1

144 cy uc sng ngi Ty Tng phn i s n p

tn gio ca ch Cng Sn Trung Hoa
Trc Giang MN

1* M bi
Cng Sn Trung Hoa nh chim Ty Tng v t quc gia ny tr thnh mt
trong 5 khu t tr thuc chnh quyn trung ng Bc Kinh. Nm khu t tr gm
c: dn tc Choang Qung Ty, dn tc Ng Duy Nh (Uyghurs) Tn Cng,
Ni Mng v Hi Ninh H, Ty Tng.
Trung Cng p t ch c ti v thn Cng Sn ln quc gia Pht Gio ny.
Ch cai tr ch trng dit chng, tiu dit vn ha v Pht Gio . Nhng
cuc biu tnh n ha chng xm lc, i t do tn gio ca ngi Ty Tng
b n p thng tay v tn bo.
Cui cng ngi Ty Tng phi dng hnh thc phn i cc oan l t thiu. c
t Lai Lt Ma khng tn thnh hnh thc t thiu ny. Trong thi k lu vong
n , Ngi i khp ni trn th gii vn ng cho mt Ty Tng c t
do hnh o.
Ngi Ty Tng cm thy h b th gii b qun. c t Lai Lt Ma khng i
c lp m ch i c t do tn gio.

2* Bng n nhng cuc ni dy ca ngi Ty Tng chng Trung

Cng
2.1. Trung Cng nh chim Ty Tng
Sau khi kim sot ton b Hoa Lc, Mao Trch ng lin a 80.000 binh lnh
tin nh Ty Tng v kim sot ton din vo thng 10 nm 1950. Nm 1951,
chnh quyn cai tr a cho i din Ty Tng mt Hip nh 17 im khng nh
ch quyn ca Trung Quc i vi Ty Tng. Hip nh c thng qua Lhasa
vi thng sau .

Tinh thn chng i ca ngi Ty Tng tch t ln ln sau .

2.2. Nhng cuc ni dy ca ngi Ty Tng
Mt cuc ni dy nm 1956 b dp tan. Thng 12 nm 1958, mt cuc ni dy
khc th ph Lhasa, Trung Cng e da s nh bom tiu dit thnh ph nu trt
t khng c duy tr. Ngi Ty Tng b tay chu thua v bit r s tn bo v d
man ca ch Cng Sn. Mao Trch ng.
2.3. Cuc ni dy nm 2008 ca ngi Ty Tng
1). Chng m mu bt cc c t Lai Lt Ma
Cc quan chc Trung Cng mi c t Lai Lt Ma n thm tr s ca h
ung tr v xem kch v kinh Pht. Ngi c bo l phi i mt mnh, khng c
v s v khng c mt nhn vin qun s no ca Ty Tng c n gn tr s
ca h. Ngi Ty Tng cho rng l mt m mu bt cc Dalai Lama ca h.
2). Biu tnh th Lhasa v c th gii

Sng ngy 10-3-2008, ti th Lhasa, hng ngn nh s v dn chng o t ra

ng ph biu tnh n ha i c lp v quyn sng. An ninh Trung Cng cho
cng an v b i gi dng lm nh s, i p ph cc ca hng ca ngi Hn
Lhasa c l do a qun i vo n p thng tay ngi biu tnh. 19 ngi Ty
Tng b bn cht v bin th Lhasa thnh mt cnh hoang tn, nt.

Trong khi ngi Ty Tng lu vong trn khp th gii ng lot ng ln biu
tnh i t do cho Ty Tng. n c hn 100,000 ngi Ty Tng lu vong
d nh i b leo ni v Ty Tng, st cnh cng ng bo ca h, nhng b an
ninh n chn li ti bin gii. Hoa K nhiu nh s Ty Tng biu tnh trc
tr s LHQ New York, t co Trung Cng cp nc, dit chng.
Ngy 24-3-2008, ti vn ng trng Olympia Bc Kinh, chnh thc khai mc l
rc uc Th Vn Hi Ma H 2008. Trong khi ch tch Th Vn Hi Trung
Cng ang c din vn, th mt ngi Ty Tng ng sau a ln cao tm vi en
v hnh 5 ci cng s 8 kt thnh 5 vng trn biu tng ca Olympic. Cng lc
, mt ngi ph n Ty Tng khp mnh nhum mu mu chn ng ngi
cm uc. Nhiu ngi khc nhy vo vn ng trng h to nhng khu hiu ty
chay Th Vn Hi.
Trung Cng mt mt trc quc t. Nhiu nguyn th quc gia hng ng ku gi
ty chay, gm c: Th tng c, b Angela Merkel, Tng thng c, Horst
Kolher, Th tng Ba Lan, Donald Tusk, Th tng Slovakia, Robert Fico, Tng
thng Cng Ha Czech, Vaclay Klaus.
Tng thng M George W. Bush v Th tng Anh Gordon Brown tham d v
chc mng Trung Cng t chc thnh cng Th Vn Hi.

2.4. Phong tro khng chin ca ngi Ty Tng

Lc lng khi ngha c hn hai ngn ngi, a s c hun luyn Tri Hale,
gn Leadville ca bang Colorado, Hoa K. CIA cung cp v kh, n dc, thuc
men v thc phm cho b tc Kham (Tibetan Khambas) tip tc chin u
chng Trung Cng. CIA thu nhiu my bay dn s ca Min in, Thi Lan v
i Loan bay ti vng chn ni Himalaya tip t mi th cn thit.
Th lnh ca ngha qun Ty Tng l Gyalo Thondup, anh rut ca c L/LM
cng l ngi mc ni vi c L/LM ang b giam lng t chc cuc o
thot.
Nm 1969, vi nh kt thn vi Trung Quc ca Henry Kissinger v Richard
Nixon nn phong tro khng chin b gii tn.

3* Trung Cng ph hy tu vin v vn ha Ty Tng

3.1. Tiu dit vn ha
Trong Cch mng Vn ha do Mao Trch ng v Giang Thanh khi xng, cc
cha v tu vin Pht Gio Ty Tng b ph hy mt cch c t chc. C hn 6,500
tu vin b ph hy.
Ph d Hc vin Pht Gio ln nht l Larung Gar, trc xut hn 40,000 tng ni ra
khi hc vin. H phi chu cnh v gia c, mn tri chiu t.

Hc vin Pht gio Ty Tng Larung Gar b san bng

Hng ngn nh s v ni c b em ra u t, git cht, hnh h hoc b t. Nhng

nm sau Pht Gio Ty Tng c phc hi vi hai iu kin, l phi chp nhn
s cai tr ca Trung Cng. Khng tha nhn c t Lai Lt Ma ang lu vong,
m phi cng nhn Ban Thin Lt Ma quc doanh l Gyaltsen Norbu.
V vn ha, t ai cc tu vin b ct ra tng mnh lp c s ph bin nn gio dc
khng tn gio ca Ch ngha Cng sn. Tc ot nhng tc phm ngh thut
Pht Gio tr gi 80 t USD.
3.2. Chnh sch dit chng Ty Tng
Trung Cng a 7.5 triu ngi Hn n sinh c lp nghip Ty Tng khin cho
gn 5 triu ngi Ty Tng tr thnh sc tc thiu s trn qu hng ca h.
Ngi Hn n khai thc ti nguyn, xy dng c s sn xut v kinh doanh.
Ngi Ty Tng khng th xin c vic lm trong cc c s ca ngi Hn. H
b i x khng bnh ng trn t nc ca h.
Trung Cng a gn mt triu ti phm n giam gi 84 nh t trn nc ny.
Sau khi mn hn t th bt buc h phi sng Ty Tng. H c cp rung t

cng gia nh sng vnh vin . Ph n Ty Tng b bt buc phi ph thai

theo chnh sch gia nh mt con ca Trung Cng.
Bo Libration ngy 12-12-2012 ng 1 bi phng s v Ty Tng ca Phillippe
Grangereau c ghi li n vn s Ty Tng, b Tsering Woeser, m t : hin nay Ty
Tng khng khc g 1 nh t, nht l ti th ph Lhasa. Cng an, cnh st khm
ngi trn khp cc no ng, k c tr em. Vo cha phi a th cn cc vo
my v khi vo bn trong li b khm xt na. Ch trn 1 on ng 500m b i
qua c 21 cht gc ca cnh st v gp 3 i tun tra.
Phillippe Grangereau a ra nhn xt : Trung Quc mun ng ha, mun trit b
ngn ng, vn ha, tn gio, lch s, nhn cch ca ngi Ty Tng.

4* 144 v t thiu ca cc tu s v pht t Ty Tng

Nhng cuc biu tnh qui m ca ngi Ty Tng n ra nhng b qun i
Trung Cng n p d man. Ngi Ty Tng phi dng mt hnh thc cc oan
phn i. l t thiu. c 144 v t thiu Ty Tng v cc nc khc
nh n , Nepal, Trung Cng.
4.1. V t thiu th nht
Hi thng ba nm 2011 v t thiu u tin xy ra ti Tu vin Kirti thuc huyn A
B tnh T Xuyn, nhn dp k nim 3 nm n ra cuc bo lon Lhasa hi nm
2008 b chnh quyn Trung Cng n p d man.
Sau v u tin, c thm 10 v t thiu khc cng xy ra T Xuyn. T Xuyn l
mt tnh ty nam Trung Quc, ni c ng o c dn ngi Ty Tng.
4.2. V t thiu th 100
Hng tin AFP dn ngun tin t cnh st Nepal th hm 13-2-2013 c thm mt
ngi Ty Tng t thiu ti Kathmandu. y l v t thiu th 100.
Hi 8:20 pht sng gi a phng, mt ngi n ng Ty Tng khong 20 tui
vo nh v sinh ca mt qun n, tm xng vo qun o ri t chm la t
mnh. Khch hng qun n lp tc gi cnh st a ngi t thiu vo bnh vin.
Nn nhn tnh trng nguy kch, ton thn b phng nng.
y l v t thiu th 100, trong c 83 ngi thit mng.
4.3. Ni c v ph n Ty Tng t thiu
Theo t chc Ty Tng T Do (Free Tibet) c tr s ti London th t nm 2013
n 2015, c 5 ni c v ph n Ty Tng t thiu phn i chnh sch cai tr
tn bo ca Bc Kinh. Nhng v t thiu thng xy ra trong thng ba tng
nim cuc ni dy ca ngi Ty Tng hi thng ba nm 2008.

Chnh quyn Bc Kinh khng cho gia nh nhn xc v lm tang l theo nghi thc
Pht Gio. ng thi co buc c L/LM kch ng nhng v t thiu .
4.4. c t Lai Lt Ma khng tn thnh hnh ng t thiu
1). c t Lai Lt Ma chng t thiu
c t Lai Lt Ma chng li hnh thc t thiu v cho l i ngc li tnh cht
thing ling ca cuc sng.
Theo nh bnh lun ca bo Ngi Vit, ng Ng Nhn Dng, cho rng theo trit
l ca Pht Gio th vic chng t thiu ca c t Lai Lt Ma ph hp vi ch
trng bt bo ng ca nh Pht nm trong quan im bt hi. T thiu l hnh
ng lm thit hi mt sinh mng, nn khng c t thiu.
Ngy 10-12-1989, c L/LM c trao gii Nobel Ha Bnh do nhng n lc
u tranh bt bo ng cho Ty Tng. u tranh bt bo ng xut pht t ci tm
t bi ca nh Pht ch khng phi theo chin lc bt bo ng ca Thnh
Mahatma Gandhi ca n .

5* Ha Thng Thch Qung c t thiu

Bc nh ca ca nh bo Malcolm Browne c trao "nh bo ch ca nm1963.

5.1.V t thiu xy ra
Vo bui sng ngy 11-6-1963, ti ng t L Vn Duyt-Phan nh Phng, Si
Gn, bn cnh s qun Campuchia, ng c ngi qua li, v t thiu ca Ha
Thng Thch Qung c c thc hin. Chng kin v t thiu ny nh bo
M, David Halberstam vit trong cn sc nh sau:

Ngn la pht ra t mt con ngi. Thn th ng chy ho kh dn v teo nhn

li, u ng en dn v ha than Khi chy, ng khng h c ng mt c bp
no, khng h bt ra mt m thanh no. S im tnh ca ng tht tri ngc vi
nhng ngi ang rn r khc than xung quanh.
Th gii b sc trc hnh nh t thiu kinh hong ca v ha thng phn i s
k th tn gio ca chnh th Nam Vit Nam c M bo tr.
Trong thi k u tranh quyt lit ny, nhng tu s Pht gio chn cch t thiu
pht ng phong tro u tranh chng li chnh sch k th tn gio ca chnh
quyn. Theo tc phm Vit Nam Pht gio s lun ca tc gi Nguyn Lang, ngy
27 thng 5 nm 1963, Ha thng Thch Qung c vit mt l th cho Gio
hi Tng Gi Ton Quc, tnh nguyn t thiu phn i chnh quyn. nh
ny ca ng b Gio hi t chi. Theo mt ngun khc, cc ch tng hp ti
Cha n Quang quyt nh Ha thng Thch Qung c lnh s mnh
quan trng ny.
Ngy 10 thng 6, pht ngn vin ca gii Pht t tit l cho cc nh bo M bit
rng "mt ci g quan trng" s xy ra sng hm sau bn ngoi s qun
Campuchia Si Gn.
Phn ln phng vin u khng quan tm n li tit l ny nn ngy hm sau, ch
c rt t nh bo xut hin. Trong s c David Halberstam ca t New York
Times v Malcolm Browne, lc ang lm trng i din hng thng tn AP ti
Si Gn.

Thch Qung c, Buddhist monk who burned alive to protest the Vietnam

Thy Thch Qung c xut hin trong mt m din hnh bt u t mt ngi

cha gn . Khong 350 ha thng v ni c dn u bi mt chic Austin
Westminster, chia lm hai nhnh ging cao khu hiu bng c ting Vit v ting
Anh. H ln n chnh quyn Ng nh Dim v chnh sch k th Pht gio v i
bnh ng tn gio.
nh t thiu xut hin mt nh s nhng cui cng ha thng Thch
Qung c mi l ngi thc hin. S vic din ra ti ng t i l Phan nh
Phng v ph L Vn Duyt.
Thy Thch Qung c i ra t chic t cng vi hai nh s khc. Mt ngi t
mt tm m xung ng, cn ngi kia m cabin xe v ly ra mt bnh xng
dung tch 5 gallon. V on din hnh ang to thnh nhiu lp vng trn xung
quanh mnh, thy Thch Qung c bnh tnh ngi thin trn tm m. Hai nh s
cng i bt u trt xng ln u ng. Ha thng Thch Qung c ln trng ht
v bt u nim: "Nam M A Di Pht" trc khi Ha thng t mnh chm la.
La nhanh chng thiu ri o c sa v da tht ca v ha thng, khi en bc ln
t c th ang chy bng ca ng.
5.2. L th thnh nguyn c t thiu
Sau y l trch ton vn li tm nguyn ca Ha thng Thch Qung c trc
lc t thiu:
Ti php danh Thch Qung c, Ha thng tr tr Cha Qun m Ph Nhun
(Gia nh).
Nhn thy Pht gio nc nh ng lc nga nghing, ti l mt tu s mnh danh
l trng t ca Nh Lai khng l c ngi im nhin ta th cho Pht Php tiu
vong, nn ti vui lng pht nguyn thiu thn gi tm ny cng dng ch Pht
hi hng cng c bo tn Pht gio.

Mong n mi phng ch Pht, ch i c Tng Ni chng minh cho ti t

thnh ch nguyn nh sau:
1. Mong n Pht T gia h cho Tng thng Ng nh Dim sng sut chp
nhn nm nguyn vng ti thiu ca Pht gio Vit Nam ghi trong bn tuyn
ngn.
2. Nh n Pht t bi gia h cho Pht gio Vit Nam c trng cu bt dit.
3. Mong nh hng n ch Pht gia h cho ch i c Tng Ni, Pht t Vit
Nam trnh khi tai nn khng b bt b giam cm ca k gian c.
4. Cu nguyn cho t nc thanh bnh, quc dn an lc.
Trc khi nhm mt v cnh Pht, ti trn trng knh gi li cho Tng thng Ng
nh Dim nn ly lng bc i t bi i vi quc dn v thi hnh chnh sch bnh
ng tn gio gi vng nc nh mun tha.
Ti tha thit ku gi ch i c Tng Ni v Pht t nn on kt nht tr hy sinh
bo tn Pht gio.
Nam M u Chin Thng Pht
Lm ti cha n Quang, ngy mng 8 thng 4 nhun nm Qu Mo
T kheo Thch Qung c
Knh bch.
T thiu ca Ha Thng Thch Qung c gp phn lm sp chnh quyn
Nht Cng Ha min Nam Vit Nam.
Tm nh ca nh bo Malcolm Browne chp Ha thng Thch Qung c t
thiu. Mt bc nh c trao "nh bo ch ca nm1963.
5.3. Tri tim khng chy ca Ha thng Thch Qung c
Mt trng hp gy ch v t nhiu cu hi v sao tri tim khng chy?. Mt
nh s gp nh sau: Trong khi thy Qung c ngi Thin t thiu th thy
dng la Tam Mui, mt th ni ha, t i tri tim ca mnh, khin tri tim
ha thch m la thng khng th t ni. La Tam Mui khin tri tim Thy
Qung c thnh Kim Cang bt hoi.

6* c t Lai Lt Ma
6.1. Danh hiu t Lai Lt Ma

10

t Lai Lt Ma l danh hiu ca nh lnh o tinh thn Pht Gio Ty Tng. Danh
hiu ny c vua Mng C Altan Khan phong cho phng trng Pht Gio Ty
Tng vo nm 1578.
Mi v t Lai Lt Ma (L/LM) c xem l ti sinh ca v L/LM trc.
L/LM l hin thn lng t bi ca ch Pht v B Tt. Ngi chn con ng ti
sinh tr li kip ngi cu gip chng sanh.
t Lai Lt Ma l v th 14 ang sng lu vong ti n t nm 1959 n nay.
6.2. t Lai Lt Ma th 14: Tenzin Gyatso

ng Chu Gia Mc Th, Tenzin Gyatso, sinh ngy 6-7-1935 l lnh o thn
quyn v th quyn ca nhn dn Ty Tng.
Theo chng trnh nghin cu c nhn ca GS Eric Sharp, thuc i Hc Sydney,
Australia, th trong ba thnh nhn ngi Chu th k 20 l: c thi s n
Rabindranath Tagore (1861-1941), Mahatma Gandhi (1869-1948) v v t Lai
Lt Ma 14 ny.
1). Tiu s

c t Lai Lt Ma thi th u

Nh s cho i ti lng Taktse trong mt gia ng nng dn ng bc Ty Tng.

Tn trc khi c tha nhn l L/LM 14 l Lhamo Dhondup. Theo truyn

11

thuyt th v s ny l ha thn ca L/LM th 13. Danh hiu L/LM cng c

hiu l H Tn (Bo v c tin), Hu Hi (Bin ln ca tr tu), Php Vng
(Vua ca chnh php). Nh Chu (Vin bo chu nh ).
c L/LM th 14 c tn phong vo ngy 22-2-1940 ti in Potala trc s
hin din ca ng o tng chng, s thn ca cc quc gia ln cn nh n ,
Trung Hoa Dn Quc v cc quc gia khc. Chnh thc l nh lnh o tn gio
ca su triu ngi Ty Tng.
c L/LM nhn gii Nobel ha bnh nm 1989.
2). Qu trnh tm kim t-Lai Lt-Ma th 14
Mi i L/LM, trc khi vin tch, u li mt s di vt nh trng ht, bnh
bt v mt bi kinh hng dn s tm kim.
Theo sch The Search Team Arrives (on tm kim n) ca hai tc gi
Anne F.Thurston v Gyalo Thondup, anh rut ca c L/LM 14, th sau khi
L/LM 13 tn l Thubten Gyatso, qua i vo nm 1933, di th c p ca ng
ang quay mt v pha ng nam, bng nhin t quay u v hng ng bc.
Da theo s kin ny, on tm kim i v hng ng bc Ty Tng
Khi t-Lai Lt-Ma th 13 vin tch vo nm 1933, chnh ph Ty Tng gp
khng hong trong vic tm kim ngi tha k. Nm 1935, v nhip chnh i n
h thing Lhamo Lhatso Chokhorgyal, khong 90 dm t th Lhasa. Theo
truyn thng ca Ty Tng, ngi ta c th nhn thy mi vic tng lai t h
linh thing ny. Lc by gi v nhip chnh thy ba ch Ty Tng Ah, Ka v Ma
hin ln gia mt nc trong vt ca h thing, theo sau ba mu t ny l bc
tranh ca mt ngi cha ba tng vi mi ngi mu xanh lc v mt cn nh c
chic mng xi k l.
Nm 1937, chnh ph Ty Tng gi nhng hnh nh thing ling t h thing
n cc tnh thnh ca Ty Tng tm kim ni ti sinh ca t Lai Lt Ma.
Mt phi on tm kim ti sanh c thnh lp v i v hng ng Bc Ty
Tng, v trng phi on l Lt ma Kewtsang Rinpoche, Tu vin trng Tu vin
Sera. Khi phi on n lng Amdo, h thy quang cnh ni ny ging y nh
hnh nh thy di h thing. Lobsang Tsewang ci trang thnh ngi trng
on, v Lt ma Kewtsang ci trang thnh ngi th gi, v h vo thm mt cn
nh vi chic mng xi k l.
By gi Lt ma Kewtsang c mang mt xu trng ht (rosary) ca t Lai Lt
Ma th 13 v ch b 2 tui trong cn nh y nhn ra n v yu cu c cm

12

xem. Lt ma Kewtsang ha s cho nu ch on c ngi l ai. V ch b lin

tr li ngay bng mt loi ting lng ca a phng l "Sera aga", ngha l "Lt
ma tu vin Sera". Tip , nh s hi ch b v trng on l ai, ch b tr
li ng, v ch cng cho bit tn chnh xc ca ngi th gi. Theo sau l mt
lot trc nghim khc ch b chn la nhng dng thng ngy ca t
Lai Lt Ma th 13 v ch b cng nhn ra tt c v ni: "ca ti, ca ti". Ch b
y chnh l t Lai Lt Ma hin nay.

7* CIA gii thot c t Lai Lt Ma ra khi Ty Tng

7.1. Cu chuyn v CIA gii thot c t Lai Lt Ma th 14
Ty Tng b Trung Quc chim t thng 10 nm 1950. Trong bi vit The Very
Best Men ca Evan Thomas, ph t ch bt t Newsweek, k r k hoch gii
thot ny do ip vin Anthony Alexander Poshepny b danh l Tony Poe ph
trch.
Cu chuyn ny cng c nhc ti trn tp ch George do con trai ca c Tng
thng John F. Kennedy lm ch, cu chuyn c nhc ti nhn k nin 50 nm
thnh lp CIA. Nh ngi ta mi bit c Hoa K thc hin nhiu ip v
Ty Tng v gii thot c t Lai Lt Ma (L/LM) ti quc gia hon ton
bit lp vi th gii bn ngoi ny. Ngoi vic gii thot c L/LM, CIA cung
cp v kh cho du kch Ty Tng chng li qun xm lc Trung Cng.
7.2. Cuc gii thot bt u

The Dalai Lama escorted by Tibetan resistance fighters, leaving Tibet to seek asylum in
India (March 1959)

c t Lai Lt Ma th 14 ang b giam lng Lhasa. Ngy 17-3-1959, li dng

m ti khng trng, c L/LM gi dng thng dn, mc y phc mu en cng
vi on ty tng gm 20 ngi trn khi cung in Lhasa. on ngi i b c
tng dn ln ti c trm, c ngn ngi, hng dn bi ip vin Tony Poe.

13

n 3 gi sng ngy 28-3-1959 on ngi mi ti Thit Lp Khu bin gii.

Ti , Tony Poe lin lc vi tr s CIA Min in bo co ln Tng thng
Dwight David Eisenhower.
Hoa K gip c L/LM. Can thip vi n v Nepal nhng mt mnh
t di chn dy Himalaya lp Chnh Ph Ty Tng Lu Vong. Th t ti
thnh ph Dharamsala, tn ti n ngy nay.

8* Ban Thin Lt Ma (Panchen Lama)

Ban Thin Lt Ma (Panchen Lama) l danh hiu c c t Lai Lt Ma phong
cho v lt ma c cho l ti sanh (Incarnation-u thai ln) ca Pht A Di .
Ban Thin Lt Ma l lnh o hng th hai sau t Lai Lt Ma. Cng nh t Lai
Lt Ma, Ban Thin Lt Ma cng phi i tm cho ng ngi c ti sinh. Ban
Thin Lt Ma l v th 11. t Lai Lt Ma hin nay th 14, hin ang sng lu
vong n .
8.1. V Ban Thin Lt Ma th 11 b bt cc
Gedhun Choekyi Nyima sinh ngy 25-4-1989 ti Lhari, Ty Tng. Ngy 14-5-1995
c t Lai Lt Ma 14 ch nh ngi l Ban Thin Lt Ma (BT/LM) th 11 ca
Pht Gio Ty Tng. Lc 6 tui. Ba ngy sau, ngy 17-5-1995 bng nhin b
mt tch do Trung Cng bt cc.
Mt a b trai khc tn Gyaltsen Norbu (hoc Gyancain Norbu) c Trung Cng
ch nh l BT/LM th 11. a s ngi Ty Tng khng chp nhn.

Ban Thin Lt Ma Gyaltsen Norbu do Trung Quc b nhim

Gyaltsen Norbu sinh ngy 13-2-1990 l con trai ca hai ng vin Cng Sn Trung
Hoa, sng Bc Kinh sut thi th u. c gio dc bi vn ha Cng Sn v

14

thn. Thng tho ting Trung Hoa v ting Ty Tng. Hc v tn gio Ty Tng
Bc Kinh.
Ngy 3-2-2010, Ban Thin Lt Ma quc doanh c c vo chc v Ph Ch tch
Hi Pht Gio Trung Quc.
Ngy 15-3-2009, Norbu ln ting ku gi ngi Ty Tng phi bit qu trng nn
kinh t m Trung Cng mang n cho Ty Tng. Nhng ngi sng Ty Tng
phi bit qu trng s thnh vng v hnh phc ngy hm nay.
Chnh ph lu vong Ty Tng cho rng Trung Cng m mu a v BT/LM quc
doanh ny ln s thay th c t Lai Lt Ma th 14 sau khi ngi vin tch.
Ngi ang tui 81.

9* c t Lai Lt Ma ni v Vit Nam

9.1. c t Lai Lt Ma c quc hi Hoa K trao huy chng dn s cao
qu nht.

c t Lai Lt Ma c Chnh Ph Hoa K Trao Tng "Congressional Gold Medal

Tra ngy 17-10-2007, c L/LM c trao tng huy chng Congressional

Gold Medal ti Washington D.C. y l huy chng cao qu nht dnh cho dn
s. Trc ch c Tng Thng George Washington, c Gio Hong John Paul
II, Nelson Mandela v nh vn gc Do Thi c trao Nobel Ha Bnh nm 1986
l Elie Wiesel c trao huy chng ny.
9.2. c t Lai Lt Ma v Vit Nam

15

c L/LM hoan h nhn y phc c truyn VN* Din vin Kiu Chinh c L/LM

Phi on ca t Vit Bo n din kin c L/LM ngy 14 Thng 9, 2006 ti

Pasadena, California. V lnh o tinh thn nhn dn Ty Tng ni: "Dn tc Vit
Nam rt anh hng rt ng knh trng. Sau mt thi gian kh khn, khi mc sng
ca nhiu ngi c ci thin th sc mnh tinh thn v tm linh ca ngi Vit
s gip h tm ra con ng tt p hn ngy hm nay cho Vit Nam".
Ni v Vit Nam, c L/LM vit trong mt thng ip gi cho Vit Bo: Dn
tc Vit Nam cng tri qua mt chn ng ln trong th k XX, v vt qua rt
nhiu th thch nh nhn dn Ty Tng. Ti tin tng rng cng chu nh hng
rt nhiu v Pht Gio, hai nn vn minh Ty Tng v Vit Nam c rt nhiu im
tng ng. Mi nn vn minh li c mt lch s lu di, a sc a din, v ngay
trong hin ti nn vn ha phong ph m thc cht l s hiu ha ca chng ta hm
cha mt khi kinh nghim hu ch nu c qung b cho cc nn vn minh
khc.

10*Ty Tng
10.1. Tng qut v Ty Tng
Ty Tng nm gia hai nn vn minh c i ca Trung Hoa v n nhng
nhng dy ni him tr ca cao nguyn Ty Tng v dy Himalaya lm cho t
nc ny xa cch c hai v bit lp vi th gii bn ngoi.
im ni bt nht l mt quc gia phng s Pht Gio. Cao nguyn Ty Tng cao
nht th gii. cao trung bnh l 4,900m. Cn c gi l Mi nh ca th gii
(The Roof of the World) hay l t nc ca tuyt.
Din tch: 1,228,400km2. Dn s sc tc Tng thun ty l 3,002,166 (2011). Th
ph l Lhasa.
9.2. Nhng cung in ni ting ca Ty Tng
1). Cung in vng Potala

16

Cc mi cung in dt vng trn nh Cung in *Trang tr bn trong Cung in

Cung in Potala cn c gi l Thnh a ca Qun Th m B Tt c hn

10,000 cn phng, c xy ct t th k th 7. Ban u ch c 999 phng. n
th k 17 m rng ra n 10,000 phng .
l mt cng trnh v i nht th gii. Chiu cao 120m tri rng trn mt din
tch 360km2, gm 13 tng. Mi cung in c m vng vi mt triu lng vng
rng. Nhng b mt bn trong nhng cn phng c thit lp su trong lng t
ni cha c tit l.
2). Tu Vin Tashilunpo huyn b

Tu vin ny l ni tr ng ca v Ban Thin Lt Ma (Panchen Latma), v lnh o

tinh thn ca Ty Tng c xp hng th hai, sau c t Lai Lt Ma.
Cung in ny cng l ni bo tng ngh thut ca Pht Gio Ty Tng. Vi tng
pht bng vng ln nht th gii.
Cung in c xy vo nm 1447, chim mt din tch 18.5 hecta, vi 3,600 cn
phng v 50 ging ng c chm khc rt tinh vi, tuyt p. Cung in l mt
m cung y bng ti, t cc phng c, hnh lang cho n cc sn l thin. Do
nhng ni cao bao ph cho nn nh sng mt tri ch chiu vo tu vin vo lc
bnh minh v x chiu.
3). N tu vin Pht Gio Ty Tng

17

N Thin Vin Pht Gio Ty Tng trn nh ni Himalaya. l tu vin

Chubehizal nm cht vt trn mt nh ni cao. Hin c hn 500 n tu sng mt
cuc i y kham kh v vt cht nhng tm hn th v cng thanh thn. C mt
iu k l l t xa ti nay chng c ai nhc nh ti h, k c sch v hng dn
du lch.
Nhiu ngi nhm ln h vi cc nam tu s v c hai u n mc ging nhau. Tu
vin ny c xy dng bng t kh trn cao 3,800m.
Con ng t th ph Lhasa n tu vin ny y gian nan v phi ln o, xung
dc v b tc nghn trong sut 8 thng ma ng.

10* Kt lun
Trn cn bn, ch Cng Sn khng chp nhn tn gio. Karl Marx vit: "Tn
gio l thuc phin ca qun chng", iu kin tin quyt nhn dn c hnh
phc l phi xo b tn gio (Karl Marx)
Khoa hc k thut ca nhn loi tin b nhng nim tin tn gio vn cn. Cng
n p n cng pht trin cho nn ch Cng Sn phi thay i thi vi tn
gio bng nhng chiu bi la bp l to ra nhng t chc tn gio gi l quc
doanh nh Cng Gio yu nc, Pht gio yu ncLnh o ca cc tn
gio yu nc ny l ngi ca chnh quyn t ra, v tn gio c t vo mt
cnh tay ni di ca ng CS l Mt Trn T Quc.
Nhng v t thiu ca ngi Ty Tng nh ng vo lng tm ca th gii, cho
thy b mt gh tm ca ch Cng Sn Trung Hoa.
Trc Giang
Minnesota ngy 6-1-2017