YAS TUTAN NSANLARA AKA YAPILMAZ!

Habertrk, 18 Ocak 2015

Filozof Dcane Cndiolu, Charlie Hebdo saldrsnn Trkiye ve dnyadaki etkilerini Kbra Para anlatt
Dcane Cndiolu her iki mahallenin de sevdii bir isim. Kutuplaan Trkiyede kendini bir tarafa hapsetmeksizin saduyulu yorumlar yapyor.
Charlie Hebdo saldrsnn ardndan tartmalar byrken; Cndiolu ile Bykadadaki evinde bulutuk, slam dnyasnn iinde bulunduu
durumu ve Batnn Mslmanlara bakn konutuk.
Charlie Hebdo saldrs gndemde. Bu olay zerinden hem slam dnyasnn ald pozisyon hem de Avrupann Mslmanlara bak
tartlyor. Saldry ilk duyduunuzda ne dndnz?
nce derin bir endie hissine kapldm sylemeliyim, bu tr durumlarda, insan, olayn kendisinden ok sonularn dnyor. anlar, ne yazk
ki yine bizim iin alacakt.
slamofobi anlamnda m?
zellikle mensubu olduumuz deerler dnyasna ynelik sistemli ypratma kampanyalarnn glenmesi ve terr yaftasnn iyiden iyiye
Mslmanlarn zerine yapp kalmas anlamnda. Bu ironik bir durum, nk kendisi araclyla ktlklerden uzak durmay baardnz
deerler manzumesi, bizzat eletirdiiniz o ktlklerin nedeni ve kayna gibi sunulmaya balyor, Kurann deyiiyle, hakkn zeri batlla
rtlm oluyor. Afganistanda Taliban, Irakta El Kaide ve ID, Nijeryada Boko Haram gibi rgtlerin eliyle retilen genel algnn, slam

dnyasnn bizzat kendi topraklarnda devletler terrne ve kanl mdahalelere direni meruiyetine verdii zarar da cabas. Srf bu yzden
mazlum bir corafya zalimlerin kamp haline geliyor.

Ama Fransa olaydan sonra ok dikkatli davrand. Hollande katillerin slam diniyle alakas yok dedi. Fransz basn da zellikle Mslman
terristler demek yerine Fransz terristler demeyi tercih etti
Fransa Babakan ve Cumhurbakannn soukkanl demeleri nemliydi. Zaten bu olaylarla koca bir dinin, koca bir uygarln zerine amur
yapmaz. 11 Eyll de slam dnyas iin negatif bir yaftalamayd ama arkasndan Afganistan ve Irak gelince 11 Eylln slam ile irtibat
zayflad. Bu baskndan sonra da uluslararas siyasette hangi gelimelerin olacana bakmak lazm.
Saldry knayanlarn byk blm Ben de Charlieyim diyerek destek verdi. Siz de Ben de Charlieyim diyor musunuz?
Bu saldry knamak iin Charlie olmaya gerek yok, insan olmak yeterli.
Peki, bu saldr karsnda nasl bir tavr almak gerektiini dnyorsunuz?
nce olgularla deerleri ayrmalyz. Suu su yapan ilkeler genel ve evrenselse, kendince hakl bile olsa, hibir sulunun znel gerekeleri,
suu aklamaz. Bu aka bir terr eylemidir ve hi tereddtsz knanmaldr. fade zgrlnn de bir snr vardr, zgrlk kimseye
bakalarnn inan ve deerleriyle alay etme, onlar aalama hakk vermedii gibi, su bile olsa bu, bu gerekelere istinaden o insanlar
ldrme hakkn kimseye balamaz.
Saldrdan sonra slami kesimden Knyoruz ama onlar da bizim Peygamberimize hakaret etmiti ya da Avrupada 12 kii ld diye
dnyay ayaa kaldryorsunuz, bu tarafta 1 milyon Mslman lyor ama kimsenin sesi kmyor gibi yorumlar geldi
Bu saldr koulsuz knanmal. Terr bir sava biimi deildir, cephe arkas yoktur, bu yzden de insanln temel deerlerini gz ard edecek
denli tekine hn beslemedike kimse terre arka kamaz. Charlie Hebdo basknn knamadmz takdirde insani deerler konusundaki

duyarllmz gstermemi oluruz. Kimileri bu Batllarn provokasyonu diyor. O zaman Charlie Hebdo saldrsn knamak ve bu oyuna
dmemek lazm. Ancak Avrupann ya da daha geni anlamda Batnn siyasi atraksiyonlarn tartma hakkn da elimizden alamazlar.
Peki, o halde aalk kompleksiyle Bunu Mslmanlar yapmamtr, Batnn komplosudur mu diyoruz?
Buradaki temel problem slam dnyas iindeki her eletirinin dmann ekmeine ya srer mantyla engellenmesi. Aydnlarn i kamuoyu
basksyla kol krlr yen iinde kalr demesi Trkiyede de bu ucuz savunmalar marifet bilenler var. mam hatiplerdeki eitim kalitesini
tartamyoruz nk bu lkede ocuklarn bu dini renmesini istemeyen kt amcalar var. Varlk yokluk kavgasnn olduu yerde nitelik
tartlmaz. Sosyal ve siyasal konularda dnsel ksrlmzn birincil nedeni, bence, ite bu sreksiz ertelemedir. slam dnyasnn temel
problemi hem i kamuoyu basksna hem de uluslararas kamuoyu basksna maruz kalmas
slami kesimin byle bir olay karsnda amasz, bahanesiz knayp, bu yanltr demesi gerekir mi?
Bakalarna aka zulmettii halde kardeine yardm etmeyi erdem sanmak cahiliye zihniyetine zg bir tavr. Byleleri, gl bir taraftarlk
duygusuyla hareket ettikleri iin, genellikle insan deerler konusunda duyarsz ve kaytsz kalmay seiyorlar, oysa gze gz, die di
yasasnn ardnda bile suun ahsilii ilkesi sakldr.

YAS TUTAN NSANLARA AKA YAPILMAZ

Peki, slam dnyasnn yksek sesle itiraz edememesinin arkasnda iten ie onlar da bunu hak ettiler dncesi yatyor olabilir mi?

slam dnyasnda bu konularda belli bir hn olduunu inkr edemeyiz. Bu hn u veya bu olaydan kaynaklanmyor. Arkasnda slam dnyasnn
yaad ok ciddi narsistik yaralanmalar yatyor. Narsislerin yapamayacaklar tek ey kendileriyle yzlemedir. Asla piman olmazlar. Asla
aynada kendilerine bakmazlar. Charlie Hebdo olayyla kendinize bakn deniyor. Mslmanlar olup biteni kavramak konusunda dnsel bir
yetersizlik iinde bulunduklarna inanmyorlar, hatrladklar, daha dorusu hatrlamak zorunda brakldklar tek ey yenilmi olmalar,
topraklarnn igale, zenginliklerinin smrye ak bulunduu. Gl bir malubiyet hissi yaanyor. iddetin neredeyse kutsanmas biraz da bu
duygularn sonucu. zgven kayb ok byk. Kahramanlar ve mucizeler bekleniyor bu yzden. Yaralarn narsisizmle sardklar iin
yetersizliklerini inkar, kusurlarn ihmal etmekte de hibir saknca grmyorlar. lrken ve ldrrken pimanlk duymak ne byk bir lks! Her
trl iltifata muhta hale gelen ve eletiriden rken insanlar zeletiri yapamazlar. ncelikle narsisistik krlmalar izin vermez buna. Zaaflarn
bile yceltmeler yoluyla aan bir halkn alnganlk eiinin de dk olaca aktr. Bu yzden yas tutan insanlara aka yaplmaz.

KAVGA SLAM CORAFYASI ZERNDE YRTLYOR

slamla terrn bu kadar i ie gemesinde Mslmanlarn hi sorumluluu yok mu?
Paylam ve kavga slam corafyas zerinde yrtlyor. slami deerler terrle irtibatlandrld srece bu corafyann halklarnn kendi
topraklarndaki mdahalelere kar koyma gleri azalacaktr. Bu tredi rgtlere gelince, onlarn yaptklar slam dnyasnn deerler
sistemiyle telif edilebilir nitelikler tamyor. ID gibi bir rnek slam tarihinde yok. Bu iin bir de mizansen taraf var. rnein ID
militanlarnn silahlarn nereden temin ettikleri kadar kostmlerini hangi tasarmcnn izdiini de merak ediyor insan!
Bunlarn Batnn desteiyle ortaya kan hareketler olduundan m pheleniyorsunuz?
slam dnyasnn i dinamikleri bu tr rgtlenmelere izin vermez. hvan- Mslimin, Cemaat-i slam, Hizbut-Tahrir gibi daha eski slam
oluumlar var, bu yaplanmalar arasnda iddete bavuranlar ktysa bile bu denli teatral niteliklere sahip olan hi kmad.
Peki, bu radikal rgtlere katlan insanlar saf m? Nasl oluyor da slam zerinden gerekeler reterek bu kadar radikalleebiliyorlar?
Yeryznde kendi adna iddet uygulanmasna elverili olmayan bir din yoktur.
Yani slama has bir iddete meyyallik yok diyorsunuz
Dinin din-d kullanm rnekleri bandan beri var ama bu, dinin kendi suu deil, aksine mensuplarnn onu kavrama ve yorumlama
dzeylerinin bir gstergesi. Siyasetu-eriyye literatr ulemann hikmet-i hkmet (Raison dEtat) amacyla, yani nizam korumak adna,
devlet terrn dini bakmdan temellendirme denemeleriyle doludur. Devlet veya rgt terr temel insani deerler bakmndan eletirilmeli,

ska yapld gibi, din kartl iin frsata evrilmemeli. Ancak yine de radikal slamc rgtlerin istedikleri kiiyi istedikleri gibi
cezalandrmalar slam dnyasnn ortak vicdanna dayandrlamaz.
Ama onlar Allah adna cihat yaptklarna inanyorlar ve slamdan kendilerine gerekeler bularak iddet uyguluyorlar.
Eylemlerini Hz. sa adna yaptn syledi diye Karndeen Jacki aklayamayz. Onun da znel kurallar ve deerleri olabilir ama bunlar evrensel
insani deerler midir, biraz dnmek gerekir. Nihayetinde bunlar birer yorumdur. slama ilikin yorumlar, Peygamberin ve Cenab- Hakkn
murad nedir? diye sorarak yorumlamak lazm, yoksa istismara elverili olmayan din yoktur.
SLAM DNYASI ALINGANLIK EN DRMEMEL, RENCDE OLMAYACAK BR RUH YCELYLE DAVRANMALI
Charli Hebdo saldrdan sonraki yeni saysnda yine Hz. Muhammed karikatr yaynlad. Ne diyorsunuz?
Charlie Hebdo milyonlarca insann inand deerleri aalamakla bara m yoksa savaa m hizmet ediyor diye dnmek lazm. Hakaret belki
ifade snrlarnn almas demektir ama bunun cezas lm deildir.
Peki, bu yeni kapak sizi rahatsz etti mi?
Hayr. slam dnyas alnganlk eiini drmemeli. Rencide olmayacak bir ruh yceliiyle davranmal. Alay etmek bir iddettir. Bu tr istihza
hareketlerine kar tenezzl etmemek, grmezden gelmek gerekir. slam dnyasnn narsistik krlmalar alnganlk eiini drd iin en ufak
bir durumda binlerce Mslman sokaa dklyor. Oysa hibir karikatrn milyonlar sokaa dkme gc yoktur; ancak milyonlarn bir karikatr
yznden sokaa kma gszl olabilir.
SLAM DNYASININ KENDSYLE LGL ZELETRYE HTYACI VAR
Peki, Mslmanlar bundan sonraki srete nasl bir tavr almal? slam dnyas iinde bir ortak ses ykseltmeye almak gerekmez mi?
slam dnyasnn entelijansiyas bunu yapabilecek durumda grnmyor. Bu olaylar yerli yerine oturtabilecek bir yorum gcne ulaabilmek
iin, nce bu tikel olaylarla aralarna mesafe koymalar gerekir. Sava tamtamlar alarken hi kimse dnmeyi beceremez. Varlk yokluk
kavgas yaayanlar iin dnmek bir lkstr.
O zaman umutsuz mu bakacaz?
Hayr, tam tersine slam dnyasnn yoksunluklar ve yetersizlikleri, yksek ilkeleri grmesini engellememeli. Bunu siyasetiler yapamaz ama
aydnlarn vazifesi dnmektir. leri sorunlar zmek deil, zmlemektir. rnein bugn iktidarn en byk sorunu ekonomi ya da politika
deil, dnce ve sanat Bu ocuklarmz dindar yetitirelim demekle olabilecek bir ey deil. Liseden sonra ocuun ne yapacan
bilemiyorlar.
Yani bu savunmac pozisyondan syrlmalyz diyorsunuz
Evet, asl sorun savunma psikolojisinin bizde yceltmelere yol amas. slam dnyasnn elbette kendisiyle ilgili gl bir zeletiriye ihtiyac
var.

SLAMCILAR DNCENN NANTAN STN OLDUUNU KAVRAYAMADAN KTDAR OLDULAR

slami kesimde 90larda daha parlak daha yaratc bir ortam vard, iktidar yaramad eletirisine ne diyorsunuz?
Dnyann her yerinde byledir, dncenin en byk hasm iktidardr. Muhalefet ve sknt varsa o enerji dnmeyi salar. Bu yzden aydnlarn
temel pozisyonu srekli muhalefette olmaktr. Alimler padiaha yaklatka genel ilkeleri znel karlarn hizmetine sunarlar. Trkiyede
slamclarn kltrel anlamda ksrlamas gibi bir durum yok aslnda. Yaratc olduklar bir dnem olmad ki hi! Son 12 ylda mam-Hatip
liselerinin says ise 450den 2 bine kt, 130a yakn ilahiyat fakltesi var. Bu fakltelerde lkenin entelektel birikimine yaptklar katknn
miktar nedir?
Biraz hakszlk etmiyor musunuz?
ddia deil, ispat bekliyoruz: isimler ve eserler.
iirde edebiyatta bir zamanlar daha yaratc bir ortam vard
Yaratc deil, heyecanl olduklar bir ortam vard. Gayretli olduklar bir dnem vard. Ama baardklar bir dnem yoktu
slam yaratcl ldren bir ey olduu iin mi?
Hayr, din deil, dindarlk deil, ideolojinin kendisi yaratcla izin vermedii iin. slamclar dncenin inantan stn olduunu kavramakszn
iktidar oldular.
Dnce inantan stn mdr?

Elbette Akl olmayan dinle mkellef deildir zaten. Dnme inantan nce gelir, Kuran dnen bir toplum iindir. Dnmenin elik
etmedii her inan iddet dourur. slam dnyasndaki bu iddet dncenin inanca elik etmemesinden kaynaklanyor. Saf inan yksek
duygusallklar retir, yksek duygusallklar ise iddet.
RADKAL SLAM ILIMLI SLAMIN GNAHIDIR
Radikal slamn ykseliini neye balyorsunuz?
Radikal slam Ilml slamn gnahdr. Ilml slam var olan sistemle uyumludur, eletirinin gcn terk eder. Ilml slamdan kastm
muhafazakarlk... Statkocudur. tirazlarn erteler. Bunun yol at boluu radikal slam acilci bir ekilde doldurmaya alyor. Sorunlarn
rasyonel olarak zleceine inanc kalmad iin sre kavramna sahip deil. Radikal slamda sadece duygularn elik ettii inan dnyay
delilik haline getirir. Ilml slam ise daha rasyoneldir fakat sorgulayc deildir. Biri de facto olan kabullenme, dieri de reddetme tavrdr.
Anlama gayreti her ikisinde de yoktur.
Ama lml slam hep olumlu bir ey olarak kabul ediliyor
Ilml slam, Batnn deerler sistemini, demokrasiyi, insan haklarn, ada deerleri kabullenen ama bununla hesaplamayan slamdr.
Trkiyede muhafazakarlarn demokrasi ya da hukukun stnl konusunda ciddiye alnabilecek dzeyde yazp izdikleri bir ey yoktur
rnein.

MURDOCHUN AIKLAMASI MASUM DEL

Rupert Murdochun Belki Mslmanlarn byk bir ksm barl ancak onlar ilerinde byyen cihat kanseri tehis edip yok edene
kadar bu yaananlardan sorumlu tutulmallar szleri de tartma yaratt
Masum bir aklama olduunu dnmyorum. Bat lkelerinin slam corafyas zerindeki hegemonyasna kar Mslmanlarn seslerini
karmamalar konusunda bir ihtar bu! slam dnyasnn Paristeki olaydan sorumlu tutulmas, bu saldrnn komplo olduunu dnenlerin
ekmeine ya srer. Olup bitenleri rasyonel olarak analiz etmemizi deil, duygusal tepki vermemizi istiyorlar.

YRYE CUMHURBAKANI DA KATILMALIYDI

Saldry knamak adna Pariste dnya liderlerinin katld yrye Babakan Davutolu da katld. Destekleyenler de oldu, eletirenler
de Siz ne dnyorsunuz?
Bence Cumhurbakan da katlmalyd. Ayrca Sayn Davutolunun btn dnyada konuulacak lekte iddete ve bara dair bir konuma
yapmasn beklerdim.
Cumhurbakanl Sarayndaki karlama trenlerinde artk 16 Trk Devletini temsil eden tarihi kostml askerler yer alyor. Nasl
buldunuz?
Bazen ocuklar kardelerinin rkln grp utan duyarlar. Bu konularda dncelerime bylesi bir duygu elik ettii iin bu sorunuzu
cevaplamay reddediyorum. (Glmsyor.)

SYASETN KENDN HAKLILATIRACAK ZNEL KOULLARI, GENEL LKELERDEN STSNA ETME ABASI SORUN
slam dnyasnn yaad psikolojik dar boaz Trkiye zelinde de yaanmyor mu? Muhafazakar kesim ok uzun sre varolu mcadelesi
verdii iin imdi kendi ilerinden kendilerine dnk bir eletiri retme zorluu yaamyorlar m?
Ne kadar gzel sylediniz! Bir Bakana 240 bin Euroluk bir saatin rvet verilip verilmedii iddiasnn ayb deildir yaanan. nsan dehete
dren, bir Bakann 240 bin Euroluk bir saati takabilmesinin ykn biz nasl tayacaz diye kimsenin lk atmamasdr.
tekine kar varolu mcadelemiz devam ediyor. Eer tkezlersek vurup drecekler dncesiyle zeletiri vermeden topyekn
salam durma refleksi yok mu?

Genel ahlak ile politik ahlak arasnda mesafe var mdr yok mudur sorunu Machievelliden beri tartlr. Devletin yksek menfaatleri ya da yce
kralmzn yksek menfaatleri nedeniyle genel yasa istisna kabul eder mi? Genel ahlaka gre yalan syleyemezsin, ama politik ahlak yle
deildir, yalan syleyebilirsin der. Syleyebilir misin? Yaanan koullar kural haline getirilemez. Kurallar zaten vardr ve pratik hayatn
dnda, insann vicdanndadr, onlara uymak zorundasnz. Sorun, siyasetin kendini hakllatracak znel koullar, genel ilkelerden istisna etme
abas.
*18 Ocak 2015, "Dnce inantan stndr"

Kbra PAR / HT GAZETE

kubrapar@haberturk.com
Fotoraflar: Ece Oultrk

SLAM DNYASI EYAYI GZLERYLE KAVRAMAYI RENDKE BU SZDE YASAK SONA ERER

Hrriyet, 18 Ocak 2015

Kuranda ve hadislerde kesin bir yasak bulunmad halde, ulema halkn duyarllklarn dikkate alp hem genel olarak resim ve heykel (tasvir)
konusuna, hem de Hz. Peygamberin tasviri hususuna dikkatli ve mesafeli yaklam, bu nedenle de Hz. Peygamberin yznn tasviri hukuken
deil, ancak rfen (deten) yasaklanmtr.
ii limlerin Snni limlere nispetle bu meseleye daha msamahal yaklatklar kesindir. Nitekim Acem minyatrlerinde (bugn bile) Hz.
Peygamberin hem bedeninin hem yznn tasvir edildiini biliyoruz. Keza Seluklu minyatrlerinde Hz. Peygamberin btn bedeninin yan sra
yz de resmedilir.
Osmanl minyatrlerinde ise ekilde tasvir edilir. Ya ba dahil btn bedeni izilir ama yz izilmez veya peeyle rtlr. Ya btn bedeni
izilir, ancak ban bulunduu yerde bir gl resmedilir. Ya da sadece hem kendisini hem ban hem yzn temsilen (bann arkasnda) bir alev,
bir hale resmedilir. Bu minyatrler saray erkan iin hazrlanan yazmalarda yer aldndan genel eilimi yanstmaz, halktan ok st-snflarn
beeni tarzn gsterir.
SORUN GEOMETRK ALGILAMADAK ZAYIFLIKTA
Tm bu denemelere karn, slam corafyasnda, zellikle plastik sanatlara kar inkr olunamayacak bir ilgisizliin var olduu hem tarihsel hem
de aktel bir hakikattir. Ari, Sami, Turani rklara, yani Yahudilere, Araplara, ranllara, Trklere zg olan ve asrlarca sren bu ilgisizlik;
gerekte ne dinsel bir yasan sonucudur ne de herhangi bir ideolojik kar-duruun. ncelikli neden, gebe uluslarn zihinsel olarak aritmetik
(zamansal) alglamaya yatkn olmalar, buna karn plastik sanatlarn ihtiya duyduu geometrik (uzamsal) alglama konusundaysa zayf
kalmalardr.
YASAK VE LGSZLK NASIL BTER?
Ardklk (hareket ve zaman) ilkesinin tanmlad sz sanatlarna (iir, hitabet) ve mzie dkn bu topluluklar bir zamanlar eyay
kulaklaryla kavrarlard, gzleriyle deil. Ve bu yzden de uyumu aritmetik nispetlerde bulurlard, geometrik nispetlerde deil. Szn z,
slam dnyas eyay gzleriyle kavramay rendike bu szde yasak ve ilgisizlik kendiliinden sona erecektir.
Dcane Cndiolu / Dnr, Kuran Anlamann Anlam kitabnn yazar

bavurmasn
aknlkla izleyebiliriz. Sonu olarak Nuremberg ve Tokyo
mahkemelerinin statsnden kaynaklanan uluslararas sular arasnda
yer alan bu ok kesin kavramn, bylesine heder edilmi, bayalatnlm
ve deersizletirilmi bir halde bulunmas nasl kabul
edilebilir? Hatrlayalm, metinlere gre, insanla kar su
"herhangi bir sivil halka kar cinayet, yok etme, kleletirme, siyasal
nedenlerle srgne gnderme ve dier insanlk d muamelelerden
ibarettir; bara kar ilenen herhangi bir su ya da bir sava
suu ilerken siyasi, rk ya da dinsel gerekelerle ikenceden
ibarettir. Bu yeni tip sularn tanmn yaptran ey, bilindii - ya da
bilinmesi gerektii - gibi, Nazi rejimine zel bir sululuk kavram
ykleme isteidir. Cinayetin geleneksel kavram soykrm lsnde
deildi. Bu kavramla, bir devlet tarafndan uygulanan sistematik
ideolojinin sonucu olan ve baz bireyler baznda insanl yadsmay

hedefleyen, yani bir baka deyile, herkes tarafndan paylalan

ve insanlarn ortak ze sahip olduu ynndeki dnceyi inkir
etme amacndaki bir su belirtilmekteydi. insanla kar suun