459 JOANNIS SCOT ao mortifero dogmate a condibus nostris ralicitus ex- A ea vero. quae noo sunt, nullo modo pertivere testinationem — E-zulicis *. Det Domini esse, et non nisi in his, quae sunt, ad VARIAE LECTIONES. * Explicit recens alia manus addidisse videtur, JOANNIS SCOTI MEPL #YZEQr MEPIZMOY 1D EST DE DIVISION LIBRI QUINQUE NATURAE a a sens $. German! in editione principe adh B rmani 309 bibl, Neg. Paris , membran,, age. XV... 2.12 Pars, membran.. sre, Xi (aati, « = +.B Yi XUl(matitis) - E Cod! ais 8: Germant 850 bil, Rox: Pari:fmoubran.y ee. XI (Wp. LV et Vis MONITUM AD LEGTOREM, Joannis Scott « de divisione Naturae » libri sa'is ampli omnino dmplicenn speciem prae se fermt Male enim fidem Ecclesiae non migrant, et « sanctorum Patrum intellects pie ac venerabillter suscipientos cesse » nos edocent, inodo philusophicas referunt thecrias a veritate plurimum reeedentes. Unc fit, ul, ex his theoriis primae partes tribuantur, pessimi sacpenumero nascantur errores. Qnos excusare iieo, quod Jownes Scotus aliis locis saniorem doctriuam protulit, vel interdum ipsam veritatem ingeniose ac piae- clare exposuit, non licet. Haee igiturquum illorum librorum indoles sit, in iis veritas cum erroribus, quos Joannes Scotus ¢philo: sophia sua petivit, artifciose misceatur, quid mirum, quod Ecclesiae antistites tale opus, whi, cousque negle- ‘lum, a medii acvi haereticls ¢ bibliothecis protrahi et pro spice scientiae ac veritatis venditari cnepit. respuerunt, damnarunt, atyue Honorius Papa If id igni acljudicandum esse censvit? Cujus bullam integra ut fn medium afferamns, res posinlare videtur. Est enim talis Honorius episco} serous servorum Dei, archiepiscopis et episcoprs et. Inimicus homo aizania bono semini seminare non cessat ete. Nuper siquidem, sicut nobis signifcacit row rabilis frater noster Parisiensis episcopus, ext quidam liber, Periphysis titulatus, ineentus, tot scatens rermilas hiaereticae pracitatie, unde a eenerabili fratre nosiro archiepiscopo Senonensi et suffraganeis ejus, in procix- congregatis, justo est Dei judicio reprobatus. Quia igitur liber ,"sicut recepimus, .in -novnulis ‘monasteris et alis locis habetur, et clausirales nonnulli et virischolastici, novi tamen forte plus qua expetis! amatores, se studiosius lectione ocenpant dicti libri, gloriosum repulantes, ignotas proferre sententias, cum Apo atilus projanas novitates doceat vitare, nos juxla pastoralis solliciudinis debitum corruptetae, quam pow! ingerere liber hujusmodi, occurrere satagentes, vobis universis et singulis in virtute sancti Spiritus distri’ praecipiendo mandamus, quatenus libellum istum sollicite perquiratis, et ubicungue ipsum vel partem ¢jus it reniri contigerit, ad nos, si secure fieri possit, sine dilatione mittatis solemniter comburendum ; alioguin wes iit publice comburatis enndem, subditis vestris expresse injungentes, ul, quicunque ipsorum™habent tet halve possunt in toto vel in parte exemplaria dicti libri, ea nobis differant resignare, in omnes, qui wtira quintet dics, postquam hijxsmodi mandutum seu denuntiatio ad notitiam eorum pereenerit , Lbvum ipsum torn om partem scientcr retinere pracsumpsermnt, excommnicutionissententiam incurriese atarnqee pe sritatis tho + ticae non evadent. Datum Laterani decimo Kalendze Pebruerii ete. («). (0) Ghronicon Wveriei ail a 1228, 60 Leabnie. Lipsie 3uw DE DIVISIONE NATUR: Lata hae sententia acerhissima, null prodierant typis exeusi cura Thome Galei, Any rum probibitorum haee reporis: Erigena Joannes Scotus de Divisione naturae libri — LIBER PRIMUS. 42 meidin aevo illoram libroram amplius mentio ft. Anno demum 4681 jur_censitea eclesiae. Nam in inilice libra + Accedit Appendis ex Ambiguis S. Maximi graece et latine. Decretum III April, MDCLXXXV. Mace igitur quum ita se babean: ‘holieos dubiuin esse nequit. Cu quid de Indole ac natura borum libroram statuendum ic typis repetdntur, in Prooemio aperuimus. Systema autem eorara inter ca exponere, singulosque errores perstringere, quod hoe loco supersedere possumus, scriptori Commenta- ti ga versatur, ne acta agere videamur, delegamus. de Joanne Scoto supra impressap debetur : cujus ad partem alteram, quae in hoe argument e- Guilelmes Malmesburiensis opus illud praedicat propter perplesitatem quarundam quaestionum solven- am bene wtile ; sed addit : si tamen ignoscatur ei (Joanni Seoto) in guibusdam, qui deviset, dum in Graecos acriter oculos intendit. Quapropter et hacrelicus putatus es in libro Peri physion perplurima, quae, nisi diligenter discutiantur, a fide catholica abhorrenti ‘Angelus cum Scoto leniter agere videtur. Libros vero rept iacws pepiapci is « Latinorum tramite ++ Sunt ening revera videantur, Wtente perlegeris, tibi facile persuadebis, errores, quus in libro de Pracdestinatione cognoviuus, ex illorum systemate quasi. sponte procedere. EPI #YZEQx MEPIZMOY 1D Est DE DIVISIONE NATURAE. *LIBER PRIMUS' ‘aagisten. Saepe mi qsanam vires suppetunt inquirenti, rerum omnium, quae vel animo percipi possunt, vel intentionem jus saperant, primam summamque divisionem esse in ea quae sunt, et in ea quae non sunt, horum ounium generale vocabulum occurrit ; quod graece ne, latine vero natura vocitatur *, An ridetar? Discirutes. Imo, consentio; nam et ego dura ratioeinandi viam ingredior, baec ita eri re- perio, Mac, Est igitur natura generale nomen, ut diimos, omnium quae sunt et quae non sunt, Disc. Rat quidem ; nihil enim in wniverso cogitationibus Yostris potest oceurrere, quod tali vocabulo valeat carere *, Mac. Quoniam igitur inter nos convenit de hoc voeabulo generale esse, velim dicas divisionis ius per diflerentias in species rationem : aut exbi libet, prius conabor dividere tuum vero erit, divisa judicare. Disc. Ingredere, quaeso ; impatiens ‘nim sam, de his veram rationem a te audire volens. 4. Mac. Videtur mihi divisio naturae per quat- wor difterentias quattuor species recipere : qua- rum prima est in eam/*, quse ereat et non erea~ secunda in eam, quae ereatur et creat ‘era in eam, quae ereatur et non creat; quanta, quae nec creat nec ereatur. Harum vero * ligentiusque A quattuor binae si invicem opponuntur nam (ertia ‘opponitur primae, quarta vero secundae; sed quarta inter impossibilia ponitur, cujus differentia est ™ non posse esse. Rectane tibialis divisio videtur, an non? Disc. Recta quidem : sed velim repetas, ut praedictarun formarum oppositio clarins elucescat. Mac. Vides, ni fallor, tertiae speciei primae oppo- sitionem. Prima namque creat et non creatur; cui e contrario opponitur illa, quae ereatur et non creat. Secunda vero quariae; siquidem secunda et creatur et creat *, cui universaliter quaria contradieit, quae nee ereat neque creatur. Disc. Clare video. Sed multum me movet quarta species, quae ate addita ‘est. Nam de aliis tribus nullo modo haesitare ausim, cam prima, ut arbitror, in causa omnium, quae sunt ‘Mac. Recte aestimas. Sed quo ordine ratiocinationis via tenenda sit, hoc est, de qua specie naturae primo discutiendum, tuo arbitrio committo. Disc. Ratum mihi videtur, ante alias Je prima, quicquid lux mentium largita fuerit, dicere. 2. Mac. Ita fiat, Sed prius de summa ac prineipali YVARIAE LECTIONES. Sic A; C incipit primus nepi gies igtur natura—carere om. A. A Si, far, A necessarium est. D titulum omi * in eam om. A. il. A ocatur, D vocitetur. * Mag. est “vero om. A. Test om. D. © A creat et crea45 ‘onmium, ‘quae non sunt, breviter dicend: Jure provideque. Non enimes al pationem inchoari oportere video ;nec solum, qu prina onium * differentia, sed quia obscurior ce- deris videlur esse, et est. Mac, Ipsa itaque primo: dialis omnium diseretiva differentia certos suze i terpretationis modos inquirit. 3. Quoram primus videtur esse ipse, per quem ratio suadet, omnia quae corporeo sensui, vel intel- ligentiae perceptioni succambunt, posse rationabili- ter dici esse ; ea vero,anae per excellentiam suae na- turac non solum Ghtov, id est * omnem sensum, sed etiam intellectum rationemque fogiunt, jure videri non esse. Quaenonnisi in sole Deo, materiaque, rt in omnium reram, quae ab eo conditae sunt, ratio- nibus utjue essentiis recte intelligumtur. Nec imme- tito; ipse namque omnium essentia est * qui solus vere est, ut ait Dionysius Ateopagita : Esse, inquit, ‘omnium est,superesse Divinitas *. Gregorius etiam * ‘Theologus multis rationibus, nullam substautiam seu essentiam ", sive vis atellectu vel ratione eomprehendi posse confirmat, quid sit. Nam sicut ipse Deus in seipso ultra omnem creaturai* nullo intellectu comprehienditur, itaetiam in secretissimis sinibus * ereaturae ab eo faclae et in eo existentis ** considerata odsia incomprehenst- bilis est. Quiequid autem in omni ereatura vel sensu corporeo percipitur, seu intelleetu consideratur, nihi aliud est, nisi quoddam accidens incomprehensible per se, ut dictum est,uniuscujusque essentiae; quae aut! per qualitatem, aut quamtitatem, aut formam, sut materien ", aut differentiam quandam, aut Hocum, aut tenipus cognoscitur 4, non quid est, sed quia est. Iste igitur modus primus 2c sum- tis est divisionis eorum, quae dicuntur * esse et won esse; quia vero' modus iste, qui videtur quo- dein modo introduci posse, qui in privatiovibus circa substantias habitudinum, ut circa oculos visus et ** orhitas ", constituitur, nullo modo recipieadus cst, ut arbitror. Nam quod penitus non est , nec esse po- lest, nec prae eminentie suze existentiae intelle- tum exuperat, quomodo in rerum divisionibus re- cipi valeat, non video, nisi forte quis dixerit, rerum, wn existio *, Disc. SOANNIS SCO ximue, divisione in ca, quae sunt et A qul in naturarum creatsrum “ordinibus atque dif my rentiis considerator, qui ab excelsissima et dea Deum proxime constituta intelleetuali virtule ine choans, asqno ad extremitatcin rationalis itratione _ lisque ereaturae descendit ; hoe est, ut apertins dicamas, a sublimissimo angelo usque ad exiremam, rationabilis irrationabilisque animae partem, nutr- tivam dico of auctivam * vitam ", Quae pars geter lis animae ultima est, quae * corpus watrit et ange, Ubi mirabili inteltigentiae modo unusquisque ordo cum ipso deorsum versus novissimo, qui est corpo ruin, et in quo omnis divisto terminatar, potest di ‘esse et non esse. Inferioris enim affirmatio, super. risestnegaiio lemque inferioris negatio, super est affirmatio, Eodemque modo superiors afi matio, inferioris est negatio. Negatio vero superio- ris erit affirmatio inferioris. Adirmatio quippe hor minis, mortalis adhuc dico, regatio est angele Negatio vere hominis afirmatio est angeli : ett eissim. Si cnim homo est animal * rationale, wot ale, visibile, profecto angelus neque aninal ri- tionale est, neque mortale, neque visibile ®. lew jclas est essentialis moins intellectualis circa Deam rerumque * causas, profecto homo non ese sentialis motus intellectualis circa Deum et rea causas, Endemque regula in o:-nibos cacestibus essentiis, usque dum ad supremun* omaiui pet veniatur * ordinem, observari potest ; ipse veroin supra sursum negationo terminator. Ejus namque ‘nullam creaturam superiorem se coafirnat. ule Ordines sunt, quos dpovayelc * vor ‘quorum primus Cherubim, Seraphim, Throai; secu dus Virtutes, Potestates, Dominationes ;tertis Prin patus, Archangeli, Angeli. Deorsum vero corpru novissimus solummoda superiorem se aut nega at affirmat *, quia infra se nibil babet, quod vel afer vel constituat, quia ® ab omnibus superiors praeceditur, nullum vero inferiorem se praecedit. ae item ratione omnis ordo rationalis et iutelloctualisere turse esse dicitur et non esse, Est enim, quantum + ‘superioribus vel a se ipso cognoscitur; non ea autem, quantum ab inferioribus se comprebendi non sisi. 5. Tertius modus non incongrae inspicitur in his, ‘quibus hajus mundi visibilis plenitudo perficar, ure sunt, absentias et privationes non omnino 1) in suis causis praecedentibus in secretissimis nal uibi. esse, sed earum, quarum privationes sen abs- eutia3 seu oppositiones sunt, mirabili quadam surali virtule contineri, ut quodam modo sint. 4. Fiat" secundus modas essendi et non essendi, VARIAE LECTIONES * Shee id est * A prima est omuium, ino nullo modo prorsus formatam, omnem nm). ‘est om. D. * Sic CD; A divinitatis. omnem. "* sinibus om. D. * A. consistentis cunt." vero om. A. visus ef am, AC et tisus et. igitur. * A creatarum et creaturarum. "™ A descendat. actiram, * D quoniam. * Corr., ACD risibile. reniant. * CDE suotayts * CE frmat, D conjirmat, 3A et rerum. rae sinibus. Quicquid eni ‘materia formata, in temporibus et" locis per gener tionem cognoscitur, quadam humana consvetudine dicitur esse. Quicquid vero adbuc in ipsis naira’ m. CD non salam graece primam matherierem # sum (illa verba pessime dilacerata sola conjectura asseee * etiam om. D. aut om. D. * seu essentiam om. A. 4A 0 "8A materiam, 1 A agnoscitur. CD orbatus, ' naturali om. D. * AC acticam. ™ C muaritivam vita *7'D supra adscr. summa. * et om. D. . re *C qui. NOTAE. # Verbis animal rutionate inDE DIVISIONE NATURAE. — LIBER PRIMUS. 46 Saibus coutinetar, neque in formata materia, vel A si quid practer hos moos indagatior ratio invenire foco vel tempore, ccterisque accidentibus apparet, adem praedicta consuetudine dicitur non esse. Iyjusmodi exempla late patent, et _maxime in hu- mana nalura, Cum enim Deus omnes homines in ill primo stque uno, quem ad imaginem suam fecit, simol constitverit, sed non simul in hunc musdum tisiblem produsit *, certis vero_temporibus Jocis- que nataram, quam simul condiderat, quadam, ut ipeeiovit, serie od visibilem essentiam adducit *, bi, qui jam in mundo visibiliter apparent, et appa: ruerant, dieuntur esse ; qui veroadhuelatent, futuri en sunt, dieuntur non esse.Inter primum et ter- ium * hoe distat, Primus generallier in omnibus, quae * simul et semel in causis et effectibussfacta sent, Tertius ® specialiter in his quae partim' B adhue in eawsis suis latent, partim in effectibus pa- teat, qaibus proprie mundus iste contexitur, Ad ‘bune modum pertinet ratio lla, quae virtutem se- minum considerat, sive in animalibus, sive in* arboribos, sivein herbis, Virtus’ enim seminum eo tempore, quo in secretis naturae silet, quia nondum apparel, dicitur non esse : dam vero in wascentibu crescentibusque animalibus, seu floribus fructibusve lignorum et herbaram apparuerit, dicitur esse. 6. Quartus modus est, qui secundum philosophos von improbabilitér ea solummodo, quae solo com- prebenduntur intellectn, dicit ' vere esse; quae ‘ero per generationem, materiae distentionibus ", sea detractionibas, locorum quoque spatiis tempo- ramque motibus variantur, colligumur, solvuntur, ‘ere dicuntar non esse, ut sunt oninia corpora, quae aasci et corrumpi possunt 7. Quintus modus est, quem in sola humana natora ratio intuctur. Quae cum divinae imaginis dignitatem, in qua proprie substitit *, peceando de- serait, merito esse suum perdidit, et ideo dicitur won esse. Dum vero unigeniti Dei fii gratia restau- tata ad pristinum suze substantiae * statum, in qua secundum imaginem Dei condita est, reducitur, in- ‘pit exse, et '* in eo, qui secundum imaginem Dei ‘conditus est, inchoat vivere. Ad bune moduin vide- ur pertinere, qaod Apostolus dicit : Et vocat ea ‘quae non sunt, tangquam ea quae sunt; hoc est, qui in primo omine perditi sunt, et ad quandam in- subsistentiam cociderum, Deus Pater per Adem in Filium saum vocat, ut sint, sicut bi, yoi jam in Christo renati sunt, Quanquam et" hoe ita intelligh possit et de his, quos quotidie * Deus es secretis, naturge sinibus, in quibus acstimantur non esse, rocat, ut apparcant visibiliter in forma, et materia, selerisque, in qtibus occulta apparere possunt, et potest. Sed praesentialiter, ut arbitror, de his ™ satis dictum est, si tibi aliter non videtur. Disc, Satis plane, ni ™ me paulisper periurbaret, quod a sancto Augustino in Exemero ™* suo dictum videtur * ; hoc est: angelicam naturam ante omnem creaturam digni- fate, non tempore condita fuisse ; ac per hoc et alio- ‘rom omuium praetersuimet primordiales causas, hoc ‘est, principalia exempla, quaeGracei xpivroruna no- ‘minant, prius in Deo considerasse, deinde in se deindeipsas ereaturas in effectibus suis. Nam suimet causam, priusquam in speciem propriam procederet, ‘eognoscerenon valuit, Mac, Neeillud te movere opo tet, Sed intentius ea ™, quae dicta sunt, considera. Si enim angelos principales rerum causas in Deo constitutas cognovisse dixerimus, Apostolo resistere videbimur, qui super omne,quod dicitur et intcligitur, ipsum Deum et eausas oinnivin in eo, sive aliud sive non aliud sint ** praeter id, quad ipse est, afllemat esse. Ac per hoe necessirinm est, reciam mediam- que viam tenere, ne vei Apostolo videamur resistere, vel sententiam summacac sanctae anctoritatis inagi- iri non obtinere.Uirumnqueixitur yerum dixisse nou Causaz omojum rerum *, quae omnem intellectum exupe- rat, nulli ereatae waturae secundum Apostolim © cognitam Uleri, ratio sinit. Quis enim, inquit, intel- lectum Domini cognovit ? et alibi : Pax Christi, guue exuperat omnem intellectum, At si causa omnium ab omnibus, quae ab ea creata sunt™, remota est, absqre C ulla dubitatione rationes omnium rerum, quae acter naliter et incommutabiliter in ea sunt, ab omuibns, quorum rationes sunt, penitus remote sunt. In angelicis vero intellectibus earum rationum theopha- nias quasdam esse, hic est, comprebonsibiles inte eewali * naturae quasdam divinas appar.t:ones, ‘non autem ipsas rationes, id est principalia exemp! quisquis diserit, non, ut arbitror, a veritate errabit. ‘Quas theophanias in angelica creatura eanctuin Ai gustinum ante oinnium geuerationem inferiorum se visas non incongrue dixisse eredimus. Non ergy nos moveat, quod ™ 8, quia angeli et prismu:n in Deo, deinde 1a Deus solummodo dicitur, sed etiam * modus ile *, quo se quodam- D modo intellectuali et rationali creaturae, prout est capacilas uniuscujusque, ostendit, Deus saepe a sax cera Scriptura vocitatur, Qui modus a Graecis theo Bhania, hoc est, Dei apparitio solet appellari. Gujts exeinplum : Vidi Dominum sedentent, et cetera hi:- jusmodi ; cum nou ipsius essentiam, sed aliquid 2 eo factum viderit. Non est ergo mirum, si tri.a VARIAE LECTIONES. "ance. Sie CDE, A produnerit. * Sic CDE, A adduzit. * A tertium modum. *C qui. * Se ADE; BC secundns. 1G partem. * in om. C. * C rirtutis. + D dicitur. A distensionibus. ' A est modus. CE substelit, D sudsistit. “A substantive suce. A cum. ' videlur om. D. "hi om. A, "Cex. ' CDE cotidie, sic ubique. * Ade his, ut arbitror. * A nisi, ** Aturbaret. * Corr., ACDLE ‘A rerum omnium. D. * rerum— Apostolum om quae, A el. lle om. A. famero, sic ubique Ezameron, AF nonnunquan Exaemeron ™ A dictumest * ea om. A. # Sic A intelleetualis, *8°A creata sunt ab ea.. *DJOANNIS, dom superior, quae de aeternis rerum rationibus juxta praedictum modam primo in co exprimitur. Deinde quod ex superioribus excipit, veluti in mira- bili atque ineffabili quadam memoria sibiipsi_ com- mittit, quasi quaedam imago imaginis expressa. Ac per hoe, si superiora se tali modo potest cognoscere, quis audeat dicere *, inferiorum quandam cognitio- nent in se non habere? Recte jeuntur esse, quae ratione atque intellectu comprehendi possunt. Quae vero omnem rationem ac intellectam exupe- rant, recte similiter dicuntur non esse. 8. Disc. (uid ergo dicemus de illa futura felicitate, quae promittitur sanctis, quam nihil aliud putamus esse *, praeter ipsius divinae essentiae puram con- tomplationem atque iinmediatam, sicut ait sanctus lista Joannes : Scimus, quia filii Dei suns, et nondum apparuit, quid erimus; cum autem appa~ ruerit, smiles ci erimus; videbimus enim eum, sicuti ext. Item apostolus Paulus *: Nunc videmus per spe- culum in aenigmate, tune autem facie ad faciem. em S. Augustinus inilibro de Civitate Dei XX de futura contemplatione di tut arbitror, essentiae dicit : Per corpora, quae gestabimus, in omni corpore, quod cunque videbimus, quaguaversum oculos nostri corpo- is duzerimus’, ipsum Dominum perspicwa claritate contemplabimur. Nam si angelicae contemplationis purissimam virtutem * divinae essentiae superat altitudo ; praedictis enim rationibus confectum est, divinany essentiamn nolli intellectuali creaturae com- prehensibilem esse, quae * maxime in angelis con- C sistere dubium non est ; nobis quoque nulla alia (elicitas promittitur, quam ad angelicam naturam aequaliias : quomodo humanae naturae felicitas divinae essentiae allitudinem coutemplari valebit ? Mac. Acute ac vigilanter ; non enim sine causa in hoe moveris. Sed tibi suflicere aestimarim,quod prius gene- raliter de omni suasimus creatura . Disc. Quid illud? Repetas, peto, Mac, Nonnewniversalider definivim jivinam essentiam nulli corporeo sensui, nulli rationi, nulli seu umano seu angelico intellectui per se ipsam comprehensibilem * esse? Disc, Recordor, ‘ae me sic sumpsisse negare non possum. Sed, ut mibi videtur, aut ills praedicta conclusio penitus solvetur, ct intellectuali creaturae divinae essentiae per se- ipsam contemplationem dabimus; aut, si solvi non potest, quoniam certissimis rationibus tabilita est, ne- cessarium erit"', ut modum divinge contemplationis, quae sanctis in futuro promittitur, et in qua semper ngeli subsistunt, veris rationibus probabilibusque exemplis absolvas. Mac. Quem modum quaeras, ignore, pracwer illum, de quo paulo ante breviter & A diseussimus, Di Dnumerus est scott AB ile sit, velim repetss ; non recolo, Mac. Recordarisne, quid ler nos convenerat, dum de Exemero sancti patris Augustin’ quaedam dicebamus ? Disc. Recordor quidem ; sed te iterum de hoc ** audire volo. Mac. Movebat te, ut arbitror, quomodo praedictus pater dix causas rerum creandarum, quae aeterna- liter in Deo sunt, et Deus sunt, angelos primum in Deo considerasse, deinde in seipsis, deinde ipsarum creaturarum proprias species differentiasque cogno- visse, si ulli '* creaiurae divina egsentia cum ratio- quae in ea sunt, essentialiter nequeat compre- hensibilis esse. Disc. Totum (eneo. Mac. Recorda- risne,quid ad haee '* respondebamus " ?Disc. Utique recordor, si me memoria non fallit. Dicebas enim, ‘non ipsas causas rerum, quae i divina essentia sub- sistunt, angelos vidisse, sed quasdam apparitiones divinas, quas, ut ais, theophanias Graeci appellant, causarumque acternarum, quarnm imagines sunt, nomine ™ appellatas. Addidisti etiam, non solum ipsam ® divinam essentiam incommutabiliter in seipsa existentem Deum vocari, sed etiam ipsas theophanias, quae ex ea, et de ea, in natura intelle- luali exprimontur, Dei nomine praedicari. Mac. Bene tenes; ita enim diximus. Disc, Sed quid ad negotium Praesens pertinet? Mac. Non parum, ut video; eo enim modo et angelos Deum semper videre arbi- tror ", justos quoque et in hac vila, dum mentis excessum patiuntur, et in futuro sicut angeli visuros esse. Non ergo ipsum Deum per semetipsum videbi- mus, quia neque angeli vident; hoc enim omni creaturae impossibile est; solus mamque, ut ait Apostolus , fubet immortalitaiem, et Iucem habitat inaccessibilem : sed quasdam factas ab eo in nobis theo- phanias contemplabimur. Non™ unusquisque enim secundum suae sanctitatis atque sapientiae celsitudi- nem ab una eademque forma, quam omnia appetunt, Dei Verbum dico, formabitur? Ipsa namque de seipsa loguitur in Evangelio : In domo Patrie mei mansiones multae ** sunt; seipsam domum Patris appellans, quae cum sit una eademque, ineommutabi- lisque permaneat, multiplex tamen videbitur ** his, quibus ine * habitare largietur. Nam unusquisque, ‘ut diximus, unigeniti Dei Verbi * notitiam in seipso possidebit, quantum ei gratia donabitur. Quot enitn electorum, tot erit numerus man- sionum; quanta fuerit sanctarum animarum ** mul- icatio, tanta erit divinarum theophaniarum pos- Disc. Verisimile videtur. Mac. Recte dicis, verisimile. Quis exis de talibus Grmarit * ita aete iter esse, dum vires humanae adhuc in hac fragili carne intentions videantur* excedere? VARIAE LECTIONES. * dicere om. D. * A crealura suasimus. * A este outam "CDE inivimus, Sic DE de te iterum hoc. "A praedizerit. iC derimus, —* Sic CDE; A toc nomine. ‘om. DAC nt arhitror. Non om. A. A ipse, “A Verbi Dei. Sic CDE; estom. A. *D. * Paulus om. ADE. sic ubique, A. saepe GDE; A addit : Recordaris quod superius’ proposuimus > 9 “Sic CDE; ipsam om.’ A * A multae mansiones. “A direxerimus, * virtutem om. D. * A guar, *'D incomprehensibilem. "* Sie WAL cat." Sie CDE, A ipsum. * Sic CDE; A hoc. a Sie CD, E respon om. _D. ditinam ipscs A videtur, * Sie CDE; pro tm se Janimarum sanctarum. ™ A firmarel. ™ 8 videutue nulli) DE DIVISIONE NATURAE. = LIBEN PRIMUS. 8. Disc. Sed velim, quid de hac theophania con- A tellectus comprehendere potueri, id ipsum fil. In quat~ jicere possis , Lreviter aperias; hoe est, quid * sit, unde sit, bi sit, utrum extra nos, an intra nos * formatur * Mac. Altum quaeris, et nescio quid ibus fleri possit. Dicam amen, quod super haere in libris sanctoruin Patrun qui talia ausi sunt dicere, potui invenire. Disc. Dic quaeso. Mac. Quaer . Etiam. Mac. Maximum monachum, dit sophum, in expositione Sermonum Grego- heologi de hac theophania altissime atque sub- Iilssime * disputasse reperimus. Ait enim, theepha~ iam efici non aliunde * nisi ex Deo, fieri vero ex condescension divini Verbi, hoc est, unigeniti Fil, (ai cat sapientia Patris, reluti deorsum versus ad tum ergo animus viristem comprehendit, fn tantum, ipse virtus ft. 40, Horum autem exempta si quaeris, ab eodem Maximo evidentissime posita sunt '¥: Sicut enim aer a sole illuminatus nihil aliud videtur esse nisi (us, non guia sui naturam perdat, sed quia luz in eo pras- valeat ", at id ipsum lucis " case aestimetu ‘hutana natura Deo adjuncta, Deus per omnia dicitur ‘ease , non quod desinat esse [humana] quod Divinitatis participationem acctpiat, wt solus in ea Deus esse videathr. Item : Absente luce aer et ob- scurus, solis autem lumen per se subsistens nullo ‘sensu corporeo comprehenditur. Cum verossolare lumen, cri misceatur, tunc incipit “apparere, ita ™ ut in Iumcnam naturam a se conditam algue purgatam, et B seipso sensibus sit incomprehensibile *!, migtum vero exaltatione sursum versus humanae ? noturae ad yrucdictum Verbum per divinum amorem. Conde- i ie dico * non eam, quae jam facta est per inearnationem, sed eam, quae Gt per theosin, id 8 per deificationem creaturae. Ex ipsa igitur ‘spientive * Dei condescensione ad humanam naturamn per gratiam, et exallatione ejusdem naturae ad ip- sam sapicntiam, per dilectionem, fit theophania. Cui seasui sanctus pater Augustinus astipulari videtur, exponen illud Apostoli: Qui factus est nobis justitia a sapier Ita enim exponit : Sapientia Patris *, inqua et per quam omnia facta sunt, quae non est creata, sed creans, fit in animabus nostris quadam fnefobit sune misericordiae condescensione , ae sbi adjuugit nostrean intellectum , wt ineffabili ‘qrodam modo yuuedam quasi composita fat sapientia ipso descenden nos, et in nobis hubi- ‘uate, ef ex nostra intelligentia ab eo" per amorem a se arsumpta, et in se formata. Similiter de justit clerisjue virtutibus exponit, non aliter Geri, nisi et dicinge sapientiae nostracque intelligentiae quadum mrutili algue ineffavili coxformatione, In quantum rim, wt ait Masinius, humanus intellectus atcendit Hr caricatem, in tanium divina sopientia descendit ver misericordiam. Et haee est causa * ownium vi ‘inn et substontia, Igitur omnis theophania, id est ‘onisvi tus, et inhae vita,in qua adhue incipitin bs, quidigh: sunt, formari, et in fatura vita perfectionem ceri sensibus possit comprehendi. Ac pet hoc intellige, divinam essentiam per se incomprehensibilem esse, adjunctam vero intellectuali creaturae mirabili modo apparere, ita ut ipsa, divina dico essentia, sola in ea* ereatura, intellectuali videlicet, appareat. Ipsios enim ineffabilis excellentia omner naturam sui par- icipem superat, ut nil aliud in omnibus practer ipsam intelligentibus occurrat, dum per seipsam, ut iawus, wullo modo ** appareat. Disc. Video admo- dum, quid suadere vis; sed utrum sancti patris Augustin’ verbis convenire possint, non satis *? clare ™ perspicio. Mac. Atentior igitur * esto, et ad ejus verba, quae primo posuimus, redeamus. Sunt autem baee, wt aestimo, in libro vicesimo secundo de urbe ™ Dei: Per corpora quae gestabimes, in omni corpore quodcunque videbimus, quaguavcr- sum oculos nostri corporis duzerimus , ipsum Dewm perspicua claritate contemplabimur. Vim verborum inwere. Non enitn di er corpora, quae gesta- bimus, ipsum Deum * contemptabimur, quia ipse per se videri non potest; sed dixit: per corpora, quae gestabimus, in omni corpore quodcunque vide bimus, ipsum Deum contemplabimur. Per corpora ergo in corporibus, non per seipsum videbit Similiter per intellectum in intellectibus, per ratio~ nem in rationibus, non per seipsam divina essentia apparebit. Tanta ent divinae virtutis excel- lentia in fatura vita omnibus, qui comtempl- Uivinge beatitudinis accepturi,non extra se,sedin ae, p) Hone ipsius digai futuri sunt, manifestabiter, ut trex Deo,ctex seipsis eilicitur , Disc. Ex Deo itaque ‘Seophanise in watura angellca atque humana illum ‘a, purgata,perferta per gratiam,liunt ex deseensio- se" divinae sapicntiae, et ascensione humanae ange- licaeque ‘ntelligentiae. Mac. Sane ; nain huie ration; coureuit, quod idem Maximus ait : Quodeumque in- nihil aliud praeler eam sive in corporibas sive in intellectibus eis eluceat **: erit enim Dens omnia in omnibus, Ac si aperte Scriptura * diceret : Solus Deus apparebit in omnibus. Wine ait sanctus Job : Et in carne mea videbo Deum. Ac si dixisset: in hae carne mea, quae multis teutationibus afigitur, tanta VARIAE LECTIONES. *C non efici aliunde Aapientca en'm Pa tis, Cet desesmionem "Sie ( tac 5 Yat aum id tueis. hemana om, CD. is — modo om. D. Pataot. CXXH. Audi sit, wirum est, utrum intra nos an extra nos. * E firmatur. * et om. A. * B subli + naturam a se — humanae oF ie i¢ ABDE; C patris om. A. ‘ Adireserimus, ® D disi, * ADium ipsum. “ Deliceat. * Decripiura DL" A dico hic, * sapientie om A causa est ; canza om. D. " D addit ita vero. clare om. E. "A ergo erie. 15ast JOANMS SCOTT gloria fatura erit, ut, quemadimodum nihil in ea § sui staeque perfectic une * apparet nisi mors et corruptio, ita in furura Disc. Fi vita nihil mihi in ca * apparebit nisi solus Deus, qui de divina solummodo omnium causa recte hoe prac. vere vita est, et immortalitas, et incorruptio. Asi dicari, quia sola omnia, quae a se sunt, creat, et a de sui corporis felicitate talem gloriam promisit, nulla superiori ae se praecedente creat quid de sui animi * dignitate exist ‘enim est summa ac sola causa omnium, quae ex se Praeserlim cum, ut ait magnus Grego et in se subsistun gus, corpora sanctorum in rationem, ratio in intelle- 42. Velim tamen scire, quid de hac re sent clum, intellectus in Deum, ac perhoc tota illorum, ua: Non enim param me movet, dum saepissime in ‘tira in ipsam Deum, mutabitur? Cujus rei palcherri- libris sanctorum Patrum, qui de divina natura dis- ma paradigmata a praedicto Maximo in exposi Gregorii posita sunt, quorum unuim praemisin dle aere loquebamur; alterum yero nunc subjung pulare conati sunt, invenio, eam non solum omais, quae sunt, creare, sed etiam creari. Ea siquidem, tut aiunt, facit, et fit, et creat, et ereatur. Si igiur mus, quod est in igne et ferro. Nam cum ferrum ita est, quomodo nostra ratiocinatio ** steterit, non 1 in iquoremsolvitur, nikilde natura facile invenio. Dicimus enim, eam solummodo feinr, sed totum in igneam B creare, a nullo autem creari. Mac. Merito moveris; conflatum in jus remanere sensibus qualitatem vertitur. Sola vero raione suam naturam natn et ego de hoc multum admiror, et quomode quamvis liquefactam sercare cognoscitur. Sicut ergo haec, quae videntur esse contraria, sibi invicem ad- totus acr lux, totumque ferrum liquefactum, ut dixi- versari nequeant, quomodoque vera ratio de hoe muus, igneus, imo etiam apparet, manentibus onsulenda est, optarim per te nosse. Disc. Ingre- tamen corum substantiis : ita sano intelleclu acci- dere, precor; nam de talibus non meam, sed tam picrudum, quia post finem hujus midi omnis natura, Sententiam ratiocinandique viam expecto. Mac. Pri sive corporea sive incorporea, solus Deus esse vide- ™um itaque, si videtur "*, de ipso nomine, quod in itur, waturae integritate permanente , ut et Deus, Sacra Scriptura usilatissimum est, quod "* est Deus, qui per seipsu:n incomprehensibilis est, in creatura Considerandum arbitror. Quamvis er quodammodo comprehendatur, ipsa vero creatura minibus divina natura denominetur, ut est Bonitas, inefabili miraculo in Deum vertatur. Sed sufficiant Essentia, Veritas, ceteraque hujusmodi, frequeotis- ista, si tibi * clare Incescant, Disc. Lucescunt sane, Sime tamen eo nomine divina utitur Scriptura. Disc. quantum iaiia wosirrs meutibus * licere sinuntur, Plane videtur, Mac. Hojus itaque nominis etymo‘o- be re euiut inelfabili quis in hac vita luculenter gia aGraccis assumpta est, Aut enim a veibo, quod potest fari, ut nibil amplius inguirentium appetat C est Geupé, hoe est, video, derivatur; aut ex verbo desiderium, praesertim cum nulla alia promittitur iw, hoc est, curro; aut, quod probabilius est, q nobis gloria praeter eorum, que hie per fidem ere- unus idemque intellectus’ inest , ab utroque deri dantur, et ratione quaeruntur, ct quantum licet stz- vari recte dicitur *, Nam cum a verbo Gewpé dedu- dentur, in futura vita per experinentum cognitionem! —citur @xés, videns interpretatur. Ipse enim omnia", Mac. Caute ac rationabiliter existimas *, Proinde ad quae sunt, in seipso videt, dum nihil extra seipsun ea, quae proposita sunt, hoe est, ad divisionem Na- aspiciat, quia nibil extra seipsum est. Cun vero ™ turae redeundum esse * censeo. Disc. Medeundum a verbo Giw, @rés currens recte intelligilur. Ipse Sane, quoniam modus observandus est in his, quae enim in omnia eurrit, et nullo modo stat, sed omnia * dicenda sunt, ut ad finem quendam possint persenire. currendo implet, sicut seriptum est : Velociter eurrit 44. Mac, Praedictarum itaque Nawrac di scrmo ejus. Attamem nullo modo movetur: de Doo num | prima differentia nobis visa est in cam, —siquidem verissime dicitur motus stabilis, et status quae creat et non creatur. Nec immerito, quia talis mmobilis. Stat enim in seipso incommutabiliter, nu:.- Naturae species de Deo solo recte praedicatur, quam naturalem suam stabilitatem deserens. Movet solus omnia * creans Zapyec, hoc est, sine princi- _ autem seipsum per omnia, ut sint ea, quae a se elligitur, quia prineipalis causa omn essentialiter subsistunt; motu enim omnia €x ipso et per ipsum facta sunt, solus est, ac per fiunt. Ac per hoc unns idemque intellectus est in huoe et omnium, quae ex se sunt, finis est. Ipsum duabus interpretationibus ejusdem nominis, quad enim omnia appetunt. Est igitur principium, me- cst Deus. Non enim aliud est Deo currere per 0: dium et finis. Principium, quia ex se sunt omnis, nia, quam videre omnia; sed sieut videndo, ita +t pant; medium autem, quia currendo [per eum} ** fiunt omnia. Disc. De etymo- {in ipso, et per ipsum " subsistunt atque moventur'*; —logia nominis satis ac probabiliter suasum est. Sel finis vero, quia ad ipsum rwoventur quietem motus non satis video, quo se moveat, qui ubique est, sine VARIAE LECTIONES. ‘CHE sit. *A nune nihil in ca, 4 in ea om. A. ‘Sic CDE; A spiritus. * Act. *Pro sitibiC sib. *D ie CDE; Aaestimas, * esse om.A. "A divisionum Naturae. ' SicCDE; Domnizm, Sic CDE: D in seipso et per seipsum. ' Sie CDE; A moventur omnia." Sic CDE; Ain se et ex sa, Cime parum. "A rationatio nostra; nostra om. C. 7 Afacile non, Pro si videtur A fundetur. 9 & quid. Aeat. CE accipitnr. omnia am. A. Aautem. * per eum on. CDE.as quo nihil esse potest, et extra quem nihil extendi- tur; est enim locus omnium atque circumscriptio. ‘Mic. Deum moveri non extra se dixi, sed a seipso, in seipso, ad seipsum. Non enim alium motum in eo eportet credi, praetersuae voluntatis appetitum, quo ‘wit omnia Meri; sicut status ejus, non quasi post motum stet, sed ejusdem suae voluntatis ineomma- labile propositum intelligitur, quo omnia incom- molabili rationim suarum stabilitate permanere definit. Non enim in ipso proprie status aut motus diciur. Haee enim «luo opposita autem in eo cogitari vel iniell rohibet, praesertim eum status proprie finis motionis sit. Non autem * Deus’ moveri in choat, ut ad statum quendam perveniat. Haec igitur vomina, sicut et multa similia, ex creatura per quandain divinam metaphoram ad Creatorem refe- runtur. Nee irrationabiliter, quoniam omnium, quae fn statu et motu sunt, causa est. Ab e0 enim inci Piunt currere ut sint, quoniam principium est * om- nium, et per eum ad eum naturali motu feruntur, ut in e9 incommutabiliter atque acternaliter: stent, qwoniam finis quiesque omnium est. Nam ultra un # nil sppetant. In eo enim sui motus prinei- Pitm fnemaque inveniunt. Deus ergo * currens dici- ur, non quia extra se currat, qui semper in scipso immutabiliter s:at *, qui * omnia implet ; sed quia omnia currere facit ex non-existentibus in existen- tia, Disc. edi ad propositum ; hace enim non irra- tionabiliter dicta videntur. Mac. Quale propositum quaeras, admoneas peto. Nam cam de inci:tentibus quaestionibus quaedam dicere couanmur, principa- liom quaestionuin saepissime obliviseimur. Dis Nunqrid hoe proposuimus, ut * pro viribus investi- Garemus, qua ratione ab his, qui de divina natura disputant, eadem * ereare et creari dicitur? Creare aim [eam] * omnia, nullus sana intelligentium am- bigit; quo modo vero creari dicitur, non transi- torie practereundum nobis visum est", Mac. Ita profecto. Sed, ut arbitror, ex his, quae pracdicta sunt,ad hane quaestionem solvendam non exiguus introilus reseratus est. Confectum est enim infer nos, quod motu divinae naturae il atiud intelligendum ", practer divinae volun latis propositum ad ea eondenda, quae facienda ur in omnibus divina natura, isi divina voluntas, Non enim quae nihil aliud est, sind in ea 4# est esse et velle, sed unum ivemque ‘elle et esse in condendis omnibus, quae facienda risa sunt. Verbi gratia, si quis dixerit, ad hoe d Vinae voluntalis motus adducitur, ut sint e>, quae soni: creat igitur vinnia, quae de nihilo adducit, ut DE DIVISIONE NATURAE, — DER PLIMTS, ask Asint ex ponessse in esse ; ereatur antem, quis nh 1 essential ter est praeter ipsam ; est enim omninm ** essentia. Nam sicut muillum bonom naturale est Practer ipsum, sed owne, quoi dicitur bonum esse, €¢ participatione wnins suai honi est bonun ‘omne, quod dicitur existere *", non in seipso exist sed participatione ve e existentis na'urae exist Non solum itaque, ut in bis, quae ante dieta suat jeratum est, divina natura Geri dicitur qui de, et spe, et caritate, ceterisque virt tibus reformantur, Dei Verbom mirabili atque " effabill modo innascitur, sicut ait Apostolas de Chri« sto loquens : Qui factus est in nobis supientia a Deo, e! justifcatio, et redemptio; sed etiam", quia in ow nibus, quae sunt, apparel, quae per seipsam invis B bilis est, non incongrue dicitur facta. Nam et noster tellectus, priysquam veniat in cogitationem atque ‘memoriam, non irrationabiliter dicitur esse; est enim per se invisibilis, et nulli nisi Deo nobisque ipsis cognitus est. Dum vero in cogitationcs vene- rit, et ex quibusdam phi formam accipit, non immerito dicitur fleri. Fit enim in memoria, forme quasdam accipiens rerum, sew Yocum, sew colorumn, ceterorumque sensibilium, qui informis erat, prius- 1am in memoriam veniret; deinde veluii secundam formationem recipit, dum quibusdam formarum seu ‘vocum signis, literas.dico, quaesuntsigna vocum:.e ft- guras, quaesunt signa formarum, matheseos seu avis sensibilibus indictis formatur, per quae sentientiam sensibus insinuari possit. Hac similituitine, quamvis a C divina natura remota sit, suaderi tamen poste* art ror, quomodo ipsa, dium omnia ereat, et ab ullo ercart nesciat*, in onmilus, quae ab ea sunt, mirabili modo ereatur; wl, quemadmodum menti tia, sou propositum , seu consilium, sea quoquo ‘modo motus ille noster intimus et primus dei possit, dum in eogitationem, utdiximus, venerit, quasia que phantasiarum foymas acceperit, deivdeque in i i livia pro 15 OL enim in phantasiis formatus, qui per se omni sensibili caret forma : ita divina essentia, quae per se subsistens ‘omnem superat intelleetum, in his, quae a se, ct per se, et in se, ot ad se facta sunt, recte dicit creari, ut in iis sive intellectn, si solummodo intel- D figibitia sunt, sive sensu, si sensibilia sunt, ab his, qui eam reelo studio inquirunt, engnoseatur. Disc, De his sat est dictum, ut censeo. 13. Mac. Sat plane, ni fallor. Disc. Sed aduze necessarium edisseras, quare divina natura creatr: solummodo dlicitur esse, et non creata, si, ut prac dictis rationibus suasum’est, et creat et ereatur. ‘VARIAE LECTIONES, © A enim. * A est principium ; est om. C. QDE: A Nunguid hoc? Proposuimus enim, ut, "8 titum. "A enim est." Sic CDE; A per motum. @@hu taea; & Non enim in ea omniunt om. D. *aet. "Sic AE; CD qui, A non ereari meaciat; A et a nullo creari sciat. **C sint, * eum om. A. eandem. 7 Sic CDE: A intelligenda 1 Sie CDE; A quod exist. A sint, 1 A ete se," A posse tamen. Conj., CDE ct a 1 Sic CE; A quae sicut, D sient pruedicti.455 Mace exim sibimnet videntur contr. dicere. Mac. Caute vigiles; nam et hoe inguisitione dignum esse video. Disc. Dignum profecto. Mas. Attende itaque in ea, quae sequuntur *, mentisque contuilum huic revi responsioni accommoda, Disc. Praecede, in tentus subsequar. Mac. Divinam naturam universi- tatis conditricem esse non dubitas. Disc. Perge ad cetera; hine enim haesitare nefas est, Mac, Simi- fiter eam) * a nullo ereari, Bde atque intellectu pereipis. Disc. Nihil * eo firmius. Mac. Non ergo ambigis, dum ipsam creari audis, non ab alia, sed a eeipsa * ereari. Disc. Non ambigo. Mac. Quid igitue? Nonne semper [est] * creans, sive seipsunf, sive a se ereatas essentias ereaverit? Nam eum dici- tur seipsam creare, nil * aliud rece intelligitur, nisi naturas rerum condere. Ipsius namque creatio, hoc est, in aliquo manifestatio, m existentivin profecto est substitutio. Disc. Macienus quae dicta sunt, videntur esse probabilia, Sed velim audire, quid de hac ineffabili atque incomprehensibili crea- trice omnium eausalique natura Theologia edocet, id cst, utrom sit, quid sit, vel qualis *, et quomodo deGinitur. Mac. Nonne ab ipsa, quan nunc * nomi- nasti, Theologia, quae aut solummodo aut maxime erga divinam naturam versatur, satis ae plane ver tatem intuentibus suasu est, ex his, quae ab ipsa creala sunt, solummodo ipsam esseutialiter sub, sistere, non autem, quid sit ipsa essentia, intel- igi? Nam non solum, ut saepe diximus, bumanise fatiocinationis * conatus, verum etiam essentiarum caclestium purissimos superat inicllectus. Ipsam quae sunt; et sapientem esse, ym in essentias, in genera, in species, differentiasque, numerosque; vivereque carp ex motu omnium stabili et ex statu mobili, re- cae ™ meiitis contuite Theologi scrutati sunt, Mae etiam ratione eausam omniuyn ter substantem veris- sime invenerunt. Nam, ut diximus, ex essentia e0- ruin, quae sunt, intelligitur esse; ex mirabili rerum ordine, sapicntem esse; ex motu, vitam esse reper- tum est. Est igitur causa omnium creatrixquenatura, et sapit, et vivit. Ac per hoc per essentiam Patrem, per sapientiam Filium, per vitam Spiritum sanctum intelligi ; inquisitores veritatis tradiderunt. Disc. Haec mibi satis planeque suasa sunt, eaque veris. 1a esse conspicio. Omnino siquidem, quid v qualis *', definiri non potest. Nam quod intelligi ‘oinnino non sinitur, definiri omnino wequit *, Velim tamen audire, qua ratione Theologi unitatem et tri- nitatem de causa omnium praedicare ausi sunt. Mas. In hac ultima tua propositione now magnopere no- bis“ laborandum , praesertim S. Dionysio Areopa- VARIAE LECTIONES. * A sequentur. * Si nihil, "C qualis. sit. - CDE quale sit." DE neq 18 A est nobis. CH A seligises Dreligiosae. C tribue in tribus substantiis constitatam et neque lioc cet. Sie ADE; cedentemgue. _™ Sic CDE; A audire velim. siguitical. * Sic CDE; A veraeque. JUANNIS SCOTE 6 A gita Theologo nobis verissime atque ™ probatisshne suadente divinae unitatis atque tatis mysteria, Ait eniin, nulla verborum, seu nominum, seu quacen gue articulatae vocis significatione, summam omxixs aique causalem essentiam posse significari. Non enim est unitas meque trinitas talis, qualis ab humane aut angelico inteleeta elsi serenissimo considerari potest. Sed ut de re ineffabili aque incomprebensibili religiosi piorun animorum motus aliquid cogitare ac praedicsre possent, maxime propter eos, qui Christianae Reli- sionis rationem a Catholicis is exigunt, sive di- scendae veritatis gratia, si boni sint, sive tentandae et reprehendendae“* occasione, si mali, haec religiosa® Gdei symbolica verba a sanctis Theologis et reper Beet tradita sunt, ut corde credamus, et ore oni teamur, divinam bonitatem in unius essentize tribus ibstantiis esse constitutam, Et nec hoc absque spi s intelligent ine investigatio. nis contuitu inveotuin est omnium cavsam, unumque principium, que individusim, universaleque, quantum ritu illuminati sunt, contemplantes, unitatem dixe- runt. Kerun sam uuitatem non in ™ singularitale quadam et sterilitate, sed bili fertilique muli- plicitate contuentes, tres substantias unitatis ine lexerunt; ingenitam scilicet, genitamque, et prove-/ dentem. * Habitum autem substantis tae ad substantiam genitam, Patrem; habitum vero sib- stantiae genitae ad substantiam ingenitam, Filiem; C habitum vero procedentis substantiae ad ingenitam genitamque substantiam, Spiritum sanctum pow naverunt, Sed quoniam in bac re fere oanis st clorum expositorum sacrae Scripturae verstor intentio, satis, utarbitror, praesentialiter dictum est Disc. Satis plane. Verurotamen planius elim “aodie de habitu trium divinarum substantiarum. Pole enim quis haec mystica sanctae Triaitatis nomiaz, Patrem videlicet et Filium et Spiritum sanciom, ‘non secundum babitudinem, sed secundam naters accipere, Pater enim substantiae Patris nomen es videtur. Similiter et Filius nomen substantiae Pili, Spiritus quoque sancti ** nominatio noo aaliud pra ter substantiam ipsius significare *, Mac. Fortis et nos idipsum credere atque fateri non nearer mus, si S. Gregorii Theologi sumina venerabilisqoe auloritas, veraque ™ rationis approbatio talia oe | dere non probiberet. Nam cum ab Eunomi nenosissimis catholieae dei adversantibas inert gatus esset de hoc nomine, quod est Pater, wtrum | nnaturae sit an operationis sigaiflcativum, dvina > tia iluminatus mirabiliter respondit, D dicens : Neque * est om. CDE. ic CDE; A ab ipsa. ‘A rations. Sic CE, AD recte. ‘Sie CDE; A tentandi — ree |“7 raturae esse, neque operationis, Aahitdinis. Sienim responderet, naturacesse nomen* Patrem, ili con:inuo sequerentur, diverentyne, simili- Si autem hoe daretwr, necessario sequeretur, alterius naturae Pater eae nomien, alterius Filius; in una enim eademque satura deo nomina a se invicem differentia fleri non possunt. Ac per boc ccnficerent, Patrem et Filinm insprsiong *, hoe est, diversae essentiae seu naturae esse. Sinpiliter de operatione responsuin est. Nam si daretur eis, operationis nomen Pater esse, coufe- stim concluderent, Fitium esse creaturam, quando * Pater operationis, hoe est, creation's sue nomen esse conceditur. Disc. Hoe responsum laudabile esse certissimum est, et ex* veritate inspiratiim : sed paulo eolemtius * considerare debemus. Nam, ut mihi detur, non continuo eum reprehendere possent, elsi diceret, Patrem nomen naturae esse. Quid enim ? Nanquid duo noinina, a se fnvieem sono, non sensi. diserepantia, in ena eademque natura intelligi non valent, cum et ™ Abraham et Isaac, patrem videlicet eC fiom, unam naturam significare videamus? Non cxim altering naturae nomen est Abraham, alterius leaae, sed unius atyue ejusdem. Mac. Recte diceres, ai simititer in hoc tuo exemplo de Abraham et | alrmare valeres, quod non ali ten Isaac, etaliud sigaificat in cis pater et filins. Abraham et nomen est ipsins Abraham, et pater ‘omen est eidem Abraham. Similiter.et Isaae et no- men est Isnac, et filius nomen est eidem Isaac. Sed non de eacem re Abrahain et pater, sen Isaac et © fiius praedicantur. Nam de substantia Abraham, id st, de speciali ejus pe.sona Abrahain dicitur; de relatione vero ¢jus ad suum filium * fsage patrem oesri, nemo bene intel wm dubi Entem intelligendum ; hoe enim nomine Isaac jduaque substantia ipsius significatur: babitus autem ad patrem suum per fiium coguosci- tur. Non enim potes negare, talia nomina, id est, palrem et filium, re'ativa css*, non substantiva. Si ego apad nos, hoc est in nostra natura, non sub- ti liter, sed relative tales voces pr: quid de summa ac sancta dicturi sumus essenti va substantiarum inter se invicem relationis vet inis talia nomina, Pater videlicet et Filius et Spiritus sanetus, sacta Scriptura coustituit ? Dise. Jan video praedicti sancti: Theologi_ responsum e snffulium, Non enim potest, ut sia- divina, sive in humana natura, re- sum est, sive Ihtionis nomen in substantia seu essentia recipi, ‘Nosse tamen aperte et breviter per te velim, utrum omnes categorize, cum sint numero decem, de summa divinae bonitatis una essentia iv tribus sub- tin, vere proprieque possint praedicari, Mac. De h negotio nescio quis hreviter alque aperte potest di- cere, Auteniin de hujustid causa per omnia tncen dum est, et simplicitati orthedoxae fdei commitien- dum; nam exsaperat omnein intellectum, sicut seei- plum est : Qui solus habes inmortatiatem, et lucem habitas " inaccessibilem ; aut si quis de ea disputare coeperit, necessario multis modis mullisque argu- mentationibus verisimile " suadebit, duabus princl- « palibus Theologiae partibus utens , affirmativa quidem, quae a Graccis xeraperoei, et abmegat quae 'S éoparcai vocatnr**, Una quidem, amopartniy divinam essentiam sen substantiam esse aliquid eo- ram quae sunt, id est, quae dici aut intelligi pose B sunt, negat; altera vero, xeraparini, omnia quae sunt, de ea pracdicat, et ideo affirmativa dicitur, non ut confirmet * aliquid esse " eorum quae sunt, qe ab ea sunt, de ea posse pracdics suadeat. Rationabiliter enim per causativa ca potest significari. Dicit enim esse veritaten, honita- iam, lucem, justitiam, solem, stella, 1am, leonem, urbem, vermem, et cetera inumerabilia. Et non solum ex his, quee sunt se- cundum naturam, cam edocet, sed ex his, quae contra naturam, quando eam inebriari, stultan- que "esse, et ire dicit. Sed de mune non est nostri propositi disserere; satis enim de talibus a sancto Dionysio Areopagita in symbolicn Theologia dictum est. Ideoque ad il, quod a te quaesitum est, redeundum. Quaesieras enim, uir damn ipsarum, Disc. Ret consijerandum, ut arbitror, cur praedicla nomina, iam dico, bonitatem, veritatem, justitiam, sa- pientiam, ceteraque id genus, quae videntur non so- lum divina, sed etiam divinissima, et nibil aliud praeter illaz: ipsam divinam substantiam sen essen- iam significare, metaphoriea fleri, id est, a crea- tira ad Creatorem translata, pracdictus sanctissimus pater alque Theologus pronunciarit. Now eni'n sine quadam mystica alque secreta ra aestimantum. Mac. Bene vigilax; non enim hoe quoque inconsiderate tcanseun-tun [esse] ' video. ‘Ac per hoc respondeas velin, wrum Deo aliqui opposituin aut sibi cointellectum intelligas. Opposi ‘tum djeo, aut per privationei, aut per contrarieta- tem, aul per relationem, aut per absentiam : coin- tellectum vero, hoc est, simul cum eo acternaliter neque sibi cuintellectum éreposowr, hoe est, quod sit alterius esseatine, quam ipse est, dix VARIAE LECTIONES. 2 Sic CDE; etom. A. > CDE érepovores. tA cum, Sex on. D. *SicGDEs A. locu~ ple etom.AD. * Sic CDE; A filivm suum, ?C dubitaret ; E dubitat DE; Aid. E;Ainhabitas, \* Averissime. * Sic CDE: A wtendum. quae om. ©. Dis vocaturoin. C3 A di citar, C firmel, ese OM. A, BC aiwtiriange. "ese oin. CDE: A quid40) Nam oppsiia per relation sewer opposita sunt, ut simul et inchoare inei= ian, et simul esse * desinant, dum * ejasdem na- turae sint, ut simplun ad® duplum, subsesqualte- umm ad sesqualterum ; aul per negationem, ut est, tuomest ; aut per qualitates naturales; per absentiam, ot Tux atque (enebrae; aut secundum privationem, ut mors et vila; aul per contrarium , ut sanitas et ibe. illitas, [vox et silentinn] *, Haee autem * Lis, quac intelleetui suceusnbunt atque sensui, recta ratione attribuuntur, ac per hoc in Deo ron sunt. Ea quippe, quae a scipsis diserepant, acterna esse non possunt, Si enim aeterna essent, a se invieem non cisereparent, Aeternitas enim sui similis est, et tota ber tot, in seipsa una simples individuaque sub- sistit. Est siquidem omnium unum prin e-finis, in nmllo a seipso discrepans. 14. Entem ratione coaeternum Deo esse, quod sihi coessentiale non sit, nescio quis audeat aflirmere. Nam sihoc cogitari aut inveniri potest, necessario sequitur, non esse unum omnium priucipia.n, sed duo yedam seu plura, longe a se invicem differen 1 vera ratio sine ulla haesitatione renuere con suevit. Merito ab uno omnia, a duoims autem vel plu- esse inchoat. Mac. Reete dlisceptas, ut cestimo. Si igitor pracdicta divina nomina opposita ¢ regione si nomina respiciunt, necessario etiam quae proprie eis significantur, oppositas sibi contrarietates oblinere intelliguutur, ac per hoe de Deo, eut nihil * oppositum , aut cum quo co- actemnaliter natura differens nihil * inspicitur, pro- pric praesieari non possunt. Praediclorum enim no- isinuin aliorumque sibi similium nullum vera ratio petite potest, cui non ex adversa parte, aut secum tm codem genere, differens aliud, ab ipso discedens nomen non reperiatur. Et quod in nominibus cogno- scimus, necessarium, ut in? his rebus, quae ab cis significantur, cognoscamus. Sed quoniam divinae ignifleationes, quae in sacra Seriptura a ereatura ad Creatorem translatae * de Deo praedicantur, si tamen reete dicitur aliquid de Deo posse praedicari, quod alio loco considerandum est, innumerabiles ‘sunt, et parvilate nostrae ratiocinationis nec inv i, nee in siual colligi possunt, pauica tamen exem- vina vocabula ponenda ‘sunt, Essentia ergo dicitur Deus, sed proprie essentia non est, et opponitur nibil; Srepedewes igitur est, id est, super- essentialis. Item Lonitas dicitur, sed proprie bon tas non est; bonitati enim malitia opponitur ; epi 1, plusquam bonus, ebntpeeyatrne id est, plusquam bonitas. Deus dicitur, sed ** non proprie Deus est; visioni enim caecitas opponitur, NNIS SCOTI ita sibi A et videnti non videns : igitur * ret Sripteor, plasquiarn dens, si @cée videns interpretatur. Sed si al jam originem hujus nominis recurras, ita wt won a verbo Gewpé, video, sed a verbo Géw, id est curro, exév, Deum, derivari intelligas , adest tibi similiter eatem ratio. Nam currenti non currens oppouitar, sicut tarditas celeritati. Erit igitur Gmézbeoe, id est, plusquam currens, sicut seriptum est: Velociter cw rit sermo ejus. Nam hoc de Deo Verbo, qued inel- fabiliter per omnia, quae sunt, ut sint, eurrit, in- tclliginius. Eodem modo de veritate aceipere debe- mus. Veritati etenim falsitas opponitur, ac per hoe proprie veritas non est; vmapedcbic igitur est, et imepdaideua "*, plusquain verus, et plusquam veritas. Eadem ratio in omnibus divinis nominibus obser- ipium uans- B vanda est. Noo enim proprie dicitur aeternitas, quo- vviam aeternitati Cemporalitas opponitur ; depausies igitur est, et Smepauenia ™, plusquam acternus, ¢ plusquam aeternitas. De sapieitia quoque nulla ais ‘occurtit ratio, ideoque proprie de Deo praedicari noq est arbitranduw, quoniam sapientiae * et sapienti Smipzepos, id est, plusquam sapiens, et Sxepeopie, plusquam sapientia, reete vereque dicitur: Sis plusquam vita est, siquidem vitae mors opponitur. Eodem modo de luce intelligendum est; nain luck teneb:ae obstznt. Hactenus, ut arbitror, de his sufi cienter dictum ost. Disc, Atqui fatendum, satis esse diclum. Nam de talibus quaecuuque necessaria sunt proferri propler ea, quae praesenti negotio * dispu- tanda sunt, nunc wostrae disceptationis proposivum non admittit. Revi igitur, si placel, ad denari quantitatis eategoriarum consiJerationem. Mac. In- tentionis tuae acumen, quae adhuc admodum pervi- gil videbatur, admiror. Disc. Unde, quarso, digas? Mac. Noune diximus, quod inéffabilis natura nallo verbo, nullo nomine, seu aliquo sensibili sono, nulla resignifieata proprie possit signifjeari? Et boc de- isti. Nou enim proprie, sed translative dicitur es- sentia, veritas, sapientia, celeraque hujusmodi; sed superessentialis, plusquam veritas, plusquan: sa- Fieutia, et similia dicitur. Sed nonne et hace quasi quaedam propria nomina videntur esse, si esseutia proprie non dicitur, superessentialis autem proprie? imiliter si veritas seu sapientia proprie non voca- tur, plus veroquam veritas *, et plusquam sapientia propriedicitur *"? Nox ergopropriis nominibus carets hhaec enim nomina, quaavis apud Latinos sub uno aceentu, subque una" compositionis harmonia usi- tale non proferantur, excepto €0 nomine quod est superessentialis, a Graccis tamen sub uno tenore composita pronunciantur: Nunquam enim, aut vix VARIAE LECTIONES. "A esse simul * Sic CDE; A et. * Vor et silentium om. CDE. "A enim. *E nil, A est oppositun, S 8Sic CDE; Ade. sic CDE: A relatne. CDE Snspayadurnca. it ged ome Ax [gitar om. A. * sic CDE; si om. A. Sic Di C Sxepahabsc i.e. ¢. drepabudex » yrspads a Mabe. A aclilit i * Sic CDE; A addit id est eet. Sic. Une : D. Sic CE; A sub una ; D sub unoque.4st invenies, srperbomum seu ' superacternum cele raque similia cemposite proferri. Disc. Et * ego ipse valde adiniror, quo inten febam, quando * bane ‘won spernendam inquisitionem iutaclam praeter- twiseram, Atque ideo eam a te aperiti obuixe postu- 'w. Quoquo modo eniin divina substan plicibus orationis partibus, seu compositis, sew solutis, graece seu latine, tantum ut proprie profera- lur, non jeffabilis esse videbitur. Non enim inelfa- bile est, quod quodainmeto fati potest. Mac. Nunc ilo quidem, sed de iwlerposita quaestione nit adhue video. Mac. Kdi ur ad ea, quae paulo superius inter nos confecta sunt, Duas namque, ni fallor, sublimissimas theolo- ize partes esse diximmus; et hoc non ex nobis, sed suctoritate S. Dionysii Areopagitae accipientes, qui apertissime, ut dictum est, bipertitam Theologian: asserit esse, id est, xarayeroniy * et dmopareeiv, quas Cicero in intentionem * et repulsionem transfert, 08 autem, ut apertius vis nominum clarescat, in afirmationem et tiegationem maluimus transferre. Disc. Taliuin, ut arbitror, recordari me video. Sed quid ad bec, quae nune considerare volunus, pro- sint, nondum agnosco’. Mac. Nonne vides, hace duo, afirmationem videlicet et negationem, sibi invicem opposita esse Disc. Satis video, et nil pluscontrarium potset esse, arbitror. Mac. Intende igitur diligen- ‘ius. Nam eum ad perfectae ratiocinat tum perveneris, satis clafe* considefabis, have duo quie videntur inter se esse contraria, nullo modo naturaim versan- Wis, Verbi gratia, secayaron) dicit, veritas est; Sreqateni contradict, veritas nou est. Hic videtor quaedam forma contradirtionis; sed dun intentins inspicitar **, nulla controversia reperitur. Nam quae ici, veritas est, non alirmat, proprie divinam su stantiam veritacem esse, sed tali nomine per meta- shoraim a ereatura ad Creatorem vocari posse ni- clam divinam essentiam talibus vocabulis vestit. Ea vero, quae dicit, veritas non est, merito divinam nuaturam incomprehensibilem incflabilemque ** clare ‘cognoscens **, non eam negatesse, sed veritatem nec Yoeari_ proprie, nec esse. Omnibus eni quas xavayarvei Di Sxeperord eam spoliare on nescit. Una enim " dicit, sapientia est, verbi gratia, eam induens; altera dicit, sapientia non est, eandem esuens. Una igitur Aicit, hoe vocati potest, sed non dicit, hoe proprie 6st; altera dicit, hoe non est, quamvis ex hoe appel- lari potest. Disc. Haec, ni fallor, apertissime video, tea? quae adbue mihi a se invicem diserepantia VARIAE *Etom.’A. *Aquum. wt om. A. CDE; A'eomiosco. * Sie CDE; A posse. i Sie CDE: A egnosen "A aut. snem, 7 Si tars augue inefabitem. om. A. A ormia, DE DIVISIONE NATURAE. — LIBER PRIMUS. signifdea- py Aue convexire, et A videbantur, nine i iv nutty a seipsis ¢ derantar, luce clarivs patescunt, Sed quomodo ad bracseutis quaestionis solutionem attineant, nonduin tivsse me faleor. ter se seutire, dum errea Deum cousi- inview Mac. Attende igitur vigilantius, atque ipsas si ficationes, quae prius adjectae sunt, superessentia- Jem dico, plusquain veritatem, plusquam sapientiam, ceterasque similes, ad quam partem Theologiae Pertineant, uiruu affirmativae an negativae appli ‘candae sunt, quantum tibi possibile “, edissere. Disc. Hoc per meipsum discernere non satis audeo. ‘Nam cum praedictas siguificationes negativa carcre particula considero, quae est non, negativae parti Theologiae adjungere eas " pertimesco. Si vero B afirmativae parti easdem adjunxero, inicllectum earum mihi non consentire cognosco. Cum enim di- citur, superessentiatis est, nil aliud mihi ** dat telligi, quam negatio essentiae. Qui enim dicit, su- peressextialis est, aperie negat essentialem esse. Ac per boc, quamvis in pronunciatione vocum neg tio non appareat, occulle tamen bene consierantes non tate. Proinde, ut arbitrs fateri cogor, bas praedictas signillcationes, quae ‘negatione vitentur carere, quantum datur gere, plus negativae Theologixe parti quar smativae convenire. Mac. Cautissime et vigilantissine respoudisse te video, mulluinque approbo, quomodo in pronunciatione affirmativae partis intellectum uegativae sublilissime perspexisti. Fiat igitur, placet, praesen 'S quaestionis solutio hoc mu- do, ut bave ou 'y quae adjectione super vei plusquam perticalarum de Deo pracdicantur, ut est superessemtialis, plusquam veritas, plusyuam sa. fia, dusrum praeictarum Theo- togive parcinn in se plenissime sint eompre- hensiva; ita at in prommneiatione formant all mativae, in ** intellectu vero virtutein abdicati- vae oltiveant. Et hoe brevi concludamus exen plo. Essentia est, aflirmatio; essentia non est, abvlicatio; superessentialis est, aflirmatio simul et abvlicatio ®. In superficie etenim negatione care! ntellectu negatione pollet. Nam qui di- cit, superessentialis est, non, quid est, dicit, sed, quid non est; dicit enim essentiam non esse, sei plusquam essentiam. Quid autem illud est, quod plusquam essentia est, uon exprimit, asserens, Deum nan esse aliquid eorum quae sunt, sed plus quain ea quae sunt esse : illud autem esse quid sit nnullo modo definit, Disc. In hac quaestione now diutius demorandum, ut aestimo, et nunc, si videtur, categoriarum natura consiJeranda est. Mac. Aristo eles acutissimus apud Graccos, ut aiunt, natura LECTIONES. * CDE id est in #6 ‘clarum. Sic CDE: A con # Sic CDE; A quibus A eas ¢ adiungers milion. A Sic CDE; A weyatio © in om. CHE,463 Jiu rerum discretionis repertor, omuium rerum, quae post Deum sunt, et ab eo creatae, * innumera- iles varietates in decem universalibus generibus conclusit, quae decem categorias, id est, praedica- menta voeavit. Nibil enim, ut ef visum * tudine creatarum rerum, variisque animoram moti- bus inveniri potest, qued in aliqro praedictorum ge- nerum includi non possit. Haec autem a Graccis vo- cantur obeia, rostene, nocdrac pbs xt, malate, rénoe, xpbvoe, mpacrter, nafeiy. Quae latialiver di- cuntur estentia, quantitas, qualitas, ad aliquid, si- tus, habitus, locus, tempus, agere, pati. Horwin au tera decem grnerom innumerabiles subdivi sunt, de quibus nune disputare praesens negotium ‘non admittit, ne longius a proposito recedamus, Praeserlim cum illa pars philosophiae, quae dicitur diakctica, elrea horum generum divisiones a gene- raliseimis ad specialissima, iverumque collectiones * 2 specialissimis ad generalissima versetur *. 45. Sed, ut ait sanctus pater Augustinus in bris de Trinitate, dum ad * theologiam, hoc est, ad divinae essentiae investigationem pervenitur, categoriaram virtus omnino extinguitur. Nam in ipsis naturis a Deo conuitis, motibusque earum, ca- tegoriae qualiscungue sit potentia, praevales. In ea Vero natura, quae nec dici, nec intelligi potest, per ‘omnia in omnibus deficit. Attamen, ut praediximus . quemadmodum fere omnia, quae de natura con- ditarum rerum proprie praedicantur, de conditore rerim per metaphoram, significandi gratia, dicun- tur: itaetiam categoriarum significationes , quae Wroprie in rebus conditis dignoscuntur, de causa wwinm non absurde possunt proferri, non ut pro- pre significent, quid ipsa sit, sed ut translative, quid de ea nobis quodammodo eam inquirentibus proba- biliter cogitandum est, suadeant *. Disc. Clare con- spicio, nulla * ratione categorias de natura ineffabill proprie posse praedicari. Nam si * aliqua eategoria- rum de Deo proprie praedicaretur, necessario genus esse Deus sequeretur. Deus autem nec genus, nec ‘species, nec avcidens est. Nulla igitur categoria pro- prie Deum significare potest. Mac. Recte intueris. Non * in vanum, ut arbitror, in praedietis rationibus duarom partivm theologiae sudare voluimus. Non ‘enim tam fueile ac fere absque ullo labore ad franc categoriarum disputationem pervenire valuissemn non posse scilicet proprie de Deo praedicari, nisi prius de primordialibus causis ab una omnium causa pracconditis, essentiam dico, bonitatein, virtutem, veritatem, sapientiam ceterasque hujusinodi, ad pu rum conficeremus, non aliter nisi translative Rew JOANNIS SCOTT aa A significare. Nam si sublimissimae naturarom omalam post eam ordinatarn mentis aspectibus perspicuae, ab una omnium inela- Dili causa exceilentia essentiae deseruntur, ut nals ‘modo earum vocabulis ea proprie possi signifcari: quid dicendum est de his decem generibus prae- dictis, ntelligiblibus, verum natura prae icentur? Disc. Ita arbitror le esse. Non est igitur oteix, quia plus est quam ojcia; et tamen dicitur odcia, quia omniva seuss, id est essentiarnm, creatrix est. Non est quantitas ", quia plus quam quantitas est. Om enim quantitas tribus spatiis extenditar, longitu B quidem , latitudine, altitudine. Quae iterom * tia spatia senario prolenduntur numero, Nam longitudo sursum et deorsum; Istitudo dextrorsum et sini- strorsum; altitado ante et retro protenditur #, Devt spatio caret. Caret igitur quantitate. Tem quantitas [est] in numero partium, aut 2x turaliter conjunetarum, ut est linea aut ™ tempus, aut naturaliter disjunctarum, ut sunt oumeri, sen corporales , seu intelligibiles. Divina '* su nee continuis partibus componitur, nec distinguitue. Non est igitur quantitas. Quantitas tamen non incongrue denominatar duobus mois, ant quia quantitas saepe pro magnitudine virtutis ponitur, aut quia totius quantitatis principinm est et causa. De qualitate quoque non aliter inteliges C dum. Nulla enim Deus qualitas est, tulla ei accidi nnullius est " particeps. At vero, saepissime qualitas de eo pracdicatur, aut quia totius quatitatis camltor est, aus quod qualitas frequentissime in significa tione virtutum ponitur. Nam et * Lonitas et justitia ceteraeque virlules qualitates esse icuntur, Dest autem virlus est, et plusquam virtus. 46. Relationis autem ratio non tam aperte pale- seit, quemadmodum aliarum categoriarum definitio- nes apparent, Videlur enim ista sola categoria veut ‘Atque- ideo exm suauna diligentia investigandum esse video, utrum proprie ia summa ac sancta Trinitate trim maximarom Pater relative ad Filium dicitur, similiter Filius a3 Patrem, Spiritus quoque sancias ‘ad Patrem et Filium, quia Spiritas amborom est; haec cnin nomina habitudinum * esse sanctus paler Gregorius Theologus indabitanter asserit : an.iiam, madmodum ceterae categoriae , ita et * isla licitur relationis sive habitudinis, metaphorice aedicari, ** eredendum et intelligendum VANIAE LECTIONES. ‘CDE creata. * A visum ext *G rere, “ad om. A. *A cowens, rozoree ; Sic ADE; ( sundent. cue. "A praedicerentur. A idem.” quantitas om. D. * Sic CDE; A collections. "A etsi, * ANOO Sic CDE; A altitude ante ¢ Sic ACI tetro, latitudo destrorsum ei sinistrorsum porrigitur, “est om. i Si AD et." Sic COE: 4 ‘autem subst." Sic AE; C mullus ext; D nulli esse. et om. D. Sic CE; A praedicetur Pa- ter relative ad Filium. —dicitur om. D.* D fusbitudinem. | * et om. A. Sic GDE; 4 metaphorice de Veo an proprie praeilicari sed ita w:rum ita sit nec ne, crederntum cel,as DE DIViste si. Mac. Rutionabiliter, ut avstiaco, ad investig dom serit. t's mysterium procedis. Nalla e:im eate- fgoriarum practer istam solam ce Deo preprie pree- dicari videtur. Sed utrum ita sit nee ne, piissin:e imeque inquirendum. Nain si proprie ’e Reo dichwwr, omnis ferme praedicta nostra ratiocinatio evacuabitur. Universaliter enim dixiaas, nil proprie de Deo aut dici aut intelligi posse. Pracsertin cate- goria rolationis non inter decem genera categori rum reputabitur, si proprie de Deo pronisncia autem boe confectum fuerit on denario, sed novenario coneludetur. Restat igitor, ut intelligamus, hanc etiam categoriam, sic- bet! ceteras, translative de Deo praedicari. Vera siquidetm ratiocinatio ad hoc invitat atque coartat, ne ea, quae pri im? Numquid veris ratiocinationibus obsistit, si dicawus, Patrem et Filium ipsius habitudinis, quae diciwur ad aliquid, nomina esse, et plusquam habi- tudinis? Non enim eredendu est, eandem habitndi- excelsissimis * divinae essentiae substantiis, eLin his, quae post cam ab ea conta sunt *. Ut enim, si fallor, quemadmodum superat omnein essentiam, fapientiam , virtutem, ita etiam et omnem habit nem Sineffabilitor supergreditur. Quis enim erediderit, talem habitudinem inter Patrem et Verbm suum * ‘esse, qualem inter Abraham et Isaac potest cogitare? Hie * enim habitus carnalis ex divisione post * peceatim primi hominis in * per generationem ingui 1egenitaeque substantiae sibimet copula creditur, prongae datu ii luminis radio eegnoseitur ; quod quseritur, non ex natura processit, ut a mus , ‘sed ex vitio : illic quod cogitatur, ex inef- fabili divinae honitatis fecunditate procedere eo oscitur. Sed ad celeras categorias transeamus. Disc, Sex restant, ni fallor, quarum prima xeiedat, id est jacere,, quam alii sium appellant. Sites ‘em intelligitur in positione enjusdam ereaturac, eau si calegoriarum numerus motas ad tempus refertur. Sed quia Deus nec stat, nee jacet, praedicta categoria nulla ratione proprie de en praedicari potest". At vero quoniam standi 1 jacendii causa est; in ipso enim omnia et stant, hoe st, immutabiliter seeindum suas rationes subsi- wont, et jacent. hge est quiescunt ; finis enim * ira quem nihil appetunt: potest de eo translative jacere vel situs praedicari. Nam si vere proprieque Deus jacet, aut sedet, aut stSt, positione non caret. Si non caret positiono localis est. Non NATURAE, — MILER PRAMS. A-cest antem lve lis, Nallo igitur situ conti 1a sunt, incipiant vacillare. Quid Buon minus qua C qualitatis, seu ipsins, quae dicitur ad ali « sideant, 17. Mac. Clare, quit velis, perspicio. Ac per transeundum esse video, ym sui amplitudinem obseuri iletur. Non enim est lla eategoria fere, in qua habitus quidam inve- iri non possit; nam et essentiae seu substantiae habitu quodam ad se invicem respiciunt, Di enim, rationabilis essentia irrationabilisque qua pro- portione, id est *? quo habitu, ad se invicem respl- clunt. Non enim irrationabilis diceretur, wisi ab habit absentiae rationis;_quomodo non aliunde ra- nabilis vocatur, nisi habitu praesentiae rationis. Omnis enim * proportio habitus est, quamvis non omnis habitus proportio. Proprie namque proportio in duobus potest inveniri; habitus ingulis rebus perspicitur **. Verbi gratia, habitus rationabilis animae virtus est. Est ‘gitur proportio species quaedam babitudinis. Si au- tem exemplo vis dectarari , quomodo habitus pro- Portionalis in essentia invenitr, ex numeris elige exemplar. Numeri enim, ut acstimo, essentialiter In omnibus intelliguntur ; in numeris namque omnium rerum subsistit essentia. Vides igitur, qualis pro~ Portio est in duobus et tribus. Disc. Video plane, sesqualieram *" esse arbitrar, et lioe uno exemplo alioram omnium substantialium numerorum, inter se invicem collatorum *, varias proportionis .spcvies possuin cognoscere. Mac. Intende itaque * ad reli- qua, et cognosce, nullas quantitatis species esse, seu vero etiam ** in situs, locive, temporisve, agendi, vel patiendi, hus quaedam species habituc Disc. Saepe talia quaesivi, et ita reperi. Nam, ut paucis * eemplis utir, in quantitatibus magna ct parva et media inter se comparata, mulia * pollent habitsdine. Hem in quamtitatibus numerorum, linea rum, temporum, aliorumque similium habitudines roportionum * perspicue reperies. 48. Similiter in qualitate. Verbi grati ‘us album, et nigrum, mediugque' color babitu sibimet junguntur ct nigrum , quae extremos coloruin locos obtinent, habit extremitatis ad se invicem respiciunt. Color antem ad extrema sui, album dico nigrumque, ha~ medietatis respicit. In ea quoque categoria, quae dicitur pée tt, id est ad aliquid, clare apparet, qualis habitus sit * patris ad filium, seu filii ad patrem , amici amico, dupli ad simplum, ceteraque hujusmodi. 49. De situ quoque facile patet, quomodo stare et jacere habitudinem quandam inter se invicem pos- Hace enim ex diametro sibi ¢ * regione VARIAE LECTIONES. Set om. D. * Sic CDE; A excellentissimis. ome A. "suum om. A. 8G Hine. 7A pers A pronrie pracdicant potest de ro. enit ele MSI As CDE ing fcitnr, TN ot 8 saultagne. Sie CME: A proportionis. a Om + Sic ABCDE: supple esse. * inom. A. lain. fumque. © A hhabitudinem omnem; et Sic ACE: D autem. "A categoriae hi ie ADE; proid est G DA WA collocatorum. |" A igilur. A WA jangitur. sito. C. ™ Sie ADE; Cex.«I -reepouent. Nequaquam enim * fntelleetum standi alsolutum ab intellects jacendi cogitabis; sed sem- per simul oceurrunt, quamvis in re aliqua non simul appareant * 20. Qui: dicendnm est de loco? Quando superiora, inferiora et movia cousierantur, nunquid habitudine carent? Nullo modo. Non enim haec omnia ex na~ ura rerum proveniunt, sed ex * respectu. quodam intuentis eas per partes. Sursum siquidem et deor- sun in universo non est, atque ideo neque supe~ Fiora, neque inferiora, neque media in universo sunt; nam universitatis consideratio haec respuit, yartium vero introducit intentio, Eadem ratio est de majori et minori. Nullum enim in suo genere parvum aut magnum esse potest, ex cogitatione ta men comparantium diversas quantitates talia inventa sunt. leoque locorum seu partinm contemphatio ha ‘itu inor alia natura si inferior, cum una omniuin subsistat natura uno Deo condita, Disc. Quid de tempore? No: 1 ipsis, dum inter se invicem conferuntur, enter labitus arridet? Verbi gratia, dict * ad ho- as, horae ad punetos, puneli ad momentuin, mo- nti ad aloma. Similiter in superioribus temporuw commensurationibus, si quis ascenderit, reperiet. Ln his enim omvibus habitus totius ad partes, partivn que * ad totum perspicitur. Mac. Profecto non ali: Dise. Quid in diversis 7 agendi et patiendi motisus? Nonne habitus wbique relucet? Nam amare et amari ab itudines sunt amantis et se invicem* respiciumts sive ia una persona sint quod a Graecis dicitur eirondéaa, id est, cum acti et passio in una eacennie inspicitur persona, ut meipsim amo; sive inter duas personas, quod a Graecis dicitur despeni®eca, id est, cum alia person amantis, et alia aati" sit, ut amo te. Mac. Et haee vera esse decerno , Dist, Quaero igilur a te, quare Ista categoria habitudinis, cum ceteris categoriis naturaliter inesse videatur, per se speci talibus gignit. Nulla enim natura major aut 4, siout neque superior neque ex ler, denatia bus invenitur, propterea in seipsa «absistit? Nami quod omuium est, nullius proprie est- ‘sed ita est in omnibus, ut in seipsa subsistat, Baie enim ratio etiam ™ in categoria essentiae inspi- D ciendta est. Quid enim? Nuzquid, cum decem eate- ae sint, wa earum essentia seu. substanti iF, novein vero accidentia sunt, et in subsi- stentia subsistunt? Per sé enim subsistere non pos- unt, Essentia in omnibus esse videtur, sine qua esse non possunt, et tamen per se locum suum obtinet. Quod enim aunnium est, nullius propric est, sed on nium commune; et dum in omnibus subsistat , 7 * Net nequaquam ;D nequaquant (enim om. dies. *Apartiumquogre. CDE, A disceruo. Sic D. A pro qui om. CDE, A tocogue, ™ CE diftaire. ic ACE; 0 universia. se WN evedere eat. © Domninn cat JOANNIS SCOTT ti siquidem inter C est; attamen locus omuium trausk +3 Pro etiam A ease. ts A per seipsim propria sua ratione esse no: desi« il, De quantitate similiter dicendum. Dieimus enim quanta essentia, quanta qualitas, quanta rela- tio, quantus situs, quantus habitus, quam magsus locus, quam parvum vel spatiosum tempus, quanta actio, quanta pissio? Videsne, quain late patet per celeras eategorias quantitas? Non" tamen suum pro- prinm deserit statum. Quid de qualitate? Nonne et ipsa de omnibus aliis ** categoriis frequenter prae- dicari solet? Dicimus enitn, qualis odeia, qualis ma- Buitulo, qualis relatio, situs, habitus, locus, tem- pus, agere, pati? Hace enim omnia, qualia sunt, interrogamus; non tanen qualitas sui proprii go- neris rationem deserit. Quid ergo mirum, si cate- goria habitudinis, dum in omnibus inspicitur, B propriam swam rationem possidere dicatur? Dise. Nullo modo mirandin ; nam vera ratio suadet, non aliter esse "# posse. Mac. Nonne igitur vies, disk ‘nam essentiam nullins habitndinis participem esse, de ea tamen non incongrue, quoniam. ipsivs est causa, praedicari posse? Si enim proprie de ipsa habitus praedicareiur, nequaquam suimet, sed alie- ius esset. Oninis quippe * habitus in aliquo subjecto intclligitur, et alicnjus acci’ens e-t, quo: le Deo, en nullum aceitt,et qui accidit nui, in wulloque intel jum in ipso, impium est creiere *, Drsc. Satis de hac categoria disputatum est, ut arhitror. 1. alas. Quid igitur? Nonne ex his, quae prac- dicta sunt, de ceteris categoriis breviter possuius colligere? Non cnim Deus locus, neque tempus dicitur, et tempus, quia omnium locorum temporumaue causa est. Omnium quippe definitiones, quasi quidam loci, in ipso su’ sistunt, et ab ipso quasi a quodam tem- pore, per ipsum veluti per quoddam tempus, et in ipsum veluti in Guem quenan temporuin, motus omnium et incipit, et movetur, et desinit, dum ipse ec s¢ moveat per tempus, wec ab alio moveatur. Quid enim? Num ™ si proprie locus diceretur et lempus, videretur non extra omnia per excellentiam essentiae, sed in numero omnium, quae sunt, in- cludi? Locus siquidem et tempus inter omni creala sunt, computantur. In bis namque dob tolus mundus, qui nune est, consistit, et sine qui- bus esse uon potest. {Weoque a Graecis dicuntur Suite va nav, id est, quibus sine * universitas esse. Ao, valel, Omne enim, quod in mando est, mover tenmpore, logo ™ definiri * necesse est; et locus ipse defiaitur, et tempus movetur; Deus autem nee mo clur, ue detinitur. Nam locus, quo deGniuntur ‘omnia foea, Iveus locoruim est. Et quia ille a nulla locatur, sed omnia intra se collocat, non locus, set plusquam focusest, A nutlo namque definitur, sed omnia definit. Causa igitur est omuium *, Eodens AE LECTIONES. * 4 apparent. #erom.A. ‘Sic CDE; A fi. * SicA; COE *invicem om. A. GE; AD amara. "Sie ‘aliisom. AD. ** # Sic CDE; Aine qibus.. * Sie CDI Atel. AD Nam,“a DE DIVISIONE NATUR, indo causa {emporum tempora movet , ipsa vero a rallo, in nullo ten pore movetur, Est enim plusquam tempus, et plusquam motus. Neque locts igitur, ne- que tempus est. Disc. Ita quitem etiam Ince clarius apparent, quae aicta sunt, in tantem, ut jam nune de natura categoriarum, deque carum translatione in divinae essentiae significationem satis dictum vi deatur propter cetera, quae ad pracsens. negotium necessario pertinent. 92. Mac. Horum decem generum quattuor in stat sunt, id est odeia, quantitas, situs, locus; sex vero in motu, qualitas, relatio, habitus, tempus, agere, pai, Nec te latere hoc aestimo. Disc. mo mibi clare patet, ac de his nil amplius quaesierim. Sed quorsim istue? Mac. Ut scias plane, decem genera duobus. supe que compreliendi, motu seilicet atque statu, quae iterum generalissimo colliguntur genere, quod a Graecis x8 wiv, a nostris vero universitas appellari consuevit, Disc. Hoc value libet propter 0s, qui putant, in natura rerum nullum genus generalius praeter * decem praedicta genera, quae ab Aristo- lele ef inventa et nominata sunt, posse reper Mac. Ratane Staque ' tibi videtur haec divisio «ate~ foriarum in motum alque statum, id est, quattuor ia statu, sex in motn? 33. Disc. Rata quidem. Sed adbuc de duabus non sotis miki patet, de habitu dico et relatione. Hae namque duae categoriae magis mibi videntur esse in statu, quamin motu. Quod enin cungue * al perfe~ lum pervenerit * habitum, immutabiliter manet. Nam si quodammodo moveatur §, jam non esse habitum manifestum est. Virtus enim in anima tum ere habitus animi * est, cum ei immutabiliter adhaeret, ut ab eo separari non possit. Ideoque cor- Forum nulla vera habitudo invenitur; nam arnia- tus vel indutus potest armis seu indumentis carere, In relatione item étalus praevalere aestimatur. Re- lati siquidem patris ad filium, seu dupli ad sim- plum, ete contrerio, immobilis est. Nam pater scu- per pater est filii; similiter filius semper filins est Patris, et cetera. Mac. Fortassis non magnopere * haesitasses, si diligentius intuereris, quia omne, quod tuon simul connaturaliter perfeciae * inest crea tarae, sed per incrementa quaedam al inseparabilem incommutabilemque perfectionem procedit®, in motu esse necesse est. Omnis autem habitus mot quo- dam ad perfectionem ascendit in eo, cujas habitus est. De qua perfectione, quis firmus fieri *in hac vita pracsumat! Habitus igitur in motu est, De rela- tiyne item miror, cur dubitas, cum videos, eam in ‘uno eodemque esse non posse; in duobus namque AE. — LIBER PRIMUS. ‘ A appetitus mown quodam fieri, quis dubitarit? Est item alia ratlo, quae apertissime ea, ab his, quae in statu sunt, disé ipsa genera a ration ntine plura non dicam, quae omnia, quae a D-o post Deum condita sunt, i+ mott esse manifestat — omnia namque ex non xi stentibus in existentia per generationem moventur, ex non esse in esse divina bonitate omnia vocant Ut sint, de nihilo; ut unumquodque corum, quae sunt, ad essentinm suam, genusque, speciemque, umeramque suv naturali appetitumovetur # — ea propric dicimus in stan esse, quae per se subsi- stunt, nullinsqne indigent subjecti, ut. sint; quae vero in aliquo existunt, quia per se subsistere * non possunt, in motu esse non incongrue judica= B mus. Habitas itaque atque " relatio in aliquo sub- jecto sunt, in quo semper esse naturali motu appe- tut, quia sine eo esse on possunt. In mota igitur sunt. . 24, Disc. Quid ergo dicemus de loco, de quantitate, de situ, quae in his, quae in statu sunt *, posuisti Nam de abeia, id est " essentia, nemo dubitat, quod nullius indiget ad subsistendum. Ab ipsa er tera fulciri creduntur, Haec. vero, locum dico et quantitatem, situmque, inter accidentia essentive ‘counumerantur. Ac per hoc illad subjectuin, in quo sunt, et sine quo esse non possint, appetendo mo ventur. Et si ita est, omnia in motu sunt praeter eieiay, quae sola motu caret, en solo excepto, quo omnia appetunt esse, quoniam sola per se subsistit. C Mac. Non usquequaque absurda est inquisitio taa, quia opinionem communem sequeris. Séd si diligen- tius intuearis, invenies, locum a nullo contineri , ‘continere vero omnia, quae in eo locantur. Si eni:n nil * aliud locus sit, nisi terminus atque definitiow cujusque " flnitae naturae, profecto locus non appe- tit, ut in aliquo sit, sed omnia, quae in eo sunt, ipsum merito terminum finemque suum semper de- , in quo naturaliter continentur, et sine quo juin Qluere videntur. Locus itaquein motu non est, cum omnia, quae in eo sunt, ad se moveantur, jipse vero stat. Eatem de quantitate atque situ ra-. tio edocet. Quid enim? Unumqnodyue quantitatis ‘scu positionis sensit.ilis intelligibilisve particeps, nisi ut ad perfectam suam quantitatem positionemve D perveniat, appetit, ut in ea quiescat. Non ergo ap- petunt, sed appetuntur, In motu itaque non Stantigitur. Disc. Num itaque® accidentia cia tria dicenda sunt, quantitas, situs, locus , an per se subsistemtiae *? 25. Mac. Et hoe dignum quaesitu video. Nam Justa Dialecticorum opinionem omne, quod est, aut subjecto est semper videtur *. Duorum autem ad se invicem — subjectum *», aut de subjecto, aut YARIAE LECTIONES. # Sic E; ACD pracceaere. itaque om. A. * Sic CDE ; AQuodcungue enim. * A renerit. | * A movetur. “Arero animi habitus. * D magnoopere. "A perfecte. A processil. © A fuerit. ' A videtur semper. Sic CDE:A moreatur. A existere. Aet. Sie CEs a hs quae 0 jeuntom. a. ANG “GC Sed. CHE: A nihil. A cninsques ® suam om A.» A ergo. CE: D substentiae. OC aut subeecttam et, cian ant Ge subiecto aut de subiceto. subiccto est ant in subiccto4s ‘Vera tamen ratio consulta respondet,subjectum et de subjecto unin esse, et in nullo distare. Nam si, ut Illi aiunt, Cicero subjectum est * et prima sub- stantia, homo vero de subjecto secundaque * sub- Hantia, quae differcutia est juxia naturam, nisi quia unum in numero, alterum in specie, cum nil aliudt sit species, nisi numerorum wnitas, et nil aliud nu- merus, nisi speciei pluralitas ? Si ergo species tota et una est individuaque in numeris, et numeri unum individuum sant in specie, quae, quantum ad natu- Tam, distantia est inter subjectum et de subjecto, non video. Similiter de accidentibus primae substantiac intelligendum. Non aliud est enim *, quod in subjecto dicitur, et alind, quod in subjecto simul et de subjecto. Nam disciplina, ut exemplo utar, tina eademqne est in seipsa, et in suis specie- bus numerisque. Non aliud igitur uniuscujusque propria disciplina, quae a Dialecticis in subjecto licitur * solumvodo, et aliud generalis disciplina, quae ab fisitem in subjecto et de subjecto vocatur, ‘Yelutiin subjecto, prima scilicet substantia, subsistens de subjecto, id est, propria alicujus disciplina prae- dicitur : sed una eademaque est in toto et in partibu ‘Ac per hoe relinquitur subjectum et in subjecto. Si amtem acutlus vestigia sancti Gregori Theologi, expositorisque sui Maximi saplemtissimi sequens inspexeris, invenies, obgiay omnino in omnibus, quae sunt, per se ipsam incomprehensibilem non solim -sensui, sed etiam intellectui esse. Atque ideo ex his veluti circumstantiis suis intelli ico, quantitate, sin; additur etiam his ten:pus. oa Antra haee siquidem, veluti intra quosdam Anes cumpositos, essentia cognoscitur cireumeludi, neque aceldentia et quast in ea subsi tent dur esse, quia extrinseens sunt ; neque sine ea exi- stere posse, quia centrum eorum est, circa quod ~volvuntur tempora, loca vero et quantitates et situs e collocantur, Categoriarum igitne quaedam rca oselav praedicantur, quae veluti neprogai, tes dicuntur, quia cirea * eam a GraccisoupSauara, id est accidentia vocantur, quia- Fitas, relatio, habitus, agere, pati. Quae etiam extra aliis categoriis intélliguntur, verbi gratia, qualitas in quantitate, ut color in corpore. Item -qualitas in odcig, ut in * generibus invisibilitas incom- rehensibilitasque. Item ¥ relatio extea oigier, pater ad filium, flius ad patrem. Non enim suntex natura, sed accidente corporum corruptibili_generatione. quidem pater non naturae * filii pater est, neque Js naturae * patris. filing est. Unins eniza ejus- emqpe naturae sunt pater ef filins ; nulla autem ‘Aatura seipsam gignit, aut a seipsa gignitur. In ipsa ‘vero " obatz relatio est, cum genus ad speciem re- a JOANNIS SCOTT mn ‘A fertur, et species ad genus. Geis enim speciel est * ‘Benn, et species generis est species. Habitus quoque el extra obciay et intra reperitur, ut armatum, indu- tum secundum corpus dicimus. Habitus vero eieies, Beneris, aut speciei, est virius ipsa immobilis, per quam genus, dum per species diviitur, in seipso Semper unin indisiduumque permanet, et totum in speciebus singulis, et singulae species in ipso unum sunt. Eadem virtus et in specie perspicitur, quae, dum per numeros dividatur '*, suae individuae un tatis inexhanstam vim custorit. Omnesque numeri, quos divili videtur in infinitum, in ipsa fait, tnumque indivitunm sunt. De agendo autem et pa- tiendo nemo dubitat , cum videamus corpora, dui ad quantitatem pertineart, et agere et pati. Genera B quoque et species ipsins obeiae, eum sein diversas spreies numerosque multiplicant, agere videntur. Si quis vero" rationis virtute plinam, quaedvadureed vocatur. ‘umeros in species, et species in genera, generaq. in odeiey colligendo adunaverit, pati dicuntur, non quod ipse colligat, natura enim collecta sunt, sicut etiam divisa; sed quia colligere actu rationis ea videtur. Nam cum et eadem dividit, similiter agere dicitur, ea vero pati. 26. Disc. Haec quamvis videantur esse olsen ra, non tamen sic animum meum effagiunt, ut mi in ets purum atque discretum ei reluceat. Et quoniam video, omnes fere categorias inter se invicem coa- calenatas ‘*, ut vix a se invicem certa ratioue C discerni possint; omnes enim omnibus, ut video, in- ‘sertae sunt : inqua proprietate singula quaeque iave- niri valeant, aperias fagito. Mac. dete? ‘Nom odgia in generibus generalis ibus generalioribus , in ips corumque speciebus, alque iterum specialissimis spe- ciebus, quae atoma, id est individua dicuntur, 0 versaliter proprieque continetur? Disc. Nil aliud esse video "7, in quo naluraliter inesse odei« posit, nisi in generibus et speciebus, a summo usque deor- sum deseendentibus, hoc est, a generalissimis usque ‘ad specialissima, id est, individua; seu reciprocatim ‘sursum versus ab individuis ad generalissima. In hi enim veluti naturalibus partibus wniversalis oboia subsistit, Blac. Ingredere ergo ad cetera. Num alibi videtur tibi esse quantitatis proprictas, nis mero partium, spatiisque ", atque mensuris, sive illae partes continuae’ sint, ut sunt linearum, te porum, celerorumque, quae coutinua quant’. continentur ; sive segregatae sint, certis watnr sie busque finibus discretae, ut sunt numeri, ‘omnis multitudo, in quibus discreta quant constare manifestum est? Disc. Et hoc lueulent’ apparct. Mag. Num et ea, quae vocatur q) VARIAE LECTIONES. tet om D. "Al xecunda. Sic CDE; A Non enim alind est. * Adicuntur, * A circum. | int oa Tic CDE: A temque, *Sic CDE: Anatura, * Sic CDE; A natura, "A ergo. | estom.D. * Sic Cbs Adividitur, "A el numeros. Sic CDE; A verae. " CE Nam’et cum. “** Sic CDE; A cutenaics, '* video esse, Sie CDE; A spa43 propriam sedem obtinet, nisi in Aguris et superfl- A q ciebus, sive in naturalibus corporibus, seu in geo metricis, ut sunt planae, triangulae, quadratae, mul- tigonae , rotandae, solida etiam in superficie, ut ‘sunt cubiea, conica , spherica t Nam solida corpora, ia, sive geometrica, quantum interius rantur, propler tria spatia, in quibus sunt, Jongitudinem dico, latitudinem et * altitudinem *, ad quantitatem applicantur : dum vero * superficies eorum perspicitur, qualitati junguntur. Item in rebus iaeorporalibus, nonne maximum obtiuet locum , cum omnes disciplinae, ones virtuies, sive atiouaLiles sint, sea irrationabiles, nondum tamen ad immutabilem mentis statum pervenientes, ad eam referantur? Disc. Ingredere ad ea, quae restan haec enim plane video, et sic se hubere assero. Mac. Num et ea, quae a Graecis dicitur pic we, a nobis vero ad aliquid, vel relatio, alium locum pro- rie in natura rerum possidet, nisi in proportionibus Ferum seu numeroruin, ingue * reciprocis corum, quae ad se invicem respiciunt, conversionibus inse- parabilibus, ita wt *, quod unum dicitur, non a seipso, sed ab altero, quod ei opponitur, accipere intelligatur? Cujus inconcussae amicitiae insepara- bilisque copulze exempla sunt multiplices numeri inter se invicem copulati, dupli, tripli, quadrup ceterique id genus in indnitum; item particulares, ‘ut sunt * sesqualteri, sesquitertii, sesquiquarti *, ceterique hujusmodi. In quibus omnibus non solum integri numer ad se unvicem comparat. proportio: tibus diversis pollent, sed etiam singulorum nume- © rorum partes sibi invicem conjuactae proportionuin wus inseparabiliter copulantar. Et non solum ipsis terminis numerorum, verumn ctiain in pioportionibus proportionum, quas arithmetici pro- portionalitates appellant, reperies. Disc. lud quo- que non ignoro. Hace enim artium peritis notissima sont. Mac. Quid de situ dicendum est? Noune in orJi- nibus rerum naturalibus, seu arlticialibus corpora- ium seu spiritualim positionibus, proprum locuin obtinet ? Cum enim dico, primum, secundum, ter- tum , ac deinde, sive in totis, sive in partibus, sive in generibus, sive in speciebus, nonne situm quendaia singulorum considero? Tem si dextrorsum, sinis- trorsuin, sursum, deorsum, ante, retro dixcro, quid aliud praeter positionem quandam, sive generaliter totus mundi, seu partium ejus demonstro ? Nam qui dicit de aliquo corpore, jacet, seu sedet, seu stat, nil aliud insinua, nisi aut * deorsum accumbit, aut sursum versus * erigitur, ut veluti * quodam libra- mine inter sursum atque deorsum pendet. Item si DE DIVISIONE NATURAE. — LIBER PRIMUS, a de animo talia dixerit, nil aliud videbitur intel- ligere, nisi quod aut adhne in passionibus delictorumn Jaceat, aut quodammodo eas deserere conetur "', aut perfecte in virtutes erigatur. Disc. Et hoe ad intelli- gendum non adeo difficile videtur. Sequere, quae Festant. Mac. Habitus restat, ut aestimo, Qui aper= Aissime in virtulum seu vitiorum certis possessioni- bus inspicitur. Onis enim disciplina, hoc est omonis rationabitis animi motus aut irrationabilis, dum ad certum statum pervenerit, ita ut nullo modo ab ¢0 ulla occasion moveri posit, sed semper animo adbaereat '*, ut unum id ipsumque ei esse * videatut', habitus dicitur. Aeper hoc omnis perfecta virtus animo inseparabiliter adhaerens, vere ac pro- prie habitus appellatur. Proinde in corporibus, in 1B quibus nl stabile videtur esse +, aut vix aut nunquam proprie habitus ** invenliur. Quod enim semper non hhabetur, quamvis ad tempus haberi videatur, abu- sive habitus nominatur '¥. Disc. Tende ad cetera ; hhoc enim verisimile esse nullus denegat. 27, Mac. Locus sequitur, qui, ut paulo ante iximus, in definitionibus rerum, quae definiri pos- sunt, constituitor. Nil enim aliud est locus, nisi ambitus, quo unumquodque certis terminis conelu- ditur *, Locorum autem multae species sunt; tot enim loca sunt, quot res, quae eireumscribi possunt, sive corporales, sive incorporates sint. Verbi gratia, corpuisest compositio qusedam quattuor elementorum qualitatibus “, sub una_quadam specie conglobata. Mac enim defnitione, generali quadam descriptione, omnia corpora, quae materie * ac forma con- sistunt, concladuntur. Nem spiritus est natura in- corporea, forma per se atque ™ materie * carens Omnis enim spiritus, sive rationabilis sive intellec- tualis sit, per se ipsum informis est. Si vero con- ‘erst fuerit ad causam suain, hoe est, ad Verba, per quod facta sunt omnia, (une formatur. Est igitur tuna forma omuium spirituum, rationabilium et in- tellectuasiun, Dei Verbum. Si vero irrationabilis spiritus sit, similiter informis est per seipsuin, for- matur tamen rerum sensibilium phantasiis, Est iterum forma omnium spirituum irrationabilium phantasia corporalium rerum, in memoria eorum per corporales sensus infixa. Hem in disciplinis libera- libus plurima loca reperiumtur. Nulla enim ‘ars est, quae suis locis caveat, ut sunt loci ** dialectici, a genere, a specie, a nomine, ab antecedentibus, » consequentilus, a contrariis, ceterique * lnyjusm de quibus nunc disserere * longum est, Nam tam late patent dialectici loci, ut, undecunque dialectics animus in" natura rerum argumentum, quod rei dubiae facit fhiem, repererit, locum argumenti esse YARIAE LECTIONES. * A autem. gquarti om, om. C. A ui sidetur. nullus esse denegal. % imaterie ac forma — alque ow. que. ™ Ddicere, Au. veluti om. A "Sic CDE; A sint. CDE adhueret. SA arque, * ut om. A. °D pon r. A habitus proprie. 1 C nominabitur, A ex materia. ‘Sic CDE; A celeris- ie CDE; A. cum qu id D materive, ® loci om. D-JOANN deseribat, seu argumenti seem. Similiter in aliis artibus. reper est, propriis definitionibus ambiuntar. Quarum exempla sunt have. Gramuarica est articulitae vocis custos et moveratrix a', Ruerorica est finitam causim persona, materia *, occasione, qualitate, loco, tempore, facul- alque ornate * disciplina; hro- ‘vilerque * definiri potest , niztonica est fnitae c: sae seplem periochis sagax et copiosa discipli Dutectica est communium animi conceptionum ationabilium diligens investigatrixque disciplina, Aniraxerica est numerorum conteniplationibus animi* succumbentivm rata intemerataque disei- plina. Geowernta est planarun: figorarumn solidarum- que spatia superficiesque sagaci ment’s intuitu con- ferans disciplina. Musica est omuium, quae sunt * sive? in motu sive in statu ® seibili, naturalibusque proportionibus, hurmoniam rationis lumine digno- sens disciplina. Astrouceta est caelestinin cor Porum spatia motusque reditusque certis temporibus investigans disciplina. Hi sunt generales loci artiun Tiberaliums hi aliae innumerabiles su 28. Disc. eum 10. Si enim definitio omn est, et omnis disciplina in animo, 1 ‘oninis, quia definitio est, ton ali we, i8 rationibus cogor fateri, non esse lo- rit. 29. Mac. Recte intueris. Disc. Quid igit dam est de h F dicen , qui dicunt, habitationes hominum ceterorumque animalium locos esse? similiter istumn communem aera tan terram quoque, omnium habi- jum in eis locos *¥ aestimant? aquam locum pi- m dicunt, planetarum aethera, spheram cacle- stem astrorum locum esse putant? Mac. Nihil aliud, nisi ut aut suadeatnr cis, si disciplinabiles sint et doceri voluerint *%, aut penitus dimittantur, si con- tentiosi sint. "* Eos enim, qui talia dicunt, vera deridet ratio. Nam si sliud est corpus et aliud est locus *, sequitur, ut locus non sit corpus. Aer autem {stius corporalis atque visibilis mundi quarta pars est. Locus igitur non est. Constat etenim, hune mundam visibilem quattuor clementis, vel twor generalibus quibusdam parti esse. Et est quasi quoddam corpus, suis partibus compzcium. Ex quibus videlicet partibus eatholicis ‘omsium animatium, arborum, herbarum propria spe- ialissiwaque corpora mirabili ineffabilique mixtura IS SCOTI 46 A cocuntia, componuntur, inque eas iterum resoluti nis tempore redeunt, 50. Utenim * totus iste mundus seusitus appa- ens assiduo motu cirea suum cardinem volvitur, cirea terram dicu, circa quam veluti quoddam cen- trum cetera tria clementa, aqua videlicet, aer, igni wessabili rolatu solvuntur, ita invisibili motu sine ulla intermissione universalia corpura, quattuor elementa cieo ", in se invicem cocuntia, singularma rerum * propria corpora conficiunt. Quae resoluia iterum ex proprietatibus in uuiversajitates recurrunt, manente semper imnutabiliter quasi quédam cen- tro™ singularum rerum propria naturalique essentia, quae wee moveri, nee augeri, nec minui potest. Accidentia enim in motu sunt ", non essentiae. Nec B etiam ipsa accidentia in mow sunt, sen in * inere- mentis, detrimentisve, sed participatio eorum ab essentia tales patitur mutabilitates. Aliter enim vera Fatio non sinit esse. Omnis siquidem natura sea essentiarum, seu eis acciden participatio vero, ut diximus, essentiarum ab acei- dentibus, seu accidentium ab essentiis, semper in est. Participatio siquidem et inchoari et augeri minuique potest, donec mundus iste ad finem suae 0 participatio ullam motum.patietur:omnia enim unum cLidipsum immobile erunt, quando in suas immuta- biles rationes omia reversura sunt. De quo reditu alibi disserendum arbiteor. G31. Quaautem ratlone solummodo mundicentrum:, id est terra, semper stat, cetera vero elementa circa eam aeterno motu -volvuntur , non parva consideratione, Nam et secularium Philosophoruin, et eatholicorum Patrum de hac quaestione sententias cognovimus *, Plato siquidem, philosophantium de mundo maximns, in Timaeo suo multis rationibus asserit, hune mundum sisibilem, quasi magnum quod= damanimal, corpore animaque componi; cujus anima- lis corpus quidem est quatiuorelementis noi ralibusque, diversisque corporibus ex sitis compactum; anima vero ipsiua est generalis rit quae ™ omnia, quae in motu atque in statu sunt, vege fat aique movet. Hine Poeta : Princip cavposque iquentes, D Licenten ‘Titaalaque assy Spintus ia el quia ipsa.anima, ut ait ipse, aeternaliter mave- VANTAE LECTIONES. * Sic CE; AD discipiinarum. *D materiae. *D 01 *quae’sunt om. D. "sive om. CDE. * sive in pom cept id eat circumeta in codicibus” DE omnino desunt. Santive sunt, quis, quid, cur, quomodo, quando, uli, Alocum. AD caluerint. '** sint om. A. Sic CD $8 Sic CDE; A et ita invisibili (mot om, A). Ag DE quoddam centrum, swt om. D. inom. AD, "Cad miarg. No * Virgil. Aen. VI, 726 sqq e stl, quis, quid, cur, guomodo, quando, ubi, quibas facullatibys ; dinate. * A Haee disciplina sic breviter. * animi om. atoty om. CD. *E cum dincscens. 1 A addit : Se alser. ill verba : Septem repozal, id ibus facultatibus, "Sic CK; AD werem, DE; A alind est locus et alind corpus. naituor dico elementa. * rerum . AD agnorimus. ™ A quia, TAR. ott“0 tar ad corpus suum, id est, mundo. dum,regendum,diversisque ra: onibus varioru Joram singulorum conjunctionibus resotutionibus- ne movenduin, manet etiam in suo naturali immobi- lique stutu. Movetur ergo semper * et stat, ac per hoc et corpus ejus, id est mniversitas rerum visibi- fun, partim quidem stat acterna stabilitate, ut est terra, partim vero aeterna velocitate movetur®, ut spa- tium aethereum *, partim nec stat nee velociter mo- velur, ut aqua, partim velociter, sed non velocissime, West aer. Et haec ratio summi philosophi * non est omino spernenda, ut aestima; acuta enim atque nainsalis esse videtur, Sed quoniam de hae eadem causa * magus Gregorius Nyssacus Episcopus siib- ne disputat in Sermone de imagine, magis Video ipsius sententiam esse sequendam. Dicit enim, conditorem Universitatis hunc mundum tisibilem inter duas sibi invicem contrarias extremitates constituisse, inter gravitatem dico et lecitatem, quae sib omnino ‘epoonuntur. Algue ideo quoniam in gravitate terra est constituta, semper immobilis manet. Nam gravitas moreri nescit, ef eat in medio mundi constitu, extre- mmumgue ae medium obtinet terminum, Aetherea vero apatia propterea ineffabili velocitate semper circa media vofountur, quoniam in natura leritatis constituta sunt, quae stare ignorat, et extremum mundi viosilis ob i= nent fi.rem. Duo vero in medio elementa constituta *, aqua videlicet et aer, proportionali moderamine inter gravitatem et levitatem assidue moventur, ita ut prozimum sibi extremum teriminum utraque magi aequantur, quam ab es long: remvium Agua nam- que turd adhacret ; aer vero velocivs aqua concitatur, quonian ‘acthereae levitati conjungitur. Sed quamers videantur extremae mundi partes a se invicem discrepare propler diversas earum qualitates, non tamen per omnia a se invicem dissentiunt. Nam aetherea spatia quamvis semper celerrima relocitate volvantur, chorus {amen ‘astrorum suam immutabilem dbservit acdem, ita wt * et cum acthere volvatur, et naturalem locum ad sim litudinem terrenne stabilitatis non deserat. Terra vero ¢ contrario cum acternaliter in statu sit, omnia tamen, quae ez ca orinntur, ad similitudinem levitatis aethe- reae semper in motu sunt, nascendo per generationem, ereacendo in numerum * locorum ac temporum, ite- rumgue decrescendo, et ad solutionem formae alque materiae perveniendo. 32. Disc. Videris mili paulo longivs a principal quaestione ad incidentem "* transitum fecisse. Nam eum de Ineo dispatare nostri propositi feral ", loco relict, a1 mundi tractatum transisti, et quorsum hace temtant "*, adbue iguoro. cor movetur acre, woniam gravita tellurs DE VIVISIONE NATERAZ. — LIRER PRIMUS. totum visifi ans & 33. Mac, Non aliorsum, nisi ut corporum natura: 2 lo-drum watnradiigenti ratiocinatione segregemus. Horu:n namque confusio aut maxima, aut sola est erroris causa multis ac pyene omnibus, aesti:ant bus, hune mnndam visibilem, partesque ejus univer- ales aque speciates loca esse. Si enim recta ratione rerum omuium genera acute ac sine ullo errore dis- cernerent, nullo modo corpus atque locum in uno eodemque genere concluderent. Nemo enim naturas rerum recte considerantium atque discernentium loca et corpora in uno genere miscet, sed rationabili diseretione segregat. Nam corpora in eategor quantitatis continentur. Categoria autem quantitat a categoria loci longe naturaliter distat. Non ext igitur corpus locus, quia localitas non est quantitas. B Siquidem, wt praedixinus, nif aliud est quantitas, nisi partivm, quae *? seu sola ratione, seu naturall differentia separantur, cerla dimensio, corumque, quae naturalibus spatits extenduntur, longitudine dico, latitudine, et altitudine, ad certos terminos 5 tionabilis progressio. Locus vero rerum, quae eerto fine terminantor, couclusio. Si ergo mundus iste visibilis corpus est, seinitur necessario, ut et partes es corpora A: sicorpora sunt, quantitatis, nen Incali subiugantur *S, Sunt autem corpora. Loca igttur "* non sunt, Videsue itaque, quoraodo predict tionibus confectum est, hune mundum cum partibus suis non esse locum, sed loco contineri, hoc est, certo * definitionis suae ambitu? Aliud est enim, ¢ quod continet, etalius, quod continetur. Corpora? continentur locis suis. Aliud igitur est " corpus, ct aliud locus, sicut aliud est quantites partium, aliud definitio earum, Non igitur quattuor 1sta notissiraa elementa loca sunt, sed in loco cireumscripta, quia sunt principales partes, quibus universalitas sensi- Dil’s * mundi completur. Disc. Mace, quae a te die.a sunt de differentia locorum et corporum, verisimilia esse videntor. Sed subtilius eadem velim repe: Non enim vi.leo, quare mundus iste locus non sit", cum multa in eo locentur. Mac. Non te latet, ut ar- itror, nulla praedictarum eategoriar:m, quas decem esse Aristoteles definivit, dum per seipsam™, luoe est, in sua natura rationis contuitu consideratur, sensibus corporeis suecumbere. Nam obgia incory ralis est, nullique corporeo sensui suljacet; cirva ‘quam, aut in qua aliae nove eategor tur. AU i illa incorpora est ®, num #4 tur, nisi ut omnia, quae aut ei adhaeres ea subsistunt, et sine ea esse non possunt, incorporea sin? 34. Omnes igitur ™ categoriae incorpar-les sunt er D VARIAE LECTIONES. * Sic CDE; semyer om. A. * movetur om lesophi. * Ave eadem causa hac. mumero. A incedentem. Sie COE ; A fuerit. guutur; Dsubiungantur. ™ A ergo. eerie quae. AG; D visibilis ; aeusibilis 0» qua om. D, ™ A’est incorporea. * Anon. a Sic CD: Sie ADE; ta sunt, 1G gravitate, "ut om. Ce 5 A tendunt, ™ Aqua, " Sic CI A corpus autem. (non sit locus, ery,aw seintellectac. Earum tamen quaedam inter se rabili quodam coitu, ut ait Gregorins, isibilem conficiunt; quaeian vero in nullo app: rent, semperque incorporales flunt, Nam oicia, et relatio, locus, tempus, agere, pati, nullo sensu cor poreo attinguntur. Quantitas vero, qualitasyue tus, et habitus, dum inter se coeuntes materiem, pracdisimus ', jungunt, corporeo sensu per- cipi solent. Si igitur * locus inter ea, quae nullo ‘modo corporeis sensilus suecumbunt, connumera- tur; corpora vero, si sensibus non percipiantur ® corpora non sunt : nonne datur, quod locus Hon sit ‘corpus? Corpora nunc * dico, quae ex coitu quatiuor ¢lementorum conficiuntur, Nam quattuor mundi elementa, dum corpora sint per se ipsa dis cereta, ineffabili sua naturali subtilitate atque puri- B late_omnem sensum mortalem superant. Aliud est igitur * locus, et alind corpus. An tibi aliter vide- tur? Disc. Nullo modo, Et hiaee postrema ratiociua- tionis nostrae conelusio nequaquam sinit concedere, locum et corpus unius generis esse. Sed quod inter- posituin a te video, nil slind esse materiem visibilein formae adjunctam — quiequid enim apparet, per formam ap aret—nisi zecidentinm quar nmdan cox in § nateriom cursum, won pa:vuan # me move. Myc, Now te mio- veat, Nam, ut dixi, magnus Gregorius Nyssaeus in Sermone de imagine certis rationibus ita ess sua det, nil alind divens materiam esse, wisi arcidentium quardam compositionem, ex invisibi bus cansis ad viibilem materiem procedentem. Nee immerits, $i ¢ enim corporalis huius materive solubitisque * quae- dam simplex atque immutabilis essentia et nnlto modo solubilis inesset, nulls ra:ione nullaque ac tio A penitus solveretur. Jam vero solvitur. Nal igi - ei insolubile subest. Nam genera et species et 2 propierea semper stunt ue permanent, quia finest cis aliquod * unum indivicusm, quod selvi nequit, neque destrui. Ipsa quoque accidentia pro- plerea in sua natura iamutabiliter permanent, quia ownibis eis unum qnoddam duu subest, in quo naturaliter 0 35. Disc. Nil verius, ut arbitror; aque ideo pracsentem inquisitionem coneludas, specto *. Mac. (Quid restat, nisi ut dicamus, verbi gratia, dum vi- Fa nostra in hae terra constitu poribus esse? Eadem ratione pisces in Muctit planelae in acthere, astra ia firmamento, cory in corporibus sunt, minora in majoribus ", eras- siora in sublilioribus, levia in levioribus, pura in purioribus, Haec enim omnia sensibilia, sicut etiam S.ARMS SCOI 480 inteliigi propriis locis, id est, maturalibus tionibus contineri vera ratio edocet, ec hie conclusioni resisto, dum eam 0. Sed valle miror, cur in comniu- sum hurianae vitae pervenit, ut omnia haee corpora, sive cvel'stia, sive aeria, sive aquatica, sive lerrena, minorum intra se corporum loca esse di- cere consueseat ; quemadmodum nil aliud esse aesti- tat eSgiey praeter hoe corpus vi ne tangi- bile. Weoque obnixe flagito, ne sit. tibi- morosum, diutius de hae pravsen Quid igitur "2 Nempe jamdudum inter nos est con- fectum, omnia, quae vel seusu corporeo, vel ra- tione, vel intellect cognoscuntur, deDeo merito crea tore omuiuin * posse praedicari, dum nibil eorum, quae de se predicamur, pura veritatis contemplatio eum approtat + esse, Disc. Id ipsum inconcussum esse, luceqne clarius ratio edocet. 31. Mac. Si ergo de Deo omnia, quae sunt, quidem proprie, sed modo quodam traustitionis, quo- nniam ab ipsosunt, rite praedicantur : quid mirum, si crmneta , quae in loco stunt, dum miajotitus se undique sieantur cireuofun 5 , toca possiut nomnari , cum ‘Ault illorum proprie locus sit, sed loco suae pro prise naturae comtinetur , eumque videamus, per mmetonymiam, id est transnominationem, ab his quae continent, nominariea, quaecontinentur, non tamen ita contiventurab eis, ut sine eis intranaturalessuos ‘terminos subsistere non possint. Usus siquidem mor- taliun domum, uxoreas, sou familiam soles appella- re, cum hace w: tent, Non enim domus pracsiat uxori sou familiag substontialiter esse, sed naturae locus. Quoniam vero in ea possident ab ea denowinari solent, Similiterque ea, quae continent, abhis, quae continentur. Verbi ** gratia, ser cons Ninet lucem ; ideoque illuminatuy ae" Ine ai- citur. Oculus visus vocatur, seu visio, dum neque visus, neque visio sit justa naturae proprietatem. Quis enim nesciat, oculum partem quanJam corpo- ralem ‘capitis, humidamque esse, per quam visus * cradivrum instar ex meniea, hoc est membranula ‘cerehri, foras fimditue ? Menica vero lu uralter eum ecloribus formisque esteriorum sensi corporum cireunfunditor, mirabiliceleritate ipsis coloratis visibilibus formis conformatur. Est enim formarom colorumgue corporalium in radii quaedam. imago conformata, quae nulla ‘mora interstate sensu recipilur, memoriaeoue sen- VARIAE LECTiONES. Sic CDE A priue dizimus, BE: Ali en ege *Sc ths A * Sie DE EL AD ldeo. * A ergo. OLDE 5 A guiddim, A Ace ow. D. views judns, * Sic DE; a parum. 7 Onn:uin merita, ie CDe.5 C coninentur, 8D recepit. jerciyiuninr. ‘Sic CDE; A enim. * Sie « CDE "Si # Sie CDE 5 3_A corporali fie materive solubiltyue. A a. "CDE ; A exspecto. “*i) minoribus “A anprobet. Se CE; A Loew ie DE; A possidenur, 8 Sierium, Nam et particula capitis *, quae proprie auris dicitur, ex anditu denominatur, quoniam instramen- tom auditus est. Atque id genus mille, 138. Prsc. Et hoe plane perspicio. Mac. Vitesne aque, qua consuetudine, rerumque significanda- ram necessitate, inops versrum rerum diseretionis hurmagitas has abusivas reram denominstiones. ro- pererit, imam mediamque mundi visibi trram dico, animalinin gressil cu? Cui* similiter coadunatant i partem, gualitateque frigiditatis proximam, aquam ‘idelicel, locum natantium * evocat *. Deinde natu~ ‘li ordine tertiam mundi partem pennati generis locum esse estimat. Eodemque modo amplissima setheris spatia caelestium corporum circulariter in €0 rerolutorum loca nominare consuevit. Quae om ton loca, sed partes mandi suis locls circumscripta conspiciunter. . 39, Lt autem perspicne cognoseas, has pracdi- ‘tas mundi generates partes, earnmque partium par~ les, usqne ad minutissimnas pervenientes part non esse loca, sed locis circumscriptas, ipsius loci tatura paulo diligentius, si tibi placet, corsideranda est, Disc. Placet equidem; et ad hoe audiendum ardenter insisto. Mac. Accipe igitur * tale ratioci~ sationis hojuusmodi exordium, quam a sanctis Patrl= bus, Gregorio videlicet theologo, Sermonumque ns egregio expositore Maximo sumpsimus. Omne, qvedeunque est praeter Deum, qui sols super fpsum esse proprie subsistit, intelligitur In loco. Gum quo, videlicet loco, semper *et omnino coin- + sicut neque tempus sine Potest. Haec enim inter 4, quae simul & semper sunt, inseperabiliter po- untur; ac sine his nulla essentia, quae per genera- loner sccepit esse, ullo modo valet consistere vel coposci, Omnium itaque existentium essentia lo- ‘als aique temporalis est; atque ideo, nisi in loco et tempore, et sub loco et sab tempore, nullo modo cognoscitur. Non enim omnium rerum universitas sab se ipsa et intra seipeam est. Hoc enim statuere, irrationabile est et impossibile, ipsam videlicet uni- Yersitatem super suimet * universitatem esse, um cireumscriptionem habeat post omnia cir- ‘cunscribentem omnia’ sub se ipsa, m se ipsa cau- 4ulissimam virtutera. Ipse itaque finis exterior locus unt locum, di- tatem ambitus, vel ipsa extra universitatem positio, vel Prehendens, in quo comprehendiwur comprehensum Sub tempore etiam " universa comprobantur ", VARIAE LECTION! DE DIVISIONE NATURAR. — LIBER PRIMUS tia est et * in sensu au- A ystoniam non simpliciter, sed aliquo modo ease habent vera ratione discretionis naturarum consulla, ar universa, quaecumque post Deum esse habent, ae per hoc non carent principio, Omne enim, quodeumgne rationem recipit, slicujusmodi essen- tine, etsi est, non erat. Itaque aliquo modo esse, hoc est localiter esse, et aliquo modo inchoasse esse, hoc est temporaliter esse. Lleoque omne, quod est practer Deum, quoniam aliquo modo subsistit, et per generationem subsistere inchoavit, necessario loco ac tempore concluditur. Unde Deum esse di- ceontes, non alique modo esse ' dici nus. Ae per hoe et est et erat, simpliciter et infinite et absolute in ipso dicimus. Incomprehensibile enim omni ration’ et intellectui divinum est, atque ideo praedicantes ipsius esse, non dicimus ipsuin esse. Ex ipso enim B ¢sse, sed non ipsum esse. Est enim super ipsuin esse aliquo modo, super esse et universaliter super quod dicitur et intelligitur. Si autem aliquo modo, sed. non universaliter ea, quae sunt, habent esse, quemadmodam sub loco esse, per positioném et 6- ‘nem ** rationum, in quibus secundum natwram sunt, et sub tempore esse, omnino per principium, non osten- dentur '*? Videsne igitur , locum tempusque ante omnia, quae sunt, intelligi ? Numerus enim locorum et Lemporum, ut ait sanctus Augustinus in sexto de Musica, praecedit omnia, quae in eis sunt, Modus Siquidem, id est, mengura omnium rerum, quae creatae sunt, naturaliter conditionem carum ratione praccedit. Qui modus atque mensura aniuscujusque locus dicitur et est. Similiter principium nascend! atque inchoatio ante omne, quod nascitur atque inchnat, ratione praccedere perspicitur. Ideoque omne, quod non erat et est, a principio temporis coepit esse **. Solus itaque Deus infinitus est; cetera i et quando terminantur, id est, loco et tempore, non quod locus et tempus in numero corum, quae Deo * creata sunt, non sint, sed quod omnia, quae in universitate sunt, non spatiis temporum, sed sola ratione conditionis praecesserint. Necessario enim ea, quae continent, prius intelliguntur, quam ea, quae continentur; sicut causa praecedit effectum, ignis incendium, vox verbum, ecteraque similia. Ae per hoe non aliam beatjtudinem his, qui digni sunt, aestimamus esse promissam™, nec alium bujus mundi finem fore, quam at omnes, qui gloriam D theoseos, id est, deificationis accepturi sunt, ultra loca et tempora* ascendant. Nam, qui loco et tem- pore ** coartantur, fnitl sunt. Aeterna autem beats- tudo infnita est. Aeternae igitur * beatitudinis atqua infitae partcipes neque loco cireumseribentur, neque tempore. 10. Qood enim de solo Meleisedoch seriptom ‘st, patre ac matre caruisse, nullamque dierara pria- cipium per generationem in essentiam, neque finem Cc ‘elom. A. capitisom. A. * A Qui. * A natantium locum. * Sic CDE; A rocat. * A ergo. TAsMigs ¢ Sic Ch; A impossible est, D mom possibile (est ova.) *°A semel. este om. D. "A ene. “A comprobabitur.” '* esse ow. D. ' sed om. D. Det in finem. ACE; D ostenduniur. “ Rergo. * Sic CE; A accepit ease, D esse accepit. A adco, Sic ADB; et keapore-om. A. Aergo. Patnot, CXXII.participes erunt , intelligen- Ones siguidem, qui ad aeternas cum arbitror. suas * rationes, quae neque initivm temporis per generationein in loeo temporeve, neque finem per resolutionem habent , neque ulla locali positione circumseribuntur, reversuri sunt, ut solae* in eis, ‘tnt alind sint, profecto omni * locali temporaliq termino carebunt. Causae enim omnium rerum, quae cinni caret cireumseriptione, quoniatu infinita est, infiniti in infinitum adhaerebunt. Solus namque Deus in ipsis apparebit, quando terminos suae naturae transcendent; non ut in eis natura pereat, sed ut in eis solus appareat, qui solus vere est. Et hoe est na- turam transcendere : naturam von apparere; sicut -aet, ut saepe diximns, luce plenus non apparet, quoviam sola lux reznat. Quod igitur * de generali loco, generalique tempore universalis ereaturae in- telligitur, necessario de pai locis tempori- “Lusiine specialibus et propriis a summo usque deor- sin inteltigetur *, Praecedit autem locus generalis tempusque generale secundum inteligentiam omnia, ‘quae in eis sunt, Praecedit igitur ¥ speci Friorumque * locorum temporumaue coguitio ea, ‘quae in. eis specialiter proprieque intelligantur. Ac fer hoe concluditur, nil aliud esse locum, nisi natu- ralem definitionem, modumque *, positionemque ‘unjusenjusque sive generalis sive specialis creatura quemadinodum nil. aliad est tempus, nisi rerum per generationem motiones '* ex non esse in-esse in- hoatione dimensiones, donee veniat stabilis finis, in quo izimutabiliter omnia stabunt. Disc, Clarescit. paulu- Jum, ut reor, hujus ratiocinationis Intentio, Nam nil -aliud appetit, quantum mibi datur intelligere, quam ‘nt nibil esse locum suadcat *, nisi naturalem ‘uniuscujusque creaturae defluitionem, Intra quam to- 4a continetur, et extra quam nullo modo extenditur. Ae per loc datur intelligi, sive locum quis dixerit, sive finem, sive terminum, sive definitionem, sive cireamseriptionem , unum idipsumque significare , ambitum videlicet fuitae naturae. 41. Quamvisque multae definitionum species qui- Iusdam esse videantur, sola ac vere ipsa dicenda est deftnitio, quae a Graecis oicuidar, a nostris vero essentialis vocari consuevit, Aliae siquidem aut con- P hiumerationes iutelligibitiuin partiun odeiag , aut argumentationes quaedam extrinsecus. per accilen- tia, aut qualiscunque sententiarum species sunt. Sola vero eiexésug id solum recipit ad deflniendum, quad perfecionew naturae, quam definit, complet ae periicit. Defnitio enim, utait Augustinus, nihil JOANNIS SCOTT iversaliter de omnibus, qui A majus, nihil minus tenet, quam id "4, quod susceptam ipsiusque motus rerum mutabilium cer- C aa eat ad ezplicandum. Adter omnino vitioua esl. Mac. Clare perspicis. Non enim aliud "Y, practer quod praedicta ratio appetit suadere. Duc. Sel miror, nee pure perspicio, quomodo deflnitio cujus- cunque essentiae non intra ipsam, sed extra esse dicatur, hoe est, neque totum ipsius, neque pars diel valeat. Mac. Attentior igitur " esto, ut et hoe plane cognoscas. Disc. Quantum lux interior adwittit. Mac. Die, quaeso, cum rerum omnium duo genera sint; omne enim, quod dicitur esse, aot visibile est, et sensibus corporeis pereipivur, aut percipi potest, aut invisibile, et intelligentiae obiuta consideratur, aut considerari possibile est, aut per se, aut per ali- quod sibi adbaerens : in quo pracdictorum generem B definitiones esse judicas ** 42, Disc. Ridiculam istue. Quis enim locum, sea finer, seu definitionem, seu qualemcunque cireum- scriptionis speciem, qua uniuscujasque substantia ambitur, inter ea, quae sensibus corporeis suecam- bunt, reetesapientium posuerit, cum videat, terminos Tineae, seu trianguli, eeu alicujus planae solidseve figurae incorporeos esse? Puncium * siquidem, ex ‘quo Tinea incipit, et in quo terminatur, nec linea™, Nee pars ejus est, sed terminus lineae. Ac.per hoe Tocus ejus nee sensu percipitur, sed sola ratione co- gitatur. Punctus enim sensibilis pars lineae est, now em ejus principium, seu finis, Similiter et ipsa linea ratione consulta incorporea est, et est princi- pium superficiei. Item superiicies incorporea est et est finis lineae, principium vero * soliditatis Soliditas quoque incorporea est, et est finis totivs perfectionis. Quicquid enim in his, id est, sive pun- lum, sivelineam, sive superficiem, sive soliditatem “isibilem corporeus sensus altigerit ™*, profecto Sgu- ‘ae incorporalium rerum sunt, non earum ipsa vera substantia, qnae incorporea est, Similiterque natu- alium corporum, sive sensibilia sint per contempe- rantiam elementorum, quibus subsistunt, sive subti- litate sui mortales fugitent contuitus, solo intellect naturae fines perspiciuntur. Forma-siquidem, quae ‘omnem materiam corporum * oontinet, incorporea st. [psa etiam * materies, si quis intentus aspererit, ex incorporeis qualitatibus copulatur. Mac. ltaque in insisibilium " definitiones, circanseriplarum diximus, concludi arbitraris? Dasc. ta quidem arbitror et nil certius video. 48, Mac. Recte acstimas. Sed quia iterum genus invisibilium in moltas species di nt, quaedam intelliguntur et non intel quaedain * neque intelliguntur, neque intelligunt.: VAIUAE LECTIONES. * Sic AD; Cqua, E quia. * suas om. A. tclliginur. "' AK ergo. *Cproprioram, "* A modum, % Sie CDE yA inchoatio. ** Sic CB; AD nil. uid." esse om. A. #4 ergo. ™C aut. linea ext. Sic ACDE. * DE attin dum, * Sie CDE* A * Sie ACDE. “ext om D. 's G suadet, we Sic CDE; A jadichs. ™ Sic CDE; A Punctu.. 2° IE; A'corpoream. nt quae neligant et intelligentat, gunedom ue. “Sic ADE; Cenim. * Aergo. * Sic ARE; C in 4 Sie DE; motiones om. A € motiowis. A qualescunque. id om..." D ali- * Sic CDE; A enim. * D visibi-85 DE DIVISIONE NATURAE. — LIBER PRIMUS. 486 in qua specie horum definitiones connumerandas esse A et aliud ejus definitio. Disc. Aliud esse video. Sed censes? Disc. In e profecto, quae intelligit et intel- ligitur. Actio siquidem det ratiocinantis in- ‘elligentisque naturae actio est. Mac. Nec aliter vi- deur esse posse. Nulla eniin natura, quae seipsam ‘on intelligit esse, aut sui aequalem, aut se inferio- rem potest definire. Nam quod supra se est, quomodlo potest cognoscere , dum es notitiam non valeat superare'? Disc. Solius ergo intellectualis. naturae, quae in bomine angeloque constituitur, definitionis peritiaest. Sed utra angelus aut homo seipsum, aul homo angelum, aut angelus hominem possit de- fire, non parva quaestio est. De qua, quid tibi deur, nosse cupio. Mac. Videtur mibi neque seip- sma, neque inter se invicein definire posse *, Nam i bomo seipsam vel angelam definit, major selpso st et augelo. Majus eniin est * quod definit, quam quod definitur. Eadem de angelo est ratio. Hos ita- 4qpe ab ipso solo, qui eos ad imaginem suam condi- it, deGniri posse arbitror. Disc. Vi ratione concludi, non alias naturas rational deliniri, nisi inferiores se *, si invisibiles. Mac. Quisquis hoc dixerit, veritate * non errat, Ideoque whi definitiones sunt * eorum, quae definiuntur, ibi profecto et loci eorum, quae ciream- seribuntur. Praedictis enim rationibus confectam ‘1, laenm definitionem esse, et definitionem locum. De. Confectum scilicet. Mac. Atqui deflitiones eorporam, reramque ratione carentium, non alibi isi in anima rationabili sant, In ea itaque et loci owtinm *, quae localiter comprehenduntur. At si Tationalis anima inenrporea est, unde nullus sapiens dubitat, necessario, quicquid “in ea inteltigitur, in- corporeum esse manifestum est. Et locus in animo inelligitur, sivut priug datuin est *. Incorporalis est igiur *. Disc. Et boc jure conclusum video. Sive taim angelica natura rerum inferiorum se definitio- es contineat, ut Augustino videtur placere, nem et angeli inferiora ve creduntur administrare, sive ad superiora se semper intendal, id est, ad causas rerum selernas, hiuie rationi non obstat. Non enim a veri- (aie distat, ut video, si quis aestimaverit, humanum ssimum, serreais adhuc phantasiis depressum, cau- ‘88 creatas inferioram se nalurarum pusse compre- hhendere, si pure vixerit, angelicum vero omaiuin terum aeternas appetere rationes, et ad boc sermpur ‘aritale motus bumanam natoram atirahere. Mac. Becte vides. Videsne itaque, non aliud esse locum, Tish actionem intelligentis atque comprehendentis ‘irtute intelligentiae ea, quae comprehendere potest, sive seasibilia sint, sive intellectu comprehensa? Aiqui ** si ita est, alind igitur " est ouod definitur, intellectus, qui seipsum intelligit, quoniam definit, suimet locus esse videtur. Mac. Nec hoc ab- surde quis dixerit, si ullus intellectus post * Deum, ellectus omnium dicitur, seipsum potest inte intellectas praeter Deum non ‘a seipso, sed a superiori se circumscribitur, nullus intellectus seimet locus erit, sed intra superiorem se collocabitur. Et hoc paulo superius nonne convene- rat", non aliter esse? Disc. De hoc alibi fatius dis- Putandumn aestimo. 44. Nunc autem '* velim seire, utrom aliud est natura aniini de@nientis, id est, omne, quod ab eo intelligitur, cognitionis loco comprehendentis, etaliud locus ipse, seu definitio lecati vel definiti. Mac. Nee B hoc inquisitione indignum esse video. Multi enim de hoc dubitant. Sed quoniain videmus, aliud esse constitutas in anima fiberales artes, aliud ipsam ani- mam, quae quasi * quoddam '* subjectum est artium, artes vero veluti inseparabilia naturafiaque animae aceidentia videntur esse, quid nos prohibet, definiendi disciplinam inter artes ponere, adjungentes di cticae, cujus proprietas est, rerum omnium, quae intelligi possdnt, naluras dividere, conjungere, dis- cornere, propriosque locos unicuique distribuere? Atque ideo a sapientibus vera rerum contemplatio solet appellari. Nam cum in omni rationabiti intele leetualique natura tria inseparabilia semperque in- corruptibiliterque * manentia considerentur * edeiay dico, et Siveptv, ioipynavque, hoc est, exsen- iam, virtatem, operationem ; haee enim teste sancto Dionysio * inseparabilitor sibimet adhaerent, ac ‘velutisunt, et nec augeri nec minut possunt, quo- niam immortalia sant atque imsautabilia : aum Libi verisimile videtor, certaeque ration! convenien ‘omnes liberales disciplinas in ea parte, quae bépyeue, ‘id est, operatio animae diciwur, aestimari? Siquidem 1 philosophis veraciter qua artes esse seternas, et semper immutabiliter animae adhaerere, ita ut non quasi accidentia quaedam ip- sius esse videantur, sed naturales virtutes actiones- que, nullo modo ab ea recedentes, nec recedere va- lentes, nec aliunde venientes, sed naturaliter ei in- yim sit, utrum ipsae aeternitatem ei praestent ", quoniam aeternae sint*, eique sem- an ratione subjecti, Cc quod est ‘icin enim animae et virtus et actio aeternae sunt ‘an ita sibi invieem coadbaereant **, dum ownes ae- ternae sint, ut a se invicen segregari mon possint. 43. Disc. Huic rationi, quoniam vera est, nescio quis audeat reluciari, Nam quodcunque horum quis VARIAE LECTIONES. *Sic BCDE; A sumere. averitate. “sunt om. A. Dat. "A potest, D. #7 Sie B; A incorn sancto Dionysio teste. ™ Sic CDE; A cohaereant. * D potest. * AD est eni 7 Sic CDE; A loci sunt om ie CDE; A nonne inter nos convener: im. liter, D incorporaliter. 3 GD praestant. ** CDE sunt. #4 Sie CDE; A con * Sic ACDE.2487 . JOANNIS SCOTI 435, firmaverit, rationi non resistit. Uhimum tamen, quod 4 possit dicere, se '* eertum locum fuminis possilere, te positum est, verisimilius esse ceteris clucet, cum constet '*, sine ulla intermissione ilud trans ‘Sed utad eacem ' redeamus, non mibiplane patet, ire : ita nemo debet dicere locum corporis siti hune yucmodo obeie generibus, sive in speciebus, aerem, sine ulla intermissione mobilem,, nallogue sive in atomis definiri possit, cum in praedictis ratio- " temporis momento stantem. Si autem quis buic ‘nibus hujus bell? couelusum sit, can nulli *Zensui rationi objecerit terram, quoniam semper stat, corporeo, nulli * intellectui comprehensibilem esse, corporum jure appellari Locum, videat simuliter, ter- Mac. Oia» per scipsam defivire, et dicere, quid sit, ram materiem corporum esse, non locum. Quis au- nemo potest. Ex his antem, quae inseparabiliter ei tem materiam corporum eorundem esse locum ra- adbaerent, et sine quibus esse non potest, ex loco tone utens audeat dicere, praesertim cum materia, dico et tempore —omnis enim oziade nihilo ereata, per seipsam ratione considerata, nee in motu, neo ocalis temporalisque est; localis quidem, quia ali- im sta sit? In motu siquidem non est, quod noa- quo modo est, quoniam infinita non est; temporalig dum inchoateerta forma contineri. Naw por formas vero, quoniam inchoat esse, quod non erat—solum- movelur materia; sine forma '* immobilis est, ut modo definiri potest. Ovcia itaque nullo modo de- Graeci volunt. Quo enim mevebitur, quod nullo love, nitur quid est, sed definitur, quia est. Ex loco nam- B aullo tempore certo adhue coartatur? Nec in siata ‘que, ut diximus, et tempore, accidentibusque aliis, est, quia nondum fiwem suse ** perfectionis possi- ‘quae sive in ipsa, seu extra intelliguntur ease, tan- det. Slatus siquidem Gnis motionis est. Quomode tumaioto datur, non quid sit, sed quia est. Et hoc autem potest in siatu fleri, quod non coepit jam Generaliter de omni obeia sive generalissima, sive moveri? Quomodo igitur** materia corperis locus cor- specialissima, sive media, non incongrue quis dixe- poris, quod ex ea conficitur, potest esse, cum et rit, Nam et causa omniun*, quae Deus est, ex ipsa in seipsa nullo certo loco, seu moda, seu forma his, quae ab ea condita sunt, solummodo engnosci- circummscribatur, nulla certa ratione defuiter, nisi tur esse; nullo vero crealurarum argumento possu- per negationem “7 Negatar enim, aliquid ease ‘onus intelligere, quid sit : atque ideo sola haec defl- eorura *, quae sunt, cum ex ea omnia, quae creata itio de Deo praedicatur, quia est, qui plus quam sunt, condita esse credantur *, Iuem si partes bujus asse est. Disc. Huie quoque rationi wemo sane intel visibilis inundi nostrorum corporum sea alioram igeutiuin, ut opinor, obstabit, loca sunt, loca nostra semper esse non possunt. Dum 46, Mac. Nune igitur sule Incidius perspicis, eos enim corpus cujusdam avimalis solutum fuerit, par- esse deridendos, imo etiam * dolen.los, ac per hoc — tesque illius ad sedes suas naturales, ex quibus as- ad veram rerum discretionem revoeandos, si velit, { Sumptum est, separatin: revertuntur '*, locus ejus, aut penitus relinquendos, si suain consuetudinem @¢F verbi gratia, seu aqua, seu terra, sou ignis now veritati inimiciseimam sequi malint, qui partes hu- ¢Fit; sed singulae partes unius corporis singulis con- Jue mundi vsiblis ceterorom corporum intra se ~ aluralibussibi elementis ia commiscentar, ut unuca constitutorum naturalia loca esse opinantur. Nam ut, Us» is sint, non ut io eis sint veluti aliquid in ali- ‘verbi gratia, de meo corpore dicam ; animam quippe 440. Quod enim reddetur aeri, aer erit, et non quast ‘zorporatibus hujus mundi spatiis putare contineri i quodam loco aeris statuetur *; noo, ut confasio Impudentissimum est; si aer iste locus ejus est, so- quaedam corporuin sit, sed mirabili naurac modo quitur, ut quarta pars sui locus suus sit. Nam omme unusquisque partem suam propriam in singulis a~ corpus visibile quatuor partibus constare omnibus bebil elewentis, lotum per totum, non in parte par- notum est, ex igne videlicet, aere, terra, aqua’, lm; ila ut resurrectionis tempore nullus accipiat, Nil aatem irrationabilitati propinguius, quam ut to- visi quod suum est, sicut multorun luminariom lux, ‘tum corpus sui parte locari putetur. Totum siquidem simul est conjuncta, ut nulla in ea sit commistio, ‘omnes sua6 partes comprehendere, non autem pars aulla segregatio. Dum enim uaa eademque lux vi- tolum recte aestimatur ambire. lem si corpus meum dealur esse, unuinguodque tamen luniuare suam in isto aere veluti in sao loco esse dicam, sequitur, D propriam possidet lucem, alierius luci aoa comauix ~ nullumn cerium lecum ibi posse habere. Iste etenim® tam, sed mirabiliter iniae in totis funt, et uname er semper circa terram volvitur, ac per boc uno lumen conficiunt, Aliud igitur * est aer, et aliud eodemque temporis spatio innumerabiles locos ha- locus ejus. Eodem modo de ceteris elewentis, par- bere corpus in * eo eonstitutum necesse ost. Quod tibusque solulorum corporum sili redditis, intel nulla ratione conceditur. Praedictis siquidem ratio- gendum este ceuseo. Et si ita est, necessario dabi- ‘nibus suasum est, locum in statu esse, nulloque motu tur, aut istas partes mundi generales loca corporuse variari, Sicut ergo, qui in flumine stat, sedetve, seu ab eis perfusorum compositorumque non esse, aut natat, illam partem Qumninis non potest retinere**, ut corpora ipsa cerum locum non habere, aut penitus VARIAE LECTIONES. * Sic CDE; A eandem. *Corr., ADE, nulio, * Corr., ACDE nullo. * entntumom.D. *Sic CDE; & eo. A ef. "SieCE; AD agua, terra. * SicCE; AD enim.” * inom. CDE." G. Suwinis possidere non potest retinere. ‘se 0m.CDE. " Dconstal. “ forma om. D._" D aui. Argo. “CDE generationem. *7 Aereduntur, "Sic AD; revertantur, E retertentur. © Sic AE; CD statuitur, A erga.49 DE DIVISIONE ATURAE. LIBER PRIMUS. 493 ‘omni loco vacare. Quod natura rerum, veraque ip- A ditur esse, essentialem differentiam recipit ; est enina sins contemplatio non sinit concedere. Non enim ull creatura certo suo loco atque immutabili, cer lisque temporum spatiis Gnibusque, sive corporea Ait, sive incorporea, potest carere. Ideoque, ut s2epe dirimus, duo haec, locus prafecto et tempus, a phi- losophis dy &sru appellantnr, Loe est, quibus sine. [Nam sine his nulla ereatura generatione ' inchoans et aliquo modo subsisiens potest consisiere. Uique Proximo rerum vtawur argumento, si locus corporis 6st onme , quodcunque ei circurafunditur , color erit loeus corporis. Nullum etenim visibile corpus est , quod Ice coloris non circumfundatur. Si autem eo- tor colorati corporis locus est, necessario dabitar, qualitas locus corporis esse. Sed quis tam dira stul- lilia opprimitur, ut qualitatem corporis * locum corporis esse fateatur? At si color corporis qualites (st incorporea, et extra corpus undique corpori cit- cumfanditur, non tamen locus ejus esse ulli sapien- tua videtur. Qua ratione aer iste, seu aliquod aliud ‘mundi elementum, quamnvis corporibus intra se posi- tis cireumfusa sint, eorum tamen ullo modo see posse loca, non conceditur. 47. Disc. Satis de his disputatum, Sed, adversus £05, qui non aliud esse corpus, et sliud corporis ‘ewentiam putant, in tantom seducti, ut ipsam sub- Santiam corpoream esse, visibilemque aique tracia- bilem non dubitent, quaedam breviter dicenda esse arbitror. Nam multi ac paene omnes tall errore fati- f:ntur, naturales rerum differentias ignorantes. Mag, Adversus suultitiam puguare nil est laboriosius Nuila enim auctoritate vinei fatetur, nulla ratione saadetur, Sed quoniam non est sequalis hominum Wulitia, nec eadem erroris caligine mentes eorum obscurantur, paucis argumentationibus adversus €06 leo. Disc. Utendum sane. Si enim eis sin * vero, nosmetipsos de turarum discretionibus dispatationis studio ertiores efficiemus, Mac. Has itaque paucas de Pluribus diatecticas eollectiones intentus considera. Ompe corpus, quod materia formaque componitur, quoniam solvi potest, corruptibile est. Mortale au- tem corpus materia formaque componitus. Corru- Pile est igitur *. lem, omnis eieia simplex est, nallamque ex materia formaqne compositionem re- pit, quoniam unum inseparabile est. Nulla igitur * D nia corpus mortale rationabiliter conceditur esse. Hoc autem dictum est, quia omnis oveia", quanquam invelligatur ex essentia et essentiali differentia com- Posita esse—hac enim compositione nulla incorporea exsentia potest carere, siquidem et ipsa divina odeia, uae non solum simplex, sed plusquam simplex ere- VARIAE LECTION "Sic CD; A generationem, E generationes. SA si non ergo. * Sic ACDE, essentiom om. A. ‘* C militia, “Sic ACE; D dispuiant. uno. * A ulla. et materialeom D. '* D ceritatem. A universaliter esse, °C ne. * speciebus om. C. * Sie CDE: ‘ anacolutice, ut videtur; f. odoiag? * esse in ea ingenita, genita, procedens substantia — ipsa tamen compositio, quae sola ratione cognoscitur, nulloque actu et operatione fleri comprobatur, ratio- nabiliter simplicitas esse * judicanda est. Ut autem Armius cognoseas, edeiay, id est essentiam *, incor- ruptibilem esse, lege librum sancti Dionysii Arco- pagitae de ditinis Nominibus eo loei, quo de natura daemonume deque eorum malitia ' disputat ", quod, nullam esseatiam, neque eorum, neque aliorum cor~ Tumpere possit, et reperies, eum disputare subtilis- sime, nullum eorum, quae sunt, in quantum essen- tia et natura est, ullo modo eorrumpi posse. 48. Hace enim tria in omni creawara, sive corpo- rea sive incorporea, ut ipse certissiis argument.- B tionibus edocet, incorruptibilia sunt et iaseparabil oieia, ut saepe diximus, Bivauee, ivipyeee, boc est, e5- sentia, virtus, operatio naturalis. Disc. florum trium ‘exemplum posco. Mac. Nulla natura, sive rationalis sive intellectualis, est, quae ignoret s¢ esse, quam- vis nesciat, quid sit. Disc. Hoc non ambigo. Mac. Dum ergo dico, intelligo me esse, nonne in hoc uno ‘verbo ', quod est intelligo , trin significo a se inse- parabilia? Nam et me esse, et posse intelligero ne esse, et intelligere me esse demonstro. Num vides tno verbo et nieam edsiay , meamque virtutem, et actionem significari? Non enim intelligerem, si neu esse; neque intelligerem, si virtule intelligentiae carerem; nec ill virtus in me silet, sed in opera- tionem intelligendi prorumpit. Disc, Verum et veri- C simile. Mac. Num igitur necesse est, ens, qui dicunt, corpus materiale oveiay esse, aut corpus suum ex forma materieque cofpositum nou esse fateri, sed cieiay incorruptibilem esse, aut corpus suum cor- Tuptibile et materiale ** esse, ac per hoc oisiav.non ‘esse, veritate "* coacios ™ concedere? Disc. Necesse sane. Sed mihi videris dicere *, non omne corpus essiay esse universaliter ",, sed omne corpus materia formaque compactum solummodo negarc. Mac. Intentus itaque haec intuere. Nec * me aes mes, non de specie quadam corporum, sed universa~ liter de omni corpore dixisse, quamvis specialiter de ‘corpore composito ex forma materiaque dixerim, pro praesentis quaestionis utililate, adversus €06, qui mortalia sua corpora transitoriaque non aliud esse, nisi suam ebeiav, suamque eviay nihil alivd esse, nisi corpus materiale suum diversisque spe- ‘cacbus " compositum, forma videlicet atrue materia variisque aceidentibus, dicunt *. 49, Ut autem plane cognoscas, universaliler ebcize nullam corpus esse, hane argumentationis accipe speciem. Disc. Accipiam ; sed prius quaadam forsu~ corporis om. A. * Sic ACE: WD snpientium. ‘AD. * id est COR: A terha Bie CDE. #9 CDE verbo uno, Si WODE coactt, * dicere om. C. M8 d'cuut om. CDE,ot ‘video. Nam praedicta ratiocinatio plus argumentum € contrano videtur este, quam dialectic! syllogismi Imago. Mac. Fiat tutruin edeix corpus corruptibile est? Omnis abgia in- corruptibitis * est. Omne incorra teriale nom est. Omnis igitur oseia corpus materiale non est. Et reflesim : Omne igitur corpus mate- iale eieia non est. Item : Omne corpus *, quod ex forma atyne materia eomponitur, simplex non est. Oronis autem eieia simplex est. Nultum igitur corpus forma materiaque compositum obcia est. Htem : Om nium hominum una eademque eisia est. Omnes eni ‘unam participant essentiam, ac per hoe, quia om bus communis est, nullius proprie est. Corpus autem ‘commune omnium bominum non est. Nam unusquis- B ve suum proprium possidet corpas, non et eseian. est, et corpus commune non * est. Eet autem oieia * commanis, Non est igitur * core pus. Eadem ratio in celoris animalibus inanimalibus- que * perspicue splendet. Disc. Haec formula idones est. Red, precor, ad promissam * argumenti uni- ein speciem, qua concluditur, nullum corpus isiew esse. Mac. Omne quod longitudine, latitudine, altitudine comprehenditur, quoniam diversis spatiis coneludlitar, corpus est. Quod autem nullum praedi- ¢torum spatiorum recipit, quoniam unum est atque simplex, nollumqne motum naturae suae per spatia Polest recipere, necessario incorparale est. Oicia autem net longitudine, nec latitudline, nec altitudine protenditur, et quoniam in suae naturae simplicitate individua permanet, incorporalis est. Nulla itaque aici, qnoniam caret spatio, corporalis est; sicut ‘allum corpus, quoniam spatits extenditur, etoia est. Duc. Hoc etiam * certa dialectics formula imaginari volo. Mac. Fiatitaque formula syllogismi conditiona- His. ta maxima propositio *: wtrum edcia corp eat? Si eee corpus est, longitudinis, tatitudinis, altitudinisque spatia recipit. O2eia autem longitu nem, latitudinem, altitudinemque**non recipit. Cor- us igitur mon est. Si aulem évpinaros, hoe est, conceptionis communis animi syllogismumn, qui om- rium eonclasionum principatum obtinet, quia ex his, quae simul esse non possunt, assumitar, audire de- Fax, aceipe linjusmodi formulam : Noh et obcie st, et ineorporalis non est. Est autem oieia, Incor- Poralis igitur. Non enim sirout esse potest, ut et oi ia sit, et inoorporea non sil. Hem : Non et oi iz est", et corpus est. Est autem oicia. Non est ‘igitur corpus. tem : Non * et eicix est, et incorpor est. Est autem stcia. Incorporal aliud esse corpus, aliud eielav. Nam oieia in genera JOANNIS SCOTT lam pracdietae argumentationis fieri necessarimm C et species di tur; corpus vero veluti tom qnod- dam in partes separatur. [lem *™ corpus in partibus suis totum non est. In capite enim, seu manibus, edibusve, totam corpus non comprehenditur. Et est majus in omnibus suis partibus simul; minus vero in singulis non simul. E contrario autem otcia tota in omnibus simul collectis, nee minor in singulis 2 se invicem divisis. Non enim amplior est in genera- Tissimo genere, quam in specialissima speci minor in specialissima specie, quam in generalissirno genere. Et ut exemplis utamur : oicia non est major in omnibus hominibus, quam in uno homine, nee minor in uno homine, quam in omnibus hominibus. ‘Non est major in genere, in quo omnes species ani- malium unum sunt, quam in bot ‘solo, vel bove, vel equo. Nec-minor in his singulis speciebus, quam simul in omnibus. Item corpus in partes potest secari, tut totum suum pereat. Verbi gratia, dum solvitur in ipsa elementa, ex quibus cocuntibus superaddita forma conficitur, totum perit. Ubi enim partes simul ‘non sunt, neque propria forma continentur, totum simul esse non potest in aliqua re acta et opere quamvis simul videantur esse naturas rerum conside- rantis cogitatione. Sed aliud est, simul esse rationa- Dili naturae consideratione *, quae omnia simut semper intellecta colligit, et inseparabiliter cowpre~ bendit universitatem '; ali quod operatione agentis, aut passione patientis, visibiliter in separa~ tione seu collectione sensibilium partium peragitur. Ratio siquidem omnium numerorum * In unitate inconcussa est, nec augeri potest, nec minui. Corpo- rales vero numeri seu phantastici et augeri in infi- ‘nitum possunt, et minui, ita ut penitus non sint. At vero oiefa, quamvis sola ratione in genera sua spe- clesque et numeros ™ dividatur, sua tamen naturali virlute individua permanet, a¢ nullo actu seu opera- tone visibili segregatur. Tota enim simal et semper ibus aeternaliter et incommutabi- it, omnesque subdivisiones sui simul ae semper in seipea unum inseparabile sunt. Atque il aliud est” quam eieiag** icam, won quantitas, sed quantum, acta et operatione, vel certae suze fragil reas segregetur partes, ipsa er ge, id est oteia, cujus est quantum corpus, im mortalis inseparabilisque sua propria naturalique virtute perdurat, Teo autem addidi, rectins corpus quantum vocari quam quantitas, qnoniam illa a quae naturalia dicuntur, dum in seipsis natu perspiciuntur, incorporalia sunt et invi Circa ipsam odeiay, seu in ipsa sola * rationis con VARIAE LECTIONES. * D incorrap mine. * commune non om. CDE.‘ ebgiz om.CDE "A er CDE; inanimatibusque om. A. ' Sie CDE; A praemissam. * A in. ropositio tunis. 11 AD aliudine Sic CDE; Axum. 1 A num. 8 A num, Corpor Sic CDE: A Itemque. "A considerations naturce. D nuttehoruin onutiunce * Sic ADS CE numerceque, WV cataliud. ™Dusice, © Sic CDE; A solo.oe ram eGectuum sunt, ut est ipsa quantitas et qualitas canta quanti et qualis, ecteraque accidentium gene 14, de quibus satis, ut arbitror, diximus, quoniam les sunt, suvs visibiles effectus gignunt. Cor- pus igiur non est owing quantitas, sed quantum ; sieut color visibilis, qui cirea corpus sentitar, non st ebeing qualitas, sed quale in quanto constitutum , coteraque:id genus. Placuit etiam * sententiam san- i patris Augnstini ex libro, quom de categoriis Ari= ‘Sotelis soripsit, nostris disceptatiunculis inserere. SH, Descripta igitur, inquit, odcia, quoniam def- wiri non potuit propter eas causas, quas superius memoravi, accitentium definitionem necessarius ordo pocebat. Quorum primum est quantum. Nee sine causa, Nam cum aliquid viderimus, id necease eat, B ut s2epedi Mantum sit, aestimare. Quantum vero on potest, nisi fuerit adhibita mensura collectum. Si ergo omissa Latituaine solam quis longitudinem vo- luerit emetiri *, longitudo sine latitudine mensurae sabjecta ypaypd dicitur ; non quod sit longitude aliqua, quae careat latitudine, sed quod solam quis metiens longitudinem capwé* metiri dicitur, Emensa vero eam longitudine latiudo dicitur ixigévun *. Sin autem et altitudo fuerit mensurae sociata , corpus euncia perficiunt. Quod tamen non ita accipimus *, remadmodum solemus accipere naturale, ne ad oiciee revert sideamur. Hoc ideo dictnm eat, ut has singu- geometricis corporibus seiamus esse in quibus hae tria separatim disereta DE DIVISIONS NATURAE. — LIBER PRIMUS. twita considerantar, et veliti quaedam causae suo- A corpus, aliud viviey, quoniam corpus a8 iquando ex ret eleia, aliqaando adhaeret ousiae, ut verum sit, ‘sing qua verum fleri non potest, sed quadain Imagi- natione figuratum ; edeia vero nullo modo corporis indiget, ut sit, quoniam per se ipsam subsistit. Satis de his dictum ease reor. D. Satis plane : sed re- sat, 8 Jeo, ut de ipsa materia formaque, quibus materialla componi asseris, pauca edisseras. Non eni practereundum est, ut arbitror ; siquidem non satis elucet, utrum:eadem forma est et quae generi subditor, et quae materiae, ut corpus sit, copulatur. 88: M. Formarum aliae in obsie, aline in qual tate intelliguntur; sed quae in odaix sunt, substan liales species generis sunt. Nam de ipsis genus praedicator, quia in ipsis subsistit. Genus namque, 8s, tolum in singulis suis ** formis est, quemadmodem et singulae-formae unum in-suo ge- nere sunt. Et haec omnia, id est, genera et formae * ex uno foute ousiae manant, inque eam naiurali ambita redeunt, Formae vero, quae qualitali attri= buuntur, in naturalibus corporibus proprie forma in geometricis autem fgurae vocantur. Oinne geometticum corpus spatiis solummodo atque Bgura, nulla vero substantia continetur. Omne siquidem phantasticum corpus " universalibus tribus_spal perficitur, longitudine videlicet, latitudine, altitudi neque. Non autem universaliter omnia corpora geo- metrica una Agura circumscribuntur. Eorum nam- que alia ex triangula surgunt figura, alia ex tetra- gona, alia ex pentagona, ceterisque in infinitum ewe possunt. In naturalibus autem inseparabiliter * C polygonis, alia ex cireulari crescunt superficie. At~ cohaerent, in quibus solo intelleetu quantitas ab iia separainr. Nam cum videtur quis de quanti- tate disputare, tanquam de odeia quid diceret, puta- tr confundere, Videsne quid summae auctoritatis mag'ster edicat? Cum videtur, inquit, quis " de ‘amtilate, hoe est, de spatiis, quibus corpus confl- tne, dispmtare, ab his, qui nibil aliud esse obctes * sestimant nisi corpus quoi vident, de ipsa oieia * dicere. Si igitar geometriea corpora, we memoriae imaginationibus Angere procuramas, im aliqna odeia subsistunt, profecto naturalia sunt, wollaque inter geometrica et naturalia corpora diffe- siyant, atque iiteo phantastica jure vocantur, nate Talia vero corpora propterea naturalia sunt, quoniam in naturalibus suis ousis, i est easentiis, subsistunt, 4 sine quibus esse non possunt, ideoque vera ioquin non in rebus nataralibus, sed sola. ratione ogitarentur ; profecto datur intelligi, aliud ease que ideo, in quantum numerus finearum ex ternario inchoans progreditur, in tantum et figurarun et su= perficierum multiplex ordo variatur. Numerus ilaque spatiorum et lincarum in geometricis corporibws quantitati depntatur. Laterom vero angulorumque ordo atjue positio, superficierumque habitudines, qualitatis proprium est, et dicitur forma geometri¢a, seu proprie figura ". Dum vero in naturalibus cor- poribus numerus.membrorum, atque di naturalibus discretionibus segregentur, liter sibi invicem conjuncta sint, perspicitur, quan- titatis proprium esse nemo denegat *, ordinem vero aigue positionem naturatium partium seu membro- rum ad qualitatem referrri, formamque proprie vo- cari. Dicimus enim ** formam hominis sursum verstis erectam, cetérorum vero avvimaliumm deorsam: versus pronam. Unde deformes dicuntnr; qui congeua membrorum harmonia carent, sea coloris pulchritn- dine privantur, quae ex qualitate ignea, quae est calor", corporibws innascitur. Nam color dicitur quasi calor mutatione unius litterae. Et forma voca~ VARIAE LECTIONES: p Refi, * Sie ADE: C mest accipiemus. © seperabilit Sic CDE: A quidem." fom, E; A form enix om. De * Sic CDE; A solo, ‘ie CHET A deneae * Sic CDE; A D corpus phantast cum, ie AS CDE color. ramme. * CDE igeravia. A epiphania. ¥ Sic ACE; D cum ridetur quis, inguit. * Sic CDE: A ovalay + Dcontemplantur.’ Sic AE; CD generis. suis Sie ADe € figurae, F. gu135 JOANNIS SCOT! tur a formo, boc est calido, conversa mum syllaba A qualtuor elementorum coitum materiam gignere, all in ma. Antiqui siquidem formum dicebant ealidum ¢, Unde et forcipes formum capientes appellantur. In urmes quoque eos, qui aaturalem membrorum regulam excedunt, quasi sine norma, id est regula, solemus nominare. Nonne vices, hoc non in numero, ec magnitudine membrorum, sed in positione Partiom corporis, luceque coloris consistere? An tibi aliter videwur? Disc. Non ut opinor. Sed quid ad propasitam quacstionem talis attineat * differentia, nnosse specto. Mac, Num praedictis rationibus inter nos est concessum, aliud esse corpus, alind oleiau? Disc. Satis, plurimumque *. aque naturali diseretione quantitas iutellectu ousiae separatur, quamvis si- quando quantitatis atque qualitatis ousiae eonventum causam materise este. Nec mirum, quoniam illoe ltet, non aliunde mundi hujus elementa, nisi prae- dictorum owsiae accidentivm concurs componi-Ignem siquidem ealiditas* ariditati, aera caliditas humiditati, aquam bumiditas frightitati, terram frigiditas ariditatt copulata conficiunt, Et quoniam praedictae qualita- tea sibimet coeuntes per ‘se apparere non pos- ‘sont, quantites subministrat eis quantum, in qno sensibiliter eluceant. Quantitas siquidem veluti se- cundum subjectusn est post eieiay, ideoque * in or- dine categoriarum prima peat eam ponitur, quoniam sine quamitate qualitas nescit manifesta fleri. Si itaque elementa quantitate qualitateque fluut, et Limet adhaeceant, ila ut odsia subjectum quan- B corpora ex elementis , ex quantitate igitur et quali- titatis sit et quanti, ipsa vero quantitas seu quan- tum, aceidentia sint ousiae : nonne luce clarius est, iliam esse formam, quae in ipsa eieta, non ut ens, sed ut idipoum* ei, prospicitur, aliam, quae ex qualitale quantilati adjuncta corpus effi- cit perfeclum? Disc. Jam video, quo tendis. Mas. Potasne, me velle formam essentialem materiae audjunctam naturale corpus eflicere? Disc. Ne id qui- «tein; immo vero nolle to video. Mac. Dic, quaeso, quomodo? Disc. Ex praedicta formarum differentia, ousiadum scilicet qualitativarumque, videris mibi on aliud suadere, nisi eam formam, quac species qualitatis est, materiae superadditamn corpus, cui cola subsistit, perficere. Haec etenim tria in om- nibus naturalibus inspiciuntur corporibus: ebsia, solo semper intellect liter apparet. Quantitas tate corpora sunt. Mac. Quoniam igitur video, te intentionts nostrae finem acute perspexisse, dic, oro, num Ubi haee divisio formarum in duas species diversi generi licet atque qualitatis, rata essa videtur, necnet Disc. Rata quidem, verique similis, licet non sine animi mei scrupulo hane re- Uonabilem esse concesserim. Etenim ‘* facilius mihi suaderes, formam substantialem materiae ad- jectam natorale corpus constituerc, quam qualitati ‘yam. Causam siquidem consti dictis namque rationibus cellectam opinor, qualita- tem non solum materiae, verum etiam © formae causam esse; excepto, quod materiam mixta quanti- tati efficiat, formam vero per se sola materiae su- perfundat, Non quod nescierim, uaam causam multos ex se effcctus producere, cum videam, ex uno, igne ‘vero et qualitas ita invisibiliter sunt in odgia, ut in calorem simul et lucem erumpere, ipsamque Jucess quautum et quale visibiliter erumpant, dom corpus causam splendoris et umbrarum esse. Quid dicam? scusibile inter se conjunctae compouunt, Si enim Quanta diversa corpora una eademque flunt materia? goometricum corpus, cui nulla subest oieie, sola Una forma in quot multiplicatur nuineros et cetera \uantitate spatiorum, linearumque, qualitatisque hujusmodi. Atque ideo oieias ipsam formam mate- torma, quae Ogura diciur, rauonabiliter constare rise eri putarim ", non autem ejas accidentia. brobatur : quid imnpedimenti est, at naturale * cor- Mac. Miror valde, cur tama cito, quae paulo ante rus, cui virtus ousice ad permanendum subsiat, inter nos ad purum deducta sunt, tua labuntur me- quantum manere valet, ea forma, quae ex quali- moria. Considera itaque diligentius, alque eadem Sale eat, adjects quantitati, quae ex materia assumi- previter repetamus. Dise. Praesto sum "; repete. tur, perfici non * dicomus? Nen enim aliudlesuadere Mac. Num ineoncuese inter nos. convenerat, odaiay Aestimo, quam ut cognoscamus, quatluor mundi y incorpoream esse? Disc. Convenerat. Mac. Atqui hujus elementorum iu se invicem concursu contem- nendum oblivioni te dedisse aestimarim, quaatitates Perantiaque materiam corporum eri, cui adjecta qualitatesque, quantum in scipsis cogitantur, in- qualicunque ex qualitate forma perfectum corpus corporeas esse, et nen in alio subjecto nisi in ebcia, efficiur. Non enim mihi ebsiat", quod mulis. Vi- cui accidunt, subsistere, et inseparabiliter in ea demurnamquceis contra nosmet agere, contrariaque manere. Disc. Hoc quoque firmiter obtineo. Mac. et nobis adversantia Grmare, dicentes, aliquando Num itaque probabiliter dicendum est, omne, quod YVARIAE LECTIONES. * Sic CDE. A obtivent. * D plurimum ad ipsum; id om, D. °* Sic CE; D natn ra *Sie CDE, nonom. A. 7 Sic At ;CE caliditatis, *Dideo. D ex quan- tate et quaiitaie igitur. "esse om. Aa" Sic CDE; A puarens, sum om. D. NOTAE. © Janmes Scotus recte observat. Gf. Festus v. forma et formucales ; Varro apud Non. c, $2 r. 32.ar quantitate et qualitate confcitur, hoc est quantum 4 et quale, nen aliunde constitutionis suze causun accipere, nisi ab ipsa odcia, cul naturaliter ipsa quantitas et qualitas veluti p ima accidentia maxi- maque probantur aecidere, et sine qua on possunt* ease? Quiequid enim ex his, quae in fonte progreditur, cur non ad ipsum fontem referatur, non habeo; praesertim cum ia quantum odeia ct, nulla. modo visibiliter tractabiliterque ac. spa tose valeatapparere. Coucursts vero aeeidentin, qaze ei insant *, vel cirea eam intelliguntur, sen- tibile quoddain spatiosumque per generationem po- test creare, Quantitas siquidem et qualitas quantum etquale inter se conjungunt. Quae duo sibi invis |, modo quodam temporeque generationem ‘corpus integrum ostenduat, Cetera enim his superaddita esse videntur. Uaee enin lougitudinis protenditur *, latisudinisque, altitudi- nisque, quale sit, rectaene formae atque lumanae, ptonaeve atque bestialis, quo tewpore genilum , qvore modo definitur *. aque in se locatur, ne in firitum sit, sed unum aliquid in suo genere terini- natu, aec, ut diximus, in corporibus nostris pri- mordialiter inspiciuntar. Extra vero haec altiori consideratione oteiay, quae est formarum substantia~ lium origo, contemplamur. Dieimus enim, hoc corpus tel boe, cujus ousiedis, id est, substantialis formae esi? Ulrum humanae, an equina \jusve irra- C Fouabilis animalis intra osiay comprehensi? His Gaim nominibus non auisalivm corpora, sod aub- antiales eorem formae appellantur. 34. Tria siquidem discrete debeinus cognoscere, ive de nobismetipsis cogitantes *, sive de aliis an malibus: Quid sumus? Quid nostrumn est? Quid circa nos? Nos sumus. substantia nostra, quae vitalis algue intelligibilis est, supra corpus omnesque ejus ‘seasus visibilemque formam. Nostrum est, non au- tem nos, corpus, quod nobis adhaeret, quanto, et quali, ceterisque * accideutibus compositum, atque sensibile, matabile, soluble, corruptibile;nihilyue slivd esse verissimum est dicere, quam sensu tastrumenia vel sedes, quae a Gravcis vocantur™ diateripia, id est wichistoy rapia, sensuum custo- D dize*. Dum enim anima incorporea sil, suasque ope- Tationes per seipsam sine scnsibus aperire non est, sensusque ipsi non nisi in sedibus quibusdam ‘exsiodiri valeant, maturae conditor corpus ad usus snimae condidit, in quo sua quasi quaedam vehicula, deat, sensus costodiret. Circa nos sunt omnia scusi- DE DIVISIONE NATURAE. — LIBER PRIMUS. 496 Dia, quibns utimur ; wt Sunt qcattvor mundi hyjus elementa, corporaque cx ¢is composita, Non enim Possunt permanere. idem pascuntur, humore potantur, acre inspirantur, igne caleGcantur. Duolus erescunt * et duobus ut vivant admi~ 1@ : duo patinatur in corpus terra et aqia ; duo operantur offieiuam conflantia, aer et ignis. Ignea siquidem jus sedes io corde est, cibi potusque sub- tilem per occultos poros in diversas corporis partes it, fac ulentum in secessum discer- ito extinguitur, ac sine mora totum corporis aedi- ficium solutum collapsumgue rigescit, frigore vim ea- loris superante. Sed de his alins disserendi locus est, 88. Disc. Hace probabiliter accipio *, Sed mecum tractare nou desino, qualiter baee sibimet possunt convenire, quomolo incorporales res per se alqug invisibiles suo concursa inter se invicem visibilia corpora efliciunt, ita ut nihil alind sit materia, oul- ruin, quae solo sapientiae comuitu considerantur, i aliquo contempera- im"; prnesertim magnifico Boethio, mo utriusque linguae philosopho, in libris suis de Arithmetica talia asserente : Sapientia ext rerum quce aunt, suigque immutabilem substantiam sortiun- tur, comprehensio veritatis. Esse autem illa dicimus, ‘quae nec intentione crescunt, nec retractione"* minuun- tur, nee variationibus permutaniur, sed in propria temper vi suae ae" naturae subsidiis nixa cv:stodiun Hacc antem sunt qualitates, quantisates, formae, mar gnitudines, parcitates, aequaliiwies, habitudines, actus, dispositioncs, loca, tempora ", et quicquid adunctum quodam modo corporibus ine @ ipa quidem natura incorporea sunt, et inmutacis substaniive ratione vigentia, participatione vero corporis. permu= antur, ef tactu variabilis rei in vertililem incoustun- tiam transeunt. Huec igitur, quoniam, ut dictum est, natura imnutabilem aubstantiam vingue sortita sunt, tere proprieque este dicuntur. 56. Num ex hac sententia aperte * aatur intel aliud esse materiam corpusque ex ea factui, aliud quantitatem et qualitatem, cetcrague, quae sola con~ templantur sapientia, immutabilanque naturae su virtutein semper custodiuat? Materia vero corpusque, quibus accidunt,, variabili permitatione diversa in- constantiaque sunt. Quid enim? Numquid veri videtur, si ex quantitate et qualitate ceterisque ralibus accideutibus sibi invicem copulatis materia yatue YARIAE LECTIONES. * Sic ACE; D cugitantes om. D. * Sic CDE; A id est sensanm custodia. ACE; D ac potu cibogue. "3 Sic CW! contuitw. * Sic D; C retractatione (punct. a. mi. subj torpora ** 4 a parte. quae in cis sunt. * Sic CDE, A protendaiu. Sic ADIL; C ceteris {que "Sie CDE: A hujus mundi, + A Probabiliter accipto hace. * Sic CUE: A defi. 1 Avocwur, * Sie CDE: A vel- cresenat et om. D. "Sic 4 Sic BEDE; A contemperata. CAC, se om. DE. m. ). jy EL retractatione.19 subsisteret , necessano et Nam quod # de causis intelligitur, eur non etiam de effectibns * earum intelligatur, ut, quemadmodam tates et quatitates eeteraque similia solo animi in axpiciuntur, ita et materia et eorpns non aensibus corporeis, sed intellectnt suecamhant? Nunc ‘ero formatam materiam. qna® corpus efficitur—nam ‘ino intelligihifis est—sensn corporeo per- titatem vero et qualitalem solo intel ectu videmus. Quomodo igitar quantitas et qualitas materiam longe ab eis distantem possunt* conficere? Mic. Acute admoduin fatso argumento falleris, aut alios fallere vis Sed uirum tu ipve de his dubitas, an aliorum de hisdubitantium personasarripis, adie Ignoro. Disc. Utrumque in meipso perspicio. Nam’ et ex alioruin persona, q fant haesttant, aut penitus ignorant , haee proponere ccuravi; et meipsim non adhe tantae puritatis in bis inquiram, igitur est *, ut opinor, ratione et a ctoritate, ut haee ad purum dignoscere valeas. His enim duobus tota virtus invenlendae rerum verita- tis constituiiur. Disc. Utendum sane. Haec enim a multis quaesita sunt, paucis? vero * reperia. Mat Haque, quid tibi videtur de ipsa materia, ex q formata corpora flunt, num * per se, dum sit infor tmis, sens an ratione consideratur? Disc. Ratione * profecto; non enim audeo dicere sens, Nam mate- ria forma carens nullo sensu corporeo potest atting Sed vide, we diutius de ti moramur'*, cum altiora ad consi- derationem sni nos invitent. Disc. De hi inter nos puro mentis int t arbitror sollicitum te faciain, De eo antem quot altiora ad considerandum nos invitant, ‘enim altins sit ra- * informis Primitusa Neo * conditae sunt, connumeranda etiam * inter sequentes causas , quae ex primord ibus nascuntur ; num in his, quae sensibus ineum- dunt #, an in his, quae intellect 1 ulrum definiri possit, dum adhue inflnita est; an tim inflnita deniri potest ; quod rationi videtur esistere, cum a sanclis Patribus ad purum dedu- ‘clum sit, duo solummodo esse, quae nullo modo deGiniri, Deum videlicet atque materiam. is informisque, quoniam a nullo formatur, dom sit forma omniun, Materia JOANNIS SCOTT immotabills esset? A similiter informis infinite ; aliunde enim for- non immerito de talibus B formari nequeant , terum nos Interroges. Nam © ny mari indiget finirique, dum per se non forma, sed formabilis sit. Et baec similitudo cansae omnium, ex qua, et in qua, et per quam, et sd quam omnia sont, et ipsins eausae informis, dico autem mate- riae, quae ad hoc creata est, ut ea, quae per se m8 attingi non possent ", quodam modo in ea sensibiliter appareant *, @ contrario inteHligitur. ‘Nani summa omnium causa per exceHlentian omnium formarum fniumque informis est atque infinita. Non enim solummodo forma omniam est principalis, sed plasquam forma, omnem formam superans, omneque formabile et informabile formans, Nam et eornm, quae formiari possunt, forma est, quoniam eam aut appetunt, aut ad eam converiuntur. Et eoram, quae propter suae excellentiam natu ne, proximamque'ei, videlicet causae, similitudinem {informitas est. Siquidem ipsa informitas eoram, quae Informabilia sunt, non ideo diciwur informitas, ut omni forma careat, sed quia omnem formam sensi- bilem intelligibilemque superascendat. Aique ideo ipsa omnium causa et firmari et negari solet , uti de a sic dicatar, forma est, forma non est, inforu.itas est, infermitas non est. Quicquid enim de ipsa prae- dicatur, et Grmari et negari potest, quia super omne, quod dicitur et intelligitur et non intelligitur, est. Materia vero Informis vocatur por privationem * omnium formarum. Ab ea siquidem nibil formatar, sed uiversas innumerabilesque reeipit formas. Mac. Non Jonge distas a vero. Num igitur materia infor- mis, quoniam solo mentis oculo, ratione dico, perspi- citur, necessario eain incorpoream esse seque- tur? Disc. Ne hoe quidem negare ausim. Mac. wr incorporea est. Disc. Est quidem; meo- que judicio conclusum me esse video. Mac. Visne, hoc auctoritate roborari? Disc. Valde; et, ut Gat, posco. 87. Mac. Multos de materia disputasse reperimus et mundanae, et divinae sophiae peritorum; sed Paucorain testimonio uli sat est. Sanctus Angustinus in libris Confessionum informem materiem ** esse asserit mutabilitatem ** rerun sau > Onan formarum capacem. Cui assentit Plato in Timeo, similiter informem materiam esse dicens formarum capacitatem. Wis ambobus sibimet consentien potest si Mutabitias rerum muta- filium capax omnixm formarum informis tmateria ‘ext, Sanctus Dionysius Areopagita in libro * de di- vinis Nominibus materiamn dicit esse ornaiee et for- ‘mae et speciei participationem, quibus sine ™ per se informis est *" materia, ot im mullo anbelligi potest. Ac sic secundum Dionysium potest colligi VARIAE LECTIONES. * Sie ‘CDI jam nihil ie CE; Ane i. tom Sic ACDE.” # A inteliectibus, 1A apparerent. * Sic COE: * Sic AD; CE mutabilem, * * est um. 3 A effecte. "neue. ‘anateriam, form libris. * Sic DE; A quae, G quam. + Sie CDE; Ava pauch, moremur. D nam. i. 4. 47 A et infinita, i A formari et formare possunt. ** D praesaricationem, *2 4 Sic CE; A sine quibus; D quibua per se si * Sic CDE:A possit. * Sic * gero om. D. * num om. A. "96 quaniom. "Aadco. Sic CDE; A formata. Sic CDE; moremur.mo enatus et formae et speciei participatione caret, materia non est, sed quaedam Informit tae que infornis materia mutabilitas sit formarum ca- par secundum Avgustinum aigue Platonem,, sive informitas quaedam, speciei, formae, ornatusque Participatione carens secundum Dionysium , non egabis, ut arbitror, si quodam modo intelligi potest, 00 * nisi solo intelleetn percipi. Disc. Jam dudum hoe inconcusse dedi. Mac. Quid? Ipsam speciem, formamque, ornatumque, quorum participatione in- formitas illa praedicta seu mutabilitas in materiam vertu, putasne aliter nisi mentis contuitu conside- rari? Disc. Nullo modo; nam de forma et speci sine quibus nullus ornatus fleri potest, omnino in- corporea esse praedictis rationibus, satis est actum. ‘Mac. Nunc itaque vides, ex incorporeis , mutabili videlicet informitate formarum quidem capaci, ex ipsaque forma quoddam corporeum, materiam dico corpusque, creari. Disc. Plane video. Mac. Concedis jlaque, ex incorporalium cuitu corpora posse fier}. Disc. Concedo ratione evactus, 58. Mac. Aiqui dum haec ita sint, necessario {aieberis, corpora in * incorporea posse resolvi, ita ‘Worporea® non sint, sed penitus soluta. Incorpo- ea vero naturali suo eoncursu mirabilique harmoi Mia corpora conticiunt, ut naturalem tmmobilemque vigorem nullo modo desi imilitudine wtamur, ex neque tamen lux ‘Beque corpus in umbram movetur; umbra vero dun soivitar, in causas suas, corpus videlicet aique lu- om, intelligivar redire. Umbrarum siquidem causam corpus lucemque esse vera ratio educet, in quibus ‘ataraliter silent, dum in nullo loco apparere valeant Propter undique eirca corpora circumfusam luminis clritatem. Errant enim, qui putant, umbram perire, um sensibus non apparet *. Non enim umbra nihil ext, sed aliquid. Alioquin non diceret Seriptura : Et rocavit Deus Iucem diem , ot tenebras nociem. Deus hamque non nominat, nisi quod ex ipso est; nequ 0 loci altitudo theoriae aufert veritatem historiae. Ibi siquidem secundum rerum factarum considera- tionem non aliud tenebras noctemque accipimus, ‘si umbram terrae solarium radiorum circumfu- sione factam instar coni, semperque globo lumini sppositam, Eademque ratio est in minoribus. umbrie, {raliconque lumine corporibusque projectis , seu finite sea infinitae sint, et qualiscanque formae ‘int, Non mireris itaque, ex incorporalibus caus arpora creari , inque easdem iterum resolvi,, ipsas ‘Yero causas ab una eademque rerum omnium crca- tice creatas procedere. 59. Ex forma enim omniam , unigenito videlicet DE DIVISIONE NATURAE. — LIBER PRIMUS. et ormatus et formae et speciei participatio, quod A Patris Verbo, omnis form: x2 ive substantialis, sive quae ex qualitate assumitur, materiaeque adjuncia corpus generat, creata est. Ab ipsa qnoque omui informitas. Nec mirum, ex informi fornia per excel- entiam informitatem, quae est formarun privatio, conditam monogena, sed et solum quae sunt unius, sed etiam * quae sunt di vorsi generis, et non soluin quae per excellentiam, ted etiam? quae per privationem dicuntur esse vel non esse, ab eodein fonte omnium manant. Quid igi- tur? Num jam tibi clare lucet, non sine * ratione a nobis dictm esse, ex accidentiun concursy corpora fieri, auetoritatem sancti Gregori Nyssaei sequen- tibus *, cum vidleas alios, sive graevos, sive latie B nos auctores, ex incorporalibus. asserere corpora fieri? Ideoque praedicii patris Gregorii sententiam disputationi nostrae placuit inseri. Ait enim ia libro de Imagine, adversus eos, qui dicunt, materiam Deo esse conelernam, agens : Neque exira ea, quae con- sequenter inventa sunt, de materia susceptio illa fer tur, quae ex intellectuali et immateriali eam subsistere profert. Omnem siquidem materiam ex quibusdam qria- Jitatibus consistere invenimua; quibus si mudata fue- rit, perseipsam nulla ratione comprehendetur. Atjul unaguaeque qualitatis species * ratione subjecto sepa- ratur, Ratio autem intellectualis eat quaedam et ini or- poralis theoria; ulputa proposito quopiom animali sew ligno in theoria, seu aliquo alio materialium conatitu- tionem habentium, multa circa subjectum secundum intelligentiam divisione intelligimus, quorum uniuscu~ jusque ad id, quod consideratur, inconfuse habetur ra- ‘Alia siquidem coloris, et alia iterum quantitatis, et alia intelligentia see cundum tactum proprietatis. Mollities enim et bicubi~ tale ", cetera etiam corum, quae dicta sunt, neque sibi invicem, neque corpori secundum rationem commit centur. Nam in wnoguogue horum speciulis, justia quam edt interpretata, intelligitur causa; multi ‘earum, quae circa subjectum theorisantur, alteri Utati permiscetur. Si ergo intlligi gibilis etiam soliditas et quantitas, et cetera tafium apecialitatum. Horum autem unumquodque si subla- tum fuerit subjecto, omnis ratio corporis simul sulve- tur, Consequens erit, quorum absentiom solutionis corporis causum intenimus, horum concursum mate~ rialem naturam creare assumere ". Ut enim non est corpus, cui res, id est odvia, et figura, et soliditas, et distantia, et gravitas, celerague specialitalum non ad- sunt, horum autem unumquodgue corpus non est, sed alterum quid praeter corpus seorsum incenitur : sie conversim, ubicungue, quae dicta sunt, concurrerint, corporalem substantiom perfciunt. At si intelligsbilis eat apecialitatum inselligentia, intelligibilis quoque na- VARIAE LECTIONES. © in om. C. * Sic CDE; A et. "Sic CDE: A * Sic AD; non_om. CE. mm. A. ¢ Sic CDE; A et Sic CDE; A species quasitati ereare et assumere. * D corp "Sic ACE; D_non_ nisi, @ subject * Sic CE; etiam CDE sequentes. Sic CD ora. * Sic CE; AD appareat. "Sic CE; Det cubitale.B05 JOANNIS SCOTI Bos ura Deus dicitur', mil inconsequens, ox incorporali A haesitet, rudibus tamen, et ex ** inferioribus ad supe- natura has intellectuales occasiones ed corporum g nerationem * substitutas esse ab intellectuali quidem natura intelligibiles substituente virlutes, harum vero -ad se invicen concursu materialem naturam in gene-" rationem adducente, 60. Nuin itaque vides, maximum furtissimnmque Praedicti magistri argumentum eufliceret Si eni aliud esset-corpus praeter aceidentium obeiag con- ‘cursum, subtractis elsdem in seipso per seipsum sub- sisteret. mm omne subjectum per se subsis- tens accidentivm non indiget, ut sit, sicwt ipsa vieia. Sive enim accidant ei, sive non accidant; sive fn ea sint, quae sine ea esse non possunt, sive abea eceilant, quae ab ca segregari possnat, sen sola cogi subsidiis semper immutabiliterque subsistit. Corpus autem subtractis aceidentibus nullo modo per se subsistere potest, quoniam nutla substantia fulcitur. Nam si quautitatem a corpore subtraxeris, corpus non erit; spatiis enim membroram numeroque con- tinetur. Similiter si qualitatem ab eo dempseris, de- forme * remanebit, et nihil. Eadem ratio in ceteris ac- cidentibus, quibut corpus contineré videtur, eontem- plonda est. Quod igitur sine accidentibus per se non potest subsistere, nihil aliud inteltigendum est prae- ter eorundem acciilentium concursum esse. 61. Quid ergo mirum, ant ration’ contrarium , si similiter aceipiamus, magnifienm Boé:hinm non ali aliquid* variabilem rem intellexisse, nisi corpus mate rrale, quod ez concursu earum rerum, quae vere sunt, tot ait ipse, constiruitur? Et dam i tur, mulabilitatem quandam pati necesse est. Nec hoe * mirum, si? aliter res per se immutabil mentis contuitu persyicientur® in sua simpli aliter sensu corporeo in aliqua materia ex concursu earum facta compositae, enm videamus ea, quae Der se simplicia sunt et incorruptibilia , compositum ‘quoddam atque corruptibile inter se coeuntia perpe- trare. Cui * enim ineognitum sit, bane motem ter- yeni globi ex quattuor simplicibus elementis esse compactam, quae quidem corruptibitis solubilisque -dum sit, ea" tamen elemenita, ex quibus confleliur, in gua simplicitate insolubili permanent? Et hace in ‘omnibus fere corporibus communiter speculatur ra- jone, seu actu et opere > suis naturalibus B phoram ora rationis iter carpentibus, utilia esse non ain igo. Dec, Nullo moto ambigendam, et hoe in meipso er-picio; perge * ad cetera. 62. Mac, Duae categorise contemplation restant, ni fallor : ageudi videlicet et patiendi, Nara dispatantes de loco, quaedam de tempore, quantum praesemtis disputationisnceessitas exigebat, discussimus. Dise. Nil nunc amplins de (empore deque loco ate quaere, Suffciwat enim, quae de his dicta sant. Nam si de Singulis omnia, quae ratio consieratl appet dixerit, aut vix, aut nuflum fem disputatio f Mac. Considera ilaque, num aetiopassioque proprie de Deo praedicantur, an, sieut ceterae calegoriae, per metaphoram dici aestimandim est. Btsc. Per neta- ine. Quid enim? Nunquid arbitrandum est, has duasaliarum regulas excedere, cum mimoris: virtutis videantur esse? Mac. Dic, quaeso, quid tibi vi- detur, movere ct moveri, nonne agere est et pati? Disc. Aliter esse non video. Mac. Similiter,ut opinor, amare et amari. Disc. Eadem regula collignntur. Haee enim verba, suique similia, activa et passiva esse, nemo artiumliberalium peritusignorat. Mac. Siigitur hace" verba, sive activae, sive passivae significatie- nis sint, non jam proprie, sed translate de Deo Praedicamur, et omnia, quae translatepraedicantor, ‘non revera, sed quodammodo de eo dicuntar, revera neque Deus agit, neque patitur, neque movet, neque movetur, neque amat, neque amétur. Disc. Haec pos- trema couctusio non parvae indiget considerationis, C Nam huic, ut opinor, tolius sacrae Scripurae san- Clorumque Patram reluetari videwur auctoritas. Quo- ties enim, ut nosti, sacra Scriptura Deum manifesto tint agere et pati, amare et amari, diligere et diligi, videre et videri, movere et moveri, cetara- que id genus? Quorum exempla quoniam innumera sunt, passimque quaerenti ocenrrunt, ne nunc prolixitatem gignerent "7, placuit practerire. Satisyue hoe uno evangelico wtenlum est exemplo : (Qui ail:- git me, diligetur a Patre meo, et ego diligam exze, et ‘manifestabo meipsum illi *. Sanctus itew Augusti us in Exemcro suo de divino motu disserens, hhaec verba prouilit : Spirins quidem creator movet deipsum sine tempore et loco, movet condituss spirs= tum per tempus sine loco, motel corpus per tempus et tio. Ae de his satis dictum aestimno.Disc. Satis profecto; D foeum. Si itaque agere et pati de Deo, ut pracdixi- « et jam ad reliquarum categoriarum the deundum esse video. Nam de his diut sninus considerantium rerum naturas esse, dubiam ton est, Ac per ' hoe meue tarditatis in multis me padet et poenitet, Mac. Non te pndeat, nec poeniteat. ‘Quainvis enim haee ", de quibus disputamus, tam Pracelara sapiemibus sint, ut eorum nullus in eis mus", nou revera, id est, non proprie praedicantur, sequitur, nec movere, nec moveri. Movere enim agere est, moveri veto pati. om si nec agit nec pa- quomodo dicitur amare omnia ", et amari ab ‘omnibus, quae ab eo facta sunt? Amare enim motas quidam * agentis est, amori vero patientis; et causa et finis est ™ motus. Sed hoe dico usem publicurn YVARIAE LECTIONES. - * Sic D; dicitur om. CE: * eorundum om. D. - ® Sic ADI tur. * CD Cust. Sic ADE; C et * Sic CDE; que} om. D.Sc ADE: ‘A sed perge. ie CDE; A ura Deus om. D. * Sic CDE:_A generationes € aliquid alind * hoc om. D. "Sic CDE; A se A propler. ic AD; AE x AD iterwmn: E igitur, SieUDES quidem om, Av * est om. De + Sic CDE; A deformis. * Sic CDE; A perspicitun- * haeccom. A. "Sic CE; pro ¢t ex A at- esse. haecom. A. ‘" Sic EDE; C geme- * Sie CDE, A prius diinus.895 DE DIVISIONE ¥, sequens. Nam si quis diligentius rerum inspexerit, oaturam, reperict, quod mulia verba, quae eum sola vocis superficie activa esse videantur, intellect 1m habent signifieationem , et @ con- ies actum sig:ifeat. Nam qui ligit, ipse fatitur; qui vero amatur vel » agit. AL si amat Deus quae feet, profecto 10 enitn amore movetur. Et tur ab bis, quae amare possoat, sive selaat, quid amant, sivenesciant, nonne apertum est, quia movet? ius ca movet. Quo- F neque movere, neque moreri, ne ‘ideatur agere el pati, per meipsum considerare ne- ‘queo. Ac per hoc lnjus quaestionis aodum solvas,, cabuixius postulo. Mac. Pylasne, in his, qui agunt, aliud esse agentem, aliud posse agere, alind agere, -anunums idemque? Disc. Non unum esse opinor, sed tria quaedam 2 se difereutia. Amans enim, hoc est, i dam certae ac definitae ‘est pérsonae ', cui accidit quaedam potentia, per quam potest agere, sive agat, sive non. Si vero ipsa anbstantia per ipsam poteutiam se moverit, ut* ali- aid agat, agere dicitur. Ac per hoc tria quaedam Videntur esse, substantia videlicet, cui inest agere Posse : cujus possibilitatis veluti cujusdam causae effectus est in aliqua re agere, sive ipsa actio reel proca sit, id est, in eandem redeat, seu in alteram Iranseat personaia. ‘Mac. Recte dixcornis. Quid Ubi videtur ? Nonne ea- dem discretio est observanda in co qui patitur, ut aliud sit patiens, aliud posse pati, aliad ipsum paui, sive a seipso quis patiatur, sive ab alio? Disc. Eadem profecto. Mas. Haec igitur tria ot in bis qui amant, et in bis qui amantur, ejusdem naturae noo sunt. Disc. Nom sunt, ut opinor. Alia siquidem natura est sub- occivlentium. Nam qui agit vel pati- tur, substantia est. Posse aulem ager vel pati, et ipsum agereet* pati accidentia sunt. Mac. Miror, quo- modo eorum, quac in praedictis ratiocinatiopibus et quaesita et inveota, ut arbitror, et definita sunt, ob- fitus es. Disc. Admone, precor, et, quae sunt illa, in ‘memoriam revoca. Nam me visio memoriae, quod est olivia, negligentem abliviosumque esse non denego. Mac. Recordarisne, collectum conclusemgue # nobis, fuisse, obcian, Sivauer, Ivigyiay, id est, easentiam , ‘ut saepe diximus, virtutem at operationem, trinita- tem quandam inseparabilem incorruplibilemque no- strae nalurae esse, quac sibi invicem mirabili natu- rae harmonia conjuncta sunt, ut et tria uum sint, et unum tria, neque veluti diversae naturae suut, sed unius atque ejusdem, now ut substantia ejusque aceidentia, sed quaedam essentialis unitas substan- Aialisque diffcrentia trium in uno? Disc. Recordor, 2c Geinerps nunquam oblivioni tradam. Apertissimam VARIAE SCE personae est * Sic CDE; Aw. 0. D et illague in. IE; A obstrepit. CDE; A vere, quae. ie CE; AD suis, A itaq CE; quasi om. AD." ATURAE, — LER PRies. 596 A namane conditoris imasinem old Jere, stultie simum est atque mise:rimam. Sed quorsumisthace’, nondum vileo, nisi forte, quia tria quaedan a se invicem diserepantia, dum a te interrogatus respon- derim, unui quideu secundum su duo vero secundum accidens esse, quae tria priotibos tridus longe videntur abesse. Ac per hoc aus Ua tris, quae diximus oniag ejusdemque substantiae esse! sola vereque* sunt, id est essentia, virlus, et ope Fatio; quae vero mme # me addita sunt, id est sub stantia cum accidentibus, possibilitale videlicet agendi, ipsivaque possibilitatis effertu, quod ost agere, superflun esse ? nullaque ratione roperta ar- bitrandum ; aut @ contrario ; aut etiam, quod re- liu dicendum mihi videtur, et haec et illa* * in B natura rerum sunt, suisque * naturalibus differentiis discernuntur. Sed utrum ita concedendum, neene, tuo judicio decernendum commitio. Mac. Quod novis- simeposuisti, rectae ration’ videtur convenire. Quis- quis enim dizerit, essentialem trinitatem, essemtiam scilicel, virlutem, operationem, inconcussam incor- ruptibilemque omnibus inesse, et '¥ maxime ratio- nabilibus intellectaalibusque naturis, # veritate, at ‘opinor, non recedit. Quae trinitas in omnibus, qui~ bus inest, nec augeri nee minui potest, Sequens vero trinitas veluti praecedentis trinitatis eSfeclus quidam intelligiur case. Non enim veritati obstrepat , ut zestinmo, si dicamuus, ex ipsa essentia, quae una et tuniversalis in omnibus creata est, ompibusque com- ; munis, etque ideo, quia omnium se participsotim eal, nullius propria dicitur esse, singulorwm se par- Aicipantium quaulam propriam substantiam, quae nulls alicujus est, nisi ipsius solummodo, cujus est, naturali progressioneemanare. Cui etiam substantiae propria possibilitas ixest, quae aliunde non assu tur, nisi ex ipsa universali virtule ipsius pracd uuuiversalis ef essentiao et virtulis. Similiter de pro- imag et substautiae et po- testatis dicendum, non aliunde descendere, nisi ab ipsa universali operatioue qjussem universalis et es tutis, Nec mirum, si haee tria, quae in rantur, quasi " quaedam accidentia praediclae universalis trinilatis dicantur esse, pri- moeque apparitiones; quandoquidem ipsa per so unum» sit, et in omnibus, quae ex ea et in ea exi- stunt, incomuutabiliter permanel, nec augeri nec minui, nec corrumpi, nec perire potest. Uae vero, quae specialissime i possunt et tuinui, multiplicterque variar. ‘ones similiter participes sunt univ et virtutis et operstionis. Alii enim plus, a Nallus tamen participatione ipsius penites privatur. Ipsa quoque in oranibus participantibus se una atque eadein permanet, aullique ad participandum ve plus ECTIONES. * Sic AD; CE vel. D “Corr; ACE isthac; D istte 5 Act illa, quae etom. A. Sigror aut minus edest, Sicat lux ecalis. Tota enim in A namque loci temporeque a singulis est, et in seipsa, Augeri autem, vel minui, yids defectus sen profectus est participatio- leoque non irrationabiliter aecidens esse judi- 165. Nam quod semper id ipsum est, vera substan- ‘ia recte dicitur; quod vero variatur, aut ex muta dilitate instabilis substantiae, aut ex participatione accilentium, sive naturalinm sive non naturalium, procedit. Et ne mireris, quaedam aceidentia substan- lias dici, quoniam aliis accidentibus subsistunt, dum ‘des, quantitati, quae sine dubio accidens substantiae st, alia accidentia accidere, ut est color, qui circa quautitatem apparet, et tempora, quze in morosis rerum motibus. intelliguntur. Est enim tempus mu- tabiliam re dimensiv. Disc. tn hoc nosirge intention erepat finis, wt arbitror. Sed breviter lucideque de hac reruin postrema eonsideratione det Mac. Trinam rerum intelligentiam, hoe est ‘virtutis, operationis inmmutabilem subsistentiaun! fir- mumque fundamentuin rerum a conditore omaium constituium ponamus, si placet. Disc. Ponendum arbitror. Mac. Deinde illa trinitas, quae in singuits cousiderari potest, et a prima trinitate essentiali procedens, veluti praecedentis causae eflectus, ejus- que primordiales mots, quaedamque primordi acidemia pensanda est, ut video, Disc. Hoe * quo- que fatendum, Mac. Quicquid a quentibus, sive interius sive exterius, liter, sive quibusdam evenientibus * acide ti accidens accidentium fleri videtur, Disc. Huie liam conclusioni non resisto. Nam cum sint secun- dum Aristotelem decem genera rerum, quae cate- goriae, ld est, praedicamenta dicuntur, et huie. divi- sioni rerum ingenera nullumGraecorum vel ‘Latino rum obstare reperimus*, sed * sub uno genere om= nes primas essentias, quas Graeci oSeiac appellant merito, quia per se sunt, et nullius indigent at sint , ‘ic enim a conditore omnium veluti quaedam immu- tubilia fundamenta stabilitae sunt’, conclusas esse videmus : et ad similitudinem principalis omnium causae mirabili incommutahilique sua trinitate sub- sistunt, hoc est, ut saepe jam dictum, esseatia, vir tule, operatione, cetera vero nove genera acci- deutia esse dicuntur. Nee sine ratione. Non enim D per se, sedin praedicta essemtiali trinitate subsistunt. ‘Nam quod a Graecis locus et tempus appellanur, dy dmv, hoe est, sine quibus cetera esse non pos- sunt, non ita * intelligendum, ut inter ea, quae si Joco et tempore non valent subsistere *, substantiae lis lla tinitas praedicta reram computetur. Ea JOANNIS SCOTT moraemotusque certa rationabilisque B tis esse? Disc. Null i vel- C Et hoc datum est. Mac. Summa igi 508 ut subsistat, non eget, dum per seipsam ante supraque tempus et locum conditionis suae diguitate existat. Sed novem genera, quae solis accidentibus attribuuntur, ita ab auctoribus divisa sunt, ut ipsa accidentia, quae pri- mordialiter in essentiis conspiciuntar, mox vertam tur in substantias, qui jis aceidentibus sub- sistunt. Prima siquidem rerum omnium divisio est in essertias et accidentia, secunda accidentium in substantias. Quae fere in infini dum, quod nune acridens est prioris se, mox sequen- {is se substantia efficitur. Sed de his alibi dispatag- dum; nune vero si tibi videtur, quod nobis propo= sium est, sequamur, Mac. Quid igitue? Patasne accidentia non nisi eujuspiam esséntiae aut acciden- artium peritus aliter dixerit. causam aécidens vocari me- it substantize, aut ‘Non enim aliam ob dentium numero continentur? Disc. Etiam. Mac. Cojuspiam igitur substantise sunt? Haec etenim Propriis accidunt substantils; nan generalibus es- sentiis nihil accidit, Disc. Nec hoc ne Mac. Die, quaeso, num summae 2c simplici divinaeque natura aliquid accidit "*? Disc. Absit, Mac. Num ipsa aceidit alicui? Disc. Nec hoe quidem dixerim ; alioquin passibilis, mutabilisque, alteriusque natorae capax esse videretur. Mac. Nullum ergo accidens recipit, nullique accidit. Disc. Nullum profecto , nullique. Mac. Agere et pati accidentia sunt? Disc. F omnium causa, summumque prineipium, quod Deus est, agere ot pati non recipit, Dysc. Hujus ratincinationis * violentia jum coartor, Nam si dixero, falsum esse **, for- tassis ipsa ratio me" deridebit, omneque, quod hac tenus dedi, vacillare non sinet '¥. Si verum, neces- sario sequetur, ut, quod de agere et tim, id ipsum etiam de ceteris activis passivis verbis, cujuscunque generis verborum sint, conce- dam, hoc est, neque Deus amare, nequeamari, neque Movere, neque moveri, similieque mille; eoque magia neque esse, neque subsistere. At" si hoc, vi- desne, quot et quantis frequentibus Scriptura sa- rae obruar telis? Undiqueeniin videutur obstrepere, atque hoc falsum esse conclamare. Nec te latet, ut opinor, quam arduum difficileque simplicibus animis talia suadere; quandoquidem eoraum, qui videntur esse sapientes, dum hace audiunt, aures horrescant. Mac, Noli " expavescere. Nunc enim * nobis ratio sequenda est, quae rerum veritatem investigat, nullaque auctoritate opprimitur, nullo * modo im- peditur, ne ea, quae et studiose ratiocinautium am- VARIAE LECTIONES. E euntibus. sed_om. CE. * D. Nee hoc megarim— accidivom. D. ‘Sic CDi CDE; non om, A; Cad marg. adscr. literis minia ‘dens posse de se praedicari, quod non si 4 Sie CDE; enim om. A." Sic CDE; A quae etsi. aubstantiom , sed corr. subsistentiam. A substantiam. i 8 Sic CDE; A a. ‘A stabiliter. * Sic ADE; C itague. * D consistere. * Sie CDE; A. Et hoe. "Sic CDE; A reperiamu, © Sic AD; "Sie CDE; A ob alian. "Dest. "Sie CDE; meom. A. Dedi enim, nullam catagorinm proprie et secuun= wecillare. Ai om. De" Sic CDK A Noli nunc, ie CDE: A aullo tambits is aique pronuntiet, 64, Saerae siquidem Scriptorae in omnibus se- quenda est anetoritas, quoniam in ea veluti quibas- dam suis secretis sedibue veritas possidet *. Non ta- men ita credenduin est, ut ipsa semper propriis ver- ‘orm seu nominum signis fruatur *, divinam nobis ‘satwram insinuans; sed quibusdam similitadinibus, “ariteque translatorum verborum seu nominum mo- dis ute pinfirmitati nostrae condescendens, nostros- ising erigens. Audi Apostolum dicenten potum dedi, nom escam. In boc enim divina student eloquia, ut de re ineffabili, incomprehensibil bilique aliquid nobis ad nutriendam nos! cogitandum rads Deo ail aliud caste pieque viventibus, swulioseque Yeritatem quaerentibus dicendum vel cogitandum, nisi quae in sacra Ser aliis nisi ipsius significat fidem * 8 scipso reperium dicere praesumat, praeter quod illaipsa * de seipsa insuis sanctis organis, Theologis * ico, modulada est? Sed ut hoe firmius et eredas.et te- eas, sancti Dionysii Theologi testimomum huic hoco inserendam, si tibi videtur, arbitror. Dise. Vi- detur plane, et nil libentius accipio, quam rationem frmissima auctoritate roboratam, Mac. Capitulo Primode divinis Now inibusauctoritatem sacrae Scri- Plarae praedictus Theologus nuaguis lauilibus com- C cunque enim de ipso negaveris, vere negabis endat. Ast’ quia more suo perplexe hyperbatice- ‘qve disputat, idenque valde abstrusus, ificiliaque ad intelligendain mults videtur, placuit mibi de hae re sententiain ipsius faciliori verborum ordine ad inteligendam, quam * auo loco seripta est, depro- mere. Universaliter, inquit, non audendum dicere, practer divinitus nobis ex sacria eloguiis expressa. Jpsius enim super rationem et intellectum et easentiam speressentialitatis scientia referenda est ad aupeno- res claritates, cirea divina temperantia. et sanciitate * ‘coertatas, in tanium sursum reapicientes, quantum se infert divinorum eloguiorum radius. 65. Videane, quemadiodum universaliter prohi- Jet, ne quis de occulta Divinitate, praeter quae in D eloquiis dicta sunt *, dicere audeat? Quae delicet eloquia gloriosissimo verissimoque nomine sppellat superiores claritates, in sanctitate" et tem- perantia circa divina coartatas. Idem in eodem icut enim incomprehensibilia et incon- a his, DE DIVISIONE. NATURAE. — LIBER PRIMUS. irit, et laboriose invenit, publice aperiat A quae sunt in figmento et sumicitudine sumpla, et simi- 510 litudine carentia, et secundum corporum figuras for- matis incorporalium intacta, et non figurata informi- tas; juzia eandem veritatis rationem superat esten- tias superessentialis magnitudo, et animos super ani- mum unitas.sEt omnibus virtutibus impossibile est, quod super sensum est , arcanumgue tation omni auperrationabile bonum, wnitas unifica "* omnis unita~ tis, et aupereatentialis essentia, et intellectus invisibi— lis, et verbum arcanum, irrationabilitas, et invisibili- tas, et innominabilitas, secundum nullum eorum quae aunt existens. Et causale quidem easendi omnibus, ipsum autem non é» ", quippe omnis exsentiae sum mitas, et utexnque ipsa de seipsa proprie et acienter manifestat. De hac igitur, ut dictum eat, superessen- radeant, Siquidem de jp tiali et occutta Divinitate nonaudendum dicere, neque intelligere quid praeter divinitus nobis expressa. Et- enim sic ipsa de semetipsa in eloquiis optime tradidit, Ejus quidem, qualis est, scientia et contemplatio om- ibis, quae sunt, invia est, tanguam omnibus essen- tialiter separata. Haec de sequenda auctoritate so- lummodo sacrie Scripturae in divinis maxime di- sputationibus sulliciunt, 68 Ratio vero in hoc universaliter studet, ut sua~ deat, certisque veri bet, nil de Deo proprie " posse di ‘omnein intellertum, omnesque sensibiles intelligible lesque signiticationes; qui melius nesciendo seitur ‘eajus ignorantia vera est sapientia; qui verius Aide- iusque negatur in omnibus, quam affirmatur*, Quod- non autem omne, quodeunque firmaveris, vere firmabis. Siquidem si approbaveris, oc vel hoc illum '* esse, falsitatis redargueris, quia omnium, quae sunt, quae pessunt, nihil est. Si vero pronun~ Niaveris, nee hoc, nec illad, nec ullum ille est, verax, non sunt, est; ad quem nemo potest accedere, nisi Prius corroborato mentis itinere sensus onines dese- Fat, et intellectuales operationes, et sensibilia, et ‘omne, quod est et quod non est, et ad unitatem, ut possibile est, inscius restituatur ipsi per omnem essentiam et intelligentia que ratio est, neque intelligentia, neque dicfur, neque intelligitur, neque nomen ejus est, neque ver~ bum. Non autem irrationabiliter, ut saepe diximus, quae a summo usque deorsum sunt, de ¢0 dici possunt quadam similitudine, aut dissimilitn- dine, aut contrarietate, aut oppositione, quoniain ab ipso omnia sunt *, quae de eo praedicari possunt. Non autem similia sibi solummodo condidit, sed et jam dissimilia, quoniam ipse similis est ™ et dissi- VARIAE LECTIONES. inrSig CDE:A possdetar, * Sic ACDE., * Sic CDE; A fidem nosiram. © ae tbe Sic CE; AD if Sic CDE; A in his. A theol Se CDE A in vimpiciaie "CE, DE non. | ** Sie CDE; 'A omnibus tanguam, Arroprie de Deo. ** Sic A; C frmatur, tare firmaiur, ‘* Sic CE; A ipsum, D ilind, * Sic CDE; Afunt. "eat om.D. D formar; E qui erius fdeliuaque cum ic CDE; A wiendum est. *D "Sic CE; D quo. * Sic CDE: A simplicitate, 4 Sic CE; AD ui CDE; ‘w Sic CE; AD indagationibus. c'eum negaiur in omnibus , Sic ‘CDE; A quae dici possunt ef incelligi nihil horumsu aulis. Contratiorum quoqne causa est. Virtate siqui- lem eorum, quae vere ab eo condita sunt, eat etiam, quae contraria videntur esse, et pet priva- tionem * essentine non sunt, vera ratio ® contineri approbat, Nullusn enim vitium invenitur, quod now sit alicujus virtutis umbra, aut quadam fallaci simi liwudine, aut aperta cootrarietate, Similitudine qui- dem, ut superbia verae polentiae umbram ge lururia quietis, furor fortitudi Justitizeque, et similia. Contrarietate vero, ut ma- Tisia bonitatis. Quemadmodum enim bonitas ex non ‘existentibus existentia ducit, ut sint; ita malitia appetit corrumpore omnia quae sunt, et penitus sol ere, ut non * sink. EL si live esse, id est, perirent, simul et ipsa periret. Nam ‘ura, periret simul et valium. Sed virtute bonitauis natura comlinelur, ne pereat. Adhuc tamen amalitia permittitur in ea, videlicet natura, ad lau- dem bouitatis ex contr citatione ** virtutuim rationabili operation, et purga- yem ipsius naturae, quando absorbebitur mors in ‘ietoria, et sola bonilas ia omnibus et apparebit, et regnabit, et universaliter est * peritura malitia, Sed de his in quinto latius * disputabitur *, Nul itaque auctoritas te terreat ub bis, quae recta con- templationis rationabilis suasio edocet. Vera enim auctovitas rectae ratioul non obsistit, neque recia ratio verae auctoritai. Ambo siquigem ex uno fonte, divina videlicet sapientia, manare dubium non est. 67. Una quidem * de natura incomprehensibili Inelfabitique pie quaerentibus mulla concessit ac tradidit ey cogitare et dicere, ne verae religionis n oninibus sileat, wt et rudes auhue ia Guei te doctrina "* nutriat, et catholicae fidei aemulis instructa armataque, divinis propugnaculis| munita respondeat, Altera vero, ut simplices adhue, In cunabulis Ecclesiae mutritos *, pie casteque corri- gat, ne quid indignum * de Deo vel credant, vel acstiment, nee omnia, quae sacrae Seripturae aucto- ritas de causa omnium praedicat, proprie craodi- cari cxaminent ", sive gloriosissima et summa ouninm, sint, ut vita, virlus, ceterarumque virku- ut sol, lux, stella, cuneta- que mis sublimioribus * hujus roundi visibilis * de Deo praedicantur ; sive ex in- ferioribas i creaturae motibus, ut spiritus, Fubis splendor, ortus, tonitrus, ros, imber, pluvia; item agua, lumen, terra, petra, lignum, vinea, oliva, cedrus, ysopum ™, lilium, homo, leo, bos, ‘equus, ursus, pardalis, vermis; iten aquila, co- YOANN SCOTI 8 0 ecem transfor A lumba, piseis, xére ", coteraque innumeraLilia, ex natura condita ad naturam eon matione quadam figurataque siguilicatione (ransfe- runtur, Eoque mirabilis nou solum ex creatura ad Greatorem artificiosa Scriptura translationes fecit, licet, ebrietate, crapula, oblivione, ira, furore, odi ‘concupiscentia, ceterisque similibus, quibus minus simplicium apimi fallunwur, quam superiorious transfigurationibus, quae ex natura Gunt, Rutioua- idem anima, quamvis admodum simples, naturalium reram noaina de Beo praedicari %, roprieque de ipso dici aestimans, fallatur, non tx men omnino decipitur, ut eorum, quae contra nata- ‘ram sunt, nomina de condilore reram praedicari B auscultans, aut omnino falsa esse judicet et respual, aut Gigurate dicta et concedat et credat. Disc. Noa ita sum terriuas auctoritate, aut minus capsciua animorum expavesco impetum, ul ea, quae vera ra tio clare colligit, indubitanterque definit, sperta fronte pronuntiare confundar; praesertim cum de talibus son nisi inter sapientes tractandum sit, qui- ‘bus nil suavius est ad audiendum vera ratione; oil delectabilius ad investigandum, quando qoaeriter, nil palchrius ad contoinplandura, quando inveniat. Sed quid praedicta ratiocinatione moliris, nose expelo. 68. M. Quid tii viderer his argumentationibes ‘machinari, nisi ut iutelligas , quemadmodum sigt Acativa rerum vocabula , sive substantiarum sint C sive: accidentinm, sive essentiarum, transla non autem proprio, ila etiam significativa nature lium seu non naturalium naturae conditae motoum ‘verba de natura conditrice translalive, nom autem proprie posse praedicari? Si euim "* essentiarum vo- cabula, seu substautiarum, seu accidentium , now revera, sed quadain necessitate iuefabilis natarae jcandae in Deo ponuntur, num necessario sequitur, ut et verba, quae essentiarum , substan- iarum , accidentium significant motus, proprie 4¢ Deo d non possint, qui * omnem essentiam, substamiam , omneque accidens, omnemque mo- tum, actionemque et passionem, et quodcunque de talibus dicitur ct intelligitur, et quodeunque nec dicitur wee intelligitur, et tamen ei D prebensibili ineffabilique suae naturae excelleatia superascendit? Quid enim? Si Deus per metapho- ram amor diciter, dum sit plusquam amor, omwem- que superat amorem, cur non eodem modo amare diceretur, dum ompem ** motum amoris exsuperat, quia nihil practer seipsum appetit, dum solus om- VARIAE LECTIONES. + Sic CDE; ea om. A. je CDE; A’ atgue (justti Sic ACD; E eahortatione. AE; CD disputarur A ad nuiri. Sie ACE; D indigne, CUE: A superioribus, E pardatus, "Sie CDE; A cele. * Sic CO ne om. A). ci * Sic om. Al idem. Sic At A privationes (per om. ). Sie CDE; A cestiment; f. exis Sic ADE; visibilis om. C. ; Dawen, “Sie CDE; A ratio vere. ‘AD contraria. 1 Sie D AD; prowl non D. § ext om. CDE. Sie E ne. *D latina in quinto. ADE doctrinae. — Corr., iment? CDE; A et cancl 4 Sic CDE: A hgssopus. je CD; A pardzs, Sie ADE; C quia." omnem om D.BS DE DIVISIONE NATURAE, — LIBER PRIMUS. 5b nia fo omnibus sit? Similiter si* agens et actor, A Jam perspicio; et meipsam nimiae tarditotis ace faciens et faclor, non jam proprie, sed modo quo- dam translationis nominatur : cur non et agere et facere, vel agi vel pati eodem locutionis gencre pracdicaretur? De ceteris item * verbis, quae om- es totius motabilis creaturae motus, seu naturales, sea non naturales, seu intellectuales, seu rationa- Diles , seu irrationabiles, seu corporales, sen incor- poreos , seu locales, sew temporales, recios, obli- ‘quos, angulares, circulares, sphaericos significant , ‘similiter intelligendum esse arbitror. Disc. Admodum ‘urges, me (alia rationabiliter fateri; sed auctori- (ate sanctorum Patrum aliquod munimen ad haec roboranda vellem * inseras. 69. Mac. Non ignoras, ut opinor, majoris dignitatis ‘esse, quod prius est natura, quam quod prius est B facientis ** motus, quamvis ex vari tempore. Disc. Hoc paene omnibrs notumn est. Mac. Rationem priorem esse nalura, aucloritatem vero tempore didicimus *, Quamvis enim natura simul ‘cam tempore creata sit, non tamen ab tem- poris atque naturae coepit esse auctoritas. Ratio vero cum natura ac tempore ex principio rerum * orta est. Disc. Et hoe ipsa ratio edocet. Avetoritas siquidem ex vera ratione processit, ratio vero ne- quaquam ex auctoritate. Omnis enim * auctoritas, qoae vera ratione non approbatar, in firma videlur esse. Vera autem ratio, quoniam suis virtutibus * Fala atque immutabilis munitur, nulfius avetoritatis astipolatione roborari indiget. Nil enim aliud mihi ‘idetur * esse vera auctoritas, nisi rationis virlute reperta® veritas, et ritatis utilitatem literis commendata, Sed forte tibi aliter videtur. Mac. Nallo modo. Kdenque prius ratione wlendum est in his, quae nune instant, ac deinde anctoritate. 70. Disc. Ingredere, quovvis , ordine; tui eteniin "* pedisequas sam. Bac. Num tibi videturfacere et pati sine aliquo motu facientis vel patientis posse esse? Disc. De faciente non dubito. Facere enim facienterm sine aliquo sto motu posse non video, Quod vero patitur, quomodo moveatur in scfpso, non fam #* clare coguosco. Mac. Nonne vides, quia orane, quod facit, ad hoc se movel aut moveiur, ut Id, quod appetit faceré, ab eo quod non erat, in id quod ést, moveat "Nil enim ab eo, quod non erat, in id, quod est, sine suo et alieno motu potest trans- D niam neque st ire, sive illos motus sciat sive nesciat. Non jam ico motum illum generalem communemque natura- liter omnibus creaturis, quo omnia de nibilo in esse moventur, sed usitatum temporibus molum, quo quotidie motabilis materia, sive natura movente, sive arte, formas quasdam qualitativas aceipit. Disc. sanctis Patribus ad poste- C eadem et finis omnium est. Deus enim principi uso, qui non videbam, one, quod patitur, motus ‘00s, seu alienos, seu utrosque pati, Mac. Faciens igitur et factum motus suos patiunur. Nam quod facit, suum motum ad faciendum patitur. Quod vero + suum motum * et alienum sustinet. Suum qui- dem, ex eo, quod non erat, in id, quod est , trans- eundo, alienum vero, quia nou est sui motus causa per scipsum, sed facie aut libera voluntas, aut quaedam necessitas. Quod ergo "fit, ut diximus, et motum proprium et alie~ num, quod vero facit, proprium solummodo pale ur. Quamvis saepe contingat, ut ab alia causa mo- Yeatur ad faciendum, qui facit, ut et faciens et patiens unus alque idem videatur esse. Sed i causis, naturalibus, sive libentibus, nascalur, propterea proprius dicitur, quoniam nou extra ipsum, sed in ipso intelligitur. Dise. Istue mihi 4 te suasum esse non denego. Ieoque quae restant expecto, Mac. Nullum motum principioac flue carere posse arbitror. Non enim aliter ratio sinit, nisi ut omnis motus ex quodam principio inchoet, et ad quendam Tnem tendat, in quo, dum pervenerit , quieseat. Quod apertissime venerabilis Maximus in tertio capitulo de Ambiguis asserit dicens : Si Deus smut est, wiputa omnium plenitudo, omne ‘autem, quod ex "* non existentibus esse accipit, mo= velur, merito ad quandam omnino fertur causam. ‘Nam, ut alibi docet idem Maximus, causa omnium id est ™ causa, omnium creaturarum est * et finis , quoniam ab ipso et accipiunt, et incipiunt esse, et ad eum moventur, ut in eo quiescant. Idem in eodemn Capitulo paulo post : Eorum, quae facta aunt, est motus,, sive inteligibilium intelligibilis, sive sensibi- lium sensibilis, Nullum enim * corum, quae facta sunt, onnino est immobile, EX paulo post : Talem autem motum virtutem vocant raturalem , ad suum {nem festinantem qui sacram divinorum nobis" my- steriorum scientiam sacre in‘roduzerual ; aut passio- nem, id est, motum ex altero venientem ad altersirs eujus finia eat impassibilitas ; aut opetationem acti ‘eam, cujus finis eat per ae ipsam ™ perfectio, Nullum vero eorum, quae facta sunt, suimet finis ext, quo- ausa eat; alioquin et ingenitum, et carens principio, et incommutabile esset, merito ‘ad nullum quoquomodo habens moveri; transcenderet ‘enim corum , quae sunt, naturam , uipote pro nullo easel, siguidem vera de ipso definitio est, quameis aliena , quae dicit, finis est, pro quo omnia, ipse vero pro nullo: neque per se perfectio ; alioquin non eff VARIAE LECTIONES. . *Sic CE ;AD autem. ie CE; AD autem. * cod. Galei coperta, ‘AcE Sie CDE ; moium om ez om. CDE." Sic CDE ; et om. A. bis om, AD. juoris. * Sic CDE; A relim. ic CDE; A virtutibus suis. An gt Sie COE * Sie CDE; A ipsa. * Sic ADE; C dicimus, CDE; A reruin "Sic CDE; A sidetur miki. *Sic BEDE ; Sic CDE; 4 ‘Alam. '* Sic CDE: A faciens. _*" Sic ADE; eve pro id est A ™ Sic CDE ; eat om. A. Me Sie cD | A argue, 47515 ceretur jure plenum, et similiter et a nullo esse habe- ret; per ae enim perfectum , quemadmodum et incaus- neque impassibilitas; alioguin et manens, et infinitum, et incireumscriptum esset. Non enim pati naturaliter inest, quod naturaliter * impassibile est, ‘quod neque amatur ab alio, aut movetur ad alind quid per amorem. Solins enim Dei ext * finia esse et per- fectio et impassibilivas, merito incommutabilis, et pleni, et impassibilis: eorum vero, quae facta sunt, ad finem principio carentem moveri. Omnia enim, quac- cungue facta sunt, patiuntur moceri, sicut ea, quae non sunt, per e ipsum motus, aut per se peam * virtue unt, $i ergo ea, quae genita sunt, rationabilia sub sistunt, omnino etiam moventur, ulpote ex princi secundum naturam per esse ad finem, secundum co gnitionem per bene esse mota. Finis enim eorum, ‘pune moventur, motus ipsum in eo, quod semper est, bene esse est. Sicut et principium est ipsum exse , quod quidem est Deus, qui et esse dat, et bene esse donat, jure principium et inis. Ex ipso enim et al solute moveri nos, ula principio, et quoquo modo moveri ad se, xt ad finem, est. Si autem movetur conrationabiliter sibimet intellectwaliter § injellectua- le, omnino etiam intelligit. Si autem intelli ‘nino amat , quod intelligit. Si amat, patitur omnino cd ipsum, wt amabile, excessum, Si aulem patitur, profecto etiam festinat. Si festinat, omnino intendit talidam motum, Si autem intendit validum motum, ‘non slat, quousque fiat totum in toto amato, et a toto comprehendatur, libenter totum secundum volunta- tem, salutarem acci toto affciatur circumscribente, ut nihil omnino restet elle ex seipso scipsum totum cognoscere valendo cir- cumacriptum , sed ex circumscribente , sicul aer per totum illuminatur lumine et igne ferrum totum toto liquefactum, Videsne, quomodo praedictus venera- Dilis magister omnem motum * non nisi his, quae f principio inchoant, et per naturalem motam ad finem suum tendunt, edocet inesse, ipsumque na- tralem motum tripliciter definiat sic: Motus est virtus naturalia ad suum finem festinans *, vel sic: ‘Motus est passio ex altero veniens ad allerum, cujus + Motus est operatio activa, cujus finis est per seipsam perfectio ? Quod autem diit, motus est passio ab altero veniens ad alterum, dum de? naturali motu inteligitur, nun fa est intelligendum , ut alind sit principium , ex quo passibilis motus, id est, motum suuin patiens {nchoat, et aliud finis, quem appe quae naturaliter moventur *, principium et finis unum sit ; est enim Deus, a quo, et per quem, et ad quem moventur omnia : sed quia alius intelle- clus est ® principil, et alius intellectus fais, ideo JOANNIS SCOTI bit Acque quasi alter et altersm ipsi duo iutellectss dicuntur, dum circa unum omnium principium et finem versantur, verbi gratia, veluti si quis diserit, ab intellectu principii ad intellacium Gnis in Deo. 71. Deinde considera, quia omne, quod principis caret et fine, omni quoque motu carere necesee est. Deus autem gvapyor, hoc est, sine principio est, quia nil eum praecedit, mec eum efi Nec finem babet, quoniam inflnitus est. Post eum intelligitur, dum (terminus omniui sit, tltra quem nibil progreditur. Nullum igitur motum recipit. Non enim habet, quo * se moveat, dun plenitudo, et locus, et perfectio, et statio, et totum omnium mo etiam"! plusquam ple- nitude et perfectio, plusquam locus et statio , B plusquam totum omnium est. Plus enim est *, quam quod de se dicitur et intelli modo et dicawr quid de eo et intelligaur. Disc. Haec mibi clare lucescunt, ut opinor. Mac. Si igitur omnem motum creaturae distrib Deum vero li- berum omni motu facis, tantaene tarditatis es, ut ¢i,2 quo omnem motum abstrahis, facere vel pa ‘ribaas, cum ista duo indubitanter non nisi quibus motus inest, eri posse prioribus rationabili- bas conclusionibus, ut arbitror, non incaute dede- rist Disc. De pati nullo modo dubitarim, impassibiter namque Deum esse omnino et credo et intelligo passionem dico, quae oppouitur facere, id est Geri. Quis enim dixerit aut crediderit, quanto magis in- tellexerit, Deum pati fleri, dum Creator sit, non jens circumscriptionem , uf fotum ( crcatura? Dum enim, ut jamdudum inter nes confe- ‘clum est, fleri Deus dicitur, figurata quadam locu- tione dici manifestum est, Fieri siquidem aestimator in creaturis suis universaliter, dum in eis mon so lum intelligitur esse, eine quo esse non possunt, sed etiam "* eorum essentia sit. Esse enim omnia eat, superesse Divinitas *, ut sanctus ait Dionysius. Dicitur etiam * in animabus Qdelium teri, dum au per fidem et virtutem in eis concipitur, aut per fidem quodam moo inchoat intelligi. Nil enim aliud est fides, ut opinor, nisi principium quoddam, ex quo cognitio Creatoris in natura rationabili: Incipit. De facere vero * nondum clare video, to- tam sacram Scripturam, catholicamque fide faciorem omnium Deum fateri audiens. Mac. Facere D sine motu facientis esse non posse jam dedisti. Dise. Dedi. Mac.Aut igitur motum Deo dabis, sine quo facere non intelligitur, aut simul et motu et facere ab eo auferes. 72. Hace enim duo inter ea, quac simul sont, computantur , simulque oriuntur et occidunt. Disc. ‘Motum Deo dare nion possum, qui solus immutabil est, nec habet, quo, vel ad quid se moveat, cum in YVARIAE LECTIONES. * Sie CDE; ext om. A. CUE; A morent. € Plus eat enim; (est om. BD.) "Bet Sic CE; © Denim; C etiam at, ‘Denim. "Sic ADE; est om. C. Sic ACDE. * Sic CDE; A intellectue- 1. * Sic CDE ; A festinans finem ; (est om. D.) Sic ADE; deom. C. "Sie “# Sic CE; A qua; D quod. Sic CDE; Act." Sic ADB; A superesse autem Diviniatis; D semper esse Dirinitus