm phi chnh thc (d mc tng l khim tn so vi quy m ca cuc
khng hong). B phn nhng ngi lao ng hng lng phi chnh thc
(khng tnh nhng ngi phc v gia nh v nhng i tng nm trong
chng trnh h tr vic lm) tng t 29% nm 1993 ln 41% mi nm
sau (2003).
Trong giai on tng trng bt u t cui nm 2002, c vic lm trong
khu vc phi chnh thc v vic lm phi chnh thc u gim trn tng th, ch
yu l gim trong b phn lao ng c lp, trong khi th lao ng hng
lng nhng khng ng k vn tng i n nh (cng l i tng ny
nu tnh theo mc lng tng ln th vic lm c tr lng li gim xung).
Xem Hussmanns (2005).
Ngi lao ng phi chnh thc l nhng ngi hng lng khng ng k v nhng ngi lm ngh
t do khng c chuyn mn (non-professionals self-employed). Ngi hng lng c coi l phi chnh
thc nu khng ng k trong h thng an sinh x hi. Nhm ny bao gm c nhng ngi gip vic ti
gia nh v nhng ngi hng ch h tr vic lm.
5
Xem Beccaria v Groisman (2009), Devicienti v nhng ngi khc (2010).
363
364
2. Cc kha cnh khc nhau ca nghin cu ng thi

thu nhp
C nhiu nghin cu phn tch bin ng thu nhp c nhn v/hoc h gia
nh bng cch s dng cc d liu a chiu. Mt s nghin cu cp ti mc
khng n nh thu nhp, s bin i ca mc ny theo thi gian hoc
mc khng n nh khc nhau gia cc nhm; mt s nghin cu khc tm
hiu tc ng ca s khng n nh i vi phc li ca c nhn v gia nh.
Tuy nhin, rt nhiu nghin cu tp trung vo s dch chuyn v tr tng
i ca cc c nhn trong phn phi thu nhp. Cc nghin cu ny phn nh
hai dng quan tm: mt s tm hiu quy m v c im ca nhng s dch
chuyn ny v s bin i theo thi gian, trong khi cc nghin cu khc phn
tch tc ng ca nhng dch chuyn ny i vi tnh trng bt bnh ng6.
Nhiu nghin cu phn tch qu trnh thu nhp c nhn hoc h gia
nh ti nhiu thi im nh gi s dch chuyn v tr tng i ca cc
thu nhp ny trong phn phi. Thay i th hng ca cc n v nhn thu
nhp thng c gi l tnh di ng ca thu nhp. Qu trnh thu nhp
cng c th c theo di nhm phn tch hng v cng thay i, d
c hoc khng km theo s thay i xp hng. iu ny c cp ti
trong cc ti liu chuyn ngnh di tn gi tnh di ng tuyt i. Thay
i th hng hm tnh di ng nhng iu ngc li khng ng. Tnh di
ng tuyt i s hm s di ng ty thuc, mt phn, vo s bt bnh
ng tn ti trong phn phi thu nhp hin ti: khi bt bnh ng cao,
to nn s thay i trong bng xp hng th mc thay i cn thit v gi
tr tuyt i ca thu nhp s phi ln hn so vi khi bt bnh ng thp.
T l ngi hoc h gia nh nhn thu nhp c v tr thay i trong phn
phi thng c phn tch thng qua cc ma trn cho thy s dch chuyn
gia cc nhm (quantiles) ca phn phi, gia hai giai on. Mc d y l
phng php ph bin nht trong cc ti liu chuyn ngnh, n vn c mt
s hn ch nh khng phn nh c nhng thay i din ra trong phm vi
cc quantiles c chn. Cc cch khc c c bng chng nh lng v
tnh di ng l thng qua cc bin php kt hp nh cc h s thng thng
6
Xem Ayala v Sastre (2002).
v tng quan (Pearson) v xp hng (Spearman). Tuy nhin, cn lu l h

s Pearson khng ch c th p dng cho s thay i th hng. Khi khng cn
tnh ton s thay i th hng th thng l c th s dng cc phng php
chuyn dng lng ha mc thay i trong thu nhp.
Mt dng nghin cu th hai, rt gn vi mc ch phn tch tnh di
ng, tm cch nh gi tc ng ca cc thay i thu nhp c nhn i vi
phn phi thu nhp. c bit, dng nghin cu ny tm hiu liu c tn ti s
chnh lch gia mc bt bnh ng o c bng cc d liu ti mt thi
im v mc bt bnh ng ng vi thu nhp thng xuyn, c biu
hin bi thu nhp bnh qun t thu nhp ti nhiu thi im; v nu c th
ln ca s chnh lch ny l bao nhiu.
Mt hng nghin cu khc tp trung nh gi cng bt n ca thu
nhp c nhn (Burgess v nhng ngi khc, 2000) trong chng mc m
cng ny lm gim li ch ca mt lng cho trc cc ngun lc kinh
t. c bit, s bin ng lm tng ri ro (Arrow, 1970), mc d c th c
d on trc, cng c th nh hng ti li ch, c bit l cc nc c th
trng tn dng km pht trin. Nu hai h gia nh nhn c cng mt mc
thu nhp trung bnh vo cui nm, nhng nu mt h khng c thu nhp
trong na nm, trong khi h kia hng thng nhn c 1/12 thu nhp ca
nm th mc sng ca hai h ny c kh nng rt khc nhau.
Vic phn tch bin ng thu nhp trong thi gian ngn - s c thc hin
trong bi vit ny - l mt ch cha c tm hiu nhiu, c l v y khng
phi l mt hin tng quan trng trong cc nn kinh t hng u th gii.
Tuy nhin, cc nc nh Argentina, ni lao ng khng n nh l mt tnh
trng ph bin trong nhng thp k qua, th bin i thu nhp l ti c bit
thch hp. Bi vit khng ch nh gi mc khng n nh v thay i theo
thi gian m cn phn tch s khc bit gia cc nhm c nhn v h gia nh.
3. D liu v phng php c s dng

3.1 D liu
Cc d liu s dng trong nghin cu ny da trn cc c s d liu vi
m ca Kho st Thng xuyn H gia nh (EPH) do Vin Thng k v Tng
365
366
iu tra Quc gia (INDEC) tin hnh. Tnh n thng Nm nm 2003, cc d

liu c thu thp vo thng Nm v thng Mi. K t , vic thu thp
d liu c thc hin lin tc hng tun, iu ny cho php lp cc c tnh
theo qu v na nm. S liu thu thp theo c hai cch c s dng cho
bi vit ny, vi mt th tc ni (standard splicing procedure) thng thng
c s dng d liu c th so snh c: d liu v qu II nm 2003
c iu chnh phn nh cc bin ng trong cc bin c lin quan trong
thi gian t thng Nm 2002 ti thng Nm nm 2003.
Tt c cc d liu c thu thp lin tc cho ti qu u tin ca nm 2007
c s dng. Cc t d liu gm bn qu ca nm 2004, 2005 v 2006
v qu u tin ca nm 2007 (ch c d liu ca mt qu). Giai on 20042007 c la chn do c cc c im phn phi l mc tp trung thu
nhp tng i n nh trong thi gian (Xem Bng 2). Cc mu EPH bao
gm bn nhm lun chuyn, mt nhm vo v mt nhm ra trong cc t
thu thp d liu khc nhau c thc hin mi nm. Ch c th quan st mt
mu nh ca ton b mu cc h gia nh trong thi gian ti a tc l trong
bn t ca cuc iu tra vi cc h gi nguyn. Chng ti s dng d liu
gp (pooled data) tng s lng cc trng hp v ci thin cc c tnh
(Xem Bng 4).
Bng 4: S h gia nh v s c nhn trong quan st
Giai on
2004-2005
Giai on
2005-2007
Quan st
ln u
Quan st
ln hai
Quan st
ln 3
Quan st
ln 4
H
gia nh
C nhn
Qu 1 - 2004
Qu 2 - 2004
Qu 1 - 2005
Qu 2 - 2005
2343
8200
Qu 2 - 2004
Qu 3 - 2004
Qu 2 - 2005
Qu 3 - 2005
2449
8546
Qu 3 - 2004
Qu 4 - 2004
Qu 3 - 2005
Qu 4 - 2005
2451
8472
Qu 4 - 2004
Qu 1 - 2005
Qu 4 - 2005
Qu 1 - 2006
2364
8215
Qu 1 - 2005
Qu 2 - 2005
Qu 1 - 2006
Qu 2 - 2006
2366
8382
Qu 2 - 2005
Qu 3 - 2005
Qu 2 - 2006
Qu 3 - 2006
2453
8540
Qu 3 - 2005
Qu 4 - 2005
Qu 3 - 2006
Qu 4 - 2006
2424
8595
Qu 4 - 2005
Qu 1 - 2006
Qu 4 - 2006
Qu 1 - 2007
2325
8175
Ngun: iu tra thng xuyn H gia nh c thc hin ti 31 khu th

(EPH), INDEC, tnh ton ca tc gi.
3.2 Phng php

Chng ti o lng bin thin ca cc thu nhp hin ti quan st c
(ca cc c nhn v gia nh) xung quanh gi tr trung bnh bng cch s
dng h s bin thin (CVh).
(y
T
CVh =
t =1
yh )
ht
yh
(1)
m l s lng thnh vin c vic lm trong t nht mt trong cc giai on

quan st T trong gia nh h.
yh =
y
t =1
ht
Bin thin ca gi tr trung bnh ca cc h gia nh l trung bnh ca cc

CVs ca cc h gia nh. V tc ng ca s khng n nh c gi nh l
khc nhau ty vo dng ngi nhn thu nhp v gia nh (tc ng ln hn
ln lao ng tay ngh thp v gia nh c thu nhp thp), cc c tnh c
bc tch cho c hai trng hp, xc nh cc nhm da trn cc c nhn v
trnh hc vn ch h.
i vi tnh di ng ca thu nhp, cng ca n Argentina v cc
bin ng ca n gia cc giai on nh c phn tch trn c s dch
chuyn thu nhp h gia nh gia cc nhm quintile nh vy c th xc nh
c cc qu trnh khc nhau. khc phc hn ch ca phng php ny,
bi vit cng phn tch cc h s tng quan gia thu nhp h gia nh thu
c t bn quan st. Cc mi tng quan cng nh, th s khc bit v thu
nhp ca bn thn cc h gia nh trong hai giai on cng ln v do , tnh
di ng thu nhp cng cao. Cc tng quan Pearson v Spearman (xp hng)
c s dng cho mc ch ny.
nh lng nh hng ca tnh di ng i vi phn phi thu nhp,
ch s Shorrocks iu chnh s bt bnh ng phn nh tnh di ng
c tnh ton7.
Xem Shorrocks (1978).
367
368
R(WT ) =
I (w )
T
I (w )
t =1
1 (2)
trong I l ch s bt bnh ng, w l thu nhp bnh qun trong T giai

on, wt l thu nhp trong giai on t v t l yu t trng s c nh
ngha l t trng thu nhp ca cc n v trong tng thu nhp trong thi gian
t i vi thu nhp trong tp hp cc giai on T. R tin ti gi tr ti a l 0
khi tnh di ng bng khng v gim khi nh hng ca di ng ln phn
phi tng ln.
4. Kt qu phn tch ng
4.1 Lao ng v s khng n nh v thu nhp
Hnh vi c trng ca th trng lao ng Argentina trong thi gian
ny vn l s bin ng ng k ca thu nhp h gia nh v t l ra vo th
trng lao ng cao. Thc t cho thy cc h s bin ng ca s lng lao
ng c vic lm v thu nhp lao ng cho thy c hai yu t trn c dao ng
ng k (Xem Bng 5).
Bng 5: H s bin thin ca thu nhp thc ca h v s ngi i lm
Tng
Giai on 2004-2005
Giai on 2005-2007
Tt c cc h
Trung Gii hn Gii hn Trung Gii hn Gii hn Trung Gii hn Gii hn

di
trn
di
trn
di
trn
bnh
bnh
bnh
S ngi i lm
0.21
0.21
0.22
0.21
0.20
0.23
0.21
0.20
0.22
Thu nhp thc t lao ng
0.34
0.34
0.35
0.34
0.32
0.35
0.34
0.33
0.36
Ch h c trnh hc vn thp
S ngi i lm
0.24
0.23
0.24
0.23
0.21
0.25
0.24
0.22
0.25
0.37
0.36
0.38
0.36
0.34
0.38
0.38
0.36
0.39
Ch h c trnh hc vn cao
S ngi i lm
0.18
0.16
0.19
0.18
0.16
0.21
0.16
0.14
0.18
0.29
0.28
0.30
0.30
0.28
0.33
0.28
0.26
0.30
Ngun: iu tra thng xuyn H gia nh (EPH), INDEC, tnh ton ca tc gi.
Cn lu rng mc khng n nh bng khng trong mt h gia nh hoc ni cch khc l mc n nh tuyt i din ra khi h s bin i c
gi tr bng khng. Khi ch s ny ly gi tr trung bnh 0,21 i vi thay i
v s lng cc thnh vin h gia nh c vic lm, v 0,34 trong trng hp
thu nhp lao ng gia nh trong mt khong thi gian 15 thng, iu ny
cho thy c bin ng ng k v s lng vic lm v dng thu nhp thc t.
iu ny cng c chng minh bi t l 46% h gia nh c s thay i v s
lng cc thnh vin c vic lm trong bn quan st.
Quan trng hn na i vi phn tch phn phi l s khc bit ng k
c th thy gia cc h gia nh c thu nhp thp v cao trong phn phi thu
nhp. Cc h gia nh m ch h c trnh hc vn thp c mc khng n
nh vic lm v bin ng thu nhp trung bnh cao hn khong 1/3 so vi h
gia nh m ch h c trnh hc vn cao. T l h gia nh c thay i v
s lng thnh vin c vic lm l 50% cho nhm thp v 39% cho nhm cao.
Mc chnh lch v tnh trng khng n nh ny gia cc nhm h gia
nh khc nhau khng thu hp trong giai on tin hnh phn tch, qua
phn nh s tn ti dai dng ca ri ro khng ng u v vic lm v thu
nhp. Mc chnh lch v ri ro thu nhp c th l do trin vng vic lm ca
nhng ngi c trnh hc vn cao c ci thin hn trong sut ton
b thi gian ny, nh cp trong phn trc. Ni cch khc, c hi vic
lm cho ngi lao ng c trnh hc vn thp t i c th cng dn n t l
vic lm khng n nh ln hn - hu ht l vic phi chnh thc - cho nhng
ngi lao ng ny.
b sung cho vic nh gi quy m ca hin tng khng n nh vic
lm, chng ti cng nghin cu qu trnh vic lm ca cc c nhn. Phn
tch ny xc nhn mc khng n nh cao va cp. Thc vy, nghin
cu cng cho thy 38% nhng ngi c vic lm trong t nht l mt trong
bn quan st ca giai on tin hnh phn tch c qu trnh lm vic d dang
369
370
(Xem Bng 6). Hn na, c mi c nhn th gn bn ngi tht nghip trong

t nht mt ln trong bn quan st thc hin trong sut thi gian 15 thng.
Bng 6: Tnh trng bt n nh trong lao ng
(%)
% trong % trong
% lao
quintile
hai
ng
ngho
quintile % trnh khng
nht
ngho
hc ng k % nam % ch
trong t nht trong vn thp trong t
gii
h
nht mt t nht
nht nht mt
ln quan mt ln
ln quan
st
quan st
st
Tui
Ngi i lm trong cc quan

st ln 1, 2, 3 v 4
62.0
13
31
48
36
62
62
40

st ln 2 hoc 3
2.8
47
67
62
54
34
25
36

st ln 1
4.1
45
68
65
64
39
12
28

st ln 2
5.6
46
68
62
60
33
17
31
Ngi i lm trong 2 ln quan

st
2.9
51
69
61
46
30
33
38

st ln 1 v 2
4.7
42
54
54
64
43
16
30

st ln 3 v 4
5.0
53
74
68
67
46
24
33
Ngi i lm trong 3 ln quan

st
3.0
51
71
63
58
40
40
38

st ln 1, 2 v 3
4.2
47
52
58
66
52
31
34

st ln 2, 3 v 4
5.6
53
66
66
65
52
41
37
Tng
100.0
Ngun: Tnh ton ca tc gi.
V chng ta ang cp n mt giai on tng trng kinh t nn mt

mc khng n nh thu nhp nht nh c d kin do vic lm c to
ra. Mc d hiu ng ny khng th tch ring do c im ca d liu, vn
c th c tnh c hiu ng ny. Mt cch trc tip l loi ra khi cc nhm
lao ng c coi l khng n nh, nhng ngi lao ng chuyn t tht

nghip sang c vic lm - v khng loi nhng ngi di chuyn theo chiu
ngc li. iu ny c ngha l gi nh rng nhng ngi c vic lm s
khng b tht nghip. Vi iu chnh ny, 60% ngi lao ng ban u c
xc nh l khng n nh vn trong tnh trng .
Vic lm khng n nh c coi l c lin quan ti v tr thp hn
trong phn phi thu nhp, phn nh tnh cht khng t nguyn ca tnh
trng khng n nh ny. C th thy rng ch c 13% ngi c vic lm
trong sut ton b thi gian ny nm trong nhm 20% nhng ngi ngho
nht trong phn phi thu nhp h gia nh mt trong bn quan st. T l
ny l trn 40% v thm ch trn 50% i vi phn ln qu trnh lm vic
ca nhng ngi c cng n vic lm khng n nh. Nu chng ta m rng
ngng phn tch ti hai nhm quintile thp nht, t l thu c l 1/3 cho
qu trnh lm vic n nh v 2/3 v cho qu trnh khng n nh. Ngoi
ra cn c s khc bit ng k gia cc nhm lin quan n cht lng
vic lm tm c. Trong s nhng ngi lun lun c vic lm, t l ngi
lao ng lm vic phi chnh thc t nht mt ln l 36%, trong khi t l ny
dao ng trong khong 46% v 67% trong s cc nhm c vic lm nhng
khng n nh.
Tnh trng khng n nh lao ng c tc ng ln hn i vi cc nhm
lao ng c mc gio dc thp v ph bin hn vi nhng ngi khng l
ch h nh thanh nin v ph n. Cc bng chng v nhng ngi ny cho
thy nhng hn ch m cc h gia nh gp phi lin quan n c ch n
nh thu nhp da trn vic lm ca cc thnh vin khng phi l ch h.
Trong mi trng hp, t l ch h gia nh trung bnh chim mt phn ba s
ngi lao ng c qu trnh lm vic khng n nh ni ln quy m ca
hin tng ny v hu qu ca n i vi rt nhiu h gia nh.
Mt cch khc nh gi mc m s khng n nh vic lm gn
vi tnh trng thiu vic lm l thng qua phn tch vic lun chuyn gia
cc loi hnh ngh nghip khc nhau. Phn tch ny cho thy mt tnh
trng ph hp vi miu t v th trng lao ng phn khc. Bng 7 tm
tt ngn gn cc kh nng chuyn i vic lm khc nhau sau 3, 12 v 15
thng i vi ngi lao ng c vic lm ti mt s thi im trong giai
on nghin cu. Nh c th thy, hu ht nhng ngi khng c vic lm
371
372
trong quan st u tin khng th tm c mt cng vic chnh thc n nh hoc cng vic c hng ch bo him x hi. Trn thc t,
sau 15 thng, 32% lao ng vn tht nghip v 37% c vic lm bp bnh.
Ch c 12% tm c cng vic c thu nhp t lng v c ng k. Tnh
trng ca nhng ngi c vic lm bp bnh vo u giai on cng tng
t. Mi lm thng sau , ch c 17% tm c vic lm c ng k bo
him x hi, trong khi 53% vn lm vic khng c bo him x hi. Mt
khc, ngi lao ng c thu nhp khng phi t lng c mc thay i
t hn: 63% ngi lao ng c thu nhp khng t lng vn cn trong
tnh trng sau 15 thng, trong khi ch c 5,5% tm c cng vic c
ng k. Ngc li, 89% ngi lao ng hng lng c ng k vn duy tr
tnh trng trong thi k ny.
Bng 7: Chuyn i vic lm (cc khong thi gian khc nhau) (%)
Quan st ln 2 (3 Quan st ln 3
thng)
(12 thng)
Quan st ln 4
(15 thng)
Loi hnh ban u
Loi hnh cui cng
Khng hng lng
Khng hng lng
69.1
63.8
63.4
Lao ng c ng k
2.5
4.7
5.5
Lao ng khng ng k
11.6
14.0
13.1
Chng trnh vic lm
1.8
1.1
1.3
Khng i lm
15.0
16.4
16.7
Tng
100
100
100
Non-salary
1.3
1.9
2.1
Lao ng c ng k
92.9
89.9
89.2
Lao ng khng ng k
3.5
4.8
5.4
Chng trnh vic lm
0.0
0.0
0.0
Khng i lm
2.3
3.4
3.3
Tng
100
100
100
Khng hng lng
8.2
9.8
9.8
Lao ng c ng k
8.1
14.9
16.9
Lao ng khng ng k
63.2
55.9
52.7
Chng trnh vic lm
2.0
1.2
1.4
Non-employed
18.5
18.1
19.3
Tng
100
100
100
Lao ng c ng k
Lao ng khng ng
k
Chng trnh vc lm
Khng i lm
Khng hng lng
4.1
6.1
5.7
Lao ng c ng k
0.5
1.6
2.2
Lao ng khng ng k
9.0
13.2
15.9
Chng trnh vic lm
71.0
54.2
48.3
Khng i lm
15.4
24.9
28.0
Tng
100
100
100
Khng hng lng
12.0
14.5
16.5
Lao ng c ng k
4.4
10.8
11.8
Lao ng khng ng k
23.5
34.9
37.3
Chng trnh vic lm
2.6
2.8
2.8
Khng i lm
57.6
37.0
31.6
Tng
100
100
100
Mt cch khc nh gi ng thi ny l xc nh loi ngh nghip

ban u. Bng 8 cho thy khong 20% ngi hng lng c ng k l t mt
ngh nghip khc chuyn sang, ch yu l t cc cng vic khng ng k.
V t l chuyn vic cao chuyn t cc ngh khng ng k sang tht nghip.
Bng 8: Chuyn i vic lm (khong thi gian 15 thng)
Loi hnh cui cng
Loi hnh u tin
% trong loi hnh cui cng
Khng hng lng
11.0%
Lao ng c ng k
0.7%
Lao ng khng ng k
2.2%
Chng trnh vic lm
0.3%
Khng i lm
3.5%
Khng hng lng
17.7%
Tng
Lao ng c ng k
Khng hng lng
0.9%
Lao ng c ng k
29.8%
Lao ng khng ng k
3.8%
Chng trnh vic lm
0.1%
373
374
Khng i lm
Tng
2.5%
37.2%
Lao ng khng ng k
Khng hng lng
2.2%
Lao ng c ng k
1.8%
Lao ng khng ng k
12.2%
Chng trnh vic lm
0.8%
Khng i lm
7.9%
Tng
25.0%
Chng trnh vic lm

Khng hng lng
0.2%
Lao ng c ng k
0.0%
Lao ng khng ng k
0.3%
Chng trnh vic lm
2.6%
Khng i lm
0.6%
Tng
3.7%
Khng i lm
Subtotal
Khng hng lng
2.9%
Lao ng c ng k
1.1%
Lao ng khng ng k
4.4%
Chng trnh vic lm
1.5%
Non-employed
6.6%
Khng i lm
16.4%
Tng
100.0%
Tm li, mc d cc ch s lao ng ci thin ng k trong giai on

phn tch, th trng lao ng Argentina vn cho thy thiu nhu cu i vi lao
ng cht lng cao. Thc t l ngun cung lao ng d tha lun chuyn gia
tht nghip v cc cng vic ngn hn trong cc ngnh ngh phi chnh thc.
4.2 Tnh di ng v tnh trng bt bnh ng

Nh phn tch trn, t nm 2004 ti nm 2007 tnh trng bt bnh
ng gim va phi trong khi thu nhp bin thin mnh. Thng thng, s
bin thin thu nhp dn n s dch chuyn v tr tng i ca ngi lao

ng v/hoc khong cch gia cc thu nhp ca h. iu ny ch yu din
ra khi phn tch cc bin c lao ng nh cc giai on tht nghip, trong
nhiu trng hp i km vi vic thiu thu nhp. Do s bt bnh ng c
o theo cch tnh - khng th hin nhng thay i ln trong giai on
phn tch nn chng ti quyt nh nghin cu quy m ca tnh di ng gn
vi cc bin ng thu nhp.
Nhiu phng php c s dng phn tch tnh di ng ca thu
nhp. u tin, chng ti phn tch s chuyn dch ca cc h gia nh gia
cc nhm quintile thu nhp. iu ny cho php c tnh s b v mc bin
i thu nhp dn n thay i trong phn phi. Bng 9 cho thy hai ma trn
dch chuyn tm tt nhng thay i din ra gia cc nhm quintile thu nhp
trong khong thi gian ba thng - trong trng hp u tin - gia cc quan
st 1 v 2 - khong thi gian di hn l 15 thng - trong trng hp th hai
- gia quan st 1 v 4. Vic so snh hai cu trc cho thy tnh trng kh t
di chuyn, c bit l hai cc ca phn phi. Trn thc t, 71% cc c nhn
vn nm trong nhm thp nht trong thi gian ngn, v con s ny l 66%
trong khong thi gian di. Trong trng hp ca nhm giu nht, t l 79%
cho giai on ngn v 76% cho giai on di. Khi phm vi c m rng ti
cc nhm thu nhp thp th hai v nhm thu nhp cao th hai, t l i vi
giai on di l khong 90%. iu ny c ngha rng sau 15 thng, hu ht
cc h gia nh c thu nhp cao hn/thp hn vn l nhng h trong quan
st ban u.
Bng 9: Ma trn chuyn i
Quan st ln 1 - 2 Khong thi gian 3 thng)
Quintile thu nhp cui cng
Quintile thu nhp lc u
Total
70.6
21.5
6.8
0.8
0.3
100
21.3
53.0
19.1
5.7
0.9
100
6.2
20.0
51.5
19.4
3.0
100
0.7
4.0
19.2
58.6
17.5
100
0.6
1.2
3.7
16.0
78.5
100
375
376
Quan st ln 1 - 4 khong thi gian 15 thng)

Quintile thu nhp cui cng
Quintile thu nhp lc u
Total
65.5
23.1
8.6
2.0
0.8
100
25.6
44.4
21.1
7.2
1.7
100
6.3
23.8
39.7
25.7
4.4
100
1.5
7.1
26.3
47.4
17.8
100
0.5
1.4
4.4
18.0
75.6
100
Tuy nhin, nh cp, mt trong nhng hn ch ca cc ma trn

chuyn dch l chng khng phn nh cc bin ng thu nhp din ra trong
ni b cc nhm quintile. V vy, chng ti phn tch b sung thng qua
nghin cu cc gi tr ca cc h s tng quan Pearson v Spearman v
phn phi thu nhp h gia nh. Bng 10 trnh by c hai h s phn nh cc
khong thi gian khc nhau. Mc tng quan l cao v ph hp vi bi
cnh ca tnh di ng thp m t trn. Khng ch cc bin ng v th t
thu nhp c phn tch vi h s tng quan th hng Spearman - khng
cao m cc bin ng v khong cch gia cc thu nhp cng thp. Ngoi ra,
mc gim nh mc tng quan c th din ra khi m rng khong thi
gian gia hai phn phi. Tuy nhin, mc gim ny l rt nh v c t tnh
h thng trong trng hp ca h s Pearson. Tm li, c th kt lun rng
80% ngi lao ng khng thay i v tr ca h trong phn phi thu nhp
trong mt khong thi gian 15 thng.
Bng 10: H s tng lin v thu nhp t lao ng ca cc h gia nh
Quan st ln 1 - 2 Quan st ln 2 - 3 Quan st ln 1 - 3 Quan st ln 1 - 4
(khong thi gian (khong thi gian (khong thi gian (khong thi gian
15 thng)
12 thng)
9 thng)
3 thng)
Pearson
0.826
0.809
0.786
0.810
Spearman
0.852
0.828
0.813
0.801
Nhn chung, kt qu ca hai phng php c s dng trong nghin

cu, c tnh ti bi cnh kinh t tng trng trong nhng nm ny, cho thy
s nng ng ca th trng lao ng c tc ng hn ch ti mc di ng
thu nhp. iu ny l ph hp vi mc thay i tng i t ca v tr
ca cc h gia nh trong phn phi thu nhp. Thc t l cc kt qu ny c
th c gii thch l do tnh cht phn khc mnh m gia cc h gia nh
lm hn ch cc c hi ca nhng ngi c ngun lc thp hn trong vic
ci thin v tr ca h trong vic phn phi thu nhp, c v tr tuyt i v
tng i. Nh nu trong phn phn tch qu trnh lao ng, s bt n
lao ng cao ng vic ngi lao ng phi lm cc cng vic c cht lng
v thu nhp thp. Sau , hnh vi ny chuyn t c nhn sang cc h gia
nh v cc h thiu kh nng n nh thu nhp v/hoc cc thc hin cc
c ch b thu nhp.
Trong nhng nm ny, Argentina ghi nhn bin i ng k v thu
nhp lao ng, th hin qua mc ph bin ca tnh trng bt ng thu nhp,
c theo xp hng v theo khong cch. Ngoi ra, nh trnh by, phn phi
thu nhp hin ti vn n nh. Nhn chung, c hai bng chng ny cho thy
rng mc tp trung ca thu nhp thng xuyn hn c hnh thi tng
t, v rng tnh di ng ca thu nhp ch c tc dng khng ng k i vi
tnh trng bt bnh ng. nh lng tc ng ny, chng ti s dng bin
php iu chnh s bt bnh ng phn nh tnh di ng c m t
trong phn phng php. Nh c nu trn, chng ti s dng h s
Gini phn nh s bt bnh ng.
Mc iu chnh s bt bnh ng phn nh tnh di ng l khong 5%
cho ton b nhm h gia nh. Hn na, khng thy s khc bit c ngha
thng k v ln ca iu chnh gia im u v im cui ca thi k
phn tch (Xem Bng 11). C l vic cc iu chnh s bt bnh ng tnh
phn nh mc di ng ca thu nhp ly gi tr nh phn nh s t thay i v
tr h gia nh c cp ti trong phn phi thu nhp.
377
378
Bng 11: H s Gini v bt bnh ng trong thu nhp t lao ng ca cc

h gia nh
Tng
Giai on
2004-2005
Giai on
2005-2007
H s Gini ca thu nhp trung bnh
0.463
0.452
0.460
Trung bnh ca h s Gini theo chiu ngang
0.488
0.479
0.484
H s R: iu chnh s bt bnh ng di
ng (%)
-5.2%
-5.8%
-4.8%
H s Gini ca thu nhp trung bnh
0.514
0.509
0.510
Trung bnh ca h s Gini theo chiu ngang
0.539
0.535
0.534
H s R: iu chnh s bt bnh ng di
ng (%)
-4.6%
-4.9%
-4.5%
Tt c cc h
H gia nh c ch h di 65 tui
5. Kt lun
S phc hi kinh t ca Argentina ko theo s tng trng ng k ca
vic lm v tin lng trong bi cnh th trng lao ng c ci thin. T
l ngi lao ng ng k trong h thng bo him x hi tng trong khi
t l tht nghip v thiu vic lm gim. i vi phn tch phn phi, mc d
ngho tuyt i gim mnh nhng bt bnh ng vn cn mc cao sau mc
gim ban u ng k.
Do c im ny ca phn phi, chng ti tm hiu mt giai on
trong phn phi thu nhp c mc n nh cao hn, giai on 2004-2007,
nh chng ti pht hin mt s yu t dng nh c tc ng ng k ti
phn phi. Trong cc yu t ny, chng ti ch ra rng cc bin ng vic
lm c xu hng c li cho c nhn c trnh hc vn cao hn. Nhn chung,
kt qu thu c cho thy cc h gia nh vi cc ngun lc thp khng
c hng mt cch y cc li ch ca tng trng kinh t. Ni cch
khc, thnh vin cc h gia nh ny c tng i t c hi vic lm hn v
khi h c vic th cht lng cng vic khng cao.
Cc bng chng rt ra t d liu ng khng nh d on ny. Trn

thc t, h gia nh m ch h c tay ngh thp thng i mt vi mc bt
n lao ng cao hn v bin ng thu nhp ln hn - trung bnh cao hn
khong 1/3- so vi cc h gia nh m ch h c trnh hc vn cao hn.
Hn na, s chnh lch v tnh trng khng n nh ny gia cc nhm h
gia nh khc nhau khng thu hp trong giai on nghin cu, iu ny
phn nh s tn ti dai dng ca cc mc ri ro khc nhau v vic lm
v thu nhp.
S bt n lao ng i km vi tnh trng thiu dch chuyn thu nhp kh
ph bin. Cc kt qu ny ch ra rng chnh lch thu nhp gia cc h gia
nh khng thay i mc d c s phc hi kinh t. Ni mt cch chnh xc
hn, khi quy m iu chnh bt bnh ng tnh phn nh tnh di ng thu
nhp l 5% th v tr h gia nh trong phn phi thu nhp c xu hng chm
dch chuyn.
Cc kt qu ny dng nh cho thy mc bt bnh ng cao ti
Argentina l kt qu ca nhng kh khn lin tc ca nhng ngi lao ng
tay ngh thp trong vic tm vic lm chnh thc.
Ti liu tham kho

Arrow, K.J. (1970): Essays in the Theory of Risk Bearing, Amsterdam,
North-Holland.
Atkinson, A. (1970): On the measurement of inequality, Journal of
Economic Theory, vol. 2, No. 3, Amsterdam, Elsevier.
Ayala, L. y M. Sastre (2002) La medicin de la movilidad de ingresos:
enfoques e indicadores, Revista de Economa Pblica, 162 (3/2002) 101-131,
Instituto de Estudios Fiscales.
Beccaria, L. y F. Groisman (2009) Argentina Desigual, Ed. Prometeo,
Buenos Aires.
Burgess, S., K. Gardiner and others (2000): Measuring Income Risk, CASE
Paper, No. 40, London, Centre for Analysis of Social Exclusion, London School
of Economics.
Devicienti, F., Groisman, F. and Poggi, A. (2010) Are Informality and
379
380
Poverty Dynamically Interrelated? Evidence from Argentina, en Research on

Economic Inequality, Vol. 18.
Frenkel, R. y M. Rapetti (2008): Five years of competitive and stable real
exchange rate in Argentina, 2002-2007, Internacional Review of Applied
Economics, 22:2, 215 - 226.
Groisman, F. (2008) Distributive effects during the expansionary phase in
Argentina (2002-2007), Cepal Review 96.
Hussmanns, R (2005) Measuring the informal economy: From employment
in the informal sector to informal employment, Working Paper No. 53, ILO,
Geneva.
International Labour Office (ILO) (1972) Employment, Incomes and
Equality: a strategy for increasing productive employment in Kenya, Geneva.
Shorrocks, A.F. (1978): Income inequality and income mobility, Journal of
Economic Theory, vol. 19, No. 2, Amsterdam, Elsevier.
Tokman, V. (2007): Informalidad, inseguridad y cohesin social en
Amrica Latina CEPAL - Serie Polticas sociales No 130, Santiago de Chile.
3.3
S DCH CHUYN LAO NG

GIA KHU VC KINH T CHNH THC V
PHI CHNH THC TI THI LAN
Xavier Oudin
Mc ch ca bi vit l phn tch din bin vic lm phi chnh thc

Thi Lan trong hn ba thp k tng trng mnh m v cng nghip ha
nhanh chng, ngoi tr nhng nm khng hong (1997-1999). c bit, gii
thch mt iu c v nghch l l vic lm phi chnh thc vn tn ti song song
vi hnh thi tng trng da trn u t cng nghip, dch v v s pht
trin ca vic lm c tr lng.
K t u nhng nm 1970, GDP bnh qun u ngi tng trng
nhanh chng: trung bnh hng nm l 4,2% trong cc nm 1970-1986 v
8,2% trong cc nm 1978-1996. S st gim mnh ca GDP trong cuc khng
hong chu khng ko di v tng trng li tip tc t nm 1999. T nm
2000 n nm 2008, tng GDP bnh qun u ngi t 4% mi nm1. Trong
vng cha y 40 nm, GDP bnh qun u ngi Thi Lan tng gp ba,
trong khi dn s tng gp i.
Trong phn u ca bi vit, chng ti xem xt cc thay i ca th
trng lao ng gn vi tng trng kinh t Thi Lan. S tng trng ny,
ch yu do xut khu v ph thuc vo u t nc ngoi, nhanh chng
to thm nhiu vic lm c tr lng v lm gim s vic lm ph vic gia
D liu ca Ngn hng Th gii.
381
382
nh trong nng nghip. Khu vc phi chnh thc (phi nng nghip) tng bc
c duy tr.
Trong phn th hai, chng ti nghin cu d liu theo thi gian t cc
cuc iu tra do cc CELS (Trung tm Gio dc v Nghin cu Lao ng, i
hc Chiang Mai) v IRD thc hin trong nm 2004 i vi lao ng trong cc
ngnh cng nghip v trong nm 2005 i vi lao ng c lp. Da trn cc
cu hi v s thay i vic lm, chng ti c th r hn v s pht trin hin
ti v nht l gii thch ti sao khu vc phi chnh thc vn tn ti ph bin
ti Thi Lan.
Trong sut thi k cng nghip v tng trng giai on 1970-1996, khu
vc phi chnh thc tn ti kh ph bin, mc d cc doanh nghip chnh thc
thu ht mt lng ln lao ng. Ngoi ra, c v nh k t khi xy ra cuc
khng hong chu , khu vc phi chnh thc li m rng thm. iu ny ko
theo s suy gim vic lm nng nghip v c th do mong mun ca ngi lao
ng Thi Lan tm nhng cng vic c lp.
1. Din bin ca th trng lao ng trong 40 nm

Phn u tin da trn d liu t cc LFS (iu tra lc lng lao ng)
thc hin t nm 1969, hai ln v sau l bn ln mt nm ca Cc Thng
k Quc gia (NSO) Thi Lan. Chng ti thit lp cc chui thi gian t cc
bng kho st c cng b vo thng Tm hng nm cho giai on cao im
ca hot ng nng nghip. Cc d liu c iu chnh phn nh cc thay
i v khi nim v phn loi, v chnh sa khc phc cc li v o lng
theo thi gian2.
Mc d cha hon ho, cuc kho st cho php kho st bn thp k thay
i c cu th trng lao ng.
Bi cnh ca qu trnh chuyn i nhn khu

Cc thay i ny din ra trong bi cnh Thi Lan tri qua mt qu
trnh chuyn i nhn khu hc rt nhanh. Mc sinh gim t by con trn
2
Cc chui d liu ny to nn c s d liu do CELS thit lp. Tt c s liu c nu trong bi vit ny,
tr khi c nu r, c ly t C s d liu ca CELS.
mt ph n vo nm 1965 xung hai con vo nm 1995 (k t mc sinh

ny xung thp hn t l sinh). iu ny dn n thay i nhanh chng trong
c cu tui ca dn s v gim ng k t l ph thuc3.
Cc thay i ny tc ng n th trng lao ng thng qua vic tng
ngun cung lao ng di do trong mt thi gian khi cc nhm tui sinh ra
trc khi mc sinh gim gia nhp th trng lao ng. Ngha l, cho n cui
nhng nm 1980. Sau , mc tng cung lao ng chm li, c bit l do
tui tham gia lao ng tng do thi gian hc trung bnh di hn. Ngoi ra,
cuc khng hong nm 1997 lm gim t l vic lm trong vi nm, c bit
i vi ph n.
S st gim mc sinh cng nh hng n nhu cu gio dc khi tui gio
dc bt buc tng t 4 ln 6 nm vo nm 1982 v 9 vo nm 1990. S nm
i hc bnh qun tng t 6 vo u nhng nm 1970 ln 12 nm i vi nhm
ra i vo nhng nm 1990 v hin nay ang bt u tham gia th trng lao
ng. T l nhm tui hc i hc tng t 10% nm 1975 ln 47% vo nm 2005
(C s d liu CELS). V nguyn tc nhm thanh nin ang bc vo th trng
lao ng c o to tt hn v c tay ngh cao hn so vi th h trc.
Cng trong thi gian ny, lc lng lao ng gi i, tr nn t linh hot
v i hi nhiu hn. S gia tng tui tc tng tc vo nm 1990 do t trng
ngy cng tng ca cc nhm tui ln hn v tui trung bnh gia nhp
th trng lao ng cao hn. tui trung v ca lc lng lao ng tng t
30 vo nm 1970 ln 39 vo nm 2008. Vi s lng t hn v c o to
tt hn, thanh nin c k vng khc vi nhng ngi thuc th h trc. H
t chp nhn cc cng vic lt vt, yu cu cao hn, mong mun tiu chun
sng tt hn v nhy cm hn vi bt bnh ng. Nhm ngi ln tui hn,
cng l nhm ng nht (40 tui tr ln hin chim 50% dn s lm vic so
vi 29% nm 1970) ngi dch chuyn v c nhng rng buc ti chnh ng
k nh thanh ton chi ph nh v gio dc ca con ci.
S pht trin ca dn s trong tui lao ng

Trong vng cha y 40 nm, lc lng ny tng gp i, t 18 triu
nm 1970 ln 38 triu nm 2008 (Xem th 1). T nm 1970 n cui nm
3
T l ph thuc l t l gia nhm dn c di 15 tui v nhm t 65 tui tr ln trn nhm dn c trong

tui lao ng (15-64 tui).
383
384
1980, tng trng hng nm cao hn 3%, tng ng vi 700.000 vic lm

mi mi nm. Trong nhng nm 1990, dn s trong tui lao ng khng
tng v khi tng tr li th tc chm hn vo khong 1,3% mi nm trong
thp k sau (2001-2010).
Trong sut thi k ny, tr giai on 12 thng sau cuc khng hong
(thng By nm 1997), t l tht nghip l khng ng k. T l tht nghip
(1-2%) thm ch cn thp hn t l tht nghip t nhin. Cng c mt t l nh
tht nghip theo ma.
th 1: Din bin ca lc lng lao ng, 1970-2008
2008
2006
2004
2002
2000
1998
1996
1994
1992
1990
1988
1986
1984
1982
1980
1978
1976
1974
1972
1970
24,000
22,000
20,000
18,000
16,000
12,000
10,000
8,000
6,000
4,000
2000
0
*n v nghn.
Ngun: C s d liu CELS; tnh ton ca tc gi.
Cc thay i trong nng nghip

Dn s lm vic trong nng nghip kh ln: 79% lc lng lao ng
vo nm 1975 v 63% vo nm 1990. K t , t l ny gim rt nhanh
(42% nm 2008). Cho n nm 1990, tc l trong thi k tng trng mnh
m ca lc lng lao ng, nng nghip ng mt vai tr quan trng trong
vic thu ht ngi lao ng. Khi cung lao ng gim, nng nghip ngng
thu ht lao ng. Nh vy, nng nghip ch khng phi l khu vc phi
chnh thc gip iu tit s pht trin ca lc lng lao ng4. t
4
Cc ti liu nghin cu nhn mnh vai tr ca khu vc phi chnh thc trong vic thu ht lao ng d tha
(Castel v Portes, 1989). S nng ng ca nng nghip ca Thi Lan v vic nng nghip s dng mt b
phn quan trng lao ng trong tui lao ng dng nh l c tnh ca nc ny.
canh tc m rng song song vi tnh trng mt rng, iu ny khin quy

m trung bnh ca cc trang tri khng i (Phlinas, 2002).
S st gim s lng lao ng trong nng nghip k t nm 1991 khng
xy ra theo kiu dch chuyn hng lot nng dn khng c t, m l do cc
th h ln tui khng c ngi thay th. ng thi ny ch nh hng n
nhng ngi ph vic trong gia nh, cc th loi lao ng khc (ngi s
dng lao ng, lao ng c lp v nhn vin hng lng) tip tc tng. S
lng cc trang tri vn tip tc tng (Xem th 2). Tuy nhin, s lng vic
lm trong mi trang tri gim v cc trang tri trung bnh ch cn hai v
chng, khng c con ci ph vic. Con ci ca cc nng dn khng cn lm
vic vi cha m ca mnh m chuyn ra thnh ph tm kim vic lm phi
nng nghip. Cho n nay, i tng ny vn cung cp lc lng lao ng cho
cng nghip v khu vc phi chnh thc, nhng khng c s xua ui quy
m ln nhng nng dn khng c t.
th 2: S ngi lm ngh nng v quy m trung bnh ca cc trang tri *
*S ngi lm ngh nng l tng s nhng ngi lao ng c lp v nhng

ngi s dng lao ng; quy m trung bnh l thng ca s ngi lao ng chia
cho s trang tri;
Mc d ch ngha t bn nng nghip pht trin (c bit l trong vng

ng bng trung tm), nng nghip Thi Lan vn ch yu da vo nng dn. S
385
386
lng lao ng hng lng v s ngi s dng lao ng trong nng nghip
tng ng k. S cc trang tri c lao ng hng lng (s lng ngi s
dng lao ng) tng t di 60.000 nm 1970 ln hn 300.000 vo nm 1990,
con s ny dao ng t 300.000 v 400.000 k t . Tuy nhin, con s ny ch
chim cha n 5% s trang tri. S ngi lm cng hng lng trong nng
nghip, ch chim 3% lc lng lao ng nng nghip (na triu ngi) vo nm
1970 tng ln 10% vo nm 1990 v 16% trong nm 2008 (2,5 triu)5.
iu tit th trng lao ng

Cho n nm 1990, tt c cc hnh thc vic lm gp phn hp th lc
lng trong tui lao ng ang pht trin nhanh. Cc cng vic hng lng
c to ra nhiu hn, cn cng vic ph vic gia nh to ra t hn. S lng lao
ng c lp tng mc trung bnh. T nm 1991, s ngi ph vic gia nh,
c bit l trong nng nghip, gim mnh. Mc tng lng lao ng hng lng
ko di cho n nm 1997. Sau khi gim mnh ti thi im khng hong, mc
gia tng ny tip tc cho n by gi, vi mt tc chm hn so vi nhng
nm trc khng hong. Nm 2006 c 16 triu lao ng hng lng trong 3
triu lm vic trong khu vc cng, so vi 2 triu vo nm 1970. Mc gia tng ca
nhng lao ng c lp (t lm ch hoc ngi s dng lao ng), mc d tng
t hn nhng vn tip tc v khng b gin on bi cuc khng hong.
th 3: Din bin ca tng s lao ng lm vic theo tnh trng, 1969-2008

5
Tuy nhin s lao ng hng lng trong nng nghip khng c thng k y . ng vy, ngy
cng c nhiu lao ng hng lng ngi nc ngoi (Myanmar, Campuchia, Lo) lm vic trong lnh
vc nng nghip. Hoc cc iu tra vic lm tnh qu thp nhm i tng ny.
Nm 2008, nhn vin hng lng chim cha n mt na s vic lm.

Nhn vin khu vc t nhn chim 35% v khu vc cng chim 9% dn s lao
ng. Nhng lao ng c lp vn chim 1/3 s vic lm t hn ba thp k
nay. T l ny gim trong nhng nm 1980 v li tng ln trn mc ca nm
1970 mt cht. Cui cng, s lng ph vic gia nh gim t 12,5 triu
nm 1990 xung di 8 triu nm 2008. Mc gim ny ng vi mc tng s
vic lm hng lng trong cng k.
Bng 1: Phn b dn s trong tui lao ng theo tnh trng, 1970-2008 (%)
1970
1990
2008
Hng lng
13,6
29,6
43,6
Ngi s dng lao ng v lm vic c lp
32,9
30,5
34,3
Ph vic gia nh
53,5
39,9
22,1
Tng s (nghn)
17 784
31 531
37 499
Do tng trng kinh t, nht l tng trng da vo cc ngnh cng

nghip s dng nhiu lao ng, nhu cu lao ng lun cao, ngoi tr t cui
nm 1997 n 1999. Tuy nhin, cung lao ng, vi s tham gia ca nhm
ngi sinh ra trc khi mc sinh gim l rt cao trong hai mi nm, t nm
1970 n 1990. Nh vic lm trong gia nh trong cc trang tri m t l tht
nghip c duy tr mc thp v t l lm vic vn cao.
Tnh hnh vic lm phi nng nghip v c tnh vic lm trong khu
vc phi chnh thc
Do khng c thng k v khu vc phi chnh thc6 nn cch tip cn ph
hp nht l s dng thng tin v tnh trng vic lm do cc iu tra v vic
lm cung cp: nhng ngi t lm ch, ngi ph vic gia nh cng nh
6
C cc iu tra v khu vc phi chnh thc hoc v cc th loi vic lm ca khu vc phi chnh thc (v d
lm vic ti nh), nhng khng th p cc kt qu ny cho cc cuc iu tra vic lm. T vi nm nay, cc
cu hi v vic ngi lao ng tham gia bo him y t c b sung vo bng hi ca iu tra vic lm,
nh c th xc nh vic lm phi chnh thc (ch khng phi khu vc phi chnh thc). C th s dng
c cc bng d liu ca nm 2007.
387
388
nhng ngi s dng lao ng (hu ht l gim c trong cc c s h gia

nh c mt vi lao ng) ch yu lm vic trong khu vc phi chnh thc. Cc
th loi khc (lao ng khu vc t nhn, cc nhn vin chnh ph) ni chung
lm vic trong khu vc chnh thc (OECD, 2002).
Ni chung phng php ny khng t yu cu v hai l do: c nhng
ngi lao ng hng lng trong khu vc phi chnh thc v ngi lao ng
c lp trong khu vc chnh thc. Thng k hin ti khng phn bit gia
ngi lao ng ca doanh nghip chnh thc vi nhng ngi lao ng ca c
s phi chnh thc. Quy m ca doanh nghip c th c s dng nh l mt
bin thay th (proxy), nhng thng tin ny (c xc nh trong cc cuc iu
tra vic lm) khng c cng b. B Lao ng khng thng xuyn xut bn
cc thng k v vic lm phn loi theo quy m ca c s. V d nm 2003,
16% nhn vin thuc khu vc t nhn lm vic trong cc c s c t hn 10
ngi. Cui cng, nhng ngi t lm ch trong khu vc chnh thc (ngi
lao ng c ng k) ch chim mt phn nh trong s 12 triu ngi (nm
2008) lao ng t lm ch7.
Thng Tm nm 2008, lc lng lao ng l 38 triu ngi, trong c
mt na triu ngi tht nghip. Dn s trong tui lao ng l 37,5 triu
ngi, trong 15,7 triu (42%) lm vic trong nng nghip. Vic lm phi
nng nghip l 21,8 triu ngi.
Bin thin theo ma kh ln, mc d khu vc nng nghip suy gim. Lc
lng lao ng dao ng trong khong 2 triu ngi mt nm v ngi lm
vic trong lnh vc nng nghip l 3,2 triu, tc l dao ng khong 22% gia
mc cao nht (trong thng Tm) v mc thp nht (trong thng Hai)8. Lao
ng phi nng nghip dao ng khong 1,2 triu ngi trong thi gian gia
hai thng ny vi mc cao nht vo thng Hai. Nhng ngi lm vic theo
ma v trong hot ng phi nng nghip lm gia tng s lao ng phi chnh
thc v vic lm ca h khng n nh. Tuy nhin, h c th khng lm trong
khu vc phi chnh thc. Cc doanh nghip chnh thc cng s dng lao ng
7
Cc ngh nghip ca cc nhm I v II (ngh t do v qun l) trong phn loi ngh nghip ca ILO ch
chim 0,8% tng s ngi lao ng c lp. Trong s ny, nhng ngi c th c lit k trong khu vc
chnh thc l mt nhm nh. Tuy nhin h ng hn trong nhm ch s dng lao ng, phn ln l cc
nh qun l doanh nghip nh.
8
Tnh ton ca tc gi. Bnh qun t 2003 ti 2008; cc s liu cha sa i ca NSO (http://web.nso.go.th/
en/survey/lfs/lfs2011.htm)
theo ma. Do chng ti s dng d liu ca cc LFS vo thng Tm hng nm

nn h c tnh vo lao ng nng nghip.
S nhn cng trong cc hot ng phi nng nghip tng t di 2 triu
nm 1975 ln 16,3 triu nm 2008, trong c 3,3 triu lm vic trong khu
vc cng. Nhn cng n lng trong khu vc t nhn chim 10% lao ng phi
nng nghip nm 1970 v tng ln 34% nm 20089.
th 4: Din bin ca lc lng lao ng phi nng nghip theo tnh
trng vic lm, 1969-2008 %
% phi chnh thc
c lp
ph vic gia nh
hng lng t nhn
2008
1970
1972
1974
...
hng lng nh nc
95% s lao ng c lp v ngi s dng lao ng v 10% nhn cng

hng lng lm vic trong khu vc phi chnh thc (con s c tnh ny c
v hi thp). Khu vc phi nng nghip phi chnh thc c 8,7 triu ngi k c
ngi gip vic gia nh vo nm 2008 tc l chim 39% lc lng lao ng
phi nng nghip. y ch l c tnh s lc nhng cng phn nh phn no
thc t l quy m ca khu vc phi chnh thc trong nn kinh t Thi Lan vn
cn ln.
Khu vc phi chnh thc kh nng ng. S lao ng c lp v gip vic
gia nh trong cc hot ng phi nng nghip l di 2 triu vo nm 1975
So vi dn s trong tui lm vic phi nng nghip, s nhn vin khu vc cng khng dao ng nhiu,
gim t 17% nm 1975 xung 15% nm 2008.
389
390
v tng ln gn 8 triu vo nm 2008. Do khu vc phi chnh thc ch yu bao

gm hai nhm lao ng ny nn s pht trin ca vic lm phi chnh thc
trong bn thp k qua cng i theo xu hng tng t.
Khng th gii thch s tng trng ca khu vc ny l do d cung lao ng.
Tht vy, t trng ca khu vc phi chnh thc trong vic lm phi nng nghip
suy gim trong nhng nm lc lng lao ng tng trng mnh m. Tuy
nhin, mc d s lao ng hng lng v cc doanh nghip chnh thc trong
ngnh cng nghip v dch v tng mnh, vic lm trong khu vc phi chnh thc
vn cn mc cao. Khu vc phi chnh thc khng cung cp lao ng cho khu
vc chnh thc khi khu vc ny thiu nhn cng. Vic lm chnh thc c b
sung t s tng trng t nhin ca lc lng lao ng v s chuyn dch lao
ng t nng thn. Khu vc chnh thc thng xuyn b thiu ht lao ng mc
d ro cn gia nhp kh thp: hu ht thanh nin u c th t trnh hc
vn bt buc (tuy nhin c mt phn khc ca khu vc phi chnh thc khng
c hc hnh y c th kim c vic lm trong khu vc chnh thc).
Tuy nhin, sau khng hong, t trng ca khu vc phi chnh thc tng
ln. Khng hong tc ng nhiu ti nhm lao ng hng lng. Cc doanh
nghip chnh thc sa thi nhiu lao ng v song song vi iu ny l s
gia tng cc cng vic c lp. Nu nh nhng thay i nh vy trong th
trng lao ng thi khng hong khng phi l chuyn ng ngc nhin,
th s gia tng ca vic lm c lp v vic lm trong khu vc phi chnh thc
k c khi kinh t phc hi phn nh mt s thay i su sc trong cu trc
th trng lao ng.
2. Tnh di ng ca lc lng lao ng v din bin

cng vic
Thng tin kinh t v m nu trn cho bit cc thay i v c cu trong th
trng lao ng nhng li khng cung cp thng tin v tnh di ng ca ngi
lao ng. Thng tin ny thm ch cn gy hiu lm mt s kha cnh, bi
v khi lc lng lao ng tng nhanh, cc thay i cu trc c th do s dch
chuyn ca nhiu lao ng ra khi mt nhm (trong trng hp ny l nhng
ngi gip vic gia nh trong nng nghip) v s gia nhp ca lao ng vo
nhm khc (ngi hng lng), m khng nht thit phi c s dch chuyn
t mt tnh trng vic lm ny sang tnh trng khc. Ngc li, s dch chuyn
cho gia cc tnh trng vic lm xt t gc v m che lp s thay i tnh
trng vic lm, iu ny lm cho tnh di ng thc c v t hn.
Cc cuc iu tra tiu s

Cc d liu sau y c ly t hai cuc kho st do IRD v CELS thc
hin theo yu cu ca NRCT (Hi ng Nghin cu Quc gia Thi Lan) v di
s ch o ca tc gi ca bi vit ny. Cng mt nhm nghin cu (cc nh
nghin cu, tr l v cc iu tra vin) lm vic t khu xy dng tng
cho n vic hon thnh phin bn cui cng ca nghin cu. Cuc iu tra
ln u tin c tin hnh vo nm 2004 vi 1530 nhn cng ti 82 cng ty
thuc khu vc chnh thc (ch yu l sn xut). Cc doanh nghip chnh thc
c xc nh theo tnh trng php l. Cuc kho st th hai c tin hnh
vo nm 2005 vi 1550 doanh nhn c lp v 500 nhn vin hng lng
thuc khu vc phi chnh thc (c s t nhn hoc h gia nh). Mu ca cuc
iu tra u tin khng c tnh i din cp quc gia, cn mu ca cuc
iu tra th hai c tnh i din cp ton quc cho nghnh sn xut v dch
v. Cc c s thng mi khng c kho st.
C hai cuc iu tra c mc v tiu s bao gm cc cu hi v cc s kin
lin quan n hc vn v vic lm ca ngi c iu tra. Sau khi ri trng
hc, cuc sng ca h c chia thnh cc giai on. Mi giai on c khi
to khi c thay i v a im (tnh), ni lm vic, tnh trng vic lm. i vi
mi giai on, cc thng tin sau y c thu thp: tui thi gian bt u giai
on, a im, cng vic c tm thy nh th no, thu nhp hng thng,
ngnh v quy m cng ty, tnh trng vic lm (hng lng, lm vic c lp,
ph vic gia nh). Cc iu tra vin cng thu thp thng tin v l do thi vic
v di ca thi gian lm vic gia giai on. Cc giai on ngn hn su
thng khng c lit k, v vy kt qu khng phn nh y tnh di ng.
o lng tnh di ng
Tnh di ng trong th trng lao ng l s thay i lin quan n vic
lm. y c th l s thay i ngh nghip, tnh trng vic lm, thay i ni
391
392
lm vic... Chng ti ch o lng mt s dng thay i: thay i ni lm vic

hoc tnh trng vic lm (thay i tnh trng vic lm thng gn vi thay
i ni lm vic) v thay i a bn tnh (thay i a im hot ng din
ra trong cng tnh khng c tnh).
T khi ra trng, mi thay i vic lm c th c xc nh da trn
im xut pht v im n. V d, chuyn t giai on khng lm vic sang
giai on lm vic. Trn thc t, ti Thi Lan, gn nh tt c cc dch chuyn,
tr dch chuyn u tin t trng (hoc t i hc) sang lm vic, u xut
pht t mt cng vic khc. Thi gian tht nghip khng ko di, v thi gian
khng hot ng tng i ngn. Trong bi cnh ny, s vic lm, ni chung
l tng ng vi s ln i vic l ch s u tin ca tnh di ng.
S lng trung bnh vic lm trong ton b cuc i l tng i thp so
vi gi nh v tnh di ng cao, c bit l i vi nhn cng ngnh sn xut
v dch v. Gi nh ny da trn thng tin do cc ch s dng lao ng hoc
gim c nhn s cung cp trong qu trnh tin hnh cc cuc iu tra v
ngi lao ng. Nhiu ngi phn nn v mc chuyn vic thng xuyn
ca cc nhn vin v mt trong nhng vn chnh m h cp n l t l
i vic cao. Chnh sch lng v cc bin php khuyn khch hon ton tp
trung vo vic gi chn ngi lao ng tuy nhin khng thu c nhiu kt
qu. Chng ti khng thu thp c s liu v s nhn vin b vic trong cc
c s c kho st. Cc thng tin ny thng c xem l b mt trong hot
ng kinh doanh.
T cc s liu thu c t cuc kho st v s dch chuyn thp hn so
vi d kin, cn xem xt li thng tin cho rng tnh di ng ca lc lng lao
ng Thi Lan l cao qu mc. Thng tin ny c th ng i vi mt s
loi hnh c s (ti cc khu cng nghip xa trung tm th) hoc cc ngnh
(khch sn) ni c cnh tranh rt khc lit v ph bin tnh trng tranh ginh
nhn cng.
Con s trung bnh vic lm, k c vic lm hin ti, l 2,7 (Xem Bng 2).
Tt nhin con s ny ph thuc vo tui v di ca thi gian i lm. Mc
di ng cao nht trong nhng nm u cuc i i lm: trc tui 28,
mt lao ng c trung bnh 2 vic lm, cn khi trn 35 tui, con s vic lm
trung bnh l 3. Thng thng, mt ngi trong tui 20 tri qua 2 cng
vic v trong tui 30 l 3 cng vic.
4 v +
Tng
TB
Tui trung v
Chnh thc
Qun l
33,0
33,5
19,6
13,9
194
2,2
32
Lao ng c tay ngh
29,6
28,3
24,4
17,7
537
2,4
31
Lao ng khng c tay ngh
27,6
34,3
23,0
15,1
688
2,3
33
Phi Chnh thc
Bng 2: S cng vic theo dng ngi lao ng

Khu vc
S cng vic
Lao ng phi chnh thc c

o to
18,1
29,7
25,9
26,3
764
2,8
34
Lao ng phi chnh thc

khng c o to
8,8
32,1
29,7
29,5
1257
3,1
43
Tng
19,2
31,5
26,1
23,2
3440
2,7
36
Ngun: iu tra IRD-CELS, nm 2005, tnh ton ca tc gi.
Nh qun l, cng nhn lnh ngh v khng c tay ngh trong lnh vc
hin i c phn bit bi bin trnh chuyn mn (hoc trnh hc vn
trong trng hp khng p ng vi bin ny). Hai dng lao ng thuc khu
vc phi chnh thc c phn bit bi trnh hc vn (trn hoc di chn
nm hc), tng t nh vy i vi lao ng c lp v nhn cng khu vc
phi chnh thc.
S lng trung bnh cng vic lm t khi ra trng cho n khi iu
tra cung cp thng tin khng y v ch lin quan n mt giai on trong
cuc i i lm ca ngi c iu tra v khng phn bit nhng ngi
i lm t bn mi nm vi nhng ngi va mi i lm. o lng chnh
xc hn tnh di ng, chng ta c th thit lp mt ch s tng hp v tnh di
ng t vic tnh ton tnh di ng theo th h v theo giai on10.
Ch s ny c tnh vo cc thi im khc nhau t nm 1965. Ch s
cho giai on gn y vng chc hn v c mu ln hn. Ch s ny cho thy
c 3 vic lm trong i mt ngi lao ng trong giai on 2000-2004, gim
so vi thp k trc . Trong khong thi gian 40 nm, ch s ny ni chung
c v kh n nh (Xem th 5).
10
C th c ch s ny theo cch tng t tng t sut sinh. C mi giai on nm nm, ch s tng hp

v tnh di ng l tng ca cc s bnh qun s ln thay i vic lm trong cuc i lm vic (tnh ton
cho thi gian nm nm). V d mt lao ng khu vc phi chnh thc t nm 2000 ti 2004 c s vic lm k
vng trong cuc i lm vic l 4, nu tnh n tnh di ng ca tt c cc nhm tui trong giai on ny.
Ch s ny ch l 2,2 trong giai on 1965-1969.
393
394
th 5: Ch s tng hp v tnh di ng, 1965-2004
Tuy nhin, din bin ca tnh di ng l khc nhau i vi ngi lao ng

khu vc chnh thc v ngi lao ng trong khu vc phi chnh thc. i vi
ngi lao ng trong khu vc phi chnh thc, tnh di ng dng nh tng
mnh trong thp k va qua trong khi i vi nhn cng khu vc chnh thc,
tnh di ng cao trong nhng nm 1970 li gim xung. Tuy nhin, mc di
ng tng tr li trong nhng nm tng trng mnh v trong cuc khng
hong (1990-1999).
Nhng ngi lao ng trong khu vc phi chnh thc c mc di ng
cao nht, c bit l nhn vin v nhn cng hc vn thp (t hn chn nm i
hc). Nhm ny c tui trung bnh cao hn nhng ngi khc. Trong khu
vc chnh thc, nhn cng khng c tay ngh c mc di ng cao nht, cn
cc nh qun l t di chuyn (hai phn ba c mt hoc hai cng vic). Mc
di ng cao giai on u khi mi i lm, trong khi trong khu vc phi
chnh thc, mc ny vn ko di trong sut cuc i lm vic.
Ngay c khi c ch s tng hp v tnh di ng, hiu bit ca chng ti
v tnh di ng vn khng tht s y . Tnh di ng ch c th c o
lng y khi ht tui lao ng. iu ny khng mang li nhiu li ch cho
nghin cu th trng lao ng ti thi im ny. V vy chng ti s dng
cc thng tin thi im hin ti, nh lm i vi mc sinh. Ch s ny cho
php so snh gia cc th loi v theo di s thay i theo thi gian.
Vic lm trong lnh vc nng nghip

Khong hn mt phn t (27,5%) s ngi trong mu iu tra lm vic
trong lnh vc nng nghip khi cn tr (tuy nhin c n 40% sinh ra trong
mt gia nh nng nghip, t l ny ngang nhau ti hai khu vc). Thng
thng, y l giai on chuyn tip gia kt thc hc tp ( tui 15) v bt
u lm vic bn ngoi trang tri gia nh. Nhm dn s ny, tng ng vi
dng dch chuyn cc lao ng ph vic gia nh trong nng nghip sang
cc hot ng phi nng nghip c m t trong phn u, lm vic c
trong khu vc chnh thc v phi chnh thc, nhng ch yu l lm vic hng
lng. Nhm ny tn ti trong tt c cc th h.
Cng vi trnh hc vn v kinh nghim lm vic trong nng nghip,
phn bit r hai th loi lao ng ca khu vc phi chnh thc. Cc lao ng
c hc vn thp nht dng nh tng lm vic trong lnh vc nng nghip
v c gc gc gia nh nng dn c t l cao hn. Tuy nhin, mt b phn
thiu s ca khu vc phi chnh thc, ch yu l cc doanh nhn (ngi s
dng lao ng), c hc vn tng i cao (19% c hc i hc) v c ngun
gc thnh th.
Bng 3: T l phn trm nhng ngi lao ng lm vic trong nng nghip
xp theo dng ngi lao ng v theo th h
35 tui v tr hn
trn 35 tui
Tng
Qun l
19,0
17,4
18,4
Lao ng c tay ngh
31,7
18,8
27,5
Lao ng khng c tay ngh
27,0
15,0
22,2
Lao ng phi chnh thc c o to
15,6
17,3
16,4
Lao ng phi chnh thc khng c o to
27,6
43,6
39,3
Tng
24,6
30,2
27,5
tt c cc th loi ngi lao ng, ng ch l c mt t l ng k lao

ng bt u cuc i i lm trong lnh vc nng nghip. iu ny phn nh
tnh di ng x hi to nn bi s pht trin nhanh chng ca cng nghip v
dch v.
395
396
Tham gia th trng lao ng

Nh cc cuc iu tra tiu s, chng ti c th hiu r hn cc ng thi
ca th trng lao ng v cc thay i ang din ra. Chng ti tp trung
phn tch ng thi ca khu vc chnh thc v phi chnh thc.
Th trng lao ng phi nng nghip c b sung lao ng t ngun
lao ng t h thng gio dc hoc nhng ngi khng lm vic. Sau khi tt
nghip v i vi mt s ngi sau mt thi gian ngn tm vic, h gia nhp
th trng lao ng. Hu ht sau tham gia khu vc chnh thc. H thng
gio dc cung cp nhiu nhn lc cho khu vc chnh thc hn hay ni cch
khc, phn ln (59%) ngi lao ng c vic lm u tin (phi nng nghip)
trong lnh vc chnh thc. Mt cch logic, nhng ngi lm vic ngay sau khi
tt nghip thng c thi gian i hc trung bnh di hn v v vy k c trong
khu vc chnh thc v phi chnh thc, h c o to tt hn.
Mt s ngi, c bit l nhng ngi c thi gian i hc khng di
hn thi gian i hc ti thiu theo lut nh, nu h xut thn l con nh
nng, th u c vic lm u tin trong cc trang tri gia nh. S ngi
c thi gian lm vic trong nng nghip trc khi c vic lm u tin
trong cc lnh vc cng nghip hoc dch v c phn b u c khu
vc chnh thc v phi chnh thc. V vy khng th ni rng di c t nng
thn cung cp nhiu lao ng cho khu vc ny hn khu vc khc. Kt qu
ny khng lm chng ti ngc nhin. Chng ta bit rng con em nng dn
cung cp nhiu lao ng cho cc ngnh cng nghip mi xut hin
nhng cng c nhiu ngi, c bit l nhng ngi t hc, lm vic
phi chnh thc.
Dng dch chuyn (mt lao ng ng vi mt dng) trn th trng lao
ng c th c chia nh sau:
C o to hoc khng lm vic chuyn sang khu vc chnh thc
42,9%
C o to hoc khng lm vic chuyn sang khu vc phi chnh thc
29,5%
Nng nghip chuyn sang khu vc chnh thc
13,3%
Nng nghip chuyn sang khu vc phi chnh thc
14,3%
Dng dch chuyn bn trong th trng lao ng

Sau cng vic u tin trong cc khu vc chnh thc hoc phi chnh
thc, ngi lao ng c th thay i cng vic (thay i tnh trng vic lm
hoc ni lm vic). C 6021 dng dch chuyn loi ny. Chng ti khng tnh
nhng ngi khng bao gi thay i cng vic (chim gn 1/5) (chng ti
cng khng tnh cc giai on khng lm vic, tr li trng hc, v khi
thay i v tr trong cng ni lm vic, s trng hp ny khng nhiu). Cc
dng dch chuyn ny c chia thnh hai loi: nhng ngi chuyn dch
trong khu vc v gia cc khu vc.
S di y minh ha cc dng dch chuyn.
th 6: Dch chuyn gia cc tnh trng vic lm v gia cc khu vc
Nng nghip
(th trng lao ng phi nng nghip)
dy ca mi tn l t l thun vi s dng dch chuyn. Cc dng dch chuyn

bn trong cc th loi khng c hin th.
Ngun: iu tra CELS-IRD, tnh ton ca tc gi.
Cc dng dch chuyn trong tng khu vc (khng c hin th trong s

bn trn) ln hn cc dng dch chuyn gia cc khu vc. Cc dng dch
chuyn trong tng khu vc chim 3/4 (mt na trong tng khu vc), cc dng
dch chuyn gia cc khu vc chim 1/4 s chuyn dch gia cc vic lm.
Con s ny dng nh kh quan trng. Vic mt phn t s nhn cng trong
397
398
mu chuyn vic gia khu vc chnh thc v phi chnh thc l mt thng
tin rt quan trng. N i ngc li quan im ng khung v khu vc chnh
thc thng c m t trong cc l thuyt nh nguyn.
S chuyn dch ca nhn cng khu vc chnh thc ch yu din ra bn
trong khu vc. Nhn cng hng lng d dng i vic nhng vn li trong
mi trng tng t. Cc l do c a ra trong cuc phng vn thng l
mong mun hon thin kinh nghim v ci thin iu kin lm vic. Trong
mt th trng vic lm rt nng ng v thng xuyn thiu lao ng, thay
i cng ty l kh d dng. Lu rng y l nhm i tng tr v do cc
ch s v tnh di ng, c tnh trong mt khong thi gian tng i ngn,
l khng hon chnh.
S dch chuyn trong khu vc phi chnh thc ch yu l do nhn vin v
ngi ph vic gia nh chuyn sang lm vic c lp. Nhiu ngi t lm
ch tng lm vic trong mt c s phi chnh thc trc khi chuyn ra lm
ring. Cc nhn cng phi chnh thc cng thng i vic, tng t nh cc
nhn cng khu vc chnh thc.
Vic dch chuyn t khu vc chnh thc sang khu vc phi chnh thc gn
nh gp i dng dch chuyn theo chiu ngc li. Gn mt na (46%) s
doanh nhn khu vc phi chnh thc tng lm vic trong mt doanh nghip
chnh thc trc (4% trong khu vc cng). Cc doanh nhn tng lm vic
trong khu vc chnh thc ch yu hot ng trong cc ngnh ngh v kim
loi, sa cha in t, git i, in n v khch sn, thng l cc hot ng
i hi vn kh ln. H t hot ng trong ngnh th cng m ngh hoc may
mc ni c n hn mt phn ba s doanh nhn tng l nhn vin hng
lng trong khu vc chnh thc.
Tnh trung bnh, cc doanh nhn khu vc phi chnh thc c o to tt
hn cc nhn cng t lm ch khc (55% c chn nm hc hoc nhiu hn).
Nhiu ngi c o to trong cc trng trung hc k thut, y l mc tay
ngh bt buc i vi cc cng nhn lnh ngh thuc th h tr trong khu vc
chnh thc. V vy, y l nhm doanh nhn phi chnh thc nng ng v c
tay ngh cao v h cng c mt s kin thc v cc cng c qun l (55% t
qun l s sch).
S dch chuyn t khu vc chnh thc, t nhn hoc cng, sang cc tnh
trng ngi s dng lao ng hoc t lm ch trong khu vc phi chnh thc
din ra nhiu hn cc th h ln tui. 92,4% cc s dch chuyn ny thuc

v cc th h t 35 tui tr ln.
C th cho rng s dch chuyn t tnh trng ngi hng lng sang
tnh trng ngi lm vic c lp hu nh l khng o ngc. C rt t
trng hp quay tr li khu vc chnh thc. Ni chung, rt t nhn vin hin
ang lm trong khu vc chnh thc (2,6%) tng t lm ch trc , trong
khi tnh hnh ngc li l ph bin.
Dng dch chuyn t khu vc phi chnh thc sang khu vc chnh thc ch
yu l do nhn cng phi chnh thc (v trong mt chng mc t hn l nhng
ngi ph vic gia nh). Gn 1/5 nhn vin trong khu vc chnh thc
tng l nhn vin trong mt c s phi chnh thc trong qu kh11. Cc nhn
vin hin ti ca cc c s phi chnh thc cng thng lm vic trong khu
vc chnh thc (gn 40%). Nu loi tr mt s t nhn vin trong khu vc phi
chnh l nhng ngi t c c hi lm vic trong khu vc chnh thc do trnh
hc vn thp, dng nh nhm i tng ny khng quan tm n loi
hnh (chnh thc hoc phi chnh thc) ca c s ni h lm vic.
Nghin cu v s dch chuyn cho thy mt thng tin th v v th trng
lao ng Thi Lan. S chuyn dch qua li gia khu vc chnh thc v phi
chnh thc l ph bin. T xut hin mt s dng nh hng ngh nghip
theo m hnh bt u i lm vi t cch l nhn vin trong mt cng ty v kt
thc vi t cch ngi t lm ch. Tuy nhin, cc s liu kho st ch cho php
a ra cc gi thuyt. V khng c thng tin v ton b qu trnh lm vic ca
ngi lao ng nn khng th a ra phn loi qu trnh lm vic. Tuy nhin,
nghin cu v l do thay i cng vic v c bit l nguyn vng ca ngi
lao ng mang li cc thng tin b sung.
L do thay i cng vic

Tnh di ng thng l do t nguyn. Khi gii thch s thay i cng vic,
ch c 13,5% ngi lao ng dn ra cc tnh hung b ng (sa thi, khng
hong...). S khng hi lng v cng vic l l do m nhiu nhn vin khu vc
chnh thc a ra, nhng c t ngi t lm ch a ra l do ny (Xem Bng 3).
11
Do khng th xc nh c tnh chnh thc hoc phi chnh thc ca cc doanh nghip trong qu kh,
chng ti da vo quy m ca doanh nghip: c coi l vic lm hng lng phi chnh thc l cc cng
vic trong cc doanh nghip c di mi nhn vin.
399
400
i vi tt c cc th loi ngi lao ng, l do chnh thay i cng

vic l mong mun ci thin iu kin lm vic. Hn mt na s ngi lao
ng c lp mong mun lp cng ty ring ca mnh. iu ny cng c th
c ngha l h quay tr v qu. i vi ph n, vic ri khi nh my thng
din ra khi sinh ln u. Trong mi trng hp, thay i cng vic l ci
thin iu kin lm vic v i khi thay i cuc sng. S ci thin ny c th
thng qua vic t lp cng ty ring.
i vi nhn vin khu vc chnh thc, thay i cng vic i khi l cch
nng cao tay ngh v c hi o to hoc thng tin ngh nghip him khi
c hu ht cc cng ty. y cng l mt cch ci thin tin lng.
Bng 3: L do thay i ca cng vic gn y *
Nhn vin
khu vc
chnh thc
Lao ng
c lp
Nhn vin
phi chnh
thc
L do c nhn hoc gia nh (kt hn, thai nghn,

nui con, chuyn nh...)
11,0
26,6
26,6
20,6
587
Mun tm vic tt hn (nng cao chuyn mn,

lng cao hn, t lp doanh nghip...)
42,3
52,7
45,4
47,9
1361
Khng hi lng (qu vt v, trc trc trong cng vic,

vn sc khe, lng thp, khng c bo him)
28,1
7,2
15,7
16,2
461
Sa thi v l do kinh t, ht hp ng, khng hong...
16,2
12,2
10,6
13,5
384
Khc
2,5
1,3
1,7
1,8
51
Tng
* Trc cng vic hin ti, iu ny ch lin quan n nhng ngi c kinh
nghim lm vic khc (ngoi tr trong nng nghip) trc , tng ng vi 70%
nhn vin khu vc chnh thc, 90% lao ng t lm ch v 77% nhn vin trong khu
vc phi chnh thc.
Ngun: iu tra CELS-IRD, tnh ton ca tc gi.
Cc cch thc ny s d c th dng c tt nhin l do nhu cu cao v

lao ng v khng c tht nghip. Tuy nhin, cc doanh nghip chnh thc
cn lao ng l ra s c th thu ht lao ng t khu vc phi chnh thc khi
mi cho cng vic n nh hn, tr lng cao hn (v nguyn tc) v cc
khon tr cp x hi. Trn thc t iu ny khng din ra v cc li ch ny
khng c m bo v iu kin lm vic khng tt nh vy. Thu nhp bnh
qun ca lao ng c lp ngang mc thu nhp ca cng nhn khng c tay

ngh trong khu vc chnh thc. Ngay c khi cc cng ty c chnh sch c li
cho ngi lao ng, th h vn phi sng xa qu (c bit l trong cc khu
cng nghip) v kh hi ha cuc sng gia nh vi cng vic.
C hi ngh nghip
Nhm ngi hng lng trong mu l gii tr. 2/3 s nhn vin khu vc
chnh thc c tui di 35. H ang giai on u tin ca qu trnh lm
vic v c nhiu kh nng tm cc cng vic mi.
Nhiu cu hi ging nhau v quan im v tng lai v trin vng vic
lm c t trong c hai cuc iu tra. Kt qu cho thy khuynh hng
t lm ch l kh mnh (Xem Bng 4).
Bng 4: Nu bn b cng vic ca bn, bn mong mun s lm g?
Nhn vin
khu vc chnh
thc
Lao ng c
lp
Nhn vin phi

chnh thc
Tng
Lm trong doanh nghip ca gia nh
71,5
63,6
69,1
67,7
Chm sc con ci v gia nh
2,6
2,0
1,6
2,2
C vic lm tng t
4,2
1,6
4,2
3,0
C vic mi v hon thin k nng
4,9
0,6
2,7
2,7
C vic ph hp vi tay ngh
8,0
3,6
8,0
6,1
C lng cao hn
1,9
0,5
3,1
1,4
Khng mun b vic
7,0
28,1
11,3
16,9
1505
1546
450
3501
Tng
Ngun: iu tra CELS-IRD; tnh ton ca tc gi.
Cng vic l tng c nu ra ch yu l s hu sn nghip gia nh.

Va c iu kin sng tt, lm gn nh v khng b gi gic g b hoc b
sp qun l l nhng mong mun ca a s ngi Thi Lan. Mong c ny
c tt c cc th loi ngi lao ng trong mu chia s. a s cn b qun
l cng nh cng nhn khng c tay ngh trong khu vc chnh thc v ngi
lao ng trong khu vc phi chnh thc mun t lp cng ty ca mnh. Nguyn
401
402
vng ny l ca chung ca tt c cc th h, k c ph n v nam gii. i

vi nhiu nhn vin doanh nghip chnh thc, cng vic c tr lng ch
l tm thi (thng l cng vic u tin khi ra trng) trc khi h t lm
ch. Mt trong nhng dng nh hng ngh nghip ph bin nht l lm t
1 n 3 cng vic trong cc cng ty ln, thng l xa nh, sau quay v c
s sn xut ca gia nh. Trong mt s trng hp, c bit l trong ngnh
may mc, cc mi lin kt c th duy tr ngay c vi nhng ngi ch ban u
thng qua cc hp ng gia cng thu.
S gi i ca lc lng lao ng v cc thay i v c tnh c lin quan,
nh cp trong phn u tin, c th gp phn gii thch l do v sao cc
nhn vin khu vc chnh thc t gn b vi cng vic v doanh nghip ca h;
quan h cng vic vn cn nhiu tng nc v tin lng th thp; nhn chung
khng c vn ha cng s thc s, tr mt vi phn on ca khu vc chnh
thc (v d doanh nghip nh nc).
Lao ng t lm ch khng h c mong mun tr thnh nhn vin. Cu
hi c nu ra r rng cho tt c ngi lao ng c lp (Xem th 4). Cu
tr li cng r rng: gn nh 9/10 ngi khng mun lm nhn vin trong
cng ty, ngay c vi mt mc lng l 10.000 baht (gp hai ln ri mc
lng ti thiu) v bt k mc thu nhp ca h (63% thu nhp t 5.000 n
10.000 baht mi thng v 15,5% trn 10.000 baht).
th 4: Bn c chp nhn mt cng vic vi mc lng l 5000 hoc
10.000 baht mi thng khng?
Ngun: iu tra CELS-IRD; tnh ton ca tc gi.
Kt lun
Trong sut bn thp k tng trng kinh t nhanh Thi Lan, ngoi tr cuc
khng hong nm 1997, th trng lao ng thay i ng k. S tng trng
nhanh ca vic lm hng lng (din ra sau khi c nhiu u t vo khu vc
chnh thc) c to ra ch yu l do s gia tng lc lng lao ng cho n
nm 1990, sau l do gim s lng nhn cng ph vic gia nh trong nng
nghip. Khu vc phi chnh thc th tip tc pht trin trong thi k ny.
Khu vc ny dng nh khng vn hnh nh phng ch cho nhn
cng mong mun chuyn sang doanh nghip chnh thc. Ngc li, khu vc
ny tip tc pht trin do ngi lao ng thng xuyn chuyn t khu vc
chnh thc sang lm lao ng c lp trong khu vc phi chnh thc. iu ny
cng cho thy rng hai khu vc ny c s lin thng.
S tn ti ca mt khu vc phi chnh thc nng ng l do vn ha lm
cng n lng cha pht trin mnh v do lao ng Thi Lan c xu hng
v mt li sng da trn s c lp, gn gi gia nh v s gn b vi qu
hng. S kh c th hiu c v sao khu vc phi chnh vn tn ti ngay c
khi hon cnh kinh t thun li cho s pht trin ca vic lm hng lng
nu khng hiu cc kha cnh vn ha ny.
Ti liu tham kho

Bosch, M. et W. Maloney (2008), Cyclical Movements in Unemployment
and Informality in Developing Countries, Policy Research Working Paper, No.
4648, Banque mondiale, Washington, D.C.
Castells, M. et A. Portes (1989),World Underneath: The Origins,
Dynamics, and Effects of the Informal Economy, in PORTES, A. (Ed), The
Informal Economy: Studies in Advanced and Less Developed Countries, John
Hopkins University Press, Baltimore.
Ministre Du Travail (2003), Labour Statistics Yearbook 2003, ministre
du Travail, department de lEmploi, Bangkok.
NSO (2002), Report on the Labour Force Survey, The National Statistical
Office, Bangkok.
403
404
OCDE (2002), Measuring the Non-Observed Economy, A Handbook, OCDE,

FMI, ILO, Paris.
OUDIN, X. (2008), Surveys on the Labour Force in Thailand.
Characteristics of the Labour Force, CELS Working Paper, No. 5.
Phlinas, P. (2002), Sustainability of Rice Production in Thailand, Nova
Biomedical.
Schmid, G et B. Gazier (2002), The New Dynamics of Full Employment.
Social Integration Trough Transitional Labor Markets, Edward Elgar, North
Hampton.
3.4
NG THI CA CC C S
PHI CHNH THC NH V TNH TRNG
NGHO I PERU: MT CCH TIP CN

D LIU A CHIU
Javier Herrera, Nancy Hidalgo
Mc ch ca bi vit ny khng ch nghin cu tnh trng ngho i t

quan im thun ty x hi - nhn khu hc gn vi ci ngho m cn m
rng cu hi ngi ngho l ai nhng khng tr li c v sao h ngho. Tm
hiu mc ngho v ngi ngho l ai r rng c th phc v cho vic nh
gi tnh hiu qu cc chnh sch xa i gim ngho v gip cc chnh sch
ny nhm trng ngi ngho hn, ng thi hng cc chnh sch ny theo
hng ti phn phi thu nhp v ch khng phi theo hng tng nng sut.
Cc nghin cu v i ngho hoc cc nghin cu v th trng lao ng
thng c thc hin theo cc cch tip cn tnh v khng c lin kt vi
nhau. Tuy nhin, mi lin h gia ngho i v th trng lao ng vn hin
din u trong cc tho lun v tc ng ca tng trng i vi to vic
lm c cht lng v trong cc chnh sch xa i ngho c trng tm ci thin
vic tip cn tn dng cho cc c s quy m nh hoc tng nng sut lao ng
ca c s thng qua o to ngh. Ngoi mc ch xy dng chnh sch, vic
xem xt cc mi quan h gia th trng lao ng v ngho i cng l cn
thit t gc cc yu t quyt nh s hnh thnh thu nhp h gia nh.
Tht vy, ngun thu nhp chnh ca h gia nh gm thu nhp t lao
ng, c bit l i vi cc h gia nh ngho nht (trung bnh gn 70%).
405
406
Ti Peru, ngi lao ng trong khu vc phi chnh thc th cng l nhm
ngi lao ng ngho th c s lng ng nht (trong giai on 20022010, trung bnh chim 66% ngi lao ng sng trong cc h gia nh ngho
th). Hai phn ba (65%) s ngi lao ng th lm trong cc c s sn
xut thuc khu vc phi chnh thc (UPI) v t l i ngho ca nhng ngi
lao ng ny cao gp ba ln so vi ngi lao ng khu vc chnh thc. Ngoi
ra gn 3/4 trng hp bt bnh ng v thu nhp bt ngun t thu nhp t
lao ng v mt phn ba phng sai ca thu nhp l do cc c im khng
ng nht ca cc c s sn xut (Herrera, 2008).
Nhng iu ny khin chng ta phi xem xt cc lin kt gia ng thi
ca tnh trng ngho v ng thi ca cc c s siu nh. Mc d cc UPI to
thnh mt phn khc ring bit v c mt s c im chung (quy m nh,
t vn, nng sut thp, tp trung trong lnh vc dch v) khc vi cc doanh
nghip chnh thc, nhng cc UPI tng i khng ng nht, khng ch v
mt thu nhp m cn v kh nng tn ti v pht trin. V l do ny, ngoi cc
c im c nhn ca cc h gia nh v ngi lao ng (yu t cung), cn
phn tch mt trong s cc yu t quyt nh th trng lao ng thu nhp,
l cc c im chnh ca cc c s sn xut (UP), ni ngi lao ng tin
hnh hot ng sn xut (yu t cu). Lm nh vy c th gip hng cc
chnh sch xa i ngho theo hng tng nng sut, qua m bo tnh
bn vng ca chnh sch cao hn so vi cc chnh sch ch tp trung vo ti
phn phi thu nhp.
Bi vit tm hiu cc mi lin h gia th trng lao ng v ng thi
ca ngho i, tp trung vo ng thi ca cc c s sn xut quy m nh.
Trong phn 1, chng ti xem xt cc nghin cu chnh v mi quan h gia
cc c im ca ngi lao ng v c im ca cc c s sn xut. Phn 2
m t cc c im chnh ca cuc kho st quc gia v h gia nh Peru
(ENAHO), nhn mnh vic gn kt gia d liu h gia nh, c nhn vi cc
d liu v cc c s sn xut v vic xy dng panel gm cc h gia nh v
cc c s sn xut. Phn 3 trnh by cc c im chnh ca UPI. Phn 4 bn
v ng thi ca cc c s sn xut quy m nh thuc UPI nm trong panel.
Tho lun tp trung vo qu trnh thnh lp, hot ng v gii th ca cc
c s sn xut quy m nh trong sut giai on tng trng ca thp k qua.
Ban u chng ti kim tra cc dng thc thay i vic lm ca tt c cc c
nhn trong tp trung vo nhng ngi lao ng khu vc phi chnh thc.
Bc th hai, t gc m t d liu, chng ti s xem xt cc c im chnh
ca cc c s sn xut quy m nh (ton b cc c s, cc c s tn ti v gii
th hoc mi c thnh lp). Cui cng, chng ti xem xt mi lin h gia
ng thi v nng sut ca c s sn xut quy m nh v tnh trng ngho
i h gia nh. y l cc kt qu s b to nn mng cho cc nghin cu
trong tng lai. Nhng yu t no c tng quan vi cc dng tnh hung
ny? Cc c s sn xut quy m nh no c nhiu kh nng sng st, gii
th? Cc hng chnh sch c th s c c rt t phn tch ny nhm h
tr cc c s sn xut quy m nh. Cc kt lun chnh v nhng h ly i
vi chnh sch gim ngho thng qua khuyn khch sn xut c trnh by
trong phn cui.
1. Cc nghin cu v ng thi ca cc c s sn xut

quy m nh v tnh trng ngho i
Nhu cu tm hiu ng thi cc c im ca cc c s sn xut v cc
c im ca ngi lao ng ch c cc nh nghin cu kinh t quan tm
n trong nhng nm gn y. Nhu cu ny xut pht t thc t l ngi
lao ng c c im c nhn tng t, nhng lm vic trong cc c s sn
xut c cc c im khc nhau, th c mc thu nhp khc nhau (Abowd &
Kramarz 1999, Mortensen 2003). i vi cc nc ang pht trin, ti ny
c cp mt cch gin tip thng qua cc chin lc a dng ha ca
cc h gia nh nng thn hng ti cc hot ng sn xut phi nng nghip
(Lanjouw, 2008).
Cc nghin cu thc nghim v cc yu t quyt nh tin lng cc
nc ang pht trin trong thi gian di khng gii thch c mt cch
tha ng ti sao ngi lao ng c cc c im tng t (trnh chuyn
mn, kinh nghim) li c mc lng khc nhau (Xem Mortensen 2003).
gii thch hin tng ny cc nghin cu ng thi xem xt cc yu
t lin quan n cung v cu lao ng v c bit c im ca cc cng ty.
Theo Hamermesh (2008:664), Mt trong nhng din bin th v nht trong
407
408
nghin cu kinh t lao ng trong thp k qua, l c th ng thi nghin

cu c cung ln cu ca th trng lao ng. i vi Hamermesh, mt vn
rt quan trng trong cc phng trnh thu nhp l: mc quan trng
tng i ca cc c im ca cc c s so vi mc quan trng tng
i ca ngi lao ng l nh th no. iu ny c vai tr quan trng i
vi cc chnh sch cng bi v hai yu t ny dn n cc loi can thip khc
nhau. Ngi ta nhanh chng nhn thy rng quy m ca ca cc c s c
tng quan cht ch vi mc lng cao hn. Oi v Idson (1999) tng kt ba
gi thuyt gii thch v tng quan ny: 1) ngi lao ng c nng sut cao
nht tm n lm vic cho nhng ngi ch kho lo nht gim thiu tng
s tin lng v cc chi ph qun l; 2) cc c s ln tr lng cao hn gi
chn h; 3) cc c s ln s dng chnh sch tin lng linh hot chia s
li nhun. Cc tc gi ny ng h gi thuyt rng mc lng cao hn c mi
quan h vi nng sut cao hn. Quy m c s, mt yu t lin quan cht ch
vi nng sut, c mt s nghin cu thc nghim coi l yu t quyt nh
chnh ca s bt bnh ng v lng.
Brown v Medoff (1989) nhn thy M c mt mi tng quan t l
thun gia quy m c s v tin lng ca ngi lao ng. Cc khc bit tin
lng ny vn tn ti ngay c khi loi tr tc ng ca cc c im c th
quan st c ca c ngi lao ng v c s. Groshen (1991) cng t cu
hi v nguyn nhn khin phn b tin lng khng ng u i vi ngi
lao ng trong cng mt ngnh ngh ti Bc M thng qua xem xt s khc
bit v ngh nghip v c s (quy m, s hin din ca cng on, ngnh, %
lao ng n) v thy rng cc c im ca c s chim gn mt na cc
yu t gy ra s chnh lch tin lng.
Brunello v Colussi (1998) xem xt trng hp ca Italia, kh gn bi
cnh ca cc nc ang pht trin t gc t trng tng i ca cc c s
va v nh. Cc tc gi c tnh phng trnh thu nhp Mince bng cch coi
vic phn b ngi lao ng trong cc c s c quy m khc nhau l c tnh
ni sinh r rng. Cc tc gi thy rng s khc bit lin quan n quy m c
s khng khc s khng, nhng kt qu ny li nhy cm vi cc gi nh c
bn v phn phi ngi lao ng trong cc c s. Theo cc tc gi, s chnh
lch tin lng l do cc c im c nhn quan st thy ngi lao ng v
do cc hiu ng la chn.
Khu vc kinh t phi chnh thc thng c coi l mt khu vc vt ln

sinh tn, mt ni tr n trong thi gian khng hong v bc m ch tm
vic trong khu vc chnh thc (ni m tin lng cao hn gi ca h ti im
cn bng). Mt quan im khc m t khu vc phi chnh thc nh mt khu
vc nng ng, ni m cc doanh nhn quy m nh th hin bn lnh tinh
thn t bn ch ngha (de Soto, 1986). Thu nhp ca cc doanh nhn phi
chnh thc ngay c khi tnh trung bnh l tng i thp, cng phn b khng
u v c mt phn khc kh gn nu khng ni l cao hn nhng ngi lao
ng hng lng trong khu vc chnh thc. C hai quan im tri ngc
gii thch l do ngi ta la chn tr thnh doanh nhn phi chnh thc. i
vi mt s tc gi, y l s la chn lin quan n li ch d kin (khng
ch l tin t), trong khi i vi nhng ngi khc, y li l do thiu trnh
cn thit lm vic trong h thng hng lng. Theo Cunningham v
Maloney (2001), c th dung ha hai quan im tri ngc ny nu chng ta
cng nhn rng c s khng ng nht ng k trong khu vc phi chnh thc.
Rt t nghin cu tm hiu mi lin h gia thu nhp ca ngi lao ng
v c im c s sn xut. Nghin cu ca Funkhouser (1998) s dng mt
mu nh cc c s sn xut Guatemala (d liu v 256 c s quy m ln do
B Lao ng tng hp). Cc kt qu hi quy cho thy rng mt na s phn
tn tin lng c lin quan n tnh khng ng nht quan st c ca cc
c s v khong 15% lin quan n hiu ng c nh c s. S dng mt mu
i din cho cc c s nh, Cunningham v Maloney (2001) cho thy rng ti
Mexico, tnh trng khng ng nht rt cao ca cc c s nh khng phi do
s phn khc ca th trng lao ng m l s khc bit c hu ca khu vc
c ng c s quy m nh. S chnh lch m ngi ta nhn thy v quy m,
v thi gian tn ti v mc chnh thc l do s phn b khng ng u
v vn con ngi v vt cht ch khng phi do th trng lao ng c cu
trc hai phn khc.
Phng php phn tch cc yu t v cm p dng cho cc d liu ca
cuc kho st c s quy m nh ca Mexico cho thy rng ng l c trng
hp ngi lao ng khng th tm c vic lm nn chp nhn lm cho cc
c s quy m nh. Nhng cc tc gi nhn mnh, cc trng hp ny ch l
thiu s cn i a s th t nguyn la chn loi hnh lm vic ny bi mong
mun c lp v hy vng thu nhp cao hn. c im c nhn ca nhng
409
410
ngi ri b khu vc UPI cho thy y l nhng doanh nhn tht bi,
nhng ngi t nguyn la chn cc c s quy m siu nh. Cc tc gi kt
lun rng khng c mi quan h cht ch gia cng vn, quy m v hiu
qu s dng vn con ngi (Cunningham v Maloney, nh trn).
i vi Tokman (1989), ngi lao ng thuc khu vc phi chnh thc l
nhng ngi khng trnh c nhn vo lm nhng cng vic c
tr lng vn khan him do thiu u t sn xut. Ngc li, theo de Soto
(1986), cc doanh nhn nh trong khu vc phi chnh thc c th pht trin v
qun l cc cng ty ln hn. Cc quy nh v php lut v gnh nng chi ph
hnh chnh l mt ro cn ln i vi s pht trin ca h.
Trong khi khng c nh nghin cu no nghi ng s tn ti ca mt b
phn cc c s quy m nh cc nc ang pht trin c kh nng tng trng
t ti quy m ln hn, th li c rt t nghin cu xem xt cc yu t kinh t
vi m c tnh quyt nh ti qu trnh "vt v mn" ny. Cc nghin cu t i
hin ti cho cc kt qu mu thun nhau v rt nhy cm i vi cc phng
php nghin cu c s dng. V vy, Mel, McKenzie v Woodruff (2008),
da trn d liu mng ca cc cuc iu tra h gia nh Sri Lanka, cho thy
khong 2/3 n 3/4 ngi lao ng c lp c c im ging ngi lm cng
n lng nhiu hn l cc ng ch ca cc cng ty ln. Cc tc gi kt lun tip
cn tn dng khng phi l hn ch duy nht i vi s tng trng ca cc c
s quy m nh. opo v Valenzuela (2007) s dng d liu mng ca iu tra
CASEN vi cc h gia nh ti Chile trong vic phn tch h qu ca vic chuyn
t ngi lao ng hng lng thnh cc doanh nhn. S dng cc k thut
ghp cp to hin tng phn thc, cc tc gi thy li ch dng v c
ngha thng k cn trong trng hp chuyn i ngc chiu th thu nhp gim.
2. Cuc kho st ENAHO: iu tra s dng panel ghp

cp h gia nh, c nhn v cc c s sn xut
ng thi xem xt cc ng thi ca i ngho v c s quy m nh
khng ch cn c cc d liu mng m cn cn thng tin v cc h gia nh
v cc c s sn xut ca h gia nh . Cc d liu ghp cp (c s sn xut
v h gia nh) thng khng c sn cc nc ang pht trin. Theo hiu

bit ca chng ti, phng php p dng ti cc nc pht trin cha c
p dng cho cc nc ang pht trin. Do c s d liu hnh chnh khng y
v do quy m ca khu vc UPI ln nn khng xy dng c c s d liu
ghp cp gia d liu cng ty vi d liu cung lao ng. Cc cuc iu tra hn
hp 1-2-3 cho php ng thi nghin cu cc c im h gia nh v c im
ca UPI. Hin nay, cc Vin thng k quc gia ti hn 30 quc gia Chu Phi,
Chu , khu vc M Latin xy dng cc cuc iu tra 1-2-3 (Nordman v
Roubaud, 2010). Ti Peru, cc cuc iu tra quc gia v h gia nh (ENAHO)
t nm 2001 a vo mt m-un gi l nh sn xut c lp da trn
cuc iu tra 1-2-3 do DIAL xy dng nhm thu thp thng tin v c im
ca cc c s sn xut nh v ngi lao ng c lp c xc nh trong
mc vic lm, c trong cng vic chnh v lm thm (Herrera v nhng ngi
khc, 2004). V vy iu tra ENAHO c tnh hn hp thu thp thng tin v
c im ca c UPI v ca h gia nh. i vi mi c s sn xut ca h gia
nh, ngi ta thu thp d liu v mc phi chnh thc, loi hnh c s vt
cht, tip cn vi cc dch v c bn, thm nin, loi hot ng, tiu th trung
gian (theo ni mua hng), doanh s bn hng, im giao hng, c im ca
lc lng lao ng. M-un ny khi ti dng li cc c im ca nh sn xut
c lp cho php o lng chc chn v chnh xc hn v thu nhp hn hp.
Mt c th quan trng ca cuc kho st ny l n c mt mu ph panel
gm theo cc h gia nh, c nhn v UPI. Trong ENAHO, m-un nh sn
xut c lp p dng cho tt c cc ng ch ca UPI ngay tc thi, khng c
tr. iu ny cho php thu c mu ln v UPI, qua cho php hnh
dung chi tit v UPI. V d, nm 2009, mu gm 21.753 h gia nh, 96.440
c nhn v 15.541 UPI (Hnh 1).
Ngoi m-un nh sn xut c lp, ENAHO cn c cc mc v c im
nh (vt liu, tip cn dch v, chi tiu h gia nh, cc chng trnh x
hi) v cc mc khc lin quan n c nhn (gio dc, y t, cng vic, qun
tr, dn ch v tham nhng) (Xem Hnh 1). T u nhng nm 2000 c ci
tin: tng c mu m bo tnh i din cho n v hnh chnh vo nm
2001, chuyn sang kho st lin tc hng thng trong nm 2003, ci thin
bng cu hi trong nm 2004, lm mi mu trong nm 2007; thay i panel
thay v c nh t nm 2007.
411
412
Hnh 1: Cu trc iu tra ENAHO 2009 v c mu

Giai on 1
ENAHO 2009
TNG S MU
H= 21,753
C nhn= 96,440
----------PANEL
H= 6,926
C nhn= 33,275
Giai on 2
MODULE VIC
LM
nh ngha lao ng
theo tiu ch BIT
Tnh n
Vic lm chnh
Vic lm thm
TNG S MU
Lao ng =: 46,516
----------PANEL
Giai on 3
MODULE CHI TIU
N V SN
XUT UPI
nh ngha lao ng
theo tiu ch BIT
c im ca
UPI
TNG S MU
Tnh n
Vic lm chnh
Vic lm thm
TNG S MU
15,541
----------PANEL
4,868
Lao ng =: 46,516
----------PANEL
H =6,926
Lao ng = 14,780
Phng vn ch
h hoc
v/chng
Phng vn
trc tip c
nhn 14 tui
hoc hn
Phng vn
trc tip gim
c UPI
Phng vn ch
h hoc
v/chng
14 tui hoc hn
Gim c UPI v lao
ng c lp
-khng ng k
-khng k ton
Tt c cc h
Ngun: ENAHO, 2009, tnh ton ca tc gi.
Do c th lin quan n ma v nng nghip v thin tai, cc h gia

nh nng thn khng c a vo trong mu. Do , mu ch c cc UPI
phi nng nghip th. Trong nh ngha v UPI v vic lm trong khu vc
phi chnh thc, chng ti theo cc khuyn ngh ca Hi ngh ln th 15 ca
cc nh thng k lao ng v phin bn mi nht ca H thng Ti khon
Quc gia 2008 (ILO, nm 1993, SNA, 2008). Trong giai on 1 (mc vic lm
c p dng cho tt c nhng ngi t 14 tui tr ln), cc cu hi v loi
ngh nghip (ngi s dng lao ng hoc ng ch, ngi lao ng t lm
ch, cng nhn hoc nhn vin, ngi lao ng lm vic ti gia nh khng
c tr lng, ngi gip vic nh) v cu hi v s sch, k ton cng ty
ni h lm vic qua xc nh c cc ch UPI v ngi lao ng c lp
p dng m-un vi UPI. Cu hi chi tit hn v ng k kinh doanh v

k ton c cp trong m-un chuyn bit ny. Tiu ch xc nh tng
t c p dng cho ngi lao ng c vic lm thm. Khong 15% c vic
lm thm v mt t l ng k (trung bnh 60% trong giai on 2002-2010)
lm vic trong UPI. B qua vic lm thm s dn n nh gi thp khu vc
phi chnh thc v phng din vic lm v gi tr gia tng. Nh vy chng
ti xy dng mt panel gm 103.840 h gia nh trong giai on 2002-2010
bao gm cc h gia nh c chung t nht mt c nhn trong hai nm. Panel
ny to c s cho vic phn tch ng, trnh by trong phn 4 v 5 ca bi
vit ny.
3. c im ca khu vc phi chnh thc Peru

Trong phn ny chng ti xem xt c im ca cc c s sn xut v
ca ngi lao ng trong khu vc phi chnh thc v din bin ca h theo
thi gian. Quy m nh (o bng s lng ngi lao ng) ca UPI c l l
im ni bt nht n mc t lu c im ny c s dng nh l mt
du hiu ca khu vc kinh t phi chnh thc. Quy m trung bnh ca UPI
th vn khng i trong sut ton b giai on 2004-2010 (trung bnh
1,6 lao ng/UPI) c tng nh (so vi 1,5 trong thi k 2002-2003). Th v
hn, ngi lao ng c tr lng trong nm 2010 chim 13% tng s lao
ng ca UPI v t l ny n nh trong sut giai on phn tch. Quy m
ca UPI c v ln hn trong ngnh cng nghip (trung bnh 1,8 trong cc
nm 2002-2008) v trong thng mi (1,6) v dch v (1,4). Cc UPI c cc
hot ng hn hp (nhiu hn mt ngnh) c quy m cao hn ng k (2,3).
Trung bnh trong giai on 2002-2010, thng mi chim gn mt na s
ngi lao ng ca cc UPI trong khi 1/3 lm trong lnh vc dch v v 17,9%
trong ngnh cng nghip.
Cc tnh nng ni bt khc ca UPI l tnh khng ng nht. Mt s UPI
c c im gn vi cc cng ty chnh thc trong khi cc UPI khc th phi
chy n tng ba. Cc UPI khng c a im hot ng chim hn mt na,
gn 1/5 hot ng ti nh khng c phng ring v 1/4 lm vic ti a im
413
414
c nh dnh ring lm vic. S lng cc UPI khng a im lm vic t

ra kh n nh trong nhiu nm mc d c tng nh. Ngoi dch v cung cp
in, hin chim 2/3 s UPI, trong nhm cc UPI th th s UPI mc s
dng cc dch v cng khc l rt thp. Trong nm 2010, cha n mt phn
ba (28,1%) s dng dch v nc sch, ch c 14,7% dng dch v thot nc
v ch c 7,1% c in thoi. Mc s dng cc dch v cng thp phn nh
cc iu kin lm vic bp bnh v l mt yu t tc ng tiu cc n nng
sut ca UPI. Cc UPI khng c ci thin ng k no trong giai on kinh t v
m tng trng cao. Hn na, trong nhiu trng hp, cc dch v ny (v chi
ph) c dng chung vi cc h gia nh v chia s vi ngn sch gia nh.
Trong nm 2010, ch c 25% s UPI khng dng chung nc ung, t l khng
dng chung l 35,9% vi nc thi, 19,3% vi in v 42,7% vi in thoi.
Mt ln na, t l ny rt n nh trong sut thi gian phn tch.
Cc UPI c thm nin tng i thp v y cng l du hiu ca tnh
trng d mt n nh. Thm nin trung bnh ca mt IPU l 6 nm ri trong
nm 2010. Con s thng k ny c phn tn rng, nu nhn vo chnh lch
gia s trung bnh ny v s trung v (4 nm). Giai on tng trng dng
nh mang ti hin tng tr ha UPI: thm nin trung bnh gim gn
mt nm trong giai on 2004 v 2010 (t 7,3 xung 6,5 nm v mt na s
UPI c thm nin 3 nm thay v 4 nm). Ch c 1/5 s UPI vt qua ngng
10 nm tn ti, mt phn ba mi thnh lp cha qu mt nm hoc t hn v
1/4 c thnh lp t 5 n 10 nm. Nu phn tch thm nin ca UPI su
hn s thy cc h gia nh khng ngho lun c thm nin cao hn cc h
gia nh ngho. Nhng mc chnh lch khng cao.
Phn ln (trung bnh 86% trong giai on 2004-2010) ngi lao ng ngho
th c mt cng vic chnh trong khu vc phi chnh thc. Tng t nh vy, t
l ngho ca ngi lao ng trong khu vc phi chnh thc cao hn ba ln so vi
cho ngi lao ng khu vc chnh thc (56,3% so vi 17,6%). Hai thc t ny cho
thy s cn thit phn tch ng thi tnh trng ngho v phi chnh thc. Tuy
nhin, cn c c im khc ca khu vc phi chnh thc: tnh khng ng nht
trong phn phi thu nhp, gn cht vi chnh lch v nng sut.
T l ngi lao ng ngho trong khu vc phi chnh thc trong ngnh
thng mi tnh trung bnh l 62,4%, cao hn gn 10 im so vi ngnh cng
nghip v dch v (tng ng l 52,9 % v 53,6%). Din bin t l ngho ca
ngi lao ng khu vc phi chnh thc thay i theo ngnh: gim mnh m
trong ngnh cng nghip v dch v trong khi i vi thng mi, do d xin
vic hn, nn mc gim tng i khim tn (Xem Bng 2). Din bin khng
u ny din ra trong giai on tng trng gp phn lm tng tnh khng
ng nht ca khu vc kinh t phi chnh thc.
Bng 1. T l ngho ca ngi lao ng trong khu vc phi chnh thc/
chnh thc th v theo ngnh (%)
Khu vc phi chnh thc
Cng
nghip
Thng mi
Dch v
Tng
Khu vc
chnh thc
Tng s
th
2004
58,2
66,4
57,3
60,6
22,4
48,3
2005
59,6
65,3
61,3
62,4
25,2
50,1
2006
56,5
63,8
55,4
58,5
20,2
45,4
2007
54,4
61,4
54,7
56,8
16,0
42,5
2008
52,1
60,8
50,8
54,3
16,1
40,5
2009
47,5
60,2
51,2
53,1
14,7
39,1
2010
45,8
59,6
47,3
50,7
12,8
37,1
Trung bnh
2004-2010
52,9
62,4
53,6
56,3
17,6
42,9
Ngun: ENAHO 2004-2010 (series c), INEI; tnh ton ca tc gi.

Lu : Ngi lao ng c lao ng thu nhp thp hn thu nhp cn thit mua
gi tiu dng c s dng xc nh chun ngho. Chun ngho bng gi tr ca
gi tiu dng chia cho mc trung bnh lng ca ngi i lm trong mi h gia nh.
Ngi lao ng khng c thu nhp (ngi gip vic gia nh) khng c a vo
tnh ton.
Hnh 2 cho thy s thay i t s thu nhp trung bnh v trung v ca

ngi lao ng khu vc phi chnh thc so vi chun ngho1. C nhiu iu
ng lu . u tin, tri vi quan nim ph bin v mt khu vc phi chnh
thc khng th to ra thu nhp cao hn mc ngho i, chng ta thy rng
tnh trung bnh thu nhp lao ng cao hn chun (c nhn) ngho 31% trong
1
Gi tr ngng ngho (chi ph gi tiu dng c bn) ca h chia cho s trung bnh nhng ngi c thu
nhp/h.
415
416
giai on 2004-2010. Mc chnh lch gia cc gi tr trung bnh v trung

v cng phn nh tnh khng ng nht trong tng ngnh. S tng phn
gia thng mi v cc ngnh khc phn nh nng sut thp trong
ngnh ny.
Ngoi s khc bit theo ngnh, thu nhp ca ngi lao ng khu vc phi
chnh thc khc nhau ty theo tnh trng vic lm. Trong giai on 2004-2010,
ch cc UPI c mc thu nhp trung bnh cao hn 3,5 ln mc chun ngho
trong khi ngi lao ng c lp thu nhp ch vt chun ngho 29%. Tnh
hnh ca ngi lao ng ph thuc trong khu vc phi chnh thc l thun li
hn mt cht (trung bnh 28% trn mc ngho trong giai on 2004-2010),
nhng c s tng phn ln gia cc nhn vin qun l v cng nhn (thu nhp
ln lt cao hn 41% v 20% mc ngho i).
Hnh 2. T s thu nhp lao ng/ngng ngho ca lao ng khu vc UPI
th
Trung bnh
Trung v
1.2
1.1
1
0.9
0.8
0.7
0.6
0.5
1.8
1.6
1.4
1.2
1
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
cng nghip
thng mi
dch v
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

cng nghip
thng mi
dch v
Ngun: ENAHO 2004-2010, INEI; tnh ton ca tc gi.
ng cong mt Kernel ca gi tr gia tng trn 1 gi ca tt c cc

lao ng c thu nhp trong khu vc phi chnh thc trong nm 2009 c
tnh ton cho cc ngnh khc nhau. Chnh lch v nng sut nhn thy r
rng khi phn tch mc phn tn v mc chnh lch cc gi tr trung
bnh. Khi quan st thy mc tp trung nhiu ca nng sut phn di
ca phn phi, ngi ta thy c t l ln cc UPI c nng sut thp trong
cc ngnh thng mi v dch v. Tuy nhin, tt c cc ngnh u c mc
phn tn ln trong phn b nng sut, qua xc nhn tnh khng ng

nht ca UPI.
Hnh 3: Tnh khng ng nht v nng sut ca cc c s sn xut c th
quy m siu nh, 2009
Cng nghip
.2
Thng mi
.2
.15
Mt
Mt.15
.1
.1
.05
.05
0
0
0
10
15
20
25
30
Soles tr theo gi lm vic
Dch v
.15
10
15
20
25
30
20
25
30
Tng
.2
.15
Mt
Mt
.1
.1
.05
.05
0
0
0
10
15
20
25
30
10
15
Ngun: 2009 ENAHO, INEI, tnh ton ca tc gi.
Khi kim tra cu trc trung bnh (2006-2010) ca thu nhp ca h gia
nh th Peru (Bng 2) c th xc nhn rng, cho n nay thu nhp lao
ng l ngun thu nhp chnh ca h (64,6% tng s). Trong khi vic lm
chnh thc chim cha n 40% tng s nhng n li chim hn mt na
(56,9%) thu nhp lao ng (tr thu nhp nng nghip). V vy chnh lch
thu nhp gia khu vc chnh thc v phi chnh thc l ng k. H gia nh
ngho c c cu thu nhp khc vi cc h gia nh khng ngho. T trng thu
nhp t khu vc phi chnh thc l cao hn nhiu: Cc h ngho c 72,5% so
vi 41% (tr thu nhp nng nghip). Thu nhp ca khu vc nng lm thy
hi sn (nng nghip, nh c) chim 11,9% tng thu nhp ca cc h gia
nh ny (so vi 5,4% ca cc h ngho), qua lm gia tng tnh d b tn
thng do thu nhp trong cc ngnh ny dao ng nhiu hn so vi ngnh
cng nghip hoc dch v. Trong vic ti phn phi thu nhp th vai tr ca
417
418
t nhn v nh nc gim khong cch gia h ngho v khng ngho

u gim dn. T trng ca cc khon thu nhp ti phn phi trong tng thu
nhp cc h gia nh ngho v khng ngho gn nh ging nhau (ln lt
l 10,6% v 10,7%). Vic phn tch bc tch tnh trng bt bnh ng thu
nhp bng cch s dng cc phng php do Shorrocks2 cng cho thy rng
thu nhp t lao ng l ngun chnh to ra bt bnh ng thu nhp, chim
hn mt na (66%) tng s bt bnh ng. Cn lu rng thu nhp t khu
vc chnh thc to ra 3/4 tnh trng bt bnh ng lin quan n vic lm
v rng s ng gp ca khu vc kinh t phi chnh thc (10,6%) thp hn t
trng doanh thu ca khu vc ny trong tng doanh thu. Tuy nhin, nh s
tho lun di y, c s khng ng nht ng k trong khu vc phi chnh
thc v iu ny tc ng n ng thi ca tnh trng ngho. Cc khon thu
nhp ti phn phi qua knh nh nc lm tng s bt bnh ng thu nhp
8,4 im trong khi cc khon thu nhp ti phn phi qua knh t nhn tng
ch lm tng 3,6 im.
Bng 2. Cu trc thu thp h th theo ngun thu nhp, gi tr trung
bnh 2006-2010
Cu trc theo ngun thu nhp
Tng s h
H ngho
H khng
ngho
Bc tch bt
bnh ng
(Shorrocks)
Thu nhp lao ng
64,6%
61,0%
58,7%
66,0
- khu vc chnh thc
33,5%
16,8%
34,6%
55,4
- khu vc phi chnh thc
25,3%
44,2%
24,0%
10,6
- khu vc nng nghip
5,8%
11,9%
5,4%
7,5
Thu nhp ti phn phi t nhn
10,7%
10,6%
10,7%
3,6
Thu nhp ti phn phi nh nc
9,1%
6,3%
9,3%
8,4
Sau khi chn ch s entropie tng hp lm ch s bt bnh ng (chnh l h s bin thin bnh phng),
vic trin khai s hc s c kt qu chnh xc. Tng s bt bnh ng c biu din bng tng cc
bt bnh ng ca tng ngun thu nhp. Quy tc trin khai nh sau: sf = rf * [m(ngun f )/m(tng thu
nhp)]*[CV(ngun f )/CV(tng thu nhp, trong rf l h s tng quan gia ngun thu nhp f v tng
thu nhp Y; CV l h s bin thin v m l gi tr trung bnh ca ngun f. Tng ca cc ng gp tng
i bng 1. Ngun f s c ng gp dng nu lm tng bt bnh ng v m trong trng hp ngc
li (Shorrocks, 1982).
Li tin gi
3,3%
0,9%
3,5%
6,7
Tin thu nh
10,4%
7,7%
10,6%
6,7
Cc khon khc
1,9%
1,7%
1,9%
1,3
100,0%
100,0%
100,0%
100,0
Tng
Ngun: ENAHO 2006-2010, INEI, tnh ton ca tc gi.
Fields (2008) xut mt phng php khc bc tch bt bnh ng

thu nhp da trn phn tch hi quy cc yu t quyt nh khc nhau ca thu
nhp3. p dng phng php bc tch ny vo cc d liu kho st ngi lao
ng ENAHO nm 2002 v khu vc phi chnh thc th, chng ti ch
ra rng gn 1/3 (30%) phng sai ca thu nhp lao ng ca ngi lao ng
Peru trong khu vc phi chnh thc c gii thch bi phng trnh thu nhp
l c lin quan n cc c im ca UPI, 34% cc c im c nhn, 27% c
im h gia nh v 9% cn li cc c im ca khu ph m ngi lao ng
c tr (Herrera, 2008). Nhng kt qu ny xc nhn tm quan trng ca cc
c im ca cc c s sn xut i vi vic tm hiu cc yu t quyt nh
bt bnh ng v thu nhp chnh, vn l cc ngun thu nhp chnh ca h
gia nh v y chnh l cha kha tm hiu mi lin h gia ngho i v
th trng lao ng.
Tnh khng ng nht trong phn phi thu nhp ca ngi lao ng
khu vc phi chnh thc vi s hin din ca mt phn khc quy m ln c
thu nhp thp, phn khc trung lu c mc thu nhp xung quanh ngng
ngho v mt s t c thu nhp cao cng c biu hin thng qua cc
nguyn nhn khc nhau khin ch cc c s sn xut v ngi lao ng
c lp quyt nh t to ra cng n vic lm cho bn thn. Cc kt qu lin
quan n nguyn nhn tnh trng phi chnh thc Peru cng c quan im
v mt khu vc chnh thc c chp nhn min cng v khng c la chn
xin vic c hng lng v mt UPI c la chn t nguyn v c k
vng c thu nhp cao hn. 56% (nm 2010) lao ng lm vic trong khu vc
phi chnh thc v h khng tm c vic lm hng lng. Cc kt qu cng
3
Cch tip cn ny ch r mc ng gp ca tng yu t, c lp hiu ng ca cc yu t khc c th tc

ng n bt bnh ng. Sau khi chy hm hi quy, mc ng gp ca tng yu t c tnh nh sau: s=
COV[a; X; Y]/ s (y) = a * X * r [X, y] trong y l log ca thu nhp, a l vector ca cc h s (= a, b); r l h s
tng quan (Fields, 2008).
419
420
xc nhn s tn ti ca mt phn khc kh ln t quyt nh thnh lp

UPI v theo nhng ngi c phng vn, h hy vng c thu nhp cao hn
(28,3% nm 2010) hoc bi h mun lm vic c lp v khng b rng buc
bi mi quan h cng vic b buc Peru (12,5%) hoc do truyn thng gia
nh (3,2%).
Nhng ngi lao ng trong khu vc phi chnh thc c khc nhng ngi
lao ng trong khu vc chnh thc khng? Trnh hc vn l mt trong
nhng yu t khc bit r rng gia ngi lao ng khu vc phi chnh thc v
ngi lao ng trong khu vc chnh thc. Gn mt phn t (24,7%) ngi lao
ng khu vc phi chnh thc khng hc cao hn mc tiu hc, trong khi ch
c 4,7% trng hp ny trong khu vc chnh thc. Hn 60% ngi lao ng
chnh thc c trnh i hc, cao gp i khu vc phi chnh thc (23,8%).
iu ny ph hp vi nhn thc v khu vc chnh thc nh l mt khu vc
vic lm c cht lng c s lng hn ch v ch dnh cho nhng ngi c
trnh . Khng thy c s khc bit v tui trung bnh, loi h gia nh
(m rng hoc khng m rng), quy m h gia nh, s ngi c thu nhp,
hoc s gi lm vic hng tun, tnh trng s hu nh. C nhiu khc bit
lin quan n gii tnh (t l ph n trong khu vc phi chnh thc cao), tnh
trng hn nhn ca ch h (sng chung nhiu hn l kt hn), thnh phn
h gia nh (t l tr nh tui cao hn). Khc bit cn s lng ti sn ca
h gia nh (xe hi, ti-vi, t lnh), mc s dng cc dch v cng (nc,
thot nc, in thoi).
4. ng thi ca c s sn xut quy m nh

ng thi kinh t v m
T u nhng nm 2000, Peru c mt giai on tng trng lin tc, v
tc tng trng gia tng trong giai on 2004-2010 (trung bnh 5,6% tng
trng GDP thc t bnh qun u ngi hng nm). S tng trng ny i
km vi mc gim ng k i ngho, c bit l khu vc thnh th (t
37,1% xung 19,1% trong cng thi k). Ti thnh th, t l tht nghip ch bt
u gim ng k t nm 2006 khi tc tng trng GDP hng nm vt
qu 6%. Vic gim tng t l tht nghip (cng khai v n4) trong cng giai
on cng ng k (t 13,2% xung 7,7%).
Mt s tc gi nhn mnh cc hnh vi ngc chu k ca khu vc phi
chnh thc l gia tng s ngi lao ng trong thi gian khng hong v
gim trong thi k tng trng. Trong trng hp ca Peru, thc t ny
dng nh ng tr mt im khc: t trng vic lm khu vc phi chnh
thc gim khi tng trng vt qu mt ngng nht nh (khong 4%).
T trng ny gim t 69% nm 2004 xung 62,3% nm 2010 (Hnh 4)5.
Ngc li, t nm 2004 n 2010, t trng ca ngi lao ng khu vc t
nhn chnh thc tng ln ng k (t 17,3% n 22,5%) trong khi cu
trc vic lm trong khu vc phi chnh thc thay i. Nh vy, trong khi
s ngi lao ng c lp ch tng 12% gia cc nm 2004 v 2010, s
lng ngi s dng lao ng v cng nhn lm vic trong khu vc phi
chnh thc tng ln lt l 25,4% v 33,2%. Giai on tng trng mnh
dng nh to ra tnh khng ng nht ln hn ca khu vc kinh t phi
chnh thc, phn khc cao (c s sn xut c nhn vin hng lng) tng
trng nhanh hn cc phn khc thp (gm ngi lm c lp v cc c s
khng c nhn vin hng lng).
4
Tht nghip "n" gm nhng ngi khng lm vic t nht l mt gi trong tun tham chiu; h c th
lm vic nhng khng tm vic v h cho rng "khng c vic lm". Tht nghip "cng khai" gm nhng
ngi trong hon cnh tng t ch khc l h tch cc tm vic.
5
Din bin ny kh chc chn cho d khu vc phi chnh thc c nh ngha th no.
421
422
Hnh 4. Din bin kinh t v m, ngho i, tht nghip v vic lm trong

khu vc phi chnh thc 2002-2010
ng thi kinh t vi m
Hai quan im tri ngc nhau v ng thi ca khu vc kinh t phi chnh
thc thng xut hin trong cc cuc tranh lun. Mt mt, ging nh Tokman
(1989), mt s tc gi coi quy m ca vic lm trong khu vc phi chnh thc
l kt qu ca s phn khc ca th trng lao ng, khin ngi lao ng c
tay ngh thp khng tm c vic hng lng. Mt khc, theo phn tch ca
de Soto (1986), cc tc gi khc quan nim rng doanh nhn nh c kh nng
tng trng v pht trin. Cc ro cn i vi s pht trin ny ch yu l do
cc quy nh php lut cn tr vic thnh lp cng ty (chi ph ca tnh trng
chnh thc) v cc c im cng nhc khc v th ch ca th trng lao
ng. Thm vo l chi ph c hi thp cho vic tham gia khu vc phi chnh
thc, iu ny dn n s lng ln cc c s c nng sut rt thp, trin vng
tng trng khim tn v t l gii th cao (Fajnzylber v Maloney, 2007).
Bng 3 trnh by gi tr trung bnh trong giai on 2002-2010 ca cc
ln chuyn vic lm hng nm. u tin, chng ti thy rng tnh trng tht
nghip ch l tm thi v ch 20% s ngi vn trong tnh trng tht nghip
t nm ny qua nm khc. Hu ht trong s h (34%) chuyn sang trng
thi khng hot ng (gm mt t l khong 40% ngi lao ng chn nn).
Gn 1/3 (31,7%) chuyn sang h thng lm vic hng lng, iu ny xc
nhn gi thuyt v tnh trng tht nghip ch i (hoc xa x) cho php c
thi gian iu chnh trnh v/hoc mong i ca ngi lao ng. Ch

c 14,6% thot khi tht nghip tr thnh doanh nhn nh. Ngi khng
hot ng v ngi tht nghip ri khi tnh trng ca h chim 15,3% tng
s doanh nhn, trong khi ngi lao ng hng lng tr thnh doanh nhn
nh chim 19,8%. Lm vic hng lng dng nh l cch quan trng nht
tr thnh doanh nhn nh, trong khi vi mt t l tng i nh hn, lm
vic c lp l mt li thot khi tnh trng tht nghip hoc khng hot
ng. Quan im cho rng khu vc phi chnh thc ca cc c s quy m nh
ch l mt ni tr n cho nhng ngi tht nghip v khng hot ng ch
ng mt phn. Vic tr thnh doanh nhn sau khi lm vic hng lng cho
php ngi lao ng tch ly vn ban u cng nh kinh nghim v trnh .
y l nhng yu t c th gip hn ch tht bi. Cui cng, ch mt phn t
s doanh nhn qun l hai UPI cng thi im l cn hot ng sau mt nm
v mt na ch cn gi mt UPI duy nht v 22,8% hon ton chm dt hot
ng trn vai tr doanh nhn.
Bng 3. Chuyn v tr lm vic c nhn, gi tr trung bnh 2002-2010 (%)
C 2 UPI
C 1 UPI
Hng
lng
Tht
nghip
Khng
hot ng
Tng
Tng
C 2 UPI
24,8
52,5
13,3
1,7
7,8
100
1,9
C 1 UPI
4,5
62,4
19,0
3,8
10,3
100
23,2
Hng
lng
0,7
14,1
68,9
5,5
10,8
100
35,2
Tht
nghip
1,0
13,6
31,7
19,8
34,0
100
7,3
Khng
hot ng
0,5
8,6
15,8
8,6
66,5
100
32,3
Tng
2,0
24,2
36,4
7,1
30,3
100
100

Ghi ch: thiu d liu ca cc nm 2007/2006 do k hoch iu tra mi s tin
hnh i mi thnh phn cc p vin.
Bng 4 cho thy din bin t l thnh lp, gii th v tn ti, c tnh
da trn panel 2002-2010.Trc ht t l gii th l rt cao v tnh trung
423
424
bnh, 1/3 (35,4%) UPI ng ca trong cc nm ny. Tuy nhin, t l thnh lp

cao hn mt cht (trung bnh 38%) b li cho t l gii th. Trong giai on
tng trng kinh t lin tc, t l thnh lp lun cao hn t l gii th. Tuy
nhin, mt im un, dng nh xut hin gia cc nm 2004/2005, tc
l khi tng trng tng tc: t l gii th gim hn 4 im (t 39,5% xung
35,2%). Cng trong cng giai on tng trng rt mnh ny, t l thnh
lp UPI gim t cc nm 2007/2008, tc l cc c hi tm c vic lm
c tr lng cao hn ang gia tng. S tng trng mnh m v lin tc
dng nh c mt hiu ng kp: mt mt n lm tng c hi tn ti ca cc
UPI v mt khc n lm gim s lng cc c s nh thnh lp v c nhiu
cng vic hng lng hn. Ngoi ra, mc d c s lng tng i thp
(8%) nhng cc doanh nhn phi chnh thc s hu hai UPI li c t l ng
ca cao hn nhiu (49,1%) so vi nhng ngi ch qun l mt UPI (33,1%).
i a s nhng ngi ng ca UPI vn cn lm vic (63,8%) trong khi
nhng ngi rt khi th trng lao ng chim 26%. Ch c 10,2% tr thnh
ngi tht nghip cng khai hoc tht nghip n (ngi tht nghip chn nn).
T l nhng ngi lao ng duy tr c hot ng ca UPI ca h (53%) v to
c thu nhp lao ng trn ngng ngho cao hn nhng ngi lao ng
b hoc thnh lp mt (hoc hai) UPI (trung bnh ln lt l 44,6 v 43,9% trong
giai on 2002-2010). 19% nhng ngi thnh lp mt UPI khng to ra s
gi lm vic (tnh trng khng vic lm cng khai) trong ngnh kinh doanh
chnh ca h. iu ny phn nh s thiu thn cc phng tin sn xut.
Bng 4. Din bin ca t l gii th, thnh lp, v sng st ca UPI, 20022010 (%)
Trung bnh
2002/
2010
2003/
2002
2004/
2003
2005/
2004
2006/
2005
2008/
2007
2009/
2008
2010/
2009
T l gii th
35,4%
31,0%
34,8%
39,5%
37,9%
35,9%
36,1%
35,2%
T l thnh lp
38,0%
40,8%
37,9%
40,7%
40,4%
36,9%
37,3%
36,8%
T l sng st
64,6%
69,0%
65,2%
60,5%
62,1%
64,1%
63,9%
64,8%

Lu : Thiu d liu trong cc nm 2007/2006 do k hoch kho st mi tin
hnh i mi danh sch panel.
5. Tc ng ca ng thi ca khu vc kinh t phi

chnh thc i vi ng thi ca ngho i
Trong phn ny, chng ti phn tch chi tit ng thi ca cc c s quy
m nh thng qua hai cu hi chnh s c tho lun ln lt:
- Th nht, cc yu t lin quan n vic thnh lp, gii th hoc tn ti
ca cc c s quy m nh l g? tr li cu hi ny s cn so snh cc c
im c nhn ca doanh nhn nh ty theo vic UPI ca h c thnh lp
trong nm iu tra, ng ca hoc vn tn ti.
- Th hai, mi quan h gia cc ng thi ca cc c s quy m nh v
ca ngho i l g, y l vn m vn cn rt t nh kinh t nghin cu do
thiu d liu mng phn tch y cc mi tng quan gia hai bin ny.
Chn dung doanh nhn nh t gc bi cnh gii th, thnh lp

v tn ti ca UPI
Cc doanh nhn nh tht bi c c im g khc nhng ngi vn duy
tr c s quy m nh? Nhng ngi sng lp c c c im ring g khng?
v cc c s ny c nhng c im c th g? tr li cu hi ny chng ta
so snh ba loi c s nh trn phng din c im c nhn, gia nh v c
s sn xut ca h (Bng 5). Ct u tin cho thy cc c im trung bnh
ca doanh nhn nh l nhng ngi b mt t nht mt UPI trong khi ct 2
v 3 cho thy mc ngha thng k ca cc khc bit so vi cc khc bit
ca doanh nhn vi m c UPI tn ti trong hai giai on.
Chn dung c nhn in hnh ca cc doanh nhn v cc UPI tht bi (so
vi nhng UPI sng st) l: y thng l nhng ph n tr, nhng ngi
sng trong cc gia nh ng ngi v nhiu th h, tc l cc c nhn sng
trong tnh trng bp bnh hn, kim thm thu nhp cho h gia nh. H cng
c t kinh nghim hn (6,2 nm so vi 8,9 nm ca nhng ngi c UPI cn
tn ti). Nghch l l cc doanh nhn nh ny c trnh hc vn cao hn mt
cht, trong nhng ngi c trnh i hc chim t l cao). Vn con ngi
ca h gia nh (c o bng tng s ly k cc nm hc so vi tng tim
nng c th t c tui ca cc thnh vin) cng cao hn vn ca cc
h gia nh vn duy tr c UPI trong hai giai on lin tip. Cc kt qu ny
425
426
c th l do y l nhng ngi c kin thc v trnh tt nht v cng l

nhng ngi c th d dng thot khi khu vc phi chnh thc, hoc bng
cch chn tht nghip i ch c hi vic lm tt hn trong khu vc
chnh thc. Cui cng, mt t l cao hn ca nhng ngi sng cc thnh
ph v th trn, nhng ni mang n trin vng di chuyn vic lm ln hn.
Bng 5. Chn dung c nhn ca ngi lao ng trong khu vc phi chnh
th theo nhn khu ca UPI
Mt UPI(s)
Chn dung
Tui
Tng
Thnh lp UPI(s)
ngha thng k
Tng
ngha
thng k
Sng st
(1)
(2/1)
(3/1)
(2)
(3/2)
(3)
40,0
***
+++
38,6
***
43,6
Gii tnh
Nam
47,1
+++
46,6
***
51,8
52,9
+++
53,4
***
48,2
C gia nh
37,1
+++
36,4
***
43,1
Sng chung khng kt hn
22,5
+++
22,7
***
25,6
Khc
40,4
+++
41,0
***
31,3
Cc nm hc
10,0
+++
10,1
***
9,4
Tiu hc
24,0
+++
22,7
***
29,7
Trung hc
44,4
Cao ng
15,0
15,9
***
13,5
i hc
16,6
+++
15,3
***
12,3
21,0
***
16,7
Tnh trng gia nh
Trnh hc vn
46,1
44,4
Ngnh 1/
Sn xut
17,5
***
Thng mi
31,7
***
+++
25,8
***
38,4
Dch v
50,8
+++
53,2
***
44,9
S nm kinh nghim
6,2
***
+++
5,2
***
8,9
Thu nhp vic lm (trung bnh

thng)
793
***
++
951
932
c im ca h
T l ngho
22,7
22,8
22,1
Vn con ngi
20,2
Quy m h
**
+++
22,1
***
17,2
5,0
+++
5,0
***
4,8
Hn 100,000 nh
53,0
+++
53,3
***
49,2
T 20,001 n 100,000 nh
21,5
21,4
23,0
T 10,001 n 20,000 nh
5,0
++
5,2
**
6,2
T 4,001 n 10,000 nh
8,3
7,8
8,5
401 n 4,000 nh
12,2
12,3
13,2
Quy m a phng
Dng h
Nhiu th h
31,5
++
31,7
**
29,0
Hai th h
53,9
+++
55,0
**
58,0
S dng cc dch v cng

Nc
91,4
90,6
91,9
Nc thi
81,3
80,9
82,9
in
98,6
98,6
98,1
Internet
15,5
14,7
13,0
in thoi c nh
25,1
24,2
25,4
S gi trung bnh lm vic hng

tun
47,6
49,1
50,3
S trung bnh nhn vin
1,7
1,7
1,7
Thu nhp (trung bnh hng

thng) 2/
566,0
776,8
663,9
Thu nhp (trung bnh hng

thng) 3/
62,6
++
84,8
87,1
Gi tr gia tng (trung bnh hng

thng)
354,3
**
+++
475,3
507,7
Khng c phng lm vic
52,6
***
+++
38,3
***
48,6
Thm nin
6,1
**
+++
7,1
***
9,0
c im ca cc UPIs
Ni lm vic

Ghi ch: 1 / loi tr hot ng khai thc m v nng nghip
2 / trung bnh ch gm ngi lao ng hng lng.
3 / trung bnh gm c ngi lao ng c thu nhp v ngi lao ng
khng c thu nhp.
427
428
Khng thy c s khc bit mang ngha thng k no lin quan n t

l ngho cp h gia nh, cng nh vic s dng cc dch v cng. i vi
cc c im ca UPI v nh d kin, UPI tn ti c nng sut cao hn. Nh
vy, gi tr gia tng trn mi gi lm vic ca UPI tn ti cao hn 27% gi tr
gia tng ca cc c s nh chm dt hot ng. Nhng li nhun ca cc
c s l quan trng nht v khng c s khc bit c ngha thng k v quy
m (s lng lao ng). Dng c s vt cht lin quan cht ch vi s tn ti
v thnh lp ca UPI. Hn mt na s doanh nhn nh gii th UPI khng c
phng lm vic. Ch c 38,3% s ngi to ra mt UPI v 48,6% cc UPI tn ti
qua hai giai on lin tip l nm trong tnh hung ny.
Nu chn dung in hnh ca doanh nhn nh gii th c s v cc doanh
nhn cn tn ti l kh khc nhau, th cc doanh nhn nh gii th c s
ging nhng ngi thnh lp UPI. Cc yu t duy nht khc bit dng nh l
ngnh hot ng (c nhiu UPI ng ca tng hot ng trong ngnh thng
mi), vn con ngi v nng sut lao ng (thp cc UPI tht bi). Mt cch
logic, s so snh chn dung ca nhng ngi thnh lp UPI vi nhng ngi
cn tn ti thng dn n s tng phn ging nh khi so snh gia nhng
ngi ng ca c s v nhng ngi cn duy tr c. C mt vi ngoi l
ng ch trong ngnh hot ng (trong cng nghip v dch v) v khng
c s khc bit v nng sut theo gi.
ng thi ca cc c s quy m nh v ca tnh trng ngho i

Trong bng 6, tnh trng ngho i c so snh cho vi din bin
khc nhau ca cc c nhn trong mi quan h vi UPI ca h. Tnh trng
ngho c xem xt cp c nhn ch khng phi cp h gia
nh. Mt ngi lao ng c coi l ngho ti thi im t nu thu nhp
ca h kim c thp hn chi ph ca gi tiu dng tnh cho h gia nh
v s ngi c thu nhp. So vi nhng ngi duy tr c UPI, cc c
nhn ng ca UPI chim a s nhng ngi ri vo tnh trng ngho.
Tuy nhin, khng c s khc bit c ngha thng k gia cc c nhn
thnh lp v nhng ngi gii th UPI, bt k vic h ri vo tnh trng
ngho nh th no.
Bng 6. Qu trnh ngho i v ng thi ca doanh nhn nh (%)

Chuyn ngho
Gii th
Thnh lp
Sng st
Tng
Khng ngho- Khng ngho
45,2
45,9
44,0
44,8
ngho khng ngho
19,2
20,6
20,9
20,4
Khng ngho - ngho
20,4**
18,6
17,8
18,6
Ngho- ngho
15,2*
14,9***
17,4
16,2
100
100
100
100
Tng
Ngun: ENAHO 2002-2010, INEI, Tnh ton ca tc gi.

Lu : qu trnh chuyn ngho da vo thu nhp lao ng ca cc c nhn.
C t nghin cu v ng thi ca ngho i cc nc ang pht trin6

v cng t nghin cu phn tch ng thi ng thi ca c s c quy m nh
v s ngho i. C mt ngoi l l nghin cu ca Devicienti, Groisman v
Poggi (2009) s dng cc panel h gia nh t cuc iu tra Thng xuyn v
Vic lm Argentina (EPA) do Vin Thng k thc hin trong giai on 19962003. Cc tc gi c tnh mt m hnh probit hai bin ng vi hiu ng
ngu nhin xem xt ng thi cc nguy c i ngho v kh nng tm c
vic lm trong khu vc phi chnh thc. Ngi lao ng lm vic trong cc c
s sn xut nh c nhiu kh nng sng trong ngho i hoc lm vic trong
khu vc phi chnh thc. Cc c s c quy m nh c c im l nng sut
thp v t l phi chnh thc cao. tip tc nghin cu ny, chng ti xut
xem xt mi tng quan gia qu trnh chuyn i ngho c tnh n ng
thi ca cc c s c quy m nh ti Peru.
Pht hin trong khun kh hai bin ca bng 5 c xc nhn mc
no trong mt khun kh a bin khi c tnh m hnh logit a thc gii
thch qu trnh chuyn i ca ngho i theo cc c im ca c nhn, h
gia nh v c s sn xut ca h? Chng ti khng c gng thit lp lin kt
nhn qu gia cc ng thi ca i ngho v ca cc c s c quy m nh
(chng ta cng c th d dng cm nhn rng quan h nhn qu c hai chiu,
v hai hin tng ny c tc ng qua li). Mc tiu y khim tn hn, tc
Xem Herrara v Roubaud (2007) tng kt v nhng nghin cu ny.
429
430
l ch kim tra xem tng quan ny c cn tn ti hay khng sau khi tnh n
cc bin khc cng c th nh hng n qu trnh chuyn i ngho. Chng
ti ch phn tch ngi lao ng th.
Bin ph thuc l mt bin nh tnh vi bn dng thc, tng ng vi
tng qu trnh chuyn i ngho c th c: khng ngho-khng ngho, nghokhng ngho, khng ngho-ngho, ngho-ngho. Do xc sut ca c bn
trng hp bng 1, nn c tnh m hnh logit a thc c th t l phng
thc ph hp nht v mt dng thc dng c th dng lm tham chiu cho
cc dng khc. Chng ti chn dng thc khng ngho-khng ngho d
c kt qu lin quan n vic b ri vo ngho i v sng thng xuyn
trong cnh ngho i v dng thc ngho-ngho lm tham chiu cho vic
thot ngho. Cc h s c tnh c th hin di hnh thc odd ratios
(c gi tr khng ph thuc vo gi tr ca cc bin gii thch). Gi tr nh hn
1 cho thy tc ng tiu cc ca (1-)% xc sut nm trong mt dng thc so
vi dng thc tham chiu. Trong s cc bin gii thch, chng ti la chn
cc bin lin quan n c im c nhn (gii tnh, tui tc, tnh trng hn
nhn, trnh hc vn), h gia nh (quy m v mc s dng cc dch v
cng), c s sn xut (quy m, nghnh, loi c s vt cht, ti sn) v cc
bin a l (quy m thnh ph). c tnh gii hn cho ngi lao ng trong
khu vc phi chnh thc th.
Kt qu c trnh by trong Bng 7 cho thy rng nhng ngi gii th
UPI c nguy c ri vo tnh trng ngho l 42% cao hn so vi nhng ngi duy
tr hot ng ca UPI. T l gii th ca UPI cng c t l thun vi t l cao hn
nguy c khng thot khi ngho i (23% c nguy c cao hn vi nhng ngi
c UPI cn tn ti). Cui cng, ngi gii th UPI gp nhiu kh khn
thot ngho hn so vi nhng ngi duy tr c UPI (kh nng thot ngho t
hn 16%). Nhng kt qu ny c ngha thng k. Vi nhng ngi thnh lp
UPI, c hi thot ngho cao hn 25% so vi nhng ngi vn cn sng trong
cnh ngho. H cng c t nguy c (-21%) sng trong cnh ngho i trong hai
giai on lin tip hoc ri vo i ngho (-14%) hn so vi ngi khng ngho.
Tuy nhin, cc kt qu ny khng chc chn v mt thng k.
n ng c c hi cao gp hai ln ph n (+2,12), c nhn trong cc h
gia nh ht nhn (-26%) v gia nh ln hn (-6% cho tng thnh vin) trong
vic thot khi i ngho. Khng c s khc bit ng k theo tui cho cc
c nhn di 65 tui. Gio dc mang li li ch, k c trong khu vc phi chnh

thc. Cc c hi thot ngho tng mnh cng vi mc tng trnh gio dc
(+1,35, +1,94, +2,30 so vi gio dc tiu hc).
Quy m ca UPI tng quan cht ch vi cc c hi thot ngho: quy m
cng nh th cng c t c c hi thot ngho. Khng c phng lm vic khin
c hi thot khi i ngho gim (-6%), cn c phng lm vic th lm tng c
hi ny 3%. Hai kt qu ny khng c ngha thng k. Ngi lao ng phi
chnh thc trong lnh vc thng mi c t c hi thot ngho (-18%). Quy
m ca thnh ph cng quan trng: thnh ph ln (hn 100.000 nh) tt hn
th trn nh (+59% c hi thot khi i ngho).
C mt s trng hp ca cc yu t lin quan n vic ri vo hoc thot
ra khi tnh trng ngho: n ng gp t nguy c hn ph n (-52%), tng t
nh vy ngi lao ng trong tui vng (25-44) (-50%). Ngoi ra, ngi
lao ng cng c trnh hc vn cao, th cng t nguy c b i ngho. iu
ny cng ng cho c dn ca thnh ph ln v ngi lao ng trong cc c
s c quy m ln hn. Nhng ngi lm vic trong lnh vc thng mi c
nguy c cao hn (27%) v vic lm khng thun li.
Bng 7. Cc dng thc chuyn i ngho i v ng thi thnh lp, gii
th v tn ti ca UPI, 2002-2010
Chuyn i ngho i
Ngho-khng
ngho
(tham chiu
ngho-ngho)
Ngho-ngho
(tham chiu
Khng nghokhng ngho)
Khng ngho-ngho
(tham chiu Khng
ngho-khng ngho)
2,12***
0,49***
0,48***
13-24 tui
2,14***
0,42***
0,81
25-44 tui
1,80***
0,51***
0,51***
45-64 tui
2,10***
0,38***
0,49***
1,12
0,83**
1,07
BIN
Nam (tham chiu. N)

Nhm tui (tham chiu. 65 v nhiu hn)
Tnh trng gia nh (tham chiu c thn)

C gia nh
431
432
Chung sng khng kt hn
0,99
1,07
1,16
Trung hc
1,35***
0,60***
0,83**
Cao ng
1,94***
0,33***
0,57***
i hc
2,30***
0,25***
0,40***
0,94***
1,17***
1,11***
Trnh hc vn (tham chiu khng c,

tiu hc)
c im h
Quy m h
Dng h (tham chiu kp, mt thnh vin, khng c ch cht)

H m rng
0,83
1,86***
1,61***
H ht nhn
0,74**
1,79***
1,48***
Nc
0,81
1,21
1,11
Nc thi
1,15
1,00
1,17
in
1,15
0,86
0,78
1,65***
0,43***
0,69**
1,59***
0,47***
0,76***
20001 n 100000 nh
1,16
0,83**
1,09
10001 n 20000 nh
1,31**
0,63***
0,91
Gii th UPI
0,84*
1,23**
1,42***
Lp UPI
1,25
0,79
0,86
Mt lao ng
0,23***
3,49***
2,57***
Hai lao ng
0,37***
2,68***
1,97***
Ba lao ng
0,44***
2,12***
1,73***
Bn lao ng
0,53**
1,96***
1,27
Khng c phng lm vic
0,94
1,15
1,05
C phng m vic ca UPI
1,03
1,03
1,08
S dng dch v cng (1=c; 0=khng)
in thoi c nh
Quy m a phng (tham chiu thnh ph c hn 100,000 nh)

Hn 100000 nh
Lp, gii th UPI (tham chiu UPI sng st)
Quy m lUPI (tham chiu 5 v hn)
Ngnh (tham chiu Dch v)

Sn xut
Thng mi
0,95
1,16
1,06
0,82**
1,45***
1,27***
Hng s
1,42
0,30***
0,29***
S quan st
7,211
7,211
7,211
Khng tm thy yu t c th lin quan n vic sng lin tc trong

ngho i. Cc bin c nh hng n dng thc chuyn i khng c li cng
c tc ng theo cng mt hng. Nh vy, lm vic trong lnh vc thng
mi khin nguy c khng thot khi ngho i tng (+45% nguy c cao hn
so vi ngi khng ngho) cng nh quy m nh hn ca UPI. Nhng ngi
c cc c im nh c trnh hc vn cao hn, sng trong thnh ph ln,
tui sung mn, l n ng v lp gia nh, c t ri ro sng di ngng
ngho kh trong hai giai on lin tip so vi nhng ngi khc.
Kt lun
Cc thng tin v h gia nh, c im c nhn v x hi-nhn khu hc
v v th trng lao ng, v cc c s quy m nh phi chnh thc thu thp
c trong 10 nm iu tra c s dng nh gi tm quan trng
ca khu vc phi chnh thc, cc c im chnh v cc ng thi v m ca
khu vc ny. Chng ti cng xem xt cc qu trnh chuyn vic lm v din
bin ca cc doanh nhn nh trong mt giai on ngn (d liu mng trong
hai nm lin tip). Chng ti nhn thy gn 9/10 lao ng ngho thnh th
lm vic trong khu vc phi chnh thc v gn 6/10 ngi lao ng khu vc
phi chnh thc l nhng ngi lao ng ngho. Hai hin tng ny l gii
v sao cn ng thi phn tch i ngho v phi chnh thc. Ngoi cc c
im c nhn v h gia nh thng c xem xt (vn con ngi, quy m
v dng h gia nh) th c khng nhiu nghin cu cp n tc ng
ca UPI v c im nhn khu ca chng i vi cc dng thc chuyn i
tnh trng ngho.
Giai on nghin cu c c im l c tng trng kinh t v m
nhanh, gim ng k ngho i v tht nghip. T l ngi lao ng th
phi chnh thc gim va phi, khng nh gi thuyt v hnh vi ngc chu
433
434
k thng thy trong thi gian suy thoi. Cc c im ca cc UPI ti Peru

kh gn vi cc ni khc (Roubaud v Torelli, 2012): quy m nh, tng i
tr, thiu phng lm vic c nh, ph bin trong ngnh thng mi, t s
dng cc dch v cng. Quan trng hn, UPI c c trng l tnh khng ng
nht. Bn cnh cc UPI c cc c im gn vi doanh nghip chnh thc
cn c cc c s chy n tng ba. Cc doanh nhn nh l ai? Cc kt qu
lin quan n nguyn nhn ca phi chnh thc ti Peru cng c quan im
v khu vc phi chnh thc c la chn min cng do khng tm c vic
lm hng lng v mt khu vc phi chnh thc c la chn t nguyn
v hy vng mang li thu nhp cao hn. 56% ngi c hi trong nm 2010
ni rng h lm vic trong khu vc phi chnh thc v khng tm c vic
lm hng lng, trong khi 44% cn li t nguyn lm trong khu vc ny
c c thu nhp cao hn, c c lp hoc k nghip gia nh. Khi
xem xt cc dng thc thay i vic lm th c 1 vi im khc bit: 57% ng
ch mi ca cc UPI tng l nhng ngi lao ng hng lng v 43%
cn li l ngi tht nghip hoc khng hot ng.
T l gii th rt cao cc UPI ti Peru (hn 1/3 UPI gii th hng nm)
lm gim bt s lc quan v cc doanh nhn nh nh mt knh tng trng
cc nc ang pht trin. T l thnh lp cng rt cao (38%). Do tm quan
trng ca thu nhp t lao ng trong tng thu nhp v tm quan trng ca
vic lm trong khu vc phi chnh thc, ng thi ca c s quy m nh gn
b mt thit vi ngho i. Tht vy, trong s nhng kt qu ng ch nht
m chng ta quan st thy vai tr ca ng thi ca c s quy m nh (thnh
lp, tn ti v gii th UPI) trong cc dng thc chuyn i c nhn lin quan
n ngho i. Cc m hnh kinh t lng ng h gi thuyt rng ngi lao
ng gii th UPI c nguy c i ngho cao hn: h c nguy c ri vo ngho
i cao hn 42% so vi cc c nhn cn duy tr UPI v cn c nguy c tip tc
sng trong cnh ngho i cao hn (23%).
Chnh sch cng thng nu ln nhng kha cnh tch cc ca ng thi
ca cc c s quy m nh v tm cch khuyn khch vic m rng v pht
trin ca cc c s ny trong khun kh chnh sch chng i ngho. T l gii
th tng i cao ca cc c s quy m nh lin quan n vic mt phng
tin sn xut ca h gia nh, lm cho h d b tn thng vi i ngho.
Chnh sch cng phi tnh n tm quan trng v tc ng ca vic gii th
ca cc c s quy m siu nh. Cc c im ca cc c s sn xut v cc

ngnh ng mt vai tr quyt nh trong s khc bit v nng sut, thu nhp
v tnh trng ngho ca h gia nh. ng thi ca c s quy m nh c vai
tr quan trng trong vic tm hiu cc ng thi ca i ngho v cc chnh
sch gim ngho cng nn ch n cc yu t lin quan n nguy c gii
th nhm lm gim tnh d tn thng ca cc h gia nh.
Ti liu tham kho

Abowd, J. & F. Kramarz & D. Margolis (1999): "High-Wage Workers and
High-Wage Firms", Econometrica 67, 2, pp.251-333.
Brown, C. & J. Medoff (1989): "The employer sizewage effect", Journal
Political Economy, Vol. 97 n5, pp.10271059.
Brunello, G., Colussi, A. (1998): The employer sizewage effect- evidence
from Italy, Labour Economics (5), pp.217-230.
Bureau International du Travail (1993): Quinzime Confrence
Internationale des Statisticiens du Travail (Genve, 19-28 janvier 1993),
Rapport de la confrence, doc. CIST/15/D.6 (rv.1), Genve.
Cunnigham W. and Maloney, W. (2001): Heterogeneity among Mexico
Microenterprises: An application of Factor and Cluster Analysis, Economic
Development and Cultural Change, Vol. 50 n1, pp.131-156.
Demenet A., Nguyn Th Thu Huyn, Razafindrakoto M., Roubaud F.
(2010): Dynamics of the informal sector in Hanoi and Ho Chi Minh City 20072009, GSO-IRD, UKaid, World Bank, December (disponible sur le site: http://
www.worldbank.org/en/country/vietnam/research, rfrence DT N6174 du
1/12/2010).
Devicienti F, Groisman, F., Poggi, A. (2009): "Informality and poverty: Are
these processes dynamically interrelated? Evidence from Argentina," Working
Papers 146, ECINEQ, Society for the Study of Economic Inequality.
Fajnzylber, P., Maloney W. (2007): Microfirm dynamics and informality,
in Perry et al. Informality: Exit or Exclusion?, World Bank, pp.133-156.
Fajnzylber, P., Maloney W., Montes, G. (2006): Micro-firms dynamics in
Less Developed Countries-How similar are they to those in the Industrialized
435
436
World-Evidence from Mexico, World Bank Economic Review (6), pp.1-31

Fields, G. (2008): Accounting for income inequality and its change: a
new method, with application to the distribution of earnings in the United
States, Research in Labor Economics, vol. 22 pp.1-38.
Funkhouser, E. (1998): The importance of firm wage differentials in
explaining hourly earnings variation in the large-scale sector of Guatemala,
Journal of Development Economics, (55), pp.115-131.
Groshen, E. (1991): "Sources of Intra-Industry Wage Dispersion: How Much
do Employers Matter?", Quarterly Journal of Economics, 106, pp. 869-884.
Hamermesh D. (2008): Fun with matched firm-employee data- Progress
and road maps, Labour Economics (11), pp.663-673.
Herrera, J., Roubaud, F., Suarez, A. (eds.) (2004): El sector informal en
Colombia y en los dems pases andinos, DANE, Bogot.
Herrera J., Roubaud, F. (2007): Urban poverty dynamics in Peru and
Madagascar, International Planning Studies, 75(1), 2007, pp.70-95.
Herrera, J. (2008): Anlisis de la pobreza en el Per desde la perspectiva
de las unidades de produccin, Pobreza Urbana. Realidades y Desafos,
PROPOLI, Lima. pp.38-58.
Lanjouw, P. (2008): Does the Rural Non-farm Economy Contribute
to Poverty Reduction?. In Transforming the Rural Non-farm Economy:
Opportunities and Threats in the Developing World, S. Haggblade, P. Hazell,
& T. Reardon (eds), John Hopkins University Press, Baltimore.
de Mel S., D. McKenzie et C. Woodruff (2008): Who are the microentreprise owners? Evidence from Sri Lanka on Tokman v. de Soto, Policy
Research Paper N4635, World bank.
Mortensen, D. (2003): Wage Dispersion: Why Are Similar Workers Paid
Differently?, MIT Press.
opo, H., Valenzuela, P. (2007): Becoming an Entrepreneur, IZA
Discussion Paper n2716.
Nordman C. J., Roubaud F. (2010): Une approche originale en conomie du
dveloppement: 20 ans d'efforts pour mesurer et analyser l'conomie informelle
dans les pays en dveloppement, Dialogue, No 31, Novembre, pp.2-9.
European Commission, IMF, OECD, United Nations, World Bank (2009):
System of National Accounts 2008.
CHNH SCH
Oi, W., Idson, T. (1999): Firm size and wages, in O. Ashenfelter & D. Card
(ed.), Handbook of Labor Economics, Elsevier, edition 1, volume 3, number 3,
pp.2165-2214.
Roubaud F., Torelli C. (2012), Lemploi, le chmage et les conditions
dactivit sur les marchs du travail urbains en Afrique : principaux faits
styliss, in De Vreyer P., Roubaud F., Les marchs du travail urbains en
Afrique Sub-saharienne, Editions IRD et AFD, Paris/Marseille. ( paratre).
Shorrocks, A.F. (1982): Inequality Decomposition by Factor Components
Econometrica, 50, 193-212.
de Soto, H. (1986): El Otro Sendero: la revolucin informal. Ed. El
Barranco, Lima.
Tokman, V. E. (1989): Policies for a Heterogeneous Informal Sector in
Latin America, World Development, July, pp.10671076.
Vijverberg W., and J. Haughton (2002): Household Enterprises in Vietnam:
Survival, Growth, and Living Standards, World Bank Policy Research Working
Paper 2773, Washington D.C: World Bank, February.
Vijverberg, W. et al. (2006): Non-Farm Household Enterprises in
Vietnam. A Research Project using Data from VHLSS 2004, VHLSS 2002 and
AHBS 2003.
437
438
CHNH SCH
CHNG IV
CHNH SCH
439
440
CHNH SCH
4.1
TON CU HA
V VIC LM PHI CHNH THC
TI CC NC ANG PHT TRIN1
Marc Bacchetta
Ekkehard Ernst v Juana P. Bustamante
Gii thiu
Trong hai thp k qua, thng mi th gii m rng ng k. n nm
2007, thng mi ton cu chim hn 60% GDP ca th gii, so vi cha
n 30% vo gia nhng nm 1980. R rng s gia tng thng mi gp
phn vo tng trng ton cu v to vic lm. T chc Lao ng Quc t
c tnh rng t nm 1995 n 2005, nh m rng thng mi ton cu, 40
triu vic lm mi c to ra mi nm cc nc thnh vin. Tuy nhin,
trong nhiu trng hp, tnh trng ca th trng lao ng v cht lng vic
lm khng c ci thin mc tng t. Trong nhiu nn kinh t ang
pht trin, to vic lm ch yu din ra trong khu vc kinh t phi chnh thc,
ni khong 60% s lao ng tm c hi thu nhp. Khu vc kinh t phi chnh
thc c cc c im nh cng vic khng m bo, thu nhp thp hn, khng
c quyn tip cn nhiu loi phc li x hi, t c hi tham gia vo cc chng
trnh hc tp v o to chnh thc tm li, thiu cc yu t quan trng to
nn c hi vic lm bn vng.
1
Nhng quan im trnh by trong bi vit ny ch l ca ring cc tc gi v khng i din cho quan
im ca WTO v ILO.
441
442
Bi vit ny tm tt cc ni dung chnh ca mt nghin cu chung gia

ILO/WTO v cc mi lin kt gia ton cu ha v vic lm phi chnh thc
cc nc ang pht trin. L kt qu ca chng trnh nghin cu hp tc
gia hai t chc v thng mi v lao ng, nghin cu ny a ra phn tch
ton din v s tng tc gia thng mi v khu vc kinh t phi chnh thc
v vai tr m cc chnh sch tt v thng mi v vic lm bn vng c th
ng gp ci thin tnh hnh vic lm2.
Nu nh cc nghin cu l thuyt cho php xc nh mt s c ch tc
ng ca vic m rng thng mi n vic lm phi chnh thc v tin lng
phi chnh thc th cu hi thc chng l Liu m rng thng mi lm tng
hay gim vic lm phi chnh thc v tin lng phi chnh thc?. Tuy nhin,
bng chng ph hp ch tn ti i vi mt nhm nh ch yu l cc nc M
Latin. Theo , c xu hng ln tc ng ca m rng thng mi i vi cc
bin phi chnh thc u ph thuc nhiu vo hon cnh ca tng quc gia c
th. M rng thng mi tng tnh trng phi chnh thc Colombia, gim
Mexico v khng c tc ng o lng c ti Brazil.
Cc nguy c d b tn thng tn ti dai dng ca th trng lao ng l
ro cn khin cc nc ang pht trin khng c hng ti a li ch t s
nng ng ca ton cu ha. Mc d khu vc kinh t phi chnh thc c nhiu
u im nh s nng ng kinh t, kh nng gia nhp v rt lui nhanh chng
v iu chnh linh hot thch nghi vi nhu cu thay i, nhng n li hn
ch tim nng ca cc quc gia ang pht trin trong vic hng li ti a t
hi nhp kinh t th gii. c bit, khu vc kinh t phi chnh thc c quy m
ln cn tr kh nng ca cc nc nhm pht trin cc c s xut khu quy
m ln v a dng, do nng lc pht trin ca cc cng ty b hn ch. Mc d
kh thu thp d liu ng tin cy v tnh trng phi chnh thc, cc quc gia
c khu vc kinh t phi chnh thc ln dng nh c mc a dng ha xut
khu thp hn. Vic lm phi chnh thc khng to iu kin cho ngi lao
ng trang b k nng ngh nghip chung c th c s dng hiu qu trong
nhiu ngnh ngh. Nh vy, cc c s hot ng trong khu vc kinh t phi
chnh thc thng nh, phi i mt vi ro cn tng trng v khng c kh
Bi vit ny pht trin thm cc chnh trong bn tm tt ca nghin cu hp tc gia ILO v WTO mang
tn Ton cu ha v vic lm phi chnh thc cc nc ang pht trin, xut bn thng Mi nm 2009.
CHNH SCH
nng cung cp hng ha v dch v cht lng cao. Khi nn kinh t m ca,
khu vc kinh t phi chnh thc thng hot ng nh mt b m iu chnh,
c th cung cp vic lm cho ngi lao ng b mt vic lm. Tuy nhin, iu
ny lm gim cht lng vic lm nu cc c hi vic lm thay th khng c
trong nn kinh t chnh thc. Tm li, cc c s thuc khu vc phi chnh thc
khng c kh nng to ra li nhun ln khuyn khch s i mi v tinh
thn chp nhn ri ro - hai yu t cn thit cho s thnh cng kinh t di hn.
Cui cng, ton cu ha to thm cc c sc kinh t n t bn
ngoi. V d, chui sn xut ton cu c th truyn nhng c sc kinh t v
m v thng mi qua mt s nc mt cch nhanh chng, nh trong cuc
khng hong kinh t hin nay. Trong hon cnh nh vy, cc nc ang
pht trin c nguy c bc vo vng trn lun qun ca phi chnh thc v
tnh d b tn thng ngy cng cao s gia tng. Cc quc gia c khu vc
kinh t phi chnh thc quy m ln chu nhiu tn tht hn sau cc c sc.
Do , vic gii quyt cc vn ca khu vc kinh t phi chnh thc khng
ch l mi quan tm v cng bng x hi m cn gip ci thin hiu qu mt
quc gia v khu vc kinh t ny ang l gnh nng cn tr kh nng to gi
tr gia tng cao v cnh tranh trong nn kinh t th gii. Khuyn khch qu
trnh chnh thc ha ngi lao ng v cc cng ty cng s gip cc nc
tng thu ngn sch, ci thin kh nng n nh nn kinh t v gim thiu
nhng hu qu bt li ca cc c sc bn ngoi. Do , gim quy m ca
khu vc kinh t phi chnh thc l mt mc tiu chnh sch quan trng xt
t quan im pht trin.
Nghin cu chung ca ILO/WTO cho rng c th gii quyt cc thch thc
v gim t l phi chnh thc cc nc ang pht trin, d th trng lao ng
chu nhiu p lc ca ton cu ha. Tht vy, ci cch thng mi c tim
nng mang li li ch di hn cho th trng lao ng nu c chin lc m
ca ng n - nh thi im ci cch v vic tng cng cc chnh sch h
tr, v d h tr thng mi - kt hp trong gi cc chnh sch ph hp. Mt
cch tip cn chnh sch hiu qu i hi phi hiu bit y v cc knh
tc ng ca ci cch thng mi i vi th trng lao ng. Cc thch thc
pht sinh t s tn ti ca cc khu vc kinh t phi chnh thc cng cn c
xc nh - cn tr s tham gia tch cc vo thng mi quc t, a dng xut
khu v lm suy yu kh nng phc hi trc cc c sc kinh t.
443
444
1. Cc bin th ca tnh trng phi chnh thc

S khc bit gia vic lm chnh thc v phi chnh thc l m nht.
Khng c mt khi nim duy nht c chp nhn rng ri m tn ti nhiu
quan im khc nhau v thng mu thun. Vn nh ngha va l nguyn
nhn, va l hu qu ca v s cc phng php m cc tc gi khc nhau s
dng nh lng cc hot ng phi chnh thc v gn vi kh khn trong
vic quy cc hin tng v th loi chnh thc hoc phi chnh thc.
Mt phn kh khn trong vic t c ng thun v cch tip cn khi
nim khu vc kinh t phi chnh thc l do cc quan im khc nhau ca cc
nh nghin cu v ngun gc v nguyn nhn ca tnh trng phi chnh thc.
K t khi c a vo s dng vo u nhng nm 1970, khi nim phi
chnh thc dy ln cc cuc tranh lun si ni. Cc kin khng ch bt
ng v cc nguyn nhn v bn cht ca khu vc phi chnh thc, m cn
lin quan n mi lin h ca n vi khu vc chnh thc. Cho n gia nhng
nm 1990, cc quan im khc nhau c th c phn thnh ba trng phi
chnh: nh nguyn, cu trc v php l.
Trng phi nh nguyn thng tr trong thp nin 1960 v 1970, c
ngun gc l thuyt t cc nghin cu ca Lewis (1954) v Harris v Todaro
(1970). Cc nh nghin cu nh nguyn coi khu vc phi chnh thc l phn
khc thp km ca th trng lao ng hai phn khc, khng c lin kt trc
tip vi khu vc kinh t chnh thc. l khu vc ri rt li, pht sinh trong
qu trnh chuyn i nn kinh t ang pht trin v tn ti bi v khu vc
kinh t chnh thc khng th cung cp c hi vic lm cho mt b phn
lc lng lao ng. Cng vi tc tng trng kinh t v qu trnh chuyn
i, khu vc kinh t phi chnh thc c tin liu cui cng s c hp th
vo khu vc chnh thc.
Trong khi , trng phi cu trc nhn mnh s phn cp sn xut v
cc mi lin kt v ph thuc ln nhau gia khu vc chnh thc v phi chnh
thc3. Trng phi ny nhn thy khu vc phi chnh thc bao gm cc c s
sn xut hoc kinh doanh nh v ngi lao ng khng ng k, chuyn lm
Xem cc v d ca Portes, A., M. Castells v L.A. Benton (1989) Khu vc kinh t phi chnh thc: nghin cu
ti cc nc pht trin v km pht trin Baltimore, MD: The Johns Hopkins University Press.
CHNH SCH
thu cho cc cng ty t bn ln. Cc c s ny v ngi lao ng khng ng

k cung cp lao ng v u vo r cho cc cng ty ln, qua nng cao kh
nng cnh tranh ca cc cng ty ln. Theo quan im cu trc, tc tng
trng kh c th loi b cc mi quan h sn xut phi chnh thc, vn gn
cht vi s pht trin t bn ch ngha. Theo quan im ny, doanh nghip
hin i phn ng vi ton cu ha bng cch xy dng cc h thng sn
xut linh hot hn v m rng phng thc gia cng nhm ct gim chi ph.
Vic thit lp mng li sn xut ton cu nh vy thng i hi s linh
hot m ch c khu vc kinh t phi chnh thc c th cung cp.
Cui cng, trng phi php l hoc chnh thng, m i din l
Hernando de Soto trong nhng nm 1980 v 1990, coi khu vc phi chnh thc
bao gm cc doanh nhn nh, nhng ngi la chn phng thc hot ng
phi chnh thc gim chi ph ng k. Chng no cc chi ph ng k v th
tc ca chnh ph vt qu cc li ch tham gia khu vc chnh thc, th cc c
s quy m nh s vn chn hot ng phi chnh thc. Nh vy, trong tng
lai, cc c s ny c nhiu tim nng tng trng v ci thin tiu chun nu
chnh ph ci cch chnh sch v gim gnh nng thu. Khc vi trng phi
nh nguyn v cu trc, quan im ny cho thy tnh cht phi chnh thc c
th xut pht t s t nguyn t pha ngi lao ng v cc c s da trn
cc phn tch v chi ph-li ch.
Trong 10 - 15 nm qua, cuc tranh lun tr nn ngy cng phn
cc. Mt bn l nhng ngi ng h nh nguyn tp trung nghin cu cng
vic n lng phi chnh thc, kha cnh tin lng thp v iu kin lm
vic ngho nn hn so vi khu vc chnh thc. pha bn kia, nhng ngi
thuc trng phi php l ch ra s nng ng ca khu vc phi chnh thc,
nhn mnh tnh cht t nguyn ca phn ln nhng ngi lm vic c lp
khu vc phi chnh thc. Cc nghin cu thc chng li cho thy rng c
ba phng php tip cn trn khng phn nh y bn cht ca khu vc
kinh t phi chnh thc. C s khc bit lin quan n khu vc a l nhng
quan trng hn, tt c ba phng php tip cn u c th - cc mc
khc nhau - c l trong vic gii thch cc kha cnh ca khu vc kinh t phi
chnh thc.
khc phc s thiu hon chnh ca cc chng c thc chng v
xc lp quan im ng thun trong cuc tranh lun phn cc, mt cch tip
445
446
cn tch hp hin nay ang c a ra da trn tng th trng lao ng

nhiu phn khc, gm phn khc trn v phn khc di. Cch tip cn ny
kt hp cc quan im nh nguyn, php l v cu trc, bng cch s dng
cc yu t thch hp nht gii thch cc phn khc vic lm phi chnh thc
khc nhau. tng chnh trong cch tip cn ny l khu vc kinh t phi
chnh thc cc phn khc khc nhau gm cc nhm khc nhau: phn khc
thp gm cc h gia nh vt ln mu sinh v c t lin h vi khu vc kinh
t chnh thc, nh gii thch trong cch tip cn nh nguyn; phn khc cao
c cc doanh nhn nh ch ng trnh thu v cc quy nh, nh gii thch
trong cch tip cn php l v mt phn khc trung gian gm cc c s c quy
m siu nh v nhn cng lm thu cho cc cng ty ln, nh gii thch trong
cch tip cn cu trc. Ty khu vc hoc quc gia, tm quan trng tng i
ca cc phn khc c th khc nhau v v th c th p dng mt trong ba
quan im trn. T quan im thng nht ny, cuc tranh lun chuyn
theo hng nh gi quy m tng i ca cc phn khc khc nhau v cc
yu t nh hng n chng.
2. Thng s chnh v ton cu ha, thng mi v

vic lm phi chnh thc
Xc nh quy m ca khu vc kinh t phi chnh thc v thu thp thng
tin v vic lm phi chnh thc l nhim v khng d dng. Cc nh ngha,
khi nim v cch o lng ca cc tc gi khng ging nhau. Mt phn ty
vo vic h t trng tm vo tnh chnh xc hay vo tnh cht c th so snh
gia cc quc gia. Sau hn ba thp k nghin cu, cc nh nghin cu vn
khng t c s ng thun no ngoi vic nu ln tnh cht nhiu mt
ca hin tng ny. S liu thu thp trn c s nh ngha rng v tnh phi
chnh thc cho thy nhiu bin th khc nhau ca tnh trng phi chnh thc
qua cho thy rng, t nht tn ti s khng ng nht ng k v bn cht
ca phi chnh thc gia cc khu vc trn th gii (Xem Hnh 1). cc nc
chu Phi, t l phi chnh thc dng nh gim nh (ti cc khu vc th),
trong khi li tng nh cc nc M Latin. Cc nc chu ban u gim
CHNH SCH
t l phi chnh thc t mt mc rt cao, nhng t l ny tng tr li sau

cuc khng hong chu .
Hnh 1: Tnh trng phi chnh thc trn ton th gii (so vi tng s vic
lm,%)
M Latin
Chu
Chu Phi
Lu : Nhm quc gia: (i) Chu Phi: Botswana, Cameroon, Ai Cp, Ethiopia,
Ghana, Kenya, Malawi, Nam Phi, Tanzania, Zambia, Zimbabwe; (ii) Chu : Trung
Quc, n , Indonesia, Pakistan, Sri Lanka, Thi Lan; (iii) Chu M Latin: Argentina,
Chile, Colombia, Costa Rica, Ecuador, Mexico, Panama, Uruguay, Venezuela.
Ngun: IILS c tnh da trn c s d liu phi chnh thc IILS.
Cc thng k bnh qun khu vc khng cho thy tnh hnh c th tng
quc gia tng khu vc (Hnh 2). V d, i vi chu M Latin, mc gim
nh ca tnh trng phi chnh thc trong ton khu vc ch yu do s pht
trin nng ng ti Brazil v Chile trong nhng nm 1990. Ti tt c cc nc
khc, vic lm phi chnh thc hoc khng thay i (v) hoc thm ch tng
so vi cng k. i vi chu Phi cn Sahara, mu nghin cu qu nh v thi
gian qu ngn c th rt ra kt lun ng tin cy t cc d liu cho c khu
vc. Cc kt qu (b ngoi) tch cc lin quan n phi chnh thc ch yu do
tnh trng ny gim nhanh chng Ethiopia, trong khi cc nc khc trong
447
448
mu, tnh trng phi chnh thc vn gi nguyn hoc tng ln. Ngoi ra, c
mu nh khin thng k bnh qun khu vc b thp do ti nhiu quc gia mi
ch c mt quan st t l phi chnh thc cao hn nhiu.
Hnh 2: Bin thin t l phi chnh thc trong khu vc (trong tng quan
vi tng s lao ng, %)
Ngun: c tnh IILS da trn c s d liu phi chnh thc IILS.
Ngoi ra, tn ti khc bit ln v t l phi chnh thc do trnh k nng

khc nhau ca ngi lao ng. Cc c tnh cho thy nhn cng c tay ngh
cao c xc sut tham gia khu vc kinh t phi chnh thc t hn nm ln so vi
nhn cng c tay ngh thp. Ngoi ra, s la chn ngh nghip nh hng
ln n nguy c phi lm vic phi chnh thc. Cng vic c lp dng nh
gn vi phi chnh thc trong hn 50% s trng hp, trong khi ti cc c s
quy m nh c t hn nm nhn vin, nguy c ny gim xung cn 30%. Tuy
nhin, quan trng hn, t l phi chnh thc tn ti dai dng, t chu tc ng
ca tc tng trng kinh t v m rng thng mi. Tht vy, ch c mt
CHNH SCH
s t quc gia c tc gim lin tc tnh trng phi chnh thc di tc ng

ca m rng thng mi. iu ny t ra cu hi v nhng li tuyn b trc
y v li ch ca s tng trng mnh m v hi nhp thng mi trong vic
to vic lm (trong khu vc chnh thc). iu ny cho thy cc chnh sch quan im v th trng lao ng, s phi hp vi cc ci cch thng mi v
chnh sch h tr thng mi - ng mt vai tr quan trng trong vic quyt
nh kh nng cc quc gia c c hng li t hi nhp thng mi quc
t v tng trng mnh hn v vic lm hay khng.
3. M rng thng mi v tnh trng phi chnh thc

L thuyt kinh t khng cung cp c nhiu d on chnh xc v tc
ng ca vic m rng thng mi i vi tnh trng phi chnh thc. Cc m
hnh l thuyt tp trung ch yu vo cc trng hp m rng thng mi dn
n s gia tng vic lm phi chnh thc, tho lun v cc bi cnh trong tin
lng phi chnh thc s tng hay gim. Vic cc m hnh hin ti c nhiu im
khc bit khin vic so snh cc kt qu v bc tch vai tr ca cc gi nh ca
cc m hnh c th tr nn kh khn. Tuy nhin, cc kt qu l thuyt ch ra mt
s yu t quan trng cn xem xt hiu r hn v cc mi lin kt gia ton
cu ha v khu vc kinh t phi chnh thc. Nu ngun vn c th dch chuyn
gia cc khu vc th khu vc kinh t phi chnh thc c th c hng li t
gia tng nhu cu i vi hng ho v dch v m khu vc ny cung cp v tin
lng phi chnh thc c th tng ln. Th trng lao ng phi chnh thc c th
c hng li nhiu hn t ci cch thng mi nu sn phm ca h c th
c giao dch trc tip trn th trng quc t. y l mt iu kin tin quyt
m dng nh khng c p ng nhiu quc gia, nh trnh by trong phn
sau ca nghin cu ny. Mt khc, khi tn ti cc mi lin h theo chiu dc,
b sung cho nhau gia khu vc kinh t chnh thc v phi chnh thc (chng
hn nh lin kt chui sn xut), iu chnh c cu trong khu vc kinh t chnh
thc theo sau cc ci cch thng mi c th c nh hng bt li n khu vc
kinh t phi chnh thc - t nht l trong ngn hn.
Mc d l thuyt c cp ti tc ng ca cc knh truyn nh hng ny,
cc ci cch thng mi trong nhiu trng hp dn ti cc phn ng ca
449
450
th trng lao ng khng ging nh cc phn ng c tin liu da trn cc

mi lin kt ny. V d, ton cu ha v hi nhp thng mi c th hng cc
nc c ngun lao ng di do, i su vo chuyn mn ha trong cc ngnh
s dng nhiu lao ng c tay ngh thp. Ngi ta hy vng rng iu ny s
gip tng tin lng cho lao ng c tay ngh thp hoc ci thin iu kin lm
vic, k c bng cch tng s lng vic lm ti khu vc chnh thc cho nhn
cng tay ngh thp. Tuy nhin, bng chng cho thy thu nhp cao ca ngi c
k nng tng ln c cc nn kinh t pht trin v mi ni. iu ny khng
c li cho cc nhn cng c tay ngh (tng i) thp, nguyn nhn c
gii thch phn no l do u t quc t v nhu cu v lao ng c tay ngh cao
l hai nhu cu c tnh b sung cho nhau. Cc cng ty a quc gia cn thu lao
ng c trnh cc nc ang pht trin t chc chui sn xut quc t
ca mnh mt cch hiu qu. iu ny khin thu nhp da trn k nng cng
tng. Mt cch gii thch khc l cc thay i cng ngh da trn k nng c
th gn vi s gia tng trng thy v thu nhp da trn k nng. Khi cng ngh
ph cp mc ton cu, cc nc s vn thiu lao ng c tay ngh cao, mc
d ang s hu ngun cung cp di do lao ng c tay ngh thp. Hn na,
cng ngh da trn k nng c th ngy cng gn vi s gia tng t do thng
mi. Tht vy, thc chng cho thy rng vic m rng thng mi dn n
s pht trin v truyn b cc cng ngh da trn k nng.
S lng hn ch ca cc bng chng hin c khng cho php rt ra kt
lun v nh hng ca vic m rng thng mi i vi vic lm phi chnh
thc. Ni chung cc tc ng c tnh t ra khim tn v mt nh lng v
thiu chc chn. Bng chng t cc nghin cu c th ti cc quc gia nh
Brazil, Colombia v Mexico cho thy tn ti khc bit gia cc quc gia, thm
ch trong cng mt vng, v phn ng ca h i vi ci cch thng mi. Cc
phn ng khc nhau ny c lin quan n vic thit lp mt s cc quy nh
v th ch v th trng lao ng. c bit, khi chnh sch nghing v u tin
nhng lao ng trong khu vc (phn khc) chnh thc, th cc phn khc ny
s tm cch bo v vic lm ca h v p t ton b cc iu chnh ln khu
vc kinh t phi chnh thc. Ngc li, nu chnh sch vic lm linh hot hn
th cc cng ty trong khu vc chnh thc c th ti phn b nhn cng trn
tt c cc phn khc mt cch d dng hn v qua gim bt tc ng vic
lm ti khu vc phi chnh thc.
CHNH SCH
C t thng tin v tc ng ca ci cch thng mi i vi tin lng so

vi thng tin v tc ng ca cc ci cch ny i vi vic lm chnh thc. Cc
nh nghin cu tp trung vo din bin tin lng trong khu vc phi chnh
thc khng t c ng thun r rng trong cc kt lun. C mt s
bng chng cho thy cc phn ng ca tin lng ph thuc mt phn vo
mc lun chuyn ca vn (nh cc kt qu l thuyt a ra) v mt phn
ph thuc vo nh hng c th c ca m rng thng mi i vi cc cng
ty thuc khu vc chnh thc.
Cui cng, cc kh khn gp phi trong cc nghin cu thc chng
xc nh r rng cc tc ng ca t do thng mi i vi khu vc kinh t
phi chnh thc dng nh phn no lin quan n s cn thit phi phn bit
gia nh hng ngn hn v nh hng di hn. Cc c tnh trnh by trong
bi nghin cu ny cho thy kh nng trong tng lai gn, vic m rng
thng mi c th khin cc th trng lao ng phi chnh thc gia tng, buc
cc cng ty c bo h ti cc khu vc chnh thc phi iu chnh v ti
phn b vic lm v lao ng. Tuy nhin v lu di, vic ci thin tnh nng
ng kinh t thu c t vic tham gia su vo thng mi c kh nng gia
tng thm tng trng ca vic lm chnh thc. Kt qu ny c th phn no
dung ha s khc bit trong cch gii thch ca cc phn tch khc nhau c
xem xt trong nghin cu ny. iu ny cng ph hp vi nghin cu lin
quc gia gn y cho thy tim nng ca ci cch thng mi trong vic tng
sn lng trong khu vc phi chnh thc, lm gim vic lm phi chnh thc v
gi rng, nng sut ca khu vc kinh t phi chnh thc c th tng sau khi
tin hnh ci cch thng mi. Phn tch thc chng trong nghin cu ny
cng cho thy cc chnh sch ca chnh ph ng vai tr quan trng trong
thnh cng m cc nc gt hi c sau khi ci cch thng mi.
4. Tc ng ca khu vc kinh t phi chnh thc n

thng mi v tng trng
Kinh t phi chnh thc khng ch chu nh hng ca thng mi quc t,
m cn c tc ng n kh nng ca quc gia tham gia vo thng mi v
451
452
pht trin. Tuy nhin, cc nghin cu thc chng v quan h nhn qu gia
kinh t phi chnh thc v thng mi khng nhiu. Phn ln cc nghin cu
trong lnh vc ny da trn suy lun gin tip v c tnh khi qut cao. Chng
ta khng bit nhiu v kha cnh vi m ca tnh trng kinh t phi chnh thc,
cc ng thi v vic lm, vic thnh lp v tng trng ca cc c s. Tuy
nhin, trn c s cc bng chng hin c v phn tch thc chng ban u,
nghin cu vn c th xc nh bn knh tim nng qua th trng lao
ng phi chnh thc c th tc ng n hot ng ca thng mi v kinh
t v m: (a) cc khu vc kinh t phi chnh thc quy m ln c th thu hp
mc a dng ha xut khu, (b) cc khu vc kinh t ny c th hn ch
quy m ca cc c s phi chnh thc v do hn ch vic tng nng sut,
(c) cc khu vc kinh t ny c th vn hnh nh mt ci by ngho i ngn
cn vic ti phn b hiu qu vic lm trong khu vc kinh t chnh thc v (d)
trn mt tch cc, cc khu vc kinh t ny c th cung cp hng ha v dch
v trung gian gi r, tng sc cnh tranh ca cc cng ty chnh thc trn th
trng quc t.
a dng ha xut khu t lu c xem nh l mt iu kin tin
quyt ca tng trng v pht trin thnh cng. C th c ngoi l l cc nc
c quy m nh hon ton c th gt hi cc li ch t thng mi quc t bng
cch chuyn mn ha trong th trng thch hp. Nu khng a dng ha
xut khu - c bit bng cch chuyn dch t cc mt hng xut khu c nhu
cu khng co gin v nhy cm v gi sang cc hng ho bn thnh phm
v thnh phm - quc gia c nguy c b buc cht vo mt m hnh chuyn
mn t c tim nng cho i mi v to ra gi tr. M hnh chuyn mn ha
khng c li nh vy c th phn no do cc tht bi chnh sch hoc thiu
ci cch thng mi. Ngoi ra, nghin cu lp lun rng mt khu vc kinh t
phi chnh thc tng i ln so vi khu vc kinh t chnh thc cng l mt
yu t quyt nh i vi mc a dng ha thp v xut khu. Hiu ng
ny c chng minh l khng lin quan n t do thng mi trn thc t
ca mt quc gia v tn ti c lp vi cc yu t khc c th nh hng n
a dng ha xut khu, chng hn nh quy m quc gia.
Tnh phi chnh thc cng c th hn ch thnh cng thng mi v cc
c s phi chnh thc thng thiu quy m cn thit khai thc li th kinh
t v quy m. Nhng quy m c s, tng nng sut v c hi xut khu c
CHNH SCH
lin h cht ch. Cc c s ln khng ch hng li th kinh t v quy m,

m cn tuyn c lao ng c tay ngh cao v tip cn c tn dng ngn
hng (nht l tn dng cho thng mi). Cc c s ny dng nh ng tin
cy hn trong vic thc hin ng thi hn cc hp ng bn hng so vi
cc c s nh hn. y l mt li th qu bu khi thit lp mi quan h
khch hng lu di. V vn ny, vic khng tuyn c cc cn b qun
l thch hp v vic cc c s nh b chn chn trong mng li kinh doanh
a phng dng nh l tnh trng ph bin nht. Kinh nghim cc nc
khc nhau dng nh xc nhn xu hng ny. Khi quy m trung bnh ca
cc c s ti mt quc gia suy gim t ngt, quc gia thng b mt th
phn quc t v bt u giao dch t hn. Hiu ng ny c tng cng bi
xu hng cc c s nh ch yu tp trung vo cc th trng a phng,
do mt lin h vi khch hng quc t (v d nh trong vic p ng yu
cu ring ca h) v tham gia cc knh phn phi quc t.
Tnh trng phi chnh thc cng c th vn hnh nh mt ro cn i vi
chuyn dch c cu kinh t. Ngi ta c tnh khong 10% ton b vic lm b
mt hng nm nhiu nc, bt k iu kin kinh t v th ch c th. Nhiu
ngi trong s phi i mt vi s la chn gia tht nghip v vic lm
phi chnh thc. Tuy nhin, cc nc ang thiu h thng bo tr x hi c
bn nht, c th khng c s la chn tht nghip. Do , nhiu ngi tham
gia v ri b vic lm phi chnh thc v mc b vic trong khu vc kinh t
phi chnh thc cng tng t nh mc b vic trong khu vc kinh t chnh
thc. Mc d iu ny lm cho phn khc phi chnh thc c v nng ng,
nhiu nhn cng lm vic trong thi gian di trong khu vc kinh t phi chnh
thc v khi b hay mt vic th li ri vo vic lm cp thp hn, thm ch
tht nghip v rt khi th trng lao ng. Hn na, nhn cng phi chnh
thc gp nhiu kh khn khi quay tr li th trng lao ng chnh thc hn,
c bit l trong phn khc thp. i vi nhng quc gia c phn tch thc
chng, nghin cu c tnh rng, mt khi trong th trng lao ng phi
chnh thc, kh nng b tht nghip trong mt nm nht nh cao gp hai
ln kh nng quay tr li vic lm chnh thc. Ngoi ra, kh nng nhng lao
ng ny vn tip tc lm vic trong khu vc phi chnh thc cao gp hai ln.
Bng chng cng cho thy rng, mc d vic ti phn b vic lm l quan
trng i vi thnh cng ca vic iu chnh c cu, khu vc kinh t phi
453
454
chnh thc c th cn tr qu trnh chuyn i cn thit gia cc phn on

khc nhau ca khu vc kinh t chnh thc, mt phn l do tht thot vn con
ngi v vn x hi lin quan n nhng ngi cn li trong khu vc kinh
t phi chnh thc trong thi gian di. iu ny c ngha l tnh trng thiu
lao ng c th din ra trong cc lnh vc pht trin nhanh theo sau ci cch
thng mi, khin cc c s trong cc lnh vc ny c xu hng gim vn v
chn quy m nh my nh hn, lm gim c hi xut khu v cn tr cc
nc c hng li nhiu hn t m rng thng mi.
Cui cng, khu vc kinh t phi chnh thc c coi l cn thit gip
cc cng ty chnh thc trong chui cung ng theo chiu dc cnh tranh thnh
cng trn th trng quc t. Tng t nh vy, c lp lun rng s tn ti ca
khu vc kinh t phi chnh thc ln l quan trng cho s thnh cng ca khu
ch xut (EPZ). Nhng bng chng mang n kt lun khng r rng trong
vn ny. Cc cng ty s dng u vo t cc khu vc kinh t phi chnh thc
c th b ri vo v tr yu km trn th trng ton cu v trong cuc u
tranh sinh tn. Cc cng ty ny s c xu hng ch s dng u vo t cc
khu vc kinh t phi chnh thc nh mt phng sch cui cng, i ph vi
cnh tranh ton cu gia tng. iu ny khng th c coi l mt chin lc
tt ginh c th phn. Hn na, c bng chng cho thy rng vic khu
vc kinh t phi chnh thc h tr cc cng ty chnh thc l ra s lm n thua
l trong iu kin bnh thng c th gy hi cho s pht trin kinh t v tng
trng trong tng lai. c bit, tng kh nng cnh tranh gi thng qua vic
s dng hng ha trung gian t khu vc kinh t phi chnh thc c th s phi
tr gi khi quy m doanh nghip trung bnh thu nh li, tc tng trng
tim nng thp hn v gim tng nng sut. iu ny to thnh gnh nng
ln hiu qu kinh t lu di v thnh cng trong thng mi quc t.
5. S bn b v kinh t: ng thi ca tnh trng phi

chnh thc
Tnh trng phi chnh thc c lin quan ti s gia tng tnh d tn thng
ca cc nc trc cc c sc kinh t. Hn na, phi chnh thc lm tng xc
CHNH SCH
sut b nh hng bi nhng c sc nh vy. S kt hp ca hai xu hng

ny c th to ra mt vng trn lun qun, lm suy yu s pht trin lu di
ca mt quc gia, lm gim cc li ch tim nng t thng mi v gim phc
li kinh t. Bin ng trong tng trng v tn sut xut hin ca cc s kin
kinh t bt thng (nh tng trng nhanh chng v o chiu t ngt ca
tng trng) c xu hng tng ln cng vi quy m ca khu vc kinh t phi
chnh thc. Cc quc gia c nn kinh t phi chnh thc vi quy m trn trung
bnh c xc sut gp phi cc s kin kinh t bt thng cao gp hai ln so
vi cc quc gia c vic lm phi chnh thc t hn. Bng chng thc chng
trong cc nghin cu dng nh xc nhn mi lin h tai hi gia tnh trng
phi chnh thc v bin ng ca chu k kinh doanh. Tnh trng phi chnh thc
va tc ng nh nguyn nhn trc tip lm chu k kinh doanh bin ng
mnh hn v va l triu chng ca s yu km th ch khin t nc suy
gim sc chu ng trc cc c sc, chng hn nh trng hp khng c cc
c ch n nh t ng hoc do mo m chnh sch.
Nghin cu cho thy rng, t l phi chnh thc cao hng cc nc ti cc
lnh vc thp v d b tn thng trong chui sn xut ton cu. Cc nn kinh
t c cc khu vc phi chnh thc ln c th thu ht cc dng vn nht nh
lin quan n lc lng lao ng ln nhng ngi c mc lng thp. C th,
mt s nn kinh t mi ni v cc nc ang pht trin trc y dng nh
dng quy m ca khu vc kinh t phi chnh thc thu ht cc nh u t
quc t ti tn dng li th chi ph lao ng thp. V d, i khi ngi ta cho
rng cc khu ch xut c th gim chi ph lao ng so vi phn cn li ca nn
kinh t thng qua vic p dng c chn lc hoc mt phn php lut v cc quy
nh v lao ng. Mt khc, cc chnh ph c th thit lp mt s a bn trong
khu vc v cc lnh vc b nh hng bi t l phi chnh thc cao nhm ci
thin iu kin lm vic . Bng chng cho thy rng mc tiu ny khng
phi lc no cng thc hin c. iu ny mt phn l do th trng lao ng
phi chnh thc hoc khu ch xut thng chim v tr yu nht trong chui
sn xut ton cu, cn tr cc cng ty hot ng trong lnh vc ny trong vic
chim mt th phn ln ca gi tr gia tng quc t pht trin v i mi.
Trong khi iu kin lm vic ti a phng c th ci thin mt mc nht
nh trong hon cnh nh vy - t nht l so vi tnh hnh trc khi m rng
thng mi v u t - hng i ny khng c kh nng mang li c hi gt hi
455
456
cc li ch t hi nhp quc t. Cui cng, cc nc c th c cc iu kin th

trng lao ng tt hn so vi trc khi m ca kinh t. Tuy nhin, nn kinh t
c th tr nn d b tn thng hn trc nhng c sc quc t.
6. Kt lun
Mt kt lun chnh ca nghin cu chung ILO-WTO l khng tn ti mi
quan h n gin hoc tuyn tnh gia m rng thng mi v din bin
ca vic lm phi chnh thc. Mc tng quy m trong giai on u ca khu
vc kinh t phi chnh thc sau ny c th gim xung khi cc khu vc chnh
thc pht trin nhanh hn nh m rng thng mi. Cc nc phn ng khc
nhau trc cc ci cch thng mi. Mt s quc gia c t l phi chnh thc
tng, mt s nc khc khng tng, hoc thm ch sm c tng trng
trong nn kinh t chnh thc. Cc kt qu khc nhau c phn nh trong cc
kt lun khc nhau c tm tt trong nghin cu ny. Tuy nhin, im ct
li y l tm quan trng ca chnh sch.
Nghin cu ny xem xt bn phng thc t c tnh lin kt c
tnh b sung ln hn gia thng mi v cc chng trnh vic lm bn vng.
Phng thc u tin tp trung to iu kin cho qu trnh chnh thc ha
cc cng ty, bt k quc gia hi nhp vo nn kinh t quc t mc no.
Phng thc tip theo xut h tr qu trnh chuyn i ca ngi lao ng
t vic lm phi chnh thc sang vic lm chnh thc. Phng thc th ba xem
xt lm th no ci cch thng mi mt cch c li cho vic lm, gip qu
trnh ti phn b vic lm theo hng c li cho tng trng vic lm. Phng
thc th t nhn mnh tm quan trng ca s gn kt gia thng mi v
cc chnh sch th trng lao ng.
Cc chnh sch chnh thc ho khu vc kinh t phi chnh thc
Mc d cn bt ng quan im v vic liu chnh ph c nn tch cc
theo ui cc chnh sch h tr cng khai v minh bch v khu vc phi chnh
thc v vic hoch nh cc chnh sch ny nh th no, nhng cc chuyn
gia vn ng thun v mt s vn . Khng c chin lc duy nht c th p
dng trong mi tnh hung. S thnh cng hay tht bi ca cc chnh sch
CHNH SCH
ph thuc vo bn thn cc chnh sch cng nh ph thuc vo bi cnh

chnh tr, kinh t, x hi, vn ha c th trong cc chnh sch c thc
hin. Mt chin lc thnh cng mt quc gia c th hoc cho mt ngnh
c th c th khng ph hp vi mt quc gia hoc ngnh khc. Mt kt lun
c hu ht cc chuyn gia chia s l tm quan trng ca truyn thng.
Chnh ph cn thng bo cho tt c cc thnh vin trong khu vc phi chnh
thc v ca cc chnh sch.
Nh cp trn, cc chnh sch chnh thc ha khu vc phi chnh thc
khc nhau thng da trn cc quan im v khu vc phi chnh thc. Trng
phi php l cho rng ch cn gim ro cn gia nhp khu vc chnh thc v ci
thin vic tip cn ti chnh l khuyn khch cc c s phi chnh thc
ng k, vay vn, tn dng tt c cc li ch ca tnh trng chnh thc v bng
cch lm nh vy, nng cao nng sut v nng lc giao dch thng mi v
pht trin. Trng phi cu trc cho rng ch cn y mnh vic thc thi cc
quy nh v tin hnh cuc chin chng trn thu th s loi b c tnh trng
phi chnh thc. Cui cng, quan im nh nguyn cho rng cch tip cn tt
nht loi b cc c s phi chnh thc l h tr thnh lp cc cng ty chnh
thc mi v s pht trin cc cng ty chnh thc hin ti.
Da trn phng php tip cn a phn khc tho lun trong phn trc,
chin lc chnh thc ha tt nht l kt hp cc yu t t cc chin lc
khc nhau. Trn thc t, cc thc t thnh cng cho thy cn pht trin mt
nhm ng b cc sng kin chnh sch, thc y s ng b v tng cng
s gn kt tch cc ca cc hot ng. Ngoi ra, kinh nghim cho thy tm
quan trng ca vic trin khai thc hin.
H tr qu trnh chnh thc ha khu vc phi chnh thc
Chnh ph cng c th h tr qu trnh chuyn i ca ngi lao ng t
vic lm phi chnh thc sang vic lm chnh thc. iu ny c th c thc
hin thng qua cc chnh sch tp trung vo vic cung cp: (a) h tr cho ngi
lao ng ang chuyn ra khi khu vc phi chnh thc, (b) mng li an sinh
x hi c bn cho nhng ngi tip tc lm vic trong khu vc phi chnh thc.
Nh trnh by, t l phi chnh thc ca lao ng c tay ngh thp c
bit cao. Do , bt k chin lc chnh thc ha no ti th trng lao ng
u cn phi vt qua tr ngi cu trc thc hin thnh cng vic chuyn
dch sang th trng lao ng chnh thc. Tuy nhin, m rng hoc thit lp
457
458
h thng gio dc i hi ngun lc v thi gian. u t ngy hm nay c

th cn vi nm hoc thm ch nhiu thp k mi pht huy tc dng. Quan
trng hn, c th khng cn tip cn c nhng ngi hin ang trong th
trng lao ng c na. Do , chnh sch gio dc cn tnh n cc iu
kin ban u v cung cp o to, h tr gio dc cho nhng i tng trong
khu vc kinh t phi chnh thc. Mt iu tt l nhiu nc, khu vc kinh t
phi chnh thc cng pht trin cc c s gio dc o to ca mnh. mc
c bn, cc nh hoch nh chnh sch cn m bo tiu chun ti thiu
trong cc chng trnh o to duy tr v tng bc nng cao cht lng
k nng. Cch tip cn ny c th c kt hp vi s h tr bng cch cng
nhn rng ri cc k nng bn ngoi nhm x hi c th.
Cc n lc gii quyt vic lm phi chnh thc - c bit l phn khc
trn ca khu vc cng yu cu phi hin i ha v ci cch h thng thu.
iu ny ch lin quan mt phn n vic gim mc thu sut cn bin v
c th i hi cc thay i trong qun l thu. Thc hin ci cch ng k i
tng np thu, hi ha quy tc qun l thu v cc quy nh, thng xuyn
cp nht ng k ca cc cng ty v i tng np thu v cho php t nh
gi mc nht nh c th gip tng thu thu v hnh vi tun th, gim
gian ln v tham nhng. Ngoi ra, n gin ha thi hn np thu v cc quy
tc r rng v cc khon khu tr thu v cc khon ph cp l mu cht
khuyn khch ngi dn ngy cng tun th lut thu. Tuy nhin, hiu qu
ca h thng nh vy trong vic gim quy m ca nn kinh t ngm c th
phn no ph thuc vo nng lc ca cc c quan chnh ph trong vic cung
cp cc dch v cng c ngi np thu nh gi tt.
Mt cuc tranh lun kh quan trng v cu hi liu vic p dng
nghim ngt cc tiu chun lao ng quc t c cn tr qu trnh chnh
thc ha. Nhng ngi khng ng tnh p dng cc tiu chun ny cho
rng chng c xu hng lm cho th trng lao ng cng nhc, do cn
tr to ra vic lm trong khu vc kinh t chnh thc. Mt khc, thc thi
cc tiu chun lao ng v cc quy nh ca chnh ph c th ci thin vn
hnh ca khu vc phi chnh thc v gip qu trnh chuyn i vic lm t
phi chnh thc sang chnh thc. Thng thng, tiu chun hin hnh trong
khu vc kinh t chnh thc c tc ng n cc phn khc th trng lao
ng phi chnh thc.
CHNH SCH
Chnh thc ha vic lm cng c th c khuyn khch mt cch trc

tip hn thng qua cc khon tr cp thu hoc ct gim thu thu nhp c
chn lc v cc khon ng gp an sinh x hi. Tuy nhin, cc chnh sch ny
cn chn lc i tng v v th i hi phi c y thng tin v th trng
lao ng m khng phi lc no cng c sn. Cc quc gia phi tha nhn
rng, nu thc hin ring r, cc chnh sch ny khng phi l php mu cho
vic chnh thc ha th trng lao ng. Thay vo , cc chnh sch mang
tnh b sung ln nhau cn phi c thc hin ng thi nhm pht trin k
nng ca ngi lao ng v ci thin nhanh chng nng sut ca ngi lao
ng c th lm vic lu di trong khu vc chnh thc.
Cc chnh sch khng d p dng cho tt c lao ng thuc khu vc
phi chnh thc. Do , vic xy dng h thng h tr cho nhng ngi vn
lm vic trong khu vc kinh t phi chnh thc l rt quan trng. Cung cp
an sinh x hi c bn c th gip gim cc ri ro trong th trng vic lm
v ci thin s vn hnh ca th trng lao ng phi chnh thc. Tuy nhin,
ngi ta e ngi cc chnh sch nh vy s to ra gnh nng ti chnh c bit
cc nc c khu vc kinh t phi chnh thc ln. V vy phng php ny
khng c ng dng rng ri. V vn ny, c bng chng cho thy
rng c th cung cp mt mc an sinh x hi ti thiu vi chi ph va phi
m khng gy sc p cho ngn sch. Hn na, cc nc c mt s hnh
thc t t chc trong khu vc kinh t phi chnh thc - v d, thng qua cc
hip hi ca ngi lao ng, cc chnh ph c th h tr cc c ch tng
h ny bng cch cung cp cc khon th chp cn thit v khng cn trc
tip qun l cc dch v bo him. Ni chung, cng ng a phng v cc
sng kin cn c s dng nh nh n by nhm gip thc hin cc chnh
sch trong khu vc kinh t phi chnh thc, qua nng cao hiu qu ca
cc chnh sch ny. i thoi x hi gia ngi s dng lao ng v ngi
lao ng, k c cp quc gia, l rt quan trng cho s thnh cng ca cc
chin lc chnh thc ha.
Chnh sch thng mi c li cho vic lm
Ci cch thng mi c th c thc hin theo hng c li cho vic lm,
lm cho qu trnh ti phn b vic lm c li cho tng trng vic lm. Mc d
khng c nhiu thng tin v cc kha cnh kinh t vi m ca qu trnh chuyn
i din sau khi thc hin ci cch thng mi, mt s nguyn tc chung
459
460
c thit lp nhm xy dng mt tp hp cc chnh sch vng chc c kh

nng lm cho cc ci cch thng mi mang li li ch cho th trng lao ng.
Trc tin, c th cn p dng mt qu trnh tng bc gip cc nh hoch
nh chnh sch, ngi lao ng v cc cng ty iu chnh i vi mi trng
mi. Nh nu trong nghin cu, d b ro cn thng mi c kh nng lm
gia tng tnh d tn thng ca th trng lao ng trong ngn hn, mc d
vic ny c th mang li li ch v di hn. Cc nh hoch nh chnh sch cn
phi tnh n s nh i ny khi cn nhc gia cc la chn ci cch khc
nhau. V vn ny, s linh hot dnh cho cc nc ang pht trin trong cc
cuc m phn thng mi v trong cc quy tc ca WTO s gip gim bt chi
ph iu chnh trong ngn hn. Tuy nhin, qu trnh m ca nn c cng t
s iu chnh mt cn i cng tt. Ch m ca mt s khu vc ca nn kinh
t trong khi vn ng ca mt s khu vc khc hoc che ch cho cc cng
ty khi cnh tranh nc ngoi c nguy c lm trm trng thm s bin dng
trong nn kinh t v c th khng mang li bt k li ch kinh t v m no.
Ngoi ra, m rng thng mi khng ch gii hn vic cnh tranh vi hng
nhp khu - s pht trin ca mt khu vc hng v xut khu l rt quan
trng gim cc chi ph iu chnh lin quan n ci cch thng mi v
gip ngi lao ng chuyn i t cc ngnh cnh tranh vi nhp khu sang
cc ngnh hng ti xut khu. Trong bi cnh ny, Chng trnh h tr cho
cc sng kin thng mi c th ng mt vai tr quan trng. M rng thng
mi khu vc v a phng c th c tc dng trong vic a dng ha nn kinh
t. Cui cng, nghin cu lp lun rng cn cng b cc ci cch thng mi
theo cch to lng tin. iu chnh s din ra nhanh hn nu ngi lao ng
v cc cng ty tin rng xu hng m rng thng mi l khng th o ngc.
Thc hin Chng trnh vic lm bn vng l cn thit trong lnh vc ny.
S ng b gia cc chnh sch thng mi v chnh sch th trng lao ng
Cc phng php tip cn trc c xu hng tin rng li ch t thng

mi s t ng ri xung gip to ra vic lm v tng tin lng. Cc cch
tip cn ny dng nh khng t c kt qu kh quan v cn nhn
thc r rng hn v s tng tc gia thng mi v vic lm bn vng. Mt
cch tip cn khc tm cch a mt s tiu chun lao ng vo cc tha
thun thng mi quc t, c bit l cc tiu chun lao ng c bn c
xc nh trong cc Tuyn b ca ILO nm 1998 nh t do hi hp v cng
CHNH SCH
nhn trn thc t quyn thng lng tp th, loi b tt c cc hnh thc
lao ng cng bc hoc bt buc, bi b trn thc t lao ng tr em v
loi b phn bit i x trong vic lm v ngh nghip. Mc d phng php
ny khng t c ng thun trong WTO, nh nu trong Tuyn b
ca cc B trng ti Singapore, cc thnh vin cng nhn trch nhim ca
ILO trong vic thit lp v ph trch cc tiu chun lao ng. Mt s hip
nh thng mi song phng a vo cc quy nh tng t. Tuy nhin,
khng thy r mc m ngi lao ng cc nc c lin quan thc s
c hng li t cc quy nh . Dng nh cc tiu chun ca th trng
lao ng khu vc chnh thc c tc ng lan ta ng k i vi iu kin lm
vic trong khu vc kinh t phi chnh thc. V d, vic tng tin lng ti thiu
nu c nghin cu v chun b k lng cng c th nng cao tin cng ca
ngi lao ng phi chnh thc v thm ch c th - nh nu trong nghin
cu ny- tng khuyn khch to vic lm chnh thc.
Mt cng c khc c th gip cc nc thch nghi vi vic m rng thng
mi l vic trin khai rng ri hn cc chnh sch th trng lao ng tch
cc. Khi c xy dng cn thn, cc chnh sch nh vy chng t l cc
cng c hiu qu v chi ph thc hin vic ti phn b vic lm, ngay c khi
ang din ra iu chnh c cu (thng din ra sau khi m ca thng mi).
Tuy nhin, cc chnh sch nh vy i hi s pht trin ca cc dch v cng
v vic lm, vi nhim v thu thp thng tin ph hp v th trng lao ng
(v d, ti c cu cng ty, ph sn, tuyn dng vic lm v nhu cu o to
ca cc cng ty a phng). Ngoi ra, cn c cc qu cung cp cc ngun
lc cn thit dng cho (ti) o to v cc dch v h tr tm kim vic lm
cho ngi lao ng tht nghip v ngi lao ng phi chnh thc. Cc dch v
ny cn c ngn sch v nhn vin y to lng tin cho ngi lao ng
phi chnh thc v ngi tht nghip. Ch i ko di v cht lng thp ca
cc dch v t vn vic lm v o to c th lm nn lng nhng ngi s
dng dch v v lm h t quan tm. Bng chng hin ti cho thy rng cc
chnh sch th trng lao ng ch ng hiu qu chim di 1,5% GDP. Ngn
sch ny c th do vin tr pht trin chnh thc ti tr ti cc quc gia thiu
nng lc ti chnh trin khai h thng ny.
Quan trng hn, thng mi v chnh sch th trng lao ng cn c
thc hin theo mt cch phi hp. Cn tng cng pha cung ph hp vi m
461
462
rng thng mi thc y cc li ch lu di ca hi nhp quc t xut

hin mt cch nhanh chng. C th trc tin ch cn g b cn tr i vi
tng trng ca cc c s sn xut kinh doanh v to vic lm, v d gnh
nng hnh chnh hoc quyn s hu khng c xc nh r rng hoc thiu
gi chnh sch thch hp, nh nu trn. Qu trnh m rng thng mi
c th bc l mt s hn ch cn tr tng trng doanh nghip v to vic
lm. Do , cc nh hoch nh chnh sch cng c th s dng qu trnh m
rng thng mi nh mt cng c khm ph. Cui cng, s hp tc cht
ch gia cc B c th thc y hn na vic trao i thng tin, thit lp
v sau iu chnh dn, mt chng trnh ci cch rng ri. Cn vai tr ca
cc t chc quc t l cung cp h tr nht qun cho ci cch chnh sch,
cng nh h tr k thut trong thit k, thc hin v iu phi cc ci cch
nng cao phc li.
Ti liu tham kho

Fiess, N.M., M. Fugazza et W.F. Maloney (2008), Informality and
Macroeconomic Fluctuations, Discussion Paper, No. 3519, Institute for the
Study of Labour, Bonn.
Harris, J.R. et M.P. Todaro (1970), Migration, Unemployment and
Development: a Two-sector Analysis, American Economic Review, vol. 60(1),
pp. 126-142.
Lewis, W.A. (1954), Economic Development with Unlimited Supplies
of Labour, in The Manchester School, vol. 28(2), pp. 139-191, Blackwell
Publishing Ltd et University of Manchester.
Portes, A., M. Castells et L.A. Benton (1989),The Informal Economy:
Studies in Advanced and Less Developed Countries, The Johns Hopkins
University Press, Baltimore, MD.
Soto (de), H. (1989),The Other Path, Harper and Row, New York.
CHNH SCH
4.2
KHU VC KINH T PHI CHNH THC,

CUC KHNG HONG V
CHNH SCH CNG TI VIT NAM
Jean-Pierre Cling, Mireille Razafindrakoto
v Franois Roubaud
Khu vc kinh t v vic lm phi chnh thc (trong bi vit ny gi l chung

l khu vc kinh t phi chnh thc) hin nay ni chung cha c bit n
nhiu v ang l l hng kin thc v kinh t v x hi. Mc d quy m ca
khu vc ny ti cc nc ang pht trin v ang chuyn i ny l rt ln,
song vn cha l mi quan tm ca chnh sch cng. Vit Nam khng phi l
ngoi l. Trong tm trng hn hoan v thnh cng ca chnh sch m ca v
vic xy dng nn kinh t th trng (chnh sch i mi) bt u t nm nm
1986, cc nh hoch nh chnh sch ca Vit Nam coi khu vc kinh t phi
chnh thc nh khng tn ti hoc l s bin mt mt cch nhanh chng. Da
trn quan nim mang tnh pht trin v gin n v chuyn dch c cu, cc
nh hoch nh chnh sch coi qu trnh chuyn i kinh t gn y nh mt
cuc i chuyn dch lao ng t lnh vc nng nghip sang cng nghip v
dch v. Trong bi cnh , khng c nhu cu thc hin cc chnh sch ring
h tr khu vc kinh t phi chnh thc, m cho n by gi vn l mt lnh
vc xa l i vi cc nh hoch nh chnh sch. Cuc khng hong kinh t v
ti chnh ton cu tc ng n Vit Nam nm 2009 l ra c th c coi
l dp xem xt vai tr ca khu vc kinh t phi chnh thc nh mt b m
463
464
lm gim cng thng trn th trng lao ng v nhn thc v s cn thit

phi quan tm n khu vc ny. Dp ny b b l. Mt ln na, mi s ch
tp trung vo s gia tng nn tht nghip v cc bin php h tr khu vc
chnh thc phc hi nn kinh t v to vic lm. Trn thc t, cc bin php
duy nht dnh cho khu vc kinh t phi chnh thc li c tnh cht cng ch.
V d cc t trc xut nhng ngi bn hng rong, l cc bin php khng
ph hp v khng hiu qu, nhng li l mt phn ca chnh sch lm p
th ti cc thnh ph ln.
Bi vit ny a ra nh hng cho cc bin php chnh sch cng v
cch i x vi khu vc phi chnh thc, da trn cc d liu nh lng
phong ph do cc tc gi thu thp, nhm o lng quy m, phn tch cc
c im, phng thc hi nhp, c ch vn hnh v ng thi ca khu vc
ny, c bit l trong giai on khng hong. Thng thng, cc khuyn
ngh chnh sch kinh t i vi khu vc kinh t phi chnh thc khng da
trn phn tch ng tin cy v tnh trng ca khu vc ny do thiu thng
tin thng k c tnh i din. Do , cc phn tch na n nh nhau, da trn
mt lot nhn nh chung chung khng c kim chng thc nghim v
t hn c th hon ton sai. Nghin cu chnh sch l tip ni nghin cu
trc ca chng ti v th trng lao ng v khu vc kinh t phi chnh
thc ti Vit Nam (Cling v nhng ngi khc, 2010a v 2010b, Nguyn
Hu Ch v nhng ngi khc, 2010; Demenet v nhng ngi khc, 2010).
Kt qu thc chng chnh c rt ra t hai cuc kho st tin hnh cp
ton quc v vic lm trong nm 2007 v 2009 (Tng cc Thng k, nm
2008 v 2010) v hai cuc iu tra ring v khu vc phi chnh thc (cc
cuc iu tra 1-2-3) do cc tc gi ca bi vit ny thc hin cng nm ti
H Ni v Thnh ph H Chi Minh trong khun kh ca mt hp tc nghin
cu quc t1.
Phn u ca bi vit ny nhn mnh tm quan trng v vic lm trong
khu vc phi chnh thc ti Vit Nam, m t c im chnh v vin cnh pht
trin ca khu vc ny trong trung hn. Phn th hai nh gi cc phng
thc iu chnh ca vic lm khi xy ra khng hong, c bit l tc ng
1
y l mt chng trnh do Tng cc Thng k (GSO) Vit Nam v Vin Nghin cu Pht trin (IRD) phi
hp thc hin t nm 2006 n 2011. Cc tc gi ca bi vit lm vic ti Vit Nam trong thi gian thc
hin chng trnh ny.
CHNH SCH
ca khng hong i vi khu vc phi chnh thc. Phn th ba cp n tnh

trng phi chnh thc ti hai thnh ph chnh l H Ni v Thnh ph H Ch
Minh, ni thu thp c thng tin chi tit. Phn th t trnh by mt s
suy ngh v chnh sch cng cn xy dng cho khu vc phi chnh thc. Mc
d tp trung vo trng hp ca Vit Nam, xut ca chng ti c phm vi
rng hn v nhm mc ch ng gp vo cuc tho lun v chnh sch i
vi khu vc ny cc nc ang pht trin.
1. Khu vc kinh t phi chnh thc, ngun cung cp

vic lm phi nng nghip ln nht
Cc cuc iu tra do Tng cc Thng k thc hin t nm 2007 ln u
tin cung cp cc d liu ng tin cy v i din cp quc gia v
khu vc kinh t phi chnh thc. Cc cu hi iu tra c cc tc gi xy
dng ph hp vi cc khuyn ngh quc t v c bit dng o lng khu
vc kinh t phi chnh thc (Razafindrakoto v nhng ngi khc, 2008). Cc
cuc iu tra cho thy r vai tr to vic lm ca khu vc kinh t phi chnh
thc v cc c trng nh vic lm thu nhp thp, bp bnh v khng c
bo him x hi.
Khu vc phi chnh thc c quy m ln v vic lm bp bnh

Bng 1 trnh by cc c im chnh ca vic lm ti Vit Nam theo
ngnh. Theo nng nghip vn chim gn mt na (48%) vic lm v khu
vc kinh t phi chnh thc chim gn 1/4 tng s vic lm v l ngun vic
lm phi nng nghip chnh (mt na vic lm ngoi nng nghip).
Bng 1. Cc c im ca lao ng v vic lm theo khu vc Vit Nam, 2009
Khu vc
Khu vc cng
S vic
lm
(1 000)
Cu
trc
(%)
Nhp Ch
h
c
(%) (%)
Nhn
vin
(%)
4 615
9,7
10,4
99,7
43,6
Ngh a Vic lm phi

Thu nhp
chnh thc
phng
trung bnh
(%)
(%)
thng
(1 000 VND)
1 964
96,4
12,5
465
466
DN nc ngoi
1 376
2,9
32,1
25,4
99,9
1 735
97,6
12,9
DN trong nc
3 669
7,7
16,0
33,0
93,6
2 093
86,4
48,1
DN t nhn chnh thc
3 688
7,8
8,4
37,6
36,4
1 805
33,8
51,5
Khu vc phi chnh thc
11 313
23,8
5,6
42,9
26,7
1 273
7,8
100
Nng nghip
22 838
48,0
2,4
39,7
9,6
703
1,1
98,6
Tng
47 548
100
6,3
39,7
33,6
1 185
23,8
80,5
Mc d cc c im kinh t - x hi ca lc lng lao ng lm vic

trong khu vc phi chnh thc kh gn vi mc trung bnh quc gia (ngoi
tr hc vn), cc thuc tnh ca vic lm rt khc v ni chung c cht
lng thp hn so vi cc khu vc khc (khng k nng nghip). T l
nhn vin hng lng nh k thp (27%) v cc hnh thc tha thun
lao ng bp bnh hn rt nhiu: hn 99% hp ng ming (25% khng
c hp ng), so vi ch c 3% trong khu vc cng, 10% nhn lng theo
thng (tr lng thng l ph bin cc khu vc khc), a s c tr theo
ngy, theo sn phm hoc hoa hng. i vi tt c ngi lao ng trong
khu vc ny, t l c bo him x hi l khng ng k (0,1%), so vi 87%
trong khu vc cng v cc cng ty nc ngoi v gn 50% trong cc cng
ty trong nc. Nhng ngi lao ng trong khu vc phi chnh thc c thu
nhp thp nht trong cc khu vc ngoi nng nghip, iu ny c mi lin
h vi trnh vn ha thp (thp nht ngoi nng nghip). Ngoi ra hu
nh tt c vic lm trong khu vc phi chnh thc khng din ra ti c s
kinh doanh c th (m nh hoc trn ng ph) v y l mt biu hin
ca vic lm bp bnh.
Cuc iu tra cng cung cp mt thc o v vic lm phi chnh thc,
c xc nh theo cc khuyn ngh quc t l tt c vic lm khng c
hng bo him x hi, bt k ngnh no (Cling v nhng ngi khc,
2010a). cp quc gia, s vic lm phi chnh thc chim 80,5% tng s
vic lm trong nm 2009, c ngha l ch c 9 triu ngi c bo him x
hi d l bt buc hoc t nguyn (VASS, 2010). Ton b vic lm trong khu
vc phi chnh thc v phn ln vic lm nng nghip (98,6%) c tnh cht
phi chnh thc. Nhng vic lm phi chnh thc phn b khng u trong cc
CHNH SCH
khu vc khc nhau: chim gn nh mt na s vic lm trong cc doanh

nghip trong nc v doanh nghip t nhn, v hn 10% vic lm khu vc
cng v trong cc cng ty nc ngoi (Razafindrakoto Roubaud v nhng
ngi khc, 2011).
S gia tng c tnh xu hng ca khu vc kinh t phi chnh thc

V lu di, cng vi s pht trin ca t nc, quy m ca khu vc
kinh t phi chnh thc s gim, ging nh quy m thu hp ca khu vc
ny cc nc pht trin (La Porta v Schleifer, 2010; Bacchetta v nhng
ngi khc, 2009). Tuy nhin, c ch ny ch c th xut hin trong di
hn nh Bacchetta Ernst v nhng ngi khc (2009) nu: t l phi
chnh thc t thay i theo thi gian v t phn ng i vi tng trng
kinh t nhanh, m ca thng mi. Di tc ng ca tng trng kinh
t nhanh chng ca Vit Nam t nhng nm 1980 v t khi tin hnh cng
cuc i mi, hy vng quy m ca vic lm phi chnh thc s gim mc d
tc chm.
Cc cuc iu tra VHLSS (Kho st mc sng h gia nh Vit Nam) v
cc iu kin sng ca h gia nh do Tng cc Thng k thc hin vi s h
tr ca Ngn hng Th gii t nhng nm 1990, c th cho php hnh dung
c phn no din bin vic lm trong khu vc ny trong nhng nm gn
y. Theo Nguyn Hu Ch (2012), t trng ca khu vc phi chnh thc trong
tng s vic lm tng t 23,2% ln 26,6% trong cc nm t 1998 n 2008.
Hn na, mc tng cao nht l ti hai khu vc cng nghip ln nht ca t
nc, ng bng sng Hng (khu vc H Ni) v ng Nam (khu vc Thnh
ph H Ch Minh). Mc d t l lao ng hng lng tng v khu vc t nhn
chnh thc c pht trin, nhng khu vc kinh t phi chnh thc vn gia tng
ti Vit Nam. y l kt qu ca hin tng gn lin vi qu trnh chuyn i
nng nghip, th v tng trng dn s nhanh2.
Hn na, d bo vic lm n nm 2015 m chng ti a ra t xu
hng trc v ngay c trc khi khng hong din ra, cho thy rng
vic lm trong khu vc phi chnh thc v quy m tng i ca khu vc
ny trong tng th vic lm s tip tc tng trong cc nm ti (Cling v
2
McCaig et Pavcnik (2011) khng ng vi kt lun ny m cho rng vic lm trong khu vc phi chnh
thc gim trong nhng nm 2000, do nn kinh t tng cng m ca ra quc t.
467
468
nhng ngi khc, 2010). V cung lao ng, ln u tin Vit Nam trong
mt giai on thng d nhn khu hc, theo thanh nin n tui i
lm t gia nhp th trng lao ng (hn mt triu ngi mi nm) v
hin tng ny s ko di cho n gia thp nin 2010. ng thi, tng
trng ca khu vc t nhn chnh thc d vi tc nhanh (nu cn duy
tr) vn khng hp th ht s ngi gia nhp th trng lao ng
trong khi vic lm nng nghip (chim gn mt na tng s vic lm)
s gim theo xu hng chung. Do ngay c nu nn kinh t Vit Nam
tng trng mnh m tr li v tc ng ca khng hong khng cn na
th cc d bo ny vn cho rng khu vc kinh t phi chnh thc s tip tc
chim t trng ng k trong tng vic lm.
Hnh 1. D bo nhng thay i vic lm theo khu vc t nm 2007 n
2015 (%)
Ngun: Cling, Razafindrakoto v Roubaud (2010).
Theo c tnh ca chng ti, khu vc phi chnh thc s tip tc ng gp

ng k vo tng th vic lm vi mc tng khong 27% vo nm 2015. Chc
chn, vic lm trong cc cng ty nc ngoi s tng trng 179,6% trong giai
on t nm 2007 n 2015 (gn gp ba ln, tc l thm gn 1,6 triu lao
ng) v vic lm trong khu vc phi chnh thc s tng 33,8% trong cng thi
k, chim khong 3,7 triu lao ng.
CHNH SCH
2. Tc ng ca cuc khng hong i vi vic lm v

khu vc phi chnh thc cp quc gia
Vit Nam b nh hng bi cuc khng hong ti chnh v suy thoi
kinh t ton cu bt u vo nm 2008. D t chu nh hng hn so vi
nhiu nc chu phi chu ng suy thoi nm 2008-2009, iu ny
khin tng trng chm li. Tc ng kinh t v m chnh ca cuc khng
hong c mt s nghin cu phn tch (L ng Doanh, nm 2009,
Ngn hng Th gii, 2009; Riedel, 2009). Tt c nghin cu ny ch ra rng
cc tc ng kinh t v m ca cuc khng hong i vi cc h gia nh l
kh nghim trng, c bit l do tnh trng mt vic lm v s dch chuyn
lao ng sang cc cng vic bp bnh trong khu vc phi chnh thc hoc thm
ch tr li vi vic lm nng nghip.
Tuy nhin, cc nghin cu ny khng cung cp cc bng chng nh lng
lm c s cho cc kt lun nu ra v khng phn tch c th tc ng ca cuc
khng hong i vi th trng lao ng. Cn c bit lu th trng lao
ng v, ging nh cc nc ang pht trin khc, vic lm l ngun thu nhp
chnh v gn nh duy nht ca ngi dn (c bit l do h thng an sinh x
hi cha pht trin). Nh vy, cn phn tch vic lm nh gi tc ng ca
khng hong kinh t i vi iu kin sng ca h gia nh. c bit, tc ng
ca cuc khng hong i vi khu vc phi chnh thc ti Vit Nam hu nh
cha c bit ti, tr mt vi nghin cu nh tnh nh v mt s b phn
trong khu vc ny hoc cc nhm i tng c th b mt vic lm3. c tnh
rng hn 20% ngi di c t cc vng nng thn mt vic lm v phi tr
v nh nng thn (cc th trn ngho b nh hng nhiu nht). Hai nghin
cu do UNDP ti tr (Warren-Rodriguez, 2009; Nguyn Vit Cng v nhng
ngi khc, 2009) tm cch nh gi nh lng tc ng tng th ca cuc
khng hong ln th trng lao ng. S dng phng php tng t da trn
s co gin ca vic lm i vi tng trng, c hai nghin cu nhn thy
tc ng ng k ca khng hong, t vic lm mi c to ra khin t l tht
3
Phm Q. Ngc (2009) nghin cu v vic lm ti cc doanh nghip chuyn xut khu. Mt s bo co ca
Vin Khoa hc X hi Vit Nam v Ngn hng Th gii (VASS, 2009, inh Th Thu Phng, 2009, Nguyn
Ngc Anh, 2009; Tam Giang Nguyn, 2009; Turk v Mason, 2010) phn tch tnh hnh lao ng nhp c
v mt nghin cu ca IPSARD (2009) da trn phng vn nng dn ti bn tnh.
469
470
nghip gia tng trong c bit ti cc khu vc th. Khc vi cc nghin cu

trc , Cling v nhng ngi khc (2010) cho thy rng tc ng ca cuc
khng hong ln th trng lao ng s khng lm tht nghip tng v vic
iu chnh s din ra trong khu vc phi chnh thc v nh hng n cht
lng vic lm ging nh ti hu ht cc nc thu nhp trung bnh (Khanna
v nhng ngi khc, 2010).
Tc ng ca cuc khng hong kinh t ti Vit Nam t nh cao nht
trong nm 2008, c th hin bi cc ch s kinh t (GDP hng qu, sn xut
cng nghip, xut khu, lm pht) Do vic phn tch cc kt qu kho
st vic lm trong nm 2007 v 2009 cho php nh gi tc ng thc t ca
cuc khng hong i vi khu vc phi chnh thc.
S n nh c cu vic lm
Vit Nam cng nh cc nc ang pht trin ni chung4, t l tht
nghip l tng i t co gin i vi tng trng kinh t (Biu 2). Hn
na, khi khng hong din ra, tht nghip khng nhng khng tng m cn
gim: t l tht nghip duy tr quanh mc 2,0% trong giai on 2007-2009,
theo s liu cuc iu tra vic lm LFS. Nu phn tch din bin ca t l
tht nghip th, y l mt khi nim thch hp ti Vit Nam, cng theo
LFS ta thy c mc gim ng k, t 3,6% nm 2007 xung 2,8% nm 2009.
Ni chung, t l tht nghip khng phi l ch s o lng cc iu chnh
trn th trng lao ng. mt t nc nh Vit Nam, ni mi quan h
tin lng ch lin quan n t l nh ca lc lng lao ng v nguy c tht
nghip thng khng c h tr ca bo him x hi, tc ng ca vic gim
cu lao ng khng th hin t l tht nghip tng cao m thng qua cc
hiu ng khc (Nguyn Hu Ch v nhng ngi khc, 2010; Razafindrakoto
v nhng ngi khc, 2011).
t nht l ti cc nc thu nhp thp nh Vit Nam thi im khng hong.
CHNH SCH
Hnh 2. T l tht nghip v tng trng GDP ti Vit Nam (1996-2010)

theo %
Ngun: B Lao ng, Thng binh v X hi v Tng cc Thng k (1996-2011);

tnh ton ca tc gi.
T nm 2007 n 2009, cha n 2 triu vic lm c to ra v c cu vic

lm theo khu vc tng i n nh mc d chu tc ng ca khng hong.
Vic lm nng nghip vn gim c s tuyt i v t l phn trm (t 50,4 xung
48,1%). Khu vc phi chnh thc to ra 639.000 vic lm (hn 6%), t trng ca
khu vc trong tng s vic lm tng nh (23,4 ln 23,8%). Nhng iu ng ngc
nhin l khu vc t nhn chnh thc t ra nng ng nht: to c hn mt
triu vic lm mi (hn 41%) trong cc cng ty trong nc v 480.000 vic lm
(53%) trong cc doanh nghip c vn u t nc ngoi (t l ca cc khu vc ny
trong tng vic lm ln lt tng t 5,7 ln 7,7% v t 2 ln 2,9%). Vic lm trong
cc cng ty t nhn chnh thc thay i rt t (183 000 vic lm, tng t 7,7 ln
7,8%). Cc din bin ny th hin bng s gia tng s lao ng hng lng nh
k (t 29,8 ln 33,6%) v s ngi lao ng c hng bo him x hi. Do ,
t l vic lm phi chnh thc gim nh (t 81,9 xung cn 80,5%).
S iu chnh ca th trng lao ng: thiu vic lm v lm nhiu ngh

Trn thc t, vic iu chnh trn th trng lao ng khng din ra thng
qua vic gim s lng cng vic ton thi gian m qua cc knh khc: suy
thoi kinh t th hin qua vic gim s lng gi lm vic trung bnh (t 43,9
471
472
xung 42,6 gi mi tun gia nm 2007 v 2009) v tng vic lm bn thi

gian (t hn 35 gi mi tun): tnh trng ny lin quan n 13,2% ngi lao
ng nm 2007 v 26,7% nm 2009. Nghch l l din bin ny din ra ng
thi vi s gia tng s gi lm vic i vi nhng i tng d b tn thng
nht, phn nh mt hnh thc thiu vic lm v hnh: t l phn trm ca
lc lng lao ng lm vic hn 60 gi mt tun tng t 5,6% ln 9,3% trong
hai nm. Cui cng, cc hot ng lm thm cng gia tng: y l cch b
p s suy gim s gi lm vic trung bnh bng cch tm cc ngun mang
li thu nhp khc. T l lm thm do tng t 18,2% ln 25,4% t nm
2007 n nm 2009, mc tng ny c quan st thy c khu vc nng
thn v thnh th.
3. Tc ng ca cuc khng hong ti H Ni v Thnh

ph H Ch Minh
Trong phn ny, chng ti tp trung phn tch ti hai trung tm tr v
kinh t ln nht c nc l H Ni v Thnh ph H Ch Minh. Mt cuc kho
st ring v khu vc phi chnh thc (HB&IS) c tin hnh ti hai thnh
ph trong nm 2007 v 2009, song song vi cuc kho st vic lm. So vi
cuc iu tra vic lm, kho st HB&IS c ba li th: th nht, kho st m
rng ti v khng gii hn cc vn vic lm m cn o lng vn
cung (sn xut, ti chnh, kh khn, nhu cu h tr, vv) ca cc c s phi
chnh thc. Th hai, kho st cung cp mt thc o ng tin cy hn v thu
nhp so vi kho st vic lm, l phng php c xu hng nh gi thp thu
nhp mt cch c h thng. Cui cng, mu bao gm d liu mng cho php
nh gi ng thi kinh t v nhn khu ca cc cng ty t nhn, iu m
kho st vic lm khng lm c.
Hai thng ip chnh rt ra t vic phn tch cc kt qu iu tra hai
thnh ph ny: s tng trng vic lm mnh m trong khu vc phi chnh
thc gia cc nm 2007 v 2009 v s lng c s t nhn phi chnh thc
c thc y t cuc khng hong v c mt s khc bit ni bt gia H
Ni v thnh ph H Ch Minh, l cc c s t nhn phi chnh thc min
CHNH SCH
Nam b nh hng nhiu hn bi cuc khng hong, c bit l v doanh thu.

Mc d kt qu ny cn c phn tch su hn, chng ta thy rng th
kinh t ca t nc chu nhiu tc ng t cuc khng hong hn do s
ph thuc nhiu vo th trng quc t v m ln hn c mt tc ng
trc tip n khu vc kinh t phi chnh thc.
Tnh trng phi chnh thc gia tng

Kho st vic lm ghi nhn c 3,3 triu vic lm (chnh) ti H Ni v 3,7
triu vic lm ti Thnh ph H Ch Minh (trn dn s tng ng l 6,5 v
7,1 triu trong nm 2009). Trong s ny 1,1 triu lm vic trong khu vc phi
chnh thc (32% tng s) ti H Ni v 1,3 triu lm Thnh ph H Ch Minh
(34%). Nh vy khu vc phi chnh thc s dng nhiu lao ng nht c hai
thnh ph. Tng s c s sn xut t nhn phi chnh thc l 725 000 ti H
Ni v 967.000 ti Thnh ph H Ch Minh trong nm 2009. S gia tng ca
cc c s t nhn phi chnh thc c c tnh mc 23% ti H Ni v n
29% ti Thnh ph H Ch Minh trong hai nm, cn vic lm ti cc cng ty
t nhn tng ln ln lt ti hai thnh ph ny l 6% v 19%. Din bin ny
cng c th ch th hin tc pht trin bnh thng ca khu vc phi chnh
thc do dn s tng trng nhanh chng c hai thnh ph. Tc pht
trin ny thm ch c th b chm li do suy thoi kinh t ni chung v gim
mc cu. Ngc li, ngi ta c th a ra gi thuyt rng khu vc kinh t
phi chnh thc pht trin lch chu k so vi phn cn li ca nn kinh t. S
gia tng cc hot ng lm thm t nm 2007 v 2009 nh nu trong cc
cuc iu tra vic lm (Razafindrakoto v nhng ngi khc, 2011), c th
gp phn lm tng s lng cc cng ty t nhn v nh vy l ph hp
vi gi thuyt ny.
Trn thc t, vic gim t l chnh thc ha trong thi k ny cho thy
suy thoi kinh t 2008-2009 gy ra hin tng phi chnh thc ha v tc
ng n c hai thnh ph v hu ht cc ngnh cng nghip: nm 2009,
doanh nghip t nhn chnh thc chim 15,3% ti H Ni v 17,6% tng s
cc doanh nghip v c s sn xut t nhn ti Thnh ph H Ch Minh. Cc
t l gim ng k. Phn tch d liu mng da trn mt mu nh ca cuc
kho st xc nhn qu trnh phi chnh thc ha ny: mt t l ln n 31%
cc doanh nghip t nhn chnh thc ti H Ni v 15% ti Thnh ph H
473
474
Ch Minh chuyn sang khu vc phi chnh thc, trong khi chiu ngc li ch
c khong mt phn mi (Bng 2). Cc doanh nghip t nhn chuyn sang
tnh trng phi chnh thc c quy m trung bnh nh hn (gi tr gia tng, s
lng nhn vin), nng sut thp hn v bp bnh hn (khng c c s kinh
doanh).
Bng 2. Mc chnh thc ha v phi chnh thc ha gia cc nm 20072009 (%)
T l Chnh thc ha
Ngnh (2007)
T l Phi chnh thc ha
H Ni
Thnh ph H
Ch Minh
H Ni
Thnh ph H Ch
Minh
Cng nghip
4,5
9,5
25,4
9,0
Thng mi
10,9
12,9
26,1
10,6
Dch v
7,7
8,5
47,3
26,1
Tng cc DN t nhn
8,3
10,2
31,1
15,3
Ngun: IS & HB, H Ni v Thnh ph H Ch Minh, 2007 v 2009, kho st

panel, Tng cc Thng k / IRD-DIAL, tnh ton ca tc gi.
Lu : Chnh thc ha c ngha l c s sn xut v kinh doanh t nhn c
thng k l phi chnh thc trong nm 2007 v tr thnh doanh nghip nm 2009.
Phi chnh thc ha l qu trnh ngc li.
Tc ng ca cuc khng hong ln hiu qu hot ng kinh t v

iu kin sinh hot ca cc h gia nh ti H Ni v Thnh ph
H Ch Minh
Rt kh phn tch din bin thu nhp trong thi k lm pht cao. Cc
kt qu tri ngc v ph thuc vo cc ch s c s dng. Ti H Ni, thu
nhp bnh qun thc t trong khu vc phi chnh thc tng 22%. Ti Thnh
ph H Ch Minh, thu nhp thc t gim (-3,5%). Nhng thu nhp trung v
tng ln (+10,9%). Khng ging nh H Ni, cc c s c doanh thu (ln
nht hoc hiu qu nht) c mc tng thu nhp chm hn mc trung bnh.
C l, hu ht cc n v ny gn cht vi khu vc kinh t chnh thc v do
l nn nhn chnh ca cuc khng hong.
CHNH SCH
Cc kho st nh tnh xc nhn rng khu vc kinh t phi chnh thc

gp nhiu kh khn nghim trng hn ti Thnh ph H Ch Minh. Gn
mt na (46%) cc c s t nhn ti Thnh ph H Ch Minh ni rng h
b gim doanh thu t gia cc nm 2008 v 2009 (Bng 3). T l ny H
Ni l 1/4 (23%). Mc d cc kt qu ny cn c din gii mt cch thn
trng do s thiu chnh xc ca cu tr li nh tnh lin quan n thc o
din bin thu nhp, chng c xu hng xc nhn thc t suy thoi, c bit
nghim trng ti Thnh ph H Ch Minh. S tng phn gia hai thnh ph
l ph hp vi nhng quan st trn. Gi tr ca d liu nh tnh cng cho
thy mc nghim trng ca cuc khng hong t gc cm nhn ca
cc doanh nhn.
Bng 3. Din bin ca thu nhp, tit kim v chi tiu h gia nh (% ch
c s t nhn)
H Ni
Thnh ph H Ch Minh
Tng
Gim
Hiu (1)
Tng
Gim
Hiu (1)
Din bin thu nhp
34,5
23,3
11,2
10,6
45,6
-35,0
Din bin tit kim
10,5
36,0
-25,5
3,2
48,1
-44,9
Thc phm
Y t
Gio dc
Thc phm
Y t
Gio dc
9,5
7,5
5,8
36,8
16,7
6,7
S h gim chi tiu
Ngun: iu tra HB&IS, H Ni v Thnh ph H Ch Minh, 2009, Tng cc

Thng k / IRD-DIAL; tnh ton ca tc gi.
Ghi ch: (1) Chnh lch gia % Tng-Gim.
4. H ly i vi chnh sch cng

Khu vc kinh t phi chnh thc l mt thnh phn thit yu ca nn kinh
t Vit Nam, vi quy m thm ch cn tng ln k t khi xy ra cuc khng
hong. Cho d cc gi nh tng trng cho nhng nm ti nh th no th khu
vc kinh t phi chnh thc s vn tn ti. Tuy rt linh hot nhng khu vc kinh
t phi chnh thc tri qua giai on kh khn trong cc nm 2008-2009,
c bit ti Thnh ph H Ch Minh, ni tc ng ca khng hong c
475
476
quan st r rng, vi cc tc ng ln ti iu kin sng ca cc h gia nh.

iu ny i hi cn nghin cu tnh hnh a phng. Ngoi cc kh
khn ngn hn, phn tch v khu vc kinh t phi chnh thc cho thy cc h
ly quan trng v chnh sch kinh t c chng ti cp trong phn ny.
Chng ti cho rng: u tin phi cng nhn s tn ti hp php ca khu
vc phi chnh thc, lm r cc nh ngha v a vo theo di lu di trong
s liu thng k chnh thc, tip n l gii thch r cho mi ngi mt cch
minh bch v d hiu cc tiu ch ng k doanh nghip t nhn, ng thi
n gin ha th tc hnh chnh cn thit, v cui cng l xut chnh sch
dnh ring cho khu vc kinh t phi chnh thc (thu v tr cp).
S cng nhn khu vc phi chnh thc

Trc tin, cn nhn nhn rng khu vc phi chnh thc vn cn l mt
khu vc b ng trong chnh sch kinh t, hon ton nm ngoi mi quan
tm ca cc nh hoch nh chnh sch. Khng mt bin php tm thi no
trong cc k hoch h tr gim tc ng tiu cc ca cuc khng hong
t gc pht trin kinh t v x hi c a ra cho khu vc phi chnh
thc (Bng 4).
Bng 4. Chnh sch tnh th h tr cc cng ty t nhn trong cuc khng
hong nm 2009 (%)
Cho vay li sut
u i
c hng
Thng tt
H tr t
y ban ND
Khc
H Ni Thnh ph H Ni Thnh ph H Ni Thnh ph H Ni Thnh

ph H
H Ch
H Ch
H Ch
Ch Minh
Minh
Minh
Minh
Tng s phi chnh thc
1,3
3,0
3,0
4,5
0,9
1,8
0,4
1,4
Tng s chnh thc
3,6
0,7
1,3
3,3
0,7
0,8
0,2
Tng c s t nhn
1,7
2,6
2,7
4,3
0,9
1,6
0,3
1,2

iu ny tht ng tic v ngho i ang dn thay i din mo v tc

ng ngy cng nhiu n cc nhm dn c sng ven cc trung tm
CHNH SCH
th ln ang pht trin bng n, nhng ngi chim a s trong khu vc

phi chnh thc th. Vic khng tha nhn khu vc phi chnh thc vt ra
ngoi phm vi ca cuc khng hong v l mt c im thng trc ca cc
chnh sch. V d, K hoch pht trin kinh t - x hi 2011-2015 khng h
cp n cc tiu chun chnh thc v ch n thun nu ra mc tiu gim
t l tht nghip th, h tr doanh nghip va v nh (v d nh tn dng
v o to), v xa hn, thc hin bo him x hi vic lm (B K hoch v
u t, 2010).
Trc khi cc chnh sch h tr c trin khai th khi nim khu vc
kinh t phi chnh thc (khu vc kinh t v vic lm phi chnh thc) phi c
php lut cng nhn ti Vit Nam. Khi nim ny cn c xc nh trong
vn bn php l ph hp (lut, ngh nh, thng t, v.v.). nh ngha ny cn
c cc c quan ch cht nh B K hoch v u t, B Ti chnh, B Lao
ng, Thng binh v X hi v Tng cc Thng k thng qua, to c s cho
cc t chc v doanh nghip tham chiu. y l mt iu kin tin quyt
cho cc c quan khc nhau (nh nc v phi chnh ph) tin hnh cc hot
ng h tr pht trin khu vc phi chnh thc. V d, cho n nay, cc B ni
rng h khng th thc hin cc chnh sch i vi khu vc phi chnh thc v
khu vc ny cha c c s php l. y cng l iu kin tin quyt cng
tc thng k nh nc c th o lng v theo di thng xuyn v lm c
s cho vic xy dng chnh sch hiu qu da trn d liu thc chng y
. Vic cng nhn chnh thc ny r rng l khng trng vi vic hp php
ho khu vc kinh t phi chnh thc. Trn thc t, nhiu c s t nhn hot
ng bt hp php theo ngha l thu nhp ca h ang trn ngng bt
buc phi ng k (Cling v nhng ngi khc, 2010a). Cc c s c th b x
pht, tuy nhin cn xc nh ngng ny mt cch ph hp v r rng i
vi tt c mi i tng. V cng tc thng k, cc d n nghin cu Tng
cc Thng k - IRD c cc tin b ng k. T nm 2012, kho st vic
lm mang li thc o ng tin cy v lin tc v khu vc phi chnh thc,
ph hp vi cc khuyn ngh a ra nm 2007 (Razafindrakoto v Roubaud,
2007). Tuy nhin, vic m rng iu tra quc gia v khu vc phi chnh thc
vn gp kh khn do khu vc ny cha c cng nhn chnh thc, d c
Ch th ca Th tng Chnh ph nm 2008 v vic tin hnh kho st hai
nm mt ln (Ch th 144/2008/QD-TTg).
477
478
p dng khi nim duy nht v c chp nhn l cn thit khng ch i

vi vic xc nh cc chnh sch mc tiu m l s tha nhn ti thiu i vi
hng triu ngi lao ng v a h hi nhp vo i sng kinh t - x hi.
Vic cng nhn php l ny s l mt ng lc mnh m cho ngi lao ng
thuc khu vc phi chnh thc. Khi , h s c y cc quyn, to iu kin
cho s xut hin ca cc hip hi ngh nghip. Cc hip hi ny c kh nng
i din cho ting ni trong cc cuc m phn chnh thc v trong cc cuc
i thoi x hi v thc hin chnh sch h tr mc tiu hiu qu hn. Nh
vy s thit lp mt xch b thiu hin ang khng hin din trong cc chnh
sch pht trin v xa i gim ngho, v.v.
Loi b vng trng lut php

Trn thc t, nu cc c quan Nh nc khng hiu r khu vc phi chnh
thc, th tnh trng ngc li cng xy ra. l tnh trng thiu hiu bit v
cc quy nh lin quan n ng k kinh doanh v np thu. Ranh gii khng
r rng gia cc cng ty t nhn chnh thc v c s t nhn phi chnh thc
v s thiu minh bch to ra mt vng ti cho phi chnh thc pht trin, s
mc c v thm ch c tham nhng. Nh mt ngi bn hng rong ni: Ti
chng bit g nhng ti c mt quy tc duy nht: khi thy cng an n th ti
chy (Razafindrakoto v Nguyn Hu Ch, 2010). Vic thit lp cc quy tc
r rng v c tt c mi ngi hiu bit s gip gim s ty tin trong cc
quyt nh v sch nhiu ca cng chc, ng thi gip cc c quan c thm
quyn thc thi lut mt cch cht ch hn.
V l thuyt, hu nh tt c cc cng ty t nhn ti Vit Nam u phi
ng k. V cc ngng ng k (khng r rng) l rt thp. Nhng iu ny
khng ng trn thc t v nhng ngi c lin quan khng nm c cc
ngng ny. V d, cha n 1% i tng hot ng trong khu vc phi chnh
thc bit cc ngng ny (Demenet v nhng ngi khc, 2010). Cc t l ny
ch cao hn mt cht trong cc doanh nghip t nhn chnh thc: 10% ti H
Ni v 20% ti Thnh ph H Ch Minh. V s tin ca cc ngng ny, mt
thiu s rt nh ni l bit, a ra con s t 2 n 15 triu ng mi thng.
iu ny ni ln rng vic thc thi php lut kh ty tin, to ra mt mi
trng kinh doanh kh d liu, khng c li cho vic xy dng lng tin v
phn tc dng.
CHNH SCH
Mt cch khuyn khch vic chnh thc ha l ci thin tnh minh

bch v cng tc truyn thng v cc quy nh. C hai tiu ch v ng k
hin ang c s dng Vit Nam (s lng lao ng v doanh thu) khc
nhau ty theo cc thnh ph v mi tiu ch c c u v nhc im (s
thch hp v mt kinh t, d kim sot) cn cn nhc la chn. Hn na,
cch tip cn ng, c trnh by trong bi vit ny cho thy c s dch
chuyn cao gia khu vc chnh thc v phi chnh thc, do nhiu c s, cng
ty, c nhn di chuyn t khu vc ny sang khu vc khc. Nh cc li ch ca
vic chnh thc ha (tip cn tn dng tt hn, gim tham nhng, hiu qu
kinh t; Torm v Rand, 2011), chnh sch khuyn khch ng k thng qua
vic xc lp cc quy nh r rng s khuyn khch dng chy t khu vc phi
chnh thc sang khu vc chnh thc. Cn nhn mnh rng cc hn ch di c
(ng k h khu) l tr ngi cho vic chnh thc ha cc c s t nhn (mt
ngi nhp c khng c h khu thnh ph th khng th ng k thnh lp
cng ty).
Xc nh r hnh hi ca khu vc kinh t phi chnh thc v cc quy
nh v ng k i vi cc doanh nghip t nhn s to iu kin thun li
cho vic xy dng chnh sch u i thu v ph hp vi c th ca khu
vc ny. Hai qu trnh ny b sung cho nhau: mt mt, cc ch doanh
nghip t nhn chp nhn ng thu th cn thc hin cc chnh sch h
tr cho h v cc chnh sch ny, trong mt chng mc no , chnh l
b p li vic cho ng thu, mt khc, tt c cc khon thu thu t cc
cng ty t nhn (mc d c tnh chung chung (fungibility) ca ti chnh
cng thng thng) ng nhin cn c s dng mt phn ti tr cho
cc chnh sch ny.
Tim nng ng thu ca khu vc kinh t phi chnh thc l ng k:
trong s khong 8,4 triu c s t nhn trong nc ch c 1,2 triu ng k
vi c quan thu. Trn thc t, s lng c s phi ng thu cao hn do s
a dng ca cc loi thu a phng. Ti H Ni v Thnh ph H Ch Minh,
khong 1/4 s c s t nhn phi chnh thc np thu dng ny hay dng
khc v hu nh tt c cc doanh nghip t nhn chnh thc u ng thu.
Tuy nhin, mc tng quan gia t l v mc thu vi mc hot ng
kinh t l thp. Cc c s l din nht chu gnh nng thu cao nht bt k
hiu sut hot ng ra sao. Hn na, mt t l ng k cc doanh nhn phi
479
480
chnh thc tuyn b sn sng np thu. T l ny c th tng ln hn na nu

h c m bo rng t nht mt phn tin thu thu c dnh cho vic loi
b cc tr ngi i vi h.
C ba nguyn tc nh hng chnh sch thu i vi khu vc kinh t
phi chnh thc. Trc tin, phi cng bng v ty thuc vo kh nng chi
tr ca c s. Mt khc, s tin thu khng nn qu cao v lm vy s y
h tm mi bin php trn thu. Cui cng, chnh sch thu cn da trn
hp ng x hi mi gia nh nc v khu vc phi chnh thc khu vc
ny khng b (hoc khng c cm gic b) thu thu m khng c hng
cc li ch c th ca vic ng thu. T quan im ny, thu khon, d
dng tnh ton v thu, gn vi a bn nht (ti a phng) c th s l
bin php tt.
Vic thc hin chnh sch h tr mc tiu

Cc vn v nhu cu m cc doanh nhn phi chnh thc nu ra cung
cp cc thng tin qu bu gip vic xc nh cc kh khn m h gp phi v
nh hng cc chnh sch h tr khu vc kinh t phi chnh thc. Tuy nhin,
cn c cc bin php b sung, v cc doanh nhn phi chnh thc ch cm nhn
th gii hin ti (hot ng hoc khng hot ng) v khng bn tm nhiu
n th gii s ra sao. Do khng c Nh nc quan tm, h c xu hng
khng trng i g vo Nh nc v ch da vo sc ca mnh (ty chn rt
lui ni ting do Hirschman pht trin).
y l iu chng ta quan st c trn thc t: t l nhng ngi mun
c tr gip t nh nc l thp n mc ng ngc nhin so vi nhng kh
khn h gp phi. Cc cng ty t nhn c nhiu khiu ni v yu sch v nhu
cu h tr hn so vi cc c s trong khu vc phi chnh thc, mc d h c
hiu qu kinh t cao hn nhiu. Chng ta thy y hiu ng tiu hao s a
thch, nng lc a ra yu sch t l nghch vi quyn lc. Vic xy dng lng
tin gia khu vc phi chnh thc v nh nc l mt iu kin tin quyt cho
bt k chnh sch h tr no.
Hnh 3 v 4 nu cc kh khn ca cc c s phi chnh thc v cc nhu
cu h tr t nh nc. Hai kha cnh ny gn vi nhau cht ch nh cc kt
qu c trnh by.
CHNH SCH
Hnh 3: Cc vn chnh m cc h kinh doanh c th gp phi

H Ni
Thnh ph H Ch Minh

Hnh 4: Cc yu cu h tr chnh ca cc h kinh doanh c th

H Ni
Thnh ph H Ch Minh

Vi cc d liu thc chng v cc nghin cu hin ti trong lnh vc ny,

c th ra nh hng cho mt gi cc bin php cn c u tin xy dng.
Cc bin php ny c th c sp xp theo hai chc nng chnh cn pht
481
482
trin: tng nng sut ca khu vc phi chnh thc (m vn duy tr tnh linh
hot ca khu vc) v p dng bo him x hi cho ngi lao ng. i vi
vic tng nng sut, trong s cc chnh sch h tr mc tiu cn thit nhm
ti cc doanh nghip t nhn chnh thc v c s t nhn phi chnh thc, cn
u tin ba loi chnh sch sau:
- Ci thin tip cn v thng tin v th trng v khuyn khch cc hip
hi sn xut.
Khu vc kinh t phi chnh thc ch c mi lin h rt hn ch vi phn cn
li nn kinh t v hp ng gia cng v cc n hng ln. Cc yu cu h tr
chnh c nhc n nhiu trong khu vc phi chnh thc l tip cn vi cc
n hng ln. Cc chnh sch ci thin kh nng tip cn th trng, c bit
l thng qua ph bin thng tin rng ri cn c c thc hin. R rng, s
cnh tranh qu mc v khng khch hng, c coi l nhng thch thc
chnh ca cc c s phi chnh thc v khng th ch c gii quyt bng cc
chnh sch ngnh v y l vn do tng cu khng . Tuy nhin, nu c
lin kt gn gi hn vi nhu cu tim nng (v nng ng) ca khu vc chnh
thc th s gp phn gim thch thc v th trng. Nh vy, khu vc kinh
t phi chnh thc cn tip cn c vi nhng thng tin v mt s th trng
do cc c quan ca nh nc trung ng v a phng cung cp. Hin nay
h hon ton vng bng trn th trng ny v khng c thng tin. Tng t
nh vy, tng cng lin kt thng qua hp ng gia cng vi cc cng ty ln
(th trng trong nc hoc xut khu) c th mang li cc c hi th trng
qu bu cho khu vc kinh t phi chnh thc, tng t nh cc mi quan h
hin nay ti cc lng ngh (Fanchette v Nguyn, bi 1.4 ca n phm ny).
Tuy nhin lm iu ny, hp ng khng th m phn ring l v cc c
s phi chnh thc c quy m qu nh. gim chi ph giao dch, cc c s ny
nn thnh lp hip hi cc nh sn xut. Cc t chc ny hin nay khng c
nhiu (ch chim 1% ca cc c s phi chnh thc). Kinh nghim quc t cho
thy cc hip hi ng mt vai tr quan trng trong mng li ngh nghip v
vn x hi, mt yu t sn xut quyt nh thnh cng kinh doanh. Bn cnh
cc chnh sch li ch kinh t trc tip ca vic khuyn khch vic thnh lp
cc hi ngh, cc t chc ny s i din cho ting ni ca ngi lao ng phi
chnh thc v bo v quyn li ca h trc cc t chc v doanh nghip khc
(chnh quyn, hip hi ngi s dng lao ng, cc t chc phi chnh ph)
CHNH SCH
- Thc y tip cn tn dng.

C s phi chnh thc rt kh tip cn ti chnh: ch c 2% c th huy ng
cc khon vay ngn hng khi nghip (ch yu l dng vn ch s hu),
cha n 10% (7% H Ni v 4% Thnh ph H Ch Minh) c cp tn dng
trong nm 2009, vn nh mc ca nm 2007. V cui cng, mt t l khng
ng k (t 2% n 3%) c vay t ti chnh vi m. Tip cn tn dng tt hn
s tng nng sut v u t cho thit b. Chng ta vn bit rng cc hn ch
v tn dng cn tr s pht trin ca khu vc phi chnh thc v vn tip cn
tn dng l mt hn ch ln v l yu cu h tr thng c doanh nhn phi
chnh thc nu ra (Hnh 3 v 4). Do thiu ti sn th chp vay ngn hng,
cc c s phi chnh thc thng tm n cc t chc cho vay ti chnh vi m.
Kinh nghim ca cc nc ang pht trin trong vic s dng cc t chc ny
mt cch hiu qu c th cn c nghin cu.
- Pht trin o to.
Ngoi vn tip cn tn dng, vic thiu k nng qun l l mt hn ch
ln th hai cho s pht trin trong khu vc phi chnh thc. Cn lu rng yu
cu ny khng c nhiu c s phi chnh thc nu ln. Tuy nhin, i a s
khng c k nng k ton: 62% cc h kinh doanh c th ti H Ni v 79% ti
Thnh ph H Ch Minh khng c h s hoc khng ghi chp k ton, d l
ghi chp n gin. Vic xy dng cc chng trnh o to k ton, ti chnh
v rng hn l o to ngh ph hp vi khu vc ny s gp phn nng cao
hiu sut. Cc chng trnh ny hin khng tn ti Vit Nam. Cc chng
trnh o to ngh ch dnh ring cho cc doanh nghip ln hoc trong nng
nghip. y l mt mt xch b thiu gia hai khu vc ca nn kinh t. V d
ch 1/4 (23%) s ngi lao ng trong khu vc phi chnh thc c o to
ngh (ch c 8% nu tnh cc kha o to di hn ba thng). y l t l thp
nht trong cc khu vc th ch (ngoi tr nng nghip). Tuy vy cng khng
r cc kha o to ny c lin quan g vi cng vic h ang lm hay khng.
Cng vi cc hnh ng mc tiu ny, cn nh hng li h thng gio
dc ph thng. Tht vy, h thng ny khng quan tm n khu vc phi
chnh thc. H thng ny khuyn khch tm vic trong khu vc chnh thc,
c bit l khu vc cng (Razafindrakoto v nhng ngi khc, 2012) v xem
y l li thot duy nht sau khi hc hnh y , bt chp thc t l ch c
mt thiu s tm c vic trong khu vc cng. ci thin mi quan h gia
483
484
o to v vic lm, chng trnh gio dc ph thng (nh hng dy ngh),

cn gii thiu vi hc sinh nhiu hn v s tn ti v c im ca khu vc
kinh t phi chnh thc. Cc t thc tp ti doanh nghip c th c t
chc v ti cc doanh nhn chnh thc c th chia s kinh nghim ca h...
Cc bin php ny s gip nhng hc sinh sau ny lm vic trong khu vc phi
chnh thc c s chun b tt hn v gim bt hnh nh tiu cc v khu vc
ny, hnh nh m nh trng gp phn to ra.
V h thng bo him x hi, cn thit lp mt h thng bo him x hi
ph hp vi c im ca khu vc kinh t phi chnh thc. Hin nay ton b
khu vc phi chnh thc (v vic lm phi chnh thc trong khu vc chnh thc
theo nh ngha) khng c hng bt k hnh thc bo him x hi no.
Vic a khu vc kinh t phi chnh thc vo chng trnh bo him x hi s
lm gim s bp bnh v tnh d b tn thng ca ngi lao ng trong khu
vc ny. Trong nhng nm gn y, chnh ph Vit Nam ang i theo hng
ny. Nm 2008, mt h thng bo him t nguyn cho nhng ngi khng
nm trong h thng bo him bt buc (nhn vin hp ng di ba thng v
tt c lao ng khng thuc ch hng lng) c thnh lp. y l
mt bc tin ti vic thc hin mc tiu y tham vng l p dng bo him
x hi ph qut vo nm 2020. Tuy nhin, vo nm 2010, 41,4 triu lao ng
trong tng s 50 triu ngi vn khng c bo him, tng ng vi 83% lc
lng lao ng. Hn na, ch c mt vi chc ngn ngi ng k bo him
t nguyn, mt con s khng ng k so vi hng chc triu ngi c kh
nng ng bo him. Do , h thng bo him t nguyn dng nh khng
p ng nhu cu ca ngi lao ng trong khu vc phi chnh thc, cha k
kh nng ti chnh ca h thng ny vn l mt cu hi. Do , cn khn
trng tin hnh nh gi ton din cc l do tht bi tm cch khc phc.
- nh gi tc ng ca chnh sch mt cch h thng hn.
Cn tin hnh nh gi mt cch c h thng tc ng chnh sch i
vi khu vc phi chnh thc, mt cch tip cn vn cha ph bin Vit Nam.
Ngoi cc li ch thng thng ca cng tc nh gi tc ng chnh sch
ni chung, c hai l do c th lin quan n khu vc phi chnh thc ti Vit
Nam. Trc tin, do cha c nh gi chnh sch nn y li l im khi
u thun li. Tht vy, mt trong cc iu kin cn thit nh gi chnh
sch y l o lng c tnh trng trc khi a ra chnh sch. Sau ,
CHNH SCH
do nhu cu h tr rt ln trong khi thiu cc ngun lc sn c v thiu kinh

nghim, cc chnh sch ny cn c th im quy m nh, trc khi xem
xt (ty theo kt qu) trin khai m rng. Phng php chia vic trin khai
chnh sch thnh cc giai on cng l mt iu kin thun li cho s pht
trin ca cc cng c hiu qu nh gi tc ng.
Chn khuyn ngh chnh sch kinh t dnh cho

khu vc phi chnh thc
Cng nhn, h tr khu vc phi chnh thc v nh gi chnh sch
1. Chnh thc thng qua cc nh ngha quc t v khu vc phi chnh thc cc B c
lin quan (ch yu l B K hoch v u t, B Ti chnh v B Lao ng) v Tng cc
Thng k.
2. Tin hnh iu tra thng xuyn khu vc phi chnh thc v s dng kt qu tch hp
khu vc phi chnh thc vo thng k quc gia.
3. Thit lp cc cng c nh gi tc ng ca chnh sch i vi khu vc phi chnh thc.
Minh bch v n gin ha hnh chnh
4. Thit lp v thc thi cc quy nh v ng k kinh doanh n gin, ng b i vi tt c
doanh nghip t nhn v cp quc gia.
5.p dng mt mc thu sut chung cho tt c cc cng ty t nhn (cho d l chnh thc
hoc phi chnh thc), vi mc thu sut thp.
Chnh sch mc tiu
6. Pht trin cc t chc ti chnh v ti chnh vi m dnh cho khu vc kinh t phi chnh
thc.
7. Xy dng cc chng trnh o to mc tiu nhm n ch c s quy m rt nh v
ngi lao ng trong khu vc phi chnh thc.
8. Thc y mng li ngh nghip trong khu vc phi chnh thc, tng cng hi nhp
vi khu vc chnh thc (nh nc v t nhn) v nng cao kin thc th trng.
9. iu chnh chng trnh bo him x hi t nguyn ph hp vi nhu cu ca khu vc
kinh t phi chnh thc.
485
486
Kt lun
Bi vit nu ln tm quan trng ca khu vc kinh t phi chnh thc ti
Vit Nam, t gc khu vc v vic lm. Chng ta thy rng d gi nh
tng trng cho nhng nm ti l g th khu vc kinh t phi chnh thc s
tip tc gia tng quy m trn phng din vic lm. Chng ta nhn thy
sc sng bn b ca th trng lao ng Vit Nam trong cuc khng hong.
Cc kt qu chnh t ra tri vi d on: t l tht nghip thp hoc gim,
mc n nh chung trong cu trc ca th trng lao ng v tip tc
cc xu hng trong qu kh. c bit, c tng tnh trng phi chnh thc
nhng t trng tng i ca khu vc khng tng nhiu, tng thu nhp
lao ng
Cc kt qu ng ngc nhin ny c th c gii thch bi s linh hot
rt ln (v b nh gi thp) ca th trng lao ng ti Vit Nam (c chnh
thc v phi chnh thc), gip hn ch tc ng tiu cc ca cuc khng hong
ton cu. Trong khi cc cu trc chnh ca th trng lao ng ni chung
khng c thay i, bin chnh ca iu chnh i vi suy gim tng trng l
vic gim s gi lm vic v s gia tng ca hot ng lm thm. Tht tic
l chng ti khng th nh gi chnh xc tc ng thc t ca cuc khng
hong ti chnh v suy thoi kinh t ton cu i vi vic lm giai on cao
tro (trong nm 2008 n ht qu u tin ca nm 2009) do thiu kho st
nh k v vic lm trong thi gian . S thiu ht ny nhn mnh nhu cu
cp thit cn thnh lp mt h thng cc cuc iu tra thng xuyn. iu
ny c p dng k t nm 2011.
Tnh linh hot ca th trng lao ng Vit Nam, k c trong khu vc
chnh thc, th hin thng qua phng thc iu chnh khng c nh hng
i vi kinh t v m (tht nghip, vic lm v thu nhp). iu ny khng
ng cp kinh t vi m. Khi chng ti quan st thy tc ng ng k
ca khng hong i vi ngi lao ng v h gia nh b nh hng. Mc d
linh hot nhng khu vc kinh t phi chnh thc vn gp phi kh khn kinh
t trong nm 2008-2009, c bit l Thnh ph H Ch Minh, ni m hin
tng suy thoi c nhn thy r rng. Ti u tu kinh t ca t nc,
mt t l ng k cc h gia nh tham gia vo khu vc phi chnh thc b
gim thu nhp v mc chi tiu do khng hong. S d Thnh ph H Ch Minh
CHNH SCH
chu nh hng nhiu hn H Ni v cc a phng ca t nc c l l do

bn cht ca c sc ca cuc khng hong quc t tc ng nhiu hn n
thnh ph c m ln nht ra th trng quc t.
Mt s h qu v chnh sch kinh t c th c c kt t cc kt qu
ny. y l ni dung chnh ca bi vit ny. So vi nm 2007, khi cc cuc
iu tra u tin c tin hnh trong khun kh hp tc gia Tng cc
Thng k v IRD, khu vc kinh t phi chnh thc khng cn l mt l en
khng l ti Vit Nam. c cc d liu ng tin cy v c tnh i din
cp quc gia, cng nh chui d liu theo thi gian theo di khu vc quan
trng ny ca nn kinh t. Tuy nhin, mc d gn y c chuyn bin
nhn thc v tm quan trng ca khu vc kinh t phi chnh thc nh cc
ni dung ca Chin lc Quc gia v vic lm cho nm 2011-2020 ti Vit
Nam (B Lao ng - Thng binh v X hi, 2011, xem thm Salvini, 2012),
khu vc kinh t phi chnh thc vn khng c chnh sch kinh t ca nh
nc quan tm ti. Khng c bin php no trong k hoch phc hi s tng
trng ca nn kinh t sau khng hong ti chnh v suy thoi kinh t ton
cu nm 2008 c dnh cho khu vc phi chnh thc. iu ny c bit quan
trng v ngho i ang dn thay i din mo: trc kia ngho i ch yu
l hin tng nng nghip v nng thn, nay ngho i tr thnh hin
tng th v phi chnh thc. khc phc tnh trng ny, vic xy dng
v thc hin cc chnh sch thch hp vn cn l mt thch thc ln m Vit
Nam, hin tr thnh mt quc gia c thu nhp trung bnh, phi i mt.
Cc khuyn ngh a ra trong bi vit ny, tuy da trn bi cnh c th ca
khu vc phi chnh thc ti Vit Nam vn c ngha tng qut, bi khu vc
ny ca Vit Nam c nhiu c im chung vi cc khu vc phi chnh thc
ca hu ht cc nc ang pht trin khc.
Ti liu tham kho

Bacchetta M., Ernst E., Bustamante J. (2009), Globalisation and Informal
Jobs in Developing Countries, ILO et OMC, Genve.
Bacchetta M., Ernst E., Bustamante J. (2012), Globalisation et emplois
informels dans les pays en dveloppement, dans cet ouvrage.
487
488
Cling J.-P., Nguyn Th Thu Huyn, Nguyn Hu Ch, Phan T. Ngc Trm,
Razafindrakoto M., Roubaud F. (2010a), The Informal Sector in Vietnam: A
focus on Hanoi and Ho Chi Minh City,Editions The Gioi Editions, Hano.
Cling J.-P., Nguyn Hu Ch, Razafindrakoto M., Roubaud F. (2010b),
How deep was the impact of the economic crisis in Vietnam? A focus on the
informal sector in Hanoi and Ho Chi Minh City, Policy Brief, GSO-IRD, UKaid,
World Bank, Hano, December (disponible sur le site: http://www.worldbank.
org/en/country/vietnam/research, rfrence DT N6176 du 1/12/2010).
Cling J.-P., Razafindrakoto M., Roubaud F. (2010), Assessing the Potential
Impact of the Global Crisis on the Labour Market and the Informal Sector in
Vietnam, Journal of Economics & Development, 38, June, pp. 16-25.
Demenet A., Nguyn Th Thu Huyn, Razafindrakoto M., Roubaud F.
(2010), Dynamics of the informal sector in Hanoi and Ho Chi Minh City 20072009, GSO-IRD, UKaid, World Bank, December (disponible sur le site: http://
1/12/2010).
Dinh Thi Thu Phuong (2009), Rapid assessment on the social impacts of
economic crisis in Viet Nam: Case studies on day labourers in mobile labour
markets in Ha Noi, Hanoi: Oxfam.
Fanchette S. (2012), Lintgration entre les secteurs formel et informel
dans les villages de mtier, dans cet ouvrage.
GSO (2008), Report on Labour Force and Employment survey. Vietnam
2007, Ministry of Planning and Investment, Hano.
GSO (2010), Report on Labour Force and Employment survey. Vietnam
1/9/2009, Ministry of Planning and Investment, Hano.
Geneva: ILO.
IPSARD (2009), Impact of economic slowdown on labourers, employment
and life of rural people, Reference Report No.1, Hanoi, May.
Khanna G., Newhouse D., Pacci P. (2010), Fewer Jobs or Smaller
Paychecks? labor market Impacts of the Recent Crisis in Middle-Income
Countries, Economic Premise No.11, Washington D.C.: The World Bank.
Le Dang Doanh (2009), Analysis of the Impacts of the Global Financial
CHNH SCH
Crisis on Social and Economic Indicators in Vietnam, Report for UNDP, Hano.
McCaig B. et Pavcnik N. (2011), Export markets, household businesses,
and formal jobs; Evidence from the US-Vietnam Bilateral Trade Agreement,
processed.
Ministre du Plan et de l'Investissement (2010), Socioeconomic
Development Plan 2011-2015, Hano.
MoLISA (2010), Viet Nam Employment Strategy 2011-2020, First Draft,
Hanoi, December.
Ngoc Q. Pham (2009), Impact of the Global Financial and Economic Crisis
on Viet Nam, paper prepared for the ILOs rapid Assessment Study on the
impact of the financial and economic crisis, February.
Nguyn Hu Ch (2012), Emploi pour les migrants ruraux et secteur
informel dans le Delta du Fleuve Rouge au Vietnam, dans cet ouvrage.
Nguyn Hu Ch, Nguyn Th Thu Huyn, Razafindrakoto M., Roubaud
F. (2010), Vietnam labour market and informal economy in a time of crisis
and recovery 2007-2009 ; Main findings of the Labour Force Surveys (LFS),
Hanoi: GSO/IRD, UKaid, World Bank, December (disponible sur le site: http://
1/12/2010).
Nguyn Ngoc Anh (2009), Rapid assessment on the social impacts of
economic crisis in Viet Nam: Case studies on formal sector: enterprises and
workers in industrial parks, Oxfam, Hano.
Nguyn Tam Giang (2009), A rapid assessment on the social impacts of
the economic crisis on two craft villages, mimeo, Oxfam, Hano.
Nguyn Vit Cng, Phm Thi Hng, Phng c Tng (2009), Evaluating
the Impacts of the Current Economic Slowdown on (Un)employment in
Vietnam, UNDP, Hano.
Rand J., Torm N. (2011), The Benefits of Formalization: Evidence from
Vietnamese SMEs, World Development,
Razafindrakoto M., Roubaud F. (2007), Towards a Better Monitoring of
the Labour Market, in World Bank, Vietnam Development Report 2008: Social
Protection, Joint Donor Report to the Vietnam Consulting Group Meeting, Hano.
Razafindrakoto M., Roubaud F., L Vn Dy (2008), Measuring the
Informal Sector in Viet Nam: Situation and Prospects, Statistical Scientific
489
490
Information NCS-02, Special Issue on Informal Economy, No.2008/1-2, pp.

15-29.
Razafindrakoto M., Nguyn Hu Ch (2010), Household Business and
Informal Sector in Hanoi and Ho Chi Minh City: First Results from a qualitative
survey (2009), DIAL, Hano, Juin.
Razafindrakoto M., Roubaud F., Nguyn Hu Ch (2011), "Vietnam Labor
Market: An Informal Sector Perspective", in Nguyn c Thnh (ed.), Vietnam
Annual Economic Report 2011: The Economy at a Crossroad, Chapitre 8,
Edition Tri Thc, Hano, pp. 223-258.
Razafindrakoto M., Roubaud F., Wachsberger J.-M. (2012), Travailler
dans le secteur informel : un choix ou une contrainte ? Une analyse de la
satisfaction dans l'emploi au Vietnam, dans cet ouvrage.
Riedel J. (2009), The Global Economic Crisis and Its Long-run Implications
for Vietnam, UNDP, Hano, September.
Salvini A. (2012), La prise en compte de lconomie informelle dans la
Stratgie nationale pour lemploi du Vietnam, dans cet ouvrage.
Turk C., Mason A. (2010), Impacts of the economic crisis in East Asia:
Findings from qualitative monitoring in five countries in A. Bauer & M.
Thant, Poverty and Sustainable Development in Asia; Impacts and Responses
to the Global Crisis, Asian Development Bank, Manila.
Vietnam Academy of Social Sciences (2009), Rapid Assessment of the
Social Impacts of Global Economic Crisis in Viet Nam. Summary of first round
research, Oxfam Discussion Paper, CAF-VASS/Oxfam/World Bank, Hano,
March.
Vietnam Academy of Social Sciences (2010), Poverty Reduction in
Vietnam: Achievements and Challenges, Vietnams Poverty Assessment 20082010: Synthesis report, Hano.
Warren-Rodrguez A. (2009), The impact of the global crisis downturn
on employment levels in Viet Nam: an elasticity approach, UNDP Viet Nam
Technical Note, Hano, February.
World Bank (2009), Taking Stock: An Update on Vietnams, Recent
Economic Developments, The World Bank, Hano, June.
CHNH SCH
4.3
S CNG NHN KHU VC

KINH T PHI CHNH THC TRONG
CHIN LC VIC LM CA VIT NAM1
Andrea Salvini
ILO, H Ni
R rng l mt qu trnh thay i khng c nh hng, m
tc thay i qu nhanh, cn phi chm li, nu c th,
khng nh hng n li ch ca cng ng [ ] Tc thay
i c tm quan trng khng km hng nh hng cho thay
i; nhng thay i th thng t ph thuc vo ch ca
chng ta, trong khi tc thay i c th iu chnh c
v ph thuc vo chng ta.
(Karl Polanyi, Chuyn bin V i, Beacon Press 1944)
Kh khn trong vic i ph vi cc hot ng khng quan st c v

lin quan n kinh t v vic lm lun l thch thc i vi cc quc gia.
Nhiu nn kinh t pht trin, v d nh , gp kh khn trong vic gii quyt
tnh trng phi chnh thc dai dng. Mt s nc khc, v d nh c,
chng kin s gia tng tnh trng phi chnh thc trong hai mi nm qua,
mc d mt s m hnh kinh t cho rng hot ng kinh t phi chnh thc s
bin mt khi kinh t pht trin (Levy, 2008).
Vic cng nhn s tn ti v nhu cu cn c cc chnh sch v th ch c
th dnh cho khu vc kinh t phi chnh thc dng nh cn kh khn hn
1
Bi vit ny da trn bn d tho ca Chin lc Vic ti Vit Nam nm 2011. Cc quan im trnh by
trong bi vit l ca ring tc gi v khng phi l quan im chnh thc ca ILO, ni tc gi lm vic vo
thi im thc hin nghin cu ny.
491
492
nc Nga, a phn cc nc Trung v ng u, cng nh cc nc chu

nh Trung Quc v Vit Nam.
Tt c cc nc ny u xy dng cc th ch da trn nguyn tc lao
ng l trung tm ca cc h thng kinh t, vi gi nh ngm rng cc vn
nh tht nghip khng (hoc v bn cht khng th) tn ti, v do
khng cn cc th ch c th qun l vn ny. Mc kim sot cht
ch ca cc th ch i vi cc hot ng x hi v kinh t ca gia nh
v cc n v kinh t, ch yu tp trung qun l ci quan st c, y
c nh ngha l cc s kin x hi v kinh t c th nhn thy v nhn
thy, ch yu bi v cc s kin ny l i tng trc tip ca cc k hoch
kinh t - x hi.
Vi s sp ca cc m hnh k hoch ha tp trung, quan liu v bao
cp to iu kin cho nn kinh t th trng nhng nc k trn. Trong
bi cnh mi ny, cc nh hoch nh chnh sch coi lao ng l mt yu t
sn xut c chi phi trn thc t bi c ch th trng. Tuy nhin, qu trnh
chuyn i din ra nhanh chng, c th l qu nhanh, t mt h thng trong
Nh nc l ngi s dng lao ng duy nht v xc nh cc mi quan h
lao ng vi ngi lao ng, sang mt h thng trong cc mi quan h lao
ng do ngi s dng v ngi lao ng trc tip xc nh trn nguyn tc th
trng v vai tr ca Nh nc ch gii hn vic qun l nh nc.
C nhiu ti liu nghin cu v php mu Vit Nam k t khi i mi.
Tuy nhin, khi t nc chuyn sang nhm cc quc gia c thu nhp trung
bnh, ngi ta c th d dng xc nh mt xch yu nht trong cu chuyn
thnh cng lin quan n vic pht trin th trng lao ng v bo tr x
hi t cc th ch chnh thc. Bi vit ny nh gi vai tr ca vic cng
nhn v gii quyt vn phi chnh thc trong D tho Chin lc vic lm
ca Vit Nam (VES) giai on 2011-2020.
Phn mt miu t phn b tnh trng lao ng phi chnh thc trong th
trng lao ng ca Vit Nam. Mt s kha cnh ca m hnh tng trng
c phn tch nhm nh gi cc mc tiu ca chin lc quc gia v vic
lm. Phn hai trnh by VES cho giai on 2011-2020, tp trung vo cc gii
php gii quyt thch thc lao ng lin quan n tnh trng phi chnh thc.
Da trn cc nguyn tc ca Cng c 122 ca ILO v Chnh sch Vic lm,
VES c im mi l ln u tin cp n vn phi chnh thc.
CHNH SCH
1. Cc chnh sch vic lm ca Vit Nam thng khng

cp n tnh trng phi chnh thc
1.1. Tnh trng phi chnh thc ph bin Vit Nam
Mt trong nhng im ni bt ca th trng lao ng Vit Nam l t l i
lm v t l c vic lm cao v t l tht nghip thp (GSO, 2011a). Tuy nhin,
c vic lm Vit Nam th cha v a phn ngi lao ng c vic lm cht
lng thp trong cc ngnh hot ng phi chnh thc v nng sut thp. Mc
d phi chnh thc l mt khi nim rng, gn y mi c cc c quan nh
nc nh ngha v cc t chc khc nhau c cc nh ngha khc nhau khin
vic nh gi khng thng nht. Tuy nhin, nh ngha cht ch c xy
dng. Bi vit ny cho thy nh ngha chnh xc v r rng cho php thng
k lao ng phi chnh thc, gip hiu r hn v hin tng ny v qua u
tin gii php chnh sch.
Trong khun kh bi vit, khi nim khu vc kinh t phi chnh thc
cp n tt c cc hot ng kinh t - trn vn bn hoc trn thc t - khng
c iu tit mt cch chnh thc hoc c iu tit nhng khng y
(CEACR, 2011). Vic lm phi chnh thc lin quan n nhiu ngi lao ng
v c s kinh t, trong nhiu lnh vc v khu vc thnh th, nng thn. im
chung l thiu cc tha thun chnh thc, lin quan n hp ng lao ng
v/hoc cc hnh thc m bo vic lm khc v t l vic lm cht lng thp
do thiu cc vn bn ny. Nghin cu ny mong mun xc nh mi lin h
gia m hnh tng trng v hin tng nhiu ngi lao ng trong khu vc
kinh t phi chnh thc sng trong ngho i v lm vic nng sut thp v v
vy cn c quan tm y trong cc chnh sch ca nh nc.
Theo B Lao ng, Thng binh v X hi (MOLISA), s lao ng phi
chnh thc chim 70,5% tng s lao ng nm 2009 (MOLISA, 2011). Theo
nh ngha khc th lao ng phi chnh thc gm c vic lm thm, s lao ng
phi chnh thc chim 80,5% tng s lao ng nm 2009 (Cling v nhng ngi
khc, 2010) v l thnh phn quan trng trong nn sn xut quc gia. Cc tc
gi trn nhn nh rng ring khu vc phi chnh thc to ra t nht 20 im
phn trm ca GDP v sn lng ca Vit Nam b nh gi thp hn nhiu so
vi thc t do cha tnh n vic lm phi chnh thc. Sn xut v xy dng
493
494
chim khong 43% tng lao ng phi chnh thc, thng mi chim 31% v
dch v chim 26%. Ngoi ra, khu vc phi chnh thc, khng bao gm hot
ng nng nghip, s dng 11 triu trn tng s 46 triu lao ng. nh
gi quy m ca hin tng, khong 23 triu ngi lao ng (mt na tng s
vic lm) lm vic trong ngnh nng nghip, a phn l phi chnh thc.
Ti Vit Nam, ngi lao ng phi chnh thc ni chung c vic lm c
tr lng thp v t m bo (Cling v nhng ngi khc, 2010). Ti y,
thanh tra lao ng v quy m bo him x hi hn ch, cc ch s v phi
chnh thc l mt ch s thay th (proxy) tt lng ha cht lng khng
cao ca vic lm v ngi lao ng phi chnh thc khng tip cn c cc
th ch th trng lao ng chnh thc hoc cc c hi tip cn vic lm v
cc dch v x hi (ADB, 2011a). Cui cng, mc d vic xa i gim ngho
v hin i ha kinh t n tng trong hai thp k qua l mt thnh cng
kinh t hin nhin, iu ny li khin ngho i tn ti dai dng trong mt
s nhm, c bit l cc dn tc thiu s v ngi lao ng phi chnh thc
khng thot khi nhng vic lm nng sut thp (VASS, 2010).
Kha cnh a l ca pht trin cn c xem xt. Vic gim ngho di
tc ng ca hot ng cng nghip ti cc th c tc ng tiu cc nht
nh i vi ngi Vit Nam v li sng truyn thng ca h. Di c t t
nng thn ra thnh th lm t cc mi quan h cng ng v gia nh ca
ngi dn Vit Nam, trong khi mi quan h gia nh l mt hnh thc h
tr quan trng. Ngoi ra, s dch chuyn trong cng vic i hi thay i iu
kin sng p ng nhu cu th v cng nghip ha nhanh chng, hai
hin tng lm thay i b mt ca t nc c truyn thng nng nghip
lu i.
1.2 M hnh tng trng v khu vc kinh t phi chnh thc

Trc v sau khi gia nhp WTO, Vit Nam p dng m hnh tng
trng hng mnh v xut khu v u t trc tip nc ngoi. Cng hng
mnh vo xut khu th tt yu cng d b tn thng trc nhng c sc
bn ngoi.
Trong hai thp k qua, c hai hin tng ng gp chnh cho tng trng.
Th nht l cng nghip, cn dch v ng gp khim tn cn nng nghip th
gim t trng trong tng sn lng. Th hai, tng trng trong nhng nm
CHNH SCH
1990 l do cc doanh nghip s dng cc yu t sn xut hiu qu, cn trong

thp k va qua ch yu l do cc ngnh s dng nhiu vn (Papola, 2011).
Cc hot ng to nhiu vic lm cho ti lc ny vn ng gp cha nhiu
vo tng trng v s bt bnh ng c duy tr mc thp thng qua
vic phn b ngn sch gia cc tnh Vit Nam c coi l in hnh ng
hc tp.
M hnh hng tng trng da vo cng nghip, ph thuc vo vn
nc ngoi v chi tiu cng, cho php nhanh chng thot khi i ngho,
gim t 58% xung 15% trong cha n 15 nm (GSO, 2011b). Cng vi cc
hot ng kinh t c nng sut cao, cc c s phi chnh thc hot ng trong
mt mi trng bit lp vi cc doanh nghip ln, vn l i tng chnh ca
cc chnh sch kinh t (MPI, 2001).
Hin nay, khi m rt nhiu h gia nh Vit Nam thot khi ngho
i, th vn cn rt nhiu kh khn thot ngho bn vng v mc tiu pht
trin con ngi. Chng ti chia s quan im ca Islam (2012) cho rng bn
cnh tng trng, to vic lm v gim ngho n tng trong thp k va
qua, vn cn mt s tn ti. Mt trong s l th trng lao ng.
Khi nh gi kha cnh vic lm ca mt m hnh tng trng, ngi ta
cng cn xem xt kh nng cc hot ng kinh t c th hp th nhng i
tng gia nhp th trng lao ng ln u tin, c th l thanh nin, cng
nh ngi lao ng khng c hi nhp trong qu trnh pht trin kinh t.
Ni cch khc, nhng ngi khng tm c vic lm trong khu vc hin i.
y l nhng lao ng tht nghip do thay i c cu, lm gia tng s lng
ngi lao ng trong khu vc phi chnh thc vo cc thi im khi tnh trng
tht nghip khng phi l mt la chn. Tham chiu ti m hnh Lewis v mt
nn kinh t kp c p dng cho cc khi nim v khu vc hin i v nhng
ngi qu ngho c th sng m khng lm mt vic g (Lewis, 1954).
Tng quan v nhn khu hc c th gip ngi c so snh bin i
kinh t vi cc xu hng ca th trng lao ng. T l ngy cng tng ngi
lao ng tr, khong trung bnh 1 triu ngi mi nm trong giai on t
2005 n 2010, ng rng s gia tng dn s trong tui lao ng phi
c b p bng cch to thm vic lm. Mt mt, c mi vic lm (rng)
c to ra bi cc doanh nghip s dng nhiu vn c nng sut cao,
trong khu cng nghip v khu ch xut, ch yu khu vc thnh th, th
495
496
c khong 10 ngi bc sang tui 15, ch yu khu vc nng thn (Tng

cc Thng k, 2011).
V kha cnh a l ca pht trin, trong thp k qua mc dch chuyn
ca lao ng Vit Nam l kh ph bin. D liu iu tra dn s cho thy t
nm 1999 n nm 2004 khong 4,5 triu ngi Vit Nam chuyn n lm
vic ti cc tnh khc. Con s ny tng ln 6 triu t nm 2005 n 2009, mc
d c s suy gim tng cu do cuc khng hong kinh t ton cu (Abella v
Ducanes, 2011).
Nu cc chnh sch kinh t x hi khng nh hng li cht lng tng
trng trong nm nm ti th cc yu t kinh t x hi c th s lm 10 triu
ngi Vit Nam thay i ni c tr v di chuyn hn ti cc tnh khc tm
kim vic lm. Con s ny cho thy cc thay i ln vn tip tc din ra trong
cc m hnh dn s, vi 1/10 ngi lao ng Vit Nam dch chuyn t tnh ny
sang tnh khc, cha k nhng ngi di c trc (Abella v Ducanes, 2011).
Quy m ca nhng on ngi di c, nu b sung vo nhm tht nghip
do gim vic lm trong nng nghip, s khng th c b p bi tng
trng k c mc hai con s ca ngnh sn xut cng nghip c nng sut
cao. Cc c s kinh t t nhn trong nc l ngun cung cp vic lm chnh
cho ngi lao ng phi chnh thc. Cc c s ny s dng mt s lng ln
lao ng to ra t gi tr gia tng. V l do ny, mt s vic lm mi to ra
khng c nng sut cao, v mt s hc gi gi y l hin tng chia s vic
lm (Islam, 2011). iu ny cho thy rng cn phn bit to vic lm c
nng sut vi hin tng chia s vic lm. Hin tng ny c th c nh
ngha l mt nhm ln ngi lao ng to ra sn lng bng sn lng ca
nhm ngi nh hn v iu ny c th l mt trong nhng l do gii thch
v sao nng sut trong nn kinh t phi chnh thc li b tr tr (ILO, 2010).
Khi xem xt m hnh tng trng, cn lu rng cc hot ng kinh t
tp trung ti cc khu vc th hoc cc a bn c sn cc c s h tng.
Cc chi ph c hi ca vic chuyn a bn khin cc doanh nghip ln ngi
chuyn hot ng v khu vc nng thn ca Vit Nam. Ngay c trong kch
bn tng trng sn xut lc quan nht (nh nu iu ny khng hin
thc) p ng c nhu cu vic lm th mt s ln ngi lao ng cn di
chuyn t thnh th ti nng thn.
Theo xu hng ny, vic lp bn cc ngnh cng nghip cho thy c s
CHNH SCH
phn bit r. Cc doanh nghip chnh thc c nng sut cao tp trung cc
th v cc hot ng phi chnh thc nng nghip v phi nng nghip thng
tp trung khu vc nng thn. iu ny kh ph bin ti nhiu nc c nh
y nhanh qu trnh tch t vn2 da vo u t trc tip nc ngoi.
Mt c im na ca cc ngnh sn xut ca Vit Nam l sn xut cng
nghip hng n xut khu. Ngnh ny phi i mt vi cc bin ng theo
chu k khin ngi lao ng c nguy c tht nghip hoc c thu nhp bp
bnh. Islam (2011) cho thy, so vi cc nc ASEAN khc, v c mt tuyt
i v tng i, cc doanh nghip s dng nhiu vn ca Vit Nam c li
nhiu t tng trng thi gian va qua, khng c hoc c t quan h vi cc
c s t nhn hoc h kinh doanh c th. Cc hot ng nng nghip, to thu
nhp cho hn 2/3 dn s c c im l khng c hnh thc vic lm c tr
lng v khng c hoc c t mi quan h vi khu vc hin i.
Cc xu hng chnh thc v gim i ngho cn c quan tm hn,
nhm nhn mnh rng cng tc xa i ngho ca Chnh ph cn c tip
tc. Mt s hc gi phn tch tng quan gia nng nghip, ch yu c
tnh phi chnh thc v ngho i. Cling v nhng ngi khc (2011) cho thy
mi quan h gia khu vc phi chnh thc v ngho i th. Chng ta
thy rng gn 1/2 s ngi lao ng lm vic trong khu vc sn xut v xy
dng, l nhng ngi chuyn t nng nghip sang phi nng nghip. Kt
qu ca qu trnh chuyn i ny l mt s trng hp gim ngho tm thi
nhng nhiu ngi vn c nguy c ti ngho. Cc h ny phn ln l ngi
lao ng phi chnh thc chim s ng nhng ngi c gi l ngi ngho
thi v. Nhng ngi ny c nh ngha l cc h dao ng trn v di
ngng ngho t nm ny qua nm khc (VASS, 2011).
Trong bi cnh khng hong ti chnh ton cu ang lm gim nhp
tng trng, n nh kinh t v m, ngoi thch thc trung hn lin quan
n tnh hi nhp v bn vng ca m hnh tng trng th cn c thm
thch thc ngn hn l to vic lm v thu nhp cho ngi lao ng. Nh
din ra trc , khu vc kinh t phi chnh thc rt c th s tip tc thu ht
ngi lao ng khng tm c vic lm trong khu vc chnh thc.
C nhiu ti liu nghin cu m t thnh cng v tht bi ca m hnh kinh t da trn u t trc tip
nc ngoi (Xem Thompsen, 1999).
497
498
1.3 Hng ti chin lc quc gia v vic lm

Cc s kin ni ln t phn tch trn cho thy cn gii quyt cc vn
qun l ca th trng lao ng chnh thc v phi chnh thc. Vic lm phi
chnh thc c nh ngha v x l nh th no trong khun kh chnh sch
v th ch hin ti? Nu lao ng phi chnh thc khng c nhc n th liu
c hp l khng khi lm vic vi gi nh rng chnh thc ha l sn phm t
khc ca pht trin kinh t? Chin lc vic lm cn x l cc lnh vc chnh
sch no nhm gii quyt tnh trng phi chnh thc lan trn? Phn ny m t
mt s kha cnh ca khun kh chnh sch ti Vit Nam, tip theo trnh by
cch thc m VES xc nh cc chin lc xy dng cc chnh sch vic
lm lin quan n tnh trng phi chnh thc.
Vic nh gi VES trc ca giai on 2001 2010, do B Lao ng,
Thng binh v X hi son tho (MOLISA, 2001), cho thy cc cng c
x l thch thc vic lm ch yu gm cc chnh sch v chng trnh do B
ny trc tip thc hin. Cc cng c bao gm php lut lao ng, bo tr x
hi, dch v vic lm v mt s chnh sch th trng lao ng ch ng v
th ng. Cc chnh sch th trng lao ng ti Vit Nam c lin kt vi
nhau bi hot ng ca cc Trung tm dch v vic lm, do Cc Vic lm trc
tip qun l.
V bn cht, c quan chc nng kh c th xc nh v quan st cc thc
th phi chnh thc. V vy cc chnh sch th trng lao ng v cc th ch
thc thi cc tiu chun lao ng c tc ng hn ch (thm ch l khng)
trong vic tip cn mt s phn khc ca khu vc phi chnh thc trong nn
kinh t v th trng lao ng. Ni chung, cc hot ng chnh thc ha ca
Chnh ph ch yu c tc dng thng qua cc cng c can thip gin tip i
vi th trng lao ng. V d cc cng c ny gm cc chnh sch kinh t
v m v pht trin lnh th, cc dch v x hi (y t, gio dc) v ti phn
b thu nhp. Mt kch bn khc l gi nh rng vic chnh thc ha l sn
phm phi sinh ca qu trnh pht trin v rng Lut lao ng s bo v
mt cch t ng tt c ngi lao ng v c s kinh t. Tuy nhin, nh
trnh by, c nhiu bng chng cho thy iu ny khng din ra ti tt c cc
nc ang pht trin trn th gii. Ngoi ra, mt nc nh Vit Nam, ni
tnh trng phi chnh thc ph bin trong h thng v ch vi khong 1 thanh
tra lao ng cho 350.000 ngi lao ng th vic thc thi cc tiu chun lao
CHNH SCH
ng khng nn c k vng c vai tr ln trong cc chin lc chnh thc

ha. Cc chnh sch v th trng lao ng ch cho php ng ca cc hot
ng phi chnh thc nhm mc ch khuyn khch ngi lao ng tm vic
trong khu vc chnh thc.
mt t nc m phn ln ngi lao ng khng c hp ng lao ng
chnh thc, tng trng kinh t ng mt vai tr tch cc trong vic nng
cao s lng v cht lng vic lm, cc chnh sch kinh t cn c xy
dng v thm nh trn quan im li ch ca ngi lao ng v ngi s
dng lao ng, trong c khu vc chnh thc v phi chnh thc. C th hn,
ngoi cc li ch trc tip cho ngi lao ng v ngi s dng lao ng, cc
chnh sch cn c thm nh, da trn tiu ch kh nng to mi trng
thun li cho, i) u t, thng qua ci thin iu kin tit kim trong nc,
ii) tng trng thng mi, iii) to vic lm c nng sut. Cc bin php ny
c tc ng tch cc i vi vic chnh thc ha. Ngoi ra, c th theo ui
tng trng kinh t trong cc lnh vc v cc ngnh cng nghip khc nhau.
Cc lnh vc v ngnh ny c th s dng nhiu vn i km vi mc c
hoc mt rng v hiu nng ca cc yu t sn sut v hiu qu s dng cc
yu t ny. Thm na, tc tng trng ca hot ng kinh t c th c
duy tr bi s pht trin ca khu vc t nhn, u t cng, hay mt mc
kt hp hp l ca hai yu t ny.
mc no , sau giai on gim i ngho ngon mc do bng n
trong khu vc phi chnh thc, Vit Nam ang tm cch ci thin cht lng
ca cc hot ng v vic lm. Ngoi ra, do p lc ti kha chim n 28%
tng sn lng, cng cn tng ng gp thu. iu ny c th thc y
nhng n lc xc nh v tm hiu vic lm phi chnh thc.
Ba B chnh ti Vit Nam c nh hng n chnh sch kinh t l: B K
hoch v u t (MPI), B Cng Thng (MILO), v mt B quan trng trong
mt quc gia c hn 70% dn s sng nng thn, l B Nng nghip v
Pht trin Nng thn (MARD). Chin lc pht trin kinh t - x hi (SEDS)
c cc mc tiu v vic lm, mc d cn phi c c th ha, nht l cc
c ch v chnh sch tc ng n th trng lao ng. Ni cch khc,
tng ca cch tip cp chnh sch ny c th gm hai phn: vic lm phi
nng nghip phi chnh thc c th dn dn c thay th bi vic lm do cc
doanh nghip c quy m ln to ra; vic lm nng nghip (phi chnh thc)
499
500
cng c th gim nh cc chnh sch ti cu trc. Dng nh cc chnh sch

trc khuyn khch ngi lao ng phi chnh thc i ngnh v i vic
v gia nhp khu vc hin i. Tuy nhin, cng vn cu hi t ra l: khu vc
hin i c th khc phc quy m v s phn cc ca cc mt cn i ca th
trng lao ng mc no?
Hm kinh t chnh tr gi rng, khi ni n m hnh tng trng, cc
B khc nhau c th c li ch khc nhau v i khi mu thun nhau. V vn
ny, m hnh tng trng Vit Nam ph thuc rt ln vo cc la chn
chnh sch ca B K hoch v u t. T quan im ca B ny, phn b ti
sn, ngun lc v u tin cho cc ngnh cng nghip c nng sut cao, ch
cng khin u t tr nn tt hn v nhanh hn m thi - thay v ngun
ti nguyn vo cc vng su vng xa, cc hot ng nng nghip nng sut
thp, cc cm n v kinh t kh xc nh v tn km trin khai. Ta li vp
phi mt mu thun, t nht l trong ngn hn v trung hn, trong mc tiu
to thm cng n vic lm c v s lng v cht lng.
2. Cc chnh sch lin quan n phi chnh thc trong

chin lc quc gia v vic lm giai on 2011-2020
Ph hp vi Cng c 122 ca ILO v Chnh sch vic lm, cc mc tiu
ca VES mi do B Lao ng, Thng binh v X hi son tho vi s h tr
ca ILO gm: i) Vic lm c t do la chn v c nng sut, ii) Vic lm cht
lng p ng nhu cu v nguyn vng ca tt c ngi lao ng, iii) Ting
ni v s tham gia ca ngi lao ng v cc c s kinh t trong cc chnh
sch v chng trnh tc ng n cuc sng ca h.
Sau khi xc nh ba mc tiu chnh, cc mc tiu c th c la chn
v c th s thay i di tc ng ca mt s chnh sch. Da trn nh gi
thch thc vic lm, B Lao ng, Thng binh v X hi xc nh hai mc
tiu v vic lm phi chnh thc v chnh thc ha vic lm phi chnh thc:
gim 12,4 triu lao ng hin ang tham gia cc hot ng phi chnh thc,
tng ph ca bo him x hi ti 8,4 triu c s sn xut v kinh doanh
h gia nh phi chnh thc.
CHNH SCH
Danh sch cc mc tiu c nu trong VES. Tuy nhin, cn c mt vi

nhn xt v tiu ch la chn mc tiu. Khi nh gi li ch i vi cc yu
t sn xut - lao ng v vn - hai tiu ch c th c s dng m bo
tnh ng n v tnh hi nhp. Cc tiu ch ny c th c rt gn tp
trung vo vic m bo cc chnh sch kinh t-x hi mang li li ch i) cho
s ng v ii) nhng ngi thiu s. S liu v tnh trng phi chnh thc
c nh gi gp r rng to ra u tin v lin quan n a s ngi lao
ng v c s kinh t.
Cng c 122 ca ILO v Chnh sch Vic lm

u nm 2007, Chnh ph Vit Nam ngh ILO h tr son tho chin lc quc gia
mi v vic lm cho giai on 2011-2020. ILO ng h tr v nu r rng vic xc
nh cc mc ch ca chin lc ny cn da trn cc iu khon ca Cng c 122 ca
ILO v Chnh sch Vic lm (1964), m Chnh ph c nh ph chun. Vo thng hai nm
2012, 104 nc ph chun Cng c ny.
Cng c quc t ny t ra mc ch chnh l tuyn b v theo ui chnh sch nhm
thc y vic lm y , c t do la chn v c nng sut. Ni cch khc, iu 1 ca
Cng c nu r chnh sch ny c mc ch m bo vic lm cho tt c nhng ngi c
th lm vic v ang tm vic; v vic lm ny c mc nng sut cao nht c th v c s
t do la chn vic lm; mi ngi lao ng c c hi cao nht tm c vic lm, s dng
k nng v nng lc ca mnh trong cng vic ph hp m khng phi chu bt c s phn
bit i x no. Ngoi ra Cng c cng nu r cn c s tham vn i din nhng ngi
chu tc ng ca cc chnh sch, c bit l i din ngi s dng lao ng v ngi lao
ng (iu 3). Sau cng, chnh sch quc gia v vic lm cn tnh n giai on v mc
pht trin kinh t v mi quan h hai chiu gia cc mc ch vic lm v cc mc ch
kinh t x hi khc v c tin hnh theo phng thc ph hp vi iu kin v tp qun
quc gia. Ni cch khc, Cng c 122 khng ch nu r mc ch ca chin lc quc
gia v vic lm m cn a ra cc nguyn tc cho vic xy dng v thc hin chin lc.
2.1 i mt vi thch thc vic lm

Qu trnh xy dng cc chnh sch ph hp gii quyt thch thc vic
lm c th c minh ha qua v d v chn thnh phn lm bnh. lm
bnh ngon, ngoi ng v cc nguyn liu khc to v cho bnh cn c thm
501
502
bt ni (yeast) lm bt xp v dy ln. Trong v d minh ha ny, bt ni

chnh l cc chnh sch vic lm m rng nu trn, bao gm cc bin
php khuyn khch vic lm, nh pht trin k nng v cc th ch th trng
lao ng khc cng cn thit to nn sn phm tt. Bnh s khng ngon
nu thiu v hoc bt ni. Nhng ngi lm cng tc hp tc pht trin lun
nh rng mi thnh phn u c chc nng ca n.
Vic a cc chnh sch kinh t vo VES c quan h mt thit vi vic
cng nhn vic lm phi chnh thc v l mt trong nhng im t ph
khin cho vic xc nh cc mc tiu chnh thc ha ni trn c hin
thc ha. Nh trnh by, cc chnh sch kinh t tc ng mt cch gin
tip n vic lm phi chnh thc c VES coi nh chin lc c bn gii
quyt cc vn phi chnh thc. Trong khi chin lc VES trc cho giai
on 2001-2010, ch yu tp trung vo cc cng c (chnh sch v chng
trnh, bin php v ci cch) tc ng n cc yu t quan st c l
cc doanh nghip v ngi lao ng chnh thc c Lut Lao ng iu
chnh - th chin lc mi cp ti cc vn phi chnh thc vi cc yu
t khng quan st c c x l trong cc can thip kinh t-x hi
gin tip.
Vi mc thu nhp ngang vi cc nc c thu nhp trung bnh v mc d
c vai tr ln trong vic gim ngho, cc hot ng phi chnh thc cng tr
thnh mc tiu ca cc chnh sch kinh t-x hi nhm gim nguy c trc
cc c sc bn trong v bn ngoi. Cc chnh sch ny tm cch to ra mi
lin h cht ch gia cc khu vc hin i v phi chnh thc, cng nh vi cc
chng trnh bo him x hi cho ngi lao ng phi chnh thc. Trong cc
bi cnh khu vc khc, cc chnh sch ny chng t c tc dng trong vic
khc phc s li thi trong sn sut ca khu vc phi chnh thc v kt ni
khu vc ny vi khu vc hin i. Mt s bin php bo him x hi hng
ti ngi ngho cng cn c la chn bo v thu nhp trong cc giai
on suy thoi kinh t.
Ngoi cc hot ng phi nng nghip phi chnh thc, phn ln cc hot
ng nng nghip l phi chnh thc vi cc c s khng c ng k. Cc xu
hng mi u t vo nng nghip v kinh doanh trong nng nghip c
khuyn khch. Hi ngh Ban Chp hnh Trung ng ng ln th 7 kha IX
ra Ngh quyt v vn nng nghip, nng dn v nng thn, khuyn
CHNH SCH
khch s pht trin mnh m nng nghip, nng thn.3 VES xc nh cc

chnh sch pht trin nng thn vi mc tiu tng nng sut trong cc hot
ng nng nghip v phi nng nghip. iu ny c bit quan trng i vi
Vit Nam, vn l mt quc gia nng nghip.
Cc chnh sch
VES cng nhn ngi lao ng v c s phi chnh thc l i tng ca
chnh sch cng, to ra cc tiu ch mi nh gi tc ng ca chnh sch
vic lm. Chnh sch vic lm liu c th s khuyn khch vic chnh thc ha
ca nhng ngi lao ng ny v tng cht lng vic lm v nng sut lao
ng ca h?
Hng cc chnh sch cng nghip v ngnh ti vic p ng nhu cu
ca ngi lao ng v c s phi chnh thc l mt trong nhng cu phn ca
VES. Cc chnh sch ny c a vo SEDS v c VES phn nh thng
qua lng knh vic lm. SEDS nhn nh sn xut dng nhiu nhn cng
s tip tc ng mt vai tr quan trng trong mi nm tip theo ti Vit
Nam. y l mt quan im khuyn khch nh hng li chnh sch h
tr cc hot ng kinh t hin nay ang s dng nhiu lao ng, ch yu l
phi chnh thc v din ra cc vng ngho ca Vit Nam.
C th l hai nh hng chnh sch c xut tng nng sut lao
ng trong bi cnh cc bin php c th khuyn khch chnh thc ha cc hot
ng phi chnh thc, hoc ngc li, c th gip cc lao ng ny dng cc hot
ng, b sung k nng v tm vic ti cc doanh nghip chnh thc c quy m
ln hn. Hai cch tip cn ny c kt hp da trn kh nng c bao nhiu
yu t u vo v lao ng s do cc hot ng phi chnh thc v nng nghip
cung cp v da trn kh nng thc t trong vic ci thin sn xut v nng
sut cho nhng ngi ang lm vic phi chnh thc. VES khuyn khch nghin
cu nhm xc nh cc hot ng kinh t phi chnh thc (v vic lm) do khu
vc phi chnh thc cung cp v cc hot ng c th s chm dt do nhn vin
tm vic ti cc doanh nghip chnh thc v trong cc ngnh hin i.
VES cho thy mt lot cc cc bin php pht trin kinh t vng tng
mi lin kt gia cc c s kinh t phi nng nghip v cc doanh nghip dng
nhiu vn. Nhn vo cc vn ny thng qua lng knh vic lm, chng ta
Ngh quyt Ban Chp hnh Trung ng ng ln th 7 kha IX.
503
504
thy rng, mt mt, cc doanh nghip nc ngoi c sn lng ngy cng

tng, nm 2009 chim t l 42% ca tng sn lng cng nghip, trong khi
ch s dng 4,2% tng s lao ng. Do vy, khng th coi cc doanh nghip
nc ngoi l ni duy nht hp th lao ng. Trong khi , cc c s kinh
t t nhn trong nc (doanh nghip nh v h kinh doanh c th) cung cp
khong 80% tng s vic lm. VES xut s pht trin cn bng gia cc
chnh sch tng nng sut v chnh sch thc y vic lm nng thn trong
hot ng nng nghip v phi nng nghip. Cc chnh sch ny c kt hp
vi cc bin php khuyn khch lin kt cc tp on cng nghip nng
sut cao vi cc c s sn xut, gia cng quy m nh.
Cc chnh sch ti c cu
Ti mt t nc ang qu , chnh sch ti c cu kinh t phi thc
y s chuyn dch ca nn kinh t t hot ng kinh t nng sut thp sang
hot ng kinh t nng sut cao. ADB m t qu trnh thay i c cu nh
mt hnh thc trin khai m hnh Lewis (ADB, 2011a). Ti Vit Nam, SEDS
thc y hai loi chuyn dch c cu:
i) t cc hot ng nng nghip sang phi nng nghip, gi nh rng qu
trnh chuyn i khng phi hon ton t nng nghip m t cc hot ng
nng nghip t cung t cp nng sut thp;
ii) t cc hot ng ca nh nc chuyn sang hot ng t nhn ti cc
th trng khng c trng bi tht bi th trng v cc tc dng ph ca
sn xut v phn phi hng ha cng.
Cc chnh sch kinh t trong bi cnh nn kinh t chuyn i cn tnh
ti yu t hin i ha v hi ha cc hot ng to vic lm v mt vic
lm trong cc lnh vc v cc ngnh cng nghip khc nhau. Cc bin php
v chng trnh c th trong VES cn nh gi cng lao ng ca cc
ngnh v cc ngnh cng nghip c coi l nng sut cao. Do , nng lc
tng th ca cc ngnh cng nghip v cc lnh vc mi c th tip nhn lao
ng mi gia nhp trng lao ng v nhn cng mt vic trong ngnh c
nng sut thp.
Vic c cu li doanh nghip nh nc c lin quan n s cn thit phi
tng hiu qu u t.
Quay tr li m hnh tng trng, mt m hnh tng trng bng
mi gi thc y cc hot ng cng nghip dng nhiu vn, nh
CHNH SCH
din ra Vit Nam trong thp k va qua, cha chc p ng nhu cu

ca a s ngi lao ng v c s kinh t. Ngi lao ng phi chnh thc
c th t hoc khng mun t b vic ang lm v ri khi cng ng
tham gia vo cc hnh thc lm vic hng lng. C nhiu chi ph gin
tip lin quan n vic di chuyn nh cht lng cuc sng, s hi lng
v cng vic.
Cc chnh sch v chng trnh khuyn khch vic lm nng thn v phi
nng nghip cng l b phn quan trng ca VES. Tm li, VES din gii
trng tm ca SEDS v chnh sch h tr cc hot ng s dng nhiu lao
ng v tng nng sut nhm trnh bin Vit Nam thnh quc gia giu hn
nhng khng phi ni tt sng v lm vic.
Qun l v m v vic lm
VES cng cp n nhu cu xy dng cc chnh sch n nh v m c
tnh n cc tc ng chnh sch i vi nn kinh t thc v th trng lao
ng. Kinh nghim quc t cho thy rng nu ch nhm n cc mc tiu
gim lm pht th c th s lm gim tng trng kinh t trung v di hn,
tc ng n cc yu t bt ni ca chnh sch vic lm. cc h thng
sn xut c th to c cng n vic lm cho thanh nin, khun kh kinh t
v m tp trung vo con ngi cn kt hp tnh n nh, v d cc ch tiu lm
pht, vi h tr cho tng trng kinh t, cng nh cht lng vic lm c
to ra v ch tiu nng sut (Anwar v Islam, 2011).
Cc mc tiu ca Ngn hng Nh nc cn c nh gi cng vi cc
nng lc ca h thng nh hng cht lng tng trng v li ch ca
ngi lao ng v doanh nghip. Cc bin Th trng lao ng c a
vo trong khun kh gim st ca Ngn hng Nh nc v y ban Kinh t
Quc hi.
Cc c ch truyn dn gia h thng ti chnh quc gia, nn kinh t thc
v th trng lao ng cn c gim st. V vy, vic thit lp i thoi v
chnh sch kinh t gip Chnh ph t c cc mc tiu chung thng qua cc
chnh sch gia tng vic lm trong ngnh sn xut, cn phi h tr v mt
th ch cc khi trin khai cc chin lc vic lm. iu ny nh hng n s
lng vic lm - bao gm to vic lm v cc vn nng sut. Cuc i thoi
ny, do Vin Khoa hc Lao ng v cc Vn x hi (ILSSA/MOLISA) t chc,
vi s h tr ca cc c quan nh nc c chc nng n nh kinh t v m.
505
506
2.2 Cht lng vic lm l yu t c bn trong vic khuyn khch

vic lm
Mc d tc ng n cc thc th phi chnh thc v qu trnh chnh thc
ha, cc chnh sch m rng c th khng khuyn khch vic lm v
chnh thc ha. Quay li v d lm bnh, so snh vi cc chnh sch vic lm,
nhiu ngi tin rng bt ni tng tc vi ng to nn bnh c t l cn
i c v kch thc v hng v.
Trc ht, nh nu trong VES, chnh sch vic lm cn kt hp cc
cng c m rng vi chnh sch cng bng v hiu qu trong pht trin
ngun nhn lc. Th hai, cn c chnh sch vic lm tch cc nhm to c hi
th hai cho ngi lao ng c nguy c tht nghip v km hi nhp. Nhiu
chng trnh bo him x hi nhm gim tc ng iu chnh gia cung v
cu lao ng, cng nh cc th ch nhm thc thi cc tiu chun lao ng c
bn. Cc chnh sch ny, cng vi cc chnh sch c xem xt bn di,
c VES la chn tng cht lng vic lm, nhm mc ch chung l p
ng nhu cu v nguyn vng vic lm ca ngi lao ng.
Mc d VES nu r thch thc vic lm phi chnh thc, c s kinh t
khng ng k hoc lao ng khng k hp ng lao ng trong cc c s c
ng k, lao ng phi chnh thc vn ch c xc nh nh mc tiu ca cc
chnh sch th trng lao ng vi iu kin l cc chnh sch ny khuyn
khch vic chnh thc ha ca h. Thc ra, Chnh ph khng nn khuyn
khch th trng lao ng chia thnh hai thnh phn vi cc quy nh khc
nhau cho ngi lao ng chnh thc v phi chnh thc.
Vit Nam, cc chnh sch x hi th nghim cc chng trnh bo
him x hi (BHXH) t nguyn cho ngi lao ng phi chnh thc. Nhng
chng trnh ny khng t c cc mc tiu. Trong s 12 triu i tng
ng c hng th ch c 35.000 lao ng phi chnh thc tham gia BHXH
t nguyn. VES d nh tng bao ph bng cch ci thin cu trc ca cc
chng trnh bo him x hi hin ti nhm gip h chuyn t th trng phi
chnh thc sang chnh thc.
Nhn thc v tm quan trng ca cc bin php bo him x hi, VES cho
rng, do vic chnh thc ha i hi thi gian, cn c mt mc h tr ti
thiu v thu nhp v dch v cho ngi ngho. Vn ny vt ra khi khun
kh ca nghin cu ca chng ti.
CHNH SCH
VES cng nu rng m hnh tng trng trnh by trong cc Chnh sch
Pht trin Kinh t-X hi ti Vit Nam, cn c coi l cc cng c hu hiu
nhm gim tc ng tiu cc ca di c trong nc v s qu ti cc th.
Cng nh vy, cc h ly trnh by trong phn chnh sch chuyn dch c cu,
vi s h tr ca ILO, B Lao ng, Thng binh v X hi son tho ti
liu hng dn trn c s tham kho kinh nghim c th t cc nc ASEAN
v chu khc quan tm n tnh di ng ca vic lm do chu tc ng
ca qu trnh chuyn dch c cu kinh t v c cu lao ng trong cc chnh
sch v vic lm v lao ng.
Mt yu t khc, gp phn a ni dung phi chnh thc vo trong VES,
lin quan n cc thay i trong khun kh chnh sch. Cc thay i ny
l thay i php lut v chnh sch nhm tng tnh ha nhp ca php
lut v chnh sch v cui cng s nhm thc y chnh thc ha. xc
nh v tip cn ngi lao ng thuc khu vc phi chnh thc vi t cch l
nhng ngi th hng cc chnh sch v cc chng trnh th khung php
l cn a ra nhng quy tc nht qun v ng k. Cling v nhng ngi
khc (2012) nhn thy c vng xm trong h thng ng k ca cc c
s kinh t. Ni cch khc, di mt mc thu nhp nht nh, c s kinh t
khng cn ng k. Chng ti c th nh ngha kha cnh chnh sch ny
l vng xm.
Chi ph c thng tin r rng trong h thng vn bn l g? Nhng li
ch m vng xm thu c t h thng l g? C th cc c quan qun l khng
ci cch ng k v h ngh rng tnh trng phi chnh thc vn c th chp
nhn c v/hoc c cho tn ti, hoc h ngh rng n s bin mt khi
kinh t pht trin. Mt l do khc c th l cc c quan chc nng ca Vit
Nam thy kh khn trong vic ng k tt c cc c s kinh t v duy tr cp
nht thng tin.
V vn ny, VES a ra xut c th v cc nguyn tc ci cch h
thng theo hng thay th min ng k bng min thu. Cc tht bi ca
nhng ci cch tng t trong qu kh cho thy c th phi xem xt quan
nim v tiu ch xc nh cc kha cnh khc nhau ca phi chnh thc. Vit
Nam c nh ngha nhiu lp v cc thut ng lin quan n khu vc kinh t
phi chnh thc. Cc nh ngha ny i khi mu thun, chng cho nhau v
ang c cc nhm chuyn trch son tho Lut Vic lm xem xt.
507
508
2.3 Ting ni v s tham gia

Nh nu, nguyn tc th ba ca Cng c 122 ca ILO l mc tiu th
ba ca VES, gm cc chnh sch cn t c hai mc ch u tin (t do
la chn, vic lm c nng sut v c cht lng). Mc tiu ny tp trung vo
vic khuyn khch hp tc lin b v ba bn, cng phi hp thc hin v thit
k cc k hoch hnh ng.
B Lao ng, Thng binh v X hi c vai tr mi, t vn cho cc
B v cc chnh sch khuyn khch hp th nhanh vn u t nc ngoi
nhng c th mu thun vi phc li x hi. V d, cc quyt nh u t
chin lc v chnh sch thc y mt s ngnh cng nghip nht nh
c th t ra s la chn gia mt bn l s pht trin nhanh chng
cc vng th v mt bn l m hnh pht trin chm hn nhng ton
din v bn vng hn: tng trng da trn cn bng nhu cu ca th
v nng thn Vit Nam. La chn ny c th dn n cc xung t li ch
gia cc B theo ui mc tiu chnh l tc tng trng kinh t v cc
B theo ui cc mc tiu rng hn l pht trin con ngi (chng hn
nh B Lao ng, Thng binh v X hi); hoc gia cc B c mc tiu
c nh gi trong khong thi gian nhiu thp k (chng hn nh B
Gio dc v o to) v cc B c mc tiu c nh gi trong khong
thi gian ngn hn.
VES cn c xem l mt chin lc c hai hng khc phc vn
iu phi. c xy dng da trn Chin lc pht trin kinh t - x hi
(SEDS), chin lc ny c th nh hng li m hnh tng trng v h thng
sn xut theo hng hi nhp ngi dn: c nhn, h gia nh v cng ng.
iu ny mang ti mt vai tr mi ca B Lao ng, Thng binh v X
hi : i) hot ng vi t cch l t vn cho cc B khc, c bit l B K
hoch v u t v B Ti chnh, trong vic gii thch tc ng ca chnh
sch kinh t - x hi i vi lao ng v vic lm; ii) kt ni cc gi chnh
sch v cc th ch do B Lao ng, Thng binh v X hi trc tip qun l
vi cc chnh sch kinh t - x hi v cc th ch khc nh khun kh php l
tng th; iii) tng cng nng lc ca cc i tc x hi h c th i din
cho tt c ngi lao ng v cc c s kinh t ca Vit Nam v gip h truyn
ti nhu cu ca h ti cc cuc i thoi chnh sch.
Ngoi ra, VES cn c xem nh mt ti liu nh hng tng qut cho
CHNH SCH
B Lao ng, Thng binh v X hi trong vic xy dng cc chng trnh

mc tiu v vic lm v cc chnh sch th trng lao ng ni chung.
Mt cch tip cn ba bn nhm mang n ting ni nhiu hn cho

ngi lao ng v c s kinh t phi chnh thc
Vic cng nhn ngi lao ng phi chnh thc trong i thoi chnh sch
cng cho thy s ph hp ca VES, c bit i vi Vit Nam, mt t nc
c hn 2/3 ngi lao ng l phi chnh thc.
Phn ln cc khuyn ngh km theo cc cng c quc t quy nh rng
cc thit lp th ch m bo vic p dng cc quy nh c thit k da
trn bi cnh quc t v thc tin quc gia. Lin quan n nguyn tc th ba
khuyn co v vic tt c tng lp phi c i din trong cc i thoi chnh
sch, phng thc c ILO la chn l ch nh cc i tc x hi, cc hip
hi i din cho cng ng ngi lao ng v ngi s dng lao ng trong
nc. Mt cch khc thc hin nguyn tc ny l khuyn khch cc hnh
thc t chc ngi lao ng, doanh nghip v h kinh doanh c th t
nhu cu ca cc c s kinh t v ngi lao ng khng hoc cha l thnh
vin ca Tng Lin on Lao ng Vit Nam, Phng Thng mi v Cng
nghip Vit Nam.
Tm quan trng ca vic cng nhn ngi lao ng phi chnh thc c
m t r nt trong chin lc, thng qua cc ch s gim st nh: tng s
lng cc c s kinh doanh h gia nh tr thnh thnh vin ca cc hip hi
trung ng v a phng hoc tng s lng ca cc c s quy m nh
tham gia Hip hi gii s dng lao ng4.
Tm li, cn nhiu thi gian cc th ch c cch tip cn thc tin
vi ngi lao ng trong khu vc kinh t phi chnh thc. V d, mt trong
nhng chng trnh ln hng ti ngi lao ng phi chnh thc c
thc hin t nm 2010 v nhm mc ch o to ngh cho t nht 1 triu
lao ng nng thn mi nm. Mt mt, chng trnh ny xc nh
c ngi lao ng phi chnh thc thng qua cc t chc da vo cng
ng. Tuy nhin, cn c cc bin php trin khai c th v thng xuyn
theo di kt qu, nh gi hiu qu chng trnh. Nu chng trnh o
Ch in nghing l cc mc tiu c th ca Chin lc Quc gia v Vic lm.
509
510
to do cc n v t nhn hoc nh nc thc hin v ch nhm ti cc nhu

cu o to ngh ca doanh nghip chnh thc quy m ln th s khuyn
khch di c lin tnh ti cc khu cng nghip, khu ch xut, v khng th
h tr trc tip, ti ch cho pht trin nng thn. iu ny cng c ngha
l chng trnh h tr vic chuyn dn sang khu vc chnh thc. Chin lc
vic lm da trn c s di c t nng thn ra thnh th, nh vy s phi ph
thuc vo gi nh rng c vic lm chnh thc cho nhng ngi c
o to.
Kt lun
Nh sng kin ca cc c quan nghin cu ca Chnh ph v cc i tc
quc t, chng ta hiu bit nhiu hn v khu vc kinh t phi chnh thc.
iu ny quan trng v khu vc kinh t phi chnh thc gm nhng ngi lao
ng v c s kinh t vi cc c tnh khc nhau v i hi phi c cc chnh
sch, cc chng trnh mc tiu. Tht vy, chnh sch cho khu vc kinh t
phi chnh thc khc vi cc chnh sch h tr cc sn nghip nng nghip phi
chnh thc. Ngoi ra, chng ti c gng nu r nhm chnh sch can thip
th ba cn hng ti cc bin php v chng trnh khuyn khch, bo v
ngi lao ng phi chnh thc trong cc doanh nghip chnh thc. Cc chng
trnh ny cn c kt hp vi cc hot ng mc tiu nhm hn ch s xut
hin ca cc hnh thc lm vic khng khai bo.
Chng ti tin rng s h tr chnh sch vic lm ca ILO v cc i tc
pht trin khc nh cc c quan tham gia vo chng trnh Mt Lin hp
quc ti Vit Nam (One UNVietnam) v t chc IRD/DIAL, c vai tr m rng
quy m ca Chin lc v tng s tham gia ca nhiu B. Ni chung, s ng
b trong chnh sch, cc chng trnh v bin php da trn cc mc tiu v
iu phi lin ngnh l cc nguyn tc hot ng ca nhiu hot ng t vn
v u da trn cc iu khon ca Cng c 122 ca ILO.
Vic thc hin VES s i hi xy dng cc chng trnh, bin php, ci
cch c th. iu ny dng nh rt ng lc v ph hp v cc d tho k
hoch bc u cng nhn s tn ti v vai tr ca kinh t phi chnh thc.
Hiu qu ca cc bin php gim st v nh gi cn c chng minh trn
CHNH SCH
thc t. Cch thc Chnh ph iu phi cc b ngnh s bo m cho VES tr

thnh mt chin lc c vai tr nh hng trong vic xy dng cc chng
trnh v chnh sch cng c lin quan n lao ng, vic lm v thu nhp ca
Vit Nam trong mi nm ti.
Ti liu tham kho

Abella, M. & Ducanes, G. (2011), The Economic Prospects of Vietnam and
What it means for Migration Policy, Employment Policy Collection Number
2, ILO: Hanoi.
ADB (2011a), Towards Higher Quality of Employment, Manila: Asian
Development Bank.
ADB (2011b): Asian Development Outlook 2011: South-South Economic
Links,Manila: Asian Development Bank.
ADB (2011c): Key Indicators For Asia and the Pacific 2011. Data available
online at www.adb.org/statistics
ADB (2011d): Asian Development Outlook 2011 Update,Manila: Asian
Development Bank.
ADB (2011e): Global Food Price Inflation and Developing Asia,Manila:
Asian Development Bank.
ADB (2010): Asian Development Outlook 2010: Macroeconomic
Management Beyond the Crisis, Manila: Asian Development Bank.
ADB (2006): Asian Development Outlook 2006, Manila: Asian Development
Bank.
Anwar, S. &Islam, I. (2011): Should Developing Countries Target
Low Single Digit Inflation to Promote Growth and Employment?. Mimeo.,
Employment Policy Department, ILO, Geneva.
CEACR (2011), Comments of the Committee of Experts on the Application
of Conventions and Recommendations, Geneva: ILO.
Cling, J.-P., Razafindrakoto, M. & Roubaud, F. (2012), Informal economy,
crisis and public policies in Vietnam, section 4.2 in this book.
Cling, J.-P., Razafindrakoto, M. & Roubaud, F. (2011), The Informal
Economy in Vietnam, Employment Policy Collection Number 5, Hanoi: ILO.
511
512
GSO (2011a), Labour Force Surveys, various editions, Hanoi.

GSO (2011b), Viet Nam Household Living Standard Surveys, various
editions, Hanoi.
GSO (2008), Enterprise survey, Hanoi.
HANOI NATIONAL ECONOMICS UNIVERSITY (2011), Research on
Informal Employment in Vietnam: Current Situation and Solution,
Employment Policy Collection No. 6, Hanoi.
Islam, R. (2012), Macroeconomic Policy, Economic Growth, Employment
and Poverty: Issues and Challenges for Viet Nam. A concept paper, Hanoi 2012.
Islam, R. (2011), Dealing with the Labour Market and Employment
Challenges in Vietnam: Synthesis and Key Findings, ILO Hanoi.
Levy S. (2008), Good Intentions, Bad Outcomes: Social Policy, Informality,
and Economic Growth in Mexico, Washington D.C.: The Brookings Institution.
Lewis, W. A. (1954). "Economic Development with Unlimited Supplies of
Labor,". Manchester School of Economic and Social Studies, Vol. 22, pp. 139-91.
MOLISA (2011), Viet Nam Employment Strategy, Second draft, Hanoi:
Ministry of Labour, Invalids and Social Affairs.
MOLISA (2001), Vietnam Employment Strategy 2001-2010, Hanoi.
Ministry of Labour, Invalids and Social Affairs.
MPI (2011), Socio Economic Development Strategy 2011-2020, Hanoi:
Ministry of Planning and Investment.
ILO (2010), Labour and social trends Vietnam, Hanoi.
Papola, T. (2011), Meeting the Employment Challenge in Vietnam
Towards an Employment Oriented Growth strategy, Employment Policy
Collection Number 1, Hanoi.
Thompsen, S. (1999), Southeast Asia: The role of foreign direct investment
policies in development, OECD working papers, Paris.
Hanoi National Economics University (2011)., Research on Informal
Employment in Vietnam: Current Situation and Solution, Employment Policy
Collection Number 6, Hanoi.
VASS (2011a), Employment and Social Protection in Vietnam,
Employment Policy Collection No. 3, ILO, Hanoi
VASS (2011b), Poverty reduction in Vietnam : Achievements and
Challenges, Hanoi.
CHNH SCH
4.4
BO HIM X HI V KHU VC
KINH T PHI CHNH THC TI VIT NAM:

LIU C TH TIN TI BO HIM PH QUT
TON DN?
Paulette Castel
Gii thiu
Ti Vit Nam, mt t l ln ngi lao ng trong khu vc phi chnh thc
khng c hng bo him x hi (BHXH) hoc bo him y t. y khng
phi l iu bt thng i vi mt nc c thu nhp mc trung bnh
khong 1.200 USD bnh qun u ngi. Tuy vy, quyt tm trong cc chnh
sch ca chnh ph nhm nhanh chng pht trin cc h thng bo him x
hi v y t nhm hng ti vic cung cp bo him y t v x hi cho ton
dn(ILSSA, 2010) li khng c mong i. Vic tham gia bo him y t
ca nhiu nhm dn c (tr em, hc sinh, ngi gi v ngi ngho) c
ngn sch ti tr. Lut bo him y t nm 2008 l bc i u tin hng n
ph cp bo him vo nm 2015. V bo him x hi (lng hu, bnh tt v
thai sn), th hin nay chin lc ph cp bo him vn cn ang trong qu
trnh son tho v ly kin t vn t cc c quan trong nc v quc t v
n phc tp hn bo him y t. Nhng ng thi h tr tham gia tr nn tn
km hn nhiu v vn ch gii quyt mt phn ca nhu cu. Trn thc t a
phn nhng ngi lao ng hng lng trong khu vc phi chnh thc mun
c ng BHXH, song h li qu ln tui tch ly s nm ng gp v
513
514
c hng ch lng hu. Cho n nay, cc chnh sch ca Chnh ph tp

trung vo m rng i tng tham gia bo him v nng cao tnh bn vng
lu di ca h thng. Nm 1995, vic bt buc tham gia chng trnh Bo
him x hi c m rng sang khu vc t nhn. Lut Bo him x hi nm
2006 m rng phm vi ti ngi nng dn v lao ng t do, nhng trn c
s t nguyn.
Nh cc chnh sch , h thng bo him ca Vit Nam nhanh chng
pht trin, k c trong bo him y t v bo him x hi. Tuy nhin, cc thch
thc phi gii quyt cn rt ln. Nm 2008, dch v bo him y t n c
ti 55,9 % ngi dn, vic tng cng tr cp t ngn sch nh nc cng vi
lut bo him ra i nm 2008 c th lm tng t l tham gia trong nhng
nm ti vi tc tng cn n tng hn na, ti 76 % ngi dn s c tip
cn vi bo him y t (Castel v nhng ngi khc, 2010). Mc d nh nc
c h tr rt ln v ti chnh, vn cn gn 1/4 dn s cha c hng
li t cc bin php khuyn khch v s vn tip tc nm ngoi h thng bo
him y t. Lin quan n cc dch v bo him x hi khc ngoi y t (ch
hu tr, ngh m, ngh thai sn, tr cp tht nghip, v.v.), t l tham gia cng
tng mnh nhng kt qu t c vn cn thp hn rt nhiu so vi bo
him y t. T nm 2000, tc tng trng mnh v s pht trin nhanh
chng ca khu vc doanh nghip t nhn khin s ngi lao ng ng
bo him x hi tng nhanh, t 3,2 triu ngi nm 1996 ln 9,4 triu ngi
nm 2010. Tuy nhin con s ny vn cn thp nu so vi con s 48 triu lao
ng hin nay ca Vit Nam. T l nng dn v lao ng t do tham gia ng
bo him x hi t nguyn vn cn rt thp.
Cc nh hoch nh chnh sch c th k vng rng nh tng trng
kinh t, nhm ngi lao ng hng lng s tng, v rng tin b trong
thc hin cc chng trnh bo him s h tr cho vic m rng phm vi
bo him. Kinh nghim quc t cho thy cc nc c GDP/u ngi cao
hn c xu hng c mc tham gia bo him ca lc lng lao ng cao hn
(Palacios v Pallares, 2000). Tuy nhin, vic m rng phm vi bo him c
th s gp thch thc ng k ngay c trong trng hp tng trng mnh
m lin tc. Mc thnh cng ca vic m rng bo him x hi v loi b
vic lm phi chnh thc i khi thp hn d kin. chu M Latin, mc d
bo him x hi c t rt lu, k t nhng nm 1980 tin hnh cc ci
CHNH SCH
cch bo him x hi su sc, Rofman v Oliveri (2011) nhn thy ch c 3

trong s 18 quc gia hin nay c t l ngi tham gia trn 60% v ch c 7
quc gia c t l ngi lao ng hng lng tham gia trn 60%.
C nhiu tr ngi cn tr vic m rng phm vi bo him. Mt s tr
ngi lin quan n vic thit k v vn hnh ca h thng. Ngi lao ng
bn thi gian, theo ma v khng c bo him. Cc chng trnh thng
yu cu thi gian ng gp di v mc ng gp cao. Mi lin h lng lo
gia ng gp v li ch ph bin trong nhiu chng trnh c v khng
khuyn khch vic ng gp. Vic qun l thng tin yu km, tnh khng
ng tin cy v thiu cng bng ca h thng c nh hng ln (Forteza v
nhng ngi khc, 2009). Ti Chile v Peru, Packard (2002) v Abigail Barr
v nhng ngi khc (2003) thy rng nhng ngi lm ngh t do khng
tham bo him x hi v h cm thy cc khon u t cho hu tr nh nh
, c s sn xut v kinh doanh h gia nh, gio dc tr em l tng i
t ri ro hn so vi tit kim trong h thng lng hu c ci cch.
Kinh t hc hnh vi cng cho thy s khng nht qun v thi gian, nh
kin tm l v nhn thc hn ch ca ngi dn khin h khng lp c
k hoch ti chnh vng chc cho cc giai on ca cuc sng (Berheim v
Rangel, 2005).
Vi mong mun tin ti bo him y t ton dn vo nm 2015, Chnh ph
Vit Nam bt tay vo sa i lut bo him. Cho n nay, cc tho lun ch
tp trung v cc vn lin quan n tnh bn vng lu di ca h thng,
cc phng thc trnh lm dng v iu chnh cc cc iu kin tham gia
hin ti, mc hng bo him v cc thay i trong qun l d tr bo him
x hi. Cc ci cch ny l quan trng nhng khng gii quyt vn phm
vi bo him. Cc nh hoch nh chnh sch hy vng rng ch cn iu chnh
mc hng bo him, tng hiu qu, tng ngn sch v tnh hiu qu ca c
quan Bo him X hi Vit Nam (VSS) l tng quy m bo him trong
nhng thp k ti.
Bi vit ny trnh by cc kt qu ca mt s nghin cu c thc
hin ti Vit Nam tm hiu s tham gia v mc t nguyn tham gia bo
him x hi ti Vit Nam ca ngi lao ng trong v ngoi ch hng
lng ca khu vc chnh thc v phi chnh thc. Cc kt qu cho thy rng
vic m rng phm vi bo him lin quan n cc vn rng hn: thi
515
516
ca cc c s cung cp dch v chm sc sc khe, cuc cnh tranh ca cc

doanh nghip trong th trng lao ng, nhn thc v vai tr ca cc c quan
bo him x hi v kh nng v bo him x hi cho ngi c tui v ri ro
ca cc c quan bo him.
1. Bo him y t
Lut bo him nm 2008 t mc tiu dn tin ti cung cp dch v
bo him y t ton dn. h tr ngi ngho v nhm nhng ngi d tn
thng nht c th tham gia bo him y t, Chnh ph xy dng mt h
thng h tr rng ln. Theo , ngi ngho, ngi dn tc min ni, vng
su vng xa, ngi dn thuc cc x ngho nht, tr em di su tui v
ngi gi trn 80 tui c cp th bo him y t min ph. i vi nhng
ngi trong nhm cn ngho, hc sinh tiu hc v trung hc c s, ph bo
him x hi c min gim mt na. Din tip cn rt rng. Tt c cc dch
v y t (ti cc c s khm cha bnh c ch nh) u c bo him
hon tr vi tr gi ln ti 40 ln mc lng ti thiu. Cc bnh vin phi
m bo mc min thng khng khu tr (bnh nhn phi thanh ton)
l 20 % cho mi trng hp khm bnh. Mc bnh nhn phi thanh ton l
5 % i vi nhng ngi sng di ngng ngho v min hon ton i
vi tr em di 6 tui.
Mt s bin php h tr khc, c bit l cc bin php dnh cho ngi
ngho v ngi dn tc, cng c a ra trc khi lut bo him c
thng qua nm 2008. Nh , t l ngi dn c bo him y t rt cao
ngay trong nm 2008 (55,9 %), theo s liu iu tra h gia nh do Tng cc
thng k thc hin. Nu nh ngay trong nm 2008, nhng ngi c hng
cc bin php h tr b sung cng nh ngi thn ph thuc ca h c
hng bo him y t theo quy nh ca lut th c thm tng cng 17,3 triu
ngi na c hng cc dch v ny vo nm ny, v t l ngi dn c
bo him y t c th t 76 % (Xem thm Bng1).
CHNH SCH
Bng 1: i tng hng bo him y t nm 2008 v vin cnh cho nm 2014

S ngi
% trn tng s
Din bt buc trong khu vc nh nc
30 682 798
35,55
Din t nguyn trong khu vc cng
17 148 210
19,87
401 102
0,46
Nm 2008
S ngi tham gia bo him y t
Din t nguyn trong khu vc t nhn
55,88
Tng s c bo him y tn nm 2008

C th m rng cho giai on 2008 2014
S i tng c b sung trc tip hoc gin tip t tr gip
ca nh nc nm 2014
17 351 459
20,10
75,98
T l hng bo him y t nm 2014

Ngi lao ng v nhng ngi trong khu vc kinh t phi chnh
thc khng c hng tr gip t nh nc tham gia bo
him y t
20 728 688
24,02
Tng dn s
86 312 257
100,00
Ngun: Castel v nhng ngi khc, 2010.
Theo kch bn m rng t l ngi dn c bo him y t gii thiu trong

Bng 1, 24 % ngi dn, ch bao gm nhng ngi lao ng trong khu vc phi
chnh thc, sng trn ngng ngho v ang trong tui lao ng v nh
nc tham gia m bo cung cp bo him y t cho ngi ngho v tr em
trong tui i hc vn cn cha c hng bo him y t. Theo biu 1,
con s 24% ny khng ch bao gm nng dn, lao ng ph thuc v lao ng
t do c thu nhp thp. S a dng v thnh phn ca lao ng trong khu vc
phi chnh thc cng c th quan st c nhiu nc khc. khu vc chu
M Latin, Da Costa v nhng ngi khc (2011) thy rng ch 20 % ngi
lao ng cha c hng bo him x hi l thuc nhm ngi dn c thu
nhp thp. Vit Nam, ngay c trong s nhng ngi lao ng c thu nhp
t nhiu ngun (lm cng, thu nhp t nng nghip, hoc phi nng nghip),
mt s ngi c thu nhp bng hoc cao hn thu nhp trung bnh ca ngi
lao ng. Ngi lao ng thuc khu vc phi chnh thc khng c hng
bo him y t bao gm ngi lao ng hng lng (15,5 %), nng dn (31,1
517
518
%), lao ng t do phi nng nghip (17,8 %) v lao ng c thu nhp t nhiu
ngun (6,8 %) vi thu nhp bng hoc cao hn thu nhp trung bnh ca ngi
lao ng Vit Nam ; nng dn v lao ng t do (13 %) v ngi lao ng c
thu nhp t nhiu ngun (3,6 %) nhng vi thu nhp thp ; ngi gi, ngi
tn tt, ngi khng c vic lm, v.v. (ngi khng c vic lm chim 12,2 %).
th 1: i tng thuc khu vc phi chnh thc khng c tr gip
tham gia bo him y t
Thu nhp trung bnh v cao - nng dn
Thu nhp trung bnh v cao - lao ng t do
phi nng nghip
Thu nhp trung bnh v cao - ngi lm nhiu
ngh
Thu nhp thp - nng dn v lao ng t do
Thu nhp thp - lao ng lm nhiu ngh
Khng lm vic
Thu nhp trung bnh v cao - ngi lm cng
n lng
Ngun: Castel v nhng ngi khc (2000).
Quan im chung hin nay Vit Nam l m rng dch v bo him y

t n cc i tng ny l c bit kh. Mt mt, kh khn trong vic la
chn khin cc c quan qun l ngi tham gia vo cc hot ng ng
k bo him : nhng ngi mua bo him t nguyn hin nay ch yu l
nhng ngi c bnh v cn c chm sc y t. Trc tnh trng thm ht
ngy cng ln ca h thng bo him y t, nm 2007 cc c quan qun l
quyt nh tm dng p dng cc sng kin, nht l nhng chng trnh
phi hp thc hin cng Hi ph n v Hi nng dn, to iu kin cho
ngi lao ng thuc khu vc phi chnh thc c th tham gia bo him y t.
Nm 2015, tham gia bo him y t s c quy nh l bt buc vi c nhng
i tng ny, gip gii quyt vn hin nay nu chnh ph thc s p dng
chnh sch bo him ton dn. Cho n nay, t l tham gia bo him y t thp
CHNH SCH
(12,5 % nm 2008 tng ng 2,6 triu trn tng s 20,7 triu ngi) ca
nhm lao ng thuc khu vc phi chnh thc khin ngi ta e rng vic m
bo bo him y t ton dn l rt kh. Nu ch nhn thc tin n thun cng
c th thy vic kim tra v ng k ton b s lao ng ny s l mt cng
vic phc tp v tn km.
Phn tch kt qu tr li ca cc cu hi dnh ring cho ch bo him
y t ca t iu tra h gia nh do Tng cc thng k tin hnh nm 2006
(Castel v nhng ngi khc, 2010) ch ra rng l do chnh m ngi c
hi a ra gii thch vic h khng tham gia bo him khng lin quan n
mc ph (20,7 %) m lin quan ti vic h thy rng bo him y t khng c li
ch g cho h (36,7 %) v do h khng th tip cn vi cc dch v ny (24,1 %).
Trn thc t, cho n khi c Lut Bo him nm 2008, c nhn cha c php
tham gia bo him y t, v ch c th ng k bo him theo nhm v thng
qua y ban x, hi ph n hoc hi nng dn.
Phn tch t l tham gia bo him y t theo vng cng cho thy t l
ngi dn c bo him y t cao hn cc vng m dch v cung cp c v
da nhiu hn vo nhu cu ca ngi dn. khu vc Nam Trung B, ni c
t l tham gia bo him y t trong giai on 2006-2008 cao hn hn so vi
cc vng khc. C th quan st thy l nm 2006, nhng ngi c bo
him thng c ng k khm mt bnh vin (18 % ng k khm
trung tm y t x so vi mc 32 % ca c nc) v ngi bnh cng phi ng
thm chi ph bng tin ti t hn so vi cc tnh khc.
Cht lng dch v khm cha bnh theo bo him y t cng ng vai tr
quan trng trong vic ngi dn c quyt nh tham gia hay khng. Nghin
cu ca Castel (2009) v mc thanh ton dch v bo him y t tnh Kon Tum
nm 2008 c th gi mt thc t l hin nay bo him y t Vit Nam vn
cha xa b ht c khong cch bt bnh ng trong cc dch v chm sc.
tnh Kon Tum, gn nh ton b ngi dn trong tnh c bo him, v phn
ln ngi dn nm trong din c nh nc tr cp (ngi dn tc, ngi
ngho, x min ni, vng su vng xa, v.v.). Tuy nhin, trong s nhng ngi
cng gii tnh, cng nhm tui v cng mt x, n bnh vin khm v cng
mt vn sc khe th nhng ngi ngho nht v ngi dn tc thng
nhn c cc dch v chm sc km hn so vi nhng bnh nhn khc. Nhn
chung, ngi ngho Vit Nam ch n bnh vin khi h thc s cn.
519
520
Cc phn tch ny c th khin chng ta d on rng cc chin dch tuyn

truyn v bo him y t c th c t tc ng ti ngi lao ng thuc khu vc
phi chnh thc cha c bo him. Cch t chc hin nay trong vic thanh
ton bo him theo s v hoc theo s ngi c bo him c ng k theo
tng c s khm cha bnh c th s khng m bo c s cng bng trong
chm sc y t cho ngi lao ng thuc khu vc phi chnh thc chng no dch
v chm sc y t cc trung tm y t x cha c ci thin v chng no
nhng ngi lao ng thuc khu vc ny vn cn cha c to iu kin
tip cn vi cc dch v. Vic ci thin dch v cc c s khm cha bnh v
gim bt bnh ng trong thm khm y t chc chn cn cn nhiu thi gian
v tnh trng ny s gim dn cng vi s pht trin ca t nc.
tng t l tham gia bo him y t ca ngi lao ng thuc khu vc
phi chnh thc, cn nhiu vic khc cn lm nh c th a cc bin php
khuyn khch v ti chnh vo trong cc hp ng bo him k kt gia c
quan bo him v cc c s y t nhm ci thin cc dch v cung cp cho cc
i tng ngi dn hin nay cn ang b sao nhng. Tt nhin thc hin
c cc chnh sch nh vy, mt mt cc c s y t v bo him y t phi
hp tc vi nhau trong vic nh gi hin trng mc tip cn dch v v
mt khc, bo him y t cng phi c vai tr ch ng (tt nhin phi chp
nhn nhng ri ro i km) trong vic tm cch gim bt bnh ng trong tip
cn vi cc dch v.
2. Bo him x hi cho vic lm chnh thc

H thng bo him x hi Vit Nam c hai phn: bt buc v t
nguyn. Chng trnh bt buc ch bao gm nhng ngi hng lng theo
hp ng lao ng t 3 thng tr ln. Chng trnh t nguyn, thnh lp
gn y sau khi c Lut Bo him x hi nm 2006, gm tt c cc nhng
i tng lao ng khc. Chng trnh bt buc bao gm nhiu chng
trnh nh (bo him ngn hn, bi thng tai nn lao ng v bnh ngh
nghip, hu tr v t tut). Chng trnh t nguyn ch c ch hu tr v
bo him t tut. C hai chng trnh i hi phi c ng gp ti thiu da
trn mc lng ti thiu.
CHNH SCH
Nm 2010, Bo him x hi Vit Nam c tnh c 9,4 triu ngi tham

gia. Hnh 1 trnh by phn phi s lng ngi ng theo loi hnh doanh
nghip. Nu vo nm 1995, nhn vin khi nh nc chim hu nh ton
b s ngi ng th hin ti h ch chim cha n mt na s ngi tham
gia: 35% i vi cc cng chc v qun i; 14% i vi lao ng lm trong
doanh nghip nh nc. Cc cng ty t nhn chim 25% v tip sau l cc
doanh nghip nc ngoi 21%. c thnh lp nm 2008, chng trnh bo
him t nguyn thu ht s ngi tham gia vn cn nh (khong 1% nhng
ngi tham gia).
Da vo thng tin v ng k bo him y t v loi hnh vic lm ca Tng
cc Thng k 2006, Nguyn Th Thu Phng v Castel (2009) c tnh rng
nm 2006, Bo him x hi Vit Nam ch thu ht c 6,7 triu (38,8%) trong
tng s 17,5 triu ngi lm vic hng lng (khng bao gm nhng ngi
thu nhp t hn mc lng ti thiu). Nhng ngi ng gp ch chim 12,9%
dn s trong tui lao ng, 16,2% tng s lao ng (khng bao gm nhng
ngi v ngh hu v lm thm).
Mc trn ng gp, hoc khng ng k nhn vin theo quy nh ca
lut bo him x hi l ln nhng khng n mc ph bin rng ri nh gi
ca nhng con s trong Bng 1. Trn thc t, hu ht cc h kinh doanh
c th c min ng k kinh doanh. Theo Ngh nh 88/2006/N-CP1, ch
cc c s nh vi doanh thu trn mt ngng ti thiu (c xc nh ti
a phng) mi phi ng k ti Phng ng k kinh doanh cp huyn
v phi thc hin cc th tc xin cp Giy chng nhn ng k thu v
c cp m s thu (Cling v nhng ngi khc, 2010). Trong trng hp
ca cc nhn vin khu vc doanh nghip, ch nhng ngi c hp ng lao
ng trn 3 thng mi phi ng k bo him x hi. Do , tng s ngi
lao ng cn ng k tham gia Bo him X hi Vit Nam l tng i nh,
v v vy quy m bo him ca bo him x hi khng tnh bo him y t
l tng i cao (69,4%).
Cc c s c 10 nhn vin tr ln hoc c nhiu c s kinh doanh chu s iu chnh ca Lut Doanh nghip
nm 2005.
521
522
3. Bo him x hi ca vic lm phi chnh thc trong

khu vc chnh thc
Vic lm phi chnh thc v tnh trng phi chnh thc vn tn ti rng ri
trong khu vc chnh thc Vit Nam. Mt mt, nhiu doanh nghip t nhn
nh khng tham gia ng bo him x hi. Mt khc, nhiu doanh nghip li
ng bo him theo mc lng thp hn nhiu mc lng thc tr. Ranh gii
gia chnh thc v phi chnh thc Vit Nam l rt m nht. Lao ng chnh
thc cng ch c bo him mt phn.
S dng d liu t cuc Tng iu tra doanh nghip ca GSO nm 2006,
Paulette Castel v T Trung Thnh (2012) quan st thy rng trong khi t l
tham gia ng bo him ca cc doanh nghip nh nc l rt cao (96,7%), cc
doanh nghip u t trc tip nc ngoi (86,8%), cc doanh nghip t nhn
c mc tham gia kh thp (43,6%). ng thi, t trng ng gp trong tin
lng ca doanh nghip thp mt cch bt thng. Theo quy nh, nm 2006
cc khon ny phi chim 23% tng s tin lng m cc doanh nghip tr cho
cc nhn vin ng k (15% cho hu tr v t tut, 4% dnh cho ngh php thai
sn, m au v cc s v lin quan n gia nh, 1% cho thng tch v bnh
ngh nghip v 3% cho bo him y t). Tuy nhin, ni chung cc mc ny thp
hn nhiu: ngay c trong cc doanh nghip khu vc nh nc, phn ng gp
trong bo co tin lng thng mc di t l d kin (7,6% so vi 23%).
Bng 2: Khu vc doanh nghip Tham gia Bo him x hi Vit Nam (2005)
Tng
S doanh nghip
Tng s lao ng
129.208
Khu vc
Khu vc c vn
nh nc u t nc ngoi
3.366
6.222.430 1.625.589
S doanh nghip tr ng gp bo him x hi

T l ng gp
T trng trong tng vic lm
T trng ng gp trong bo co lng
2
Khu vc
t nhn
4.142
121.699
1.339.474
3.257.362
59.964
3.255
3.594
53.115
46,4
96,7
86,8
43,6
79,0
98,7
95,6
62,4
7,5
7,6
9,5
5,9
Ngun: Tng iu tra Doanh nghip nm 2006, GSO; tnh ton ca tc gi.
Ghi ch: 1/trung bnh cng ca s nhn vin u nm v cui nm; 2/gm c
ng gp bo him x hi, y t, qu cng on ca ngi s dng lao ng v ngi
lao ng; 3/ s tin cui nm, bo co lng ca cc doanh nghip ng gp.
CHNH SCH
C ba yu t gii thch cc mc ng gp thp. Th nht, ti Vit Nam,

cc doanh nghip khng bt buc phi khai bo i tng lao ng ngn hn
vi hp ng ba thng hoc t hn. Th hai, tr cp, tin thng v cc tr cp
khc khng thuc i tng ng gp x hi. Th ba, mc ng gp ca
ngi lao ng c tnh trn mc lng ghi trong hp ng lao ng ca ngi
lao ng v doanh nghip khng iu chnh ngay c khi tin lng c tng
ln. Kt qu l, s tin ng gp tr cho bo him x hi dn dn gim xung
theo thi gian trong tng quan vi tin lng m ngi lao ng thc nhn.
Kim tra cho d liu ca Tng iu tra Doanh nghip vi s liu ca Bo
him X hi Vit Nam, cc tc gi thy rng khong 23,9% ngi lao ng
trong khu vc doanh nghip c tuyn dng theo hp ng ngn hn v
mc ng gp c tr da trn mc lng c bit thp: bng trung bnh
46,4% ca tin lng thc tr trong khu vc doanh nghip c vn u t nc
ngoi v 37,7% khu vc cc doanh nghip t nhn trong nc.
Bng 3: c tnh cc hp ng ngn hn khng khai hoc khai lng
thp (2005)
Khu vc
T nhn
Khu vc c
vn u t
nc ngoi
Khu vc
nh nc
4.918.249
2.033.191
1.339.474
1.625.589
3.742.119
1.374.261
1.124.566
1.291.915
1.176.130
658.930
214.908
333.674
23,9
32,4
16,0
20,5
Tng cc
khu vc
S vic lm c bo him v hp ng ngn hn
Tng s vic lm theo iu tra (a)
Ngi lao ng c bo him x hi (b)
2
Ngi lao ng hp ng ngn hn (a-b)

3
T trng hp ng ngn hn trong tng vic lm
Lng thng trung bnh v trn ng bo him hoc bo co thp tin lng
Lng trung bnh ca doanh nghip theo iu tra
Lng trung bnh bo co Bo him X hi
T trng lng bo co cho Bo him X hi
1.577.276
2.101.708
594.259
985.243
37,7
46,9
Ngun: Castel (2012).

Ghi ch: 1/ Trong cc doanh nghip bo co ng gp bo him x hi.
2/ d liu hnh chnh ca VSS, sau khi loi tr nhn vin chnh ph, lao ng
trong gio dc cng, qun i, l khong 2.484.872 ngi nm 2005 (B Lao ng,
Thng binh v X hi).
3/ Tng iu tra lao ng tr i cc d liu hnh chnh ca VSS.
4/ da trn cc d liu hnh chnh ca VSS v tng s ng gp bo him x hi.
523
524
Vic s dng cc hp ng ngn hn v vic tr cc khon ng gp khng

da trn tin lng thc tr, m theo mc lng ghi trong hp ng lao ng
khng phi l cch lm vi phm php lut. Cc mnh khe ny rt ph bin ti cc
doanh nghip. Mt cuc kho st doanh nghip gn y do Ngn hng Th gii
thc hin cho thy nm 2010, ngi lao ng tm thi chim 35,8% s nhn vin
ca cc cng ty c kho st so vi mc trung bnh 7% cc nc c thu nhp
thp v trung bnh, v 9% cc nc c dn s tng t (IFC 2011). Ngoi ra,
Paulette Castel v nhng ngi khc (2010) nhn thy rng ch c 1.218 doanh
nghip trong tng s 58.906 doanh nghip ng k vi Bo him x hi Vit Nam
c mc ng gp y cho tt c cc nhn vin v da trn tin lng thc tr.
Ngoi ra cn c vo bin thin ca t trng ng gp bo him x hi
trong tin lng ca cc doanh nghip, nghin cu cho thy c th ngi lao
ng ti Vit Nam l nhng ngi hng li nhiu nht t vic cc doanh
nghip trn ng bo him hoc bo co mc lng thp c biu hin
thng qua mc tin lng rng cao hn. Ging nh nhiu quc gia khc, cc
cng ty ti Vit Nam c th trnh gnh nng ng gp bo him x hi khi
khai thp i thu nhp ca ngi lao ng. D liu cho thy mc lng trung
bnh ti cc doanh nghip thc hin y cc quy nh ca nh nc c th
thp hn so vi cc doanh nghip cng ngnh trn ng bo him hoc khai
mc lng thp. Mt khc, nghin cu khng tm thy bt k bng chng
cho thy cc doanh nghip trn ng bo him hoc khai mc lng thp c
mc li nhun cao hn hoc c doanh thu ln trn tng nhn vin cao hn.
Tnh trng ny l ng lo ngi v nhiu l do. Th nht, quy m ng
bo him v cc khon ng gp khng y khng to ra mc hng bo
him x hi thay th thu nhp ca ngi lao ng khi m au hoc
ngh hu. L do th hai l h thng bo him ri vo tnh trng ng cng.
Mt mt, ngi lao ng khng quan tm n bo him x hi do khng
hiu hoc do thch lnh lng cao hn thay v sau ny c hng bo him
x hi. Mt khc, khi nhn vin thng xuyn nhy vic2, cc doanh nghip
tm cch gim hoc trnh cc khon ng gp bo him x hi c tin tr
lng cao hn nhm thu ht v gi chn ngi lao ng. Do khng hiu bit
Mt nghin cu ca CIEM thy rng t l thi vic rt cao 43,4% cc doanh nghip nc ngoi t 20012003 (VDR 2006 tr. 94).
CHNH SCH
v cc c ch bo him x hi v do cm nhn rng bo him x hi mang li

cc li ch nh v khng quan trng nn c doanh nghip v ngi lao ng
cng khng cm thy thit tha ng gp khng khai bo hoc khai bo thp
tin lng. Nu khng thay i, tnh trng ng bng hin nay s cng trm
trng. V thi gian tham gia bo him x hi ko di (20 nm hoc hn), s
nghi ng v hiu lm s bt r su trong tm tr ca nhiu ngi lao ng v
gia nh ca h, v s gy kh khn cho cc nh hoch nh chnh sch trong
tng lai khi c gng gii quyt vn quy m hn ch ca bo him. Thay
i nhn thc trong tng lai s cng kh hn, ging nh tnh trng ng
bun v bo him hu tr ti chu M Latin
4. Bo him x hi trong khu vc phi chnh thc

Hin nay, hu ht ngi lao ng trong khu vc phi chnh thc ti Vit
Nam c khuyn khch tham gia chng trnh bo him t nguyn. Chng
trnh c lp nm 2008, v vy cn qu sm nh gi mc thnh
cng. Theo s liu t Thng k vic lm ca Tng cc thng k (2007), Cling
v nhng ngi khc (2007) c tnh c 34 triu vic lm trong khu vc phi
chnh thc (chim 71,8% tng vic lm), 24 triu trong lnh vc nng nghip
v 11 triu phi nng nghip. Ba nghin cu kho st mc t nguyn ca
ngi lao ng trong khu vc kinh t phi chnh thc tham gia chng trnh
bo him t nguyn ti Vit Nam. Nghin cu u tin c tin hnh trong
qu trnh chun b Lut Bo him X hi nm 2006 (Bales v Castel, 2005).
Tip tc nghin cu th nht, nghin cu th hai (Castel, 2008) phn tch cc
yu t quyt nh s tham gia. Nghin cu th ba thc hin nm 2007 v qu
trnh chuyn i ca nhng ngi tham gia Qu Hu tr Nng dn tnh Ngh
An chuyn sang chng trnh bo him hu tr t nguyn mi c thnh lp
cp quc gia theo lut ban hnh nm 2006. Ba nghin cu cho thy mong
mun ca ngi lao ng khu vc phi chnh thc tham gia chng trnh hu
tr tuy nhin do mc ng gp ti thiu kh cao v vic nhiu ngi khng
p ng iu kin hng lng hu v khng th ng gp trong 20 nm nn
tnh hp dn ca chng trnh hin nay gim ng k. Cng ging nh trong
khu vc chnh thc, v trung hn, cc chng trnh hu tr ny khng kh
525
526
quan vi s tham gia t cng nh li ch c hng thp. Do khng thc

c c ch ca bo him x hi cng nh ch i ng khng ng k ca
h thng ny m s quan tm tham gia ng gp bo him ca nhng lao
ng cn tr tui trong khu vc phi chnh thc cng t i.
T nguyn tham gia chng trnh hu tr

phn tch s t nguyn ca ngi lao ng khu vc phi chnh thc trong
vic ng gp vo chng trnh hu tr, Bales v Castel (2005) da trn kt qu
ca mt cuc kho st (c tnh i din cho khu vc phi chnh thc ti Vit
Nam). i tng iu tra gm 3.412 h gia nh trong c t nht mt thnh
vin lm vic trong khu vc kinh t phi chnh thc, mang tnh i din ca khu
vc ny l nm trn ngng ngho. S ng nhng ngi trong tui lao
ng ca cc h gia nh ny l lao ng khng hng lng (77,7%), lao ng
khng c bo him x hi (14,9%), lao ng c bo him x hi (7,4%); 30% s
h thun nng, ch c 27% s h l phi nng nghip v 43% s h l lm phi
hp c hai hot ng nng nghip v phi nng nghip.
Trong cuc kho st, ngi c kho st c hi c mun hay khng
mun tham gia vo chng trnh hu tr tch ly, hot ng ging nh ti khon
tit kim ti chnh di hn. Tt c nhng ngi tham gia c hng quan h
chi ph-li ch nh nhau. Mc lng c hng khi v hu c chnh ngi
tham gia bo him tch ly di dng tit kim v bng nhau i vi tt c mi
ngi. Nhng chng trnh yu cu nhng ngi cng gn vi tui v hu th
mc ng gp hng thng cng nhiu bi cng mt khon tin c hng nh
ngi khc nhng khong thi gian ng gp ca h li cng t hn.
a s ngi c hi (50,7%) t nguyn tham gia chng trnh hu tr.
Tuy nhin, ch c 34,6% t nguyn ng gp s tin cng bng v mt thng
k; 16,5% s tham gia nu cc khon ng gp thp hn (Xem Bng 4). Ph
hp vi d kin, phn tch cc yu t quyt nh tham gia (Castel, 2008) ch
ra rng ngi giu hn v c hc vn cao hn c kh nng tham gia nhiu
hn. iu ngc nhin l cc h gia nh khu vc nng thn mc d thng
c mi quan h cng ng cht ch hn th li c khuynh hng tham
gia ng hn. Vic tham gia cng nhy cm vi mi quan h chi ph-li ch:
tham gia gim khi t l ng gp tng (t l ng gp/thu nhp h gia nh),
v tng khi t l thay th tng (t l li ch/thu nhp h gia nh).
CHNH SCH
Bng 4: Phn b ngi tr li phng vn theo mc t nguyn tham gia1
Tng s t nguyn tham gia
% tng s ngi iu
tra
% tng s ngi iu tra c

mc sn sng c iu
chnh cho kh nng tit kim2
51,5
50,7
T nguyn ng gp mc ng gp cng bng v mt thng k

Tng
37,1
34,6
17,2
13,3
Na lng ti thiu tui 60
15,7
15,7
Na lng ti thiu tui 65
4,2
5,6
Lng ti thiu tui 60
Tham gia nu mc ng gp thp hn mc cng bng theo thng k

Tng
14,4
16,5
Na lng ti thiu tui 65 (tr cp 20%)
3,8
4,6
2,6
3,5
8,0
8,4
Khng tham gia
48,5
48,9
Li ch qu thp
4,3
4,3
Khng quan tm
44,2
44,6
Tng s ngi iu tra
100,0
100,0
Ngun: Bales v Castel, nm 2005.

Ghi ch: 1/ Mt qu trnh u thu lp i lp li c xy dng tm hiu mong
mun tham gia. Trc tin, ngi tham gia c hi c ng tr mt s tin ng
gp nht nh c hng khon thu nhp hu tr bng mt na tin lng ti
thiu tui 60. S tin ng gp tng mnh i vi nhng ngi nhiu tui v h
phi tch ly c cng mt s tin tit kim nhng trong mt thi gian ngn hn.
Phn ng ca ngi tham gia phng vn thu c thng qua cu hi. Nhng ngi
khng mun tham gia theo la chn u tin c xut ng mt s tin thp hn
cho mc lng hu tng t, nhng tui 65 (cng tng quan chi ph-li ch nh
trong la chn u tin) v sau gim mc tr cp. 2/ S tham gia c iu chnh
m bo tnh nht qun gia mc ng gp c chp nhn v kh nng tit
kim h gia nh hng thng m h khai trong cuc kho st. 3/ Nhng ngi tham
gia ni rng mc bo him bng mt na tin lng ti thiu l qu thp v sn sng
tr tin ng gp cao hn (s tin cng bng v mt thng k) nhn c tr cp
bng mc lng ti thiu.
527
Cc kt qu ny c s dng d on mc t nguyn tham gia

chng trnh bo him t nguyn c ra i t sau Lut Bo him X hi
nm 2006. th 1 v 2 so snh t l ng gp v t l thay th ca hai
chng trnh.Vic tham gia chng tnh hu tr t nguyn mi t tn km
hn chng trnh a ra trong cuc kho st, nhng mc li ch thp hn
nhiu, c bit vi nhng ngi ln tui. Trn thc t, nhng ngi khng
ng 20 nm th khi v hu ch nhn c mt khon tin tr cp trn gi
trong mt ln.
th 2. T l ng gp VSIIS v
th 3. T l thay th VSIIS v cc
cc chng trnh hu tr t nguyn
chng trnh hu tr t nguyn
1.2
T l thay th % ca
thu nhp h gia nh
1.2
T l ng gp % ca
thu nhp h gia nh
528
1
0.8
0.6
0.4
0.2
1
0.8
0.6
0.4
0.2
0
0
15 - 20 19
24
tui tui
25 - 30 - 35 - 40 - 45 - 50 - 55 29
54
34
39
44
49
60
tui tui tui tui tui tui yrs
15 - 20 - 25 - 30 - 35 - 40- 45 - 50- 55 24
29
34
44
49
54
60
19
39
tui tui tui tui tui tui tui tui tui
Tui ca ngi c iu tra

CT hu VSIIS
CT hu tr t nguyn
Tui ca ngi c iu tra

CT hu VSIIS
CT hu tr t nguyn
Ngun: Castel, 2008.
Do , trong khi t l ng gp thp hn s khuyn khch ngi tr tui

t nguyn tham gia, th mi quan h chi ph - li ch khng hp dn lm gim
s tham gia ca nhng ngi ln tui. Mc tham gia ca nhng ngi
tr tui tng t cc mc thp hn 60% ln mc trn 80%, trong khi s tham
gia ca nhng ngi trn 50 tui gim t mc hn 40% xung thp hn 10%
(Xem Bng 5). Cng ln tui th mc tham gia cng t i bi khi tng
quan chi ph ng gp v li ch c hng khng cn hp dn na. Cc kt
qu ny gi rng ngi lao ng tui trung nin t 40 n 55 tui ti
Vit Nam gia nhp th trng lao ng u giai on chuyn i v c t
c hi tit kim cho lc v hu c th sn sng tham gia vo qu hu tr,
nhng cc chng trnh hin nay li khng khuyn khch s tham gia ca h.
CHNH SCH
Bng 5: D bo mc tham gia qu bo him t nguyn

Nhm tui
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-60
Tng
T l tham gia
60,6
87,7
86,3
84,0
72,2
41,5
8,1
0,4
0,2
48,8
Ngun: Castel, 2008.
Nhng ngi tham gia Qu Hu tr Nng dn Ngh An

Qu Hu tr Nng dn ca tnh Ngh An c thnh lp nm 1998, trn
c s ti khon c nhn nhng do li ch hu tr cao hn mc tnh ton
bo him (von Hauff v Knop, 2004; Castel, 2005), nn Qu ngng hot
ng vo nm 2009.
Thng 3 nm 2007, Qu c 84.860 hi vin. Hu ht nhng ngi tham
gia l nng dn (74,3%) hoc lm vic trong lnh vc dch v (15,5%). Khng
c bng chng r rng cho thy cc hi vin ca Qu kh gi hn so vi nhng
nhm khc trong tnh Ngh An: 49,1% khai mc thu nhp c nhn bnh qun
u ngi thp hn mc lng ti thiu. Tuy nhin, khi so snh vi phn cn
li ca dn s ca tnh th thy trnh hc vn ca h cao hn mc trung
bnh ca nng dn v ngi lm ngh t do ca tnh Ngh An nh nu trong
iu tra H gia nh, 2006 ca Tng cc Thng k (Xem Bng 6). S liu cho
thy Qu bo him cho 6,9% lao ng khng hng lng ca tnh.
Bng 6: Trnh hc vn ca cc hi vin Qu hu tr, nng dn tnh
Ngh An
Hi vin Qu Hu tr
Lao ng khng theo ch lng1

tnh Ngh An
Khng c trnh , vi nm tiu hc
2,2
0,3
Tiu hc
11,3
26,4
Trung hc c s
49,9
53,8
Trung hc
36,7
19,0

Ghi ch: 1/trn 15 tui v di tui v hu; ngi v hu lm thu loi tr.
Phn ln nhng ngi tham gia tui trn 40 (Xem Bng 7) v c

mc ng gp rt thp. Trung bnh, cc thnh vin ng gp 25.843 ng mi
529
530
thng v ch c 4,9% trong s ny ng s tin bng hoc trn mc ng gp

ti thiu bt buc trong h thng bo him t nguyn quc gia (72.000 ng
hoc 16% mc lng ti thiu nm 2007). Khng c g ngc nhin v mc
ng gp l rt thp, nn mc lng hu d kin cng rt thp. Mc trung
bnh lng hu nm 2009 l khong 76.000 ng (khong 17% mc lng
ti thiu ca nm 2007).
Bng 7: Kt qu nh gi theo nhm tui hi vin Qu Hu tr nng dn
tnh Ngh An
Nhm tui
S lng
T trng trong ton

b thnh vin
Mc ng gp
trung bnh
ng gp 72,0001
hoc % cao hn
15 n 19 tui
133
0,2
22,737
4,5
20 n 24 tui
1,545
2,1
22,144
4,5
25 n 29 tui
4,550
6,1
22,070
3,2
30 n 34 tui
10,353
13,8
21,656
3,0
35 n 39 tui
15,513
20,6
22,180
3,1
40 n 44 tui
17,838
23,7
23,167
3,3
45 n 49 tui
16,033
21,3
27,165
4,9
50 n 54 tui
7,239
9,6
38,691
11,4
55 n 64 tui
1,930
2,6
55,360
26,7
Tng2
75,134
100,0
25,843
4,9

Lu : 1/ S sch ca Qu Hu tr ghi l c 75.283 hi vin. Cc hi vin khng
c tui, tui bng hoc di 14, hoc 65 tui tr ln, hoc c d liu khng chnh xc
c loi tr. 2/ 16% mc lng ti thiu nm 2006.
tm hiu v mong i ca ngi tham gia v kh nng tham gia, ILSSA

thc hin 1 cuc kho st trong ngi tr li c cung cp thng tin v
cc la chn ty theo s tin h tit kim trong Qu3. V chng trnh hu
tr t nguyn yu cu nhng ngi tham gia phi ng gp 20 nm nn
cuc iu tra m rng hn thm i tng n trn 40 v nam n 45 v kh
nng ng gp b vo nhng nm cn thiu.
3
Da trn tui, gii tnh, s nm tham gia v s tin ng, ngi c phng vn c xem cc bng
c cc mc lng hu hoc tng s tin c th c lnh trong c hai chng trnh.
CHNH SCH
Trong s nhng ngi c hi tr tui nht, ch c 58,3% c v sn sng

tham gia cc chng trnh hu tr t nguyn; 19,9% by t s tham gia nu
mc ng gp gim t 72.000 xung 50.000 ng (hoc t 16% xung 11,1%
mc lng ti thiu4) ngay c khi li ch d kin da trn mc ng gp ny
c th thp hn. Trong s nhng ngi tham gia ln tui nht, 39,1% mong
mun tham gia chng trnh hu tr t nguyn v sn sng ng gp nu
khon tin phi ng gp l t hn.
Nm 2009, cc hi vin ca Qu Hu tr nng dn tnh Ngh An c la
chn gia vic lnh mt khon tin cho ton b qu trnh ng gp hoc tip
tc tham gia chng trnh bo him hu tr t nguyn quc gia, thnh lp
theo lut nm 2006. Tit kim ly k t Qu c chuyn thnh s nm ng
gp tng ng trong chng trnh quc gia. Hi vin c th ng gp thm
nhng b hn ch nhiu hn so vi cc la chn c d kin trong cuc kho
st: vi iu kin nu s nm ng gp trong chng trnh mi thp hn so
vi s nm m h thc s ng gp cho Qu5. Kt qu l, ch chuyn c
ti a 10 nm khng tnh i tng l n trn 50 tui v nam trn 55 tui.
Theo ti liu chnh thc ca Qu, 25.650 ngi trong tng s 86.012 thnh
vin ng k nm 2009 (29,8%) quyt nh tip tc chuyn sang tham gia
chng trnh hu tr t nguyn quc gia.
5. Kt lun v gi chnh sch.

i vi bo him y t, nhng h tr ca Chnh ph m rng i tng
c hng. Bo him y t pht trin nhanh chng. Tuy nhin, khu vc
kinh t phi chnh thc vi s lng 24 triu lao ng, dng nh khng
c hng li g t nhng tin b ny v c v nh vn ng cch xa vi
h thng. Quyt tm c a ra trong Lut nm 2008 v mc tiu bo him
ph qut ton dn vo nm 2015 s gip hnh thnh mt mi trng th ch
thun li cho ngi tham gia. Ngoi cc tiu ch ti chnh, s thiu vng hin
nay cn lin quan ti nhng yu km trong thi n tip v chm sc ca
Lng ti thiu s dng trong bi ny l mc lng ti thng 10 nm 2006 l 450.000 ng/thng.
C th mua hn 10 nm nu cn thit c nhn lng hu khi v hu.
531
532
cc c s y t i vi i tng khch hng ny. Trong mt s trng hp, bo

him y t khng gip xo b bt bnh ng trong chm sc y t. Vic p dng
nhng chnh sch c chn la v ng thun gia c s y t v c quan bo
him cng vi vic thay i thi ca c s y t trong chm sc mi tng
lp x hi c th thc y nhanh hn nhng tin b trong bo him y t dnh
cho ngi lao ng thuc khu vc phi chnh thc.
Trong lnh vc bo him x hi, ngoi bo him y t, cu trc chung ca
h thng, s vn hnh v mi tng quan chi ph - li ch khng khuyn
khch s tham gia.
Trong chng trnh bt buc v khu vc chnh thc, cc k h trong chnh
sch l nguyn nhn khin 23,9% lao ng lm vic ti doanh nghip khng
c bo him v khin cc khon ng gp da trn mc lng thp hn
nhiu so vi mc lng thc tr. Trong cc chng trnh t nguyn v khu vc
phi chnh thc, ngi lao ng trung nin gn vi tui v hu, trn 40 i vi
n v trn 45 i vi nam, l nhng i tng mun ng k tham gia nhng
li t c hi c th ng s nm theo quy nh c hng lng hu.
Hn na, mc li ch c hng thp (lng hu, tr cp m au, thai
sn, v.v) ca nhng ngi tham gia, hin ti do khai tin lng thp, cng nh
s lng ngy cng nhiu ngi lao ng n tui ngh hu m khng c
hng lng hu, cng lm cho ngi dn c cm gic rng bo him x hi
khng c ch li. S thiu hiu bit v nguyn nhn ca tnh trng ny khin
mt b phn ngi lao ng cho rng bo him x hi khng ng tin cy.
Chng trnh hu tr rt m nht. Hin nay, ch c nhng ngi lm
vic lu nm trong nh nc mi tch lu s nm ng bo him c
hng lng hu. Trong nhng nm ti, s lng tng i thp ca nhng
i tng khng thuc khu vc cng v c hng lng hu cng s khng
th gip nng cao uy tn ca chng trnh ny i vi ngi dn ni chung.
Tt c nhng yu t tng cng ln nhau trong vic lm gim s t
nguyn tham gia bo him x hi ca ngi lao ng. Nu khng thay i,
mc tham gia thp v vic khai thp tin lng s tip tc gy ra tht
vng lm gim mc t nguyn tham gia. S lng t i nhng ngi c
tui c bo him cng lm cho ngi dn v nhng ngi lao ng tr tui
trong khu vc phi chnh thc ngh rng chng trnh bo him x hi khng
phi dnh cho h.
CHNH SCH
khuyn khch tham gia vo h thng bo him x hi, cn ban hnh

nhng iu lut, quy nh mi, ci thin cu trc ca h thng, xo b nhng
khim khuyt, p dng nhng c ch cho php ti u ha qu trnh vn hnh
v cc quy nh phi c tn trng.
R b nhng ro cn hin nay ang cn tr s tham gia bo him x hi
ca cc lao ng chnh thc, nhng bin php ci cch cn c tho lun
v ng thun gia cc tc nhn. Ngi lao ng v doanh nghip cn t
thay i. Hin nay, sc p ca th trng lao ng buc cc doanh nghip
phi gim thiu chi ph ng gp x hi c th thu ht v gi chn ngi
lao ng vi mc lng rng cao hn. Nhng hnh vi mang tnh c nhn ny
ch c th c thay i thng qua p dng nhng chnh sch ng thun
nhng thay i c chp thun v phi hp trong khu vc cc doanh
nghip. Bn cnh doanh nghip, s tham gia t pha ngi lao ng trong
vic xy dng nhng chng trnh ci cch cng gip gm bt s thiu hiu
bit hin nay ca ngi dn ni chung v vai tr v kh nng ca bo him
x hi cng nh d bo nhng c sc v mt x hi.
R b nhng ro cn hin nay ang cn tr s tham gia ca cc lao
ng trong khu vc phi chnh thc cng cn p dng nhng chnh sch mc
tiu to thun li cho p dng bo him hu tr cho ngi lao ng c tui.
Tht vy, nu cc chnh sch mi ch h tr cho b phn ngho tham gia
bo him [VDR, 2006], matching-contributions [Da Costa, v nhng ngi
khc, 2011], th bo him hu tr cho ngi c tui s ch tng rt chm
chp do thi gian tham gia ng gp phi 20 nm. H thng do s
rt m nht.
T gc ti chnh, quy nh bt buc ca bo him hu tr l thi gian
ng gp ti thiu (15 n 20 nm tu trng hp) gii thch s cn thit
hn ch hnh vi lm dng (free-riding). Xt mt cch logic, thi gian ng
gp cng ngn th mc lng hu c hng cng t. Tuy nhin, mc lng
hu qu thp ca ngi cao tui c coi l kh chp nhn v mt x hi.
V vy sau mt thi gian, c kh nng qu lng hu hoc ngn sch Nh
nc buc phi y lng hu qu thp ln mc ti thiu c x hi
chp nhn. Vic ny em li li cho nhng ngi ngho khng th ng gp
s tin cao hn v c nhng ngi khng ngho c hng lng hu cao
hn so vi mc ng gp ca h. S lm dng v mc bao cp qu mc
533
534
c th lm suy yu tnh bn vng v ti chnh ca h thng hu tr6. Mun

tng nhanh s lng ngi c tui c hng bo him hu tr cn p dng
nhng chnh sch mc tiu (c hoc khng c bao cp ca nh nc) gip
nhng ngi sp n tui v hu c th b sung cho s nm ng gp
theo quy nh.
Mt cch tip cn sng to Thnh , Trung Quc (OKeefe v Wang,
2010), da trn mi quan h rng buc gia nh. Thnh , c
hng lng hu tui 60, i hi phi c 15 nm ng gp. Nhng ngi
trong tui tui t 45 n 60 c th mua nhng nm cn thiu c
hng lng hu v nhng ngi trn 60 cng c th nhn c lng
hu c bn nu con ci ca h chp nhn ng gp.
Cc chnh sch ng thun gia cc tc nhn khc nhau, vi mc tiu
hng ti nhng ngi c tui v nhng ngi gn n tui v hu cn c
a b sung vo qu trnh ci cch. Mc ch l ci thin c cu v vn hnh
ca h thng bo him x hi, ng thi trnh c nhng li ch c nhn
trong ngn hn ca c ngi lao ng v doanh nghip cng nh, s yu km
trong bo him hu tr dnh cho ngi c tui. Tt c nhng iu ny ngn
cn v lm gim c hi t mc tiu bo him ph qut ton dn cho d c
tng trng trong nhiu thp k.
Ti liu tham kho

Bales Sarah and Paulette Castel (2005): Survey on Voluntary Social
Insurance for the Informal Sector in Vietnam (VSIIS): Policy implications, report
ASEM-II trust fund Project Development of Social Insurance Law in Vietnam,
Ministry of Labor Invalids and Social Affairs of Vietnam (unpublished).
Barr Abigail and Truman Packard (2003) Preferences, constrains and
alternative to coverage under Perus pension system. Background paper for
the Regional Study on Social Security Reform, World Bank.
Berheim B. Douglas and Antonio Rangel (2005): Behavioral Public
y l cc l do thc y cc ci cch trong nhng nm 80 v 90 loi b cc yu t ti phn phi thu

nhp ca h thng hu tr.
CHNH SCH
Economics: Welfare and policy analysis with non-standard decision makers

NBER Working paper series 11518.
Berheim B. Douglas (2011): Behavioral Public Economics, presentation
December. http://elsa.berkeley.edu/~burch/bernheim-presentation.pdf
Bucheli Marisa, Forteza Alvaro and Rossi Ianina (2007). Work history
and the access to contributory pensions. The case of Uruguay. Documento de
trabajo16/07 dECON- Universidad de la Republica, Uruguay.
Castel Paulette (2005) Financial Sustainability of the Nghe An Voluntary
Pension Fund, Ministry of Labor Invalids and Social Affairs of Vietnam
(unpublished).
Castel Paulette (2007): Nghe An Voluntary Pension Fund - Transition to
the national scheme
Policy options. Ministry of Labor Invalids and Social Affairs of Vietnam
(unpublished).
Castel Paulette (2008) Voluntary Defined Benefit Pension System
Willingness toparticipate the case of Vietnam.
Asian Social Policy in
Comparative Perspective: Conference Proceedings http://www.welfareacademy.

org/pubs/international/policy_exchanges/asp_papers/index1.shtml
Cling Jean-Pierre Razafindrakoto Mireille, Roubaud Francois (2011): The
informal economy in Vietnam. Study for the ILO http://www.ilo.org/wcmsp5/
groups/public/---asia/---ro-bangkok/---ilo-hanoi/documents/publication/
wcms_171370.pdf
Cling Jean-Pierre, L Vn Dy, Merceron Sbastien, Nguyn Th Thu
Huyn, Nguyn Hu Ch, Phan T. Ngc Trm, Razafindrakoto Mireille, Roubaud
Franois and Torelli Constance (2009): The Informal Sector in Vietnam: A
focus on Hanoi and Ho Chi Minh City. ISS-GSO/DIAL-IRD
Forteza Alvaro, Leonardo Lucchetti and Montserrat Pallares-Miralles
(2009) Measuring the coverage gap in Robert Holzmann, David A. Robalino,
and Noriyuki Takayama, eds: Closing the coverage gap the role of social
pensions and other retirement income transfers, World Bank.
IFC (2011): Vietnam. Enterprise surveys Country Note Series
http://www.enterprisesurveys.org/~/media/FPDKM/EnterpriseSurveys/
Documents/Country%20Notes/Vietnam-2011.pdf
ILSSA (2010): Social Protection Strategy Period 2011-2020 (7th draft).
535
536
Institute for Labour Science and Social Affairs - Ministry of Labour, Invalids,
and Social Affairs (MOLISA) of Vietnam (unpublished)
Nguyen Thi Thu Phuong and Paulette Castel (2009) Voluntary pension
system in Vietnam: Challenge of expanding coverage. Working paper
Vietnamese Academy of Social Sciences Poverty Assessment, Centre for
Analysis and Forecasting. http://bit.ly/ST7phz.
OKeefe Philip and Dewen Wang (2010): Closing the coverage gap
Evolution and issues for rural pensions in China. Conference: Ageing in Asia,
Beijing, Chengdu.
PACKARD, T. (2002), Pooling, Savings and Prevention: Mitigating the
Risk of Old Age Poverty in Chile Background Paper for Regional Study on
Social Security Reform, Office of the Chief Economist, Latin America and
Caribbean Regional Office, World bank, Washington, D.C.
Palacios Robert and Montserrat Pallares (2000): International patterns
of pension provision Social Protection Discussion Paper Series 9, World Bank
Palacios Robert and David Robalino (2009): Matching defined
contributions: a way to increase pension coverage in Robert Holzmann,
David A. Robalino, and Noriyuki Takayama, eds: Closing the coverage gap
the role of social pensions and other retirement income transfers, World Bank,
Washington, D.C.
Rofman Rafael y Mara Laura Oliveri eds. (2011): La Cobertura de los
Sistemas Previsionales en Amrica Latina: Conceptos e Indicadores, Social
Protection Discussion Paper Series N 7 World Bank
Rofman Rafael and Leonardo Lucchetti (2006): Pension Systems in
Latin America: Concepts and Measurements of Coverage. Social Protection
Discussion Paper Series 616, World Bank.
DA COSTA, R., J.R. DE LAIGLESIA, E. MARTINEZ and . MELGUIZO
(2011), The Economy of the Possible: Pensions and Informality in Latin
America, OECD Working Paper, No. 295.
Von Hauff M. and M.R. Knop (2004) Social security for the poor Ministry
of Labor Invalids and Social Affairs of Vietnam - GTZ (unpublished).
VDR (2006) Vietnam Development Report: Business 2006. Joint Donor
Report to the Vietnam Consultative Group Meeting Hanoi. http://siteresources.
worldbank.org/INTVIETNAM/Resources/vdr_2006_english.pdf
DANH SCH CC TC GI
Marc Bacchetta, T chc Thng mi Th gii, Geneva, Thy S.
Juana P. Bustamante, T chc Lao ng Quc t, Vin Nghin cu Lao
ng Quc t, Geneva, Thy S.
Paulette Castel, Chuyn gia t vn c lp v vic lm, Washington D.C,
Hoa K.
Jean-Pierre Cling, i hc Paris 13, CEPN (UMR CNRS) v UMR DIAL,
Villetaneuse.
Ekkehard Ernst, T chc Lao ng Quc t, Vin Nghin cu Lao ng
Quc t, Geneva, Thy S.
Sylvie Fanchette, IRD, UMR CEPED, Paris.
Michael GRIMM, Vin Quc t v Khoa hc X hi, i hc Erasmus
Rotterdam, The Hague, H Lan.
Fernando Groisman, Hi ng Nghin cu Khoa hc v K thut Quc gia
(CONICET) v Khoa Khoa hc kinh t i hc Buenos Aires (UBA), Argentina.
Flore Gubert, IRD, UMR DIAL, Paris.
Javier Herrera, IRD, UMR DIAL, Paris.
Nancy Hidalgo, Vin Thng k Quc gia, Lima, Peru.
Ousman Koriko, C quan Nghin cu Kinh t v Thng k chu Phi
Sahara, Bamako, Mali.
Stphane Lagre, Vn phng iu phi hp tc vi Cng ng Php ng,
Vin Hn lm Khoa hc X hi Vit Nam.
Emmanuelle Lavalle, i hc Paris Dauphine, UMR DIAL, Paris.
Jann Lay, Vin Nghin cu Ton cu v Khu vc c (GIGA), Hamburg v
i hc Gttingen, c.
Roxana Maurizio, i hc Quc gia Sarmiento v CONICET, Argentina.
Pierre Nguetse Tegoum, B Kinh t, K hoch v Quy hoch lnh th,
Yaound, Cameroun.
Nguyn Hu Ch, i hc Kinh t Quc dn, H Ni v i hc Paris 13,
Villetaneuse.
Nguyn Xun Hon, Trung tm Nghin cu v pht trin h thng nng

nghip, H Ni, Vit Nam.
Christophe Jalil Nordman, IRD, UMR DIAL, Paris.
Xavier Oudin, IRD, UMR DIAL, Paris.
Laure Pasquier-Doumer, IRD, UMR DIAL, Paris.
Faly Hery Rakotomanana, Vin Thng k Quc gia Antananarivo,
Madagascar .
Mireille Razafindrakoto, IRD, UMR DIAL, Paris.
Franois Roubaud, IRD, UMR DIAL, Paris.
Andrea Salvani, T chc Lao ng Quc t, H Ni, Vit Nam.
Francisco Verdera, i hc Cng gio Peru (Lima) v T chc Lao ng
Quc t ti Peru.
Jean-Michel Wachsberger, i hc Lille 3, UMR DIAL, Paris.
NH XUT BN TRI THC

53 Nguyn Du - Qun Hai B Trng - H Ni
P. Pht hnh: (84-4) 3944 7279 - (84-4) 3945 4661
Fax: (84-4) 3945 4660
E-mail: lienhe@nxbtrithuc.com.vn
Website: www.nxbtrithuc.com.vn
www.muasach.nxbtrithuc.com.vn
Kinh t phi chnh thc

ti cc nc ang pht trin
Chu trch nhim xut bn: CHU HO
NHM BIN SON: JEAN-PIERRE CLING

HOI NAM
STPHANE LAGRE
MIREILLE RAZAFINDRAKOTO
FRANOIS ROUBAUD
Bin tp:
Nguyn Bch Thy

Bi Thu Trang
Trnh by: Trn Th Tuyt
Thit k ba: Trn Thu Vn
In 2.000 bn, kh 17 x 25,5cm.

Ti Nh in Tng cc Hu cn
Giy ng k k hoch xut bn s ...-2013/CXB/...-.../TrT.
Quyt nh xut bn s .../Q-NXB TrT
ca NXB Tri thc ngy ..../03/2013.
In xong v np lu chiu Qu II nm 2013.

Kinh Te Phi Chinh Thuc Tai Cac Nuoc Dang Phat Trien

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kinh Te Phi Chinh Thuc Tai Cac Nuoc Dang Phat Trien

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Kinh t phi chnh thc

ti cc nc ang pht trin

NHM BIN SON: JEAN-PIERRE CLING; HOI NAM; STPHANE LAGRE;

NH XUT BN TRI THC

DN - Hi tho cu truyn hnh

CHNG I. PHN KHC VIC LM GIA KHU VC KINH T CHNH THC V

1.3 Vic lm cho lao ng di c t nng thn n thnh th:

1.4 Hi nhp gia khu vc kinh t chnh thc v khu vc kinh t

CHNG II. NHNG RNG BUC V KINH T, TH CH V X HI

2.3 Vn tham nhng liu c tc ng ti khu vc kinh t phi chnh thc

2.4 C phi s on kt khng t nguyn cn tr hot ng ca

CHNG III. NG THI VI M - V M V TNH TRNG NGHO

3.2 Lao ng phi chnh thc v thu nhp khng n nh Argentina

3.3 S dch chuyn lao ng gia khu vc kinh t chnh thc

3.4 ng thi ca cc c s phi chnh thc nh v tnh trng ngho i Peru:

CHNG IV. CHNH SCH

4.2 Khu vc kinh t phi chnh thc, cuc khng hong v

4.4 Bo him x hi v khu vc kinh t phi chnh thc ti Vit Nam:

KINH T PHI CHNH THC TI CC NC ANG PHT TRIN

t v Khu vc kinh t v vic lm phi chnh thc ti H ni, thng Nm

thut v ti chnh; cc c nhn v nhm cng tc tham gia nhit tnh v

KINH T PHI CHNH THC TI CC NC ANG PHT TRIN

Ti cc nc ang pht trin, phn ln cng n vic lm c to ra u

KINH T PHI CHNH THC TI CC NC ANG PHT TRIN

cc quc gia. Da theo khuyn co ca cc t chc quc t, trong n phm

phng php tip cn ch o c s dng tm hiu v ngun gc v

KINH T PHI CHNH THC TI CC NC ANG PHT TRIN

chu Phi v chu M Latin. Cc nh nghin cu cng n t nhiu nc khc

V khun kh khng cho php nn cc nghin cu v ti ny khng c in trong n phm m s

cho thy c s tng ng su sc gia cc nc ang pht trin, iu ny

KINH T PHI CHNH THC TI CC NC ANG PHT TRIN

la chn t nguyn nguyn do t tnh trng tha lao ng cc nc ang

buc phi lm ch khng phi ch ng la chn (khi h thot khi vic lm

KINH T PHI CHNH THC TI CC NC ANG PHT TRIN

Cc rng buc v kinh t, th ch v x hi

P. Nguetse Tegoum (Phn 2.2) tp trung nghin cu vo im cui ny, thng

KINH T PHI CHNH THC TI CC NC ANG PHT TRIN

L. Pasquier-Doumer (Phn 2.5.) b sung vic phn tch cc yu t c tc

KINH T PHI CHNH THC TI CC NC ANG PHT TRIN

hp vi kt qu nghin cu thc hin ti khu vc chu M Latin cng c

chnh sch kinh t a s cc nc ang pht trin cn cha ch n khu

KINH T PHI CHNH THC TI CC NC ANG PHT TRIN

Cc xut chnh sch kinh t m cc tc gi a ra rt khi qut nhng

Chin lc ny hng n mc tiu hi ha vi cc chnh sch kinh t chung

KINH T PHI CHNH THC TI CC NC ANG PHT TRIN

Guha-Khasnobis, B. Kanbur Et R. Kanbur (Dir.) (2006), Informal Labor

HI THO CU TRUYN HNH

HIU TRNG TRNG KINH T PARIS

Martin Rama: Ti rt vui mng gii thiu Gio s Franois Bourguignon

Tn gi y ca chc v ny l Ph tng gim c ph trch pht trin v kinh t hc, l cp bc

KINH T PHI CHNH THC TI CC NC ANG PHT TRIN

vc kinh t phi chnh thc v vic lm phi chnh thc c t chc ti H Ni

KINH T PHI CHNH THC TI CC NC ANG PHT TRIN

khu vc to cng n vic lm ch yu ti Vit Nam v y cng cha tnh

Tip theo l mt cch gii thch khc. C nhng ngi trong x hi b

KINH T PHI CHNH THC TI CC NC ANG PHT TRIN

kinh t phi chnh thc mt vi nc trn th gii v cng vic ny hon

Mt vi ngi cho rng, cho d cc doanh nghip nh v c s sn xut quy

KINH T PHI CHNH THC TI CC NC ANG PHT TRIN

ny vn hnh cha tt trong thi gian u. V vy ng c li khuyn no,

Vn th nht c th l trng hp s tin tr qu cao v trong trng hp

KINH T PHI CHNH THC TI CC NC ANG PHT TRIN

cn phi c xem xt c chnh sch gii quyt nhng vn ca khu vc

PHN KHC VIC LM GIA KHU VC KINH T...