B TROC

MUC LUC
Chng I VT TRNG SN.....................................................................2
Chng 2 CN C .......................................................................................56
Chng 3 V NG BNG........................................................................ 179
Chng 4 I TI TOAN THNG.............................................................. 405
I LI TM S........................................................................................... 670

PHAM VIT LONG

Chng I
VT TRNG SN

Nm 1968
Sau chuyn i cng tac Ngha L, ti v Ha Ni, c hng
mt cai tt gia nh tht vui ve. Ri hop va nhn c quyt nh i
B. Bao sung sng! Th la ti chng con long da nao ma ngi vi
but sach na. Chay nhao ln Sn La mang cac th v kp tp
trung. Ring cai xe ap th phai lai, v khng co phng tin
chuyn ch, anh em se em v gia nh giup khi co iu kin. iu
duy nht lam ti luyn tic la khng kp ly giy chuyn i tng
kt nap ang. Vic phn u, coi nh phai lam lai t u. Ngoai ra,
con co mt s tai liu hay ma khng vit c v long c rn ln.
T ngay 9 thang 3 nm 1968
Chung ti n ni tp trung bi dng va ren luyn. Lai ln
vi nui rng - trai 105 nay ong Hoa Bnh, ni co nhng ngon
nui a vi cung nhiu hang ng kha ln. n ung tht kha. Chung
ti phat ngy m ln, phai n kem vi cac mon chua (chu yu la gia
mui chua). Chung ti tp hanh qun: eo gach va leo nui. Cng
vic o khng co g mi la i vi ti, v khi cng tac vung rng
nui Sn La, ti a tng leo dc cao, mang vac nng.Tuy nhin co
nhng ti hanh qun trn ng s 6 th tht vui. Rng vn tnh
mch, ch co nhng anh om om lp loe ni thung lung. Song rng
bng chuyn ng m m bi nhng oan qun i. Chung ti i
hang hai ven ng, con long ng th nhng cho tng oan xe
ln. Co nhng oan ch vu kh, phu bat kn mt, lm lui ln banh.
Co nhng chic xe xch st ru m m, xung xoang, ng xa hi,

B TROC

thnh thoang la lai phut ra, keo thanh mt ng la nho ma o

rc. Co nhng chic t ch y chin s. Ti qua, khng nhn thy
ho, song nghe giong noi va ting ci cua ho, ti dam chc rng ho
con tre lm va net mt ho rang r lm. Ho ho hat. Ho thet ln vi
chung ti:
i trc nhe!
- Gp nhau Khe Sanh nhe!
- Gp nhau Sai Gon nhe!
Va nhiu na. Ho lai hat nhng bai ca suc si kh th cach
mang: Hanh qun xa, V nhn dn qun mnh... Trn mt chic xe
vong lai ting ken acmnica vi bai Giai phong Min Nam. Phai,
giai phong Min Nam, chung ti, cac ng ch ang trn ng i
giai phong Min Nam y! Trong ting xe chuyn ng rm rm,
ti thy mau trong ngi bc ln hng hc. Ti mun bng ngay
theo nhng oan xe - chung i chch sang pha Ty vong v
phng Nam - Tin tuyn o.
Ngay 30-4-1968
Chung ti a nhn xong trang b va hm nay bt u ln
ng. Ma pht nhe nhng hat li ti nh bui phn. Chung ti ra i
trc s tin bit cua nha trng, cua nhng anh em i sau. V b
mt, khng ai c bao cho ngi nha n tin. Mt s ngi co ai
din c quan n a chn. Anh iu - cng nhn in trang phim
thuc nganh in anh - i trong oan ti, bng khoc rng rc. Anh
em xum lai hoi, anh bao khoc v "nh c quan qua!" Ti khng ai
tin a, nhng long thy thanh than. By chic xe ch oan chung
ti. Xe chuyn ng va moi ngi vy goi. Ti tng ra i, tng gp
nhiu cuc chia tay, song ln nay sao thy no khac th. Long bng
khung, hao hc, thng mn...i, bao cam xuc c xen vao nhau...
Chung ti i theo ng qun s, vng lng mnh mng.
Khng mt bong ngi. Khng mt bong nha. Ch thy con ng

PHAM VIT LONG

m m trng va bat ngan la mau tm en cua nui rng cung v van

anh om om lp loe khp thung lung.
Sut t 30-4 n 5-5, chung ti a vt c hang trm cy s,
vt qua Hoa Bnh, vt Thanh Hoa n Ngh An.
oan chung ti dng lai Nam Vn - Nam an, gn ngay qu
Bac. y, may bay My qun sut ngay m. Mt bui tra, chung
ti nghe nhng ting bom n uynh uynh va mt ting "bup". Mt
qua bom ri rt gn chung ti, trung vao mt xom trc mt. Bui
t tung ln vang khe. Bon quy My lai tan sat dn ta y! Long
chung ti nghen lai cm thu!
Bui ti, chung ti ra i. Chng con my chc na se n thanh
ph Vinh. Tri xm ti. oan xe cht dng lai. Ngi gac barie bao
co bom n chm pha trc. Th la xe phai quay u lai. Pha xa,
my chic en du cua lu may bay mi tha treo l lng, ht anh sang
vao ca khoang xe chung ti.
Lai xung xe, vao lang, tm nha dn . Chung ti toan da
vao ng bao thi ma! T chung ti ang ng ngac tm ng th co
mt ng cu trac 70 tui ra goi:
- Cac con vao nha b ma !
Mng qua, chung ti tat vao. ng cu i trc, lng hi cong
song dang con nhanh nhen lm. Trong nha, mt phu n ra m ca
lip - o la con du cu lao. Gia nh luc uc thc dy. Cu m man,
lay goi hai a be. Chung ti gat i:
- Thi, cac em ngu, chung con nm u cung c!
Cu st sng:
- Khng, co ch cho chung ti ri. Nm y cho t t.
Cai ging y rng song hi ngn. Di gm no la mt cai hm
ln. Chic ging c k na chm, na ni trn chic hm o.

B TROC

Sang, chung ti git mnh choang dy v nhng ting ng ln.

My chic phan lc xa sat sat, gm rt in loan. Hai a chung ti
vung dy nh tut xung hm, song lung tung mai v my si dy
du cai vong chung ti dung lam chn p cun ca vao chn, tay.
Ln trong ting phan lc, ti nghe ting ci khanh khach ron tan
cua tre th. Mt c be chng 14 tui ang ng m ct nhn chung
ti ma ci. Tri, gia vung chin s ac lit nay sao lai co giong ci
hn nhin nh vy nh?
Ngay 8-5-1968
Chiu ri ma s bom quai qu kia vn cha c giai quyt.
oan chung ti quyt nh phong xe vt qua ni o. Khng con
cach nao khac. Chng le nm ra mai?
Xe chung ti vn i th hai. No m tin khoi lang, ra ng
ln. Ri no tng tc . Chung ti ngi ngay ngn, tay bam cht ly
thanh xe. Xe vt qua ngha trang lit s 30-31, ri qua gc a. Ch
qua cai cng na la n bai bom. Nhn lai sau xe, ti thy my c
gai ang thung thng bc ti va ci rt ti. Sp i qua bai bom,
sao ma than nhin vy? Xe xoc manh va bng ln. Sau xe, canh
ng lua xanh mn trai rng dn ra. Va mt vat lua sat bn
ng co 2 h en ngom, bun bn tung toe xung quanh. Con 4, 5 h
khac my tha rung xa hn. o, cac h bom o. Xe vn bng ln.
Cai cht lui dn lai pha sau. a, ra cung n gian thi.
Th la qua bai bom mt cach an toan. Xe tin v thanh ph
Vinh. Nha th Vinh ng cm lng bn nhng ngi nha tan hoang,
nhng ngon cy x xac v bom My. Ch Vinh tan tanh, cai bin
tn ch treo cng cung b bom ht xung, ch con bam chch vao
mt tru gach nh thach .
Chung ti xung xe. Va luc y nghe pha Nam an co mt
ting n ln: bai bom a ln ting! Khng hiu my c gai ti gp co
sao khng?

PHAM VIT LONG

Xe nga t thanh ph ch qua pha. Con cach 3-4 km na

nhng ni o rt nguy him nn xe phai ch y. Khi nao pha n
se co ngi goi in thoai bao cho tram barie, tram lai hng dn
cho xe i. Hoang hn dn bung xung. Bu tri xam xam, im
chut my hng pha ng. Vinh y, ti ta v s tan pha cua
chin tranh. Vng ve, u hiu. My hang phi lao cao vut ng lng,
in bong sm trn nn tri, canh nhng ngi nha gac tan hoang.
Tram bin th in bo khng, xung quanh co cng s. Bon ti ng
o ngm nhn cai canh tnh mch cua thanh ph va ngh mai rng
tai sao lai co nhng luc no ni bao la hng hc trai ngc vi cai
vng lanh mnh mng nay c? Chung ti khn trng ln xe. Xe
t t tin v Bn Thuy. Bn phai ng la nha may in. Bom n
lam t a o b ao xi ln by. Nhng ct in gy guc hoc
nghing. Canh o la nui Quyt. Phai, cai ngon nui nho nhoi l loet
ra v bom an o chnh la ngon nui anh hung, a tng ni danh
cung i t v thanh ph Vinh dam ng u vi lu "thn sm",
"con ma" My.
Sng Lam tri m m. Bn vn phng lm. Xe nhe nhang ln
pha. Pha rng tht, ch ti 5 xe. Bon ti ng hai bn thanh pha.
Trng ln ri, toa anh sang nhan nhat xung dong sng. Ti ng
bn trai pha ngm nhn sng khng chan mt. Dai Hng Lnh ang
im lng in bong tm trn b bn kia. Khng co may bay va cung
khng co ting phao. Mt anh ban ng gn ti ch v pha nui
Quyt va hoi:
- Nui Quyt y a? No be th sao lai ni ting nh vy nh?
Ti ci:
- No ni ting v y ch quyt chin, quyt thng cua no, nhng
con ngi a chin u va chin thng trn nh nui y.
Pha nhe nhang cp bn. t ru ga. Chung ti chay nhanh ln
b. Tt ca u phai khn trng. Co th lu may bay se n bt ng
hoc phao bin co th na ti trong phut chc.

B TROC

t Ha Tnh y ri. Vao lang. Hai bn ng, nhng qua nui

nho nm im lm di trng.
Xe cht dng lai. Pha trc, lu may bay mi tha my qua phao
sang. Chung ti tan ra hai bn ng. Ti va Vng vao ngi gn
mt rung khoai, co g th np ranh khoai cung . Nhng qua
phao sang vn treo l lng lng tri, ht anh sang vang vot v pha
chung ti. ngi nha bn co my a be chay ra ngo chung ti va
ci. B chung ng vn sn ho het bt chung vao hm, song
chung c ngi ci mai. Co ve chung a quen vi canh may bay dm
doa lm ri.
Khoang gia m, oan xe dng lai. Chung ti re vao lang
ngu. ng i phai qua mt canh ng ln. t lu nay ma ln nn
ng ly li va trn qua. Phai do dm tng bc, thut ln thut
xung mi i ni. Song c cai khng ai nga.
Sang, chung ti chuyn sang nha bn canh , v nha cu cht
qua. Gia nh nay co hai c con gai. Cac c rt ti ci. Mt c bao
rng moi khi co b i n, thanh nin lang vn t chc on tip
nng nhit lm, nhng v chung ti n vao ban m nn khng t
chc c.
Mt bac nng dn co voc ngi cao ln sang chi. Bac to ra rt
quan tm n tnh hnh thi s. Bac hoi chung ti, nhng nhiu khi
lai ngi noi vanh vach tnh hnh trong nc, ngoai nc c nh la
ph bin cho chung ti vy. Bac noi rng y nhn dn t chc
ban ga chng My, nu oan co giy t th se mua c. Bac y la
chu nhim hp tac xa mua ban xa. Bac y noi ung. Bui chiu, co
my ba xach vt, ngan n cho chung ti. V ban ngay, ga a tha
nn thay bng ngan, vt. Ri lai co ba mang rau n ban cho chung
ti na. Tt ca u co gia phai chng. Hai c gai nha rt st sng
giup chung ti. C th ra rau, vo gao, c th i mua giup cui, nhen
bp. iu o lam chung ti rt vui ve va cam ng.
Ti, chung ti ra xe. Trng ngao ngat khp lang qu. Cac c gai
lang ru rt i tin, c xach h xoong ni, c xach h tui.

PHAM VIT LONG

Xe lai ru ga, gm g tin khoi lang. ng xoc nay nh rang

ng. Co mt cai ranh xe ngang ng to qua, xe phai chui u
xung ri lai d t vt ln - luc y th thanh xe chui tt xung
ranh, ch cao ngang mt ng. c cai xe khoe nn vt qua ht.
i c mt oan th xe dng lai. Tht phin phc, ng tc
ri. Chiu nay bon My va anh oan ng pha trc, hin o
con bom n chm. Th la phai quay lai ng cu, gp lai con ng
lang vi nhng nu ci vui ve cua cac c gai.
Ngay 11-5-1968
Ti nay la ti th bay. Ha Ni chc vui lm, con chung ti th
ang lam nhim vu bam chc vao thanh xe khoi b xe ht tung
ra ngoai qua nhng cu xoc. Nhng khng v th ma mt vui. Nhiu
anh khoe tan lm - u th chuyn - lam vang ca xe ln.
Ti ngi gn cui, tay vn vao thanh xe va lng nhn v pha
sau. My nhiu nn trng b che, tr nn nhat nheo v cung. Ln
trong ting ng c t, ti nghe co ting rt va reo m m. Va hin
ra trc mt ti la hnh thu en trui cua mt chic phan lc My. No
bay thp qua, trng nh mt con ca ln trn qua u chung ti,
song no mu, chng phat hin ni chung ti. Xe khng dng lai.
Phai, no bay no c bay, mnh i mnh c i ch sao.
c mt oan, xe dng lai nhng vn n may. V ngi sau, ti
khng nhn thy g pha trc. Ti nghe ting m ca t, ri
nghe Ca - mt trong hai anh lai xe cho oan - het ln:
- i thi Thnh i. Bom bi, no n bo me by gi!
Ca xe ong cai "sm". Xe lt ti. Chung ti lanh gay! Ng
ngac chng ro v sao lai co chuyn y? Luc nay xe a vt qua ni co
bom bi. Qua bom nm ngang trn ng, canh ma kn sang lp
lanh di trng. o la loai bom bi da. Bn ng, co mt s h nho
nho - o chnh la h do cac qua bom bi khac gy ra. Tht cai cht c
rnh mo va nh nhay x vao s sng. Song cuc sng vn c ung
dung im tnh.

B TROC

Ngh giai lao. Ngi mai trong xe cung phat mt, tai u ln va
ngi nn nao. Chung ti nhay xung xe, vn mnh ht th lung
khng kh trong lanh cua bui m. Pha xa, bon may bay lai tha
my chum phao sang. Chung ti tan ra xa xe va ngi gn my cai
hao. Ti hoi Thnh:
- Luc nay bom bi th nao y?
Thnh ci rt ti:
- A, mnh nhn di anh trng thy vt g lp lanh, tng cai
but may ai anh ri nn lai. Suyt na th bo mang!
Quanh ti co nhng ting noi chuyn r rm. Co my anh ang
gay gt tranh lun v vic hut thuc la th phan lc co phat hin
c khng? Anh th bao no ch nh tan om om, thy sao c.
Anh th bao ng chu quan. Th ma ri cai nhau om som.
Ti nhn tr lai con ng xe va qua. Cach ni ti ngi khng
xa lm, co mt oan ng con mang nng vt tch chin tranh. Hai
hang cy ven ng b chay xem va gay guc. 6 chic xe - cai th tung
mui, cai th con tr khung - nm ln loc hai bn ng. Thnh cho
bit ni o trc y co hai hang cy rt ln, xanh r. Xe cua ta
o, khng may b lu gic tri phat hin, chung in r xu xe. Xe b
bc chay. Co anh a dung cam lai xe chay xung rung, ly bun dp
la nhng lai b bon My bn rc ket trung, nn hy sinh ngay bn
xe.
m, xe i theo nhng con ng vong kho hiu ri lai mt
bai kha rng. Tt ca ngi va ac u xung xe. y la tram 12
Hng Kh, chung ti ngh lai ri se i b. Chung ti bt tay t bit
nhng ng ch lai xe dung cam va vui tnh.
Vai vac ba l, chung ti men theo nhng b rung vao ni
ngh. i chng 4-5 km ma thy toat ca m hi. Gp my oan b
i i ngc lai. Ho hoi chung ti: "Qu u y? vao hay ra?..."
ng lang rn ra bc hanh qun.

PHAM VIT LONG

10

Ngay 12, chung ti ngh y, anh em mua con cho lam ba

lin hoan.
Ngay 13-17/5-1968
Bt u cuc i b. Nghe noi 10 ngay u la mt lm. c cai
ng bng va ngn nn mt. Ngay hm u va i a gp ma.
Cha co kinh nghim nn ai cung ni lng trong ba l, thao ra
tht lu.
Gp mt bui hanh qun c bit. Tri ti nh hu nut, ng
nho, gp gnh men theo trin nui, lai khng c dung en pin.
Chung ti do dm bc tng bc. Ch lo nga. Pha thung lung,
hang trm ngan canh om om sang lp loe. Toan khu rng lm
m nhng anh ln tinh phat ra t cac cy g, la muc.
Ti ly mt ming g ln tinh ln gai sau ba l ngi i trc
va bam rit theo anh sang yu t o. Vy ma co luc ti bc khng
kp. Nhn quanh ch thy en ti mt mung. Chn khng dam bc
v s sa xung vc. Ti ng tai ch goi hoai ngi i trc nghe
theo ting goi ma ln ti. Mt c cng ra mai, nn u thy nhc
qua. oan ng co hn na cy s ma chung ti i mt hn mt
ting ng h. Ra ca rng thy anh trng tran ngp.
Ngay 18/5/1968
Ra i t 2 gi sang. oan u ng cung bng. n gn tra
th bt u ln dc. Chung ti ngh tra mt khu rng na. Nong
va khat, bi ng a gn ht nc.
Khoang hai gi, chung ti lai i. Phai ln cai dc cao, anh em
goi la dc ai tng. Mt tht, nng c nng hoai, va dc c ln cao
mai. Ri chung ti dng lai khu rng na. t ba l xung, chung
ti rut dao gm va cht na ly nc ung. Nhng cy na b
phat ngang, toe ra nhng tia nc trong mat. Chung ti cht ca cy
ri cht ra tng khuc, dung ca, bat hng di. Nh vy cung tam
c, co chut nc bt kh c. Cuc hanh qun lai tip tuc. Tri vn
nong nh la. Pha bn kia sn nui, nhng h bom My l loi, o

B TROC

11

choi ln di anh nng. Lai khat, m hi ra t m ao. M hi tua

ra trn mt, chay thanh dong xung cm. Ti lim nhng giot m
hi o, cam thy khat. Ky lut hanh qun khng cho phep dng
lai; khi qua mt rng na, ti cm con dao lm lm trong tay, h
thy cy nao d, la bp mt nhat ro manh vao thn no, ri ghe sat
ming vao o, ung vi vang tng giot nc. Gn 4 gi chiu, tri
cang choi chang. Chung ti phai i qua mt khu i tranh. ap ln
tranh ma i. Tranh nga rap theo trin dc, t chn ln thy trn
tut, ch mun nga. Tranh hp nng, toa ra cai nong hm hp. Ti
i, trn trui hai cam giac khat va nong, tng nh i trong mt cai
ni rang khng l, ky quai. Con chic ba l th tru nng xung, i
quai c tr rit hai vai rat bong. Xung khoi dc, chung ti phai
vt qua ng 15. oan ng nay bon My thng rai bom bi.
Tng tp 4-5 ngi chay doc theo ng, nup sat ta luy ri bng
qua pha bn kia. Tip o, xung mt cai dc su hun hut va trn
tut. Khng phai i xung ma la bo xung, tut xung. Ti phai dung
gy, ra sc chng cho khoi nga. Sui nc reo roc rach di chn
dc ku goi chung ti. Nhiu ngi nhao xung di chn dc la
qung ba l xung, ly bi ng ra vuc nc, ung ng c. Ti ung
mt ca y, thy nc chay khp c th, ti u mat ti y. Ri
ra mt tht thoa thu. Nc, nc, mi xa nc vai ting ng h
ma thy nh v cung, khi gp lai no ai cung v vp. Tnh, mt c
gai co dang ngi thp, beo, ngi guc vao chic ba l. Ti hoi c ly
nc cha? C ngng ln, lc u. Mt c o rc nh mun bc la.
Ti cm bi ng, khn mt, ly nc dum c y.
Mai ti 6 gi ti mi ti tram, kt thuc chuyn i dai 36 km
trong mt ngay!
Chu nht, ngay 19/5/1968
Chung ti tram 15. Hm nay sinh nht Bac. Ti ngi ngh lai
cuc i chin u y gian kh cua Bac va thy co thm sc manh
vt ng dai.
ng a th sc ngi. Nhng oan ng a tra li cho
chung ti ro: Sc anh c bao nhiu? Liu bo bt th g? Bt u
cuc "thanh trng" cac ba l. Co anh mang sach ra xe bt ba. Co

PHAM VIT LONG

12

anh bo lai cai ao ng xun, mt vai chic qun, ao. Nguyn ai,
phong vin bao Nhn dn, ngi be nho, lng khng u sc mang
vac, a ct bt na di cua chic man ca nhn, be vt i na ui
chic ban chai anh rng... Con ti, ti thy va sc, va lai cai g
cung cn, khng th bo c.
Chung ti ngu trong cai nng hm hp cua min Ty Quang
Bnh va trong ting gm ru cua lu phan lc na m lai vung
dy, vac ba l i.
Ngay 20 va 21/5/1968
Tri tr mat va ma nhe hat. Song nm trong nha nghe ro giot
ma ri lp bp xung nhng tu da, tng ma to lm. Sang sm
lai ra i. Mt dp lai, bun ngu qua. Hm nay chung ti ch vt 17
km nn mt.
Ngay 21/5/1968
Ngh lai tram 17. y la tram c gii. Moi ngi hy vong se
c i t. i chn t qua ma.
Tnh hnh khng cho phep chung ti i xe. Lu may bay rnh mo
d lm, i b an toan hn. Chung ti c bit oan xe i trc
chung ti mi "b" Xun Sn 3 xe, 40 ngi b cht, b thng. Ti
cung nghe tin hm vt ng, chung ti qua mt luc th lu may
bay n nem bom lam cht va b thng 25 b i...
Hm nay chung ti c ngh ngi hoan toan. Anh em i lnh
gao, tht hp, ng, sa, rau kh. Cuc sng trn ng tht sung
tuc. Chung ti c cung cp y u ng, sa, tht... bi dng
sc khoe.
T ngay 22-25/5/1968
Tip tuc i ng bng. Mi ngay vt t 18 n 24 km. Tram
18 trn mt manh t kh cn.

B TROC

13

Chu nht, Ngay 26/5/1968

i n tram 20. Nng d di. y, t B Trach, Quang Bnh
y. m, may bay qun ao sut.
Ngay 27/5/1968
Chiu, chung ti xut qun. Tri nng choi chang. Gn n
ng 15, chung ti dng lai be la nguy trang, ri nai nt gon gang.
Chung ti khn trng tin ra ng, ri tip nhau chay qua
khoang t trng do con ng va mt khoanh rung bn o tao
thanh.
m, chung ti ti tram 21. May bay qun sut, thi nhau tha
phao sang va bn rc ket.
Ngay 29/5/1968
Ra i t 3 gi sang. oan ng tht ep: men theo nhng b
sui, nc trong vt, co nhiu phin a co nhng hnh thu ky ng,
d a va nhng cy truc ao la lt moc hai bn b sui.
Gn tra, chung ti ti mt khu rng gia. Tht tp np: b i,
thng binh nm lp.
Bt u cuc sng ngu rng. Chung ti cng tng, mc vong
thanh mt cn lu xinh xn gia rng. Phai hoc cach mc vong
khng cho nc ma chay vao vong: u tin, phai chon 2 cy co
khoang cach va tm vong (trn 2 met), ong 2 coc va buc dy
chng chung vao 2 thn cy -goi la coc phu - sau o ct dy vong
vao 2 coc phu. Cach mc tng th n gian hn: dung dy cng
thng qua hai thn cy lam "on noc", vt tm vai vi ni lng qua,
ri ct cac goc vao cac gc cy xung quanh, tao thanh tm lu nho
phu trn vong.
Ngay 30/5/1968
Ti hm nay a hanh qun tron mt thang. Chung ti ngh tai
tram 22 mt ngay. Khu rng rng rai va thoang, sach, tao cho

PHAM VIT LONG

14

chung ti mt khng kh thoai mai. Song lu may bay quy ri chung

ti hoai. Chung bay sat san sat ngon cy, gm rt in loan. Qua
nhng lum cy, thnh thoang ti lai thy lt qua hnh thu dai
ngong cua mt chic F105 hoc mup hnh v rui cua mt chic F4.
Chung bo bom uynh uynh pha ngoai ng. Song, bon ti vn im
tnh ngh ngi. Ngi th mang b tng ra ct toc cho nhau, mt
s ngi th xum xt trong mt chic lu, ho het nhau trong nhng
van bai thu v.
Ngay 31/5/1968
Hm nay phai vt qua mt oan ng dai 40 km. Chung ti
i t sm. Con ng tht hoc him, toan nui a dng ng. Anh
em cng binh phai dung mn pha bat sn nui m ng i. Co
nhng oan dc dng ng, a lm chm khng th lam ng
c. Ngi ta phai ong nhng thanh g ln bc vt qua no. eo
ba l nng, bc ln nhng bc thang dng ng va m t cam
thy ngi nng trch va thiu thng bng. oan ng nay, phai
vt qua chn dc, ba thang.
c na ng, chung ti dng lai dng lu ngh. y xa
sui qua, chung ti phai mang ni lng i 3-4 km vac nc v. Tri
tht tai ac, khi chung ti va nhen nhum la ln th p ma
xung. Ma rao qut nhng lan roi nc xung mt t mt cach
phu phang. Chung ti vi vang chuyn bp vao mt ngach a va
ngi thu lu di cai vom a nho nhn o ma nu nng.Vn khng
tranh khoi t. Nhng du sao la vn chay va cm vn chn.
Chung ti ngi co ro trong tng n cm nong va chu cai lanh t
nc ma thm vao.
Ti phai thay qun ao va xoa du khp ngi cho nong ri mi
yn tm leo ln vong ngh.
m, ma vn ra rch. M mt ra, ti ng ngang vi nhng
m sang xanh quanh vong: ln tinh phat ra t nhng ke la, thn
cy muc rai khp rng.

B TROC

15

Ngay 1/6/1968
Sang dy, mc lai b qun ao t va lai ra i. n tram - cung
la rng thi. Xa dn tht kh.
Ngay 2/6/1968
Lai ra i khi mi 4 gi sang. Chung ti nhanh nhen chay vt
ng 20. oan ng nay ch anh ac lit, thy y h bom va
hai bn ng cy ci cut ht ngon, tr canh x xac. Sut 20 km nay
ng dc lin tuc.
m, nm trn nh Trng Sn lanh but. May bay ch qun
khng ngt.
Ngay 4/6/1968
Sau khi ngh mt ngay tram 24, 5 gi sang nay chung ti lai
ra i.
ng chung ti i men theo nhng dong sui nn kha trng
trai. Lu may bay ch cung qun ln hoai trn vung tri nay.
Nhng chic may bay phan lc sang loa ln trc anh nng va lao
loang loang gia vom tri xanh. Co nhng ting n "ung uc" keo
dai. Khng hiu ta bn ln hay ch bn xung. Chung ti phai ht
sc nhanh nhen vt nhng quang qua trng trai lu may bay
khoi thy.
Tram 25 nay la mt tram mi di chuyn n. Ch tht tai hai.
o la mt khu rng na rt dc -tht kho kim c mt ch bng
lam ni - va rt mt th t o quanh, trn nh m.
Lu ngay ri khng c n rau, them qua. Gp my o thanh
nin xung phong va c cac o cho mt bo rau tu bay. Th la
chung ti c mt ba canh ti! Bon ti lui hui mi nhom mt goc
rng bc ng g nu cm. Cht chi ht sc. Do vy tht tai va, mt
ng g nc si va bc ra b anh Nh a phai p ca vao chn
trai ti. Nong day ln. Ban chn trai phut chc o rc ln va rt rat.

PHAM VIT LONG

16

No c nong rat ln tng t, ri du i, ri lai nong rat ln tng t,

tng t nh vy, tht kho chu. Chng gy v vong nm. Ti lo
lng v k: ngay mai i ng sao y vi cai chn nay? Thy tnh
canh y, Vng rt lo lng cho ti. Anh trach moc mai Nh v s v
y va qua.
Ngay 5/6/1968
Sang dy, thy chn b bong phng rp ln. Ti bi thuc m
ln ri bng no lai, lng no vao chic bt tt. Ti ni rng quai dep
i cho tc chn, ri chng gy tp tnh bc i. oan qun
ni dai trong khu rng na ly bun. Mt th bun o quanh, trn
tut. Ngi ta thi nhau nga oanh oach! Co oan xung dc ng
trn qua, ti phai chng gy xung trc, la chiu xung dn
tng bc, tng bc.
n t Lao ri y. Chung ti i qua mt ban cua ngi Lao,
thy dn y ging ngi Xa Ty Bc. Lu lm ri mi gp dn.
Tri u am, xam xam mt mau ch va thoang nhng lan gio
lanh. Long ti cht bun nao nao. Nh gia nh qua!
Ngay 6/6/1968
Ngh lai tram 26 - tc tram 6. y la tram u tin trn t
Lao - thuc tnh Khm Mun.
Ngay 7/6/1968
Chung ti i theo nhng rng na tha hoc dong sui can.
t mn mang di chn chung ti. oan ng nay i kha d chu.
Ngay 8/6/1968
i. i hoai. ng dc gh qua. Co hai dc anh em goi la "ac
n" v no va dng ng, va trn tun tut, say chn la nga lin.
Chu nht, ngay 9/6/1968

B TROC

17

Chung ti bt u bc vao mua ma cua t Lao. Hm nay

ma dm d sut. Ma khng to lm nhng rt u hat va lin tuc.
Chung ti choang ni lng, cm cui i. Chic ao i ma b cai ba l
y phng ln lam cho lng chung ti tr thanh gu, trng nh
nhng con lac a vy. Lac a vt Trng Sn!
ng ly li nhng nc. Ti ht sc tranh nhng du sao vn
sa chn vao nhng vung nc bn. Nc bun ngm vao ch bong
khin no rc but. Co luc au qua, ti phai ngi lai ngh - ngi trn
nhng khuc g hoc tang a t at. Ri lai chng gy, gng i. Phai
u tranh d lm mi i ni!
Chiu, tri ngt i mt chut. Anh em xin c my con ca, kho
n ngon la. c bit hm nay chung ti n khoe qua - n hai ln,
cach nhau mt ting va mi ngi n mi ln na ng g cm!
m, tri lai p cho mt trn ma. Tht ang bun, tng
chung ti mc qua cu tha nn nhiu ngi b nc tat vao t
sung. Vong ti cung b t. Th la phai dy luc uc cng lai tng.
Qun ao cung t theo. Nm trong cai t lanh gh ngi.
Ngay 10/6/1968
Tri vn ma hoai. V au chn, ti tranh thu i trc. ng
qua nhng khu rng tha. Tht ky la, trn ng sao lm cua th.
Nhng con cua nui nay trng rt ng nghnh: con nao con ny co
i cang to tng va co b mai mau o sc s. Gp ngi, chung chay
ro nhanh va chui tut vao hang. Nu khng chay kp, chung gi i
cang ln ra mun chng c. Ti bt c ti hn 40 con. Bt no tht
thu v: phai nhanh tay, nhanh mt chp ly no, co con chay gn ti
hang, ti ly gy ht mt cai, cu cu bt nga va gi i cang to xu ra
tht ng nghnh. Vui vi vic bt cua, ti qun ca au chn.
Tram 10 nm mt khu rng tha rng rai, t bng phng.
Tram on tip chung ti mt cach rt trnh trong. Chung ti gia cua
nu canh va ly mt s rang mn ngot, n rt ngon.
Ngay 11/6/1968

PHAM VIT LONG

18

Ngh lai tram 10. Tri tanh ma, sang ln mt chut. Gn tra,
chung ti ra ven sui nu cm. La va nhen ln th ma p xung.
Cai mua ma quai ac! Chung ti phai ly ni lng che tam bp va
ngi. c cai cui la cui na nn d chay. Ngi chung ti t
mem, nhng du sao cm vn chn.
Chiu, chung ti gp Hoan, phong vin cua bao Thu Ha Ni,
nay lam Tiu oan b Tiu oan xe. Chung ti vao Tiu oan b
chi, c anh Nguyn Hng - Tiu oan trng - va anh Trn
Minh Khm - anh hung Qun i - on tip rt nhit tnh. Cuc
sng y kha sung tuc. Cac anh mang ng knh thoi cua Lin
X ra tip chung ti. Chiu o, chung ti c n mt ba cm trnh
trong va thnh soan: co ban gh, mm bat hn hoi (lu ri chung ti
ch n di t va bng np ng g), co tht hp, tht ln ti kho
(khng phai la tht hp), canh chua, mng xao...
Ngay 12/6/1968
Tri hng ln ri. Bu tri trong xanh, ha hen nhng ngay
nng.
Ngay 13/6/1968
Nng d di. Mt qua y, mai n chiu mi ti tram.
Ngay 14/6/1968
n tram 13. Tri vn nng.
Ngay 15/6/1968
Nng rc r, tri xanh cao vi vi tht ep. Chung ti ngh lai
mt khu rng tha. Tram trng la mt chun uy kha iu a. Anh
thng nhn manh qua n cai "ti": "Ti a ch th...", "Ti khng
cho phep...". Anh a ra mt s mn la cua bit kch gii thiu vi
chung ti va noi: "Ti a cho nht ht, nhng cac ng ch phai
canh giac, co nhiu loai mau: mau la, mau en pin, mau but bi....cac
ng ch a ro cha?". Khi chung ti cng tng, anh khng cho, bt

B TROC

19

i n ti, bi v, theo anh, "tng la cht mu d l, may bay d

thy". Ti thy hi kho chu vi thai cua anh tram trng. Vng
c ay i ay lai cai cu " tng la cht mu d l", co y ch riu anh
ta.
Ngay 16/6/1968
Sang, chung ti dy tht sm, n cm ri soan ba l.
Chung ti vt sng Xi Bang Hin bng nhng chic thuyn
ln. Nc sng trong xanh va phng lng nh gng, trng tht
ep.
i khoi sng mt quang, thy tri bng u am, gio thi thc ln
khin la rng ri la ta va bay quay cung. Mi khi tri nh th, ti
lai nh ti Ha Ni mua ng vi nhng cn gio mua ng bc ngt
la rung y ng va long thy tranh bun. Nh lu em qua.
Tri ma mt cach gia tao ri lai nng.
Ngay 17/6/1968
Ngh lai tram 15. Chung ti trn mt trin dc thoai thoai,
chn i co mt con sui ln quanh.
Ngh ngi thoai mai, ti i vao ban chi. Dn Lao noi ting
Thai nn ti chuyn tro c. Ban ti vao gm khoang chuc noc nha
san lup xup, vi nhng ngi dn t tro chuyn. Phu n khng mc
ao va da en bong. K ra, ban cu cua ho ni rng, thoang, sach se
va ep. Song bon My nem bom, ho phai s tan vao khu rng nay.
Ngay 18/6/1968
Nng rc r. Chung ti ra i gia tra nn mt tn. Co g si
luc buc hai mang tai. u oc mun n tung ra. Mi mt nng tru,
mun sup xung. Ti phai ly ng pha vi Vi ta min C ung cho
lai sc.

PHAM VIT LONG

20

Gn ti, chung ti vt qua ng 9. Con ng ni ting o

trai bng a va ch rng 7-8 thc thi. Sau o, chung ti dung
thuyn vt qua sng SPn.
Ngay 19/6/1968
Sang nay chung ti vt dc "Nguyn Ch Thanh". T cac tram
trc, ti a nghe noi n dc nay. Di chn dc co lam mt cai
cng chao va treo nhng khu hiu ng vin ngi ra tin tuyn.
Anh em giao lin a lam nhng bc g ln dc cho d. Ti hng
hai vt ht bc nay n bc khac, vt gn nghn bc th ln ti
nh. Trn nh cung co mt cng chao. Bo ba l xung, ti ht th
mt cach thoai mai lan khng kh trong lanh. Nhn xung, ti thy
tt xa, dong sng SPn anh ln bang bac.
Ngay 20/6/1968
n tram 19 A. ng bng nhng dai qua nn i kha mt.
n y oan K191 chia tay vi chung ti re v Tr Thin.
Khu rng chung ti toan mt loai cy nho, thp va tha la
nn qua trng trai.
Ngay 21/6/1968
Ngh lai ni nay. Chung ti ra b sng SPn nu n. Long
sng kha rng va nng, co nhiu phin a ln nm gia dong nc
trng tht la ep. Ti tm gia dong sng trong mat thy thoai mai
v cung.
Chiu, tram t chc chiu phim cho anh em xem.
Ngay 22/6/1968
i sm qua cu treo. Chic cu nho, ch rng na thc
an bng tre, c treo hai mom a bng nhng si my ln. Trn
t Lao nay, chung ti hay gp nhng cu treo nh th. Ch lam
toan bng g, tre ri dung dy my chng, treo ln ngon, thn cy

B TROC

21

hoc tang a, vy ma rt vng. oan qun i qua, cu rung ln ku

ken ket va ung a, ung a...
n tram 23, tnh c ti nht c la th cua mt phu n nng
thn gi cho chng, noi ln nhng cng vic am ang cua mnh khi
anh ra tin tuyn, goc la th, anh b i vit cu ca dao:
Vt qua trm nui ngan khe
ng ra tin tuyn say m la thng.
Anh lnh y ra i rt say m, phai chng v co mt ly tng
ung n, va phai chng v ngoai hu phng ln, hu phng
chung, anh con co mt hu phng ring rt vng? Ti suy ngh
nhiu v hu phng. Ai ra tin tuyn ma chng m p trong long
mnh nhng cai thn yu cua hu phng. Ngoai cai hu phng
ln, chung la ca min Bc, la cng trng, nha may, ng rung...
mi ngi u m p trong long mt hu phng ring, o la gia
nh, be ban, ni anh sinh trng! Cai hu phng y tuy ring, tuy
nho nhng mt nao o no bao ham ca nhng cai chung, thng qua
o ngi ta nh n hu phng ln v no co tac ng rt manh me
va trc tip ti anh. No vng manh, no tt, no se nng bc anh rt
nhiu.
Ti thy rt t hao v gia nh ti, mt gia nh co truyn
thng cach mang. T hao v ngi cha lun tn tnh phuc vu cach
mang - ng a c thng Hun chng khang chin va Hun
chung lao ng. T hao ngi me a tin vt ln trong cuc
khang chin th hai nay. Cuc khang chin trc, me ti ch nha
quanh qun nui chung ti. Cuc khang chin nay, me ti tham gia
cng tac c quan, ng thi lam cng tac Cng oan. Me ti a t
hoc nng trnh vn hoa ln ht cp 2, a n lc phn u va
a tr thanh ang vin. T hao nhng a em ngoan ngoan,
chm hoc, chm lam, a nao cung la oan vin hoc i vin thiu
nin tin phong.
y a la tnh Xa Van Na Khet cua Lao ri. Chiu, tri p
mt cn ma d di.

PHAM VIT LONG

22

Ngay 23/6/1968
Sang i sm. Tri tht m , d ma d nng.
Ngay 24/6/1968
Gn sang, tri ma nh trut nc, chung ti dy thu don moi
th trong ma lai ra i. Chiu, tri lanh va lai trong xanh mt
cach ky la.
Ngay 25/6/1968
Sc khoe cua anh em trong oan sut dn, a co nhiu ngi m
phai nm lai tram. Thuyt - cung tiu i ti - cung st, rn h h.
Chung ti kim c mt qua b o, nu che n tht ngon.
Ngay 26/6/1968
Sang lai ln ng. My anh m chng gy khc kh ra i.
Chung ti i mt cach chm chap. Tiu i ti tut lai pha sau
v anh Thuyt yu qua. Tuy chung ti a mang ht gao va mt s
th nng h anh, anh vn i rt nng n. Chung ti mt moi leo ln
mt cai dc. n gn nh, bng Thuyt ng sng lai, mt nht
nhat. Anh ngi phch xung ri nm nga ra. Bon ti cung quyt
thao ba l cho anh. Ngi anh m a m hi va lanh toat. Chung
ti xoa du cho anh va ly my vin sm, Polyvitamin bo vao ming
anh. Anh ta phu phao: "ng lm anh i" va nh nhe ra...
Chung ti ly vong ra, buc vao mt khuc tre ln ri vc
Thuyt vao vong, khing ln nh dc. Sau o, chung ti buc hai
u on khing vao cy rng anh nm ngh ri v cui, ly nc
nu chao. Va luc y th ng ch chnh tr vin tram ti. Anh to ra
lo ngai, song khng th lai vi chung ti c. Anh mang h ba l
Thuyt i trc va dn "Chu y, ni nay hay co bit kch. No thng
i t pha sn nui ln". Nghe noi bit kch, San vi chay vao ngi
gia. Anh chang nay lam ngh cha may anh, may quay phim, tnh

B TROC

23

rt v t va rt s h, bit kch. Chung ti ci m ln va noi vai

cu nhao bang San. Anh ci h h.
Ngon la bng ln si m cho Thuyt. Chung ti bc my ng
g ln. Tht chan, v vi va, chung ti ong coc khng cn thn nn
coc lam up ca ng g xung. Khoi bc mu ln. Lai phai xung dc
ly nc khac.
Nc si, chao chn. Ti ly ruc hoa vao chao mang ti cho
Thuyt. Anh hup c vai tha.
Qua tra ri. Tri nng va nong d. Chung ti quyt nh
khing Thuyt i. Ti ly cy ganh ba l cho Vng va Thanh. Con
Thanh, Vng khing vong. Ganh co hai ba l ma sao thy nng
th, ngi c lao ao, chui v pha trc. Ti i sau nh chay mt
cach b ng, c vai chuc thc la th hng hc va phai t ganh
xung ngh. Con Vng va Thanh khing mi vt va. Hai anh rum
vai va bc i xiu veo...
May sao, i c mt luc th Thuyt hi sc. Anh xung vong,
i b. Bon ti mang ht ac cho anh va kem anh i. Chng 5-10
phut lai ngh mt ln. Nong va mt qua chng.
Gn ti, chung ti ti tram. Du sao cung a vt c mt th
thach ln!
Ngay 27/6/1968
Chung ti ngh tai y. ng bao mang hang n i. Chung
ti i c mt t rau b, ng non va sn. Canh rau b tht ngot
ngao. Ng ca ru, luc ln, chung ti ly nc y cho Thuyt
ung. Con sn luc th n " thoa man bn c ".
Bui chiu, Thuyt vao tram xa nm. Anh se ngh lai tram nay,
khi khoi se i tip. Khi chia tay, anh khoc khng du dim, khoc hu
hu nh mt a tre con...

PHAM VIT LONG

24

Ngay 28/6/1968
Dc nhiu.
Ln u tin chung ti c vao nha cua tram ngh va c
tram nu cm cho n. Do vy vt va.
Ngay 29/6/1968
Gn sang, tri ma xi xa. Co le y la trn ma ln nht t
khi ti t chn ln t Lao. Nc xi ao ao, ao ao xung rng nui,
chay tng dong theo cac khe ranh. May ma nm trong lan nn
khng b t.
Qua sng Nm-Bac bng thuyn. Sang sng ri, chung ti tin
vao mt khu rng. Luc o, mt may bay phan lc en trui trui bay
sat ngon cy, rt m m.
Ngay 30/6/1968
Sang sm, dy nu cm n ri lai i. Chung ti c doc theo
sng Bac ma tin. Nc sng chay tran qua cac tang a ln, tung
bot trng xoa di nng va reo m m.
n tram 32 nay la chn 2 thang trn ng ri!
Th 2 ngay 1/7/1968
Ngh lai tram 32. Hm nay sinh nht mnh. Tui 22 i, ngi
chng kin nhng ngay phn u cua ta trong cuc trng chinh
ln nay. on ngay sinh th 22 trn t Xa Van Na Khet (Lao), long
mnh khng khoi bi hi nh ti qu hng.
Ngay 2/7/1968
Ln, ln mai. n nh dc thy my mu bao phu. Khng kh
m t va lanh lanh.

B TROC

25

Ngay 3/7/1968
Dc, dc sut. Ln cao mai xung thp mai. Ln thy nng
n mt cach mt nhoc. Xung thy chun chn, u gi run bn bt.
ng trn nh nui thy my bao phu di chn. Con ng tht
quai ac, khng men theo trin nui ma c nhm nh nui ma tin.
Tram 34 nay nm tnh Xa Ra Van.
Ngay 4/7/1968
n tram 35. ng kha bng. Thy dn Lao ao mng, lam
thuy li tht vui. Lai nh ng bao Ty Bc. n tnh Ta Vn Ok
(Mt tri moc).
Ngay 6/7/1968
Sang lai i. n y thm 3 ngi na nm lai tram v m. Th
la 7 ngi ri! oan ch con lai 13 ngi.
Khi xung dc, ti v y say chn, b nga mt cai nh tri giang.
ng toan ln dc ma khng xung. Chung ti ang treo ln
mt cao nguyn ln cua nc Lao: cao nguyn B L Ven.
Chung ti vao tram. Nhiu cn nha nm lanh lung trn nh
nui gia lanh nay va chm trong sng mu. Mu mt va m t sut
ngay. Mt tri trn bit va nu co luc nao o cht lo ra th nhng
tia nng yu t cung khng u sc xuyn qua nhng lp la cy xanh
r cung nhng lp sng mu dy c. Ban ch huy tram tip chung
ti tai cu lac b cua tram. o la mt cn nha xinh xn, co lam my
day gh va trn trn co treo my chic du phao sang mau trng.
Chung ti ngi nghe anh tram trng ph bin ch tnh trong cai
m t va lanh gh ngi. Ni y, ch a nem bom vao bai khach,
lam cht va b thng mt s ngi. Chung cung thng tha bit
kch xung. Ba bn giao lin a hy sinh trong mt cuc o sung bt
ng vi chung tai mt nh dc.

PHAM VIT LONG

26

Chung ti ngh tai y mt ngay. Khng ly g lam thu v lm

v tri qua u am, khng kh qua m thp va m ngu qua lanh.
m nm trong lan, trn sap, ti trai ni lng lot lng, ly ca vong,
tng va chic du phao sang trum kn ma vn ret rum ca ngi lai.
Ti lun thy ng bao Lao gui rau n cho tram. Tram cho
ng bao mui hoc mt vai th cn thit cho sinh hoat ma ng
bao khng co. Ti gp mt ba me va mt c gai nho mang gao np,
u xanh n cho ban ch huy tram. Ba me va c gai ngi quanh
mt chic ban cung my ng ch giao lin, va chuyn tro vui ve,
va nghe ai.
Mt phu n khac cong rau n ri m con vao nha my giao
lin. Ho noi chuyn rt ci m bng ting Lao. Mt giao lin ly cm
va ruc bng cho a be. No bc n ngon lanh.
Ngay 8/7/1968
Gi y, chung ti nhm hng mt tri moc ma tin v T
Quc... Hai ngi na ngh tai tram ri, cai st ret rng ac hai!
Chung ti ang i trn nh cao nguyn BLVen. Nng yu t
va sng mu trai nhe khp cao nguyn. Co nhng bai bng rng
nh mt cai sn bay trai y co xanh rn. Nui non trp trung trai
ra di tm mt chung ti, nhiu ngon nui rc ln di anh nng.
Chiu, chung ti ti tram 60 -Binh tram 21.
Ngay 9/7/1968
Mt tri T Quc lun vy goi chung ti. anh nng bui sm
xuyn qua nhng giot sng long lanh ong trn cac ngon co tranh,
chiu thng mt chung ti. Chung ti len loi trong rng tranh,
nhm thng phng ng ma tin. i mt chp, ngi a sung
nc sng. May ma a thoat khoi nhng i tranh. Trc mt
chung ti la rng thng. Ti ao ti khu rng y. Chao, ep qua.
Nhng cy thng cao vut, thng tp ang khe reo ln trong gio.
Rng tha va sach. Di gc thng khng co nhng cy con va rac
ri ma ch toan la la thng. La thng trai dy, bng phng va m

B TROC

27

nh m bng. Ca mt giai rng thng ni nhau trp trung t ngon

nui nay sang ngon nui khac. Thnh thoang, ti gp vai cy thng
chay. Ngon la cung lim gon nhng la thng di gc, tao thanh
nhng khoanh en. Anh giao lin cho bit s d thng b chay la do
phao sang ch tha ri xung.
Gn tra, tri nng choi chang. Chung ti i men my cai ry
mi phat. Trn ry ngn ngang nhng cy thng ln a b chay kh.
Tht tic, ng bao lam ry nn pha nhiu thng qua.
Ri khu rng thng kh rao, thm tho va ngp tran anh nng,
chung ti chui vao mt khu rng g gia nua, va m t, va m u
va lai lm dc.
Chung ti gp Nguyn ai va Quang - phong vin bao Nhn
dn - hai anh khng u sc khoe nn phai ra. Qua chic cu tre,
chung ti vp phai mt cai dc khung khip. Dc dng ng, nhao
nhoet bun va trn nhy nhy. Ti dung tay bam vao r cy, thn
cy, c leo ln. Ln c mt oan, gp mt cai thang g cung t
nhoet va nhp nhap. Nhng du sao, bc ln nhng bc g o vn
d hn. Con ng nhy nhua va dc ng nay, anh em giao lin
vn thng cang thng binh qua. Ti v cung cam phuc ho, sao
khing nng trn vai nh vy ma vn i c trn nhng oan
ng nh th? Ch cn say chn mt chut la ca anh, va kinh
khung hn na, ca ngi thng binh nm trn cang, se nhao
xung vc... Ti lun gp nhng cang thng. Hai giao lin hai u
cang, vai nng cang, chn thn trong bam tng th t ma ln dc
hoc xung dc.
Ngay 10/7/1968
Ngh lai tram 61. y co loai cn rng la mon n ph bin.
Trng no ging rau cn ta vn trng, song n th hc qua, ging
nh mui du hoa. Cn xao, canh cn, cn mui... i! Chan ngy.
Ch co mon nc mm la hp dn mt chut. o la mt loai nc co
dnh mt t tht hp. Tht hp t qua, anh nui khui ra, cho vao nu
nat va hang soong nc vao. Th mi u cho moi ngi chm
mut mt chut ch...

PHAM VIT LONG

28

Tram nay cung m t va lanh. n ri, bon ti nm trn vong

tan gu, xong lai ca cm v cai lanh va oi. Quai la, sao n 7 lang
ma tram nu thy t cm th? Con t gao, chung ti ru nhau i nu
ma n. Ch co nh tram, ho se gt m ln v phin n ho. Chung
ti ruc vao rng, tt nhin mi nhom mt hng khoi b giao lin
phat hin, tm cui ma nu. Bn a chung ti chui vao mt hc cy
to, ni la ung ung va bc ng g ln. Ch t phut sau la chung ti
a n xong, lai leo ln vong nm tan gu, nh cha h vao rng nu
cm vung trm vy. Cach nu nng ngang tt y, trn ng hanh
qun, b i Trng Sn goi la "tut tat".
Ngay 11/7/1968
ng qua dai. Mai 4 gi chiu mi ti.
Ngay 12/7/1968
Dc d qua, ln cao chot vot ri lai xung thm thm. Qua sng
SCaMang.
Hm nay, chung ti a vt qua bin gii, tr lai t nc tnh Cng Tum. i trn t Lao mt mt thang sau ngay!
Ngay 13/7/1968
Vn kin tr i. ng dc hn.
Ngay 14/7/1968
6 a chung ti ngh tai tram nay, oan tip tuc i.
Ngay 15/7/1968
Chung ti i qua mt vung ry. y bu tri rng ra va mt
t sang sua hn ln. Ba con dn tc lam vic rn rp ry, nhiu
ngi mang ng rang ra. Ho i ng rang ly thuc b, thuc cam
st... Khi oan gn chui vao mt khu rng rm th co mt chic may
bay trinh sat loai L19 ln n. Ti va iu i sau, nn con

B TROC

29

khoang trng. Chung ti ng im. Chic L19 nghing canh, nhom

ngo ri vong i. Ti va iu va bc vai bc th no vong lai,
nghing canh. Chung ti ngi thup xung, mang ca ba l trn vai.
Tht kho chu, chic L19 c ln. Ngi moi ca chn. Song, no cung
cut. Chung ti nhanh chong ln vao rng. Gi th tha h cho may
tm.
Tri nng rc r la vy, lai p cho mt cn ma xi xa khi
chung ti va ti tram. Tram 65.
Ngay 16/7/1968
Chung ti lai i qua nhng giai rng thng bat ngat. ng bao
ta cung pha qua nhiu thng lam ry.
Chiu, ma tm ta.
Ngay 17/7/1968
ng ngn, i thoai mai. Nhiu ry bp sp n ngay thu
hoach nm canh ng i. Quanh ry, ng bao cm nhng cy na
ln c che lam 2, 3, co mt si dy dai chng trn cac cy o, trn
dy buc nhiu gie rach va u dy ni vi mt gung nc. Nc
chay r rao lam cai gung nhay ln nhay xung, keo si dy lam
nhng cum vai ung a va nhng cy na b te ra, dp vao nhau
phat ln nhng ting "Crp! Crp" u nhp. Xen vao o la nhng
ting h cua ng bao nghe m u, rn rn. Rng nui Trng Sn co
nhng m thanh huyn b nh vy o.
Chung ti ti tram 67, tram Xa hi chu ngha cui cung cua
ng dy. Tram co nhng ngi lan sach se, u tram co mt
bang ni qui to bng g. Tram co ve ang hoang.
Anh em cp dng ly rt nhiu cu na - trng ging nh mong
nga nn anh em goi la cu mong nga - v lam thc n. Loai cu nay
co chut cht bt nhng cng va rt chat, mun n, phai got vo, thai
ra, ngm nc ca m. Nhng vi iu kin thiu thn, em thai

PHAM VIT LONG

30

nho, trn vi bt trng va ran ln th thanh mt mon cha ngon

tuyt.
Anh em i lnh gao. Ti nha nu thm vai ng g cm cho anh
em v oi. Ti nu nh nha bp. Cm gn si th co mt anh
chang giao lin n gt nhng ln va khng cho ti nu na. Ti noi
sao anh ta cung khng nghe. Anh ta bao: "S hong gao th ra ma
phi!" Bc tc, ti xach ng g v. Tm u cung khng ra ch
nu cm, sau mt hi loay hoay anh thi. Luc sau, thy anh chang
giao lin no suc vao rng. a, chc anh ta tm xem ti co "tut tat"
khng? Con ngi g ma kht khe vy? Tht ang ghet. My anh i
lnh gao v, thy khng co cm, u to ro s tht vong. Nht la anh
chang San hau oi, mt x i trng tht bun ci.
Ti gp my chau nho t Quang Nam ra. Bon con trai khoe va
nghch nh quy. Bon con gai gy yu va ru r k chuyn rt hay.
Cai Bn, c st qua, ti ly thuc ln tram nh tim cho chung.
Chung ti ngh tai tram mt ngay.
Ngay 19/7/1968
Chung ti se n tram Giai phong u tin. Ti mong n
nhanh xem tram Giai phong co g khac va c inh ninh rng se gp
nhng chin s Giai phong noi giong min Nam va ht sc n cn
tip chung ti - nhng ngi t min Bc vao.
ng chung ti i toan dc, i qua mt tram vn chuyn - co
rt nhiu n tre - va qua sng nc Che. Trn ng lai gp c gai
ngi Quang Nam. C mn dao cua ti va k thuc la ln cy ma
xt. Ri c cun mt iu thuc to ng hut ngon lanh, ming lun
nh nc ming toen toet.
Nhng iu thy c lam ti tht vong. Giao lin dn ti n
tram Giai phong la mt chu chang min Bc 100%, tre mng va
oang tnh. Chu ta qun mang giy gii thiu cua chung ti theo,
va t hn na, con bo ri ca mt chu be i ra Bc. Chu chang ch
ng cho chung ti i ri quay ngc lai tm chu be no. Chung ti

B TROC

31

t i, ti mt con sui th dng lai ch. Phai mt ti gn 2 ting

ng h, chu chang mi ti dn bon ti i. Ti tram. Cha, chng co
g hp dn ca. Tram y, vi my ngi lan lup xup, trng huch, vi
my chang giao lin ngi Bc dang diu mt moi, chan chng va
khng hiu khach. Cac anh chang to ra khng bit noi chuyn lch
thip. Bon ti c nen, noi nng n tn xin gi cm cho tram nu
va c ngu trong lan.
Nghe noi y thuc tnh Quang Nam.
Ngay 20/7/1968
Tram nay ch co my chu lnh nha, ban ch huy i hop ht.
Vng chu nha ga voc niu tm, my chu lnh i vi khach t qua.
Sang sm, chung ti thc dy nghe li ku goi cua H Chu
Tch. Ri n cm va chun b ln ng. Trc khi i, bon ti cai va
mt hi vi tay quyn tram trng v vic giao lin qun giy t cua
bon ti. Anh nay ngi Bc nhng gia ting min Nam va noi rt
ngang, toan ly s cun. Cai va phat chan, chung ti bo mc anh ta
y ma i cho ranh.
Trn ng i, ti gp nhiu ch em n trong i vn chuyn.
Ch em con tre, thng la gy gy va ai cung cong mt cong hang to
tng sau lng. M hi ra t m ao va ch em th ph pho...
Chung ti ti tram 2 Giai phong. Canh tram tht ang bun.
Khi i qua nha bp n lan , ti thy mt chic vong treo goc
nha, mt thn hnh nho be nm gon trong y. T o phat ra nhng
ting rn r yu t va bay ra mui khai nng nc. Nhn vao vong, ti
thy mt khun mt nho, xanh xao cua mt em gai. Em ngc cp
mt l nhn ti va noi ly nh nhng cu g khng ro. Hnh nh
em ku mt ly lch va tin. Ti lo ngai cho em. i, cai sc sng nho
nhoi trong cai thn hnh gy yu y co chng ni thn cht do vi
trung st ret mang n khng? Em nm o, thoi thop, rn r va lun
b mng mo. My cu giao lin ay nghin: "Phai con be con nay
nm ch khac, y no ku ic ca tai!". Cu y ta va cu cp
dng ca cm: "Con ba c lm chuyn qua, ht oi n trng lai oi

PHAM VIT LONG

32

n chui, moi u ra!". Mi khi em gai goi ho nh vic g o, em

lin b gt: "Con ba c im i - ku la mai! ". Em gai nay la con mt
gia nh cach mang. Cha em hin min Bc, me em i ly chng.
Em vi ba ni va gi ang ra Bc vi cha. i, con ng ra ti
o xa vi qua em i, liu em co ti o c khng?
n lan , ti cang thm bun. Tai o co hai anh b i ang
nm trn vong. Mt anh b st ret, mt anh b au chn. Anh st ret
con tre, khoang hai mi, hai mt. Anh ta lun rn la va ku cha,
me. Anh b au chn khoang 30 tui, ngi xng xng. Anh ta b
chng xoc vao ngon chn cai. Vt thng nhim trung, l loet ra va
hin ang b doi bo quy nhiu. Cu y ta tht li bing, khng
chm soc g bnh nhn ca. Anh b i y ngi nhn vt thng ma
nhn nho. Anh ta ly que na gy tng con doi mt. Doi vng ra
t, bo luc nhuc, trng tht tm! Ca y ta va bnh nhn u li
bing va bn thu n t hai.
Ti ly thuc tm, thuc o va mt lo Pnxilin a cho anh b
i va dn anh ta phai chu kho ra vt thng. Con anh y ta th
noi rng se ly Pnxilin bi vao vt thng cho anh b i. Anh b
i nhn thuc, mng quynh ln. Anh goi ti bng ng ch va xng
em. Ti cam thy ngng ngung v li xng h o - anh ta ln tui
hn ti.
n ba cm, cu y ta bng ln mt ra cm sn - cm t va sn
nhiu.
y, ca giao lin ln bnh nhn u phai n n vi ty l sn
qua cao. Gao thiu, tram ch u kha nng cung cp cho mi ngi
mt lon mt ngay. Chung ti ly cm cua mnh cho hai bnh nhn
va bng ra cm sn lai n.
X chiu, giao lin dn mt oan khach ra Bc. Co phu n, tre
em va ca nhng ng gia. Ho hm h i, vui thch va khao khat nh
sp n coi tin. Ho trut lai pha sau nhng chui ngay gian kh, ac
lit. Sau lng ho la pha trc cua chung ti. Chung ti ang tin v
o - v ni gian kh, ac lit - cung rt hm h.

B TROC

33

Chu nht 21/7/1968

Cu y ta dn chung ti i. n 7 gi, chung ti ngi ngh va
nghe bui phat thanh ca nhac theo yu cu thnh gia cua ai ting
noi Vit Nam.
Giao lin cua tram 3 n on chung ti la mt chu chang 18-19
tui, st ret khc kh. Chu chang ch ng cho chung ti ri re vao
mt khu nha la bo khng nm ngh.
Chung ti i khng co giao lin. Ti mt nga ba, chung ti dng
lai, ban cai. i li nao, ai ma bit c? Chung ti anh treo vong
nm ch giao lin. Song tht st rut, mai ma chu chang khng
n. Chung ti anh liu, i ng pha tay trai. Tri nng lam m
hi chung ti va ra nh tm. Ti nh dc, chung ti ngi ngh.
y co nhng cy qu ln, mt cy b roc ht vo ti ngon. Chung ti
ly dao gm vac mt t vo r cy qu n cho vui ming - v qu cay
nng, ngon ngot. San leo ln ngon cy, vac tng ming vo ln.
Chung ti lai i di cai nng d di, trong cai oi a va nng
nc. Mt moi. Ra ri. Chiu, chung ti ti tram. Va hay, tri p
xung mt cn ma ln. Nc trut xung xi xa. Chung ti ruc vao
mt ngi nha nho va chim lnh mt na. Na bn kia co my ngi
ang ngi mai sn goi banh. Chung ti phai nn n mai mi c
tram cho trong chic nha o nhng phai cam kt rng nu co
khach pha trong ti th lp tc phai don ra bai khach ngay. i,
nht tram nh tri! Tram la ht thay. Anh hay nhun xung khoi
lam pht y tram, co th nh tram chut t.
Ngay 22/7/1968
Tram khng ng y cho chung ti ngh lai v ly do: co th B52
se oanh tac. Khng, chung ti cn ngh ngi ly lai sc, y la tram
ngh. Chung ti nn n hoai. ai i trng ai i giao lin y
bt chung ti phai ky giy cam oan chu hoan toan trach nhim
nu b B52 th mi c ngh. Dung dng mai, ri chung ti cung
c ngh lai ma chng phai ky giy g. Tram ch lam ra ve quan
trong ma thi.

PHAM VIT LONG

34

Tram nay co nhiu ry sn do anh em b trng cach y 2-3

nm. Gi, sn moc ln vi lau lach, cu rt nhiu, rt to. Nhiu n
v thiu gao a n y ly sn v n. Na nha chung ti , anh em
bnh vin Qun khu vn h huc mai sn va goi banh. Trng canh
mai mai, goi goi tht vui, nh canh goi banh chng ngay tt vy.
Nhng gia canh nhn nhp y lai co nhng cai bong vt v
nh bong ma. o la mt s b i ngha vu b m nm lai tram.
Thc ra o la nhng anh chang bac nhc v y ch, nm y lai. Ho
nm sut va ch dy khi i n cm. Song, c bit, ho rt hng hai
i vi vic i chac. Khi thy ng bao mang chui, ma,... ra, ho
bt khoi vong, nh mt cai lo so va cung quyt mang qun ao ra dui
vao tay ng bao ly v co th la nai chui hoc qua u u... Ho
nhm mt i, khng k t re.
y, chung ti nghe tin ch can ni Khu . Chung ti gp
mt chin s tn la anh, anh t gii thiu la tram 5 - tram chung
ti se n - va ru chung ti cung i.
Ngay 23/7/1968
Chung ti i theo anh. Anh cong mt ba l gao v cho n v. i
ng, anh lun ci noi vui ve, si ni.
Chung ti ngu lai gia rng, sang mai lai i tip khoi phai
vong v tram, mt thm 3-4 ting. Tri lai ma. Chung ti cng
gian, lam mt cai lu chung. Quai quy, va co chn ln vong th
lu sp. Lai phai i ma ma dng lu.
Chung ti kim rau tau bay, bp chui rng va mot sn lam
mt ba ti. anh to ra la mt ngi si ni, vui tnh, lac quan.
Tri ti dn. Lanh leo va m t. Song nm trong lu, vong sat
vong chuyn tro, chung ti cam thy m ap.
Ngay 24/7/1968
ng ky quai tht, toan men theo nhng khe lach va ruc vao
lau lach. Nc ma ong canh la lam t qun ao chung ti va
bun trn lam chung ti trt nga mai.

B TROC

35

Gn tra, chung ti gp mt lang cua ng bao dn tc nh

dc. y, ti thy mt anh ngi Kinh ang ng noi vi ng bao
Thng: "Ti lam nh vy, ng bao ai cung khen la tt. Vy ma
khi tra cng, anh Sn khng tra hn hoi, le ra phai tra gao, sn, th
anh y lai ch vao mt khu rng va bao ti ruc vao o ma kim
sn". Chung ti chuyn tro vi anh. Anh y dn mt oan can b t
Gia Lai ra Khu, song khng bt c lin lac nn phai vao ban lam
thu cho ng bao ly sn n. Chung ti xn xao ban tan. Nhng
ngay ti se ra sao y?
Chung ti ti tram. Tai y chung ti gp mt lanh ao cua
Khu - anh Vinh. Anh Vinh cho chung ti bit la ng dy cha
lin lac c vi Khu va bao chung ti hay nm lai tram ch vai
ngay ri hay i. Gay y, chung ti ch lnh 10 ngay gao. Hn nay
a la ngay th 6 k t khi lnh ri. Bui ti, chung ti nu cm mt
cach de xen. Anh em tram khng n cm ma n chao. anh cho ti
bit tnh trang nay keo dai lu ri. Ti nh, vao bui tra, gp giao
lin ch trc, ch thy anh em theo mt khuc sn - khu phn
cua ba tra. anh qua la mt con ngi bit pht l kho khn. Tip
xuc vi anh, ta khng th thy mt net nao cua mt ngi ang
sng trong canh oi kem.
Ngay 25/7/1968
Chung ti ngh lai tram va anh em bao nhau mang dac ca
nhn ra lang i sn n. Nh a ra chic ng h - anh bao nu co
heo th i. Ti va San mang gui i vi mt s vt t trong tay: con
dao, khn mt, hp nhm.... va vi hy vong nho nhoi: kim c
khoang na gui sn. i vi ti va San con co L - b i qun gii.
Cu ta to ra rt cn c.
Lang chung ti vao nm mt nh dc. Mi vao n ni, mt
canh bn thu phi by ra trc mt ti: rac ri, phn ln ga, bun
nc...va mui hi thi bay ln nng nc. i, s no u vn co sc
manh hn cai bn thu. Lang o bn, nhng lang o co sn, co bp co cai cu oi cho chung ti - nn chung ti cn vao, phai vao.
Chung ti bc ln rac ri va treo qua mt cai thang nho, vao
trong lang. Sn lang cung bn thu khng kem "khu ngoai vi". Lang

PHAM VIT LONG

36

chng hn chuc noc nha - loai nha san thp tt, mai sum sup va ti
om om. on chung ti la mt lu tre nho trn trung hoc mc ao
rng thung thnh, vi con mt to mo. Ti bam ly chung no, theo
chung no v nha "ga i". Bon tre rt tinh ranh, bit chung ti b
nn to ra pht l nhng th chung ti a ra. i, ti ghet nht ngh
bun ban, co bao gi ti thch i ch, co ke mc ca u. Nhng, by
gi s sng, ming n cua toan th anh em khin ti phai lam
nhng vic ti ghet y. Ti mang chic khn mui soa Trung quc co
in hoa rt ep ra, cm hai goc gi ln (nh nhng ngi quang cao
hang B H) va bao vi lu tre: ep khng, ng i khng? Ri tan
dng t chic hoa in n ng ke soc... Cui cung, mt thng nho
dn ti v nha va i cho ti chng hn chuc cu sn nho nho. Con
dao Trung Quc rt ep, song bon nho i cho t sn qua, ti anh
gi lai. Mt thanh nin ga mua con dao y 50 ng. Tin ma lam
chi luc nay? Ti hoi anh ta co i ng h khng, anh ta hoi "mac
g"? bit la loai ng h xoang cua Phap, anh ta lc u - anh ta ch
ng ng h Nht, co lch. Vt va lm ti mi i c mt t sn
na - tt ca vao khoang hn na gui.
Chung ti vi va ra v. Tht tai hai. Ti i u, c cm cui
bc, khng y ng, nn lac vao ng ng bao i ry. Cang
i, cang thy la rng, la ng! i mit, i mit ri ung phai mt
con sui la. Cn nhn vi nhau mt hi ri quay lai vy!
Tri u am, mu day c. Mu sa xung rng cy, sa ca xung
sui, m t va u ti. Tra ri. Chung ti kim cui na, t chay
ung ung ri qung t cu sn vao. Ba tra o. Vo sn chay en
thui. Chung ti boc vo, sn b tung, trng ngn tht hp dn.
Chung ti n mt cach v vp nh cha h c n mt ba ngon
nh th nay bao gi. n ri ngo mt nhau ma ci rinh rch. Mt
anh nao anh y nho nhem than sn, trng nguych ngoac nh h.
Ngay 26/7/1968
Ngh lai tram Lp. Nu cm, sn mt cach de sen. Trn ng
i n tram, chung ti c bit mt loai dy leo c bit - dy chac
chu: ct ra, ngm vao mt u, mut mt hi la y mt ming
nc.

B TROC

37

Ngay 27/7/1968
Lai ra i nh moi ngay nhng vi khu phn cm t oi. Khi qua
mt dc dai 1 gi 30 phut, chung ti ln ti nh dc Sn Mai. nh
nay cao chot vot, hep, lng gio va moc nhiu loai cy co la nho nho
nh la phi lao, rt ep. Chung ti t ba l th phao va ng phanh
cuc ao, mc cho gio lua vao da tht, tng chng lua ti tn phi.
Trc mt va di tm mt chung ti la Khm c - trai bit kch
nguy mi b anh tan. T nhng tram ngoai, chung ti a thy noi
v chin thng Khm c: ta tiu dit c hoan toan trai nay va
thu rt nhiu vu kh, lng thc, thc phm. Gi th Khm c
nm tr o, phi mnh di bu tri xanh... Nhng ngi nha sup ,
nhng n luy ngn ngang... Chung ti lai quay nhn v pha ng
bng Qu Sn. Nui rng trp trung trai dai trc mt chung ti ri
thp dn, thp dn va tt xa, m xanh la ng bng. ng bng
thn yu, ta xa ng bng bao lu ri ma sao long nh da dit ng
bng vy? Bao gi lai v ng bng? i, rng nui ip trung. Chung
ti trm lng nhn v ng bng vi con mt khat khao, vi tm
hn chay bong yu thng.
Nng vang rc r trai u khp rng nui. Lu may bay phan lc
n quy ao vung tri. Chung anh pha ng 16. Chung bay di
tm mt chung ti, in ao vi cai thn trng nhn va vi nhng
trang bom en trui. Lu may bay thi nhau b nhao va vot ln cao,
thay nhau gy nn nhng ting gm ru xe tri va nhng ting n
inh tai nhc oc.
Tam bit anh, chung ti theo giao lin cua tram 5 - anh nay co
thn hnh nho lot chot, co i mt kem nhem... Khi xung dc,
chung ti tip cn vi ng 16. Hi nay, lu may bay anh pha
chnh oan ng nay, mui thuc bom con khet let. t a b ao
bi tung ln. Cy ci b cht canh, b nm ngn ngang, la nat ti
bi. Con ng a bin dang. Giao lin lun qun mt hi mi tm
ra ng. Chung ti nhanh nhen theo anh. Tai ba rng, nm di
lum cy la mt chic t tai GMC cua My. Giao lin noi rng chic
xe o ly Khm c, may con tt song khng co ng ma chay.
Chung ti bng qua ng. Im lng bao trum canh hoang tan. Nng
choi chang lam mui bom cang thm nng, khet, mui la cy thm

PHAM VIT LONG

38

hc. Qua ng ri chung ti ruc su mai vao rng. y, cy ci

cung y nhng vt thng do manh bom, la rung xanh ca t...
ang ngu, chung ti git mnh tnh dy v ting phao n. Co
nhng ting pa "uynh", tip sau la ting "Vu..." qua u chung
ti va cui cung la ting "Oang" pha xa. Cha co kinh nghim v
phi phao, chung ti nm nghe ting n ma lo. "Uynh!.. Vu...
Oang!"... Nhng ting n, ting rt ang ghet c ni nhau mai. Va
ro rang ting "Oang" mi luc lai gn v pha chung ti hn. Bao gi
no se n chup ngay trn bai nay? Ai ma bit c. Bai chung ti
bng qua ma chng co hm h g ca. Ch cn mt vai qua thi... Co
ting gp tng loat soat va ting ngi lao xao. Anh nao o nh
cun goi khoi cai bai bng ang b e doa nay chng? Ti va Vng
tut khoi vong, ti nup sau mt gc cy ln. an phao vn bay viu
vu qua u. Nhng ri cung im. Lu phao binh cht tit chc cung
cn ngu!
Chu nht, ngay 28/7/1968
i c khoang mt ting, chung ti nghe tin cha bt c
lin lac vi Khu, ng i tip na! Chung ti v cung lo lng. Gao
gn ht ri. Ban lun mt luc ri quyt nh: ong tng dng lai i
tin tc.
Chung ti dng lu bn mt dong sui nho. i chao, khu vc
nay mi nhiu vt lam sao: chung ti ung y bc chn la lp tc
hang trm con vt oi nm phuc di la ngoc u dy bo n bu vao
chn cng chung ti. Co con bo thuc mang, vi vang o t la cy nay
n la cy khac, b nga ln ching, vn dy, lai cung quyt bo. Co
con bo phai canh cut, c vn mai cai thn nhung nheo ra ma qu
tm ng. Co con cha anh c hi, bam mt u vao t ri
dng thn thng ng nh mt que cui, thy ng la quay tt nh
ra a. Tht la luc nha luc nhuc nh vt mua ma. Co le khng con
vt nao thn lai lanh nh con vt. ung vao no, ban co th ni da
ga lin, no lanh ngt, lai n t, nhy nhy, gy nn mt cam giac
gh s. Khi a hut mau no, no t bung cai thn hnh tron cng,
bong nhy xung t va nm im thin tht, li bing. Chung ti
thng ly dao gm cht i, cht ba con vt ra cho bo ghet.

B TROC

39

Dong sui nay rt nhiu ca. Chung ti ly kim un li cu, ly

ch se lai lam dy cu va kim cy lam cn i cu ca. Loai ca
trng tht khn, ch co vai con cn cu ri sau o chung chun ht.
Con loai ca tru (ging ca qua nhng nho ch bng ngon chn cai)
tht pham n. Thy mi, chu ta bi ln vn mt chut ri bp vao
lin. Co con b git t mep, vng ln b ri quy xung nc, vy
ma khng h s, gp mi la lai lao ti lin. Chung ti kim c gn
mt ng g ca.
Co ting may bay . Hai chic trinh sat canh quat ln trn
u chung ti. Mt luc sau, nghe trn khng trung vang ting ngi
noi. a, tu rao o - no gn may phong thanh cc ai lam nhim
vu chiu hi. Th nghe xem sao? Thng cha trn o noi giong Hu,
qua may phong thanh phat t trn cao nghe m m, h h thc
thc nh ting t m phu vong ln. Hn ku goi binh lnh Bc Vit
hay hi chanh.... Chung ti bc tc chi rua thng tu rao mt hi,
ri xoay qua ban: Sau nay My thua, nhng thng ban nc kia sng
ra sao nh? Tht nhuc nha... Chic tu rao bay ln mt hi, ku la
mt hi ri vong ra xa. Tip o, ti nghe ting phan lc rt. Mt
ting n "buc!". Rng cy chuyn ng va la rung rao rao. Chiu hi
chan, chung gi tro anh pha, co g la la u!
X chiu, chung ti quay lai tram ngu. Tri p cho mt cn
ma phu phang. Ti ngi trong mt cai bp be xu ma nu chao ngi t sung v m hi va nc ma. Ti o, mi ngi chung ti
hup mt chut chao loang toet.
m ngu, thy bun qua. , bun mt chut cung c, nhng
ng bi quan. Khng, ti khng bi quan chut nao. Kho khn la tam
thi. Tnh hnh toan cuc vn rt sang sua.
Ngay 29/7/1968
Vn cha lin lac c vi Khu. Gao con chut xu thi, nm ch
sao c? cai khu rng ngheo nan nay th kim c g ma n kia
ch. Ngay tram cung ch n chao. n mt lat sn kh cung khng
co ma n. Chiu qua, Dn - tram trng - luc tm my cu sn ti

PHAM VIT LONG

40

danh t my hm trc, nh xt ra nu chao. Song no thi mt

ri. Ai ny tic t rut.
Trc tnh hnh nh vy, chung ti ban nhau phai quay ra
tram ngoai kim gao, sn.
Lai quay v con ng cu. ng rng ba nay m t v trn
ma hm qua va qua nhiu vt. Mc du chung ti a bi thuc
chng vt, vt vn khng h s. Chung ao ao xng n bam vao
chn cng, qun ao. Ti i mt i bt tt dy va dai ti u gi nn
vt khng cn c. Tuy nhin chung bam y bt tt. Khng sao
bt xu. ng lai bt mt hai con th lp tc ba bn con khac ln
thay. Va i va co cng ln, ly tay gat ba, ri con nao th ri
vy. Lu vt bo lm ngm y hai bt tt, leo ln tn u gi. May
qua, ti mt con sui ri. Chung ti nhay ra cac tang a ngi bt
vt. cac ke chn, quai dep, vt hang bui. Ch mt chp, ti git
c 30 con vt to nho. i chao, vt!
Tra nng, chung ti ra ti mt con sui ln. Ai ny kim bong
mat ngi ngh. Ti li qua sui ri ngi xung mt tang a bn mt
bui cy mat ri.Va ngi xung th ti thy mt con vt no tron
ln cu theo dc cua phin a. Khng hiu no hut mau ti t luc
nao ma by gi no nh vy, no tron bong ln, no khng bo ni na.
Trng con vt ma tic mau v k. Ti ly gy choc cho con vt toe
mau ra cho bo ghet. Mau en thm, loang y phin a. Ti ngi
im, mt moi. Sao nh nha th. Ti thy hnh anh cha, me, anh em
hin ln rt ro. Ti mun m ly lu em ma khng c. Va t nhin
nc mt ti c trao ra, khng sao km ni. Ti mc nhng giot
nc mt ln trn go ma, nong hi. i, nhng giot nc mt yu
thng, ngi khng lam yu long ta, ngi c chay i...
X chiu, chung ti ti tram. Ngi oi run ly by. Anh em
chia cho mi ngi 1/3 lon gao nu chao. Phai n ht sc de sen
nh vy mi c. Ti i kim mn doc. Mn doc la loai rau dai moc
rai rac trong rng, trng gn ging cac loai khoai mn nhng la dai
va nho hn. Ti lo mo khp rng ma ch ln c vai cy. Chung ti
hai la, tc cong, ra sach chun b nu canh. Tht a oi th
mt cong rau cung qu. Cai th mn doc y nu ln bay mui hi nh

B TROC

41

cam ln, song luc nay cung quy nh rau mung vy. Ti ra mang
nc, nht lai my u mu sn anh em vt ba trc, tuy no
xng xu va a chay nha thm lai nhng vn qu, v no con chut
cht bt. Tt ca nhng th o - 1/3 lon gao, my cong mn doc, my
u mu sn - ti dn ca vao ng g, nu nh ra. Ba chao y mi
ngon lanh lam sao.
n ri toan Chi hop ban cach g th b (Chi khng phai la chi
b ma la tn goi cua mi oan kem theo s hiu, nh Chi cua ti co
phin hiu 192). Anh B th Chi ang st, mc su su chic ao v
sinh va noi bng cai giong kht kht cua ngi tt mui: "By gi gp
kho khn, tt ca chung ta phai oan kt, thng yu nhau, cung
nhau phai giai quyt..." Ban lun ri chung ti nht tr: mt s
ng ch m yu lai coi ac, con nhng ngi khoe quay lai tram
3 xin gao.
Ti chun b ac sang i sm. m ngu m toan thy n
tic. Tnh dy thy trng khng va bung oi cn cao, si luc buc.
Ngay 30/7/1968
Bn chung ti tiu i Hai va 4 ngi tiu i Mt hp
thanh mt oan, khn goi ln ng. Thanh va iu thuc tiu i
ti lai v yu mt. Chung ti nu mt t cm n sang va tra,
con bao nhiu gao th trut ht lai cho anh em.
Khn goi nhe bng, chung ti ln ng - lai qua rng qu, qua
nhng oan ng trn tut. Khi ti lang, chung ti dng lai i
sn. Vt t can ri. Ti cm cai hp guy g cua Vng vao vi tm
trang y lo lng: liu co kim c g khng? Ti thn tha vao cac
nha, d danh my lu tre va cui cung i c 9 cu sn. Ti mng
rn, 4 anh em se c nh ti 9 cu sn y y.
Chung ti cm cui leo dc. nh dc nay co mt ry sn cu.
Nng va nong lam chung ti th hng hc. Ti ngi ngh vi hai
ng ch phao phong khng. Hai ngi mang hai gui sn vi vi, cu
nho va cong queo. Ho cho bit, ho mot sn i nay. Song gay lm.
t rn va co ln a nn phai dung xeng ao, vy ma sut t sang
n tra, ho ch kim c tng y sn. Con chung ti, vi my con

PHAM VIT LONG

42

dao gm nho, liu c g? Ma tht tai hai, khi leo t sui ln nh

dc, con dao gm cua ti lai bin u mt ri kia ch. Chung ti
nhn nhau tht vong va vi xung dc theo kp tiu i Mt.
Theo mai, theo mai ma vn mt hut ho.
X chiu ri ma chung ti vn khng thy 4 anh tiu i Mt
u ca. Ti nh ra rng anh B th Chi ( tiu i Mt) va my anh
na cung tiu i o co ngi quen trng Kinh tai, trng nay
nm gn y. Chung ti hiu ri. Ho bo chung ti vao trng
Kinh tai nh va cho d. Nh n cu cua anh B th Chi: "Chung ta
phai oan kt thng yu nhau" ma thy chua chat! Thi, anh
dng lai gia rng nay thi.
Chung ti dng nha tng . Cai sn nha nay cu qua ri, c
xiu xiu veo veo. Chung ti ly cy chng, ly a chen cho vng.
Vng cht v mt m cong ung nh gac ln mai cng tng cho
phng phiu. Khng kh m t. Chung ti kho nhoc lm mi kim
c t cui tam goi la kh. Ri boc sn nhet vao ng g. San oi "ao
din" mon sn luc, anh khoe rng sn anh luc se va b tung va
rao nc, ngon nh banh khao vy. bi dng, chung ti lam lun
hai bp chui rng ma ti va Vng hai c ry. Thai nho ra cho
vao hai ng g, th la c mt ba canh tuyt vi. Xm ti, chung ti
don "cm", cung 4 ng g nh ai, tiu chun cao y ch. Ti, San,
Vng, Nh quy qun bn 4 ng g, n nhng khuc sn b tung vi
canh bp chui ngot l, va hup canh sum sup va khen ba "cm"
ngon tht la ngon. Ri th leo ln vong nm va nghe ai. Tri ma lc
rc. Rng m u, tch mch. Chung ti thip i, qun ht ca moi lo lng
v nhng ngay sp ti. Nhng quai ac thay, qua na m th cai cy
ngang ct vong cua chung ti b gy, anh bt chung ti dy. Bn anh
em lai h huc ct ct, chng chng, sa lu trong m ti m u, di
tri ma lc rc, gia khng kh gia lanh.
Chung ti i a chn ba thang ri o, ba thang y vt va song
cung y ky nim yu thng.
Ngay 31/7/1968
Sang, dc chut gao con lai ra nu cm. Tri vn ma nhe hat.
Chung ti phai ong 4 cai coc va che ao ma ln lam tam cai bp.
Song cui qua m t nn nu tht vt va. Khoi tun ra va ong lai

B TROC

43

y ca khu rng. Khng kh nng qua, khoi khng tan ni. Lai co
ting may bay trinh sat pha xa. C chui mui vao bp ma thi
phu phu, chong ca mt.
Lai nhng con ng rng la la quen quen. y, dong sui ba
no chung ti ngi ngh, xem ng bao dn tc lt a bt ca. Chung
ti ngi bn b sui, trm ngm. Luc nay, cu y ta cua tram 2 Giai
phong lai u do n. Cu ta c lnh tp trung ln oan cng
tac. Ti st sng hoi cu ta v anh thng binh va c be. Cu ta cho
bit anh thng binh nh co thuc nn sau o t ngay, vt thng
a ht doi va nay chn a khoi. Con em be, em con u na! Y nh
iu ti d oan, bnh st ret quai ac a cp mt em! i, tht la
cay ng! Long ti nng tru bun thng...
T oan nay i ra, ngi tht ng. B i chuyn an, cht
n... i nm np. Co ca nhng ngi gui nhng gui sn nng
trch, vi nhng cu sn to tng, mp map. Chung ti xin c vai
cu sn c va va, ly lam mng lm. Cai bung xu tnh, c si ln
oi n. Ti mt nh dc gn tram, chung ti dng lai, lam mt ba
"xi". Tai y, vo sn vt la lit, nhng mu sn vt ln loc trn
sn i, di khe sui. Thnh thoang lai co nhng cu con nguyn xi
lanh ln na. Chung ti lt sn, ng y 4 ng g, cht la ung
ung. Sn b tung, nong hi, i vi chung ti nh la mt ba tic.
Co anh b i mi hanh qun t Bc vao, nghe chung ti noi
chuyn, lin em cm nm ra n cn mi chung ti, con anh ta n
sn - anh ta cung them sn. Tht ging nh khi chung ti con nhiu
gao, ch c them sn. Nay, bnh tnh lai anh ban i, ri th sn se
lam cho anh m y.
n ung no n ri, chung ti keo qun vao tram. Tht bt ng,
chung ti lai gp Thuyt va Cac, hai anh em cung Chi b m, i sau.
Hai anh keo chung ti vao ngi nha c tram phn phi cho.
Han huyn, ci noi mai ri cung phai lo ti thc tai, lo ti tng lai
cua chuyn i. Gao ht, mui chng con.
Chiu o, chung ti c mt ba cm no, ngon, nh cm gao
trng tinh cua Thuyt, Cac, nh lng kh tht voi cua hai anh ban
b i va nh ni canh sn ngot l do bon ti t kim. Ri th xum

PHAM VIT LONG

44

vao ban bac cu th kim ra lng thc. Hin nay, tram khng
chu cp gao cho chung ti (kho co trn 5 tn) va ch cho tam vay:
mi ngi mt ngay c vay na lon sa bo! Kia, thc n no cua
chung ti la ry sn ngoai kia.
Th nm, ngay 1/8/1968
Chung ti don ra bai khach va bt tay ngay vao vic i ao sn
- ch co dao gm thi. Ti cung co mt con dao gm, thc ra no la
loai li l cua My, mt anh ban i ra Bc tt bung a cho Nh, Nh
lai cho Ti.
y sn nhiu, nhng bo lu ri nn hoang vu, sn moc ln
nhng bui gai goc, lau sy, cy ci. Phai chui ruc ma mot, may th
gp ni nhiu, khng may th gp ni t.
C theo trin dc i xung, chung ti gp mt bai sn a b
khai thac. Cy sn to ngn ngang, con tr cai hc o lom mu
t. Ti ng ngac tm cac b bui, chng thy cy sn nao st! Ma
sao lm cy mm xi th. Loai cy nay thn y gai, bo ngung
ngong, qun vao nhau dy c. Gai no cao toac ca da tht. Nng
choi chang. Nng toe la. Ti bn ln sn nui lung nhung nhng
bui mm xi ri ruc ngang, kim mai vn chng co g. San va
Vng cung vy. Nhng sau o, chung ti cung tm ra 2,3 gc sn
moc ln trong lau lach. Th la xum nhau vao phat, ao. Cai th sy
cht tit nay, r, gc n tran mt t, cm su xung t va cng t
cha. Ti, San, Vng phai thay nhau dung dao gm bat dn tng
mang r, gc o ra mi ao c. Khat kh ca c. Bi ng can sach
nc ri. Tri lai rc cho mt t ht ma rao. Th la hi t c dp
bc ln, thc vao mt chung ti - nhng khun mt co nhng cai
ming va cai mui ang ha hc ra th dc. m ach, h huc mai ri
cung moi c sn t long t ln. Khoang mt na gui tt ca. Qua
tra, chung ti ra v.
Ngay 2/8/1968
Lai i ao sn, song i chch ra ngoai mt chut. Ti va San
mn c hai cai xeng nho, chc se vt hn. Ni nay kha rm.

B TROC

45

Ruc mt luc la mt hut Vng ri. Chung ti i goi nhau, nhng

khng c, anh chia hai canh, ao hai nga vy. Ni nay kha
nhiu sn. Ti va San cm cui ao. t cung kha mm. C ao c
mt bui, lai ruc ruc, lun lun trong bui rm, ln ra tng hc sn
ma ao.
Khoang na bui, ti ruc ngc ln va gp Vng, Anh ao
c kha nhiu sn. Sn to tht, nhiu cu bng bp ui. Ti cung ra
sc ao. Moi ln nhng cu sn u phnh to, ui mup lai, trng
tht ng ngnh.
X tra, chung ti ra v, mi ngi lc le mt gui sn. San
khng gui, anh buc lai ma ganh. Th la tai va n vi anh: ruc mt
chp, sn b dy d, gai goc li keo thi nhau ri. Mi ln nh vy,
San lai phai t ganh xung, lm tng cu, buc lai. Co le qua mt,
anh m bn tnh, cau gt nhng x. Ti c bum ming ci. Ai bao
dai!
Khat kh ca c. Mt moi ra ri. Gui sn tru nng trn lng...
Th bay va chu nht, ngay 3 - 4/8/1968
a co sn n, sn , chung ti tam ngh ngi cho dan xng,
dan ct va tch cc i lam cng tac vn ng lng thc. Thuyt xin
c cho chung ti khoang hai lon mui - tht qu hn vang (luc
nay, do tai "ngoai giao" Thuyt, Cac vn c ngh va n ung trong
tram, bn a chung ti ngh na ngi nha gia bai khach, canh
tiu i Mt).
Tram vn khng khng khng cp gao cho chung ti. Ly do ho
nu ra: ng dy vn thng sut, cac anh c i la c! Chung ti
phai nn n mai, sau mi c cp 6 kg gao. Tuy nhin, anh em n
ht sc de sen. 4 ngi n cha n 2 lon gao mt ngay, con toan la
sn. Sang, chiu, n chut cm gh sn. Tra, n sn luc.
Ngay 5 - 8/8/1968
Chung ti tip tuc va ngh ngi va ao sn, thai va phi, sy
sn. Chu yu la sy v y rng gia, ch co t anh nng. Chung ti

PHAM VIT LONG

46

lam mt cai gian bp ln, gac ln o mt cai v tre ri rai sn ln.

Pha di la bp, hang ngay nu n, ti th cht cui gc, cui ti vao
t sut m. Chng bao lu chung ti c mt bao sn kh to
tng.
Ngay 9/8/1968
Co tin a ni c lin lac vi VQ ( tc Vinh Quang, mt danh
cua Khu uy khu Nm). Tram cp cho chung ti gao n ng: 6
ngay, mi ngay mi ngi 2 lon.
Tht la mng, chung ti ban nhau phai lin hoan mt ba. Ti,
San, Nh vac cn i cu ca, c khoang mt np ng g. Lai xin
c hai qua da. Th la c mt na ng g ca kho ngon tuyt.
Chiu, chung ti nu cm khng gh sn, n vi ca kho da va coi
o la ai tic.
Ngay 10 - 13/8/1968
Lai tr lai ng cu, ba l nng trch nhng sn kh va chut
gao.
Khi vt c nh Sn Mai ri, i qua mt con sui, ti thy co
my anh b i tre mng ngi bn mt ng cu nn. Loai cu nay to
bng m tch, tron, co bt mu trng nga, phai lam tht ky (st ra,
ngm nc my ngay), n mi ht ng, ht say. My anh y n
v phao ngoai Bc mi vao, b lac n v, b oi. Su vao pha trong
mt chut, di mt cai tng co treo mt cai vong. Chic vong cng
nng, chng to co ngi nm trong. mt u chic vong, t m
a nhng nc. T o bay ra mui khai thi nng nc. Anh b i o
b m nng, lai b oi, liu co thoat khoi cai cht gia nui rng
hoang vu nay khng?
Chung ti ngh lai tram Dn. Tram va bn c hai con Dc
(loai thu rng ho kh), Dn cho chung ti mt con nho. Luc nao
cung vy, Dn rt nim n, ti ci va hay chia ngot xe bui vi
anh em. Tram anh va cu c mt ng ch b i b m va suyt

B TROC

47

cht oi. Hin anh ta a khoe va tram vn nui. Lng thc vn

kho khn.
Ngay 14/8/1968
i n tram Khoa. ng bng, men theo cac b sui hoc
xuyn qua nhng khu rng bng phng, y la kh va nhung nhuc
nhng vt. Thnh thoang co mt vai cai dc ngn song trn tun
tut - t y la loai t tht, b thm nc, no tao thanh mt lp
bun quanh, nhy b mt, con pha di vn cng nn mi trn
nh vy. Nhiu ngi a nga - nga ln ba vong t trn xung, nga
ngi trt mt ng dai... u kiu nga. Ti c s dung chic gy
tht kheo leo, luc th chng, luc th ghm lai thanh mt cai tru vng
chc nn xung my dc o u an toan.
Ngay 15/8/1968
Giao lin dn chung ti n tram Phu la mt anh ngi nho
nhn. Anh b au bung - kiu au da day - nn thng tut lai i sau
chung ti. ng men theo b sng, cung d i. Pha b sng bn
kia co nhng ni b bom cay pha khin cy ci guc, t b ao
bi, phi mau o hoen .
n tra, chung ti mang cm ra n. Cm cua ti co t, v ht
sn kh gh ri. Anh giao lin mang goi cm be xu ra - thc ra
o la sn kh nu th ung hn, v ch co loang thoang t hat cm.
Anh noi tram nay cung oi, gao qua t va i ly sn qua xa, phai
mt hai ngay ng. Anh giao lin ch n vai ming la ht veo nm
cm ti nghip. Ti mi anh n thm vi ti, anh ta n rt t nhin.
Cung tht xui quy, chung ti xin c mt qua lu an, em
n mt huc su sui nem, nh kim mt chut ca. Nhng lu an
n ma chng co con ca nao cht ca!
Chiu, ti tram, va kp cng tng th tri ni gio ung ung va
sm sp ma.

PHAM VIT LONG

48

Chung ti gop gao, n chung vi tram. Con tram th co sn ti

va ca - ca do anh em giao lin mo sui, c t con. Ba cm nong,
ngon.
ng nhiu dc nhng ngn. Rng nhiu mui qua, mi khi
ngi ngh la chung ao vao t tui bui. Ti phai ly khn mt p
ngang p doc lun tay ma vn b t tt ca ngi. Rng cung nhiu
hat gm qua, ti nht khng bit chan. Trong luc lng thc thiu
thn nay, hat gm tht qu - no co cht bt, se lam chung ti bt oi
mt chut va n lai ngon, va bui, va beo. iu cung cm cui nht
vi ti. Thuyt nht c mt nm, a cho ti mang ri i thng anh rt ngai lam cng vic cai thin sinh hoat va ch thch ngh
ngi. Vng, Nh, San thy chung ti nht cung chng y, c i
thng, co le cac anh cha bit gia tr cua hat gm.
Bai ngh cua chung ti qua cht hep, nm k mt con sui nho,
di mt cai lang cua ng bao dn tc. Ti bc vao bai nh kim
mt ch cng tng th bng thy au but chn; Ti nga khuyu
xung. Tri, mu chn trai cua ti mang nguyn si mt mui chng tre
kiu la tranh. Mui chng cm su vao mu ban chn, ti phai rut no
mi chu ri ra. No cm su ti gn hai t ngon tay. May no khng co
nganh nn khng b mc cng trong o. Mau t vt thng tun ra,
o thm ca ban chn. Anh em chay xum n. Vng nhai thuc la dt
cho Ti. iu d bng bng cht lai. Ti tp tnh v treo vong nm,
long y lo ngai. Luc y ti mi y nhn va thy n lanh: quanh bai
ngh, ngc ln trin dc, chi cht nhng chng. Chng hnh la tranh,
ben nhon, c cm chnh chch va ln vao co, rt kho phat hin. Co
le ng bao cm chng phong bit kch.
Ti, iu mang hat gm ra rang. Anh em xum xt quanh bp
la. Chung ti chia u cho 7 ngi, mi ngi c khoang bn
chuc hat, n thy bui, beo, thm, thu v v cung.
Ngay 17/8/1968
Cai chn au mun can tr cuc hanh qun cua ti. ng lai
c nhm sui ma i. Li nc n phat s ln. Ngi n lanh, sn
gai c.
n tram, ti vi ly thuc tm ra chn ri rc thuc Sunfamit
vao. Ming vt thng khep kn, trng bt.

B TROC

49

Lo lng v gao v cung. Bit i my ngay na? i, cai kiu i

na ngay m nay lam chung ti tn gao qua. Chung ti n rt de
sen. Hanh qun mang nng ma ch n mt lon ri gao mt ngay nu cm sut t sang n ba ba. Do vy, phai t kim ch gh
lm, nu khng se n ht ngay trong mt ba. Cm n vi mui
trng ma thy ngon la. Sang, n 1/3 khu phn, thy thom them
qua. Mun n thm. Nay, hay t kim ch i, n thm mt tha thi
nhe. Tra, chiu ly g n nu n ht t sang? n tra lai phai
u tranh d di na. Bung oi cn cao, u gi bun run. n my
tha y? Con phn cua chiu - ch qun iu o, ch sa a. Tri a,
ac hai thay, sao tri sinh ra hat gao ngon th? n mt lai mun n
hai. Nht la nhng luc oi kem nay. Song, ti t kim ch ni phn cua ba nao ra ba y, co x xch cung ch trong khoang mt,
hai tha.
Ti, Thuyt lo mo i xin c hn mt lon bp. Tt ca tiu i
u mng r va lp tc bc ni, cht la rang ngay. Nhng hat bp
thm phc, ron rm a em lai cho chung ti mt nim vui nho nho.
Anh em quy qun quanh bp la, chia nhau tng hat bp rang va
tan u th chuyn. Moi mt nhoc, lo lng dng nh b lang qun.
Ngay 18/8/1968
Chung ti ti tram An. Giao lin cho chung ti ong tng mt
bai nho, gia dc va nm k mt con sui nho.
Tnh hnh ng l m qua. Con i my ngay na, giao lin
khng bit. Ai se cp thm gao cho chung ti? Tram ? - Tram cung
oi. Cho n hm nay, mi ngi chung ti ch con mt lon ri gao
va mt chut cm ngui ong trong ng g va... ht, xung quanh la
rng nui cung nhng anh em thiu oi...
S gao con lai phai danh, phong khi oi la con co chut hi
gao. Chung ti phai i kim thm mn doc n. y, mn doc cung
him. Cy mn doc cn ci, nho xu, moc la tha trn vach nui,
ven sui. Ti tp tnh l cai chn au i kim mn doc cung San.
Cai sui nay t nh nui xung nn rt dc. Long sui y a
tang trn tut. Chung ti thn trong do tng bc theo sui ng

PHAM VIT LONG

50

thi phai ht sc chu y hai bn vach nui. H co mn doc la phai

bam vao cy, ap chn vao nhng m a ma leo ln hai. Hai mai
ma ch c vai nm. Ti pht cai chn au, xng ba vao bui, mc
gai my cao, mc dy leo nu. San cung xng xao theo ti, song anh
hi thiu kin tr. San c giuc: "V thi, u ri". Ti nhn bo rau ma
lc u: "y, 7 ngi n ch t u?". San in lng va lui hui kim
mn doc. Ti vng phai mt dy leo hnh mui kh, co 4 canh, rt
ging cy cu trng (loai ging cu mai, cu to ma rt nhiu bt, n
thm, ngon). Ti mng r bao San: "Co th la cu trng y". San
sang mt ln: "ung khng, nu ung th ly dao gm ao bng
c". Ti ln theo dy, no moc ra t mt cai dy khac to tng ch
khng phai moc ra t di t. Tht vong, lam g co th cua qu y
chn rng gia nay. Vn ch co mn doc lam ban vi ta.
Hai sut chiu ch c hai bo mn doc. Chung ti ra sach,
tc cong va chia u cho 7 ngi, mi ngi c khoang na ng
g. n khi ly mui, ti git mnh: goi mui ch con chut xu. Moi
khi ti vn gi mui, hm qua a iu nu canh, luc y goi mui
con kha nhiu. Chung ti bc bi, ai n ma ht i nhanh vy?
Nhng ri cung phai nen lai. Luc oi kem ma dn vt nhau qua th
ch thm kh. c, ri se phai la li noi vi nhau sau.
Ti trn cm ngui vao ng g canh loang toet, hup x xup, thy
ngon nh n sup vy. Thc ra cai th rau re mat nay khi nu ln
c hi hi mui bun va ta ta nh cam ln.
Ti, ti n tng cua Thuyt ly bi ng ch nc cho anh. Tnh
c ti thy anh con mt goi ruc bng (chc anh xin c mt
tram nao o ngoai ng dy Xa hi chu ngha ). Th ra anh vn ct
ky va n giu mt mnh. Ti thy bun qua. Ti nh hm xin c
con dc, chung ti nu kha kha cm goi la lin hoan. Ti vn n vi
cai iu chm rai nh nha - ti quen n chm nhai ky. iu au
da dy nn cung phai nhai ky. Tt ca co 4-5 ng g cm, ngha la
mi ngi c mt na ng g, con lai mt ng g ri la phn lin
hoan chung. Nhng khi ti va iu n ht mt ng g th 4 ng g
kia a ht veo ri. 5 anh ban kia a n ht ca phn cm ti nghip
goi la cm lin hoan. Tht la d mu d ci. Trong hoan canh thiu
thn nay, ai cung mau oi, luc y n ung d b "qua a", lem ca

B TROC

51

vao phn cua ng i. Tht ung nh cac cu noi chn ngi mi y,

mi anh em trong oan co mt tnh nt ring. Ngi chm ke li,
ngi bit nhng nhn ke lai khng. Bit lam sao? Nhng noi
chung, tiu i chung ti vn thng chia ngot xe bui cho nhau -t
mu sn, hat ng n la rau. ac t, anh em u gop lai, mang
ra i chac kim cai n chung. Ring ti, gi y ba l a vi qua
na, ch con vai th tht cn thit cho cuc sng.
Nm trn vong lanh, mc cho cai oi day vo, ti ngh min
man. Trong kho khn, bnh ca nhn co iu kin bc l. Tiu i
Mt i vi chung ti khng c tt. Tiu i y toan la anh em
ngi a phng, quen thng th va co ngi quen nn kim c
nhiu lng thc. Ho khng h chia xe cho chung ti. Ti ba, ho
mang gao, sn, bp, ... ra mt ch va nu n. Ho vn lun lun
ku thiu thn. Ti nh co hm vao ni tiu i Mt gia luc ho n
bp rang, mui bp thm lng, co anh con ang nhai d bp trong
ming, vy ma vn co anh noi: "oi hy, chng co g n ca". Ho
khng chia xe cho chung ti, ho con gianh git cua chung ti nhng
cua cai cua toan oan, em i i chac. Chic li anh ca, ho cho
trng Kinh tai ly v bp, xanh, mm ca - ho noi rng ho gi
o (!?). Gi o, ai se ly va bao gi ly? Ri b tng ct toc, tui
thuc cng ho cung chim ca.
Sinh hoat long leo qua, chng hop hanh, kim im g ca nn
tht kho ph bnh, sa sai. Ch thnh thoang nng li vi nhau thi.
Bun tht!
Ngay 19/8/1968
Ca ngay hm nay ch c mt lon gao thi, na lon kia phai
kin quyt gi lai.
Sang, hoi giao lin con i my ngay na, anh tra li bng qu:
khoang 3-4 ngay g o. Chung ti xn xao ban bac. i 3-4 ngay na
th ly g n y! Chiu qua, chung ti gp my anh giao bu. Cac
anh ve ng cho chung ti va bao: c manh dan i, th nao cung
gp c quan nao o, may ra xin c gao. By gi chung ti xoay ra
hng y: c manh dan tach tram, tm ng i. Thuyt vao bao

PHAM VIT LONG

52

cao vi tram iu o. Tram trng bt chung ti phai ky giy cam

oan va gt gong: "Nu xay ra chuyn g th cac anh chu trach
nhim!".
Leo dc vi i chn bun run v oi. Mt hoa ln va m hi va
ra nh tm. Dng lai ngh mt cai sui ln di chn dc. y co
rng giang, nhng cy giang vn dai va ngon ngoeo. Chung ti
ruc vao cac bui giang va tm kim: co mng! May mn lam sao.
i mt chp, chung ti gp mt con sui ln va c li xui theo
sui mit. Nc su ti u gi, gia lanh, lam chn chung ti cng
lai, moi ru. Ven sui moc nhng dy lang rng - ging dy khoai
lang, la n ging la khoai. Chung ti sa vao cac bui ma hai la lang
rng. Vi tui rau va mng y p, chung ti hy vong chiu se c
mt ba no.
Chn au qua, ti tp tnh i sau. Bao gi n. Va n u?
X tra, ti theo kp oan. San ng mt tang a on ti, mt
may rang r. San reo to: "Sao i chm th? n ni ri. Gp c quan
ri!". Ti lng ngi i, ng ngang. Va nim vui xao ng chay thc
vao c th ti nh mt dong nc mat ngot, lam tiu tan moi mt
nhoc, lo lng. y la tram vn chuyn gao cua Ban Tuyn hun, c
quan mi cua ti. Anh Hoai bao Tin Phong xem giy va nhn on
chung ti, nhng ngi tiu i Hai. Con tiu i Mt th phai i
na, phai i tm c quan Giao thng. Anh trng oan ng y
chung ti v thng c quan. Khi chia tay, toan tiu i chung ti
dc rut nghe ra c ba lon ri gao, a ht cho tiu i Mt. S
rau, mng kim c, ti cung a ht cho Bau.
Chung ti mang s cm phn cua bui chiu ra lin hoan. Anh
em tram vn chuyn mang cho chung ti mt a mm cai - a
mm co nhng con ca o ti, bay mui thm phc. n xong, chung
ti chia tay nhau: iu, San, Thanh v i in anh; ti, Vng,
Nh, Thuyt c anh Hoai dn v ban Tuyn hun. Bt tay nhau,
se gp lai nhau, nhng sao bn rn qua.

B TROC

53

Sang, chung ti cung i vi anh Hoai va mang trn lng s no

m: my chuc lon gao, mi ngi mt hp sa nc.
Tra o chung ti dng lai hai lang rng luc n vi cm. Ri
lai pha sa chia nhau ung rm ra.
Chung ti xui theo ng 14. Con ng bng nhng nhiu
lau lach.
Chiu, tri ma lm thm, bu tri u am va hi lanh. Chung
ti ngh lai mt ngi lu nho bo khng doc ng. Ma, vn ma
ra rch. Chung ti t la cho m ap. Hay ngu i, sang mai dy sm
qua o.
Nhng cai chn au quy nhiu ti d qua. Vt chng kn
ming nhng bong mu pha trong, nhc nhi. Chn phai lai moc
mt cai nhot ln, nhoi but. Hai "bau vt" y hanh lam ti st nong
sut m.
Ngay 21/8/1968
Dy t ba ri sang. Va bc xung t, ti bng choang
vang. Mt ti sm lai, n om om. M hi toat ra lanh ngt. i cai
chn, cai chn hanh qun cua ti!
Thuyt xp ba l h ti va ti phai rang mang ba l i. ng
ong nhng vung nc bn thu. Lau lach um tum can li i. Tri
ti thui. Phai bm en pin do tng bc. u oc ti choang vang.
Mun nga guc xung. Gng ln, gng ln i! Bn qua quang ng
rm r lau lach, chung ti ti b sng - bn o Ging o. y lm
mui mat qua. Th mui mat nho xu n ni khng nhn thy, rt
tai ac, c chui vao u t vao chn toc, t vao c vao tai. Nga
ran ln. Rm rt kho chu. Moi ngi phai ly khn mt p lin
hi xua ui chung. Ting khn p phn pht cung vi ting
noi chuyn r rm lan trn mt nc m uc hi sng, ang sang
dn ln theo anh bnh minh, tao thanh ban nhac toan nhng nt
trm huyn ao. Khng co mt ting chim hot.

PHAM VIT LONG

54

Qua o, chung ti bc trn con ng mon nho xu, lau lach

phu kn. Chung ti tin vao bai sng. Bai bng phng, phu mt lp
cat trng, bn mt dong sng nc trong xanh, bn nhng bui cy
ru r canh mm mai, duyn dang.
n cm xong, ti thy ngi chuynh choang. Khng mun i
na. Anh em bao ti dng lai y. Ngh y ? Gia con ng la
nay. Ti lng l. lai mt mnh liu co vt ni s yu ui
khng? Con hm nay thi se n c quan. Gng ln i!
Ti tp tnh i sau oan. Nhng con vt quai ac c bu vao hai
vt au cua ti ma hut mau. Mau, mau loang ra o ca ban chn, o
sm lai. u ti choang vang lm ri. Ngi tam xung ngh mt
chut. Ngi nong bng va chm trong cn m sang kinh khung. u
oc quay cung, lng lng nh bay trong khoang khng vu tru. C
gng lm, ti mi ng dy c va lai chuynh choang bc i. Ba
l nng nh a tang. Lai ngi bt xung bn ng, guc u vao hai
u gi ma thip lm i. Co g c ku ong ong hai bn tai, va la lung
qua, co mt mang mu vang khe c xuyn thng qua i mt nhm
nghin cua ti, phu kn ca oc ti. Ti m mang nghe co ting goi:
"Nay anh! Nay anh!". Trc mt ti nhp nhoa hnh anh mt anh
thanh nin Thng ong kh, vac cy sung trng. Anh ta bao: "Co
gao khng? i tht kh". Ti lc u. "Co cm khng? i cm cung
c", anh ta ch vao tui ba l ti khn khoan. Ti lai lc u. Anh
ta bo i. Ti cung xiu veo bc theo.
Qua mt bai co tranh bng phng, trng trai va choi chang anh
nng. Phai i nhanh qua. Lu Moranh (may bay trinh sat) co th
n bt ng, thy anh, no se sa xung bn hoc goi phao bn ti cp
tp. Vt khoi bai tranh lai chui vao mt khu rng tha. Chung ti
dng lai n cm tra. Hoai ly t gao i oc t tht nai kh. i vi
anh, chung ti - nhng lnh mi - thy yn tm. Qu vung Tr Thin
- Hu, vao y trc chung ti my nm, Hoai rt chu ao vi
chung ti. Vi giong noi nhe nhang va m ap, anh hoi han chung ti
v chuyn hanh qun, chia xe vi chung ti phn n cua mnh.
Chung ti nhen la kho tht. K cung liu mt chut. May bay co th
phat hin ra khoi.

B TROC

55

Cm co tht, song ming ti ng ngt, n thy nhat nheo v

cung. Ln u tin ti khng n ht phn cua mnh.
Lai i. Gng ln, gng ln, con vai gi na thi se ti nha.
Chung ti tach khoi ng 13, re ngot v bn trai, li qua mt
con sui, vt mt bai trng. Cy ci y x xac, ua vang v cht
c hoa hoc. Co vai cy ot cao vot, phi ra nhng tu la kh queo,
in bong en sm trn nn tri xanh.
ng men theo b sng, trn ln nhng vach a hoc him.
Phai nu ly dy my, cy ci hai bn ng ma leo ln, tut xung.
Bai li a hin ra trc mt ti. Con sng Thanh gp gnh nhng
a, nc chay ao ao, bng tr nn hin hoa khi chay qua khuc sng
bng phng, toan cat vang. Ti li qua dong nc mat lanh, thy
tnh tao lai i chut. Anh em mang du da a ti n. Nhng qua
du da o chot, ngon ngot, chua chua tht hp dn.
Li ngc theo mt sui con, chung ti re vao c quan. C quan
o, vi nhng ngi nha la s sai, khng co ging, ch co my chic
ban ghep bng thn cy. Anh em xum n chao on chung ti ri
a chung ti vao mt cn nha trng trai - nha Vn phong y,
chung ti ngh ngi tai o.
Ti cng vong nm va thip i trong cai au nhc nhi ni hai
ban chn.

PHAM VIT LONG

56

Chng 2
CN C
T ngay 25 thang 8 nm 1968
Chn au khin ti phai nm sut. Tht la phin phc. C Nga
- y ta - rt tn tnh cha vt thng cho ti. Ngay nao cung vy, c
bui chiu la c mang nc nong n ra vt chng va cai nhot ri
bi thuc o vao. Qua my ngay, ming vt chng khep kn lai va
bong mu trong, nhc nhi. Cai nhot cung cng mu. Nga nn ra
toan mau en va mu. Sau o, c ly panh cp bng va thoc no vao
tn trong long vt thng keo mau mu ra. Ming vt chng a
lin tht nn phai ly panh choc ra ri lun bng co tm thuc vao.
Ngay nao ti cung phai chu cai au va gh rn kinh khung khi ra
vt thng. Chic panh ngoay vao long vt thng nh bao tng th
tht ti ra. Ti cn rng chu ng khoi phai la ln, c y ta yn
tm lam vic. Ri ti c tim hai lo P-n-xi-lin. Cng hiu lm,
vt thng du dn.
C quan ang gp kho khn v lng thc. Anh em chay nhao
nhao n cac lang i bp v. Ngay u chung ti c n ba ba
cm. Sau o xung con hai ba: sang 9 gi n bp, chiu 4 gi n cm.
T ngay 29-8, ti bt tay vao vic: soan nhng ban tin khai
thac t nhng bc in bao cao va nhng tai liu, bai v t cac a
phng gi v. Ti ng ngang vi phng thc lam vic nay.
Ngay 2/9/1968
Chung ti on ngay tt c lp tai c quan. Anh em i anh ca
v lam mt ba lin hoan rm ra. Chiu, sau khi nghe bai din vn

B TROC

57

cua Thu tng Pham Vn ng, chung ti ngi ban lun v cuc
khang chin thn ky cua dn tc, cung c thm quyt tm chin
u va chin thng.
Ngay 18/9/1968
Ti i A7 cong gao. y, cong gao v n la ngha vu cua mi
ngi. Mi thang cn i cong gao t nht mt ln.
Lai qua bn o Ging. Tri bng p ma rao. Ri phut chc
nc lu keo v m m. Dong sng bng trai rng ra, nc o ngu,
chay in cung, tung ln nhng con song bac. o khng th qua
sng c. Chung ti lui v mt dai cat, cng tng mc vong ngh.
Nhng tai ac thay, va n cm xong th nc t nhin tran n,
dng cao dn. Luc u, nc ch sm sp ban chn. Phut chc, nc
a ln ti u gi, lanh ngt. Chung ti cung cung thu ac, keo
ln mt dng cao. Ri mo mm phat cy, kin thit ch . t nhp
nhap. Ret run cm cp. Vt c dp bo n hut mau chung ti.
Sang 19/9
Chung ti qua o. Ti gp lai Xun Quy, ngi cung tp trung
Hoa Bnh vi chung ti, a ri min Bc trc chung ti t ngay va
hin tiu ban Vn ngh, cung cng tac vit vn vi chng la Bui
Minh Quc - tc Dng Hng Ly. Xun Quy i cong gao v va m
qua phai ngi sut bn bn o, di tri ma tm ta.
i qua rng loong boong. Cy loong boong ta ta nh cy
hng b, co nhng chum qua vang, tron cng. Qua loong boong co 4
mui nh qua hng b, song ngot lm va thm la. mt mui, co mt
vt hn, ging nh vt bm cua mong tay. Loong boong la c san
cua min Ty Quang a nay. Chung ti hai loong boong n thoa
thu. Rng nui cung tnh ngha lm ch.
Ngay 20/9
Ti cong 90 lon mui ra v. Chan qua, qun chic mu trong
gui, lun su di mui, nn khng ly ra c. Nng xin vao gay
nhc nhi.

PHAM VIT LONG

58

Ngay 21/9
Ti mang mui vao lang ng bao Thng i bp cho c quan
- c mt lon mui n ba lon bp. Lang nay kha sach se. Tre em c
hoc ch dn tc mnh va hay hat nhng bai hat cach mang.
Ti thy ngi ngy ngy st. Co le cam nng.
Ngay 23/9
Ti cong hn 100 lon bp v. Bn li cua chung ti tr nn su
va nc chay xit v ma lu. Ti phai vac gui bp ln vai, chng gy
li qua sng. Nc su ti ngc, ch chc qut nga ti. Hay cn
thn. Nhiu ngi a cht v cach vt sng nguyn thuy nay.
Ngay 24/9
Ti a b vi trung st ret tn cng. y la trn st ret u tin
ma ti phai chu. u au nh bua b. Cac khp xng nhc nhi.
Bung anh ach, luc nao cung thy no mt cach kho chu. Ung ky
ninh vao, tai bung ln, bung ln bung buc. Mt cam thy b choi
nng, khng nhn ro g ca. Ming ng ngt, khng mun n ung.
C gng n ty chao, song nut khng ni, c hong gh lm c bt
nn ma. m, mt chong en khng sao ngu c. u c but
thon thot.
Ti chn, mi ngay sau ti mi khoi st. Dy i lai thy chn
nng trch, ngi lao ao mun nga. Pham Hng ng vin ti: Ai
Trng Sn ma chng b st ret ngha vu, ri se quen i va se thy
bnh thng!
By gi la mua ma ri. Nhng trn ma rao xi xa va keo dai
khin cac con sui tr nn d tn, khin nhng dong sng tran y
nc, chay ao ao, cun nhng cy g tri bng bng.
Chnh trong mua ma d di nay, chung ti c lnh chuyn
xung A7. Anh Hng bao ti rng cn c, di chuyn c quan la
chuyn thng. u lu nht la 3 thang, co ni ch mt thang, v
lu d b ch phat hin, cho may bay B.52 di bom hoc qun

B TROC

59

tn cng. Chuyn i y vt va va a gy tn tht cho chung ti:

iu a b cht, cht mt cach v ly. My hm trc o iu st ret.
Anh sang vi ti cho gn y ta tin tim thuc. Sau o anh khoi
nhng sc vn yu va phai hanh qun. Ti dong sui ln chay xui
v A7, iu tut lai i sau. Va iu khng ng a xay n: anh nga
nga, ngi da vao ba l, ngm mnh trong nc sui ma cht. Sm
hm sau San, Thanh... mang cuc xeng ra chn iu. Ti cung
mun ra tin a iu, song cng vic bn qua, khng bo i c.
Ti bui ngui nh ti iu, nh ti nhng cu chuyn tiu lm cua
Anh; Nh ti tai un li cu, ct toc cua Anh; Nh ti nhng iu
tm s cua anh v gia nh; Nh ti li hen cua anh: ngay thng
nht v Ngh An qu hng Anh, Anh se cho n ca thoa thch. Anh
i ngay 30-4 va cht ngay 28-10-1968. Cung trong chuyn i nay,
mt ng ch Ban An ninh khng may xay chn nga xung cu,
lp tc dong nc sng Thanh hung d cun anh i, nhn chm anh
di thac nc khung khip.
Cng vic vn tip din. Chung ti cht cy dng nha, ao hm
h va lam chuyn mn. Nhng trn st ret t nay a im nhp vao
cuc sng cua ti, t ra mi thang mt ln.
T trung tun thang 11-1968, c quan hai ln lm vao canh b
tc v lng thc. Gao gn ht ri ma khng sao moi c ng
bng ln. Hi nay, ch buc phai ngng anh pha min Bc nn
chung anh pha min Nam in cung hn. Phi phao, B57, B52 thi
nhau hoanh hanh. Sn Phuc, Lc Thanh, chung can quet lin tuc,
bt mt ng ly gao cua chung ti. Mc n phai giam xung, t 2
lon xung 1 lon ri, ri 1 lon mt ngay. Anh em thi nhau xung
nui kim rau rng, cu na v n cho oi long. Vung nay qua
lanh. Sng mu bao phu sut ngay. Cai ret va oi hanh ha chung
ti. m, chung ti phai t la cho m. Nhn la than, ch c co
cu sn ma nng.
Ngay 21/11/1968
Ti va Hng xung Quang a ly mt s ac gi oan Trong
Quyn mang vao. Tai y, ti c sng trong bu khng kh m
cung, vui nhn cua mt t phong vin, ging nh khi sng Sn La

PHAM VIT LONG

60

vy. Hoang Mn vn beo tron va say m in, phong anh bng anh
sang mt tri. inh Trong Quyn vn si ni va ci m. Trn Mai
Hanh, Th Trung vn vui nhn, hoat bat va vn co nhng cu
chuyn sinh ng v cac c gai. Ch co Trn Bin - in bao vin - la
dao ng, s cht, nay a ra Bc ri. Trong nh a hy sinh hi cui
thang 8 v b phao trn ng cng tac.
Ngh mt ngay, sang hm sau ti va Hng ru nhau xung Sn
Phuc mua mt t hang. Chung ti ch co trach nhim xung Quang
a. Song mun thy ng bng mt chut nn liu i. ng xung
dn, trn qua nhng i lup xup, cy ci tha tht. Qua mt
quang rng, ti thy co my h bom ln do B57 tha. Cy ci ti ta.
Bn ng co nhng manh qun ao rach va mt vai am t co
nhng bu n - t o mui hi thi xng ra nng nc. Chc co anh
nao xu s b bom xe vun ra. Chung ti tin gn vung ranh. Co
nhng ngi mang hang i ngc chiu vi chung ti. Ho cho bit
tnh hnh rt cng. Bon bit kch nui Chop Non lun kim soat
con ng vt ranh. H phat hin ngi la chung bn ci n hoc
goi phao na ti. Do vy phai vt ranh vao sang tinh m hoc sm
ti. Chung ti nh tranh thu vt ranh bui tra, ti o mua hang
va sang sau v sm. Ai cung ngn chung ti: ch nn liu lnh. Ti
va Hng ban cai mai: i hay khng i. Mt mt mong c thy
ng bng, mt mt s xay ra chuyn g se b ky lut. Va ban cai
va i xung. Sp ti con ng di chn nui Chop ri. ng
vng ngt, khng mt bong ngi, ch co nhng h bom, nhng
thn cy ngn ngang. Ti bng nghe hai trang sung may n ron.
Ai bn y? Hng bao hnh nh du kch bn may bay. Mt luc sau,
ti thy mt cu b i trac 18-19 tui tay xach dep ht hai chay
ti. Cu ta cho bit mnh vt ranh, b bon bit kch phat hin.
Chung khng na ci ma bn an thng ti. May ma khng trung.
Ti va Hng dng lai ban bac: thi, quay ln thi keo cht ung
mang, lai b ky lut. Nu la i cng tac th du ac lit n my cung
phai vt qua, ng nay lai t y i...
Chung ti quay lai, xa dn go u. Tai o co hai xac b i
ngha vu b bit kch bn cht cach y a lu. Khng ai chn ca,
gi y hai xac ch con la hai b xng, lng trong hai b qun phuc
muc nat.

B TROC

61

Cui thang 12, ch in cung m cuc can ln ni Khu ong

qun. Mt thng phan bi a tit l moi iu b mt. Th la ngay
m ch cho may bay B52, B57 trut bom xung cac khu rng kha
nghi, nhng chng trung ai ca. Phao cung bn oanh sut m.
Tnh hnh cng, chung ti phai ngu hm. Co hm nm trn nha,
chung ti bng nghe ting rt xoay vao khng kh. Bom B57! Moi
ngi nhao xung hm. Ti ang nm trn vong, ngi qun tron
trong man, boc vong, vy ma cung bt ti hm t luc nao, khng
vng vu g ca. Ban nng sinh tn cua con ngi co mt sc manh
ky diu tht.
ch qun A7 - gia ni c quan tnh Quang a ong.
Chung do dm mo theo ng, a ln ti cy g vung, ri ti sui
Nc Ln, ngha la chung ch con cach chung ti vai ting ng h.
Song chung b ta chn anh o, dit mt s, nn cha tin thm
c bc nao.
Tiu ban Vn ngh m cuc hop tai Ban. Bui Minh Quc va
Xun Quy n nha ti. Chung ti chuyn tro v vn hoc, nhac hat
rt si ni. Xun Quy sp i cng tac Quang a, ang bn rn
chun b moi th cn thit. Chung ti chuyn tro trong cai gia lanh
va trong cai oi qun tht long. Quc sang Qun khu, luc v c
Thu Bn cho t gao. Bui ti, chung ti nu chao "lin hoan": 1 lon
gao, 4 ngi. Chao loang co m chnh va mui, cng thm t du xa
lach, ma thy ngot ngao, bui beo tn. Chung ti x xup hup. Quc
noi rng cha bao gi c n chao ngon nh vy.
Gao gn can kho ri. Cai oi vn tn cng in cung vao
chung ti. Song, moi ngi vn vng vang, khng mt li ca than.
Chnh trong luc nay, ti bn rn nht: tuyn truyn cho thng li
cua min Bc rut tht a anh thng cuc chin tranh pha hoai
cua gic My, tuyn truyn cho ngay thanh lp Mt trn Dn tc
giai phong 20 -12. Tai liu rt nhiu. Chung ti say m lam tin ca
ngay ln m. Va cuc sng cua c quan vn vui ti, lac quan. Ni
c tng v sinh thm quang ang. Nha n c sa sang lai vi
nhng day ban, gh ngay ngn. Thanh nin chung ti sang vn tp
th duc u n, vn vit bao tng, ch tic la khng c ca hat v
gn ch qua, s chung nghe thy. Thay vao o la nhng cu

PHAM VIT LONG

62

chuyn vui. Chng han, anh Trn Phat, con goi la Sau Phat v anh
la con th sau, i lac, b qua ben bn sung lam hiu, moi ngi
tng ch t kch... Th la co my cu nhc nhe anh:
Anh Trn Phat
Mt hm anh i lac
Anh rut sung bn sau phat
Khin moi ngi ng ngac
ra rng nhao nhac
, hoa ra anh Sau Phat
Mt hm anh i lac...
Th "th xa qun" - oc vong tron, khng bao gi ht - kiu
nay, ai cung thch.
Hm qua hop c quan, anh quan ly tuyn b bt u n mt lon
gao mt ngay va Ban quyt nh a mt oan vao A5 - c s san
xut hu c - ly gao v cu oi. Sang ngay 18-12, oan chung ti
ra i. Ma ra rch. ng trn tun tut. Song phai i tht khn
trng, i nh chay vy. Ti ni, chung ti khn trng gia gao va
vn n mt lon gao mt ngay, song co sn gh nn vn no. Sn
y b cht c hoa hoc nn lui ht, cu sng nh cu chui va phai
ao vt va lm. y, bon My rai cht c d qua. Tng canh rng
b trui la, phu y mt mau xam hoc mau nu vang ua. ng trn
nui cao nhn xung, thy rng cy x xac ma au long qua. Co
nhng rng qu rt qu cung b tan lui ca, tht tic t rut.

TH GI GIA NH
Quang a, ngay 26/11/1968.
B me va cac em yu quy!
Khng hiu nhng th trc con gi v, gia nh co nhn c
khng ma va ri c quan con in vao hoi chung con a n ni
cha? Con gi la th u trong nay vao cui thang 8. Le ra ngoai

B TROC

63

o phai nhn c ri mi phai ch! Con rt st rut va rt mong

th gia nh nn h co ai ra la con tranh thu vit th ngay.
Hin con vn khoe va cng tac bnh thng. Dao nay con a
quen vi st ret nn khng b trn nao nng, ch thnh thoang st
2,3 ngay ri lai khoi ngay thi, khoi th lai khoe, lai lam vic ngay
c. c bit con n khoe lm, co bao nhiu cung ht, nn lun
thy oi.
Con tnh hnh gia nh th nao? Co g b nh bac ao Tung,
anh Phng in vao bao tin cho con mng. Nhng in vao ch
anh Quyn, t phong vin Quang a, ch khng phai in thng ti
ch con u, t o cac anh y se nhn ln cho con. B me cung nh
n s 47 Bat an - Ha Ni tm anh Trn T (mi Min Trung
Trung B, ch anh ng, ra) gi th vao cho con. Hi ra i, con
co gi v nha the phong vin cua con, vao y con thy cn dung,
vy b mang n anh T, nh anh y mang vao cho con nhe. Cai the
nay ch gi ngi trc tip mang vao thi, khng gi theo bu in
c.
Do cn khai ly lch, con cn ro qua trnh hoat ng cach mang
cua b t trc n nay. B tm cach gi ngi mang vao cho con
vi.
Cac em dao nay co khoe khng, hoc tp gioi khng? Anh rt
nh cac em. Cac em phai vit th ngay cho anh nhe.
Thi, con vi vit vai dong. Chuc b me, cac em khoe manh.
Cho con gi li thm c chu trong c quan.
Con cua gia nh
Vit Long
Hom th 3.105 Vinh Quang
TB:
Nu gi theo bu in th mang n c quan con hoc Ban
Thng nht Trung ng nh chuyn.

PHAM VIT LONG

64

TH GIA NH
Ha Bc ngay 8/12/1968
Long thn mn cua me.
T ngay con i n nay b me va cac em mong tin con o ca
mt, ln nao me v Ha Ni cung n ch ch Sau hoi tin con mai
n cach y 2 thang ch Sau mi cho bit tin la con a vao n
ni an toan ri me st rut mt t.
Me noi chuyn cai xe ap cho con nghe, sau khi con i th c
Chung ngay nao cung n hoi xe ap ma vn khng thy v, sau
cach n 3 thang anh Phi mi em v cho va xe nh th la hong
ht, lp sm dnh vao nhau v bun, xch b r khng i c, gac
xen khng co, b an khng co, con gac bu th lai mt ch
khac, me phai n ly sau, noi chung la cai xe ch con c mi cai
khung thi. V me phai sa mt gn 2 chuc mi i tam c va lp
by gi th c t ht tanh, nhng thi con a, me tnh anh Phi
em h v nh th la c gng lm ri, me ch tic la cai xe mi co
hn mt nm ma no hong qua sc tng tng. Hm y me co gp
anh Phi va anh Phi noi la anh i vao Thanh Hoa ma xe cua anh
Phi cung cha em v c ma anh Phi phai em xe v cho gia
nh mnh con c yn tr va anh Phi cung khoe me v vn
vao ang cua con. Anh Phi co cho me xem cai giy cua chi b trn
y nhn xet v con va co bao cho t chc gi vao cho con cha bit
co nhn c khng, anh Phi co noi la kt hp vi thi gian th
thach con i ngoai nay vao trong y tt th se co trin vong kt nap.
Khi con i th c Chung co gi ln cho me 30 va cai but may np
vang cua con ri, va tt ca dung con gi v me nhn u ri. B
me va ca gia nh rt thng con v bc trng thanh cua con qua
vt va nhng me ngh y cung la s yu cu cua con va cung hp
vi thanh nin thi ai nay. B con v nha luc nao cung nh n con
va c nhc n con lun, me th hang ngay nhn ln anh con ma
khng sao cm c nc mt, me nh bn chn ca ngi v trc
con con Sn La, tuy xa nhng con co hy vong con c v chi hay
ngh phep, nhng by gi th khng bit la thi gian nao mi gp lai
con c. Hm b me mi i Ha Ni v th nhn c th cua con

B TROC

65

vao u thang 12, ca nha mng qua, khi oc th con cac em con va
b xum quanh lai nghe th. Me oc, me khng sao oc c v qua
xuc ng va thng con qua nht la em Thuy va Lan no c ngo mt
me, nhng du sao b me va cac em con cung mng la con a vt
c chng ng nguy him va a vao n ni an toan th la ca
nha mng ri, con vic trong y ra th nao th y la s phn may
rui thi con a. nha th me lo cho con lm lm, con cac em con
nha hoc vn tt, em Ngoc c khen la hoc sinh toan din, va c
bnh cho mua cai xe ap Lin X con, me mua cho em va hin nay
tam cho Vit i con xe cua con th cho Phuc dung, em hoc
thm vn hoa sang nm th em Ngoc cung phai i hoc xa ri, con
anh c con th va ri gi cho b cai ai lai khng u giy t,
thanh ra ho lai phai gi lai va tra lai anh th co chan khng?
Trn nha cu ba, cu Hin vn bnh thng, cu Hin mi v
cng tac qua Ha Ni me cung gp. Hi nay ngoai nay tam yn n do
o trng mnh co my trm hoc sinh hoc ngn han c v trng
M Tr hoc, con trng th vn khu s tan, b me cung vn s
tan. V phn con trong y ht sc gi gn sc khoe va nht nht
con lam g hoc i u la phai ht sc thn trong. Cn thn y con
a, me lo cho con lm y.
Con c gng nng vit th cho nha st rut, nh th la th
con gi hn 3 thang la nhanh y con a, ch cn con vit t ch thi
cung u ri, con vic con i th me co hoi ch Sau v vn quyn
li cua gia nh nhng ch Sau bao cha co g ca v con cha co gia
nh ring, va ch co mi cai the i kham bnh thi.
Thi me mun vit rt nhiu nhng s th nng qua con b
va cac em vit na. Cui th me chuc con khoe manh, tin b
ngay thng nht gia nh c oan tu vui ve.
Me cua con.

PHAM VIT LONG

66

T107.BC13/9 - 8/12/1968
Con yu du cua b me!
B a nhn c la th u tin con gi t a im cng tac
mi. Me oc th, b va cac em chm chu ngi nghe, mng mng,
thng thng, mng v con a vt moi kho khn, nguy him,
thng con nhiu lm. Chuyn nha me a noi ri. Noi chung bnh
yn, khoe manh. Cac em u hoc tt ca. Ngoai nay t khi gic My
buc phai ngng nem bom min Bc, moi ngi ra sc lam vic, y
manh cng tac cac mt, ng thi khng ngng nng cao canh giac.
Tnh cam i vi min Nam cang thm thit con a! Co con hoat
ng bn trong, ca gia nh thy thm thit tnh cam Bc Nam rut
tht, co th noi khng ngay nao gia nh khng ngh ti min Nam,
ti a con yu du ang sng va chin u trong s chm soc nui
dng cua ng bao min Nam. Mong con ra sc phn u, at
nhiu kt qua trong cng tac, xng ang la thanh nin cua th h
H Ch Minh. Con ht sc chu y tu dng vn ln ang.
Hoan canh chin u trong o la iu kin khach quan thun
li con phn u tt. ng thi con ht sc chu y gi gn sc
khoe. Mi ln nh con, b lai em anh con ra xem, nh lai hi con
con be. Con la a con yu quy nht cua b trong cac a con yu
du cua gia nh. B yu con, thng con, nh con nhiu lm. B
mong th con, mong con khoe manh, mong c tin con phn u,
hoan thanh tt nhim vu cach mang. B, me nha ra sc cng tac
vi tinh thn "Tt ca anh thng gic My xm lc". Tin thng
trn dn dp lam nc long moi ngi. Mong con gop phn xng
ang cho thng li o.
Mong n ngay thng nht gp con, a con yu quy a c
ti luyn trong khoi la.
B cua con.
Ngay 25/12/1968
ung Noel, bon ti ngh ngi hm sau keo qun v. Chiu
o, anh em kim c mt con ga, t np lam ba lin hoan nho. Ti
nh lai cach y ung mt nm, ti n thm Phuc, a em trai k

B TROC

67

ti. Nhng ngay y tht m cung. Hai anh em chup anh, phong anh
va i bn chim rt say m. Ti cung nh n c Chung - em rut me
ti. Gian phong cua C nho be, luc nao cung tran ngp anh sang va
rt m cung. Trc luc ra i, ti thng n nha C va c C ht
sc chiu chung. Nhng ba n, C don cho ti nhng mon ti a
thch nht: banh m nong hi, ron tan, b, pa t, rau xa lach trn
dm... C um boc ti vi tnh thng yu cua ngi me. Hm tin
ti i ln trai 105 tp trung, C khoc, lam ti v cung xuc ng. Ti
nh ngi me hin hu, ngi cha nghim ngh, lu em ngoan ngoan
cua ti. Trong la th vit cho ti, cha ti a vit ln nhng li y
tnh cam, chan cha yu thng. ng yu quy ti nht nha, song
khng hay biu l tnh cam o va i vi ti rt nghim khc. Gi
y khi xa ti, khi ti a manh bao bc vao i, ng mi noi ro
tnh cam o. ng c mong gp ti mt ln na trc khi ti i B,
song luc o gia nh ti s tan tn Ha Bc, ti tp trung tai Hoa
Bnh, khng th v thm, nn ng khng c gp ti. ng k lai:
Khi ti ra i, m n gia nh khng ai ngu c. Me ti noi: "Thi
t nay a con duy nht bit chm lo vic gia nh a i xa". Ngoc,
a en gai th 5 noi: "T nho anh Long a dung cam ri...". Dip,
a em gai th sau noi: "Anh Long hoc gioi va rt gioi vn, Dip
cung mun hoc theo anh". Be Lan, a em gai th 7 noi: "Lan rt
thch hat cho anh nghe va thch anh day hat cho". Con be ut Thuy
th bao: "Anh Long ung la anh cua Thuy, anh chup cho Thuy
nhiu anh rt ep". Ti hnh dung ro mn mt tng a em cua ti,
a nao cung rt ang yu. Phuc co tai cu ca, bt ch... va ch
thch ren rua nhng con dao, cai nhn... Cu ta a tr thanh cng
nhn ngui. Phuc lm ly t noi song i vi anh rt tn tnh. Cu ta
biu hin bng tnh cam ch khng biu hin bng li noi. Vit
ang hoc lp 10, hoc vn kha va rt thch i lam cng tac nh ti.
Ngoc cung lm ly, hin nh cuc t va rt chm vic gia nh, hoc
gioi va ngoan ngoan. Ngoc lam banh bao rt kheo, hm ti v nha
c n ba banh bao do chnh tay Ngoc lam, rt ngon. Dip manh
khanh, nh nhanh, hay mua hat. Dip bc l nhng ca tnh rt c
ao va to ra co nng khiu v vn. Ti thng mong mun c
kem cp Dip, hng no i vao su con ng vn hoc. Lan beo
tron, mt en lay, tnh tnh ly s, nhng rt hay hat va hat rt hay,
rt ung nhac. Lan thng ngi hat cho ti nghe sut bui theo
"Yu cu cua thnh gia". Lan co c tnh rt ang yu la bit chm

PHAM VIT LONG

68

soc be Thuy mt cach tn tnh. Lan thng dn Thuy i hoc va co

khi Thuy di khng i th Lan d danh rt ngon ngot va kin tr.
Con c ut Thuy th rt nung nu, hay hn di va a biu hin tnh
cn thn. Ti nh co ln ti m ca tu va qun khng ong lai,
Thuy im lng n va nhe nhang ong lai rt cn thn. Lu em mi
khi thy ti v la chay ua ra on, nu ly ti va Thuy bao gi cung
dang tay ra oi anh b. Co nhng ngay chu nht, anh em quy
qun bn nhau an hat rt vui ve. Ti nh cha me ti rt hoa thun
va chm soc ti rt chu ao. Hi cng tac Hai Dng, chu nht ti
thng hay v nha. Ln nao me ti cung mua ga, vt, gao np...
bi dng cho ti. Co thi gian ti bn qua khng v nha c, b
me ti trng mong hoai. Con ngan me ti mua chu nht lin
hoan c c danh sut my tun l. Khi ti v, con ngan a
nng thm 4 -5 lang, luc y me ti mi tht no. Gia nh ti sinh
hoat m cung, hoa thun va c ba con rt quy mn. Ti nh ba
ngoai, ba tre ti a tng tn tao nui anh em chung ti t nho
cha ti yn tm i khang chin. Hai ba lun lun sng vt va, ngheo
nan, ln n, song chm soc con chau rt chu ao vi tnh cam m
thm. Ti qun tht long ngh n Cu ngoai a qua c. Ngi luc
nao cung vt va. Co ln gia gio ban nui chung ti, Cu b gia
phai tay. Ban tay Ngi dp nat, m mau, song Ngi khng h
ku rn. Ti nh rt ro hnh anh cu ti ngi be nho, i thung
banh day, gio cha ngc xui trn con ng Dc o, Miu c, ch
Tam C Tuyn Quang ban ly tin nui bon ti. Ti thng lon
ton chay theo Ngi trong nhng bui chay ch o. Ti nh c
Tuyt ti tnh tnh hin lanh, hay lam va khng may b gic My sat
hai. Gia nh bn ngoai ti rt ngheo, song sng um boc nhau va
rt giau long thng ngi. Anh em b i i ngang ng ghe ngh
nh hoc chin khu vi cha ti v u c sn soc rt chu ao.
iu c bit trong ho hang nha ti bn ngoai la rt ngheo nhng
rt gn bo vi b me ti, vi chung ti. Con bn ni (tr ba va ng
ni ti qua c t lu) th giau co hn song hi xa chung ti. Gia nh
bn ngoai ti u sng vung t do, tham gia khang chin, con ho
hang bn ni phn ln sng vung ch kim soat, bun ban
sinh sng.

B TROC

69

Sang 26/12/1968
Chung ti ra v, trn lng mi ngi nng mt bao gao. Ti
hm sau bon ti ghe vao mt n v b i ngh nh. y cung
thiu gao, anh em n toan sn. Co mt anh b i tre b phu phi,
th ph pho va sm ti o th tt th. Chung ti nm gn ni xac
anh, thy lanh ngt. Ngi ng ch i, anh qu u? Hn cung co
mt gia nh m cung hu phng ang ngong ch anh! au long
qua! Song lam sao khac c, cuc khang chin nay ac lit qua,
gian kh qua, oi hoi chung ta phai hy sinh moi quyn li ca nhn,
k ca s sng cua ban thn mnh.
Chuyn i y vt va. Luc nay ch bit kch lung tung va
cho may bay bam rit hanh lang cua ta. Do vy phai i rt khn
trng. Chay, chay va chay: Chay qua bai trng. Chay vt ng
xe. Chay vt nhng khu rng tan hoang v bom B52, tr trui v
hoa cht c. Li qua sng cung phai chay. Khi chay qua mt khu
rng trng trai v bon My mi rai hoa cht c, cy ci khng con
mt nhanh la, ti vp nga ti hai ln. Bao gao nng trch e dui
lng, dui c xung, song phai bt dy ngay. Mt chic M ranh hai
thn ra sat ngon cy. No bay thp qua, thy bung lai nh ra hai
u gic lai. Ti phai nup vao mt bui lach nho. Sao thy trng qua,
thn mnh, bao gao nh phi ra trc mt bon chung vy. No qun
ao mai vi cai u mum mup, vi cai ui gong ba, vi thn hnh
en trui xu x, trng tht ang ghet. No mu, chng thy g ht.
Anh em i ng cho bit bon bit kch mi n mn clymo
(mn nh hng, chung ti goi tt la mn mo) i 6 - ni chung ti
se i qua. Nhng khng th dng lai c. Thi gi la vang ngoc.
Chung ti lng le tm vao ni o. mt gc cy k bn ng, t b
toac ra v mn n. Bn trin nui y vo hp do bon bit kch vt
lai. Ri cung qua ni o mt cach an toan.
Con ng chung ti i, nay tr v a khac hn. Bom B57 rai
doc theo ng, lp ca li i. Chung ti ngi thy mui thi nng nc
xng ra t trong ba rng. Chc co anh nao b thng bo vao o va
cht tai o.
C quan lai di v A9. Chung ti mang gao v o.

PHAM VIT LONG

70

TH GIA NH
Ha Ni, ngay 25/12/1968
Con thn yu cua b me!
Con i con! Hang ngay b me hng v min Nam trng ch tin
tc, ch tin con, ch tin thng trn. Th con gi thang 8/1968 a
n tay b me, n tay c Chung va cac ba. oc th con, long cua
me hi hp. Cac em con u im lng ngi nghe. Me dm dm nc
mt, phn th thng con gp nhiu kho khn, nguy him, phn
thy mnh lai c vinh d co con tham gia tin tuyn, bo cng nui
dng con t nho ti ln. By gi b k chuyn gia nh con nghe.
Gia nh ta vn bnh yn, b me u c gng lam vic, nh hi
con con ngoai nay v thm gia nh. Cac em con ngay mt ln,
ngay mt ngoan thm. Vit ang phn u cui nm lp 10 va
vao ai hoc. Ngoc cung ang phn u hoc ht lp 7 vao c lp
8 cp III. Vit phn u tng i tt, c bit t khi cu ta c
vao oan. Ngoc c gng ca 2 mt: hoc tp va ao c, Ngoc la hoc
sinh xut sc va la chau ngoan Bac H, c i hop Huyn 2 ln.
Dip vn nh nhanh nh trc, hoc kha, rt m i xe ap. Me mi
mua chic xe ap thiu nhi Lin X cho Vit i hoc. Ngoc, Dip, Lan
tp i ca ngay. Con chic xe ap Thng nht cua con, me a nhn
c ri va em Phuc ang dung.
B k tip chuyn cac em con:
Lan hoc gioi, tng i toan din, thng c xp th 3, th 4
trong lp. Thuy ang hoc lp 1, em hoc cung kha va co trin vong.
Me con vn lam vic nh cu, va vn bn ca ngay, git giu cho
cac em be, nu cm, nui ga v.v... B vn vy, vn gng em ht sc
mnh ra cng hin cho cach mang. Co iu con a, b cam thy
cung yu hn trc v tui a 53 ri, tuy vy, b vn c gng vt
moi kho khn mt nhoc hoan thanh nhim vu cach mang. Con

B TROC

71

a phn u rt nhiu. B oc th con cung hnh dung c con b

a vt c bao kho khn nguy him, con b a bc u th hin
c Chu ngha anh hung cach mang. B cam thy nh con ang
m u mt ban anh hung ca. Con a! C gng ln na, b mong con
em ht ngh lc, y ch, va quyt tm hoan thanh xut sc
nhim vu cach mang a giao pho cho con. Vit th cho con, b nh
con lm, hnh dung lai ca luc con con th u qun quyt vi b, hnh
dung lai hin nay con a trng thanh va ang gng sc cng hin
tht nhiu cho cach mang.
Con i! nh con lm lm, mong con hoan thanh xut sc nhim
vu, ngay cang c gn ang va mong ngay thng nht c gp
con..
B. Pham c Hoa.

Ha Ni ngay 25/12/1968
Anh Long mn thng !
Nhn c th cua anh a gn mt tun ri, hm nay nhn
tin co ngi vao ch anh cng tac em tranh thu vit th ti anh
y.
oc th anh em mi hiu ht c cuc sng y gian kh va
mao him cua anh, thiu thn tt ca t vt cht n tnh cam, song
em tin rng vi anh, mt ngi giau ngh lc, mao him va tran y
sc sng, anh se vt qua c tt ca nhng kho khn trn va tao
cho no tr thanh mt cuc sng bnh thng nh nhng thoi quen
thng ngay cua mnh vy.
Vit th cho anh ung vao ngay N en, ngay ma cach y mi
co mt nm anh n thm em va chup anh cho em trng mi.
Mt nm tri i ri th nhng nhng hnh anh y no vn lun lun
gi lai trong tr nh cua em tng nh bnh thng ma lai cha
ng y tnh thng.

PHAM VIT LONG

72

Anh yu qu. Cuc sng hin tai cua em vn tri i mt cach

bnh thng, nhng ngay chu nht c ngh em thng xung c
Chung chi.
Hm va ri em co tranh thu v qua nha chi, cac em u khoe
va hoc gioi ca, c bit co c Ngoc hoc gioi nn c phiu mua chic
xe Lin X nho. B me a mua cho cac em ri, cac em cung nhc ti
anh lun.
Em hin gi vn cng tac tai trng. Khng phai i s tan na.
Em cung ang tranh thu bt u hoc thm b tuc vn hoa. Trong
nm ti em co th se c tng ln bc hai. Hin tai em ang chun
b th ngh. Anh c hin nay cung ang i thc tp. Cung lu
ri em khng nhn c th cua anh y nn cung khng ro tnh
hnh.
Anh mn thng! vao cng tac trong trong y chc anh bn
nhiu lm phai khng. Luc nao ri anh co hay an hat cho no vui
khng. Cuc sng mi n vi anh chc se co nhiu nguy him hn.
Song cung nh b mi ln nhc n anh hay k chuyn v anh cho
cac bac, cac chu nghe, B rt vui sng va t hao co mt ngi con
nh anh, bit hy sinh li ch ring cua mnh v li ch chung cua T
quc. Em tin rng anh se lam c tt ca nhng g ma anh mun
y.
Thi em tam dng but y nhe! c g co mt ngay nao ca gia
nh mnh se sum hop va cung chup chung mt tm anh nh.
Chuc anh at c nhiu thanh tch trong cng tac va chin
u.
m hn anh nhiu ln
Em cua anh - Phuc.

B TROC

73

Nm 1969
Ngay 1/1/1969
Nm mi n vi nhng ngay y gian kh, ac lit. Bon ch a
qun ngay A7, lp n o va tung bit kch i lung suc khp
ni. Gao a co kha kha, song chung ti vn n de sen, kim thm
rau, cu lam cht n. Chung ti i cht hu ot v nu n. Cy ot
ging cy da, ngon co mt khuc co loi mm, ngot nh cu u.
Phai dung ra vac tng be ot, boc dn cho ti khi gp hu no. Cht
mt cy phai mt khoang na ting, rt mt cng. Nhng no la
thc n ngon, b nn chung ti khng quan ngai, thay nhau i cht.
Hang ngay, Li hoc Nga i xa ti na ngay ng mot sn,
dong ring hoc hai rau v cho tp th. ng i phai qua sng
Thanh nc chay cun cun. Mt cai cu nho bc chnh vnh trn
hai mom a, co cng mt dy my lam tay vn. Sang sang, Li hoc
Nga ra i, chiu chiu, chung ti trng ngong ho v an toan. Co hm
gn ti ri ma Nga cha v, khin anh em lo st vo. Mai nha nhem
Nga mi v, cong nng mt gui sn, rau ma vn ci hn nhin.
Nhn thn hnh nho be b cai gui to tng e nng, anh em ai cung
thy long se lai. Phu n min Nam cc kh qua, nhiu khi phai c
gng qua sc mnh nn thn hnh thng kh khan, cn ci. Song
sc sng trong long ho th tht la manh lit.
Trong phong trao cai thin i sng, anh em bt tay vao cu ca
Chnh. Loai ca nay khng co vy, u mup, mt hp, chuyn sng
hang a di nc. Ngi co kinh nghim quan sat ky mt cat trc
ca hang co th oan bit trong o co ca chnh hay khng, ca to hay
nho. Mi cu no la con ca nin con sng. Ca nin ging loai ca dic,
tht rt beo. Moc li cu vao sng lng con ca nin, tha xung nc
no keo li cu vao gn ca hang. Ca chnh rt hau n va d
dn, thy mi lin lao ra p. Thoa m u va thu c kt qua kha
quan: bt c mt con ca chnh ln. No dai tht, phai keo l trn
t mang v. No nng khoang 6 -7 kg, cht ra c hai thau ln. No
ngon mt cach c bit: tht rt nac, bui, thm va da day, beo nh
m heo. Theo kinh nghm, ca chnh hi n, tht cang thm
ngon. Anh em reo mng on Thoa v nh on mt ngi chin

PHAM VIT LONG

74

thng. Ri ai ny lui cui ly dy thep un li cu chnh - th li

cu to tng va co nganh dai, sc. Thnh thoang lai c mt con
chnh, lai c mt ba ti.
Ti tr lai A7 ly ba l, tai liu. Khi va qua bn o Ging
th gp Thanh, Thoa ht hoang ti bn. ao qun hai anh t sung.
Thanh khng co mu i, toc t bt. Thoa khng dep, chn tp
tnh. Thanh noi gp gap: "Quay lai, bit kch phuc i 5 va a bn
cht Bu". Chung ti anh quay v bn cu. Anh em ban nhau phai
i chn Bu. Sang dy sm goi o, song anh em bao v khng cho
qua, con xem tnh hnh. Sm hm sau, bon ti kin quyt i. Bu
a nm ngoai tri hai ngay ri. Khng th xac ng ch mnh
phi mai nh th c. Bn anh em tin thn trong theo ng 14.
Sp n i 5, Hng, Y va Tin bt dy my - buc vao xac Bu
ma keo, phong ch gai lu an di lng. Ti va Thanh ghe xung
c s san xut bo hoang kim cai cuc va mt cai thung st ao
huyt. Chun b xong, chung ti i ti ni Bu hy sinh. o co mt
ngi m mi - khng bit anh em nao a chn Bu ri. Chung ti
quay v c quan.
Ngh c t ngay, ti, Thanh va Bng mang sung tr lai A7.
Kin quyt bam ch bng c ma ly ac, tai liu. ng vng
ngt. Rng im lng mt cach huyn b. Chung ti i lng le, lm
lm sung trong tay. Qua ni Bu hy sinh ri. Bc chn a dn
chung ti v A7. Ti va Thanh ln mo xung hang a chn nui,
ly ac ln. Ba l mc thch, m t. Khi tr v, ti b st, khng
n ni cm, vn gng i. Bon My ang trn nh dc A7, con
chung ti th i vin theo sn nui y.
V t ngay ht st, khoe dn lai, ti lai cung Li, Sn xung A7
mang nt gao, tai liu v. Ln nay co bao v dn ng. Chung ti
tp hp nhau lai thanh mt i qun, co sung ng, co phng an tac
chin. Sm hm sau, chung ti tin v pha A7. ng con in du
giay cua bon bit kch. Vo hp qung ba bai. Con ng b phao
bn, nhiu oan nat bet. Khn trng thu don ac xong, chung
ti vi va xuyn rng tr lai bn Ging. Qua khu nha cua b i
thng tin bo khng, chung ti ly c nhiu du phung, mm cai
do anh em bo lai. Ti, n gn i 5 th dng lai ngu. Chung ti

B TROC

75

kim c sn luc, co mm, du ngon lanh va cm deo song

khng tai nao n ni. Mt qua! Trng ln, sang lanh leo. La tht,
hm nay lai im ting phao. Sang ra i, mt v cung. Khng n ni
cm tra, ti cht hai cy chui rng n tam, thy mat, ngot, d
nut hn.
Anh em kim c trai mn, em ra sng Thanh anh ca. Sng
nay nhiu ca va ca rt ln. Khi mn n, tung ct nc trng xoa, th
ca cung ni trng mt sng. Chung ti hung huc ngup ln bt ca.
Co con nng 5-6 kg. Hm y c khoang 30 kg.
Ri ti b st nng. Trn st kinh khung nht k t khi ti vao
y. Khng n ung c g ca. Ch nui nu chao ca chnh, n cung
khng ni. Nn ma sut, toan mt th nc sn st, vang khet.
m ngu m sang, nhng gic m kinh khung. Thy bi quan v sc
khoe qua. C quan lai sp di chuyn. Tt cung sp n ri. Mua
xun i, hay mang lai cho ta sc sng mi i!
C quan lin hoan trc tt di chuyn. Co tht ga, xi u
xanh, my, canh b o... nhng ti n khng vao - nut my ming
a nn oe ra.
Ngay 2/2/1969 - 27 tt Ky Du
C quan di chuyn a gn ht, chuyn i nay la chuyn cui
cung. Khng lam sao khac c, ti phai hanh qun. May c chia
t sa, ung c mt t cho kit sc. Sang, ti dy ly mt cc
chao, hoa ng, sa vao va ha quyt tm: phai n ht cc chao
nay. Nhm mt lai ma hup chao, ma nut vi vang cho no khoi
chay thc tr lai. Va cc chao a ht. Nay, ng ma nghe, gng
ng ma. Gi ly s chao y trong bung nh gi sc khoe mnh
vy. Khoac ba l ln vai, lao ao bc i. ng xa, cy ci nhoa
nhoa va quay cung, nghing nga trc mt ti. Khat nc v k. Bi
ng can nc. Ti bum tay vuc nc sui ung. Nc chay ti u
thy mat ti o. Chao, mat, ngot n tn gan rut. Mai se tip tuc
chin u!
Hanh qun trong cn st ly b
Mt qua hng bun n ung chi.

PHAM VIT LONG

76

Nhng nui c ep hoai "n" dc

"No" qua cho nn th ph ph.
Ngu mt gic, dy thy choang. Hoa s Hng Chinh Hin
cung ngh lai vi ti (anh b sai khp chn), sn soc ti tht chu ao.
Anh em sa cua anh ra ep ti ung. Ri anh rang gao, nu mt
ng g nc c nh ca ph, pha ng, sa cho ti. Ti khng
mun ung - sa cua anh a ht ri. Nhng anh khng chu, bt
buc ti phai ung. Nm trn vong, Hng Chinh Hin noi cho ti
nghe v cac loai tranh, lam tranh sn mai ky cng th nao... va oc
bai th anh mi sang tac cho ti nghe. Anh chuyn nghin cu v
Ty Nguyn, co nhiu bc tranh mu, ky hoa rt sinh ng, co mt
s bai th hay. Ti thy khuy khoa dn. Chiu, a tnh tao hn, ti
n c t cm vi ca - ca do anh em nha in cho.
Ngay 13/2/1969 - 28 tt
Mua xun y khng co ma phun. Tri trong xanh. Nng
trai vang ti khp nui i. Tng an chim bay chuyn, nhay nhot
hot lu lo nghe vui nhn.
Cn st lui dn, ngi khoe lai.
Chim rng hot rn tht d thng.
Nng rc nui i, mua xun trai.
Vai khoac ba l lai ln ng
Chung ti i ngc mit theo b sng Thanh. Sng nay co
nhiu a, nhiu thac, nc chay ao ao, reo sung suc. Lai nh con
sng Hng nhng mua nc. ng trn cu Long Bin nhn xung
thy sng rng bat ngat, nc o ngu, cun cun chay vi sc sng
manh lit. Mua nc n cung la mua hoa phng v n o rc tri,
la mua thi. My a hoc sinh chung ti thng keo ra b sng
Hng, ngi trn cac tang a ma hoc bai. Tri nc mnh mng,
khoang ang khin cho tm tr thm minh mn, hoc rt chong
thuc bai. Song cung i luc long m mng theo dong sng. Song
nc dp dn. Mi khi co mt chic ca n lt qua, dong nc lai re
i ra, chay ao ao vao b vi nhng con song v vp. Song trao ln
cac phin a, tung bot trng xoa. Chung ti mc nc bn vao

B TROC

77

ngi mat lanh. Co nhng bui ti cung bon thng Giang, Hin my a ban thn - chay ao trn nhng bai cat tran nc, ap nc
bn tung toe, te nc nhau t m a ma ci vang. Tui th u
cua ti a tri qua bng nhng ngay hoc tp rt mai mit; bng
nhng phut vinh d lnh phn thng cua nha trng, bng nhng
ngay n ua hn nhin vi be ban va bng ca nhng ngay he lao
ng ct lc trn cac cng trng nng la. Gi y, ti a xa
nhng ngay y, xa nhng ni y, xa nhng ngi ban thn y
vao chin trng nay gop thm sc chin u. Ti a i qua bao
dong sng. Va nhiu dong sng a lai cho ti nhng n tng
kho phai m.
Rao bc bn dong sng Thanh y
Nghe nc ui nhau reo ao ao.
Ra bin gp sng Hng khng y?
Co gp, cho ta gi li chao.
Qun tht long, nh Ha Ni sao!
Li bng qua sng Thanh, ri chung ti ong tng ngh lai bn
mt dong sui ln. a khoe hn.
Ngay 15/2/1969 - 29 tt
Tip tuc hanh qun v ni mi. Nui i trp trung. Sao khng
co chut ma phun cho mat long ta, cho khuy ni nh thng nh.
Xuyn rng, cht ung phai mt canh la. Ti dng lai va bng lng
ngi, sng s. Mua Xun, mua Xun y ch u. Canh la y
ang ny ra nhng nhanh lc non ti mn mn. Mua Xun gieo
mm sng va thuc y s sng hay vn ln mai!...
Li sui, treo nui, bng rng
La nhng cng vic ta mng on Xun.
ng i bao ni gian trun
Ma long nghe vn lng lng la thng.
Gi v min Bc qu hng
Ni nh da dit, nim thng v van.
Mong ngay thng nht Bc Nam
Gia nh sum hop Xun cang vui hn.

PHAM VIT LONG

78

Gp my anh em cung Ban mang gui i ngc lai - anh em ra

sui ln bt c, ly chui rng v nu n tt!
n ni, vi vang ong mt cai nha tng nho .
m nay la m giao tha min Bc. Ti va Minh ao c c
cht mt ng la ro to ngi bn ma nghe ai Ha Ni. Song
khng th c, cn nha qua trng trai, n s, khng th t la
ln c, bon gic tri co th phat hin ra anh sang... Mt c m
nho nho va gian d vy thi cung b hoan canh khc nghit khng
cho bin thanh hin thc. Chung ti anh treo vong nm on giao
tha. Anh Minh la ngi phu trach t Thng tn chung ti. Anh a
co v va mt con trai, vao Nam t nm 1960. Anh va v anh - ch Tu
- co mt chuyn tnh tht cam ng: Khi anh i B, ch cng tac
Thng tn xa, nhng kim ca phat thanh vin cho bui oc chm
cua ai Ting noi Vit Nam, anh lun c nghe giong noi cua
ch khi chep tin cho c quan. Ri ch gi con th cho gia nh va vao
Nam, cung anh chin u trn mt trn t tng cung mt chin
trng. Luc nay, ch ang c s san xut, cach ch chung ti my
bui ng, nn hai v chng khng c cung on xun...
m en mt mung. Khng en la. Khng mt, che...
ai Ting noi Vit Nam truyn i bui phat thanh ca nhac Hi
din lan song. Anh ch em cng nhn hat hay qua. Nht la Bch
Vit - cng nhn mo Quang Ninh - co giong hat mt ma, tha thit,
va Ngoc Be, cng nhn Ha Ni, co giong hat manh me, truyn cam.
Moi nm trc y, nhng bui ti giao tha, gia nh ti thng
quy qun bn ai nghe hat, n mt va chung ti thng tu tt
giup me un ni banh chng cho si ln ung uc.
ai truyn i bai ky cua Lu Quy Ky. Bai co oan noi n
nhng ngi chin s hy sinh ca tt xun, on xun trn ng
hanh qun, gia rng m u... ung hoan canh chung ti qua. Min
Bc yu thng vn nh n chung ti, vn bn chung ti, tm s
vi chung ti.

B TROC

79

n gi giao tha ri. Rng gia bng xao xuyn. Vao nhng
nm trc y, trong nhng gi phut nay, gia nh ti u thc dy
hn hoan on nm mi va ch nghe li chuc tt cua Bac H, sau o
b me ti chuc chung ti va mng tui chung ti bng nhng goi
mt, keo.
Li Bac H a vang ln ri. Giong Bac vn m ap, hin hu,
song nghe khng c khoe nh cac nm trc. Chung ti cu mong
Bac H khoe manh, sng lu, mong ngay thng nht Ngi vao
thm min Nam chung ti!
Ti nh lai m giao tha nm 1964, luc y ti hoc lp 10. m
y, ti cung my a ban thn cung lp on giao tha B H,
ngi ng nm np, ao qun sc s, en in u mau rc r, hoa
n khp ng ph, khp cng vin, phao bng, phao hoa sang rc
trn bu tri en sm... Canh nhn nhip y trai hn vi canh tnh
mch nay. y ch co rng cy bat ngan va con sui nho chay roc
rach. m giao tha y, ti lam mt bai th nho, nay ti nm nhm
lai, song rt tic la oan cui qun mt.
m giao tha
m giao tha
B H rn rp.
Nh sao sa
ng ngp anh en
ua chen vang xanh o...
Rc r mun mau
Cu Th Huc en kt sang long lanh nh ngoc.
m giao tha
Khng ma cung mat
Gio hat
Hoa ci
en rang soi
Hoa ngi thm sc.
Mc ke lai
Ngi qua
Hoa Rc ti

PHAM VIT LONG

80

Vn ci tinh nghch
Vui thch
Ngm anh en
Ci duyn cung cng s...
m giao tha
Gio a nhe nhe.
Khe Tung bay
Ta ao tht tha
Nh hoa
Ti
Nhng nu ci duyn dang.
Sang
Nh en
Nhng cp mt nhung en.
ng ln
Hng i ma
Nhng bc i
Hi ha
Rn ra
Ph phng
Vng vng
Lan toc
en H Gm nh ngoc long lanh.
m giao tha
Phao n
Ron tan
Xac phao tran mt t
Vng vt
Trn hoa
Bay qua
He ph
N nu ci
Hng ti
Phu ngi
Np
Nhng hm hao mi p...
m giao tha
m a tin chin thng.

B TROC

81

ai phat thanh hay noi to hn

Ting noi cm hn va phn khi:
Qun dn min Bc va gianh thm thng li.
a nhn chm mt tau My hung hng
Mo ra Bc m 30 hong cn trm!
Ting chung giao tha
Thanh thot
Ngn nga
Vang xa
Vong lai
m ai
Ngn mai trong long
Mnh mng
Mi
Hai
Ting
Trai trn canh
La xanh
Thi ua gio H Gm nn th
Giy phut trang nghim
Long t vang ln
Ting Quc ca hung trang
ai phat thanh gianh vinh d truyn i ting noi Bac H...
Ch my phut thi
Ma nhng ting
Nhng li ep nht
a tran ngp long ta!
Ting quc ca
Li Cha
Tin chin thng
mang lai t nc nay sc vn ln manh lit cua mua Xun.
Ngay 15/2/1969 - 1 tt Ky Du
Sang, chung ti dy sm on nm mi. Ai ny chnh t trong b
qun phuc, tp hop sn nghe li chuc tt cua cac ng ch lanh
ao. Ri chuc ln nhau, oc th, ca hat... Sau o n ba cm mng
nm mi. y, ba lin hoan cua chung ti m tnh rng nui: cm

PHAM VIT LONG

82

gao trng do ng bao min Bc tip t, ni canh c ngot l nu vi

bp chui rng. Anh em hup c nghe chum chup, rt vui tai. Ri
hoa s Hng Chinh Hin mang tranh ra trng bay. "Phong trin
lam" ngoai tri vi nhng bc tranh mu hay ky hoa sinh ng lam
rc ti thm canh nui rng.
Tt chung ti ngheo qua: khng tht, xi, khng mt, keo va rt
ang bun la khng co banh chng xanh. Chic banh chng luc nay
i voi ti rt ang yu, khng ch v hng v thm ngon cua no,
ma chnh v no cha ng nhiu tnh ngha. Tt n, gia nh nao
cha co banh chng. Banh chng mang tnh dn tc nhun nhuyn,
cha ng cai m cung cua gia nh sum hop, gi nh qu hng, t
tin ng ba. Luc nay y khng phai ti them banh chng, ma la
nh, nh da dit, nh nh nh ngi thn yu.
Ti ngi say sa vit bai th mng nm mi:
Nim tm s cung xun
Xun i!
Xun hay dng chn
Ghe thm nha ta vi
Thm cn nha n s ta va dng vi
co ch nm va co ch on xun.
Hay thng cam cho ngi trong cuc hanh qun
Yu Xun lm, song khng co g ma tng.
Ni y gia rng gia trm lng
Xun hay n i
n vi nhng tm hn
Chay bong nhit tnh
Tha thit yu thng.
Yu tt ca, nn ri xa tt ca.
Ri xa mai ra, xom ngo yn lanh.
Ri xa lang qu vi luy tre xanh.
Ri xa gia nh
Ni co ngi cha gia nghim ngh
Ni co nhng ngi anh, ngi ch, ngi me du hin
Ni co an em nung nu yu thng

B TROC

83

ln ng
Cung ca nc lam cuc hanh qun v ai.
ng hanh qun, ta i, i mai.
Khng bit ngh ngng trong cuc tng tin cng!
Xun i!
Hay dng chn chut nhe
Ghe thm cn nha nho nho n s.
Thm nhng tm hn chay bong c m.
Thm nhng con ngi dan day gian kh.
Hay ghe vong ta ngi
Va cung ta tm s.
K chuyn ta nghe
Xun min Bc th nao?
i qu nha, ta nh lam sao!
Ta xa qu hng gn tron nm ri y.
Ta nh ro ra i ngay y
Tam bit qu hng trong mt bui chiu he.
Cung nui rng
Xao xac ting ve
Ta bt u cuc hanh qun gian kh.
Qua nhng manh t qu hng dan day bom la:
Thanh Hoa
Ngh An
Ha Tnh
Quang Bnh
Luc o qu nha lua ang ln xanh.
Lua vy chao ta, dp dn song dy.
Tam bit t mnh vi mua he nng chay.
Ta t chn sang t nc Triu Voi.
i mt mua ma nc ngp t tri.
Vt nhng con sng ao ao thac lu.
Vt nh Trng Sn quanh nm my phu
Vt nhng cu treo chot vot ngon cy
M mai hanh qun
i sut m ngay
Ta lai vt nh
Trng Sn ln na
v min Nam chin trng rc la.

PHAM VIT LONG

y Cng Tum rng nui ip trung

y Quang a dy song tin cng
Ta say m hoa mnh trong t nc.
Cung i ngu ip trung, manh chn ta bc.
Vi but, mc nay ta hm h xung phong
Vit nhng dong tin tip sc tin cng
Va ta lai chu thm nhiu gian kh....
Co nhng hm tri ma nh thac
Cong gao xuyn rng, vt nui, bng sng.
Co nhng khi oi qun tht long.
Co nhng bui st ret run cm cp.
Va nhiu na nhng kho khn dn dp
a th sc nay, ta a vt qua.
Gia chn chin trng, ta hiu thm ta
Va lai thy yu mnh thm chut na.
Cung chnh trong nhng ngay gian kh.
Ta bit qu thm nhng th qu trn i.
Gia chn nui rng thiu thn rau ti
Ta thm qu tng la rau rng chn tht.
Gia nhng cn oi lam long ta qun tht,
Ta quy thm v m a cua hu ot, cu na.
Gia cai lanh lung cua m ti, rng ma,
Ta thm qu ngon la hng m ap.
Gia nhng luc may bay thu qun rat,
Ta quy thm tng bong cy xanh
Nhng rng cy nng ngha, nng tnh
a p m ta, che mu mt gic.
Gia ke thu long lang da soi
Ta thm yu tnh ng ch st son
Tng boc um nhau trong nhng phut sng con
Tng p m nhau chia bui, se ngot.
Tng chin u vi gan vang, da thep.
Cung mt quyt tm: ch mt, ta con...
Nng a dy ri
Rc r nui non.
Vui rn rng cy
Tng an chim ru rt
Bao tm s trong long, lam sao noi ht.

84

B TROC

85

Xun i Xun, Xun co hiu long ta?

Cam n Xun a n thm nha,
Mi Xun lai cung n cm, Xun nhe.
n ba cm n s, bnh d.
Vi bp chui rng va canh c trong veo.
Co na chi u, gia chin khu ngheo.
Xun n nhe, ri cung ta bc tip
Theo i ngu trung trung, ip ip
Bao dy, song trao ni dy, tn cng
Nao, sn sang Xun nhe Xung phong!
Hay xc ti Ta quyt gianh toan thng!
(Xun Ky Du 1969)

Cuc sng tr lai np bnh thng cua no. Chung ti lai cht
cy, cht la dng nha. Ni nay kha nhiu cy co. Ti treo tut ln
ngon cy, cht c kha nhiu la co v lp nha. Cn nha cua t
Thng tn xa chung ti xinh xinh, nm sat b sui, con sui nng
nhng rng, long bng phng, toan cat, nc trong vt.
Khu vc nay co kha nhiu thu rng. Co hm i trc, ti mt
oan sui, ti gp mt con nai ln vi cp sng nghnh ngang ang
ln xung b sui. Thy ti, no git mnh ku "tet" mt ting va
chay b ln rng. Co hm, anh Thng gui v mt gui tht voi, ca c
quan c n "th xac" (co ngha la n thoa thu, khng han ch).
Tht voi toan nac, n khng ngon lm nhng lanh, co th thay cm.
Co hm anh em bn v c hai con dc ln, bt theo mt con dc
con. Con dc con quanh qun bn xac me, khng bit s la g.
Nhng khi con dc me b cao sach lng, thui vang, th no ku ln
my ting "choe... choe..." ri leo ln tt ngon cy...
T thang 3 nm 1969.
Hng Chinh Hin chun b ra Bc. Anh ra o dng tranh, d
trin lam ri se vao. Tp th "a trng" cua anh cung se hanh qun
theo anh vao mt nha xut ban ngoai Bc. Thuyt cung quay
180 ! Anh ta cao bnh thp khp, chay vay xin c bnh an
ra Bc. Thc ra la do t tng dao ng, s gian kh, ngai ac lit,

PHAM VIT LONG

86

hy sinh. c b nhim lam Pho Vn phong, le ra phai chm lo i

sng chung, nhng anh ta ch lo cho ca nhn. Co nhng ln cao m
khoi i cong gao, anh bao chao, nhng xung tn bp noi vi anh
nui: "Nu chao cho chu phai ly u tiu chun gao cua ba cm,
gh thm t sn am bao dinh dng chng st ret nghen!" Anh ta
thu ven u th, i lam cach mang ma nh i bun vy. Ht i chac
cai nay lai xin xo cai khac, ly cua anh em t cai boc vong ti i bt
tt, tm du hoa... va chay vay mua sm u th: khi vao, anh ta ch
co mt cai ng h xoang, nay co ng h M Va , nhn vang, ai
ban dn... (con ngi tht tan nhn, my vin sm ma ban cho ng
ch mnh ti 2000 ng, gp 40 ln phu cp hang thang cua ti ).
Ch c cai bem mep, tan mt tc n gii va thn hnh uc nuc,
c anh em t cho bit danh T Bm. Thuyt tp trung cao
nhng biu hin cua chu ngha ca nhn. Anh em ai cung ch trach
Thuyt.
Cui thang 3, ti nghe tin Xun Quy a hy sinh Quang a.
Hy sinh ngay 8-3, ung ngay Quc t phu n. Bon Pc Chung Hy
phuc kch va a bn cht ch trong mt m ti tai tnh Quang a.
Ti ngm ngui nh ti ch, nh ti khi con trng 105 Ha Ni, ch
rt hn nhin mang may anh n hoi chung ti v cach s dung.
Ch la mt con ngi co quyt tm cao, co nhit tnh cach mang ln.
Khi hanh qun t Bc vao, ch sc yu, ba l nng nhng dt khoat
khng nh ai mang h bt, luc mt qua, au vai, au chn qua lai
len ra khoc mt mnh. Ch mit mai vit, ng thi lun xung
phong trong nhng cng vic gui cong nng nhoc. Khi phn cng ch
i Quang Ngai, ch xin i Quang a - o la trong im cua chin
trng, rt ac lit, song cung nay sinh nhiu anh hung. Cht nh
Trong nh, Xun Quy la cai cht vinh quang. Con sng nh
Thuyt la cai sng nhuc nha.
Thi gian nay, ti co iu kin lam chuyn mn nhiu hn.
Cung anh Minh giai quyt toan b tin tc t cac ni gi v - rt
phn khi, say m. Thnh thoang cung tham gia gui cong, kim cui,
rau.
Gia thang 4, ti vao Tra Mi san xut. Lam quen vi con ra
phat ry. Nng Tra Mi a thiu chay da tht ti va lam cho ti cam

B TROC

87

st lun. Tht bun, thi gian nay au m nhiu qua, khng tham
gia lao ng c my. Ma cng vic th ht sc bn rn, anh em
ht sc vt va. Co hm, con sui gn nha chung ti bng y ca tri
xung - co nhng con ngc ngoai, co nhng con va mi cht. Hnh
nh pha thng ngun, bon ch bn phao ln tinh, ca b ng c.
Ti hup ln ca bui, bt v hai thung ca ln. Anh em co thm cht
ti. Nhng ti b mt trn cam nc khung khip. u nng trch,
au nh bua b. May qua, anh Bng - cung n v san xut vi ti bit nh cam. La tht, anh ch bop, vut tran ti mt lat ri dung
manh sanh nh my nt gia tran, nn ra chut mau en s, la u
ti thy nhe bng. Tuy vy, cung phai nm bt 2 ngay mi bnh
phuc.
Bp cua chung ti rt tt, cho nhiu trai ln va lua m cung
xanh tt.
u thang 7, ti va Vng i bnh xa. Vng rt yu va mang
ti 4 th bnh: thp khp, vim ai trang, tr, st ret. Song,Vng
dt khoat tru bam chin trung, khng tr ra Bc thanh B
quay. Con ti ch b suy nhc v st ret nhiu. Gia luc nay th
ch can Tra Mi. Chung qun ln thn Ba, thn T, Cu Chm,
Nc Oa. Chung ti khng th v ni san xut c. Rt ay nay, song
khng con con ng nao khac, anh ln tiu ban Vn ngh nm ch.
Tai y, chung ti n sn phat ngan v qua t gao. Ti vui u vao oc
ht s sach vn hoc ma tiu ban cho mn. Lu qua ri khng c
oc sach, nay oc nhiu thy nhc u nhng rt say m.
Ti tham gia cong gao vi tiu ban, gia ng b st. Anh em
Vn ngh sn soc ti rt chu ao, nht la Thanh nh. Anh hat cho
ti nghe nhiu bai hat hay. Trong gian kh, anh vn qun ao chnh t
va luc nao cung lac quan, nhit tnh biu din phuc vu b i, thng
binh. Vi cy an ghi ta, anh co th hat bt c ni nao khi b i
yu cu: trn nh dc luc ngi ngh gui cong, trn thuyn luc vt
sng, bn bp la sau cn st ret... Bui Minh Quc cho ti xem tp th
cua anh "Manh t nui ta thanh dung s". Sng trong khng kh nay
ti thy tht vui va khao khat c i thc t, c vit.

PHAM VIT LONG

88

Anh em bao tin anh H (lam bao Vnh Linh, cung vao oan
vi Xun Quy), c phn cng v bao C Giai phong, a cht
Nc Ngheo - c s san xut cua Bao. Anh rt gy yu song rt c
gng. Bnh st ret ac tnh a huy dit anh. Anh Nh bao rng luc
anh H cht, hu mn anh, rut thoi ra ti gn gang tay! Th la
mi mt nm vao y, trong s ngi cung vao hoc a vao trc ti
t ngay a co 4 ngi hy sinh: Trong nh, Xun Quy, Minh iu,
Pham H va 5 ngi tr lai min Bc: Thuyt, Xun, Ba, Trnh,
Kin.
Gia thang 7, ti va Vng v Tra Mi.
Tri bt u co nhng cn ma ging d di vao bui chiu.
Tra Mi con nng vt tch ch tan pha: nha ca b chung t chay
ht, tru, bo b bn cht thi khp vung. Nha ca cua bon ti cung
b t trui. Bon ch pha phach khng con g, t cai cn cu ca n
cai gio ca, nong phi thoc chung u t. Tuy nhin, lng thc, cua
cai cua chung ti nh ct giu kp nn khng tn tht g. Bon ch
ong qun cach ch chung ti mt ngay ng, hom an, vo an
vt ba bai. Anh em dung cam bam sat c s san xut, gianh git
vi ch tng con ga con heo.
Nha khng co, chung ti ong tng . Thi vu san xut rt
khn trng, phai lam cho kp. Hi nay khng co gao, n toan bp,
song anh em rt phn khi, hng hai.
Cui thang 7, ti c ch th v Ban lam cng tac chuyn
mn. Luc nay hay ma, lut, sc ti yu, lai i mt mnh, nn lo qua.
May sao, khi ln ng, ti a khoe lai va gp nhiu ban ng tt,
kt hp cung i nn vt qua my ngay ng mt cach nhe nhang.

TH GIA NH
Ha Ni, ngay 30 thang 4 nm 1969
Long thn yu cua b me.

B TROC

89

B me va nhn c th va anh cua con ri, noi chung la tt

ca th con gi v gia nh u nhn c ca ma b me cung gi rt
nhiu th cho con ma cha bit con co nhn c khng, con noi gi
ao len va but v ch bac ao Tung nhng bac Tung lai i Quy - Ba
vng vy me phai n hoi gia nh bac vy. Hm ngoai tt c Chung
em gi anh T cho con thuc ky ninh hn trm vin va lo sm
vin, con g na me khng nh va ca giy khai ly lch cua b cho
con, cha bit con co nhn c khng.
B me va cac em con ngoai nay nh va thng con lm, nht
la tt va ri ca nha c ngh n con thanh ra n tt khng vui ve
g, me bit la con se phai thiu thn va gian kh n chng nao,
nhng me tin la con se vt c tt ca nhng gian kh y ma tin
ln. B me thy con noi b st ret. y la mi lo ngai nht cho me,
v me ngh n nhng khi con nm ang ln cn st m man ma
gia rng th ai trng nom con, anh rng co tp th nhng no cung
n mc nht nh thi, khng th bng nha c. Th nht la
me lo luc con ang st m man ma gic n bn pha th co bit
ng ma chay khng, me c ngh v vn th m ra ngh ngi lung
tung va thng con da dit. Tht la con bt u ra t lc c ngay
nao la me bt u lo cho con ngay y v rng con toan bc vao ng
chng gai nguy him ca. Cai s na cua me la lo cho con b cn st ret
ac tnh th chng thuc nao cu c cho nn con c xin thuc ma
ung ma nu may con co nhn c ch quinine me gi cho co ch Q
la tt nht y. Con ung no trc khi ngi vao n hay n mt bat ri
ung th no u tai nhe. Ung mt ngay 2 vin thi.
Con vic gia nh vn khoe ca, cac em con vn khoe ca, hoc vn
tt. Vit ang co hng cua nha trng la cho vao ai hoc Vn hay
V tuyn in nu vao c ai hoc. Dao nay em lo hoc lm, n
15/5 nay la cac em con u thi ca. Noi chung la cac em con hoc c
ca, em Phuc tt va ri cung ln nha va ang hoc b tuc 9. Em va
c th tay ngh xong, me a cho em cai xe ap cua con cho em
s dung, con Vit th me mi mua cho cai xe ap thiu nhi Lin X
200, n he ra nu Ngoc ln lp 8 th cung i xe ap y.
Cac em con bit i xe ap ca ri, ch co Thuy la cha bit i thi
v con be qua. Anh c con n thang 12 nay th v ri. B con

PHAM VIT LONG

90

my hm na th i tham quan Lin X 2 thang. C Chung vn

ch cu. Nhiu khi me mun gi qua vao cho con ma cha bit gi g
va lai cha bit ho co nhn cho khng hay la co n tay con khng,
me phn vn qua lai thi.
Nhn c th va anh cua con, cac c cac chu c quan u
mng chung ca vi gia nh nha ta va u xem th va anh cua con
ca. Me ngh khng bit n bao gi con mi c v va gp gia nh
luc y me se nu cho con n tt ca nhng mon g con them. Cui
nm anh c v, nh th la lai thiu con. Nu con co nha co phai
vui khng? Con xem trong y co la na th con ly ma vo ra loc nc
ma ung cha st ret tt y.
By gi me khuyn con la con phai gi gn cn thn, ng xng
pha nhiu, nu ma la nhu cu cng tac th khng noi, nhng ngoai
ra th con phai gi gn cn thn. Me thy con gian kh bao nhiu
me cung khng ngai bng ch s khng sng c, ch nu sng
c th sau nay cai g cung co ca. Hm nay me thy chu Triu giao
vin bao co ng ch trong Quang a sp vao. Vy me vi vit th
gi vao cho con bit tin gia nh ngoai nay. Dao nay gic My khng
bn pha na, nhn dn tam yn n, vui ve, nhng ring me c ngh
n con th me st rut lm. Trng ta vn s tan, ch co mt s
v M Tr thi.
Thi, b me va cac em chuc con khoe manh, c gng vt moi
gian kh ch khi oan tu gia nh vui ve.
Me
Hanh

Ha Ni ngay 2/5/1969
Anh yu mn cua em!
Xa anh a gn mt nm ri, mi ngay nao anh em mnh con
quy qun bn nhau th ma by gi anh em mnh a phai xa nhau
hang trm cy s ri nh?

B TROC

91

Nhn c th va anh cua anh, em vui sng v cung. Ngm

nhng chic anh anh chup em tng nh anh vn ang gn bn
em, vui ti va ang nhn em tru mn.
Anh Long mn, oc nhng dong ch thn thuc cua anh, em a
tng tng c phn nao nhng gian kh ma anh a trai qua,
khng bit gi y anh ang ngh g nh? Em thng hay ngh nh
vy, va c mi khi ngh ti anh la em lai thy nh va thng anh v
cung, th ri hnh anh anh va nhng ky nim khi anh em mnh
cung vi nhau trong cn phong nho be ma em , nhng bui ti
phong anh ti 11 gi m hay nhng khi ngi ung ca ph trong
quy hang giai khat, lai hin ln trong tm tr em.
Trong thi gian xa anh, em hoc b tuc vn hoa. Hin nay, em
a hoc ht hoc ky I cua lp 9 anh a, trong thi gian nay em bn hn
trc rt nhiu, nn mc du co xe ap song em rt t i chi. Cng
vic hang ngay cua em vn bnh thng nh trc, song chung em
lam vic by gi ng vui hn trc nhiu. Phong em by gi co 6
ngi na , nn cung bun hn trc nhiu. Em mi c thi
ln bc, kt qua at loai kha nhng ca xng ch c xet cho tng
lng co 10% thi nn cung cha bit em co c tng hay khng?
a lu em khng v nha, song b me th ln hop lun. B co le
khoang gia thang nay se i thm quan Lin X, cac em nhc n
anh lun, chung no sp c ngh he va u hoc kha ca. Cui nm
nay anh c se v nc, va tt nay se n tt nha ri, c g anh
lai c v n tt vi gia nh th vui bit my anh Long nh.
Thi em dng but y nhe, em se vit th thm anh lun
nhe. a ch cua em vn nh cu.
Chuc anh lun manh khoe va may mn trong cng tac.
Pham Quang Phuc.

PHAM VIT LONG

92

Ha Ni, ngay 17/6/1969

Long thn yu cua b me.
B mi gi mt th cho con qua tay mt bac cng tac Quang
a ra Bc lai mi vao cha bit a n tay con cha, nh th la me
nhn c th cua con vit t hm tt, ca nha nhn c th va
anh cua con mng qua, nhng mai t y n nay cha nhn c
th cua con th gia nh lai st rut qua, va me thy con b st ret
th me rt lo va thng con khng th nao noi c ht, con me co
nh c Chung gi thuc ky ninh va lo sm vin va s lt vt qua
anh T cho con cha bit con co nhn c cha ma gia nh rt
mong ca th na, noi chung la gi rt nhiu ma cha bit con co
nhn c khng?
Cac em nha a thi xong tt ca va u ln lp. Nm nay chon
cht lng hoc sinh kha ky do o noi chung cac lp ch ly vao khoang
60% thi nhng cac em con ca th la may lm ri, me lo nht la
Vit va Ngoc nhng u tt ca, vy me bao tin cho con mng.
Con gia nh nha vn khoe ca, trn ba va cu Hiu cung gi li
thm con va ng vin con lam cng tac cho tt, con anh c con n
cui nm th v, anh con hoc vao loai kha do o c thng thm mi
thang 60 Mac. Con con cha bit co bao gi co dp i hop ma c ra
Bc khng? Me thy ho c c ra vao lun, me them qua.
Trng ta vn s tan, ch mi co mt t sinh vin v M Tr thi.
Hm me gp thng Giang, no cung hoi thm con va me cho no mt cai
anh cua con, dao nay no cung gy lm, me gp no me lai nh n con
nhiu qua. Con c gng gi gn sc khoe va con xem nu co la na th
ly vo sng ri vt nc ung cung cha st ret tt y con a. Cn st
cua con co bt i khng hay vn nh khi mi vao.
C chu Phng vn khoe, c sp cho tt ca cac em v di nay
ri, c nh gi bt la cho con nhng cha gi c.
Thi a khuya ri me dng but, chuc con ln na khoe manh,
co ngay sum hop gia nh. K vit cho con th vit mai cung

B TROC

93

khng ht c ni nh thng con c, mi ln vit th cho con

me lai thy nh con va va bun va lo na.
Me
Hanh

Ngay 31/7/1969
Tr v Ban vi s on tip vui ve cua anh em. Co le ti thiu
nao lm - vi cai thn hnh gy yu sau nhiu trn st, vi cai u
toc bu xu, vi chic ao cc tay 3 tui toac lng. Bi vy anh em ci
bao ti: "Nay, cu i thay xem co banh choe ra chut nao khng
ch. Trai lang Tun ma tham vy sao?". (Lang Tun la bit danh
cua Ban Tuyn Hun Khu). Ti ci. Khng lo, trng vy nhng
con d sc chin u.
Lai bt tay vao nhng vic quen thn: lam chuyn mn, ong
gop cui cho nha bp.
Ti 3/8, ti b qut nga bi mt cn st ch t. Cha bao gi ti
b st nng nh ln nay. Khng n g c. n chut gao rang cung
khng tiu hoa ni. Bung binh bch. Ma sut, toan mt th nc
vang khe. Lai kem au bung i ngoai. Ln st nay c bit hn moi
ln trc la chn ti c cng ra, au nhc, khng co dui c.
Nm tht trn vong ma bun khng sao chu ni. Nhng may
thay, y la khu A, bnh vin rt gn. Anh em i bao bac s n tn
ni kham va cho thuc. Thuc rt phong phu: u cac loai tr bnh,
tr sc ti thuc b.
Mai ti 11/8 ti mi khoi st. Tuy nhin nh thuc va co ng,
sa bi dng nn sc khoe bnh phuc tng i nhanh.
Khu b chung ti co bnh vin C la ch ma toan th can b
chung ti trng cy vao v mt sc khoe. Ngoai vic cha bnh tai
ch, bnh vin con c cac bac s i lu ng n cac c quan Khu
chm soc sc khoe can b. N bac s Phi rt thn thuc vi c quan
ti. Ngi gy gy nhng hoat bat, ch hay noi chuyn vui. Ch ti

PHAM VIT LONG

94

co anh ng Pho, Trng Tiu ban Bao C giai phong, hay noi tiu
lm va tru ua anh em. Anh a t cu ve Ka t, S c, S ny, Phi
phi, Ra i ch hin tng anh em au yu phai n bnh vin cho
bac s Phi kham, co giy chng nhn yu sc khoe, c ra min
Bc iu tr, trc khi i, anh em thng may qun ao bng vai ka
t, mua ng h S c va ai S ny. Hm y, anh goi bac s Phi la
"Phi phi", lp tc anh nhn ngay c li ap "Pho pho" va anh
chu thua. Nhng bac s Phi lai b chung ti cn vn v bai cua bac
s vit trn bao Khu la la sn b hn trng bt, thach thc bac s n
la sn thay cac cht am ng vt, bac s lung tung, khng ly giai
ni. Thi, th la hoa!
Ri, ti lai i lam nhim vu c hu chin khu la cong gao.
Chung ti ra tn bn xe chuyn gao v. Tht bt ng, n gia
ng, anh em xin c bp cai, u vang. Tuy t thi, song cung
u ba canh. T ngay xa min Bc, n nay a hn mt nm ti
mi gp lai th rau cao cp o. n ma thy mat tn tim gan va lai
thy nh min Bc v cung.
Con ng cung y tnh ngha. Rng i bat ngan vi chi cht
qua chn rt rng long mi chung ti thng thc; nhng cy va nuc
nu qua chn, cho chung ti nhiu mt ngot va thm phc; rng
mng ken dy, khng tai nao be ht c... Tt ca nhng th o gop
phn bi dng sc khoe va ng vin tinh thn chung ti rt
nhiu. Trn con ng nay, qua sng Bung, Tra Kp, A Ro, Bn
Xe... y nhng dc cao, song chung ti i khng n lm.
C quan lai ruc rch di chuyn. Chuyn i nay se nng n lm
y.
Trong nhng ngay nay th Vu - ao t Phu Yn ra Ban hop.
Anh nguyn la phn xa trng phn xa Vit Nam Thng tn xa tai
Ha Ni, cung tp trung i B vi ti va hin phu trach t phong vin
Phu Yn. Trai qua hn hai thang i ng, gp oi kem, Vu ao
co sam i. Anh b mt dep khi chay vt ng 19, phai dung vai bo
chn i sut t Bnh nh ra gn y mi kim dc i dep xo vao
chn. Ru ria anh m ra tua tua. Anh cho bit i ng b mt b
dao cao nn cai th ru quai non cht tit y c t do phat trin.
Ti vi a anh b dao cao: "Thi cu i, cao ngay i, trng c nh

B TROC

95

bit kch y" va ti tng anh lun b dao. Gp nhau mng mng,
tui tui, han huyn u chuyn. ao k lai nhng gian kh ma anh
a vt qua. Cac anh trong o kh hn bon ti nhiu va rt oi.
Co khi hang thang phai n cu na thay cm hoc n sung gh cm.
Va trong nhng ngay gian kh o, mt tn tht ln a n: Nhn
cao a b cht v m va oi. Nhn la cng nhn anh, tnh tnh hin
lanh, chm ch va sng vi anh em rt chn tnh, ai cung yu mn.
Trong nhng ngay oi kem, tuy sc yu, song anh vn cn rng
chu ng, khng ku ca mt li va vn hng hai gui cong may, di
chuyn n ni mi. Ri anh b m nng, nm lit. Hai ma anh
chay x, bu ra nh ma ngi gia. C th suy nhc lai b vi trung
st ret va cai oi tn cng, Nhn a qua i. Thi, anh a vnh vin
phai xa ngi v tre hin hu va 2 a con d thng, vnh vin
nm lai ni chin khu gian kh nay. chin trng nay, cai cht
n vi con ngi ta d dang qua. Ai co th am bao rng mnh se
thoat khoi tay thn cht. Ti cung vy thi, tuy lun hy vong ngay
chin thng, lun co long tin mt ngay mai se tr v qu hng,
song vn phai inh ninh mt iu: cai cht ang rnh mo, cai cht
co th v trung mnh. Co iu ngi ta quen i, dan dy vi s thc
phu phang o. Long vn thanh thi khng mt chut bi quan.
Ti o chung ti ai khach bng mt ba chao c, ca. Ca va c
do chung ti be sui, tat bt c hi chiu. ao n chao mt cach
ngon lanh. Tuy nhin, anh cha quen hut c nn lung tung. Anh em
u to ra thng cam v s lung tung o va xum lai bay cach hut c
cho anh...
Ri bt u nhng chuyn chuyn gao. Ti khoe ri, hng hai
tham gia nhng chuyn cng tac o.
Ngay 2/9/1969
Hop tng kt thi ua cua c quan ung ngay tt c lp. Anh
em phat biu nhiu. Noi chung u thy c nhng thanh tch at
c. Tuy nhin cung cn phai thy ro t tng cm chng con ph
bin - cm chng va ngh ngi, cha tht xc ti manh me. Con mt
vn na t ra: gia chuyn mn va gui cong, lam sao cho cn
i. Hnh nh nhiu ngi con qua thin lch v mt gui cong, anh
gia kha nng, thanh tch con ngi qua gui cong la chu yu, coi nhe
chuyn mn. Anh gui thm na ang hoc mt ang gao, co le se c
ni ting lin. Con anh nghin cu vit lach cht lng ra sao, t ai

PHAM VIT LONG

96

y n. M hi m lng ao, ai cung thy, nhng m hi nho giot

trong oc, my ai bit n. iu o rt nguy him. Nu chung ta
khng lam chuyn mn, khng lam cng tac t tng, th chung ta
tn tai ban tuyn hun nay lam g? Co ng ch san xut ca nm
tri, khng bit g n chuyn mn. iu o khng th thng ni.
o la vng mc trong t tng nhiu anh em. Ti cung vy. Ti
khng ngai hy sinh, gian kh, ti ch s khng lam c nghip vu.
Nu khng v s nghip vit lach phuc vu cach mang th ti vao y
lam g kia ch? Tuy nhin, phai nhn thy mt iu la trong hoan
canh chin trng kho khn nay, khng th ch bit n chuyn
mn. Sao lang vic gui cong kim n, anh se oi lin. Va nh vy,
anh khng th nhn n ma lam chuyn mn. Anh hay quan tm n
iu o, nu khng, anh se tr thanh con ngi khng tng, phi
thc t. Vn la ch cn i - cn i gia chuyn mn va gui
cong. Ca hai vic u phai tt. Moi ngi cn tham gia ca hai vic,
ng tnh trang ngi th hung huc gui cong, bo chuyn mn,
ngi th chm chm vic chuyn mn, sao nhang vic gui cong.
c quan nay, nhiu ng ch vin vao vic chuyn mn ma tranh gui
cong, mt cng vic nng nhoc. Tuy nhin, co mt s anh chuyn
mn kem, ch thch gui cong va san xut, mt vic nng, song t
phai suy ngh va c n no. ng trn hai thai cc y, 2 "phai"
u cho mnh la gioi, u khinh thng "phai" kia, o la mt sai
lm ln...
C quan i c mt con heo ln lin hoan n mng tt c
lp, mng thng li cua hi ngh. Con heo beo qua, kh m dy ca
gang tay. n no, n chan ma khng ht. Sau ngay lin hoan nay
nhiu ngi b heo "vt": st, i ngoai sut, ngi sop i, mt mui
hc hac. Anh ao cung b nh vy. Anh bao rng ngi anh lao ao,
lng lng nh i trong khoang khng vu tru vy.
Ngay u, ti n va phai nn cm c c lu, n c my
ba na ma khng n va khng b phan ng g tai hai ca. Ngi
cung khoe khon.
Ngay 4/9/1969
Sang sm, chung ti m ai nghe ting phat thanh vin oc
bun va trang trong: "Mi cac ban nghe bui phat thanh c bit."
Ti nm lng trn vong. iu au n a n: Bac H a qua i,

B TROC

97

Bac H khng con na! Trong nha co ting khoc nc ln. Ti bang
hoang, sng st, au n. Thi, th la min Nam khng c on
Bac v thm khi khang chin thng li na, ti khng con c gp
Bac na!
Trong nhng ngay au thng nay, chung ti dc sc ra lam
vic. Chung ti vao Thng vu Khu uy lam tin tc v tang l Bac
va cac hoat ng bin au thng thanh hanh ng cho nhanh, kp
thi. Co th noi chung ti lam vic sut ngay: sang, tra, chiu, ti lam vic ti khuya. Song ai cung cam thy cha u, cha bu p
c mt phn nho cho s tn tht ln lao nay.
Sau nhng ngay lam vic cao im, chung ti tr v c quan.
y, anh em danh ngi nha ep nht lam ch th Bac. anh Bac c
lng trong khung en - co en, co trm nghi ngut khoi sut ngay
m. Chung ti thay phin nhau tuc trc bn ban th Bac.
Tri ma sp sui sut.
Chung ti lao vao vic chuyn gao: t kho Lam v c quan, t
c quan ti sng Nc My. Mt t ma ln lam can tr vic cua
chung ti. Ma sm sp sut ngay m. Nc xi ao ao. Con sui
ch nha bp cua chung ti vn be t, nay cung lnh lang nc, chay
ao ao. Con con sui ln pha ngoai th nc lng ln, gao thet d di.
m, nm nghe nc cun nhng tang a to ln luc cuc ma rn ca
gay. Ma, ma mit, ma mit.
Chuyn chuyn gao vao sng Nc My tht ang nh. Khi tri
va tanh, chung ti ra i. Nhng khi chung ti va ln ng, th
tri p ma xung. Ma qua d di. Nhng giot ma nng va lanh
ngt nh trm ngan mui thun c vun vut lao xung, thun nat
mt t. t ti ra va b nhng ban chn dm ln nat bet, nhy
nhua, trn tut. ng ng c ngi i: b i chuyn gao, oan
vn cng, oan dung s, chin s thi ua mi d hi ngh v. Hang
trm con ngi dy xeo mt con ng mon xuyn rng. Cong gao
nng trn lng, ti cn rng bc i, c cho khoi nga. Nhng xung
dc tht kh. Dc o, y mt th bun o quach, nhy nhy. Bun
chay thanh dong xui theo dc. Bun ngp ti c chn. Ti a chn

PHAM VIT LONG

98

vao sui bun ky quc y ma do dm i. Khng con u ma sat gi

cho bc chn - no c trn tut xung. Phai vn dung moi cach
khoi nga: chng gy tht chc u ngi xung, bam vao cy
tut dn xung, bo xung. Nhng chu yu la li i dt lui: quay lng
xung dc, tay bam vao cac canh cy, dy my bn ng, chn
bam chc mt ng ma bc xung hoc trt xung.
Gia khi ang h hui xung dc nh vy, ti bng nghe ting
mt c gai nao o ci vang va ting chn bc gp gp. C gai vut
qua ti nh mt lan gio, lan gio bit ci va noi lu l. C gai mc
qun phuc va vac khu AK. Qun ao c khng b lm my mc du
c bc i rt nhanh, nh chay xung dc vy. Ting ci, noi vn
c vang rng nui va xa dn, xa dn.
Xung c n chn dc th gn 5 gi chiu ri. Vi va ong
tng, va kim cui nu cm. Khng sao kim ra chut cui tt un.
Ch co cui ti. Nhng canh cy gy cha kp kh a muc ri. Tri,
cai khng kh m x nay. Chung ti che cui, ri ly giy t. Ht
my chuc t giy ma bp mi bt u bt la. Phai thi nhau chui
mui vao ma thi. Phai ly vung ni lam quat lua gio vao bp. Bp
khoi um ln, chay thoi thop. Mt chung ti cay xe. Mai ti 8 gi ti
cm mi chn. Sang, 5 gi nu cm. Vn cai bp sai en y. Vn cai
li chay nghet th y. Cung 3 gi sau cm mi chn. Khoi um ln,
bao trum rng cy. Gia luc y, mt chic Moranh bay qua, rt
thp. Chung ti bao nhau nu no thy va vong lai th lp tc phai
chay ngc sui ln. Nhng no c bay i - no mu trc am khoi mu
mt cua chung ti. Bai ngh n ao ln, khng phai v may bay ma v
mt vic t hai: Mt bac s cua Bnh vin C cong mt gui sa hp,
n luc thu don chun b i mi phat hin b mt mt hp sa
bt Huygo. Khng hiu chang nao them n qua a len vao u vong
moi gui ly hp sa? chin khu, gn y a xut hin mt s hin
tng xu. Co mt s b i khng chu ni gian kh, ac lit, a bo
ngu. Trong s ho, co ng ly v la phu n dn tc thiu s, co
ngi vao rng . Mt t ke xu trong s nay thng len n cac bai
ngh trm cp. Co nhiu trng hp b mt ca gui gao, ca thung
mm. Nhiu khi i gui cong, chung ti phai buc gui vao u vong
phong xa.

B TROC

99

8 ri mi i - i trong cn ma tm ta.
Ngay th 3, chung ti ngh khu nha thng tin. y co cui
kh ang hoang. Nhng cai ni tht cht tit. Khi chung ti nu
cm th no d tro: thung mt l to di ay. Bc ln bp, anh la
xuyn qua l thung o, sang rc nh anh sang phat ra t cai gng
lom en pin. Nc vao cha kp si a can. Gao trng ln - goc
khng b chay cm chn phnh phnh, goc b chay gao con cng
nguyn. Cui cung, chung ti phai si sang ng g nu mi chn.
Gn sang, ca khu rng ang chm trong gic ngu m mt, bng
git mnh v mt ting ng long tri. Khng phn bit la th ting
g. Mai sau mi bit o la ting cy . Mt cy c thu cao to sn
nui b long gc do ma soi moi ht t a p xung, phat ra ting
n nh set anh. Ngon cy e ln mt cn nha nho, trong o co mt
anh b i. Chung ti ch con nhn thy hai u vong buc hai on
ngang. Toan thn anh b thn cy e lut xung nn t!
Sau nhng ngay vt ln vi dc, bun, vi cai trn cht dm va
vi nhng cn ma tm ta, chung ti ti c kho gao sng Nc
My - ri quay lai c quan ly ba l, "cun" i lun.
C quan luc nay ch con ti va hai anh Ly, L. Khu rng gia vi
nhng ngi nha la ke tr nn vng ve, lanh leo v vung. Chung ti
i dao khp cac nha, thy s m t a chim lnh moi ch: ban gh
mc meo, ca, vach b mi xng muc nat. Hi m cua con ngi lam
rng cy thm sc sng. Thiu no, rng cy lanh leo hn i. Thy
long bng khung la...
Ba anh em keo nhau ra sui bt c. Dong sui nay trc y
nhiu c, nhng ri ht i mt cach mau chong k t khi c quan
Khu v y. Th mi bit sc tiu thu thc phm cua chung ti
tht gh gm. Nhng thin nhin bu p lai s hao hut y cung
nhanh v k. Nc lu a cun hang trm nghn con c t cac sui
nho v dong sui ln nay. khoi b v vo v nc cun p vao a,
by c ua nhau ruc vao cac hc a bn b. Chung ti c vic lua
tay vao cac hc o ly ra hang chuc con c - mi con to hn ngon tay
cai. Bt c my tui ng g c nh vy, chung ti em v p v

PHAM VIT LONG

100

vo, ai sach san, ly tht lam lng kh. Ngi cm cui ca bui, ty
mn p tng con, ri g vo, ly tht, qua tht la ky cng.
Sn co mt t m va c o, chung ti by ve lam banh xeo. Gao
c cho vao lon sa gia thanh bt. Ri cung uc banh ku "xeo
xeo" ra ve. Va n cung ngon - tuy no mang tnh cht tang bt ran
th ung hn la banh xeo.
Con co mt iu thu v na la co 4 chu chut b ri vao 2 thung
thic (trc ng gao, nay bo khng). Anh Ly em 2 thung y h ln
la. Thung nong ry, cac chu chut chay quanh tm li thoat thn.
Ri cac chu cung chu, nm ln ra cht. Chung ti lt da, m bung
sach se ri em 4 chu p vi mui, m chnh, ng, sau o em
ran vang ln. Th cung thanh mt mon tht quay hp dn.
Cui thang 10, chung ti ln ng. Lng kh tng i tm
tt: co c va tht hp - chu yu la c.
Ti mang qua nng - ngoai ac ca nhn con thm tai liu va
ac cua ng ch i vng.
Khi cach sng Thanh mt ngay, chung ti nghe B52 rai bom
pha o, chc la gn, v ni chung ti t rung m m.
Trong chuyn i nay ti anh mt cai ai cua cng - o mt
iu au xot, khin ti day dt, n hn mai, cung ch v cai tt l
ang ma nn - luc ngh cai ai vao thanh t bn ng, luc i
qun ly!
i ng, my anh em cung chu y cai thin ba n. Anh Ly, L
chu kho i cu va c nhiu ca tru, co thm cht tanh. Ti kim
c nhiu mng giang - th mng nay nu ky th chuyn sang
mau vang m va rt ngot, kho vi ca th tuyt. Ti con bn oc
hai con soc va mt con chim cu xanh khin anh em rt thu v.
Ti ni mi lai lao vao cht cy, kim la dng nha, lam ban gh
va ao hm. Tiu ban chung ti dng c hai cn nha kha ln.
Khu rng chung ti rt lanh va m. Cac phin a va cac thn cy

B TROC

101

u b phu y ru. Lanh but thu xng. m ngu phai t mt

ng la to gia nha.
Sau o yn tm ngi lam chuyn mn. Tin tc kha nhiu, c
bit la tin t cao ti ac ch -trong o chung ti lam manh vic t
cao vu tham sat Sn My (Quang Ngai). Ti sang qun khu gp Vo
Cao Li va Th Tuyt - hai nan nhn sng sot sau vu tham sat
nay - khai thac thm tai liu. Tuyt b st ret nng, rn la sut,
k cho ti nghe chuyn mt cach vt va. Phai ng vin c be ht
sc, phai phuc vu c be na: bng chao, ly nc... c be gng
cung cp tai liu. Ri cung vit c mt tin i su kha hu ch.
Bin tp my bai v gng chin s thi ua kha thu v - a nng
c bai ln, gon hn, sinh ng hn.
n cui thang 12, ti tham gia gui cong lng thc. Phai ln
tn Vn Nai lnh sn kh va bp hat, va i va v ht 13 ngay.
Sut t xa Mai ln Vn Nai, ti thy rng cy u b tr trui v cht
c hoa hoc do bon My rai. Nng ry cua ng bao cung b cht c
pha hoai. Do vy, ng bao rt oi. Ho i xa ca ngay ng mot
v mt gui sn. ng bao va oi, va thiu mui. Chung ti san se
cm cho my a be va cho ng bao mui - do vy cung suyt thiu
mui n. May ghe qua c quan Dc, c n nh thc n va xin
mt ng ch b i c t mui nn mi u n ti nha.
Noc ng u xa Vn Nai - ni chung ti nhn lng thc -
vung cao. Ln dc hoai, ht my ngay mi ti. Khng kh m t,
lanh but quanh nm ngay thang. ng bao phai t la sut ngay.
Ri khoi bp la lanh cong tay chn, khng chu ni. Vy ma ng
bao y rt thiu qun ao. Nht la bon tre con - phn ln
trung.
Noc qua bn. Nn t y bun nhao nhoet, y rac, phn heo.
By heo tha rng ap nat nn t. Bc khoi nha, ap ln th bun
o, lanh ca ngi.
V ti sng Tranh, chung ti ban cach bi qua cho gn. Tht la
v ly nu c b l thuc vao bn o: phai i xung mt gi ri mi
ch qua o, sau o phai i 4 ting ng dc mi ti chn dc - no

PHAM VIT LONG

102

nm ngay b bn kia. Vao mua nay, nc sng Tranh kha ln, chay
cun cun, dong nc xanh le, khi ao qua cac thac a th tung bot
trng xoa... Vao mua nc, nm nao cung co ngi cht ui
quang sng nay.
Tri nng choi chang. Chung ti li qua sng Nc Vin ri ti
bai a bn b sng. Nhng tang a ln ni tip nhau, xp y hai b
sng va tran ca xung sng. Nc reo ao ao, khin chung ti thy
rn rn. Vng va Chnh bi qua trc. Khng ng nc cun d
n th. Vng bi khng, b cun tri vai chuc thc ri mi vao b
c. Chnh mang theo goi ac, b nc cun bng bng. Chnh
gng nhao vao b, gng keo boc vao theo. Con nc, nc c xoay
tt, keo tr ra. Vt ln vi nc ma khng ni, Chnh anh phai tha
boc tri theo dong nc, ranh tay ma bi vao b. Sau o, Chnh
chay doc theo b sng n ch nc lng mi bi ra ly boc c.
Nng choi chang. Nc vn cun ao ao. Trn tri, hai chic
Moranh hai thn thay nhau qun ln. Mc. Chung ti vn c vt
qua sng. Chung ti ni dy vong cng qua sng. Tng bao gao c
goi ni lng ky, ct vao mt u dy. Pha b bn kia, Vng, Chnh
ra sc keo. Nhng bao gao re nc sang ngang mt cach dung
manh. Ngi cung vt sang bng cach o mt cach d dang. Duy
ch co anh Dung la gp tai nan. Anh khng bc xung ni chung
ti ch ma c lao thng xung cai bc a dng ng trc mt. Anh
ri tum xung dong nc - no ang chay cun cun. Ly va ti vi
nm ly tay anh, li ln. Cm anh va vao a, b st mt ming,
mau o lom. Dung trac 40 tui, tnh tnh hi lm cm. Anh hay
qun, hay hoi nhng cu hoi rt v vn. c bit, anh v von mi
bt ci, khng bao gi sat hp ca. Lanh, anh bao lanh nh ct.
a tre con ep, anh bao ep nh doi, nh kh...
V nha ngh c mt ngay, hm sau lai i Bng Da cong gao.
Gao khng co, phai xunng Tra Mi st sn. Dong sng Trng vn
trai long rng rai va nng can thn T. Co iu ang bun la ng
bao y qua oi - oi v bing san xut. Ba con qua t, i nh trm
sn va xuc trm lua cua cac n v san xut kha nhiu. Ch mt
bui chiu, chung ti mt khoang 5, 6 gui sn.

B TROC

103

Nm 1970
TH GIA NH
Ha Ni, ngay 5-1-1970
Anh Long thn mn!
Hm nay em cm but vit th cho anh, trc tin em hoi thm
sc khoe cua anh co c khoe th em mng, chung em va b me
vn c khoe manh. Nha ta chuyn xung Ha Ni sau ngay Bac
mt, by gi chung em a i hoc ca, cu Hiu xung Ha Ni cng
tac hn mt thang, by gi cu lai v Ha Giang ri. Em Thuy, em
Lan va em u hoc trong lang Phung Khoang. Thuy nm nay ln
lp hai. Lan ln lp 3, con em th hoc lp 6. Ch Ngoc ang le ch hoc
lp 8 nhng ch thi trng nng khiu ngoai ng, by gi ch
huyn T Sn, thnh thoang ch c ngh dai ngay th ch lai v
nha, ma by gi ch beo lm, con anh Vit by gi anh Trng ai
hoc Tng hp vn, ngay chu nht nao anh cung v nha c, by gi
anh trong Ha ng, anh cung ch va thi ch cha beo lm, con
anh Phuc anh i Lin X c hai thang nay ri, anh c cung
sp v nc ri nu nh bnh thng th anh co th n tt c
nha nhng by gi co th thang 2,3 anh mi v c. C Chung
by gi cung c khoe, thng Quang, Chiu by gi v vi c ri
con Tin vn trn nha. Th em vit a dai, con giy cho cac em
vit nn em tam dng but y, cui cung em chuc anh manh
khoe, lp nhiu thanh tch.
Em cua anh
Pham Bch Dip

Pham Thuy Lan

Anh Long knh mn cua em!
Em la Lan, hm nay em vit th hoi thm sc khoe cua anh,
anh co khoe khng, con v phn em th em hoc cung tin b nhiu,

PHAM VIT LONG

104

nha mnh a c chuyn v Ha Ni ch mong n ngay anh v

on anh.
Thi cui th em chuc anh manh khoe, cng tac tt.
Em cua anh
Pham Bch Thuy
Em Bch Thuy hoi thm anh Long. Em chuc anh manh khoe.
Em vn c khoe, hoc tp tin b. Em ang hoc lp 2. Em nh anh
lm lm. Mong ngay on anh v.
Em
Ngay 4/2/1970
nha chun b on xun mi. Nm nay c quan chun b vt
cht kha y u: co heo, np, keo... iu thu v nht la c quan t
chc goi banh chng. Vng am nhn vic o. Trn chic ban to
trong nha, chung ti cht y np, u xanh, tht, la... trng tht
vui mt. Vng ngi goi banh mt cach say sa, t hao. Qua tht
anh ang t hao cai tai goi banh cht che, vung vn cua mnh.
m, chung ti cht la nu banh. Ni banh si sung suc, sung
suc va anh la bp bung lam cn nha tr nn vui va m.
Ngay 5/2/1970
m nay la m giao tha. Toan tiu ban tuyn truyn chung
ti ngi quy qun bn bp la tro chuyn, on giao tha. Co banh
bch quy, ca ph hn hoi. Trong hoan canh chin trng nay, th la
sang lm.
Chung ti vui tt, song long khng khoi m bun khi nh ti
Bac H. Giao tha nay la giao tha u tin chung ti khng c
nghe Bac chuc tt, oc th mi. Nghe ai truyn lai li Bac chuc tt
nm ngoai, cam thy Bac vn sng, vn ang ti ci...

B TROC

105

Ngay mng 1 va mng 2 tt

Chung ti on Tt Nguyn an trong khng kh bn rn, khn
trng v cung. Hop sut sang, ti mung mt va sang mung 2. Chu
yu la ban vic san xut. Vn lng thc vn lun la vn
trong yu. Phai tch cc san xut, t tuc lng thc, nu khng se
oi ngay. Phai coi san xut ngang chuyn mn. Vi tinh thn khn
trng o, ngay tra mung 2 tt, chung ti toa i cac nga ng:
cong gao, san xut. Ti vao noc ng Chanh tham gia san xut c
s mt.
Ngay 9/2 n 30/2/1970
y la c s mi nn gp nhiu kho khn. Thiu u th, t
lng thc, thc phm n ni n chn .
Tham gia phat ry 2 ngay ri lai i cong gao. Gai goc cao rm
mau ca hai ban tay.
Chung ti cong gao Sn Ba. ng i doc theo sng - hai bn
b co nhng canh ng lua rng dai tt tp, trng n sng mt.
t nay ti a a mc cong gao ln 40 kg - gia nh sc khoe c
phat trin theo chiu hng i ln th nay th ang mng lm.
T ngay 10/3/1970
Bt u nhng ngay phat ry dai dng. Tri nng ong ong,
nong in ngi. Phi mnh di tri nng, chung ti dung ra phat
cy, dt dy. Nhng bui mm xi rm r, y gai, bo ngung ngong,
cao nat hai ban tay chung ti. Chung ti phai dung cy dai lam on
by, anh vong, i t pha sau bui mm xi anh xung. Nh vy,
gc no phai phi ra cho chung ti cht.
Vt cung thi nhau hut mau. Ngay nao mau cung v vt. Ri
con rui mong t na. Th rui nay to, t but thon thot. C th
moi mt, au nhc. Chn, tay mun xng o ty. Phai co y ch chin
u - c vn ti, vn ti, ln dn vi cai moi mt. Va ri cung qua
i. y, mt ngay mi lai n. n cm sang trong anh en du leo

PHAM VIT LONG

106

let. Xach ra ra ry trong cai lanh lanh cua sng sm. anh bnh
minh on ta. No sang ln vi anh sang hi xanh du hoc ng hng,
lan tran trn cac nh nui. Mt tri o mong nh qua mm xi chn
gp chung ti khi nh ln khoi ngon nui pha bn trai ry. Va
nhng am my dy c bao gi cung em lai cho ti mt cam giac
khoan khoai, mnh mng... My trng uc nh sa tran y khng
gian, y p cac thung lung, tran phu ca lng nhng ngon nui cao,
lam ngp lut ca nhng ngon nui thp. ng trn nui nhn v pha
xa y, trng nh mt dong sng nh mng. My tao thanh dong sng
ln, co nhng oan un ln duyn dang, co ca nga ba bat ngat.
Nhng mom nui nh ln xanh xanh nh nhng hon ao ni gia
sng. Ri ta bc vao ry va b ry bng ly tm mt. o: cy, lau
lach, gai goc, dy d o, hay xng ti ma cht, ma dt, ma cao. Con
ra, con ra co cai mu khom khom u tha h tung hoanh. Ri
tra n vi cai nng chay da. n cm tra ngay tai ry. Xong, ngh
tam b di bong cy, trn nn t lm chm cho dan xng ct mt
chut ri lai dy lam. Khi mt tri khut sau nhng day nui trung
ip va bu tri ch con sang vi anh sang thoi thop, chung ti ra
v. Len qua nhng khu rng, khe sui, vt qua vai cai dc nho ri
v nha. Nhao vao nc ra ray hoc tm ao, ri mai ra, ri n cm
trong anh en du. Ti n vi nhng bui hop ban cng vic,
nhng gi hoc vn hoa say sa. y, cuc sng san xut cua chung
ti c din ra u n, bnh than nh vy.
Ngay 19/5/1970
Nhanh tht, a san xut 3 thang ri. Ba thang qua i vi
nhng ngay lao ng khn trng v cung. Cuc sng hi ha xc ti
nh con tau a m ht ga. Hu nh ngay nao cung vy, chung ti
lam vic t nht la 9 gi ng h, co khi ti 10, 11 gi. Ti cung t
ngh sm -thng la 21 gi v con hoc vn hoa, hop.
Nhng ngay don ry tht ang nh. Phi mnh di cai nng
la sut ngay, khng mt bong cy nho. Vac nhng cy g chay
nham nh vt khoi ry hoc xp gon lai. Dung ra cao cy nho, dy
d cho sach. Chao, luc y tro bui tung ln mu mt, thc vao mm,
mui nng nc. n ngt ln v tro, v nng, nong. Ri tra lua, bp.
Tt nhin la vi phng thc rt nguyn thuy: dung gy thoc l ri

B TROC

107

tra hat, lp t. K cung la tht, lam th vy ma lua ng vn vn

ln xanh tt - c bit la ng.
Khng bao lu bp a c n. Trai bp to, my hat, ngot ngao.
Co nhng bui i coi ry, ti be nhng trai bp non qung vao ng
la. Khi lp vo ngoai chay gn vao trong, la luc bp chn. Bp deo,
thm, ngot l, ti ch n 3 - 4 trai la no cng, thay cho ba cm.
Tht la sung sng khi c hng thanh qua lao ng do chnh
tay mnh lam nn. Bp c thu v, cht nha ca. Chung ti lt bao
ri cht ln dan, ti t la sy. Le ra co th phi, song lu may bay
ln d qua, s chung phat hin ra.
Ngay 9/6/1970
Chung ti va thu hoach bp va lam co lua. Tri hay ma
chiu - c x tra la tri chuyn mnh, my dn lai en kt va rc
ma xung. Co khi ma sut bui, u , bun te.
Gia nhng ngay ma ging d di nay, ti nnhn c mt tin
tht au long: va qua, trong t chuyn gao, c quan chung ti b
hy sinh 3 ng ch: inh Thanh L, Kiu Th Ngh va Bnh. Ngay
4/6, L, Bnh, Ngh va Minh chuyn gao t sng Giang ln. Ti Tra
Lanh, Bnh b bon ch t may bay trc thng HU1A bn cht bng
mt qua rc ket. Trong khi may bay vn qun ln va qun, 3
ngi con lai hy huc tm cach chn ct Bnh. Xong, L va Ngh lai
ch bao gao sa soan, chun b i. Minh con nan lai sa m
cho Bnh. Bt thn anh nghe 2 trang an n lin hi, an bay riu
ru qua u. Anh vi nhay vao rng, lun xung sui va chay thoat
vi b qun ao lot trn ngi, cai ng g hong xach trong tay. Anh
chay nh trong cn m sang, tay lun nm cht chic ng g hong.
C chay ba trong rng ma cung v ti c quan, khi y ru anh bac
ht. Con L va Ngh, hai ngi ng ch thn yu cua chung ti,
vnh vin nm lai o, gia ng xuyn nui lanh leo. Tht au long,
khi moi ngi n chn th thi th L va Ngh a trng ln, khng
mang i c. anh phai tp ni lng ri lp t, gi nguyn v tr
va t th cua 2 ngi luc tt th: L nm nghing gn bui lach bn
v ng, Ngh nm nga gia ng.

PHAM VIT LONG

108

Ti nh inh Thanh L, mt con ngi rt hin hu va sing

nng. Anh hay tm tnh vi ti -t chuyn gia nh, v con ti
chuyn vn th, bao ch. Anh la ngi rt d xuc ng. Dao Hng b
gio c nga ngt, anh a oa khoc! V anh min Bc, b cht v
bnh ung th, anh khoc, khoc mai va anh tm s rng co luc tng
khng sng ni na, anh a mang sung ngn vao rng nh t sat,
song lai thi. Cuc sng chin u a vc anh dy, anh bc qua
au kh ma i ln. Anh lao vao cng tac vi nhng bai bao, bai th
y tnh cam, vi nhng ngay san xut, gui cong vt va. Ti nh
mai nhng ngay cung anh va anh Ly chuyn c quan. Hi y, 3 anh
em i sau cung. 3 ngi sng vi nhau gn bo nh anh em ma ti la
em ut. L thng cm cui i mo c, cu ca, thng lui hui thi la
nu cm. i ng ti st, L va Ly lam ht thay moi vic: lo dng
lu, kim cui, rau, nu n va danh cho ti ca ng, sa cua mnh.
Mi y L co vit th cho ti va ng vin ti rt nhiu. Va qua,
khi i cong gao, gp ngi v ch ti, L gi li thm va hen se vit
th dai, k nhiu chuyn vui cho ti nghe. Th cha kp vit k
chuyn vui th L a ra i, lai ni au xot qun quai trong trai
tim ti!
Ti nh Kiu Th Ngh, mt thiu n rt hn nhin, si ni va
y ngh lc. Ti thng goi Ngh bng ho cua em "Kiu" va coi
Kiu nh em ti - Kiu bng tui a em trai k ti. Luc nao Kiu
cung hoat bat, vui ve. Nu ci rt ti co im hai lum ng tin
nho, lun em lai cho ti nim vui - ngay ca trong luc kho khn vt
va. i mt Kiu ep nh mt b cu va rt trong sang. Cai nhn
luc nao cung nh lp lanh, lp lanh nhng nim vui lam xao ng
long ngi. Tuy sng rng nui b st ret huy hoai nhiu, Kiu vn
co ve ep phang pht cua mt phu n chu u.
Ti nh Kiu nhng luc cung phat ry, hai anh em thng i
chung mt li. Ti v si chung mt bp la. Em thng oi ti
dy hoc va dy hat. Nh nhng bui tra nm vong nghe em oc
nhng truyn ngn trong tp vn ngh giai phong. c bit, ti rt
nh nhng chuyn gui cong y vt va cung Kiu. Nhng luc y
Kiu lun to ra la ngi co ngh lc phn u manh. Hi cong hang
nc Oa, Kiu re vao kho cong du, con bon ti cong bp, hen gp
nhau sng Tranh. Ti sng, chung ti dng tng, n cm va i

B TROC

109

mai ma vn cha thy Kiu n. Anh em oan Kiu gp kho khn

g o, chc la ngu lai kho. Nhng ti khi tri nhoa ti va lt pht
ma th moi ngi ngac nhin thy Kiu cm cui cong thung du i
ti. ung la Kiu gp kho khn: thung b chay. Xoay s mai ti 4
gi mi co thung thay, song Kiu vn quyt tm i. Ti ngi nhn
Kiu n cm - nhng hat cm lanh ngt - vi chut x du mn chat,
ci noi vui ve ma thy long tru mn la.
Kiu i san xut trc ti 2 thang. Khi ti vao, gp Kiu va
Nhn tra bp gn ry Noc ng Chanh. 4 ngi gi banh chng ra
n ri cung xen ta, don xong ry o. Kiu i! Cai ry bp em tra
o, gi bp a chn ri. Khi cong bp v, anh khng khoi ngm ngui
nh ti em. Anh nh khi v c quan, em hen khi nao n bp nh
phn em vi. Anh mong co ngay em v, bp non o em tha h nng
ma n. Gi y bp tra a ra trai vang ri, ma em khng tr lai,
ma em mai mai i xa!...
Anh nh khi cung Kiu i cong gao Sn Ba, em rt c gng
bc kp theo anh va Tao. ng bng, em noi i qua tc chn nn
i chm. Nhng luc y anh mun ch em, song ng dai qua, tri
sp ti, anh phai bc nhanh cho kp em ly o lam ch ma
bc ti. i trc, thnh thoang ngoai lai nhn bong em lui cui bc
theo pha xa, nhoa nhoa trong rang chiu en o, ngp chm trong
cai vng lanh mnh mng, anh thy thng em lm. Anh v trc,
con em lai mang thm chuyn gao na. Sang o, nhn v hng
em i, thy may bay qun va bn d, anh lo cho em. Mt mnh thn
gai dm trng. Mt mnh mt cong gao, vt sng, vt con ng
5 trng trai va vng ve, liu co sao khng em? Song, em a vt qua
c tt ca. Anh vui mng khi chuyn gao chuyn sau, anh c
cung em i. Hm o em co kinh, song em khng h phan nan g va
vn rang mang gn 40 kg gao theo kp anh em. ng qua nhiu
sng, anh c gng tm thuyn hoc tm ch can li qua cho em khoi
t. Bui tra nng, anh chu y dng lai nhng ni co th dng
em git giu qun ao. Anh c gng giup em cho em vt va, song
lam sao bu p c nhng gian kh ma em - cung nh cac ch em
khac min Nam nay - phai chu ng. Co le em hiu c iu o
nn em rt bnh than vt qua moi gian kh. Nhiu luc anh bt
ci khi ngi ngh ch em, em cong gao n, m hi nho giot trn

PHAM VIT LONG

110

tran ma vn noi ua: "Tng anh i na khng ngh. Anh c i i,

em chng s u!". Cung co luc em gt gong i chut, song ch c
mt cu: "Bc mnh qua i!". Nhng luc y anh thng tru em:
"Tng bc ngi, ch bc mnh th ku ln lam g cho kh". Va em
lai ci. Em cung hay tru anh, c bit la hay nhai ting min Bc
cua anh. Anh noi "sng Tranh", "nht tr" ma phat m sai vn "Tr",
em lin hoi lai: "sng Chanh ha anh? Nht ch ha anh?" lam anh
bt ci.
Hm em tr v Ban, anh i cong gao va cung i vi em mt bui
ng. Ba cm tra hm o, anh em mnh n nh dc trn nc
Lon, giap sng Tang. Thc n cung ch la t x du trn mui rang,
cu nen. Gi y, mi khi n th lng kh o, anh lai nh ti em
nhiu. n ri chung ta chia tay nhau. Anh bt tay em va hen ngay
gp lai. Ng u em i, ba cm o la ba cm tin bit, cai bt tay
o la cai bt tay cui cung, tam bit ma thanh vnh bit. Em i mt
mnh v Tra Niu va lo phai ngu rng mt mnh, s cop. Cop khng
co, khng hai em, song gic My git mt em! Cai loai cop d o git
hai bao ngi ng ch thn yu cua ti ri.
Ngh i, cai bnh ng nha cua em - cai bnh ng tng ng
nc cho hai anh em mnh ung chung - bon bit kch My cung ly
l m thung ri em a. Tht tan nat long anh!
Tm i ma cua em thung my l, anh dan gium em, gi p
cho em o. Em a gp lai gia nh cha? Hnh nh khng em nh, v
gia nh em b gic lua vao khu dn ri ma. Nm di lp t mong,
di tri ma d di nay, co lanh lm khng em? Ging t cung
loan trong long anh!
Ngh i, anh mong rng khi v ban, anh se gp lai em, se lai
chep cho em bai hat, se c day em hoc vn hoa em ln c mt
lp cung vi anh em khac, vy ma em a i xa ri, xa mai. Bai hat
em la hoa P Lang anh chep cho, em a thuc cha va co mang theo
khng? Ting noi cua em vang mai trong long anh!
Khi vit th cho ban, em vit: "C gng xng ang vi qu
hng hn na!.." Em a, em a xng ang vi qu hng ri o.
Anh nguyn sng sao cho xng ang vi em, vi s hy sinh cua em.
Khi em i vao coi vnh hng, cung la luc em sng trong trai tim anh

B TROC

111

manh lit nht. Khng ngay nao anh khng suy tng n em.
Khng ngay nao anh khng nhc tn em! Em a i qua 21 mua
xun cua cuc i, va gi y, em se i vao mua xun bt tn cua
tm hn anh!
Ngay 12/6/1970
Cm n tm tng, anh lai nh n em nhiu Ngh a. Tm
tng cua anh b t ng ch ni gia, em a ngi cm cui khu lai
o. Nhn nhng ng ch qun quyt, anh lai nh ti i tay kheo
leo cua em. Nh hm em ng ct, may qun ao ch san xut nay.
Luc em v Ban ri, anh nh gi nh em may cho anh mt cai ao,
song em i qua xa mt ri.
Anh i qua bai dong ring ba hai anh em mnh ao cu o,
thy nghen ngao lm Ngh i. Em co nh khng, ba o rng nui a
ht anh mt tri. Song cung em ao dong, trc cai vui ti hn
nhin cua em, anh vn thy no sang lang v cung. Gi y bai dong
o a nt mm mi, ln rt xanh tt. Con em, sao em khng tr lai?
Nhng hnh anh cua em c sng lai trong anh mai. o, em
ang ngi cheo o sng nc My o. Hm y c quan di chuyn,
khi qua sng thiu ngi cheo o, em a hng hai ngi ng mui
cheo. i tay em khoan thai a mai cheo y chic thuyn lt ti
gia dong sng cun cun nc chay, con trn ming th im mt
nu ci va bi ri va ben len trc nhng cu noi ua cua anh em
khac. Em a tng tm s vi anh, qu em min bin thuc huyn
Sn Tnh, cha em lam ngh ca. Em bao khi nao thng nht anh v
qu em chi, em se cho n ca bin thoa thch. Vy ma em ra i t
ngt qua, i khng hen ngay v. Cha, me em chc ang trng tin
a con gai c nht cua mnh. Nh ghe v thm gia nh em nhe!
Nh Ngh, ti nghin ngm v nhng thc t ma mnh a trai
qua, trong o co nhng ky nim vi Ngh, vit mt truyn ngn nh
sau:
Coi m
Hoa ti chin trng vao cui mua kh nm 1968. a bt u
co nhng cn ma rao xi xa, nhng khng keo dai. Khi Hoa cung 5

PHAM VIT LONG

112

anh em khac vt khoi canh rng loong boong, xung ht mt con

dc ngn th thy mt con sng trong xanh, lp loang di anh
nng x gay gt. Moi ngi u ln sung sng. Sau nhng ngay
i xuyn nhng canh rng bt bung, mt b bng bt bi mau xanh
bat ngan cua la, cua cy, nay ng trc con sng rng vi b cat
trng lp lanh va bu tri trong xanh vi vi, ai cung thy tm hn
nh c chp canh bay ln. Ch ring Hoa vn lm l, cm cui
bc. Mai n khi i chn anh cham phai dong nc mat lanh, anh
mi bng tnh. Vt thng mu ban chn nhoi but. Cach y hn
mt tun, khi lun vao rng kim nm, anh chng may a phai mui
chng ba la cua ng bao Kadong. Tht t hai, cha n chin
trng, cha tham gia chin u ma a b thng! Nhng iu lam
Hoa day dt hn la anh khng c iu v n v chin u. Tram
on tip Qun khu phat hin anh la sinh vin trng ai hoc Giao
thng nn iu anh sang Trung oan 230 thuc Cuc Hu cn,
chuyn trach cng tac giao thng...
- Chao ht my anh nghen!
Hoa git mnh ngc nhn ln. Hoa ra li qua sng, bc ln b
t hi nao ri. By gi, nghe ting chao la tai, Hoa mi y thy
mt c gai mc ao en ng bn mt gc cy su to tng ang chao
hoi. "Giong noi g nghe chat nh i xanh vy!" - Hoa thm ngh,
nhng vn lau bau ap lai:
- Khng dam, chao c!
Khi moi ngi a quy qun bn gc su, ngi giao lin noi
vi c gai:
- C Ngh ne, tui giao cho c u nm lnh mi toanh o nghe.
Giy t y. Nhn c ch?
- Ch sao! - C gai ap gon lon.
"Cha, sao ma n noi cc cn", Hoa xet net nhn Ngh. Doc
ng hanh qun, trong nhng m dng chn bai khach, Hoa
hay la ca vao nha khach cua tram giao lin thm do tnh hnh

B TROC

113

"vung t mi". Trong nhng cu truyn vui bn bp la rc hng,

Hoa thng c nghe my anh lnh cu ua ua tht tht.
- Cu hoi khu Nm a? Hay y. Nhng phai cai giong noi con
gai khu Nm chat lm. Ma my c lai hay hut thuc r na. Chnh
v vy mi co cu: "Ting n con gai Quang a, mt mua thuc la
cht ba ngan ngi".
Con chnh Hoa, mi tun trc thi, cung a gp mt c hut
thuc nh vy. Hm y, Hoa ang ngi ngh th mt c gai xm
xm bc ti:
- Cho tui mn con dao!
Hoa cha hiu c cn dao lam g, nhng vn rut con dao gm
buc canh tui coc ba l cho c gai mn. Cm con dao, c gai lng
lng ti khuc cy bn ng. C rut trong tui ra mt xp la
thuc, xp chng ln nhau, cun cht thanh mt thoi to bng can
dao. Xong, mt chn ap ln thn cy, mt tay cm thoi thuc t ln
thn cy, tay kia cm dao, c gai ra sc thai. Hi lu sau, thoi thuc
a bin thanh nhng si thuc qun queo, en sm. C a tra Hoa
con dao, ri lai xin mt manh giy, cun mt iu thuc to bng
ngon tay cai, hut ngon lanh.
Nhng cu chuyn va hnh anh y em lai cho Hoa n tng
khng ep v con gai khu Nm. Lai thm ni bc bi v chuyn
cng tac, Hoa thy ht sc kho chu vi c gai co cai tn Ngh - tn
con trai nay.
Cai chn au a lam kh Hoa. Ming vt thng a kn lai,
nhng bn trong lai lam mu, nhc nhi. Ca ban chn trai ty o,
nong nh gach nung. Vao n n v, ch kp chao hoi moi ngi
mt lt, Hoa a b cn st qut nga. Anh mc vong, phu boc, nm
li b. Chiu hm y, ang m man trn vong, Hoa nghe ting goi:
"Ne anh! Ne anh!" va thy cai vong mnh b git git. M boc vong,
Hoa bt gp ngay khun mt nghim ngh cua c gai dn ng hi
chiu hm qua. Anh bc bi nh phu boc vong lai, th c gai a gi
ly:

PHAM VIT LONG

114

- Dy anh, em coi vt au chut.

C gai cm hp dung cu y t. Th ra c la y ta.
Hoa ngi dy, u nng nh ch. C gai ngi xm di t, ly
tay nn nn ch sng ban chn Hoa.
- Tri, lam g ma manh tay vy?
- Vy ma manh a? Ngi im em ra nghe!
Ngh ly panh cp bng, nhung nc nong, cha i cha lai trn
ming vt thng. Hoa sn gai c. Ngh gi cht chn Hoa, dung
panh khi ming vt thng cho bt mu ra. Hoa thy but n tuy
sng, song c cn rng im lng. Nhng nao a xong. Ngh lai ly
panh cp bng, thoc vao ming vt thng, thoc theo vt chng, nh
thng nong sung. Hoa thy nh b bao tng th tht ra. Anh ht
tung chn.
- Tri! - Hoa ku ln, nhng khng phai v au, ma v va lam
mt vic tai hai: cai ht chn cua anh lam ca hp dung cu y t,
vng ca mau mu vao ngi Ngh. Anh i mt ting gt. Nhng
khng, c gai ch khe lc u, nht nhanh nhng lo thuc nm ln
loc trn nn nha ri lai cm cui xc thuc, bng cho Hoa.
Nm kn trong tm du ri, Hoa thm ngh: "Noi nng kh
khan, nhng lai khng bn gt, cung la".
Mt gn mt tun, vt thng mi sach mu, Hoa cha i lam
ng c. Anh c phn cng nha giup ch nui. Bui sang,
Ngh a anh cai gui an bng my, bao: "Anh i kim mn thuc
nghe!"
- Hoa ra Ngh cung la ch nui? - Hoa thm hoi ri lng lng
xach gio i. Cng vic lam Hoa say m. Nhng cy mn thuc co
cong dai, la to lang bong moc thanh tng cum rai rac khp rng.
Doc ng hanh qun, Hoa cha n mn thuc, nhng a nghe anh
em khao nhau: "Mn thuc la v thuc bc, b lm!". Hoa suy lun:

B TROC

115

"La cy thuc, chc b cu. Vy ly cu thi, ch ly la lam g cho

nng?". Th la Hoa vt sach cong, la, ch cu lai. Anh mai m ln
theo cac bui mn thuc, h huc nh nh, vt vt. Mai n gn tra
anh mi hm h bc v, nh va lp c chin cng. t cai gui
xung cai gian cy ngoai sn, Hoa goi:
- C Ngh i, ly mn ma nu nay!
- Ua, anh lam chi ma ky vy? Mn thuc ch n c cong thi,
anh bo cong u, em i lm v.
- Trn kia ka! - Hoa lau bau tra li va ch tay v pha canh
rng non trn dc.
Bc qua sui ri, Ngh quay lai dn:
- Em ang nu mm trn bp. Anh coi no si th ly da ht bot
nghe!
- c ri! - Hoa tra li cut lun ri vao bp.
Ni mm kho bt u si, un bot ln. Hoa ngo quanh bp:
chng co cai ra nao ht. "Quai, tai sao lai ly ra ht? hay la c ta
bao mnh loc mm bng ra?". Bp la chay phng phng. Ni mm
si bung ln, ngu bot. Hoa cha kp ngh phai lam g th no a trao
ra, di xung bp xeo xeo. Tro bui bc mu ln. Hoa vi bc ni mm
xung. Cht nh co cu Vinh b st nm trn nha, Hoa chay vi ln.
- Nay, ly ra ht mm la sao ha cu? C Ngh bao mnh ly ra
ht ni mm si, ma mnh tm mai khng co ra cu a!
Cht hiu, ang st ung ung, Vinh cung ci sc sua:
- Tri i, c y bao ly cai va, tc la cai mui, vt bot y ma.
Ting trong nay thng ln V vi D, ng tng a!
Chay tr vao bp, Hoa cau nhau: "Tht n khng nn oi, noi
khng nn li, ro ngan!".

PHAM VIT LONG

116

Chng bao lu, Hoa a lam quen c vi cuc sng mi. n

v cua Hoa la trung i Sn Hai co nhim vu lam va sa ng, bc
cu cho xe ap th i. n v ong qun oan cui cua ng th.
Hng Bc, no vn mai ti con ng t o loi chay ngon ngoeo
bn cac sn nui. Hng Nam, no b dong sng Thanh chn ng
lai. T y, ngi ta khng dung xe ap th na, ma dung thuyn
vn chuyn hang hoa, vu kh cho cac n v chin u. Hoa a
nhiu ln xem xet, ngh cach bc cu qua con sng nay ni ng
th dai mai ra, nhng cha c. Sng qua rng, mt bn la bai cat,
mt bn la vach a dng ng, khng co th bc cu. Gia
nhng ngay y th Hoa b guc: cn st ret u tin a tn cng anh.
Ngh a thuc ky ninh cho Hoa ung. Mi cha ht mt liu, Hoa
a thy tai bung ln, bung ln luc buc nh ni bp hm. Nhn vao
u, Hoa cung thy nh b choi nng. Ming ng nh ngm mt
gu, Hoa khng n ung g ca. Ngh ep Hoa n chao, nhng Hoa
nut khng ni. C hong lun lun gh lm, bt Hoa nn ma sut.
m, mt chong chong, khng ngu c, u but thon thot. Mai,
cn st khng lui. "Cht chng?" - Hoa lm nhm. Nh ti chuc ng
ky ninh ma me a cn thn ng trong mt ng tre nho dt vao
thanh ba l luc Hoa ra i, Hoa bao Ngh:
- Ti co thuc, c tim h nhe!
Ngh noi:
- Khng c u, mi st phai rang ung thuc, ch co tim.
Hoa rn r:
- Tri i, ac c vy, khng tim giup, ti cht a?
Ngh ci ngt ngheo:
- Cht d vy sao anh i! Thi a thuc, em ct dum, khi nao
st ac tnh hay tim!
Qua tht, cn st phai lui. Nhng ngi Hoa mm ot. Hoa
nm bep trn vong, tng khng th ct ni cai u nng trch ln.
Ngh lun lun n git vong Hoa:

B TROC

117

- ng nm nhiu, bt ngi i. Dy cho thanh than chut coi!

Hoa lai phai ngi ln. u vang. Mt hoa. Hoa cau co nhn
Ngh, ngh thm: "Lam g ma am d vy?". Khng y n thai
kho chu cua Hoa, Ngh lai giuc:
- Anh xung vong, i lai cho no quen chut nao!
C th, dng nh ngay nao Hoa cung khng c nm yn v
Ngh "am". Nhng cung la, anh thy sc khoe hi phuc kha
nhanh...
Mt hm, Hoa c phn cng nha giup ch nui. Ngh ru:
"Sang nay, anh va em i cai thin cho anh em nghen!". Hoa tan
thanh, nhng cha bit "cai thin" bng cach nao! Sau khi don dep
bp nuc, Ngh bao Hoa cm ra, mang gui cung mnh ra khu rng
ot. Rng khu Nm co nhng cy ot tht ky diu. Thn, la trng
ging ht cy da, nhng lai khng co qua nh da. Qua cua no
moc thanh bung, ging nh bung cau, mi qua ch be bng t
ngon tay. Th n vao qua ot ma xem - nga moc hong ra. Vy ma
ng bao dn tc lai bit cach trch cung bung ly ra th nc
t ln men, bin thanh ru ngon tuyt: thm, ngot, nng nan v
ru np. Ngh noi rng gia ngon no co mt cai loi mm, n ngon
nh cu sn (tc cu u ngoai Bc), goi la hu ot. ly c hu
ot, phai vac vo dn dn t ngoai vao.
Hai anh em ln ti rng ot luc mt tri a vt khoi ngon cy
cao nht rng. anh nng c len loi qua nhng tan la day cua rng,
toa hi m xung, nhng vn khng xua ni cai m lanh mun thua
cua rng gia. Nhng cy ot moc rai rac o y, chu lep di
nhng bong cy c thu ngut ngan. Ngh bao Hoa chon mt cy moc
nghing bn sn nui, d cht, con mnh chon mt cy nm lng
chng dc. Hoa hm h cht. Ra tht sc, nhng gp th g dai,
xp, nn khng n ngot xt c. Hn na, cai mui khom cua ra
lun lun lam vng vu, nhiu khi khin con ra bt ngc tr lai.
Thnh thoang dng tay, Hoa vn nghe ting ra cua Ngh phm
php bp vao thn ot, nghe khng dn dp, nhng cn mn, u
n. Hoa cang cht manh hn. M hi tua ra t sung lng ao. Hoa

PHAM VIT LONG

118

quyt ly c hu ot trc Ngh. Chng bao lu, Hoa a cht t

phng ngon ot, lam no ri anh rm xung, ln hai ba vong ri
mc ket gc mt cy trng. Hoa reo to:
- Xong mt cy ri, c Ngh i! - ri hm h chay n ch ngon
ot.
Nhng Ngh lai cau may:
- Tri i, ai lai cht la no ra, lam sao vac c vo?
Hoa bi ri:
- Vy phai bo a?
Ngh bao:
- Thi, rang vac dn vo ma ly hu, ng bo ph ma phai ti vi
rng.
Hai ngi h huc li khuc ngon cy ot ln ch bng. Ngh ly
ra roc lp vo ngoai - tay nay roc, tay kia keo. Nhng lp x lng
nhng nu keo lp vo nh mun anh vt vi con ngi. Nhng dn
dn, ht lp nay n lp khac b lt, hin ra cai loi trng phau.
Ngh kheo leo vac nt nhng oan x u, ly c mt hu ot to
bng cai bi ng. C ly ra, xt mt ming nho, a cho Hoa: "Anh
n th coi!". Hoa bo ngay ming ot vao ming, nhai rau rau: ngot
va mat lm.
Mt tri a ln n nh u, nhng khng u sc xuyn thung
lp my mu day c cua bu tri thang mi. Rng a thoang ang
ra, nhng vn m t, bc ln mui la cy muc ngy ngy, nng
nng. Khng kh lanh lanh. Nhng Ngh va Hoa vn thy nong ran.
Ho va ha xong cy ot th tam. Nhng hu ot nm ln loc trong
gui; nhng ch b bm vp a nga mau canh gian. Ngh bao: "Ta
ngh tra, ri xung sui bt c, v nu cm chiu la va". C xng
xai eo gui, rao bc theo trin dc v pha sui. Hoa ngoan ngoan
bc theo. By gi anh mi y thy Ngh co dang ngi sn chc,

B TROC

119

vi nhng bc i thon thoat ma vng vang. C rao bc trn con

ng trn nhy ma khng h trt nga. n b sui, Ngh t gui
ln mt tang a. Dong sui, mc du phai lun loi gia khu rng,
vn on c nhng tia nng him hoi cua bu tri u mua ma,
ht sang ln gng mt Ngh, lam ngi ln i mt to, lp lanh cua
c. Ngh bao Hoa lm cui, nu cm, con mnh th li xung sui
kim c, ca. Hoa lai ngoan ngoan lam theo. Tm kim mai, Hoa mi
lm c mt nhum cui kh. Nhng khng sao. Ch cn chng y
lam mi la u. Hoa a hoc c Ngh cach un bng cui trng
ti. Cy trng co vo o, b cht th a ra th nha o nh mau.
G cua no thng th, d che, co th tc mong nh om tre. Th
om y mau kh, ch cn dng canh bp la mt luc la t a chay
ung ung. By gi, bn bp cui, Hoa a co mt l om cui trng.
t xen ln vi nhng canh tre kh, cui trng n t tach, bn ra
nhng hoa la trng n la vui mt. Va nu cm, Hoa va chm
chu nhn Ngh ang lom khom di sui. a nhiu ln Hoa t hoi:
v sao Ngh co th sng mt cach v t nh th gia mt cuc sng
gian nan la vy? Tm hiu hoan canh gia nh Ngh, Hoa giai ap
c mt phn.
Ngh sinh ra trong mt gia nh ng dn vung bin Sn Tnh,
su trong vung kim soat cua nguy quyn Sai Gon. Nhng nm
tui th cua Ngh gn lin vi nhng ni nhoc nhn khi bin ng,
luc tri nng la, vi nhng trn gio cat mt mu. Nhng cai d dn
cua thin nhin lai khng day vo Ngh bng cai d dn cua con
ngi. M ci ca cha ln me, Ngh phai i cho mt ngi ba con
xa. Ting la ngi nha, nhng b boc lt chng kem ngi dng
nc la. Mi hn chuc tui u, Ngh phai lam u vic, t va li,
lam mm, phi ca ti nu cm. Mt ting noi yu thng, Ngh
khng h c nghe. Sut ngay ch cm cui lam lung, ri thnh
thoang git thot mnh khi nghe ting quat cua ba thm va lu lu
ln ln mt ln trong trn on oan cua ng dng. Ri qu Ngh
c giai phong. Mt khng kh khac la a tran n vung bin nay.
Cung la cuc sng lao ng, nhng Ngh thy moi ngi c x vi
nhau thn ai hn, hay quan tm n nhau hn. Ngh c sinh
hoat thiu nhi, c hoc hat, tht vui. Khi qun Giai phong rut v
cn c, Ngh trn gia nh theo mt n v hu cn. T y, Ngh
phai nm trai nhng gian lao mi, nhng cung c bit th nao la

PHAM VIT LONG

120

bnh ng va thng yu. Dao y, cuc sng vung cn c thiu

thn lm. n v hu ht la nhng ngi lnh tre qu min Bc,
lam nhim vu vn chuyn hang t min Bc vao. Cong trn lng
sung an, lng thc, thc phm, qun nhu tip t cho cac n
v chin u pha trc, nhng ho ch sng bng nhng th t tuc
c. Ba n chu yu la sn, rau rng vi mm cai va thng th
khng u no. Ngh thng c cac anh danh ring cho xut cm
khng n sn, vi vai con ca nho xu bt c sui, " co sc ma
ln" - nh cac anh thng noi. Anh trung i trng con cho Ngh
ca cai vong du, m ma nhe, anh c cp khi ri hu phng, thay
cho tm vong nilng mong, lanh leo. Ti ti, cac anh lai m ai cho
Ngh nghe - cac anh bao rng o la ting noi thn thng c
truyn i t min Bc Xa hi chu ngha. Ri cac anh day Ngh hoc.
Khi th hoc vao lp bui ti, bn ngon en du leo let. Luc lai hoc
truyn ming ngay trn ry, khi ang lam co cho ng. Sng gia nui
rng thm u nhng trong tnh thng yu cua ng i, Ngh vn
ln ln, khoe manh ca v thn th va tinh thn. Bi th, nhiu khi
Ngh noi rt chn thanh: "i lam cach mang sng hn nha
nhiu". Cung bi th, c vt qua s vt va, oi cm, lat mui mi
nhe nhang lam sao. ng thi, cuc sng khc nghit a luyn cho
Ngh thoi quen sng nghim khc - nghim khc vi chnh ban thn
mnh.
Mai suy ngh, Hoa khng bit Ngh a n bn bp t luc nao.
C bay ln tm la chui bn con ca nho a lam sach, mt np cp
lng c a cht trn va mt cai bp chui. C h hi:
- Em chiu ai anh Hoa mt ba cm Xa hi chu ngha nghen!
Hoa git mnh bt khoi dong suy ngh:
- Cha, Ngh gioi qua, lam sao lai bt c ca ca th nay.
- Gioi chi u anh, ling a rm rm xung sui, ca s ruc v
hang, lua tay bt ai c my con ca mu thi ma.
Hai anh em va n cm bn con sui roc rach ting nc chay
va thu th tm s. n by gi Hoa mi thy rng Ngh tht giau

B TROC

121

tnh cam. Hnh nh hng ngay, do cng vic dn dp, do nhng

cng thng cua cuc sng ma tnh cam y khng co dp c bc l
ra. Con by gi, trong cai tch mch cua rng gia, bn ting sui roc
rach, hnh nh dong tnh cam vn tran y cua c gai mi ln y
mi co dp c khi ngun, tun chay dao dat. Ngh k v cuc
sng c cc cua mnh qu, nhng trn st ret kinh khung khi mi
ln chin khu, bc ng trng thanh khi c sng gia mt
n v qun i. Tai o, c a c anh em day cho t mu ch ln
lp bn, ri lai c i hoc lp y ta ngn ngay. Tai o, c bt u
lam quen vi nhng cun sach vn hoc co gia tr nh Rui tru,
Thep a ti th y, Nhng ngi khn kh, i cn v thanh
nin... C ngng k va hoi:
- Ngoai o, Xa hi chu ngha sng lm ha anh?
Hoa cha kp noi g th Ngh a t tra li:
- Sng thit o ch. Ni chuyn c i hoc, c hiu bit, a
sng ht ch noi ri. Ma nghe noi anh hoc cao lm ha?
- Cung ang d dang ai hoc, cao g u.
- Em th mi ang b bach lp t. Em ch mong ngay mai thng
li ri, se c hoc ln ai hoc thi...
C th, Ngh va hoi lai va t tra li va say sa noi ti "ngay
mai chin thng". Cai ngay mai y nh mt con chim dn ng
lun lun bay pha trc, ct ting hot lanh lot chao on Ngh.
Cm nc xong, hai anh em cung i bt c. Vao nhng ngay
nay, rng a bt u b nhng cn ma xi xa u mua tn cng.
Nhng dong sui ang trong vt bng uc ngu, nc dng cao, tri
ao at. Nc chay bng bng, cun theo u th nm trong long no: t
rac ri n soi cat va ca nhng con ca, con c nho be. khoi b
nc cun p vao a v tan tanh, by c khn ngoan men vao b,
chui tut vao trong cac hc a. Khi nc rut, chung vn c thu o
phong nhng trn ma khac. By gi, hai anh em ch cn i
doc me nc, lun tay vao cac hc a la co th vc ra tng vc c.

PHAM VIT LONG

122

Th c a nay ch to bng u ngon tay cai, nhng nu canh ngot

phai bit. Ma cach n mi la ch: cht trn, bo vao ni nu ln vi
rau, khi n th bc tng con ma hut ly tht t trong vo ra.
Mua ma a thc s n ri. Bu tri xam ngt, luc nao cung
mong nc. Ma tm ta, cn nay cha kp dt, cn khac a sm sp
ui ti. Con sui nho hin lanh pha di nha bp bng rng ra d
tn. m, nm nghe ting ma xi trn la cy ma bun nu ca rut.
Xen vao ting r rm cua ma la ting nc sui cun ao ao, sung
suc, lai co ca ting nhng hon a ng s ln theo nc cung cuc,
cung cuc na. Mua ma keo theo bao nhiu kho khn cho cuc sng
chin khu: giao thng tc nghen, lng thc thiu hut, bnh tt
bung ra.
n v a can gao ri. Nhng bao sn kh c chuyn t ni
san xut v cung nhanh chong rng i. ng xung ng bng b
ket do nc sng Thanh d qua. Phai i ngc ra pha Bc, lnh gao
tram "Xa hi chu ngha". Khu Nm co hai loai tram giao lin:
tram "Giai phong", bt u t oan ng ct ngang Khm c tr
vao, do lc lng cua Mt trn Dn tc giai phong phu trach. Con
t o tr ra do oan 559 Qun i nhn dn Vit Nam phu trach,
ma khng bit ai a t cho cai tn tht ang yu: Tram "Xa hi
chu ngha".
Nghe noi sp c ra tram "Xa hi chu ngha" nhn gao, Ngh
nng nc oi i. Nhng Ngh ang st. Ngh nai n trung i
trng: "Anh Tuyn, em st ngha vu o ma, bt lin thi. Cho em
i vi. Em i ra cho bit tram "Xa hi chu ngha" la th nao". Vi
Ngh, nhng ch "Xa hi chu ngha" sao hp dn va thing ling
nhng vy. Cha mt ngay min Bc, Ngh cha hiu Xa hi chu
ngha cu th ra sao. Nhng c thy min Bc c con em mnh nhng chang trai manh khoe, thng minh, co hoc thc - vao cung
ng bao qu hng chin u, c thy min Bc lun lun chi vin
cho chin trng t vu kh n lng thc, thc phm, Ngh cung
mng tng c o con ngi sng tt ep th nao. o la ngon
la trong m, la ting hu goi cua ng i gia rng hng Ngh i
ti. o la nim tin, la hy vong, tao thanh sc manh giup Ngh vt
qua moi th thach khc nghit cua cuc sng chin khu.

B TROC

123

Nhng, ung ngay ln ng cong gao th Ngh b quy hn.

Ln nay, cn st n d di qua, khin Ngh khng gng dy c.
Trc luc ln ng, nm ban tay gia lanh cua Ngh, Hoa ng
vin: "C ung thuc cho khoe, v anh se co qua Xa hi chu ngha
cho em!".
n ngay th chn, Hoa va anh em mi cong gao v. Cach nha
na ngay ng, gp cu Vinh i ln Tiu oan b, Hoa hoi thm
mi bit rng Ngh ang st b bt, co chiu nguy kch, a ung
thuc liu cao lm ri ma khng bt. Giau ngh lc nh Ngh ma
by gi cung phai nm bt trn vong. Khng th a Ngh n bnh
xa Trung oan c, v phai bng qua sng Nc My, nc ln qua.
Ma thuc tim th ca n v khng con mt ng nao... Nghe noi n
o, Hoa git tay Vinh:
- Sao, cu bao phai co thuc tim a? Tri i, chnh Ngh gi hn
chuc ng thuc cua mnh ch u. Sao khng ly ma tim cho
Ngh?
- Co ai bit la Ngh gi thuc tim trong mnh u...
Hoa xc gui gao, bn ba i. Nhng y ngh u am c bao phu
u oc anh. Co kp khng ha em? Anh v ly thuc tim cho em co
kp khng y. Tri i, nu em co lam sao th anh n hn bit
chng nao! Anh co qua Xa hi chu ngha cho em y - mt i dep
nha Hai Phong co quai hu, hai chic cp ba la. a ban ng
hng cua anh tng anh anh tng em y... Ngh i, c ch anh
nhe!
Ti nha, qung vi gui gao ln gian, Hoa chay xng xc ln lng
dc, ni Ngh . Cai gia lanh cua rng ma tran ngp cn nha. Mt
chic vong treo goc nha, phu boc kn mt. Im lng va lanh leo n
rn mnh. Ch co ting ma ra rch mt ip khuc bun te. Khng
kp lau kh tay, Hoa n bn vong, m tung boc ra. Hoa mun trao
nc mt: Ngh nm co qup trong tm du hoa, tran lanh ngt. Hoa
lay lay:
- Ngh! Ngh! Tnh lai em! Anh v y!

PHAM VIT LONG

124

Ngh t t m mt - i mt to, en, vn lun lun sang lp

lay, nay dai hn i. Ngh ch mp may mi: "Anh Hoa!", ri lai thip
i. Hoa cung quyt lay Ngh:
- Ngh, Ngh ! Thuc u, sao khng tim?
Ngh lai he mt, noi t quang:
- Trong ng tre... ba l, danh cho anh...
- Tri i! - Hoa ku ln ma nghe tim mnh nhoi but. Thng
qua! Sao lai nghim khc ti cng nhc nh vy ha em?
Phu boc vong lai cho Ngh, Hoa lai goc nha tm hp kim tim
em luc va chun b thuc. Chuyn i va qua, anh c anh ban
ng hng tng cho mt hp thuc B12. Nh chu kho hoc tp khi
tp trung hun luyn i B, Hoa tim kha thanh thao.
Thuc tim a lam lui cn st, nhng Ngh vn ui sc lm.
Ma th tm ta khng dt. Lam sao a Ngh i bnh xa c. Co
le hng cu cua Ngh ch con vai triu. Hoa nhn Ngh nm m man
ma tm tr ri bi, rut gan qun tht. Ri anh quyt nh: phai
bng qua sng Nc My, mi bac s v.
Trong chin trng, co nhng vic c giai quyt ngoai sc
tng tng cua con ngi. Trng hp Ngh la mt. Ca mt tp bac
s, xet nghim vin a cung Hoa vt qua c sng Nc My hung
d ch bng si dy my cng ngang sng. Anh em a xet nghim
va ly mau cua ba ngi, trong o co Hoa, truyn cho Ngh. Th ma
Ngh dy c. Chng bao lu sau, Ngh lai khoe manh, lai xc vac
moi cng vic cua n v. Ngh thng ua: "Em c tip mau Xa
hi chu ngha nn manh hn trc nhiu!".
Hm y, vao bui chiu ta, Ngh i ly mng v. Cha kp n
cm, c a chay i tm Hoa, h hi khoe:
- Anh Hoa, em tm ra ch bc cu ri!

B TROC

125

- Sao, ch bc cu nao?
- Bc cu qua sng Thanh y. Mai i kim mng, em a vt
qua khu rng na, sang tut ngon nui bn kia. Ai de, o hai b
sng gn nhau qua, lai co nhng tang a chay ngang sng.
Ni Ngh tm ra qua la tuyt vi: hai b sng co cao tng
ng, gia sng lai co nhng tang a ln ni ui nhau, lam tru cu
tht phu hp. Qua bn kia sng, vt khoi mom dc la n con
ng 14, xa kia ch lam, nay vn bo khng.
Phng an lam cu cua Hoa c n v thc hin tht chong
vanh. Anh em ha nhng cy g ln hai bn b bc ln nhng tang
a, ri ghep g nho va phn na thanh chic cu kha vng chai.
Con ng th c ni dai, vt sng Thanh, vn sang tn ng
14, keo xung tn Ty, Xe. Chic cu y mc nhin c anh em goi
la cu C Ngh. Cung t o, n v kim thm c mt khoanh t
mu m bn kia sng lam ni trng rau, khoai. Thnh thoang Ngh
ra o kim rau ti v cho n v.
Dao nay, chun b sang giai oan Vit Nam hoa chin tranh, b
tn cng lin tuc ng bng, bon ch in cung anh pha ln
cn c cua ta. Lu may bay B57 bay le, thnh thoang qung xung
nui rng nhng trai bom n chat chua. a co nhng trn B52 rai
tham o y. Tuy khng cha i xat lai tao thanh tham bom day nh
trc, nhng mi loat bom tha t ba chic bay song song cung u
tao ra mt tham cht dai ca cy s. Doc ng th, a co vai oan b
tm tham o phu ln: cy ci nhao, t a b cay xi o quach,
tao thanh nhng h su hom. n v cua Hoa bn tui bui vi vic
sa ng, bc cu. Ngh quay tron vi cng vic phuc vu: chm soc
ngi m, kim thc n va nu cm. i ba ngay, Ngh lai i qua
bai rau bn kia cu C Ngh mt ln ly rau lang v. Thng th
phai sau ba cm chiu, khi chim rng a xao xac v t, Ngh mi
cong gui rau nng trch v nha. Nhng hm nh th, Hoa ra tn
gc su bn b sng Thanh on Ngh. Gc su gia sn sui a tr
thanh ni in du nhng ky nim du m cua hai ngi ."Chng nao
em mi c ra min Bc, anh Hoa?" Ngh a hoi Hoa cu hoi y

PHAM VIT LONG

126

khng bit bao nhiu ln. "Chng nao, chng nao"... Hoa day dt,
kh s. Bi anh khng sao tra li c cu hoi y.
Hm nay, Ngh lai ra bai sng hai rau lang. Chim mung xao
xac v t. anh nng quai chiu ang dn dn nhat i. Ch bai sng
va chic cu la con nhn c nhng tia nng cui ngay, ni bt ln
gia mu xam cua nui rng. Nhn chic cu mang tn mnh, Ngh
lai thy long tran ngp mt tnh cam m thm. Cac anh trong
trung i a bo bao cng sc lam nn chic cu, Ngh lam c g
ma c gn tn mnh cho chic cu? Tht la nhng g tt ep nht,
cac anh y u danh cho mnh. Ngh bng thy chic cu ep la
lung. Dng nh no a bt khoi mt t, lng l gia bu tri, khoe
nhng ng net gay gon, khoe khon, con pha di no, bui nc
ang anh ln mun hng ngan ta nh coi m nao o. Bng co
ting gm gao quai d cua by B52. ung luc Ngh i n gia cu
th t tri rung chuyn. Mt qung la bung ln, bc ln cao, cun
theo ca nhng manh vun cua chic cu, tha ri la ta xung long
sng. Ngh cung a tan bin vao coi mt mu o.
Ch my phut sau, ca Trung i Sn Hai a tp trung bn m
cu, lng i trong ni au v han. Hoa m m nhn vao cai ni
ma anh a qua gn bo - cu C Ngh - by gi ch con la mt khoang
khng lanh ngt.
Dong sng Thanh uc ngu nh gin d, vt va bng mnh qua
hem nui, cun cun cun v xui...
C xui mai con sng nay, se ti mt dong sng ln hn, chay
m a gia mt ng bng ph nhiu. o la qu Ngh. Dong sng co
a Ngh v qu khng? Va em co bit rng c ngc mai theo con
sng nay, se gp con ng t o vt Trng Sn ra min Bc.
Ngon la dn ng cua Ngh pha o, Ngh co vt c thac
ghnh ma ti o khng?...
Ngay 14/6/1970
Chung ti dn sc vao vic trng sn. Phai phn u cho c
80 nghn gc! Rt gay go la hom sn xa qua, phai i mt ngay mi

B TROC

127

co. Sang dy, n cm xong, mi ngi mang mt nm cm, mt con

ra xung pha c Lon, ruc vao cac ry sn cu ma cht cy sn.
Ri bo thanh bo khoang 100 cy ma cong v. Leo dc, leo dc ch t,
th ph pho. Gui cy sn e mop lng xung.
Gp ng bao i ly nc ot va ho cho ung n say. rng
nui co th ot tht hay. Khi no ra bung, ngi ta cht bung gn
sat cung, xe ranh ri hng ng tre di. Nc trong cy ot chay
ra mt cach nho giot, mi ngay c khoang 1, 2 lt. Tht ky la, th
nc o va ra khng kh la lp tc ln men, nng nh bia va pha
v ngot. Ung ngon va say nh nc ru np vy. Ti ung mt ng
nho, vy ma mt cung o bng, ngi chuynh choang.
Chung ti trng sn xen trong lua, mi cng c khoang trn
1000 gc.
Ngay 17/6/1970
Gia luc cng vic ang dn dp th Ban lai rut 3 ngi. Ch
tiu sn rut xung con 60.000 gc, cac th khac vn gi nguyn.
Phai rang ht sc
Lan va Cu ht sc bn rn luc chia tay chung ti. Anh em tng
chung lng u ct vt gian kh gy dng c s, nay xa nhau sao
khoi thng nh? Chuyn tro tm tnh vi nhau ti 11, 12 gi m.
Ri ghi lu nim. Tng vt ky nim cho nhau. Ti thy cai tp th
nay rt ang yu. Ai cung vy, u hng hai, bit lo lng vic chung
va rt thng yu, um boc nhau.
Ngay 1/7/1970
Ti on ngay sinh th 24 cua mnh c s san xut. Nhanh
tht, a 3 ln ri ti on sinh nht cua mnh mi trng sng mi
- ni y gian kh. Rt ang mng la trong hoan canh o, ti vn
ng u chu ng c va vn ln ln.
Hi nay chung ti tp trung vao vic lam co lua, gi bp, trng
sn. Cng vic qua dn dp, ngi lai t nn chung ti phai lam rt
cng. Ngay lam sut, khng ngh tra, ti v lai ly bp hoc lam

PHAM VIT LONG

128

cac cng vic linh tinh khac. Gia nhng ngay bn rn nay, ng bao
a n lam giup chung ti - chung ti giup lai mui, vai, ra... ng
bao y thuc dn tc Ka Dong. Ba con rt ngheo, thiu n va thiu
mc. Ti khng khoi ai ngai khi thy nhng c gai ang tui dy th
ma phai mc nhng chic ao rach ri, h ca da tht. Co nhng em be
ch khoang 8, 9 tui cung n lam - lam nh ngi ln vy. Ti thy
thng chung v han. cai tui o, ang le cac em ch vic n, hoc va
chi. Song cuc sng khc nghit qua, no oi hoi cac em phai vn ti
qua sc mnh. Ti tro chuyn vi ng bao va thy thng cam vi ho.
Ti cung hoc ting Ka Dong va noi c i cu.
Bp tra trong lua cua chung ti rt tt, cy vn cao, trai mp
map. Nhng lu soc pha qua. Chung leo ln cy, gm ly gm
nhng trai a cng hat. Do vy, chung ti phai thay nhau ui
chung. Lu soc rt khn, c thp tho ca rng, goi nhau soc soc, h
thy vng la phoc ra ry n bp lin. c bit la mt loai soc nho,
chung ti goi la con i. Chung ch to hn con chut nht mt ty,
lng mu xam, co 3 soc en doc sng lng, nhanh nhen v k. Thot
cai, chung a iu vao trai bp ma gm nhm, thy ng, thot cai,
chung a vot mt vao rng, khng lam sao bn c.
Mua nay d au m qua. Nng rt d di. Song lai co nhng
cn ma t ngt. Hi t xng ln nng nng kho chu. Mui va
dan phat trin vi mc kinh khung. Ngi n cm tra ry,
mui lao vao chch khp ngi. Dan bu y chn, p mt cai phai
cht hn chuc con. p ht nhng con nay th lp tc hang chuc con
khac lai bu vao lin va thi nhau t.

TH GIA NH
Ha Ni, ngay 1 thang 7 nm 1970
Con yu du!
Mi ln cm but vit th cho con, b lai t cu hoi: liu th
nay co n tay con khng va bao gi gia nh lai nhn c th cua
con? Co th noi khng thang nao gia nh, b me khng bin th

B TROC

129

cho con va t 7/1969 n nay 7/1970 b me ch nhn c 2 th cua

con. Co le gia nh, nht la me con, c gp con, noi chuyn vi con
trong gic m nhiu hn, sau nhng ngay mong moi tin tc cua a
con yu du! Bc th dp Tt cua con gi v khu s tan cua trng,
sau mt thi gian i ni nay ni khac, cui cung mi n tay b me.
Gia nh c th cua con sau 5,6 thang lo ngh, b me va cac em
con rt phn khi. Cac em con thay phin nhau oc th cua con, v
a nao cung mun oc trc tip th cua anh Long cua no. Con
sng, lao ng, cng tac trong hoan canh kho khn nh vy, ma vn
gi vng c y ch phn u, tinh thn lac quan cach mang, b me
va cac em rt vui mng.
Trc ht b bao tin con ro gia nh ta cung vi trng a
chuyn ca v M Tr - Ha Ni, a im cu, cho nn con ng vit
th v khu s tan na. Tnh hnh san xut, lao ng ngoai nay
chc con cung a theo doi c, b ch noi thm la ngoai nay moi
ngi, k ca cac hoc sinh cua b, ang ra sc ong gop phn trc
tip cua mnh vao vic san xut ra cua cai vt cht, ngoai vic hoan
thanh nhim vu chuyn mn cua tng ngi.
Gia nh ta, cung vi s bin chuyn chung, cung co nhng
im mi, phn khi.
Anh c sau khi tt nghip ai hoc c kh chnh xac vao loai u
a v nc hm 2/4 va hm nay cng tac Uy ban Khoa hoc ky
thut, Ha Ni. Anh khng beo song rt khoe manh, anh co mang
c t qua v, ch tic la con xa nn khng gi qua cho con c.
Em Phuc, sau my nm cng tac tt, c chon i thc tp
Lin X. Em ln ng t 10/1969 va hin nay ang Lin X, cach
Kiep 100km. Em thng xuyn bin th v. Em rt khoe manh, va
se thc tp trong 3 nm, sau 6 thang hoc ting Nga, em se v nc
vao khoang 6/1973.
Em Vit hin nay la sinh vin trng ai hoc Tng hp. Em
hoc ngn ng, khoa vn. Em hoc vao loai kha, ang hoc thi hoc ky
II 1969 - 1970 trc khi ngh he. Em hoc h 4 nm 1/2. Em c hoc
bng nh toan th sinh vin cua trng ai hoc min Bc.

PHAM VIT LONG

130

Ngoc co nhng tin b c bit. Em ang hoc chuyn ngoai ng,

tc lp nng khiu ngoai ng, em hoc vao loai gioi ca v ph thng
va ngoai ng. Em hoc ting Anh. Cui nm va tng kt xong, em
la hoc sinh tin tin, c xp vao loai u tu, c ghi m ting Anh
phat ra trong hi ngh tng kt. Em c hoc bng mi thang
22 va co rt nhiu trin vong
Em Dip cung la hoc sinh tin tin cui nm. Em hoc kha toan
din.
Lan hoc vao loai xut sc, nht la v vn va toan (c khen
thng cui nm).
Em Thuy c ln lp 3, em hoc vao loai trung bnh kha. Em
hi gy, yu, nn cung khng mun ep em hoc nhiu.
B me vn cng tac vi ht kha nng cua mnh, d nhin cung
vi thi gian, co gia hn trc, nht la sau 3, 4 nm s tan, nhng
rt phn khi v cac con mau chong trng thanh. Gia nh, nht la
me con, nh con va thng con nhiu lm. Cu hoi thng t ra la:
"Bao gi con tr v vi gia nh?". Le d nhin la bao gi con hoan
thanh ve vang nhim vu, va co th la n ngay Nam Bc thng
nht. Mong con v, tuy cung khng mong con v qua sm ma cha
hoan thanh nhim vu cach mang.
Cung vi s trng thanh cua cac con, kinh t gia nh vt
va hn trc con a. Em Ngoc, em Vit, anh c va b u co xe ap
i ca con a. Nha co Radio nghe tin tc va ca nhac hang ngay.
B me noi con yn tm, ng lo ngh g v gia nh.
C Chung, chu Phng va cac em Tin, Quang,.... vn khoe
manh, bnh yn. Quang c ln lp. Em Tin ang theo lp 7.
Ngoai nay ang nng cao cht lng giao duc nn cac ky thi cui
cp u tin hanh cht che hn trc, quy m vao cac trng ai
hoc cung va phai i co iu kin nng cao cht lng ao tao.

B TROC

131

Nhn dp anh c v, ba Chn va cu Hiu co v thm gia

nh ta. Cu ni, ba Chn, tre Nghim, ng Thanh vn c bnh
yn va thng nhc ti con lun.
Con yu du, thi gian i mau thc. Thm thot b a sp 55
tui ri con a. Vui mng v cac con mau chong trng thanh. B t
nhiu hy vong con, a con c ti luyn trong thc t u tranh
cach mang.
Nh con lm, mong th con nhiu lm. Con nh bin th v a
ch cu Ha Ni, cho b hoc cho me trng ai hoc Ngoai ng Thanh Xun (M Tr, Ha Ni).
Chuc con lun lun manh khoe, vt c ht kho khn, gian
kh, phn u tt va at c nguyn vong tt ep cua con.
B cua con
Pham c Hoa.
T ngay 23/7 n 14/8/1970
Ti va Giao i Ky Long (Tam Ky Quang Nam) mua hang va
tuyn ngi. Tht la mt chuyn i ht sc cht vt.
Khi mi bc chn xung ng th a nghe tin ch can Tra
My. Song chung ti quyt bam ng i bng c. Ti ni, mi bit
ch a rut ri.
Ti sng Trng, i trn ng chin lc, ti thy di b sng
co mt c gai ang vi va bc i. Trng dang ngi, ti bit ngay la
giao lin. Ti hoi:"V tram Hoa i ng nao ng ch?". C ngc
nhn ln: "i ng n!" va vn hi ha bc. oan sng nay ch rt
chu y: Moranh chung ln sut, h thy g kha nghi la chung goi
phao dp ti v hi, goi ro, HUIA ti cn xe. Doc sng, t ai y
thng tch. Cy ci nat nh. Nhng nm m con nm rai rac o
y. o chnh la nguyn nhn lam c giao lin i nh b ma ui
vy. C i qua nhanh, gn nh la chay. Chung ti theo hut c, ban
chn dng nh khng bam a soi va cat ven b, song lai ap nc

PHAM VIT LONG

132

bn tung toe, khin qun ao t mem mi khi phai li ngang sng.

Tht cht tit, cai bao mang cua ti b sut quai. anh phai ngi ct
lai. Th la mt hut c giao lin, b lac mt gn bui ng. Ti 3 gi
chiu mi tm c vao tram. Cung may, luc o tri mi giang cho
mt cn ma a, ma rao d di. Nhng vin nc a to bng t
ngon tay rao rao ri xung, long lanh nh nhng giot nc mt
khoc cho cuc i cua no ngn ngui qua, v ch mt luc no a tan
bin thanh nc va b t hut ly hut ... Ti lm my vin a
cho vao ming, c tm lai cam giac mat lanh va thu v khi con Ha
Ni n kem, ung caf a. Song v hiu. Mat lanh th co, nhng
chng thu v g. Lat leo.
Phai ch tram mt ngay mi co trc (i, ch va trc). Ti va
Giao vao c s san xut 2. c bit tin Cm mi hy sinh - v ch
phuc kch bn cht trong t can va ri. Ni nay ch co 3 ngi.
Chi lai v c quan nn con 2. Tin m. Mt mnh Mai lui thui i lam
co lua. Gp Pham Hng y. Vui qua, 2 a m ly nhau. Hng
chiu ai chung ti mt ba tht ga rng (Hng by c) va mt
ba che en sa. Hng cho xem nhng bc tranh ve t khi xung
Quang Nam. Phn ln la ky hoa va tng i co sc sng. Hng i
B trc ti, a giup ti rt nhiu luc ti mi vao, t vic day cho
cach buc gui ti cach phat ry hoc chng tra vi nhng cn st
ret. Dao A9, Vng vao Qun Khu, ti va Hng cung nha,
thng cung Nga nghe chng trnh sn khu truyn thanh vao cac
ti th 7, ma v kch chung ti thch nht la Tin tuyn goi.
Bt u theo tram i. Giao lin dn ng cho chung ti la c
Xun. Chn Xun i hi ca nhc v b tim ky ninh qua nhiu, song
c i rt nhanh. Co iu c bit ch khach ch khng bo khach nh
c ba trc.
Khi i t tram 25 xung tram 24, ti theo mt giao lin nho. o
la Ba, em mi chng 13, 14 tui. Khi ngi i giao trc, ti c
nghe c giao lin tram 25 k rng Ba be xu thi va con ngy th
lm. Co ln, dn mt s khach i, thy khach i qua chm, hay
ngh, Ba khoc loc, van nai: "cac chu i, i nhanh ln, khng qua gi,
tram trn bo trc, con b ph bnh y!". Ti hnh dung Ba yu ui
lm. Song khng phai vy, Ba trc mt ti o: vui ti, nhanh

B TROC

133

nhen. Em dn u oan ngi, u i mu Giai phong, lng mang

bao bt m ng cng vn, vai con khoac mt cai tui giup mt ch i
sau. Ba chao chung ti bng nu ci rt ti. Gp lai my anh
quen, Ba lin thong: "i, anh Thoai sao m nhom vy? Anh Lang
co nng, st bt ti mang cho!". Va Ba mang bt mt s vai cho
Lang. i ng, Ba lun chuyn tro. u th chuyn ng nghnh:
"chui, my trng ga rng cho p n ra my con ga en thui nh My
en, trng phat phin!", "con Lin mi i ng bng v, dn theo
my a chut chun!"..
Sang sau, Lin dn chung ti i. Lin mi chng 16 tui, nc
da hi xanh, yu va net mt co g hi gia dn, khc kh cua ngi
phai lo ngh qua sm. Lin bao chung ti i trc v em con phai i
nhn hang. Lin dn: "cac anh rang i sm, i nhanh qua my bai
trng ven sng nghe!".
oan ng nay ch dung B57 anh d. Thnh thoang lai gp
vai h bom - thng la hai h mt ch. Nhiu h bom trung gia
ng khin chung ti phai i vong, lun trong cy ci ma i.
Gn tra, Moranh qun d. ng chung ti i qua rng non,
theo sui nn nhiu ch trng trai. Lin lun nhn ln bu tri quan
sat may bay va ra lnh cho chung ti: "no ti o, ng im", "no qun
o, ruc su vao bui", "i nhanh!"... Chung ti rm rp lam theo li
Lin nh theo lnh ngi ch huy vy.
n cm tra ri Lin tam bit chung ti dn khach v tram.
Lin noi: "chao ht my anh nghe!". Ri thon thot bc i, ri lai
noi vi lai: "Ti chao ra o!". Nhng li noi cua Lin co g hi cc
cn i chut va co nhiu khi khng hp vi mt c gai la tui
Lin. Song ti khng cho Lin la mt con ngi cc cn. Khi Lin
noi: "Ti chao ra o!" va ci ci th ti hiu rng em ang bi ri
trc nhng cu noi cua chnh mnh. Chc em cung mun noi
nhng cu t nh hn song tm khng ra. nhng ni ac lit nh
th nay, ngi ta quen noi ngn, gon ri. Khi may bay ch qun
ln, bn pha th giao lin lam sao co th noi nhng cu dai dong,
vn ve ngoai my cu: "dng lai!", "nup kn nghe!", "chay nhanh!",
"nm xung!"... Nhng chnh trong nhng cu cc lc o, ti lai

PHAM VIT LONG

134

thy cha cht bit bao tnh cam rng ln, su sc. Nhng li noi
xut phat t ay long thng yu anh, che ch, bao v anh o!
Cang i xung gn ng bng, tnh hnh cang cng hn. ch
can Ky Yn a gn thang ri ri. Qun cua chung lt khp ni:
xom Mi, Nha th, Dng Bng, Bu Tre... va sang nay chung lai
qun Danh Sn - ni chung ti nh i qua.
c cai giao lin rt thao ng. oan i lai co my giao lin
thuc tuyn nay i mua hang nn ti thm tin tng s dn dt
cua ho. Sang, mt thanh nin khoang 23, 24 tui - co dang ngi to,
khoe, da ngm en, la linh hn cua oan. Sang thuc ng va rt
xng xao. t noi, nhng hay noi vui, ci m, Sang thu hut c tnh
cam cua ti ngay t u. Tay cm chc khu AK bang xp, Sang
lun i u bam ng. Gn ti con sng Ky Yn, bon ti phai i
tach ra xa nhau v y d gp ch. Chung mi i khoi ni y.
Giy t, sach bao l lng, lon hp con vt ba bai. Ni nay la mt
thung lung kha phng va rng, cy co thp, tha. Chung ti va
thn trong va khn trng vt qua bai trng o. Nng choi
chang, bu tri cao rng, in hnh my cai trc thng pha xa. Chung
ti li ao qua khuc sng can, nc ti mt ca chn. ap nc bn
tung toe, t ca hai ng qun. Ri vt qua mt bai cat ln a soi.
me sng, cat, soi b nhum o thm v mau. Lai li qua sng. oan
nay nc chay manh. Khi ti va nh bc chn trai ln mt hon
a to th nc cun ti cp phng chic dep. Bo vy ma i thi. i
khoi b sng mt quang, chung ti gp mt s dn. Ho ngi tan mat
trong cac bui cy, quanh o la mt vai th ac dung hang ngay.
Ho cho bit mau b sng la cua 2 anh b i b bon My phuc kch
bn cht t chiu hm kia. Mt anh khac bam ra chn lai b HU1A
cua My bn cht. Du kch mi chn 3 cai xac chiu qua.
y la mt thn thuc xa Ky Yn. y, ng bao trng sn
trn lung cao, to, rt ep, sach co. Lac ac co nhng am bp, u.
Vai ry lua. Co ry lua b cht c hoa hoc chay vang. Bon My hi
nay rai cht c vi din rt nho ch khng tran lan nh trc,
nhng toan nhm vao nng ry. Tht la thm c!

B TROC

135

i loanh quanh mt hi, chung ti gp rt ng ngi - phn

ln la can b, b i. Ho un lai mt am rng non tha tht, ng
ngi ln xn. Ho cho bit con phai ch du kch bam ng mi i
c. Chung ti cung ngi lai. Moi qua, ngi l la trn cat, co. Thnh
thoang, vai chic trc thng lai qun ln trn u, khin chung ti
phai nep vao bui. Co nhng ting phao, ting sung lin thanh, ting
an ci n rai rac o y. Ri i, ung la li i "bam". Co mt s i
trc do ng. Ri moi ngi theo sau, i cach xa nhau. Sung an
sn sang. i chm r. Thnh thoang phai dng lai nghe ngong, i
ch. Thnh thoang vt qua mt quang ng trng, phai chay cho
nhanh, ng thi phai gi khoang cach cho tha nhau. Vi cach i
nh vy, chung ti vt qua nhiu quang ng trng, nhiu khu
nha dn. Noi la khu nha dn, thc ra ch la tng cum nha tha
tht. Nha, thc ra la nhng tup lu nho, dng tam b che ma
nng cho hm. Co my ngi nha b t chay, tro con nong. Hm
cung b bon gic qung lu an, lu an ln tinh xung khin sp
l hoc tanh lm.
ng H Nc, Bu Tre co ch, bon ti phai vong qua ng
Danh Sn. Luc nay i rt nhanh, gn nh la chay. Vt qua vai
khu rung. mt b rung, vng y cat tut an AR15 - chng to
bon My a co mt y va bn rt d. Tri nhp nhoang ti. Trn
tri, vai chic trc thng vn tai bay nng n, in bong en sm, to
xu va n may m . Khat nc v k. ap qua vai tha rung y
co, snh bun. Nhp vao ng Danh Sn. Con ng nay tng i
ln, chay qua nhng khu i sim thp va toan a soi. Chn ti
khng dep, ap ln o au m. Tuy nhin, phai rang chu au ma
i cho nhanh. i nh chay trong bong ti nhp nhoang. ng ch
hin ra m trng di chn. Thnh thoang lai bc hng xung mt
h nho hoc vp vao m a ing ngi. Chng them suyt xoa, c
cn rng ma bc ti. Sang i u. Moi ngi i sau, im lng hoc
ch noi chuyn nho nho.
Ri nghe ting ai vng vng pha i trc mt - ai Ting
noi Vit Nam. Nh vy la khng co ch. Chung ti manh dan bc
ti. Bng qua mt khu rung nho. Li qua mt con sng - li mo
mm, chng bit nng su ra sao. Lai do dm bc ln bai cat soi.
Tip qua mt con sng nho. Ri chui vao mt thn xom. o im

PHAM VIT LONG

136

lng nh t. Ti nh bt mt. Ngi i trc bng sup xung mt

cai hm. X xao ln xn mt lat ri lai i. Ti c bam theo ngi i
trc ma tin, chng ro ng xa quanh co ra sao. Ri bng thy
anh en du ht ra t mt ngi nha. Hoa ra o la tram. Chung ti
bc vao. Nhng ngi trong nha ang n cm. Luc nay a gn 8
gi ti. Nha tht n s, khng phn vach, khng ban gh. Di nn
no la mt cn hm rng, co th ct vong c. Chung ti ln nha
trn ngu. Ngi nha o a b phao bn sp, ngi ta a d i va cm
4 cy ln vao ch 4 cy ct nguy trang. Tuy nhin, cai hm vn
tt. Tri nong nh ni rang. Mui vo ve, vo ve, ua vao t. Phu boc
vong vao, nong v k. Ma ht ra th mui t, khng chu c.
anh phai a vong hoai. Ri cung thip i trong cai mt nhoc.
m nay im ting phao.
Sang dy, tuy chng i u cung phai nu cm 2 ba t sm.
n cm xong ri ct bao gon gang. Va c ngi o i. Tram cung
lam nh vy. Nhng dung khng sat vi thn th lm nh con
ra, thung nc.v.v. th qung ba ra bui b, bai co. o la mt kiu
nghe ngong xem ch co can khng, nu co th co th lanh kp va
khng ac cho ch pha.
Nghe ting ng c xe tng ru pha xa xa. o la n ch. Vai
chic tau ro qun ln cao cao. Vai chic tau vn tai bay qua bay
lai. Co nhng ting phao im cm chng. Xa xa co nhng trang
lin thanh n. Nh vy la bui sang yn lanh. n cm tra ri co
th i lam moi vic cn thit.
Chung ti i Ky Long mua t hang. Phai chu y i nhanh qua
nhng ch trng ro khoi thy, khoi kt xung bn cht hoc bt
sng. Trn tri, mt chic m ranh hai thn ln vong mit trn cao
va dung loa cc ai chiu hi. Ting noi ve van b at i mt cach
tham hai bi ting u u cua ng c may bay.
i bng ngang qua con ng ln - no chay v pha n Chop
Chai. Vt xe hn ro trn ng. Vt qua nhng bai trng. y, co
tranh b ch t chay trui. Bnh yn mt cach ky la. Bng qua mt
canh ng lua, chung ti lot vao vung 4 Ky Long. Xom nha tha
tht, t dn. Tre con y qun ao mu sc s. Nhiu ngi la het

B TROC

137

goi chung ti i nhanh hoc nup vao bui v co ch Dng Tranh,

cach xom o vai phut i b. T ngon i o, ch co th thy ro va
bn trung chung ti. Luc nay ti thy ting mn n o, t bui bay
mu mt. Ri mt qua mu cua ch n, tung khoi mu tm mu mt.
Ngay sau o, co 2 HUIA bay ti, ln quanh qua i. Ti thy ca
may bay m toang. Mt chic ra sat ri ha ngay xung am mu tm
va ct canh ln sau o mt luc. Chic kia cung lam nh vy.
Chung ti i tm hang mua. Rt him va rt t. Ho oi gn
600 ng (bng 30 ng min Bc) mt bao gao ( nng 6 kg ) - nu
tnh ra tin min Bc la 5 ng mt kg, gp hn 10 ln gao ngoai
o! Th trng t ban tht kinh khung.
Lai nghe ting mn n, thy khoi mu o va 2 trc thng xung,
ln. ng bao bao rng bon My mi ln i o, b vp mn cua du
kch va phai goi may bay ti ch nhng tn cht, nhng tn b
thng.
Qun quanh mua hang, tri a ti. Chung ti nu cm n - th
gao may trng mut mua vung ch chuyn ra. Ngi gia sn ma
n cm - nha y b ch t chay trui, ba con ch dng my tup
cht chi, tp my tm tranh vao tam b d vt ra bui mi khi
ch can n. ang n cm, chung ti git mnh v nhng ting
sung n loan xa. an bay veo veo trn u, o l. o la an do ch
trn xe bn ti. Tm an i hi cao. Lai co ting sung n phat mt
chc chn pha gn o - an cua du kch "bia" My Nguy.
Ti vao mt ngi nha nho mua gao. Trong nha cht nch ngi toan la can b, min Bc co, min Nam co. Mt c be chng 14, 15
tui ang ban gao. C be noi rng ch con mt ang thoc thi. Ti vi
bao "mua gao ch ai mua thoc lam g?". C be giai thch: "ang thoc
tc la na ang gao ch khng phai la thoc cha gia".
Khoang 8, 9 gi ti, chung ti ra v. Khng th lai y qua
ngay sau, v xe tng ch co th ln rt sm. Du vt cua no con hn
ln o: chng cht trn cac tha rung lua kh nc. Lua ang th
con gai, b han, x xac, b xe nghin nat. Sang vn cp AK i u.
Giao lm lm sung ngn i th hai. Ti i lin o. Trng l m. Khi

PHAM VIT LONG

138

i qua rung, chung ti khng dam i theo con ng m trng ma

phai i ven no v s ch pha qua i gn o phat hin. Khi i
khoi khu rung, chung ti thy nhng bong en l nh pha trc.
Sang ghm sung, khe hoi: "ai?". Co ting ap khe: "chung ti!". Th
phao nhe nhom. Khng phai ch ma la anh em i v, thy rn qua
ang chn ch o, ch ngi cung i ln. Lai bam ng i. Nhiu
khi phai nep vao bui hoc nm rap xung ng nghe ngong tng
ng tnh nho. Ri vt qua ng xe. Con ng nay chay v n
Chop Chai - i b mt chng 20 phut la ti n thi. Vt vao day
i bat up, cy ci lup xup va ng lao xao a soi. Vp lin tuc va
lun ap ln nhng hon a sc canh, au ing. Khuya mi v ti
nha. Lai ct vong trn noc hm. Ngu trn troc trong cai nong hm
hp, trong ting vo ve cua mui va trong ting phao cm canh.
Tra nay, n cm xong th Giao i Ky Long, con ti nha gi
. Giao i mt hi lu th ti nghe my trang sung may n pha
ng cai gn thn Ky Quy. Ro rang la ting sung ch bn. Ti bn
chn khng yn. Gia luc y th Giao chay v, noi gp: "bao mt tin
bun: Phc hy sinh ri!". Ti sng ngi v bt ng qua. Phc la
tram trng tram giao lin vung di - giap th xa, i chnh hun
v. Tra nay, Phc cung i xung vi oan cua Giao, Sang. Phc
mang AK i u, ti ng cai th gp ch phuc. Chung bn Phc
gay chn. Nga xung ri, Phc con dung AK quat lai bon ch.
Chung nem ti mt trai lu an lam nat ca mnh my anh. Sang
cung dung AK bn lai my loat ri mi chu chay. Cung may, oan
co ti gn chuc ngi, i lin nhau, gp an ch bn loan xa ma ch
b mt ngoi.
Ti, ti vac cuc cung my anh em trong tram 24 i chn Phc
- ngi ta a khing Phc v gn nha ng Phan. Tri ti thui.
Trong anh en du nhp nhoang, ti thy xac Phc c ct doc
theo mt cy tre, t nm dai di bai co. San - c giao lin cua
tram 24 - soi en sat mt Phc ri tht ln: "tri i, ti qua anh
Phc i!". Ti khng khoi bui ngui xuc ng. Mi o thi, Phc
con sng vui ti, khoe manh. Phc vao loai hi xu trai - cao va
gy, ham rng khp khnh, ming qua rng so vi khun mt nho,
xng xng. Song Phc rt hay ci, nu ci rt ti va ci m,
d chim c tnh cam cua moi ngi. Sang nay, Phc con ng

B TROC

139

noi chuyn vi chung ti. Sang trach Giao la sang nay khng xin i
dep cua mt nng dn b cht v lu an v cho ti. Ti bao: "thi
ng bao ho noi cho. Nu nh anh em mnh th c, mnh se v vai
anh ban hy sinh ma xin i dep, chc anh ta cung thng cam !". Luc
y phc ng gn ti, ci ci: ". anh em mnh th thng cam
thi, chc anh ban o se ng y!". Vy ma by gi Phc nm o,
cng , lanh ngt.
Khoang 8, 9 gi ti, chung ti bt tay vao ao huyt cho Phc.
Tri ma bui lt pht. anh en du ht ln mt vung sang nho
vang vang gia khoang tri t en thm. Ri chung ti khing
Phc ti. Ti i cui oan, sat vi u Phc. Mui mau ngi tanh
v cung. Hnh Phc c lin lin trc mt ti. Canh tay trai anh
nm cht, hi gi ln trong t th cm sung. Canh tay phai b manh
lu an lam gy nat, lung lng, lung lng pha di, mi khi i qua
mt bui cy, vng phai cy, co, lai ung a, ung a, lanh ngt.
Chung ti lot b qun ao cua Phc di huyt. Xong, ti cung mt
anh giong giy on khing, a phc xung huyt. Xac anh a
cng kh, lanh ngt. Mau m qun ao, m ca tm du boc xac
anh. Ngoc c n canh tay trai cua Phc xung, song khng c.
anh Phc nm di huyt vi canh tay trai gi ln trong t
th cm sung bn. Ri lp t, p m cho anh. Im lng tin Phc
i. Ma lm thm. Lanh leo v cung !
Ra v trong ma lanh va trong ni bun thng Phc. i dep
cao su cua Phc gi y ang nng bc ti. Mt c giao lin
tram 23 co thn hnh mp map noi: "Tht ti nghip anh Phc,
tra nay con i vi bon mnh ma gi a nm o. Nhng cung con
may la chn ct kp". Lan (n giao lin) bao: "Anh Phc sng ti
lm, lun thng cam vi moi ngi, lun ti ci, vui ve." Ti i
sau 2 c, nghe ho th thm trong hi gio lanh:
- Anh Phc c cng nhn ang vin chnh thc ...
- , mi canh y 3,4 ba.
- Mi 20 tui ch my.

PHAM VIT LONG

140

- Cng tac tin b lm.

- Anh y ti lm, ch lo cho cng tac thi. Anh y bao i xa tram
co my ngay ma nh qua, ch mun bay v tram ma cng tac thi. Mi
khi nghe noi co ch, moi ngi hoi th anh tra li: "C i, gp ch th
anh, khng th t lin lac c " va i mu, xach sung i lin.
Khng th ch mua tip hang na, chung ti phai i ln. nha,
moi ngi ang ch, cng vic ang ch. Lai theo giao lin ln theo
ng Danh Sn. Ln eo, ngi nhn lai min xui. Pha xa, ngon
i cao nht, n Chop Chai phi mnh di nng. Ca khu i troc
lc, o loi va xen vao nhng khu nha trng. Mt con ng ngon
ngoeo theo trin dc ln o.
Ln khoi nc Y, chung ti nh ngh mt ngay. Song tht dang
ghet, khi mi nu cm sang n xong mt lat th lu trc thng u
t ngt bay ti. Chung bay thp ti mc chung ti nhn thy ca
nhng thng My l nh trong may bay qua khung ca m toang.
Chung bn rc ket, ai lin, ci xung i tranh gn o. S bon ch
qun th phin, bon ti vi thu don ac, tip tuc hanh qun.
V ti noc ng Chanh, khng kh tht d chu. Lu tre ua ra m
ly ti. Chung bao bon con gai a khoc v tng ti cht ri. Ti
thng day chung hat va c chung rt mn. Ch Ly goi ti vao
nha, ly chui va a nc ot cho ti. Ch Chanh vi i nu cm.
ng bao a thu hoach lua, nha nha u no. Ai cung tu tt goi ti
vao nha, mng mng, r r. Ti rt cam ng trc tnh cam o.
V nha trc s mng r cua anh em, kt thuc chuyn i 21
ngay m nhoc nhn va cng thng.

TH GI GIA NH
Trung Trung b. Ngay 2/9/1970.
B me va cac em yu quy!

B TROC

141

Hm nay co ngi ra Bc, con tranh thu vit th thm gia

nh. ang trn ng cng tac, con vit vi t ch thi.
La th con nhn cua gia nh mi nht la la th b me va Dip,
Lan, Thuy vit Ha Ni. Cho ti nay, con cha nhn c la th
nao khac. Con rt mong th gia nh.
Hi nay con vn khoe, con a thc s quen vi cuc sng
trong nay va a t st. Vic cng tac, phn u cua con co nhiu tin
b. Va ri, chi b a xet n xin vao ang cua con va nht tr
100%, quy nh thi gian d b cho con la 9 thang. Tuy nhin, con
phai a ln ang uy duyt co quyt ngh, trong nay giao thng
kho khn nn hin cha co quyt ngh gi ti. Con bao tin nh vy
gia nh mng.
Con mun vit th cho gia nh nhiu, song vic gi rt kho
khn, gi ng dy khng bao am n ni nn con ch gi khi co
ngi ra Bc. o la ly do v sao nha nhn c th con tha tht
nh vy.
Nhn c th b bao tin nh vy con rt mng. Hin anh c
a v nc cha va cng tac u? Phuc i Lin X thc tp g?
Ngoc hoc co gioi khng? Hang ngay con u nh ti b me, cac em,
cu, ba, c Chung, cu Hiu.
Cho con gi li thm c chu Sen, Thn, Chn va cac c chu khac.
Con vi nn vit c t, mong b me thng cam. Co dp con se
vit th dai hn, noi nhiu chuyn hn v cuc sng cua chung con
trong nay.
Con rt mong th gia nh
Con cua gia nh
Vit Long
TB: B me gi cho con anh cua gia nh chup thi gian gn y
nht.

PHAM VIT LONG

142

Ngay 4-9-1970
Lua sm a chn vang rc nng ry. Ban c thm ngi vao
sut lua, cang thm vui. Gia nhng ngay bn rn nay, gic My lai
ti quy nhiu. Hm trc, chung cho B.52 rai bom Nc Boa. Va
hm nay, mi hn 7 gi sang, chung a ti m lng chung ti. Ti
st, ang nm m m th nghe hang trang ting n nh sm ng
ni nhau. Vi nhao xung hm. Hai a tre khoc thet ln.
Ht loat bom, ti ra ry nhn, thy pha Nc Lon va pha ry 3
cua chung ti bui t, khoi bom bay mu mt. Chung ti rt lo lng
cho sinh mang my anh em ang lam kho lua pha o.
Mt luc sau, Ba chay v. Cha ti ngo, anh a noi: "kho bp h
ht ri!" Nh vy co ngha la ngi khng ai vic g. Ri Tao, Hin
chay v. Hin b mt vt xc nho trn u, mau ri r nh b vt
cn; anh em xum lai ra thuc va bng cho anh. Tao ngi th, m
hi ra m a. Cu ta t ngt ci to, noi trong ting ci: " Khoi
cht. B52 chup trn u vn khoi cht". Ri th Huy, Tam chay v,
bnh an ca. Anh em cho bit lu B52 bt u rai "tm tham bom" cua
chung t ry 2, keo qua ry 3 va ni dai qua Nc Lon, qua giai nui
bn kia. Anh em u nm gia "tm tham" o. Hin nm gia trin
dc, gn bui l . Pha o, mt qua bom ao a lam bay ca bui l
i mt. Pha sau Hin vai met, hai qua bom khac ao hai l su
hom. Vy ma khng git ni Hin, ch lam anh b try da u va
mt mt chic dep cao su. Tao, Ba cung nm gn my h bom, nghe
bom n chat chua ma khng h g ht.
Bom lam sp kho bp cua chung ti va h mt s lua cua ry 2,
3. Cung may ma bp ch sp xung t, khng bay mt trai nao.
Huy ng toan lc lng i cong ht s bp v nha. ng ngi nn
ch qua chiu hm sau la a chuyn ht bp. Hai mai ga cung mt
an ga con cung c chuyn v. B52 du sao cung git c hai con
ga nho cua lu ti. Tuy nhin, by ga con vn im tnh chim chip
theo me kim n, khng to ra s hai g.
Cng vic lai i theo np cua no. Sut xong lua ry 5, chung ti
keo v ry 3 (v tri ma nn sut lua ry 5 lu, nu khng, chung

B TROC

143

ti a keo qua ry 3 t 9 gi sang ri, chc la b i B52 ng lm).

Hai qua bom n ba ry lam h nhiu lua cua chung ti. Ngoai s
b ao bi tung ra, b t lp, con co nhiu khom lua b sc ep lam
cho ta ti, nat nh tn gc. Nhng cy xa cung b chn ng, rung
rt nhiu hat. Bon ti phai cm cui nht tng bng lua di t ln.
Ngong i nhng t B52 tip theo, song khng co. Nh vy la
khu nha cua chung ti vn bnh yn - "tm tham huy dit" cua bon
My rai cach o ti 20 phut i b.
Lu may bay trc thng hi nay cung tch cc i rai cht c.
Nc Tong, Nc Ngheo, Tra Niu... a b rai ri. Khi i lam ry,
chung ti mang theo sung an, sn sang nn cho lu qu c o
nhng on ch ang nu chung mo n ha hi c vao nng ry
cua chung ti.
Mc du bn rn vi vic nng ry, mt moi v cung, ti vn
thc m vit truyn - nhng xuc cam t cuc sng hi thuc ti
phai cm but:
Chu be vung ranh
C giao lin tram hai mi bn ti ci bao chung ti: "Ba,
giao lin mi cua cac anh o!". Theo tay c, ti nhn thy oan
ng trc mt mt chu be dn u mt oan ngi ang bc ti.
Chu i cai mu li trai to tng, sup ca xung vng tran, trng
tht ng. Lng chu mang mt cai tui bng bao bt m. Vai chu
khoac mt khu AK bang xp. Khu sung, mc du a c xp
bang lai kha gon ge, vn co ve dai lt tht so vi thn hnh lun
cun cua chu. Bc ti gn chung ti, Ba ngng mt ln, nhoen ci:
- Chao ht my anh nghe!
Hp hay i mt, chu nghing u v pha c giao lin tram hai
mi bn:
- i nhanh d ch? Ra la em lai n sau ch ri, tc thit! Noi
ri chu ci. Trn khun mt tron vanh vanh cua chu, nu ci tht

PHAM VIT LONG

144

rang r. Vi dang dp lanh li o, Ba a thu hut c cam tnh cua

ti ngay t u.
Ba mang gui cng vn, vai vac AK i u. Chung ti ni hang
mt bc theo. ng xuyn qua mt khu rng b rai cht c vao
mua he nm trc. Mc du a la mua xun, khu rng vn con
mang nng du tch cua s tan pha. Nhng cy to vn trui la, gi
nhng canh khng khiu, khong khoeo ln tri. Ch nhng cy nho
la ang nt ln nhng chi non xanh mn mn. Ti im lng bc
theo Ba. ng chui xung dc. t gan ga pha soi lao xao di
chn trn la lung. Ti trt hoai. Ba ngoai lai, ci:
- Con ng cua em la ra o, nng th trn, ma lai m! y,
anh coi, nhng hon soi nh nhng banh xe ln i dep i y.
Ri em ha thp giong, ve quan trong:
- i ng cung phai rut kinh nghim anh nh! Nhng oan
nay ma c cum rum do tng bc, ch t trt xoac cng. Phai manh
dan bc tng bc chc chn, bc no tip bc kia mi c.
Im lng mt luc, nh cht nh ra iu g, Ba hoi ti, mt cu
hoi chng n nhp g vao cu chuyn ang noi ca:
- Anh, cn c anh co nui ga rng bao gi cha? Trn o
nhiu th ga, chim ep lm nh?
- , nhiu lm, nhng anh cha nui ga rng bao gi ca!
- Ba hm, em lm c ba trng ga rng, cho ga cua tram
p, n ra ba con ga con. Chao, no en thui nh My en, trng phat
phin anh a!
Ri, nh b cun hut vao cai vic nui ga thu v y, Ba dn bc
vt ln nh dc, va th ph pho, va noi lin lau:

B TROC

145

- Cai ging rng no vn quen rng anh a! Va xung la chay

ruc bui lin! Em phai em cai lng, nht chung vao trong. Anh co
bit lam cach nao cho chung quen nha khng?
Ba hay co nhng cu hoi t ngt, tht kho tra li. Va em lai
hay t tra li nhng cu hoi o. Em say sa:
- Chc ri hn se quen anh h? C i trc v la em a sn vun
vao tn trong lng cho chung n. Mnh chm hn ra, le nao hn
lai khng ng mnh?
Ti chm chu theo doi cu chuyn ng nghnh y cua Ba. Ba
vn bc thon thot pha trc, cai u lc qua lc lai. Khi ln ti
nh dc, Ba dng lai, quay nhn chung ti:
- Rang ln cac anh, ti y mat lm!
Em thao gui, t xung mt tang a gn o. Anh em trong
oan ln lt t ba l, gui xung, th phao khoan khoai. Ti va Ba
ngi trn mt tang a cao, to. y, tm mt chung ti trai rng ra,
phong khoang. Trc mt ti, con ng chui xung mt cai dc ri
khut dn sau nhng dai i bat up lup xup. Xa hn na la nhng
na, nhng rung um tum co. Va tt tp di kia, bao la, phong
khoang, la ng bng, la bin. Le ra, cai tham cy co o phai phu
y mau xanh du dang. Nhng, chin tranh a ghi ln nhng du
tch l loi. Co nhng khoang rng cy ci kh trui, phi mu mng
mc di nng. Co nhng vat ry cy ci vang rum. o la kt qua
cua nhng trn may bay My - Nguy rai cht c hoa hoc. L ch
khp ni la nhng h bom, h ai bac o loi.
Mt lung gio t bin thi thc v, mat ri. Ba cht tht ln:
- Mat qua anh he! Gio ni la gio ca chun y!
Ti hoi lai:
- Gio ca chun?

PHAM VIT LONG

146

Ba ly tay qut m hi tran, ve thanh thao:

- Tri c gio nh ri i bin la trung lm, ca cht y thuyn!
- Em co i bin?
- Qu em vung bin.
Ba a tay ch v pha xa xa:
- Qu em, Ky Anh o!
Ri em say sa:
- ng gia em lam ngh bin. Em ch c ra bai bin on
thuyn v, ch cha c i bin anh a! Hi o em co chut chun ma.
Ma em ganh ca, em chay theo. Chao, vui lm.
Ba lai cht hoi:
- Anh c n ca chun vi banh trang cha? Cha a? Cha,
ngon tuyt! Ma em hay cho em n mon o lm!
Ti hoi:
- Gi, ba ma em vn i lam bin?
Giong Ba cht gin d:
- u co c, anh!
Ba dng lai mt chut. Em nhn mai ra xa. Sao i mt ngy
th y lai co cai nhn xa xm n nh vy. Mt trang bom n rn
lam ct ngang cu chuyn cua chung ti. Ba ng dy:
- Lai thng B.57. Thi, i, my anh!
Ba dn do:

B TROC

147

- T quang nay ng trng, ch chu y lm. Cac anh nh i

tha hang va nhanh theo em nghe! Ma cac anh sa lai ai dep, dy
mang cho chc a!
Ti ng chm chu nhn Ba xc lai gui. Chu be tht hn nhin,
song lai co nhng net tht cng cap. Bt gp cai nhn chm chu cua
ti, Ba bng o ng mt ln, lung tung. Em git cai mu li trai
trn u xung, bop nhau trong tay:
- Em i cai mu ni lc cc lm ha anh? Trc, em cung co chic
mu Giai phong xinh lm, nhng phao lm mt ri!
Moi ngi a ruc rch bc i. Ba bo d cu chuyn, vt ln:
- oan nay em phai i trc. Nh canh giac bam ng nghe
my anh!
ng vt qua mt day i bat up ri trn xung mt cai na
ln. y, co dai moc um tum, thnh thoang co vai bui lach, tuyt
khng co mt chom cy ln nao! Mt dong sng ln ct ngang na,
nc loa ln trong anh nng. Nng vang ong ong. Co va bun hp hi
nong, bc ln mui hng hng, tanh tanh. Bu tri trong xanh, tt xa
im my chm en cua nhng chic may bay trc thng. Im lng
mt cach ky la! Ba vn i trc, ghm chc trong i tay nho be
khu AK. Chung ti rao bc theo em. Cht Ba ngoai lai, vy tay
ri ruc vao mt bui co. Chung ti nhanh nhen lam theo em, ngi im
thin tht. Co ting ng c may bay phanh phach, phanh phach. Ba
chic HU1A bay ngang u chung ti ri lt v pha Tam Ky. Ba
goi chung ti, vut ra khoi bui va lai rao bc. Sp ti con sng, Ba
ra hiu cho chung ti dng lai. Em men theo cac bui co, lom khom
bc ti. Pha trc em la mt bai cat trng. Bai cat loa nng, vng
lng, ch co tng khng kh b nung nong khe xao ng. Ba nghe
ngong, do xet ri vut chay ra, vy tay cho chung ti chay theo. Cat
xao xao di chn. Ri nc! Nc con sng a m gon i chn ti.
Mat ri! Dong sng vao mua nay trong sut, hin t nh mt dai
lua. Ba a li qua b bn kia. Chung ti cung li ao qua, ap nc
tung toe. Lai ap ln cat xao xao, soi ln nhn ma chay vao xom
trc mt. Thoang nhn, gia bai cat, mt vung mau en kt. Chc

PHAM VIT LONG

148

lai co ngi b bon My "lt" phuc kch bn cht. Thoang ngh vy

ma vn lao nhanh v pha trc...
Vao ti xom, Ba chung ti ngi ngh mt vn cy va bao:
- Cac anh ngh chut, em i nm tnh hnh ri quay lai lin!
Va bc c my bc, gp mt tp ngi t pha Bc i lai,
Ba cht reo ln:
- A, anh Luyn!
Mi kp giap mt, Ba a tu tt:
- Sao anh, tnh hnh ng ra sao?
Luyn nm tay Ba, n cn:
- Lu My "lt" mi qua Dng Tranh, Bu Tre, khng i ng
ni c em a!
Ba nhu may:
- Vy phai vong qua eo Soi?
Hnh nh mi con ng u hn ro trong oc Ba nn em mi co
th noi mt cach chc chn nh vy. Luyn gt u:
- Ch co con ng n thi. Em i, chu y phao nghe! Bon anh i
bam ch y!
Ba dn chung ti re ngot v hng Ty. Luyn a anh em du
kch tin v hng Bc. Bong nhng ngi du kch vai vac AK, CKC
khut dn sau nhng hang cy rm rap.
Tri p bong ti xung, trum kn chung ti. Con ng ch
hin ln m trng trc mt. Trc khi vt qua mt canh ng ln,
Ba ng lai cn dn:

B TROC

149

- Cac anh chu y nghe phao. Co chuyn chi th ln xung con

mng can ngay bn phai ng. Canh ng ni bon em goi la canh
ng toa o!
Bong Ba mt hut trong man m. Chung ti c cng mt theo
con ng m trng ma vot theo. Co ting phao pa pha Nam
"ung". Tip o la ting rt: "vu...!". Sau o la ting n "oang" pha
xa. Ting Ba vang ln: "K no! Thng Tra Bng o! N xa". Ting
"ung!... viu... oang" c ni tip, ni tip im nhp bc chn cua
chung ti. Ri t nhin im bt. Ch con ting nhng bc chn
chay thnh thch trn t. Gio t nhin tran v mat ri. Va
thoang nh ti li Ba: "Gio ca chun" th ti bng git nay ngi ln
v ting thet: "Nm xung!"
Ch kp ln ba xung con mng kh, a thy trc mt bung
ra mt qung la choi loa ri mt ting n d di. Nhng qung la
nh vy c lin tip bung ln khp canh ng nh nhng m ma
tri khng l, n chat chua. Ri lai im. Ting Ba vang ln: "Co ai h
chi khng?" Chung ti ngi dy: "Khng!". Ba dn giong:
- Thng Go Gai o! Cac anh chu y, nghe ting xoet trn khng
la ln xung mng lin nghe. Thi i!
Con ng, canh ng vi nhng m ma tri n choang choac
a sau lng chung ti. Ba dn chung ti re vao mt xom nho. Xom
im lm chm trong man m en c. Do dm tng bc mt th vao
mt cn nha nho. Cn nha bo hoang, khng phn vach, khng mai.
Duy ch co cai hm la con tt. Ba dn chung ti xung ngi trong
hm. Em ci:
- Mt khng cac anh? Cac anh hut thuc i, ngi y hut c o!
Trong khi ngi luc tui ly thuc, ngi sa lai bao mang, th Ba
a nhay ln khoi hm, bin mt trong bong m. Lat sau, Ba tr lai:
- Ung hp nc, cac anh. Chc khat hung ri!
Chung ti n ln v sung sng. Trai qua mt ngay nng gt,
mt thi chay, ai ny mt nhoai, khat chay hong. Nhng hp nc

PHAM VIT LONG

150

Ba mang lai luc nay tht quy v cung. Nhng m la thnh thoang
lai loe ln t u nhng iu thuc. Co ai o quet thung dim lam
bng sang ln mt goc hm, Ba ngi goc o, mt sang long lanh,
ve sung sng. t nhin, co mt ting ku: "Cht cha tui ri!". Ba
thang tht:
- Chi o anh?
Mt ting an ng m m ap lai:
- Tri i, cai xc tai liu cua anh sut ai, rt luc nao ri!
- Cai xc? No mi ri?
- Chc vy, trc khi vt canh ng, anh con nn ai no ma!
Ba ngi im lng. Con anh em khac th c n ln trach moc anh
can b gia a anh mt cai xc:
- Sao khng ct ai cho chc?
Anh can b ru r:
- Cc qua, xc o ng toan tai liu quan trong! Lam sao by
gi?
Ba ng vut dy:
- em i kim v!
Co ting can ngn:
- Bit m ma kim, em?
- Phao bn d ra!
Nhng Ba a nhay phc ln mt t, mt hut trong man m.
Ca cn hm r rm, xao ng. Co ai o tht ln:

B TROC

151

- Thng nho d thng qua!

Mt giong khac tip:
- Thng nho mau ln d! Mi cach y cha y nm, no chut
chun ch my!
Ri vn giong o k:
- Hi n bon mnh i t di ln, cung qua vung ranh nay,
nhng ng con tnh, khng ac lit nh ba ni m. Cac ng bit
o, canh gia bon mnh i bt lm, a chm lai ngh nhiu. Thy
giao lin la mt chu be mi hai, mi ba tui, bon mnh oi ngh
lun. C i chng hn na ting lai: "Ba, ung nc cam a em",
hoc: "Cha, ch ni mat ra, khng ngh cung ung, Ba...".
Ba c lng le chiu theo bon mnh. Nhng khi mt tri gn
ng bong, khng nen c na, chu be van v: "Cac chu i mau
ln, khng qua gi, tram trn bo trc, con b ph bnh". Ri no oa
ln khoc.
Mt anh ci ln:
- , th th chuyn i cua mnh vi Ba lai khac hoan toan. Ba
y khng co Ba chc mnh cht mt. Chng la ba y, Ba cung dn
mnh qua bai trng hi tra bon mnh vt qua y. Chng may
dep cua mnh tut quai. Thng "chun en" u lai lui lui n.
Hoang qua, mnh chay quynh cng gia bai trng. Thng "chun
en" nghing canh, th la phao na ti tp, tung bui mu mt. Mnh
khng bit chay ng nao na. Chnh luc o Ba lao ra het ln:
"Nm xung!" ri keo mnh nhao xung mt h an gn y. Thng
"chun en" qun ln nhom ngo, va mi ln no nghing canh la
phao lai dp ti. Ba ngc mt nhn tri, bao mnh: "Anh, chay theo
em nghe!". Ri Ba keo tay mnh, lao ln. H thng "chun en"
quay i th Ba keo tay mnh chay. Luc nao no vong lai th Ba keo
mnh nm xoai xung, giu thn trong co. Ri cung thoat. Hai anh
em chay vao trong xom ngi th. Mnh nhn Ba bng git mnh.

PHAM VIT LONG

152

Trn u Ba mt dong mau ang chay ri r. Chic mu tai beo cua

em u mt...
Mt anh st rut hoi:
- Sao? Ba b thng a?
- B thng, Ba b thng... Nhng em ch nhoen ci, a tay
vut dong mau: "Khng h chi anh, nh con vt cn thi". Chung
mnh lai i. Luc nay, mt chic "tau ro" cung my chic HU1A na
bay ti, qun sat sat bai na. Tht hu hn! Nu c quynh o th no
chp c ri!". iu thuc tt t luc nao anh khng hay. Anh moc
thung dim quet quet... Ba y, Ba c u trn vy ma i di
nng. Mt anh trong oan co cai mu li trai cua lnh nguy, khng
hiu lm c u, vn nhet trong tui ba l, lin a cho Ba, noi
mai chu be mi nhn. Nhng va chup no ln, em lai git xung
ngay. "D om anh, cai mu thng nguy coi lc xc, thi trt". Bon
mnh phai xum lai giai thch mai, chu be mi chu...
Lai mt t phao na di ti. Chung ti nhm ln nhn lai pha
canh ng. Trong bong ti, nhng chp sang loe ln lin tuc. Ting
n chat chua. Cn hm rung ln. Trai tim ti nh co ai bop tht lai.
Ti lo cho Ba. Ti bng thy thng em v han. em, sao cai ngy
th, hn nhin lai kt hp hai hoa vi cai cng rn n th. Ti
bng nh n nhng mm non nhng canh rng b cht c hoa
hoc. Nhng th thach vi chung tht ln. Song, chung vn bt dy
manh me va xanh ti mn mn. Mi khi nhc lai nhng ngay qua,
Ba hay noi: "Hi o em con be"... ung la gi y em a ln, ln vut
ln ri.. Nhng nhng g ngy th cua con tre, em vn con nguyn.
Nhng chp la ma quai, nhng ting n c a c chup ln
con ng kia. Nhng con ng a bit bao ln in du chn em...
Ngoai ng, ting phao vn n. Con trong hm th im lng. Ch co
nhng m la thuc la loe ln va di ng. Anh can b gia lai th
dai. Ting mui vo ve, vo ve tht kho chu. t nhin phao im bt.
S ch i nh bnh kh khng l b nen lai. Ri, phao lai gm ln.
Ln nay, ting phao nng lm va dn dp hn. Ngi co kinh
nghim nhn ra ngay o la t phao by ma bon ch thnh thoang

B TROC

153

vn dung nhm huy dit muc tiu. Ting n trm uc la ting phao
bin, xuyn su xung long t mi phat n nhm pha hm h. Con
ting n chat chua la ting phao chup n ngay trn khng, toa
manh xung git nhng ngi trn mt t. Phao t bin, t my
trn a tp trung di vao canh ng nay, mi luc mt dn dp hn.
Ba, em ang u?
May thay, Ba a tr v. Em nh mt lan gio mat ri cua vung
bin qu em t nhin tran ti. Em noi nh reo ln:
- Cai xc y anh!
Anh can b gia nhao ra pha ca hm m ly Ba. Nhng Ba a
noi to:
- i, my anh! i mau v con ngh!
*
Bui sang ng bng thng n sm hn min nui. Mi
khoang bn gi, bu tri a chuyn sang mu trng uc. Chung ti
dy nu cm. Phai nu ca cm sang, cm tra. nhng vung gn
ch, ngi ta quen lam nh vy.
Ba n cm xong t luc nao, ang ngi bm vun my cu sn.
Bn canh em la my cai lng ga. Con ga me xu lng, cuc cuc. Ba con
ga en thui ku chu cht, ruc mo qua nhng ke nan. Ti hoi:
- Sao co ba con thi em?
Ba ngng ln:
- Ba ch can, phai lam tht con ga c. S no gay, ch nghe
thy. Ga mai khng co c, e trng ra khng p c. Ba con ga ni,
trng ga rng n ra, ma em noi vi anh o.

PHAM VIT LONG

154

Ba nhoen ming ci ri chum mi "huyt huyt"... By ga con

ku chim chip... Ba nghing u, mt tay m ca lng, mt tay
vc sn a vao trong. By ga tranh nhau m sn trn tay Ba.
n cm xong, chung ti xp ac gon ghe, ba l sn sang. Anh
em trong tram mang nhng dung lt vt trong nha nh con ra,
thung nc... giu vao nhng b bui quanh tram. By ga c nht
vao hai cai lng ln. Con heo c nht con sot lai sau t can va
qua, cung c ct chn lai, cho vao mt cai ro ln. o la cach nghe
ngong xem ch co can khng. Nu co th co th lanh kp, khng
cho ch pha.
Mt tri va dy a nhn nho phong nhng tia nng choi
chang xung. Bu tri cao hn ln, vi vi. Ting ng c xe tng ru
pha xa. Ni y la n ch. Vai chic tau ro qun ln cao cao. Vai
chic tau vn tai bay qua bay lai nng n. Co nhng ting phao
im cm chng. Xa xa lai co ting sung may n lin thanh. Va by
b chao ngu mun git mnh choang dy, hoi nhau ri rt, tranh cai
nhau loan xa. Nh vy la bui sang yn lanh. Chng chn, mi gi
co th i lam nhng vic cn thit.
Anh em trong tram luc tuc mang gui, ra, keo nhau i. Ch con
c tram trng nha vi khach. Chung ti ly vong ra, ct nm mt
chut. Cn nha cua tram n s, ging nh moi cn nha cua ng
bao vung ranh nay. Noi nha th hi qua, bi v no khng phn, vach,
khng ban, gh, ging. Ch co my hang ct vi hai mai tranh s
sai. Tuy nhin, cn hm lai rt chc chn. No c ao rng bng
ca nn nha, trn lat mt lp cy ln, lp mt lp t dy. Cn hm
u ch cho chn mi ngi ct vong nm c. Ti nhn khp gian
nha, suy ngh mung lung... Cuc sng cua ngi giao lin vung ranh
nay gian n vy o. Vi cn nha xuynh xoang, vi nhng dung
gon, anh ch em tru bam mt vung ac lit, thm lng a b i,
can b qua lai. Ho ni lin cn c vi ng bng. Con ng cua ta
thanh mui dao thoc vao tim ke thu, Hng ngay, chu bit bao gian
kh ac lit, nhng ho vn sng lac quan, vui ve, yu i.
C San, tram trng, mang s ra h hoay ghi chep s khach.
Xong, c m mt quyn v hoc sinh, lm nhm oc:
Em la mach cha dong mau nong

B TROC

155

Em ni lin cn c vi tin phng

Con ng em chay bong yu thng...
oc ti o, San ci ruc rch va hoi ti:
- Anh, co phai bai th ni noi v giao lin chung em khng?
Ti gt u:
- , bai th ca ngi cac ng ch y!
San lc u quy quy:
- Khng, chung em co g u ma ca ngi!
Ti ci:
- Noi la cha! o, nh Ba chng han, tht la mt cu be thng
minh, dung cam!
Nghe noi ti Ba, San k:
- Gia nh Ba ti lm anh a! Cha hn lam bin b bo bo bn
cht cung hn chuc ba con khac. Nha ch con hai ma con hn, lai b
bon ch bt vao khu n.
Xp chng cng vn lai, c tram trng hao hng k tip:
- Ri ng bao cung ni dy pha banh khu n. Ba y co i
cng tac v. Ba bam rit anh i trng nn n xin i. B t chi,
hn khoc dy ln ri keo tay anh i trng ti ch ma hn. Ba va
noi, va nc, tm tc: "Ma, ma noi gium con... Con i tra thu cho
cha...". Anh i trng khng n t chi. Ra la hn theo v huyn.
Cac anh huyn lai chuyn cho tram chung em...
Mai noi chuyn, x chiu ri ma chung ti khng hay. Anh em
trong tram a tr v, mang theo my gui bp. Nhng trai bp np
bao con xanh, php phap.

PHAM VIT LONG

156

Lai nhen la nu n. Tram bc mt ni ln, nu y bp trai.

C tram trng ti ci:
- Hm nay lin hoan nghe my anh!
Th la ca tram nhn nhao ca ln:
- Hoan h tram!
- Tram sang d he!
- Ma sao lai n bp non, ung cht!
- Khng, tram em khng lang ph m! Nhng am bp trc
thu ht ri, trai nao trai ny kh cng, hat rn anh. am bp ni
bon em tra mun, nng qua, heo ca cy, ca trai, cung ung.
Chung ti, ca khach va giao lin, quy qun bn r bp bc hi
nghi ngut. Nhng trai bp np ngn ngay trng m mang, n deo nh
xi va ngot l. Ba gm ht mt trai, qung cui vao cai sot, vui ve:
- Cac anh xem, tram em ngheo ra o, n sn, n bp thi!
Mt anh vao:
- Khoai bp, tnh qu rt thit tha. Ngheo ma c nh ri la
quy ri.
Tt ca ci vang. Sau nhp ci si ni o, San ng dy dn
do:
- Cac anh n xong thu don ac cho gon nghe! Dy mang ct
cho cht. ai dep rut st v cho d chay. Ba va anh Phc, tram
trng tram hai mi sau, se dn cac anh i.
Chung ti vt my canh ng trng, vt mt con sng th tri
a nha nhem ti. Lai vt qua mt bai tranh ln. Bai tranh nay b
bon ch rai xng t trui, rng thnh thang nh mt sn bay. Ba

B TROC

157

i u. Phc i cui hang. Khi qua khoi bai tranh, bc ln mt

i sim th Phc vt ln, khe goi:
- Ba, dng lai a!
Chung ti cung dng lai, t ba l xung ngh. Ba va Phc
ngi chm hm bn mt bui sim. Ti nghe hai ngi rm r:
- Em ch oan khach, anh bam ng nghe!
- Khng, em bam ng, anh ch!
- Khng c, anh quen oan ng nay hung ri!
- Khng, anh i hop v, anh cung la khach thi. Em la giao
lin, em phai bam ng!
- Thng nho nay ngang d. oan ng nay thuc v tram anh.
Anh la tram trng, mi phai nghe li!
Hai anh em vn tip tuc tranh cai, mi luc mt gay gt hn. Ti
ngi nghe, long y xuc ng. Ai a tng i qua vung ranh nhng
ngay ac lit mi thy ht y ngha cao quy cua s tranh gianh o.
Pha trc kia la con ng xe chay. Bon ch thng ra phuc kch.
Cai cht rnh mo trong tng bui sim, trn tng bc ng.
Cuc tranh cai chm dt. Co le la Ba thua. Phc a m sung
le bc ra pha l. Ba hm hc quay lai ch chung ti:
- Anh Phc gianh i trc ri! Cac anh ngi ch mt chut! Nu
nghe anh Phc ra hiu th khn trng theo em. Con nu nghe
ting sung th cac anh chay quay lai nha ng Phn.
... Bu tri en xm. Tnh mch. Khng mt ting may bay.
Khng mt ting phao. Ba ngi nhp nhm khng yn. Bng mt
ting sung vang ln. Ba bt dy, lao vut i. Ting sung AR15 n
loan xa nh me rang. Ting AK ap lai, nhp ba vin mt, chc
chn. Ri mt ting lu an M.26 n "m". Va im lng...

PHAM VIT LONG

158

Chung ti ngi trong nha ng Phn, bn chn ngong i. Ba a

v kia, tay xach mt khu AK. Chic mu cua em a vng u mt.
Mai toc t m m hi, dnh bt trc tran. Trong anh en du,
gng mt em trng vang vo la. Chung ti hoi dn dp:
- Phc u?
- Phc v cha?
Ba ch ra sn, giong lac hn i:
- Anh Phc ngoai o...!
Chung ti xach en, x ra. anh en du toa ra sn co mt
vung sang vang yu t. Hai anh du kch ng o t luc nao, lng
im. Con Phc th nm trn nm co. Ti cui xung nhn Phc, xot
xa. Phc nm nga, hai chn dui thng, canh tay phai b gy nat,
canh tay trai nm cht, hi gi ln trong t th cm sung bn. Mau
thm ra t ca tm du boc thi th anh. Chung ti u im lng. Mi
ngi theo ui mt y ngh ring. Ti thy hnh anh Phc c hin
ro trc mt, vui ti, ci m. Phc trac ngoai hai mi, cao gy,
co nu ci rt n hu, khin ngi ta va nhn thy la mn, tin
ngay...
Hai anh du kch dm chn, thnh thoang lai chep ming. Ting
mt anh trm trm chm trong man m: "Lu chung mnh chm
qua! Nu i sm mt chut, t kp mn oan trn th chung
"xoang" ri, ma anh Phc khoi hy sinh". Anh kia ngm ngui:
"Chung mnh co li, i phuc kch lai b tr hn chung".
Ba t trong nha bc ra, giong thang tht:
- Anh Phc, anh Phc i!
Cac anh du kch lai bn Ba, d danh:

B TROC

159

Thi ng khoc na em! Nh tra thu cho anh Phc! Em i lam

nhim vu i! Dn khach i vao luc nay la tt hn ca.
Hnh nh nghe noi n nhim vu, Ba tnh tao lai. Em lng le
ng dy, xach cai bao bt m loang l mau cua Phc, m ra ly
cai vong, tm i ma, a cho anh du kch, giong bui ngui:
- Cac anh a anh Phc i dum em!...
Em ch cai bao:
- Trong n con mt t hom sn, anh Phc xin tram em, tru
xung o trng. Cac anh ly trng quanh ni anh Phc nm. Anh
Phc sing lm, c ranh vic la lai cm cuc tng gia.
Quay sang chung ti, Ba giuc:
- Cac anh ln ng nghe!
Giong em rn anh lai. Trong i con ngi con long lanh nc
mt cua em, anh en du sang lung linh nh hai ngon la. Khng
hiu sao, ti bng ngh rng, t i mt y se phat ra nhng tia
sang diu ky, soi to man m, rach roi tng b cy, bui co, ro li cho
chung ti i...
(Ky nim chuyn cng tac vung ranh Quang Nam)
Th sau, ngay 9/10/1970
Sang nay anh du mt bc tin quan trong cua i ti. Ti
c kt nap vao ang nhn dn cach mang Vit Nam - cung la
ang Lao ng Vit Nam. o la iu ti p u t lu va cung la
nim mong i cua gia nh ti, nht la cha ti.
Bui l kt nap c t chc n gian, ung vi np n gian
thng co chin trng. Gia rng gia kn ao, trong cn nha
tranh ti tranh sang, anh em cng mt cai tng ri treo c ang,
chn dung H Chu Tch, khu hiu "i i nh n Chu tch H Ch

PHAM VIT LONG

160

Minh v ai!". Ti ng trang nghim nghe oc quyt ngh kt nap

cua ang uy c quan. Ri ti ng ln trc anh em oc li tuyn
th. Xuc ng nhiu, ti noi c t. Tuy nhin, o la nhng li noi
xut phat t trai tim chay bong nhit tnh cua ti. T nay ti a la
ang vin d b cua ang. Ti phai phn u hn na sau 9
thang th thach tr thanh ang vin chnh thc. S tin b nay cua
ti, co cng lao cua anh Ly, anh Vng. Nh co mt ln, sau khi vao
chin trng c khoang mt nm, nhn chuyn i cong gao, ti co
hoi anh B th Chi b xem Chi b co y kin g v u, khuyt im
cua ti, anh tra li la cha ai ban n. Luc y, ti bun qua. S ghe
lanh mi ang s lam sao! Nhng t khi co anh Ly, ti a c
quan tm, du dt. Anh Vng lun sat canh bn ti, thng bao y
kin cua Chi b ti bit ma phn u. Cach y t hm, Vng
vit th cho ti, bao tin ang uy a duyt trng hp cua ti, vit
rng khi co y kin nhn xet khuyt im ln nht cua ti la lum
thum, anh Sm (Khu Uy vin, Trng Ban Tuyn hun cua chung
ti) ci rt to.
Tra, ti va 4 ng ch khac ln ng i cong mui, mua hang.
Tri ma sut. Qua Tra Niu, thy lua y b cht rui v cht c
cua My. May bay HUIA cung mi bn cht 2 con tru cua ng bao.
Ho xe ht tht nhng con lai o mt cai u to tng.
Ti ngay th ba, chung ti i qua ni anh L, Bnh va Ngh hy
sinh. y la mt oan ng trong rng non, ln lau lach, kha bng
- nm nh dc. M cua L va Ngh nm gn nhau, cach nhau mt
con ng mon, Ngh nm chch pha di mt chut. Nm m cua
L p khng cao lm, hnh hi vung - co le L cht trong t th
nm co. con ng i hi ln xung nm m cua Ngh. Bon ti dng
lai ly ra phat quang nhng cy lach, don sach pha trn cho moi
ngi i tranh m Ngh, ri ly cy rao quanh nm m. Ti lng le
lam, suy ngh mng lung. Nh thng lm! M cua bnh nm di
o vai chuc met, c rao cn thn, song t p hi t nn rt nho
be. gia rng nay, cuc xeng khng co, lam sao co th p to hn
c Bnh i!
V, cong mui i trong ma dm d. Ngi t rt. Bao mui
trn lng t mem, nc nho giot, nho giot vao lng ao, rat v cung.

B TROC

161

Ti b sng Tang, bon ti phai dng lai - nc lu a chn ng

chung ti. Sng khng rng lm, song nhiu a. Ngay thng, nc
ch ti bp chn, chay kha manh, song vn li qua c. Ma nhiu,
nc tr nn ln va hung d tn. Dong nc uc ngu, nhn chm
rt nhiu nhng mom a trc y vn nm kh. Nc xoay vao a,
tung bot trng xoa. Chung ti c ngi o nhn mc nc ang xung
mt cach chm chap, hy vong co th qua c vao bui tra. Song,
tri a sm mt lai, chun b mt cn ma khac. anh cng tng
lai.
Cung may, m khng ma. Tri trong va trng sang lanh
lung. Sang, nc a rut bt, trong lai, song con chay rt xit. Du
sao cung phai vt qua. Hang chuc ngi b hai bn b sng u
keo ra xem xet, la o. Tao ci trn li do nc. Cu ta to, khoe nn a
bng c qua dong sng, do ra li li. Nhng ngi i khng theo
o li qua. Co anh li qua c mt khuc th b tri, nhng lai dat
c vao mom a gn gia sng. Co my anh nm cht tay nhau,
c thm tha thm thut b nc, khng dam nhao ra. My anh
dn tc li ao ao, dung gy chng vi dong nc, c bng qua va
ming th la li, ci noi lin hi. Nhng tp a qua c bn kia b
ni nhau thanh mt cai dy keo ngi i sau vt qua oan cui.
Ho la: "c ln, nhanh ln!". co c gai dn tc u cht trn lng mt
anh - anh ta khoe, li bng sang. Mt anh dn tc nm tay mt c
gai Kinh du qua sng. Song khi va nhm chn xung nc, c ta
lin thut lai va ku ln my ting "choe, choe!" nh ting vn vy.
Anh thanh nin a li xung nc, c li ti va keo tay c gai. C ta
vn ku choe choe, vung vy. Khi qua c b ri, mc qun ao
t sung dnh bt vao ngi, c ta ng ci ngt ngeo va ku ln:
"Khoi cht, khoi cht ri!". Nhn nha nhn nhao khp khuc sng.
Tao vac bao mui cua ti li qua trc. Co luc cu ta b trt
chn, lao ao di nc lam ti lo thot tim. Song cu ta vn gng
c, lt sang b bn kia. C th, Tao vac 3 bao mui sang. Ti b
st nn ch li ngi khng cung u mt.
Ngay 15, ti v n nha. Vo ang st nng. Cu ta nm sap,
th kho khe. Ti ngi bn cu, cm tay va goi: "Vo i, Vo i!" song
cu chng bit g ca. Ngi Vo lanh ngt, chn tay co lai, chng c
ng g. i mt Vo m, song chng nhn vao u ca. Ti nm tay

PHAM VIT LONG

162

Vo git git va goi: "Vo i, co lanh khng?". Cu hi ca quy mt

chut, nhng khng noi c ma ch: ", " trong hong. Kiu nay gay
y.
Anh em cho bit Vo au t ngay ti i ti nay. Cung st ret
thi, nhng kem ca i long. Khng co thuc. Cung chng u ngi
chuyn Vo vao vin. n sang nay th Vo khng dy c na.
Chung ti thu xp cang Vo i bnh vin. Khi c a vao cang, Vo
cung chng bit g. Tht au xot, bui chiu 15, khi a Vo ti vin
th cu ta a tt th.
Vo qu Ninh Giang Hai Dng. Mi 19 tui, Vo a c kt
nap vao ang - kt nap ngay trn ng vao Nam. Khi chuyn sang
c quan chung ti, Vo b st ret nhiu, ngi xanh xao, c teo lai.
Song cu ta rt c gng. Nhiu bui tri ma lanh, Vo vn i chn
tru, v con hai rau cho nha bp. Vo rt chu kho khu va, tuy
ng kim cua cu ta rt vung v, ch nh ng may lc cua cac
c gai. Gi y chic mu Vo may con o, chic qun cu ta may
bng vai xe t rut nghe ra ang con d dang... Bnh tt cp Vo i
mt cach d dang qua. Trc o t ngay ma a Vo i bnh vin
hoc ch cn co t k ninh ng, t Cacofe, B12 tim cho Vo la co th
gi cu ta lai c. n gian vy o, song tht au xot, khng th
lam nh vy c. Thuc qua thiu thn, khng co mt ng, ma
thuc vin cung ht nhn. Chung ti i vng, nha ch con my
phu n va my cu au m kht kh, ly ai khing Vo i c?
Cach y t lu, nhn da Vo xanh dt, bung beo, nhn thn hnh Vo
gy nhom, kht khng, ti ngh rng cu ta kho ma tru c vi
cuc sng khc nghit nay. Co t vin sm Triu Tin, ti a cho
cu ta dung. Song n thua g kia ch? Con au xot nao hn ni au
xot khi bit trc rng ng ch mnh co th cht, lai bit cach
cu ng ch mnh, nhng khng co iu kin cu, anh chu
thua thn cht?
T ngay 20/11/1970
Ti tr v Ban cng tac. Th la a qua mt mua ry ri. Phut
nao con b ng vi nhat ra u tin trn ry ma by gi a cung
anh em lam nn ca mt mua lua vang, mang mua vang no m cht
y kho! Ra v, long khng khoi lu luyn. V ni o a thm m

B TROC

163

hi cua mnh trn tng khom lua, nng ng, gc sn. V o, mnh
a ren luyn trong lao ng nng nhoc va a trng thanh.
Ln n nh dc cao ri, ti quay nhn lai ni . Ni ln gia
mau xanh bat ngan cua rng nui la mt bai xanh bng bn cua ry
sn ln cua chung ti. Ti rt nh nhng ngay m hi, phat,
rang sc cong hom trng nn 14.000 gc sn xanh tt o.
ng bao noc ng Chanh bui ngui tin ti i. Ti o, ti ngu lai
noc, day bon tre hat va cung ngu sap vi chung. Ba con cho ti nao
np, gao, nao me, chui i ng n.
Ban lam nha gn noc ng bao Ka ong thuc thn 4 xa p.
Lai bt tay vao chuyn mn. Ti c phn cng i cac nganh
ly tai liu vit mt s tin tng hp nhn dp 20-12. Qua tht, lu
ngay mi cm but vit, cung cht vt.
Ti cung cac anh Ly, Vng, Ca mt nha, rt thu v v hp
"gu" nhau. Bon ti quen nha ng Xy va quan h rt mt thit. My
a nho con ng Xy rt d thng. Chung ti kim vai may ao cho
chung. ng Xy rt qu chung ti, nha co g ngon lai goi ra cho n,
thnh thoang lai bao con em vao cho bon ti t gao, sn hoc
chui... Bi vy, bon ti ti nao cung co th x xup vi nhau.
Lng thc hi nay kha hn. Ngoai s chung ti t san xut ra,
con c cp gao "Xa hi chu ngha". bn xe, chung ti con 2 tn
gao, song khng co ngi chuyn v. C chuyn ln hi vai cong
mt.
Tri ma tm ta hoai. U am va mong nc mai. Ma keo dai ca
chuc ngay. Tanh mt chut, tng a nng, lai ma. Bon ti cao,
tri quanh c mt th mu m t. Gia lanh v cung. m nao
cung cht ca mt ng la to tng gia nha.
Theo chu trng cua Ban, ng ao can b, nhn vin se i
nc Ta san xut lang, rau ng xun va i noc ng Thin v t
lam rung, n tt se v.

PHAM VIT LONG

164

Ngay 26/12, ti ln ng i noc ng Thin. Tri vn ma dai

dng.

TH GI GIA NH
Min Trung Trung B. 1/12/1970 .
B me va cac em yu quy !
Hm nay co anh Thanh va anh Dn ra Bc, con tranh thu vit
th thm gia nh.
Hi nay con vn khoe. Qua gn 3 nm cng tac chin trng,
con a gia dn, cng cap ln nhiu va cung a co nhng bc tin
ang mng. Ngay 9-10-1970 con a c kt nap vao ang Nhn
dn Cach mang Vit Nam. B me a, co ngay vinh quang o, con
a phai c gng rt nhiu. Nh b me bit o, hi con i do khng
co th gi, khng ly kp giy sinh hoat i tng nn vn la qun
chung trn. Khi i trn ng, sinh hoat cua oan cung long leo
nn mc du con rt c gng vn khng c chu y ti va khi vao c
quan, con vn ch la mt oan vin thng. Tuy nhin, con lun xac
nh cho mnh la phai kin tr phn u nn trong cng tac, sinh
hoat con vn lun hng hai, phn khi, khng to ra st rut, thc
mc. y, kho khn, gian kh a th thach con va tao iu kin
cho con phn u, th hin ban cht cua mnh. Cac ng ch ang
vin va cac ng ch lanh ao cung lun giup con. c bit co
anh Huynh Ngoc Ly (co v ngi min Bc, Hai Phong) rt tn
tnh giup con tng ly tng ty va rt tch cc nu vn cua con
ra trc chi b. Ti thang 10/1969, ang le con c chuyn ln i
tng, song thi gian o, trong dp di chuyn c quan, con lai s y
mt cua c quan mt cai ai ban dn nn b lai. Sau o con
c phn cng i san xut, t tuc lng thc cho c quan. Khi gac
but, cm ra, con phai vt qua bao b ng, mt nhoc lam quen
vi cng vic. Ta y con c anh Ba (cung la chi uy vin nh anh
Ly) ht sc gup . Con a thng moi mt nhoc, kho khn, lun la
ca nhn xut sc cua n v, la oan vin 4 tt nn ch sau 3 thang

B TROC

165

san xut (thang 5/1970) con a c chuyn ln i tng va ti

thang 7 th c chi b kt nap. Toan chi b nht tr 100% v vic
kt nap con va cho con hng thi gian d b la 9 thang (le ra i
vi mt tiu t san hoc sinh la phai 12 thang). Do giao thng lin
lac kho khn, vic chuyn h s cua con ln ang uy va nhn Quyt
ngh cua cua ang uy v b chm tr nn hn 2 thang sau con mi
c kt nap. Hin nay, con a tr v c quan lam cng tac chuyn
mn va tip tuc phn u tr thanh ang vin chnh thc. Trong
dp bnh bu khen thng cui nm, con c bu la Chin s quyt
thng (thp hn chin s thi ua mt bc). Hin nay con c c
lam B th chi oan thanh nin cua c quan. Con lun t nhu phai
c gng ht sc va khim tn hoc hoi cac ng ch ln tui lam
tht tt nhim vu cua mnh, tr thanh ngi can b tht tt cua
ang.
B me knh yu! Sng xa gia nh con lun nh n b me va
cac em. Tuy nhin, gn mt nm nay con khng nhn c la th
nao cua gia nh ca. B me c gng hoi ch Tu VNTTX cach gi
th cho con sao cho nhanh nhe. Hin anh c a v cha va cng
tac u? Vit, Ngoc co hay v thm nha khng? Dip, Lan, Thuy
hoc co gioi khng? va ln nhiu cha? Con rt mong gia nh gi
anh cho con.
Con co mi anh Thanh, anh Dn n thm gia nh. Hai anh
nay se tr vao ch con sau khi nhn may moc. B me nh gi th
2 anh y cm vao giup. Nu anh c co ng h th me gi cho con
mt cai, con rt cn v i rng nui khng co ng h kh lm. Con
cung cn mt t tin mua sm dung va bi dng, b me gi
cho con vi (gi tin 10 cua min Bc, vao y con se i ra tin
min Nam). Anh Thanh la ban thn cua con nn nu gi anh y
mang c la rt chc chn, hoc nh anh y nh ngi mang h
cung tt.
Cuc sng cua chung con vn rt gian kh, gia sinh hoat t
o, nn kho co iu kin cai thin i sng. n ung chu yu vn la
sn, bp va rau rng. Bp c coi la gao ch khng phai la thc
gh. Chung con ang c gng san xut, anh ca, sn bn nng

PHAM VIT LONG

166

cao mc sng cua mnh. Sang nm, chung con co th c phat tin
n gp i mc hin nay. Nu vy th mc n ung co th kha hn.
B me a, iu ang mng la con a gn bo c vi ng bao
Thng cn c nh hi Sn La con gn bo vi ng bao Thai.
Con a noi c ting Ka Dong va c ng bao rt thng yu.
Noi chung, cuc sng cua ba con y con kh lm, con thiu mc
va lat mui. ng bao a t chc c nhng t vong cng, hp tac
y manh san xut.
Con rt nh cu, ba ngoai, ng ba tre, c Chung, cu Hiu va cac
em. Con rt mong nhn c th cua nhng ngi thn thch trong
gia nh.
B me khng nn qua lo lng cho con, va qua ch Sau c
quan con co vit th noi gia nh hay n hoi tin con va noi con t
vit th v nha. Thc t, con cung rt tranh thu vit, song vic gi
rt kho nn th t ti tay gia nh. Do vy vic bt th con dm bay
thang la chuyn thng, b me ch lo.
Con gi li thm cac c chu trong c quan b.
Con cua gia nh.
Vit Long

B TROC

167

Nm 1971
Ngay 1/1/1971
Nm mi n trong cai ma dm d dai dng. Tri mu sut va
c ma ra rch. Ti on nm mi trn ng i noc ng Thin. Mt
mnh cm cui bc trn ng trong cai lanh t. Mt mnh ngu
gia rng thy bun te v cung. m u, ct vong ngay bn ng
mon, sung ngn trn bung va ngu yn lanh ti sang. m th
hai vao mt khu c quan bo hoang bn sng, thy m ap hn.
n c s san xut luc anh em ang cuc rung. y ang v
hoa lai canh ng b bo hoa t my nm trc y. Nhng tha
rung cao b co tranh bao day. Nhng tha rung cu b snh ly va
cung dy c co.
Chung ti dung cuc v rung. Snh ly qua i. Dm thut n
qua u gi. Cuc, ra sc cuc. Co kt be lai, nhung nhng. Nc
bun thm vao da tht lanh ngt va rt nga. Da tht ng o ln,
nga mun in ln. dm trong nc lanh va bun ly, bon ti vn
v tng am rung mt. Chung ti con co cai thu la bt chim cuc T bit lam loai by bng tre tht c chung.
Chng bao lu rung a b lin b, phng phiu, u cho chung
ti cy 6 ang ging. Ma cung a c gieo.
Ngay 16/1/1971
My hm nay tri a hng nng. Bu tri cao, xanh, xen nhng
am my trng xp. Nhng tia nng le loi chiu trn khp nui
rng, xua tan dn cai m t, lanh leo. Bon ch li dung tri nng
hoat ng d. Moranh qun ln sut. "Ro", "gao", HU.1A (cac loai
may bay trc thng trinh sat va chin u) lun lun chui vao cac
hem nui dom ngo. Co khi "ro" con lach theo b sng dung canh quat
ui quat tung tng bui cy tm ngi, nha ca. Cai th tu
"ro" nay ang ghet lm: chung nho be nn lun lach khp ni, sa
xung thp d dang. a th, chung ch co b khung bng kim loai,

PHAM VIT LONG

168

con lai boc bng nha trong sut nn quan sat rt d. Rt nhiu
ng ch cua ti a b "ro" kt xung bn cht hay bt sng.
Chung phat hin ra xom nha cua noc ng in. Th la lu
HU.1A va tu ro bu n bn ai lin, phong rc ket, ci... Mt chic
may bay canh di qun ln sut, tha ht trang bom nay ti trang
bom khac. Chung anh pha nh vy sut 3 ngay lin. m, chung
con bn phao cp tp n na. Khng hiu ng bao b thit hai ra
sao?
Ngay 22/1/1971
Ti cung T, Tung mang np, ga v c quan n tt.
Rang ti b sng Tranh khi tri a nhoa ti. Goi o hoai ma
khng ai ap. Tri lai rc xung mt trn ma, lanh v cung.
Chung ti li ngc sui, nh ln n v san xut gn o ngu nh.
Nhng khi va bc vao nha, a nghe giong noi chng ly g lam
thn thin lm: "Cac anh nh ngu nh ha, khng c u!". Tnh
ti khng thch keo neo. T, Tung cung vy. Th la lai quay ra b
sng ma lanh.
Dng tam tng lai b sng ma ngu. T bng ku thet ln. Hoa
ra cu ta vn vao cy, v trung con rn luc. Loai rn nay mu xanh
la cy, sng trn cy nhng ch hoat ng vao ban m. Noc chung
rt c, co th git cht ngi nh khng. May ma luc nay con anh
mt tri, con rn ang ngu, ch phan ng mt cach chm cham. T
dung ra chem cht con rn. Ch nay dc, nhiu a nn chung ti
ct vong khng thoai mai chut nao, u c chui xung pha sng.
n chut cm ngui. Ri leo ln vong nm. Gn sang, cai tng b
ong nc, mt vung xung vong T lam cu ta t mem. T lau
bau: "Ngi vy thi". Tuy nhin, vn ct vong tranh ch nc va lai
ngu thip i - mt qua ma. Nghe my qua phao n gn gn.
T 24 n 30/1/1971 - Xun Tn Hi
Chung ti on xun mi tai c quan. Tri chng co g la xun
ca v c u am sut va lanh v cung.

B TROC

169

Tht la tai hai, cai con heo to ln mp map cua c quan lai b
bnh gao - phai chn. Do vy qua ngheo tht. Anh em khao nhau
rng o la iu may, nm mi se tha h gao ma n.
Tuy nhin, v tinh thn th kha thoai mai. Chung ti hop tiu
ban, ai hi chi b trc tt, con n giao tha va ngay 1, 2 u
c ngh. Ti va Vng thc sut m nghe ai, tan chuyn tao
lao.
ng bao cung vao n tt vi chung ti. C quan ai ba con mt
ba kha thnh soan. Bon ti cung danh keo banh em biu nha ng
Xy - c s cua chung ti.
Ngay 4/2/1971
Nha ng Xy cho chung ti mt con heo nho. Bon ti m tht va
mang v nu. Nha ch co 3 anh em. X xup luc cuc nu nng sut
bui ti. K ra y cung la mt vic him co.
Tri vn mu, ma nho hat. Lanh v cung. Chung ti cht la
sut m ngay.
Ngay 8 - 16/2/1971
Ti i cong gao "Xa hi chu ngha". y la loai gao c chuyn
t min Bc vao ch khng phai loai gao mua t ng bng min
Nam ln. Noi chung, nhng g lin quan n min Bc, chung ti
u gn vi 4 t Xa hi chu ngha: "gao Xa hi chu ngha", "ng
Xa hi chu ngha", "thuc Xa hi chu ngha"...
Chung ti i v phng Bc. Ngoai tt ri ma tri vn ma lai
rai. ng nhao nhy, trn trui. i qua con ng ma cach y
gn 3 nm ti a i qua khi hanh qun t Bc vao. n nc Kit tram Dn cu - Ti ngi ngm nhn canh vt, long y suy ngh.
Dong sui nay ti thng ra cu ca va mi khi i mot sn v lai
cong gui sn qua vao bai khach pha trong kia. i! nhng ngay
oi kem, gian kh u tin n th sc bon ti co le la y y.

PHAM VIT LONG

170

Lai i qua con sng Nc My. Dong sng y nhng tang a

khng l. Ngi ta ly g bc qua nhng tang a o lam cu i
qua sng. Hi vao, bon ti i qua oan sng nay. Pha bai cat co
nhng bui ru r duyn dang, ti va San tng ra o chup anh - bao
nm tri qua ri, song canh vt khng khac chi my.
Tri lanh v cung. m ngu, thy vong gia ngt nh t sung
nc. Sn va Khoa ct sat vong, nm chung boc vong cho m. Ti
mang u man, ao m ma vn lanh khng sao ngu c. Tri nng
c 3, 4 ba. ng rao mt chut, song co nhng quang ly, bun
lai c quanh lai, dnh dep nhng nhng. Ri lai rc ma xung,
nhp nhap.
ng dc v k. Nhng cai dc ng sng trn trui. Xung
dc, thn kinh cng nh dy Mi cua an Mng lin. Co mt anh
a say chn nga, b st 2 cai rng. Ti phai dung gy chng, do
tng bc i xung. Lanh ma m hi vn tun ra. Ngi ngh mt
chut, m hi rao rao lai lanh v cung, phai i ngay. Ngan nht la
luc n cm tra. n vao ri, thy run ln v lanh. Khng mun ngi
lai chut nao, tuy bit rng n xong ma i ngay la rt hai, rt ac vi
cai da day.

TH GI GIA NH
Ngay 19/3/1971
B me knh mn!
Co anh Pho ra Bc cha bnh, con gi th nh anh y mang ra
va mi anh y n chi nha. Anh y cung tiu ban, cung t ang
vi con. Anh y se k nhiu chuyn v con cho gia nh nghe.
B me a, hoan canh gia nh anh Pho cung ti, v, con anh y
u ng bng, lu nay khng lin lac g c. Nay anh y b
bnh, khng co u sc khoe, phai ra Bc, anh y cung bun. Mong

B TROC

171

gia nh i x vi anh y thn mt, m m nh ngi nha anh

y vui.
B me mun gi g cho con th nh anh Pho gi cho nhanh va
bao am. Gn mt nm khng nhn c tin tc gia nh, con bun
qua.
Thi, chuc b me khoe, cac em ngoan, hoc gioi. Anh Pho se noi
chuyn nhiu cho b me nghe.
Con a dn anh Pho nu co iu kin th chup anh gia nh
gi cho con. Con mong anh gia nh lm,
Con cua gia nh.
Vit Long
Ngay 22/3/1971
Ly ru ti xung ngon nc Ta kim ca. Dung cu mang theo
la hai cai cn cu va mt cai li rach nat, t xin va ch co vai cai
phao.
Chung ti mang gui i - ca vong, ng g, gao, ra, sung... nui
rng nay phin phc th y, i khoi nha mt m la phai mang u
th lch kch.
n ni, a x chiu. Ti kim ch dng tng, kim cui nu
cm. Ly i thm ch cu va rai li. Ti xung nhanh qua, hai anh
em n vi my ming cm ri vac cn cu i. u tin, chung ti
ngi cu ca gn mt thac nc. Thac nho thi nhng dng ng.
Nc xung trng nh bc tng a, bn bot khp mt vung.
Dong nc chay manh, x khi khng kh quanh o chay dat v
pha trc, tao thanh mt lung gio manh. Thanh th ngi o lun
co cam giac tri ma gio lanh lung. Ca chng cn cu g ca. Chung
ti vt ln thac. a trn, khng co bc, nn vt tht vt va. Phai
bam vao r cy, dy rng ma u ngi ln. Tri ti thui. Li qua
sui, ti b hng chn vao mt hung su, t ca hai ng qun.

PHAM VIT LONG

172

Cu chan trn khng c, bon ti lai ln xung di thac.

Phai do tng bc xung. Tri dm doa ma. Vi v dng tng.
Bm en, dt dy rng dng tng. Ti na ting ng h mi
xong. Ly i thm li. Ca cung mc. Ca cu, ca li c 9 con, mi
con to bng 2 ngon tay!
n tip chut cm con lai. Ma. Rai vi li, tha li cu Chnh
ri v nm.
Ma ra rch. Ri ma ln dn. Hai anh em nm chung mt
tng. Nc ma ht lam t ca boc vong. Song khng lanh lm.
Bn ri sang, Ly thc ti dy. Ma nng hat hn. Sng reo m
m. Chc nc ang ln. Ly lo li b cun mt. Anh nhp nhm
mun dy. Ti vin ly la o nc qun, khng tri li c,
khuyn anh nm lai i sang a. Nhng ri anh vn dy, bm en
ra g li. Anh mang v mt goi li. La dnh y li. Cung co 5, 6
con ca. Lai ca mt chu cua, mt chu ch na. Chung ti g ra, cho
vao ng g. Ca thay co 14, 15 con ca, mt con ch, mt con cua - o
la chin cng cua chung ti sau gn 2 ting vt dc, li sui va mt
m h huc ln mo, dm ma kim chac.
Nc sng ln to. Bon ti ban nhau phai xuyn sn v. Chng
them nu cm sang na. Thu don ri li th qua sng. May qua,
cung c. Tip tuc li ngc sng, vt hai thac, leo dc v c
quan. Ti cho rng o la mt tht bai. Ly noi rng khng tht bai,
vn la thng li. Ti noi rng phai tra gia my con ca t qua. Ly
noi rng khng t, v nc ln, le ra phai mt li c.
V nha nu cm n. Anh em phn tht mang xao, tht mang
nu m chay. Va tra o mi ngi c mt na con ca do chung
ti kim. Kim n u phai chuyn d!
Hi nay ch tp trung xm lc Nam Lao nn ch chung ti
kha yn. Ngay, m co nhng chuyn may bay phan lc vi va bay
qua u chung ti, lt v hng Bc. C hm nao co may bay bay
nhiu, y nh la hm o ngoai ta anh manh, thng ln.

B TROC

173

Ngay 19/3/1971
Nghe tin ta anh thng Ban ng. Tht ly thu khi nghe nhng
tin, bai phan anh s thng li o. Ngay 23, qun ta lam chu hoan
toan Nam Lao. Chung ti say sa ghi chep tin tc chin thng. Anh
Phi ch th phai co k hoach tuyn truyn tp trung cho chin thng
nay. Tp th ban bac, sau na ting vach xong k hoach cu th. Bai
v soan kp thi, ve ca ban na. em in kp thi tp tai liu v
chin thng o chuyn v cac tnh cung cp xung c s.
Anh em t chc lin hoan mng thng li. Trong 2 ngay lin
i c 2 con ln - th la rm ra.
Phong trao cai thin ln kha. T anh ca thnh thoang lai gi
v mt thung ca mui. o la thanh qua cua vic ca t ln li sut
ngay m Nc Ta.
m 27 rang ngay 28/3, qun ta tp kch c im Xa c. Sut
m, xa o vang ln ting sung, ting may bay. Nghe tin dit gon
mt tiu oan My y. ch phan ng yu t. Chung bn phao vu
v vao cac vung xung quanh. May bay trinh sat c bay rt nhng x
trn bu tri ni chung ti sut ngay, m. Phao chung cu ti
vung nay, song con cach chung ti vai chuc phut i b.
Sut 3 ngay 27, 28 va 29/3, qun va dn Trung Trung B tin
cng dn dp hang trm v tr ch, dit hang ngan tn My, nguy.
Tnh hnh chung toan chin trng rt tt.

TH GIA NH
Ha Ni, ngay 6-4-1971
Long thn yu cua me!
Thm thoat con xa gia nh a gn 3 nm ri, gia nh nh con
nhiu lm, me c thy ngi ta ra ngoai nay bi dng sc khoe
hoc c ra hn, me mong con cung c ra qua ma cha bit bao

PHAM VIT LONG

174

gi con mi c ra. Ky nay co oan vao thay th cho mt s

trong y ra, cha bit con co c ra khng?
Hm me vao thm anh Thanh, me cung mua thuc la va em
keo vao biu anh y va me co dn khi nao anh Thanh ra vin th
th nao cung n nha chi mt ngay va anh Thanh cung cha th v
con nhiu chuyn nhng n bnh vin khng tin noi nhiu.
V b c tin t chc n bao la co oan vao, co gi g cho con
th gi cho nn me tam gi 50 va 20v thuc tetracylin thay
Biomycin. Khi nao con st hay vim hong th con dung va con mt
s thuc vin trng la nhung vin, anh mua cho me dung nhng con
70 vin me gi cho con dung, mt ngay ung 3 vin thi, me rt
mun gi nhiu th cho con nhng s ho khng nhn. y la me c
chun b sn con mai em ln xem ch Sau co nhn cho khng? Me
i 5 t giy 10 mi tinh gi cho con y, con bao gi anh
Thanh vao, me co iu kin lai gi thm tin cho con, con ch bi
dng thi khng cn mua ban g ca, me ch ct con con khoe manh,
v vi gia nh la tt ri. Hi nay cac em bn hoc thi ca, cha vit
th cho con c, thi xong cac em se vit cho con. Em Phuc con mt
nm na la v ri.
Nu me gi c cac th vao ma con nhn c th con tra li
me me con gi ky sau, con c vit sn th khi gp ai ra la con
gi th tin hn, nha mi khi n g ma mon n con thch th me lai
nhc n con lun, con c gng phn u cho tt va gi gn sc
khoe, ng chu quan, khinh ch, gia nh rt mong con c v
oan tu cung gia nh ngay gn nht.
Thi th a nng ri, me ch vit c th thi, cha sao ma noi
ht li my con c.
B me va gia nh chuc con khoe manh.
Me chup anh gi gp cho con con mng.
Me .

B TROC

175

Ngay 9 thang 4
Ti va Vng c c i cng tac thc t. o la ao c sut 3
nm nay cua chung ti. Ti se i Quang Nam, Vng i Quang
Ngai. Chung ti mau chong chun b vai th cn thit i sm.
Anh Phi (Phng) cn dn chung ti nhiu. Noi chung anh to ra
kha lo ngai cho chung ti v chuyn i nay la chuyn i u tin,
chin trng lai ac lit. Anh bao: Xung a phng, lam vic vi
Tuyn hun va Vn phong Tnh uy - kt cho cht, cung lam vic
khoang 15 ngay. Xung huyn 15 ngay ri i huyn khac. Nhng
tin co th in v Khu: Pha khu dn, m mang vung giai phong,
pha ra phong v dn s, binh bin, khi ngha trong qun nguy,
u tranh chnh tr ln - nn vit gon, ro. Nhng tin tng hp v
phong trao, v huyn. Lam ngay tin chng bnh nh, gianh dn cua
tnh: anh bon km kep, dit ac n, lam ra ch, pha khu dn, xy
dng vung giai phong nh th nao? Phong trao du kch chin tranh
- cua tnh, huyn. Phong trao u tranh chnh tr - co th vit tng
hp hoc gn vi tin v ni dy. Nhng mu chuyn v du kch, u
tranh chnh tr, san xut, ngi tt vic tt - nu ro hanh ng, suy
ngh, nhng vit ngn gon. Co th xung mt xa nhng khng
lu.
Ngay 10 /4/1971
Chung ti phn khi ln ng xung Nc Ta.
y t ang tuyn truyn hop. Cuc hop khng thu v g, v
la bui kim im mt s khuyt im. Vn t ra: tai sao Tuyn
truyn co quy ring 5.000? Co phai la tham tp th khng? Cu
chuyn nay ang le lui vao d vang ri. S la hi nm 1969, cac b
phn u co c s san xut t tuc ring. Ti cui nm nay, qua u
nm 1970 th cac chi b giai th, tr thanh t ang, ca c quan
thanh mt chi b, va cac b phn san xut nhp chung lai. Qua vic
thanh toan vi quan tr, anh Tn Ph (phu trach san xut cua
Tuyn truyn) bao cao con tha 5.000, nhng anh em thc mc: s
tin o con nhiu hn. Anh Nng (pho tiu ban) luc nay lam rt
hng. Anh noi: "Ti phat hin ra con 27.000 c! Song anh Ph
i cng tac, xong hay hay". Sau tt, anh Ph v mua mt s hang.

PHAM VIT LONG

176

Ri lai co chuyn anh Ph i Quang Ngai mua mt s hang na. Ri

thy anh Nng im, khng noi n chuyn tin nong na. Mai n
cui thang 3/1971 , khi 2 anh nay yu sc khoe, phai ra Bc va ban
giao 5.000 lai, c quan mi bit. Nhng 2 anh a i ri. Chuyn
xu lai ni nay.
Anh em phat biu rt cng phn. Phai noi, ni san xut cua
Tuyn truyn kha tach bit vi c quan. Tn Ph luc o la pho b
th chi b, phu trach t san xut. Li lanh ao cua anh ta c oan.
Nht la v kinh t, anh ta khc lam, khc thanh toan vi quan tr
va co nhiu luc rt sai nguyn tc. V du: tra cng cho ng bao
bng hin vt u tnh cao hn gia thc mua ly lai, ban 20 ang
bp ly tin lin hoan v.v. Noi chung s tin thu la bt hp phap,
phai tra c quan. Ch co s tin ban cht n (ng khoai) la chnh
ang va le ra phai chia cho s anh em san xut o. Nhng bng
thu phap di tra, Ph a hp phap hoa s tin o va nhp cuc lai
thanh mt qu. Ri anh ta lam mt ban danh sach dai dc v nhng
bui lin hoan, bi dng tr s qu o i. Nhng thc ra, nhng
mon chi o, anh em a tra ri. Tc la Ph thu tin hai ln. Ro la co
tham trong o.
Con Nng, anh em nghi la co lin quan n vu nay - co th
chm mut g s tin o chng? Tai sao luc u anh ta lam hng
th, sau hai chuyn anh Ph mua hang v lai im i? Anh em thc
mc, anh ta bao: c bnh tnh, nn nong hong vic. Anh ta bao cao
ln trn la n thoa ca ri. Nhng nghi vn cua anh em u b lai
anh - anh ong vai tro cai ca cng xp xung lam nghen lai nhng
rac ri bn kia. Lanh ao khng ro chuyn nay. Anh ta dung moi
thu oan bt moi chuyn. Chi, Tn, T... u b phn cng i san
xut, khng c sinh hoat vi Tiu ban, khng nu c thc mc.
Nhng anh em khac nha th khng bit, hoc bit l m. Th la
anh ta i thoat ra min Bc.
Rt tic la s phat hin qua chm, nh ngi ta bn vut ui
may bay vy, chng n thua g, con ngi bn th chu ting n va
khoi cua chnh mnh bn ra!

B TROC

177

Nng ngi trong nay. Ngay t luc mi gp, nhn i mt anh

ta a thy kho tin. i mt su song con ngi lai hi li, nhiu
long trng. Con mt hay nhn trm va nhn cai g cung rt nhanh.
bp ui anh ta co mt cai bu tht rt ln, phai to bng bu vu cua
phu n. Co ln ngi ngh mt nha ng bao, thy my c gai dn
tc nhn cai bu ve to mo, Nng a tay xoa xoa, nn nn cai bu
nh kiu ngi ta xoa nn bu vu phu n, th la my c gai o mt,
lang i ht. Luc gn i, Nng phong toa anh Huynh Ngoc Ly - chi
uy vin - d. Anh ta dng u chuyn noi xu sau lng anh Ly hoc
bao cao vi lanh ao: nao la ly cc i chui, nao la i ra, nao la
ken ca, a v. Phai noi, anh Ly cung phai lao ao v cu anh nham
him o.
Trong bui hop, co le qua xuc ng, Ly noi rng t chc ang b
la, tp trung anh vao anh! Noi vy la thai qua.
Anh Chu Hoan - B th chi b - noi rng anh Nng n ni
nao nham him d vy? Anh em tp trung vach cai nham him cua
Nng. Ti con nh, anh ta tng ly lam hanh din k vi chung ti
cu chuyn: hi Bc, mt hm anh ta va mt s ban be ru nhau i
n hang, n rt nhiu, song ai cung noi qun tin nha. Nng bao
anh ta v ly tin. Th la xach xe ap i thng mt hi. Cac ng
ban tha h ch!...
Chu Hoan rt hin lanh, tht tha, cn mn, ang mn. Anh
khng tin chuyn y cung phai thi. Anh la hoa s, song tham gia
san xut nhiu hn la ve. Anh mc b ba ba xam thung thnh, i
cai non rach, vai khoac mt cai xc ct to qua kh, tay cm con ra
lui hui vi cng vic sut ngay. Thng, anh i sm, v mun, t co
ba cm n cung vi anh em. Song co luc anh khc kh mt cach
thai qua. Co khi anh t soi gng va ct toc mt ca ting ng h.
Trong khi o rt nhiu anh em sn sang ct giup anh ch mt 20
phut ng h! Con ngi cu m y lai ni ting ca Khu b v chuyn
cht nai. Ba y anh xach ra i lam ry. Chng de gp mt con
nai - no b thng t luc nao, m nhom. Con nai chay qua bai a.
Anh nhao theo, vp mt tang a, nga try ca u gi, nhng a
chem c mt nhat vao chn no. Con nai quy xung, anh chem cho
gy ca 4 chn ri cong v. Gn ti nha, mt qua, anh o, lng

PHAM VIT LONG

178

lng v r tai Tun va Tam Tuyn. Ca 3 lng le keo i trc s ng

ngang cua anh em. Lat sau, ho qung con nai gia sn. Con nai m
tron mt ng ngac nhn moi ngi. Cac tay thay dui chuyn nay
mi ni ln a kch. Ho ch riu nhng xa thu c xach sung sut
m nay n m khac, tn kem bit bao nhiu pin ma thua mt
anh chang ch co con ra trong tay.
Tht xui quy, ti nhn c th anh Phi: tnh hnh Quang
Nam kho khn, khoan i, ch anh Hun v ban cu th! Th la phai
khoac ba l v. Chia tay Vng, bn rn v cung. Mong anh i c
m mnh trong thc t ma lam tin, mong anh bnh yn.
B mt cn st cao - trn 40. Mt ra ri. Song khng n ni keo
dai lm. Nm bt mt 2 ngay. Hai ngay gng i lai cho khuy khoa.
Ri lai bnh thng.
rng nui co nhng m trng tht ep. Trng ngat ngao tran
ngp ca nui rng. Nhng tan la hu nh u mong ln, trong xanh,
t at anh trng.
Mua he, rng nui thng dy sm hn mua ng. an ve ng
ca mt iu ch co c mt m, rm ran khp khu rng. Con chim
"kho khn khc phuc" cn mn hot t luc cha rang ng. Nhng
ting "cuc cu" thnh thoang im vao th va xa vng. Khi anh
nng bt u loe ln, by b chao lm iu lai xum xt nhau tranh
cai loan xa, chng con nao nghe con nao. Ri anh nng xuyn thung
tan la, trai mu vang nhat trn mt t m t.
Trong nhng luc ranh rang, ti ngi xem lai cun "thep a ti
th y". Trong nhng ngay gian kh nay, oc cang thy cai hay,
cai ep cua cun sach, thy no cang gn gui vi mnh. Cuc i cua
Pa Ven trong sang, cao ep qua.

B TROC

179

Chng 3
V NG BNG
T ngay 22 thang 4 nm 1971

Ln ng i cng tac Bnh nh. Chiu, xung Nc Ta. Anh

em ang don ry chun b tra. Tri nng trng ca t. ang
mong co ma tra va bp khoi nghen.
Chiu va ti, noi chuyn nhiu vi Ngoc, nghe Ngoc k chuyn
v gia nh, v nhng ngay u tham gia cach mang. Ngoc ch con
me gia, mt ch va 2 em gai nho. Ngoc lam lu t nho, bit cay t
nho, khng c i hoc, 15 tui a i theo my chu i thoat ly. Ngoc
noi chuyn tht tnh cam, tht khac vi nhn xet cua ti trc y,
cho rng c y kh khan, cc cn. Co le, s nhn nhn anh gia v
cac c gai khu 5 trc y co lch lac chng? Ti phuc cac c y cn
cu, vt gian kh gioi, nhng ti cho rng cac c y kh khan, cc
cn. Nhng qua tht, ti cha tm hiu su sc tm hn phong phu
cua cac c y. Cung nh Ngoc, cac c gai chin khu nay u la con
nha ngheo, u co thu su vi ch. Nn nh rng nhng ngi nh
vy se mt long, mt da i theo cach mang, cng hin cho cach
mang. Ma tnh cam i vi cach mang la tnh cam ep nht, ln
nht. Vy th sao co th coi la kh khan c? Thc ra, th trong li
n ting noi, trong cach i x nhiu khi thiu t nh, mm deo.
Nhng li chnh lai khng phai cac c y. Sng trong hoan canh
xa hi phc tap, nghet th, sng lam lu, u tt mt ti, t tip xuc
vi nhng san phm vn hoa th nht nh se dn n s nhn
nhuc cng rn trong tnh cam, s dt khoat, bc trc trong cach i
x - i khi dn n th thin va cuc cn.

PHAM VIT LONG

180

Ngay 23/4/1971
Cung vi Chi i anh ca. Chi la phong vin anh, anh ca rt
gioi. Anh la nhng ch nc chay manh, tung bot trng xoa ma
ging li ri dung a chn chn li. Co ch su, anh ln xung,
trn ln trn thac ma chen li, ui ca. Ri xung di nc nem
a m m, xua ca ln. anh mt luc a c khoang mt cn ca.
Nhiu ni t ry, la bc ln hng hng, nong bong. Khoi
xanh, khoi trng, khoi en, khoi vang qun nhau cun ln mu tri.
Ngay 24/4/1971
Tri m lam cn mai ma khng ma ni. Chiu, tri xam lai,
my en keo n dy c. Ri gio mat keo v. Tng ma to ma
cung ch rc cho vai hat li ti.
Moi ngi mong ma, ngoai ly do cho tt bp, con ly do na la
sn bn. Ry mi t, gp ma la nai, mang va chn... ra kim
n ng lm. My tay thin xa si ni chun b en bn. Hng mt xa thu cua c quan - cung Chi, Nguyn My r rm ban tan v
cac ry, cac du thu... Nguyn My ghe sat vao tai ti, th thao:
"m nay se n mang!" va lic mt y y ngha, sau o a ngon
tay tro ln ming "suyt" mt ting y ve quan Trong. Nha th vi
bai th tnh ni ting "Cuc chia li my o" nay cung co mau trinh
tham ra pht.
Ma nho qua, chc ch lam u t la cy. Khoang 8 gi ti,
nghe mt loat AK n ron ra. Ai ny nhao nhao: "Hng ri! Chc la
nai!". Chi nhp nhm. My pht tnh. Ri 2 anh sach sung, soi en
i. Song... man m vn lng l bung.
Sang 25/4/1971
Sang gp Hng. Anh ngi thp, nho, i mt trng hi kem
nhem. Vy ma anh a bn c hang chuc nai, mang va hang trm
chim, thu nho khac. Noi ti chuyn sn th anh say m lm. Anh
tuyn b: "M sn hn m gai". Qua vy, anh m sn mt cach ky

B TROC

181

la. t co m nao anh ngu tron gic. Co thi ky chi b phai ra quyt
ngh cm anh i sn m bao am sc khoe, ri gi sung, en
cua anh. Vy ma anh len i mn sung, en, bn bng c thu
mi thi.
Nguyn My bn cung vao loai kha. Vao y, anh a ha 2 nai,
mt s mang. Mt hm anh i t Ban xung Nc Ta. Le ra i mt
ngay thi, nhng tri ma to, nc lu tran v lam anh khng qua
sui c. Th la phai ngi co ro bn b sui. i dao soi thu ma
khng co, anh quay lai tang a ngi. Tm i ma nho khng u
che ngi va gui nn t lt tht. Sang sm, i ra ry va gp mt
chu mang nho ang n la sn. My n mt phat, no bt nga, ngap
ngap. Anh b i tm con me song khng co nn mi vac xac con
mang con i. n b sng, khng sao qua c. Nc chy m m,
x a chay luc cuc. My ngi bo gi trn mt tang a, con con mang
th t nm di chn. Ngi mit, khng co cach nao qua. Con
mang chng hi, phnh cng bung. Con My th ngi ga gt, bung
thot lai v oi va them tht. Mai sau, co anh em bn kia i hai rau,
thy anh, mi qung dy du keo My va con mang qua.
La bp u tin a thu v, trai khng to lm nhng m mang.
Tri vn nng nh la. Chiu, ti va Chi ra tram Tuyn i
theo ng dy hung v Bnh nh.
Ma nho vy ma nc sng Tranh cung uc ngu. Li khng
su lm song khng thy ng, vp vao a my cai suyt nga. Vao
tram khi con sm. Anh em trong tram i san xut gn ht, ti mt
mi v.
Ngay 26/4/1971
Ra CK5 i. n v nay mt ni bng bn, kha sang sua, co
nhng cn nha lp la ke kha chng chac.
C ngc sng Tranh ma i mit. Hai bn b sng, cac n v
phat ry rt nhiu.

PHAM VIT LONG

182

Gp ch trc my c gai min Bc mi vao - ngi Vnh Phu.

Qua tht ch nghe giong noi thi a thy mn ri. Giong noi nhe
nhang, thanh thoat ch co con gai qu hng ti mi co. Mt c gai
hn nhin tro chuyn vi chung ti. C khng ep lm nhng
khun mt co nhng net thanh tu, thng minh d mn. Cai ao mau
mn chn hi phai lam ni bt nc da trng cua c. C bao rng c
i ngoai Bc hi thang mt, n tt bn Lao va qua khoi ng 9
trc khi ni nay tr thanh mt trn ln. Chung ti ch rng cac c
i qua chm. Cac chin s anh ng 9 Nam Lao a vao lu ri,
mc du ho i sau cac c. C ci: "Em b st nn mi i chm.
Nhng cach mang min Nam con lu dai, lo g. Nhng em cung
phai c vao nhanh ma phat ry phat nng ch". "ng ch giac ng
iu o sm la tt. Nhng tay a co chai cha? Cm c ra
cha?". C ci. Lu ri mi c nghe cai giong noi, iu ci nhe
nhang ang yu cua nhng c gai min Bc, long thy vui vui.
Tram Thuy nm lin bn ng, nha ca sach se, sang sua. Ch
co 2 giao lin i trc 2 canh, con th i san xut ht.
Chi xach cn cu ra sng cu ca. Ti i be t canh cy lam cui.
Giao lin noi: "Anh be lam g y? n y th chng phai cui om,
nu nng g u".
Ti a cho Mnh - giao lin ngi Ha Ty - mt t bao Qun
i va mt t tranh. Cu ta v ly, ve mng r va oc to ln, ht bai
nay sang bai khac.
Gp mt can b Phu Yn ra Khu hop hi ngh ni dy. Anh a
khoang ngoai 40 tui, nhng chuyn tro rt si ni. Anh c phn
cng lai min Nam, khng tp kt. Sau b l, cui nm 1964 mi
ganh bng ra Bnh nh gia dn bun. Ke ch phat hin, bt giam
anh 3 nm. c tha, anh lai hoat ng va lai b bt, b y ra Cn
ao 3 nm. Khi tha anh, tn Chi trng canh sat noi: "Hin nay
cha bit t tng anh ra sao, nhng chung ti c tha. Bao cho anh
bit, thn nhn anh nhay nui ht ri, ch con v anh nha. Anh
thc s hi cai th phai co hanh ng chng minh cho t tng cua
mnh a qui thun Quc gia, tc la phai bt c Cng san np
Quc gia. Cai o kho y. Ch nu c cu an cung khng c u.

B TROC

183

Con khng, c ln nui ma hoat ng. ng lai pha bon ti, bon ti
cc, ma anh se b git - nu b bt tr lai. Ln nui, mang mu v
theo. Ma khng mang cung c, an ba bon ti khng khung b
u".
Anh tc ci qua ma vn hoat ng cach mang. Con anh i
thoat ly ca, co a i t 15 tui. Hin nay, mt ngi lam qun y s.
Anh noi, nh vy la cung ang mng. Anh tnh trong gia nh anh,
ti nay a co 22 ngi hy sinh.
m, chut pha nh qu. Ba l a treo bng mt si dy ma
chung con leo vao cn bng c.
Ngay 27/4/1971
V khng mun mt thi gian, chung ti i vt tram n
thng tram 8- tram Rng. Vn ngc sng Tranh. n bn, chung
ti re v pha tay trai. Doc sng, ngi ta phat ry tran lan, nao troc
hang dy i, mi ry phai tra c 10-12 ang ging. Co nnhng
tha rung nho, bng lua a vao my, cui xung.
Tri khng nng nhng khng gio, oi ong ong. Leo dc mt
mun t hi.
Ti tram thy nhiu thay i. Ni nay, cach y hn mt nm,
ti a i qua, khng c tp np nh th nay. Tram a c
chuyn vao bai khach gn sui ln. 5 ngi nha xinh xn c dng
di rng gia thoang sang, trn nn rng rai, sach se.
Ngi cua tram toan min Bc, rt vn va vi khach. y la
tram cua nhiu mi ng: Bnh nh, Cng Tum, Quang Nam,
min Bc, nn u loa khach. Khach np gao, rau, tram nu giup.
u loai gao: gao trng Xa hi chu ngha, gao trng ng bng, gao
trng ry, gao o ry.. u loai rau: la lt, la chua, nm.. tt ca nu
chung mt ni ri chia ra theo oan. Canh ch nu khng, cua ai
ny nm mm mui. Ni cm nu ra co my mu sc, ep ta mt
chu hoa. Anh nui la mt ngi rt vn va va thao vat.

PHAM VIT LONG

184

Ngay 28/4/1971
n tram Nha. ng co oan ti a i qua hi 1969, thang 11.
Tram mt khu rng mat me. Nhiu luc gio thc v lam la na
co vao nhau ku xao xao nh ma rao vy.
Cuc sng cua anh em tram thiu thn. n toan sn vi mui,
m chnh. Tram t ngi ma cng vic lai nhiu. t qua xu. c
t bp, chn lai n la lit. Anh tram trng noi rng t khi vao y,
cha bao gi anh c hng mt mnh mt lon sa ca. Giao lin
trn cn c khng phai chu ng ac lit nh ng bng, song
cuc sng lai kham kh gp nhiu ln.
Chut oi pha phach mt cach kinh khung. Chung chay doc,
chay ngang trn san nha, di t, cn nhau ch choe, tranh nhau
gm nhm ba l, rut nghe gao. trnh pha phach cua chung iu
luyn nh xic. Ba l, gao, mc du a c treo ln mt si dy nho,
chung vn tut xung c ma cn. Chung dan n ni co anh gi
tay tum ui, chung mi chu chay.
Ngay 29/4/1971
ng i qua mt vai rng na ri qua toan nhng i lau,
lach, tranh. Nong n la ngi. La tranh ua vang hoc qun top la
nh vo kh.
Tram Bu nm mt khu rng na dc.
Anh Sn mi min Bc vao noi rng gi y co nhiu khai
nim a thay i. Khai nim "sng" tr nn gian d qua. i mt
quang ng bng, mat la sng ri. n mt ba cm khng gh
sn cung sng. Co nhng vic tng chng khng lam ni, vy ma
a lam c. Hi Bc, c nghe i b mt ngay la phat n. Luc mi
i, vn dung u moi bin phap khoa hoc: xung dc i nhanh, bng
i va, ln dc i chm, th ung nhp, vy ma vn mt. Th ma gi
a quen ca, i hang bao nhin ngay ng, mang nng vn thy
nh khng.

B TROC

185

Con heo nai cua tram qua la in hnh v s hy sinh cho con
cai cua nhng bc lam cha lam me. No gy nhom, xng sng va
xng sn g ln, u va ui u nhon hot, ch co hang vu la
cng sa. 9 a con ku nhng x, ui theo me, ht me nga nhao
xung, thi nhau thuc mom vao bung ma bu.
Cung i vi chung ti co oan can b cua lang San (mt danh
cua ban San xut khu), trong o co my ky s thuy li, trng trot.
Anh em ln tn Gia Lai xy dng c s mi cho trng Nng
nghip, vic u tin la phai san xut. Ho cong theo ca ga trng, ga
mai, ga me, ga con. Ti, nghe ho ban bac:
- n, lam sao phai phat ngay c mt ry, tra bp ma n.
- Cng tng tam, ng lam nha vi.
- Cung phai dng cai nha, ly ch chui ra chui vao ch.
- n, phai lin h ch , i gao. Anh nha kim cho mt t
can ra tra vao lam.
- Khng hiu con gao khng. 300 kg ma chuyn thanh bp th
ui.
Nhng ngi u tin t nn mong cho c ngi cua ca tp th
bao gi cung vy, co bit bao mi lo, bao nhiu m bong bong cung
phai g mt luc.
Tram nay phat gao.
Th sau, 30/4/1971
M mt a leo ln mt cai dc thoai thoai dai hn mt gi ng
h. Toan qua rng non, lau lach. C khoang mt gi lai co hang gh
tram lam cho khach ngh. Sang, nong va nng. Tm i ma ct
tht lng b nung mm nhun nh banh cun mi ra khun.

PHAM VIT LONG

186

T trn nhn xung, sng Rin nh mt con trn khng l co

nhng vy bac sang lp lanh xen ln nhng vy xam en qun quai
trn xung thung lung.
Vung ty Sn Ha nay co nhiu ni lam rung. Co nhng tha
ch to bng cai chiu ca nhn. Co ch, ca thung lung la mt canh
ng, khng vung vc nh ngoai Bc, ma vo veo, b xanh um co.
Co nhng am a thu hoach xong, tr lai nhng gc ra. Co am b
han kh ne, lua nghen lai loe hoe nh ma mi cy vy. Co nhng
con mng nho ch bng nhng ranh nc quanh nha, len loi quanh
nhng sn nui. Qua sng Rin bng cu, phai vt qua mt bai a
rng. Tng tang a to nh cai sn ni lin nhau, nong hng hc,
phai chay qua cho nhanh keo tu ro n. Mi hm qua, no bn
oan trn. Cu bc bng my thn cy cau qua 2 tang a ln.
Qua khoi sng ri leo ln mt cai dc thoai thoai, nong rc. Gp
mt anh ngi Thng. Anh mi bon ti ung nc. Chung ti cha
ung ma ngi cho rao m hi. Mt hi sau, anh mi lai bon ti. Anh
noi:
- Ti s cac anh nghi ti nh ngi Re di kia bo thuc c v,
khng dam ung nn ti khng dam mi na.
Anh noi co cai may la b ri mt nn phai co na vao nhau ma
ly la. Anh a bon ti xem cai may la nguyn thuy y: no ch la
mt thanh tre co xe mt ng ranh gia. Dung mt thanh tre
khac co ngang, ma sat sinh ra la. Ti a cho anh chic may la
cua ti.
Chiu, tri hi chuyn qua mu xam en. Gio mat thc v tng
hi. Sau o la ma. n x chiu th ma xi xa.
Tram im la mt tram n, nha xc xch va xa nhau.
Hm nay, ky nim 3 nm ngay ti ri min Bc.
Ngay 1 /5/1 971
n tram Hng cu, tc tram 12. Tri ma dm d, ao at nh
gia thang 10. Mc du co ao ma, ngi vn t sung. Nhng con

B TROC

187

vt ngay nng n di cac lp la rng, nay c dp ngoc u dy,

bu vao cn cng chn. n cm ma lanh run. Chi cun thuc la, bt
may la hoai ma khng chay. Phai che vai ma tum hum ln mi
bt ni. Anh bp vi hi thuc, s iu thuc cha kp chay a tt
ngm mt.
Ngay 2/5/1 971
Ma ao ao sut m n sang. Tra mi hng ln mt chut. Ngh
lai tram nay. Chi xach cn i cu, mt luc c 5 con ca. My anh bn
lang San thy vy ben nhn nhao i cht cn, ru nhau i cu.
Bao, oan lang San, b sn n sng rp ca ngi. Anh xoay u
moi cach cha: xoa du, ra xa phong... kt qua ch lam da o ty
va nga ran ln. Canh tay trai anh sng hup. Ti bao anh xng
mm cai. Th la anh cy cuc xin c t mm cai, lt ht qun ao,
chum chn t mm cai xng. Anh noi hi ham qua va m hi va ra
nh tm. Co le ai by cho anh cach g bn thu nht ma cha khoi
th anh cung lam.
Gn ti, oan khach trong mi ra, v phai qua o. Ho v cui
bc bp trong nha ma nu. Anh tram trng noi: " ngh cac ng
ch dui la. Co g cn nu th mang xung bp" ri ti v cui vt ra
ngoai. Tuy nhin, anh vn bp la chay. My anh khach phn
bua: "V bon ti n mun qua nn mi phai lam th."
- Vng, cac anh n mun. Nhng chung ti ch yu cu cac
anh i n ni v n chn. Ti tram, mi cac anh ct vong ngh.
Chung ti xin phuc vu cac anh y u.
Cu noi tht ch tnh. Vy ma co anh vn noi rt ba:
- Thi, anh v i, ng ng canh na. Chn cm la chung ti
dui la thi. Khng m ga u ma s khuya.
Anh tram trng qua hin, chng noi g ca.

PHAM VIT LONG

188

Tip tuc i. Bui sang, tri ma mt chut ri tanh. Giao lin

bin mt khi chung ti mi kp khoac ba l ln vai. Vy la phai mo
ng ma i. Ai cung ca cm anh giao lin b ma bt.
Qua mt cu bc trn mt sui ln. Thy manh an xuyn vao
thn cu. i ln mt bai trng, thy cy ci ti ta, chay xem. Canh
o la mt cai ma ln, co 3 u. Bit rng cach y t ba tau ro ln
bn y, 3 ngi cht tai ch, 4 ngi b thng.
Qua sng Sa Lo bng thuyn. Dong sng hep, su, di co mt
thac a ln. Nc uc l l.
Ri leo ln mt cai dc cao vi. Ch giao trc nm trn mt
nh nui. Ngi vao ngi o ti hang chuc, noi ci nhn nhao.
Khng bit y thuc a phn nao. Co anh bao y la t Cng
Tum. Co anh cai y la huyn Ba T, tnh Quang Ngai.
C giao lin on chung ti tn la Vit, dong dong cao, khng
ep, song co net hin hu, a nhn. C ngi Quang Ngai, noi nng
cung nghe d thng. Anh em leo dc mt qua, la:
- Tram my c nay ac d, bt anh em leo hoai.
C phn bua:
- Chung em cung mun tram gn, ng bng, nhng ng
t no nh vy, bit lam sao.
Luc giao trc, co anh khach noi ua:
- Nu khng ban giao ti cho tram ngoai, ti quay lai tram c
y.
My chang thanh nin c dp tu:
- Chc lai nh giao lin ri!
C ci, mt ng hng, i mt nhn chm chap, du dang.
Tram 13 nay cung toan n, do c Xun lam tram trng. y
la ngon c u cua nganh Giao lin Qun khu. Tram tai khu rng

B TROC

189

gia thoang, sang, pha di co mt dong sui rng, ep. Nha cua
tram lp tranh, che bng van va co ging hn hoi. Con nha cua
khach th hi ti tm lup sup.
Tram co mt vic t xut: mt ng ch khach b sun lng,
khng i c, hin nm cach tram mt ting ng h. Giao lin i
mn ngi khing, song khng co ngi, v ai cung mt ba, ra ri.
C Thun - y ta - va i trc v, phai ra cng tng, mc vong cho
bnh nhn. Ri c lai v tram ban vi ch em giai quyt ca bnh o:
ra rng cung ngu, chm soc bnh nhn. Th la Thun va Vn vi
vang chun b i. Thun nu xi lanh, sp xp ac, tng, vong,
ng g, lng kh. Ho va tu tt chun b, va dn nhau:
- Mang lng kh cho anh n, keo ti.
- Mang nc na, chc anh khat lm.
- Mang chen cho anh n. Ma thi, n bng np ng g cung
c.
- Nh ct rut nghe gao cho anh, khng chut cn nat mt.
Tri nha nhem, ti ri song khng h thy ho l ve g la ngai
ngn ca, ho ch lo cho bnh nhn.
Vit mi i trc v cung nhao vao bp sa soan cm, nc cho
khach.
Ngay 4/5/1971
Nha ch con 2 giao lin, mt ngi lai phai dn khach ra. Vit
ch Vn, Thun v mi a khach vao. Chung ti i trc, gp
Thun cung mt ng ch b i khing bnh nhn v, Vn cong ba
l. Hai c ru rt:
- Sao cac anh khng ngh lai tram chung em mt ba?

PHAM VIT LONG

190

ng i qua nhng khu rng bng. Ti trc, chung ti tam

bit Vit. C noi t nhng hay nhn -nhn thng va chm rai.
i qua ng 5 - oan nay thuc t Cng Tum. Qua my vung
rung. y cung la, lua u la: la a gt, la va cy, la ang
la ma va co nhng tha rung ang c v.
Tri ang tanh rao bng nhin ma, nh ngi ganh nc
trt nga lam ao nc xung vy. Ri lai tanh. Xong lai ma. Y
nh ngi ta ti rau, ht nc phai i xach thung khac ti tip
y.
Tram 14 - tc tram H - lam nha ca kha xinh xn. Nhng heo
lai qua gy. Trai vi tram im, heo th beo ma nha lai qua op ep.
ung la: "an ng ca nha, an ba ga ln".
m, lanh ngt.
Ngay 5/5/1971
V qua lanh, chu ga trui con cua anh em lang San b cong, ang
hp hi. Mang h la song v hiu, no a cht.
ng i qua nhng khu rung lua, nhng canh rng bng.
Cy y thp, nho, la nho va r n nng, tran lan khp mt t.
Dm ln no phai cn thn keo nga dp mt.
Tram nay cung la tram n. Nha lup sup, dt nat. Heo ui l ca
nn.
Trc khi vao tram phai qua sng Re. Nc sng uc, tri lng
l. Co nhng si dy kt vi nhau bc ngang sng thanh mt cai cu
rt vng.
Chi cu c mt con ca ln khoang na cn va mt s ca con.
Qua la mt tay sat ca.
Chiu, tri ti sm va ma. Nha dt lung tung. Nc tran
qua ranh, t ca nn. Con sui bn canh reo m m.

B TROC

191

Tram ch co Hng, Hoc va Tai - mt cu be 13 tui - nha. Con

th i san xut ht. Hai c i trc hai canh, v lai lo cui nc cho
khach nn nha ca nh vy cung khng ang trach. Cac c hen
rng my thang na, khi chung ti tr lai, nha ca se khac by gi
nhiu.
Ngay 6/5/1971
Hng dn chung ti vao tram trong. C ngi Bnh nh, kha
khoe manh. C khoe gp mt s n min Bc vao va noi:
- Vao y ng vin cac anh min Bc y.
Ti noi:
- Cac c gai min Nam cung ng vin c ch sao.
C ci:
- Cung ng vin c mt phn nho thi.
Tram Lp nm trn t Gia Lai. ng qua nhng khu rng
bng nhng nhiu r cy trn trui. Chiu, lai ma.
Tram nay phat lng thc na gao, na sn. Sn kh mc
thch, nu ln bay mui vi nng nc.
Ngay 7/5/1971
Nghe tin ch can khu vc ong qun cua tnh. Khng ro
ng xa ra sao.
Ngh lai tram mt ngay. y kha lanh.
Ngay 8/5/1971
Lai phai ngh na v phai ch nm tnh hnh ng xa. Co g
bc bi hn phai nm ch th nay. Nhng oan khac i ht. oan
ra Khu, oan ln Gia Lai. Sang ngay tram n ao. Ngi ta tam bit

PHAM VIT LONG

192

nhau, chuc nhau ln ng khoe manh. Ri i ht. Sn tram vng

ngt. Ch con 2 chung ti nm lai, bun nao nao.
Ngay 9/5/1971
Ngh ma lo.
Ngay 10/5/1971
Ti va Chi i lam giup ry ng ch thu kho. Don ry, nng
chang chang. Vac nhng cy ln ra khoi ry. Ngi dnh lo en
nhem.
Ngay 11 /5//1971
i theo oan cua E12 do anh Thun E trng va anh Pha-pho
Chnh uy E-cm u (E: Trung oan).
Gia Lai nay t kha bng bn. Rng tha, cy to. Nhng cy
bach, tung moc xen vi cac loai g khac. Rng rt nhiu hoa thm.
ng phu y mt loai hoa nho, trng, thm ngan ngat nh hoa
nhai. Ong bay vo ve, rm ran khp rng. Con ng th kha rng,
khng nhng u cho xe ap th chuyn tai hang hoa ma con co th
cho t nho chay c.
Mt gi chiu, tri ni ging bao ri trut nc xung ao ao.

TH GIA NH
Ha ni ngay 11/5/1971
Anh Long knh mn!
Hm nay em mi vit th hoi thm sc khoe cua anh, nu
anh khoe th em mng, con chung em vn c khoe ca, hang ngay
hang gi chung em u ngh ti anh va chc trong luc cng tac, luc
ngu anh cung u ngh ti gia nh.

B TROC

193

Anh Long knh mn! K t ngay anh i ti gi a c ba nm

ri y nh. Thi gian tri i nhanh qua. Trong thi gian nay em a
t lp 4 ma ln n lp 7 va by gi em ang n thi ln u lp
8, cung trong thi gian nay anh a sng xa nha va lam vic trong
Nam, ni u song ngon gio cua T quc. Nghe noi anh cng tac
tch cc va c moi ngi yu mn em mng lm. Em mong anh
cng tac tch cc hn na ngay Nam - Bc c sum hop rut
ngn lai, anh c mau chong sum hop vi gia nh.
Tuy nhng suy ngh cua em vit trn y con nng can nhng
em mong rng nhng li noi nay se khng v ch, se tip thm mt
phn sc manh cho anh hoan thanh nhim vu. Em vit th cho anh
sau khi lam xong mt cu hoi s va luc nay a hn 10 gi, va em a
vit ht tt ca nhng suy ngh cua em nn em xin dng but y.
Cui th em chuc anh hoan thanh moi nhim vu c giao pho,
chuc anh lun lun vui ti, khoe manh, lun lac quan, tin tng va
lun lun hoa nha vi ban be va nh anh chuyn li hoi thm cua
em ti cac chu, cac c cung lam vic vi anh.
Em cua anh
Pham Bch Dip.

Ha Ni, ngay 11/5/1971

Anh Long knh mn!
Hm nay me vit th cho anh nn em cung ngi vit th hoi
thm sc khoe cua anh, anh co khoe khng, nu khoe th em mng
lm, con em vn manh khoe va em ang n thi ln lp nm y anh
Long a, Ch Dip, ch Ngoc va em Thuy vn khoe. Cui cung em
chuc anh manh khoe, cng tac tt, em rt mong ngay anh tr v,
sum hop vi gia nh y anh a.
Ngi em ngoan cua anh
Pham Thuy Lan

PHAM VIT LONG

194

Anh Long knh mn

Nhn luc me vit th cho anh, em cung ngi vit th hoi
thm sc khoe cua anh, anh co khoe khng, nu khoe th em mng,
em vn khoe, khi nhn c th anh, gia nh rt mng.
Em ang thi.
Cui th em chuc anh manh khoe cng tac tt va em mong
anh chong hoan thanh nhim vu chong v sum hop cung gia
nh.
Ngi em gai ngoan cua anh
Pham Bch Thuy
Ngay 12/5/1971
Con ng t o trang mt lp nc ma trn mt trn trui.
n cm tra xong, dng lai cu ch Y ngh. Dong sui nay su,
nc uc l l.
Ngay 13/5/1971
Ti, ngh b phn tip nhn vu kh cua Trung oan. ch
phat trin v pha dc Ca Xm. Phai i trinh sat lin lac ln dn
v.
Trung oan trng Thun nm nay 44 tui, ngi tm thc,
da trng treo, mt xng xng. Anh la mt ngi sng rt si ni,
ca trong li noi va hanh ng. Hm u tin dng lai ngh ung luc
tri ma tm ta, anh ly ni lng che ba l ri li gia ma gio ma
vac cy lam nha tng. Sau o, li xung sui thm nc tm ch
anh ca. Chng ngh ngi, anh tha li, thu li vao bui ti, 9, 10
gi m va sang sm. Anh noi: "Mnh phai tn dung trit ngun
li cua thin nhin ma bi dng sc khoe ch!". La mt thu trng
co cn vu, song khng khi nao n ni anh lai ct vong ngh. Anh
lun xc vao vic ma c thuc anh em khac lam cho nhanh chong.

B TROC

195

Sn - cn vu cua anh - tnh tnh hn nhin nhng bp chp, lam

vic ai khai, thng b anh truy lun. Anh nhao bang cu ta:
- Cac anh xem, cuc sng no kh th y, 17 tui i b i,
khng co g bi dng.
Anh mnh danh Sn la "tia chp nhit i" ch giu cai tnh
ai khai, chp nhoang cua sn. Anh bay cho cu ta tng vic mt,
t xu li, p a ly manh chen li ti vic ct nha tng.
Nhiu khi Sn lam lung tung qua, anh ging ly dung cu ma lam
va ch trach:
- Cu lam nh tiu t san hoc sinh. Cu chin binh ma khng
bit rut kinh nghim a?
Trong nhiu vn , anh thng truy Sn, bt cu ta phn tch,
bin lun. Anh phan i cai li m , bung xui, khng to thai
dt khoat trc cng vic. Anh thng bao Sn:
- Nu thy iu g khng ung th phai u tranh. Vi thu
trng cung phai u tranh. Co cht cung phai u tranh.
Anh noi vi ti:
- Can b ma l m th cht. Hoa bnh lp lai th lp thng Sn
la can b ch ai. Phai lam cho hn chu ren luyn mi c.
Anh hay dung ch "ba trn" ch nhng ngi lam by ba.
Anh quen goi cp di cua mnh la "ban chin u". Anh rt hay
tm s. Vai vac ba l nng, chn bc thon thot, ming anh hao
hng k u moi chuyn, c bit la nhng chuyn chin u.
Sn nm nay 23 tui, cao, en. Cu ta sng t suy ngh, noi
nng bp chp. T "bua b" c cu ta dung vao moi ch: "ret bua
b", "ca nhiu bua b", "cui t bua b"... Hm ngh cu ch Y, cu
ta khoe bit cu ca kiu Nam B va ca kiu Bc B. Nhng cu ta
cu khng c con ca nao ma con b mc li cu trong hang. Cu

PHAM VIT LONG

196

ta li xung sui nhng khng ln, c ng khom lng, chui u

xung nc ma mo. Anh Thun ci ha ha:
- Cac ng xem thng Sn cu kiu Nam B y, khu khng t
ma t u gi. Cu dc ca, ln lng mnh ma nng.
m, ti ang ngu say th thy co ngi tum ly lng vong git
git:
- Dy n chao!
M mt thy Qun ang ng cui vong, bm en goi.
Sang bn nha a thy anh em quy qun bn ni chao ln.
Canh o la mt con chn a sach lng va mt con khac a b xe mt
na di thn.
Ngay 14/5/1971
V khng chuyn c gao ln, y n toan sn. Thc ra tai
y co rt nhiu gao, nhng la gao danh cho tn binh nn khng
ai c ung n. Sang, 5 ngi i mot sn, khoang mi mt gi
v, mang theo 5 gui sn nng vi nhng cu mp map.
Ngay 15/5/1971
Luc ngu dy a thy anh em treo mt con cheo trn dan bp.
Cheo ging mang nhng nho hn nhiu, c bit co b chn cao va
rt nho. Tht cheo mm, thm ngot nh tht ga.
ang n cm th co mt oan b i vao. Anh Thun va cac anh
em khac u phn khi on oan. o la ngi cua n v anh. Ni
cn i qua, ch a rut. Ngay mai, chung ti se ln ng.
My cu v binh quay ra lt sn, mai ly bt lam banh n
ng.

B TROC

197

Ti, Vn va i en ra khoi nha a n sung, sau o xach v

mt con meo rng. Con meo m nhach, bung lep kep, chc nh vao
kim ga.
Luc sau, Tn keo v mt con t t to xu, phai nng ti 5 kg.
Trong nay, moi ngi goi t t la con trut. Loai ng vt nay co vy
cng, xp lp khp t u ti ui, khi b ung n lin nm cun
tron. Li t v b ng o lam hai chung gh gm. Tht t t n ngot
va mm.
Ngay 16/5/1971
Gn ti mi vt sng Cn. Dong sng nng nhng ln nhn
nhng a, li kha cht vt. Tnh hnh bn kia b cung im, khng co
ch.
Ngay 17/5/1971
t chn ln t Bnh nh. Ln dc kha cao. ng y du
bom an, vo hp va thnh thoang lai gp du tch cua mt phuc
kch cua ch. nh Ta Mat b bom My dung mn pha, tin ngang
tt ca cy ci thanh mt bai trng.
Ngay 18/5/1971
Leo ln nh cao 980. Pha di la qun ly Vnh Thanh - ni y
ch tam chim. Ca qun nm trong mt thung lung dai va rng. T
trn nui nhn xung thy qun ly nm trong mt hnh ch nht,
quanh co hang rao ngn thanh my lp. Co nhng con ng o loi.
Ln nht la con ng 19. T y xung o theo ng chim bay
ch co 3km.
Ngay 19/5/1971
V ti "qun 2". y la mt vung nui a, rng tha. Nhng
tang a to bng cai nha chen ln nhau. Co nhiu hang, len rng co
th c. Nhng ngi nha nho, lp va che bng nhng bao cng s
cua bon Pc Chung Hy nep bn cac len a. Thoang sang va nong

PHAM VIT LONG

198

nc. Quanh nha, anh em trng nhiu da, a ra trai nhng nho va
cn ci. Gn khu vc nha la ry bp xanh tt.
Gp anh hung Bui c Sn y. Sn 23 tui, ngi nho be,
toc tha, manh, khun mt xng xng, i mt mt m, sang, i
lng may tha nhng sc. Anh noi nng t tn, hay ci. Vy ma
trong chin u, anh la mt c cng nhanh nh soc, tng nhiu
trn lam ke ch tht in bat ao. Qua chuyn tro vi Sn va mt
s chin s, ti c bit tm ly cua nhng anh lnh mi: sau trn
chin u u tin v, anh nao cung khoe mnh suyt cht, tng
rng mnh mui ac lit nht.
m ngu trong len a. Nghe nc lun roc rach trong ke a
di lng.
Ngay 20/5/1971
Nha cua tiu ban Tuyn hun lp toan bng bao cng s. Hn
mt na la nha, gn mt na pha trong khoet su vao long nui
thanh mt cai hm chc chn. Co ban gh bng van hn hoi. Van
ly t cac hom vu kh cua ch vt lai. Cn nha nho nhng gon ghe,
xinh xn.
Lam vic vi Sn. Anh nh lai tng chng ng phn u cua
mnh, song k lai no bng mt giong rt bnh than va din at nh
mt cng vic qua bnh thng, n gian.
Ngay 21 - 25/5/1971
Ca E b ang tp trung vao cng tac cong gao. Phai chuyn
my tn gao v d tr. Ngay nao cung co ngi i cong gao. Ting
ong hom lam kho vang ln ch chat.
Sn cung hay tan gu. Tan tao lao thin , tan chuyn v
ngi khac th cu ta rt hng. Nhng khi noi n mnh th cu ta
ngp ngng, nhat gng, bun te n st rut. Ti phai gp cac anh
em khac hoi chuyn v cu ta.

B TROC

199

Sang ai i 71 gp Siu. Anh vao Nam t nm 1965, la ai

i trng cua Sn t trc. Anh ngi Nam Ha, voc ngi va
phai, tnh tnh v vp ci m. Anh k chuyn v Sn rt say sa,
cung cp cho ti nhiu chi tit tt.
Ngay 29/5/1971
Trung oan cho mt lin lac dn chung ti qua Tnh uy. i
c mt hi lai gp nh va Su, hai phong vin quay phim. Hai
anh cho bit ch a qun dc Phu N, vy la tc ng.
Chung ti quyt nh nhp vao oan cua 2 ngi. Cu lin lac
c "tha", loang mt cai a bin mt.
Chung ti v M6. Ti, ngh lai mt lang ng bao. Lang nay
nm mt sn nui, nup bn cac vach a hoc chui trong nhng
len a. Co chng vai ba chuc ngi. y phu n rt khoe, nht la
nhng c gai ang ln, tre con kha bu bm, khau khnh.
Ti ngh nha anh Kha. Anh noi ting Kinh rt thao, k
chuyn hay. Anh noi rng hi bon S oan 4 My con y, chung
can lun. Thu thoc v trong hang, trong kho, chung t sach. Ch
co m (sn) n thi. Co khi b chung bao quanh, nm trong am m
non sut 3 ngay m, khng n, khng ung. Co khi trn trong
hang, tre nho khoc phai bt ming sut, v th ma chung au lun,
m nhom. Nhng, m vn bam t ma san xut. Anh noi: "Co cht
cung cht trn ry, bn gc m". Du kch lun bam anh ch. Co
hm anh va 2 du kch khac bo vao tn sn bay da chin cua chung,
thy chung ang ngi anh bai, Kh noi: " mnh bn trc, hi
gi mnh cha c bn My" va bn mt phat CKC lam thng My
bt nga. Anh em bn vao tip, git cht mt s, s con lai la o ran
tri. Hm sau, sang sm chung a goi trc thng n vt i. Bo ln
thy mau ong thanh vung. Con hp tha h lm ma n. Hi o
ng bao lm ca kho, ct n dn. Sung AR15 cung nhiu.
Nha co c be Ma chng 16 tui tnh tnh nh nhanh hay ci.

PHAM VIT LONG

200

Sang 30/5/1971
Sut ngay qua, ti qua va sang nay ch cho Mranh qun, trc
thng bn, phao cu ti vung Bai Tranh, Sui Queo. Nghe noi
chung qun chn khu, b ta anh au nn chung phan ng d.
ng trn mom a y nhn ro trc thng ha canh, qun b chay
lc nhc - y ti o i b chng mt gi ng h.
Anh Kha noi rng y bom an thng di xung. Co ln B52
di gn, lu nho cht ngt mt luc mi tnh dy.
Qua tra, chung ti theo Lm - mt du kch ngi nho, chc qua "m" (cach goi cua dng bao ch mt xom nho) bn kia nui. i
theo kiu xuyn sn, toan chui ruc trong gai goc, lau lach va leo
treo trn nhng tang a to tng. Lm nhay nh soc trn cac tang
a. Gn n ch bng qua ng hanh lang, cach ch ch qun
hm qua chng na gi ng h, Lm bao chung ti dng lai i sau.
Anh thao dep ct vao tht lng ri tin ln trc thn trong, u
nghing qua, nghing lai nghe ngong, xem xet, sau o mi vy
chung ti tin theo. Vt dc, tin theo mt vung nhiu hang a
ln. ng bao y khng lam nha ca g ma gac sap trong hang
ly ch n . Vung nay hin nay ang phat ry ch cha t ry
nao ca. Co nhng ry u u, da ln, my nai chui trn cy a
chn vang ng, b chn n my trai.
ng bao vung nay bit dt vai - dt rt thu cng, vi khung
ci nho bng tre, g. San phm la nhng tm vai dai, nho, co pha
mau sc kha nha ni vao vay cho ep. Con khn cua ng bao
kha hay, dai, mau en, co gn nhng chui hat cm, khi i ln
ging cai mu Ca l nhng lai co mt giai qun tron pha sau nh
bui toc. Thanh nin rt thch anh an - loai an lam bng ng
na, mt u uc l, xo cy qua ct dy, mt u ni vi mt qua
bu, co t 8 n 12 dy, m thanh khng phong phu lm nhng
nghe dp du, rn ra.
Ngay 31 /5/1971
lai y mt ngay. Bui chiu, ba con t bn canh mi sang
. Ba con bao anh em n gn bn ma khng sang thm ba con la

B TROC

201

khng c. Khi chung ti qua th ba con a nu sn mt ni sn.

Mt ng gia tip chung ti, mi chung ti n sn.
ng bao vung nay u thuc dn tc Bana, rt n cn, chm
soc chung ti. Ngay 1/6/1971
Sang, ba con nu cho chung ti n sm chung ti i. Mc du
ba con n nhiu sn, rt t gao nhng vn nu cho chung ti nhiu
gao, t sn. Khi chung ti i, ba con gop gao cho chung ti mang theo
n ng. Mt ng gia mang cho chung ti mt lon mui va bao: "Ti
nghip cac chau xa n, khng co g cho cac chau n, cac chau cm
t mui n ng". Hanh ng y khin chung ti v cung cam
ng. Tt nhin chung ti khng dam nhn s mui o v bit rng
ng bao rt thiu mui.
Khi i qua "m" cua anh Ninh, ba con cung mang gao, mui
ra ung h. ng bao noi mai, chung ti anh nhn gao.
Ninh la mt du kch nho be, xng xng, en, rn chc, co mai
toc en, qun, ngn. Anh lui trong rng nhanh thon thot. Anh a
tng bo vao phuc kch cua My ly bi ng va sung. Khu AR15
mang theo la chin li phm cua ln y. Ninh dn chung ti xuyn
rng qua M3. ng nho, cheo leo, chui ruc nhiu, co tranh ca nat
2 ng tay, bng lau rung y ngi, rm v cung. Xung sng Queo
phai tm git ri mi tip tuc i c.
Chiu a M3. Co nhiu hang c.
Ngay 2/6/1 971
V ti ban Tuyn hun. Ni y cung la rng nui, hang len.
Ca khu ket nn cuc sng kh khan. Gao t, phai n tit
kim, gh thm sn. Tuy nhin, so vi Khu vn ti hn nhiu v co
mm cai, u phng va mt lon ri gao mt ngay.
T Ngay 14/6/1971
Phai don nha sang chung vi ban Binh vn. Dng tng tam.
Tri lai ma sm sp. Mi bay ra dy c, bu khp ngi, rt
kho chu. Cht chi, t at.

PHAM VIT LONG

202

Chung ti d hi ngh do Tnh uy t chc v trin khai cng tac

ni dy. Tinh thn chung la phai bam sat dn, phat ng phong
trao ni dy, kt hp vi tn cng vu trang, m rng vung giai
phong. D hi ngh co can b cac xa trong tnh, hu ht con rt tre.
Cac anh ban Tuyn hun noi vi ti rng cuc chin u di
ng bng rt khc lit, can b hy sinh lin tuc, do o him co can
b ln tui. Nhiu khi, qua mt ky hi ngh, n hi ngh sau, a
gp ti gn mt na la can b mi. S b thay, hu ht a hy sinh,
ch rt t c rut ln tnh va hoa hon mi co ke phan bi.
Anh Toan, Pho B th Tnh uy, hng dn thao lun: Phai
ng trn v tr cua ngi cach mang trit ma anh gia tnh
hnh ch - ta. Phai co quan im thc tin. Khng nhn chung
chung ma phai nhn rt cu th: m mu, thu oan, lc lng ch.
La can b c s, cang phai thy ro ch nao ch manh, yu? anh
gia qun chung cung vy, khng th chung chung, v ua ca nm.
Anh Toan gi y my im hi ngh chu y v cach anh gia
ch - ta nh sau: Hin con lung tung v anh gia ch manh, ch
yu cua ch. Noi chung, nhn chung th thy ch yu, nhng nhn
xa mnh lai thy ch manh. ch yu, nhng qua tan bao, do vy,
kho a qun chung ln hanh ng.
Cac ai biu d hi ngh phat biu rt si ni. Ti ghi lai my y
kin nh sau:
- ng ch Tin, xa My Li huyn Phu My: ch a phng
ti nhiu, co manh, nhng ch manh khi ta khng anh. Khi ta
anh, chung rt hoang mang, bo chay. Du kch t, anh nho, nhng
ch cung hoang s. Do o kt lun ch rt yu.
- ng ch Bnh, xa Cat Khanh huyn Phu Cat: ch yu ro
rang. Cu th Tng Lm: ch ng, nhng yu ca v t tng va
t chc, ni b mu thun, thua qun chung, ta n sung la bo chay.
S d chung con vnh vang, kch bac v ta hoat ng yu. Co ba ch
co 2 ngi anh vai qua lu an ma ch cung chay, nhng sau o
lai khng co ai anh chung na.

B TROC

203

- ng ch Hng, huyn Tuy Phc: Nhn v hin tng, thy

ch ng, bn trong cai cy gian ip, thu oan thm him, gy
cho ta nhng kho khn nht nh. Nhng o ch la tam thi. Qua
hoat ng cua ta, l ra nhng mt yu cua ch - yu v tinh thn,
mu thun ni b, khng tin nhau. Trong s ch, phn ln la tiu
cc, lng chng, t tn ngoan c - bon nay b c lp. Cung phai thy
mt manh cua ch, qua o ma canh giac.
- ng ch Vui, huyn An Nhn: Hin nay Bao An la bon da
man tan bao nht. Chung ch anh p ch khng xet hoi qun
chung. ch cung rt nham him, dung chin tranh tm ly, dung
ip ngm pha hoai ta. T ch co 26 trung i Dn v, nay chung
a co 67 trung i - chung a thc hin c m mu n qun, bt
lnh. ch d nh n cui nm 1970 bnh nh xong An Nhn, va
a tin hanh bnh nh Nhn My u tin, nhng n nay vn
khng thc hin c. Chung phai giai tan toan b mi mt oan
Bnh nh, tng cng lc lng canh sat, chng to chung khng
con la m c dn na. a n luc qun chung ni dy. Bon ac n
chay dat, ca thang khng dam v, do vy th km kep cua ch b
long. Bon Bao an tuy con hung hng, tan bao, nhng khng dam
bung ra nh trc. Tuy vy, s tan bao rt t, phn ng la lung
chng. V du Nhn Hu co 7 trung i Bao an nhng khng hoat
dng g.
- ng ch Thanh, huyn Phu My: ch con manh: qun s con
ng, phng tin chin tranh con kha (con nguyn 45 trung i
Dn v, tng thm 3 trung i thanh nin chin u thanh 28
trung i). ch yu v t tng, t chc, gia trn va di mu
thun, khi b anh th manh trn trn chay, manh di di chay.
Dn v, Phong v dn s t chc long leo, bt tun lnh. Manh la
tam thi, yu la c ban. V du: mi y ch co 6 du kch, chia lam 3
t anh cung lam cho mt tiu oan cung 24 tn Tham bao phai
chay tan loan.
- ng ch Lam, huyn Phu Cat: ch ng, nhng b phn hoa,
nhiu ngi b ep buc, a s la nng dn. ch gian ac, nham
him, lun tm ch yu cua ta ma anh pha. Tuy vy, chung rt s
bao lc qun chung.

PHAM VIT LONG

204

Tng kt hi ngh, anh Toan nu nhng vn c ban nh sau:

Thy ro m mu ch v cung xao quyt. Lc lng km kep
nhn dn chu yu la ac n trong nguy qun, nguy quyn. ch con
manh v vu kh, qun s, thu oan tan bao, nham him, nhng a
l ro nhiu mt yu c ban: hp, khng c long dn, yu v
chnh tr, b c lp.
Chung ta cha sat, cha hiu ro tm t, nguyn vong cua qun
chung; anh gia qun chung gia nh cach mang khng ung, co luc
nghi ng, thm ch co ni vi pham chnh sach i vi gia nh cach
mang.
a nhn thc ro hn v qun chung: ch bt lnh nhiu, do o
gia nh bnh s nguy rt ng. S gia nh o kh v ch, m mi
hn thu vi ch, nhiu gia nh mun tham gia cach mang. Nu
vn ng qun chung ni dy ma khng i vao nhng gia nh binh
s nguy th khng c. Do vy, phai chu y ca nhng gia nh binh
s nguy. Mt tch cc cua qun chung la c ban: Lun lun i lp
v ke thu. Cm thu ch su sc. Ngay trong vung ch kep, s
lanh ao cua ta t, qun chung vn ni dy pha n bt, anh My.
Quan h gia qun chung vi ang rt gn bo, qun chung lun
lun tin ang. Bt c ngi cach mang nao cung phai hiu qun
chung, tin qun chung, gn bo vi qun chung, nu tach ri qun
chung se cht kh nh cy mt r. Kha nng bao lc vu trang cua
qun chung sp n con manh hn nhiu hin nay.
Trn c s nhn thc mi, a tin hn kha nng dit ac, pha
km, gianh quyn lam chu, tin hn bao lc cua qun chung.
Anh Toan nhn manh v hng ch ao sp ti cua Tnh uy:
Phai theo doi sat ch, hiu ro ch anh ch. Qua trnh anh
bai m mu bnh nh nng thn cua ch la qua trnh tn cng lin
tuc va toan din. Phai kt hp gia thng xuyn tn cng va cac
cao im tn cng. Tn cng toan din, ca chnh tr, qun s, kinh
t, vn hoa - t tng. Tn cng va chng phan kch phai gn cht
vi nhau. Cach tn cng tt nht, quyt nh thng li, la dung bao
lc cua qun chung. Tt nhin phai kt hp tt lc lng qun s -

B TROC

205

o la yu t quan trong. Phai kt hp cht che gia tin cng qun

s va ni dy cua qun chung, tn cng bng 3 mui giap cng,
chng moi biu hin y lai qun s n thun. Tn cng gn lin vi
lam ra ac n nguy qun nguy quyn, do vy phai y manh cng tac
binh vn, khng nhng vn ng binh s ch, ma phai vn ng ca
vao hang ngu nguy quyn. Tn cng phai nhm ung i tng, v
sc ta khng th lam tran lan c. V du: tp trung dit ac n u
so - quan trong nht la cht lng tng tn ch b ta dit. Tn cng
vao nhng muc tiu ma qun chung bc xuc nht, nh bt lnh, dn
dn. Phai tru bam, xy dng lc lng, lam cng tac t tng. Mt
c s oc coi la a lam chu phai at 5 tiu chun: Lc lng ch
tan ra. Qun chung c phat ng. Qun chung co thc lc 3 mui
giap cng. Qun chung chu s ch ao cua ang. ng vin c
nhn tai vt lc.
Anh Toan khai quat 5 vn c ban la: Tru bam. Phat ng
qun chung. Xy dng thc lc. Ba mui giap cng. T chc, ch huy,
ch ao. 4 muc tiu la: Dit ac, gianh quyn lam chu tai ch, nhanh
chong xy dng lc lng. Nm vng thi c, ni dy thng xuyn,
trong im, bc cht nh n, a dn v, tao c s san xut. Ni
dy lin mang. Chng phan kch.
Tranh thu nhng luc ngh cua hi ngh, ti gp g cac ng ch
can b xa, hoi va ghi chep c kha nhiu chuyn v tn cng, ni
dy, nhng gng dit ac, pha km... Ti rt quan tm n vic
anh gia ke ch: T u thang 5, chung bt u "Bnh nh mi" vn bng thu oan tam giac chin nhng thm c hn: Dung phn
i nho bung ra, co khi dung may bay tp kch bt ng vao v tr
cua ta. Dung canh sat (da chin va c bit) lam xung kch trong
bnh nh mi - mi xa co mt phn chi canh sat 15 tn. Phat trin
manh gian ip trong qun chung, qua o phat hin c s cach
mang, khng ch, uy hip, giao nhim vu, anh vao ha tng c s
cach mang, v hiu hoa c s ta. n qun bt lnh. C ng hoa lc
lng Bao an. Co khi n thng t Phong v dn s (nh du kch
cua ta) ln Cng hoa (nh b i chu lc cua ta). ng vin lnh i
bt thanh nin: n v nao bt c 10 - 15 thanh nin b sung vao
lnh th khng phai i Ty nguyn. Bao an a tr thanh lc lng
nong ct chu yu a phng thc hin bnh nh mi. Qun s

PHAM VIT LONG

206

bon Bao an y u hn, sung sc hn, tinh thn kha hn bon Cng
hoa, Dn v. Chn hanh lang, ca khu cua ta. Rai cht c tan
pha mua mang vung nui. Tng cng v vet, cp boc nng
thn. Tng thu thanh th...
Ti t nhu phai khai thac c tai liu vit tin, bai chng lai
nhng thu oan trn y cua ch.
Chia tay cac ng ch, hen gp nhau ng bng.
Ti tranh thu thi gian vit bai v anh hung Bui c Sn va
nh Thin - t trng t in ai cua Ban Tuyn hun tnh - chuyn
v Khu.
Nhng trn chin u xut sc cua anh hung Bui c Sn
Trung i trng Minh dn v trung i 1 mt thanh nin gay
go. Anh em xum lai thm hoi:
- Sao, tn binh ha?
- V lam lin lac c ch?
- Nay, ng tng nhe, mt tay chin u c y. C nhn i
mt sang, nhn cai dang lanh li cua cu ta ma xem!
Noi vy, nhng thy Sn nho yu qua, anh em trong trung i
chng Sn lam vic g ca. Con Sn, cu ta cung khng chu ngi
yn, Sn xin v n v chu lc nay co phai la c chiu chung
u? M c c tham gia nhng trn anh ln, dit tht nhiu
ch c chay bong trong long ngi thanh nin 18 tui y. Sn mo
mm xem t khu CKC n qua lu an chay. Vu kh cua tui ch,
Sn khng la g, v hi du kch, Sn a dung hoai ri. Nhng vu
kh cua ta th Sn cha quen. Sn nn n anh em ch cho cach ln
an, chnh sung, ling lu an chay... Tra nao Sn cung cm cui
thao, lp, ngm, chnh.

B TROC

207

Sau khi Sn v c 3 ngay th n v bc vao trn chin u

quyt lit vi bon khng vn My. Hm y, mi sm tinh m, ch a
cho may bay ln bn pha vung ch Cat. n v a sn sang cng
s ch chung. Xin mai, Sn mi c anh Minh giao cho khu CKC
va my qua lu an. Nhng anh dn do rt cn thn.
- C theo sat anh, chu Sn nhe!
- Da! - Sn ngoan ngoan tra li va ngc mt nhn ln bu tri
xanh lng lng. Trn o, gi y khng ch co my trng va nng
vang, ma con co nhng cai bong en ngom cua by trc thng My.
Chung xa xung rt thp. Dai t cat mn ma trng xoa bng cun
thc ln. Khng gian chm ngp trong bui cat vang khe, khoi bom
an en c. Nhng cy da, phi lao on mnh sat t, qun quai,
nga nghing. Sn dn ngi khoi cng s, nhn chm chm vao
trang cat, mt khng chp. Hang chuc chic may bay ang sa
xung, chong chong xoay tt. Bng co cai tut hng xung, co cai t
ngt vot ln cao. Nhng thng My va ri khoi may bay cum lai, bo
xoai trn cat. Ci va ai lin cua ta b tr t xa na an ti tp vao
gia i hnh chung.
- Xut kch! Xung phong!
Sn bt dy, phc khoi cng s, lao i trong ting ho reo cua
dng i. Thy mt thng My ang thu mnh gia am cat bui, Sn
thc ti nh mt cn lc.
- oang! Khu CKC n anh gon. Thng My dy dy. Sn nhao
ti, m ngp li l vao cai lng ngc o i cua no ri nhanh chong
rut ra, vot ui theo nhng thng My khac, nn tng phat an chc
chn...
n v tam rut v cng s. Lu may bay ch b anh bt ng,
vot ca ln, bo lai xac ng bon ngn ngang trn trang cat. Anh Minh
v vai Sn:
- Chu anh kha lm!
Sn gt gt u, song lai cn cn mi, mt chm chm nhn ra
trang cat. Ngh lai "hip" va ri, Sn bc qua: "Anh em co AK,

PHAM VIT LONG

208

chc quat c nhiu ch lm. Mnh bn CKC op, dit cha u

chuc thng, t qua!"
- Xung phong!
Sn lai lao nh bay v pha trang cat. Trc mt Sn ch thy
mt mau vang ln mau xam en va l l thn hnh to ln cua mt
chic bay ln thng ang ha xung. No xung dn, xung dn, sp
sat t ri. Canh ca gia thn no m trng hc, nhn nhao nhng
thng lnh. Sn lao thng ti trc ca chic may bay, vung tay.
- m! Mt tia chp loe ln gia am khoi mu mt, kem theo mt
ting n d di. Ting n lai lam bung ln mt ngon la hng hc
phu kn ca chic may bay. Sn thoang ci, ri lai xach sung lao
ln, tm dit nhng tn khac...
***
Cuc chin u si ni c cun hut Sn i. Bc chn ngi
chin s Giai phong a i qua bit bao lang xom cua min Trung rc
la, tm dit qun thu. Hm nay, Sn lai cung ng i tr v chin
u ngay trn t Bnh nh, qu hng anh.
Mt bui chiu m a, Sn, Hoai ra a Ban ngi nhn v pha
ng bng. Hoai ngi cung huyn Hoai Nhn vi Sn. Hai anh em
thn nhau nh hnh vi bong. Sn, Hoai ngi k bn nhau, au au
nhn v qu hng. Lang Phung Du thn thng cua Sn o. Ngay
xa, ni y rp bong da, nhn t xa n ch thy bao la bat ngat
mt mu xanh hin hoa. Mau xanh cua rung vn ni lin vi mau
xanh cua bin ca trai rng ti tn chn tri. Sn nm cht tay Hoai,
long qun au. Mau xanh y gi y u con nguyn ven na.
Khp ni chi cht nhng vt bom an o loi. Nhiu cy da, phi lao
cut ngon choc thng ln tri xanh cai thn hnh ti ta, gy guc.
Ngay trn nn lang cu cua anh, t b cay ui tung ln, o quach.
Mt cai s My l lng nm nghu nghn ngay trn khu nha cu cua
Sn, nhc nhi gia mt Sn nh mt cai gai, quanh o la n bt,
l ct, rao vi. Sn ch v pha go u noi vi Hoai:

B TROC

209

- Nha tao ch cach o 500 met thi mi a. Khng bit gi y ba

gia ra sao. ng gia b tui hn bt y ra Cn ao cung bit tch...
Hoai nhn Sn thn thit:
- Nh nha lm ne? Tao cung nh qua mi i! Trn nay hai thng
phai anh cho ngon nhen.
Sn thy co ban tay ai t nhe ln vai. Quay lai a thy ai i
trng Siu, chnh tr vin Hp ng o t luc nao. Hai anh ngi
xung, ba vai Hoai va Sn.
- Sao, hai a sp c anh ch ngay trn qu hng, co vui
khng?
- Da, vui lm anh!
- Bon ta giao c nhe: chuyn nay anh tan go u, giai phong xa
thng Sn, xong se giai phong lun xa thng Hoai, c ch?
Giong noi si ni cua hai anh lam Hoai va Sn mi thoang bun
v chanh nh qu hng, bng vui ln. Bn ban tay sit cht, bn
i mt nhn thng vao nhau, sang ln: chung ta se chin u quet
sach qun gic, giai phong qu hng, giai phong min Nam.
... Hm nay a la ngay 8 thang 1 ri. Mua xun mi lai n.
Mua Xun gi nh nhng ngay tng tn cng si ni. m nay, n
v Sn hanh qun i anh v tr go u. Ma xun rc nhe. Gio xun
mn man da tht nhng chin s Giai phong. n v cua Sn a n
v tr tp kt va ang chun b tip cn v tr ch. Sau nhng ngay
trc tip i iu tra, lun vao tn ch huy s ch, hm nay vi
cng v trung i trng, Sn xung phong lam mui trng mui chu
yu. Nhng ngi chin s Giai phong ang tin sat vao tim ke thu.
Sn bo trc tin. Anh dan mnh trn t qu hng, nhoai ti. t
pha soi lm chm lam da tht anh rm mau. Nhng nhng giot ma
xun thm m trn mt t mat ri lai lam Sn thy tht d
chu. Anh em vn tin vao mt cach m nhe, nhanh chong. a qua
bn lp rao ri. Trn tri, thnh thoang lai bung ln mt phat phao

PHAM VIT LONG

210

sang. n ch cht hin ln nht nhat di anh sang vang vot.

"Mui" cua Sn dng lai trc lp rao th 5. Thng lnh gac ang i
ti, i lui ngay trc ca m. Chic en pin cua no lia qua lia lai
nh mt con thu d. Mui sung AK cua Sn cung r i r lai theo
bong no, sn sang nha an. Anh en lai lt ti, roi gia i hnh
cua anh em ri phut tt. Thng gic chc phat hin ra qun ta, tt
en nh bn. Nhng khu AK cua Sn a n hai phat ron tan.
Thng ch va nga vt xung. Sn a vot qua lp rao, ap ln xac
hn, phc vao khu trung tm.
- m! m! m!
Ba qua thu phao t tay Sn phong vot vao nha ch huy va cum
in ai, n vang. Bon ch trong nha a cht rui, a b thng
ku nh bo rng. Hai tn gic vng ra khoi nha, la ch choe. Sn
nhao ti nn cho mi a mt bang sung, chung cm lng.
Sau phut bang hoang, chic l ct gn ch huy s choang dy,
khac an ra pha ca m. Anh em b can lai trc lan an o l, day
c. Sn ang tung hoanh gia trung tm, thoang nhn thy lan
an ac him y, ben vong lai pha sau, xap thng ti l ct, dng
cho no mt trai thu phao. Khu ai lin cm bt. B i ta ao ao
xng ln. Nhng tia chp thu phao nhoang ln khp ni, tin su
vao gia cn c ch, keo theo nhng ting n d di, bung ln
nhng khi la khng l, thiu rui qun ch. Sn thet ln:
- B40 ln ngay!
Thinh xach B40 ti. Sn ch v pha mt ngi nha ln nm su
pha sau khu ch huy:
- Kho an y, cho no mt phat!
"Bnh!"- Qua an lao vut ln, keo theo mt lung la ln, m
sm vao ngi nha, bung ra mt chum hoa cai rc r. Kho an rung
mnh, chay phc ln, n loan xa.

B TROC

211

Bon ch trong cac nha, l ct b anh cht nm la lit. Nhng

tn sng sot x nhau nhay xung giao thng hao, chay v pha hm
ngm. Sn c chay doc theo b hao, bn nhng loat AK khin nhiu
a nga guc xung, xac e ln nhau.
15 phut tri qua. Anh em a anh ht thu phao, lu an. Bon
ch a b dit gn ht, ch con mt cum di hm ngm. Sn ra
lnh cho anh em rut. Con anh th chay i kim vu kh cua bon ch
dit nt chung. Chay ti ca m gp Hp, Sn vi bao bao:
- Hin gi ch con mt cum qun hm ngm. ngh anh dn
anh em ra, ti vao anh lun.
Hp a thu phao, lu an va chai chay cho Sn, hoi:
- Co cn ngi phi hp khng?
- Bao cao, ch con mt cum ch, ti dit c.
Sn tra li ri lao vut i. Mt qua phao sang t n bon My tn
xa ht hoang vut ln, n buc, treo l lng trn u Sn. Bong Sn
thp thoang gia nhng ngi nha, l ct ch nat, chay rng rc.
Sn lao ti pha hm ngm. Bon ch ang chen ln nhau pha
ming hm. Anh nghin rng, ling v o mt qua thu phao, mt
qua lu an. Bon ch rap xung, rn la. Nhng ting ku quai
g nh cua ma quy t a nguc phat ln vy. Sn thoang ngh:
"Khng n thua, hm su ti 7 met, dai 100 met, ng trn anh
khng c gon. Phai chui xung anh". Khng bon ch kp ruc
su vao trong, Sn nhay ai xung. Thch! Thch! Mt bc. Hai
bc... Sn lot thom vao gia cai ming hm en ngom. Long hm ti
om, ch nghe bon ch rn r, la hoang di o. Sn khom ngi
nm cht trai thu phao va chai chay, ling v gia ch n ao nht
ri vot ln.
- Ung!
Ting n m vang trong long t. Mt lung la xanh phut ra
ming hm. Mt lung gio manh thc ln. Sn va nhoi ln khoi

PHAM VIT LONG

212

mt t, chn con thong di ming hm, lin b gio ht tung ln;

sc manh gh gm cua lung gio lam Sn vng ra xa 7,8 met, nm
song soai bn ct c n ch. Sn ch thoang nhn thy lung la
xanh y. Sau o, mt man en bt bung p ti, boc kn u oc anh.
... Gn sang ri. Ma t m a cy co. Nhng giot nc lanh
ngt ong trn mt lam Sn choang tnh. Anh m mt ra, thy la
vn rc chay ni kho an. Tai Sn u c. Mt mui rat bong. C th
nhun by nh cua lt mai. n ch vng tanh vng ngt. Sn
trng mt nhn kho an, ri chc guc xung. "Rang ln! Rang ln
tr v vi i ngu ma chin u!". Co ting goi nao vang vang ln
vy, nghe u xa thm tn ay long. Ting goi cua ngi chin s
khng bao gi khut phuc trc kho khn, luc nao cung tha thit
c cung i ngu chin u. Sn chng tay dy, bt u bo i. La
chay rng rc soi ro phng hng cho Sn. c 10 thc, Sn lai
xu xung. Anh ap ma trn mt t mat ri. Mt t co nhng
ngon co m m a tng thm mau cha ng, gi lai thm mau anh,
truyn cho anh sc manh. Sn nhom dy, bo ti...
Khi tri m sang th Sn ra khoi cn c ch. Cach o khng xa
co mt xom nho nm trong mt vn chui. Sn thm ngh: "By
gi i u? Xung quanh day c n ch. C v xom o. Gp dn la
se n ca". Anh rang sc bo tht nhanh v pha xom nho.
Mt ng gia t trong mt ngi nha lup sup bc ra. ng ng
lng bn ngi chin s mnh my bong rp, toc chay qun queo.
Sn nhom dy, noi hn hn trong hi th t oan:
- Con la b i giai phong anh go u hi hm...
ng gia noi mt cu g o. Tai Sn ic c, khng nghe c.
ng gia cui xung, nhn thng vao mt Sn, tay ch ln day nui
pha xa xa. ng ghe lng vao, cong Sn dy. Sn nm trn lng
ng, m man. Anh m mang cam thy nh mnh ang i trn mt
chic thuyn nho gia bin ca. ng gia luc th i lom khom, luc th
bo toai trn rung lua, vat tranh, a Sn vt qua moi n bt
ch, tin v day nui pha Ty.
***

B TROC

213

Phong trao cach mang trong tnh ngay cang phat trin manh
me. Nhim vu dit ac n h tr ng bao ni dy pha km, gianh
quyn lam chu cang cp bach. Mt hm, trong khi i lin h vi a
phng chun b anh cn c go Tram, Sn gp ng ch B th
Huyn uy. ng ch noi vi Sn:
- Vung nay co tn Hiu, ac n khet ting. Hn chuyn gia lam
ngi bun bo, heo, ln la ti cac vung iu tra tnh hnh c s ta,
v tm cach anh pha. Hn con trc tip nhung tay vao vic tra tn tu
binh. Hn thng dung mt manh bom sc qun vao mt si vai dai,
qut ln khp mnh my ngi tu cho toe mau ra. Hn cung quen li
ly inh ong ln ban tay ngi tu. Dit c tn Hiu sm ngay nao,
phong trao cach mang a phng co li ngay y.
Nghe ti y, Sn nm cht tay ng ch B th, noi cng
quyt:
- ti dit no.
ng ch b th trm ngm:
- a phng cung ang tm cach dit hn. Nhng hn rt xao
quyt. C ti n la hn v qun ly ngu. ng v o lai nm gia
5,6 p chin lc, ng day qun ch.
Sn tha thit :
- Nht nh ti se tm moi cach dit hn. Ch yu cu cac
ng ch cho iu tra nm vng quy lut hoat ng cua hn, cho
ngi i vi ti nhn dang hn.
...Mt bui chiu, trn con ng t Cat Nhn i Phu Cat co
hai thanh nin ng tan gu bn mt ct cy s. Cach o 150 met la
mt n Bao an. u ng bn kia, cach 200 met cung co mt
trung i Dn v ong gi. Trn ng, xe c i lai tp np. Nhng
chic xe Hon a phong vut qua, may m ro. a x chiu ri. ng
vng dn. Ngi thanh nin cao ln v vai ngi thanh nin nho be,
ch v pha Cat Nhn:
- Anh Sn, thng Hiu ti o.

PHAM VIT LONG

214

Bui c Sn bc ra sat mep ng, nhn chm chm vao chic

Hon a ang tin lai gn. Trn xe, ngi lai la mt ga an ng to
khoe nh tru mng, ngi sau la mt ga an ng nho be hn. Khi
chic xe con cach khoang 10 thc, Sn ng hn ra ngoai ng,
vy vy tay:
- Nay anh, v Phu Cat phai khng, cho ti hoi thm chut.
Ga an ng ham xe lai. Nhng si toc xon ru long thong trc
tran, che bt khun mt to banh, da o l. Ga cau co:
- Thng nho, sao may dam can xe tao?
- ng c bnh tnh cho ti hoi chut. ng co phai la ng Hiu?
ng v Phu Cat ch?
- May mun g tao ha?
Ga quat ln tht hach dch. Nhn ro mt thng Hiu, Sn moc
khu sung ngn dt trong lng qun ra, cha vao hn:
- Gi tay ln. Cuc ca tao bn b u.
Tn Hiu run ry gi tay ln, mt tai met. Ga an ng pha sau
hoang ht vut chay. Sn a sung theo, bop co. Nhng vin an
khng n. Anh nhanh chong git c bm, bn phat th hai, hn b
xp xung rung. Thng Hiu hoang s n cao , mt tai met.
Sn cha sung vao ngc no tuyn b:
- Mi la ac n, co nhiu n mau vi ng bao, hm nay mi phai
n ti.
Sn bop co nhng vin an lai thi. Thng ac n nhm mt lai,
tng cai cht a chup ln u, nghe ting "tach" lin m mt ra,
a tay vao bao sung bn hng. Nhng Sn a kp thi git c bm,
bn tip phat na. Tn Hiu nga khuyu xung, la li:
- i tri i, Cng san git ti, cu ti vi!

B TROC

215

Sn bi cho no mt phat na. Thng ac n khoe nh gu vn

cha cht ma con qun quai, rn r. Bon Dn v, Bao an nghe ting
sung, ht hoang chui u vao l ct, ku la vang tri. Sn thy phai
kt liu nhanh i tn ac n nay. Anh keo tay anh du kch, ling
mt trai la an gia bung tn ac n. Anh du kch ling tip mt
trai na, pha tan chic xe Hon a.
Bon ch luc nay mi xa sung v pha ng, ni co xac tn
Hiu va chic Hon a tan nat. Sn va anh du kch bng xung ng,
chay v cn c. Nhng qua M79 ui theo n tc tc nhng v
hiu...
***
Trn y ch la 3 trong s 46 trn anh cua Anh hung Bui c
Sn. Anh a tiu dit 176 tn My -nguy, gp 8 ln s tui i mnh.
Ring trn Go u, anh dit 70 tn ch, dit gon ban ch huy ai i,
pha huy mt in ai 15WAT, mt ai lin, mt l ct, mt hm
ngm, gop phn tch cc cung ng i dit gon mt ai i 150 tn
ong cn c nay.
Hin nay, vi cng v ai ai i trng, Bui c Sn quyt
tm cung ng i xy dng n v mnh gioi toan din, a xut
qun la chin thng.
Ngay 17/6/1971
Ln ng i Phu My. Nhm phng ng ma tin. Xuyn qua
nhng rng cy nho, y gai, qua nhng i tranh nong bong. Gio
thi bat ca hi. Nng hm hp. Nhn qua i Ba Tam thy ch
ong tng l nh trn nh i. Khi i xung mt con sui, thy mt
manh giy ghim vao thn cy, ghi: "ch cach y 500 met!". Vn
lng le bc i. Song m tng bc chn mt. C 2 bc chn la
mt met. 500 met v chi la 1.000 bc! De chng y. Rai rac 2 bn
ng co h kch cua ch. i khoang 3 - 400 met co mt ng re.
Pha trc co du la dp lai. Chung ti re sang phai, bo con ng
chnh. Pha o chc co ch.

PHAM VIT LONG

216

Tram Tam n ao nhng ngi. Ngi ct vong la lit, nm ch

xung khu. Anh em cho bit ch qun lung tung. Cach y
chng 10 - 15 phut co ch. Noi nho. Cht cui cung phai nhe tay.
Hi tra, ng trn nui nhn xung thy ng bng trai rng
di tm mt. Mu xanh vn la mu bao trum. Duy ch co mt
vung cat quanh nui la khng co mu xanh, trng nh cai khn tang
trng nh qun ly chn nui.
Ngay 18/6/1971
Mt gi tra, bt u i xung. Thc s bc ti ng bng ri.
t chn ln nhng canh ng rng ln. t b bo hoang, co moc
um tum. Xa Cat Sn (Phu Cat) nay trng dn. Dn a b lua ht
vao khu dn.
Dn dn bc ti khu rung a cay. Chc cay lu ri, co a lai
moc ln. bn canh tha rung la mt ngi nha b t t luc nao. Co
nhng ng rm to ng tr troi trong nhng vong dy thep gai rao
tha.
n tram giao lin. Mi chp ti, ch a bn en du lin tuc.
Phao bn rt xoen xoet trn u. Li Van Thin - My Hip co ch
nn phai i vong Phu Cat. Qua nhng ng rung, xom lang. Mc
du la m, ng vn hin ln trng t di anh sang cua nhng
ngon en du ua nhau phong vut ln va treo l lng gia tri. Bong
ngi c t ngt dng ng ri nga dn, dai ra theo qua en xung
thp dn. Gio ng ni ngao ngat. Co nhng tha rung lua a ln
cao, r rao trong gio. Co nhng tha rung a ba, lom chom nhng
bo ma ch cy. Ti ht cai hi phong khoang cua ng ni, sao thy
thn yu qua!
Xom lang co nhiu da, tre. Qua mt xom nha chi cht. Nhng
ngi nha tranh ln nm im lm trong m. Khng co dn, nhng
vn co s sng cua con ngi. Mt chu b ng mt thm nha im
lng nhn chung ti. Ti xoa u chu, chu cung khng ng ca. Co
ting ngan ku khan khan trong chung. Co nhng b qun ao phu

B TROC

217

n phi con t. Co nhng ging xy, nc mat lanh. ng bao ni

nay vao p ca ri. Ngay ho lai v. Chung ti ch trc ni nay.
Giao lin di ln tn la Hung. Anh khng chu dn chung ti
i. Anh Bnh - Tnh uy vin - gay gt:
- Ti phai v trin khai ngh quyt Tnh uy gp. Con dn hay
khng th tuy anh.
Hung lau bau:
- Ti mi xung, nu xung na, cng vic nha khng ai giai
quyt.
Tuy vy, anh vn giao cng vn va dn chung ti i.
ang i rung th t ngt leo ln mt thanh t kha cao trn o la ng xe la. Sau o vt ng s mt. Con ng cao
nh mt con , rng chng 7 - 8 thc, trai nha. ng trn ng
nhn v hng Nam thy gn o co mt vung sang anh in. Ni
bt ln la hai ngon en sang rc nh en pha. y co th la p
chin lc.
Giao lin vn bam ng pha trc. Chung ti lng le bc
sau. Phai ht sc im lng v ch rt gn. Vao mt xom. C Tm giao lin hp phap - dng lai:
- Ly da n!
C luc luc trong b rao, a ra 5 trai da ln. Ly ra vac, uc
nc ung. Ra cun nn cht qua kho, lai n na nn ch ung s s
mi ngi na trai. Da a gia nn nc hi chua, nng nng mui
bia. Moi vi va my ming cui da ri bo i. Ti tic re m theo mt
qua, mt luc lai phai bo lai.
Qua mt ngi nha nho. Ngoai sn co my du kch nm ngu,
sung AK bn canh.

PHAM VIT LONG

218

Li qua sng La Tinh. i mt hi n mt khu go. Chui vao y

ct vong ngh. C Tm nm ln ra t ma ngu. Hung a tm ni
lng bao c trai nm, c vung vng khng nhn. Hai ngi th
thm, dn di g o vi nhau. Qua cach c x cua ho, ti oan ho co
ve nh mi yu nhau, hay t nht cung ang co tnh cam c bit
vi nhau. Co iu, khng hiu ho a nhn ro mt nhau cha, bi v,
do cng vic, ho ch c gp nhau trong m.
Ngay 19/6/1971
By te te sing nng mt cach v tch s. Hi chiu qua, khi lu
chim khac a ngu ht ri, chung con bay nhao nhac, ku tet te.
Sang nay, chung lai dy sm hn ht thay, goi nhau ri rt. By
chao mao, tu hu cung hot theo lanh lot. Dan ng ca v thc cua lu
chim khin chung ti bt dy. i lun trong long ch, nhiu khi
ting chim xao xac cung khin chung ti b ch phat hin, nn luc
nay khng long da nao ma nghe chim hot. C Tm tam bit chung
ti. Ti luc chia tay ri, ti cung khng bit mt c, v luc nay tri
vn ti. Co nhng c gai bt hp phap lanh ra y. Co nhng ngi
dt bo qua.
Xa My Tai co nhng dai t nho boc 4 pha. Chung ti nm
ra ch khng vao lang v s bon ch t nhp. ac gon gang
ri nm ra t ngu mt chut. Co hai em be t lang chay ra noi g o
vi anh Bnh. Anh goi Knh ra canh gii.
T chiu hm qua n nay u phai i t, ap gai au qua khng i dep cao su v s bon ch phat hin du vt. Toan xa nay
co 2 ai i Bao an (lnh a phng), 3 ai i Cng hoa (lnh chu
lc nguy). Chung co lai 2 cht nhng vn co mt s trai trong dn,
mt s thnh thoang i lung suc. Du kch y co 10 ngi. ch
vao thn Van Thai - cach ch chung ti khoang 5 phut ng h.
Nhng cung yn tr v nhn dn bao tin thng xuyn. Trn tri,
thnh thoang vai chic may bay trc thng i ht qun u o n
may bach bach. Di t, thnh thoang n mt vai trang ai lin.
Gio thi lam hang phi lao ku vi vut.

B TROC

219

Chung ti vong qua thn Van Ninh tip tuc i. Hai c gai i
trc bam ng - bam hp phap. i gia nhng thn xom, vn
da, gia nhng canh ng mau tp np cay ba, thy nao nc la.
Khp t nay i ti u cung thy kh th ni dy si suc. Ti
u cung thy ban k hoach: ti nay, ngay mai... ni dy, phng
an ni dy.
ng ch Tai - B th Th uy Phu My - k cho chung ti vic
dit ac ngay trn quc l, chuyn c gai Phu My dit ac gia th
trn, chuyn bc rut san n vi giong si ni him co.
m, t chc mt tinh tr t ip, phat ng ni dy. ng bao
toan xa u ti, lai phai qua nhng n ch, nn tp hp c ng
u cung kha vt va. Mai gn 22 gi mi bt u. en du thp
bng m, bng lon sa, sang rc.
Trong vu x an nay, ti thy mt trng hp tht phc tap. ut
Tham la mt phu n ngoai 40 tui, co 2 con gai, mt con trai, trc
y la ngi co nhiu cng vi cach mang. T nm 1960, gia nh
nay a la c s vng cua cach mang, chuyn theo doi tnh hnh ch,
bao v, nui nng can b. Co ln bon ch c bao co hm b mt
gn nha nay. Chung n sm nhng khng thy, ben bt Hanh con gai th 2 cua Tham - anh p rt da man. Chung bn nat ban
chn Hanh nhng vn khng buc c c khai ly mt li. Vy ma
ti nm 1969, khi ch "bnh nh cp tc", dung thu oan tm ly
chin, cai cy gian ip, th chnh gia nh nay lai tr thanh ip
bao nguy him. Tham nhiu ln bao hoat ng cua can b, du kch
va dn ch i anh, gy thit hai nhiu cho ta. Con Hanh th lin
h cht che vi tn nguy binh ac n, hu doa ng bao. Khi a tn
nay ra, ti thy bn cai cm thu con trao ln mt s au xot. Tham
ngi gy gy, bui toc sau gay nh moi ba ma min Nam khac. Con
Hanh la mt c gai cao cao, trng treo, trng cung khng co net g
la ac him ca. Ti cua Tham le ra phai x t. Nhng xet cng trc
y, nhn dn ch bt tu thi. Con Hanh ch b canh cao trc dn,
phai ng ra ha hi cai. C ta mt hn, lp bp khng noi c
cu nao ca.

PHAM VIT LONG

220

Hop v, anh em thanh nin dn i chi. Di anh trng nhat,

trong vn da mat me, i dao chi vi nhng ngi con trai, con
gai tui xun phi phi, thy tht bng khung. y con nhiu
nam n thanh nin choai choai, nhng i thoat ly t qua. Ho khai
bt tui trn lnh (nguy), song cung khoi phai i thoat ly (cach
mang). Co ngi khai 12 tui nhng thc ra a ngoai 20, co v, co
con ri.
Bn canh o co nhng cu chuyn v tong qun rt vui. Co chu
be xach khn goi i nhp ngu, me nu theo goi v, cu noi:
- Thi, ma v trc i, tui v sau. Ma v chun b cho tui v
lnh, ri khi nao cach mang hop gia nh binh s nguy th nh i
nhe!
Me anh mu mao:
- Thi, th ch tao ban con bo, kim t ngan cho thm ri hay
i, con!
Co chu be sut ngay lo i lm sung an, tm cach anh gic.
Me ray la, chu ta noi:
- Con i lam vic cach mang, con n cm cua cach mang ch
khng phai cm cua me!
Me gt
- Vy may gioi, may i u n th n, ng n nha na!
Chu tip lun:
- Nhng cach mang phn cng con n nha nay, me tnh sao?
Me ci xoa, chu ly cua con.
V ngu chng mt ting ng h ri tr dy vac ba l i. Trng
nhan nhat. Nu khng co ngi dn ng, co le ti lac vao ni ch

B TROC

221

mt cach d dang, v ti khng ro phng hng ra sao ma ch

th quanh qun vai trm met. Ga a bt u gay sang.
Anh em du kch dn vao nha mt ng bao ngh. Nha nng
banh trang, nhung nc banh trang a chung ti chm nc mm
n cho oi. Ba chu nha noi: "Tht tic, khng co ca, co ln cho
cac chu n".
Vao mt xom ngu. y, nha ca cung ang hoang, khng thy
co hm tranh phao. Co nhng ngi nha dung tn lam mang nc
ni giot gianh, sang loang. Co nhng chic ging g sn xanh, ep,
trai chiu ang hoang. Ba nm ri ti mi thy lai nhng th o.
Ngay 20/6/1971
Vao nha mt ba gia n cm. Co ca kho, da bo xao, cm gao
trng. n xong, bon ti tra gao. Ca ba gia, ng gia u noi: "anh em
ng ngai phin ba con. Noi tht, n th bon ti khng lo, lo ch ,
lo tnh hnh ch thi. Rui co g th kh my anh, kh ca ba con".
Chung ti hop vi my can b xa My tai, My Hip va huyn.
Hop mt ngi nha cao rao, sang sua. Co du kch canh gii cac
pha. Ngu t qua, i mt qua nn by gi ai cung phai u tranh
cht vt tnh tao. Thu - B th My tai - ga gt mai, phai ra dp
nc vao mt cung khng tnh ngu. Anh vn mt iu thuc nhng
mi c mt na a ngu, lam ri iu thuc. Choang dy vn lai,
cha xong a nhm mt, anh ri iu thuc ln na. Anh bc
mnh ly quat quat phanh phach nhng mt vn nhm nghin,
ngi nga nghing.
Tri trong, gio lng, khng gian thoang ang tht ang yu.
Nhiu ngi bun ngu qua, anh Bnh phai cho tam ngh hop. Ai
ny ln ra ngu say sa... Tai va my anh em i hai da. Nhng trai
da to y p nc, th nc trong vt, mat tn gan rut. Pha sa,
nao cui non vao nc o th ngon tuyt.

PHAM VIT LONG

222

V m, tri ma ging. Sau cn ma, chung ti ra i. Vung

nay co nhiu i, nui nho. Bng trn nhng b rung nho, thnh
thoang lai thut chn xung rung. Vt qua ng cai qun Phu
My ri bng qua mt am rung na, ti mt khu go. Co 2 ngi ct
vong ngu o. Chung ti dng lai, tranh thu ngu chut t. Ngu c
khoang hn mt ting ng h th sang.
Ngay 21/6/1971
Sang, chung ti i theo Bnh - B th My Chanh. Tnh hnh
yn, khoi phai i ti. Chung ti i theo ra nui. Ri leo ln mt hon
nui nho. Cy ci y cn ci, gai goc. Nhng chum du de chn
vang. Nhng trai chim chim chn o, tron, kt thanh hang nh
chui cm o. Nhng cy da dai mt gc nhiu thn, vo nu, gai
ni u nh nhng cu t. Qun ly Phu My ni ln trng trng, o o
gia mau xanh r cua cy ci. Qua khoi nh i, chung ti ngi lai
sau cy da dai quan sat tnh hnh ri mi i xung. Ngay di
chn i la nhng tha rung mu. Xa hn mt chut co nhng ngi
nha lp mai tn trng toat. Tip n la nhng a nc vi nhng
hang cy ngang doc nh ban c. Sau o la m nc ln ni lin vi
vung nc ngot. m nc lng khng mt gn song, in hnh my
trng, my xanh trn tri, trng xp nh mt m bng ln. Bin
th trng nh mt bc tng mau xanh dng ng ni chn tri.
Mt qua nui hnh chic tu chin ng chi vi gia bin, ni ln
cai mu xanh en m nhat. Pha sat m nc, mt qua nui ma
mt na dat cat vang ti nh, mt na kham cy xanh, ni ln cao
ngao ngh. Khng gian thanh trong. Co nhng ting te te ku trach
moc: Te te to quach!". Ting chao mao hot v t. Chu bo nao o cht
ku ln ting ku trm m, chm di chn nui. Ting ng c
Hon a ku rn pha ng cai.
Thy n thoa, chung ti ln xung chn nui ri bc ra ng.
Co nhng tha rung trng y t, trai chn o bn nhng lung
kiu cn ci. Tre em chn tng by bo 9-10 con rai rac o y. i
vao mt khu nha. Ni y trc la p chin lc, mi c m ra.
nha ch thy my ba gia, my c gai va cac em be. Ba con hm nay
keo i u tranh. Vao mt nha mua nc cam, bia giai khat. Cn
nha lp tn trng, xy tng gach, nong hm hp. Chu nha la mt

B TROC

223

c gai trng treo, mc chic ao ni lng hoa, mu thanh nha. Nc

cam mat ngot, t t u li gi nh Ha Ni vi ca hang giai khat
Bn Mua hay Cm Bnh. i ra ng cai huyn. Con ng t cat
nho gi nay vng ngi. Thy 2 c gai vac ra, mt c vac mt cy
g ln i lai. Cac c khoe va i u tranh v. Hai bn ng co 2
dy nha gach nho. My a be ngi l la bn he, nhet trai cy vao
ng tre bn "tc, tc". Mt em trai hoi ti co ly an cn khngg va
chay i ly cho ti. Mt chic xe Hon a chay t pha qun ly v,
ch theo 2 c gai mc ao ni lng mau ca vang. Bnh ra on xe, a
giy g o. Anh lai xe eo knh en, i mu pht cm giy va lai cho
xe i. Vung nay thuc xa My Chanh.
i trn b a, ngi mui nc tanh tanh. Nc ang ln theo
thuy triu nn ln. Nhng cy mm moc di nc co hang chum r
to bng ngon tay cai, ni trn mt nc, co la dy tron nh la mt,
ron nh banh a nng, canh moc tum hum nh mt bn hoa, trng
gon, ep. Gio bin thi v lng lng. Ti ra nc m, thy xot mi
cht nh y gn bin lm.
Ba cm tra co ca bin ti ngot l.
Mt s can b xa nm khu nha ngoai a nc nay ch theo
doi cuc u tranh cua ng bao. Du kch leo ln cy da quan
sat ch.
X chiu, chung ti tr ra xom nha bn ng. Nc a a
xung theo thuy triu, lai mt vanh ai cat rng chng mt
thc vin theo b a. Trn vanh ai o, nhng chu cong lo thut
trc ming hang. Loai cong nay nho bng ngon tay cai, co b ngoe
nho nh chic inh ghim, o au, co mt chic cang to bng thn
cung o i. Chic cong lun gp sat bn mnh - cai mnh soc da en
trng. Cac chu gi cao chic cang to xu ln trc ri bo ra khoi
hang, keo theo nhng vin cat nho chn trc ca nh chin hao
vy.
Xom nay nm rai rac hai bn ng, vi nhng ngi nha xy,
lp tn trng, nhng ngi nha gach 2 tng xinh xn. Mt gia nh
don cm cho chung ti n, co ca bin, tht heo, rau mung va mm

PHAM VIT LONG

224

ca. Ba cm y hng v gia nh, ba nm nay ti mi gp lai. n

xong, ngh mt lat ri chuyn sang ngi nha nm su pha trong,
cach xa ng cai. Du sao cung phai canh giac v ngi nha o gn
ng, nu co ke nao i qua ling v mt trai lu an la u tn tht
ln. Va lai, bon Cng hoa mi tp trung mt tiu oan tai chua An
Quang, cach y khng xa, ni chung ti mi i qua hi sang chung co th tp kch bt ng. 9 gi ti, chung ti ra i. i doc theo
ng cai. Bc chn phong khoang, khng b vp vap a, cy,
nhung nhng dy d nh ng nui. Con ng nay ta lam chu
nhiu oan, nn giao thng ch b ct dt, m n ta i trn
ng mt cach t do. Thnh thoang phai vong tranh nhng tuyn
b phong chn giao thng ch. m nay, tri trong treo. Sao gn
cho tri mun nghn i mt sang lp lanh, v t va lanh am. Dai
Ngn Ha trai long m a gia coi xa xm. Gio bin tran v lng lng.
Ti nhn m ui v pha bin Gi. Ni o co nhng anh en
mng sng sang xanh rc r, nhp nha nhp nhay. Mt qua phao
sang tht v duyn, t nhin lai len vao cai vung sang my miu y
bng mt m sang vang eo la, ma quai, run ry, chp chi.
Ri bc i trn bai cat cua xa My Thanh. Bai cat bao la ngi
trng. Phi lao, da moc thanh rng trn bai cat, ru gio vi vu. Thnh
thoang lai li qua nhng vung nc rng. Bc chn ap nc bn
tung toe, lam xao ng ln nhng m ln tinh sang yu t.
Qua khoi ng Dng, i chch v pha tay phai mt chut trn
bai cat, chung ti tin ra sat b bin. Gi y ti mi c gp bin
sau bao nm mong i. Bin on ti bng ting song m. Trong
anh sang sao, ti nhn thy li song trng cua bin lim vao b
cat. Ti i sat bin, mun gi tron tm tnh tha thit i vi bin,
nhn bin khng chan mt. Mi con song ch nh mt cy g ln b
x vao b, ti sat b bng bin thanh mt chic tn la trng toat,
phong vut theo b cat ri tan bin i, lai nhng bot trng xoa tan
xeo xeo trong cat. Bin gi vao b cai dao dat cua long mnh qua
nhng t song bt tn. Bin cung gi anh sang cua long mnh qua
nhng li song o. Mi con song tat vao b, luc rut i con lai
nhng bot song trng co lm m nhng anh ln tinh. anh ln tinh
tng a tan bin vao trong cat, khi gp nhng bc chn a thc
ln, lai bn ra nhng m sang xanh tinh nghch. Ti bc sat mep

B TROC

225

nc, mc cho nc tat t ng qun. Ti keo manh chn trn cat

lam bung ra t b mt mn mang y nhng m ln tinh. Ti cui
vc mt hp nc ung vao long.
Hm nay, ngi con cua nui rng v gp bin. Xin ung mt
hp nc mn moi cua bin. Xin mang vao tn ay long tm tnh
dao dat, manh lit n hung tn cua bin. Ta mun long ta bao la
nh bin cha ng c tt ca cai chiu su thm thm, cai b
rng mnh mng, cai dat dao m a cua cuc i. Bin la s ngng
ong cua t tri, ma nng. Tt ca nhng g tinh tuy nht, u
nht cua vt cht u dn v y, nhao trn vi nhau, tranh chp
vi nhau, lam nn nhng san phm vt cht ky diu khac. Ta mun
tm hn ta cung la s ngng ong cua cuc i, cua con ngi va
thin nhin, cua nhng cai ep e va xu xa trong xa hi. Va ta
mun song cua tm hn ta se nhao trn chung, p tan chung, kt
tinh chung thanh nhng san phm tinh thn cao thng. o la c
m. c m chc g a thc hin c. Nhng xin c c m va
nguyn sng theo c m.
Thanh Bnh - Tnh uy vin, B th Huyn uy - va c Nm Chp hanh Huyn oan - u nm xoai trn cat. Nm la c gai gy
gy nhng co net hom hnh, ming ci rt ti. C k rng hi nho
i hoc khng co trng lp, mi tro mt chic gh on, tin nha nao
vao nha y ngi nh thanh lp. Vao thi ky kho khn, rt khan
him thc phm, khi n mm cai, Nm va cac ban khng ra chen
ua, n ba sau nc vao khong cho co mui tanh. C th
cho n khi nao bat ua khng con chut mui tanh nao na vi dung
vao vic khac. Qua la bc trn cat chong moi chn tht. Ti va
Knh vao mt xom chai trn bin. Xom nho nm im lm trn cat. T
nhng ngi nha nho ht ra nhng anh en du yu t. Moi ngi
ang ngu say. Mt ba cu dy mi chung ti ung nc. Bn canh
vong ba nm la mt ni ln bc trn bp ang si sung suc. Cui phi
lao chay rt m. Ba cu noi: ang nu banh tet, nhng mi c
mt hi la, chc cha chn. Ba lt lp banh trn, chon ly hai cp
a chung ti.

PHAM VIT LONG

226

Vao thn Tn Phung (My Tho) ngu. Thn nay cung nm trn
bai cat ven bin, co nhng ngi nha xy bn nhng cy phi lao
duyn dang.
Ngay 22/6/1971
V P.U (huyn uy). Lai i trn b bin on song gio dat dao.
Sm tinh m, trng bin nh nhum mt mau en. Nhng khi mt
tri a ln, bin lai nhum mt mau xanh bic. Ti mun gi ca
tm hn vao long bin. Ti nhao vao long bin ma li bi. Bin v
vp m ly ti, vut ve ti bng ban tay song du dang. Ti tha sc
bi lt trn mt bin, mc cho nc bin mn chat bn vao mt xot
xot.
Ti v y i dep gn mep nc, lin b song cun i mt
chic. Suyt na th mt. Bin v t va nghim khc lm y, bin
khng tha th nhng anh ng nghch u.
C quan P. (huyn) nm sat bin trong nhng hang a nho.
Ngi "nha" nhn xung bin, thy nhng m trng cua song c
n hoa mai va co nhng oan ghe may cua ng bao i lam ca dp
du trn bin. Phong canh se tht hoa bnh nu thnh thoang khng
co mt vai chic trc thng, M - ranh bay ln, tm kim. Ni nay
chung a tng rai xng t trng ca a. By gi nhng bot xng
vang vang, xm xp con dnh y cac tang a.
Chiu, lai ri hang xung bai. Nc bin rut i, nhng con
luyn tic bai b nn con lai mt phn nho c th mnh trn vung
cat, huc a. o, tm ca b mc ket, bi loan. Co con ca dai, bi
khoe, lao vot qua b a, sang vc bn kia. Co nhng con ca nho
mang mu sc xanh o sc s. Co nhng con ging loai cua nhng
chn rt dai va toan thn bic xanh, xen xoc vang vang, o o rt
ep. By cong mnh mong, chn dai chay xao xao trn a, ruc vao
cac ngach a trn ngi. Co nhng con c con mang cai vo mu vn
vn nhng thn khng ging c, co u, ngoe, cang hn hoi bo trn
cat. Vt chn cua chung tao thanh nhng ng dai hnh chn rt
trn cat, y nh vt banh xe ap t hon vy. C thy ng la chung
thu mnh vao vo, nm im thin tht. C Ly - con anh Bnh - chay

B TROC

227

tung tng trn bai bin bt nhum. Loai vt nay tht ky la, trng
nh mt trai cy ln en thui, gai tua tua. Nhng cai gai y lun
ng y, gm vao nhng g cham n no. p nat mnh no ra se
ly c rut, trng mu hng hng, nhuyn nh mt th bt nhao
nc, n rt ngon.
Gn ti, chung ti ra lang ngu. V m, lang sang nhp nhay
nhng anh en. Nhng c gai ngi bn he an li. Sat ngay bin
co mt quan ban nc a, nc cam. Canh o la mt quan hang.
Chu quan la mt ba ngi beo tt. Mt a nho oc bi b bai th
nao o noi v giao thng cua ta. Chung ti ngi ung nc mat, on
gio bin mat, ngong nhn v pha bin Gi vi nhng anh en
mng sng xanh mat.
Ngay 23/ 6/1971
Bn ri sang, tr dy v c quan. Khng nn lai y ban
ngay, v co th hai thuyn se mo n. Thnh thoang bon nguy cung
a bo bo n ban xng du cho ng bao.
Lai tm bin. Ti yu bin va khng s bin. Ti lao vao long
bin, bi mai ra khi xa.
Chiu nay tri m mun lam ging. Mt bin xam lai theo
mu my. Nhng con hai u trng loa vn bay chp cha chp chi.
Ngoai khi khng xa lm co mt chic tu tun tiu trng xoa
va mt chic hai thuyn chay chm chap.
Ngay 24/6/1971
Hm nay ti bun. Ti nhn bin thy song cung lng le, mnh
mang. Ti bun v ti nghe tin mt ngi con gai mi quen va b
ch bt. o la Vn - PUV (Huyn uy vin). Khng hiu tai sao mi
gp thi, ti a co cam tnh c bit vi ngi con gai y. Vn co i
mt to va phai, tron, sang, hay nhn thng. Khi Vn gp anh
Xang, v vp thm hoi anh, th cung la luc ti gp c ln u, nhn
c hoai ma c khng bit. Nghe giong m ma vang cua Vn, ti thy

PHAM VIT LONG

228

mn. Nhn thai vn va cua Vn, ti ngh rng c la ngi giau

tnh cam, chn thc. Trong anh en du m nhat, ti thy mt Vn
c lp lanh sang.
Luc tam bit, ti bt tay Vn, ban tay tht m m. Ti hoi bao
gi Vn v, Vn tra li:
- Ngay 23 em v, anh!
C ra i, mc chic ao mu m ga, xach cai tui ni lng mu
mn chn.
Ti mong gp lai Vn. Ti d nh ri se noi chuyn vi Vn
nhiu, se hoi v qu hng My Hip cua Vn, hoi v cng tac cua
Vn. Ngay 23 a qua. Anh Bnh nn nong bn chn. Ti au au
trng i. Va hm nay th mt ch mi thoat khoi nha giam bao tin
Vn b ch bt tra hm qua. Ti khng mun tin. Nhng ngi
con gai xach tui ni lng mu mn chn y hin nhin la Vn ri.
Anh lo cho em, Vn i! Ke thu chc se tra hoi, hanh ha em. Anh
mong em se vt qua tt ca tr v yn lanh.
c c s bao ch se can ln vung nay. Toan P.U chun b
di chuyn, se phai i m. Ti tranh thu ct vong ngu mt chut.
Nghe anh em goi, vi choang dy. Mt nng tru nhng vn rang
m to, mo mm trong len a ma cun vong.
Mo trong m ti qua cac tang a ln ma xung bai bin. oan
ng ngn nhng qua cheo leo nn i tht cng. Xung bai bin,
anh Bnh nm xoai trn bai cat th dc. Anh ang au, my ngay
nay lam vic cng qua, thc m nhiu nn xung sc gh gm. Hai
bn ma anh tht teo i, da nhn lai, chay x xung.
Khi vao lang Tn Phung, ti gp mt oan ngi t xa ti.
Nghe co ngi noi:"C Vn lam chi ma hi d vy", ti cht git
mnh. Nhng cung chng dam ngh rng o la ngi con gai ti
ang mong. Vn ang nm trong tay qun ch kia ma. Ngh vy va
lai thy bun qua, thy nh Vn qua! Ti lng le bc vao mt ngi

B TROC

229

nha, lai nghe co ngi goi: "Vn vao y". Ti vi nhn ra ca. Trong
anh sang l m ti nhn ra Vn. i mt cua Vn trng chm chap
va mt moi. Anh em hoi dn dp:
- Sao noi b bt?
Vn tra li:
- B no bt nhng trn v c.
Vn k s qua chuyn mnh, ri c qun xn ng chn nh
vy ma nm trn ging. Ti mun Vn ngh, nhng n gi
hanh qun ri, anh phai goi Vn i. Vn va i va k chuyn
mnh b bt bng cai giong y cm phn. Bon ch a a Vn vao
tru s xa. Chung luc soat khp ngi Vn, bat tai Vn. Bui tra,
ch ngu ca, khoa cht ca. Vn ngh: "nu y se cht, v bon
ch a in v xa". Bon ac n a phng con la g Vn. Chung a
tng noi vi ma: "Ba lam c ng nao th cho con Vn n ng
ny ri no cht. Th nao no cung cht vi bon tui". Th la Vn
vach rao chui ra - du co vng lu an cung cam long. Ra mt luc,
nh n cai non -v non rt cn ngi con gai che mt ch - Vn
tr vao ly non ri vt 5 lp rao, chay i. May on c xe Hon a,
bao anh lai xe phong nhanh, vt qua vung ch kim soat.
Ngay 25/6/1971
3 gi sang ln ng. i trn ng cat trng mnh mng. Bc
trn cat, moi nh ca chn. Trong m ti, ng cat hin ln trng
m m, thanh vng. Gio thi tran lan, mat ri. Nu i cung Vn
th vui bit my. Ti ang ngh v Vn th Hoa - mt c gai cao cao bng hoi:
- Anh co bit ch Vn khng?
- Co ch, anh gp ch y My Tai. Ma sao kia?
- Khng, co sao u. Nhng ma ch y hoi anh.
- Hoi luc nao?

PHAM VIT LONG

230

- Hoi hi nay, hoi anh u.

Hoa tra li ri ci khuc khch. Ting ci gieo vao long ti mt
nim vui.
Hoa dn bon ti i lac, lun qun mai gia ng cat, ap ba
ca vao gai xng rng. Cui cung i v pha Ty. i trn ng cai.
Sp sang ri. a nhn thy mt nhau l m.
Ti ngi ngh bn ng. Vn i ti. Ti nhn Vn, khng bit
Vn co thy ti khng? Vn quay lai ch ti ngi, ng im lng.
Chung ti nhn nhau trong anh l minh trong sach.
- Vn lai y a?
- Da, em lai xom. Anh i ln nui i, khng co sang mt ri, l
ch ti...
Vn i mt oan ri dng lai, ng bn ng. Ti dung dng
chng mun i ngay. Ri cung phai dn bc chn ln. chin
trng, cuc sng khc nghit lm, chng my khi chiu theo tnh
cam con ngi. Thot gp nhau, thot lai xa nhau.
Bt u leo ln nui. Qua nui nay nho, khng cao lm va ch co
cy nho, thp. Theo mt dong sui nho ma i ln. phai vt va lm
mi leo ln c nhng hon a tang to ln. n lng chng nui,
chung ti ngi lai, ngh trn mt tang a ln, nhn xung bin. Bnh
minh ang ln. pha chn tri rc ln anh sang mau hng, xanh xen
ln. Nhng am my u hnh u ve, mu sc sc s l lng ng
chn tri, nh luyn tic bin, khng mun bay cao ln.
Ch la mt long sui can, nm lng chng nui. Anh Bnh
ln gn ti ni th th dc ri ngi lai, va th hn hn, va rn. Ct
vong tam b bn cac len a hay di rng cy non ma ngh. Sau o
anh Bnh hop vi mt s can b cua nganh. au nh vy ma bt tay
vao vic, anh rt tnh tao, noi rt si ni. Chiu, anh lai nm rn,
khng n g c.

B TROC

231

Gn ti th Vn ln.
Ngay 26/6/1971, th 7
Chiu nay, ti c sng nhng giy phut m du bn Vn. Vn
st, phai n chao, da vang hn i. Vn nm trn vong. Ti ngi
vong k bn. Vn ci m k cho ti nghe chuyn gia nh, ban thn
vi giong nho nhe, m m. Ti ngi nghe nhiu, nhn nhiu va noi
t. Ti lun nhn thng vao i mt Vn, i mt co hang lng may
en m, i mt mau nu trong sang la lung. C nhn vao i mt
trong sang y la ngi ta phai nhu mnh hay chn tht. Thnh
thoang Vn nhoen ci, ham rng trng bong, trong trong nh
ngoc...
n cm chiu xong, ti soan ba l xung xa. Vn ngi canh
ti, nhc ti nhng vic ti qun. Vn bao ti a chic may ghi m
cho Vn gi, ng mang theo, nng. Ti khng mun gi Vn v s
nu di chuyn, Vn lai phai mang vt va. Lai chao tam bit Vn ra
i. Gn mt chut lai xa, xa nhau nhiu hn gn nhau, nhng luc
nao cung thy nh bn nhau.
Ti d cuc hop cua P.U vi cac can b chu cht cac xa pha
ng ng quc l mt . P.U ph bin ngh quyt cua X.U (Tnh
uy) va ban cng tac thi gian ti. Trc mt la phai tp trung sc
chng can. ng thi phai tip tuc hoan thanh ch tiu cha hoan
thanh. Vn thu mua lng thc c a ln hang u. Phai y
manh xy dng thc lc, tng giap t ip. Cuc hop keo dai n
khuya. n vn a s phong v dn s (qun tai ch) ra ngu i
hoc tp phuc vu tin tuyn, anh Hai (B th mi cua P.U) hoi:
- ng Khn, vn nay ch ng th nao?
Mt ngi an ng hui cua, toc dng, ct giong re re:
- Bao cao anh, a i mt s thi ch?
- tic g ma khng a i ht.
- Co mt s au, i sao ni, mt s yu na.

PHAM VIT LONG

232

- Ht au th a i ch au mai ne? Khng hiu sao ma ng

thng chung d vy...
- Thng g lu no, c a i lam 15-20 ngay hay bao lu cung
c, ti thng g!
- ng mun gi chung y, khi nao co lnh huy ng dn cng
th nhet vao cho u s ch g?
Khn lung tung, im lng. Chc la anh b anh trung noc. Anh
Hai noi:
- Li thi khng a i, nay mai no can, no bt i ht la gay
y.
- Cho no lanh bt hp phap ch.
- Th mi cht. Cho no lanh cung ch, no bit ni ng Khn
trn, sau nay no phan lai, no mi dt lnh i ct c ng Khn.
C toa ci m. Anh Hai hoi tip:
- Con My Tho?
Im lng. anh hoi ln na ri roi en pin vao mt cai vong.
Ngi trn vong choang dy, ngi thu lu. i hoi ln na, anh mi
le nhe:
- No ra ngu lin min!
- La bao nhiu ch?
- Hin co 7 thng.
- 7 thng ma lin min?

B TROC

233

- o la nhng thng nht tp trung. Con bon a v nha th lin

min.
- Tp trung lai ri a ln huyn nghe!
- Co ngay, sm mai ma cac anh cho ngi dt i, ti cung tp
trung u cho i ngay.
Mai 3 gi sang mi hop xong. Chia nhau i v cac xa. Ti v xa
My Li. Nhu - ngi xa My Thng - la P.U.V phu trach xa nay. Anh
hui cua, toc en, con tre, si ni. Chung ti i trn tng l mt cach
t do, thoai mai. Cach y t lu, ni nay con y My. Nhu ch vao
mt gc cy, noi:
- Hi y, lu con gai ti y ban c ca. Bon My n chi bi hn
ht. Lu ti ngi trn nui kia, tc mun n con mt.
Ngay 27/6/1971
ng thnh thoang b xe ngang chn giao thng cua ch,
chung ti phai i vong. Ti My Li th tri va sang. Nhu bao ti
cung Sm i ln Phu Ninh, tra v hop. Sm dt xe ap ch ti i.
Con ng bng phng, xe chay bon bon. Co nhng ngi nha gach
rai rac hai bn ng. Nhiu ngi ganh da, heo ln ch ban. Mt
c gai mc ao hng, khoac sung Tm xng, i mu tai beo i cung
chiu chung ti, nhoen ci ngng nghu. Ln y khng gp Vit,
Lm lai ch ti v. Bun ngu qua. Nm dai trn phan ngu mt t.
Anh em goi dy n cm. Ri lai chp mt mt chut. ang m mang
th mt cu be ti goi: "mi anh qua hop." Lai bt dy i. Mt gi
tra, lai ln Phu Ninh. i vi anh Sinh - an ninh huyn - va Vit t quan thn. Hai anh trac 30 tui, u cao va en. i trn tng l,
hai anh k chuyn a phng rt si ni. Vit ch vao mt khu t
co my ngi nha gach, noi:
- Cht Phu Ninh y!

PHAM VIT LONG

234

Ti khng th ng rng trc kia, ni y lai la n ch. Gi

no ch la mt bai co mp m. Hai, ba ngi nha nm trng rng. n
bt b san bng, kho ma nhn ra du vt. Vit ch dn:
- Kia la l ct.
Ti nhn, ch thy mt nn t lm chm kh khc. Anh lai ch
vao mt khung nha vung vung va noi:
- Trc cung la l ct - no cao ti mai nha kia. Chung t ai
lin trn o bn ra c bn pha.
Co nhng cun dy thep gai bung nhung nm ln loc khp bai.
Vit noi rng trc y no c cht thanh hang rao cao ti u
ngi, nhn dn a pha i, em v rao lang chin u.
Da vn xanh khp ni. Nhng cy da thn con l ch vt
an, song la vn xanh va trai vn luc lu eo quanh thn. Vit bao
mt cu thanh nin ln hai 3 trai xung ung. Da tht ln, mi
trai ra c gn mt bi ng nc. Gp mt ngi an ng trac
40 tui, gy gy, co chom ru d la tha o nh lng bo, co i mt
mt m sc sao, Vit hoi:
- Sao, anh a chun b i cha?
- Da xin tha vi anh, v ti no chay ra bin, gi khng co ai
nha nn ti bao cao anh xin tam hoan.
- Khng c. Anh lam cho chnh quyn ch, nay chnh quyn
cach mang cho i hoc cai tao th phai i. Thi, v ly gao, tin ri
ln y ch ti.
- Da!
- Ma ri ln ngay, ch ng bay chay theo ch!
- Khng u a, nu chay th chay lu ri. Gi c gng vi cach
mang thi.

B TROC

235

Vit cho bit ga kia la trng thn t Phu Ninh. Khi giai
phong, ga nm im, mai sau ta mi phat hin ra, nay mi a i hoc
tp. Lat sau thy hn xach mt tui ai Han ti - chc la gao
trong.
Vao mt ngi nha gach, ngi ung nc tra. Ngi nha l ch vt
an, trong co bay mt quy hang xen, mt t chai cam, bia. Vit vn
say sa k chuyn a phng. i mt anh co long trng hi vn
o, trng rng rc nh hai hon than hng. Anh ci ci:
- Ti i 2 nm th v ti cung i ngu n hai nm.
Ti cha hiu y anh th Ninh giai thch:
- V con can b kh vy o, lun b ch bt tra khao, hach
sach.
Vit tip:
- Trn cui cung v ti b anh cung la trn au nht. Ba ti,
ti v t chc mt tinh a phng. Hm sau, bon ch n bt v
ti: "Sao, hm qua chng may lam g?". Ri chung m a, bat tai.
V ti nga cht gic, chung ct dy keo xnh xch ln n. Ngi
sng ma chung keo nh mt xac cht. n ti chung mi tha ra.
Sinh noi rng v anh cung b ch anh nh vy, nay au m lun,
khng lam c g my.
Vit ch cho ti xem tng bui cy, ngi nha ma cac anh dit ac
n.
Mt thanh nin vac khu cac bin vao hoi:
- i dit mt khng?
Tt ca keo ti nha cu ta n mt chn. Ngi nha g lp tranh
kha ep, co tu knh, ging g. Nha treo mt quyn lch cua ch.
Vit bao:

PHAM VIT LONG

236

- Cai nay cung la di tch cua ch, t i nhe!

Cu thanh nin g cun lch xung.
Ti hoi:
- Khu vc nay b t pha nhiu khng?
Vit tra li:
- Co nha b t ba ln, co nha khng b t. Co mt khu nha
bon ti goi la khu Trung Quc v o toan nha xy, dn lai ng.
Ra ng gp my du kch vac trung lin, cac bin i ln. ho u
rt tre, khoe. Vit cho bit s nay mi vao du kch. Du kch cu ch co
2 ngi, nay u la can b xa i.
Co nhng phu n ganh nhng ganh ca vi nhng con to bng
bp chn tt ta i v pha ch Bnh Dng.
My a nho rt bn nhau bng nhng ng phc. ai Giai
phong ang truyn i bui phat thanh dn ca nhac c.
Pha canh ng, ng bao ang nhn nhp cay ba.
Chiu, Sinh a ti lai nha mt ba gia. Ba ngi gy com
nhng rt hoat bat. Ba bo d cng vic ang lam ngoai vn, chay
vao vn va:
- V nha, v nha. n g cha? Ly chui n ri cht da nao
ung.
Ba a ra mt nai chui chn. Khi ti hoi thm hoan canh gia
nh, ba noi:
- Con trai ti b ch bt i Qui Nhn, ri theo cach mang lun.
Con du ti trot quan h vi thng Bao an, mi bo i ri.

B TROC

237

Ba chep ming:
- Ngh ti lm. Trc y hn cung ong gop cho cach mang.
Nhng ri bon lnh c lui ti o ep, ti cung khng dam ngn v s
chung vu la cng san, bn bo. Nn no mi n ni vy. Cac anh
cung khng bt ti g, biu c nha e. Nhng no ngh khng ti,
no bo i. Con a con u cua no y, ti nui.
Ba tt ta i mua rau mung v nu cm cho chung ti n. a
chau gai ba chng 10 tui th thm vi ba:
- Hm nay mt tinh, ba cho con mc ao mi nghen!
Ba ci:
- i mt tinh ch b i coi hat u ma mc ao mi?
Ba giuc chung ti n cm nhiu:
- Noi vy ch gao co n, khng phai mua u, n no i.
Ba k lai cai ngay ni nay con b km kep, ch kch quanh nha
ba mit va nhiu ln anh p ba v cai ti cha cng san. Ba rt
hao hng k chuyn du kch dit ac n: Tn p trng ang ng
sat gao may th co 2 thanh nin vao ng bn. No hoi:
- Hai thng nay, giy u?
Mt thanh nin ng cha hng v v (ba ly tay v vao hng):
- Giy y, ng cn xem ha?
Noi ri rut ngay sung ra, n ba phat. Thng p trng chay
mt oan th nga guc. Ma anh ta gioi tht, bn ri lai cm sung
quay quay, i ra than nhin nh khng. Bon Dn v, Bao an ng
y quanh o ch t u.

PHAM VIT LONG

238

Ti, ng bao hop mt tinh. Hai ngon en du thp sang gia

sn. T eo Nhng, ch cu phao v My Tho n nh nh lin tuc.
Anh Vit noi rng trc y ch kep rt cht, mun i ai cung
khng dam ra ngoai. Nh nhng khi y mi thy cai sung sng
c t do nh by gi.
Ngay 28/6/1971
Khoang 3 gi chiu, Vit a ti qua Chanh Khoang. i qua
mt canh ng t xp, trng nh t phu sa. Ba con nng dn lam
nhn nhp khp ng. Nhng ng gia i sau i bo cay. Mt c gai
mc ao hng ng trn ba g cho i bo li i, ba ti t ra. Mt
s ngi b thung, vai lua trn ng. Mt s khac lui hui nh u
phng. Vai con b ranh vic nhn nh gm co, thnh thoang nga
mt ln tri rng ln mt ting trm hung. Pha bn kia ng la
nhng hang da cao xanh. Trn mt bai cat trng co mt ngi nha
xy lp mai tn, trn noc co sn hnh la c ba que a b cao nham
nh. Vit ch vao ni o:
- n Phu Xun y!
Ti khng th nhn ra u la l ct, u la rao vi, v tt ca a
b san bng thanh mt bai cat trng. Ch con lai mt s cun dy
thep nm ln loc o y.
Nha cua Vit nm trn mt bai cat, di mt cy da x xac.
Ngi nha lup sup, ct keo, rui me u lam bng nhng cy g chay
d en thui, lp la da. V anh trac 28 tui, dong dong cao, tran
cao, trng co ve thng minh. Anh hoi qua loa chuyn gia nh ri
dn ti i.
Ti bn m Tra . Nhng tha rung trai ra tn ba m. Co
nhng tha rung mi cy, cy lua m ln tua tua nh nhng mui
chng. Co tha xanh rn ma. Co tha mi ba xong, lp loang nc.
Ngi ta ct dy quanh b rung, kt nhng tua vai vao o vt
s, khng vao pha lua. By vt co le ln ngup a chan, ng xp
hang trn b, ra lng, ra canh. Da moc san sat trong xom gn o.
Co cy b phnh to oan thn gn ngon. Vit giai thch rng o la

B TROC

239

do b anh hng cua cht c hoa hoc, la rung i, chi c moc ln

nhng b nghen. m rng mnh mng. Nc lng l bang bac.
Bn nhng tha rung ven m, ng bao ang dung gu,
dung may bm tat nc. Co nhng c gai ang lui hui cy lua. Xom
nay c mnh danh la xom Trung Quc. Co le v dn y giu co
va t b cha xat hn ni khac. y, da moc chi cht, xanh mt va
t mang vt thng bom an. Di bong da la nhng ngi nha ngoi
o ti hoc nhng ngi nha g lp tranh chc chn.
Chung ti vao thm nha ng Nghi. Ngi nha ngoi 5 gian co ban
th, cu i, tu, ban gh. Pha trc la mt cai sn xi mng ln.
Trong nha thp en hng. Trn ban bay hai chai ru nho va mt
s ly thuy tinh. Nha hm nay co gi. ng Nghi goi con gai ra by
bin thc n tip khach. ng trac 50 tui, co chom ru la tha,
tran cao, toc chai lt ra pha sau. Hi co chut ru vao, ng noi rt
ln, giong sang sang:
- Hm nay, ti lai chin thng mt trn na, chin thng nh
anh trn y.
Nguyn la ng bao y phai ln gn Bnh Dng lam ng.
Bon nguy quyn xa nay chay ln Bnh Dng, cho lnh ra bt ng
bao cay theo phn rung ch cp. Hi trc, cach mang chia cho
ng bao mi nha chng 5 - 6 khu rung. Khi "bnh nh cp tc"
bon ch ch cho mi nha 1 - 2 khu, con lai em u gia ht. Nay
chung bo chay ca, ng bao lai lam theo phn rung ta cp. Bac
Nghi la ngi u tin dam anh bo ra cay. Co ba ch s h, bac
mn i bo na cung a chau gai anh ra cay tut c t gio
ging. Bac ci:
- Thanh nin trai tre ra tin tuyn, tui gia, tui cung ra tin
tuyn. ua, thit ch, ra tin tuyn ch. Anh coi, ra ngay trc mui
sung thng ch ma cay, chuyn dn ne?
Bac con k tip chuyn ong lng thc cho cach mang:

PHAM VIT LONG

240

- Nm nao nha tui cung ong vt ht. Nm ngoai vt 20 kg,

nm nay cung vt 20 kg.
Bui chp chiu, ting sung bng n ran ln pha Ty Bc,
cach xom chng 1 km. Du kch ln o gp ch, hai bn n sung
ran. Sung lin thanh n ren ret. Sung M79 n m m.
Ti nha anh Hao. Cung la nha ngoi ang hoang. Anh Hao va
ng H thay nhau k chuyn cay rung:
- Anh ra o ma coi, mi bui ca trm i bo cay rp ng. ng
rng 4 - 5 chuc mu, t chi ne, vy ma cay ht, khng bo tc nao.
Bon ch bt ln n, bt ngi nay co ngi khac thay. Chung ti
chun b sn ri, c mi i bo co 2 - 3 ngi cay. Ngi nay b bt
co ngi kia ra cay thay. Lu ti noi vi bon chung: "Cac ng noi
chuyn chng hng khng. Cac ng bo lang chay tut lut tn Bnh
Dng. Chung ti ngi Chanh Khoang, lam rung Chanh Khoang,
mc m g cac ng gi. Co gioi th v gi sut ngay m, lu ti se
cay rung "Quc gia" va con tnh tin cng tra cac ng. Ma cac ng
co gi ni khng ch. p trng, p pho chay tut lut, phong v
dn s b tc vu kh troi, hin con phai hoc tp cai tao, cac ng co
v gi c khng? Nu khng gi c th bon ti lam, cach
mang ho khng yn nhng ke ngoan c u.
Bon lnh gi my ngay u, sau phat chan, phai ng bao
lam. Tn Nng hi tnh noi chan ngan:
- Gianh la gianh dn. Dn khng gianh c th thi ch gianh
t lam g!
Anh Hao noi vi Vit:
- Ti cung xin tha vi anh mt chuyn. ng canh sat xa gi
Bnh Dng, ti thy ng cung hin lanh. ng khng anh ai mt
gy nao, con giup ng bao na. Cach mang thy ng co ti ma
git, ti khng dam can ngn. Nhng ti ch xin la ng mang i xa
git mt xac, ti nghip.

B TROC

241

ng H noi:
- Khng ac ma lam canh sat. Khng co ti ma chay ln Bnh
Dng. Hn mua chuc mnh o thi.
Anh Hao chuyn qua chuyn khac:
- Con thng phong v dn s, ti gp no, no biu a no v, co
c khng?
Vit :
- c ch. Anh tm cach a no v nhen. Nu mang theo sung
v cang tt. Nu khng mang cung c.
Hao suyt xoa:
- Cha, no cung la con nha tp kt, trc cung la du kch y.
Hi no b ch bt, no khng khai g ca. Tri, luc ch dn no i
ngang nha, ti s te ai trong qun, v ti nui no hoai, no ma ch
nha th mnh cht. Nhng no i ngang ma khng ngo v. ch ly
a e ln bung no, no biu: "Co ly trm tang e ln, tui cung
khng noi. Tui i du kch, n cung cung ht. Nha nao cho n th n.
Ca thn Chanh Khoang nay cho tui n". Sau o ch bt i tu, ri
a vao phong v dn s.
Anh ci:
- Ba cac ng bt ca bon phong v dn s, sao lai lot no. No
biu tc qua, cac ng lot gi m kho ra. Nu bt no ba o, co
phai sng cho no khng.
Vit bao:
- , trc no tt, nay no mun v mnh, mnh cung cho v. Con
nu nh trc no xu, nay no mun v vi mnh, mnh cung a v.

PHAM VIT LONG

242

Khoang 9 gi, mt ngi an ng cut ban tay trai n tm Vit.

Mi giap mt, anh ta ni nong lin:
- ng Vit, ng nh bt tui i tu ha?
- Ai noi vi anh vy?
- Dn noi ch ai. Anh noi: "thng cut lam by th bt thng cut
i tu ngay" phai khng? co bt i tu th bao trc vi, tui chun
b t gao, chut mm, ch nha ngheo qua, khng co sn.
- Tai sao anh dam giai quyt cho dn Chanh Khoang sang lam
rung Phu Ninh? Ti noi ng lam th khng kheo th i tu y.
- Rung Phu Ninh khng co ngi lam, tui cho dn Chanh
Khoang lam ch sao. Ma ho lam th ho ganh lua nha ho, ch
khng ganh ln, ganh nho trc sn tui. Nhng mun bt tu tui
th c bt. Thng Sanh nay tham gia cach mang hi gi, ra tu vao
ti hoai ri, khng bit s ngi tu u. Ch co iu la mun bt th
biu trc, tui chun b gao, mm. Ch nha ngheo qua, khng co
sn.
Hai ngi to ting vi nhau mai lam khng gian cng nh dy
cu manh dong ca ln. Sau o anh Sanh bo i. Anh Sanh trc la
can b nng hi xa, sau bt man iu g o, a thi vic.
Nhng ngay tip theo, ti sang My c. Ni nay, ng bao va
bc rut n Go C. Ti c sng trong mt thc t y tnh ngi
va suc si kh th cach mang. Bi vy, ti vit c kha nhiu tin,
bai. Bai v anh hung Bui c Sn a c ngoai Bc s dung, ring
bui phat thanh Qun i nhn dn phat lin trong ba bui. Bai Xa
L bui bnh minh, i oi t va mt s mu chuyn dit ac, pha
km, binh vn ti gi v Khu u c ng bao C giai phong va
chuyn ra Bc, phat nhiu ln trn ai Ting noi Vit Nam - chc
con c ng trn bao Nhn dn, Qun i nhn dn.

B TROC

243

Xa L bui bnh minh

Anh Vit, can b thng tin xa kim trng ban khi ngha thn
PN, ch v pha vn da rm mat nm sat con l, noi vi ti:
- Mt trong bn lp hoc mi c m, sau khi bc cht PN, nm
o anh a!
Theo hng tay anh, ti thy mt ngi nha rng rai c dng
kn ao di nhng bong da mat me. Cac em hoc sinh ang ru rt
tu tp lai o. Gp chung ti, cac em l phep chao:
- Tha chu!
Nhn nhng em trai, em gai nho co, ln co, xach tui v, lo mc
trong nhng ban tay xinh xn, ti thy long tran ngp nim vui.
Vit cho bit, toan xa m c hai trng ph thng cho 250 em
theo hoc. Cac em a trt t ngi vao lp. Ban gh tuy n gian bng
nm ba ming van, vai khuc thn da, nhng c xp ngay ngn,
u ch cho ba chuc em hoc sinh ngi thoai mai. Thy Dung bt nhp
cho cac em hat bai ca ngi thiu nin min Nam. Ting hat cac em
vut ln cao gia min qu mi c giai phong, nghe trong treo va
m ap la lung.
Ri lp hoc, chung ti lai bc i trn con ng cai ln a b
nhn dn cht ra tng oan. Thnh thoang chung ti phai vong qua
bn tranh nhng oan hao su, hoc nhng tuyn rao dy thep
gai do nhn dn tao ra nhm ngn can giao thng ch. Khi i
ngang qua ngi nha gach mc meo, chung ti gp mt ngi an
ng ang ng tn ngn bn thm. Ga chng 40 tui, co chom ru
d la tha, o quach nh lng bo. Vit hoi:
- Sao, a chun b i cha?
- Da, xin tha vi anh ti ly thm t ac ri ln lin.
- c, mau ln!

PHAM VIT LONG

244

Vit cho bit o la tn t trng thn PN, ba nay ta cho i hoc

tp.
Anh noi thm:
- Bn canh vic x tr nhng tn ac n ngoan c, chung ti chu
trong giao duc nhng ke lm ng lac li.
X chiu, Vit a ti qua thm thn CK. Chung ti bc i
gia canh ng lua bat ngat. Co nhng tha rung ang th con gai
mn mn. Co nhng tha rung mi cy, cy lua m ln tua tua
nh nhng mui chng. Co nhng tha mi ba xong, mt rung
lang bong. Mt c gai mc ao xanh lui hui bn chic may bm nc.
Lat sau, ting may n rn ln, vang ng ca canh ng. Nc t voi
bm tun ra trng xoa. Bn canh o, co nhng ba ma ang tat nc
gau giai x xup.
Qua khoi canh ng, chung ti bc vao mt vn da rp
bong. Ch vao nhng thn da b phnh to oan gn ngon, Vit
giai thch:
- Bon ch rai cht c hoa hoc, da trui ca la, nhng ri no vn
vn ln xanh mt nh thach thc vi qun gic.
Tai thn CK nay, ch dung moi thu oan tan bao: rai cht c,
chup bom phao, t nha, tan sat in hnh v.v... Nhng chung vn
khng thc hin c chng trnh "bnh nh" cua chung. Ngi
dn CK ng tm gh cht tng gc da, ao hm nui can b, ong
gop quy am phu khang chin va ni dy u tranh buc ch phai
bo n bt thao chay. Sau khi buc phai rut khoi PN, ch lai xua
mt ai i Bao an xung CK, c sng, c cht dng lai trn nn
n hoang tan nay nhng l ct, rao kem gai... Nhng chung a b
on phu u choang vang. Ngay ti hm o, du kch lun vao n,
n sung dit nhiu tn. Bn ngoai, ng bao ni trng mo, thanh la
rm tri, lam cho bon ch bat va, kinh hn. Chung n vao xom...
ng bao lin gng ganh, lua bo ra ng c lp chung.

B TROC

245

- My chu mun , c vic , ba con tui i. chung vi my chu,

cach mang anh v, cht ly ung mang. My chu coi o, cach mang
ng kn cac gc da kia.
Bon ch lc lao nhn v pha vn da, mt a nao a ny
tai met. Chiu o, chung chun thng. Mt ln na, ng bao lai
tran ln pha tan hoang n gic, xoa i moi du tch bn thu cua
ke thu. Gi y, ngi dn CK ang ra sc xy dng lc lng, sn
sang anh ch phan kch va u tranh quyt lit vi chung phat
trin san xut. CK co mt canh ng nm sat BD - mt vung con b
ch km kep. Hi tin hanh "bnh nh", bon nguy quyn xa trng
trao tch thu ht s rung ma cach mang cp cho nng dn em u
gia. Ngay nay, tuy phai cut khoi CK, chung vn tm moi cach chim
oat s rung o. Nhng nhn dn quyt khng cho chung mun
lam g th lam.
Gp chung ti, ng Nghi noi si ni:
- Ba nay, tui lai thng thng ch mt trn na. Ch hai ba
na la tui gieo ht lua.
Vit hoi:
- canh ng BD ha bac?
Bac gt u, chom ru bac rung rung:
- , y. Thanh nin trai tre ra tin tuyn, tui gia, tui cung
ra tin tuyn, thit o. Anh coi, ra trc mui sung thng ch ma
cay rung cach mang, chuyn dn ne? Ba u tui lnh nat n: "Cac
ng phai lam theo phn rung Quc gia quy nh. S rung cua
my ng ai din xa, p trng phai lai, khng ai c cay". Tui
tra li: "Rung cach mang cp cho ba con tui, ba con tui c cay."
Anh Hao, mt nng dn ngoai 30 tui, noi thm:
- Thy ba con tui c cay tran lan, khng k rung cua p
trng, p pho nao ht, bon no lin xua qun bt ng bao v n.

PHAM VIT LONG

246

Ba con lin u tranh: "Cac ng chay tut lut ln qun n hut, co

ng nao lam vic cho dn u ma oi hng rung. Luc nao cac ng
v "bao v an ninh" cho dn th chung ti giao lin rung cho my
ng cay. "
khoi mt cng, mt vic, ba con t chc vong i cng, va
u tranh va san xut. Bon ch anh chu thua. ng bao tip
tuc cay cy.
ng bao hng hai ong gop tin bac, lng thc phuc vu
khang chin. ong gop n u, chuyn i n y. Ch trong ba
hm, ba con ong gop va chuyn i 10 tn gao.
Ti khuya, chung ti mi ri thn CK. Trn cac sn nha, anh
en vn sang to, soi ro khun mt nhng c gai ang cn mn xay
gia. Thnh thoang, chung ti lai gp nhng c gai ganh nhng bao
gao hi ha n kho.
Man m ang dn dn tan i. Xa L ng trc bui bnh minh
rao rat anh hng. Nhng bnh minh mi ch la s bt u cua mt
ngay bn rn vi bit bao cng vic cn phai giai quyt. Trn canh
ng CK, ba con ang nhn nhp ganh phn, cay ba, gieo ging. Chu
bo con nhn nh gp co trn ng, thnh thoang nga mt rng ln
mt ting trm m vang khp canh ng, chng nh mun at i ting
sung lin thanh ang re ln t pha CT. Trn ng, anh em du kch
ang vac sung tin v p, ln phong tuyn chn ch. Ho u rt tre,
co ngi mi cm sung cach y t tun l. i mt ho sang long lanh
trong anh nng bui sm, cha chan nim tin tt thng.

TH GIA NH
Ha Ni ngay 1/11/1971
Con yu du cua b me!
Nhn dp thun li, b vi tranh thu bin th thm con. Tuy
lu khng nhn c th cua con, b vn nng lin h vi ch ch

B TROC

247

Sau nn cung thng xuyn c tin con vn manh khoe, cng tac
tin b.
Chc con cung c tin v trn lut va qua ngoai nay. Du
trn lut ln cha tng co, song di s chm soc cua ang va Chnh
phu, nhn dn ta ngoai nay ang mau chong khc phuc hu qua
do nan lut gy ra, ng thi tranh thu va s dung tt vin tr cua
cac nc ban. Gia nh ta bnh yn, manh khoe.
B mi c tin trong o co bao ln gy nhiu thit hai cho
nhn dn Trung b, kem theo s khung b dn dn cua gic My,
Thiu. B au xot vi cai au kh cua nhn dn trong o, ng thi
ngh n con, a con tip tuc s nghip cach mang cua b. Ch con
chc cung b anh hng cua trn bao ln. Thit hai co nhiu
khng con? B cung thy lo cho con va cac ban, song b tin tinh
thn canh giac, kinh nghim u tranh cua con va cua cac ban,
nhng can b a c ren luyn trong u tranh chng ch, chng
thin tai.
ngoai nay, sinh vin cac trng ai hoc ang v cac ni b
lut, tham gia lao ng, khc phuc moi hu qua do lut gy ra. Kho
khn co nhiu, nhng i sng c n nh. Gia cac hang tiu
dung c ha dn, i sng can b vin chc ngay c nng cao.
By gi b noi chuyn gia nh ta con ro. Cai mi nht la em
Vit a i b i. Em tong qun vi tinh thn hn nhin, phn khi.
Em vao n v Cng an vu trang va ang hoc tp mt a im
gn Ha Ni. Em mi vit th v, rt vui ve, an tm, phn khi,
khoe manh.
Em Phuc Lin X cung mi bin th v, em vn manh khoe,
con thc tp mt nm na th xong. Em thc tp v nganh in
mt tnh xa xi, cach Mac t khoa hang nghn cy s.
Anh c t khi tt nghip CHDC c v vn cng tac Uy
ban Khoa hoc ky thut Nha nc Ha Ni. Anh vn khoe manh va
ang thu xp ci v.

PHAM VIT LONG

248

Em Ngoc vn hoc lp ph thng chuyn ngoai ng cua Trng

ai hoc S pham ngoai ng Ha Ni. Em hoc lp 10 va hoc ting
Anh. Tng kt nm hoc lp 9 va qua, em at kt qua la hoc sinh
tin tin, oan vin tin tin, ngoai ng tin tin. Em la mt trong
2 hoc sinh gioi ting Anh cua lp.
Em Dip ang hoc lp 8 trng Trng Vng ng a, ni con
hoc PT3 trc kia. Em hoc kha, nhanh nhen, thng minh, nm va
qua lp 7 vao loai kha, c min thi vao lp 8.
Em Lan nm nay hoc lp 5. Em chong ln, khoe manh, theo b
nhn xet, trong s 8 anh em, Lan la thng minh nht, hoc gioi toan
din, nht la vn va toan, ma khng mt nhiu thi gian hoc. i
hoc v, n cm xong, lai ly beo nui ln, nu cm, i ch, rt am
ang.
Nm ngoai th Dip giup me, am ang cng vic gia nh.
Nm nay Dip i hoc xa, Lan thay ch giup me moi vic.
Con em Thuy vn gy com, ngoan, hin, nm ngoai hoc yu,
suyt b lu ban. Gia nh ng vin, cho em hoc thm dp he, nm
nay a ln lp 4, va t hoc sinh yu a vn ln hoc sinh tin tin.
Thuy cung a tham gia nu cm, giup me.
Me con vn cng tac Trng nh cu. Ngoai cng tac chuyn
mn va lam tt nhim vu cua mt ang vin, me con quan xuyn
moi cng vic trong gia nh, lai chm soc thm vn rau va nui 2
con ln (mt con gn 40kg, mt con trn 20kg), nn thng xuyn
bn rn.
B ln cng tac B ai hoc a hn mt nm, phu trach cng
tac ngoai ng cua toan nganh ai hoc. Vi tui a lung, cng tac
cua b hin nay rt thch hp, co iu kin vn dung kinh nghim
10 nm lanh ao trng Ngoai ng giup B lanh ao ngoai ng
cho nganh. B c thanh thi hn trc, i su vao nghip vu,
m yu hn truc, ngoai ra lng va phu cp c tng thm, nn
tuy tui nhiu hn, song th lc va tinh thn kha hn trc.

B TROC

249

Ngay thng, b, anh c va em Ngoc u Ha Ni, nha

(trng ai hoc Ngoai ng).
Con trong o cng tac va sinh hoat th nao? B tin rng con
cng tac tt, nht la lai la mt ang vin tre tui.
T khi anh Pho a th va qua cua con ra n nay, b me cha
nhn c thm th nao cua con ca. Me con hang ngay nhc n
con. Cac em con cung thng hoi thm tin anh Long cua chung no.
Chung no thng anh Long cua chung no sng trong gian kh kho
khn, song t hao co ngi anh ang tham gia tin hanh cach mang
tin tuyn. Co ln em Lan noi anh Long cua no sng cuc sng si
ni va y y ngha.
C Chung, chu Phng, cac em Tin, Quang, Chiu, Cu, cac ba,
c cu Hiu va cac em trn nha vn c bnh yn, manh khoe.
Moi ngi mong tin con, va mong ngay gp mt, sum hop gia
nh ng u trong khng kh chin thng cua toan dn.
Chuc con manh khoe, at nhiu kt qua trong cng tac.
B cua con
Pham c Hoa
Vu cac trng ai hoc
B ai hoc va THCN
TB: Con lin lac vi gia nh vn a ch cu, ch cua gia
nh: Trng ai hoc Ngoai ng -Thanh Xun - Ha ni.

TIN U TRANH THNG NHT

Ngay 26/11 /1971
xa Y (bnh nh) ni dy
(Bai cua Vit Long, phong vin Thng tn xa Giai phong tai Bnh nh)

PHAM VIT LONG

250

Ha Ni (26-11 -71 VNTTX)

"Tnh hnh Bnh nh t 3 nm nay vn la mt chin luy cua
Cng san (ch Mt trn dn tc giai phong min Nam Vit Nam)
by gi tnh hnh tnh nay vn ti t nh bt c luc nao trc y.
No c xp hang th 44 trong s 44 tnh (cua Min Nam Vit Nam)
ng v mc "bnh nh" ma noi.
S kem coi cua chnh quyn va qun i a phng (nguy)
khin cho cac n v Vit Cng tha h tung hoanh nng thn y
ry nhng ngi co cam tnh vi Cng san".
(Bao My Din an thng tin quc t, s ra ngay 18 va 19-9-1971).

***
n gic co rum lai trc sc u tranh, vy ep cua ng bao
xa Y (tnh Bnh nh). Nhng phat sung bn ta ac him cua du
kch, nhng t u tranh quyt lit cua nhn dn chng khac nao
nhng trn bao bin d di tran vao n. Bon ch v cung khip s
trc nhng bc chn rm rp cua hang ngan ngi ni dy vy
n. T cac hng, ng bao mang theo gy, dy, mo tin thng vao
n ch. Bon ch hoang ht bn vai an ra pha trc, nhng
khng th nao ngn chn c oan ngi a vung ln, cng quyt
u tranh chng lai moi s an ap, khung b cua ch. T trong cac
canh qun, khng mt ai chun bc, ng bao vn lao ln, h ln:
- Khng c bn ba bai!
Cac canh qun nh nhng dong sng ln cun cun v mt
bin.
Nhng trang phao t xa cu n n chat chua, nhng qua mu
cay t trong n phong ra ti tp, tung khoi ln mu mt. Nhng cn
gio nam thi thc tng hi lua hi cay vao oan ngi, khin ai ny
nghet th. Moi ngi vi ly khn t ra, bt cht ming, mui, bng
mnh chay qua nhng am khoi bui, vt ln u gio. Cac canh

B TROC

251

qun nhp lai thanh mt khi trn bai cat trc ca n, bng
bng kh th.
Gia luc y, trn tri co hai chic may bay bay ti. Chic trc
thng phanh phach bay tt trn cao, chic tau ra hai thn nhao ln,
ling xung, qun ao vong quanh, qung mu cay ti tp xung
oan qun u tranh. ng bao vn gi vng i ngu, khng mt ai
nhuc nhch. Bt lc trc kh th nhn dn, hai chic may bay
chun thng.
Ba gi chiu, tn trung uy Trng n mi chui ra khoi l ct,
noi cho xung:
- Gi ti xin tra li ng bao.
ng bao la:
- Xung gn y, o xa qua, ba con khng nghe thy!
No m mt lp rao lach ra. Mt tn lnh, lm lm khu sung
AR15, bc theo no.
- Khng c, con xa qua!
Tn trung uy anh m thm 3 lp rao na, ri ng trc lp
rao th 5.
Ch Hai tn cng:
- n by gi ma lnh cac ng vn con co thai xu vi ba con
chung ti. Cac ng chn ng, cm bin, bn ba bai v xom lam
cht ngi, sp nha. Vy cac ng bao v ng bao ch nao?
Tn trung tuy lung tung chng ch va yu cu ng bao tr v.
Ch Hai nghim giong:

PHAM VIT LONG

252

- Chung ti ti y la thc hin mnh lnh khi ngha cua cach

mang, buc cac ng phai bo n nay i. Nu cac ng khng i, cach
mang se v anh, luc y ch co trach ng bao.
Tn trung uy lai nhai:
- Chung ti se i thi, ch khng ng g cai i nay. i nay
toan soi vi cat, bau lm sao ma cac ba oi mit?
Ch Hai noi dt khoat:
- Go nay ch soi vi cat, nhng la go cua nhn dn, cac ng
khng co quyn chim gi. Bi vy cac ng phai rut lui, tra t xa Y
cho ngi xa Y.
Tn trung uy phn trn:
- Chung ti khng thit g y, nhng khi nao co lnh trn,
chung ti mi rut c. Nu chung ti t ng i, ch huy chung ti
se bt bo tu hoc a i Cm - bt!
Anh Nm hoi no:
- Cac anh con y, chc cach mang khng tha u. Va ri
cach mang anh v cu H, git cht 30 tn My, cac anh ngh sao?
Tn trung uy ap:
- My ngi khac mau, My cht thy cha My.
ng bao lin nhao nhao:
- Hoan h trung uy ng tnh vi ng bao!
- a ao quc My!
Tn trung uy va tn lnh ng tr mt ra trc nhng li h
vang nh sm dy. Anh Nm lin dn ti:

B TROC

253

- ng bao co em theo mt s truyn n, ngh cac anh

nhn.
Khng i cho tn trung uy tra li, khu hiu dn n ti tp.
Tn trung uy a ca 2 tay ra on. Mt chuc, ri mt trm, hai trm,
nm bay trm...
m ca mt m truyn n khu hiu, tn trung uy noi:
- Tha ng bao, anh em chung ti nhn truyn n, khu hiu
ri, mt se tra li ng bao. By gi yu cu ng bao tr v
chung ti suy ngh thm.
Cu Bay ap:
- c, vy ba con v, mt lai ln nghe trung uy tra li.
Khi oan ngi a toa v cac xom ngo, binh lnh n X mi th
phao nhe nhom. Sut bn ngay nay b vy rit trong n, khng co
cm n, nc ung, chung mt moi, b ph. Nghe ting trc thng
lai gn, chung ua ca ra sn ch i. Chic may bay ln vong quanh
n, ng lai gia sn, tha xung hai thung nc.
Ca nm, sau mi thng x nhau chay ti, muc nc ung ng
c. Ch mt loang, hai thung nc can kh. Cha a khat, i ng
bao v ht, chung ua xung xom nha gn y vuc gao vao cac chum
nc ung ly ung .
Ngay th 5 va th 6 cua cuc u tranh, theo k hoach, ch co
mt s cu gia ln n giuc bon ch huy n tra li theo nh tn
trung uy a ha. Tn trung uy ngh gp ai biu cach mang
thng lng.
Va cuc thng lng din ra mt cn nha la n s nm gn
n X.
Anh Ba, ai biu chnh quyn xa Y, a ch sn, bt tay hn,
mi hn ngi xung chic gh nga k ngay ngn gia nha.

PHAM VIT LONG

254

Anh Ba i thng vao vn . Sau khi nu ro nhng thng li to

ln cua cach mang ng 9 Nam Lao, toan min Nam va ngay
tai a phng, anh Ba noi:
- Chung ti ti y nhm thc hin chnh sach nhn ao cua
Mt trn. Bit cac ban la ngi co suy ngh, chung ti ban vi cac
ban my vn sau y. Mt la cac ban lin hip hanh ng vi
cach mang, quay sung dit ac n, chung ti se giup , cach mang
se khen thng cho n v, ca nhn co thanh tch. Hai la cac ban
u hang, cac ban se c hng chnh sach khoan hng cua Mt
trn. Ba la cac ban rut i, giao n X cho nhn dn xa Y, cach mang
se ra lnh cho cac lc lng vu trang khng tn cng vao cac ban,
nhn dn se giup cac ban rut i an toan.
Tn trung uy suy ngh va noi:
- Chung ti se rut khoi ni nay. Nhng thi gian rut do chung
ti quyt nh.
Anh Ba nhn manh:
- Cac anh nn nh, nhng yu cu trn la mnh lnh khi
ngha. a la mnh lnh th phai thc hin cp bach. Cac anh phai
rut khoi n nay ngay.
Tn trung uy khng khng:
- Thi gian do chung ti nh oat, khng th thc hin cp
bach c.
Anh Ba mm ci :
- Cac anh nh keo dai thi gian, hong ch qun tip vin? Ti
cho cac anh ro: Tt ca cac con ng t n nay i cac n ln cn
u b du kch ct t. Mt khac, nhng n o cung ang b nhn
dn vy ep. Chung ti cung a b tr sn th trn be gy chin
thut trc thng vn cua cac anh. Cac anh cang keo dai thi gian,
cang nguy him.

B TROC

255

Tn trung uy ngi cm lng, mt th ra. Lat sau no mi noi:

- Chung ti se rut, nhng se co ai i khac n thay, ch
khng bo n nay u.
Anh Ba ng dy:
- c, trach nhim cua anh la phai rut i ni khac, cac anh c
rut. Con ai i nao n, chung ti se co cach x s thch ang.
***
Ba ngay tip theo, ng bao xa Y lai keo ln vy ep n X, ln
nay ng bao t chc ca i qun hu cn lo cm nc cho nhng
ngi u tranh. Ba con n, ngu ngay trn bai cat trc ca n.
Ngay, ba con h khu hiu, nu yu sach. m, ba con lai ca hat
binh vn. Trong khi o, du kch lin tuc bn ta, dit nhiu tn. n
X cng thng, ngt ngat. Quan thy chung vi vang cho xung
xa Y mt tiu oan "Cng hoa" hong ha hi cho chung. Nghe ting
trc thng rm r trn bu tri, bon lnh trong n chen nhau tho
c ra khoi l ct, ngong i. My chic HU1A nh xa xung qua i
N lin b nhng lung an rt cng cua du kch ht ngc ln. Mt
chic trung an ri cm u xung chn qua i. Nhng chic khac
chun thng. Bon b binh t chn i tran ln cung b du kch xa Y,
b i a phng huyn K anh cho ti ta. Hn chuc thng nga guc
tai ch. S con lai vi m u thao chay. Nhng con mt trong n
X xup xung. Qua in ai, ban ch huy n X rn r vi cp trn
cua chung: "Sut 9 ngay nay chung ti oi cm, khat nc, cng
thng. Chung ti khng chu ni na!". Thy binh s n X a
hoang mang n cc , bon ch huy cua chung anh phai cho may
bay ln thng ti ch chung i va thay vao o mt ai i Bao an
khac. Hong trn ap qun chung, ngay t u ai i nay a to ra
hung hng, tan bao. Chung bn ci ba bai ra nhng vung xung
quanh.
Ba cu N lm mt r manh an, mang ln n hoi:

PHAM VIT LONG

256

- Cac ng bn v xom, cht ba con tui th sao? Cac ng khng

nn bn nh vy na!
Tn trung uy sng s:
- Ba em v i. Ba ma u tranh, ti anh ba dp mnh. ai
i ti khng nh ai i trc u!
Thai hung hng o cua ch khng lam cho ngi xa Y chun
bc. Du kch xa, thn tp trung lai ao cng s sat n, bn ta lin
tuc lam bon ch v cung cng thng. Chung khng dam ra khoi l ct.
Cang hoang s, chung cang in cung bn nh vai an ra chn i
qun u tranh lai. Tnh th tr nn ging co quyt lit. Qua mt
ngay, ng bao hop rut kinh nghim, ban bin phap sp ti.
m y, du kch thn, xa va nhng ngi tch cc nht trong
i qun u tranh hop nhau thn P. Trong anh en du, ba con
ng nghim trang n lai nhng ngay gic gy au thng, tang toc
trn qu hng va truyn thng u tranh bt khut cua ngi dn
xa Y. Khi tin hanh "bnh nh cp tc", hang trm tn My nguy
tran vao cac thn H, T, P keo tng ngi dn vao khu tp trung.
Nhng khng mt ai chu ri khoi manh t ma mnh a sinh sng
by lu. in hnh nh ba Sau du b ch anh p, gai mn trn
mai nha doa bm n, vn khng chu ra khoi nha. Gi y, ngi nha
y vn nm ngao ngh ngay bn ng cai ln, mang t th hin
ngang cua ngi xa Y. Ti ac cua ch con hn su trn tng thn
da, chom dng, trn c th mi ngi dn xa Y.
Hai v chng anh T b phao My bn cht, ngi con ln cua anh
cung b My git. Ba con th cua anh phai chu canh m ci nheo
nhoc. Long ngi nen lai, au xot. Ai ny nhn ln chic khn tang
ln treo pha trc ha hen :"Quyt tm tra thu, quyt tm dit
cht". Tng du kch ln nhn nhng manh khn tang trng, nhn
trach nhim cua ng bao giao: vy ep, bn ta lin tuc, khng k
m ngay, ma nng.
Ngay sau m phat ng cm thu, du kch xa, thn khoac sung
ln i cao ep ch. ng bao cac thn cung sn sang i ngu, chun

B TROC

257

b k hoach tin cng mi. n X vn dng nhng hong sung en

ngom ra sn sang nha an vao nhng ai dam ti gn. Tui lnh nup
mnh sau nhng cng s, dng nhng cp mt diu hu soi moi
nhn vao xom A, mt xom nm cach n cha y 10 met. Mt
thng lnh bng hoang ht thet ln:
- Chay nha bay i!
T xom A, ting la cung rn ln:
- Chay nha, chay nha ba con i!
Ngon la phut ln t nha ch Tam mi luc mt bc cao. ng
bao cm dao, mac chay rm rp ln go.
Trong phut chc, hang trm ngi a ap sat n. Ba con va la,
va ht rm bo vao nha cho ngon la bung ln hng hc.
- Chay nha ba con i!
Ting bao ng vang xa, vong ti cac thn pha ty. Lp tc,
gn 2.000 ngi trong cac thn o vac giao mac, gy gc ua ra
ng, tran ln go X. Bon lnh ong ca n, bt lc nhn oan
ngi tran ti nh triu dng thac . Ba cu Chn lao ti trc l
ct, vac gy p vao hang rao, la:
- Qun i nao qun i i, Quc gia i Quc gia, tai sao t
nha cua chau tui? My ng bao v cho dn ch nao, tai sao thy
nha dn chay ma ngi o ngo xung.
Mt thng lnh ap:
- My ba tran v nh nc lut vy, ai ma dam xung, cng san
lng v trong, lu tui xung l ho bt th sao?
Thng khac tip:

PHAM VIT LONG

258

- Ti bit, dn chung xa Y nay d lm. ng khng ma t

nha u tranh, ming th la, tay th ht rac bo v, luc nay con
gioi noi.
ng bao gng lai:
- By gi ai lam chay nha cha bit, nhng cac ng ong n
nay, bao v xa nay ma nha chay th cac ng phai bi thng !
Ti 2 gi chiu, tn trung uy ra noi:
- Ba nay cng san bn ta mit, hai bn bn ln nhau cha
bit an bn nao lam chay nha. Ti ha t ba na se cho lnh v
xom ct lai nha cho ng bao. Ba con v i!
- Khng! chung ti khng v. Cac ng y t pha, anh p,
bn git ng bao, cac ng hung d nh ca mp, chung ti khng
cha chp cac ng c. Cac ng rut bo n nay i!
ng bao tra li vy va ngi vy ly n. Sut my ngay sau
o, mc tri ma bao lam nha sp, thuyn tri, li mt, ba con vn
tru lai trc ca n. Qua 3 ngay ma tm ta, m nay tri quang
my tanh. anh trng non roi xung oan ngi ang ngi trn bai
cat vy n. C Mi ng dy noi:
- Gi ba con mnh ca nay!
ng bao v tay:
- Phai o, ca hat ln i.
Giong Mi vut ln gia khng gian thanh trong:
- V i anh, v i anh lnh nguy quyn i!
Sau ting ngn dai tha thit, giong Mi trm xung, m ap
ma oan trach:

B TROC

259

- Anh khng thng xot ng bao.

Git ngi cung giot mau ao nh anh.
Ti chi khoai sn ang xanh
Anh i can quet tan tanh xac x .
Bon lnh lp lo sau cac l ct, ri bo dn ra chic l ct ngoai
cung, ngi vong tay im lng nghe.
Giong Mi vn vang ln, giuc gia, tha thit:
- Sung thu quay lai i anh.
Bn qun cp nc cu mnh anh i.
Mi dt li ca. Khng gian lng i, gieo vao long nhng binh
s nguy bao ni day dt. Song bin vn x b rao rat nh mang d
m cua li ca "v i anh, v i anh lnh nguy quyn i". Tip theo
Mi, nhiu c gai ng ln h bai choi, hat nhng bai ca t cao ti
ac cua gic My va tay sai, ca ngi tinh thn u tranh bt khut
cua ng bao va phu n min Nam. Ti nhng oan cm thu, ng
bao ng thanh h "a ao". Ti nhng oan nu gng u tranh,
ng bao h "hoan nghnh" vang tri. ng bao va hat ho, va h
khu hiu, khng y ti hang by mui oi ang ua vao hut mau
mnh. Ti 11 gi khuya, ba con ng dy ra v. Tui lnh hoi vong ra:
- Sao khng hat na?
- Moi ri, v i ngu, b i vao noi chuyn vi cac ng.
Trong phut chc, oan ngi toa v ht cac xom. Ba con v nha,
ng ta ca nhn v pha n X trng i. o, bon ch hoang s
roi en pin loang loang, bn ai lin loan xa. Bng nhin, mt ting
n vang ln, mt lung la xanh le lao vut vao gia n X, ri
nhng ting n khac r ln theo hoa vi ting song bin m, khin

PHAM VIT LONG

260

khng gian rung chuyn. Nhng tia chp, khoi la lin tip bung
ln gia khu n ch.
Bui sang, khng gian tr lai yn tnh. T trn i N, n v b
i a phng huyn a sn sang bn nhng khu sung phong
khng. Anh em m may PRC.25 nghe bon ch trong n la li:
- A-l, a-l, hi hm cng san tin cng, chung ti cht 2, b
thng 4. ngh cho trc thng ti gp!
Im lng mt luc, bng trong may re ln ting mt thng nguy
ku khoc:
- Tri i, cai cng ti gay ri, au qua, cu ti vi!
Lat sau, co ting ng c phanh phach bay n. Trong may
vong ra ting mt thng nguy:
- Ch ch mt con thi, ch mt con thi!
Chic trc thng ve ve ha xung gia sn n. Bng "tng tng
tng ..." - mt loat thng lin n ron ra, khin chic may bay git
mnh vot ln cao. No ao mt vong ri ha xung. Bon trong n bn
ai lin loan xa ra my ngon i xung quanh ym tr chic may
bay, nhng no vn khng dam xung thp. Sau o, bon trong n
phai khing tn lnh b thng ra me bin, li dung ngon i che
khut chn an cho chic may bay ha xung ch no i.
Ngay va m hm sau, cuc u tranh vn tip din. Hoang s
n cao , bon ch dung ting sung t trn an tinh thn.
Chung bn ci, ai lin, AR15... ra khp xung quanh. Mt qua ci
n gia thn H, git cht ch K. Lp tc, toan thn ni trng mo bao
ng.
- Lnh bn cht ng bao, ba con i. Khing xac cht ln n.
Ting ho la dy t. Ai ny qu vi ra, khing xac ch K lao
ln go. ch ong cht ca n khng dam xung. ng bao lin

B TROC

261

ng tai o, ly thung thic, thung phi go hiu lnh bao ng. T

trn i cao, ting kim kh b p manh rung ln, vang ti khp cac
thn, ku goi ba con ti hp sc u tranh. ch hoang s chay tan
loan trong n. Khi anh bnh minh va dng ln, hang nghn ngi
a tran ti vy kn n X. Ting sung bn ta cua du kch n ron ra,
c vu oan ngi xc ti. Ting h cua hang ngan ngi vang vang
nh sm dy:
- a ao bon git ngi!
- Xung y giai quyt mau, nu khng se d rao!
Bon lnh ruc vao l ct, noi vong ra:
- Thi, ng anh bao ng na, tui ti xung.
Ch Hai noi ln:
- Tai sao cac ng noi ai i trc anh cht ng bao, my ng
khng ac nh vy, my ng bao v ng bao. Vy a nao git ch
K. Trung uy phai xung y giai quyt. Phai a thng nao bn
sung ra cho nhn dn hoi ti.
Chng ch K d d cy ra:
- Bay sung, git ngi. Bay th bo sung xung y, mt mnh
tao cung p b so 3 thng!
Mt thng lnh ra noi:
- Thi, tui ti n cho 2 ta gao!
ng bao bng bng cm gin:
- a ao! s gao y i, gao phi ngha, gao git ngi.
ch chui vao l ct, lam thinh.

PHAM VIT LONG

262

Lat sau, lai mt thng ra noi:

- n 3 ta vy!
My thng na ra theo no, noi xoa du ng bao. S con lai
cung cung thu don ac chun b tu thoat. Hai gi chiu, nng
choi chang chiu xung oan ngi ang hng hc kh th u
tranh. Tn trung uy dn 2 tp lnh d rao pha sau n, len i
xung chn i go, theo bai cat chay thng xung pha xa T. V
vng qua i, ng bao khng nhn thy canh rut chay tham hai
o. Lat sau, mt ch phu n t thn T xach ra chay n h hoan:
- Chung rut chay ri, chn ly chung ba con i!
Dong thac ngi ao ao cun theo. Chung hoang s ling lu an
rm rm pha trc oan ngi va chay ban sng ban cht...
Go X a sach bong gic. Trong n con lai ngn ngang thung
an, ba l, gao... ng bao, du kch tran vao g lu an, pha rao,
pha l ct, thu chin li phm, nhn nhp nh i try hi. Ngi xa
Y se ghi nh mai ngay 1-5-1971 , ngay ma vi ba mui giap cng, ho
a tng c ai i Bao an cui cung ra khoi n X. Giai phong hoan
toan qu hng./.
Xa X (Bnh nh) thng ch trn ba mt trn
Ha Ni (VNTTX 28-11 -71 )
- "Nhn dn Bnh nh hin nay ro rang a khng tun theo
nhng ve van v vt cht cua Sai Gon va khng khut phuc sc
manh at ma ng minh a a ti y t nm 1965... Bnh nh
la tnh cng u cng c nht Nam Vit Nam va thm ch sau 6
nm c gng cua ng minh, tnh hnh "bnh nh" y ang thut
lui... 900.000 dn tnh Bnh nh t lu vn sng vi nhng ngi
cng san".
(UPI ngay 26-9-1971 )
***

B TROC

263

Cht vt lm, bon ch mi tp trung c khoang 40 ng bao

hai thn C va A ti mt bai t nghe chung ph bin v chng
trnh "bnh nh" nng thn. Tn qun pho qun P (Bnh nh) gi
giong la bp: "Vung nay la vung mt an ninh, bi vy, dn chung
vung nay phai tp trung v sat truc l Quc gia bao v va giup
".
Sau khi ba hoa v s "sung sng" cua cac p "tn sinh" sp
lp lai tai thn H, ra ve "dn chu", no hoi:
- Ai co y kin g, c vic ln noi.
Ch B tin ln, nhn thng vao mt tn Qun pho ri bc lai
gn may phong thanh, ch noi dong dac:
- Trc y "Quc gia" a bt chung ti tp trung i QN, chung
ti kh s u iu. B nht trong trai tp trung, chung ti khng
c t do lam n, cuc sng rt c cc. Chung ti quen sng vi
ng rung, chung ti khng i u ht!
Ch B va dt li, cac ch N, T, C... lin tip ng dy vach trn
b mt gia nhn, gia ngha cua ch. Ting h "a ao dn dn lp
p" vang ln. Nhng li le sc ben cua ng bao nh nhng cai tat
va manh vao mt bon nguy quyn qun, xa. Chung vi vang giai
tan cuc hop.
La bp khng c, bon ch dung thu oan an ap, khung b.
Hai tiu oan chu lc nguy cung bon ac n a phng hung hung
h h keo vao hai thn A, C t pha, cp cua, keo tng ngi a
ln xe ch i.
ng bao xa X. kin quyt khng hai thn C, A tr thanh
vung trng. Toan xa hp sc cung ng bao hai thn trn u
tranh. ng bao thn H noi vi bon ch:
- Mnh chung ti thn nay a cht chi lm ri, cac ng con
a ho n y, sao ni? Nht nh chung ti khng cho ho y!
Cac ng tra ho v lang cu!

PHAM VIT LONG

264

S ng bao mi b dn n cung nht quyt khng chu dng

nha, lp p. Ba con sng tam b di nhng mai nha tng lup xup,
ngay ngay u tranh oi ch bi thng tai san, oi tr v lang cu,
oi cu cha nhng ngi au m. Trong khi o, du kch xa lun
vao gia thn H anh hai trn lin tip, dit 9 tn ch, lam cho
chung ht sc hoang mang. Chung phai cho ng bao v lang cu gt
lua. Mc du co bon lnh i kem, ng bao vn kheo leo va gt lua
va chun b iu kin khi tr lai lang cu co sn lng thc n
va nui du kch.
Nhng ngay tip theo, du kch xa X anh nhiu trn trn
ng cai ln va chn anh mt trung i dn v, dit nhiu tn,
gy ri loan trong hang ch. Bon nguy quyn hoang s, m m
bo p v qun ly ngu.
Bon nguy qun hoang mang dao ng, luc nao cung nm np lo
b du kch anh. Li dung s h cua ch, mt s ng bao ct
tranh, cht g sn lang cu. My ngay sau, bon My can vung
nay, t ht tranh, g cua ng bao. Tai khu dn dn, ma cung
lam sp nha tng, tri lua gao. Ni c cc va long cm hn thuc y
ng bao u tranh manh me hn na. Hang trm ngi hp thanh
i ngu, rm r bc i trn ng ln, keo thng vao qun ly h
vang cac khu hiu:
- Phai bi thng nha ca!
- Khng c t pha, bn phao ba bai !
- Tr v lang cu.
Trc sc u tranh manh me y, bon nguy quyn qun li
cho bon nguy quyn xa. Tn qun trng phai chp nhn yu sach
cua ng bao. K hoach lp p, dn dn cua ch mt ln na lai b
ng bao xa X anh bai.
Tr v lang cu, ba con um boc nhau trong nhng cn trai n
s. i sng c n nh. ng bao 3 thn ln cn cung gop nhiu
tranh, g, tre... giup ng bao thn C, A dng nha mi.

B TROC

265

Thng li trn a tao iu kin cho ng bao xa X. tn cng

manh me hn na vao qun ch. Mui binh vn at c nhng kt
qua tt ep. ng bao a ch cho cac i vin "phong v dn s"
thy ro m mu nham hiu cua ch dung ngi Vit anh ngi
Vit, khuyn rn ho bo sung ch v lam n lng thin. Mt hm,
mt s i vin "phong v dn s" thn V cung ngi nha keo n
bon nguy quyn xa tra sung. Bon nay khng nhn sung, s "phong
v dn s" lin noi: "Cac ng khng nhn th chung ti em v. Nu
cach mang ly sung, chung ti khng chu trach nhim". Hang loat
i vin "phong v dn s" cac thn khac cung tra sung. Du kch
xa lai t nhp vao mt s thn thuc vung ch km kep tc vu
kh, giao duc cac i vin "phong v dn s" va dit mt s tn ch
huy ac n ngoan c. Ngay cang nhiu i vin "phong v dn s" ra
vung giai phong trnh din vi chnh quyn cach mang, ha khng
cm sung cho ch na. Cui cung, ca 7 trung i "phong v dn s"
xa X b pha ra. Anh em em np cho chnh quyn cach mang 18
khu sung. 8 ngi xin tham gia du kch va lc lng an ninh xa.
Cung vi vic pha ra "phong v dn s", ng bao xa X con vn
ng c 40 lnh Bao an, Dn v, Cng hoa ra ngu.
Qun ch ngay cang tan ra, trong khi o lc lng cach mang
trong xa X ngay cang phat trin vng manh. i ngu du kch ng
gp ba ln so vi nm trc. m m, anh em lun vao tn cac "p
chin lc" dit ac n, t ip. Anh ch em bam sat ng ln anh
xe, dit bon "bnh nh" gia ban ngay. Anh em phi hp vi b i
tn cng vao hang loat cht im ch, h tr ng bao ni dy. Cac
n N,T b b i dit gon. Cac n ,A,B,N va L b du kch lin
tip tp kch. Ch trong t ngay, trn 30 tn ch bo mang. Khp ni
trong xa ron ra ting sung tin cng cung vi ting thanh la, trng
mo, ting reo ho cua ng bao ni dy dit ac n, pha km kep. Bon
ch hoang s chui ruc trong cac l ct. G, K bon chung nn n:
"Thi, ng bao ng bao vy chung ti na, chung ti yn trong
n nay, cach mang mun lam g th lam!". Nhng ng bao xa X
a a ti hu th buc chung phai giao n bt, tra t ai. Ngay
tra hm sau, ca ai i Bao an bo n bt, chay khoi xa X. Bon
ch 6 cht im khac cung vi vang thao chay. Vung giai phong
va vung lam chu m ra nhanh chong.

PHAM VIT LONG

266

Khng nhng kin cng chin u, ng bao xa X con hng

hai san xut. Bon ch cm ba con lam rung gn sn nui va
thng xuyn bn phao vao y. ng bao u ly vi bon nguy
quyn xa: "Ngi nng dn chung ti sng nh rung vn, cac ng
cm chung ti lam rung th phai cp cho chung ti n!". Bon ch
ui ly, phai ba con t do san xut. Nhng t vn cng, i cng
c duy tr. T nhng ngay kho khn nht ti nay, t i cng a
phat huy sc manh. ng bao a ao hang trm met mng dn
nc ti cho hang trm mu rung. Nm nay, nh u nc, u
phn, nng sut lua cua xa X cao gp i so vi nm trc. Din
tch khoai lang, lac cung tng. Ging lua "t quy" ln u tin c
cy trn ng rung xa X vt ln phi phi, ha hen mt mua tru
hat./.
(Bai cua Vit Long, phong vin Thng tn xa Giai phong tai Bnh nh).

Ngay 29/11 /1971

Chn dung ngi dn bnh thong:
Anh Bay Trng
Toan dn cng gai xa My c mi bt u bc i th bng
nghe mt ting goi git giong:
- Khoan a!
My c i u ng sng lai, lam my c i su dn ln, xoong
ni va vao nhau lach cach. Anh giao vn xa lt t chay ti, goi tu
tt:
- Nay, khoan hng i. anh Bay Trng nhp vao oan vi!
Co nhng ting hm h cua my c kho tnh:
- Gm, tng sp lot phuc kch n ni, ai de...
Theo sau anh giao vn, mt ngi an ng lu khu bc ti.
Trong rang chiu nhp nhoang, cac c gai khng nhn ro mt anh,

B TROC

267

ch thy mt khi ngi to ln vi cai u vung vung co ct khc

mt cai khn, hi luc lc theo bc i. Trng dang ngi, cac c
oan chc anh cung ng tui ri. Khi hai ngi n gn, nhng
ting hm h ni ln:
- Khng c u. oan toan u ri, khng nhn thm ngi
na u.
K ra, nhn thm mt ngi na vao oan th cung chng co g
kho khn. Nhng ng nay, trong 14 a con gai lai lot thom vao
mt ngi an ng, k cuc qua. Ma lai la mt ngi an ng ng
tui, co ve t noi na ch. Kiu o th i ng co cu ch nhau i
chut, ng y cung la cho, ch ng noi n chuyn n dn.
Thy cac c c n ao mit, anh giao vn phai v hai tay vao
nhau ku bm bp ri giai thch mt hi:
- Nay, cac c ng co cuc b nghe khng. ng khng c
thm mt ngi nh anh Bay Trng vao oan, con lam b lam tch
ha? Tng la mnh gioi lm y. Cac c nhn ky anh coi: i dn cng
t mt mi v lai xung phong i t 2 lin, c n gao Chnh phu
ch tm thng u?
Anh con noi mt thi mt hi na, nao la nha anh Bay ngheo
ma anh khng quan. Nu anh Bay khng v tr th cn g phai i
cung vi my a con gai lanh chanh, ni nghe my ting noi the
the cua my c cung u mt, nao la anh Bay sing nng, hin lanh
him co... va vn vn.
Hin nhin la cac c gai phai chp nhn anh Bay vao oan ri.
***
Tnh con gai hay to mo, nn c nao cung c xem xet xem anh
Bay Trng la ngi nh th nao. Ch sau my ln ngh doc ng,
cac c a bm nhau:
- n noi lau bau bay a.

PHAM VIT LONG

268

- a ngot.
- Co ve tht khu na ch bay!
Thc tnh ma noi, xet net nh vy k ra cung xu. Nhng c
cai cc c coi xet la thoa tnh to mo, ch khng co ac y g. Sau khi
a rut ra c nhng kt lun tam coi la chnh xac y, cac c xoay
qua ua bn nhau. Con gai vung bin n song noi gio, c ci noi b
l ba la lam cho anh chang du kch dn ng phai ng hn lai,
ln an lach cach ma doa:
- Mun cht ht ha? oan nay ch hay phuc kch, coi chng
o!
Cac c nn thinh c mt hi kha lu. Mai khi i qua ng s
mt ri, tnh hnh cng, cac c mi lai ruc ra ruc rch. a nao
cung mong mau ln ti ra nui, ngh mt chp va ua mt chp cho
thoa. vung su, k bn ch, my khi c tu tp ma n dn? - y
la mt ly do, ngoai ly do chnh la i phuc vu cach mang, khin cac
c hng hai i dn cng.
Ca oan ghe vao mt xom nho yn tnh. Cac c gai qung ni
xoong loang xoang, vt gui lch bch ri ngi l la di sn cat. T
vung ng, thnh thoang mt qua en du n bup, treo l lng gia
bu tri ung uc, roi anh sang vang bung ti tn cai sn nay. Anh
Bay Trng cn thn t cai gui xung sn, chng noi chng rng,
i ra ging. Khi anh va i khut, my c nghch nht bon lin xum
ti luc gui anh ra coi:
- Mt lon tht hp bay i! Sau Thoai va la va li ra mt cai
lon tht hp rng, en thui, co ct mt si dy in lam quai. Ba ba
mt b, mt kh lng ng - H h... la mt ng lng kh, mt tm
i ma, lai cu ca con ra.
Sau Thoai ln lt li ht trong gui ra t la lit trn sn.
C li ra mt th, con nho lai h ln nh ngi din kch.

B TROC

269

Va luc y th anh Bay i vao, tay xach mt gau nc. Co le

gau b thung mt l nn nc phun ra xe xe. Anh Bay ng khom
khom cai lng, quat:
- Sp bay lam chi vy? Ha?
My c gai chay tua n bao quanh anh, on a:
- Anh Bay xach nc v lam chi o.
- Anh Bay xach nc v cho tui em ung na...? Anh Bay cng lu
em qua h!
Ri ca bon xum vao xach gu nc trn tay anh, chuyn cho
nhau ung ng c. Anh Bay nguc ngc u my cai, i n goc sn.
Anh ngi xung, va lui cui nht ac b lu nho li ra nhet vao
gui, va lm bm:
- K cuc! K cuc!
Va gianh nhau ung, va tat nc cho t mem u toc cua
nhau, ch mt loang cac c lam gau nc can kh. Luc y, anh Bay
cm n cai lon. Con Sau Thoai lin sa ti, gianh ly:
- H! H, anh Bay a, anh em cai lon nay i lam chi ma ti vy?
- nu n ch chi? Hoi k cuc, k cuc!
- Chu cha, anh Bay khng co xoong na, ti qua h. Anh Bay
qung oc no i, nu cm chung vi lu em nghen!
Cha i anh Bay tra li, Sau a qung cai lon anh sat v
tut trong bui.
- Anh tic na? y, thng anh cai xoong, nu n chung nghen
anh!

PHAM VIT LONG

270

Anh Bay ming lm bm: "K cuc, k cuc", nhng tay lai cm
ly cai xoong nhet vao cai bao ai han xam, bo vao gui. Thy th,
con Hng lin li cai rut nghe gao cua no lai, ci toe toet:
- Anh Bay a, anh xung phong i dn cng t 2, c n gao
Chnh phu cp thit na? Anh khng phai em gao nha na? Cho em
gi cai rut nghe nay nghen anh!
No tha cai rut nghe gao thong theo xung tay anh ri lai ci
toe toet. Anh Bay lau bau:
- Pha qua, k cuc, lu bay pha qua.
Co ting bao ht gi ngh. Ca bon con gai cung cung v gui,
xach xoong, chay theo cu du kch. Anh Bay ht cai rut nghe gao
ln vai, chui ngi v pha truc, c sai bc cho kp lu con gai lanh
chn.
***
T hai qua, anh Bay i lac mt ri. y a la vung giai phong,
sat nui, khng s anh l q m vao n ch. Nhng ma ray
qua, ng sa lin u, ht vn lai rng, bit ngo nao ma tm anh?
Cac c hu n b hong ma khng thy tm hi g. Sau Thoai quay
qua trach moc cu du kch "ma ui", i chng bit trng trc, ngo
sau g ht, chc ri cung co luc bo dn cng cho cop tha. Trach moc
vy thi, ch cu ta a bin bong ri con ai ma nghe. Sau khi giao
oan dn cng cho tram nay, cu ta ch noi c mt cu: "i manh
gioi nghe!" ri vac khu AR15 dng mt hi, co cho ai kp ngo
mt u.
Cac c gai va dn gao vao bao, chun b cong i va rm ran
u th chuyn va cui cung lai xoay tr lai chuyn anh Bay. Hng,
nha cui xom, gn xom anh Bay, khng nh:
- Tao bit ngay t xa ma, kht khu nh ng, i dn cng lam
sao ni!

B TROC

271

chng minh kt lun cua mnh la ung, c k:

- ng kht khu t hi xa kia. Tao nghe ho k chuyn ng i
xy cai cht Go C cho lu Bao an ma tc ci hoai. Ai lai, tri nng
choa la, ngi ta i non, lai trum thm khn ma ng ch ct cai
khn mt nhum mau o lem nhem trn u. Con ngi ta vac bao
cat ln vai, a t di bai ln go th ng kep vao nach! Bao cat
nng, tr xung hng lam qun ng tut xung. Mt tay qup ly cai
bao, mt tay ng xach qun. Nhng bao cat vn c tr xung, ng
vong tay qua, nu dy bao, th la dy ct bao s tung, cat xoa ra
trng xoa. a vy, le ra phai i xung bai ma ht cat khac, ng lai
ngi thup xung, bum tng bum cat bo vao bao, ming th lm bm
hoai: "K cuc! K cuc!" Chu cha, ng k cuc mun cht.
Noi ri Hng ci, tng se c moi ngi hng ng, ai de
lai b Sau Thoai phan i:
- Vy ma cung ci? Mi bit ch, hi y bon no con kep cht, t
ai dam u tranh cng khai, ng dam u tranh hp phap ch kht
khu na? Ai dai g vac cat cho hay xy cai n cho no canh mnh?
Ri Sau Thoai ban:
- Phai lam sao kim anh Bay v ch bay, ti anh qua!
Con be tuy hay tru choc anh Bay - tnh c hay dn - nhng lai
rt quy anh.
Sa soan bao gui xong th a tra, cac c em cm vt, mui
hm ra n. Vung t cn nay chng co rau co g ht. My ng lng
kh ca, cac c lam lat qua, n ht mt t sang ri.
Sau Thoai ang cm ming cm, sp a ln ming, bng dng
lai ngo ra xa, reo ln:
- Anh Bay, bay i!
C vt ming cm, chay b ra on anh Bay. C xuyt xoa:

PHAM VIT LONG

272

- Anh Bay i lac u ma gai cao rach ht troi ao qun th

nay?
Anh Bay chng noi chng rng, lm lm t gui xung. Co le
anh gin. Nhng khng, anh th phao mt cai, hoi:
- n cm ri na?
Con Sau xon xuyt.
- Cha, mi em ra thi, anh Bay n vi lu em nghen!
Anh ngi chm hm canh ra cm, nhn mt chp ri lai hoi:
- n vi mui thi na?
Chng i cac c tra li, anh m bao, ly ng lng kh, m np
canh ra cm, noi:
- n i lu bay, ca chun!
Hnh nh anh chng y g n chuyn i lac ca. Thy vy, cac
c cung ht s anh gin, lai xum vao n cm va n dn. My c tinh
nghch nhu nhu vao tru choc anh Bay. Sau Thoai ly mt ming
lng kh cua anh Bay cho vao ming:
- Chu cha! mn mun thut li anh a!
Be mt ming cm a vao ming nhai chop chep, no hing mt
nhn anh Bay:
- Bt c thng ip ngm nao, c ly lng kh cua anh Bay
chm mt chut v li la no khai lin. Con d s hn tra in na.
- Phai y bay! Mn mun thut li, manh con hn in.
Ca bon tan thng. Anh Bay Trng chng ch:

B TROC

273

- Lng kh phai mn ch sao? Lam nh my c n c

mi ba la ht. Ht ri n g? K cuc.
Thy my c gai nn thinh khng cai c, anh Bay khoai tr
ngi lc la lc l, ci chum chm, qun ca n. Cac c xoay qua
chuyn khac phan cng anh:
- Anh Bay i, ma dt anh i u, anh k cho lu em nghe!
Sau Thoai nhay mt mt cai:
- anh n bay, tao k thay anh cho bay nghe.
No ng dy nhu mt, hai tay qu quang, chn do dm:
Ma dt i ng ng
Ma dng i ng Ty
Lam tao phai loay hoay
Lu bay i cu vi!
Ca bon ci vang.
- Ri sao anh v c n y?
Con Sau ngi thup xung:
- H, h, ly nc tiu giai ma ch sao! Anh Bay xa ra mt
bai tng giai ma!
Anh Bay bung bat cm xung, quet ming mt cai:
- Lu bay nhao tao ha? Lu bay ma lac nh tao, co ma khoc vai
ai trong qun ch tm c ng v na?
Ri mc con Sau ngi ci ru ri, anh Bay cm ming cm
n nt. Anh vi bi ng nc tu ng c, chep chep ming ri lm
nhm:

PHAM VIT LONG

274

- Ri, ri, xong t nay cho anh em trn cn c con ra, cai
vong, mnh i hp phap v cho nhanh.
Cac c gai lai c dp ci pha ln:
- anh tnh chuyn qung ht cho khoe. Ngi u ma nhac
vy, i ca thang ma mang theo co 2 b k ca mt b trn ngi,
nhac i la nhac.
Anh Bay chum chm ming ci:
- Phai, tui mang mt b thi, cho nhe, con ch ma mang gao cho
Chnh phu. Khng nh my c mang 4,5 b , ca cai chup...
- H !
- He !
- Anh Bay noi tm by ma!
Ca bon re ln, chn ng li noi cui cung cua anh Bay lai. Anh
Bay vn im nhin, chum chm ming:
- Ni my th o cung na gui, u nng ri, con mang my ht
gao cho Chnh phu?
***
Tip o la nhng ngay gui cong va vt va, va vui ve. oan
My c nhn trach nhim chuyn mt kho an v tuyn trc. Anh
Bay Trng qua la ngi noi t, lam nhiu. Anh cong ti 3 hom an,
con cac c gai ch cong c 2 hom. Cac c t an ui rng tuy cong t
hn anh nhng lai i nhanh, n ni la cm nc ng hoang, ch
ch anh ti n thi. My c tinh nghch vn hay xum vao chm choc
anh. Anh vn t cai va, ch ngi lc la lc l cai u, ming chum
cha chum chm, thnh thoang mi tra li mt ting nhng la nhng
ting hc bua lam cac c phai o mt.

B TROC

275

Kho an a vi i, ch chuyn 2 chuyn na la ht. Cac c kep

cac thung an thanh gui. Khi chun b nu cm, cac c xp xong
cui, bt u nhen la, anh Bay mi ti. Anh i thng vao kho, va
vac ra mt hom an va bao:
- Coi chng khoi o bay!
- Da vng, anh c "yn ch" - Hng bt chic giong my anh b
i ngha vu, tra li.
Nhng, chng ang yn tr chut nao, cui m qua, khng chu
chay. Nhng lung khoi nu un ra un un, bay cao ln, tan ra di
cac tan cy, chuyn thanh mu xanh lam l lng trn khu rng
non. ng bng, cac c quen un bng tu da, la dng, va lai
un hp phap nn cung khng s khoi. Luc nay, c nao cung lung
tung. Sau Thoai mo may sut, ht rut canh cui nay ra, lai m canh
khac vao lam bp cang khoi um ln. Gia luc y th co ting may bay.
C cung ln, cang lam cho khoi mu mt. Chic Moranh bay thng
qua u ri t ngt vong lai, ra xung thp. Cac c cang cung ln,
xum lai ma thi phu phu. Chic may bay chui xung, phong mt qua
rc ket vao khoang rng trc mt. Cac c vi vang nhay xung hm.
Khoi t bp un ln tng cun. Anh Bay Trng het:
- Dp la i!
Anh vac hom an chay ti, xung t, b ni nc di cai ao.
La tt ngm. Chic Moranh vot ln cao, qun ao. Phao bt u
di ti. Ch va nghe ting pa t pha eo Nhng a thy ting
n rm r khu rng trc mt.
- Xung hm mau, anh Bay!
Sau Thoai het ln.
Anh Bay cui xung, xc cong an ln vai, chay xung hm.
Mt loat phao na lai chup ti, n sat kho an. Anh Bay ng
khom khom trong hm, lo lng ngo ra ngoai. Hi nay, bon nguy ap
dung tr lai chin thut phao by cua tui My: Co muc tiu la chung
tp trung ca chuc khu bn cp tp mt luc 4, 5 loat ri thi. Hai

PHAM VIT LONG

276

loat, ba loat, 4 loat ri. Mi loat phao nh mt by chim st khng

l t ngt sa ti v mi, ku thet in loan.
Im lng trong khoang khc, ri khng gian lai vang ng ln
bi mt by phao na. Hm rung ln, t rao rao ri xung. Khoi
bui bc mu mt, sc vao hm nh ngi ta hun chut. Hi thuc
phao trn vi mui la ti, t bt thc vao nng nc lam moi ngi
ngat th. Li va ng, va chat lai va t t, tht kho chu. Cac
c gai bt ming, ho sc sua. Bng anh Bay la:
- Tri i!
- Sao, anh b thng sao anh Bay?
- Khng! Phao ln tinh, kho chay ri!
Anh Bay chm ra ca hm. Sau Thoai nu lai:
- Khoan a anh, nguy him qua!
- Kho chay ri!
Anh Bay thet ln, ging ra, lao ln mt t. Cac c gai cung lao
theo anh. Trc mt ho la canh tan pha gh gm: cy ci ngn
ngang, x xac va la ang ben vao kho an, chay ung ung. Cac c
cung ln, cha bit nn lam g th anh Bay nhay thc vao gia
am khoi bui c quanh. Khi quay ra, anh vac 2 hom an ln. Sc
nng cua 2 hom an lam anh phai khom lng xung, loang choang,
nhng anh vn lao rt nhanh. Ra mt khoang trng, anh bo 2 hom
an xung, chay tr lai kho. Cac c cung lao theo. Khoi, la mt
mung nhng khng con ai ngh ti chuyn bt ming na. Mt, hai
ri 3 chuyn... moi ngi hi ha khun vac... Sau Thoai xc 2 hom
an ln vai, nhn xoay vao kho: ch con 2 hom na nm trong goc.
La a chay lan rng, gn trum kn kho an. Moi ngi chay ra th
gp anh Bay chay lai. Cac c la:
- Anh Bay, quay lai thi!

B TROC

277

- Con 2 hom an thi anh!

Dng nh khng nghe thy ting thet, anh Bay vn lao ti.
Cac c gai chay cho nhanh, vt an vao ni an toan ri quay lai.
Khng th nao nhn thy kho na. Khoi en, la o bao trum ht
thay.
- Anh Bay i!
Sau Thoai gao ln. Khng ai tra li, cac c cht lng ngi. Sau
Thoai mu mao khoc. Nhng anh Bay a lao ra, loang choang, suyt
chui xung nhng lai gng dy, lao ra khoi am khoi la. n gn
cac c, anh nga nhao xung. Sau Thoai b ti, xc anh dy.
Cac c gai a anh Bay xung hm. La lim gn ht cai kho
an rng va ang lui dn. Phao cung thi, khng bn na. Anh Bay
nm thim thip. Toc anh chay qun queo. Chn tay anh loang l
nhng vt bong. Sau Thoai va sut st khoc, va gi xc cu
thng, ly bng bng cho anh. Anh Bay m mt ra, hoi:
- Chuyn ht an cha?
- Da, ri anh a!
- mc anh, ra chuyn tip i!
Anh ca mnh, chng tay nh nhm dy. Sau Thoai gi anh
nm im:
- u co o ri, anh khoi lo!
- Phai chuyn ht an i ngay, rui no qun - Anh gat tay
Sau, nhm dy - Anh b s s thi.
- lu em cang anh i!
- Ra, rang ma cong ht an!

PHAM VIT LONG

278

Cac c anh phai nghe li anh, cht cy lam nep, kep 3 hom
an lam mt gui, co c kep ti 4 hom. Va ln ng. Anh Bay chng
gy, khp khing bc i. Cong an nng mun e dui cac c xung,
nhng nhn anh Bay u cun bng trng, chng gy bc pha
trc, cac c lai thy khoe ln.Va hay luc y, pha bin r ln ting
lu trc thng phanh phach bay ti...
***
t dn cng a kt thuc bng nhng ngay nh th. Anh Bay
c a v bnh xa iu tr. Le ra ca oan My c co th v nha.
Nhng khng c nao mun v ca. Cac c xung phong lai, i mt
chuyn dn cng hoa tuyn na. Mt trn a m ra pha Bc ri,
qun ta va tn cng n Go Loi, anh bon ch Khoa Trng.
Chin dch ang phat trin manh me, cn nhiu ngi phuc vu. Gia
nh anh Bay khng b thng, chc anh cung se i vi oan. Vng
anh Bay, cac c bun hn i. a nao cung bt n dn va bit suy
tnh n cng vic hn. Nhng k nim vi anh Bay c sng lai mai
trong cac c, thn thng bit bao. Nhng k nim y nho nht thi
va cung khng co g c sc ca, phn ln la nhng chuyn bn ct,
chm choc, vy ma cac c thy no ep v cung. Suy ngh lai, cac c
mi hiu rng chnh nhng luc chng tra lai s bn ct cua cac c,
bng nhng li cc cn, anh a khuyn ho rt nhiu. Nu ma cac c
bit nghe nhng li khuyn y t u th u n ni xay ra nhng
vic ang tic nh th.

B TROC

279

Nm 1972

TH GIA NH
Ha Ni, ngay 4/1/1972
Long yu du cua b me
Gn n Tt ri, me con lai cang nh con. Hm 25/12 va qua
me con nhc ti con nhiu lm, nht la m hm o ca nha sum hop
vui ve quanh ban banh keo. Vui v gia nh sum hop, song thiu con
va em Phuc nn cung m ve bun.
Hm nay, sau 25/12, 1/1, gn n Tt, nh n con yu du
ang phn u vt moi gian kh ni tin tuyn, b me lai bin th
thm con, du b cung khng tin tng ri th nay co n tay con
khng. Trung bnh, mi thang b bin mt th theo li con dn, co
ln gi ca 5 giy 10 ng co in chn dung Bac H va thuc men, cha
bit con co nhn c khng. Bn mua a qua, ma khng nhn c
th nao cua con ca. B thng c gp ch Sau va bac ao Tung
hoi tin con. Cac ng ch cho bit con vn khoe, quen vi gian kh,
ang i cng tac c bit, nn b cung yn tm.
Gia nh ta c bnh yn, khoe manh. T khi b ln B ai
hoc cng tac, sc khoe tt hn trc, lo ngh, vt va. Me con
cung vn khoe. Anh c vn cng tac Uy ban Khoa hoc ky thut,
Ha Ni. Em Phuc vn thc tp Lin X, n 11/1972 se tr v
nc, sau khi hoan thanh 3 nm ri thc tp. Em Vit ang luyn
tp gn Ha Ni va se cng tac ngoai nay, trong Cng an vu
trang nhn dn. Me va vai em mi i thm Vit v. Gia nh ta
toan nha u khoe manh, bnh yn. Cu a 93 tui ri, mt a hi
m, i lai t, ch mong c gp con trc khi nhm mt. Cu Hiu
a co 3 con gai, 1 trai. ng ba tre vn Bc Quang. Ba va cu vi
cu Hiu, trong nng trng Vit Lm.

PHAM VIT LONG

280

Cac em con u khoe va rt ngoan. Ngoc nm nay hoc lp 10,

lp nng khiu ngoai ng cua Trng ai hoc S pham ngoai ng.
Em ky tuc xa, chu nht mi v nha. Em beo, khoe, hoc gioi. Thang
5 em thi lp 10 ri vao thng ai hoc S pham ngoai ng. Em hoc
ting Anh rt tt. Dip hoc lp 8, Lan hoc lp 5, Thuy hoc lp 4,
ang trn a tin b. Thng ngay b va anh c Ha Ni, nha
con co me va 3 em Dip, Lan, Thuy. 3 em hoc tt lai giup me nui
c 2 ln + 1 vn rau. Tt nay, nha ta m ln n tt y, me cang
thng con va nh con.
Chc con a bit tin Nc Xn lai xua gic lai My oanh tac mt
s tnh min Bc va a b thit hai nng.
Min Bc co nhiu i mi tt v kinh t va ca v quc phong,
cang ngay cang manh ln con a.
Th nay n tay con chc vao dp u xun Nhm Tut.
B me chuc con lun c manh khoe, lun lun xng ang la
ang vin tt cua ang ta.
Rt mong th cua con.
Thn mn! B
Pham Hung Vit
Anh Long thn mn!
Em a nhn c th anh gi ra do me em ln. oc th, em
rt phn khi v tnh hnh cng tac cua anh, mong rng trong bt
c hoan canh kho khn nao anh cung hoan thanh tt nht nhim
vu nhn dn giao pho.
Chc n nay, qua th cua b, me gi vao anh a bit em i b
i ri, k ra y ch la vic bnh thng i vi thanh nin hin
nay nhng i vi ban thn em, y la bc ngot ln cua cuc i.
Em c iu ng vao b i t thang 9 nm 1971 nhng khng
lc lng quc phong ma lai vao lc lng cng an vu trang. Khi

B TROC

281

nhn c giy bao, mt mt em rt phn khi v k t nay em a

c trc tip ng trong lc lng vu trang cua ang, gop phn
nho be vao cuc khang chin chng My cua dn tc, nhng mt
khac cung khng khoi tic v phai tam ri trng lp, gac lai nhng
c m ma my nm sng trong trng ai hoc em hng p u. Tuy
vy, xac nh ngha vu cua thanh nin hin nay cng vi s ng
vin cua gia nh, nha trng nn em rt phn khi, an tm ln
ng nhp ngu.
K t ngay vao lc lng cng an vu trang, cuc sng cua em
thay i rt nhiu, moi sinh hoat hang ngay u khac trc, i vao
quy cu hn. Hn 6 thang ren luyn, em thy mnh ln ln rt nhiu
v tac phong, nhn thc v qun s, v nhim vu... V cng vic cua
cng an vu trang co nhng mt khac vi quc phong nn chng
trnh hun luyn cua chung em cung khac, thi gian dai hn (ring
hun luyn tn binh a 7 thang ri). K t khi i n nay em vn
th xa Sn Ty -Trng Cng an nhn dn vu trang. Qua nhng
ngay thang b ng ban u cho n nay em a tr thanh mt chin
s cng an vu trang cua ang. Thi gian nay chung em ang cui
t hun luyn, n cui thang 4 nay chung em se nhn nhim vu
cu th, khoa hun luyn cua chung em la khoa th im cua B
Cng an, ly hoc sinh cua cac trng Tng hp, Ngoai ng, Bach
khoa, v vy cho n nay em cung cha bit mnh se i u na
nhng co le mun hay khng chung em se c lam nhng nhim
vu bnh thng cua mt ngi chin s cng an vu trang, se c
ln ln vi thc t, c v vung bin hoc khu vc bin phong lam
nhim vu hp vi phn nghip vu cua mnh a hoc.
Thi gian hun luyn trng, iu phn khi u tin cua em
la nh sinh hoat i vao quy cu, vic ren luyn tng cng, n ung
tt nn sc khoe em tng nhiu, t hm vao n nay em tng c
4 cn, y la v cn nng thi con sc khoe th tt hn nhiu. Khi
mi vao, chay bui sang co 2-3 cy khng mang g ca ma a thy
mt lm ri, n nay sang chay 4-5 km i vi em a rt bnh
thng, k ca chay vu trang mang ba l, sung an cung khng n
ni vt va vi em na. Nh sc khoe c tng cng nn em rt
phn khi trong vic hoan thanh cac khoa muc qun s nh bn
sung, m l, nem lu an, tp kch, phuc kch. Trong thi gian

PHAM VIT LONG

282

hun luyn em u hoan thanh tt cac khoa muc qun s va phn

nghip vu, 2 t bn an tht t u em cha at, nhng t th
2 em bn a vao loai gioi, lu an, bc pha cung u tt ca, em
ang c gng hoan thanh tt nht nhng ngay cui cung cua
khoa hun luyn nay, sn sang nhn bt c nhim vu g ma ang
va nhn dn giao pho.
Th anh vit cho em a giup em rt nhiu trong suy ngh,
trong nhn thc v c m, ngha vu, tuy nhng vn anh noi
cha i su vao cng vic cua em hin nay (v anh cha bit em i
b i), nhng no la nhng c s rt tt em suy ngh. Co phai vao
b i la moi c m trc kia cua ngi ta b pha v ht u phai
khng anh. Nu nh trc y, em phn khi v c nhn nhim
vu nhng vn con bn khon v c m khng tron ven, th nay
ngay ca v c m, em thy cung co nhng iu kin rt tt. Vao b
i, cuc sng cua em se phong phu ln rt nhiu, nhng thc t ma
bao nhiu nha vn, nha th, nha ngn ng phai cm um, gao nm
hang thang tri vt va lm mi co c th i vi em lai rt thun
tin. Em hiu cng vic vit vn hoc lam ngn ng cung vy thi,
rt kho, no oi hoi ngi ta phai co c s ly lun, chuyn mn vng,
quan sat, nhn xet, suy ngh nhanh, co thc t va bit s dung
thc t vao cng vic cu th. Do vy mun vit c em phai c
gng rt nhiu, hoc hoi rt nhiu. Tin tng cuc sng sp ti, em
se c gng khng ph nhng ngay hoc tp va qua (ma khng
phai ngi thanh nin, ngi chin s nao cung co c) ap dung
vao thc t, i i vi nhim vu cua ngi chin s tip tuc con
ng hoc tp cua mnh. Nhng cai o rt kho khn nhng khng
phai la khng thc hin c anh nh, em se c gng hoc tp
anh, theo con ng anh a i, lam theo nhng iu anh khuyn
bao. Sng trong mi trng mi tuy vt va nhng em thy y la
iu kin rt tt mnh ren luyn v moi mt, ca v sc khoe, tac
phong nhng cai quan trong nht la ren luyn v mt chnh tr t
tng. Em se c gng ren luyn, tu dng c gn ang va n
mt ngay nao o se c ng trong hang ngu cua ang. y mi
la nhng iu trong suy ngh, trong tng lai thi, em hiu at
c nhng cai o con nhiu kho khn gian kh lm phai khng
anh. Khi nao vit th cho em anh gop y thm v mt nay vi nhe.

B TROC

283

T ngay ra i em cha co dp nao v thm gia nh ca, tuy xa

nha co 40km, co nhng ln c ngh 2 ngay lin nhng la n v b
i, lun trc chin nn chung em khng c i u xa ca. Tuy vy
em lun nhn c th cua b me gi ln.
Em c ca b va me quan tm ng vin. Tnh thng cua gia
nh ng vin em rt nhiu trong cuc sng hang ngay, em hiu
nhng gian kh my thang qua cua em cha n thua g so vi cuc
sng cua anh hin nay ca. Anh xa xi qua, chng khi nao v thm
gia nh c ca. B me dao nay tui cung nhiu nn co gia va yu
hn trc, nht la b, tuy dao nay cng tac trn B co nhan hn
nhng v xa gia nh, n ung kem lai hay i v bng xe ap nn
trng b yu hn trc va gia i nhiu, hin b me ang mun tm
nha ring chun b cho thi gian v hu nhng xem ra con rt
gay.
V tnh hnh kinh t gia nh ta dao nay co kha hn trc, anh
c v mang theo mt s dung cu gia nh nh may khu, ai, xe
ap... nn nhng cai o b me khng phai lo na; hn na dao nay
gia ca th trng giam nhiu, hang hoa mu dch cung cp y u
nn cuc sng co c tng ln hn.
Khi nao co iu kin gi th ra anh nh vit th cho em nhe,
tranh tht lac, anh c gi v nha ri me se gi ln ni em cng
tac, em rt mong va thch oc th cua anh t min Nam gi ra.
Nhng iu anh tm s va khuyn bao la nhng cai rt thit thc
cho s suy ngh cua em. Chuc anh lun khoe manh, cng tac tch
cc, vit bao va truyn tht nhiu sau nay co kinh nghim v
vn sng trong sang tac. Mong mt ngay khng xa anh em ta, gia
nh ta se oan tu sum hop trong s oan tu sum hop chung cua ca
dn tc.
Nh anh nhiu
Em

PHAM VIT LONG

284

Ngay 24/1/1972
Mua xun mi vn hm h i ti bng cai lanh thu xng va
cai nng rc r. Bu tri cao xanh co im m trng cua nhng
an cu my ang lang thang theo gio. Ca s oan mua xun ang
rm rp hanh qun qua manh t y bom an nay, vng lai
nhng nhanh la nguy trang xanh thm. Con ngi cung ang si
ni ra qun chim lnh trn a, chun b giang cho ke ch on
quyt nh. Tnh oan Thanh nin Nhn dn cach mang tnh Bnh
nh t chc "Hop ban" cho thanh nin c quan tnh gia nhng
ngay xun lch s nay nhm ng vin kh th ra qun tht si ni.
Khu rng tng i bng vi nhng hang cy cao, tha, bng
sang ln di anh nng xun, xn xao ln bi ting ci noi cua ca
trm thanh nin. Anh em hm h san nn, cht cy, dng trai.
Toan trai ly tn "Quang Trung". Mi oan uy dng mt trai, vi
cac tn anh hung nh Ly T Trong, L Th Hng Gm... Trai dng
coc, dy, vai, ni lng... bn trong trang hoang n gian.
Ngay 25/1/1972
Sang sm, toan khu trai a rn rang ting reo cua thanh nin.
Ho tp th duc, hat ca, anh bong chuyn di anh in. Ho tp tp
hp theo coi lnh...
Hm nay Ban t chc lam l khai mac trai. Sang, nghe Tnh
oan oc li tuyn b, noi v muc ch y ngha cuc hop ban, oc th
cua Tnh uy gi thanh nin. Chiu, din an thanh nin, cac oan
uy c ngi ln noi v thanh tch cua oan uy mnh, hng phn
u sp ti. y cung la cuc thi: trong 10 phut phai bao cao xong,
ro rang, cu th mi c im cao. ai biu cua An ninh tnh noi
kha, k c nhng gng ngi tt vic tt cua n v mnh, c
v tay hoan nghnh nhit lit.
Ti, bt u bui hi din vn ngh. Ti khng ng bui hi
din lai thanh cng n th. Nhng thanh nin tng chin u rt
dung cam, lao ng rt cn cu nay a em lai sinh kh mi cho sn
khu. No va chn cht, mc mac, va si ni, hao hung. c ca

B TROC

285

ngi nht la c gai gii thiu chng trnh, can b Tnh oan, va tp
ca nam Binh vn vi bai hat m Trng Sn nh Bac.
Ngay 26/1/1972
Qua phn th thao va vui chi. Gia rng nay ma co mt sn
bong chuyn, tht thu v. Co sn, co li hn hoi. Tuy ky thut
anh con thp nhng cac cu thu rt nhit tnh. Cac tro chi co sc
hut ln. Anh em quy qun quanh sn, ai cung mun xin vao d tro
- ca n cung vy. Ho ci vui tht hn nhin, qun i ht moi mt
nhoc, gian kh.
Chiu, tng kt trai, phat phn thng cho cac trai kha, ha
hen thi ua. Ti, chiu phim "LNin, nm 1918" va xem oan vn
cng tnh biu din.
Hi tra, luc sp n cm, ch bn nhiu trai phao n gn. Phai
phn tan ra tru n cac hc a.
Ngay 27/1/1972
"Nh trai" ra v, mi thanh nin u lu luyn. Trong sut
cuc chin tranh nay, y la ln u tin thanh nin toan tnh mi
co c cuc hop mt vui, ti nh th.
Ngay 1/2/1972
Ln ng i cng tac Hoai Nhn. Lai ngc v pha Ty
sau o vong qua pha Bc. Tri nng va nong. Hi nay, vi tinh
thn mi, cac tram u co thm vic: i trc xung th cong an, i
trc ln th cong mui.
Ngay 3/2/1972
ang i th gp Chi. Chi i Hoai Nhn a mt thang. Chi cho
bit tnh hnh Hoai Nhn qua cng: 2 tiu oan Cng hoa gi mit
ra, khng xung c huyn. Chung ti ban nhau i Hoai n.

PHAM VIT LONG

286

Huyn uy Hoai n nm mt qua i nho, cy ci nho, co nha

ang hoang.
Chung ti ti ai i b i tp trung huyn vao bui sang.
Canh p vao mt chung ti la khng kh din tp rt khn trng,
nghim tuc. Nhng chin s y rt tre - t 16 n ngoai 20 - va
khoe. Ho ch mc qun lot, phi mnh di nng ma tp "mt tp".
Ho lun di nhng lp rao thep gai day c, dung cy chng, dung
dy buc tao thanh ng lun. Trc ban lun bao gi: con 10 phut,
con 5 phut na... Phai khn trng va kheo leo ti ung gi va
khng gy ra ting ng.
Con mui 3 - mui anh vn ng tp kch - th rn rang hn.
Mui nay co 10 c gai, tui mi 17 -20, khoe, chc. Cac c xn qun
qua gi, bi toc ngc, vn ng trn bai, nem lu an, bn sung,
ming ku "troc troc" hoc "m".
n v lam l ra qun. Tng mui ln ha quyt tm, nu ch tiu
cu th - trong o co ch tiu dit gon tng trung i ch.
Sau bui l, cac mui hanh qun ti muc tiu cua mnh. Sung
an, rut nghe gao trn vai, ho hm h ln ng. Nhn vao i mt
sang ngi va nu ci ti tn cua ho, ti tin rng ho se chin thng.
Chiu, tr v Huyn uy.
Ti, sang Huyn i chi. Gn 8 gi, ch bn phao ln. Hm
xa qua, mo trong ti ma i. Hm khoet su trong long nui, rng,
dai, vng chc. ch bn 2 hi, mi hi chng hai chuc qua. C Nga
than rng ni keo da bc trn bp chc b chay mt. Nhng khng
n ni, no vn cha kh ng.
m, di ng co nhng ting ci n uynh oang. ch bn
phao sang ln lam man tri thnh thoang lai trng ln.
Ngay 8/2/1972
150 qua phao bn cp tp gia ng trng. Ting n chat chua
lam mt s ngi phai bt tai. Manh phao vng ti ri san sat. Mui

B TROC

287

thuc phao khet nghet pha vao giao thng hao. Mt ngi b thng
nhe vao ui. Chung ti tr v. Ting ci cua c Thm vang ln rn
ra khp ng ni...
o la trn tp kch phao cua ch vao i hnh chung ti luc 5
gi 10 phut chiu nay!
c s gii thiu cua Huyn uy, chung ti i My Thanh chun
b lam mt s tai v ni dy tr v lang cu. Gp Qu Anh Cu
St i. Ch nm tay ti va bao: "Cac anh cn thn y, keo v Hoai
n lai b Cng hoa lm!". Chung ti ci.
Ra gia canh ng rng, ngi khoan khoai la. Tuy canh ng
nay b bo hoa, ch co co moc um tum, no vn gi ln cai mnh mng,
hao phong cua ng bng. Ti cy me ln, thy nhiu ngi tu tp.
Trai, gai, Nam, Bc, ao xanh, ao hng, ao trng... u loai. Mt c
gai ang hoi mua tru cua mt cu be dn tc. Cu be noi rng
mun co qun ui va mui. Mt thanh nin noi rng ch ang
i Thanh Gia - ng ngoai cy me mt chut co th thy chung.
Chung ti t ba l, nghe ngong tnh hnh.
Mt qua phao bay ti, n m pha canh ng. Ti xach ba l, lao
vao mt giao thng hao can gn gc me. Ngi tip ngi lao ti tp
theo, thnh thch. Ho giuc nhau: "Vao, vao na i". Ha Hu ku:
"Cha, mnh bo ba l ngoai y ri!". Mt trang phao khoang 20 qua
di ti, n m pha trc mt. Dt loat phao, chung ti bt dy,
chay lui tr lai. Hu xach ca tht lng, ba l chay theo. Gio tru
khng cua cu be dn tc ln loc gc me. Ni theo nhau chay nh
bay. Qua mt giao thng hao ct ngang ng. Di o a l nh
my u ngi. Chay na. Tat vao mt giao thng hao bn trai
ng. Mt trang phao na di ti. Nghe ting pa va ting hu ri
mi nghe ting n. Th la yn tr. Tuy nhin, mt s ngi vn phai
bt cht 2 tai, s long oc. Phao bn nhch dn vao trong. Chung ti
lun di giao thng hao, lui na. Ba l qua to, vng hoai vao
vach. Khu sung ngn va cai bi ng eo tht lng cung va, ngoc
lin tuc. C Ni ngi to beo, lm b bt. Cu be dn tc nm gon
lon gia giao thng hao. My trang phao na di ti. Co manh vng
ti, va vao canh cy nghe san sat. Mui thuc phao pha vao ch
chung ti, khet let. C Ni c nep ngi qua vach trai hao. Ti bao:

PHAM VIT LONG

288

"Phao n bn phai, nep ngi v bn phai hao mi tranh c

manh". C lam theo.
Ri im lng. Chung ti ra khoi giao thng hao, bt ln con
ng lang, chay v. Ti sui, oan co mt cng ln, a thy Huynh
va Thm ( Huyn i, cung i vi chung ti) ch o. Pha sau xa,
Chi chay lai, qun ao bt bun, tay xach dep. Mt anh b i i tp
tnh pha sau, ng qun chn trai loang mau o. Anh em dng lai
bng cho anh. Vt thng khng n ni nng lm. Chung ti ra v.
C Thm thnh thoang lai ci ron ra v li ua cua anh em: "V c
i nhanh qua nn ch bn y".
V nha, anh em vui mng, hoi han. Co anh noi ua: "Th la cac
anh pha c mt kho an 150 qua ri". Ti vui vui khi ngh: "ch
tiu mt 150 qua phao, m nay se bt gi chi vin cho cac n.
m nay, n v b i huyn se anh mt cht im".
Na m v sang nghe sung n ron ra pha Hoai Nhn va n
c. Xen vao ting sung may la ting ci, phao. Phao rt t. Pha
Hoai Nhn n ron ra hn va dt mau hn. Pha n c nghe co luc
ri rac va keo dai hn.
Ngay 9/2/1972
Sang sm, Hoa (can s Huyn i) a i ra ch on thng.
Chung ti u mong tin cua trn anh.
c bit n v anh vao tru s xa n c - nm su trong
vung ch, cach qun ly 500 met. n v phai hanh qun hang ting
ng h, len loi qua nhiu p chin lc mi tip cn c muc tiu.
Theo tin nm c, ta git cht 1, bn b thng 5 tn, anh sp
nha tru s xa va ch b thng 1 ng ch - a a v bnh xa.
Ngay 10/2/1972
Tr lai n v b i tp trung. i qua mt canh ng ri leo
ln mt qua i. Qua i nay b ch ui troc, phi mu o, ln nhn
nhng soi. Nhn thy qun ly Hoai n nm gia mt thung lung
hep, ni bt ln la nhng mai nha tn trng toat. Khp ni u co

B TROC

289

bong da xanh m m. Chn qua i co mt canh ng lua mi

cy ang xanh lai. Nhn dn vung ch kim soat ln y lam ng,
ti lai v.
Ngay 11/2/1972
n v vn rn rang vi khng kh chin u. Mt t i chun
b chin trng t ti hm qua. Sang, cac mui i canh gii. Cac mui
khac ang tp luyn. Khu i ci gm 4 c Bnh, Phuc, Sng, anh
ang tp cach ly tm, hng va thc hanh thao tac. Cac c gai nay
ngi mp chc, ang con lung tung vi cac ng tac, nhng rt
manh dan hoc tp. Pha di kia vang ln ting h cua mui mt
ang tp xa kch: "Chu y... muc tiu...". Ting mt qua phao n m,
vong v lac long. Ting con cu cm gay u u "Cuc cu cu". Con
bm bp thnh thoang lai ruc ln mt hi: "Bp bp bp bp bp bp".
Khu rng non nay ang cha ng mt sc sng manh lit.
Ngay 12/2/1972
i My Thanh. Qua ch ch bn phao ba no thy my qua n
gn ng phat gy mt bui tre, phat quang my khom tranh.
Li qua sng An Lao. Dong sng rng mnh mng, nc trong
vt, nng can, chay m m. Vao mt vn da rm rap ri i ra
mt con ng ln - ng 5. Di chn i Thanh Gia la mt day
chung bo vi mt an bo ng hang 8, 900 con. My c gai dn ti
i ua rng o la thanh ph bo.
Ch Hng - Huyn uy vin - trac 28, 29 tui, co dang ngi
cao, to, i mt to, sang, gp chung ti ng. Ch hoi: "Cac anh
tm Hng tnh hay huyn? Hng huyn th co ch tnh th ch
khac". Ch xem giy gii thiu rt ky, thnh thoang lai nhu may ve
quan trong va sau khi hoi i hoi lai cn ke nhiu chuyn mi noi:
"Vy by gi cac anh i xung xom gp ti!".
- Ua, gp ch y ri ch sao? A, hay la ch i ni khac ri sau
o chung ti xung xom gp ch?

PHAM VIT LONG

290

Chung ti ngac nhin hoi. Ch tra li:

- Khng, ti cung i vi cac anh. Nhng xung xom mi ban
vic.
i mt hi, bc vao mt vn da, ch cht dng lai:
- Nay, hay la b tr cho cac anh ngh ri ch ch Tam xung ban
vi cac anh.
Ch nhn nhng cai ba l cng knh sau lng chung ti, tip:
- nh a cac anh xung My Thanh, nhng nghe cng qua,
thi, cac anh ngh y.
Quay qua mt phu n ng bn, ch noi:
- Phai khng ch?
- , i khng at muc ch y ngha g th khng nn i.
Ch Hng lai tip:
- By gi ti b tr ch ngh cho cac anh nhen.
Mt anh ban cua Chi i Hoai Nhn con ng s r o, hoi ch:
- Th cac ch lai y a?
Ch vi vang:
- Vng, anh c i i, anh c i i!
Cach noi cua ch lam ti hnh dung ch ch b tr cho chung ti
ngh la mt ch , lam vic cua can b xa, huyn, cn phai b mt.
Ch bc i trc, chung ti bc theo sau. Vao mt sn nho co
ngi nha lup xup. Mt cu be noi:

B TROC

291

- Ca ong ri!
Ch goi:
- M ca ra em, m ca ra ch, sao lai ong?
Ch noi nho vi chung ti:
- Mi cac anh em vao ngh trong nay.
Khi chung ti xc ba l chun b bc vao nha, ch noi lai:
- Cac anh c y ch, ti i xung xom mi ch Tam v gp
cac anh nhen. a, ma cac anh n cm chiu cha?
- Chung ti n ri ch a.
Ch tt ti bc i.
Cn nha nho, thp, co by ban th, thp mt ngon en du.
Nha ch co mt ba gia va mt chu be. Hai me con mi i lam v,
ang tu tt don dep ac, tun lua, nu cm. Ba gia lun lun ho
het chu be v chu ta mai chi qua, c bo vic. Chu em lac ra boc vo.
Chung ti cung ngi boc vi chu. Chu tn la Cua, 15 tui, ngi coc
coi nh tre 12. Ti hoi chu i hoc cha, chu tra li:
- Hoc ri, lp ba.
- Trng cua ch hay cua ta?
- Cua ch, by gi ngh ri.
Chu tm tnh:
- Khi giai phong, ly trng cua no cho mnh hoc th ngon y.
Sau khi boc lac xong, chu be leo ln ging. Ba gia la:
- Cua, i ly la da ch?

PHAM VIT LONG

292

Chu phu kn tm du, v ngu. Chung ti ng ngi mai chu

mi dy. Lat sau, nghe chu cht la san sat trn cy da ngoai sn.
Lat sau na lai nghe chu doa:
- Ba ma la hoai, tui i b i cho coi.
Chu vao nha, leo ln ging ngu tip. Ba gia h hui bo la, ct
hanh. Giap Tt ri.
Na m, i cung my can b xa v ni lam vic. Lai theo con
ng 5, i ngc mai ln. Bn trai, con sng An Lao hi sang ln
bang bac. Re qua phai, bc ln nui. Vn la loai nui nho, rng non,
cy thp, rm, gai goc. Bm en pin do tm ng i. ng b rp
nhiu. S co gai bom mn nn quay lai i ng khac. i qua mt
bai ly rm rap co. Lai bc ln nui. ng cung b rp ngang bi
nhng cnh cy nho. Ngi i trc noi:
- My ng i chm chm, rui lu an n cai "" th con co ngi
khing ti ch.
Ti mt ch re, co mt thung thic t gia ng. Phai nu cy
bc ln a, khng dam cham n no v s co b phong. i mt hi
ti nh nui, co 2 ngi nha nho.
Ngay 13/2/1972
Sm, nghe mt anh goi:
- Dy, dy. Nu cm n ch khng co ai nu cho u.
Moi ngi m rut nghe ly gao, tp trung vao mt cai xoong
nho ma nu. Mt anh leo ln cy i cao quan sat. ng trn o co
th nhn rng, xa di kia.
15/2/1972 - Mng 1 Tt Nhm Ty
Con ng 5 hm nay tran ngp anh nng, nm np ngi
qua lai va rn rang ting xe chay, ting ci noi. Con trai, con gai,

B TROC

293

qun ao u mu ci xe ap i ngc ln. Thnh thoang, mt chic

Honda ch 4, 5 ngi lai phong vut ln. Pha trn o la "im" tt
cua huyn. Huynh gp my a nho quen, mn xe ap. Cu ta leo
ln xe ch mt chu nho phong vut i. Ti ch mt c be chng 16, 17
tui. Cung i vi chung ti con co mt toan 5, 6 c gai chng 16, 17
tui. i vi ho, trc canh rn rang va nhng ting ci noi ru rt,
ti lai nh nhng ngay con la hoc sinh, nhng ngay l, chu nht i
chi vi be ban.
Ti hy vong im Tt nay se khai thac c nhiu chuyn
hay. Nhng cach t chc cua huyn lam ti tht vong. Mt chic
cng chao dng cu tha trn ng. Hang khu hiu cng trn o
ru xung, khng oc c ch. Khi ti ti, phn mt tinh a xong,
ng bao ang chun b ra v, ch co thanh nin lai. Anh em can
b ang phat cho ng bao th cua Uy ban Mt trn tnh. Nhiu
ngi cm ly, ngi tai ch chm chu oc. Tuy nhin, co mt ch
khng nhn: "Ti khng dam, khng dam". Anh can b a ln na:
"Ch c cm coi th", ch vn khng nhn, lach i.
Phai mt rt nhiu th gi mi tp hp c mt s thanh nin
lai Huyn uy noi chuyn. Ch Vn ku goi thanh nin n nh
ch ngi ri h bai choi. Di nay, mt cu thanh nin mc qun
ng tuyp, chn i t, tay xach i giay da nhao bang:
- Cha, ba ta mi mp lam sao!
Cu ta va my cu khac u toc bu xu c lom khom i lai gia
bai, n ao. Cu i t bt t trn cy mt con su to tng lam tro
chi cho my cu kia. Nhiu c, cu khac cung ngi tan man khp
ni tan gu. Trong s o phn ng la thanh nin t vung ch ln.
Nhng hnh anh o qua xa la vi ti.
Chiu, v thn My Thanh. My anh ban huyn i a ti
vao chi nha ngi quen. Chui vao nha di mai tn thy nong hm
hp. Gia nh don cm mi chung ti. Noi chung cung kha y u,
co tht, ca, banh tet nhng co le nu khng ngon nh cac mon tt
ngoai Bc. Sau o nha bn canh mi chung ti n banh ngot. ang
n d dang th co ngi bao: "ch ln". Th la tt ca ng dy, lui

PHAM VIT LONG

294

ra ngoai xom. Ti ra xom th ngi lai nghe ngong. c bit co 8

tn lnh ln ti may nc. Co ngi ln cho bit chung a rut. Lai
vao xom. ng bao noi rng tn qun trng va ti chuc tt va cho
anh Thiu. Anh em du kch ang i thu anh o lai.
Lai xom Lo ren. Xom nay nm bn truc ng, cach cu Bn
Mung my trm met - bon ch ong cu nay. Vao nha mt ch c
s. Ch vn va on chung ti:
- Cac anh khng xung sm xem bon lnh gp, bt tay vi cach
mang. Cha, ng bao phn khi lm.
Ch lai ban th, bng mm c xung mi chung ti. Ban th co
t mt bc anh cua mt ngi an ng con tre - chc la chng ch.
ang n th nghe ting phao di ti - phao n kha gn. Trn
n, bon ch bn en du sang rc. Ra sn ngo ln thy nhng qua
en treo l lng ang xung thp dn, x khoi trng ra. Ca cai xom
nay sang bng ln. Ch chu nha noi:
- Khng sao u, cac anh c n i.
Chc bon ch s ta em n nn bn en quan sat. Chung ti
tip tuc n. Ch i goi 2 a con v. Ting phao vn n, ung oang
pha ra nui. en du vn thay nhau thp sang bu tri. Bon ch
trn n goi loa xung: "ng bao c yn tm, chung ti bn vao
nui thi". Chung ti tranh vao bn ng ma i. Mt cu be ng
mt goc sn noi:
- Bon ch n ri bn en hu my anh cho my anh thy
ng i!

TH GIA NH
Ha Ni ngay 19 thang 2 nm 1972
Long thn mn!

B TROC

295

Anh tt nghip v nc a gn 2 nm ri ma cha co bc th

nao thm em, k cung t qua, anh thanh thc nhn khuyt im
nhe.
Thi gian thm thot, th ma a 8 nm tri qua, anh em mnh
khng gp nhau ri. Tam nm qua a nhiu thay i, anh em mnh
u ln ln, trng thanh ln nhiu, ring Long a co nhiu tin b
vt bc, anh rt mng.
Nha va nhn c th em gi v. Th la cung t tt nm
ngoai nay mi lai nhn c th em. Ai cung mng ca, nht la b
me. Em a tr thanh ngun t hao cua gia nh y. B mi khi noi
chuyn vi cac bac, cac chu vn hay nhc n em, b rt yu qu,
thng k v nhng tin b cua em: sng trong gian kh, thiu thn
nhng vn lac quan tin tng. Nay em a c ng trong hang
ngu cua ang, o la mon qua qu nht t tin tuyn em gi v cho
b me, cho gia nh y.
Long thn mn! T khi tt nghip v, anh c phn cng cng
tac tai phong may tnh in t thuc Uy ban Khoa hoc Nha nc. Anh
hoc v c kh chnh xac, hoc ly thuyt lam vic trong phong thit
k, con cng vic y th chu yu la bao dng va sa cha may moc
c kh trong phong. Nh vy th cng vic cung khng phai la thch
hp lm nhng o cung la tnh hnh chung, nhng nganh i hoc th
cng nghip nc nha cha co, nn oi hoi phai co ch lam tht thch
hp th khng th nao thoa man c. Vic lam cua anh tuy vy cung
con ung cham n chuyn mn phn nao, va trong vai nm ti th
chc la se co nhng thay i, tin trin tt hn.
Ch anh lam vic cung ngay gn ch b lam, 39 Trn Hng
ao. Hang ngay anh tp th, khu Kim Lin, cui tun anh mi
lai v nha.
Con em th th nao? Cng tac th tin b nh vy ri, con vic
ring th ra sao? Co nh r trong y khng y? i sng co
thiu thn, vt va lm khng?
Con nha th moi ngi u khoe manh ca. Phuc vn ang
thc tp Lin X, Vit a i tong qun t thang 9 nm 1971, ang

PHAM VIT LONG

296

tp luyn Ha Ty. Ngoc a hoc lp 10 ri, ln va khoe lm. Cac em

nho u nha, hoc kha ca.
Long thn mn! Tt nm nay noi chung cung bnh thng, vn
la cai tt tit kim, tt chng My cu nc. Tuy vy cung khng
phai la kem vui. Tt nm nay lai thiu Vit na. n tt, ca nha u
nhc n Phuc, n Vit, n em. Nay mi em mt ni, n khi nao
t nc toan thng, cac em u v sum hop c th cai tt mi
thc s vui ve.
Thi Long nhe, th nay anh tam dng y. Chuc em tht
khoe manh, phn khi cng tac va cang ngay cang thu c nhiu
kt qua ln hn, vit c nhiu bai, nhiu tin sinh ng, co cht
lng tt hn na.
Anh
Pham Manh c
Phong Toan hoc tnh toan UBKH va KTNN
39 Trn Hng ao - Ha Ni

Ha Ni, ngay 20/2/1972

Long yu du cua b me!
Nha ang mong th cua con, nht la ngay tt sp ti, th dn
dp nhn c 3 th cua con, 1 th do c quan cua con gi chuyn
tip, 1 th do /c Thanh Ha a qua B ai hoc, 1 th do anh Tun
San ban thn cua con trc tip mang ti nha. B me va cac em
nhn c th cua con trong luc ang mong i, ung vao ngay 29
tt, gp Tun San chng khac g c gp con. Me con va cac em
hoi Tun San v tnh hnh cua con, hoi t m tng ly, tng t. Tun
San rt vui tnh, hn nhin va nhanh nhen, k cho gia nh nghe v
cng tac cua con, v cuc sng cua con va cac ng ch trong o.
Tun San noi chuyn vi gia nh rt vui ve, n cm sang vi gia
nh, nghe San noi cung bit San ra ngoai nay bn lm, cng tac
khn trng, va cho bit con ang chun b i cng tac mt thi
gian kha lu.

B TROC

297

Tnh hnh ngoai nay nhn dn n tt vui lm. Tuy min Bc

va qua b lu lut nng, song ang va Chnh phu rt quan tm n
i sng nhn dn, lng thc thc phm, hang tt cung cp cho
nhn dn trc tt va hin nay, khng nhng khng b giam ma con
y u hn trc. Nha nao cung co hoa n trn ban; m giao tha
phao n khp ni. Hoa nhiu hn moi nm, phao lai cang nhiu,
thi tit cung thun, hi ret va co ma xun.
Cung nh khi con nha, me con chun b tt cho gia nh rt
chu ao, ngoai tiu chun cung cp v mt, keo, thuc la, banh, tht
cac loai cua b me, anh c, em Ngoc, me con lam thm mt va tt
nhin la nu banh chng, mua sm ao tt cho 3 em. Nhe ra me lam
tht con ln ang nui (50kg) nhng me con lai noi v vng 3 thng
con trai, nht la thng con th hai ang sng trong gian kh, me
con lai hoan nui tip. Me con t chc n tt tht la tt vao chiu
30 va ngay mng mt va cung nh trc kia khi con con nha, me
con danh t luc nao khng bit cac loai tin mi, va goi sn cho
mi em mt goi kem theo banh, mt, keo ung luc giao tha
mng tui cho cac em Ngoc, Dip, Lan, Thuy.
Ngay mng 2 tt, b me va em Thuy i thm em Vit n v
vu trang nhn dn. Cai anh sinh vin gay, do li th duc trc kia,
gp b me ngay tt tht la vui nh tt. Vit khoe ra, da mt hng
hao, nhanh nhen va rn roi hn xa, va a xac nh c cho mnh
mt phng hng phn u cu th trn con ng cach mang.
Con anh c vn gi c phong thai cua anh hoc sinh trc
kia, hin lanh song i khi "cuc", suy ngh khng su sc, bit
thng cac em va n b me, tnh cam tt vi gia nh song li vit
th cho bt c ai, tnh li vit th cung ging nh me con, tuy rt
thng rt nh nhng ngi thn ni xa xi.
Ngoc th vn l s nh trc, vui lm cung ch mm ci, tr khi
ua vi em Thuy, cao, to, va chm hoc, hoc tra, hoc ti, nu cm
cung hoc, at c 3 tin tin: hoc sinh tin tin, oan vin tin
tin, ngoai ng tin tin. Thang 5/1972 em thi lp 10, xong se thi
vao ai hoc S pham ngoai ng.

PHAM VIT LONG

298

Em Dip th nhn sut ngay, noi ca ngay, bc cai g ch thoang

qua, co khi b me mng, xong lai hat lin, cung at hoc sinh tin
tin.
Em Lan khoe, beo, ging ch Ngoc, dong dac va noi chuyn nh
ngi ln, by gi la c nui ln gioi va chm cua me, hoc thng
minh va kha. Con Thuy hoc tin b hn trc.
B tuy gia i mt chut, song khoe hn trc, my nm nay
cha phai nm vin ngay nao. Me con vn th, ngi ta bao "ba y
tre lu", lo hn trc, va ang chun b gi qua cho con khi Tun
San tr vao.
Mong con khoe manh, phat huy c kh th cach mang cua
tui tre, sang sut mu tr va tn tuy.
B.
TB: Ngoai nay b me va ban be co theo doi cac bai con vit gi
cho bao va ai. Con vit tt, y bt ngun t cuc sng va bin thanh
tnh cam tr v cuc sng la ung song kho nht la tnh cam sao cho
chn thanh, tranh suy din chu quan va li vn sao cho phu hp vi
tnh cam chn thanh y. B mong con at nhiu kt qua tt v mt
nay.

Ha Ni, ngay 20 thang 2 nm 1972

Long yu quy cua me!
Hm nay, me vit th cho con ngn thi la v anh San co noi la
con i vng do o me vit vn tt vai li v s con khng nhn c,
th sau anh San vao me se chun b gi cac th theo con dn va me
se k ty m chuyn gia nh cho con nghe.
Mi mt Tt n me nh con v cung, cha mun by ve Tt
nht g ca, nhng con vng cac em be thanh me phai chun b Tt
tng i cho chung no khoi bun. Hm va ri 29 tt anh San n,

B TROC

299

b me va gia nh mng qua, gi anh San n cm sang vi gia nh

xong anh San v, t hm y n nay cha c gp lai anh San.
Mng 2 tt va ri b me va em Thuy cung i Sn Ty thm em
Vit, em beo va khoe lm. Mi co 5 thang ma a ln c 4kg ri,
em hoc ht thang 4 th phn cng cng tac thc t mt thi gian,
con sau th nao cha ro. Hm 28 tt c quan con cung n thm
gia nh va a th chuc tt va biu keo banh gia nh. Con c
quan me cung n thm gia nh B, C va chup anh gia nh, biu
mt tt. Khi nao anh San vao me se gi anh cho con. Con trong y
me ch mong con gi gn sc khoe tt va con ng chu quan con a,
me ngh lm luc me cung lo cho con lm nhng ri lo mai cung cha
c g, nhiu khi phai xua ui nhng y ngh v vn i nhng du
sao no vn c lun qun bt buc phai lo, nhng ri me ngh con
cung a ln ri va t con cung phai bit bao v con thanh me lai yn
tm.
He va ri b me va anh c cung ln thm cu, gia nh cu
Hiu va ng ba tre, noi chung la gia nh vn khoe, cu vn khoe va
cu Hiu a c 3 con ri - 2 trai 1 gai, sinh hoat cua cu cung kho
khn con a.
Thi goi la co vai ch cho con yn tm va bit tin gia nh, b
me va cac em vn khoe ca, me chuc con khoe manh, cng tac tt.
Tt con va anh em trong y n tt ra sao k cho me nghe my.
Me
Hanh
Ha Ni, ngay 20 thang 2 nm 1972
Anh Long knh mn cua em!
Dp tt va ri, anh n tt trong y co vui khng, nha n tt
rt vui anh a, ch thng anh khng v nha n tt c. Anh Long
i, bao gi anh v n tt nha c th vui lm nh. Me bao, bao gi
anh v th me se n tt tht to. Tht ln na c ma, nha cung nui
c con ln kha to anh a, chung em danh cho anh y, anh
Long a. V phn hoc tp th em hoc cung kha, em c bu la hoc

PHAM VIT LONG

300

sinh tin tin va la hoc sinh A3. Anh Long i! em rt mng v thy
anh cng tac tt, sc khoe tt.
Thi cui th em chuc anh manh khoe, at nhiu thanh tch
ln trong cng tac, em xin co li hoi thm nhng ngi ng i cua
anh nhe.
Ngi em ngoan cua anh
Pham Thuy Lan.
- Em Thuy thng nh anh Long lm!
Chuc anh khoe manh, em mng.
Em mong th cua anh.
Thuy.

Ha Ni, ngay 20 thang 2 nm 1972

Anh Long knh mn!
Hm nay, em lai cm but bin th cho anh sau bao thang.
Trc tin em hoi thm sc khoe cua anh, co khoe em mng, con
chung em va b me khoe ca.
ngoai nay noi chung gia nh n tt vui ca. Tt nay nha
nui c mt con ln cung to, nhng khng git tht. Me bao ly
tin ci v cho anh c vi lai tt nm nay vng anh vi anh Phuc
nn me khng mun n to, ch khi nao gia nh u ca, me mi lam
mt cai tt tht to.
Anh Long knh mn! nhn c th cua anh, bit anh tin b
nhiu va khoe manh, gia nh vui lm. Hm no anh San co n
thm gia nh. Trng anh y cung khoe manh, nghe noi anh cung
khoe nh anh y nn gia nh cung yn tm. V tnh hnh hoc tp
cua chung em, em bao cao cho anh ro: nm nay em hoc lp 8, ch

B TROC

301

Ngoc hoc lp 10, em Thuy hoc lp 4, em Lan hoc lp 5. Noi chung

tnh hnh hoc tp cung tt. Con anh Vit th ang hoc khoa vn
nm th 3 th a kham trung tuyn va a i Cng an vu trang. Anh
hoc 6 thang th ra trng. Hm mng 2 tt b, me va em, Thuy cung
ln thm anh y, anh y khoe, en hn hi nha, ln c 4-5 cn.
Con anh c th mi tun v nha mt ln, ch Ngoc cung vy. C
Chung va chung no vn khoe manh va vn ch cu. Thnh thoang
c Chung vn hay vao chi trong nha, c nh anh lm y. Anh
trong y nh gi gn sc khoe, khi nao thng nht anh v nha, luc
y gia nh vui ve lm nh.
Thi m a khuya, em xin dng but tai y, mt ln na,
sang nm mi, em chuc anh manh khoe, at nhiu thanh tch mi
trong cng tac, c nhiu cac c cac chu yu mn.
Cho em gi li hoi thm, chuc sc khoe ti cac anh ch cung
cng tac, cac gia nh ng bao ni anh cng tac.
Em cua anh
Pham Bch Dip
Ngay 22/2/1972
Ln ng i Hoai Nhn. i doc theo mt thung lung dai. Ca
thung lung la mt canh ng ln b bo hoa moc y co dai. Pha bn
kia sng, thnh thoang co t vat bp xanh r, thp thoang bong my
ngi cuc xi.
Ngay 23/2/1972
Qua tra th t chn ln t Hoai Hao (Hoai Nhn). i qua
my len a gm nga qua. y phn ln la i sim, co.
Ngay 24/2/1972
Ln ti nh i, thy ng bng t ngt hin ra trc mt.
ng bng xa Hoai Hao nay hep -nhn ra xa mt chut a thy
bin. Tt nhin vn phai i theo cac qua i ch khng th tran

PHAM VIT LONG

302

ngay xung di o c. i mt sn i, thy thp thoang bn

qua i kia mt bong ao xanh. Sn - giao lin - hu nho mt ting va
ly tay vy vy. Bong kia hi dng lai nhn. Sn cn nhn, gt gong
trong ming: "i vy co cht khng! No chn cho my trang phao
th teo. Lai y tao dn cho my bat tai!" Qua i o trng qua, ch
d nhn thy. Chung ti men theo sn i, nup sau nhng bong
cy lup xup ma i xung.
ng trn nh mt qua i nhn ro khu Nha th Dc nm trn
mt vung t rng b cay ui o l. Thc ra y la mt cn c qun
s. Nm ring ra mt goc la mt khu nha trng toat cua trng
hun luyn cua ch.
May gp anh Mai - huyn uy vin, ngi ma ti quen t hi
ngh ni dy tnh - nn khng phai ch i g. Ngh lai tai "tru s"
xa Hoai Tn sang i. Ni nay tp np nhng ngi: can b xa,
khach qua ng, can b cac nganh v hop va co ca my pham nhn
trai giam t i cong gao na.
Ngay 25/2/1972
Ti ch hop cua huyn - hop Huyn uy m rng tng kt t
hoat ng va qua, ra lai quyt tm mi.
V mt s can b pha ng ng cha ln c nn phai ch.
Ngay 26/2/1972
Theo tin bao va nhn nh cua Huyn uy, ni hop co kha nng
b uy hip. Pha Ty Nam, giap vi Hoai n, co bon Cng hoa ang
can, co kha nng suc qua. Pha ng Bc va ng cung co bon
tham kch, dn v. Ni nay a b l v co my tn u hang a tng
. Bi vy, x tra bt u di chuyn. Leo ln mt nh dc cao ri
tut xung. Khu rng non nay rt nhiu cy du rai. Nhng cy to b
vac gn gc, a y nha trng trng, trong trong, thm phc.
Ln mt sn i ngi ngh. Khoang 40 phut sau lai co lnh mi:
quay lai ch cu! Sau khi ban bac, thy b phn vo trang co kha

B TROC

303

nng canh gac, bao v c, nu ch n vn rut lui c an toan

nn Huyn uy quyt nh nh vy.
Ti, bt u vao cuc hop. Nh l thng, u tin la phn sp
xp t chc, ph bin gi gic, ni quy. Ca phn nay u tp trung
vao vn : canh giac, phong tn tht.
Anh Quy - pho b th - oc ban tng kt t hoat ng. Sau o
anh Vn - Thng vu Tnh uy -phat biu thm. Ri n phn thao
lun.
Ngay 27/2/1972
Hi ngh xoay vao tm nguyn nhn cua nhng mt yu, va a
i n kt lun: Noi vi nhn dn cha at ly, thu tnh nhn
dn nhn thc c ro quyt tm to ln, quan im qun chung cua
ang, yu cu v tinh thn c lp, t chu. Bin phap t tng lam
cha trit , vic giao duc t tng qun chung bng hanh ng cu
th cua cp uy con thp. Quan ly lc lng cha cht -quan ly t
chc, quan ly ch tiu con chuch choac. Nghing v lc lng bt
hp phap, cha co bin phap tao bao nng cao vai tro va y manh
hoat ng cua lc lng hp phap trong long ch. Kinh nghim cu
ky, cng tac bi dng can b cha ap ng c yu cu cua phong
trao. Tp dt cho qun chung u tranh con t. i ngu cha
thun khit.
Co mt iu ang chu y: anh Vn nhc lai li phat biu cua anh
c - b th Hoai Chu : "Sau khi nhn phng an cua huyn v"
va noi: "Nh vy la a he ra trong hanh ng, y ngh cua chung ta
con sai sot, khng ung vi ng li qun chung cua ang.
Phng an la phai xy dng t di ln, t hanh ng cua qun
chung ch khng phai nhn t trn xung". Phat hin cua anh Vn
qua la s nhay ben cua ngi lanh ao.
Hi ngh nhn nh v ch: Se tng cng h thng phong
ng, in cung ngn chn tn cng va ni dy, in cung phan
kch bng cac hanh ng anh nho n chc, thanh loc qun chung,

PHAM VIT LONG

304

khui truc ca lc lng bt hp phap va ban hp phap cua ta, phat

trin lc lng.
Chin dch sp ti cua chung ta se co quy m ln, tnh cht
quyt lit, dai ngay, phai phat huy sc manh tng hp cua ca 3 th
qun (chu lc, b i a phng, du kch) va 3 mui giap cng
(chnh tr, binh vn, qun s); phai co s hp ng cht che gia cac
lc lng.
Thay mt Huyn uy, anh Quy trao tng Bng khen cho xa Hoai
Chu v thanh tch vo trang, xy dng lc lng, ong gop ngha
vu, va cho xa Tam Quan Bc v thanh tch ba mui giap cng, cho xa
Hoai Sn v thanh tch thu mua lng thc, huy ng dn cng.
Huyn cung ngh cp trn tng thng Hun chng giai phong
cho lc lng du kch a anh tiu dit cac cht An Quy, Cu 99,
Thin Chanh (Hoai Chu), i Chua (Hoai Xun) va tiu dit cac
trung i ch trai ra Hoai Tn, Hoai Hng.
Ngay 29/2/1972
Xong hop, ti v xa Hoai Chu. Khi ti Hi Phu th tri a ti.
Nhn v "h tiu oan" thy co nhng am chay ln. Anh em oan
o la do ch t. S chung phuc kch, phai cho ngi i trc bam
ng. Ngi ch mt gn 2 gi ng h. Gio lng lng lam chung ti
ret run.
Tnh hnh yn n, chung ti lai i. Trng, mc du b my che,
vn sang to, soi ro ng cho chung ti. Pha "h tiu oan", mt
am chay ang leo ln dc, thnh thoang lai bc cao ln, hng hc.
La tao thanh hnh vong cung o rc m m leo ln dc. Con chung
ti th xp hang mt leo ln, th ph pho, toat m hi. Ln n nh
nui, mun ngat th v gio. Ti ch ngu, a 1 gi sang. Di anh
sang trng, chung ti qu cui nu cm n - oi qua ma. m nay la
m rm.
Ngay 1/3/1972
ng chay theo cac qua i t soi kh cn, cy ci tha tht,
phn ln la sim, mua, lm chm nhng tang a. Doc pha Ty Hoai

B TROC

305

Nhn nay - T Hoai Thanh, qua Hoai Hao ti y - u mt loai t

coc cn nh vy. Bon gic con tha bom xng xung t trui tng
am co, tng bui cy ti nghip. Nhng "bot xng" vang bam trn
nhng hon a xam en, nhng am t b t chay xem, nhng cy
b sc nong lam cht t lu gi nhng canh khong khoeo trng
phch ln tri cang lam cho manh t vn khc kh nay thm khc
kh. Co le ri y, khi chin tranh kt thuc, cung kho trng trot
c loai cy g kha d lam giau c cho con ngi vung nay.
Cung i vi chung ti co anh Huynh Chi c, b th xa uy Hoai
Chu. Anh to, mp, toc hui cua, mt mt m, trng ging nh ngi
Trung Quc. Tht la mt ngi "n song noi gio". Trong bui hop,
khi anh phat biu, anh em c phai git ao anh nhc "Noi nho ch".
Anh ha giong xung mt luc ri hng ln lai noi oang oang. Anh
phat biu trung thc, thng thn, dt khoat. Huyn khen xa anh
nhiu mt (xa vn c tng danh hiu "Thanh ng", hin cung
ng nht nh trong huyn) va cung ph phan mt s mt, trong o
co mt hoat ng vo trang, vn dn cng va cai may ch. V cai
may ch, mt s ng ch phat biu: "Ti thy cai vn phong cua xa
Hoai Chu ngang vi vn phong huyn. Co le nn thi cai may ch
i, tin giy p luya mua mm cho du kch n". Anh c lin
noi:
- Cac ng ch phat biu u ung ca, ti xin nhn ht. Nhng
ma (moi ngi ci ln khi anh noi hai ch nay), nhng ma ti
cung co y kin. V mt hoat ng vo trang, thang 2 xa ti yu, cai
o ti co ti, ti xin nhn. Nhng v mt dn cng, xa ti i u,
ung lnh ch khng thiu sot. Nhng ma huyn lam chung ti rt
kho. Lnh xung, chung ti iu dn cng ti ch hen, nhng khng
co ngi on. Chung ti phai a v, ch y c a? y, rui
ch anh tn tht th ai chu trach nhim? Con na, lnh g ma c
lin tip xung, thay i lun. Mi nhn lnh nay, lai co lnh khac.
Chung ti la cp di, chung ti phai chp hanh ch sao? Nhng
chp hanh lnh nao cho ung? Con cai may ch, co anh noi ban no
i, ly tin nui du kch. Ti noi th nay. Chung ti trnh thp,
vit c mt dong th nu (ngi ta) a ri mt trang. Co cai may,
no anh bp bp mt lat la ri. V nh lnh huy ng dn cng,

PHAM VIT LONG

306

anh mt chut la co hang chuc ban. Nh vy no nhanh, no bt thi

gi mnh lo vc chung. Cac anh noi nh th, ti hn.
Trn ng v, luc ngi ngh, anh noi chuyn rt say sa, va
noi va lam iu b rt n khp. Anh k:
- Nm kho khn, mnh bt ln nui, ru ra dai 2 long tay. Ba
v nha, ba gia m ti khoc (anh nhm mt, mu ming, hai tay vut
vut vao khng kh), bao ti: "Bay lam sao ch, cc kh mai vy
ne". Ti lin la (anh trng mt, la tht): "Ba con khoc a? Ba co bit
ti kh, la ba co ti khng? Hi trc, bon thc dn phong kin bao
ba quy, ba quy, bao ba lam cho no n, ba lam cho no n, ba khng
chu u tranh, no mi con n by gi, no ap bc ti. Vy ti phai
u tranh, ch lam sao?".
Anh k tip:
- Ba ch ti ln thm, em banh, keo, cho 200 bac va mu mao:
"Em i, em lam sao ch nu cht ht ri, ch ngo b em i phiu lu
qua". Ti lin het: "Dep ht, dep ht (anh qu manh tay), ti khng
n. Ti n, ch chiu hi ha? em v ht. 200 bac, ch em v
mua sm thm bay trong nha cho ep".
Anh em ci:
- Anh noi vy, ri cung n ch?
- n sao c? Ti khng them mt chut.
- Anh ch t, mun nhiu ch g?
- t th co t. Ch rut ct cai nha tn to m ma cho em 200 bac
th n nhm g. Nhng khng phai ti oi thm, ti ghet, ti khng
them.
Anh noi qua chuyn khac:
- Hi u thng ch n hoi nha ti: "Thng c u?" Nha ti
tra li: "Ba trc thy ng v lam vic. Ba nay khng thy na,
chc ng cht ri". Ti lin n nha ti: "Ba rua ti ha? Ti sng ma

B TROC

307

biu cht? C noi vi no rng ti ang sng, ang tm cach dit no,
xem no lam g c mnh?" Nhng ngh cung ti, mi khi mnh hoat
ng, no b thit hai, no lai li v con mnh ra anh. Co hi, nha ti
mi sanh, no bt ln anh mau chay y mnh. Nhng c u co
chu. Ti lin hop gia nh bon no lai: "Ti noi cho my ngi bit,
ti vi chng my ngi la thu, thu khng i tri chung. Ti cht,
chng cac ngi ap ln xac ti ma i. Ma ti cung ap b so chng
cac ngi, ti i. Nhng cac ngi vi v ti la hang xom lang ging,
co thu hn g? Ti khng them ng n cac ngi. Tai sao chng
cac ngi anh p tan ac v ti? V noi vi chung tha ngay ra,
khng se bit tay". My thng ac n i trn ngu, sang mo v kim
ming n, lin b v thp ngc la: "Hi hm ng c v hoi ti o.
Liu ma tha v ng ra. Khng th con cai y, ti tra, ti i, ti
khng dam y na!" My a m : "Tha th cung co ngay co
thang ch!". Noi vy, nhng ri chung cung phai tha lin.
By gi, nha anh c vn nm trong vung ch kep. Bon ch
i qua nha anh thng noi: "Nha thng Huynh Ch c y, t i
bay" nhng khng a nao dam t ca. Thnh thoang, bon ac n lai
li my a con anh ln anh. Anh lin keo 2 a con ln ra, a
ln tnh cng tac. Nghe noi, thnh thoang v anh co ln thm anh,
anh em lin choc:
- Nay, th mi ln ch y ln thm, anh cung noi giong qun s
nh vy a?
Anh ci mum mm:
- y, mnh co cach noi ch. Mi ln ln, mnh mi hoi: "Sao,
mnh ln y co my yu cu?"
Anh nhay mt, ci:
- Noi mnh cho thn mt ma.
- Ku em thn hn ch?
- Em g na, gia ri.
- Th ba v ng tra li th nao?

PHAM VIT LONG

308

- Tra li la ln thm, ln em cho gao, mm.

- Noi ch, chc la con thiu?
- Thiu ch, ln nao cung phai b sung, ch ho khng t giac
noi u. Lam mnh b sung hoai.
Anh c ci ln va moi ngi cung ci vang.
Ky nay Huyn uy rut cua Hoai Chu mt luc 2 can b. K ra, v
lo vic, anh cung m c, nhng khng dam noi ra. Nhng luc anh
Cng - pho Chu tch huyn - noi: "Nu Hoai Chu ng c
lam vic ang, ng ng lam vic chnh quyn, ng Thao lam vic
qun s th vng lm", anh lin hng ng ngay: "Chu cha, anh
Cng noi ti mi thm ch, thm vao tn gan rut. Ai cung nh
anh th ti cung c nh". Trong bui hop xa uy m rng, anh noi:
"Chung ta cung phai t lc ao tao can b, khng co huyn a
quyt ngh v, c iu ba la mnh phai chp hanh, khng co la gay
lm". Anh va noi va lic nhn anh Phong - Thng vu Huyn Uy ngi bn canh. (Trong quyt ngh, iu 3 noi: "a phng chiu
quyt ngh thi hanh", nn anh thng dung "iu ba" noi v vic
y).
Ngay 2/3/1972
n ch lam vic cua Hi ng nhn dn huyn - nm xa
Hoai Chu. ra nui ch khng ng bng. Ni nay, sui rt xa,
mi ln i vac nc phai mt 30 phut.
Ngay 3/3/1972
D hop Xa uy m rng. Hoai Chu la xa Thanh ng, ang xy
dng thanh xa Anh hung. Hoai Chu co nhiu mt manh nh vo
trang anh ch, ong gop nhn tai vt lc, nhng cung co mt s
mt yu nh u tranh chnh tr, ni dy, trong can b cung co t
tng thoa man, t cao, cho xa mnh la hn ca. Huyn ang tp
trung xy dng cho xa nay tr thanh mt xa tht toan din.

B TROC

309

Ngay 4/3/1972
Cung A - Trng ban khi ngha thn An Quy - v thn nay. i
qua mt canh ng lua. Co nhng tha rung cy ging lua lun a
tr bng. Bng lua to, hi cui xung. Co le hat ang vao sa. Con
nhng tha cy ging lua cao ang th con gai, ua gio vi vu. T
trn nui nhn xung, thy ng bng co ve nho hep. Nhng khi i
vao long no ri mi thy no tht bao la. Nhn lai pha Ty, thy mt
am chay ln ang bc ln pha nui Hoai Hao. Co le do phao bn.
Day nui b chm nghm trong man m, thanh th ch thy mt
ng la ngon ngoeo, chi vi gia bu tri nh mt con rng la
ang vung vy.
Qua khoi thn Tn An, ti va A lot thom vao gia mt canh
ng hoang. t soi kh cn lai b trn thm manh phao, u mu
dy thep gai lam A phai cum rum do tng bc. Anh i dep Nht,
va b dy thep gai m thung ban chn, au ing. A cho bit y
la mt S My a bo.
Khi qua khoi mt con mng nho, chung ti ti gn mt xom.
Con ng nho dn vao xom hin ln trng m m, co mt tu da
kh nm chn ngang. Xom im lm, ti en. Do dm i qua mt cai
chung bo, qua mt cai sn nho, vao mt ngi nha nho. A nhc cai
ra chn ca, bc vao nha va bt la, soi sat mt mt phu n
ang ngu trn ging. Ch hoi, giong ngai ngu:
- Ai y?
- A y.
- A nao?
- Ch ma con khng bit a? Anh Tht co v y khng?
Nhn ro A, ch vi keo anh cui sat xung, th thao:
- Co lnh nha ng Cng!

PHAM VIT LONG

310

- Lnh nao?
- Cng hoa! Thi, i mau i!
A vi keo ti i. Ra sn, A ch vao ngi nha nm cach o chng
chuc met, th thao:
- Bon lnh nha o!
Tht rn toc gay! Chung ti quay lai, i qua hng khac. A noi:
- ng bao t am hiu ma mnh khng hay. Nhn tu da,
mnh tng ho can vt. Thy nha khng t en, mnh tng v
bun, ho khng t. Gia nh y va co ngi b cht v ch khui
cng s.
Sng vung xen ke vi qun ch nay phai ht sc tnh tao,
canh giac, quan tm n tng chi tit nho cua s vt.
Phai li qua mt con knh rng, nc ti ngc. Nc cn vao da
tht but thon thot.
Lai vao mt xom. Cac nha vn con o en. Vao mt ngi nha,
thy mt ng gia ang nm chng tay trn ging. Canh o la mt
ngi an ng trung nin va hai cu thiu nin mang sung. di
bp, hai c be n gin g vi nhau, ci ruc rch mit.
Lat sau, mt thanh nin goi:
- Lin, kim tui nha d cm cho my anh.
Mt c be chng 12, 13 tui, da en en, chay ra m tu kim
mt luc ri cm mt cai tui nha chay vao. Lat sau, c i ra, xach
mt goi cm to tng. Mt c be na i theo sau, mt b bi lo en
thui. Ngi an ng va 2 thanh nin khoac sung, xach cm i - ho
la du kch.

B TROC

311

Ti mt ngi nha khac lup xup hn. My anh du kch thn vao
goi thm chu nha dy:
- Co tht, ca g khng thm? Ly t lon gao nu cho anh em n.
Ba thm dy:
- Co ca ch khng co tht!
Ri thm i ly gao, bc ni nu cm. Thm giuc chung ti n
nhiu. Sau o, thm lai ly banh trang trang bng nc da cho
chung ti n. My anh em ngi quy qun bn thm, va n va noi
dn, co anh lai nung nu thm chng khac nao nhng a con ngi
bn ba me hin.
Sau khi n lin noi ti chuyn . My du kch nu ln nhiu
kho khn, noi rng chung ti s khng bao am. "n th d ch
th kho qua". Chung ti phai noi gt mau lm mi c ho nhn
cho .
Ngay 5/3/1972
Mi 3 gi sang N a dn ti va A ra cng s. Anh dn rt ky:
"C nm di o, ng i ln, chiu ti se ti d np". Np hm
ong p xung. Cn hm hi thp, 2 ngi nm rng, chc a lam
t lu.
Chp mt mt chut, tnh dy a thy mt lung anh sang yu
t lot qua l thng hi. Nm trn tr mai khng ngu c. Khng
phai do kho chu - hm nay rt thoang, mat, ma v suy ngh lm
th qua. Hin nay qun chung ang st rut i lnh khi ngha.
Ba con noi: "Lam th lam hc i cho ri, lai rai mai n qua". St
rut qua, co ngi sinh ra nghi ng, cho rng khng co khi ngha.
Nhn vao hoat ng thang 1, thang 2, ho noi: "Ri o, vy la khi
ngha ri o". Bn canh o, bon ac n tng cng thanh loc qun
chung, lam phong trao sut. Phai lam cng tac t tng cho gioi va
phai co bin phap t chc cht che, t m mi a c phong trao
ln.

PHAM VIT LONG

312

Thnh thoang, mt ngon gio thc v lun qua l thng hi, lam
cn hm mat ri. Ngi nhn ra thy anh nng lun vao ming l
thng hi khin cho no ging ming ng b ma vang. Gio thi canh
la tat qua tat lai, luc th che kn l thng hi, luc lai m toang ra, do
vy, anh sang ht vao trong hm luc th sang bng ln, luc lai ti
xm i, gi cho ti nh nhng ngay cn c ngi si bn bp la
bp bung. T nhin thy nh, nh da dit rt nhiu. Ch nm cach
mt t my tc ma thy cuc sng trn o xa xi qua. Ting my
a be goi nhau, ting chay gia gao, ting chn bc thnh thch khi
vong vao long hm nay u bin dang i, nghe khng ro rang g ht.
Nm y ma nh ca n ngi nha mnh mi n cm hi m, nh
ting ci ru ran cua 2 c be. Ri lai nh cn c, nh nhng ngay
ma dm d i cong gao, nh gia nh, nh nhng ngi ban a hy
sinh. Cuc i cung nm u chua cay, mn nhat, a ren cho ti thoi
quen thch nghi nhanh chong vi mi trng sng, nhng nhng
xuc cam trc cuc sng vn lun lun manh me trong ti. Khng
ngu c, ti ngi dy ly s ra ghe bn l thng hi nh anh sang
yu t cua no ma ghi chep. A vn ngu m mt. Thnh thoang, chn
cu ta lai git nay ln mt cai. Co le nhng ln vao sinh ra t a
lam cho A hay b git mnh nh vy. La ky tht, con ngi nho be,
lng hi khom y a tng nhiu phen gat phng li hai cua thn
cht ma gi ly cuc sng. Co ln, anh ang nm di mt hao
ngoai rao ma ngu th bon lnh suc ti. M choang mt a thy mt
nong sung cn cha vao mnh. Vy ma vn kp n mt phat sung
lam tn lnh y nga nhao ri ap qua xac no, chay thoat. Co ln b
ch d chay dat ra ng lua. Ba ngi cung chay b bn cht. Ch
con A va mt ngi na ruc vao trong lua. Mua thang 10 lua tt,
nga rap, a che kn ho. Ho ngm trong bun, nm im. Ca trung i
lnh ap nat rung ma kim khng ra. chin trng nay, nhng
ngi nh A rt nhiu - vao sinh ra t vn ln ln vi phong trao.
Gn nm gi, ti nghe thy ting go ca hm bm bp, ting
bi t, la xt xoat, ri mt thac anh sang p xung lam choi ca
mt. Ln khoi hm, thy mt nng nng. Vao nha mt ba gia. Ba
goi a chau: "Muc cho chu gau nc, con!". Thng nho chay i xach
mt gau nc cho ti ra mt. Ba gia hoi 2, 3 ln: " nu cm cho
my chu n h ?" N tra li: "Co nu cm bn kia ri a."

B TROC

313

Lai sang mt nha khac. Trong nha ch co mt ba ma va mt c

gai. Hai me con bao chung ti ngi ngh ri don cm. Ba cm co
tht kho vi cu cai, cu cai dm mm, mm cai va canh u u, nhng
c Hoc vn bn khon: "Khng co g cho my anh n cho ngon". Khi
xuc mon kho ra, c be nay c la xuc tht, con lai cu cai.
n ri ra sn dao mat mt chut. Thn xom y nha ca tha
tht, lup xup, t cat kh khan, vn tc ngheo nan. Gia nhng
am lang, am m co nhng cy da cao vut. Nhiu cy, thn b
bom an uc rung thanh nhng hc hac, la b ct i, xoe ra ngn
ngun nh ban tay cut.
Ngay 6/3/1972
Cung A v mt ch vi mt t du kch. Ni nay kha an toan,
bt ng nn co th khi c (ngha la nm trn mt t), co ch
mi phai xung cng s.
Mc du 3 gi mi ngu nhng 6 gi ti a dy - khng mun ngu
na. Chng 9, 10 gi th moi ngi cung dy, ngi tan chuyn nho
nho. Ch Tam ang va qun cho my chu du kch. Con my chu th
ang ngi k lai chuyn dit gon cht An Qu. My chu nay mi
chng 17, 18 tui. Ri em banh in (banh khao) ra n - banh do
ng bao cho.
Tnh hnh yn n cho n chiu. Khoang 4 gi, mt du kch n
goi ti dy: "Lnh ti". Khn trng xung cng s. My cu du kch
va canh gii, va nghi trang lai ni . ni nay phai bit quy tng
cai la kh, khng dam ap nat no - bi no che du vt cho chung ti.
Mt luc sau, Tai ti noi xung: "Bon lnh ang xom. Co bon ra
ngoai ng bn lung tung. Co chuyn g th a sung ln nhanh,
chin u". Tai chay i mt lat ri lai ti: "Nu chung no n y
th dung cam ngoan cng anh". My du kch kia u ap: "No
n se anh!" Nhng bon ch khng n. Sm ti, chung ti ln
khoi cng s. Ti bo ra rng cy bn b sui, nhn qua bn xom thy
my ngi ang i lai ngoai sn. Mt ng gia ron ren i ra b rao.
Lat sau, mt con ga chay t o ra, chn khp khing. Hiu noi rng
hi nay mt thng lnh k sung bn ng ra bn con ga nay b

PHAM VIT LONG

314

thng. Con ga chay vao am ma, ba thng ui theo nhng khng

bt c. Luc nay, con ga ang tp tnh chay vao sn. ng gia cui
xung m no ln. Nghe nha bn canh ting bon lnh noi nhn
nhao g o. Thy mt thng men ra b rao, ngi im bn mt bui cy.
Ti mt ri, khng nhn ro no - khng bit no ngi phuc kch hay
gai mn.
Anh em nhn nh, ngay mai ch co th suc vao y. Bi vy,
tt ca ri i ni khac.
Trai ni lng nm trn, ch gn sang se xung cng s. Sng
xung t m a.
Chic cng s nay a lu khng co ngi . Ti xung, b by
kin bu vao cn n nong mnh. Ca ra vao qua nho, su, phai nm
dai ra ma chui vao. Trong cng s co en du va nhiu tai liu.
Nhng tai liu nay cua my ng ch mi hy sinh lai.
Ngay 7/3/1972
Mt ngay lai qua. Chung ti vao xom nm tnh hnh. Ch Tam
vao trc, luc nay a quay ra, em theo mt goi banh, gao. oi n
run ngi, chung ti ngi bn b sui d banh ra n. Ri lai i vao.
Ngi nha u xom nay co cai sn rng va nhng cy da thp,
sai qua. nha ch co 2 ng gia va mt ba gia. Trong khi ch Tam i
nu cm th ba gia keo ti va A lai n cung gia nh: "C lai y n,
cm kia chn la va". Ba gia gp ca ra cho chung ti n, tu tt nh
gp con. ng gia noi: "Gp my chu, ti lai nh con ti qua. Con ti
a th cn c, a th tp kt ra Bc. Co a vao nm 59, nm
67 lai ra. Th ma no khng v nha ly mt chut". Ba gia ch a ca,
noi: "n i con. My ba nay tri ng, t ca". Noi ti o, ba dng
lai mt lat, ci: "Ba trc cung noi tri ng th nay ma b no
anh cho nh on. Co thng lnh ong gia cach mang. Ti khng
bit, mi ct ba l giup ri don cm cho n. i cha, mnh noi g no
ghi ht, sau no bt ln oc lai, anh cho khip hn". Thy ti noi
nong rut, ba gia hoi: "Co n rau dp ca khng?" va vi va i bng
r rau lai. Con ng gia th ng dy, i ra sn trc.

B TROC

315

Cm va xong, thy ng gia t ngt tr vao, khoa khoa tay,

noi th thao: "Lnh, lnh!". Chung ti vi v vu kh, sn sang t th
anh lai ch. A nhn thoang mt cai, noi: "Khng phai lnh. Lu no."
Ting "lu no" ch anh em du kch thn. Khng kh ang cng, bng
tr nn vui rn. Ba gia keo 3 du kch lai mm cm: "n i, n ri
nu na!". ng gia xoa xuyt: "Ti run qua, sao ti khng bao trc
ti canh gii khoi lm?". ng ch vao anh Thit - mt du kch a
cng tui, i chic mu Bao an, cm khu AR15: "Th nay th ai
khng bao la lnh?".
Ch mt loang, ba ngi a n cm xong - sat ch bao gi
cung phai khn trng nh vy. Chung ti lai i. Phai nup vao cac
b t ma vt qua tng am rung. Ri bam vao xom hoi thm
tnh hnh ch. C nh vy qua ht nha nay ti nha khac. Lai vao
mt nha. Trong nha, mt ba me va mt c gai ang st khoai lang.
Ti nhn ra c gai nay la mt oan vin hp phap co d bui hop
chi b, chi oan ba trc. C gai la khoai em nu, ba me bao c
ly du t lo s nu cho sang. Anh Thit trach:
- Khng co ch ma khng t en sang ln, anh em phai
bam mit!
Ba me noi:
- Hi chiu pha trong con lnh, bit no kch u ma t en?
A nhn cng vn c gai va a c 2 quyt ngh cua xa iu
ng dn cng.
Gia nh cho bit hm qua va ngay nay bon ch khoanh vung,
thanh loc, bt i ba ngi va khui mt cng s.
Khoai chn, Thit um vao mt um ni lng danh n ngay
mai.
Ti mt nha na. Mt ba gia va mt phu n trung nin dy t
en. Luc nay a gn 11 gi khuya ri. Ti ra sn, nm bn mt

PHAM VIT LONG

316

ng ra ngh mt lat. Mui qua, khng ngu c. Vao nha a thy

gia nh don mt mm cm.
Hai ngi an ba va coi chung ti n, va tro chuyn. A nhn
vao hm phao, noi:
- Lu mnh co cai hm to tng y ma th sng.
Ba gia hoi:
- Cung lam bng th nay ne?
- Lam bng th nay, nhng nho hn. L chui vao chut chun,
lun nh trach.
Ba gia lai hoi:
- Ma co v nc khng?
- V ch, co khi ngp ti cn c.
Ba bn khon:
- Vy lam sao?
- Th rang chu ch lam sao!
- Mua kh chc khoe hn h.
- Mua kh lai nong. M hi ra nhn ca ngi, t m qun ao,
vt ra nc.
Ba gia chep ming:
- Thi, cc mt chut cung c, min la con sng!
Sng vi nhng ngi du kch, ti cang hiu ro s thng yu,
um boc cua ng bao i vi ho. Ke ch lam sao co th tach c

B TROC

317

quan h mau tht gia ho va ng bao. Bi v, hu ht cac gia nh

y u co con em i tham gia cach mang. Thng Hng, p
trng, tng e doa: "Ca thn nay ch tr nha ng Thc la khng
vao s en cua ti!". Chnh li e doa y lai noi ln s c lp, bt lc
cua chung.
Ngh tht thng ng bao. Cuc chin tranh a keo dai qua
ri. Long ngi du co tng chai san i trc nhng au thng,
ut hn, vn khng tranh khoi bn chn ngong i ngay chin
thng. Ba con mong cuc khi ngha n ra tht sm, mong co cu
m qun s tht manh. Co ba noi:
- Sao bay? Bay noi khi ngha sao cha thy? Thang chap qua,
thang mt sp ht, sao cha thy khi ngha? Hay la bay phnh lu
tao?
Hm no, khi gp mt phu n, ti c nghe ch noi:
- Sao khng a b i xung anh i? Bay s khng co gao n
a? Co, se co u thi. Nh nm trc y, lu tao nui ht, co b
i oi u?
Va nhng ngi du kch cung tht ang yu. mi mt con
ngi u co nhng net tht c ao, co nhng cu chuyn lam
ngi nghe phai rng rng cam ng. Hi nay, sau khi v nha tr
lai, Nng k:
- Vao nha gp me, hoi: "Co g n khng ma?". Ba lt t a
mt tum cu lang. ", cu lang ma nu khi nao?". Ba mi noi: "Cu
lang sng". Ti nhn nho: "Ca ngay khng co chut cm ma a cu
lang sng, tri a!". Ba vi trut ni cm ngui ra ra: "Bng ra sn n
mau, con, l lu no n!".
K ti o, Nng ci:
- Ba cang s, ti cang doa. Ti bay cm ra gia nha, n ang
hoang, lam ba c chay quanh dom chng!

PHAM VIT LONG

318

Cu ta chc li:
- Ba thng th thng, nhng ba s qua. Ba s, mnh phat bc.
Hiu k:
- Ma ti bao: "Lu thng Hng nm c danh sach lu may ht
ri. Bon lnh cung bit tn bon bay". Ti lin noi: "Tng no nm
danh sach ngi hp phap, ch nm danh sach lu bt hp phap nay
ma lam g? Ma tht kheo lo. No co bit tn hay khng th khi giap
mt no cung mt sng mt cht, ch cn nn n g no ma s?".
Trong s nhng ngi hoat ng lu nm y, ch con A va
Bn Thit. Anh Bn chac bn chuc tui, ngi thp, m. Hi trc,
anh b ch bt tu 5 nm. Khi tr v, anh ru dai, khai 49 tui,
sng hp phap.
Thng Hng ku anh ln hoi:
- Anh bao nhiu tui?
- 49 tui.
- Sao khng khai 50 tui cho tron?
- Ti sinh sao noi vy, khai ln mt tui khng c!
- Anh ma 49? Toc con en, rng con chc. Anh nhn ly 37 tui
va la y: Cng hoa, Ngha qun, Bao an, la ly mt sc lnh ma
cm sung!
- Khng, ti 49, khai 49, khng bit khai khac!
Bon ch bt nht anh. Thng Hng ra ve thng hai, noi
ring vi anh: "Thi, ti xin cho anh v. Ri anh phuc vu xa, i
vi ti h!" Anh phnh no: "c, ti se cm sung i theo chu".
Khi ch tha v, anh mi th v:

B TROC

319

- By gi ti nha khng c na. Vy mnh la cho ti i.

Mt la i vi thng Hng - co lng, co xe, co khi mun i may bay
cung c. Hai la i theo "my ng" - khng co lng, phai nui,
cc.
V anh ngm ngui:
- Thi, cc rang chu cc, ti nui, i theo "my ng" i!
Tuy co nhiu im tt c ban nh vy, thn nay cung con co
nhiu mt yu. Khu oan kt trong can b, ang vin kem. Mt
thn ma nh la 2 thn: Ly Trong va Ly Ngoai. Hai Ly nay hoat
ng tach bit nhau. Mi ln can b Ly Ngoai vao ng chn Ly
Trong rt kho khn v can b ni nay khng chu nhn, khng cho
cng s. Hm trc, khi ti va A n, ho nu kho khn va con moi
moc chuyn t thu nao, noi rng trc y thng X au, nm nh
bn Ly Ngoai ma khng ai cho nh, vn vn. Ngay ti hm qua, khi
gp chung ti, ho cung t chi ri chun sach, sau o lai ra u xom
choc cho lam chung sua vang, chung ti tng ch n, se rut
i. Ho co thu, ch trn ch. Le ra ti hm qua hop qun dn chnh
trin khai ch th hoat ng thang 3, nhng nghe bon Cng hoa
lung suc cac xom, ho vi lanh mt, khng t chc hop c.
Ngay 8/3/1972
Cng s cht, lai ni vng ve, kn ao nn chung ti ch 2
ngi xung, con mt ngi ngi trn canh gii.
Luc nay la 10 gi, ti va ngi canh gii va ghi chep. Tri
nng. Gio thi lam bui tre xao xac. Pha ngoai ng, m ting xe
t, m t. Sau mt loat phao cp tp, khng gian tam yn n.
Nhn ra ng, thy ng bao i non trng ang lui hui lam co, be
b. My chu be ci trn lng tru, lng le cho tru n co b
rung. i chim chao mao u ngay trn canh cy trc mt ti,
ku ru rt.

PHAM VIT LONG

320

Ke ch vn ang rao rit thanh loc qun chung. Chung a bt

14, 15 ngi, anh p rt d. Ba Hoa khng chu ni a khai ra t
khi ngha cua mnh co 10 ngi. Chung cang anh hung, mong
khui truc c t chc cua ta. Thng Hng dn bon "Cng hoa" la
lt ht xom nay qua xom khac. Bon nay rt hung d, cp git
trng trn. Mt ba gia noi rng hm nay co thng cp 3 con ca cua
mt ba ganh ca, ba git lai, no lin anh ba. Gh gm hn na - ba
noi - chung con cht pht tay nhng phu n eo xuyn, nhn
cp vang. Mt ba me tc gin t cao: "Ba qua no m bung ti.
Chiu chang vang, no bt ti ci ht qun ao, no cm dao rach mt
ng t trn ngc xung nhng ch rach doa. No noi: "Ba hm co
3 cng san vao nha ba". No bt ti ch hm b mt. Ti noi: "Hm b
mt, cac ng lam b mt, ai thy c ma ch. Nh my ng lam ch
b mt, my ng co cho ai hay khng?".
Nghe chung ti khua ng ngoai, mt ba gia trong hm hoi
vong ra: "Ai o?" va cn nhn: "Ngi ta ngu ma con lam m m
khng cho ngu". My cu du kch tra li: "My con y". Ba cu ln
ra khoi hm, n nhn sat vao mt chung ti. Nhn nhn ky cang
ri, ba mi v mt cai vao vai Thit: "Cha bay! Bc v, bc v" va
ci mom mem. Ba hoi ch Tam: "Sao, my ba nay i u im ng
i, by gi mi v?". Ba mach vi chung ti ti ac cua bon ch va
hoi: "Lam sao ch bay, cng nh th nay mai sao?". Ba bao: "Thi,
tnh hnh cng qua, bon bay kim ch nao yn yn t thang, khi
nao bt cng hay v. Bon tao rang chu on cung c". Ch Tam
ci: "Cht sng chung con cung bam lai lam cng tac, ch lanh i
sao c?".
a phng cha co bin phap g chng thanh loc. Sut t
khi chung thanh loc n nay, cha co mt ting sung nao bn vao
chung. Du kch cng khai co th anh c, nhng anh ri se
khng co ch ng chn, se b tn tht ht. Luc nay, chnh la luc du
kch mt phat huy tac dung. Bon lnh chia nho ra la lt xom nay
qua xom khac, ngu ba bai trong nha dn, du kch mt rt d anh
- ch cn len nem mt qua lu an la co th dit c my tn ch,
se lam chung co lai. Tic rng du kch mt y hoat ng yu qua,
khng anh ch.

B TROC

321

Ngay 9/3/1972
Bon Cng hoa a rut ht. Cac xom u le loi nhng ngon en
du. mt sn nha tp trung my c gai i dn cng v. My c
chng 17, 18 tui tht hiu ng, c ci ruc rch hoai.
Ngay 10/3/1972
Va vao nha v chng ng lao u xom, a thy ba gia chay ra
th thao: "Thng Mun i chiu hi ri!". Mun la du kch thn, my
ba nay cung i vi chung ti, ngay hm nay nm cng s cung
Thit. Ba noi tip: "Bon bay ng ln, s no dn lnh ti bao". Ba
keo chung ti vao nha, bt ngi n cm. Ba gp ca, gp gan ca
nham lin tip vao bat ti, noi: "Gan ca nham y, chc ngoai o
khng co, n i con". Ba chep ming: "Cai thng dai dt vy, th ma
i chiu hi ri". ng lao cm tc: "Bit th thoc cho my gy cho
cht i!" Ba gia ci: "Ri no lai dn lnh n anh mnh cho coi.
Cho no n, no i chiu hi, no quay lai anh mnh!".
Nghe ba gia noi, ti thy v cung xot xa. Nhng thng phan bi
gy bit bao tac hai cho cach mang. Chung lam anh hng n
thanh danh cua nhng ngi chn chnh, lam tn hai n long tin
cua dn. Ba gia vn sn soc cho chung ti tng ming n, nhng
trong li noi o co n mt cu nhn nhu: "Ma nui cac con y, ma
khng tic g cac con ht, nhng cac con ng phan bi nghe!". n
cm xong, ch Tam nh don chen ua, ng gia ging ly va noi:
"Bay lu tao. Lu bay co trach nhim lam vic nc. Lu tao co
trach nhim lo cho lu bay!".
ng ba lao nm nay a trn di 70 tui. ng gia tn la Phu.
Con chau i thoat ly ht, ng ba mi mt ng gia na v cho vui.
a nhiu ln bon ch tp kch ngi nha nay, anh mt s ng ch
hy sinh. Sau mi ln y, chung lai bt ng ba lao ra anh p tan
nhn. Tt va ri, chung n cp ca np, ca vt cua gia nh. Tuy
nhin, hai v chng ng lao vn mt long mt da vi cach mang.
Ti u, chung ti cung nghe ng bao bao: "Thng Mun u
hang ri!". Mt phu n noi: "T chiu ti gi ht mun n ung,

PHAM VIT LONG

322

nghe no n qua!". Mt c gai chn thot, khp khing chay theo

chung ti: "Thng Mun u hang ri, my anh i coi chng no dn
lnh v bao o". C nu ly tay A va c noi mai mt cu: "Bai cha no
i, bai cha no i". Ca thn xom xn xao. My c gai hp phap vi
vang sa soan i lanh, v s thng Mun dn ac n v bt. An du kch mt -ngi nho chut, cung khn goi ln nui. Hi sang, cu
ta vui ming k ht nhng trn anh cua mnh cho thng Mun
nghe.
Chung ti cung phai lanh i ht. Nhng cng s va ng i li
lai cua chung ti, thng Mun a bit ht.
Thng Mun chng 17 tui, gy, tran hi d, mi vao du kch
chng hai thang nay. My ngay nay, no co than kh, nhng vn
lam moi cng vic chung ti giao. Chiu nay, khi canh gii cho anh
em ngu, no noi vi Thng:
- May y, tao v nha ba Trong coi th ch ra sao, chu Bn
biu tao vy.
- Thit khng? tao xung hoi chu Bn h?
- Dn thi.
Ngi mt lat, thng Mun lai noi:
- Anh Tai phn cng mi a canh gii 2 ting - By gi tao
canh gii, may i ngu i.
Thng khng i ngu ma xung canh gii pha sau.
Mun len chay ra ng cai, chun mt mach. V nha, ma no
hoi:
- Sao hm nay may ln sm d vy?
No ci, chun ra ca sau. Qua nha ng Kin, ng ang cung
chao, mi no:

B TROC

323

- V n chao, con!
- Chao ma n!
No ci ci, noi nho cu y ri i thng xung ga. Ti o, no
gp bon lnh, hoi gp thng Hng - p trng An Quy. ng bao
khng ng no i u hang, n khi bit th a mun, khng bt
c no na. Mt c gai hp phap vi chay v bao tin gh gm o.
Ngay 12/3/1972
Nghe tin hi 9 gi sang hm qua, thng Mun a dn mt
trung i Dn v va bon nguy quyn p v khui cng s cua chung
ti. Chung khui cai ngoai ng trc. Khng c g, chung lin
anh a tui bui thng Mun va troi lai. Ti chom rng, khi khui
cng s th nht, lu an cu chung ti gai n lam cht 2 lnh, b
thng mt lnh va cht cha cua tn ac n am. Bon lnh cay cu
cang anh thng Mun d.
ang i t ra Tuy An xung th nghe sung n r pha Thanh
Sn - rt gn chung ti. Lp tc, ca oan ngi lao nhanh v pha co
sung n - nu ra, se b i phao. Chay ra ng, anh em du kch
xach sung lao ti ch ang n sung, chung ti tat qua trai mt chut,
chay vao mt xom. Phao t i Mi bt u cu ti. Nhn thy
nhng chp la k tip bung ra ra nui va nhng ting n m
vang. Phao cung bn en du ti. Qua en du lao vun vut trong
khng kh ri n bung ra, sang bng ln.

TH NG CH
Vu ao. Ngay 12 thang 3 nm 1972
Long, Chi thn mn!
Trc Tt, mnh co vit th cho Long, Chi thng bao mt s
tnh hnh nha. Hm va ri nhn c th cua Long vit trc

PHAM VIT LONG

324

khi i Hoai Nhn. ang le mnh vit th sm hn cho Long, Chi,

nhng v bn hop lu bu, thanh th hm nay mi vit c.
Tt nm nay nha t chc tt va vui hn nm ngoai v vt
cht cung nh v tinh thn. Sut m giao tha, anh em nha thc
trng, i thm hoi va chuc tt nhau, keo, ca ph, tra thuc rm ra.
Mnh cung i chuc tt khi dn vn, binh vn, u tranh chnh tr
cung nhm gy quan h lu dai. Tr Ly va ng nhn c th gia
nh, con anh em ta cha ai nhn c. Qua co v bao cao tnh
hnh, mang s tin va anh v, nha 10 ngay, ln ng 5/3. Ln nay
Qua v c anh em trong c quan, c bit la Vn phong - Quan
tr lo chu ao v n ung, cp hang tt, s sach, giy, lng kh chu
ao, nn ra i Qua phn khi lm.
ai hi chi b hop u thang 3, bu lai ban chi uy mi - anh L,
b th - thm anh Hng, Khoa vao Ban mi.
Hi ngh lin hoan chin s thi ua toan Ban cung hop 2 ngay
10,11/3, rt co kt qua, co cng chao, phong trin lam. Tiu ban
Thng tn xa ta vinh d co Vit Long c la chon la chin s thi
ua (trong tng s 12 CST), c tng thng Huy chng Giai
phong hang nht (mnh gi tng phm cua Long), 1 huy hiu Bac
H... mnh va H Ca la ca nhn xut sc. Ring Thng Tn Xa c
ngh khen thng Hun chng Giai phong hang hai. y la s
ng vin, c vu anh em ta rt ln, cang lam cho anh em mnh thy
vinh d, nhng trach nhim cang nng n hn, phai vn ln manh
hn na trong giai oan mi.
Hi ngh cung a phat ng t thi ua mi t nay n 2/9,
chia ra 2 t, t mt s kt vao 19-5, t 2 t 19-5 n 2/9 th tng
kt.
Phng hng thi ua cua toan Ban: n lc phi thng, xoay
vao nhim vu chnh tr, bam sat ngh quyt, bam sat thc tin,
quyt at khi lng cng tac ln nht, cht lng cao nht, tc
nhanh nht. Phai thc hin "3 hoa": chuyn mn hoa nhim vu, k
hoach hoa cng tac va hp ly hoa lao ng...

B TROC

325

Phng hng cu th cua Tiu ban ta:

- Nng cao cht lng tin va anh (sat nhim vu chnh tr, kp
thi, chnh xac, bao mt).
- Phan anh toan din (3 qua m trn 3 vung chin lc).
- Xy dng h thng Thng tn xa tnh, mang li thng tn
vin, h thng ai minh ng...
Cuc vn ng thi ua nay phai gn lin vi cuc vn ng
nng cao cht lng ang vin...
Sau khi nhn c th nay, Long va Chi cung trao i va lp
chng trnh thi ua, kim im kt qua ng ky nng cao cht
lng ang vin... va lp ng ky trong nm nay va gi v nha;
ng thi qua trnh cng tac, tch luy nhiu kinh nghim trong thc
tin, Long va Chi cung hnh thanh dn ban bao cao v t cng tac
nay, gia thang 5 th v bao cao chung trong Tiu ban trao i
kinh nghim, hoc tp ln nhau, lam tt cng tac hn na
C quan cung va nhn c in bao la TW a gi vao mt s
hang theo yu cu. t nay, b phn ta co may phong va mt s
phim, thuc, giy anh. Sp ti c quan se c ngi i on nhn. Bac
Tn ma v chm la "lac hu" vi tnh hnh o.
Anh Phng cung a in vao hoi mnh xin bao nhiu dep cao
su, knh eo mt... mnh a k xin cho ca 2 ban, mi ngi mt i
loai s 39, cha bit la co vao n ni khng? Mnh oan co le anh
em ta vao se ap tai vao thi, va nh vy la khi nao Long, Chi v
cung gp anh em mi vao thi. Chc ln nay se nhn c th cua
gia nh.
Th Ky cung va gi th cho mnh, gi li hoi thm Vit Long
va to y cam ng khi nhn c th Vit Long.
Anh em nha bit tin Vit Long b mt tin cung chia se nim
"bt hanh" o.

PHAM VIT LONG

326

Ring mnh th cung chia se nim "bt hanh" o, nhng nhc

lai vi Long va Chi rng: trong sinh hoat phai ht sc gon gang,
ngn np va qun s hoa tranh nhng vic ang tic ln hn
na c.
Thi nhe, chuc Long, Chi thanh cng trong nhim vu mi.
Rt thn thng
Vu ao
Ngay 13/3/1972
Mun i t ra Hoai Sn nay xung nui phai i ban hp phap.
Thao va Thiu ng nhn xung ng, thy 2 c gai i ra. Hai chic
non trng ang nhp nh trn ng, t ngt ha xung thp ri lai
tri ln, nhp nh. Thiu goi chung ti i xung. Ra ti ng ln
th gp hai c gai ganh i gio i ti. Vao mt xom nho thay i
hnh thc. Cac c a chung ti non la, ni lng, cuc, con chung ti
ci qun dai, a bao sung cho cac c ganh. Thao - xa i pho - mc
chic ao trng, i chic mu pht trng, b cac c ci m ln, ku la
"p trng". Cu ta bng ra ng, bong cao lu nghu ni bt ln
gia ng lua xanh thm. ng ch xom, thnh thoang cho mt,
hai ngi i ra - khng nn i ng, v ch rt gn, chung d nghi
ng.
Chiu, tp dt cach t chc qun chung i ni dy. Tp trung
c khoang hn 100 ngi, co gy, dao, dy. Co nhng ngi gn
cht im ch cung n. Trong hoan canh mt xa co 11 thn ma co
14 cht ch va 2 tiu oan Cng hoa ang hanh qun lung suc nh
hin nay, tp trung c nh vy th hin s c gng ln cua can
b va tinh thn cach mang cao cua qun chung.
Ngay 14/3/1972
Ti, Ha Hu (phong vin quay phim) va Khanh (can b Huyn)
cung nm mt cng s. Ngu mt gic ti gn 7 gi sang. t ngt
thc dy v thy ngt ngat qua. Ti thy mui hi nong, ngc hi
nng. Con Hu th th ao ao, m hi toat ra m a. Khng kh

B TROC

327

mi luc mt nng hn. Hu ku: "Ngp qua!". Khanh quat "phanh

phach" mt luc ri cung nm im, th ph pho. Ti cm ming ba,
quat manh v pha l thng hi. Thy vng vng, ti a tay s
thy u Hu a tri ln sat ming l thng hi. Ti y anh ta lui
xung va quat manh. Khng kh co nhe i chut t. Hu th nhe i
chut t.
Nm lng nghe, trn mt t vn lng le. Hu noi:
- Co le ch Tam i ch mt ri. Cha, ch y i ti tra th cht
mt!
Lat sau, Hu lai noi hn hn:
- Hm nay sao ngp hn hm qua. Chc ch Tam y np hm
cht qua!
Tuy ang mt, nghe Hu noi vy, ti cung khng tai nao nn
c ci. Bm mi, cn rng lai, ting ci vn bt ra. Hu noi
tht la ky cuc. Np hm luc nao chng phai y cht, y kn thm ch phai lp thm t, phu rm rac ln. Ti hiu rng trn
ma ngay hm qua a khin t cat, rm rac tri xung lam nghet
l thng hi.
Hu nm im, th d di. Ti c th su, theo nhp va ra sc
quat. a co trng hp cht di hm v thiu khng kh. Cht v
thiu khng kh th au kh bit chng nao, bi v khng kh tran
y ca trai t, khng kh hao phong i vi tt ca cac loai sinh vt,
khng kh co bun xn u? Nhng luc nay y th ro rang la thiu
khng kh. Phai gianh ly khng kh ma sng. Cach tch cc nht la
quat, quat cho manh lua cacbonnc trong hm ra, hut khng kh
trong lanh t bu tri vao.
Gn mi gi ri. Nghe nhng bc chn rm rch trn mt
t. Co ting chn bc lai gn ming hm. Mt lung anh sang p
xung, keo theo nhng hat cat ri thoang thoang nh ma bui. Va
khng kh, khng kh ri xung, khng kh bay xung, khng kh

PHAM VIT LONG

328

tran xung, khng kh ua ti boc kn chung ti lam chung ti tnh

tao lai.
Ca hm va nhc ln, Khanh a nhom dy, noi:
- Ngp qua ch i!
Ch Tam noi vong xung:
- Hm nay khng co ly mt chut gio!
Ch cui xung dn do:
- M np ra cho thoang ch khng ln c u. Lnh i cung
ngang ht.
Chung ti nm xung theo li ch. Luc nay, ch la v ch huy ti
cao cua chung ti. Cuc sng cua chung ti nm trong tay ch. Khi
xung hm, tc la anh a trao cuc sng cua anh cho ngi y np
hm. Ngi o thng minh, ngoan cng, th anh c sng, sng
d chu. Con ngi o nhut nhat th co khi anh b nht di hm ca
ngay, co khi b ch khui cng s. Trng hp b ch khui cng s
v ngi y np no phan bi, khai bao rt him co. Nhng trng
hp b nht ca ngay, ti mi ln th nhiu. Ch Tam khng vy. Bit
chung ti nm di hm rt mt, ch gn sang mi y np hm
va lun coi chng, khi ch dan ra la m np cho hm thoang.
Ti tra th ch goi chung ti ln n cm. Thng ng - con ch i canh gii v cung bng chen cm n ngon lanh. Con anh chay ra
ngo lam nhim vu thay anh no. Ch Tam k:
- Sang nay tui lnh bt ng bao v im ganh cho chung
chuyn qun. Chut na no bt ti - lo qua, no bt ca ngay, cac
anh nm di o ti cht. Ti vi ln i, v c.
Hn 2 gi chiu, anh c ti. Anh mc chic ao trng, qun ui
trng, bng mt cai r - ng cai tht lng, khu sung ngn. Hu
thay b qun ao en cua mnh bng mt b qun ao trng - kiu

B TROC

329

cua ngi gia. Chic may quay phim cua anh ng trong mt cai
tui, do thng ng xach. Luc nay, bon lnh ang rp rnh cai nha
tn trc mt - cach my am rung. Anh c vach rem ca, noi:
- Ti i y nay. Anh Hu c theo ti!
Ba ngi bc i, con ti va Khanh th tm cach xung cng s.
Nha ch co mt ca, pha trc lai co lnh, lam sao ra khoi nha
xung hm c? Chung ti ang lung tung th ch Tam dng mt
cai nong, bao chung ti nup pha sau. Ch Tam ln cai nong qua
gia sn. Chung ti lom khom nup sau cai nong y ma i...
X chiu, nghe ch Tam goi, ti vi chui ln. Cha kp ng
thng ngi th a nghe mt c gai noi ln:
- Lnh ln kia!
Lai chui xung. Ch Tam nhanh chong nghi trang cng s. Lai
nm trong mt khi en c. Cung may, luc ngh, ti a moi 2 l
thng hi my vc cat nn ngt ngat.
Nghe ting nhiu bc chn chay rm rch trn mt t. Co
nhng bc chn dm thnh thch ngay trn noc hm va ting
ngi noi lao xao.
Nghe ch Tam noi ln pha xa: "Ma cua ti tng y ma no
cung be no n". Chung ti hiu rng bon lnh ang ng trn noc
hm, be ma cua ch Tam - nhng cy ma mi ln bng ngon chn
cai - ma n. Chung ti nm im thin tht.
Gn 6 gi, ch Tam bt np hm, goi:
- di o, ln nhanh!
C Bay - du kch - a ch sn, giuc:
- Ci qun dai, i non, theo ti mau!

PHAM VIT LONG

330

Ch Tam va nghi trang lai cng s, va noi:

- Thi, giao cho c y, ti xong trach nhim.
Trong khi ti ci qun dai th Khanh mc vao mt cai ao trng
cun cn. Ring ti, vn phai mc chic ao mu b i, v khng co
cai nao thay. Chung ti rao bc theo Bay. 120 thng lnh nguy
ang tran ln. Bn trai, bn phai, ng sau u co lnh. i qua mt
ngi nha nho, thy mt ng gia ang cuc vn, Bay noi vi ng:
- Bac cho chau mn cai ao!
ng gia ci vi cai ao ba ba en ang mc, moc tui ly lai chum
cha khoa, ri a ao cho Bay. C a ti mc trum ln cai ao mu
b i cho ch khoi chu y. Lai i qua cac xom nha. Ti u, cung
thy ng bao ng dn: "Cn thn nghe" va nhn chung ti bng
cp mt va thng yu, va ai ngai, lo lng. Bc ra ng, Bay
dn:
- Nu xom trc mt co lnh th tat mau ra ng nghe!
Nhn ng, pha nao cung co nhng c gai i qua i lai nh
thoi a. o la nhng c du kch xa. Ho i nh vy quan sat ch
va ym tr cho chung ti. Ti yn tm bc theo Bay.
Xom khng co ch. Vao ngi nha mt ba gia. Ba hoi:
- n cm cha? Vao n!
Ba i don cm, giuc:
- C vao n i con, khng s u.
Ba goi my a nho ra ngoai canh gii.
Luc ti chan nc ca, ba bao:
- ng n nc, n cai i con, gp ca n i ch.

B TROC

331

Ba va ngi coi chung ti n, va k:

- Ba mnh anh mn no cht 1, b thng 4, no keo ti ra anh
nh on. Mnh cung rang chu ch bit lam sao.
Ba chep ming:
- Trc kia y vui lm, ti nao b i cung v cong gao. Thit
ti, my a, a nao cung vui ve, d thng ca. i t trn nui
xung em tng trai i chia cho lu nho. Bao gi lai c vui nh
th na.
Mt ng gia i chm rai t sn vao. Ba gia ch ra, noi:
- Ba trc no cung anh ng y khng i c. Ung thuc
mit, by gi mi i c nh vy y.
ng gia goi chung ti ln nha chi. ng bao ti:
- Chu cung ngi ngha vu ha?
Ting "ngha vu" ch anh em min Bc.
ng tip:
- Anh em ngha vu vi ti nh con vi cha.
ng lai ch ra sn:
- Khu truc My tha bom git cht 3 a con ti tai y - hai a
ngi trong hm, mt a ngi bn thm. Khi y, nha con ln lm
ch khng nho nh by gi.
manh t nay, au thng, cm thu va yu thng th hin
rt ro rang, ranh mach.
Ngoai sn, my a nho ang dn nhau. Chung nem nhng
ming nha trng boc u an M79 ri dui theo, gianh nhau, ci.

PHAM VIT LONG

332

Ngay 15/3/1972
Xung Tam Quan. Vt ng s mt kha d dang. Qua tng
thn u co du kch dn chuyn. Ti a phn Tam quan th co 2 c
gai dn ti i. T y bt u co hi hng cua bin. Gio thi v
nghe nng nan, hao phong. Li qua nhng con sng nc mn lam
sui ln nhng bot ln tinh sang xanh trong. Mc du 2 c gai xn
qun cao, ti cung khng th nhn thy mu trng cua i chn v
tri ti qua. Ch nhn thy hai i chn y qua nhng bot ln tinh
sang xanh. Nhng bot nc y sui ln t ban chn ti ng chn, tao
thanh nhng khi ln tinh ep nh ngoc bch. Ti co cam tng
rng i chn cua hai c chnh la ngoc bch c tao hoa tao thanh
nhng hnh khi diu ky, va co cai manh lit cua cuc sng, va co
cai huyn ao cua thn thoai.
Ti mt xom nho bn sng, ti c anh em du kch dung
thuyn ch i. Mai cheo lam nhng bot ln tinh xao ng, nhay
mua. Nep vao nhng hang cy c doc b sng bi thuyn ti ch
khng dam i gia sng v s ch phat hin.
Ti b, Thu dn ti i. Anh dn rt cn thn la phai theo sat
anh, nu khng kp th ng lai, anh se quay lui on ch ng i
lung tung v y gai rt nhiu an phao, ci. cai xom ti va i
qua, hm trc mt ai i Cng hoa qun xung can b vng
lu an cht 3, b thng 1. Chung hoang s ng tai ch goi may
bay vt i, khng dam lung suc tm khu sung b mt ba trc.
i di nhng hang da t l. Thu i rt nhanh. Thnh thoang
anh lai m sm vao mt canh tre rp ngang ng. Anh cn nhn
ri rang sc d canh tre ln, i qua. Co le anh em rp ng han
ch ch i tp kch. i qua i lai nhiu nha ri cung tm thy Tha
- b th xa.
Ti thui, ch nghe ting noi cua nhau. Tha bao ti c ct vong
ngu, sang hng hay. Va nm c mt luc th nghe mt ting mn
n m, ting sung n ran. Tha ku: "Thi ri, cht ng Thng ri".
Tt ca tr dy, ra sn nhn. ch bn en du sang rc. Qua en nay
va tt, a nghe ting ci 60 n ung, thy mt ng la o m

B TROC

333

rach trn bu tri ri bung ra thanh mt ngon en ln. Tha c

than th mai: "Thi cht ng Thng ri! ung hng ng Thng i,
ng ch ai!". Anh goi mt du kch bao ru thm ngi ti ngay ni
mn n xem sao.
Ngay 16/3/1972
Vao mt xom cua thn Cng Thanh. y tp trung rt nhiu
can b "bt hp phap" (can b cach mang thoat ly). Ch Cn - b th
chi b Tn Thanh - ngi mp trng, vui tnh, hay noi ua. Ch rt
st sng k chuyn u tranh cua ng bao cho ti nghe.
i ti cac ca ngo u gp nhng thanh nin nam n cm lu
an, sung tiu lin ng canh gii. Chnh nhng c cu o a nhiu
ln nem lu an dit ch gia vung chung kim soat. Mt thanh
nin chng 17, 18 dn ti i k chuyn rng mi y cu ta ling
lu an lam cht 2, b thng 1 tn ch gia p Tn Thanh. Ham
dit ch, cu ling lu an qua gn lam chnh mnh cung b thng
nhe. Ngay luc o, ng bao a cu v ni an toan.
Hai c gai dn ti v thn An Thai. Ti b mt con sng, mt c
noi: "ng ch ci qun dai choang ln c, lai li sng na!". T hm
qua n nay, ti a qua 5 con sng ri. y chnh la "qu hng 9
ao 1 qun". Li ra gia sng, c Mi re ln mt ting va ci khuc
khch: "Cua cn em". C tat nc vung ln tri cho ri xung lp
bp ri quay lai ti: "Ma y anh" va lai ci. C Lan ang khoac
sung im lng i, cung cht ku ln: "Cua cn chn". Con ti th ch
nhn thy pha trc 4 khi ngoc bch sang xanh ang chuyn ng.
Hai c va i va noi, giong noi rt du dang, nghe co phn hi
kch: "Anh nghe li em nhe. V ai ma xom lang tan hoang, co phai v
gic My khng anh?". Co le hai c ang tp noi binh vn.
i qua mt canh ng rng hoang vu, moc y co tranh. Con
ng nho mp m. Mi ln qua mt ch kho, Lan lai quay lai nhc
ti: "ng ch bc vao ch nay nay, ng bc ln ch y, nga y".
Vao mt tup lu nho. Mi bao ti bt may la ln. Va nhn thoang
thy ngi lu trng trn khng mt chut ac, Mi a ku: "Tt i
anh!". Mi noi nho: "Hay la ch tp kch, my anh don i ht?.

PHAM VIT LONG

334

Luc nay, ch con Lan khoac sung dn ti i. C khng goi ti

bng "ng ch" xng "ti" na. C noi: "Nu khng co anh, em cung
v mt mnh thi. Trc y em s ma lm, nhng by gi quen ri.
Lam cach mang ma s g?". C rt ci m k chuyn gia nh bng
giong noi trong, m, kha d chu. C khoe:
- Gia nh em i cach mang ht, khng co ai lam cho ch. Mi
ri, bon ch bt anh Sau em vao Ngha qun, a i tn Phu Cat.
Nhng anh noi anh se tm cach v.
Lan tip:
- Em i cng tac, ma em ry la hoai. Ba noi ch con ba vi anh
em cut chn nha, ly ai ganh nc, git . Ba doa chup c em cao
ht toc. Nhng em vn c i. Hi u hp phap, nhng sau tui p
v kim bt, em chay bt hp phap ri vao du kch xa lun.
Ti hoi:
- Em bao nhiu tui ri?
C tra li va k lun:
- Em 19 tui. Co ngi a n noi em, ma em nhn li nhng
em khng chu, em em tra l. Bi v ngi con trai o khng chu
i lam cach mang, ngay ngay ci Honda i chi. Em bao anh ta i
lam cach mang, anh ta noi s kh, khng dam i. Em lin hoi: "Kh
la kh th nao?". Anh ta tra li: "Kh la nm b nm bui, n ung
thiu thn". Em lai noi: "Anh ch nhn thy cai kh trc mt ma
khng thy cai sng lu dai. i lam cach mang co cai vinh d la
ngi cm sung bao v t nc, y la cai sng nht".
Lan kt lun:
- Sau nay, co ly chng, em cung ly anh em cach mang thi!
Ti hoi:

B TROC

335

- T ngay vao du kch, em a anh trn nao cha?

Va luc y, mt qua en du n bup hng ng. Lan ch v
o:
- Co ch, anh ch tha en du y. Mt tp anh a. Nhng em
ch c anh mt trn thi, con chu yu la bam tuyn dn khach.
Ngay 17/3/1972
Ca vung An Thai cha xoa sach du tch cua s hoang vu. Hi
thang 8/1970, 36 xe ui va gn 200 xe qun s My nguy a tp trung
cay ui ni nay. Gi y khng con mt bong cy to. Ch co nhng
am in thanh va bai co tranh mnh mng. Xen vao o, la tha
nhng tup lu. Tng chom, tng chom co nhng khom chui, bui
ma, vn rau. Luc nay a cui mua rau ri. Rau cai, rau cuc u
a ra hoa vang ti hoc a kt qua ln tn. Nhng cy ca chua
y nhng qua xanh va nhng bng hoa vang. Mt oa hoa hng
ben len nep bn am co, n nu ci hng ti. Gio tht tinh nghch,
choc gheo ht thay cy co lam chung ci xao xac mai.
Anh N - b th chi b - co i mt hi m, uc, dang chm
chap, noi chm chap. Anh co v va 6 con. Luc nay, anh ch con 4
a con gai tui 13, 14 tr lai. Anh noi:
- Co 6 a, nhng t nc mi chia mt a, My cp mt
a, con bn.
Anh dn ti ra mt ni vng ve, gia ng khng mng quanh
ma lam vic. Qua cu chuyn, cho thy anh nm rt chc a ban,
ch, ta. Tai thn An Thai nho be nay, ch tp trung u cac loai lc
lng km kep dn. Thng xuyn co 1 ai i Cng hoa, 6 c
vn My,1 trung i canh sat, 1 ai i Bao an, 2 oan Bnh nh, 3
toan Thanh nin chin u, 3 toan Phong v dn s, 12 tn nguy
quyn xa, 4 tn nguy quyn thn, co luc ln n 1 tiu oan Cng
hoa, 1 trung i My. Hin nay, chung vn duy tr lc lng nh
trn, ong 5 cht im, tng cng 1 ai i Bao an. ng bao y
chu yu sng bng ngh nng, ngh bun. Trc y, v ni nay co

PHAM VIT LONG

336

th trn Tam Quan, co ng s mt chay qua nn dn s kha ng

- gn 4.000 ngi, nhng do chin tranh, chay t tan, nay ch con
trn 2.000 ngi. T trc thang 4 nm 1971, phong trao con yu,
can b khng tru bam tai ch c ma ch bam quanh ra, nhng t
thang 5 nm 1971 a bam c. Cac ng ch Tr, Tip, Khanh,
Tng, Thao gai an phao 2 ln dit 19 tn Bao an, lam b thng 7
tn. ch phai co lai. Tuy ni nay cuc chin u din ra ac lit,
nhng can b khng mt ai u hang, u thu, ch co mt s t bo
vic, trn i vung khac lam n. Hin lc lng ta co 7 ang vin, 30
can b, 12 oan vin, 1 i du kch thn, 5 t gm 15 du lch mt.
Tuy lc lng t, ta vn lun lun bam tuyn, dit ch, h tr ng
bao u tranh.
Nghe ting sung n gn, ting trc thng qun ln, N ng
dy nghn c nhn, ri noi: "i ra cng s". Anh dn ti i vong veo
trong bai tranh, ti mt ni co my cy in thanh moc cum lai, ch
xung t, noi: "Ngi xung y". Chung ti lai tip tuc lam vic.
Anh dn ti ap nhe chn, ng lai du vt. Co le cng s nm
quanh y, nhng tt nhin ti khng th phat hin ra np no.
Chng 9, 10 gi, anh lai dn ti v nha. Ch v anh a i ch
v, ang ngi bo rau mung. Con Sau ang au, ngi cu ru canh me
no. Con Bn ang ngi cht cy cai ging. Hi nay, con Bn va con
Nm c anh bi n cong vi nhau mit. H anh trung 3 ln lin la
c cong. Con Nm lun n gian, dui hon bi vao sat hon bi cua con
Sau ma anh, lam con Sau phai cong hoai. Chung khng c i
hoc va cung chng co tro chi g hp dn hn tro chi y, nn mc
du phai cong ch nng ti nga dui xung, con Sau vn ci nh nc
ne. Xen vao ting ci cua chung la ting may bay trc thng bay
phanh phach rt thp.
Anh N lai a ti qua ngi mt nha khac, dn:
- Anh c ngi y, co chuyn g ti se chay ti. Ngi y kn
hn, chay d.
Anh tranh thu ra ca hom trng sn. Tuy b thng nhiu ln,
sc yu, mt m i, ng xng tay trai b me mt ming ln, anh

B TROC

337

vn co cai rn chc cua ngi nng dn. am t mi thu hoach rau

xong c anh xi tung ln, vun thanh tng vng thng tp. Ch N
ang ganh mt ganh rau mung nng tru, ku kt i ti.
Chiu ti, i v pha p cng tac. Vn i qua canh ng. Loai
cy trng ln nht, nhiu nht y la chui. Thnh thoang mi co
mt cy da cao vut, la ti ta. Co nhng cun dy thep gai bung
nhung bo lac long trn ng, a b ma gio lam hoen r. Cach khng
xa lm la khu dn va n ch vi nhng mai nha tn va my cai
pha en loa nng. Mt con knh nho nc chay lng l vi cai cu
st bc ngang b gy guc, r o nhem nhuc. Mun qua con knh y
phai leo ln nhng cy c. Nhng cy c tht la, canh, r
nghnh ngang moc kn ca mt knh, tao thanh nhng cai cu cheo
leo. Qua knh, i vao mt canh ng lua nho. Nhng khom lua lun
n to, cy mp, xanh m a.
Ngay 18/3/1972
ang ngu say th git mnh choang dy v ting an ci n. H
noi: "Coi chng no tp kch". Tt ca tr dy cun vong, thu don
ri vao hm nup. Ting ci 60 vn n "Pc... ung! Pc... ung!".
N dn ti ti cng s. Co kha nng ch can. i mt hi, re vao
mt am t, N ngi xung. Lat sau anh than th: "Cht cha ri,
ho ao cu ngay trn np hm mnh!". Anh dn ti ti mt cng s
khac. Ch nay, nhiu ngi ti lui qua nn t b mon thn i, ch
d phat hin du vt. N lai dn ti v cng s hi nay. Anh ngi
th mt luc ri ng ln, noi: "Khng c, khng c! t mi
qua, phai co ngi nghi trang ch khng t nghi trang c". N
tht la canh giac. Anh bao ti xung hm ri i ku mt anh khac
xung cung. Con anh th i canh gii.
Hm hi cht nhng co ti 4 l thng hi rng nn rt thoang,
mat. Ti 10 gi nghe 3 phat sung n lin tip, anh Sau noi: "No rut
y!". Lat sau, nghe co ting go u u trn ming hm va ting
anh N goi: "Ln h".
Hi sang sm, ch cho 20 tn mo ln nhng ch ngoai tuyn.
Chung gy nn nhng am chay gn, khoi un un bc ln.

PHAM VIT LONG

338

Ngay 19/3/1972
D ai hi ang uy xa. Luc giai lao, cht nghe mt ting n
m. Ch Cm ku: "Cht ri, mn mo". Mt loat sung r ln, co kem
ca ting M.79 "Tp kch! Tp kch!". Moi ngi vi vang v ac,
chay v pha a nh trc. Cung may, ti a khc phuc c tnh
lum thum, ac gon trong mt bao nn khng b tht lac g.
Ngay 21/3/1972
Tiu oan mt Cng hoa can An Thai. Chung t co cy chay
rng rc sut ngay. Chung bt mt ng gia dn ng. Ti mt khu
vc, ng gia ngi lai, noi:
- khu vc nay Cng san gai nhiu lu an lm, ti khng bit
ng. Cac ng i th i!
Bon ch l qu mo i. Mt qua ci 81 cai tin n tung lam
cht hai tn, b thng mt tn.
Khp ni trn xa nay u cm nhng bang cm a. Khi ch
ti, nhng bang y lp tc bin mt va t di chn chung tr
thanh bom mn git chung.
Ngay nao ch cung co cht le te 2, 3 thng. Khi th b du kch
mt dung lu an anh. Khi th b xung mn, lu an. Hm chung
tp kch chung ti Xun Lac, chnh chung b xung lu an cht
3, b thng 1 ch khng phai chung anh mn nh chung ti
tng. Du kch ang gac, thy n lin trc M.79, quat tiu lin qua.
B tht th, my thng con lai lng le rut lui.
TH NG CH
Ngay 1/4/1972
Thn gi Long, Chi, Tn
Trc tin, mnh bao Long va Chi bit la thi gian v khng
phai nh trc la thang 5 ma khi nao co in goi v th v. Nh vy

B TROC

339

la nu co ngi trong Tuyn hun ra lnh may, tin cy th gi phim

ra. Con anh Tn th cung c xoay x xem a phng co ngi ra,
cung vi Nn, mang may moc v lam. Ngoai nay ngi phn th i
cng tac, ngi i b sung theo yu cu pha trc, ngi ra Bc xin
hang, nay lai thm mt s i nhn hang va sp sa i chuyn hang
na. Th la ht ngi. Mnh c tin la may phong va phim, thuc
giy a vao. ai cung a trn ng ap tai hang vao. Dn dp nhiu
vic, oi hoi nhn lc kha cng.
Anh Huy Minh va gi th vao cho bit la a gp ng cu cua
Vit Long, ng cu phn khi nghe tin Long manh khoe, tin b, gia
nh vn khoe. ng cu co gi cho Long la th ngay 1/11/1971
kem theo bc anh cua em Long la Vit, hin ang i Cng an vu
trang.
Mnh gi mt trong s nhiu anh hm chung ta chup thn
T, anh Pho mang ra a c quan, nay phong xong gi vao. Ch
Sau co vit th hoi thm anh em mnh, (gi thang 9/1971), trong o
kem mt l anh gia nh mnh.
Anh Huy co n thm gia nh ch Ha Thuy Khu, anh ch co
hoi thm nhiu v anh Tn.
Con Chi khng bit co ai la ngi thng ngoai o khng th
khng bit?
H Ca a v n a phng cng tac, tng i co nhiu thun
li, c gp phn ln can b qu u Bnh nh. H Ca n cai tt
to nht t khi vao trong nay.
Hu Qua co tat qua v nha gn 10 ngay a mt s tin va bai,
mang mt s phim anh cua Hoang Chung v, mnh a gi anh Long
(Hun Hoc) ra cha bnh mang ra. Trn ng tr lai a phng
cng tac, Qua b st, phai nm tram mt t ngay, nhng Qua phn
khi lm.
Quang th hn mt thang nay khng vit th v; tin tc cung
khng thy gi v v ng lin lac b t (do ch can). Mnh hoi
thm th thy vn an toan, nhng phai ln hi vt va. Tnh hnh

PHAM VIT LONG

340

ch Quang cng tac co kho khn v ch, kho khn hn ch cac ban
cng tac.
Mnh va Chu vn khoe, i khi hi bn v Chu thnh thoang
phai i gui, san xut t xut, cng vic ngay cang nhiu.
nha rt mong anh Tn v lam mt s anh phuc vu phong
trao chung toan min. Khi v, nu co th c, anh Tn xin c
phim th cang tt, nu khng th chon nhng anh co th tuyn
truyn c, chup lai, dung trin lam. Nhng anh u tranh cua
ng bao trong cac thanh th rt cn. Nhng nh ghi ca chu thch
cho ro.
nha co nhn c th cua Tuyn hun tnh gi ra, noi v
tinh thn lam vic cua anh em mnh tt, ca ngi s tn tuy cua anh
Tn. Mnh cung rt mng va t hao v anh em mnh. Anh em c
gng phat huy thm tinh thn cng tac hn na xng ang vi
s tin cy cua c quan.
Mnh nh anh Tn, nu co th c va co iu kin, mua giup
cho chic ai nh chic ai anh mua cho T. ai cua mnh Chu ly
lai ri.
A qun, xin bao cho Vit Long bit la "ngi cung chup anh vi
Long" a ln ng i cng tac a phng ma Qua hin nay ang
cng tac, thi gian 3 thang. Co gi li hoi thm anh em, nht la
Vit Long o.
Cac ban nh lun vit th nhe.
Vu ao
Ngay 5 - 8/4/1972
Mt loat tin chin thng t Tr Thin, Nam B, Ty Nguyn
a v lam nao nc long ngi. Nghe nhng bai tng thut, ghi
nhanh v nhng trn anh cao im 544, gp tu binh Huynh Thuc
Mn... cang thy chn rn, mun c lao ti chin trng, mun
c tn mt thy chin thng va c vit v nhng chin thng
y. a ti luc chung ta giang vao u ke ch on quyt nh
gianh chin thng.

B TROC

341

Ngay 9 - 11/4/1972
Ti lam vic Ban ch huy Mt trn Tin phng.
Tai y, cac b phn u theo kiu da chin - dng khung,
dng tng ch khng lp la, che dng. Anh Ba, anh Li cung nh
vy. Tuy nhin, v binh a ao cho hai anh nhng cn hm rt
rng, chc chn chng phi phao, co th ngu va lam vic di o
c.
u cac b phn phuc vu cho b nao cua chin dch: tham mu,
chnh tr, ai 15 Wat, ai 2 Wat, K.63, c yu, lin lac, v binh...
mi ngi u bn tui bui vi cng vic cua mnh.
Mi ngay giao ban 3 ln nn nm tnh hnh rt chc. Bao gi
cung vy, ti gi giao ban la mt tm ban qun s ln co anh
du sn c trai ra trn chic ban ln gia nha. Moi ngi ngi
quy xung quanh, theo doi. Mt ng ch phu trach b phn "ai ky
thut" (ai theo doi ai ch) ng bao cao tnh hnh ch qua theo
doi bao cao cua chung: cac v tr ong qun, hoat ng cua ch,
ch phat hin ta. Ri n phn vn phong bao cao tnh hnh ta qua
tin cua a phng. Ri anh Li khai quat lai tnh hnh, nhn xet
va ra ch th. Anh la Thng vu Khu uy, con co tn la Bay ru. Anh
cao to, ru quai non luc nao cung cao nhn, da hng hao, tran hoi,
co giong noi trm trm, chc chn, rt t noi, noi rt ngn, gon. Anh
thng ngi chng hai tay vao cm nhn qua nhn lai trn ban ,
i luc co ve l ang nhn ln trn nha nhng nm rt chc ban
va tnh hnh. i khi bao cao vin ch sai ban hoc noi ln, anh
ch lai, noi: "Sao con thanh nin ma lm cm d vy?". Co luc, bao
cao vin noi 12 xe boc thep xung An Tuc ma ch tut xung pha
di, anh noi: "Sao ? Sao, xung ti gn th xa ri a? ang trng no
xung ma khng c y!". Khi ch th v vic sp ti, anh noi
chm - chm nh ngi oc chnh ta vy.
m 8 rang 9-4, qun ta a anh Go Loi - v tr tin tiu cua
Hoai n, m u cho hang loat trn tin cng d di vao cac v tr
ch trong toan tnh. ch phan ng rt yu t. Sau 29 phut, Go Loi

PHAM VIT LONG

342

vi mt ai i, ban ch huy lin i Bao an s 48 b dit gon - ch

sng sot mt tn.
Anh Li anh gia cao chin thng nay. Go Loi, t khi My xm
lc ti nay, lun la mt v tr tin tiu quan trong cua ch, nay la
cn c tiu oan ch, lc lng ch c cung c vng, gy ti ac
dai dng, gom dn, kep qun chung, khng ch ca mt vung t n
Hu qua n Ngha. Vi ta, Go Loi la v tr u cu, lam ban ap
tin cng cac v tr khac. Cn kt hp tt it ch, cht lai, tao tr
ch, phat ng qun chung.
Nhng ngay sau, ch iu qun lung tung i pho: a tiu
oan mt Cng hoa t Hoai Nhn vao, b dit 2 ai i, vi vang
dung trc thng bc ra Thanh Sn (Hoai Chu) va iu Tiu oan 3
thuc Trung oan 40 vao. Cac n khac b b i, ng bao bao vy,
a bo chay.
Trong vung ch kim soat Hoai Nhn, chung gii nghim,
khng cho ngi nha vao thm lnh, cm nghe ai cach mang.
Chung m chin dch "Long me", bt gia nh cach mang phai tp
trung hoc tp. Chung phat ng qun chung vit n tnh nguyn
di dn, ai i u c chung cp 600.000 ng. Nhng du kch vn
hoat ng - du kch Tam Quan Bc kt hp vi binh s nguy lam
binh bin dit 12 tn.
Tuy qun s anh manh, nhng do can b a phng khng
xap nn qun chung ni dy kem. Ngay u, ng bao con chui
xung hm, bo chay ra ng n lua... Anh Ba, anh Li lin phai
ngi xung un nn. Tinh thn ch ao cua Ban ch huy Mt trn
tin phng la: Nhanh chong pha cac khu dn, tn cng cac n con
lai, thun khit ni b, xy dng thn xa chin u. Lin tip t
chc hi ngh can b cac nganh, gii cua tng thn vi thi gian hop
rt ngn (tng m mt) hng dn nhim vu, cach lam vic.
Khng c t chc nhng cuc hop dai ngay trong thi ky ni dy
nay. Vi nhng thn mi m ra cha co ang vin, oan vin, th
la qun chung tt d cac cuc hop nay, hng dn ho v cach ph
bin tnh hnh, chnh sach, nhim vu, phat ng qun chung, phat
hin va truy troc t ip. Nhanh chong dan dn va t chc phong

B TROC

343

khng nhng khu vc ng ao; ni nao chm tr dn b thit

hai th cp uy ni o phai chu hoan toan trach nhim. Vi nhng
ni ch ang bo trng, phai nhanh chong xy dng thn xa chin
u. Cung vi bao vy n bt phai chim va pha cac truc giao
thng, bao vy qun ly. Nhanh chong khc phuc s chm chap cua
cng tac binh vn. Nhng ai lam vic cho ch u phai trnh din.
Tt ca moi ngi u tham gia cac t chc cach mang, ra sc phuc
vu, lin tuc tin cng. T chc n nh i sng nhn dn: n , san
xut, trt t, v sinh, y t, giao duc, oan kt, tng tr nhau. Ku
goi binh lnh v vi nhn dn.
Nhiu n ch - trong o co n i Xa - bo chay. o la thiu
sot cua ta. Yu cu by gi la phai tiu dit hoc bc hang. Anh Ba
xung Hoai n trc tip kim tra, ch ao.
Ngay 12/4/1972
Cn co nhng bai ghi nhanh ngn, si ni phan anh kh th
hin nay, ti i Hoai Nhn.
Anh Li gp ring, dn do thm ti mt s vn . Ngoai vic i
vit, ti con phai truyn at mt s y kin cua anh cho Huyn uy va
nm tnh hnh v bao cao cho cac anh. Anh cho bit: m nay se
tng cng kch. Hoai Nhn se anh ln, trong o co i Mi, th
trn Tam Quan, Trung oan b Trung oan 40. Khi ta anh manh,
ch se co v gi qun ly, cn c va cac truc giao thng. Ban ch huy
mt trn tin phng ch th cho Hoai Nhn: Giai phong ai b
phn nng thn, tin ln giai phong hoan toan a ban. Tam xa
pha Bc co phong trao cao, cn phat trin xung pha Nam. Khng
trng ch cac cu m qun s ma phai chu ng hoat ng, tng xa
chu ng t chc binh vn, tn cng va ni dy cho kp thi c. Truy
bt cho ht bon ip ngm. Trong 2 ngay 1 m phai t chc ao
xong hm h chng phi phao, rao lang chin u. Ngay m u cho
qun chung thanh vin, phat loa uy hip tinh thn ch. Huy ng
hang loat thanh nin vao vic vn chuyn lng thc ln cn c
cach mang. Du kch phai ng trn ng s mt, cm bin ghi ro
"Vung giai phong", hoc "Qun Giai phong ang kim soat". Ti ghi
chep y u y kin ch ao cua anh Li va ln ng.

PHAM VIT LONG

344

Tram giao lin nm mt ni thp, b nui chn nn m nay

ti khng th nhn xung ng bng ma xem nhng chp la tin
cng cua ta c.
Ngay 14/4/1972
V ti Hoai Chu, gp dn, lai c sng trong khng kh tn
cng si ni va trong tnh thng yu su sc. Cht Go Vang a b
dit. Cht Liu An a thao chay. Bi vy, chung ti xung nui rt
sm. Nghe ting sung n ron pha ng cai - du kch ang anh
bon ch rut chay. ng bao th hin nim phn khi ra mt, ci
noi h ha. Tuy nhin, can b th ang lo st vo. Th la xng mt
mt cht ch ri! Nu c tip tuc nh vy, sau nay se kho khn
cho ta, nhim vu khi ngha cua a phng khng hoan thanh.
Anh c chay xui chay ngc, i khi phai ho het na, c thuc
cng vic.
Khuya, xung Tam Quan Bc mt cach d dang.
Ngay 15/4/1972
i tm gp b phn tin phng cua Huyn uy. ang i th
thy t pha th trn Tam Quan bung ln mt chp la o m va
mt ting n ln. Tip o, hang loat ting n hoa theo rn ra: sung
lin thanh, lu an, B40... Luc y la 1 gi 10 phut. ch ht hoang
bn en sang rc.
Cung vi ting sung tin cng cua qun Giai phong, khp ni
vang ln ting trng mo, thanh la, thung thic thanh vin cua qun
chung.
Ting n vn rn vang. Vao khoang phut th 15, 20, mt ting
n ln lai bung ln, mt khi la o m phut ln cao ri khoi en,
khoi vang cun cun bc ln. Bu tri ang c phao sang ht vao
tao thanh mu trng xanh bng m i, chuyn thanh mu nu sm.
Khoi bao phu ca bu tri th trn Tam Quan.

B TROC

345

mt nha, ti thy mt ba gia ngi nho, m, cm ra mt

ming tn ln. Ba ku: "Thanh vin i ch! Va, sao khng anh i?".
Ba dung cy p rt manh vao tm tn. Co luc moi qua, ba t
xung ngh ri lai anh. Mt ng gia em cai chung ng ra ngo
anh ku keng keng. Moi ngi noi "em n gn im anh cho
no nghe ro, no s!" va xach dung cu ra ngo anh.
Khoang 25 phut, trn a im i mt luc ri lai r ln. Ting n
ni bt la ting mn hoc B40 - n rt to, bung ln nhng khi la
ln. Ri n ting AK n anh, gon ma m. Co nhng ting ai lin
x tng trang dai.
Khoang 4 gi sang th c ban im ting sung. ch phan ng
phao rt d. Co 2 chic a c ta bay cao tut trn tri, bt en o
lp loe, x ra hang dy an la o rc, rng ln ng c.
Chung ti ra Trng Xun giam bt s ngi pha trc,
phong phi phao. Tri gn sang ri. Vi vang leo ln xung chng
i. Nc can qua, phai li xung y. Luc su lai leo ln chng.
Ngi t mem. Hng ng ri. Con sng nm trong tm mt cua 2
cht ch. Sung n r khp ni. Chung ti ct thuyn, chay ln b,
vt mt bai t na ri chay doc mt mep sng. Nghe bn b bn
kia co ting goi: "Qua y!". Chung ti chay qua. ng bao a ch
sn. Gia sng co mt chic thuyn nho t mt m hnh khu sung
ln - co le nghi binh ch.
Vao xom Xun Lac. ng bao ang chun b ni dy. Mt phu
n vac mt cai giao dai, ku: "Mau mau i ch!". Co nhng ting goi
nhau, ting ch th tp trung ai i, trung i... Tt ca sp xp vao
i ngu co lnh la tin ti vy n ch.
Chiu, ti lam vic vi cac ng ch trong b phn tin phng
cua Huyn uy, truyn at tinh thn ch ao cua Ban ch huy mt
trn tin phng va nm tnh hnh chung trong toan huyn. Co
nhng tin tc t th trn Tam Quan bao v: Nhiu khu ch trong
th trn a b anh nat. Ta anh tiu dit toan b chi khu, anh
thit hai nng qun ly. Dit gon 1 ai i phao Cng hoa cua tiu
oan 30 gm 6 khu phao. Dit 1 ai i Bao an gi chi khu. Tn

PHAM VIT LONG

346

thiu ta chi khu trng, 2 tn c vn My va tn pho qun trng b

cht. 2 kho an, 1 kho xng b pha huy. Nhiu tn Bao an khac b
dit. ng bao xn xao ban tan, ha h vui mng trc thng li cua
ta. Nhng ba me, c gai k ti bon ac n trong th trn cho chung
ti nghe: anh p, lt qun ao, giam gi, hach sach...
Ngay 16/4/1972
tai thn An Thai. Mi hm qua, ng bao chuyn thng
binh ti y chm soc chuyn v tuyn sau. Ai cung thy ro sc
manh cua ta, thy s suy yu cua ch. Ba con so sanh s phan ng
cua chung by gi a yu hn trc nhiu: "Trc kia ma anh th
th chung vai bom vai an vao y. By gi th ch co t qua phao".
"Trc kia ma anh th th trc thng no chup qun lin. By gi
ca ngay khng co mt chic!".
C Canh v bao: du kch, ng bao a vy cht cht Tn
Thanh, Cng Thanh.
m 15 rang 16-4, ta cung anh vao khu Nha th Dc (tru s
cua Trung oan b Trung oan nguy s 40). Sang nay ch con bn
phao v pha o, co le ta con lam chu trn a. ng s mt a b
ct t.
Ngay 17/4/1972
B i ong trong thn. Anh em u tre, khoe, chc nch. Sau
khi anh Tam Quan, anh em lai v phi hp vi du kch i anh
bon ch trai (nng ra xung quanh), anh nhng n le. Ngay nao
ch cung cht. Hm kia, du kch bn B40 vao cht Cng Thanh,
sp mt s l ct, cht 6 tn. Hm qua, du kch bn ci vao Trung
i Dn v s 4 (ngi ta goi la Trung i thng Tra, thng ac n
khet ting), cht va b thng 6 tn. Cac cht khac cung b du kch
em, bia ta sut. ch rt hoang s, xoay x lung tung mong thoat
cht. Chung ra ngoai rao hoc ruc trong b trong bui ma trn.
Chung ku phao, ci bn lung tung. Sau nhiu nm im ng, by gi
phao, ci lai n gia thn xom. Mt qua ci n trc sn ba Tnh
lam Bch b thng.

B TROC

347

Ngay ngay, ng bao vn i vy n bt. Hai ngay u kh th

tt, ch xoa du. My Lc, ng bao a git lu an cua mt tn
lnh. Nhng hm nay th chung quay ra an ap. Hai ngi a b
thng v chung bn. Nhiu ngi b chung anh.
min Bc, gic My cung leo thang bng khng qun, anh ti
Ha Ni, Hai Phong, b ta bn ri 12 chic, co mt B52.
Gn n ngay cht, ke ch day dua tht in cung. Nhng
chung ta quyt lam quyt lit hn na. ng bao noi: "C anh ti
i, ng dng lai, ng chung quay lai giay xeo ba con!".
Ti gp g ba con, du kch, b i, ly thm tai liu, vit mt
bai ghi nhanh nh sau:
Tam Quan, nhng ngay u tn cng va ni dy
m nay, ng bao Tam Quan khng ngu. Moi ngi ua ra cac
sn nha, leo ln cac noc hm vui sng nhn v pha th trn ang
rung chuyn trc on tin cng cua qun Giai phong. Hang loat
ting n vang ln ron ra nh phao tt. Mt ting n ln vang ln
gia th trn lam cho nhng mai nha tn khe rung ln, ku ken ket.
Mt ct la bc cao, cun khoi mu mt, chuyn bu tri th trn t
mu sang bac qua mu nu sm. Mt ngi an ng ku ln:
- Ri o! Kho xng, kho an n tung ri o!
Moi ngi nhon got cao ln nh mun nhn tn mt s n ti
cua ke thu. Trong nim vui t ngt, moi ngi qun bng i cng
vic ma mnh phai lam. Luc y, mt ba ma bng ku ln:
- Ua, im kh vy sao? Thanh vin i ch!
Ba chay v nha, xach ra mt cai keng lam bng manh bom,
dang tay dui go manh. Ting kim kh vang ln lanh lanh. Nhng
ngi khac cung vi vang xach thung thic, chung, trng ra go lin
hi. Mt ng gia xach cai chung ng va go vang va noi:

PHAM VIT LONG

348

- Xch ra ngoai nay, gn cht im, go cho bon no nghe ro, bon
no cang hoang.
Moi ngi i theo ng ra sat rao, tay vn go manh nhng dung
cu gy ting ng. Bon ch trong cac cht im quanh o hoang s
bn nh vai an ra t pha. Nhng bao trum ln ht thay, rn ra
khp xom lang, vn la ting trng, mo, thanh la cua ng bao, ting
ng bao hiu nhng ngay ni dy bt u.
Tam Quan, cha bao gi bnh minh lai n bng cai huyn
nao, si ni, vui hoat nh nhng ngay gia thang 4 nay:
- 1 gi 10 phut, qun Giai phong tin anh vao tn hang ch
trong th trn.
- 1 gi 20 phut, toan dn thanh vin.
- T o n sang, du kch bn bia ta va bn ca an ci, an
B40 tiu dit bon Bao an.
- 5 gi sang, cac i qun khi ngha sn sang ln ng bao
vy n bt ch.
Khi chung ti n thn Cng Thanh th gp my du kch xach
sung chay ti. Mt du kch tre mng, dang ngi chc nch, vac
khu B40, va ci va khoe:
- Qua B.40 cua em pha sp 1 l ct ri!
Anh keo ban chay ti ch T - Chnh tr vin xa i. T b
thng tay trai vao nhng phut u tin cua gi n sung. Nhng
anh nht nh khng chu v tuyn sau. T gp my du kch, truyn
lnh:
- Ngay by gi, cac ng ch ap sat cac muc tiu a c phn
cng. ung 5 gi, bn 5 qua ci 60 va 15 phut sau bn 2 qua B.40
vao cht Cng Thanh!

B TROC

349

Chung ti li qua con sng nc mn, vao thn Trng Xun.

Luc nay, trong thn ch co mt s tre em, ngi gia va thp thoang
bong my phu n chay qua chay lai. Hu ht ng bao y a tp
trung v ni quy nh thc hin mnh lnh khi ngha. Mt phu
n trac ngoai 30 tui vac mt cy on xoc nhon hot chay theo mt
ng gia, noi gp gap:
- Bac v kim tra lai Trung i cua bac xem con thiu ai th ku
gp ti cho kp.
Chung ti nhn theo hng ch chay, thy mt oan ngi vac
giao, mac, gy gc ang v pha Nam...
Chung ti tr lai ni lam vic cua Ban Khi ngha xa. tai y,
luc nao cung bn tu tt cng vic. Moi ngi thp en lam vic ca
m, mt trung su xung nhng vn phn chn la thng. Mi
qua ba ngay tn cng va ni dy, tnh hnh a bin chuyn khac
thng. Ni bt ln la hoat ng cua du kch xa, thn. Luc nay, li
tnh nhm s ch do du kch dit tr nn bt lc, v no lun lun
tng vot. Ngay ca vic ghi vao s cung khng kp, ch ghi c my
trn chnh:
- Tra 15/4, du kch dit 7 tn Bao an tai cht Cng Thanh.
- Ngay 16/4, du kch vy cht n An Thai, ng thi anh tan
tac trung i Dn v s 4 khet ting gian ac. Cung ngay, du kch
phi hp vi b i anh va lam chu ph Tn Thanh, lam chu vung
2, vung 3 va nhiu thn khac.
- Chiu 16/4, du kch bn ci 60 dit 6 tn thuc Trung i Dn
v s 4.
Bon ch quay cung chng , nhao nhao trn chay. Luc th
chung chui vao l ct bn vai an ra t pha. Luc th chung bo n,
chui ruc trong b bui tranh on mt tp khung khip cua du
kch. Nhng, Ban Lanh ao khi ngha a kp thi ra nhng mnh
lnh trng tr chung:

PHAM VIT LONG

350

- Trung i s 4 ang da ngoai. iu ci 60 ti dp khi chung

qua ng.
- m nay, lu Bao an cht Thin Chanh cum trong l ct, cho
B40 bn vao l ct trung tm.
- Lu Bao an ong cu a bo cht xung trn di chn cu.
Cho mt t vong vao hng Nam bn ln.
- Tam dng vic bn vao cht Thanh My, a ng bao ti vy,
co kha nng bc chung hang.
Anh Tha, Trng ban Khi ngha xa, va lam vic xong vi
can b cac thn th anh Bnh, ch huy trng n v X qun giai
phong Bnh nh, n noi:
- Anh cho dn cng i chuyn an ln v.
Bnh nhn ng h lo lng:
- Ma luc nay khuya ri, s nc ln.
Tha ci:
- Nc ln a co thuyn, lo g. Ma cac anh cn bao nhiu dn
cng nao?
Binh ng dy:
- ti cho b i cung i.
Tha nu lai:
- Khoan a, cho anh em n chao vt ri hay i. Chao, ng bao
ung h o!
Cng vic cua mt ngay tng a ht, bng co ngi n bao:

B TROC

351

- Bao cao anh co 20 dn cng pha trong ra.

Tha nhu may:
- Cha, dn cng tai thng, tai an u co u ca ri. Hay la cho
s nay v?
Ngh mt lat, anh lai noi:
- a 20 dn cng mi n ra ao hao tac chin tai thn Cng
Thanh.
Lat sau, ting cuc a vang ln thnh thch. Xen vao o la ting
nhng bc chn rm rch, hi ha. mt xom nao o, ting ga a
gay rn ra. Nhng ting ga khng con tac dung bao thc na, bi v
moi ngi khng ngu. y, ngay va m a c ni lin bng
nhng hoat ng tn cng va ni dy si ni cua con ngi.
Ngay 18/4/1972
Ti v lai Hoai Chu. Tai cac thn An Quy, Liu An, Tuy An, ta
a lam chu vng, sut ngay. Ngay hm nay, ta a gia nh binh
s ln n Hy Th u tranh. My ngay nay, ng bao vn keo ln
vy n bt ch. Hm vy cht Hi An, co ti 6.000 ngi. Hm vy
cht Hy Th, ng bao a xng vao git sung ch nhng cha c.
ch bn cht 1, b thng 2 ngi. ng bao keo ln h tr cho Hy
Th, bon Bnh bn qua lam cht 2 phu n. Hm nay, ng bao
a xac cht ln Bnh u tranh.
Lua ngoai ng ang chn vang. Mt s ng bao tam ngh u
tranh i gt, p. Trn my tha rung, ting p lua a vang
ln th thup.
Ngay 19/4/1972
Du kch bn M.79 trung vao mt kho an cua cht Tn An. Bon
nay vi bo chay xung cht Hi An.

PHAM VIT LONG

352

Hi tra, ch dung t ch qun va tre, coc st xung lm le

cht lai Liu An. Du kch bn ra, chung vi bo tre, coc, ln xe chay
mt mach. Chung goi phao bn ti lam b thng hai em nho, cht
mt con bo.
Ngay 20/4/1972
Gn sang, ang ngu tai An Quy th nghe co nhng ting n ln
pha n ch. Choang dy nhn v pha y. Nhng chp la vn
lin tip loe ln kem theo nhng ting n vang. Khng thy ting
sung nho ap lai. Nhng khoang 10 phut sau, nghe nhng ting
sung cua ch phan ng rt d. Cy ai lin n hang trang dai.
Ting M.79 n "Pc...ung! Pc... ung!". Phao t i 10, Nha th
Dc bn ti n chat chua. Thnh thoang lm mi nghe ting lu
an.
Khoang hn mt ting sau, nghe ting goi ngi i cang
thng. Ca thng u tin a v: o la c. Gn sang bach ri, vi
chuyn v tuyn sau. c c a v tram s phu. c nm
trong vong, p mt tm du mong, ngi, mt bi nho ni en thui.
Hai vt thng bn sn va ui con chay mau. C y ta ra vt
thng, c ku:
- Nong qua!
- Khng nong u, rat y!
- Khng, nong qua, rat ti chu c!
c cn rng nm im cho c y ta ra.
Lat sau, mt cang na v: Tai. Nghe co nhng ting xn xao:
"Cht ri, cht ri". Co mt ngi goi: "Cht th lai cp tang,
ng khing i". Tai cha cht, ch lm i v mt qua - Tai a bo t
n ch ra ti nha c m - oan ng dai khoang 1 km.
Ch mai vn khng con ngi nao v na. 5 ng ch kia a hy
sinh!

B TROC

353

c tin ch khing xac 5 du kch ln i 10. Bon ch thng

ly xac anh em ta, bt gia nh chuc 5 - 7.000 ng mi cho em v
chn. Ban binh vn xa cho ngi i tm cach a xac 5 anh em v.
X chiu th a khing c v ht.
Long qun au khi nhn nhng xac ng ch mnh y vt an,
loang l mau. Thao - xa i trng - b mt vin an xuyn vao go
ma bn phai. Mi cach y t lu thi, Thao con ngi k cho ti nghe
v chin cng cua i du kch xa tiu dit cht An Quy, cht cu 99.
ng quanh xac ng ch, nhng c du kch khoc nc n. Ai ma
cm long cho u khi phai vnh bit nhng ngi ng ch tng sat
canh chin u vi mnh, tng chung vui, chung lo, nhng cm xe
ao cho nhau? Ti cung vy. Tuy nhin, ti khng khoc - ti cha h
khoc trc mt cai tang nao, mc du nhng luc y ti thy tim
mnh au nhoi, long mnh qun tht. Co iu, ti suy ngh, suy
ngh trin min. Suy ngh su nng v cai sng va cai cht, v tnh
ng ch, v cng vic cua mnh. a nhiu ln ti i thng ti
nhng ni ma cai cht ang rnh mo, long vn thanh than va t t
cho mnh 3 cach x ly: mt la, dit ch sng, hai la chay thoat,
ba la chin u n hi th cui cung.
Nhng ngi du kch a hy sinh, nhng qu hng con ghi nh
mai chin cng cua ho. m y, ho khng co B.40 v cho xa ban
mn - nn khng dit c l ct ai lin. Tuy nhin, ho a dit
c 6 l ct vi 2/3 s ch trong Trung i Bao an ong y.
Tnh hnh vn phat trin rt thun li. Ngay 19-4 qun ta a
giai phong hoan toan huyn Hoai n. ba xa pha Ty Bc Hoai
Nhn nay, ch rut chay khoi hang loat cht, dn xung pha ng.
Du kch An Quy kt hp vi du kch xa vn lin tuc bao vy,
bia ta ch Trng C ban (cht An Quy). Bon ch a b sung
mt s qun v y, ang xy lai cng s. Bn phat M.79 cua du
kch bia vao dit c 2 tn ch. Chung ku phao dp ti lin hi.
Chung ti nhn thy mt ngi nha tn tung ln ri tan bin i trong
khoi bui. Thit dn my cu du kch chay v, th hao hn ri xy

PHAM VIT LONG

354

qua ci ua m . Cac cu ua nhau k lai cai nhao nhac cua ke

thu khi chung b bn ta.

TH GIA NH
Ngay 20/4/1972
Long yu quy cua me!
Hm nay c tin anh San vao ch con, ca nha vit th thm
con, tr co em Ngoc vng nha va em Vit i b i la khng vit
thi. Th trc b gi vao ngoai tt khng bit con a nhn c
cha, hm nay me gi vao cho con 1 anh cua me va 4 em v hm tt
c quan me co n chuc tt gia nh B+C va chup anh cho gia nh
lam ky nim, v chup trong nha nn khng ep lm nhng cung
cn gi cho con v la ky nim. Tt, c quan con co em thip chuc
tt va keo banh n gia nh ta, nh th la tt nha ta c 3 c
quan biu qua, c quan b con tc la B va c quan me, c quan
con. Tt n lam cho me lai cang nh va thng con nhiu, tt nm
nay me cung bun v lai vng thm em Vit na, tuy no Sn Ty
nhng cung khng c v.
Em Vit i cng an vo trang a c 7 thang ri va khi em i
b a gi th va anh b i cua em vao cho con ri cha bit con co
nhn c khng. n nay em mi vao khu 4 ri, em mi i c 1
tun thi, cha bit em u v t Ngh An n Vnh Linh cha
bit ch nao chnh xac ca, me ang st rt ch th cua em v hm
em i a co may bay bn pha ri
Con a, nhiu khi me st rut qua nhng cha bit lam th nao.
By gi me k tnh hnh cu th cua gia nh cho con nghe. Nha
ta b mi c phn phi nha khu Kim Lin, nha mi xy, nha
C11, s nha 5, rng 21m2, co bp, nha tm, h x chung 4 nha 1, va
cai mng nht la nha ta a chuyn ca h khu ca nha ln khu ng
a va nhp vao Kim Lin ri. Me va cac em c gng nui ln nm
va ri cung ban c hn 300 tin ln, nhng nu v Kim Lin
th lai khng nui c na, me ch nh nui ln khi nao con c

B TROC

355

ra la du to nho me cung tht lin hoan n mng nhng cha bit

bao gi mi n ngay y con a. Nha ta by gi c n ti th by va
ngay chu nht la quy qun ng u, con ngay thng ch co me va
Dip - Lan - Thuy nha thi, con em Phuc khoang thang 11 dng
lch nay th em v; me gi ca anh cua ngi yu cua em vao cho con,
tn no la Thanh, trng ngi cung c trng va cung thao vat ni
tr, khu va cung kha, no cung ngoan. Hang thang no vn n nha
ta thng xuyn, thy g th lam nh con trong nha thi. Co le em
Phuc v cung lo cho em cho yn tr, con vic gia nh cua anh c
th by gi cha dt khoat.
y me k qua tnh hnh th con nm c, ky nay me nh
gi cho con 100, nhng v nha mi co, phai sm ac cn thit va
con lo tin ci v cho anh va cho em Phuc cho nn me gi vao cho
con 50, con tiu tam va lai me thy con noi c tng mc sinh
hoat nn me cung an tm. Anh San bao me khng mua but na la
v anh San noi la anh co cai but Kim Tinh lam qua cho con, ky
nay me khng i c tin mi nhng anh San bao cung c v
vao y se i tin Min Nam cho con.
Me gi thm ca anh cua Vit va cua b, em Vit trng ngoai
khoe hn trong anh.
Dao nay gic My lai bt u leo thang ra Min Bc, cac c quan
ang chun b s tan, me cha bit bao gi i s tan.
Va qua, b me va tt ca cac em keo ca v Ninh Bnh, qu b,
nhng v nha qu Phat Dim ch khng th xa, v qu ch con cac
bac con nha bac T va cac chau thi, ng lm va vui lm. Nh th
la 26 nm b me lai mi v qu, con he va ri, b me va anh c
ln Ha Giang, ln ba tre va nng trng ch cu Hiu, cu ni vn
khoe nm nay cu 93 tui ri, con ba vn khoe. Noi chung la ca nha
vn khoe ca, cu Hiu a co 3 em ri. C Chung, nha vn ch cu,
con cng tac th c i sang Bnh vin E ri, hm nay me vi qua
khng ra bao cho c vit th cho con c. Em Tin a v di nay
ri va a i hoc lp cng nhn ngui ri, no to ln lm, cung kham
ngha vu ri, co le cung sp i b i ri.

PHAM VIT LONG

356

Thi me vit cho con a tng i y u. Me ch mong con

khoe manh va gi gn sc khoe cho tt khi giai phong min Nam
con c v sum hop gia nh, con cn phai cn thn, ng chu
quan con a.
Con gi t th v nha qua lam me lo lm.
Thi me chuc con cng tac tt va cho me gi li thm tt ca anh
em trong y.
Me
Hanh
Ha Ni ngay 20/4/1972
Long thn yu cua b!
Ln trc, b a vit th cho con kha dai, ln nay nhn co anh
San vao trong o, b lai vit vai dong con bit tin gia nh. B a
nghe bao con vit, oc trn ai, va ng trn bao Qun i nhn
dn, nht la bai "Pha n"c phat thanh nhiu ln. B cung bit
tin con i cng tac Bnh nh, chc la gop phn vao vic chun
b cho thng li "v ai" hin nay.
ngoai nay cng cuc xy dng hu phng ln at c nhiu
thanh qua ang mng. i sng nhn dn c nng cao hn so vi
hi con nha. Va qua quc My lai oanh tac Ha Ni, Hai Phong,
nht la Hai Phong. iu nay ch chng to Nc Xn hoang ht lam
liu.
Gia nh ta vn c bnh yn. B mi c phn phi mt
phong Kim Lin. Ca gia nh u c chuyn h khu v Kim
Lin (Ni thanh Ha Ni).
Hin nay gia nh vao tam M Tr, ch co B va anh c
Kim Lin. t ngay na, nu tnh hnh yn hn, me va cac em se
chuyn sau. Nu con co dp ra thm gia nh, con se n khu Kim
Lin.

B TROC

357

Me va cac em tng gia ln lin tuc. Anh c dch thm tai liu
va sach. B dch va duyt sach, vit bai cho mt vai tp san. Thu
hoach gia nh kha hn trc.
Thi nhe, th trc vit dai ri. Chuc con manh khoe, lp nhiu
thanh tch mi.
Thn mn
B
Ha Ni, ngay 20 thang 4 nm 1972
Anh Long knh mn
Hm nay, nhn luc anh San ban anh n bao la anh y sp i
vao trong ch anh nn em vi ngi vit th hoi thm sc khoe
cua anh. Anh co khoe khng, nu khoe th em cung rt mng.
nha, em va b me cung anh ch vn khoe ca. By gi em, ch
Dip va em Thuy ang chun b n thi thi ht nm, nn cung rt
bn. nha mnh va ban la ln ri anh a, me lai mua tip mt i
na anh a, i nay nui cung rt chong ln. Me bao i nay nui
tht to i anh v la m ln n mng y anh Long a. Tun va
ri em cung b va em Thuy ln thm anh Vit ( Sn Ty) v anh
Vit cung sp i vao khu bn cng tac. Thi gian rt gp nn anh
y cung cha v nha c. Anh Vit vn khoe va beo ra rt nhiu.
Hm no, tau bay ch no cung n Ha Ni anh Long a, nhng ca gia
nh vn bnh yn, chung em ang ao hm y anh a. Thi! Em
tam dng but y v th n y a dai.
Cui cung, em chuc anh cung cac ban anh co sc khoe tt, cng
tac tt va em cung xin ha vi anh la hoc tp gioi, chm cho i ln
tht to, beo khi nao anh v th m n nhe!
Ngi em ngoan cua anh
Pham Thuy Lan

PHAM VIT LONG

358

Ha Ni, ngay 20 thang 4 nm 1972

Long thn mn!
Nhn co ngi ban Long tr lai trong y, anh bin my dong
thm Long. Hm nay nhe ra anh khng v nha, nhng tnh hnh
khn trng, anh v qua nha xem cac em co i s tan u khng?
Nha rt mong th em. Mi ln c th, ca nha u mng,
nht la b me mng v em vn khoe manh va lai co nhiu c gng
trong cng tac, trong tu dng, co tin b ang k. Ca nha vn khoe
manh. Phuc thc tp Lin X n khoang cui nm th v. Vit a
nhp ngu t thang 9/1971, a qua 6 thang luyn tp, va ri v tnh
hnh khn trng nn a c lnh vao Thanh Hoa ri, t o cung
cha c tin tc g.
My ngay hm nay gic My b thua au trong Nam a in
cung cho may bay anh pha min Bc va ca Ha Ni na. i vi
anh th ngay 16/4 va qua la ln u anh c chng kin trn
chin u cua ta y. Gic My a b trng tr ch ang. Tnh hnh
vn cng thng, tt ca u chun b tinh thn, chun b s tan
quyt chin. T anh co 12 ch n th 10 ch co con nho, t mai se bt
u ngh vic i s tan y. Tnh hnh gay go, nhng thc ra moi
ngi khng h lo s ma lai co mt nim phn khi ln, v hanh
ng in cung cua gic My ch noi ln tht bai nng n cua
chung, va s chun b cua ta, nh vy cung noi ln ro quyt tm
cua ta ha hen trc nhng thng li rt ln trong thi gian ti.
Ngay chin thng se chng con xa, em lai tr v, ca gia nh lai
oan tu, ngay y se vui bit my.
Thi Long nhe, anh dng but y. Chuc em cng tac ngay
cang kt qua, gop sc c nhiu vao thng li chung. Anh em ta se
gp lai nhau trong ngay hi chin thng.
Anh
Manh c

B TROC

359

Ngay 21/4/1972
ang i trn mt bai t trng rng th thy mt qua an khoi
do ci bn n nm gia ng cai, cach chung ti khng xa. Tng
ch bn im ku phao, chung ti vi chay xa ch o, lao thng
v pha luy tre ba lang trc mt, kim ch nup phao. Cht nghe
hang trang ai lin n thng vao mnh. Chung ti vi bt qua phai,
chay ngc v thn Tn An. Ting sung n nh bp rang in loan:
"Tc... Tc... Tc... Tc... Chu... Chu... Tc..." Phn ln an i vot
qua u chung ti. Mt qua M.79 ri cach ti chng 2 met, tung cat
ln. Quai la, sao khng thy manh nao vng vao ti ca. Bai t qua
rng, chay mun t hi. Mai n khi chung ti chay lot vao xom,
ting sung mi dt. Bac Ta mt qua, vp cai he nha nga xong xoai.
Chung ti nm dai trn ging, va tc va bun ci. Tht tui
lnh ngu nh bo, n gi nay ri ma con cm sung theo gic, con
ngoan c bn ba bai. Nhng bon may bn cung d ec. Nm mt
luc, nghe phao n ung oang pha trong xom. Co le bon ch oan
chung ti a chay ti o nn ku phao bn chn. Sau loat phao,
chung ti ra ngo nhn qua bai trng. Pha xom nha bn kia, co
nhng tp lnh mang ba l i vao cm. Chung i vao lai i ra,
quanh qun 3, 4 vong. Co mt mui tin vao cm, i v pha xom
chung ti . Chung ti chao gia nh, i ln gia xom. Ngh mt luc
lu, nghe mt ch phu n ku: "Ai mc xanh i ngoai kia ka".
Ti nhn thy ngoai rao cach nha nay my chuc met co mt thng
lnh cong ba l i ngang qua. Lai ru nhau chay ngc ln Thanh
Sn.
ng bao cho bit chnh bon nay hi tra keo ln Liu An b du
kch bn cht 2 tn. My cu du kch xach sung rt bon ch ng
gp my mnh chay tan loan trn ng, rt tut ti p nc.
Co le ch mun cht lai Liu An. Xa triu du kch cac thn v
ban k hoach tr chung.
Ngay 25/4/1972

PHAM VIT LONG

360

V lam vic tai cn c cua Xa uy. Nhn c Ch lnh cua

Tnh:
- Cac gia nh quanh th trn v nng thn.
- ao hm hao.
- Sp ti co xe tng cua ta, chu y tranh lm vi xe tng ch.
Xa uy hop gp nghe s kt 10 ngay u cua chin dch A1:
- Dit, bc rut, bc hang 42 cht cua ch.
- Trung oan 40 nguy ai b phn b dit. ch iu v Tam
Quan 1 Lin i Bao an. ch co cum trong cac cht, phan ng chu
yu dung ci, phao bn. Bon Bao an, Dn v cha b dit gon nhiu
nn con hung hng, b la bp, thuc ep gi cht. Nguy quyn: mt s
b dit, b bt, mt s trn su trong qun ly.
- Ta: Cac th qun u ng loat n sung. Qun chung bao vy
nhiu cht im. Kha nht la pha ng - Nam, trong o xa Hoai
Hng ng bao tc c sung ch, giai phong toan b a ban.
B i chu lc khi tin cng mi dit c sinh lc ch nhng cha
lam chu c trn a, cha anh ban ngay, thng vong nhiu. B
i huyn dit cha gon muc tiu. Du kch xa, thn: co luc s dung
con lang ph lc lng, b sung qun chm. Ni dy cha lin tuc,
cha thc hin y u muc tiu la bc hang ma ai b phn la bc
rut cac cht ch.
- Nguyn nhn: Cp uy con anh gia ch cao, cha thy ht
kha nng cua qun chung va s tan ra mau chong cua ch, s phat
trin mau chong cua tnh hnh. Xut hin t tng thoa man, mt
moi, y lai lc lng trn. y thc t chc, ky lut con long leo.
Huyn uy ch ao nh sau:
- Qun s: anh lin tuc vao cac muc tiu va chng phan kch.
Dit ac. Xy dng lang chin u. Xy dng i ngu dn qun.

B TROC

361

- Qun chung: Ni dy, dt im tng xa mt. Tc sung, pha

n ch. Khi a giai phong c xa ri th cho 2/3 lc lng sang
h tr xa ban. am bao ch tiu i dn cng, thanh nin tong qun
(Dn cng luc nao cung phai sn sang - dn cng dai han i 2
thang, ngay 27 thang 4 phai co mt, dn cng thng trc ngay 30
co ngi nhn). Tin hanh thu ngha vu lng thc trong 10 ngay,
sau o mua; Cm chuyn gao ra vung ch.
- Binh vn: Ch th cho cac binh s a theo cach mang hanh
ng ngay. Pha ra cac lc lng qun s phu tr.
Anh c ph bin tinh thn ch ao noi trn cho can b xa va
cac thn va moi ngi nhanh chong toa v a ban cua mnh
trin khai thc hin.
Ti hiu rng tnh hnh con cng thng va quyt lit nhng
trn bao tn cng va ni dy se khng ke ch nao ngn chn ni.
Ngay 27/4/1972
Bon lnh ong cht An Quy a bo chay. Khi chung ti n,
ng bao a san xong cac l ct, ang vac cy v. Gp mt ba gia
ngi gy, ma hop vac ti 2 cy ln. Ba noi: "Ti mng qua, vac 2
cy". Ba con ang ru cac bao cng s cat ra, san lp cac chin
hao, d rao thep gai chuyn i rao lang chin u. My c gai ch
vao mt cai tu st ln, noi:
- Ba trc lu no bt chung em nht trong o, nong mun cht.
Cac c pha banh ca tu, lt nhao no xung.
ng gia Mng mi bng c chung ti v nha n cm. ng
cho bit ng co 4 ngi con, trong o co mt con gai a hy sinh va
nha ng a chay 9 ln. ng noi, hi trc co ln ng phai i moi
mot tng cu sn sng ma nui con va b i. Con by gi, lua rt
nhiu, ng mun 5, 7 b i v nha ng nui.
Anh ng Mng khoe nm nay hoa sen n nhiu. ng Mng la
trng xom 3. Hi tra, ti thy ng ti hoi anh Mai: "S cy ln

PHAM VIT LONG

362

tp trung lai ch anh?" va chay i h hao ng bao vac cy dn vao

mt ng.
Ngay 28/4/1972
Hm nay ng bao i vy n Quy Thun. Ti i vi oan cua
Hoai Sn va Bnh . Ti em theo may anh, mun ghi cho c
nhng hnh anh v ni dy cua ng bao, ng thi mun i cung
ng bao co t liu sng, vit cho chn thc va sinh ng. Kha
ng. Co c, bng rm r. Khi oan n gn cht th ch bn ci 60
ti. Ti ang ng bn ng, va noi: "Ba con bnh tnh, ng chay
tan mat" th nghe mt ting n bup. Nm vi xung, thy bn kia
ng cat bui bay mu mt. Tai u ln. Qua ci ch n cach ti 5, 6
met nhng nh no n di l ng nn ti v s. Tnh hnh cng
qua, phai tam lui i qun chnh tr a i qun qun s n
trn ap bon trong n.
Ngay 29/4/1972
Nhn c lnh v tip quan Bng Sn. i qua Hoai Hao c
bit ng bao ang vy cht n My Bnh. S ng a vao c
cht. Lanh ao kheo co th bc hang (tc la vn ng c bon ch
u hang).
Qua Hoai Thanh c bit co mt Trung i Dn v a cm
sung v tp th va mt s khac khoang 2 Trung i v le te.
Phao bin bn vu v doc ng, ting n rn hn phao t.
Qun ta vy cht khu Nha th dc va lnh cho ch 48 gi sau
phai u hang. Chung ti i gn ni y, thy in vn sang. Trn
tri, mt chic a c ta bay ln dai dng, tha en du lin tuc va
lin tip bn xung hang dy an quanh c im.
Gp anh Vn, Thng vu Tnh uy, c bit tnh hnh toan
huyn Hoai Nhn t m m man (12 thang 4) n nay nh sau:
+ 10 ngay u: m 12 thang 4, b i chu lc anh bon Bao
an cht Go Vang ( Hoai Chu) nhng khng gon, anh thit hai

B TROC

363

nng 2 trung i Bao an, dit 22 tn, lam b thng 17 tn. m 14

rang 15 va m 15 rang 16 anh vao cac v tr then cht nh Tam
Quan, c. Tai Tam Quan, ta anh thit hai nng 1 ai i
phao binh, 1 ai i Bao an, tiu dit 80 tn. a tn cng 1 phn 5
s v tr ch; ring tai c, ta dit 200 tn. B i a phng
dit dc 1 cht la i Giang Quang. Du kch xa cha anh cht
nao. V ni dy, 10 xa pha Bc a hop qun chung, phat lnh khi
ngha, lam l ra qun 50 thn. Ngay 13, qun chung a ra qun,
bao vy 86 cht va 5 trung i ch trai ra cac thn xom. 6 xa pha
Nam, vung ch kep cht hn, ng bao cung vy cht i Thng,
Phu An va cac thn co bon ch trai. i Thng, 7 trung i Bao
an, Dn v ngoan c dung mu cay, an thng phan ng, nhng
ng bao kin tr bao vy, binh vn sut 2 ngay m, cui cung bon
ch phai chay qua cht Kim Giao; qun chung san bng n, thu
chin li phm. Qun chung tn cng bon ch Diu Quang, chung
goi phao bn ba bai, lam cht 3, b thng 1 ngi. Qun chung
vac xac ngi hi sinh, xng ti, cho an vao lon, t qung vao n,
an n, ch tng la b phao kch, cui cung, chung phai bo chay.
Ti 22 thang 4, a bc rut, san bng 39 cht va 4 im thn trai.
+ Nhng ngay tip theo: Ngay 25 thang 4, b i chu lc dit
gon 1 Tiu oan cua Trung oan 41 chu lc nguy. Ti sang 27, ta a
lam chu u cu nam Bng Sn. Chiu 27, mt b phn qun ta
anh thoc t pha Bc xung. Cac n v chu lc a em sat cac thn
quanh Bng Sn: Trung Lng, Thit nh, An Bnh, c.
Chiu 28, n sung tn cng mt s n v ch, nh n Qun canh,
ai i Bao An An Ty. Ngay 29, cac mui tin rt nhanh, n sung
lua ch chay nh vt, co mt s chay v c, Tam Quan. Bon
n Qun canh, chi Cng an ngoan c anh tra, b ta tiu dit. Ta
phong toa tt ca cac a ban phu cn, bon ch chay ra tn nao b
bt tn ny. Trong khi o, ng bao Bng Sn nh cng, bai th,
ng bao cac xa xung quanh du thuyn, khng cho bon ch dung
thao thn. Qun chung pha Ty em xung, pha Bc em ln
ng s mt, cht t giao thng cua ch. Tng xa chu trach
nhim lam chu tng oan ng chay qua xa mnh, khng cho ch
s dung.
17 gi ngay 29 thang 4, ta giai phong Bng Sn.

PHAM VIT LONG

364

Ngay 30/4/1972
Co in cua anh Ba: Phai t chc trong qun chung nhng i
cu lnh, dn lnh, xap v cac cht dn lnh nguy v vi cach mang.
Khng kh ngoai vi th trn Bng Sn a khin ti nao nc. B
i ao hm doc ng. Du kch ci Honda ra vao th trn. Mt
toan t, lnh b troi tay giai ra, ni nhau thanh mt dy dai. S nay
con rt tre, khoe.
Chiu, ti nh ngi ch Honda vao th trn. u th trn co
mt tram kim soat ngi ra vao. Co nhiu ngi ci Honda, xe
ap, gng ganh s tan v My Thanh.
Th trn la mt day ph dai nm doc 2 bn ng s mt. Noi
chung, luc nay con tha tht ngi -phn ln a s tan khi cuc
chin xay ra.
Gp mt xac lnh nguy nm nga bn he. Xa o mt chut co
mt xac cht mc qun ao thng dn, nm up mt gia nga ba
ng. Anh em b i cho bit o la tn thiu uy ai i trng ai
i canh sat qun Hoai Nhn. Khi b bt, no p u vao tng t
sat. Luc nay, mau con chay xung ng. Gp mt xac lnh nguy
khac mt he ph. Tn nay mang mt bao nho, nga up mt
xung ranh. Co le no mun chay trn nhng khng thoat.
C cua ta c treo trc mt ngi nha. o la ni lam vic cua
Uy ban Nhn dn cach mang th trn. Mt la c khac nho hn c
treo trc Chi thng tin qun. Chi canh sat ngn ngang anh, tai
liu. Mt chic xe gp chay con bc khoi. Ti vong ra sau nha, thy
co 2 hm dai ch dung ngu. ac, man vai... vt ba bai.
Nhng bao sung vt lung tung.
Gp 2 thanh nin b thng nhe. Ho noi ho la Dn v, b
thng v phao, a ra trnh din vi cach mang. Mt ngi khac dn
chung ti i tip quan Chi thng tin. Anh ta noi anh ta lam nhn
vin ky thut cua Chi nay, cung a trnh din vi cach mang.

B TROC

365

Ba tn khac hoi thm ni n trnh din. Mt tn mt to, da

lang bong. ng bao cho bit o la tn thiu uy canh sat rt gian ac.
Bt v 3 tn na. Mt tn co b ria mep con kin, b cong.
Chung noi chung la dn thng. ng bao bao chung la canh sat.
Chung ti giai thch: "By gi cha ro, chung ti tam gi cac anh,
kim tra sau. Nu cac anh la dn thng, cac anh se c tha".
Pha cu, co mt s b i gac. Dy thep gai dng ra mt phn
ng, ch mt li i nho.
Ti i nh mt xe lam. Xe nay chay ti nha thng ch thng.
y con mt s ngi b thng, ch khng chuyn i. Ngi ta
khing ra mt thanh nin. Mt ngi an ng noi: "Nh Cach mang
cu mi sng y". Xe vi vang chuyn banh v pha Long My vung giai phong -ch ngi b thng v ni cu cha.
Ti tai p Thit nh. ng gia chu nha co mt con trai i Dn
v, mt con trai va mt con du chay lac. Con v ng va 4 a con
nho mi i s tan v. ng hoi ti: "La c nay trot ve, by gi xoa i
ch?". Ti gt u. ng ly xeng nao tng cho troc nc sn ve la
c nguy i.
Hi chiu, vao mt nha gp my b i ang ngi ung nc.
ac trong nha con nguyn ven. My anh noi:
- Chung ti chim khu ph nay ngay t u. Ngi nha nay
chung ti sut nn ac khng b pha phach.
Trn ng ph, co nhng thanh nin khoac sung, eo bng o:
"Trt t vin" i lai. Mt Honda ch 2 ngi va i va goi loa:
"Lnh khng ai c luc loi, pha phach cac nha". Mt xe lam cua
thng tin chay trn ng ph goi loa binh vn, loan tin chin
thng.
Ngay 1/5/1972

PHAM VIT LONG

366

Con trai ng gia chu nha ti a v. Ca nha u vui mng.

Anh ta co le a quen sng vi b i qua my ngay c dn i nn
i x vi chung ti kha t nhin. Anh ta noi tn Trung i trng
ngn anh ta a b anh ta bn cho mt bng an, guc trc ca hm.
Ngay bui chiu, anh Ng - anh lnh dn v mi tr v - xoay
trn ra ma lam tht vt lin hoan. Ng co ve thanh thao v vic nu
n. Con v anh ta c chay lng xng bn canh. Khng kh gia nh
vui, cam ng nh bt c gia nh nao co ngi i xa v. V anh
Ng noi anh Ng a trn lnh sut 4 nm - 4 nm nm hm - cui
cung cung b bt.
12 gi tra hm nay, Tam Quan a c giai phong.
Ngay 2 n 3/5/1972
B i tip tuc tao tr. Nhiu ni con ch ln trn. Nha thuc
Vinh - nha cua tn ai uy kim t ban - khng bit v c g o chay
ung ung, n bm bp. Vn con nhng ngi tay um tay mang
chay tt ti trn ng. ni on tip nguy qun, nguy quyn,
tip tuc co nhng ngi lam cho ch n trnh din. Nhiu tn thc
tha khai bao - trong o co p trng Hoai My - a c tha tai ch.
Sui 2 ngay nay, s ngi trnh din v nm np, ghi khng kp
na.
Tra 2 thang 5, ta lam chu cn c c. Chiu, bon tan binh
tp hp nhau lai c 2 tiu oan, dt du nhau chay v pha Hoai
Xun. Anh Sn - can b Tnh i - ch huy b i a phng chn
bon chung lai. Chung chay thanh tng tp, va chay va gi tay
u hang, nhng nu thy t b i th chung bn tra va chay tip,
thy nhiu b i th mi hang tht. Chung bn anh Sn hy sinh.
Du kch dit mt s, bon con lai chay v Hoai Hng. Lp tc, ta
trang b sung cho can b va qun chung. ng bao cac xa Hoai
Hng, Hoai Thanh, Tam Quan Nam chn anh ch sut m, mi
xa dit trn 30 tn ch. Tuy nhin, bon t ip vn con co tn
ngoan c, dung thuyn ch 6 chuyn giup bon tan binh nguy chay
trn.

B TROC

367

Gp mt s binh lnh cua Trung oan 40 nguy ong tai cn c

cua trung oan c ra hang. Ho mc qun ao thng dn. Ho
cho bit hu ht lnh u mun ra hang nhng b bon ch huy o ep
rt d, rao lai, gai lu an, mn ca, cm khng cho ra ngoai.
Trong khi o phao cua ta bn ti rt d di - ti qua, sang nay phao
a lam n tung kho xng, an. Ngi tai y, ti nghe rt ro ting
phao ta pa, bay i vun vut, n ung ung cn c ch.
Chng 4 gi chiu 2/5, co 3 chic khu truc va mt chic L.19
qun ln bu tri th trn Bng Sn. Ti phong xe lao v pha
Thit nh th nghe bom ri xoen xoet. Xung xe, nm xung, nghe
bom n rn trc mt, cach vai trm met, khoi bui tung ln mu mt.
Cha kp tm thy hm h a nghe may bay lao xung. Bom lai n
trc mt. Ti nhn ro cung vi khoi, bui, cac manh tn, ba, gach
ngoi bay tung ln nh bm bm. Manh bom ri rao rao. Li dung
luc may bay qun ln, ti ln xe phong v pha ng s mt, qut
ra Tam Quan. Lat sau, thy mt ng gia ng ngoai ca, ti hoi:
- Co hm khng?
- Co!
Ti xung xe, dt xe vao nha va chui vao hm. Ch nghe mt
ting "thch", va thy t rung chuyn. Sau o, ch nghe may bay
bay ln trn cao. Ra ng nhn, thy bu tri y nhng tan la
en thui bay chp chi. Mt ngi nha bn ng cach nha chung ti
my chuc met ang chay rng rc, n ung ung. La, gach phu y
ng. Co nhiu ngi dn ku khoc, chay v pha chung ti. Ti
chay ti mt ngi nha sp, thy mt phu n mnh o mau, bng mt
a nho, ku:
- Cu con ti vi.
Mt thng nho chng 6, 7 tui khoc, nu ly ti:
- Chu i, chu cu em chau di hm vi!
Ti ti hm, thy mt em trai 3, 4 tui b thng tran ang
khoc. Chui xung b no ln. No m cht ly ti, nn khoc, mt mt

PHAM VIT LONG

368

b dnh y mau. Chung ti chay ra xa ni nha sp. Ti ly bng, xe

i, bng cho ch phu n va thng nho. Con a be b trn tay b
thng nhe vao sn, khng co bng bng. a be mt xanh
met, nm im, khng khoc. Ch co me no va thng anh 6, 7 tui la
khoc. Ti c an ui cho ho nn. ao ti dnh y mau.
Tr v. Qua ngi nha chay. Trc ngi nha, mt xe lam chay
rui. Trong thung xe, mt xac an ng chay en.
Mt phu n b thng nh ti ch i. i ra xa th trn, ti dng
lai, xin bng cua anh em bng cho ch. Ch b thng gn ba vai
va bn hng.
Nghe tin ta a chim khu Nha th Dc ( cn c c) va tin
ta a giai phong hoan toan tnh Quang Tr.
Ke ch sp n ngay dit vong. Nhng nh con cho in ry
cht, chung cn can. ng bao ra 2 bn ng ao hm hao.
Ha Hu, T Quc Hoai, oan T Din ln lt tr v. Din b
mt manh bom nho lam chay mau ngon chn cai, b gach ri sng
u va ri mt chic ng h. Hu va Din u b mt xe ap.
Con gai va con r ng gia cung a v. Th la gia nh nay c
oan tu. C con gai va ci va k nhng ngay chay lac vt va:
nm trn nn xi mng khng co chiu, mui nhiu, lanh, khng co
cui nu n co ba phai nhn, phao bin bn vao khng ngu c...
Anh con r k canh chay ln xn, canh bon lnh chay ln vao
thoat thn. Anh noi:
- Chung ti chay vao nha My anh, ong ca lai. Tui lnh ku
m ca. Thay Chua la: "Lay cac ng, cac ng i ni khac khng co
lam cht ly chung ti". Chung cha sung bn vao ret ret. Thay
Chua ban: "Nu khng m ca, chung se bn cht. Thi, m ri
chay". Ca va bt ra, chung ti chay vi ra, tui lnh p v. Khng
nha nao dam m ca v s tui lnh chay v. Chung ti chay lung
tung, ra ti Kim Giao.

B TROC

369

Trong ngay 1/5, ti thy mt ng gia vt t trong nha ra mt

ng sung, an, ao qun lnh. Ti hoi:
- Co ke nao ln trn trong nha khng?
ng gia ghe ming qua ke ca (ca nha vn ong cht), noi:
- Ti co thng cac ng mi a sung an ra. Nu co ke nao ln
trn, i nao ti lai im?
Trn ng ph a co nhng cng chao, nhng khu hiu cua
ta.
My ngay nay, ch vn tip tuc oanh tac th trn. Cu dai
Bng Sn a b sp mt nhp.
Trong t tng tn cng va ni dy nay, chung ta a pha ra 56
trung i Phong v dn s, 30 trung i Thanh nin chin u, bt
190 ac n qun, 40 ac n xa, 15 ac n qun i (cp uy), 15 p
trng, bc hang, tc sung 447 tn, dit tai ch 23 ac n, thu 2.736
sung, thu nhiu an, bc rut 62 cht, bc hang, tc sung 3 cht,
pha ra 3 cht. Tnh chung ca 3 th qun, a anh 23 trn, dit
2.263 tn ch, lam b thng 1.708 tn, bt va dit 550 tn ac n,
dit gon ban ch chuy Trung oan b trung oan 40 chu lc nguy
cung nhiu n v khac, pha huy va thu hang nghn khu sung cac
loai. V ni dy, ch t 25 thang 4 n 2 thang 5, qun chung a bt
500 tn ac n, co 190 tn cp qun, goi hang 800 tn, bt 180 tn
tan qun, tc 500 khu sung. Trong thanh tch dit ch va tc
sung, mt na la cua qun chung va mt na thuc cac lc lng vu
trang. Toan b h thng nguy quyn xa, thn a tan ra va ra trnh
din vi chnh quyn cach mang. Trong khi o, tnh va huyn u
chu y ch ao xy dng vung giai phong: thu mua c trn 150 tn
gao, huy ng gn 2.000 lt ngi i dn cng, b sung cho tnh
mt ai i b binh, huy ng c 377 thanh nin i b i chu
lc, b sung cho b i a phng 338 chin s. Cac xa Hoai Chu,
Hoai Hao, Hoai Hng, Hoai Tn, Hoai Xun, Hoai Sn, Hoai
Thanh, Hoai My, Hoai c, Bng Sn, Tam Quan Bc, Tam Quan
Nam, mi xa u co 2 trung i du kch xa. Trong 83 thn cua

PHAM VIT LONG

370

huyn co 80 trung i va 20 tiu i du kch thn, vi 2.800 chin

s. Phat trin c gn 10 nghn hi vin cac hi nng hi, phu n,
cng oan, thanh nin, thiu nin.
Ngay 4/5/1972
Sang sm, chung ti i Tam Quan. Con ng s mt vn
nm np ngi va xe c. Qua tru s Trung oan 40. Khu vc nay
rt rng. Nm sat ng co le la khu gia binh. Bom an cay tung
ln tt ca. Tt ca bin thanh tro bui. Con nhiu am chay nghi
ngut. Con nhiu xac nguy nm ngn ngang. Ngi gng ganh, xe c
chen nhau ma i tan c. Sut my ngay nay, may bay thi nhau
oanh tac khu vc nay.
Tuy giai phong sau, Tam Quan vn co nhp sng si ni va nh
ac hn Bng Sn. Bng Sn con co ve g o hi ng ngac, s st.
Con y, ngi ta hn h, ci m, vui ra mt. iu ni bt la doc
ph co rt nhiu bng ln vi nhng dong ch:
- Hoan nghnh qun giai phong anh manh thng to.
- Nhit lit hoan nghnh va ung h chnh quyn cach mang.
- Toan dn kin quyt gi vng vung giai phong.
Cac nha u treo c, cac tng u day c khu hiu. Ngi ta
vn gi nhp sng bnh thng: sa ng h, ban giai khat, cha xe.
Bn canh o, co cai mi: nn not vit khu hiu, ban tin, h huc ao
h ca nhn doc ng. Mt s thanh nin bit lai xe th hm h ra
lai xe lam, xe Zep, GMC ti dc thu chin li phm cho b i. Hao con trai nha anh Kim Mn - k rng tai o con rt nhiu dung
qun s: xe tng, phao, may bay, lng thc, thc phm... Mt qua
bom xng n gia ng, cach xe cu ta chng vai met, phut la
ln. Nu la bom manh chc a cht - cu ta ci, bao vy.
Ti vao mt nha. Nha co 2 v chng va my a con. Hai v
chng ngoai 40 tui, kha ci m. Ho noi, mt na gia nh ho min
Bc. ng chng k: "Ba y, 8 gi sang chung rut, bn loan xa ma

B TROC

371

chay. Moi ngi u ong ca cht, nm trong nha. Ti ng trn

ban ghe mt qua khe tng, thy chung x nhau chay. Tic qua,
nu b i ti sm, chc chung khng chay thoat. Mt s du kch
chn chung nhng khng ni. Co chng mt Trung i chu lc la
dit gon bon nay". Ba v cai: "Ch cn mt Tiu i thi!".
ng gia chu nha ti a ngoai 70. ng noi: "Ba y ung qua,
ti khng kp ly khu sung ngn cua thng lnh. No cht ngoai
ng. Ti bo ra, gn ti ni th phai quay v v co hai thng lnh
du mt thng khac ti. Hai thng lm mt. Ln ti qun, chung
cung cht".
Ngay 6/5/1972
Ti c, cn c cua Trung oan 40 thuc s oan 22 qun
chu lc nguy. Khu vc nay rng hang my cy s vung, troc lc cy
ci, nat nh gach ngoi v bom, an. Trn ng i vao "Trai Bc
Tin", khng th nao khng bt mui va vn khng th nao can c
mui hi thi khn khn xc vao mui - co nhiu xac lnh cht rp
di cac ng tn, gach. Gp my b i. Ho oi bng c chung
ti chup anh cho ky nim nhng ngay vinh quang nay. Ri ho
noi:
- Cac ng ch lam g th lam cho nhanh ri v sm sm keo
may bay se ti nem bom y.
i trn nhng con ng trai nha rng thnh thang, l ch
nhng vt an phao. Gp hai chic xe tng con nguyn ven nm im
lm bn trn a phao. Thy 2 khu phao 105, mt khu a xep lp,
guc nong xung va mt khu con nguyn ven. an phao rt nhiu,
an trn co, an trong hom co.
"Trai Quang Trung" cung b tan nat nh th. Nhiu xe Zp,
GMC chay en, ngn ngang. Nhiu an ci 60, 81 nm lung
tung. mt cn hm sp, ti thy cht y nhng hom an AR15.
Gn mt ngi nha, xac mt tn lnh nm chng mng ln tri, chay
vang nh cho thui. Thnh thoang con nghe nhng loat sung, nhng
ting lu an n - b i tao tr. Rai rac trong cac hm ngm con
ch ln trn. Thnh thoang co nhng tn chui ln u hang.
Ngay 7 - 9/5/1972

PHAM VIT LONG

372

Trn ng ph, ng bao tip tuc dng ln nhng cng chao

bng g chc chn va ke khu hiu bng sn. chic cng chao gn
qun, ngi ta treo ca en nng. Lai c sng nhng ngay na na
nh Ha Ni. Co nc a, che u xanh, co in, co ph, co xe u
loai... n cac hiu may u thy ang bn rn may c Giai phong.
Ngay 10/5/1972
Xm ti, i xe Lam v Bng Sn. Thm nhng ngi nha sp v
bom. Nhiu xe lam ch y p hang hoa hi ha chay v Tam Quan.
Co nhng xe Hona ct cng knh nhng hom xing, g, tn chay
v pha My Thanh.
Ngay 11 - 14/5/1972
i v tnh. Qua cac vung trng trc y cua Hoai n thy a
co nhng thay i. Co nhng ngi nha tranh s sai c dng ln
va nhng vat t mi phat.
Tt nhin, trong nhng ngay u nay, cuc sng con nhiu kho
khn. chn i Thanh Gia, khu chung bo luc nay tr thanh khu
tam c cua mt s ng bao b dn trong cac p Long My, Long
Khanh... S nay trn ng v n Hoa, n Hao dng lai ra ng
mot lua, kim thm lng n cho nhng ngay sp ti - nhng ngay
chin u vi s hoang vu ma lam nn c .
Ngay 15 - 25/5/1972
V ti Ban Tuyn hun tnh. Vung nay hi sau Tt b B52 tha
bom lam nha ca h mt s - nay ta sa lai .
Gp y u ban cung Khu: Vn Chi, Ha Xun Phong, Cao Duy
Thao, tr Bui Th Chin b nga gay chn con nm Phu My. Gp
Bch Anh trong nim au thng cua ch: bom B52 a git mt a
con gai be bong cua ch - chau Thao, mi 4 tui u. Hm y, B52
di bom trung khu vc Ban Tuyn Hun . Co qua trung ngay ca
hang. Ngi hy sinh duy nht la chau Thao. Anh Mai -pho Hiu
trng trng ang - b thng vao tay.

B TROC

373

Anh Li, anh Ba danh cho chung ti s on tip n cn, nim

n va thoai mai. Ring anh Ba danh cho ti ca mt ngay chuyn
tro, ph bin ngh quyt mi cua Khu uy, Tnh uy va yu cu cua
cng tac t tng thi gian ti. Anh ch ro: Sp ti, cn phat ng
qun chung ni dy, tn cng v chnh tr. c bit la phai chu ac
lit, tru lai lang cu, ao hm h tranh phi phao, n nh i sng, lo
lam n. Can b phai tru bam, dung cam, giai quyt cng vic co ly,
co tnh. Du kch xa, thn cn chu y tac phong ung n trong quan
h vi nhn dn. Hng phuc vu la nng thn va cao trao cach
mang th xa. Trc mt, cn m ra gianh dn va lam chu nng
thn, ng thi lam chu th xa bng can b c s, chun b thi c.
Phat huy manh phng thc u tranh hp phap, chng bt lnh,
oi lt Thiu, van hi hoa bnh. Cn giai quyt t tng trng
ch, y lai cu m qun s cua b i chu lc. Chun b tng cng
kch, tng khi ngha.
La B th Tnh uy, anh Ba co tm nhn xa trng rng, lai cung
rt gn gui can b cp di. Giong noi anh m, m va thai anh
rt ci m. Qua lam vic vi anh Ba, ti nm tng i toan din
tnh hnh trong tnh cung nh y ch ao cua Khu uy, Tnh uy.
Ti nay, qun va dn Bnh nh a anh quy mt na qun s
ch, giai phong 25 van dn, vi din tch trn 1.000 km2. Lc
lng vu trang a hoan thanh xut sc nhim vu. Qun chung ni
dy bc hang, bc rut 107 cht, bt gon 1 trung i dn v, thu vu
kh. Ring c, qun Giai phong bn vao 400 qua phao, dit
nhiu tn ch, vy cht 3 pha nhng mt ngo pha nui cho gia
nh binh s vao vn ng, dn dt c 800 binh s nguy ra vung
giai phong. Pha Nam kho khn hn, nhng cung a giai phong
hoan toan 6 xa, ni lin ng bc Bnh Kh vi ng va ty An
Nhn. Toan Khu Nm lam tan ra va bt 5.000 tn ch th Bnh
nh chim 4.000. Toan tnh tng c 2.500 du kch; huyn An
Nhn trong sut 6 nm qua khng co du kch, nay mi xa u co 1
trung i. Thanh tch ni bt cua Hoai Nhn la ni dy ng loat,
chu ng (hnh thanh th bao vy 66 cht ch trong mt luc), ch
trong 7 ngay giai phong xong toan huyn (d kin 20 ngay), c ban
gi c dn. Hoai n xy dng lc lng nhanh. Phu My, t 20
thang 4 tr i kh th khi ngha ln cao. An Nhn ni dy ung

PHAM VIT LONG

374

khu then cht, phat trin nhanh lc lng. Th xa Quy Nhn, lc

lng cach mang phi hp vi chin trng chung, lam ch ri
loan, b t lit, tn tnh trng h hao thanh lp Chin oan bao v
Quy Nhn nhng khng co lnh. Bnh Kh, qun ta bam c trong
dn, dn t giai phong, bung v, lam chu qu cu. Net ni bt chung
toan tnh la giai phong pha Bc nhanh, choc thung c tuyn
phong thu pha Nam, ct c ng 19 trong na thang. Nh vy,
Bnh nh a anh bai cn ban chng trnh bnh nh va lam tht
bai nghim trong k hoach Vit Nam hoa chin tranh cua ch, lam
chuyn bin ro toan b cuc din chin trng. Bon ch ang trong
tnh trang lc suy, t tng tht bai chu ngha lan tran. Nguyn
nhn cua tnh hnh trn la: S ch ao ung n, cht che cua Khu
uy. Toan ang b va qun dn trong tnh quyt tm cao, n lc ln,
chp hanh nghim mnh lnh cua trn. Co s h tr c lc cua cu
m qun s - ma vai tro nong ct la Nng trng 3 (qun chu lc).
Co tac ng cua chin trng chung. T chc ch ao, ch huy trc
tip, linh hoat, chuyn bin kp, bam sat chin trng, bam sat
trong im. Tuy vy, chin thng cha tng xng vi kha nng. T
chc tip thu va phat huy thanh qua chm, co mt b ng, khng
ap ng kp yu cu sau giai phong (tip thu a ban, quan ly tu,
hang binh, truy troc tan qun chm, khng cht. Chm n nh i
sng nhn dn vung th trn, qun ly mi giai phong).
Bai hoc ma anh Ba rut ra la: Tc cang nhanh thng li cang
ln. Bit li dung ung thi c th ni yu, ni khng co b i chu
lc cung gianh c thng li ln. Tp trung cho trong im,
chuyn nhanh im ra din. Tn cng, ni dy lin tuc - lin tuc cho
ti khi dt im.
Anh Ba a ra li nhn xet chc nch: ch ang trn a suy
sup nng, tin ti tan ra hoan toan, khng co kha nng hi phuc.
Tuy vy, chung co th li dung s h cua ta, qun chp nhoang
vao vung giai phong. Chung se rut bt cht, co cum ln, c gi lc
lng khoi b tiu dit, tng cng an ap phong trao cach mang
thanh th, tng cng phi phao anh pha vung giap ranh, truc
giao thng, vung giai phong, th trn.

B TROC

375

Trong khi ti ngi chm chu ghi, anh Ba ng dy, chm mt

iu thuc ri chuyn qua vn phng hng, nhim vu thi
gian ti: y manh tc tac chin, vo trang lin tuc tin cng,
lin tuc ni dy nhm giai phong toan b nng thn, a phong trao
cach mang thanh th ln thanh cao trao. Phai nm vng hng
tn cng va ni dy. Yu cu cao nht luc nay la giai phong th xa.
ng vin cao nht nhn tai vt lc cho tin cng va ni dy. Anh
ch ro 6 cng tac phai lam nh sau:
1. Qun s: Tac chin tp trung, dit sinh lc ch. Xy dng
lc lng. am bao vt cht.
2. Ni dy: Khng phai ni dy tng t, ma lin tuc, cun
chiu, tin ti dt im. Khng ch cu m qun s. Tip tuc truy
troc tan qun nguy, thun khit ni b qun chung. Bc hang, bc
ra cac lc lng km kep cua ch tai ch, bung dn v. Pha Nam:
bao vy cht cac th trn, chi khu, lam chu tng oan ng chin
lc. Qun s tao cu m lam on xeo cho qun chung ni dy.
Cang su v pha Nam cang phai chu y khu binh vn. anh ti
u gi ti o. Vn then cht la phai phat ng qun chung ni
dy.
3. Thanh th: Chuyn ln cao trao cng khai cach mang. Khoet
su mu thun trong ni b ch.
4. Xy dng vung giai phong: Bin mi thn xa thanh mt phao
ai cach mang. Truy troc sach tan qun nguy, trn ap bon phan
cach mang. Thun khit qun chung. Nhanh chong n nh i
sng. Nhanh chong ao tao, bi dng can b. Chnh tr phai manh
- qun chung giac ng cao, cm thu ch su sc, co y thc trach
nhim, lam chu. Phat ng qun s hoa toan dn. y manh du
kch chin tranh, tong qun nhp ngu; chu y tuyn du kch ven
bin. Dn cng thng trc. on va nui thng binh. y manh
san xut - chun b tt cho vu thang 8, giai quyt tt vn rung
t, thu mua lng thc. Lam tt cng tac vn hoa xa hi - thc
hin np sng vn minh, xoa sach tan tch cua ch.
5. Binh vn: Tn cng ra pha trc lam tan ra hang mang ln
lc lng ch. Cai tao, s dung tt tu, hang binh, khng ch
bt tr lai hang ngu cua chung.

PHAM VIT LONG

376

6. Xy dng ang: Lam cho can b, chin s chuyn bin manh

me, co nhn thc phu hp tnh hnh - anh gia ung ch, ta, thy
ro thi c ln ang tip tuc n. Co quyt tm gianh thng li quyt
nh - quyt tm cao nht, khn trng nht, trit nht. Khc
phuc t tung chu quan, thoa man, dng lai xa hi, hoa bnh hng
lac, mt canh giac, y lai, thiu t tin, s cht.
Phai chuyn nhanh v t chc va t chc thc hin, phai at 4
yu cu: Co nim tin vng chc, nhn thc, hanh ng nhay vot.
Ht sc khn trng. Tao bao, lam vic quy m, tp trung. Phai
nhanh chong hnh thanh va phat trin b may qun, dn, chnh,
ang.
Anh Ba dn ti khi vit phai th hin ro chnh sach cua Mt
trn dn tc giai phong, chu y n vn dn tc, qua o thuyt
phuc v giai cp ch khng vit trc din vn giai cp, th hin
ung tinh thn hoa giai dn tc.
Tinh thn ch ao noi trn cua ang ta a c Tnh uy Bnh
nh quan trit n tng c s, can b chu cht. Hm nay, ti c
anh Ba ph bin ring, th hin s tin cy va chu ao cua anh i
vi ti, cung th hin s coi trong cua ng ch lanh ao ang i
vi cng tac thng tn - bao ch, cang lam cho ti phai co trach
nhim hn i vi ngh nghip, i vi s nghip cach mang.
Anh Ba tin ti v ban Tuyn hun. i n nh i, ni co
nhng bui sim, mua moc lup sup, khng con rng cy ln ngn can
gio ng bng ang thi v nhe nhe, anh Ba a ti xem mt chic
quat lam bng mt loai g thm mui trm. Anh ci: "Cu ht th
coi, mt mui thm thoat tuc, mnh rt thch". Ti thm cam phuc
anh, mt b oc lanh ao tht sang sut va mt tm hn tht thanh
bach. Ti cung thm cam n anh a giup ti co nhn thc mi, toan
din, ht sc b ch i vi ngh lam bao.
Ti se i vung ng, chun b vao Quy Nhn.
Ngay 26, 27/5/1972

B TROC

377

Ln ng i vung ng.
Ghe lai trng "Tng hp" cua tnh. Tai y co khoang 50 hoc
sinh cua cac a phng gi hoc lam cng tac tuyn hun va my
i "Tuyn truyn vu trang" cua tnh mi i cng tac v. Hu ht la
ngi cua hai huyn Hoai Nhn, Hoai n. Pha Bc a c giai
phong la ngun cung cp nhn tai, vt lc ln cho toan tnh.
Chung ti ln ng vao sang 27. Mt s n hoc sinh lai hoc
tip ng tin ma khoc st mt. Nhng ngi ra i th hm h,
ti roi roi. Ho gm nhng i vin tuyn truyn vu trang, binh
vn, trinh sat vo trang... Ca tnh ang dn sc cho pha Nam, cho
vung ng, cho Quy Nhn.
Nhng nm thang kho khn, vung ng ni ting la ac lit
"Vung ng i d, kho v", "Vung ng gao trng, nc trong. a
i n o, khng mong ngay v". Ni nay day c khu dn, dy c
n bt. Con by gi, m ra, vung ng co bt s km kep cua ch,
nhng vn con y nguy him.

TH NG CH
Vu ao. Ngay 27/5/1972
Thn gi Vn Chi, Vit Long !
Mnh a nhn c th cua Chi va Vit Long. Th cua Long co
gi kem ca 2 mu chuyn. Hi nay chc la Chi va Long co nhiu
vic ang lam lm, giai phong ri, nhiu vn mi nay ra, khng
suy ngh ky th bui ln o.
Anh em lai va lam mt chuyn hanh qun na, n nay cn
ban lam xong ch . Tuy vy, cng vic tin tc hang ngay vn bao
am. Mnh, Chu, Li vao ch ch Vn (Vn phong Khu uy) t u
thang, con lanh ao th luc anh Hun, nay anh Phng. Cng vic
kha bn nn vit th khng c nhiu cho Chi va Long, thng cam
nhe.

PHAM VIT LONG

378

Anh Toan a v ti nha 10/5, b st mt my ngay. Hoang Chu

i on hai chuyn mi ht hang.
Anh Ha cung a vao 14/5 (ra i 14/4), xin c kha nhiu hang,
nhng cha chuyn v nha c v thiu nhn lc, anh em lai yu
nhiu. Anh Bnh ra Bc cha bnh. Anh Hng, ng i bnh xa t
gn hai thang nay ri, tnh trang sc khoe cung khng tin trin
bao nhiu- Anh Hoai, Pho cung b teo chn hoc tay (bac s kham
noi la b vi xng va thoai hoa).
Anh Ha v co mang th cua anh Phng, ch Sau. V thi
gian gp rut nn anh Phng va ch Sau vit th chung, thng bao
mt s tnh hnh gia nh anh em. C quan co gi chung mt s
thuc b, bnh, mt s thuc hut... nhng hay con ngoai u mi,
cha mang v. Dep cao su c quan cung gi vao mt t (mnh xin 9
i, bn Hng Sinh xin 10 i nhng v trong lng trn xe han ch
nn co 9 i ca 2 b phn). Ring mnh nhn c th gia nh va
anh - c quan chup, anh Ha chup mang vao.
C quan in vao cho bit co 6 ng ch a ln ng vao: Hng
Phn, Thanh Tung, Phc Hu... va 2 c n cho b phn Hng
Sinh; co le cung sp vao ti ni.
Chung, Qua, Ca, Quang thng xuyn vit th v. Qua co i
c T. Quang b st trn kch lit.
Con cng vic th Long va Chi chu y nghin cu tm hiu nhng
net mi nht th hin: xy dng vung giai phong, san xut... sinh
hoat cua nhn dn nng thn, thanh ph.
Nu thiu tin th Chi, Long mn cua c quan Tuyn hun sau
thanh toan. By gi gi v khng bao am. Khi nao co in th v.
Thn thng.
Ngay 28/5/1972
Lai xung tram giao lin Cat Sn, ni ma cach y mt nm
ti a i qua. Hi y, ti n tram luc ti en, va phai hng mt

B TROC

379

trn phao cp tp. Hi nay, xung khi con rang chiu, va luc mt
chic trc thng bay ti, rt thp, ch cao hn mai nha mt chut,
nhng khng bn pha g. Hi y, i qua nhng xom nha u hiu
khng mt bong ngi. By gi, nha vn nh xa va ngi ng
uc: ng bao a pha khu dn tr v, lam n, bun ban; b i, can
b mua hang, i cng tac.
Ti gn ng s mt, ngi ch giao lin on mt am rung khng vao xom v ch co th phuc kch. Trng sang vng vc. Mong
co my n che cho trng bt sang vt ng cho kn ao. Ti
ngi mt b rung, t nc sng. Rung lm chm nhng gc ra
kh gn muc. Nhn ra ng s mt, thy pha trai co mt cum c
im ch sang ln vi nhng pha en in. Cum nay rt ln, bao ca
mt khu vc t di thp ln lng chng nui. T pha o, phat ra
ting may in chay manh, nghe nh ting Honda r ga ln dc.
Thnh thoang, cy phao t trong o lai bn mt phat, ting n
manh lam ti git mnh. Hnh nh o la S b S 22 nguy hoc cn
c cua bon Pc Chung Hy.
Gio vi vu, lanh lanh. Vng t pha Nam ln ting ku g o
nghe trm trm, m m, m m nh ting ku cua mt cy an
dng cm ln ma hom dy b m tung ra, t trc mt trn gio
ln. Lng nghe lm mi nhn ra o la ting ng c a c ta - ni
y la sn bay Go Quanh.
Gn 9 gi, giao lin ln, ph bin:
- My hm nay, ch kch lin tuc ng cu, do vy, ba nay
phai i ng khac. ng nay ch cach cn c ch 50 met va cach
cu 20 met. Khi vt ng st, vt ng s mt, phai chui qua
cng. Khng c chay qua mt ng, ma phai chui qua cng.
Bam sat i hnh, vt nhanh, im lng.
Sau khi nhn manh my cu cui, anh dng lai mt chut ri
dn rt ky:
- Bon lnh gac cu va trong c im hay h tm by, bn tm
by. ng tng no phat hin ra mnh ma chay.
Bt u i hang mt, tha.
Chay theo mt long sui kh thp hn ng ti hn mt thc,
chui vao mt cai cng ngm xy bng gach. Cng thp, phai lt.

PHAM VIT LONG

380

Chui khoi cng, lai theo long sui can chui vao mt cng khac lun
qua ng s mt. Ca hai cng u dai ti hn chuc thc, long
thp, phai lt i. May khng co nc, nu khng chc t ht. Tt
ca u yn tnh.
Vt qua mt canh ng. Vao ra nui. By te te anh hi ngi
bay tua ln, ku m . Mt c im ch bn loan xa. Tng dy an
o l vach sang bu tri.
Ngay 29/5/1972
t chn ln nui Ba. Cum nui to ni ting v hi trc (1969) ca
s oan Pc Chung Hy can quet va a ung d di vi qun cach
mang. Nui c mt loai cy thp, co tranh.
Nng, nong, mt.
m, tri tp kch mt cn ma d di lam nhiu ngi t
sung, phai trum ni lng ngi.
Ngay 31/5/1972
Vn i trn nh nui Ba. Co ni i cach mt cn c Pc Chung
Hy ch mt canh ng, thy ro thap canh, l ct. Nhn xung thy
ro vung ng An Nhn, Phu Cat.
ng vt qua nhng tang a cheo leo, gp ghnh tht kho i.
Ngay 1/6/1972
Ti mt tram nm tai xa Cat Chanh (Phu Cat). Sat bin ri. i
trn i troc nhn xung thy bin xanh rn m thm.
Chiu, theo trc (giao lin) v Quynh Tin 2. i qua nhng
canh ng mnh mng, hoang vu. Rung y tt ni ting nhng
by gi khng ai cy trng, co moc um tum. i thng ra bin. Gp
lai nhng du tch cu cua mt lang: nn nha gach, ging nc,
chum ghe b tan pha v bom an, chm di co. Qua mt rng dng

B TROC

381

day, co nhiu cy b phao bn ngn ngang, chay en hoc vang

ua.
Theo doc b bin. Ngoai khi co hai chic tau thuy ln u nep
vao 2 hon ao ln. Song m. Tm mt c m rng, ngc c ht
th khng kh khoang ang.
C quan da vao cac hang a ma .
Ngay 2/6/1972
Anh Toan, Pho b th Tnh uy phu trach khu ng, on chung
ti bng s nhit tnh, nim n. Vi voc ngi hi cao, nc da hng
hao, khun mt vung, tran cao, mai toc hi qun tao thanh np
gon gang, anh co dang ve cua mt tr thc. Anh rt hiu ro tm
quan trong cua cng tac bao ch. Anh rt m chup anh. Anh noi:
- c m cua ti la ra c mt t bao cho th xa Quy Nhn. T
bao la ting noi, la b mt cua chung ta ma. Ti mun cac anh giup
cho th xa ra c t bao.
Anh ban thng vao nhng vic cu th ra bao. Nhit tnh cua
anh li cun ti va Cao Duy Thao vao khng kh chin u chin
trng mi mt cach mau chong.
Khu ng ni ting v mui. Boc vong tr nn bt lc: mc du
no c phu np ky, mui vn bo theo thanh no ma lun vao c,
mi m t nht co my chuc con mui nh thu oan t kch y ma
hut c mau ngi. Ngu thip i mt luc, mui cn au lai choang
dy, nm 2 thanh boc vong m ra, khep lai tao thanh nhng lung
gio quat chung ra.
Ngay 4/6/1972
vi Tuyn Hun th xa, ngay ngay qua d trc bao bn
Thng vu Th uy. Chung ti u ngong mt tin t Quy Nhn ra: t
hm qua, a nghe ai ch noi n mt vu n gia th xa, co ung la
vu n do ta b tr khng?

PHAM VIT LONG

382

7 gi 5 phut, mt phu n ngi nho nhn bc vao phong hop

va moi ngi u ln mng r. Anh Toan noi:
- C em tin phn khi n cho anh em ch, c Kin?
Kin ci, bc lai ngi gh va noi lun:
- Cha mng qua, n ung nh k hoach. Khi ti ti gp anh L,
anh y noi: "Phai anh ngay trong sang hm nay v tt ca bon ch
huy cao cp cua Bnh nh u tp trung hop Trung tm hanh
qun Bnh nh". Nhng khng co kp 4 gi. Ti a kp 2 gi. Anh
y nhn, rt phn khi, noi: "Thi, may rui. Kp 2 gi, cn qua
nhng rang anh. Co i bng g cung phai anh trong ngay hm
nay". 5 ri sang 2/6, anh y em vao t gia phong hop di hm
ngm, 7 gi 15 n. Sp ht hm, cht ht bon no. Cuc hop nay do
tn ai ta Chc, tnh trng, chu tr. Khng bit co no di y
khng nhng t hm o n nay khng thy no, bon chung ang i
kim. Chung rao chn ng khng cho ai ti coi va cho 3 may bay
cn cu ti truc hm, ly xac. t u mi khing c 15 xac pha
ngoai. Sau o ti a gp lai anh L, anh rt phn khi va cho bit
khng b tui no nghi g. Tui no bt mt na s lnh bao v trong khu
nay.
Moi ngi si ni ban v y ngha thng li cua vu nay. Ti nhn
ch Kin, ht sc than phuc. Chin cng nay thuc ngi lnh nguy
ni ng kia mt phn, nhng phn ln, phai danh cho ngi phu n
nho nhn, bnh d y. Chnh ch xy dng anh thanh c s, cung
anh xy dng phng an va a thuc n vao gia th xa y qun
ch.
Ch Kin k tip:
- S rui ro, ti a ca 6 kp cho anh L. anh mt lt.
Mt anh noi xen vao:

B TROC

383

- Ti danh ca phn cua chic tu cho vu y y. Tau ch vu kh

n, anh ngon ma phai dng, cha anh.
Ch Kin lai noi:
- Anh L. noi, luc 10 gi anh ti coi, thy hm tung ra ht. Tru
st, may moc bin thanh nhng manh vun. Luc ti v, nghe 2 thng
lnh noi chuyn vi nhau: "May co v Trung tm hanh qun cha?"
- " Co, d s qua!". Bit la vu cua mnh, ti c lng nghe nhng
chung khng dam noi na. Ti p a, nga c, chung lai noi:
"Hm ngm cua b ch huy Trung tm ma con sp, noi chi n lu
mnh". Chung rung mnh, noi mai: "D s qua, d n qua!". Con
thng Ln, thiu ta tiu oan trng tiu oan 1/10, mi thoat cht
Hoai Nhn v, c ngi guc mt than: "Khng con bit tin ai na".
Nghe ch Kin k chuyn, ti lai tc ci cho s tuyn truyn
la phnh cua ch. ai BBC, ai Manila a tin v vu nay: "c
cng Cng san t cht n lam sp mt hm ngm Quy Nhn,
cht 3, b thng 15 ngi. Tn c cng mc gia s quan khng
qun a b cht tai trn v qua mn n qua sm. Chnh phu con bt
c 9 c cng khac!". Tht la dng ng chuyn ma khng bit
ngng mm.
Khi moi ngi va thao lun xong th anh Chu - can b binh
vn tnh - ti. Anh Chu c c i cng tac vung ven, khng bit
tai sao lai v. Anh Toan hoi:
- Sao, ng Chu nghe g cha?
- Co ch, nghe mt vu n th xa.
- Thy th nao?
Anh Chu lung tung, ci tr.
- Thy th nao, co ban bac g khng?

PHAM VIT LONG

384

- Da co, anh Vng co bao tin cho anh em b i va phat ng

hoat ng manh phi hp, ti co hop mt s c s ng vin ho
hanh ng.
- Hoat ng ra sao?
Anh Chu tra li ngc ng, r ra, vong veo, ai y: n v b i
i anh muc tiu a nh nhng ch cho qun kch ng nn phai
dng lai, ch tp kch 2 ln vao xom ng, co ca tau ro phi hp.
Anh em tan khai ht, ch mt s lai b phong, nhng chung ti
nhanh qua, khng kp...
Anh Toan ngt li:
- Th co loan tin chin thng cho ng bao nghe khng? Co a
ng bao vao th u tranh khng?
- Da khng!
- o, th mi cht. Cac ng ch thy tu ro qun, lnh kch ma
lo cung ln, khng dam hoat ng. Anh bit khng, cu anh va
ri la cu anh ln lm, lam bun run ht bon ch, nht la bon ch
huy. No phi hp vi Phu My rt tt. No giang vao bon u xo, lam
cho s con lai rung ri tay chn. Cung con phai rt lu chung mi
sp xp lai c t chc, n nh lai c tinh thn. Anh bit
khng, chung cho rng o la cu anh m man ta chim Quy
Nhn ma, chung anh gia ta cao lm ma, chung hoang mang d
vy ma. Nhng, Quy Nhn la ch cui cung cua chung, chung phai
c gi ch, do vy chung mi y qun ra gi ra. Lam vy, ma
trong bung run lm. Le ra, ta phai hoat ng manh ln ch. anh
im khng c th phai chia ra anh nho ch. Phai a ng bao
vao th lam xn xao d lun, tn cng t tng binh lnh ch ch.
Ch cn keo vao, hoi thm thi: "Sao, mn n th nao ma d vy?
ng tnh trng u khng thy ln ti vi noi, hay la b lp di
hm ri?" v.v.. th cung u lam cho ch hoang mang ru ra thm
ri. Vy, ma lam khng c. Bo qua mt 2 ngay ri.
Anh Chu c ngi im ma nghe.

B TROC

385

Nhng ngay tip theo, ti tranh thu gp mt s c s t trong

th xa ra khai thac tai liu vit tin, bai. ng thi cung Cao Duy
Thao, Mai ai Trc bin tp s bao u tin cho th uy Qui Nhn. Bai
v cung kha phong phu. Chung ti c gng vit ngn cho phu hp vi
t bao kh nho va vi iu kin lu hanh b mt trong vung ch kim
soat. Vic in n c t chc ngay tai ch, v nha in tnh a chi vin
cho vung ng ca may moc, ch, khun, ca cng nhn in.
Tai y, ti c nghe nhiu chuyn cam ng cua vung Nui
Ba nay nhng nm gian kh, ac lit. Co thi gian, ch bao vy d
qua, ht ca thc n, phai xoay u th ma nui thn. Hi y co anh
Sang ni ting v bt chut: m, anh nm trong hang a, ban
chn nh chut - lu chut y rt d, dam gm ca chn ngi khi chut ti gm ban chn, anh nhanh chong co gi, lam sp chic
by lam bng chic thau nhm ln. Co m, bt c 5 - 7 con chut
to su. Co trn, bom lam sp mt len a, nht cht mt c gai trong
o. Len a khng sp hn, khng e cht c, nhng bt cht moi ngo
ra. Anh em phai a thc n, nc ung qua khe a vao cho c.
Nui c trong s bt lc, ch la s an ui khc khoai cua mt s sng
khng li thoat. c gn mt tun l, ch can ln, anh t vao
ming hang nhng khu phn cui cung, nm ban tay gy guc cua
c ln cui cung, ri gat nc mt chuyn sang ngon nui khac. Khi
ch rut, quay lai, ch con nhn c mui t thi...
ai ting noi Vit Nam phat lai nhiu ln bai vit sau y cua
ti ng trn Ban tin u tranh thng nht cua Vit Nam Thng
tn xa:
Hoai Nhn, bao tap va ngay mua
Ha Ni (VNTTX 4-6-1972) - Long tran ngp nim hn hoan
phn khi, chung ti hm h tin v th trn Bng Sn va c
giai phong. Ngay t vung ngoai vi th trn, khng kh a v cung
si ni. y la p chin lc T va c giai phong, chnh quyn
cach mang a thanh lp. Ngay cung nh m, y rm rp bc
chn ngi. ng bao ao hm h tru n, hao giao thng doc ng.
Bui sang trn ng, hang oan tu binh t th trn keo ra. Hang
chuc chic xe t, Hon a ch y nhng vu kh thu c cua ch.
Ngi ci xe, ke i b, ngi gng ganh, ke khoac ba l... tt ca
u hi ha. Ai ny mang trong long nim vui tran ngp...

PHAM VIT LONG

386

Trn ng ph Bng Sn y nhng mu st, giy vai, nhng

bng an, nhng ng qun ao lnh, va nhng khu sung cua qun
ch vt lai.
Ni bt trn nhng tng nha la nhng khu hiu mi vit con
ti net mc: "Khng co g qu hn c lp t do", "Toan dn kin
quyt gi vng vung giai phong"... Ngay nga ba bn Chi Thng tin
cu, hai cng chao ln c dng ln. C Cng hoa min Nam Vit
Nam php phi trc cac ngi nha, doc ng s mt. Trc mt
ngi nha gach co treo tm bin "Tru s Uy ban Nhn dn cach
mang th trn Bng Sn". K bn o la nha "on tip binh lnh, s
quan nguy tr v vi nhn dn". Ca hai nha u cht nch nhng
ngi.
Nhng ngi trc y lam cho ch ln lt n trnh din vi
chnh quyn cach mang. Ho gm u loai: binh s Cng hoa, Bao an,
nhn vin hanh chanh, ai din xa, p trng...
Ri th trn, chung ti vao nha ng Ng. ng co ngi con trai
th hai i lnh va mang sung tr v. Anh ta k:
- Em mun v t ba u nhng bon ch huy kep cht qua.
Hm sau va thy em ln khoi hm, thng Trung i trng a
quat: "Ln tao bn!". Em lin lia cho no mt bng an. No guc trc
ca hm. Em chay thoat. Thy vy, nhiu anh em khac cung chay
theo.
Lc lng ch tan ra tng mang. Ch sau my ngay b tn
cng, hn 100 trung i dn v, phong v dn s a tan ra. ng
bao nhiu xa a vao tn n bt ch, thm ch vao ca trong trn
a, ku goi binh s bo hang ngu ch v vung giai phong.
Trong khi chung ti ngi noi chuyn th pha ty nam, ting
phao 105 ly vn gm d di. ng Ng bao:
- Phao cua ta bn vao c y!

B TROC

387

Nhng qua an phao lao vun vut qua u chung ti, di bao
la xung cn c ch ang b vy cht.
Tra hm sau, ti gp mt oan hang binh t cn c c
ti. Nguyn Cht, binh nh, thuc ai i 1, tiu oan 40, k lai
nhng gi phut kinh hoang y:
- B bao vy, chung ti rt khip s, phao cua cac ng bn qua
tri. Hm qua phao n trung kho an, may bay ti tha du tip t
nhng bay qua cao, tha ra ngoai n ht...
Cu chuyn ang d dang th co ngi ti bao tin cn c
c a b qun ta tiu dit. Th la toan huyn Hoai Nhn a c
giai phong. Chung ti theo ng s mt tin thng v Tam Quan.
Ky diu bit bao, chin cng cua 22 ngay tin cng va ni dy, qun
dn Hoai Nhn a cun 80 cht im va 2 chi khu qun s vao
hang kin c nht cua ch tai tnh Bnh nh.
Th trn Tam Quan rc r c va khu hiu cach mang: "Nhit
lit hoan h qun giai phong anh manh, thng to!", "H con mt
tn xm lc trn t nc ta, th ta con phai tip tuc chin u
quet sach no i!".
Trn ct c gia th trn, la c Cng hoa min Nam Vit Nam
c ln tung bay phn pht, ni bt ln gia mau xanh m thm
cua nhng vn da. Da m a toa bong mat xung ng ph,
nm nm ngi qua lai. Cac nha hang, hiu bun vn m ca.
Bn rn nht co le la cac hiu may va cac nghip oan xe lam. ng
bao ua nhau may c Cach mang, cac th may phai lam vic ngay
m va phai vet ht vai mau ra ma vn khng u. Con cac thanh
nin lai xe lam th rt hanh din c lai xe phuc vu cho yu cu
cua Cach mang. Cng nhn xe lam cung nh nhng ngi anh ca,
nhng th tiu thu cng... a lp nhng t cng oan giup
nhau va phuc vu Cach mang tt hn. Mt thanh nin vui ve noi:
- Sm nao chung ti cung lai xe ti c ch sung an,
gao. Chu cha, nhiu lm! Hang dy kho. Ca xe tng, phao va nhng
hom an con nguyn ven na.

PHAM VIT LONG

388

ng ph Tam Quan n nc, nhn nhp trong kh th chin

thng va canh giac. Co chiu phim, co vn cng, co ca nhng lp
hun luyn v s dung vu kh, cu thng va xy dng chin hao.
Ri th trn, chung ti v vung nng thn. Qua mi thn xa,
chung ti u gp nhng tru s Uy ban Nhn dn cach mang, co
can b ang giai quyt cng vic cho dn. Chnh quyn cach mang
t huyn n xa, thn nhanh chong phat huy hiu lc cua mnh.
V Hoai Chu, nhng thay i trong cac thn xom lam ti cang
ngac nhin va sung sng! Nhng con ng t ng vao thn xom
c don sach se. Cac ra lang c rao ky lai. Trn truc ng, c
5,7 thc lai co mt h tru n. Rt nhiu ng hao chay ngon
ngoeo doc cac con ng ln hoc len loi trong nhng vn da.
nhng v tr xung yu u co du kch gac.
Gp chung ti, anh Huynh Ch c, Chu tch Uy ban nhn dn
cach mang xa, vn va mi ti hop. Uy ban ang phai lo giai quyt
hang loat cng vic cua chnh quyn cach mang. Cac anh cac ch
ang ban t chc ai hi ngha binh cua nhng ngi trc y
trong qun nguy a lp cng tr v vi nhn dn.
Anh c nhc can b trong thn chu y lanh ao ng bao gieo
u ma cy vu tam, khn trng cy cho kp thi vu ging lua
ngn ngay va chu y trng thm rau mau. Ti nh lai cach y t
ngay, khi xa huy ng toan dn i vy n ch th lua ang chn
r, vang rc ca canh ng. Luc y, ng vng tanh, vng ngt. Cm
bng lua nng tru, vang kh, ti khng khoi lo lua b rung ht.
Nhng khi n ch a b san bng th Hoai Chu lai dc toan lc
ra ng, lam khng k ngay m, thu vu lua tt cha tng co.
Tri thang 5 vn di nng la xung va canh ng vn rp
bong ngi. T nhng canh ng Liu An, An Quy, Thanh Sn,
Bnh ... ting ci noi cua nhng ngi cay ba, gieo cy vang
ln rn ra.

B TROC

389

Mt mua lua bi thu a c gt va ct giu ky lng, gon

gang. Ngi dn Hoai Nhn lai bt tay vao vun xi cho mt vu mua
ti vi nim tin se c thu hoach nhng thanh qua to ln hn, rc
r hn.
Vit Long
(Phong vin Thng tn xa Giai phong)

Ngay 8/6/1972
Theo cac anh Th Uy, bai vit noi trn co sc c vu ln i vi
vung ng, ngay ca ng bao trong Quy Nhn cung nghe, va mong
sm n ngay tn cng, ni dy giai phong qu hng nh ng bao
Hoai Nhn.
Th sau 16/6/1972
11 gi ri, sau ba cm tra, ti cm qun ao i tm. Mi ti
qua hang a nha bp, nghe 2 ting n rm rm. "B.52!" - thoang
ngh vy, ti bt tr ln. Bom n rn hang dy. Chay vp a, nga
my ln. Lng sc khng chay kp ln ca hang, ti nhn qua pha
tay trai, thy mt ca nho thng vao hang. Vi vt ht qun ao,
khom ngi, a 2 tay ra pha trc, nhay phong ti nh ngi
nhay xung nc bi. Va cham ay hang, nghe mt ting n
"Rm" na. Ti tm ht thay. Nhng vt g o nng trch e ln
u, ln mnh ti. Nhng ting n vn di ln lin tip. Ti ngh:
"Ri o, chuyn nay chc i i ri!". Im lng. Ti vung ln. M mt
ngo quanh thy khoi bui bc ln mu mt. Quanh ti, my c gai bo
l, qun ao rach bm, mau me b bt. My c la ln:
- Cht thi anh i, by gi lam sao!
Ti noi:
- C ngi im!
Nhn quanh, thy hang trng rng, ti noi:

PHAM VIT LONG

390

- Cac em ln hang pha trn i.

Pha ca hang pha trn, Hanh nm guc, ku "Kho! Kho!" nh
ting rng quai d. Ti khng thy u c ta u, ch thy na thn
mnh pha di cua c trn trung, lm bui t. Trong khi 5 c gai
kia dt du nhau chay ln hang trn th ti lai moi t, keo Hanh
dy. ao Hanh rach bm ht. Qun Hanh ch con 2 ng chn. Ti
thy mt vt thng ln sau lng c. Hanh ku:
- G ma ti th nay anh i!
Ti t Hanh nm ngay thng, v mt chic khn mt rach
bng vt thng lai, ly my ming du rach phu ln thn th loa l
cua c. Ti chay ln goi thm ngi xung th gp Mai ai Trc. Hai
ngi tr xung. Luc nay, ti mi thy canh tay trai cua Hanh b
gay nat. Ti m mt cai ba l nm ln loc di t ly mt cai qun
a Trc mc cho Hanh va kim gie buc tam canh tay Hanh lai.
Ti va Trc vc Hanh dy, nhng ui sc qua. Trc ln goi Ha
xung. Chung ti khing Hanh ln hang a ln, t nm ging,
bng lai cho ky hn. Nhn canh tay, ti au long qua: no nat ht
xng ri, ch con lai mt t tht by nhy. Ti be que, bo c nh.
May bay ch tip tuc n oanh tac. Bom pha. Bom xng. Bom bi.
Cac loai bom tip tuc di xung. Phao bin bn ti rm rm. Hanh
va rn, va noi:
- Bn no rt my cai cho no hoang! Anh i giup gium em vi!
Hanh ku khat nc. Chung ti khng cho Hanh ung.
X chiu, ch ngng bn pha. Chung a tau chin, bo bo, xa
lan cp sat b bin, b chng 2 ai i. Sung nho n r pha nui
sat bin. Trc thng cung qun ln, phong phao di o. Chung
ti thu don ac, a ht anh em ln hang a Hi trng. Hang
a rng, ng ngi
Hai qua bom n cach nha bp t 5 n 10 met lam tanh banh
tt ca. Qun ao bay tung ln, mc vao canh cy. Nhng ng an
phao dung ng nc bin mt ht. Gao vung vai trong hang.

B TROC

391

Kim tra lai, tn tht cua chung ti gm: Hng (cng nhn in,
va tnh xung vi ti) hy sinh, Hanh b thng nng, Hoa, Tuyt
b thng va, Nao, Thanh, Thuy b sc ep lam tc ngc, mt.
Hng nh i tm, va ti ca hang di th trung bom! Hng la
con trai cua anh c - B th Xa Uy Hoai Chu, ngi ma ti rt
khm phuc, a ghi chep chn dung kha ky. Ti gi s ve s khu
vc b bom, hang a, ni chn Hng nu co dp th trao cho anh
c.
Ti cung b sc ep lam bung tai, mt nhoai. T hm nay, ti bt
u c tip xuc thm vi mt th gii la lung, th gii cua nhng
ting ku lin tuc: ting o o nh ve su, nh d men ku, ting xao
xao nh ting nhng bc chn trn cat, ting u u nh ting may
bin th in. Con nhng m thanh bn ngoai di ti tr nn xa
xm hn, nghe vng vng. Khai nim v m lng b lu m lam cho
ti khng ro mnh nn noi ti mc nao cho moi ngi va nghe.
Ngay 17/6/1972
Hanh tip tuc rn la v au n, v khat nc. Sut bui sang,
c tnh tao, noi nhiu. C oi ung nc, oi thay qun ao, oi tm,
oi m bng. C la moi ngi lam bing, nc sui ma khng chu
vac v. C ru Tuyt i xung sui. C goi tn ti, Trc.
Ti n ngi bn, an ui Hanh. Thng v cung. C be nay 18
tui, Phc Hu (ven th xa Quy Nhn), mi i thoat ly t thang.
Hi mi ra, c lun khoc, oi v, nhng qua nhng ngay sng vi
tp th, c giao duc, c rt phn khi, lun vui hat va ang hoc
anh may.
Hanh oi xung t nm, v nm vong tc. Ti ly tm m va
tm ni lng trai cho Hanh nm. Hanh vt va ku au, ku khat,
oi. Ti hoa bt u xanh vi ng cho Hanh ung. Hanh ma c
ra. Ti ly lon ht vao, ly khn lau cho Hanh. Hanh nhn ti, noi:
- Ti anh Long qua!

PHAM VIT LONG

392

Thay bng cho Hanh. Vt thng b bn qua, rt hi. Luc nay,

ti tm ra thm mt vt thng na mng trai cua Hanh. Vi ch
cho y ta ra, bng lai. Vt thng nay a nhim trung. Phai ly keo
ct i nhng ch tht thi. Keo tut mt bn qun Hanh xung.
Hanh c nm lng qun, keo ln, ku:
- Ngi ta ng um sum ma, y lai cho em, anh!
Ti ly tm du phu ngang bung c, noi:
- Em nm im cho ch Tung cha mi lanh, anh p kn cho em
ri.
Sau khi ra vt thng, Tung dung keo ct lng qun ci ra,
thay qun khac. Hanh nu khng c, la:
- Thi ri, bt ti trung!
Ra qua vt thng lng. Vt thng su qua, thoc panh vao
lut n 2, 3 phn. Hanh ku, khoc:
- Tri i, lam tht ti y a! Thng dum ti vi, anh Long
em dy.
Bng lai vt thng tay. Hanh vt va. Ti hiu Hanh au n
v cung. Long ti nh co mui xat. Ti nm tay Hanh, vut toc, vut
ma Hanh, d danh c mong lam du c chut nao ni au n y.
Lai dung keo ct ao Hanh, ci ra. C cung nu lai, ku:
- Thi th la qun khng co, ao khng co.
Mc qun rng, ao rng cho Hanh, Hanh ku:
- Mc g la vy? Nh ng thay chua!
Gn ti, a Hanh, Hoa, Tuyt i bnh xa. Ring Hanh th i
mai mai! Ti gn tram xa, Hanh a tt th!
Ngay 18/6/1972

B TROC

393

a thu don xong ac, bt tay vao cng tac chuyn mn. Anh
Khit hng dn mt s thanh nin nht xp lai ch may in. Bom
ht mt my bat ch. o la nhng bat ch chun b cho s bao
u tin cua Th uy Quy nhn. a ht lai, ch ln vi t cat. Du
sao, my ngay na se ra bao.
Th gia nh
Pham Hung Vit. Min Ty, 18/6
Anh Long thn mn!
a lu, hm nay em lai nhn c th anh gi vao cung vi
th cua gia nh. oc th anh em rt phn khi vi tnh hnh cng
tac cung nh sc khoe cua anh
Sau khoa hun luyn tn binh em c b sung v n bin
phong 53 Cng an vu trang Ngh an, nm gia vung bin gii Vit
Lao, giap vi tnh Bu Li Khm Xay cua ban. Thi ky u chc anh
cung hiu em cam thy rt vt va trong moi mt cng tac cung nh
sinh hoat. Vung em ngay di chn Trng Sn, leo qua Trng
Sn la sang nc ban, do vy ng i rt kho khn, ra khoi cng
n la phai treo nui. Dn y toan ng bao dn tc gm Thai,
Tay, Meo. Cng tac trung tm cua n em la lam cng tac c s,
nm tnh hnh chung bao v bin gii, hang thang co i cng tac
ngoai bin sang ban. Cho n nay, trai qua hn mt nm em a
tng i quen vi cng tac va co th chu ng c gian kh, k
ca vic i b hang 7-8 ngay ng rng. Do hoc ting dn tc nhanh
nn em a noi chuyn c bng ting dn tc vi moi ngi nn
phuc vu c tt cho cng tac. Dn y rt tt nn cng tac tin
hanh cung thun li. n ung, sinh hoat y gp nhiu kho khn,
him rau, em a gp va phai chu ng nhiu cai thiu thn nh
thi gian u tin mi vao trong o anh a gp. Luc u, nhng cai
o i vi em rt vt va.
Tnh hnh bin gii y cung tng i phc tap v bn ban
mi giai phong, chnh quyn con non yu. T thang 10-12 tnh hnh

PHAM VIT LONG

394

cang rc ri v ch qun v chim lai, dn o la dn Meo nn ai

a s theo ch, hi o c ng n em phai i ht, tnh cung phai
iu c ng ln, vt va n 3- 4 thang mi yn c.
V sc khoe, em vn gi c nh thi gian mi ln. Cung nh
anh, em cha h b st ln nao ca, trong khi o n v st ret rt
nhiu, co ng ch mi n a st lin tuc, phai i iu tr hang
thang. Qua nhng b ng ban u, n nay em a quen vi cng tac
c s, hoan thanh tt nhim vu c giao.
Trong th anh trao i vi em v vic tu dng, phn u,
nhng iu anh noi rt co ch cho ban thn em. Hi u mi v,
nghe hai ting "sinh vin", mt s ng ch co nhng n tng no
kia vi em (sau nay em mi hiu) nhng ri qua cng tac, lao vao
thc t, em a c gng hoan thanh moi nhim vu c giao nh lam
cng tac tr an, vn ng qun chung, cung c cac oan th thanh,
thiu nin... dn dn em a c tp th tin tng. ung nh anh
noi, phn u vn ln ang rt kho, nu ng c khng ung n,
to ra nong vi th du tch cc n my, noi hay bit my anh cung
khng at c, em se ghi nh li anh, coi o la nhng kinh nghim
trong cuc sng. V ban thn, u nm nay em a c chi oan
ngh va Chi b a cng nhn vao hang ngu i tng ang. o la
ngun ng vin ln i vi em nhng o cung ch la nhng cai ban
u. Em hiu mun at c c m cua mnh, em con phai chu
kho ren luyn hn na, hoc tp va phn u hn na. Rt tic la
xa anh qua, em khng c s giup va trao i thng xuyn cua
anh.
Mt s thng ban cung i vi em a c goi v trng tip tuc
hoc ht chng trnh s dung chuyn mn. V vic nay, ngh lai
qua trnh hoc tp em ngh nu c hoc thm th cang tt nhng
nu khng em vn tin tng, yn tm phuc vu lc lng, phn u
cho s nghip cua mnh. V vit, v t thi gian qua, tuy vy em vn
vit bai gi cho bao Cng an vu trang, mi y hi thang 1-2 em
c Ban chnh tr tnh iu v i cng tac trong 2 thang mt n
v Cng an vu trang, vit v nhng con ngi, nhng thanh tch cua
n v o. Em vit c 3 bai thuc th loai ngi tt, viec tt, co le

B TROC

395

cui nm nay bai mi c in, khi o gi c anh gop y th hay

qua.
V gia nh ta, chc b me, cac anh va cac em a gi th k cho
anh nghe, em khng nhc lai na, ch mong khi nao anh em c v
gp nhau, gia nh sum hop ng u th vui qua. V chuyn ring,
anh a ngh n vic xy dng gia nh cha? hoan canh nh anh
by gi cung kho, ca em cung vy, tuy nhin em con t tui nn
cha phai lo n chuyn o.
Em lun mong nhn c th cua anh, nu gi ra c anh c
gi theo a ch hom th cho em th rt tt.
Cui th, chuc anh lun khoe manh, day dan trong cuc sng,
vng vang trong ngh vit.
Lun nh ti anh
Em trai
Hung Vit
C: HT:6256.VG
T 22 n 30/6/1972
D hi ngh Th uy m rng.
Anh Toan phn tch tnh hnh: Th cua ch a b ao ln
nghim trong. Ca mt h thng phong ng cua chung pha Bc
tnh a b quet sach. ng s mt b ct t t Bnh Kh ti eo
Nhng. ng 19 b ta khng ch mt thi gian dai. ch b bao
vy, chia ct khng sao g ni. Trong toan tnh, ch co 2 trung
oan Cng hoa - b anh tan tac, nay tp hp lai tng i u v s
lng nhng hp, binh lnh hoang mang dao ng, cu an, s ao,
ra ngu tng. Qun s ch trc chin dch A1 la 4 van, b ta dit
khoang 2 van tn, s con lai phn ln la a phng qun. Qun gi
th xa Quy Nhn phn ln la a phng qun, vi cu truc cng s
khng phai manh. V lc lng cach mang tai Quy Nhn: th cang
cao, lc cang manh, tao c th tn cng, chia ct ch, co hu

PHAM VIT LONG

396

phng gn gui, vng chc la cac huyn pha Bc tnh, ng thi co

nhiu vung giai phong nm su trong long ch.
Anh Toan nhn manh v quyt tm cua chung ta: Tin ti giai
phong toan b tnh Bnh nh. Dc toan b lc lng cho pha Nam,
gianh toan b nng thn. Binh vn phai a ln quy m ln hn.
Kt hp vi phong trao qun chung phai t chc c binh bin ly
khai trong qun i Nguy. Vi Quy Nhn, se giai phong bng 3 mui
giap cng. Cu m qun s se manh cha tng co. Trach nhim cua
a phng la phai a cu m ni dy va binh vn ln manh tng
ng.
Sut my ngay thao lun quan trit tnh hnh, nhim vu va
xy dng phng an. Gay nht la phng an - lam sao phai truyn
c hi th mi nay vao qun chung, xy dng thc lc nhanh,
a qun chung vao t chc va hanh ng manh me? Nhng can b
hp phap hoat ng trong Quy Nhn phat biu rt si ni.
y, ti gp mt c gai 18 tui, hoat ng hp phap tai Quy
Nhn: Phng. Ngi Phng nho be nh con gai 14, 15 tui. C co
i ban tay rt ep vi nhng ngon tay bup mng trng hng.
Phng hn nhin, nh nhanh nhng lai b ch tra tn anh hng
ti thn kinh. Ngay nao Phng cung ln cn, sau o noi nham nh
ngi mt tr chng 2 gi. T nm 12 tui, Phng a nghi trang 8
cng s cho can b. Co ln ch nghi co cng s, xm khp nha
Phng, nem lu an vao hm phao ri bt Phng vao kim tra.
Phng ly lng che ch vach hm sat cac anh trong cng s
nghi trang lai va noi vi ch "Khng co g". ch em Phng ra
anh p, treo ln ngon dng. Khi ch rut, cac anh i kim mai
mi thy Phng a cht ngt trn o. xa My An cua Phng co
thng thiu uy Thanh gian ac co ting. No bt ng bao ku no la
"ng Thn". Ai ku la chu, la ng... no anh lin. Co ln no bt phu
n tp trung, ku nhng ch co con ang bu ra vach vu, vt sa cho
no coi. Phng tc qua, noi "Hi gi ng y khng thy vu hay
sao?". No nghe thy, li Phng ra anh cho mt trn ti bi.
Nhng sau o, no a b Phng trng tr. Phng trai mn mo
trong r, em ti t ngay trong goc nha no . Mn n, no nm trn
vong ma cht, 4, 5 a khac cung cht theo no. Phng b bt.

B TROC

397

Nhng Phng a thoat khoi tu. Phng lai dung mn mo dit 12

tn Bao an khac va lai b bt cung 5 c be khac. ch tp trung dn,
a cac c ra tuyn b x bn. Chung a cho mi c mt bat m
tm, mt cc cca n, ung trc khi cht. Cac c ht cat bo y
bat, cc. ch keo cac c ti bai bn. ng bao ua ti ging sung cua
bon lnh, ci troi cho cac c. Phng chay thoat, trn vao mt nha
dn. 18 tui, Phng a b bt 4 ln, b hanh ha u kiu. Phng
noi ln b bt th 2 "tham nht". Nhng Phng khng th k vi
ti "tham" nh th nao, v Phng s qua xuc ng, lai ln cn. on
thu khng lam Phng mt hn nhin, mt si ni, hng say cng
tac. Hop, Phng phat biu rt si ni. Khi hng hai qua, Phng
b ca lm, c ngp ng mai mi noi c mt ting - chnh v b tra
in nhiu qua ma Phng b tt nay.
Chao tam bit Phng, ti nm mai i ban tay nho nhn, co
nhng ngon bup mng xinh xinh. Chuc i ban tay ep lam nn
nhng chin cng mi xut sc. Phng lai tr vao th xa xy dng
c s, t chc nhng vu u tranh chnh tr, va quan trong hn na,
se cung vi cac ng ch cua mnh gop gio thanh bao trong mua ni
dy sp ti.
Th 7 ngay 1/7/1972
Ky nim 26 nm ngay sinh cua ti
Tri cao xanh, nng vang ong a.
Gio bin thi v lng lng.
Cung Trc, Thao duyt, sp xp bai cho t "Quy Nhn", t bao
u tin cua th xa. Mai mt, bao se ra i va chc se em lai cho
ngi Quy Nhn tnh cam, suy ngh mi. Ngh vy, thy vui vui.
y la mt trong nhng bai trong t bao Quy Nhn:
Mu chuyn chng bt lnh

PHAM VIT LONG

398

Gia nhng ngay bon tay sai cua Thiu tnh Bnh nh rao
rit bt lnh, th trn ng L Li, trong th xa Qui Nhn, xay ra
mt vic lam xn xao ca d lun cng chung.
Hm y, mt thanh nin b mt canh sat chn lai:
- ! a giy tao coi!
Anh thanh nin vi va moc tui, nhng khng a ra t giy
hoan qun dch, ma la mt khu sung am sat a lp sn an. Tn
canh sat het: "A, mun trn lnh ha?" va hung h xng lai. Anh
thanh nin cha sung bn lin. Tn canh sat hoang s lui lai. Anh
thanh nin nhanh chn leo tut ln lu cao. Cung luc, ng bao hai
bn ng ua ti, vy ly tn canh sat:
- Nay, ng ui theo anh ta na, anh ta lp thm an ri, coi
chng ma toi mang, bo v bo con o!
Mt ba gia khuyn:
- Thi, bt cu y vao lnh lam g cho kh gia nh cu y, ma
co li g cho ng? ng i ch khac i, cu y v nha.
Moi ngi ng tnh:
- Phai y, ng i ni khac i. ng ma dn anh ta vao th b,
anh ta bn lai th ung mang y.
Tn canh sat p ung my cu ri lang ra.
Anh thanh nin leo xung khoi lu, i vao gia am ng. Mt
ch phu n ghe vao tai anh ta, noi nho:
- Trn mai ri cung khng thoat. Ra ngoai vung giai phong la
hn ht.
th xa nay co rt nhiu thanh nin a chng bt lnh mt
cach quyt lit nh anh thanh nin no. ng bao cung a bng

B TROC

399

nhiu cach ch cho nhiu thanh nin li thoat hay nht la ra vung
giai phong hoc tp hoc tham gia cach mang.
Ngay 2/7/1972
Chun b ln ng v Khu - ngoai y in goi v.
m, ngi trn hon a cao gn nh nui ma nhn v Quy Nhn.
Th xa chay dai vi hang day en in sang nhp nhay. Pha ng,
bin va tri ni lin nhau, khng phn bit c. Ch thy ni bt
ln la nhng m sang lp lanh cua hang chuc ngon en mng sng
cua ng bao lam bin - trng chung nh nhng ngi sao.
Tht tic, cha lam c g my, c bit la cha nui dng
c t bao bao lu, a phai v. Anh Toan va cac anh ch trong Th
uy u rt tic va rt lu luyn tin chung ti ra i.
Ngay 3, 4/7/1972
Ln ng. Lai leo nui Ba. Hi nay, ch bn phao d doc
ng nn i kha cng. Nhiu oan phai chay, mt t hi. Nng
va nong. Nhng h an phao. Nhng cy , canh gy. Nhng l
bom bi.
ch can Ty ng nn cha qua c, phai nm ch tram
Hu.
Ngay 5/7/1972
Tra, phao ch di ti rm rm. Mt qua n trung hon a
trc ca hang. Ngi di hang, thy la chp ri tt ca bng ti
en. Mt lat sau mi thy sang dn. Tng cun khoi thuc phao en
c lua vao ca hang ang tan dn. Mui thuc phao pha ln mui
a, la cy tao nn mui khet, tanh, nng d s lam chung ti ngt
ngat, nn nao.
Phao ht bn. Ra ngoai ht th khng kh trong lanh. Hon a
trc ca hang v tung ra. Cung la, nhng ac chung ti cach
o my met gm chen s, ng g, sa lon... u khng b st me.

PHAM VIT LONG

400

Chiu, i xung. Tri di cho mt cn ma tm ta. t mem.

Vn phai vac la nguy trang i lom khom. ch mi cht thm 2 cht
gn y, rt d thy chung ti. Ch ra nui, ti hn mi xung.
Pha Ty Nam, ch di phao n vang rn. Phao bn lin hi, ti
m c khoang 6, 700 qua. Pha ng chung ti i th tnh. Rt
gn n ch. Thy tn lnh gac lia en pin qua lai. en du cung thi
nhau n bup, phat sang. Mi ln nh th, lai phai nm rap xung
rung.
Qua ng mt cach bnh yn. Ti ng st, gp mt tp du
kch ang nm ch anh lnh tun.
Ln ti Ty ng, phai ch rt lu. ch ang can quet vung
ra nui. Chung mi a thm ln 2 cy phao, 13 xe tng. Giao lin
ph bin: phai lach gia 2 canh qun Cng hoa va Pc Chung Hy
ma i, do vy, phai im lng tuyt i.
Chung ti lng le theo giao lin. Mi ra khoi lang mt luc, anh
Giang a khng theo kp. Anh het tng ln: "Ch vi ch!". Moi
ngi u rn toc gay. Tuy nhin, anh chang pha bnh y a khin
giao lin phai i chm lai. Nu khng, anh ta lai het tng ln na
va nu ch nghe thy th tri ma oan c hu qua se tai hai th
nao? Lm lui i. ng vong rt xa. Khng gian im ng. Khng mt
ting phao. Khng mt ting sung nho. Ln n eo Nguy. eo nay
vn ni ting la trong im phao kch cua ch. Cy ci hai bn
ng ti ta, gay guc. Tuy nhin, luc nay cung im ng la lung. i
ti 4 gi sang mi n tram.
Ngay 6 - 10/7/1972
V ti Ban Tuyn Hun tnh.
Ma rao. Gio ung ung. Tri bao my ngay.
Ngay 11/7/1972
Ln ng i Hoai Nhn v Khu. Qua khu nha cu. Vng u
hiu.
Ngay 12/7/1972

B TROC

401

Ti thn Bnh Sn (xa n Ngha, Hoai n). Ni nay, cuc sng

ang xanh ti lai va tht nao nc. Hi trc, i qua ch thy cy
ci, bui rm. By gi a thy nha tranh moc ln san sat, thy
nhng vat bp xanh mt bng con. Con ng c m rng, xe
GMC chay c. Mt anh th ct toc cho bit y a thc hin
vic lam hp tac. Ca thay co 90 lao ng. Tru bo, cuc ra c
chnh quyn chu cp y u. Hin nay, ba con ang ba ln cui
cy. Ma cung a u. Xm ti, ti mi thy ba con vac cuc t ng
v.
Ngay 13/7/1972
Sang sm, ap xe i Bng Sn. Qua nhng xom b ch anh
chay rui.
Th trn vng ve, nat.
Ring cac thn ngoai vi th i sng vn nhn nhp. ng bao
ang tp trung lam co lua.
Ngay 14/7/1972
Ti tranh thu lam vic vi uy ban th trn Bng Sn. Ngay 8
thang 5, ta a cng b b may chnh quyn cach mang gm 7 ngi;
ngay 9 a hnh thanh b may cac nganh, gii xa, thn. a thanh
loc, am bao khng con t ip chui trong hang ngu cach mang. Lc
lng du kch t s khng, nay a co 50, con b sung cho b i 20
ngi, a hnh thanh xa i, thn i. V i sng, nng thn tng
i n nh, tng thm din tch canh tac, chnh quyn giup cho dn
4 may bm nc. a tch cc thc hin cac bin phap chng phan
kch: 80% a hnh a c cai bin, co giao thng hao, chng - ngay
i san xut, ti v ao hao. V an ninh, a quet rap ht t dn v
tr ln, hin ang t chc cho bon nguy cu - t lin gia, xom trng
ti phong v dn s - hoc tp cai tao. V vn hoa, cp mt co 5 lp,
vi trn 1.200 hoc sinh. Chun b m lp bnh dn hoc vu.
Ngay 16/7/1972

PHAM VIT LONG

402

Th trn Tam Quan cung bt nhn nhp. Mt s gia nh a d

nha, di v vung nng thn .
Sang, my chic trc thng qun ln sat ngon da. Ngi trong
nha, chung ti cung nhn thy tui gic lai lm lm sung ngi trong
may bay nhn xung. Khi may bay vong v pha Nam, nghe co
nhng loat sung bn ln.
Ngay 17/7/1972
V Hoai Thanh hop. c tin du kch Bng Sn a bn ri mt
trong nhng chic trc thng bay thp hm qua. Nm du kch leo
ln lu cao - co ai lin, AK, AR15... trc chin. Luc may bay bay
ra, khng ai kp bn. Ho tic qua, nghnh sung ch. Khi may bay
bay vao, ho ng loat n sung. Chic may bay b trung an, lang v
pha Ty. Pha o, sung lai n. No lang v pha Hoai Xun. Nm du
kch Hoai Xun k sung vao thn da, ng loat bn. Khp tri
vung giai phong u dng li la ha no. No ri vung Hoai Xun.
ng bao, du kch lin tran ti ca sung, thao rc ket em v ri t
may bay. Bon ch hen ha cho phan lc ti tha bom lam cht 17
ng bao.
m m y vang ln ting trng mo. o la cach dung m
thanh uy hip tinh thn ch ma ba con goi la thanh vin.
Bom, phao vn n rn pha Nam.
Ngay 18/7/1972
D cuc hop Huyn uy. Tnh hnh chung toan huyn Hoai
Nhn n nay nh sau: a truy bt cn ban ht tan binh nguy.
Thun khit ni b, a 271 tn nguy i cai tao, giao duc 400 tn
tai xa. a pha cn ban ht n bt ch, ly vt liu xy dng thn,
xa chin u. Qun chung ong gop nhn lc, trong 10 ngay chuyn
c 450 tn lng thc. Trn 3.000 ng a i dn cng. Cac xa
u hun luyn ky thut, chin thut qun s cho du kch. Tuy vy,
v thc lc cua ta, u v s lng nhng cha bao am v cht
lng. Cha hnh dung ra bin phap tin hanh 3 mui giap cng cho
phu hp.

B TROC

403

Mt con s thng k lam ti suy ngh mai: Trong t tng tn

cng, ni dy t 12 thang 4 n 2 thang 5 nm 1972, Hoai Nhn co
36 qun chung hy sinh, trong khi o du kch, b i a phng hy
sinh 27 ngi! Ti cang thm tha bai hoc v nhn dn - nhn dn
bao gi cung chu ng kho khn, ac lit nht, hy sinh nhiu nht
va nhn dn chnh la nn xy nn nhng tng ai chin thng!
Ngay 19/7/1972
Ke ch mun nng ln, chim lai vung giai phong. Chung a
qun ra vung Phu cu, Hoai c. B anh, chung bt lui, ku bom
phao. Sang nay, B.52 My di bom 7 t vi 21 lt chic. Tip o,
phan lc, phao cung na ti. Chung qun mt s im cao. Phao
binh ta, 8 khu b tr thanh mt ng vong cung, di bao la
xung u chung. Chung ta quyt gi vng vung giai phong. Ngi
gia, tre em nhng ni xung yu c s tan v vung nng thn.
Toan dn se vu trang anh ch.
T 21 n 24/7/1972
ch lin tip di B.52: Hoai Hao 5 t, Hoai Chu 2 t, giap
Quang Ngai 2 t, nhng ch rai trn ra nui, trong khi qun ta a
ap xung ng bng, nn chng ai cht ca. Ting rng nhiu t,
nhng s lng bom an cung ch bng mt t cua nhng nm 68 69 v may bay hi nay ch t bom qua. Sau khi B.52 oanh tac, n
phan lc, phao, trc thng bn pha. Ri ch qun mt s im
cao. Chung a co mt Tam Quan, Hoai Thanh, Hoai Tn, Bng
Sn. Chung ta ang chn anh chung. Bom, phao ung ung sut
ngay m. Trong nhng ngay u, ta dit mt ai i Thit nh,
2 ai i Hoai Thanh va Hoai n. Nghe ng bao noi lai, bon lnh
rt bac nhc, co thng b y ra khoi may bay la khoc. Chung ch
da vao bom an My. Khng bit lu may bay, phao binh a di
xung nhng vung t mi giai phong nay bao nhiu tn bom an?
Nha sp . Ngi cht. Th trn tan hoang. Vung nng thn ng
c nhng ng bao th trn s tan v.
Ngay 25/7/1972

PHAM VIT LONG

404

Tam bit Bnh nh, v Khu. ng trn nui, nhn thy pha
bin Tam Quan my chic tu chin ng hm he. Con pha bin
Quang Ngai th vng lng.
Ngay 26/7 n 4/8/1972
V Khu theo ng di - ng Ty Quang Ngai. Phn ln
ng chay qua nhng i sim, i troc hoc rng cy tha tht,
thnh thoang chay qua nhng khu rung bc thang. Theo tram t
ngay ri chung ti tach, re v pha sng Sa Lo, sng Tang. Gp lai
con ng hi nm 1970 ti i cong gao vi Tao, Ngh. Nh nh in
tng ch ngh, ch li sng, ch nu n. Sng lai nhng ky nim
thn thng, trong o y vt va.

B TROC

405

Chng 4
I TI TOAN THNG

T ngay 5 thang 8 nm 1972

V ti Ban. C quan hi nay rt ng, co hang chuc can b mi

min Bc vao. Phn xa chung ti co 12 ngi vi u b phn: tin,
anh, bung ti. Chuyn cng tac va ri, H Ca hy sinh tai ng
19 (Gia Lai). Anh a bam sat cuc chin u cua n v Qun giai
phong anh oan xe ch trn ng, cung ao hm, cha ng knh
may anh ch chp c canh oan xe ch bc chay. Mt qua an
DKZ cua ch a ri trung cng s cua anh!
Anh em khac u khoe manh. Ti nhn c th gia nh, u
la nhng tin vui.
Ti lam tin u u, ng thi vit mt s bai ghi chep, truyn
ngn. Sau y la mt tuy but ti vit v nhng c gai Bnh nh ma
ti a gp trong chuyn cng tac va qua:
Nhng ngi con gai qu hng
Phu My, mua he.
n mt xa thuc vung ng, ti c xem mt la th cua mt
ngi con gai t trong tu gi ra:

PHAM VIT LONG

406

"Cac anh i, lu no tra hoi em d lm. Em ch noi: "Ti la an

ba, bit g chuyn sung an ma cac ng bt? Cac anh c yn tm,
chung no chng co bng c g u, em se v vi cac anh.
Cac anh i, em nh cac anh lm. Qu ta nh c my cht ri?
tic qua, khng c v gop sc vi cac anh giai phong qu hng.
Em gai
Hai."
Ti oc i oc lai la th ngn ngui, nhau nat vi nhng dong
ch nguch ngoac y. Ti chm chu nghe Nhu - B th xa - k v
Hai. Vao mt ngay ep tri cua mua xun, Hai ln ng lam
nhim vu. Vi chic non trng duyn dang trn u, vi khu sung
ngn du trong cai xc ni lng, Hai i su vao vung ch, ti gia
ch ng day lnh trang, mt vu, tm dit thng xa trng ac n
khet ting. Vi 2 phat sung, c bn guc no. Le ra, Hai co th chay
thoat nhng thy no con day dua, s no cha cht, Hai quay lai, na
thm an vao u no. C ch kp du khu sung ngn, bon ch a
bu ly c. Sang hm y, ca phin ch xn xao. ng bao hi long
hi da. Ke thu bang hoang khip s.
Th la Hai b bt - Nhu k tip - chung no anh Hai d lm,
vy ma Hai khng k vao th. C s noi lai, bon chung dn nga
Hai, dp mt cai khn mt bng ln mt, em mt bnh nc t xi
t t xung lam c sc sua mun cht. Chung thay nhau m a
lam ngi c sng mong ln nh qua b qun chn. Th ma c y
khng k vao th. Thng ngay cung vy, Hai khng bao gi noi
n kho khn cua mnh, ch lo cho ng ch!
La th c vang ln mai trong long ti nh co ai thu th hoai bn
tai va mt nim tin c inh ninh trong oc ti: nht nh Hai se
chin thng tr v. Ngi con gai y ngh lc, y nim tin y sao
lai khng chin thng tr v c!
em theo nim tin y, ti i tm Hai trn khp qu hng giai
phong. Ti cha c gp Hai, nhng lai gp bao c gai khac co
nhng net ging Hai ky la...
***

B TROC

407

Thuy nm nay ngoai 20 tui , ngi thp, lng hi gu. V hnh

thc, c la mt c gai kha xu. Nhng chnh trong cai hnh thc hi
th kch y lai cha ng mt tm hn tinh t, ep e la lung, mt
tm hn y cht th. Ti nh mai bui chiu hm y, bui chiu co
nhng cn ma dng d di, chung ti ngi noi chuyn vi Thuy.
Thuy oi chung ti oc th cho nghe. Trong khi chung ti chm rai
oc th th Thuy ngi im lng, lng gu gu nh sp chm ln pha
trc, i mt hi le nhn vaomt im nao o xa xm. Chung ti
va ngng oc, Thuy bng ngng ln, i mt bng sang y hanh
phuc. C nghing nghing u, ming lm nhm - tht la mt u
oc thng minh ky la, c oc lai nguyn vn bai th chung ti mi
oc cho c nghe ln u. Ri c lai oi chung ti oc cho c nghe bai
khac. Khi anh Thu Hoai oc mt bai th do anh y sang tac xong,
Thuy suy ngh mt lat ri dut de noi:
- Cho em nhn xet nghen!
- , tt qua, c nhn xet i.
Thu Hoai hao hng tra li.
i ma Thuy ng hng ln:
- Trong th co cu : "Chic song con bng giy. Anh tha vao
dong ma". Em thy dung ch "tha theo - anh tha theo dong ma"
hay hn, ch "theo" co tnh cam hn, co phai khng anh?
Ti lng i trong nim xuc cam. Tht kho ma khng xuc ng
c trc mt tm hn phong phu, y nh nh vy, nht la lai bit
rng ngi co tm hn ep e y la mt c gai a tng vao tu, ra ti
bao ln, a tng chin u gia long ch va chin thng tr v. Ti
hoi Thuy:
- Em co lam th ch!
- Da, co. Hi b ch giam, em co lam th. Tic qua, em khng
chep lai c. Em khng con nh bai nao na. Bon ch tra tn lam
em ngp lun, u oc ri mt, khng nh ni.

PHAM VIT LONG

408

Thuy thoang trm ngm, ri lai vut tr lai cai hn nhin cua
tui tre:
- Noi la th nhng u phai th, em vit d lm, nu co nh,
cung chng dam oc cho cac anh nghe.
- Nhng bai th y vit v nhng g?
- i, co c g my? Ch quanh qun chuyn hoat ng cua
chung em thi.
- Chc chuyn hoat ng cua Thuy co nhiu cai hay lm nh, k
cho anh nghe i.
Thuy khim tn:
- i cha, khng, chuyn vun vt, co g ma k.
Chung ti phai ng vin mai va thm ch phai doa thi khng
oc th na nu Thuy c t chi nh vy, Thuy mi chu k. Qua
cu chuyn cua Thuy, ti hnh dung ra mt ngi con gai hoan toan
khac Thuy luc nay. Ngi con gai y mc ao rng c, mc qun cht
ng. Ngoai nhng luc ci noi ba la vi tui lnh, ngi con ai y
lun khinh khnh, t noi va nu co noi th cung ch bng nhng li
cc cn d ghet. Ngi ta ch thy Thuy la mt c gai ngng
nghnh, kho chu, th thi. Ngi ta khng hiu rng m m
Thuy ln mo vao nhng ngoc ngach ma ch hay i, t mn git
chung. Co hm, Thuy t mn ri trn vao mt am ma, ngi i
thng ac n khet ting trong vung i qua dit. Quy lut cua no la
hay qua oan ng nay vao bui sang. Nhng ch ti tra ri vn
khng thy no. Tri mua he nong bong nh chao rang. Nhng la
ma kh i, qun lai, pha hi nong hm hp. Thuy vn kin nhn
ch. Gia luc y th Thuy b ngp, o la hu qua cua nhng trn tra
tn cua ch. Thuy nm ln di gc ma bt tnh. Thuy nc nc,
ngap ngap nh ca ln can. Nong, khat, tri vn di la xung. u
oc Thuy mun n tung ra. Thuy day dua. Ch co mt mnh Thuy
thi. Va nng, nng d di. Hang trm ngan m la xao ng
trc mt Thuy. Nhng thng ac n hin ln vi nhng khun mt

B TROC

409

quai d. Roi vot. Nc t, nc xa phong sc sua. Thuy ln ln. Na

gi, ri mt gi qua i, vn ch mnh c vt va trong am ma, di
anh nng gay gt. M hi t m ao qun, ong thanh giot trn
mt Thuy. Cui cung, cn ngp qua i. Thuy ngi dy, ng ngac ngo
quanh. Phai mt mt luc bang hoang, Thuy mi nh lai c nhng
vic va xay ra. Va ngay luc y, Thuy nh ti nhim vu cua mnh.
Thuy lai cng mt nhn ra ng. Mt cn khat d di hanh ha
Thuy. Khng co nc. Khng th ri khi ch nay i kim nc
c, v nh vy se b l. Thuy co cach ri: ung nuc tiu cua chnh
mnh. Vi y ch st a y, Thuy a hoan thanh nhim vu. Sau nhiu
vu anh ch khac, Thuy b l. Huyn chuyn c v vung khac, lam
cng tac u tranh chnh tr.
K n y, Thuy t ngt ci:
- Co ln tui ch ku em la con in anh a.
- Sao vy?
- Hm y, em cungmt s c s t chc mt cuc u tranh
cu Cng. Bon ch ngoan c lm anh a, no bt my ch i u lt
ht non ri lai nh lt ao. Chung no anh, my ch y khng ngan,
nhng chung no lam th, my ch ngan qua, chay lui ht lai. Nong
ct a lui th ca oan biu tnh cung lui. Luc y em pha sau ch
ao. Khng th cuc u tranh b mt th. Em vt ln hang
u. Co my ch quat em:
- Mi in hay sao ma chay ln o, chung bt th sao?
Co ch c s noi: "Thuy, ch ln, phai gi th hp phap ch!"
Em vn chay ln. Em ngh, hp phap la u tranh, ch
khng phai ng sau cuc u tranh. Thng n trng thy em
va xng ti, va h khu hiu th tc gin het bon lnh nu cht
ly em. No trn trng mt: "May ng khu hiu lm h? Th cho
may khu hiu". Bon lnh dn em xung, vit khu hiu phan ng
ln ao em, ri y em nhao tr lai.
Thuy dng lai mt luc, ngp ngng nh n o iu g, ri lai
noi:

PHAM VIT LONG

410

- Em lin ci ao ra, vt vao mt bon no. My thng lnh ci h

h: "Con nho in bay i!". Nhng thng n trng th tm mt lai,
ha hc mm ma nhn em. Va luc y, ng bao lai xng ln.
Cui cu chuyn, Thuy thch thu a ra mt nhn xet: "Anh
thy khng, con gai chung em sng hn cac anh nhiu. Nay nghen:
bit ng nha, bit th xa, lai bit ca ng dc, bit ca nui rng,
bit hng a lai bit ca cong ba l leo nui". Li nhn xet y qua la
mt cach tng kt c ong v phng thc hoat ng cua nhng c
gai hp phap gia long ch, nhng ngi lun lun thay i v
hnh thc va phong cach sng, duy ch co mt iu khng thay i:
long cm thu My nguy, y ch quyt thng va nim tin tung manh
lit i vi cach mang, i vi chnh mnh. Tuy nhin, ti bit Thuy
dung ch "sng" y la theo mt kha canh khac ch khng n
thun cai ngha thng tuc. Bi v nhng c gai hoat ng trong
vung ch, sng va cham vi ch co rt nhiu ni kh, kh ca v th
xac, va kh rt nhiu v tinh thn. Cu chuyn cua Thu a cho ti
nhng n tng manh me v ni kh o.
Cn c Bnh nh, thang 6.
Mi di chuyn n ni nay, chung ti phai nha tng. Khng
co ban gh, phai ct vong ma ngi tro chuyn. Tri lai di ma xng
sm sp. Ti gp Thu trong hoan canh nh th. Thnh thoang,mt
cn gio thi thc ti lam tat nc ma vao lanh ngt, lam ngon en
du chao i, mun tt. Nhng con mi theo anh en bay ti bu y
c lam ti kho chu v cung. Vy ma Thu, c gai th xa mi v hop,
th lai ht sc thch thu trc cai canh sng tum hum cht chi y.
Nhn ti nhn nho, v my con mi bay sa trc mt, Thu ci ngt
ngheo va i mt anh ln s hn nhin.
- Anh cho no bay, ti no ma, ng git no.
Ti vi tay p con mi t pha ngoai ang lao thng vao mt,
lam chic vong ti ngi chao i, ngi nha tng rung ln. Chic vong
cua Thu cung chao theo. C ung a ngi theo nhp vong va va
lc u, va ci, ci ron khanh khach. Ti chm chu nhn Thu,
khng khoi ngac nhin. Khi mi c cac ng ch trong ban Binh

B TROC

411

vn gii thiu thanh tch cua Thu, ti c hnh dung c la mt ngi

con gai sc sao, nghim ngh, co giong noi nh ac cua ngi tng
trai. Khng ng c lai hn nhin, ngy th nh vy. Cha, tht him
co mt ngi con gai co iu ci thoai mai nh th. Thu bng
ngng bt ting ci, bi ri nh mnh va lam mt iu g l bch.
- Chu cha, anh! D qua a! Em.... em ci qua nhiu ha anh?
Ri Thu noi tip, giong m m, tha thit:
- Anh a, ng ry em nghen. Sng vi tui no, khng khi nao em
c ci tht s. V cn c, gp cac anh, em thy sung sng qua,
em ch thch n dn tht nhiu. Lm khi em ui nhau vi lu ban,
chay huynh huych. n khi nh lai, thy cac anh ngo, mc c qua,
lai s cac anh ry na!
Ti vi giai thch:
- Khng, cac anh khng ry em u em a. Khng nhng th,
c thy cac em vn gi c li sng hn nhin, ti tre, cac anh
rt vui. Chc em sng trong o ngt ngat lm ha? Em k chuyn i.
Thu ngi im lng, hai tay nm mep vong, mt chm chu nhn
ngon en. Ngon en lung linh, n dn trong i con ngi en lay
cua Thu. anh en du ht vao mt, lam lan da banh mt cua Thu
hng ln. Thu bt u bng giong noi m m, u u, thu th nh
dong sng La Tinh du hin cua qu hng c:
- Cha em i tp kt. Me em lam cng tac trn tnh. Em con nho,
vi ba. Em nh me, khoc hoai, oi ba i tm me. Ba em phai li em
vao bung, d: "Im i con, ri ma con se v. Con noi ti ma, thng
xa trng bt ca nha by gi". Chnh nhng luc y, ma em v hoat
ng tai xa. Sau nay nghe noi lai, em mi bit. Co hm ma em ngi
trong bui cy, thy em i ngang ma khng dam goi. Ma bm ming,
ngo theo em hoai. Ri mt ln i cng tac, ma em b ch phuc kch,
bn cht. Luc y em a bit ngh ri. Em xin vao du kch tra thu
cho ma. My chu khng cho, noi em con nho, yu qua. My chu giao
cho em nghi trang cng s cho my anh. Hm y, em va canh gii,

PHAM VIT LONG

412

bam sat thng xa trng, va nghi trang cng s cho ba anh du

kch. Khi no s h, em bt np cng s cho my anh ln. Dit thng
xa trng xong, my anh lai xung cng s an toan. Con em th b
tui no bt. Chung no anh em d lm, nhng em ch noi: "Chuyn
tai bay va gio, ti khng bit". Cui cung, chung phai tha em. Em
nh lai luc em b anh m man bt tnh, co mt ngi lnh ti xoa
du cho em. Em lin lin lac vi anh ta, xy dng anh ta thanh c
s binh vn. My chu bao em lam cng tac binh vn gioi, a em
vao lun nganh o. Em vn gi c th hp phap cua mnh nn
cac chu a em vao hoat ng th xa. Em quen sng nng thn,
phai chuyn qua hoat ng th, b ng lm. Phai hoc u cach n
mc, khi th mc theo li "hp pi" quai g, khi th non m ao rach,
ganh hang rong. Ch Kin bay ve cho em tng chut mt, t cach
nhn nhn, anh gia binh lnh nguy n cach i ng tranh s
theo doi cua bon mt vu. Hai ch em thng ra bai bin gn th xa.
Em khng mun ra o chut nao ht, o d day lm. Lu lnh My,
lnh Nguy n dn vi bon gai im nh trong bung nha no. Em
kinh tm qua. Nhng ch Kin c dn em i. Ch bao: "Ni o tp
trung nhiu cai u, nhng lai cung co nhng ngi chan ghet
hang ngu ch!". Ch noi qua khng sai. Co mt ha s quan nguy i
mt mnh trn b bin, u cui nng n. i mt anh ta thm
qung, ru r. Hai ch em lai lam quen. Bit anh ta tn la y. Qua
vy, y ang chan nan, bun ru: cha anh b tui lnh bn cht, em
gai anh lai mi b xe cua bon ai Han can gy tay, me anh phai
sng trong khu n ngt ngat. Qua nhiu ln gp g, ch Kin phn
tch cho anh y v sao ma kh, chuyn hoa anh thanh mt ngi co
cam tnh vi cach mang. Ch nhn nhim vu mi, trao lai cho em
nhim vu tip tuc giac ng ngi lnh nguy y. Mt bui ti, i bn
anh ta, em hoi:
- Anh y, anh co bit v sao ma gia nh anh kh nh vy khng?
Anh y tra li:
- V chin tranh.
- Chin tranh do ai gy ra?

B TROC

413

- Do ngoai bang.
- Anh ang cm sung chin u cho ai?
Anh lng im. Em lin noi:
- Anh a, gia nh anh kh, gia nh bao ba con ta kh, u do
thng My xm lc gy ra. Anh cm sung y, v tnh a lam hai gia
nh, ba con mnh.
Anh y trm ngm:
- L ri, bit lam sao.
- Anh co mun thoat khoi con ng en ti y khng?
- Co ch.
C nh vy, em ch cho anh nhng vic lam co li cho cach
mang. Luc u ch la nm tnh hnh i lai cua ch trong cn c
anh ong. Sau o la rai truyn n, ri ve s . Em kim tra thy
anh y lam u tt. n mt hm em noi vi anh:
- Anh co mun lam chin s Giai phong qun khng?
- Ti ma lam c chin s Giai phong qun a? - Anh ngac
nhin hoi.
Em giai thch:
- By hm anh vn lam cng vic cua chin s Giai phong qun
y.
Mt anh sang ln sung sng:
- Thit na?
- Thit ch. Cac anh trn khen anh lm. Cac anh y co y nh
kt nap anh vao qun Giai phong, mun anh tr thanh chin s Giai
phong hoat ng trong long ch, anh thy th nao?

PHAM VIT LONG

414

- c vy th sng qua!
Ri em a anh y ra vung ven t chc kt nap vao "i ngha
binh". Bui l co anh Bac, co c Mt trn, co cp trn v d, tuy n
s ma rt trang trong. Anh y ln oc li th: chin u cho s
nghip cach mang. Anh y rt xuc ng. Em cung vy, sung sng,
bi hi lm. Trc nay, em a xy dng c kha nhiu c s binh
vn, nhng cha ln nao lai co y ngha nh ln nay: xy dng c s
gia hang kin c nht cua ch, co iu kin anh nhng trn
ln.
T o, tin vic ban bac, em n thng nha ring gp anh
y. Nao ng, mt chuyn gay go n vi em. V anh y ghen. My
ln u em ti, ch y con hm h. Nhng ri mt ln ch y ch
thng vao mt em ma noi gin d: "Ti khng a nhng ngi nh
c. C ra khoi nha i. C nh cp chng ti ha?". Ln y, em
khng th km ch ni, em bo i. Ra ngoai gp ch Kin, em khoc:
"Thi ch i, xu h lm, em khng n na u, giao cho em nhim
vu khac". Ch Kin phn tch: "Em ng lo, ch y noi nh vy u
bit ch y la ngi tt. Em a thy my con v lnh anh ghen
cha? Ch mi thoang thy mt c gai i bn chng thi, no a xng
ra cao cu vao mt ma het rm ln gia ph: "Con cp chng
tao". ng nay ch y khng vi, ch y ch noi vi em. Em c t t
va xy dng i, ch y se co ch cho chung ta y!". Em lai tr vao
th xa. i nhng luc anh y khng co nha, em n thm ch y. Ch
y khng mng em na, nhng thai rt lanh nhat. Em lai
chuyn tro vi lu con ch, tm ra cho chung. Ln ln, ch noi
chuyn vi em. Em phn tch cho ch hiu v sao gia nh ch kh.
Em nm tay ch, noi thng: "Em bit gia nh ch cung ngheo, co
thu vi lu gic, em mun giup anh y i vao con ng ung n
tra thu nha, n nc". Ch m ly em, khoc: "Tri i, sao c
khng noi voi ti t trc. Ti nghip qua!". Th la ch tr thanh c
s ang tin cy cua em.
Sau nhiu ngay iu tra, em vach k hoach cho anh y anh mt
trn ln khu vc X. Anh ha se tip tuc iu tra va se trnh bay
vi em phng an anh cu th.

B TROC

415

Th la k hoach t m cho trn anh c vach ra. Hm em a

cht n vao va bay cho anh y cach dung, kim tra lai phng an
anh cua anh y, anh y ci: "Tht chu c! Chnh tr a gioi ma
qun s cung tai na!" Ngay trong m y, kho xng gia th xa n
tung. Em vui v cung, th la ngon la hai anh em cung nhau nhen
nhom a bung chay thanh khi la d di gia hang ch. Cuc
i chung em nhng luc y la vui nht.
- Em ra vao th xa lun, co hay b luc soat khng? - Ti hoi:
Thu mm ci:
- Tranh sao khoi anh? Khng nhng chung luc ma chung con
bt u na - hi nghi la bt, la anh.
- Em b bt my ln ri?
- Da, khng nh ni na anh a. Ring nm ngoai em b bt 5
ln, tt cung b nht trong xa lim. Chung no tra nc d qua, em b
ngp hoai.
Vn vi giong bnh than, Thu k tip:
- Chuyn trc ln trn nay hop, khi qua khoi khu, em i vi
my anh b i. Ti y my anh em chung mt nha tng. Chng
de em ln cn ngp, ang nm trn vong bng nhao xung t.
Ngi em mt d di, mt quang, ming khat. My anh mi vc em
ln vong va cung quyt hoi nhau:
- C y b trung gio hay sao y! Du u?
Em nghe ht, nhng li c cng lai khng noi cho cac anh ro
c. Th la cac anh y nm toc mai em git, ri ly nc tiu
vao ming em. Tri i, khai qua!".
K n o, Thu t nhin ci ruc rch nh va noi n mt
chuyn vui nao o ch khng phai la noi n ni a trun cua chnh
mnh. Con ti, ti thy tran ngp mt s xuc ng, tran ngp tnh

PHAM VIT LONG

416

thng va long knh trong. Ke thu a gy bao ti ac trn qu hng

chung ta, a day vo bit bao ngi con gai ang yu cua qu hng
chung ta. Nhng, sc sng cua qu hng chung ta vn ngi ngi
ln, vn vt ln ht thay. Ch cn nhn vao nhng ngi con gai y
thi, chung ta cung co th thy rt ro qu hng chung ta au
thng va bt khut nh th nao.
Ti gp Thuy trong mt trng hp c bit: ch ang ln cn
ng kinh. Ch nga ln trn mt tang a ln, giay giua. Anh em vi
xum vao gi ch. Phai 4 ngi gh 2 chn, va 2 tay, mt ngi gi
u ch mi gi cho ch khoi day tung ra. Mt ch nhm nghin.
Ming ch la:
- i tri i! Nong qua chu sao ni? Cac ng biu ti tip t cho
Cng san, tui khng bit u!
La ri ch c chm dy. Cac anh phai rang ht sc gh cho cht
mi gi cho ch nm im. Mt ch nhn lai, o bng nh ngi say
nng, m hi thm ra lm tm. Ch nm im, nc nc nh b ngat.
t nhin ch het re ln, giay giua, la vang:
- Cac ng biu tui la Cng san. Tui khng bit Cng san la g!
Nu tui la Cng san th ca nc Vit Nam nay la Cng san! Nc
Vit Nam nay rng lm, ng lm. Cac ng co i bt ht c
khng? Tri i, nong qua chu sao ni. Hi mai gi cac ng anh tui,
cy g phai gy, cy st phai cong, tht da nao chu ni? Khat nc
qua, a tui mt hp nc lanh. Khng, a c ca lam g? Ti khng
ung! Cac ng co bit tin mua c ca u ra khng? mau ba con
tui y nay. Cac ng biu tui ung nc ai, cac ng khn hn, cac
ng em v cho cha me cac ng ung...
Ch on mnh, ru ln mt ting ri lm i. Anh em cho bit ch
se ln cn sut 3 ting ng h. Trn anh d nht cua ch keo dai
bao lu th cn ng kinh keo dai chng y. Ch la giao lin hp
phap. Ch dn ng cho anh em ra vao, ch ch vu kh, tai liu ra
vao mt vung quan trong. Vi chic xung nho be, ch i lai nh con
thoi ni lin nhng con ng chin u. Mt tn phan bi khai bao
ra ch. Trc khi b bt, ch a kp nhn chm xung, giu ht vu
kh. ch anh ch bng u moi on da man: nc, tra in, ong

B TROC

417

inh vao tay. Chung khng tai nao lam c t cung. Chung ben t
vit ra mt t cung, bao ch ky vao. Ch cm but, gach mt ng
ln vao gia t cung. Chung lai anh ch. Nhng chung vn thua.
By gi, ch a tr v vi chung ti. Ch nm o, th php phng.
Vi khun mt bu bu, sng mui doc da, trng ch tht hin t,
n hu. Nhng vi ke ch, ch d di th y. Theo doi cn ng
kinh cua ch, ta co th hnh dung rt ro cuc chin u cua ch
trong phong tra, thy ro thng ac n ang lam g, ch chng tra ra
sao.
Bn lm phut tri qua. Ch hi ca mnh, tay bt u nm lai.
Phai thay 5 ngi khac vao gi ch. Ch lai sp giay. Va kp gh ly
ngi ch, th ch nm cht tay lai, on oai. i mt ch nhm
nghin va ming ch lai la:
- anh ti qua chng qua i chu sao ni! Sao ma ngu d vy?
Con mt cai cung na ma anh d vy. Cac ng anh v con cac ng
vy c khng? Thi! a cy y ti anh cac ng th coi! !...
Ch giay ung ung, lng i mt luc ch lai het ln:
- tao cht lun, chch kim lam chi? Bay anh tao cht con
bay chch thuc lam chi? ng co ao c gia! Tha ra, tha ra, ti
ap y ne.
Ch nc nc mt lat ri tip:
- anh i! Cac ng co gioi th anh mit ti 12 gi khuya. Ba,
bn a anh cht ch chu sao ni? Bay ly gy st anh tao gy
tay. Bay tr roi in anh tao chay da. Nhng bay mi loc ti tht,
ch cha ti xng tao. Bay anh cho cht lun i ri xa tht lam
mm cho v con bay n. Sao bay ngu qua chng vy.
Ch ngng lai, nc nc nh ngi b ngp nc, ngc git git
tng hi va th hn hn. Ri ch nm im, th u u nh ngi
ngu say. Mt lat sau, ch keo chic vong ma chung ti p cho ch
ln ngi ri noi:
- Chu cha, tanh qua, mau tanh qua.
Ch nem chic vong i va lai ku:

PHAM VIT LONG

418

- Lnh, em nc tao ung! quy, no bo, no i ht.

Ch nm im mt luc, noi giong tnh tao hn: "au u qua".
ng ch y s ly thuc tr sc tim cho ch. Ch khng bit g. Ch
dui ban tay ra. Anh em cung bung ch ra. Ch ngi dy, u toc b
ph. Ch nhn chung ti, vut si toc loa xoa trc tran, thoang ci
va bao: "Cac anh ngi lu lm ri ha, co mt khng? Thi, v ngh
i!" Ch a tay sa lai ao, hai c tay b gi cht lu qua, bm tm.
Ti ngi lng im nhn ch ma mun hoi ch nhiu chuyn.
Nhng ti khng dam hoi. Bi v, nu ch k lai chuyn i mnh,
ch se khng tranh khoi xuc ng va ri ch se lai ln cn. Ti khng
cm long c trc cn ng kinh cua nhng ngi con gai y.
Bnh nh nay, ti a gp bit bao c gai nh vy. Ngi lam cng
tac vo trang, ngi lam cng tac binh vn, ngi lam cng tac u
tranh chnh tr, giao lin - mi ngi trn mt mt trn thm lng
va mi ngi u vt qua nhng au thng, gian kh ma lp nn
nhng chin cng thm lng nhng v cung ln lao. Ke thu tan bao,
da man qua, chung hanh ha ch em cua chung ta bng nhng dung
cu hin ai nht cua "vn minh Hu ky" va bng phng phap ti
t nht cua thi trung c. Nhng, chung khng khut phuc c
nhng ngi con gai y.
***
Khi ti vit nhng dong ch nay, ti a xa nhng ngi con
gai y hang trm cy s. Ti n hn mai la cha gp c Hai ngi con gai Phu My kin cng. Khi c tin c a chin thng
tr v, ti xa qua, khng n thm c c. Khi ti v thm Hai
tai qu hng c th Hai a c iu ln huyn nhn cng tac mi.
Nhng ngi con gai y vn ang trn ng chin u ve
vang cua mnh. Hai lam cng tac an ninh. Thuy tr v chin trng
vi chic thuyn nho xui ngc trn cac dong sng, lun lach gia
hang ch. Thu ang tip tuc chin thng nhng th thach ln lao
mi trong trai giam cua ch. Con Thuy, ngi con gai co tm hn

B TROC

419

y cht th, a i xa ri, xa mai, lai trong ti nhng hnh anh

trong sang, nhng suy ngh chay bong.
Sng gia nhng ngi con gai nh th, sng gia cuc chin
u hao hung nh th, ti thy manh t ma mnh mi t chn
ln t lu, bng tr nn gn bo, y tnh su ngha nng. a bao ln
ti thm goi Bnh nh - manh t "du chng ni y ct ting
chao i" la qu hng vi cai ngha thn thng va trn trong
nht.
Xin cam n nhng ngi con gai qu hng.
Ngay 2 - 6/9/1972
Cn bao s 5 a anh hng trc tip n manh t nay. Sut
my ngay nay ma sm sp.
Qun ta a m mt trn mi ch ch khng ng: Tin Phc
- co ca xe tng xut kch. B52 tha bom pha o, rung ca t y.

TH GIA NH
Ha Ni, ngay 9/9/1972
Vit Long yu du cua b me.
a gn 1 nm, k t khi anh San, ban con, ra ngoai nay n
thm b me va a th cua con, b me cha nhn c th cua con.
Tuy nhin b me cung c bit tin con xung cng tac Bnh
nh. Thang va qua, anh n va ch Sau VNTTX n thm b,
bao tin con vn c manh khoe, cng tac tt, va mi c tng
thng Huy chng Giai phong. B me va cac em rt mng. B rt
vui v co a con tip tuc c s nghip cach mang cua cha, ni
tip c truyn thng cach mang cua dn tc. B thng noi vi
cac em con, anh Long co ly tng cach mang ro rt, co tinh thn
quyt tm vt kho khn gian kh thc hin ly tng o va co
phng hng muc tiu phn u ro rang. B cung hnh dung c

PHAM VIT LONG

420

nhng gian kh, kho khn con va trai qua, gop phn be nho vao
thng li ln lao cua Bnh nh kin cng.
V tnh hnh ngoai nay, chc con theo doi qua ai va bao ch
cung ro, toan dn min Bc ang ra sc anh thng cuc chin
tranh pha hoai in r cua Nc Xn. Chin u, san xut, s tan,
vt va hn ln trc, song moi ngi cam thy thng li gn hn.
Mi khi c tin thng li cua Bnh nh, Quang Nan, b lai noi
chuyn n con ang hoat ng trong o cho cac em nghe.
Gia nh ta cung s tan t thang 4/1972, ln nay s tan gn
thi, khng xa nh ln trc. Thuy, Lan, Dip s tan vi me cach
th xa Ha ng 5 cy s, vao pha trong lang. Ngoc hin ngh he
cung y. Cho n nay gia nh vn bnh yn, manh khoe. Anh
c vn cng tac tai Trung tm Ha Ni, anh vn khoe, cng tac tt.
Gia nh mi nhn c th cua Phuc. Anh chang Phuc ang
chun b v nc cng tac sau 3 nm r thc tp Lin X, trong
cai tnh be nho, nc cng hoa Ucraina.
Anh lnh tre Vit ang lam nhim vu cua mt chin s cng an
vu trang vung nui Ngh An. Vit a quen c vi cuc i chin s,
i luc nh nha, co chiu hng cng tac tt.
Ngoc thi lp 10 u, va thi vao ai hoc at im s rt cao (20
im; 13 im la at tiu chun). Nhe ra Ngoc c chon i Lin X
hoc ngoai ng, nhng a co 2 anh va i nc ngoai, nn phai
danh ch cho ban khac. Ngoc se vao hoc trng ai hoc S pham
ngoai ng, va se tr thanh c giao day ting Anh. Ngoc hoc gioi toan
din (vn hoa tin tin, ngoai ng tin tin, oan vin tin tin)
phong thai vn cu m, cuc mch nh khi con con nha.
Dip nm nay ln lp 9, hoc at loai A3, kha v toan, ly hn ca;
nhanh nhen, thao vat, khoe va lun lun lac quan yu i. Em se s
tan theo trng cua em.

B TROC

421

Lan ln lp 6, cung hoc kha loai A3, a ganh c 2 thung nc

y ma b xach khng ni, ging Ngoc v voc ngi, se to ln nh
ch, song si ni hn ch.
Thuy nm nay ln lp 5, la hoc sinh cp II ri ma trng vn con
be nh a ln lp 7, m nm thnh thoang con s vu me. Vn gy
tuy n khoe, cang ln ln cang ging me.
Lan va Thuy se hoc tai trng cp II, ni trng s tan.
Me con vn khoe, vn cng tac trng Ngoai ng, thng
xuyn nh con, thng con va nhc n con lun, c bit la khi gia
nh co dp sum hop ng u, ch vng con.
Thm thoat b a 56 gn 57 tui ri, sc khoe gn y co yu
hn trc, song b vn cng tac bnh thng. B rt mng v a
nhn c phong tai khu Kim Lin, chic phong trn 25m2, song
co u tin nghi nha tm, bp n, h x... nh vy la b co nha lu
dai, v hu tr khng con phai lo n ch .
Gia nh nha ta nh th la tam n nh; 4 con trai u cng tac
ca. Ngoc tr thanh sinh vin ai hoc. B me ch con phai lo cho 3
em, ma vi a hoc tp, ao c va tac phong cua cac em, b thy em
nao cung co trin vong ca. So vi trc kia, b me phai nui va lo
cho 8 con, th nay ro rang la mt bc tin ln.
Bnh qun thu hoach cao hn trc gp 2. B, anh c, em
Ngoc, em Dip u co xe ap tt. Nha co ai in, ai ban dn, may
khu. Cung vi s tin trin cua cach mang, gia nh ta cung c
tin thm v chnh tr + kinh t.
Me con trc lo cho con nhiu, ch mong con chong tr v min
Bc, co dp sum hop gia nh ng u, nay s suy ngh a khac,
mong con dung cam, mu tr trong cng tac, va at nhiu kt qua
ln hn. Mt khac, trong hoan canh ca nc co chin tranh, u
cung co kho khn nguy him, nn me con cung thy cng tac u
cung th, min la tch cc song thn trong.

PHAM VIT LONG

422

B chuc con khoe manh, vt moi gian kh kho khn, linh

hoat, sang tao, thn trong trong cng tac cach mang, at nhiu
thanh tch mi. Co dp bin th cho b me va cac em, nh phong T
chc VNTTX chuyn cho, a ch bin th cho gia nh nh cu.
B cua con
Pham c Hoa

T gia thang 9 n u thang 10/1972

Nhng ngay nay, hoat ng cua ta c y manh vung ven
Sai Gon, Ty Nguyn. Trn mt trn ngoai giao, ta tip tuc ln an
lp trng ngoan c cua gic My ung h ch Vit gian Nguyn
Vn Thiu. Vu gic My cho may bay anh vao trung tm Ha Ni, bo
bom pha huy tng lanh s Phap b ta t cao manh. Cac nc cung
r ln mt phong trao phan khang My. Kt Sin Gi chay lung tung,
ht qua Pari lai qua Sai Gon. Chung tung d lun sp at c mt
giai phap. ai, bao cua ta lun lun phat i nhng bai bnh lun, xa
lun vach trn thu oan la m cua chung, khng nh quyt tm
chng My cu nc cua ta.
Nhng, bn trong, chung ti c ph bin: sp ti, co kha
nng at c mt giai phap theo ung yu cu cua ta. Luc y, co
kha nng tn tai hai Chnh phu, hai qun i. Bn trn, co Ban hoa
giai dn tc va Uy ban quc t. Vn t ra by gi la phai b tr
th trn sn sang, khi co thi c la tn cng ao at, chim nhiu t ai b phn nng thn va mt s th trn, qun ly, chim truc giao
thng - gianh nhiu dn, gianh long dn. c tin, bon ch ang
chun b rao rit u tranh chnh tr vi ta khi co giai phap.
Chung bt nhn dn mua tn co ve c 3 que ca hai mt v lp nha.
Chung chuyn nhiu s quan cp uy v lam can b thn, xa. Chung
ta cung phai chun b rt khn trng. Nhiu can b a c tung
i cac a phng lam cng tac phong trao. Nhiu tai liu, truyn
n c vit, nhiu ap phch c ve tuyn truyn ai thng li
cua dn tc. iu ang lo la can b - chc se thiu. phn xa,
khng ai bit ting Anh, o la mt iu gay go.

B TROC

423

Hm nay, trong ba n, mt anh noi: "Min Bc bn ri 4000

may bay ri". Anh khac cp li: "4 nghn le 2 ch 4.000?". Dng
Hng Ly ci: "Gia ma khi co giai phap, bn ri tron 4.000 th hay
nh". ng ph phan: "Quan im cua ng Quc la mun dng lai,
ng bn na ha?" . Quc lai ci: "4.000 lam th cho hay - 4.000
nm dng nc, bn ri 4.000 may bay".

TH GI GIA NH

B me knh mn!
Mua ma lai n vi cn c chung con. Luc nay y, tri ma
sm sp. Tuy vy, ting ng cua t tri vn khng at ting sung
tin cng t Tin Phc vong v. Hm nao ni y cung rn vang
ting phao 130mm cua ta, xen ca ting sung cac loai. Chin trng
rt si ng.
Chung con hoc tp hu c ma c bn chn mun lao ngay ra
tin phng. n hm nay, rt ng anh em trong c quan a i
cng tac. Nhng con vn phai nha, ln nay, con nhn trach nhim
thng trc b phn bin tp. Con tic lm, vao nhng ngay cui
cua cuc chin tranh nay le ra phai c xng xao mui nhon cua
cuc chin u c ong gop nhiu nht sc mnh vao cuc
chin u va c bit vi ngui vit, chng kin nhng chuyn
bin trong ai nht cua lch s, lam giau thm nhn thc, hiu bit
thc t. Tuy vy, con vn xac nh phai yn tm lam tt nhim vu
tuyn sau.
B me a, con vn khoe, sc khoe kha quan lm. Bac s kham
cho con phai tht ln: "Cha, ng ch khng st hay sao ma gan,
lach tt th?"
Th trang cua con vn gy ging khi ngoai o vy, nhng
khng th coi no la biu tng cua sc lc bn trong c, cho nn
khi xem anh con, b me thy co xng xu i chut cung ng lo
nhe. Con khoe lm, n khoe, ngu khoe, lam vic khoe.

PHAM VIT LONG

424

Trong cng tac, con vn tip tuc c gng phn u. Nhng cng
vic hang ngay, con u giai quyt kp thi va khng pham sai sot
g. Con ang sp xp thi gian vit mt t bai thuc th loai vn
ngh - tp sang tac. Con ang c tp vit cho c, cho tt. V
mt ang, th la con a tr thanh ang vin chnh thc hn 1 nm
ri. Trong ai hi chi b va ri, con c bu vao Chi uy chi b c
quan, chuyn trach v thanh nin. Thc ra, trong cuc sng, ca v
bn ang cung nh chnh quyn, con khng co y mun nhn mt
chc vu nao ca, ch mun la mt ang vin 4 tt, mt can b chuyn
mn tt thi. Nhng by gi, con khng th t chi trach nhim mi
nay c, con se c gng hoc tp cac ng ch i trc, c gng lam
tron nhim vu. c m ln nht cua con, con vn phai dung ngoi
but thc hin ch khng phai la dung bc thang...
V sinh hoat, i sng chung con ngay cang no m, vui ti.
Va ri, min Bc co gi cho chung con mt s qua. Do vy, nhng
trang b cho cuc sng, con kha y u, chng phai lo g. Phn xa
Thng tn xa cua chung con cung ln manh hn nhiu. B me c
xem nhng cai anh phong nui rng nay cung hnh dung v ky
thut, chung con a co nhng bc tin th nao (hi trc, con ch
gi ra nhng anh in be ty ch khng phong to). Tng t, chung
con toa i cac tnh cng tac ri 5, 6 thang sau lai v - ru rt trong
mt nha nh by chim v t m. Chung con hiu nhau, quan tm
n nhau, thng yu nhau nh rut tht. Chung con trang b ln
cho nhau nhng g ban con thiu, n chung nhau, i xa v lai em
qua cho nhau, chm soc nhau khi au m... Nhng tnh cam y a
bu p rt nhiu cho s thiu thn tnh cam gia nh.
Va ri, bon My in cung anh pha min Bc, gia nh ta co
s tan khng? Anh c a co v cha? Ba, cu, cu m Hiu, ng ba
tre va c chu Phng cung cac em co khoe manh, vui ti khng?
Con ht sc mong th cua gia nh nhng ch nhn c th b me,
anh c (trong nm nay, con ch nhn c 2 la th do b gi vao
thi).
Cui cung, cho con g li thm cac c, chu trong c quan b,
me.

B TROC

425

Gi n Ngoc, Dip, Lan, Thuy tnh thng yu, nh da dit

cua ngi anh.
Con Vit, hin ang chin u o u?
Con gi mt s anh cua con cho b, me, co g b me gi ln cho
ba, tre trn nha, cho cac em xa.
Sp ti, anh Ha co th ra. Nu vy, khi ah y vao me co th gi
th va nhng th cn thit. Me hoi xem anh San va anh Thanh co
vao khng gi cac anh y. Co g, me hoi thm anh ng se ro.
Mong th, anh gia nh
Con
Vit Long

Bai ng bao C giai phong va Ban tin u tranh thng nht:

Ba cha con chung mt chin hao
Ha Ni (VNTTX 22-10-72) - Cuc chin u ang din ra quyt
lit, bon ch c xng ln hong anh bt cac chin s b i, du kch
ra khoi xom nha pha Ty Nam Phc Ly (vung ven Quy Nhn,
Bnh nh). Chung b y lui, lai my xac cht va nhiu tn b
thng nm rai rac trn ng. Chung phai cu cu n phi phao.
Nhng chic may bay ln thng sa ti, bn nh vai an xung trn
a. Nhng chic "bo bo" cung cp sat b bin na ci ti nh ma
rao. Nhng, bon b binh vn nm cht d tai ch.
Trong khi o, pha sau, bon ac n nguy quyn ang cung bon
ch huy nguy qun bop u bop tran tm cach g th b. Tn Trm,
xa trng, ch vao hai ngi an ng b troi ngoai sn, noi:
- Ngi nha Cng san o. a chung vao khing nhng thng
binh ra!

PHAM VIT LONG

426

Tn thiu uy Bao an ng tnh:

- c y, a thng con no ra trc, con lao gia nay lai
lam con tin.
Bon lnh xng ti, xc anh thanh nin dy, m dy troi, y i.
Thng Trm doa:
- Manh, may ma chay th cha may se cht!
Manh bc i trc mui sung cua lu Bao an qua nhng hang
dng x xac v bom an. Pha trc kia a la trn a cua b i,
du kch. Manh vn bc ti. Tui lnh bc chm lai. Mt thng
quat:
- Ln cong thng binh ri chay tr lui mau!
Manh lm lui bc i. Tui lnh dng hn lai, tan khai sau
nhng gc dng. Trn a im lng. Manh ngc nhn lai pha sau
ri vut chay. Nhng loat AR15 n r ln. Manh vn chay ti. Mt
loang, anh a khut sau nhng hang dng. Anh lao vao mt giao
thng hao. Cac chin s b i va du kch theo doi sat tng hanh
ng cua anh, nim n on anh. Mt du kch tre t mt goc chin
hao ng sng nhn anh ri chay b ti, reo ln:
- Anh Manh!
Manh cung reo ln:
- Phuc, em Phuc!
Hai anh em m cht ly nhau.
Ngi em i du kch, ngi anh con sng trong vong km kep
cua ch, khng ng lai gp nhau trn chin hao gia cuc chin
u quyt lit nay. Manh noi:
- Ba con b chung gi. Sung u, a anh mt cy!

B TROC

427

Anh em du kch a Manh mt khu AR15 mi thu c cua

ch. Phuc hng dn anh cach s dung. Hai anh em lai cung ng
i bam chin hao, anh lui cac t phan kch cua ch.
c tin Manh chay trn, tn thiu uy Bao an tc gin nh
git ng Chu, cha cua Manh. Nhng thng Trm ngn lai.
- Khoan, bt lao ln ku con lao v, lao ma li thi, tray u
vn cha mun.
No tum ngc ng lao, li dy, gn giong.
- Ln ku con may v!
ng Chu gng ng cho vng. Nhng qua m, cu a bon
lnh mi nn trn khp c th lam ng nhc nhi. ng nhn xoay
vao mt thng p trng. Nhng ngay thang au kh lai hin ln,
qun tht long ng. ng vn khng phai ngi Phc Ly. Qu ng
Cat Chanh, lang ng nm bn b bin lng gio, co nhng hang
dng xanh thm. Gia nh ng lam n lng thin bng ngh ca.
Nhng may bay, phao bin cua ch thi nhau di bom an xung,
phat cut ngon nhng hang dng, pha trui xom lang. Bon ch
dung bom an va hanh ng tan sat hong thc hin m mu "bnh
nh" cua chung. Gia nh ng cung ba con bt chay ln nui. Bon
lnh can theo, bt tng ngi dn v Phc Ly. Sng trong vong km
kep cua chung, mt t do, cuc i cc kh trm chiu. Ngi dn
bin vn cn cu, dy sm, thc khuya, lnh nh trn bin. Nhng
bon ch buc ho phai i mun v sm, sang 8 gi chung mi cho ra
khi, chiu 4 gi a bt v. anh c con ca ngon, chung cung
cp git. By gi, chung con mun hanh ha ng. ng ngh: "c,
du cht tao cung chay khoi vong km kep cua bon bay. Sng tui
nhuc chng y qua u ri!".
Bon lnh thuc ng i. ng gia b s st: "Cac ng i trc, tui s
qua!". Bon lnh quat: "i! Mun n an ha?". Chung y ng i theo
con ng nho len loi gia lang. Con ng quanh co, gp khuc qua
nhng ngi nha. ng mng thm: "Tao ch cn chay qua ngi nha
kia la thoat!". ang i, ng bng dng lai, nup sau mt vach nha,

PHAM VIT LONG

428

ku: "Cht! Cht ri my ng i! Ho ng qua, ang cha sung v

y!". Bon lnh s xanh mt, chay lui lai. ng Chu vut chay ti.
c anh em du kch on tip, ng Chu st sng bt tay ngay
vao vic phuc vu anh em chin u.
Tri a ti, anh em b i, du kch thu don chin li phm, tr
v cn c. Trn bn o, ba cha con ng Chu gp lai nhau, vui
mng khn xit. Tt ca u ln ng. ng Chu ng cm lai, hai
con ng cm cheo, a con thuyn ch nng vu kh lt ti.
Vit Long (Thng tn xa Giai phong)

Ngay 23 - 25/10/1972
Mt s k hoach chun b cho ngay l mng ai thng phai tam
hoan. S ngi i lam khan ai nay lai. Ngay 23, 24, may bay My
vn tip tuc anh pha min Bc. Ngay 24 Thiu oc din vn trc
v tuyn truyn hnh vi giong iu lu manh, hiu chin, in
cung va s hai. Co le, no rt s mt giai phap hoa bnh. Con My th
vn ang lp l. Ngay luc nay, kho co th d oan chc chn la kha
nng nao trong hai kha nng se xay ra? Thi gian se tra li chung
ta. Thi gian ung h chung ta. Chung ta khng nh quyt tm cua
chung ta mt ln na: kin tr va y manh cuc khang chin chng
My n thng li hoan toan. Chung ti nghe rt ky bai xa lun bao
Nhn dn va bnh lun bao Qun i Nhn dn noi v quyt tm
y.
By gi la mua ma. Song, nm nay ma nho va ma rt t.
Thng la tri nng, bu tri xanh hoc day my trng.
Ngay 26/10/1972
Tra nay, trong bui phat thanh c bit, ai Ting noi Vit
Nam truyn i ban tuyn b cua Chnh phu Nc Vit Nam dn
chu cng hoa v tnh hnh cuc am phan v vn Vit Nam hin
nay. Chung ti nghe ky 2, 3 ln. Ti, c quan t chc mt tinh.
Chung ti u thy ro b mt xao tra, lt long, hen cua quc

B TROC

429

My, thy ro thin ch cua ta, ng thi khng nh quyt tm: kin
tr va y manh cuc khang chin n thng li hoan toan. Trong
cng tac, chung ti vn chun b hai kha nng: lam anh, nghin cu
chnh sach lam vic tht tt khi co giai phap, ng thi lo i gui
cong lng thc, thc phm, lo san xut, di chuyn am bao sc
chin u lu dai.
Ngay 27/10/1972
Tri ma ln. Ri tanh. Lai ma. Luc th choi nng, luc lai ma
sm sp.

TH GI GIA NH
Ngay 29/10/1972
B me knh mn! Cac em thn!
Con vit th nay v gia nh gia nhng ngay ca nc ta ang
si ni hng ng ban tuyn b mi y cua Chnh phu ta. Con
ngh cang thy cm thu thng My, no tht lt long, hen, nu no
tn trong li cam kt th t nc ta a c hoa bnh trong c lp,
t do ri. Luc y, tuy cuc u tranh con din ra gay go va quyt
lit, nhng a m ra hy vong oan tu cho nhiu gia nh, trong o
co gia nh ta. Con by gi, chc b me u ngh nh con: chin u
n cung gianh c lp, t do, luc y se co vui oan tu.
Chung con vn ng vng trn v tr cng tac, khn trng tin
hanh moi vic, va chun b trin khai cng tac tht nhanh, manh
khi co giai phap, va chun b tt kin tr va y manh chin
u. Con vn khoe, phn khi. By gi, con vn cn c, va bin
tp tin, bai cac ni gi v va vit thm mt s theo tai liu a ghi
chep c trong chuyn cng tac trc.
Chung con vn khoe. Nh khu t chc cua c quan tt va tnh
hnh thun li, chung con lao ng vt va, co nhiu thi gi lam
cng tac chuyn mn.

PHAM VIT LONG

430

Con xin gii thiu vi gia nh, ngi a th nay n nha la

anh Vu Hng - can b trong c quan con ra Bc cha bnh. Chc
anh Hng se k nhiu chuyn cho b me va cac em nghe.
Con gia nh ta hin nay ra sao? Cac em co s tan khng? co
ngoan, hoc gioi khng? B, me co khoe khng? Ma me a bo thuc la
cha y? Con chng thy me noi g v chuyn nay ca. Me vn
khng khoe lm, nu hut thuc cang co hai, iu o lam con khng
yn tm chut nao ca. Th sau, me phai noi cho con ro v chuyn
nay y! Con vao y vn nh nha, khng nghin tra, thuc,
ru, bia... g ht. Ch tranh thu bi dng sc khoe lam vic tt
thi.
B me cho con gi li thm cu, ba, ng ba tre, cu m Hiu, c
chu Phng va cac chu, bac trong c quan.
Con mong th gia nh
Anh mong th cac em
Con
Vit Long

Ngay 5/11/1972
Lai mt tin au n na n vi chung ti: Hoang Chung,
phong vin anh, a hy sinh tai Ky Thnh (Tam Ky, Quang Nam).
Nh vy, trong ca 3 t ra qun cua phn xa chung ti, u co hy
sinh: Ln th nht - L Vit Vng, ln th hai - H Ca, va ln nay
- Hoang Chung.
Bao gi cung vy, c nghe tin ng ch mnh hy sinh, ti lai
ngh v nhng ky nim thn thng vi ng ch. Hoang Chung vao
y nm 1971. Anh ngi Ha Tnh, dang be nho. Chung thng
thn, trung thc, sng rt rng rai. Trong chuyn i cng tac Cng
Tum va qua, anh sm c mt s dung. V nha, anh lai cho

B TROC

431

anh em ht: vong du cho Quang, anh nm vong kaki cu, my cheo
du hoa cho Chu va anh ao, anh p tm du nho. Anh th hin rt
ro thin cam vi ti. Tnh nong, nhng khi noi vi ti, bao gi anh
cung danh cho ti nhng li du dang, thn ai. Anh thng noi rt
mong c i cng tac vi ti mt chuyn. y y cha c thc
hin th anh a mt. Long ti lai thm mt ni trng trai. Trong
cuc chin u tin tuyn nay, xa gia nh, anh em trong phn xa
chung ti a mc nhin coi nhau nh anh em rut, thng yu, lo
lng cho nhau. Anh ao thng noi: "Tha cac cu v a phng
ngay nao la mnh lo ngay y". Ti cung vy, luc nao cung lo lng
n tng bc i cua ng ch mnh, cu mong ho se thng li tr
v, tuy rng ti vn bit ln ln tin phng, s hy sinh kho tranh
khoi.
By gi chnh la mua ma. Cn bao s 8 a n. Nhng tri
khng ma dm d dai dng nh cac mua ma trc ma ch co
nhng cn ma ln ao at di nc xung trong my gi hoc mt vai
ngay ri lai nng rc r. C quan ruc rch di chuyn.
Ngay 8/11/1972
Nhn c in cua Quang Nam: "Theo tin c s Bc Tam Ky
bao, ng ch Chung b ch bt sng thn T Ky My. Tt ca
dung, may moc, tai liu b ch ly mt ht". Anh ao oc xong
in, ca nha u trm lng. Trong long dy ln nhng cam xuc
manh lit nhng khng ro rang g ht: bun hay vui? Le ra phai
vui, v nh vy la Chung cha cht. Tuy nhin, anh lai sa vao tay
gic, chung ti khng bun sao c? Ma i khi, tha cht con nhe
nhang hn - cht la ht bit moi chuyn. ng nay lai b bt, thoat
sao khoi nhng cc hnh cua ch, ri con bao chuyn phc tap
khac!
Trong ba cm, sau khi nghe tin Chung b bt, co ng ch ban
tan vi ve trach moc: "Tai sao co sung lai khng bn, lai b bt
sng?". Nghe cu noi o, ti thy chanh long. Tai sao, iu u tin
anh lai khng nhn vao mt tch cc cua ng ch suy xet, ma lai
c xoay vao mt tiu cc? Anh noi nh vy, co ngha la bao Chung
thu tiu chin u ch g? Ti cng nhn mt iu: trong cuc chin

PHAM VIT LONG

432

u gay go va phc tap nay, phai anh gia con ngi toan din,
khng nhng nhn vao mt tch cc, ma con phai nhn vao mt tiu
cc. Tuy nhin, bao gi cung vy, cn phai nm chc moi din bin
ri hay anh gia, va c anh gia moi s vic theo goc canh tch cc
trc a ri hay hay. Ti nhn thy trong c quan, co nhiu ng
ch khi anh gia vic lam cua ng ch mnh, bao gi cung ng
goc canh xu cua ng ch cha chc a co, ma do ho cam thy co,
ri suy din, vn veo. Ti khng tan thanh chut nao li nhn y.
Ngay 14/11/1972
Nhn c bai ghi nhanh "Long dn a quyt" cua Dao Thuy
t Bnh nh gi v, ghi lai vai net d lun va hanh ng hng
ng ban tuyn b ngay 26-10 cua Chnh phu ta. Bai ghi nhanh
ngn, gon va cung co nhng chi tit bnh thng thi, nhng ti va
anh ao anh gia rt cao. Khi Chnh phu ta mi ra tuyn b, chung
ti rt mong co mt bai nh th. y th hin s nhay ben cua
ngi lam bao, thng tn. Ch cn mt vai bai kiu nhay ben chnh
tr nh th a co th ap ng rt tt yu cu tuyn truyn cua
ang trong tng giai oan, hn ca nhng bai dai dong, "c ln".
Khng bit tai sao my phong vin nha mnh cha co mt bai ghi
nhanh nao nh vy? Dao Thuy tc Cao Duy Thao (con co but danh
la Cao Duy Thao) tiu ban Vn ngh cung i cng tac Bnh nh
vi ti. t trc, thy ti vit c nhiu tin, bai, cac anh Ban
Tuyn hun tnh co y ch anh em Vn ngh thiu nhay ben, lam n
thiu nng sut. Ti hiu, cac anh cha thy s khac bit v ngh
nghip gia thng tn va vn ngh. Thng tn oi hoi nhanh nhay,
ngn gon. Vn ngh lai oi hoi lng ong, i su vao long ngi. Co
le Thao a suy ngh nhiu, thy rng do yu cu cua cach mang,
phai bit kt hp ca hai ngh, nn a lam thm "tay trai" nh vy.
Th ma Thng tn ra tro!
Tri thot ma, thot nng, m nh mt c gai mi ln bt
u yu: thot vui, thot bun, thot tinh nghch, thot hn gin.
T 15/11/1972
Hu ang ngi lam vic, cht nhn ra rng, noi:

B TROC

433

- Cha, nang Ky nhng n tnh t vi chung ta !

Chung ti nhn theo tay anh, thy mt con ky nhng mu gach
cua ang bam vao mt thn cy. Hu va Phn vi chay ra, mi
ngi cm mt cy gy, do ti. Con ky nhng thy ng, ngong cao
u lam nhng cai gai trn gay dng ln. No bo xung quanh cy.
Hu n sat gc cy. Phn dn: "Cn thn nhe, ch nh chang ky
nhng hm no, mi tat yu mt cai a gin di bo i lun la bun
lm y". Hu d cao gy, p manh lam con ky nhng vng xung.
Phn nhao theo p ly p . Hu xach vao, a ln la t, ri
lt da, ra sach. Ri xat mui, nng ln vang rm. Con ky nhng
be bng na c tay c chia lam 4 cho 4 anh em. Du sao, o cung
la cht am. Bac s Phi a tng noi: "Khng k con g, c co cht
am la nn n bi dng c th!". cn c thiu thn, chung ti
a tm ra nhiu th tht, trong o tht rn, tht ky nhng c lit
vao hang ngon nht trong nhng sinh vt nho d kim.
Bt u nhng ngay ma dm. Tri luc nao cung co nc ri
xung, khi tha, khi mau, khi bay nhe nhe, khi di sm sp. C
quan au m nhiu, phn ln la cum. Co le n 20 ngi phai nm
ri. nha, t y t ch co Thuy Ngn - c y ta mi bn qun i
chuyn sang. C bn tui bui vi cng vic: xach thuc i cac nha
tim cho bnh nhn, bng cm cho nhng bnh nhn nng, un
nc xng cho mt s bnh nhn khac. Luc nao ngi Ngn cung
t lt tht. Ban chn c b nc n bt trng. Chung ti bao:
"Coi chng y ta cung guc y!". C ci: "Chng nao au hay hay,
by gi phai lam vy ch bit sao?". Qua tht, ch my ngay sau la
Ngn b cum. May co bac s Sm mi v.
Tri ma mai, nc sng ln cao, khng i gui cong c. Gao
nha bp sp ht. Nhung va Sang phai xng pha xung nc Y, bi
qua sng, cong v 2 cong. Ma t ngay na, se gay v lng thc.
nh i vong pha Tra Niu, nhng nc sui cung ln, khng li
c. Xng pha lm, gioi lm cung ch co th ly gao t kho t
xut v - ma kho y cung ch con 3, 4 cong. C quan khng co lng
thc d tr, gay tht.

PHAM VIT LONG

434

Mt s b phn lam thm hoc sa nha . Cht chi qua, ma

lep nhep, ai ma chu ni!

TH GIA NH
Ha Ni ngay 1/12/1972
Long yu du!
T khi b ln B ai hoc cng tac, sc khoe noi chung tt hn
trc tuy tui ngay cang cao, thm thot a sp sang tui 57 ri
y con a. Con 2, 3 nm cng tac na, b ang c gng giup B tng
kt kinh nghim day va hoc ngoai ng nganh ai hoc tm ra
phng hng, bin phap nng cao cht lng ngoai ng cua toan
nganh ai hoc ln mt bc, ng thi chun b cho min Nam.
Cung vi cuc cach mang khoa hoc ky thut mi, lng thng tin
khoa hoc th gii rt ln, nu khng co ngoai ng th lam sao tip
thu ni. B ngh n con, chc con khng co u th gi ma hoc t
nht mt ngoai ng. Gia con tranh thu ma hoc mt th ting v du
nh ting Anh hoc ting Nga th tt. B a bit 5 ngoai ng ma
thy vn thiu, co le b se t hoc thm ting Ty Ban Nha na. Mt
kt lun b rut ra c sau 27 nm cach mang la, trong bt c hoan
canh nao, bt c v tr nao, cn phai co mt m c va em ht
tm sc, vi long say m thc hin, th se at c. B thng ngh
phai lam c cai g phuc vu tt cho cach mang khi v hu, nht
la khi v gia, khng co chut g hi hn khi nhn lai quang i cach
mang a i.
B rt mng vi nhng thanh tch con a at c. Thanh tch
tuy bc u nhng rt tt. Tui con con tre, con con sc bay
cao nhiu hn na. Con a co c m chnh ang va long say m
thc hin. B tin rng con se at c c m o.
Tnh hnh gia nh me con va em Ngoc a noi ro. Noi chung la
rt ang phn khi v moi mt. Song con vt va trong hoan canh s
tan do s phan bi cua be lu Nc Xn i vi ban thoa hip a c
ky kt, song cac em con a khn ln a bit t tuc c v mt i

B TROC

435

sng, nn cung lo. Me a noi ro v tnh hnh cac em con. Thi

gian qua, ca gia nh sng vui ve, nha mi, song hin nay lai
chun b s tan phong m mu thm c cua My, Thiu.
Mong th nay va anh chong n tay con, va rt mong th cua
con
B

T 19 n 25/12/1972
Nghe tin may bay My lai anh pha pha Bc min Bc - c
bit da man la chung cho ca B.52 tp trung anh at co tnh cht
huy dit Ha Ni, Hai Phong. Nhng chung a b qun va dn ta
trng tr ch ang: t 18 n 24-12, bn ri 53 may bay, co 17 B52,
5 F.111, bt sng nhiu gic lai. Chung ti chm chu nghe ai, theo
doi tin va cac bai tng thut, xa lun, bnh lun... Nghe nhng tin
nay, chung ti u thy tran ln au xot, ng thi thy qua kinh
tm ke thu, thy v cung cam phuc ng bao min Bc. Ti nh n
Ha Ni, ni ti a c hoc hanh sut 10 nm ph thng, a t o
ma bc vao i. Khi bon ch tin hanh cuc chin tranh pha hoai
th ti ang hoc lp 10 - luc y, ca trng lp tc bng ln mt kh
th mi: thi ua hoc tp va xy dng np sng qun s hoa. Ti nh
mai nhng bui ti chung ti tp hanh qun: ba l nho nho, nhe
nhe sau lng, canh la nguy trang ni hang hai hm h i qua ng
Ch Da, ng Nam b, vong mai qua bnh vin Bach Mai,
vong v Nga T S. i trn ng bng, cong ba l nhe, vy ma
ngi vn m m hi va long rn rang ln vi y ngh rng mnh a
bc u bc vao cuc sng cua ngi lnh chin. Ti hiu, khng
bom an ac lit nao co th khut phuc c ngi Ha Ni. Khi mt
vin an xuyn qua trai tim mt con ngi, trai tim y ngng p
va ca c th se cht theo. Nhng khi hang trm nghn qua bom
xuyn vao trai tim cua mt T quc, th trai tim y cang p nhp
nhang, manh lit, va T quc cang vn ln vi sc sng ky diu.
Ha Ni la trai tim bt t cua T quc chung ti. Ngh n Ha Ni la
ngh n au thng - khng au thng sao c khi hang trm
may bay cac loai a va ang anh pha huy dit ca thin nhin va
con ngi o -ng thi, ngh n thng yu va t hao, t hao ti

PHAM VIT LONG

436

mc co th ngh rng con ngi Ha Ni sinh ra la chin thng ke

thu.
Ke thu ngoan c va chung ta quyt tm chin u n cung v
c lp, t do! Chung ti sn sang chin u lu dai va ang bc
i vi phong thai va hao hung quyt lit, va ung dung nh ac.
Trn mt trn nghip vu, chung ti vn tin cng: ra u n ban
tin hang ngay gi v min Bc va ph bin trong Khu b, lam hang
chuc b anh phat huy kh th chin thng cua qun va dn trong
min. Ti tm tai liu vit thm bai, mu chuyn. Con trong sinh
hoat, chung ti cung tin cng: kin thit lai ni n cho ang
hoang, sach se, lam cho cuc sng cn c thm ti tn, lac quan.
Ha Xun Phong - hoa s - la ngi u tin phat minh ra cach lam
ban bng r cy. rng gia, tht lm r cy la: mong thi nhng to
nh tm phan. Chung ti lam theo Phong, cht v mt r cy ln,
lam mt cai ban, hnh ta ta mt con ca quy ui. Ri ong gh
ch cha ch chat. Nha ca c lp lai, che thm bng g, va ep,
va kn. Chung ti lai con ly phong lan v treo quanh nha. Trng
ni thy sang sua, ep e tht ang yu.
Cung d bui trao i v tnh hnh, nhim vu vi mt s ng
ch vit vn Ban va Qun khu. Anh Vng Linh noi rng trc
tnh hnh nay, trong long thy tran ngp cam xuc va thy phai vit,
vit gop phn vao cuc chin u nay. Anh lam th, thy cha
u, xoay qua vit vn. Tuy but, but ky vit cha quen, xoay qua
vit nht ky. My ngay nay anh vit 50 trang ri, cha bit tac
dung ra sao, nhng c vit ra o, vit th hin tm long mnh.
Ti cung co chung tnh cam nh th. Co iu vit g, vit nh th
nao qua la mt vic hc bua. Phai suy ngh nhiu, u t tr tu vao
o tht nhiu!

TH GI NGN
Ngay 20.12.1972

B TROC

437

Ngn thn mn!

Tuy khng nhn c th em vit v, anh vn vit th cho em
y. Le ra, ngi i phai vit v trc mi phai. ng nn im lng
nh th em nhe.
Tht ang tic, hm em ra i, chung ta khng mt li chao
nhau. Sang hm y, anh ln nha, ly sn anh ma em thch, ch em
ln se a. Nhng ch mai khng thy, anh xung tm em th em
a i ri. Co le, em vi theo cho kp my anh cong gao phai khng?
Ngn i, anh va em bit nhau cha lu, sng vi nhau cha
nhiu, nhng nhng giy phut him hoi sng bn nhau a lai
trong anh nhng ky nim du m va trong sang. Nhng net hn
nhin, ti tn va tac phong lam vic cn cu, tn tuy cua em lam
anh rt mn. Anh nh mai nhng hm tri ma dm d, em chay
ht nha nay n nha khac chm soc bnh nhn, ngi t lt
tht ma i mi vn n nu ci hng ti. Anh nh mai nhng cu
chuyn em noi v gia nh, v s tan nat cua gia nh em do qun
thu gy ra, v nhng ni vt va ma em a vt qua. Em thn yu a,
chnh nhng iu y a a em lai gn anh rt nhiu, lam cho anh
bng cam thy rng anh hiu bit em a lu ri, a thn thit vi
em t lu ri. Khng bit em ngh th nao v mi quan h y?
Ngn a, anh rt tic la chung ta khng c tip tuc sng gn
nhau. Tuy nhin, anh ngh rng, khng phai ch khi sng bn nhau,
ngi ta mi thc s gn nhau, nhiu khi, sng xa nhau hang van
dm, ngi ta vn thy gn gui nhau, nu nh ngi ta lun ngh n
nhau. Em co ngh nh th khng? Mong rng, anh va em se tip tuc
lin h thng xuyn vi nhau qua th t va ca hai u hy vong
ngay gp lai. Anh lun ngh n em. Em thn yu cua anh i, noi
ring vi em iu nay, em ng ci anh nhe: nh em, nh em, nh
em bit my! Ngi trn vong, bn bp la hng, anh nh bui ti hm
nao em ngi noi chuyn bn anh trong anh la bp bung va lai thy
ngon la lung linh nh anh mt em nhn lu luyn...
Hm nay, anh lam mt iu trai vi li em dn: gi anh ti ch
khng ch gp mi a anh cho em. Mong em vui long. Em noi rng
khi gp hay a anh, y anh lai gi anh ln, th chung ta c coi
nh c gp nhau, em nhe! Anh khng hai long v nhng tm anh

PHAM VIT LONG

438

anh chup - no cha phan anh trung thc nhng net xinh ti cua
ngi ng trc ng knh. Nhng thi, c tam gi ly lam ky nim
nghe em. Hen mt ngay nao o, chung ta se co nhng tm anh tht
ep, tht va y. S anh chup ln nay, anh mi phong mi th mt
tm, gi em xem th, nu thch th vit th noi anh phong thm,
em co thch phong to gp i loai nay khng? Co 2 kiu anh thch,
anh gi ln 4 anh, em gi 2, con 2, em vit vao o nhng ch lu
nim ri gi lai cho anh nhe. Nh vit th va gi anh v y. Sau
khi gi th i la anh a mong th em v ri (chng khac nao mong
gp em vy).
Em thn thng, hm em i chc vt va lm nh. Ngi nha
nhn tri ma mai, bit nc sut rt ln, anh tht lo ngai cho em.
Mai n khi gp anh Hng Anh, bit em a ti ni, anh mi yn
long. n ni, a bt tay vao cng vic cha em? Mong em mau
chong hoa mnh vao tp th mi, cng tac va phn u tt, lun
sng vui khoe. Theo anh bit, bn y bn rn hn Ban. Nu
em tranh thu thi gian hoc thm vn hoa th tt, nu khng, cung
nn chm oc sach, bao. Sach, bao se giup ngi ta m rng tm
hiu bit cua mnh va em lai cho ngi ta nhng tnh cam tt ep.
Anh cung vy, lun tranh thu thi gian oc sach, cang oc cang
thy mnh dt va cang mun oc nhiu hn na.
gia nh anh, moi cng vic vn tin hanh nhp nhang va si
ni. Anh ao, Phn va anh vn khoe. Anh Hu ang st. Cac anh
y lun nhc n em vi mi thin cam c bit.
Con la th em gi ra Bc, anh a nh ngi chuyn i. Chc no
se n tay ba em.
Thi nhe, chuc em khoe, cng tac tt.
Mong th em,
Thn thng.

Ngay 24 thang 12 nm 1972

Em nh thng!

B TROC

439

Anh mi vit th cho em, cha kp gi th i th nhn c th

em. Vui lm em a. Anh vi boc ra oc ngay, ri oc i oc lai mai,
cam thy nh ang noi chuyn vi em vy. Anh vit tip la nay gi
kem vi la cu, em chu kho oc nhe!
gia nh Thng tn cua anh hi nay kha vui. My hm nay
tri nng rc r, con ngi cung thy thoai mai hn nhiu. Bon anh
dep vic chuyn mn, xum vao sa nha. Nu em n chi, se thy
nha bon anh khac nhiu: sang sua ra, co ban gh xinh xn, ngi
kha thoai mai. Con ti ti, my anh em lai quy qun bn bp la
ma tro chuyn. Vn m cung lm em a. Ch co iu, anh cam thy
hi trng trai i, v thiu em y! T khi em vng nha, anh vn
phn cho em y u: nim vui va ca nhng g m m nht cua
tnh cam. Khng khi nao anh mun em bun. Anh nhn thy em t
du c tnh cam, co g bun la l ra trn net mt, ai cung bit.
ng nn bun em nhe. Em nn tin rng, pha trc cuc i em la
ca mt bu tri trong sang va hanh phuc. Em thn thng a, anh
rt thng cam vi hoan canh gia nh em, ai chng thy c n khi
a m ci cha me, lai khng con anh em? Nhng hoan canh bt
buc vy, bit lam sao khac c? Ch con cach ly cng tac lam vui
va ly tnh cam ng ch, be ban lam tnh gia nh. So vi em, cuc
sng cua anh m m hn nhiu: con y u b, me, anh em. Anh
mi nhn c th va anh gia nh, ca nha u khoe manh, vui ve.
(Khi nao gp, anh a em xem). Gia nh anh san se c phn nao
s m cung cua gia nh y cho em nh!
Anh mun gi cho em nhiu sach em oc, nhng kho kim
qua. Sach cua Vn ngh co, nhng ch mn oc tai ch c thi,
xong phai tra ngay. Anh ch co mi cun sach nho nay (Vn ngh
giai phong), khng hay lm, gi em xem tam. Em gi ly no lam ky
nim v trong o co mt truyn ngn anh vit v mt chuyn qu
hng em. Sau nay, nu tm c sach, anh se gi tip cho em.
Ngn thn mn! oc th em, cac anh nha u vui. V bn
qua, cac anh y khng vit th thm em c, bao anh vit thay.
Anh Hu khoi st ri. Anh ao, Phn khoe lm, vi khun cum s
khng dam n lam thn. Anh th vn vy, gy nhng khng au
m g, n ngu iu hoa.

PHAM VIT LONG

440

By gi a gn 11 gi khuya ri, anh dng but nhe. Chuc em ngu

ngon. Co th trong gic m anh se gp em y, em thng yu a.
Anh rt mong th em. Co anh Nh i cong sn qua, em tranh
thu vit gi anh y em v cho anh la tt nht. Nh th la chiu em
nhn th, th ti em phai vit ri, sang gi cho kp. Chu kho em
nhe.
Anh cua em

Ngay 27/12/1972
Nghe tin m 26-12, gic My cho may bay B.52 nem bom huy
dit ph Khm Thin. Trong long lai nhoi au. Ni y, bit bao
thn thit: ni ti thng i xe ap qua trn ng t nha ti B
H, ni ti a tp hanh qun nhiu ti. Ni y rt ng vui, sm
ut, nha ca san sat. anh vao o, gic My a git bao nhiu ng
bao cua ti? Vy ma chung xoen xoet chi cai, noi rng ch anh vao
muc tiu qun s. Ai co th tin li chung c? Trng tr chung,
qun va dn Ha Ni a bn ri 5 may bay B.52!

B TROC

441

Nm 1973
Chu nht 1/1/1973
Nm nay bt u bng mt ngay tri trong xanh, nng rc r
va lai hi lanh. n m, tri hi ma lc rc.
T 2 n 15/1/1973
Nghe tin My a buc phai ngng nem bom t v tuyn 20 tr ra
va lai ni tip cac cuc mt am vi ta. Ro rang bon chung a b
tht bai nng n. Kha nng mt vn con.
Ngay 16/1/1973
Theo tin tham khao, My a phai tuyn b chm dt anh pha
min Bc. Chung ti vui, mt nim vui nao nao kho ta. No khng
si ng, nao nc v y cha phai la tin ph bin chnh thc, ma
no trm trm, su lng bn trong. Bui sang, vui n mc khng
mun n cm.
Chung ti rao rit chun b lam vic tt khi kha nng mt
xay ra. B phn anh phong nhiu b anh c ln trin lam.
Anh Phi (Pho ban), Hoai Nam (Tuyn truyn) va Li (anh
may) a vao thng trc Thng vu Z11.

TH GIA NH
Pham c Hoa
Long yu du
Chc con nong long mong tin cua b me va cac em. B va ni
s tan v, vi bin my dong con yn tm. Qua 11 ngay gic My
in cung oanh tac min Bc, c bit la Ha Ni, Hai Phong, gia

PHAM VIT LONG

442

nh ta u bnh yn ca. Hm 2/1/1973, me va cac em lai tip tuc s

tan My Hao, Hai Hng, phong gic My trao tr. Con b v Ha
Ni vai ngay, xong lai i s tan theo c quan B. Gia nh c Chung
vn bnh yn va ni s tan. Cac ba v n ci cac em Phuc +
Thanh a v Ha Giang cui 11/1972 va gia nh trn y vn c
bnh yn.
Ha Ni tuy b oanh tac, nhn dn tuy b thng vong, song vn
hin ngang sau chin thng v ai. Gia nh lai mi nhn c th
va anh cua con thang 10/1972. Gia nh rt phn khi, ch tic
khng c gp Hoang Tra, ban cua con, v gia nh i s tan ca.
Gia nh ta a don v phong mi Kim Lin, sum hop c 2
thang th s tan.
B me, anh c va cac em vn c khoe manh. Con em Ngoc
th n 5/1/1973 vao nm th nht trng ai hoc S pham ngoai
ng ni s tan. Em hoc ting Anh u 3 nm (lp nng khiu ting
Anh) va nay tip tuc hoc. Nhe ra em i hoc Lin X, song gia nh
a co 2 anh i nc ngoai ri nn phai nhng cho cac ban.
B gi cho con my tm anh do em Phuc chup va ra con
lam ky nim.
B ang vi giai quyt mt s vic nn vit th ngn. Chuc con
manh khoe, dung cam nhn thm nhim vu cach mang.
Thn yu
B
Pham c Hoa

Ngay 24/1/1973
ai Phng Ty a tin tra nay Nixn se oc mt bai din
vn v Vit Nam. Chung ti u bao nhau chu y nghe ai TNVN v
co th se co nhiu tin quan trong.

B TROC

443

Qua vy, 10 gi ri, bui thi s a oc mt ban thng cao cua

B Ngoai giao nc ta noi rng My va ta a ky tt Hip nh chm
dt chin tranh, lp lai hoa bnh Vit Nam.
Ti, c quan hop. Anh Nh - Pho Ban - noi lai thng bao trn va
cho bit c ban th ban Hip nh nay vn nh ban Hip nh thao
ra hi thang 10.
Na m, ai cng b Hip nh va 4 Ngh nh th kem theo.
Chung ti nm trn vong, bn bp la lng nghe va ban tan si ni.
Cac vn kin noi ln rt ro s tht bai cua My, Thiu. Ngh nh
th v vic My thao g mn cac hai cang, sng ngoi lam chung ti
tht thu v.
Chung ti chup chung vi nhau mt tm anh ngi bn bp la.
Ngay 25/1/1973
Hu ln ng i Bnh nh - o co mt a im trao tra tu
binh hai bn.
Ti nong long st rut mun lao ngay xung a phng
c cung ng bao on ngay ai thng. Tht gay, nha ch con ti
va anh ao lam tin, bin tp, khng th i c.
Ti xung ch hi ngh cua Khu gp ai biu mt s tnh ly
phat biu cam tng cua ho trc tnh hnh mi.
Ngay 27/1/1973
Hm nay, Hip nh Pari v Vit Nam a c ky kt. Ch sang
mai thi, hoa bnh, nim c vong t ngan i cua dn tc Vit
Nam, se n vi T quc thn yu cua chung ta.
Nhn c tin ch ln chim vung giai phong, ta chn anh
quyt lit, ng thi tn cng chim thm mt s vung. m, sung
n rn vang khp ni. Ch my ting na thi la hoa bnh n.
Nhng cac chin s cua chung ta vn chin u ngoan cng, vn

PHAM VIT LONG

444

hy sinh. Ti ngh, cai cht luc nay t gia gp my cai cht nhng
luc trc.
Ngay 28/1/1973
Ngay hoa bnh u tin.
Sang sm, ma lc rc, tri lanh lanh.
Nghe anh Tng giai thch v hip nh va anh Nm chuc Tt
(Anh Nm Cng, tc Vo Ch Cng, la B Th Khu Uy). Anh Nm
ci vui ve nhng noi rt rn roi, biu hin nim sung sng, t
hao nhng rt quyt tm, canh giac. Cuc chin u sp ti se ht
sc gay go, phc tap.
Bui chiu, tri lai hng nng. Ti va hai Cng ra nc Y.
Dong sui vn chay u u va reo roc rach. Nhng tia nng xuyn
qua nhng bng lau lam chung ong ln, m mang. Khng con nghe
ting may bay chin u, ch co ting may bay vn tai nng n.
Nm trn a ngm thin nhin, lai nh Ha Ni, nh gia nh da
dit. i, mi ngay nao, ngh n hoa bnh con thy xa vi qua. Vy
ma no a n, n thc s ri. Ngh lai c thy ng ngang nh va
ngu m xong! Tuy nhin, cho ti nay, ti vn hiu rng ngay v
thm nha (thm thi) vn con xa xi lm! Bit bao cng vic a by
ra trc mt. Khng th vng mt trong cuc chin u mi nay.
Gp oan can b tp trung i Quang Ngai phuc vu vic trao
tra tu binh. y co Xuyn, y s bnh vin mt. C ngi Phu Tho
nhng sng Ha Ni t nho. C gai 22 tui y co voc ngi khoe
manh, co tac phong manh bao. Ln nay la ln th 3 ti gp va noi
chuyn vi Xuyn. Bui ti, cung ngi xem phim vi Xuyn, noi
chuyn nhiu. Tt nhin, ch nghe ting noi nhe nhang, thanh
thoat cua con gai Ha Ni thi, cung u thy m ap va m du ri.
C gai nay co nhng net c ao: i vi mt s ngi th rt bng
bnh, vi mt s khac lai rt tnh cam; yu nhac, thch th thao va
tm hn cung kha lang man.
Ngay 29/1/1973
Sang sm Xuyn a i. Khng kp bt tay tam bit Xuyn.

B TROC

445

Tri rc nng mt chut ri lai u am.

V nha. Anh ao ang cum, nm trong vong, phu boc kn mt.
Tin un lai, ti cm ca tp. Ni bt la tin My nguy vi pham Hip
nh.
ang n d cm th phai chay xung nghe in thoai. Phu
hn hn oc tin: lai tin vi pham Hip nh. Ti khng hai long lm
v tin vit ln xn, khng co nhng chi tit tt. Ti nhc Phu nh
khai thac ky in: t cao thng ch phai co bng chng cu th, do
vy tin phai ht sc chi tit, ro rang.
Ma nng hat. Lanh.
Va bin tp tin, ti va khai thac cac tai liu ghi chep c
trong chuyn i Bnh nh va qua, vit mt s bai, mu chuyn.
Bai vit sau y va ng bao C giai phong Khu Nm, va ng
Ban tin u tranh thng nht:
Ln ln vi sc sng mua xun
Ha Ni (VNTTX 29-1-1973). T sau ngay tt Nhm Ty, Hoai
n i vao mua xun vi nhp iu tht si ni, rn rp khp cac
thn p. Ba con hoc tp, thao lun v tnh hnh, nhim vu, t chc
i ngu, sn sang ni dy. cac khu dn dn, ba con u tranh buc
ch ng bao v lang san xut. Bng moi cach, ba con chuyn
dn tai san v qu hng, ni vn xa, rung cu. Dn dn, nhng
vung t trng a tr lai mau xanh va y o moc ln nhng ngi
nha nho nho, xinh xinh.
n thang 4-72, phong trao tn cng va ni dy a bung ln,
em lai nhng thay i ln nht. Qun va dn Hoai n gianh toan
b chnh quyn v tay mnh. T cac khu dn dn, ng bao tr v
lang cu t chc lai i sng, xy dng thn xa chin u. Ch trong
thi gian ngn, ng bao a y lui canh en ti, hoang vu do My
Nguy gy ra. Sut t n Hoa, n Hao n Kim Sn, n Ngha, u
u cung thy dng nha, khai hoang, trng ta tp np. Ba con thi

PHAM VIT LONG

446

ua san xut, ao hm hao tranh phi phao, lp lang chin u nhn

nhp.
Gia nhng ngay y, My Nguy lai in cung phao kch, hong
chim lai Hoai n. Chung gy thm ti ac mi bng may bay B.52,
bng nhng cuc can quet. Nhng qun ch du hung han, cung
khng thay i c tnh th. ng bao Hoai n cang thm day
dan, cang ng vng trn qu hng giai phong, giang cho chung
nhng on quyt lit.
mui nhon cua cuc chin u, lc lng vu trang Giai phong
huyn khng ngng ln manh, a lp nhiu thanh tch ve vang.
Mua xun nm ngoai, i phao binh gai cua huyn ch co t c gai
tre va mt khu ci 50 ly. Hi y, cac c mi lam quen vi sung, ly
tm chnh hng con ngng ngung, lung tung. Hin nay, i a
trng thanh vt bc ca v s lng ln cht lng. Trng tr bon
ch ln chim vung giai phong, i bam sat bai qun cua chung,
rot nhng qua an chnh xac, dit 20 tn, phi hp vi cac n v
ban anh tan 10 t phan kch cua ch, dit gn ht mt tiu oan
nguy, bn chay 10 xe tng. Cac n v vu trang Giai phong khac
u lp nn nhng chin cng choi loi, va nhng tn goi quen thuc
cua Hoai n nh Du T, Cu Bn, Phu Vn, Th Thanh... a tr
thanh m chn xac gic.
Va san xut, va chin u, va phuc vu b i Giai phong,
ng bao Hoai n a gop phn to ln vao cng cuc bao v va xy
dng qu hng. ng bao t chc i cng va bc vao chin dch
san xut ng xun si ni.
Cac chin s du kch vac sung ln i cao sn sang anh ch
bao v ng bao san xut.
Nhng tm gng sang v tinh thn tn cng ch ua n nh
hoa mua xun. Ch Mi, khi qu hng mi giai phong, con b ng
vi cng vic, nhng ch sau mt thi gian a cung ng bao va du
kch anh bai 5 t phan kch in cung cua ch, gi vng qu
hng giai phong. Hai v chng cu Nm mc du ch t nha,

B TROC

447

khung b, vn bam tru vung sat nach ch, theo doi hoat ng cua
chung bao cho b i, du kch.
Cung vi nhng ngi cha, ngi me anh dung, nhng chin s
giai phong kin cng, lp lp thanh nin Hoai n, mang nng mi
thu nha, a hng hai ln ng tong qun bao v qu hng,
lang xom.
Xun Quy Su ang ti, Hip nh v chm dt chin tranh,
lp lai hoa bnh a c ky kt, nhng nhn dn Hoai n vn canh
giac vi hanh ng lt long cua ch. Nm ngoai, ng bao va chin
s Hoai n ly hoa mai trang tr cho bui l xut qun. u xun
nay, nhng ngi cha, ngi me, nhng chin s du kch, b i a
phng, lp lp nam n thanh nin anh dung kin cng lai em
nhng canh mai n r em cm trn nhng chin hao chin thng.
Vit Long
(Thng tn xa Giai phong)

Ngay 30/1/1973
Nhn c in cua anh Phng ngoai VNTTX bao tin gia
nh bnh an, manh khoe sau nhng trn B.52 d di va qua. y
la mon qua u nm quy bau nht. V cung bit n c quan trc
s quan tm chu ao y.
Ngay 31/1/1973
Nhn c tin: i theo oan Lin hip qun s 4 bn lam tin,
anh, ong vai s quan. Cha bit cu th ra sao.
Ngay 1/2/1973
Chay nhao khp ni lin h v vic i cng tac. Mt ba ra,
khng mun n ung g ca.

PHAM VIT LONG

448

Gp Nh Canh - thiu ta - anh quen ti t trc va chuyn nay

cung i trong oan Lin hip qun s 4 bn vao a Nng. Vui qua.
Anh cho bit: se chuyn qua sinh hoat qun i - trang b cung vy.
Sang mai se i Tra Mi - co may bay ln thng on o.
Cac anh lanh ao cn dn kha nhiu. Vinh d ln lao, trach
nhim nng n - ti se c gng ht sc mnh hoan thanh nhim
vu.
Tri xam x mu xi mng.
Ngay 2 n 10/2/1973
Nhng ngay ch i st rut. Nm gn sn bay ma on Tt,
mt cai Tt long ong, ngheo v vt cht ma hao hc. m 30, ngi
trn vong, di nhng lum chui, on giao tha. Bt u t ngay
mt, sang nao cung ba l gon gang ch ra sn bay ma hut mai. Cm
th ch co rau vi mm.
Trong nhng ngay ri rai nay, co dp ngi suy ngh v nhng
nim ring. Gia nhng ngay xun nay, ti co bc ngot kha ln:
bc vao mt tnh yu! Thuy Ngn a tr thanh ngi yu cua ti.
Ngh lai mi quan h gia hai a, cung co nhiu cai la: hnh nh
chng co khi nao tan tnh, tn cng ln nhau, nh nhiu i trai gai
khac, ma ch phat trin dn dn t s thng cam ln nhau thanh
tnh yu. Cung nh nhiu c gai min Nam khac, Ngn khng co
c nim hanh phuc gia nh toan ven va phai vt va t nho. Ma
cht sm, ba b bom an My git hai, Ngn ch con ba nui hin
ang min Bc. Thoat ly a phng t 15, 16 tui, Ngn a ln
ln vi cuc sng y gian kh cn c. Khi qun i chuyn qua,
Ngn lam y ta c quan nay va to ra rt sing nng, tn tm vi
cng tac. Trong nhng ngay ma, thy Ngn chay ht nha nay n
nha khac chm soc anh em au, ngi t lt tht, ti thy
thng c be qua. Ngn thnh thoang cung ln ch ti chi. C rt
mn anh em trong b phn nay va cung c anh em rt mn.
Ngn hay k chuyn v gia nh, v ngi cha nui nghim khc, v
nhng nm thang gian trun bn qun i. Ngoai nhng luc
chuyn tro chung vi anh em khac trong nha, ti va Ngn rt t khi

B TROC

449

noi chuyn ring vi nhau. Vy ma thy co cam tnh vi nhau c

bit. Ri Ngn chuyn v Xng phim. Xa, thy nh la lung. Trong
nhng la th gi Ngn, ti cung chng rao on, giu gim g tnh
cam c bit cua mnh vi Ngn.
Mai ti gn Tt chung ti mi lai c gp nhau. Khi y, ti
sp ln ng cng tac. Ngn cung quyt ln khi bit tin y. Nhng
chung ti khng co thi gi noi chuyn ring vi nhau - ti phai
giai quyt gp nhiu cng vic, ma thi gian th qua t. Khi chia tay
nhau, Ngn a ti mt la th va mt chic khn tay. Trong th,
Ngn a ap lai tnh cam cua ti bng tnh cam tht m thm, si
ni. i, gia nh chung ti c ngi chuyn tro vi nhau trong t
chuc phut th hanh phuc bit my. Vy ma khng c, cuc sng
khc nghit qua.
Chnh trong nhng ngay nay, khu V chung ti lai din ra cuc
u tranh quyt lit vi ke ch. Ch sau khi Hip nh Pari v Vit
Nam co hiu lc 3 ngay, ch da gi mt, ln chim vung giai
phong. Ta phai chng ln chim. ch nng ra vung giai phong. Ta
t chc nhiu mui nhon thoc su vao cac th trn, thanh ph tam
thi di quyn kim soat cua chung, lam cho hu c cua ch mt
n nh. Khu hiu cua chung ta la Mt tc t, mt tc vang - Mt
goc gang san, mt dong mau o, quyt gi cac cht im, ni cm
c Mt trn dn tc giai phong. Chin s din ra phc tap va ac
lit. ch a chim c cht im Ban Tn - Lm Phung trn
tuyn ng 14 cua ta, nm trn vung t ai Lc. Chin s tip
tuc ac lit. Mi ngay sau, chung chim cht im trn i Dng
Thng thuc huyn Duy Xuyn.
Ngay 11/2/1973
c thng bao trc, anh em v binh em vai trng ra sn bay
lam du hiu cho may bay xung: cng thanh mt hnh ch thp,
mi chiu dai 30 met. Hm nay, may bay ln thng My se a anh
Dim, s quan lin lac cua oan ai biu qun s cua Chnh phu
Cach mang lm thi Cng hoa min nam Vit Nam trong ban Lin
hp qun s 4 bn Trung ng n.

PHAM VIT LONG

450

12 gi 45 phut, co ting ng c phanh phach, ln rt thp. V

xa, khut cy, chung ti khng nhn thy may bay. Ting ng c
c n rn vang mai. Khoang 10 phut sau th nho dn va tt hn.
Ngoai sn bay goi in thoai vao cho bit: chung ch a anh Dim
xung, hen ngay 12 se n on anh Dim va ngay 13 ti on ca
oan i.
Mai vn khng nghe ting may bay ct canh. Anh Dung noi:
"Hn na gi ri, bon nay lu he, thin ch he". Anh ci, noi
thm: "Bon no thng ch xung bt tay mnh ri xin li, i lun,
u co dam ngi lu noi chuyn vi mnh?"
Gn 2 gi sau, anh Dim n. Anh xach mt cai tui du lch nho,
i giay en, mc b qun phuc bay bng vai K.T kha ep. Anh em
xum lai thm hoi anh. Anh cho bit bon My, nguy lai may bay rt
s hai khi phai bay vao vung giai phong. Trc khi i, chung oi
anh ky vao bin ban bao am an toan cho chuyn bay. Anh khng
chu ky, vi ly do: "Ti i t Sai Gon ra y, i trong vung cac ng
kim soat rt nhiu ma co cn cac ng vit giy bao am u?". Bon
chung un nhau, khng thng nao chu lai i. Co le chung khng
mun la ke cht cui cung cua cuc chin tranh nay.
Khi bay, chung lun gi ban ch ng bay cho anh Dim
xem va hoi: "Liu pha cac anh co bn ln khng?". Anh Dim tra
li: "Ti cung ngi trn may bay nn cung khng tra li chc chn
cho cac anh c. Nhng lc lng vu trang cua chung ti rt tn
trong Hip nh".
Ti sn bay, ch mt chic ha canh, con mt chic ch qun ln
quanh sn bay. Cac s quan lin lac My, Sai Gon, ca phi cng, u
vi vang bt tay, chao ta ri ln may bay i, khng vao nha ung
nc.
Anh Dim cho bit, khi t Lc Ninh vao Tn Sn Nht, anh va
ng ch trng oan va xung khoi may bay, lin b bon qun
canh vy quanh. Chung nhn chong choc vao mt va chup anh lia
la, chup t u ti chn. Phai pht l, coi nh khng co chung.

B TROC

451

Anh em tip tuc nghin cu Hip nh va cac Ngh nh th,

ng thi ban ky phng an u tranh vi i phng.
Ngay 13/2/1973
May bay n ch anh Dim v.
Sn bay cua ta co 2 ct c cm c cach mang min Nam Vit
Nam va c hoa bnh. Nha tip khach lp tranh nhng trang tr
cung kha ep mt.
12 gi 50 phut, co ting may bay t hng ng. Sau o, xut
hin 2 chic bay kha thp. Anh em v binh nem mt qua mu, toa
khoi vang mu mt. Vn nh hm qua, ch mt may bay ha canh, con
mt chic qun ln quanh sn bay. Cac s quan va phin dch My,
Sai Gon bc xung, chup anh lia la. Mt phin dch Sai Gon mn
cai mu cng cua anh phin dch ta, co gn qun hiu Sao vang trn
nn xanh o, i vao chup anh ky nim. Ln nay th ho vao nha
tip khach trong khi phi cng vn may bay va may bay vn n
may.
Ta tip on cung kha lch s. Moi ngi u bt tay nhau, ci
vui ve. S quan lin lac My la ai uy anien, ngi khng cao to
lm, toc mm, mau hung, da o hng, hay ci. Con s quan lin lac
Sai Gon la ai uy Lc, ngi nho be - anh ta co mt cai may anh
nho, chup rt nhiu. Pha ta, co anh Dim va anh Thanh, thiu ta.
Bia, keo, thuc bay ra nhiu nhng dung t. Trong ting may bay
rn vang, cu chuyn tip din kha kho khn va vi va. Cui cung,
a giai quyt chp nhoang my vn :
- Trao i tn s, gi lin lac may PRC 25.
- ng y anh Thanh va Hanh (phin dch) vao a Nng
trc, ban v ch n . (iu nay tng se kho khn nhng lai kha
d dang c giai quyt).
- anien hen sang mai, 8 gi, se a may bay on oan i (nu
ta ng y). Mi chuyn 3 chic - c 2 gi 45 phut mt chuyn. Ch

PHAM VIT LONG

452

n ht th thi va anien se lai sn bay iu khin vic ln

xung may bay.
Anh em em thuc va bia ra cho phi cng My - 3 a. Lai chnh
la mt tn kha gia, ria mep mau hung, rm, dai, ngi cao to su su.
Hai tn kia con rt tre, cao nhng khng to lm. Chung ung bia,
hut thuc va cam n ta. Anh Khang a mt bao Thng Long cho
mt tn, no a lai mt bao thuc My va noi: "Hoa bnh! Hu
ngh!". Noi chung, bon My rt st sng trong vic lin lac vi ta, rut
qun. Co le chung cung qua m vi cuc chin tranh thua thit
nay. Tuy nhin, chung khng chu pha bo cn c qun s ma
chuyn giao cho qun nguy.
Tri nng nhng nhiu my.
Ngay 14/2/1973
Theo hip ng, hm nay may bay My se a anh Thanh tr
lai.
m trc, tri tp kch mt trn ma d di. Hm nay cung
ma lc rc. i mai khng co may bay.
Mt s v n nh tin oan i: anh H An va mt s Mt
trn, Phu n, ca anh Phu va Trn ng (in anh) na - v tng
hm nay oan ln ng, se quay phim lam tai liu.
Theo in cua anh Dim, s vic din bin nh sau: may bay
khng ap tai ni cua oan ma ap tai sn bay a Nng. Bon
nguy bt thiu ta Thanh va thng s phin dch Hanh lam giy
cn cc va gi 2 anh lai sn bay - 2 anh khng chu lam - oi a
tr lai Tra Mi - chung ng y va hen se a v trong ngay nay nhng ti ti, vn khng thy may bay ln.
Phai d kin trc phng an u tranh nu ch bt gi 2
ng ch cua ta. Anh Chnh c phn cng vit in bao cao ln
trn. Anh Canh vit sn tuyn b v vic o, khi cn la cng b
u tranh.

B TROC

453

Cac n v, a phng ang chun b tin a oan vao a

Nng cho co kh th: t chc i ngu, c, hoa, khu hiu. oan cung
a chun b din vn oc tai sn bay.
Trong khi o, chin s vn din ra si ng khp ni. Ngi
y, nhn thy c hoa bnh bay php phi trn ct c u sn bay,
va vn nghe ro ting phao n uynh oang pha Bc, thnh thoang
nghe my loat B52 n rn pha xa.
Ngay 15/2/1973
Anh Thanh in v: hm n sn bay b i phng bt lam
thu tuc, anh khng lam. Ti o, cac anh ch oan qun s My.
Sang hm sau, anien va Lc n bao giy t a lam xong, mi v
ch Ban Lin hip qun s 4 bn . Anh Thanh n kim tra, thy
ch cha n: nha trng, pho oan cha co, can b th xp tp
th. ang tip tuc ban, oi tao iu kin tt hn. Sang mai, may
bay se a anh Thanh v.
23/2/1973 - Ln th 3 giap mt
Theo hp ng, hm nay i phng a ng ch Thanh v
bao cao vi oan. ng ch Thanh se lam vic khoang 3 - 4 ting,
sau o lai vao a Nng. Trong khi o, s quan lin lac va phi cng
i phng se ch tai sn bay.
9 gi 45, co ting may bay phanh phach. Lat sau, t pha Bc
xut hin mt chic trc thng. No bay thng ti hng sn bay vi
cai ve hm h va thanh thao. 4 khoanh mu o da cam sn quanh
ui, quanh bung no ni ln kha ro. No sa ti, vong mt vong ri ha
xung sn bay. Khac hn my ln trc, ln nay khng co mt chic
khac qun trn bu tri ym tr cho no va no khng n may rn r
trong khi ch i na. No ng im lm gia sn bay, canh quat
giang rng, hi trung xung, nh con chun chun khng l ang
ngu.
Anh Thanh v thng ni lam vic.

PHAM VIT LONG

454

S quan va phi cng i phng c mi vao ngh phong

khach. Nhng chin s bao v c phn cng gac may bay, bng
sung ng nghim tuc. Thai thin ch cua ta lam nhng phi cng
My yn tm va ho mau le ri khoi may bay, vao nha khach. Tri
nng va nong in ngi. Trong nha co bia, nc tra "Thanh Tm",
rt cn thit cho ho.
u tin vn la nhng cu chuyn xa giao. Thiu ta Gin Pi
Kenni - trng phi hanh oan - noi anh ta 32 tui, co v, con bn
My, nha co ca t. Anh ta toc en, may rm, mt xanh m a, mi
o chot - noi chung, trng mt anh ta mau sc loe loet nh mt con
vet. ai uy Lc - s quan lin lac nguy - hoi n lng, anh ta khoe
c 2.000 la mt thang. Nhn o, Thanh - phin dch vin nguy
- hoi:
- Con lng cac ng bao nhiu?
Mt s quan ta tra li:
- Qun i Giai phong khng n lng. ng bao cung cp bao
nhiu th chung ti co by nhiu.
Lc noi rng anh ta a ong qun nhiu min nui: Tu Lang,
Bn Ging, Tin Phc, Tra Mi. Mt s quan ta hoi:
- V i sng, anh thch g?
- Ti thch hi hoa.
Anh ta ci, tra li bng giong Hu kha lch thip. Anh ta noi
ti nhng bc tranh ep. Vi con mt nhn ra xa, hi m mng, co
ve ang quay v vi d vang, anh ta noi:
- Trc ti lam ai i trng, ong n Tra My, trn go cao
kia. Ti mun tr lai thm ni cu, xem con ky nim g, cac anh cho
phep ch?
Anh Tit, phu trach sn bay, vi ap:

B TROC

455

- Cung c thi!
Thiu ta Nhung - phu trach vn bao v cua oan - ci ci:
- ai uy i cung c, nhng by gi lau lach moc y, s phai
chui ruc, mt.
Lc hoi lai:
- Vy ra khng co ng ln?
- ai uy coi y, trc y co ai vung nay, lau lach, co dai moc
y ca. By gi co chuyn on oan, chung ti mi v y phat sn
bay, dng tam my ngi nha.
Luc nay, Thanh chm chu lng nghe. Anh ta kha cao, mt y
nhng mun trng ca, trng su s va o nh da ga troi. Anh ta cht
xut:
- Nong qua, chung ta ra sng tm c ch?
- Vng, mi cac anh i!
S quan ta ap ng ngay li yu cu y. Moi ngi i doc sn
bay, re qua phai, xung b sng. Qua my h bom ma bon B.57 tha
cach y t ngay, khi lnh ngng bn sp co hiu lc, khng ai noi
mt li nao. Nhng phi cng lic nhn nhng h bom vi am cy co
nat nh con xam ngoet mau thuc n, ri vi nhn ra sng. Con s
quan cua ta th nhn thng vao mt ho. Luc nay, tt nht la s
tht noi ln li.
Bai sng trng loa, trng trai, chng co g hp dn ca. Nhn
xui, nhn ngc cung ch thy cat va a trng cung vi lan khng
kh b nung nong khe xao ng. Moi ngi i dao trn b sng ch
khng tm. Ri lai quay v.
Cang v tra, cu chuyn cang si ni. Lc co ve ci m:

PHAM VIT LONG

456

- Ti nhp ngu nm 1952, nhanh tht, 21 nm ri!

Co le v cai khng kh ci m y ma mt s quan ta but ming:
- Anh cung ging ti, cung nm nhp ngu, cung cp bc!
Lc ci rng ming, nheo ca mt lai.
Ti gi n cm, oan 2 s quan tip "khach". Ba n kha
ang hoang: ga quay, khoai ran, min xao, canh cai.
Khi chung ti tr lai, hai phi cng a ra may bay va moi ngi
vn ang noi chuyn rm ra. Thy ti, Thanh khoe:
- A, anh co cai anh chup vi ti rt ep.
Ti nh hm no luc ti ng gn Thanh, Lc co a may ln
chup. Ti ci:
- Vng, cam n anh!
Lc ngi tn pha trong, noi to:
- Cha, anh ep lm, ai coi cung noi anh Thanh chup chung vi
con gai. By gi th thy o, con trai ch khng phai con gai u
nghe!
Hai s quan My ng ngac nhn va khi c nghe dch lai, ho
cung ci thch thu.
Cu chuyn lai tip din va Lc c khen mai ba cm thnh
soan. Anh ta xuyt xoa:
- R ty ga tht gioi, va ngon. R ty ga la kho lm nghe, qua la
chay, con khng lai sng!
Thanh va san se 2 cc nc qua nhau cho mau ngui, va gt
gu:

B TROC

457

- Kho tht o! Khng bit la co ban tay phai ep trong y

khng? Cha, cung mun thy mt cac c qua!
- Ti hm oan i, y tin a, se thy!
Mt s quan ta tra li va bit mnh l li, anh vi im.
Rot mt cc nc khac, lai san se qua cc khac cho mau ngui,
Thanh tm tc:
- Nu nng kheo thit o. Ngay ca my lat khoai cung ct
thanh hnh ngi sao, ran vang tht ep.
Thiu ta Nhung ci:
- Anh em chung ti cung yu my thut lm. Tuy rng nui,
chung ti lam vic cung co gi gic, vn vui hat, chi th thao.
Lc tan dng:
- Ti c ngh cac ng rng chc xanh xao lm, khng ng lai
o n, manh khoe vy. Cac ng cung co chi ban a?
- Co ch, ba tt, anh em chung ti t chc u bong chuyn,
vui lm.
Thanh mng r:
- Vy a? Vy th chung ta ti sn bong, anh chi!
Lc tan thanh:
- Phai o, nu cn th pha Vit Nam mnh mt i, cho pha
Hoa Ky mt i, u th!
anien khoai ch:
- c, chung ta anh bong vi nhau!

PHAM VIT LONG

458

Anh Nhung ci:

- Vng vng, chung ti sn sang anh ban vi cac anh, nhng
khi xung o a. Ch sn ban xa lm, lai sp ti gi cac anh
phai i ri, lam sao kp?
Thanh xoa xuyt ve tic re:
- Vy a, ra cac anh xa lm a!
Chung ti tip tuc mi "khach" n keo, banh. Thanh va Lc
ngm ngha mai nhng chic keo "Hai Chu" san xut Ha Ni. Ca
hai u chon trong a keo ln xn cac loai, ca min Bc, min
Nam, ly my cai. Lc noi:
- Xin cac anh my cai v lam qua cho cac chau!
Thanh tip:
- Xin cho mi a nho mt chic thi, ti 5 a, 5 chic.
Lc nhon ln mt cai keo chui cua min Nam san xut, hoi:
- Cai nay co phai khng he? Ti mun mi th mt loai.
Thanh co ve thanh thao:
- Khng phai, ng c xem cai nao co ch "Quc doanh" la ung!
Lc ci:
- em v cho lu nho coi, ri ct ky lam ky nim thi, u dam
n?
Ti noi:
- C cho cac chau n cho chung bit v ngot cua keo chung ti,
ri gi giy lam ky nim cung c ch sao.

B TROC

459

Thanh noi:
- Sau nay quan h bnh thng, chc nhng th nay se nhiu!
- Vng, chung ti u mong mun quan h Bc Nam chong tr
lai bnh thng.
Chung ti tra li vy va a Thanh mt goi tra min Bc. Anh
ta cm goi tra, ngm ngha, oc nhan hiu "Thanh Tm" va gt gu:
- Ung tra nay th tm hn luc nao cung thanh bach.
Anh ta a cao goi tra v pha Lc, nhay mt ri vi cai ao
khoac vt thanh gh, ut vao tui. Trong cu chuyn, Thanh lun
ca than nha ng con, ngheo, lam n vt va. Anh ta noi:
- Trc ti bn dn s, co Hip nh mi qua bn qun s lam
thng dch.
Vi giong phn bua, anh ta tip:
- Cung khng mun qua bn nay, nhng vn phai qua, v lam
ngh nay co tin nui cac chau - nha ti ng con, ngheo lm.
phu hoa thm cho giong noi, anh ta nga hai ban tay, a
ra pha trc. anh nng bn ngoai roi vao chic ng h loai hao
hang eo trn c tay trai anh ta, loe ln nh mt tia chp.
12 gi 30 phut, anien st rut hoi:
- Thiu ta Thanh a lam vic xong cha?
- Co le con phai lam vic mt thi gian na.
- Vy n gi, chung ti v, ngay mai se ti on thiu ta c
khng?

PHAM VIT LONG

460

- Chc thiu ta lam vic khoang mt ting na thi, ai uy co

th ch c ch?
- Vy ti cho may bay ct canh ln cao, bao v a Nng cho
thng cp chung ti bit?
- Vng, nhng ai uy ch chung ti goi in thoai hoi y kin cp
trn chung ti!
Ngoai sn bay, hai phi cng My ang lui hui, ch tro vao b
phn nao o u may bay. Ho co ve tn tm vi ngh nghip.
giam bt s st rut cua anien, anh Nhung hoi:
- Chic may bay kia tr gia bao nhiu la?
Thanh tra li:
- t lm, ti my van la.
Anh ta noi thm:
- y la loai mi, a cai tin, cai ng xa hi cua no lam vnh
ln ch khng cup xung nh loai cu.
Lc giai thch:
- Nh vy, hi nong toa ln trn se c canh quat quat phn
tan ht, giam nhit, chng c tn la tm nhit.
Va Lc lai khoe:
- Cai gh bn canh dung cho xa thu ai lin.
- , hep vy th ai lin ch nao?
- Khng, ai lin gn pha ngoai, xa thu ngi gh, chuc sung
xung t ma bn.

B TROC

461

Lin lac v bao cp trn ng y may bay ln cao lin lac vi

a Nng.
anien ngh:
- Mi cac anh cung ln may bay vi chung ti.
anien ng dy keo anh Tit cung i. Moi ngi cung ng
dy. Ca Lc va Thanh u st sng:
- i, mi cac anh cung i chi!
Ti lng l:
- Thi, mt s i, keo cht.
Thanh dt tay ti:
- Khng, khng cht u, i cho vui.
Ti lic nhn anh Nhung. Thy anh ci va bc ra ca, ti
cung bc theo. Thanh to ve rt ci m, thn mt vi ti. Lam nh
v tnh, anh ta hoi p mt cu:
- Anh vao y nm nao?
Ti tra li:
- Ti sinh sng y lu ri anh a!
Khi ln may bay, Thanh cn thn buc ngi ti vao gh bng
dy bat co moc st.
May bay r may. Bao quanh mang tai ti la mt m m thanh
n ao, nao ng. Khng con noi chuyn c na. Canh quat quay
tt, lam bui cun thc ln. May bay bc ln cao kha nhe nhang. Ln
c mt oan, no ng sng lai ri quay t t 180o. Sau o, no
va ln cao va tin ti pha trc. Ti co cam giac nh ang ngi

PHAM VIT LONG

462

xe t leo ngc ln dc, co iu m hn ch khng xoc ln rut nh

khi i t.
Ti chu y quan sat di t xem lu gic lai phat hin qun ta
nh th nao. By gi mi hiu rng trc mnh "ic khng s
sung", qua chu quan. Ti nhn ro sn bay vi ch thp trng, vi
nhng ng i ngang doc, vi my ngi nha tranh, vi la c bay
php phi va thy ro ca my ng ch v binh ng nghim bng
sung. May bay ln cao, ln vong theo hng tay trai. Thn may
bay nghing i, mun moi th ra ngoai. Nhn v bn phai thy
ip trung nhng nui - nhng dy nui cung chnh i nh sp .
Nhn xung di thy rt ro mt t. Mt t ep, hin va ang
yu qua. Nhng tha rung lua xanh r, nhng vat rng non tha
tht, va dong sng nc trong vt chay gn song ln tn xen vao
nhau, ni bt ln nh mt bc tranh mau ep e. , cao 7 - 800
thc ma nhn ro ca gn nc, nhng phin a va my ngi i trn
bai sng. Kia na, thy ro hai chic ao trng ai phi trn bai co,
thy mt anh b i ang i ngoai lai ngc nhn ln. Thy cn nha
tn, my ngi nha tranh np di my bui chui, lum cy. May bay
vong lai sn bay. Thy bong may bay in trn sn bay vi cai canh
quat quay tt mu ng ng. Thy gn b sng mt ngi nha va rt
nhiu ngi ng sn. c 20 phut, may bay ha canh. Ngi
cam thy b hng, nhng khng nn nao. Mat qua, v sut qua trnh
bay, gio lua vao lng lng.
Ra khoi may bay, anien keo Lc va Thanh lai ban bac g o.
Vao nha, Thanh bao:
- ai uy anien noi rng a lin lac v a Nng, thng cp
ng y chung ti 2 gi ri v.
- Vng, vng, ung mt gi ri chung ti, thiu ta Thanh se
ra.
Thanh giai thch:

B TROC

463

- Hi nay Hoa Ky thc hin chng trnh rut qun, vic nhiu
ma may bay t nn b tr gi gic xt xao lm.
Lc noi thm:
- S rng sau phi vu nay phai thc hin phi vu khac nn phai
bao v trn.
Thanh hoi:
- Cac anh bay thy ngp khng?
- Gio qua, luc bay thng chc phai ong ca lai ch?
- ong b hi lm.
Thanh giang giai:
- Hi nay phai qun va phai bay cao lin lac nn bay mt,
ch khi thng ch bay 5 - 600 met, bay thp la la, m lm.
Lc hoi:
- Hi nay thy cai nha nao pha sau ct c o he?
- Nha anh em o anh a.
- Pha y la g ma thy ng ngi qua?
- ng anh em i lai o ma.
- A, thy ca phu n na, ti mun qua chup anh vi cac c y
c khng? - Lc hoi.
Thanh phu hoa:

PHAM VIT LONG

464

- , co ca phu n. Ba trc bay ln thy my c tm sui

na (va noi anh ta va ci thch thu), gia c sang chup anh th
hay o!
Thiu ta Nhung tra li:
- Chc cac anh cung bit tnh nt phu n Vit Nam hay e then,
s cac anh la, my c y khng chu chup, i mt cng ch.
Thanh tan:
- Hay ai uy mun th xin lai lun!
Lc ci:
- S nha ng cuc a phng khng cho phep.
Anh Nhung noi:
- S cac anh khng co thi gian thi. Khi nao co iu kin th
mi cac anh chi.
Thanh nhay mt, v vai Lc:
- Ma y thi, ch khng c qua vi my c u nghe!
Anh ta ht ham v pha b sng va noi thm:
- th vui, ch ti my con ga cht oan!
Anh Nhung ap:
- Ga anh em chung ti t nui y. Chc chung no cung vui
long khi c cht v mi tnh thn thin cua chung ta.
Sp ti gi ct canh, my s quan My va anh em ta trao i vi
nhau nhng vt ky nim nho. Anh Nhung tng anien mt quyn
lch "Qun giai phong", anh ta cam n va ci:

B TROC

465

- Nhng ng nh la ti vn co nhng cu p rt manh khi gp

ng trn sn bong y!
Anh ta co ve quan tm thc s ti chuyn th thao.
Ti va Be - phin dch - ra may bay noi chuyn vi phi cng My.
Hoi chuyn vin phi cng co b ria mep dai hung hung ma ba
trc ti cho la gia mi bit anh ta co 25 tui thi. Vi giong m m,
anh ta k:
- Ti co 1 v, 1 con ln 4 tui. Ti qua Vit Nam nm 69, 70 ri
v nc, sau o lai qua, c 3 thang ri.
Anh ta ci, nu ci co ve bnh d. Nhn nu ci, nghe giong noi
thy anh ta co ve nng dn. Anh ta la chun uy. Be a tng anh ta
quyn lch, anh ta cam n, m ra coi va hoi:
- H Ch Minh?
Anh ta ch vao tm anh Bac va ch H Ch Minh di mt cu
ghi li Bac. Anh ta ngm ngha, gt gt u va ci. Anh ta tn la
Hogan.
Ti qua hoi chuyn Henson - 19 tui. Anh ta cao nhng khng
to, co net mt th sinh va tnh tnh co ve e de, hay then. Hi sang,
khi moi ngi xum n hoi, anh ta lung tung ngo quanh va p ung
khng bit noi g. Luc nay anh ta ang ngi trn gh, cm cai mu b
i Giai phong ngm ngha ri i ln, gt u vui thu. Anh ta ra
hiu cho Kenni chup anh anh ta vi chic mu o. Ti lai ngi bn
canh va nh Be hoi chuyn. Henson cho bit anh ta sang Vit Nam
2 nm ri. Ti hoi:
- Anh co th cho bit cam tng cua anh khi ti gp chung ti
tai y?
Anh ta ci va noi nho mt cu g o. Luc y, Hogan chuyn
xung mt can nc bng nha. Henson ly, dung np hng va

PHAM VIT LONG

466

n nut cho nc chay ra mi ti ung. o la th nc may nng nc

mui Clo, tanh v k. Be dch lai li anh ta:
- Tht kho noi qua!
Kenni ang bung lai cung chm ngi qua gh gop chuyn
vi chung ti. Co le anh ta s anh chang Henson ngy th noi
nhng iu h hnh vi chung ti chng?
ung 1 gi 30 anh Thanh ra. Chung ti nm tay anh, chuc anh
hoan thanh nhim vu. Moi ngi tin bit nhau. Lc, Thanh bt tay
ti. Lc ch vao ti va Thanh, noi:
- i nay co ve n y vi nhau lm!
Ti ci va thm ngh: "Cuc chin u trn mt trn ngoai
giao tht phc tap, t nh, phai ht sc canh giac".
Bt tay va chao nhau ln cui, Lc nhc lai li cam n: "Quy v
a cho chung ti mt ba n tht thnh soan". Co le, o la cu noi
chn thanh nht cua anh ta trong ngay hm nay.
V nha tng kt v bui tip xuc nay, rut ra nhiu iu hay.
Anh em d oan Thanh la tnh bao CIA, cp bc co th ngang hoc
cao hn Lc, Lc la tnh bao qun i. Ca hai u tm cach do hoi va
mun i quan sat ni n, chn cua ta. Ring ti, ti thy Thanh co
ve mun dung on ngot vi ti li dung khai thac nhng g co li
cho hn. Co th hn anh gia ti "ngon n" bi thai n hoa, "ci
m" cua ti.
Trong bui tip xuc, anh em ta cung co nhiu ch h: noi l ly
lch mnh, l vic, cha thc hin nghe nhiu tm hiu ch,
phin dch cha lng nghe xem bon My - Nguy ban ring g vi
nhau, canh v cha chu y quan sat bon ch khi chung i v sinh
xem chung co lam g khac khng...
Trong khi tip xuc vi ch, cn phai bit hoi moi tin, bit
tra li co ve ci m ma chung chung. Hanh - phin dch, mi i a

B TROC

467

Nng v - cho bit cu chuyn gia Hanh va tn lnh nu n cua

bon s quan nguy nh sau:
- Cac anh n bao nhiu tin mt ngay?
- Cp trn chung ti cp bao nhiu th chung ti nu n by
nhiu.
- Thng thng nha n nay co bao nhiu ngi n?
- Da, luc th nhiu, luc th t ngi n.
Mt tn lnh con bit tra li nh vy, noi chi n nhng tn s
quan, nht la nhng s quan c phn cng tip xuc vi ta.
Chn tnh la ban tnh cua anh em ta - quen sng vi nhau ci
m, thng yu nhau ma! Nhng vi ke ch th phai bit sng cho
co thu oan, bit noi di nh tht.
T thang 3 nm 1973
Tip tuc nhng ngay ch i, nhng cha thy trin vong g v
hoat ng cua oan Lin hip qun s. i phung vn c tnh pha
hoai vic thi hanh Hip nh.Ti vn lam vic theo doi tin tc qua
ai va qua cac bao cao tng hp tnh hnh thi s giup oan. Ch
trong vong na u thang 2, cac tnh ng bng Trung Trnng b
a co 648 vu ch vi pham Hip nh, trong o co 323 vu bn phao
vao vung giai phong (co nhng trn dung 8 n 20 khu phao bn
t 1.000 n 3.000 qua an vao mt thn), 224 vu dung b binh t 1
ai i n 4 tiu oan co xe tng, boc thep anh pha vung giai
phong. Chiu mung mt tt m lch va qua, tai Quang Ngai, mt
oan thiu nhi xa Ngha Thun xung My Li, Ngha Ky huyn T
Ngha t chc on binh s nguy v mng xun hoa bnh, bon phao
binh Go Huynh dung ci 82 va sung DKZ bn vao xa My Li, lam
cht 2 em, b thng mt s em. Bon b binh con ti bt mt s em.
Tai Quang a, bon nguy huy ng phao binh, b binh, xe tng, xe
boc thep ln chim cac xa Xuyn Hoa, Xuyn Thanh, Xuyn
Khng (Ty Duy Xuyn) dai ngay, co ngay may bay tha bom pha,

PHAM VIT LONG

468

hang trm bom bi vao xa Xuyn Thanh lam cht va b thng hang
trm thng dn, pha hoai hoan toan nha ca, hoa mu. Tai Ty
nguyn, co 178 vu ch vi pham Hip nh, vi 57 vu bn phao, 59
vu may bay, 62 vu b binh; ring truc ng 14, 19 co ngay chung
bn ti 1.202 qua an phao.
Ti m mt lp ao tao cp tc v nhip anh cho anh em trong
oan. Moi ngi rt hng hai theo hoc va nhanh chong nm bt
nhng kin thc c ban, bit chup anh, trang phim.
Ngoai Ha Ni vn tip tuc s dung tin, bai do Khu Nm gi ra,
trong o co bai cua ti gi ra cach y t lu:
Bai ng trn Ban tin u tranh thng nht
Mt cuc dan xp
Ha Ni ( VNTTX 1-3-1973) - Hong thc hin m mu ln t,
bon ch huy qun i Sai Gon Quang Nam a thuc ep n v X
hanh qun ln chim vung giai phong cua ta sau ngay lnh ngng
bn co hiu lc. Kin quyt bao v tnh mang va tai san cua nhn
dn, cac chin s Giai phong a chn anh quyt lit, buc chung
phai cum lai trn cac im cao. n v X qun i Sai Gon lm vao
tnh trang nguy kch, thng binh khng c chuyn i cu cha,
lng thc khng c tip t, trong khi o, ting loa cua cac chin
s Giai phong vn vang ln.
- Hi anh em binh s Sai Gon! Hip nh Pa ri a ky, hoa bnh
a c lp lai. Anh em hay tr v v tr cua mnh, ng cm sung
anh nhau na!
Toan b binh s u im lng lng nghe. Anh em binh lnh yu
cu ch huy phai ra dan xp vi qun Giai phong. Trc tnh hnh
y, ban ch huy n v qun Sai Gon a lin lac vi qun Giai
phong.
Ti ch hen, vin s quan c mt can b qun Giai phong dn
vao nha. ng ch can b mi vin s quan ngi va hoi:

B TROC

469

- Chc anh mt va oi lm?

Vin s quan khe th ra, ap:
- Cam n ng. Sut my ngay nay chung ti khng c tip
t...
ng ch can b rot nc a anh ta ung ri ly goi cm nm
a anh ta:
- Mi anh n ba cm cua qun Giai phong.
Trc thai chn tnh cua ng ch can b, anh ta cam n ri
cm ly nm cm n ngon lanh.
Sau o, vin s quan noi:
- Tha ng, ti c c n y dan xp vi cac ng v vic
i khu vc tru qun.
Vi giong va n tn va kin quyt, ng ch can b noi:
- Co le anh lm. Anh phai noi la n ban giao t cho chung
ti mi ung v y la vung giai phong. Cac anh ln chim sau khi
lnh ngng bn co hiu lc.
Vin s quan lung tung:
- Da, ti cung khng nm vng vic nay.
ng ch can b hoi:
- Co le anh cha c nghin cu Hip nh va cac Ngh nh
th?
Vin s quan vi ap:
- Vng, cp trn chung ti ch ph bin s qua.

PHAM VIT LONG

470

ng ch can b rut trong cp ra my xp giy anh may, a

anh ta va cn dn:
- y la cac vn ban cua Hip nh, anh em v cung anh em
oc cho ky. Tht tai hai, cp trn cac anh c tnh bng bt s tht,
c tnh y cac anh vao ch cht.
Ngng lai mt chut, ng ch can b hoi:
- Chc cac anh gp nhiu kho khn trong vic cu cha thng
binh?
Vin s quan gt u:
- B cac ng vy cht, chung ti khng chuyn thng binh v
hu c c, thuc men cung thiu.
ng ch can b ly ra mt s thuc, bng bng ri noi:
- Chung ti bit rt ro tnh trang nguy khn cua cac anh. By
gi, chung ti co u iu kin tiu dit cac anh. Nhng thi hanh
ung n chnh sach hoa giai va hoa hp dn tc, chung ti mun
cu cac anh. Anh cm s thuc nay v tam bng bo cho anh em va
bao cao vi ch huy cac anh la chung ti ng y cho cac anh chuyn
s thng binh v ni an toan theo hanh lang chung ti qui nh.
Mt khac, trong khi ch ban giao t, cac anh phai nm tai ch,
khng c bn pha ba bai.
Trc ly le ung n va thai thin ch cua qun Giai phong,
binh lnh va sy quan n v X. qun i Sai Gon nhn ra le phai,
ht sc cam ng. Ho noi vi nhau:
- Hoa bnh ri, ti g ma i anh nhau cho cht ung mang?
Nu my ng Giai phong ma lam hung, chc ba nay mnh khng
con ma on xun!
- Phai o. Rut i. Thi hanh nghim chnh Hip nh la tt nht!

B TROC

471

Qua mt ngay ban bac vi cac chin s Giai phong, ngay hm

sau, ca n v qun Sai Gon ng loat rut theo con ng ma qun
Giai phong a vach sn.
Vit Long (TTXGP)

TH GI GIA NH
Ngay 8/3/1973
B me knh mn !
ang le ra con phai vit th cho b me vao ung ngay hoa bnh
u tin cho b me mng mi phai, nhng v bn nhiu vic qua, va
lai khng co ngi ra nn by gi con mi vit. Hi tt, trong bc
in chung gi ra VNTTX co tn con, anh Phng co bao cho gia
nh bit khng?
B me yu quy a, iu ang mng la cho ti ngay toan dn tc
gianh c ai thng li, con vn tip tuc ong gop c sc mnh,
vn tip tuc tin b va rt khoe. By gi, con c c i cng tac
mt ni kha c bit, vi trach nhim nng n hn. Con rt phn
khi ln ng nhn nhim vu, a ha se cng tac tht tt, xng
ang vi s tin cy cua ang.
Hm Hip nh c ky chnh thc, anh Phng co in vao
bao tin gia nh ta vn bnh yn, manh khoe. iu o lam con vui
mng ht sc. Hi bon My tp trung B52 ao at di bom Ha Ni, con
lo cho gia nh qua! By gi, chc ca nha a v Ha Ni ri? Cn nha
mi nha ta c cp Kim Lin co b may bay My pha mt khng?
Cac em Thuy, Lan, Dip, Ngoc a v Ha Ni hoc cha? Anh c a
ci v cha? Con Phuc, sao b me a lo chuyn v con cho no sm
th? Em Vit hin u?
Con ang vit th co ngi n ly th i vi, con gi cho gia
nh mong.
Con.

PHAM VIT LONG

472

Ngay 1/4/1973
Thi han hoat ng cua Ban Lin hip qun s bn bn a ht.
Vy ma chung ti vn cn c. Nay se chuyn qua hai bn, nhng
khi nao trin khai cng tac th cha ro, con phai u tranh nhiu
Trung ng.
Co vic v Xng phim, inh ninh se gp Thuy Ngn, se co dp
gn em mt chut.
Thy ti n, goi m ln: "Ngn i, may co khach nhe!"
Song, khng thy Ngn ap lai. Tht tht vong: Ngn i ly la, co
le chiu mi v.
Th la nhng giy phut ri rai cua bui sang chu nht nay tr
thanh nhng giy phut trng i - ngong ngong mai khng bit bao
gi Ngn v. Em a, gia nh bit em lam ch nao, anh se n tn
ni on em!
Mai chiu Ngn mi v. Trong khung canh nha ca ang lam
ngn ngang, ng uc ngi ang lam vic, chung ti khng th v
vp nhau c. Cung khng co th gi ma ngi noi chuyn vi
nhau na: ti sp phai i cho kp gi ti n v, Ngn phai tip tuc
vi cng vic. Ngn noi vi ti rng em khng co g bun ca, va em
ci tht ti. Nhn Ngn ci, thy thng v han. Anh bit, em
cung co nhng day dt trong long, nhng c ti ci cho anh vui
long. Bt tay tam bit nhau, mun nm mai tay em.
Ngn a ti mt chic khn trng, thu rt ep. Tht khng
ng em lai thu gioi n th. Bit rng em rt bn, mun thu c
nh vy chc em phai danh moi gi ri ma ngi cm cui thu. Chic
khn cha ng bit bao tnh cam tha thit cua em!

TH GI NGN
Ngay 1 thang 4 nm 1973
Ngn i!

B TROC

473

Gp em, anh vui, song cung bun. Thng em nhiu!

Anh c ngh mai, tai sao chung ta lai ch co th gp nhau, noi
chuyn vi nhau nh hi chiu? Le nao chung ta khng co quyn
sng vi nhau ang hoang? Khng, trm ln khng phai nh th!
Anh khng mun nh th! Chung ta yu nhau, tnh yu y la chnh
ang. Cho nn, em cua anh a, khng co g e doa c tnh yu y.
Tt nhin, by gi con la vao thi gian t nh, cha co th tt ca
moi ngi bit c. Cho nn, con phai co nhng s kn ao cn
thit. Nhng khng nn v th ma phai t quan h cua chung ta
vao tnh trang len lut, vung trm. Khi co nhng iu kin thun li,
anh mun se a tnh yu cua chung ta ra cng khai moi ngi
chng nhn va vun p cho. Em co mun nh vy khng? Hay suy
ngh cho chn chn, em nhe!
Em yu thng! Ch khi nao trc tip noi chuyn vi em, anh
mi co th bc l c ht nhng suy ngh cua anh v em, v mi
quan h gia hai a, giai thch v sao anh yu em va nhng c
mun vun p hanh phuc vi em! Nhng em hay tam hiu rng:
trong cuc i, anh ch mun yu mt ngi, khi a yu th gi tron
tnh cam vao ngi y, va by gi th ngi y la em!
Em a, vi anh ao, anh Phn, anh khng du dim iu g ca trong tt ca moi chuyn cua cuc i, ngay ca chuyn nay cung vy.
o la hai ngi ban, ngi anh, ngi ng ch ht sc yu quy,
thn thit cua anh, chng khac nao rut tht. Cac anh y u tan
thanh vic cua chung ta, u nhit tnh mun vun p cho chung
ta. Em nn co quan h mt thit vi cac anh y. Chc cac anh y se
co nhng li khuyn bao, tm tnh cn thit cho em. Nu khng co
iu kin gp, em nn vit th cho cac anh y! Co g vng mc,
kho khn cung nn noi vi cac anh y, cac anh y se giup cach giai
quyt.
Em thn yu! Em noi a thu cho anh mt cai khn tht va y.
Song, anh cha va y u. Khng phai v xu - em cua anh thu
ep qua, khng th ch c. Nhng v em thu tn anh ng tr
troi mt mnh, th th bun cht. Tm mai khng thy tn em u?
Bt n em y!

PHAM VIT LONG

474

Em ng bun ma hay vui, si ni ln nhe. Yu em nhiu. Anh

cua em.
TB: Vit th cho anh, gi qua anh ao hoc anh Phn.
Chu nht sau na (15/4) co th anh se v. Nu em sang bn
Ban th tt.

TH GI GIA NH
Ngay 10/4/1973
B me Yu quy cua con!
Tht vui mng ht sc, con a nhn c th cua b thang
1/1973. Bit c tnh hnh gia nh bnh an, manh khoe, con rt
phn khi. Chc chn se co ngay gia nh ta c oan tu, lin hoan
mng ai thng cua dn tc, cua gia nh.
B me knh yu! Xa gia nh, con lun nh gia nh va mun
bit tng tn tnh hnh gia nh. Con tic la anh c cung nh cac
em t chu vit th cho con qua, va co vit th cung vit s sai, t co
tnh cht tm tnh v cuc sng ring t. Con cung khng ro hin
nay vic xy dng gia nh cua anh c ti u ri, co tr ngai g?
Phuc cung vy, t khi v nc n nay, no khng vit cho con la th
nao. Ngay ca vic tm hiu ri xy dng gia nh cua no, con cung
khng c nghe no noi ly mt cu. Tuy nhin, qua th me vit,
con cung bit s qua va mng cho no la a chon c c v tt, em
v cho gia nh mt a con ngoan. By gi 2 em chung vi gia
nh, tui lai con non, chc khng khoi co nhng b ng, lung tung.
Con cung rt mng khi c bit cac c em gai cua con ln, hoc gioi,
chm ngoan. Con thng nht Vit, cu em sm bc vao i, chu
vt va, rt giu tnh cam. Tuy no cung t vit th cho con, nhng
con hiu rng v no kho kim ch gi c, va th no vit rt ty m,
rt tm tnh. Qua th no, con hiu c tnh hnh gia nh, nht la
tnh hnh ring t cua my anh em mt cach cu th hn. Qua th
no, con cung thy ro bc tin b dai cua no: ca trong suy ngh va

B TROC

475

hanh ng - no suy ngh kha su sc, co nhiu trin vong. Khng

bit by gi no ong qun u, cng tac va phn u ra sao?
By gi, con xin noi v con cho gia nh ro. Sc khoe cua con
tip tuc tt, lu lm ri con khng st. Nu nh b me thy anh con
gy, th o khng phai iu ang lo, v tang ngi con t nho vy
ma, khng phai yu u. V cng tac, phn u, con tip tuc i ln.
Va qua, con c c i trong oan ai biu qun s cua ta tham
gia Ban Lin Hp qun s 4 bn khu vc 2 (a nng) vi cp bc
thiu uy. K ra cung ngc, ngi ta vao qun i thi chin, th
nay hoa bnh, mnh lai vao qun i. Nhng con vn lam chuyn
mn cu ch khng phai chuyn hn nganh. Nu nh moi cng vic
trin khai tt, th con a c vao a Nng ma vit ri. Do bon ch
khng thi hanh nghim chnh Hip nh, oan cua ta cha trin
khai c. Nay th thi han cua 4 bn a ht, oan chuyn qua 2
bn. Tuy nhin, vn la thi ky ch i ch cha trin khai cng tac.
Co th con se i vi oan mt thi gian, sau o lai v c quan cu,
cung co th con i kha lu. Nh vy la nhim vu cua con i vi
cach mang min Nam cang nng n va con lu dai, con cha dam
ngh ti ngay v thm gia nh, tuy con tin rng ngay y se n.
Va qua, nghe cac anh ngoai vao noi, con bit la ang co
ra chnh sach mi i vi gia nh i B: S anh em cha co v con
cung c lng ngoai o (lng chnh + 25% khu vc - 18 vi
can b c s hoc 24 vi can b s cp. Bt u thc hin t thang
7/72).
Hi bt u i, lng con 52, vao trong nay c xp la c s.
Nay th con a c bat ln thng s cp (khng qua hng s
cp) nn nu so sanh ra th mc lng ngoai o se phai tng theo.
B me chu y hoi phong t chc c quan con xem sao nhe.
B, me a, tuy khng co iu kin gi th cho gia nh trn nha,
con vn lun nh da dit cu, ba, ng ba tre, cu m Hiu va cac em.
Con bit, bn canh cng n cua b me, chung con mang rt nng
cng n cua cac ba. T khi bt u i lam, con a co c vong c
n ap cng n y, c bit la i vi ng, ba tre - nhng ngi a
danh cho chung con tnh cam m thm va a hy sinh rt nhiu
cho chung con. Tic rng v vic nc, con khng c gn cac ba

PHAM VIT LONG

476

ma lam tron ch hiu. Nghe ba, cu m Hiu sinh sng kha kho
khn, vt va, con ht sc bn khon. Con ng, ba tre na, nay a
gia yu ri, lai khng co con cai g, ly ai nui dng, chm soc? Con
bit b, me cung rt chu ao trong vic nay, nhng con vn c noi
vi b me nh vy, v y la iu thi thuc trong tnh cam cua con
t lu, khng noi ra khng c...
B me a, hi nay i sng chung con kha hn trc nhiu. ng
t a lam ti ni chung con , vui tp np. Nu i xe con ra o ch
mt khoang 8-9 ngay. Nh vy, th t se d hn. Con ch mong th
gia nh thi. B me khng cn gi cho con tin, qua g ht. Nu b,
me c lnh tin con lai th b me dung chi tiu trong gia nh
va nui dng ba, ng, ba tre ch ng lo g cho con ca.
Nhn anh gia nh, con vui lm. Anh em ch con u chung
vui vi con, khen b, me vn tre, khoe, cac em ln, d thng. Ngoc
ln qua ri, ra dang mt thiu n ri con g. Dip th vn gy song
a ln nhiu. Lan con hay hat khng? Thuy ht sun rng cha? Me
bo thuc la cha? Sao me khng tra li con v vic y? Con khng
mun me hut thuc mt chut nao ht, v rt hao sc khoe.
C chu Phng a a cac em v Ha Ni cha? Con rt nh c,
chu va cac em.
Cui th, con chuc gia nh manh khoe, hanh phuc va gi li
thm cac c, chu trong c quan.
Con cua gia nh.

TH GIA NH
Ha Ni, ngay 15/4/1973
Long yu du cua b me!
Trong mt trng hp c bit, b me gp /c Thng, thu
trng cua con, ngi a cung con sng va chin u trong nhng
nm gian kh cua cach mang min Nam. ng ch Thng k cho b

B TROC

477

nghe nhiu chuyn v con k t nm gian kh 1968 n khi ng

ch Thng ra ngoai nay. Qua nhiu ln nghe k chuyn v con, b
cung hnh dung c cuc sng cua con trong y, nht la tinh thn
phn u cua con, s oan kt cua con vi ng bao, ng ch. Con
tht a c gng nhiu lm, nn trong thi gian khng lu a tr
thanh ang vin cua ang Lao ng quang vinh, lai mi c vao
cp uy vi s tn nhim cua a s. B me va cac em rt mng r
trc s trng thanh nhanh chong cua con trong thc t cach
mang.
Hin nay, b me va cac em co mt mong mun la c gp con
mt s ngay cho bo ni nh nhung. Mong con c ra ngoai nay
iu dng sau my nm cng tac gian kh.
Gia nh ta a v khu tp th Kim Lin. Bung tuy khng
rng, song m cung, tin nghi y u. Con bin th cho gia nh,
thng quan tm n sc khoe cua me, mong me ng hut thuc la
na. Con a, me con vn khoe manh, vn "cha cha" c thuc la,
song ngay cang beo khoe, ht long ht sc chm soc gia nh va la
ngi nh n con nhiu nht, thng noi chuyn n thng Hai, lo
cho no luc be n nh ngi "n chay", by gi sng trong hoan canh
mi th lam sao ma king c. (/c Thng noi cho b bit con bit
n u moi cac th mm, cac th rau, k ca mp ng).
B me rt phn khi v nhn thy an chim 8 con a trng
thanh. Nhng ngay chu nht va ngay l la nhng ngay gia nh
sum hop ng u.
Anh c vn lam cng tac uy ban khoa hoc ky thut, gn bo
vi Phong tnh toan, ca my t gic My oanh tac Ha Ni u co
mt Thu , lai mi i cung oan can b sang cng tac tai Cng
hoa dn chu c hn hai thang, mi tr v nc ngay 3/4/1973, me
thng noi anh c nghim ngh, ng n, "ra ve anh ca", ch co
cai la chm ng v con.
Em Phuc t khi thanh lp gia nh tr nn chn chn, tay ngh
cua em rt vng, nht la sau khi i thc tp 3 nm Lin X tr
v. Thanh, v Phuc, cng nhn ky thut c kh, cung cng tac vi

PHAM VIT LONG

478

Phuc ai hoc Bach Khoa. Hai v chng sng vui ve, m m,

trong mt gia nh cng nhn ky thut. n thang 9/1974 hai v
chng em Phuc se co a con u long, b se c sng thm trong
tnh cam cua ngi ng i vi chau ni. Con se thm trach nhim
cua mt ngi bac rut. Con Vit, a em gy com cua con trc
kia, a tr thanh chin s cng an vu trang bin gii Lao Vit. Em
cung phn u rt tt, a tr thanh i tng cua ang, va ang
tip tuc phn u c trc tip chin u di la c cua ang,
va theo li em vit "tip tuc truyn thng cua cha, anh, cua gia
nh".Mt s ban cua em n v mi qua Ha Ni, n thm gia
nh cho bit tin em rt khoe, vt c nhiu th thach va hin
nay la mt trong nhng chin s ct can cua n v.
Con em Ngoc cang ln cang khoe, cang to, a tr thanh sinh
vin khoa ting Anh trng ai hoc S pham ngoai ng. Em hoc
ting anh vao loai gioi va ang hoc thm nhac (ghi ta). B me khng
phai lo v mt hoc tp va ao c cua em Ngoc. Ngoc l s bao nhiu
th be Dip hoat bat by nhiu. Luc nao Dip cung hoat ng, hoc
xong la lam, hoc rt chm ch, phai cai hay tru troc cac em nn
moi ngi goi c ta la "cai dm". Tuy vy rt d thng va hn
nhin, vui tnh.
Em Lan hoc lp 6, hin nay tr thanh c quan ly gia nh v
cac mt tem phiu, i ch, nu n. Hoc t nhng chong nh, kin
thc tng i vng, khoe va vng, rt thng b, thng git qun
ao cho b.
Be Thuy c vn chm ln, m thng qun, s t me tuy a
lam "sinh vin lp 5" ri. Em hoc tin b hn trc, ca nha u yn
tm va chiu con gai ut.
Cu ni, tre Nghim, ng Thanh, c cu Hiu va 4 chau vn
c khoe manh. Con c Chung a 2 ln chuyn cng tac, Chng c
Chung a v hu non, 3 a con u nghch ngm, hoc kem.
B a cam thy cai gia a ti, 57 tui ri. Tuy nhin b vn i
lam u n, cha co t tng v hu, phn khi vi an con ang
trng thanh. Trc con lo cha co nha, cac em con con be... nay

B TROC

479

tnh hnh gia nh a tng i n nh, kinh t gia nh ngay mt

tt, nht la khi c nhn phu cp cua con lai (chnh sach mi,
mi thang 47). Tuy nhin theo s suy ngh cua b, b cha mun
ngh ngi, ma nu 2,3 nm na co v hu th cung tm vic lam
thm hoc vit, hoc dch, hoc day ngoai ng ai hoc...
A b thng t hoi: "Con a ln, tai sao khng thy con noi
chuyn v vic v con". Hnh nh con co ngi yu ngoai nay phai
khng? Nu co, con c gii thiu vi gia nh gi mi lin h cho
bn vng.
Nh con nhiu lm
B

Chu nht 22/4/1973

Khng bit nn noi rng hm nay la mt ngay vui hay mt
ngay bun? Hm nay gp Ngn -va thy tht thn thng, gn
gui, va thy tht xa la, lanh lung.
Gp Ngn ln nay tai in anh trong khung canh b bn
hn trc v nha ca a tam xong. Chung ti co nhiu thi gi ring
noi chuyn vi nhau. T luc i ng, ti c inh ninh rng ln
nay chung ti se c sng vi nhau nhng giy phut tht m m.
Khng ng Ngn lai a ti mt la th Ngn ang vit d dang.
Trong th, Ngn noi vi ti rng Ngn rt quy, rt thng, rt knh
trong ti, nhng "khng dam" nhn la ngi yu cua ti, ma ch
mong la mt ngi em, ngi ban, ngi ng ch ma thi. Ngn ly
giai rng hoan canh sng cua hai a co nhng s cach bit nhau,
trnh lai chnh lch nhau qua, Ngn khng xng ang la ngi
yu cua ti. Ngn lo rng ri y gia nh ti se ch bai Ngn, be
ban ti se dem pha Ngn, do vy ti se chan nan va hanh phuc gia
hai a se khng c bao am.
oc th, bi ri trm chiu, long b bn nhng cu hoi, nhng
s day dt, nhng cach ly giai. i, bit noi th nao vi Ngn
Ngn hiu va tin ti by gi? Em i, tuy sng vi em khng c

PHAM VIT LONG

480

bao lu, nhng anh a tm hiu em kha ky, a tham khao nhng y
kin cua nhng ng ch thn cn anh v em rt nhiu va t o t
ra c s vng chc xy dng tnh yu vi em. Ri anh yu em vi
tt ca tnh cam manh lit, thit tha cua mi tnh u. Tnh yu y
tht la si ni nhng lai chn chn ch khng bng bt u em a!
Khi nhn c th em ap lai tnh yu cua anh, anh sung sng,
hanh phuc bit bao nhiu va a thm nhu mai rng: anh se yu em
tron i, chung ta se chung sng vi nhau tht m m nh b me
anh a chung sng vi nhau. c m chay bong nh vy y, co th
nao anh lai t bo tnh yu cua anh, t bo em c? Trong cuc i
anh, anh a gp nhiu ngi con gai, a co nhng ln cam thy
yu, nhng cha bao gi anh th l tnh yu, ri do nhiu iu kin,
anh lai gat bo no i, do vy cha mt ln nao anh noi trc tip vi
mt ngi con gai hai ch "yu em". Nhng ln nay anh a noi vi
em, a c nghe em noi lai hai ch "thng yu". Anh a noi ra
nh vy va anh se gi mai no, se th hin y u y ngha cua no
trong quan h vi em - va ch vi em ma thi, khng th vi bt ky
mt ngi con gai nao khac! Le nao anh khng th thc hin c
c m chnh ang cua mnh ch v nhng ly do rt xa xi nh em
a nu ra?
Ngh nh th nhng khng th din at thanh li c. Ngn
th vn vui ve noi chuyn vi ti. Khng bit noi vi Ngn nh th
nao by gi. Ti bao Ngn:
- Anh mong rng nhng iu em vit cho anh la nhng li noi
ua!
Ngn ap:
- Khng phai ua, em noi tht y.
- Anh khng mun em so sanh nh th.
- Khng, trong quan h nu khng co so sanh th khng thc
vi lng tm!

B TROC

481

- Em so sanh cung c, nhng cn so sanh cho ung va giai

quyt cho ung. Em hay rut lui y kin cua em i. Anh ch co th
chp nhn nhng iu em noi trong la th trc tt.
- By gi anh ngh nh th, nhng sau nay anh co th ngh
khac.
- Hay la do em khng yu anh nn em noi tranh ra nh th?
- Khng, khng phai nh vy.
- Em tht kho hiu, em lam kh anh!
- Khng u, anh lam kh anh y!
- Em a, em ng lo v gia nh anh, gia nh anh se hoan toan
ng y vi anh. Anh ch lo ba khng ng y thi, ba nghim khc
lm ma.
- Khng, ba tnh cam lm anh a, khi mi gp th ba t noi,
nhng khi a quen, a thn th ba noi chuyn tnh cam lm.
Bui chiu qua i. Ngn hen ti ti sang gp em. Luc nay, ti
khng con u sang sut nhn nh vn g ht.
Ti, Ngn sang C8 tim thuc cho . Thy ti di bp,
goi: "Ln y em bao cai nay!" Khi ti n, bao Ngn ngi ln
vong, bao ti ngi vao chic gh canh o, con ngi xung t, vi
ly do "cho moi". Chc a ro phn nao quan h gia ti va
Ngn. C gai Ha Ty nay rt hn nhin song cung kha t nh, tm
ly. Ngoai 3 chung ti, con mt anh chang nao o nm vong tn
ngoai u he.
Tt nhin luc nay cu chuyn khng co g c bit ca. Ngn
nm trn vong, mt canh tay qua pha ti, u a vong. Ti cm
ly ban tay Ngn. Ngn rut lai va noi: "Tay em nng dn y chai
ch khng nh tay anh tr thc!" i, sao em c c tm ra nhng s
ngn cach gia 2 a? Ti nm ly tay Ngn, khe vut ve va bao:

PHAM VIT LONG

482

"Khng, em xem y, tay anh cung y chai. Anh phat ry gioi lm

ch!".
Sau khi noi chuyn mt luc, cm en pin i ra ngoai: "Tao
co vic ra ngoai mt ty, khi nao tao v may mi c v y Ngn
nhe!". Ngn xung vong. Ti bao nho: "Khoan hay v em!". Ngn lai
nm ln vong. Ti lai cm ly tay Ngn vut nhe va a ln mi
hn. Ngn khng noi g ht. Khng km ni tnh cam tha thit cua
mnh, ti choang ti, hn ln ma Ngn, hn ln mi Ngn - lan mi
mong va m. Ti th thm: "Yu em, yu em, yu em bit my". Ti
khng nh ro thai cua Ngn luc y nh th nao? Le ra, chung ti
phai m hn nhau tht thm thit, chung ti yu nhau c ma?
Nhng con chuyn la th Ngn vit cho ti hi chiu? Ti bi ri,
bn khon, lo lng. Em, em co gin anh khng? Lat sau th v.
Ngn cung v va dn ti: "Lat na anh qua nhe".
Khoang gn 9 gi ti sang. Gp Ngn nha n, Ngn bao: "Anh
n nha anh Thanh chi!". Ti i n nha Thanh. , luc nay ti
khng con tnh tao g ca, ti ch lam theo Ngn nh mt cai may.
Trong nha, anh em ang noi chuyn vui ve. Anh Tm bao Ngn:
"Em i ly nc mi khach ch!".Ngn cm m chay i. Khi Ngn
v, anh Tm noi: "Nao, pha ng sa mi khach ch". Ngn ci:
"Ngheo qua, khng co nha, khng co ng, co ban n chng bit
lam sao ca!".
Ti cm an ghita, dao nhac. Ti va Thanh hat my bai hat
Nga. m iu cua nhng bai hat gi lai trong ti nhng ngay con i
hoc cp 3 thng cung be ban an hat. i, tui tre, tui tre hn
nhin thch qua. By gi lam sao ti co th tr lai hoan toan vi s
hn nhin, v t y? Tranh lam sao khoi nhng s phc tap, va
vp? Ti a bc vao i t lu ri ma. Va by gi th ti ang yu.
Tnh yu em n cho ti hanh phuc, song cung em n cho ti ni
au bun va nhiu loai cam xuc g o rt phc tap, rt kho ta na.
Mi hay rng yu khng phai la d va xy dng mt tnh yu tht
chn chnh, tht ep e lai cang kho.
Nghe m iu bun bun cua bai "Sulic" ti tht ln: "Bai hat
y mu tang, luc nay mnh khng thch nghe!". Ngn vn ngi u
a vong. Ti ngm nhn Ngn mai qua anh en du m nhat. Ti

B TROC

483

co cam tng Ngn nh con chim vang anh xinh ep va ang yu

ang v canh chun b bay vut ln vt khoi tm tay ti, bay ln
cao mai.
9 ri, ti bt tay moi ngi, ra v. Thy ti khng bt tay
Ngn, anh Tm noi ua mt cu g o lam moi ngi ci m ln.
a ra n sn, ti noi lai: "Con ng ch Ngn mun gi g cho anh
ao th gi nhe".
Ti bc i trong man m. i tht ? Lai xa Ngn ? Bao gi
gp lai? Khng co th noi vi Ngn nhng suy ngh cua mnh ? Ti
ng lai nhn qua pha nha anh Thanh. Co anh en pin roi ra pha
ca. Chc Ngn v. Ti ng ch.
Trong nha bp, ch ct co 2 vong: vong Ngn va vong Hai. Hai
i chi bn C8 cha v. Ngoai nha n, moi ngi u ngh ngi trn
vong cua mnh. Ngn t en, luc tm trong ba l, ly cun an bom,
ly my cai phim a ti. Ti hoi: "a anh xem cun anbom c
khng?". Hi trc tt, ti co gi cho Ngn mt cai anh 2 a nguyn la anh ti phong tach t anh chup chung vi ng ao anh
em khac ra. Khng hiu Ngn con gi khng? Ngn ct cun
ambom i va bao: "Khng, em khng a anh xem u".
Mi a ngi mt vong noi chuyn vi nhau. Ni lin 2 a la
mt vung anh sang kha ln cua ngon en du. Tuy vy, ti cung
khng nhn Ngn tht ro c.
Ti noi:
- Ngn a, anh khng ng em lai vit cho anh la th nh th.
Khi i ng chun b vao gp em, anh ngh n bao nhiu chuyn
vui...
Ngn ngt li ti:
- ung, vui la ung ch anh, gia nh anh m cung th ma!

PHAM VIT LONG

484

- Gia nh anh m cung, nhng anh khng th vui nu nh

trong o khng co em!
- Th trc y vn khng co em!
- o la trc y! Chng tha ng gp em, ng yu em, ng
c em yu. ng nay mi yu nh th ma bng chc thay i ht
ca, anh vui sao c? Tai sao hi trc tt em lai vit cho anh la th
nh th?
- Hi y khac, by gi khac.
- Mi co my thang ma tnh cam em a thay i vy sao?
- Khng phai thay i, nhng phai lng cho su anh a. Khng
bit anh co nghe ngi ta noi nhng chuyn v em trc y khng?
- , anh bit ch, anh nghe rt nhiu, trong o co nhng iu
noi v em tht t hai. Nhng, nghe th phai iu tra, ch tin ngay
sao c? Em khng bit y thi, anh Phn, anh ao a giup anh
iu tra nhng chuyn y. Anh bit co nhng ngi ac y, ghen ghet,
c tnh noi xu, dem pha em. Thy thc t khng co g nn anh
khng noi g vi em o thi.
- Anh a, khng phai la em thanh minh, nhng anh xem y, t
nho em sng vi ba, sng trong qun i, mai ti thang 6 nm 72
em mi qua Vn cng ri v Ban, lam g t n nh th c? Thc
ra em sng co rt nhiu ngi mn, co nhng anh t vn vi
em. Khng phai la em ken chon, nhng em thy khng phu hp cho
nn em khng ng y do vy co nhng anh a noi xu em.
- Anh bit ch. Anh ngh bn qun i ky lut rt nghim
minh, lam sao lai co th xay ra nhng iu xu xa nh vy c?
Ngn to ra yn tm khi ti noi nhng iu nh vy. Ri Ngn
lai noi:

B TROC

485

- By gi rng nui ch co anh va em th c. Nhng sau nay

xung ng bng, em gia i, xu i, lai dt, ri gia nh anh mi
ngi noi mt cu, anh se kh.
Ti ap:
- Em a, thc ra khi quyt nh yu mt ngi khng th khng
n o, suy ngh, so sanh. Nhng anh ngh khng th ly tui tac
va sc ep lam c s cho tnh yu - tuy no cung quan trong. Bi v
nu t c s nh vy th khng vng chc - thi gian se lam cho
tui tre va sc ep phi phai i. Anh mun t tnh yu trn c s
hiu bit, thng cam, thng nhau va chung thuy vi nhau. Va anh
a n vi em vi tnh cam nh th.
- Nhng nu ngi ngoai d lun dem pha th anh ngh th
nao?
- Khi a xac nh ro moi chuyn, anh se ap trn d lun xu
ma i n muc ch cua mnh. Cung co th co mt s ngi tung ra
d lun xu y, nhng anh khng ngai. Ngc lai, co rt nhiu
ngi ung h chung ta. Em bit khng, hm no anh Nguyn Khc
Phuc a th cua anh cho em, anh y ng ch em sut t 10 gi
n 11 ri khuya y. Ban be thn thit cua anh u tn trong
tnh yu nay va vun p cho no.
- By gi th tn trong, nhng sau nay...
Cu chuyn con tip din, nhng chung quy lai Ngn vn
khng rut lui y kin cua mnh.
10 gi Ngn bao ti v ngh va a ti mt hp ng bao em
v n. Ti ct no lai ch ba l Ngn.
m, nm trn tr mai trn vong, khng th nao ngu c. Suy
ngh mai v Ngn. Xut phat t u Ngn nu ra nhng y kin
trn? Ngn lo lng thc s n quan h vi ti sau nay hay do Ngn
a co s thay i v tnh cam?

PHAM VIT LONG

486

Nu Ngn a thay i tnh cam vi ti, a co mt ngi nao o

va y hn, th co le ti se rut i mt cach nhe nhang thi, tuy khng
tranh khoi au bun. Cai o hoan toan do Ngn quyt nh. Ti
khng co quyn ep buc Ngn. Tnh yu la mt th tnh cam hoan
toan t giac, khng th dung s thuc ep bn ngoai ma keo no n
mnh c. Ti cung khng ghen tung. Ghen tung la biu hin
cho s bt lc cua tnh yu. Mi tnh mi bt u va ang phat
trin. Nu Ngn thuy chung vi mi tnh y, ti se nng niu va dn
ca tnh cam cua mnh vao vun p cho no phat trin ln mai. Con
nu nh Ngn a vi thay long i da, ti se hoan toan khng tm
cach ngn can Ngn.
Nu nh Ngn thc s lo lng la trong tng lai, do nhng
hoan canh khach quan, ti se thay i tnh cam, th ti se phai tm
moi cach lam cho Ngn yn tm v iu o. Trong cuc i, y la
ln th 3 ti t quyt nh nhng bc ngot ln cho mnh.
Ln th nht: ti quyt nh khng hoc ai hoc. Khi y, ti tt
nghip lp 10, c chon vao hoc khoa Xy dng, trng ai hoc
Bach khoa. Ni y la m c cua nhiu thanh nin. Nhng ring
ti, ti khng phn khi chut nao khi n ni y, v khng hp
nguyn vong cua ti, ti ch yu nganh vn thi. Nghe VNTTX m
lp phong vin, ti lin n xin vao hoc. B ti noi vi ti: "Tuy con
y. Nhng con hay suy ngh cho ky". Ti noi: "Con suy ngh ky ri.
i vao nganh y phu hp vi con hn, con se phat huy c nng
khiu cua mnh". B ti lai hoi: "Nu nh trn goi con i hoc nc
ngoai, con co bo lp phong vin khng?" -"Khng, con a theo th
con khng bo". B ti dn: "c, con hay lam theo quyt nh cua
con va lam ti cung, ng bo gia ng". Th la ti ri trng ai
hoc, i hoc lp bao ch. Cho ti nay a 7 nm tri qua, ti vn thy
quyt nh cua mnh la hoan toan ung n va ngay cang thy yu
ngh cua mnh hn.
Ln th 2, ti quyt nh vao Nam cng tac. Khi y, kh th tn
cng va ni dy trao dng khp min Nam. Tin tuyn cn ngi.
ng ch T Hu n VNTTX noi chuyn vi chung ti: "By gi
phong vin phai ng trn 4 phng thanh Hu ma vit tin, chup
anh". Ti vit giy tnh nguyn vao Nam. B ti lai noi vi ti: "Tuy

B TROC

487

con, con suy ngh ky i". Bao gi cung vy, b ti ch gi y cho ti

suy ngh su hn va t quyt nh ch khng bao gi quyt nh
thay ti nhng vic ti se lam. B ti noi tip: "Thanh nin ngay
nay sng phai co ly tng, phai si ni. Con xung phong vao tin
tuyn la ung. Nhng con phai thy trc nhng kho khn, ac lit
se n vi con chun b tinh thn ma vt qua. Khi a quyt
nh i, th ng v gp kho khn, ac lit ma chun bc, thi lui".
Th ri b ti tin ti i. 5 nm a qua, ti a chu ng bao nhiu
kho khn, gian kh, ac lit, co luc tng ui sc khng vt qua
ni va ti vn ln ln v nhiu mt. Chnh ni y ti a c kt
nap ang. Chnh ni y ti a co nhng tin b ang k v
nghip vu, v chnh tr va a thu lm c kha kha tai liu thc t
nng cao nhn thc va phuc vu cho y vit sau nay. Ti nay
hoa bnh ri, ti vn thy rt cn thit phai co mt tai y, thy rt
gn bo vi manh t nay. Tuy nh da dit gia nh, ti vn xac nh
rng con phai chin u trong nay rt lu dai va rt thanh than
chp nhn thc t y. Vy la trong ln th 2 nay, ti cung hoan
toan ung n, khng co g phai n hn ca.
Con trong bc th 3 nay? Thuy Ngn a gi y cho ti suy ngh
lai cho chn chn. o la iu cn thit. Song cung nh 2 ln trc,
ti a quyt nh ri sau khi suy ngh, n o, ti theo ui no n
cung.
Suy ngh lai, ti thy chc rng Ngn khng co s thay long i
da nao u. Ngn i x vi ti vn thn thit nh bui u. Nu
t mnh vao hoan canh Ngn, se thy nhng iu Ngn noi la co
c s thc t. Thng phu n hay tnh toan, lo xa hn an ng. Co
le Ngn s ti xc ni, say m qua ma khng nhn vao thc t?
Ngi ta thng noi khi ngi phu n a yu, th ho mun cho
ngi yu cua mnh co y u hanh phuc. Ngn s rng Ngn
khng co kha nng em lai hanh phuc y u cho ti sao? Khng,
Ngn i, em hay nhn lai em i, em khng thp nh em tng u.
Tuy hoc hanh khng c my, nhng em rt thng minh va to ra
bit nhn thc ung n cuc sng, co hiu bit v xa hi, v quan
h gia con ngi vi con ngi, v cai ung, cai sai. Nhiu ngi a
nhn xet v em nh th va anh cung thy ung nh th. Ring vic

PHAM VIT LONG

488

em s sau nay anh se kh nu nh ly em thi cung u cho anh

thy hanh phuc ri. iu o noi ln em quan tm n anh bit my.
Ky la tht, chuyn nay xay ra, v hnh thc th hu nh a y
ti ra xa Ngn, nhng thc ra v ni dung lai keo ti lai gn Ngn
rt nhiu. Tht sung sng khi phat hin thm nhng iu tt ep
cua ngi yu cua mnh. Thy yu Ngn hn na, yu mt cach su
sc va m a. Cang thy gn bo vi Ngn hn, cang thy rng t
y trong cuc i khng th nao thiu Ngn c.
Mt m sp qua ri.
Ngn hen chu nht nay se v ban.
Chu nht, 29/4/1973
V thm c quan. Phn xa TTX chung ti co thm hn 30 ngi
- phn ln la sinh vin ai hoc Tng hp ra, hoc lp phong vin ri
vao y. Vi la tui 22 - 25, nhng anh ch em nay rt si ni.
Trong s nay lai co 4 c gai na - 1 phong vin anh, 3 phong vin
tin. Nha ng vui, nhn nhao hn ln. Moi ngi bt tay ngay vao
vic gui cong gao va lam nha , tao c s vt cht y u ri bc
vao cng tac chuyn mn.
Khoang 8 ri sang, Thuy Ngn va n. Anh em trong phn
xa u vui ve on tip 2 ngi.
c bit anh ao, Phn, Quang a chiu ti rt nhiu, a on
Ngn nh on mt a em trong gia nh, tao cho Ngn khng kh
vui ve, thn mt. Ti rt hai long va rt ham n trc cach i x
y.
Ti cung rt hai long thai cua Ngn. Ngn n thm hoi
anh ao, thm hoi my c ban gai trong nha, gy c cam tnh vi
nhng ngi ban mi mt cach nhanh chong.
Khoang 10 ri, nh n anh Ngn con phi sn gn bung
ti, ti i ly. Ngn chay theo. Ti hoi:

B TROC

489

- Sao, ng ch em, a suy ngh lai nhng iu trao i vi

nhau hm no cha?
Ngn tra li lp lng:
- Em th trc sau nh mt.
- Anh cung trc sau nh mt.
Thuy - c phong vin anh mi - ang chon anh. Thy chung ti
xung, c vi cm my cai anh, i ln. Ti ngi xung cm anh
Ngn ln ct canh. Ngn noi du dang:
- Anh, vao trong mat ngi ct khng co au y.
Chung ti em anh vao trong nha phong anh, ngi bn nhau
va xem anh, va noi chuyn. Ti bao:
- Em s anh au, anh gy ma lai vit cho anh la th nh hm
no a? Hm y anh thc sut m. Ring chuyn o cung u lam anh
gy i bao nhiu.
- Ai bao anh ngh, anh thc cho kh?
- Khng ngh sao c?
Chung ti ngi sat lai nhau.
Ti hoi:
- Ngn, em sinh nm 1952 phai khng?
- Da!
- Th ai bao la em t hn anh 4 tui?
- Em khng hoi nhng nghe my anh noi anh 25 tui.

PHAM VIT LONG

490

- Khng phai u nhe, anh 27 ri, hn em 6 tui c y. Em co

bit Cac Mac va v nh th nao khng?
- Co, v Cac Mac hn Cac Mac 4 tui.
- Vy ma hai ngi sng rt hanh phuc.
- Da.
- Em thy y, tui tac co quyt nh c hanh phuc v chng
u? Con y, chung ta lai khng nm trong tnh trang y, em
nho hn anh nhiu, em rt tre. iu quyt nh cho hanh phuc vn
la s hiu bit, thng cam nhau su sc, hp nhau, chung thuy vi
nhau.
Ngn ngi im lng bn ti. Cm tm anh Ngn ln, ti noi:
- Ai cung khen anh em ep!
- ep g, gia gn cht ri ma ep g?
Ti quay sang ngm nhn Ngn. Khun mt em thn yu bit
bao. y nay, i mt em to va phai, trong sang la lung, rt ep.
Anh co th ngi ngm i mt em sut ngay khng chan. Sng mui
em hi cao, thng, tht thanh tu. Lan da em mn mang, hng hao.
i mi em mong o. Em nhn lai em i. Vi anh, em la ngi ep
nht trn i.
Ti choang qua Ngn. Ngn hi ci... C th Thuy Ngn sn
chc truyn sang ti mt sc sng manh lit...
Gn 3 gi chiu, Ngn chun b v. Ti sa soan gui cho Ngn.
Ngn qun quyt bn ti. Ti ly khn goi s thuc Ngn lnh, ly
dy du buc gui cho Ngn. Ti bn khon:
- Dy du nho th nay au vai y em a.
- Khng, mang th nay la sng lm ri.

B TROC

491

c chm soc ngi yu tht la mt iu hanh phuc. Chung

ti t c gn nhau chm soc ln nhau, cho nn nhng giy
phut nay tht quy gia. Ngn ng bn ti. Ti nhn Ngn. Ngn
nhn ti. Ngn bao:
- Hm nao anh qua ly cai quat nhe.
Ba trc, Ngn khu cho ti mt cai quat ma cha xong.
Ti hoi:
- Sao em khng em qua cho anh?
- em ngai qua. Anh sang nhe.
Tri xm x mun ma. My hm nay chiu nao cung ma
ging. Ti tin Ngn i mt quang ng...
Tri ch dm doa ma khng ma.
Ngay 30/4/1973 - Th 2
Ky nim 5 nm ngay ti ri min Bc vao Nam.
Bu tri mua he cao xanh vi vi. Nng vang ong a. Nhng n
chiu th ging ni ln, gio cun ao ao vt cy ci xung. Mt canh
cy to gy rng rc, suyt na ri trung nha tiu i qun s lam
moi ngi ht hoang chay dat ra. a sp n mua ma ging ri.
Bui chiu, tri hay d chng, lam mt gin d.
Nh lai cach y 5 nm, cung vao bui chiu, chung ti ln t
bt u cuc hanh qun ln. Khi y, ti con la mt thanh nin
mng sa, long y nhit tnh, nhn cuc i luc nao cung thun
khit mt mu hng. Nhng nm gian kh a dy ti nhn su vao
cuc sng hn, thy mt phai va ca mt trai cua cuc sng. Nhiu
luc phai rung mnh gh s v thy nhng biu hin tin, xu xa
quanh mnh, ngay trong ng ch mnh. Nhiu luc thy sung sng,
ngac nhin trc nhng biu hin ep e, cao ca ma mnh khng

PHAM VIT LONG

492

hnh dung ra c. Va phai noi, cung co nhng luc thy xu h vi

chnh mnh, v nhng vic lam khng tt cua mnh ma moi ngi
khng bit. Nhng iu c ban la ti vn gi nguyn c bu mau
nong, gi c nhit tnh si ni cua tui tre va cung khng hoai
ph nhng ngay a qua.
Nm nm, so vi cuc i khng phai la dai. Nhng nm nm
qua la mt giai oan rt quan trong i vi ti, 5 nm t nn mong
c ban cho ti xy dng cuc i. Trong khoang thi gian y, ti a
bc vao v tr chin u va ng vng v tr y, a phn u tt,
c kt nap ang va tr thanh ang vin chnh thc, c bu vao
chi uy, a ren luyn v nghip vu va cng hin kha nng chuyn
mn cua mnh cho cach mang. Tuy nhin, v nghip vu ma noi,
bc tin cua ti con chm qua. ng trc mt thc t rt phong
phu va a ln ln trong thc t y, le ra ti phai vit c nhiu,
c hay hn. Ti vn cha u t nhiu thi gian cho vic vit,
nht la vit vn.
Nhn v tng lai, ti thy long y tin tng. Kho khn con
nhiu, song thun li lai rt nhiu. iu kin sng d chu hn,
phai lo xoay x v vt cht cho cuc sng, chung ti co nhiu thi
gian i su vao cng tac chuyn mn. Bn nhng ngi ban ng
nghip ln tui, giau kinh nghim, ti co thm mt i ngu ng
ao ban ng nghip tre tui, xc ni. Sng trong khng kh y,
nhit tnh vit se lun c hm nong va lun rut c kinh
nghim.
V i t, tuy xa gia nh, nhng ti vn lun c sng trong
tnh gia nh m m. Anh ao, anh Nh, nhng ngi anh cung
vao Nam mt t vi ti, thng yu ti nh mt ngi em, lun
quan tm n hanh phuc cua ti. Anh Phn, Quang, Qua... cung
sng vi ti tht chn tnh, m thm. Bn ti lai co Thuy Ngn, c
gai min Nam ma ti yu quy, a em lai cho ti nhng nim hanh
phuc ring bit. Tt ca nhng iu o a khin ti thc s coi c
quan la gia nh th hai, min Nam la qu hng th hai cua ti,
an tm sng va chin u lu dai o.
Nh lai ngay ln ng, cung Vng ngi mt gh trn xe. Nay
Vng a hy sinh ri. Thng nh Vng v han. Chc rng nu

B TROC

493

con sng, Vng se rt nhit tnh xy p cho tnh yu cua ti.

Trc khi cht, Vng to ra rt quan tm n iu o, a i thm
do tm "i tng" cho ti ma cha c. So vi ti, Vng vt va
hn nhiu. Sut t 1968 n 1971, anh a phai anh vt vi bnh
tt, vi s i x t cua mt s ngi va phn ln thi gian phai ln
vao san xut, gui cong. n khi iu kin khach quan co nhiu
thun li phat huy kha nng chuyn mn, c i cng tac, th
anh lai hy sinh. Hnh anh Vng lun lun ro net trong ti: dang
ngi cao cao, gy gy, tnh tnh bc trc thng thn, hay chm
bim, yu ai th chm soc ht mc, ghet ai th nh ao t i,
dam bnh vc ke yu, tuy ban thn khng phai la ngi manh. Hi
mi vao, ti oc phn cng chep Ban tin oc chm cua ai Ting
Noi Vit Nam. Mt hm, ai ht pin, anh Hu - cung Tiu ban, chi
uy vin -lnh pin thay cho ti. ai vn bt song yu, c bp ba bp
bom, ti ghi ch c ch mt. Anh Hu trach c ti, cho rng ti
thiu trach nhim. Va hay hm y Vng bn Qun khu v. Anh
bao ti a ai ri m ra, kim tra lai pin. Anh keo ti lai ch anh
Hu, a hai vin pin ra va bao: "Pin nay cu ri, co phai anh i
khng?". Anh Hu cha kp tra li, Vng a cm chic ai cua anh
y, bt bao, ly pin ra. Ro rang, y la nhng cuc pin mi. Anh Hu
ngng ngung tra lai pin cho ti, khng noi c cu nao. Vng b
mt s anh trong chi uy thanh kin, suyt na khng c chuyn
ang chnh thc, may co anh Huynh Ngoc Ly va my anh khac
trong ang uy va Chi uy bnh vc nn mi khoi b thanh "bach v"nh anh noi. Vng ra i con lai qu hng mt v, mt con
nho. Ti nh hi hanh qun qua Ha Tnh, oan dng lai, Vng
c phep v thm nha - v anh mi sinh. Khi Vng tr lai, ti hoi
thm, anh lung tung khng bit tra li ti con anh la trai hay gai.
Anh ci: "Mnh ngo no o hon, co dam bng u ma bit no ra sao".
a con u va la a con cui cung y cua anh nay a 5 tui,
nhng khng bao gi no co th c thy mt cha no! Ti c tm
nim mt iu: khi nao co dp ra Bc se n thm gia nh Vng,
k lai cho gia nh Vng nghe v nhng nm thang y gian kh
va cung y yu thng ma chung ti sng vi nhau.
Ngay 10/5/1973
V mt vt bong chn, ti phai i bnh xa C.12.
By gi, ng t a chay vao ti Khu b. i theo ng xe ra
sng Tranh. Gp my chic commngca i vao hoc ang u doc

PHAM VIT LONG

494

ng. Sau my cn ma chiu, con ng co nhiu oan b ong

nc, ly li.
Ti sng Tranh, gp con ng t ln. Mt cai ngm c p
qua sng. Pha bn nay, con ng o ti chay bn b sng, bam
theo cac trin nui. Ngi ta ang lam thm mt con ng vong ln
trn ngm, oan sng su - co le bn pha se la ni y. Ting mn
pha a n m vang, ni theo nhau.
Ti i nh mt chic xe tai - no ch y cht n ong banh.
ng xoc v k. Co nhng oan ng chui qua nhng vat rng
gia rm mat tht ep. Gp kha nhiu tram xe va nhiu xe. Xen vao
ting xe chay , thnh thoang lai m vang ting mn pha a. Chung
ta tip tuc m ng va cung c ng.
T 11/5/1973
Bt u ban trng ca nhan ri vi nhng ip khuc te nhat:
sang tp th duc, n cm, yn tnh, tim thuc, tra ung thuc, n
cm, chiu thay bng, n cm, ti tp "Cc ai phong" va ngu sm.
C nh vy ngay tip ngay tri qua. Tuy nhin, sinh hoat ang va
sinh hoat hi ng thng bnh binh c duy tr u.
Bnh vin la ni tp trung cua cac loai vi trung, c bit la vi
trung st ret. Chung n y va ua nhau tr tai hanh ha con
ngi: co tn lam ngi ta st ung ung, co tn lam ngi ta st
hm hp nhng sng lach, co tn lam ngi ta nm lit, m man.
c bit, u thang 6 co mt ca nguy kch: ng ch Hai, mt thanh
nin ngi min Bc, b st ac tnh. Bnh vin cu cha Hai vi y
u thuc va cho ngi trc sut ngay m. Song, tnh hnh cha co
g sang sua ca. Bnh nhn gy rc i, nm thoi thop. Cai cht a
hin hin trn khun mt: ma hop, rng nh ra, mi kh lanh va
c bit la i mt, i mt m, khng chp, bac mu, dai dai,
dng nh khng con nhn bit g moi hnh anh ngoai i na.
Nm y nm np lo b vi trung st ret tn cng. Do vy phai
chu ng tn cng no trc va phong ng tch cc. Xm ti nao cung
t mt ng la to ri tp la ti ln tao thanh am khoi d di

B TROC

495

bao trum ca nha, lua vao cac ngo ngach xua mui i. Ri i bt tt,
tha tay ao cho dai va phu boc vong cho kn. Cac c y ta lun i kim
tra boc vong bnh nhn. Ri ung thuc phong na. Mong rng ta
se thng.
Ngay 13/5/1973
10 gi 15, oan Vn Hai t trn. Vi trung st ret a u c
trung ng thn kinh va pha huy hng huyt cu vi mc quyt
lit. Chung ti a Hai i vao bui chiu tri y my. Hoan canh
tng i thun li nay khin chung ti co th chn ct Hai mt
cach ang hoang. Long bui ngui thng xot ngi ng ch cha
tng quen y. Ngi thanh nin 24 tui y ang hoc nm th nht
ai hoc th xung phong i b i va vao y chin u.
Co le, chin trng, bnh st ret la ke thu ln nht trong cac
ke thu khng vu kh cp i s sng cua chung ti. Ti con nh,
Thuy Ngn a k cho ti nghe rng, vao nm 1969, trung i cua
Ngn ong nui cao, gia lanh, ca n v b st ret, sang nao cung co
mt hai c gai qua i. m ra ai cung s gic ngu - c ngu la thip
i lun. Nguyn nhn ch v st ret, kem vi bnh ghe va cai lanh
hoanh hanh.
Trong chin trng, qua 5 nm i mt vi chin tranh, ti a
chng kin bao nhiu cai cht, vi bao nhiu kiu chn ct khac
nhau: B sat thng do bom an: bom bi, bom pha, bom na pan, an
phao, an sung ci, an sung ca nhn... B m au ma cht: st ret,
thng han, suy kit. B nan: rn cn, h v, lu cun, cy e, nui
l... Lai co bao nhiu canh hung cht khac nhau: ang ngu b
trung bom, tan xac gia gic nng. i ng b ch phuc kch, nga
guc bn v co. Lanh tron mt qua phao, tan xac. Thip i trn vong
trong cn st va lanh dn, lanh dn ri thm lng i vao coi vnh
hng. Vt sng trong mua nc ln, b nc nhn chm. Lai co bit
bao kiu chn ct: Boc trong vong, trong ni lng, ha huyt - y la
kiu chn ct chu ao nht co th co c chin trng, v khng
th nao tao ra c b hom ao quan. M a: co vung toan a, khng
th ao h chn ct c, anh xac ng ch nm trn a ri
khun a xp dn, xp dn thanh ngi m. M ni: ng ch b ch

PHAM VIT LONG

496

phuc kch hy sinh, khi n th thi th a thi ra, khng th i

chuyn, anh tp ni lng ln, lp t, p dn thanh ngi m. Lai
co trng hp b cht tri trong mua bao lu, xac vng vao ngon
cy, khi nc rut, xac gac trn ngon cy. Cht nhiu kiu. Chn
nhiu cach. Nhng co mt iu chung: Hy sinh v c lp, T do
cua Dn tc.

TH GI NGN
Ngay 5 thang 6 nm 1973
Ngn thng yu cua anh!
Nu nh em ang bun, th by gi em hay vui i nhe. Anh cua
em lai v noi chuyn vi em y. Nh anh a noi vi em, khng khi
nao anh mun em cua anh bun, du ch la bun thoang qua! Hn
th na, khng khi nao anh mun em cua anh phai khoc, anh
khng mun nhng giot nc mt cua em phai ri hoai ri ph, nu
em co ri th hay i anh v, anh hng ly ma ung vao long. Bi
v anh yu em lm, Ngn a!
Th ma chung ta a yu nhau gn na nm ri Ngn nh! Trn
100 ngay yu nhau ma ch c gp nhau 3 ln, va nu gom lai th
sng vi nhau cha tron mt ngay! Cuc sng khc nghit nh vy
y. No th thach tnh yu cua con ngi mt cach kha phu phang.
Song, em thn yu a, du xa em bao nhiu chng na, anh vn lun
nh em va luc nao cung yu em tha thit. Bit bao nhiu ln anh
thm goi tn em trong gic ngu trn tr. Anh c ao mai nhng
giy phut sng bn em. Khi y, anh tha h yu chiu em, ng thi
cung co nhng iu khuyn bao em na. Nhng o vn ch la m
c! Con thc t th anh vn xa em va khng bit n bao gi mi
c oan tu. Anh c bit oan cua anh sp trin khai cng tac
ri, by gi vung ranh (Hip c), ch khng vao a Nng na.
Hm trc Ban co vit th sang Ban Hip nh "oi" anh v. Song
bn Hip nh noi rng anh chnh thc la ngi cua oan, chnh
thc chuyn sang qun i nn khng cho v. By gi lai bt u
vao cng vic.

B TROC

497

Hin nay vt bong cha lanh, co th na thang na anh mi ra

vin. Nu em ha rng khi anh n, em khng a anh mt la th
nao nh "la th vit d" ba trc, th anh se vao thm em.
Anh ang vit th anh Thanh vi i. Anh tam dng but nhe.
Hn em nhiu. Anh cua em!
Suy ngh trong nhng ngay xa em

Thang sau.
Bu tri mua he cao xanh vi vi. Khng gian khoang ang,
song v cung oi bc. Anh nng choi chang mun thiu t con
ngi. Trong long anh cung co mt mua he chay bong, o la nim
thng nh em trong nhng ngay xa cach, em thn yu cua anh a!
Ni nh nhung y vi vi hn bu tri cao xanh, bao la hn khng
gian khoang ang, rng rc hn anh nng mua he, mun thiu
chay trai tim anh.
Vao nhng nm trc y, khi anh ang con nin thiu, nhng
mua he n vi anh khac by gi rt nhiu. Em bit khng, vao
nhng nm y, mua he n vi nhng hang cy phng v tr hoa
o rc tri, vi ting ve ku rm ran khp cac ng ph, vi nim
vui rn rang cua nhng ngi hoc sinh nh anh: kt thuc mt nm
hoc, bt u nhng ngay ngh ngi thoai mai. Ngi ta ngh n
chuyn i ngh mat nhng min bin phong khoang, nhng vung
rng nui xanh ti, hoc v qu thm ni chn rau ct rn cua
mnh.
Ring anh th khng ngh n chuyn v thm qu c. Bit
goi th nao la qu cua anh c nh? Qu b Ninh Bnh, mt tnh
thuc ng bng Bc B. Qu me mai Mong Cai, mt tnh thuc
vung bin gn bin gii Trung Quc. Con anh th lai sinh ra tn
ph Ng Kh, huyn Bc Quang, tnh Ha Giang, mt vung rng nui
heo lanh nm pha Bc T quc, cach Ha Ni n gn 400 cy s.
Qu hng, nu theo ngha thng thng ngi ta hiu, th o la
ni mnh sinh ra va ln ln, ng thi o co mt ngi nha, mt

PHAM VIT LONG

498

manh vn va co nhng ngi ho hang thn thch cua mnh. Con

Ng Kh? ung no la ni anh sinh ra, song anh khng ln ln. Mi
sinh ra, con o hon, anh a c b me a ln th xa Ha Giang.
Sau o la nhng ngay rong rui trn ng khang chin.
Luc y b la mt can b qun i, lun lun c ng theo yu
cu chin u, do vy gia nh cung di chuyn theo. Anh a tng
ngi trong quang thung do ba, me ganh, hoc ngi sau yn nga
cua b ma i qua Tuyn Quang, Phu Tho, ri lai t Phu Tho qua
Tuyn Quang sinh sng, cung co khi phai leo eo i b hang chuc
cy s na. Thi gian y, vic hoc hanh cua anh b gian oan lun,
nn mc du hoc kha thng minh, anh vn chng qua c lp nao
ca, Xem ra nh vy th thi th u cua anh cung kha vt va ch
chng c "boc ng" nh ngi ta tng u em a.
Mai ti khi hoa bnh lp lai anh mi cung gia nh v Ha Ni ,
va t o mi c hoc hanh t t. Anh cung gia nh bt u sng
trong mi trng tp th: ca gia nh u sng trong khu tp th
cua c quan. Mi ln c quan di chuyn la gia nh lai di chuyn
theo, ht Bach Mai lai qua Cu Giy, sau o qua Gia Lm ri M
Tr. Ngha la anh a sng ca 4 phng tri cua Ha Ni, mi ni
sng mt t, nhng chng sng u lu ma "bt r" o.
Sut thi nin thiu anh a sng trong mi trng tp th nh
th, ngay trong nhng ngay he, anh cung ngh ngi, vui chi y
ch khng i cac ni nh be ban khac. c bit mua he nao anh
cung danh ra mt vai thang i lao ng cng trng hoc nng
trng ren luyn mnh, mt khac co tin t mua sm ao
qun, sach v, anh t thch phu thuc qua vao gia nh. Co khi anh
goi ua nhng chuyn i lao ng y la nhng chuyn v thm qu.
Anh noi nhng iu nh trn la em hiu ro thm v anh,
ng thi ly c s ma giai thch cho em v mt s quan nim
cua anh v cuc sng.
Nh em a bit y, anh cung co mt ni sinh, nhng lai chng
co mt qu hng cu th nao ca. Anh sinh sng va ln ln nhiu
vung cua T quc, trn mi manh t y anh u co nhng ky nim

B TROC

499

yu thng, u thy gn bo vi no va u co th coi no la qu

hng cua mnh. Anh quan nim rng manh t nao ma tai o
mnh sng nhng ngay co y ngha, mnh co nhng ky nim thn
thng, th manh t y la qu hng cua mnh. S d anh noi vi
moi ngi qu anh Hai Dng la v o la a ban cng tac u tin
cua anh, t o anh thc s bc vao i. Cung vi quan nim y,
by gi anh co th noi rng min Trung Trung B la qu hng
anh. Khng goi no la qu hng sao c, khi ma tai o, anh a
sng nhng nm thang si ni nht cua tui tre, a bc nhng
bc tin quan trong nht cua cuc i, a cng hin mt phn nho
be sc lc va tr tu cua mnh vao s nghip giai phong dn tc?
Bn canh o, by gi anh lai co em, mt c gai anh rt yu va cung
rt yu anh. iu o cang lam anh gn bo hn vi manh t nay.
Anh rt bit n manh t a ren luyn anh, ng thi a em lai
cho anh hanh phuc.
Em la mt trong nhng ngun hanh phuc ln lao cua anh y,
em thn yu a. C mi ln ngh ti em la anh lai thy long mnh
dao dat tnh yu, chay bong nhit tnh va anh thy cuc i ep e
qua, ang sng qua. Trong nhng gi phut ngn ngui bn em, anh
mun ngm nhn em tht ky in su hnh anh em vao trai tim
anh, khi xa em, hnh anh y lai hin ln ro net trong oc anh.
Trong nhng ngay nm iu tr, khng co vic g lam, anh cang
nh em da dit va dng nh m nao anh cung thm noi chuyn
vi em, thy nh em ang bn anh. Bit rng em cung rt thng
nh anh, lun lun ngh n anh, anh thy trai tim mnh c si
m ln rt nhiu.
Ngh v em, anh lai ngh n tng lai cua chung ta, ngay y
khng phai gn lm, nhng cung khng xa xi lm va nht nh se
n. y la khi cuc u tranh cua chung ta gn gi va xy dng
hoa bnh a gianh c nhng thng li to ln hn by gi, khi anh
hoan thanh nhim vu tr v, chung ta se bn nhau. Khi y nht
nh anh se a em v Ha Ni thm gia nh, anh se noi vi b me
rng:"Tha b me, con a em v gia nh ta mt ngi con y", va
ri b me se on em bng tnh cam nng thm, bng khng kh m
ap thc s gia nh. Anh se a em n thm ngi trng cp 3

PHAM VIT LONG

500

Trng Vung, ni a chp canh cho nhng c m cua anh, a anh

bay bng vao cuc i. Anh se dn em i dao mat ng Thanh
Nin, ngm nhn nhng chic thuyn cua nhng i trai gai m tri
trn mt H Ty, gia anh trng thanh, on lan gio mat ri cua
mt h bao la. Trong lan gio y co hng thm ngan ngat cua hoa
sen, lai co li thu th tm tnh cua nhng i trai gai yu nhau.
Chc rng chung ta se hoa vao lan gio y li n ai du ngot cua
chung ta - cua anh, cua em - cua hai ngi ang yu nhau tha thit.
Anh se dn em i dao chi cng vin Thng nht. Tai o co nhiu
hoa lm: hoa hng, hoa cuc, hoa thc dc, hoa hu, hoa lay dn,
hoa nhai... hoa nao cung khoe mu sc rc r, toa hng thm ngao
ngat. Hoa c nhn nh trc gio nh th, yu chiu ht thay moi
ngi nh th, nhng chng v vi ring ai ca bi v hoa la cua
chung xa hi. i gia vn hoa y, em cung la mt bng hoa xinh
ep, nhng co iu khac la bng hoa y ch bit chiu anh thi,
bng hoa y la cua ring anh,
Em hay tin tng vao tnh yu, tin tng vao tng lai em nhe.
Tng lai y hanh phuc se n vi chung ta, nu chung ta bit yu
no mt cach thc s, bit chin u, hy sinh v no. Anh ngh rng
ni au xa cach hin nay cua chung ta cung la mt s hy sinh cho
tng lai. Chc rng ri y chung ta se con phai xa nhau, se con
phai hy sinh tnh cam ring t nhiu hn na. Anh tin rng ca anh
va em u sn sang hy sinh nh vy, u co y u kha nng vt
qua moi th thach cua no gi vng mi tnh nay. Em se i anh
nhe. Chung ta se i nhau nhe. Chung ta con rt tre, con co nhiu
thi gian i nhau. Trc y nha th Lin x Ximnp co vit
bai th "i anh v":
"... Em i i anh v
i anh hoai em nhe
Ma co ri dm d
Ngay co dai l th
Th em i c i..."
Ngay nay chung ta cung i nhau nh vy. Nhng chung ta se
khng phai i nhau trong "ma dm d", "ngay dai l th" ma la
trong nhng ngay m nng mt tri, nhng ngay si ni cua cuc

B TROC

501

i. Xa nhau, thng nh nhau, nhng ch su bi ma hay bin ni

nh thng thanh nhit tnh cng tac, hoc tp rut ngn thi gian
xa cach lai.
Bit noi sao na em nh. Chuyn yu ng dai nh nm
thang, chng bao gi noi ht c. oc nhng dong trn, em hiu
thm v anh, em co thy anh gn gui vi em hn trc khng? y,
anh cung sinh ra t mt gia nh lao ng, cung a tng chu kh
t nho, cho nn anh rt quy nhng ngi lao kh khac. Hoan canh
gia nh em chng nhng khng lam cho em cach bit anh, lam cho
em h then nh em tng, ma ngc lai lai ang lam cho em t hao
va cang lam cho em hoa hp vi anh. Em ng ngh rng ng bao
min Bc u la nhng ngi giu sang, u sng cuc sng phu
quy nh bon t ban trong nay, cach bit hn nhng ngi lao ng.
Hoan toan khng phai nh vy. Hu ht nhng hoc sinh, sinh vin,
can b, ky s... ngoai y u xut thn t ng rung, nha may,
u a chu nhng ni cay ng cua cuc i, u chu chung canh
nc mt nha tan. Ch t khi min Bc c giai phong, xy dng
xa hi chu ngha, th cuc i ho mi c sang sua ln, c hoc
hanh, luc nay hoc hanh tr thanh nim vinh d, ng thi la trach
nhim cua mi mt ngi dn i vi T quc, hoc la tip thu tri
thc khoa hoc ma xy dng t nc ch khng phai hoc la xy
dng ch ng cao cho ca nhn mnh, khinh mit va e nen
nhng ngi khac.
Ri y, qu hng chung ta cung se tin ln nh min Bc.
Nhp xy dng phat trin manh me oi hoi co nhiu ngi lao
ng co kin thc kha. Mun ap ng tt yu cu y, mi ngi
chung ta u phai tch cc hoc tp em a. Anh cung phai hoc, hoc
nhiu hn na v anh mi hoc oc t lm. Em cung phai hoc, hoc
cho sing nng. Khi cha co iu kin vao trng lp chnh quy th
chung ta t hoc: hoc cac lp b tuc vn hoa, hoc qua sach bao, tai
liu khoa hoc. bnh xa co nhng quyn sach v y rt hay, va d
hiu, va b ch, anh a oc va anh lai ngh n em: gia nh em co
nhng quyn sach o th rt co li cho cng tac chuyn mn cua em.
Tic rng anh khng xin c v cho em. Tuy nhin, by gi min
Bc cung a vao kha nhiu sach, nu chu kho tm kim th cung
co nhng sach cn thit ma oc.

PHAM VIT LONG

502

Em thng yu! a co luc nao em ngh n ngay chung ta se

chung sng vi nhau cha? Anh a ngh nh vy y em a, ngay o
tt nhin se n. Anh ngh rng mun cho khi v vi nhau chung
ta sng hoa thun, hanh phuc, th trong qua trnh yu nhau, chung
ta phai tm hiu nhau tht nhiu, thy c u im va ca nhc
im cua nhau, thy c nhng im phu hp va ca nhng im
cha phu hp nhau cung tm cach giai quyt, a n ch phu
hp nhau hoan toan. Co iu tr ngai la chung ta t c gn
nhau qua, t co thi gi ngi tro chuyn vi nhau. vt qua tr
ngai o, anh ngh cach tt nht la chung ta se vit cho nhau tht
nhiu: vit v mnh ngi yu hiu, vit v nhng suy ngh cua
mnh, v quan h gia hai ngi, v tnh cam yu thng va ca
nhng iu bn khon cua mnh, nhng iu mnh cha hai long
ngi yu.
Trong th gi em, anh co noi rng anh cung thy em co mt
s nhc im, song khng phai la nhc im c ban, co th sa
cha c. By gi anh xin noi v mt s nhc im y nhe.
Nhng trc ht, anh mong em hiu rng anh noi ra nhng iu
sau y khng phai la ch bai em, ma la em thy ro thm ma
thi. iu o cung th hin nim tin yu cua anh i vi em, thc
s mun chung sng vi em (nu khng th anh noi lam g phai
khng em?):
Trong quan h vi moi ngi, em hn nhin ci m, c nhiu
ngi mn, iu o rt tt. Song nh th vn cha u em a, v bn
cai hn nhin, ci m, con phai co s du dang, y t, hay nh cac cu
thng noi la phai nt na. Ngi ta noi rng em hi "lanh chanh" anh th cha thy nh th, nhng cung phai nhn rng trong cach
i x, co luc em cha c kheo leo, y t. Co luc ngi khac vit
th, em lai ng xem rt t nhin, thm ch ng sau lng, vn vao
vai ngi ta ma xem (mc du ngi o la con trai). Khng nn nh
th em a. Cn th hin tnh t trong mnh va tn trong ngi khac.
Em th ngh xem, nu em ang vit th cho anh ma co anh chang
nao ng xem th em co kho chu khng? Do vy phai gi y em a,
thy ngi khac ang oc hay ang vit th khng nn xem, co khi
phai tranh i cho ngi ta vit t nhin la khac, tr trng hp
ngi ta cho phep mnh xem. Anh a gp trng hp mt ngi

B TROC

503

chng nhn c th ngi khac gi cho v, anh ta gi nguyn nh

vy v a cho v ch khng t y boc ra xem, nh vy la anh ta bit
tn trong v y em a.
Co nhng ln n nha, em a lam anh khng vui, tuy o la
nhng chuyn nho nht thi, nho nhng cung cn x x cho ung.
Tai sao em vao nha, anh mi em ngi ma em c ng mai, a nc
em ung ma em khng chu cm, c dung dng mai trc mt moi
ngi? Lam nh vy anh khng vui a anh, lai con moi ngi na
ch, ho se nhn vao ma ch ci ca hai y! Chc em cung bit y,
trong phep lch s thng thng, th khi co khach n nha phai mi
khach ngi, ung nc (o la lch s cn thit, khng phai la khach
sao u) va khi mnh vao nha ngi khac, ho mi th mnh phai
ngi, ho a nc th mnh phai cm ly -nu mnh khng mun
ung th cung cm ly ri xung, nu mnh thy cn ngi
khac ung th cung c cm ly va a mi ngi y ung - nh vy
co phai la vui ve ca khng? Co khi anh bao em ma em khng nghe,
anh noi vi em nhng li thn ai ma em ap lai bng nhng li kh
khan (co khi anh bit em noi nho nh th nhng khng ngh nh
th, nhng a khng ngh nh th th noi lam g? ). Anh ngh rng
khi a yu th cn trai long chn tht vi ngi yu, ngh sao noi
vy, yu noi yu, gin noi gin, khi yu th u ym nhau, khi gin
th ph phan nhau, ch ng co thai nc i, thot th nay,
thot th khac, kho hiu. Co ngi con gai khi sp yu th rt ngoan
ngoan nghe li ngi con trai, nhng khi yu ri, c ngi yu
chiu chung th tr nn hm hnh, bng bnh, lun lun lam kh
ngi yu. Le ra phai bit nghe li ngi yu hn na va cung phai
chiu chung lai ngi yu mi phai ch em nh. Em khng phai la
ngi con gai nh th, nhng anh nhc em trc em tranh, em
co ng y khng? Thc ra khi yu th ngi ta co th lam nung
ngi yu ty chut, nhng phai trong iu kin co ring hai ngi
thi va dt khoat khng phai la s nhung nheo, bng bnh. Anh
noi nh vy khng phai la anh kh khan u, trai lai anh sn long
chiu em rt nhiu nu s chiu chung o khng lam hai em.
Con co chuyn nay, anh thy cn nhc em em chu y. trong
nay anh gp rt nhiu c gai rt v y: khi noi chuyn vi con trai lai
ng da hn vao vong ngi ta, co khi lai ta hn vao ngi ta,

PHAM VIT LONG

504

khi cn ly mt vt g nm khut sau ngi con trai th khng i

vong ly ma vi qua mt ngi ta, thm ch lai ap ca nhng b
phn cn gi kn vao lng, vao ui ngi ta na ch. o la hanh ng
khng ep mt, anh thy rt kho chu. Nhng ngi con gai nt na
khng bao gi ung cham vao ngi con trai va khng bao gi
ngi con trai ung cham vao c th mnh (tt nhin la tr quan h
vi ngi yu, hoc v chng, nhng cung trong iu kin la ch co hai
ngi thi). Em ng ngh la anh qua phong kin nhe, trong np sng
mi, ngi ta cn xy dng nhng im nh th y.
Trn y la mt vai im cu th cua cuc sng ma thi. Nhn
chung lai, theo anh ngh, mt con ngi, nht la mt ngi con gai,
bit ci m nhng lai bit kn ao, bit hn nhin nhng lai bit y
t, t nh, bit vui ti nhng lai bit tranh n ao, ph trng th se
c moi ngi quy mn va tn trong.
By gi anh noi n mt hnh thc. Em co bit em la mt c gai
ep khng Ngn? Thc y, em ep lm Ngn a. Khng phai v anh
yu em ma anh khen em ep u, nhiu ngi khen em nh vy
y. (Cung noi thm rng khng phai ch v em ep ma anh yu em
u, tuy o cung la phn quan trong). Moi ve ep sn co trn c th
em, t khun mt n i mt, sng mui, ham rng, lan toc... i
vi anh u la ve ep hoan hao ri, khng cn t ve g thm na. i,
gia nh em cung cao lng may cho nho i, cung bt rng vang hoc
cung t ve dim dua nh mt s c gai khac th anh bun lm y.
ang mng la em khng nh th. Hay tip tuc sng gian d nh em
a sng nhe! Nhng mu ao em mc, anh u rt a nhn. c bit
anh rt thch cai ao xanh mu nc bin cua em v o la mu anh
a thch, v cai ao o anh thy em mc khi anh mi quen em. Chic
ao y a tr thanh ky nim cua anh ri, mi ln gp ai mc ao mu
y anh lai nh n em vi tnh cam m thm la lung. May qun,
em ng may bng loai vai bong lang nhe. Trong nay co loai vai sa
tanh ni lng bong nhy anh rt ghet nhn. Ngi mc qun vai y
i ngoai nng trng c bong nhy ln, lam anh co cam giac la bao
nhiu m trong c th ho u chay ra thm t m qun y, d s
qua. Noi chung, trong trang sc khng nn dung th g qua sc
s, hao nhoang. Em th quan sat xung quanh ma xem, nhn vao
mt vt co mu rc r, choi loa, cam giac u tin la thy hp dn,

B TROC

505

mun nhn ngay, nhng sau o la cam giac nhc nhi, kho chu,
khng mun nhn na, no co mt sc y i vi anh mt cua con
ngi, trai lai, mt vt co mu sc du dang, co b mt mn mang,
khi mi n, ngi ta t y nhng khi a thy th mun ngm
nhn mai, ngm nhn khng moi mt - no co mt sc hut i vi anh
mt cua con ngi. Trong tnh tnh con ngi cung vy y, mt c
gai noi to, ci ln, n dn n ao d lam cho ngi ta quen, bit,
nhng lai rt t lam cho ngi ta yu, con mt c gai noi nng nho
nhe, kn ao, khng khoe mnh ra trc moi ngi th kho c ngi
khac y n trong nhng ln gp u, nhng sau o se lam cho
ngi ta quy mn, lai nhng n tng m a trong tnh cam
ngi ta khin ngi ta mun gp, mun noi chuyn mai.
Anh noi thm mt im na v phong cach sng. Trong cng
tac cung nh trong i sng ring t, bit c lp suy ngh, hanh
ng la ung, mt khac lai phai bit lng nghe y kin cua nhng
ngi xung quanh th mi d tin b. Cn phai bit xem xet cach
sng cua nhng ngi xung quanh, thy cai xu cua ho ma tranh
cho mnh, thy cai tt cua ho ma lam theo. ch em co Hai c
nhiu ngi khen v tnh nt. Ring anh cung thy c y rt kheo
leo trong cach i x, noi nng th du dang, l , quan h vi moi
ngi th ung mc. Em nn hoc tp nhng im tt c y.
Em yu thng cua anh! Em a noi vi anh rng khi oan tu,
em se chiu anh gp bi. Anh tin o la li noi chn thc cua em,
chc chn em se lam ung li noi y. Nhng im anh noi trn y
la nhng im anh mun c em chiu y. Em thy co kho
khng? Chc khng kho u em nh. Ngc lai, anh cung se chiu
em rt nhiu. Co nhng iu g em cha hai long anh, co nhng
iu g em mong mun, em c noi, anh sn sang tip thu va sn
sang ap ng y u yu cu cua em.
Anh noi nhng iu nh trn, em co cho la anh qua xet net,
nho nht khng? em co cho la anh kho tnh khng? Anh th thy
cn phai nh th em a. o mi la yu thc s. Nu thy nhng
nhc im cua ngi yu ma c nhm mt bo qua hoc bao che
cho no th ch lam hai ngi yu ma thi. Ri y trong qua trnh
sng vi nhau, anh cung se lam nh vy y! Anh se rt chiu

PHAM VIT LONG

506

chung em va cung se rt nghim khc vi em. y, anh a giai bay

cho em ro con ngi anh la nh th y, em co thng cam c
khng?
Vit ti oan trn, anh bo bng my ngay v anh say m oc
cun tiu thuyt cua E-l-na I-li I-na nhan "Tui tre Cac Mac".
oc xong cun sach o, anh cm but tip tuc vit cho em ung ngay
1-7, ngay sinh cua anh, ngay anh va tron 27 tui. Vao tui nay,
nhiu thanh nin a co v, co con ri y, con anh th mi yu, ang
yu tha thit. Anh lai noi vi em v tnh yu, nhng khng noi v
anh na, ma noi v tnh yu cao thng cua hai con ngi mu mc
trong nhn loai: Cac Mac va Gien ni. Khi Cac Mac hoi Gien ni
"Gien ni co yu Cac khng? "va Gien ni tra li: "Co, Gien ni rt yu
Cac" th Cac 18 tui va Gien ni 22 tui. T o hai ngi cang gn bo
mt thit vi nhau hn, gi gn tnh yu nh mt th quy gia nht
trn i, tuyt i trung thanh vi nhau. Ho a xa nhau, ch i
nhau ng ng 7 nm tri ri mi c chung sng vi nhau. Hai
ngi yu nhau vi tnh yu cao thng la thng: khng bao gi ho
ngh v mnh, v mnh, ma ch ngh v ngi yu; v ngi yu, ho
sn sang hy sinh va thc t a hy sinh rt nhiu cho nhau. Cac Mac
a nng cai ve ep sn co cua Gien ni ln mc tuyt vi - ca v thn
th ln tm hn va ly tng. Con Gien ni la ngi v v cung thn
yu, cao ca, la ngi ban tuyt i trung thanh, ngi cng tac c
lc cua Cac. Chnh Gien ni a em lai hanh phuc tran tr sut cuc
i Cac va a gop phn chp canh cho t tng v ai va phm cht
sang ngi cua Cac ln nh cao tuyt i cua nhn loai.
Anh va em cung oc mt oan trong tac phm tuyt hay nay
nhe:
"... Lai khng co th t g cua Gien ni.
Cac kh s oan gia oan non u th. Co vic g xy ra chng?
Gien ni co khoe khng? Hay Gien ni khng yu anh na ri?
C nghe ting chung goi ca anh lai chay ra... May ra co th
chng? Nhng bac a th dng nh qun hn anh...

B TROC

507

Va bng mt hm ra ph gp mt ngi quen T re v n (T

re v la qu hng cua Cac Mac va Gien ni, ni Gien ni sng), Cac
c bit qua ngi nay rng T re v moi s u vn nh cu,
nhng "C Gien ni, theo cach noi thng thng, ang co mt "am"
kha chng chac n hoi".
Cac khng noi g, nhng cam thy mau bc ln nong bng ca
mt.
Tr v phong, anh v ly but, giy va hi ha vit cho Gien ni
mt bc th y au bun va tuyt vong. Vit xong, anh lai ngm
ngh mt lat, xe vun bc th ra ri vit mt bc th khac vn tt de
dt. Anh ngh:
"Nu a th th tt hn la nn bit ro ht moi s cang sm cang
tt. Con trong trng hp nh th nay th thuyt phuc hay van nai
u v ch".
Anh c gng ht sc dn long c i th tra li. Hai tay
run bn ln v xuc ng, anh m chic phong b ang ct giu
nhng g se quyt nh s phn cua anh.
y ri, nhng trang y nhng net ch thn yu.
Gien ni vit:
"Cac thn yu, Cac duy nht cua Gien ni!
Cac rt yu quy, Cac khng gin Gien ni na ch! Khng lo
lng na ch?..
... Gien ni tht n cht ing i c v nhng ni ng vc cua
Cac i vi tnh yu va long chung thuy cua Gien ni. Cac i, noi i:
Lam sao Cac lai co th vit cho Gien ni mt cach lanh nhat nh
vy, lam sao Cac lai to y nghi ng ch v Gien ni im lng lu hn
thng l mt chut?... Cha nhe Cac khng tn trong Gien ni, khng
tin Gien ni?

PHAM VIT LONG

508

... i, Cac a, cai kh cua Gien ni la ch mi tnh ep e, cam

ng, nng nan cua Cac, nhng hnh anh bay bng tuyt vi trong
tr tng tng cua Cac. Tt ca nhng cai o co th lam cho bt c
ngi con gai nao cung phai say sa than phuc,nhng ring Gien ni
lai thy hoang s va nhiu khi tuyt vong na. Gien ni cang bung
mnh trong nim cc lac y th Gien ni lai cang lo s hn cho s
phn cua mnh khi tnh yu nng nan cua Cac se qua i va Cac se
tr nn lanh nhat va de dt. Va chnh ni lo u y, Cac a, chnh ni
lo s se mt tnh yu cua Cac lam cho Gien ni khng con bit vui la
g. Gien ni khng hng c hanh phuc c Cac yu, v Gien ni
khng dam tin chc rng tnh yu y vng bn. Ma i vi Gien ni
khng co g ang s hn la mt tnh yu cua Cac.
Chnh v vy ma Gien ni khng c bng bt nh le ra Gien ni
co th bng bt, va trong long Gien ni khng co c mt nim bit
n tnh yu cua Cac ung nh no xng ang c bit n. Chnh v
vy ma Gien ni hay nhc cho Cac nh n th gii bn ngoai, n
thc tai, trong khi le ra phai toan ven hin mnh cho tnh yu cua
chung ta nh Cac mun... Gia Cac co th cam bit c tm trang
day dt cua Gien ni, chc Cac se i x vi Gien ni mt cach nng
nhe hn... Gien ni cam thy Cac hoan ung v moi phng din,
nhng Cac hay t t mnh vao tnh canh cua Gien ni, hay nh cho
Gien ni rng Gien ni d ri vao nhng y ngh u am, hay ngh cho ky
mt chut v hoan canh chung ta, ri Cac se khng qua khc nghit
i vi Gien ni nh th nay na.
Cac yu quy, Gien ni tht kh tm sau khi oc bc th va ri
cua Cac. Ch cn thoang ngh rng s tnh co th a n mt trn
u kim, Gien ni a thy hoang ht ln ri. m ngay hnh anh
Cac c sng sng trc mt Gien ni: Cac b thng, mau Cac chay
rong rong... nhng xin Cac tin cho rng nhng y ngh y chnh lai
khng lam cho Gien ni au kh. Gien ni a tr thanh mt ngi
khng th co ai thay th c bn canh Cac. Gien ni se cn thit
cho Cac mai mai, va Cac se mai mai quy Gien ni. Cac pho thac cho
Gien ni nhng t tng cao ca nht, Gien ni se ghi lai cho Cac, va
mai mai se co ch cho Cac.

B TROC

509

Tt ca nhng iu o Gien ni hnh dung rt ro rt n ni

tng chng nh ang nghe thy ting Cac, ang lng nghe tt ca
nhng iu Cac noi va c ghi lai, gi lai nhng t tng cua Cac
cho ngi sau.
Cac a thy Gien ni t ve ra cho mnh nhng hnh anh nh th
nao cha? Nhng trong nhng giy lat nh vy Gien ni thy hanh
phuc lm, v Gien ni bit rng Gien ni la ngi duy nht cua Cac.
... Cac yu quy, hay vit ngay cho Gien ni, hay noi cho Gien ni
bit rng Cac khoe manh va vn quy Gien ni nh trc.
Nhng Cac a, Gien ni phai hoi lai Cac mt ln na, hoi nghim
trang: Lam sao Cac co th nghi ng long trung thanh cua Gien ni
i vi Cac? Cha nhe Gien ni lai co th cho phep mt ngi khac
lam lu m hnh anh sang lan cua Cac hay sao? Khng phai Gien ni
cho Cac la ngi khng ai b kp, nhng bi v Gien ni yu Cac mt
cach khng th co li le nao din at c. Th ma Gien ni lai i tm
mt ngi khac mt cai g xng ang c yu hay sao?
.... i Cac i, Gien ni cha bao gi la di Cac mt iu g, y
th ma Cac vn khng tin Gien ni! Ma k cung la: ngi ta noi vi
Cac v mt ngi hu nh khng bao gi n T re v va chng ai
co th quen bit ngi o ca, trong khi o th ai ny u thy Gien
ni giao thip vi nhiu ngi khac. Gien ni bit cach to ra vui ve va
tinh nghch, bit ci ua vi nhng ngi quen s, bit noi chuyn
si ni, noi tom lai la bit c x vi moi ngi mt cach ma Gien ni
khng th co c khi bnh canh Cac, Cac ng ngac nhin nhe,
s tht la nh th y, Gien ni co th noi chuyn thoai mai vi bt
c ai, nhng ch cn Cac a mt mt cai, la Gien ni a cung ln
v s hai khng th tht ra mt li nao, mau nh th ngng lai
trong cac huyt quan, va tm hn Gien ni rung ng hn ln".
Cac a ln mt ting. iu nay tht mi me va bt ng i vi
anh. Tng u ky va qua Ni b ren, Gien ni c x t nhin
va thoai mai, o la cha noi n nhng ln gp trc kia. Nhng te
ra vi nhng ngi khac c t cam thy t chu hn, t tin mnh hn

PHAM VIT LONG

510

hay sao? Co le tnh yu nng nan, cung nhit cua anh e nen Gien
ni chng?
Gien ni nh th y! Cac khng th tng tng rng Gien ni
nhn anh nh mt ngi a t lu vt xa c v trnh phat trin.
y th ma trong mi bc th cua c vn chan cha bao nhiu tnh
sn soc n cn nh mu t!
"Nhiu khi - Cac oc tip bc th - h bt u ngh n Cac, la
Gien ni im bt, va long tran y mt ni s hai khin cho Gien ni
khng th noi ra mt ting nao. Va ban thn Gien ni cung khng
bit tai sao nh vy nhng qua khi Gien ni ngh n Cac la moi s
a tr nn phi thng i vi Gien ni. Ca cuc sng cua Gien ni von
ven ch la mt y ngh hng v Cac khng ngng.
... i khi Gien ni ngh n luc Gien ni se c vi Cac, va
Cac se goi Gien ni la ngi v nho cua Cac.
... Cac i, tht la ky diu khi ngi ta co mt ngi c mnh
yu! Gia Cac bit iu o, Cac se khng th dung th c y ngh
cho rng Gien ni co th cam tnh vi mt ngi nao khac.
... Cac cua Gien ni, ng gin Gien ni na nhe. Ma cung ng
qua lo cho sc khoe cua Gien ni nh vy. By gi Gien ni a thy
trong ngi khoe hn trc. Gien ni ung thuc, i dao, va lam vic
rt chm sut ngay. Nhng ang tic la Gien ni khng oc c, bi
v Gien ni khng u sc dt ra khoi nhng y ngh cua mnh.
Gia Gien ni tm c mt cun sach nao co th li cun va
khuy khoa Gien ni th hay qua!
Nhiu khi Gien ni ngi hang gi trc mt trang sach duy nht
ma chng hiu hut g.
Cac yu quy cua Gien ni a, sau nay liu Gien ni co hoc bu c
khng? Cac se giup Gien ni tip tuc hoc thm nhe? Gien ni cung
sang da Cac a.

B TROC

511

Cac bit co sach g Gien ni co th oc c khng? Co iu no

phai la th sach tht c bit c. Sach khoa hoc, nhng ng kho
qua. Du trong sach khng phai cai g cung d hiu, cung c,
nhng phai sao cho Gien ni co th co c mt khai nim chung
chung v i tng.
Con truyn c tch vi th th Cac ng gi na.
Gien ni oc nhng th o a no n ri.
Gien ni ngh rng mnh nn co cai g cho u oc no lam vic th
mi co ch. Trong khi thu thua tr oc chng bit lam g ca.
Thi, Cac khoe nhe..."
Cac oc i oc lai mai bc th t u ch cui.
"Khng, tuyt nhin mnh khng nht thit phai cut mt tay
phai" - Cac mm ci ngh thm trong khi thn trong xp th cho
vao phong b ct. Anh hiu rng Gien ni se la ngi ban trung
thanh cua anh sut i.
Lam sao anh lai co th nay ra cai y ngh la Gien ni khng yu
anh na nh?
Hnh nh cha bao gi Cac yu Gien ni nh luc nay, sau khi
anh oc bc th ging nh mt ban t thu y.
Va gi y Cac con hiu ro thm mt iu nay na: ngay n ca
mt tnh yu nng nan nht, tng chng nh vng chai nht, cung
vn co th d dang mt i, nu khng bit cach gi gn no, nu ngay
nay sang ngay khac khng lun lun nui dng no.
Va anh lin vit cho Gien ni mt bc th tra li cho c hoan
toan yn tm...."
Em thn yu! suy ngh trn nhng trang sach o, anh cang
hiu em hn, hiu ly do v sao em vit cho anh la th ngay 22/4 va

PHAM VIT LONG

512

qua. Anh hiu rng em a ngh n anh rt nhiu, a v anh ma

nen tnh cam cua mnh lai rt nhiu. Va em cung hay hiu cho anh
rng s d co luc anh hn gin em, va anh noi vi em qua nhiu v
long chung thuy n ni em co th ngh rng anh nghi ng long
trung thanh cua em i vi anh, th cung ch v anh yu em v b
bn ma thi, anh s hai tnh yu y ngay nao o se b tan v i! Khi
ngi ta yu qua cung nhit th ngi ta d mt tnh tao. Nhng
khi bnh tm suy ngh lai, ngi ta mi thy ht cai cao ep cua
ngi yu, va ngi ta hoan toan yn tm.
Em, nang tin kiu dim cua anh, con thin nga xinh ep cua
anh, mt tri nho thn yu cua anh! Va hn th na, sau nay em se
la ngi v hin hu va trung thanh cua anh.
Vit trong nhng ngay he nong bong.
Thang 7/1973

TH CUA NGN
Ngay 24/6/1973
Anh Long yu!
Chc gi nay anh cua em ang nong long mong th em lm
nh. Hm nay chn a khoe cha. Chc au nhiu, nm vin lu
anh kh tm lm phai khng anh. Em nha cung kha st rut gh,
khng bit sao ma lu th khng thy v. Bin cho anh tht nhiu
th ri em huy i, khng bit anh v oan ri hay nm vin ma
gi th. S gi khng n tay lai n tay ngi khac, bun lm.
ung gn 2 thang xa anh ri anh nh, em c hnh dung nh a 2
nm ri. Long, em cam thy bi hi thng nh, c mong ngay anh
khoe anh v. T ngay 5/6/1973 n nay la 24 ngay dai trng anh.
ung tht kho hiu anh phong vin qua, chc bn hay au nhiu
ma khng thy bin th cho em.
Anh Long yu! Co nh em khng, co bun khng, em nh anh
nhiu, thng anh, mong anh khoe, anh v. Bao nhiu hy vong vao

B TROC

513

ngay anh v. Anh Vit Long yu, tuy thi gian quen anh, yu anh
gn 180 ngay ri song nhng ngay gn em qua t song em cam thy
mt nim hy vong kha ln chim vao trai tim em va nhn vao cuc
sng chc sau nay th hanh phuc va ep i lm. Anh thng, tht
ra ma noi yu anh, thng anh nhiu lm, c g nhng ngay au
m nay se co em bn canh chiu chung anh mt ty bn tm
anh . Hm nay chn a khoi cha anh, n ung c khng, co nh
nha khng? Chn co du hiu xu khng anh. Sau nay co xu v em
i h chn em cho nhe....
Chu nht ngay 1/7/1973
ung ngay nay vao nm 1946 ti a ct ting khoc chao i ln
u tin. Nhanh th y, 27 mua xun cua cuc i a tri qua ri.
Hm nay xng ang la mt ngay cua mua he. Nhng am my
trng xp cun cun trn vom tri cao rng khng ngn can anh
nng, trai lai cang lam cho no rc r, choi chang hn. y rng
vang ting ve ngn. Pha di kia, ni con ng xe chay qua, ting
ng c lun lun ru r, co khi gm g nh tc gin. Ring trn mt
trn giao thng vn tai nay thi cung thy cach mang tin mt bc
kha dai. Cac con ng ln - ch khng phai ng mon na -xe doc
Trng Sn vn ti va ua nhau xe ngang xung pha ng, phi
mnh o choi hoc trng lp di anh mt tri, rt kiu hung. t
y rng y nui. Co ca nhng chu xe xch nng n keo theo nhng
c phao 130mm s na. Hang hoa t hu phng ln un un keo
vao. Bnh xa C12 nay c xe xung ti chuc tn hang, va
lng thc, thc phm, va thuc.
Thnh thoang co nhng chic may bay trinh sat phan lc My
bay xoen xoet doc ng xe hoc nhng chic trinh sat OV10A qun
ln nhom ngo ng xe. Co le chung ta chng cn giu gim g
nhng con ng y, va s phi by nay cang lam ke thu hn hoc
va run s. Nhng con ng c vn dai dn xung pha Nam va
toa xung ng bng.

TH GI NGN
Ngay 3 thang 7 nm 1973

PHAM VIT LONG

514

Thng em hi th cung thng

Mt lan toc cung vn vng t long
Em thn yu!
Em duy nht cua anh!
Khng ng hm nay anh lai nhn c th em, la th cha
ng bit bao tnh yu thng nng thm. Anh tng nh khng
phai la oc th em, ma ang ngi noi chuyn vi em, em nga vao
long anh, pha hi thm va m ap vao anh, con anh th nhe vut lan
toc mt ma cua em, ht ly hi th nng nan cua em. Em xa,
nhng em vn gn gui vi anh qua!
Em cua ring anh i! Em co bit khng, la th cua em gi anh
a ch chng ro rang g ht, vy ma vn n tay anh. Co le tnh
ngi gi tha thit qua nn la th a chiu long ngi, c tm n tn
tay ngi nhn. Va cung v ngi i xa thng nh ngi nha v
han na y. m hm qua la m anh ngh n em nhiu nht, va
n tra hm nay th anh c oc th em - hnh nh la th em gi
a nghe ting goi cua anh nn a bay gp ti tay anh y em nh?
Anh rt mong c gp em trong gic ngu. Nhng tht bun,
chng khi nao anh gp ca. Co mi mt ln anh m thy em, nhng
sp n gn em th em lai vut i mt. i, gic m sao lai ging thc
t n th, no kht khe vi chung ta qua. Th la anh khng dam m
gp em trong nhng gic m na. Anh tm gp em trong y ngh cua
anh vy. Bt u nm la anh ngh v em, dong suy ngh dai v tn
xuyn ht man m, va anh cung chng mun bt no dng -anh
thm noi chuyn vi em, thm goi tn em. Con ban ngay th anh
oc i oc lai nhng la th cua em, k ca la th a lam anh mt
ngu hn mt m v lo bun y! i vi anh, khng mt tac phm
vn hoc nao hp dn bng nhng la th cua em, tuy rng anh rt
m oc sach. Anh noi th khng phai v anh cho rng em vit hay
qua, khng ai vit c nh th, ma v nhng dong ch y la tnh
em danh ring cho anh, ch co anh mi c hng thi. Sau khi oc
th, anh em anh em ra ngm mai. Bc qua i, khng mt tm anh
nao ep bng em bn ngoai ca, tuy rng so vi anh cua bit bao c

B TROC

515

gai anh quen no vn tri hn ht. Anh ngm mai va anh lai hn ln
anh em na. Em th c ci hoai, dng nh ch bit ci thi,
chng hn lai anh g ht. Nay, nu c nh vy mai th anh gin
y, c gai xinh ep cua anh a. Nhng anh noi ua thi, anh chng
gin g em u, bi v anh hiu rng em yu anh bit bao, tnh yu
cua em cao quy bit bao.
Tht la tuyt diu khi c cung mt ngi con gai vun p
mt mi tnh. Anh thy long mnh tran tr hanh phuc, dng nh
khng ai c hanh phuc nh anh. Em co ngh nh vy khng? Gia
nh chung ta cung oc c suy ngh cua nhau nh cung ngh bng
mt b oc, gia nh nhng dong suy ngh y la nhng si dy
chung ta bn cht no vao nhau th thu v bit bao nh. Nhng thi,
chng cn oc c suy ngh cua nhau, chung ta vn hiu nhau ri
c ma, chng cn bin nhng y ngh y thanh si dy, chung ta vn
lam cho chung quyn cht vao nhau ri c ma!
oc th em, anh hiu rng em a hoan toan yn tm v nhng
iu ma trc y lam em lo lng nhiu. Bit vy, anh rt vui. Anh
thng em v b bn em a, va chnh v vy ma khi thy em vui,
thy em hanh phuc la anh thy mnh sung sng v han. Anh yu
em vi tnh yu khng sao din at ht oc, anh tng rng ch co
cach hoa tan c th anh vao c th em mi co th biu hin c
mt cach ro rang tnh yu nng thm y. Em thn yu i! Tai sao
em lai ngh rng anh khng nh n em, anh th vi em? Co le
nao nh th c! Co le nao anh lai lang qun em! y ngh cua anh
lun lun qun quyt bn em, doi theo tng nhp th cua em. Co luc
anh nm ngh: khng bit gi nay em cua anh ang lam g nh, co
phai cung ang suy ngh v anh khng? Hnh anh em nh anh
trng y, cang v khuya cang sang to trong tm hn anh. Anh
khng gi th cho em bi v cai ng dy cua chung ta li thi
qua, chay linh tinh, s lac mt th. Ma th vit cho em th ch
cho em oc thi, ch co phai bai bao u ma co th cng b cho moi
ngi oc? Khng gi nhng vn vit, ri em se c oc no n. Em
hay tin rng du co cach em bao xa, xa em bao lu, anh vn lun
lun thng nh em va tnh anh vn lun lun p u em, si m
trai tim em.

PHAM VIT LONG

516

A nay, c ban nho, yn tm v sc khoe cua mnh nhe! Gy vn

gy song khoe lm, may moc chay khoe, u n va chnh xac, at
tiu chun quc t y! Cha chc c ban a khoe bng mnh u,
ng chu quan y !
Ring cai chn th xu, rt xu, nay nhe: trn ui 4 vt seo do
b ly da, con di ng chn th mt seo ln. Tuy nhin, o la nhng
bng hoa tri ban cho, anh chng i cho em u. Anh noi nh vy
khng phai la anh giau tnh hy sinh, lun nhn phn xu v mnh
u, ma la anh rt ch ky y! Em bit ch, em la cua anh, nhng
g ep trn c th em u thuc quyn s hu cua anh, do vy no
cang ep th anh cang c hng thu nhiu va v vy nn anh dai
g ma i cho em nhng th xu c ch?
Ngc lai, nu anh co g ep la anh i cho em lin em cang
ep thm. Tic qua, anh chng co g ep ca, ma em lai ep lm ri.
Tuy th, em ng ch anh, ng ch anh nhe!
Con b cu nho cua anh i, i hang mi em a dai va cong lai
nh trc cha? Anh rt oan trach ai a xui em ct no i. Mong
rng no se chiu long anh ma moc lai nh cu. i hang mi cong
cong, luc nao cung nh mt du hoi v tnh yu y.

TH CUA GIA NH
Ha Ni, ngay 10 thang 7 nm 1973
Long thn mn!
Me mi n Thng tn xa c bit tin co oan vao me vi vit
my ch v tnh hnh gia nh cho con bit. Hi thang 4, me mi
nhn c th cua con, ca gia nh cung mng cho con la con vn
khoe va lai nhn cng tac mi hin nay.
Hm qua ngay 9/7 me n Thng tn xa gp anh n va
mun gp anh Tung nhng anh i vng, anh n cho me gp anh g,
tn me khng nh ch bit anh n bao anh Pho Tng bin tp, me

B TROC

517

noi chuyn cung gn mt ting va cung ngh la mun con ra

thm gia nh t lu v hoa bnh a na nm ri, va me cung c
tin la con mi st va phai nm qun y 20 hm, me cung thy lo cho
sc khoe cua con v nu st lai th cung gay go, nht la phong
bnh gan.
Em Vit co gi cho con la th me gi vao y, me mi gi cho
em 30 no bi dng, n thang 10, 11 em se c v phep
thm gia nh.
Con v chng Phuc thnh thoang vn ra nha. Hm nay me vit
th vi, no khng bit ma vit, v me bao no la chun b khi nao gi
th me bao.
Con tnh hnh cng tac cua con th th nao? Me thy hoa bnh
ri nhng gia nh co chng con i xa phn nhiu la v thm gia
nh ca ri.
Con con xem co hoan canh thun tin th con cung nn tranh
thu ma v thm gia nh t ba, ch b th cung gia yu ri, me th
tuy cha gia nhng sc khoe cung sut i nhiu, cng tac cach mang
con lu dai con a, me thy lin min lm, khng bao gi noi la hoan
thanh hoc la xong ca, ch co cai la ngi ta bit tnh toan thi gian
lam sao cho va cng tac ma va co luc xa hi hoc la tnh cam gia
nh, ch me thy nhiu khi ai vui u vao cng tac c vui, con ai
khng vn khng v me thy kinh nghim b con con thanh nin,
cng tac cung say sa hn con y ch. Me noi th con t suy ngh
va sp xp thi gian, keo mt ngay kia tnh th thay i ri con lai
n hn mai la khng c v thm gia nh. Con s tin 50 ng me
gi anh San vao t nm 72 con a nhn c cha? Con tra li cho
me bit my. Nu con gi th v con c gi v Kim Lin hoc ch b
cung c.
B co c gng cung ch ht nm nay thi, sang 74 co khi v hu
thi.
Gia nh chuc con khoe manh, cng tac tt.
Me
Hanh

PHAM VIT LONG

518

TH GI GIA NH
Ngay 15/7/1973
B me knh yu cua con!
Ngi chuyn giup con la th nay la anh Tn Thanh, ngi
quen cua con. Anh y ra cng tac mt thi gian ri lai vao, do vy b
co th gi anh y em th gia nh vao cho con. Anh Thanh se noi
chuyn thm vi gia nh, va anh y se la cai hom th ang tin cy
cua con y.
Con c hnh dung rng trong nhng ngay thang nay, gia nh
ta ang c sum hop, ng vui va con thy long con tran y hanh
phuc, tuy rng trong khng kh m ap y thiu mt con. Gia nh
con, em Vit cung co mt trong nhng ngay nay, cung gia nh vui
lin hoan th g bng na. Con vn hng ao c nh vy. Song, con
cha th thc hin c nim c ao o.
B me knh yu! Hin nay, cung vi ng bao min Nam, chung
con ang ra sc xy dng lc lng, cung c hoa bnh. Trc sc ln
ln vun vut cua cn c, con thy sung sng v cung. Nh lai nhng
ngay chui ruc trong gai goc kim tng bui sn, b gic can ln tn
cn c phai chay ln tn vung cao, nh lai nhng ngi ban thn
cua con b cht guc trc lan an cua tui bit kch trn nhng con
ng mon vng ve gia rng su, nh lai tt ca canh c han y,
con cang thy v cung yu quy cuc sng hin nay. So vi nhng
ngay y, nhng ngay nay a tr thanh thn tin ri b me a. By
gi, chung con xung vung thp hn, c t do tip xuc vi anh
nng chan hoa, c t do dng nha cao ca rng. Con ng t
xe doc Trng Sn a chay sut t hu phng ln, doc sau lng
chung con, vao su hn na va vn dai nhng canh tay xung
ng bng. Cac c quan quanh Khu u co ng xe n tn ni, co
xe t vn chuyn. Nh o ma vic lao ng bng chn tay c
giam nhe i, lng thc, thc phm co di dao hn, i sng c
cai thin rt nhiu. Cac c quan u co hi trng ln hop hanh,
chiu phim, biu din vn cng, co sn bong chuyn, ban bong ban
ren luyn va giai tr... Cuc sng vui si ng va ang i vao nn

B TROC

519

np chnh quy. Cac khu tp th c quan c xy dng kha ang

hoang, nha nao cung cao rao, sach ep, khng nhng co ban gh
hn hoi ma con co hoa phong lan lam canh na. Cuc sng thay i
nh vy la nh s n lc rt ln cua moi ngi y, va nh s chi
vin rt manh me cua hu phng ln. Ri y, nhng ngi cn
c se tip tuc xy dng lc lng vu trang tht ln manh, xy dng
ca nhng nng trng va y manh cac mt kinh t khac giai
quyt tht tt, tht c ban i sng vung cn c va vung giai
phong ng bng. Nhng cng vic o oi hoi mi ngi chin s trong o co con - phai n lc rt nhiu. Khng trc tip ong gop
vao nhng cng vic o, nhng vi kha nng chuyn mn cua con,
con co th ong gop mt phn ng lc nho be, thuc y no phat
trin ln. Nht la lai c i trong oan ai biu qun s cua ta
lam nhim vu trc tip u tranh vi ch nhm bao v va cung c
hoa bnh, con cang thy trach nhim nng n cua mnh. Con tin
rng s co mt cua con trn trn tuyn o la rt cn thit, rt co
ch. Con khng th cho phep mnh vng mt trong i ngu vao
nhng ngay nay. Bi vy, tuy thng nh gia nh da dit, con vn
cha th xin phep v thm gia nh c. Ri y, khi tnh hnh cho
phep, con se v thm gia nh, nht nh nh th ri, nht nh la
khi nao con xin phep, khi y c quan con se ng y cho con i va b
me se c on con tr v, ngi vn khoe manh va hoat bat nh
xa. Con bit rng b me rt mong con v, nhng ch mong con v
vi t th cua ngi chin thng, co ung khng b? Chc rng khi
gp con, b me se thy con tuy co gia dn hn (nm nm tri qua
ri con g), a cng cap ln v nhiu mt nhng c bit vn c hn
nhin, ti tre y nh hi con hoc sinh - con vn gi c tnh lac
quan, yu i ma b a truyn va nui dng cho con.
Con cung co th noi cho me hoan toan yn tm la tuy th trang
bm sinh cua con la gy com, song con rt chc chn, con la mt luy
thep rt kho t nhp i vi cac loai vi trung. Qua 1, 2 nm u
lao ao trc nhng t tn cng ao at cua ky sinh trung st ret,
con a rut c nhiu kinh nghim chin u va by gi a anh
bai no ri. Th la con khng con b mt bnh tt nao ht, k ca bnh
st ret la bnh ph bin cn c. V me nganh Dc -Y, con co th
khoe vi me my con s me yn long: Hng cu 4 triu 20 van,
bach cu 7..500, huyt sc t 105%, phan ng Hero cua gan: 1,7,

PHAM VIT LONG

520

Mach 83, nhit 37oC. Nh vy, me co th cp cho con hun chng

ch thp o ri ch?
Chc gia nh ta a v khu tp th Kim Lin ri phai khng
b? mai o, me i lam tn M Tr, xa qua, me lai khng i c xe
ap th lam th nao? Chc me yu hn trc phai khng me? Me a
bo hut thuc la cha? Sao me khng noi g v vic nay cho con bit.
Con tha thit yu cu me bo thuc la va tch cc bi dng bng
cht ngot, cht am. B hang ngay v khu Kim Lin hay ch chu
nht mi v? Con ngh b nn n ngu tai c quan, chu nht hay v
nha gi sc khoe, v b cung lung tui ri.
Anh c a ci v cha? Trong moi chuyn anh a t li,
trong chuyn nay anh cang t li. Em chng co th gop y vi anh g
v cai vic ma anh noi la "t c moi ngi tan thanh" y - em ch
bit chuc anh hanh phuc.
Phuc va Thanh co ring khng, hay vn chung vi gia nh?
Hai em sp co chau b cha? Th la c cu a oat giai nht trong
cuc ua khng tuyn b n cai ch ln cua cuc i ri y. a
n ch y ri th cn cung c lc lng ma tin ln cac ch quan
trong khac ch ng dng tai ch nhe.
Em Vit con hin ong qun u, co vit th v gia nh
khng? oc th no, con rt mng v no a tin b rt dai v t
tng, sc khoe.
Cac c Ngoc, Dip, Lan, Thuy chc ln lm ri nh, hoc hanh
chc vn gioi ch? C Ngoc 19 tui a co th coi la ln ri y, song
ch vi ngh n chuyn gia nh ring nhe, tt nghip ai hoc,
ra cng tac hng hay.
Con Dip, Lan, Thuy th anh chng phai dn g na v anh bit
cac em rt chm ngoan, chm ngoan hn anh hi be (thc ra hi be
anh h lm, li va hay lam phin b me). Cac em tip tuc hoc cho
gioi nhe.

B TROC

521

B me co nhn c th cua trn nha khng? Nhiu khi nm

ngh, con thy thng cac ba va ng v han, thng n qun tht
long lai. ng, ba vt va qua, n cui cuc i vn con vt va. Nht
la ng ba tre, khi con khoe th lam u tt mt ti nui cac chau,
khi gia ri lai sng c c trn rng nui hiu quanh, ly ai chm soc
khi au yu? Khng hiu ng, ba tre by gi sinh sng bng cng
vic g, co tung thiu lm khng? Thng vy, nhng con cung ch
bit trong long hoc noi ra ming ma thi ch khng th bin
thanh vic lam c. Bi v con bit rng, con con phai min Nam
lu dai - thi gian cng hin con lu dai, cha n thi gian va
cng hin va hng thu ly cai phn c hng thu cua mnh
san se cho ngi rut tht.
C Chung, chu Phng va cac em co khoe khng? C Chung a
cng tac n nh hn mt c quan cha? Nu cng tac khng n
nh, nay c quan nay, mai c quan khac th kho tin b lm. Chau
khng bit ro a ch cua c u nn khng bin th ring cho c
c. C bin th cho chau vi nhe.
B me yu quy cua con! Trong khung canh hoa bnh cua t
nc, b me hay tin rng khng con co g e doa tnh mang a con
cua b me na nhe. Trong chin tranh, no a vt qua c nhiu
bc him ngheo ri, va nay no vn canh giac, bit xng pha nhng
cung bit t bao v tnh mang cua no. No hiu rng o la trach
nhim i vi chnh no va i vi ca nhng ngi ma no yu quy v
b bn na. No khng co quyn cu tha n ni lam tt hy vong
cua nhng ngi rut tht cua no ni xa ang ngong v no tng
gi, tng phut.
V moi mt i sng, con trnh bay nh th, b me yn tm ri
ch? a, nu nh sau nay con gp mt c gai nho d thng, con kt
nap vao gia nh ta th b me co cho phep khng?
Con sng kha y u, me ng gi g cho con ngoai th va anh.
Cho con gi li thm cac c chu c quan. Con vn ch i
trin khai cng tac theo oan ai biu qun s cua ta trong Ban

PHAM VIT LONG

522

Lin hip qun s hai bn khu vc hai - a Nng. B me nh anh

Thanh chuyn th cho con. a ch nh cu.
Knh chuc b me manh khoe.
a con luc nao cung yu quy gia nh.
Vit Long

TH NG CH
Hu Qua - Bnh nh, ngay 18/7/1973
Thn gi cac anh Vu ao, Dng c Quang, Hng Phn Thng tn xa Giai phong.
T phong vin Bnh nh hanh qun a ti ch an toan, vit
th nay v bao cao vi anh my net:
Anh em nha ra i ngay 20/6 va ti Bnh nh (Ban Tuyn
hun) ngay 13/7. Nh th la qua chm co phai khng anh? Ly do
chm la anh em b st doc ng. Ca 4 anh em u st. Thoa st
mt ln i c, Minh st 2 ln, co mt ln phai nm lai mt 5
ngay, Qua st keo dai, lach sng to nhng vn n c va i c;
con Mach th st 3 ln ri, co mt ln phai dng lai 3 ngay. Hin
nay sc khoe anh em: Qua, lach vn con sng, Minh va Thoa a
bnh thng, ring Mach kha gay. Theo y s c quan s chn th
Mach co th b sng gan, co le vai hm na phai cho Mach i bnh
xa nm iu tr a, bao gi khoe v mi phn cng cng tac, nh th
c ban hn.
Hm i xung ng lo qua anh a, c s co ng ch nao st ac
tnh th nguy. Nay n ni co c quan, co a phng ri nn bt lo
hn.
Anh em v Bnh nh ung vao thi ky c quan ang di
chuyn, nha ca cha lam c, ch n, ch cha n nh, 4 anh
em t lam mt cai nha tng . Tnh hnh sc khoe anh em nh

B TROC

523

vy, cng vi tnh hnh khach quan la a phng ang di chuyn c

quan nn cha th bt tay ngay vao cng vic c. Thng cam
hoan canh cua a phng, tt ca anh em u phn khi khc phuc
kho khn, khng h ku ca phan nan g va bc u tranh thu c
thin cam cua anh em trong c quan.
Cac ng ch trong c quan Ban Tuyn hun to ro s quan tm
i vi anh em. Ngay khi nghe tin oan mi v, mc du ca c quan
mi ch dng xong mt cai nha n, nhng cac ng ch trong ban
lanh ao cho ngi ra on anh em vao. Tt ca cac ng ch co trach
nhim to ve ai ngai, lo sc khoe anh em, lo cha co nha cho anh em
anh em phai t lam, lo cha n nh nn n ung kham
kh.v.v.. K ra Bnh nh ma n ung nh th cung kham kh tht,
cha bng mc n nha (Ban Tuyn Hun Khu). Nhng vn
quan trong la ch: "Mt li noi chn tnh con hn nghn mm cao
c y". Tt ca anh em trong t u thy ro iu o va nhc nhau
ly chuyn o lam ngun ng vin nhau, khch l manh trong cng
tac. Ring Qua th co le y la ln u tin c tip xuc vi c
quan a phng K5 chn tnh nh vy cho nn khng th khng
xuc ng.
Sau vai ngay tm git ngh ngi, ban lanh ao c quan a lam
vic vi anh em trong t: Truyn at ngh quyt Thng vu Tnh
uy, bao cao mt s net v truyn thng va phong trao, a phng.
Xong, Qua va ng ch phu trach Ban sang gp Thng vu bao
cao ni dung cng tac va xin y kin giup .
Qua my ngay tip xuc va lam vic vi c quan a phng,
Qua thy ro s quan tm cua cac ng ch lanh ao i vi cng tac
thng tn bao ch, bc u tao thun li cho anh em hoan thanh
nhim vu. Qua a kp thi ly ngay chuyn nay hop anh em lai
nhc nh nhau c gng ht sc mnh lam tt cng tac, gop phn
tuyn truyn cho phong trao a phng, ap lai s chn tnh mong
moi cua cp uy, cua nganh y. Xin noi thm la trong khi lam vic
vi cac ng ch trong ban lanh ao Ban, cac ng ch co nu ln 3
yu cu la: sau khi oan cng tac cua ta ra v xin lai cho a
phng 3 cai: mt la tp phim co gia tr tuyn truyn cho a
phng, hai la mt tp cac mu chuyn va ngi tt vic tt, ba la

PHAM VIT LONG

524

giup tnh ao tao c mt lp thng tin vin va cng tac vin bit
lam cng tac thng tn bao ch.
Noi chung 3 yu cu cua cac ng ch nu ln trn y cung la
phu hp vi cng tac cua mnh nn bon ti ha se ap ng anh a.
Ti ngh lam c cai g co li cho nganh, co li cho cach mang th
c lam thi, khng n ha t chi.
Tuy vy cung lo, lo tai liu thanh vn khng co, khng bit
chun b "giao an" nh th nao y "ln lp". Lu qua ly lun
cung qun dn ht ri.
Cn c nhim vu, cn c tnh hnh sc khoe cua anh em trong
t cung vi s gi y cua a phng, ti tam phn cng cng tac hai
thang 7 va 8 nh sau:
Thoa + Mach (nu Mach khoe) hoat ng cac nganh xung
quanh tnh, vit tng hp cac vn : u tranh thi hanh hip nh
(t cao ch nng ln vung giap ranh va vung giai phong, t cao ch
lp p gom dn, bt b bnh nh, khng thc hin 12 iu dn chu
vung ch kim soat. c bit nu bt, sau 1 thang co tuyn b,
ch vn khng thi hanh c khoan nao cua Hip nh ma con gy
nhiu vu vi pham mi). Vit v phong trao nhn dn trong vung
ch tam kim soat ri bo khu dn tr v lang cu lam n, hoc trai
ra san xut nhng vung trng. Vit tng hp v cac mt xy dng
nh san xut (chu yu la nng nghip ma trc mt la khai hoang
phuc hoa), thng nghip, y t giao duc, xy dng lc lng vu
trang gi gn hoa bnh (tong qun nhp ngu). Ring Minh th i
giao thng vn tai, va ly hnh anh cng trng lam ng (hin
co vai nghn dn cng tp trung lam), va giao Minh vit lun tin
tng hp v giao thng. Sau khi i giao thng v Minh se i th
hin mt s anh phong trao san xut nng nghip, trc mt la
khai hoang va thuy li.
Ring Qua th luc u Qua nh tai tnh khoang 1 thang, t
nht cung na thang, va vit mt vai mt tng hp, va
nm tnh hnh chung a. Th nhng Ban Tuyn hun tnh yu cu
Qua i Hoai Nhn vi ly do la sp ti co Uy ban Quc t v iu tra

B TROC

525

vu Tam Quan cho nn cn co phong vin o, ma i th cn co ng

ch co kinh nghim ch mi e kho khn. Mt khac cac ng ch y
noi Hoai Nhn la ni co phong trao kha nhiu mt cn c bao ch
phan anh. Vi hai ly do trn nn Ban Tuyn hun tnh va Thng
vu nht tr yu cu Qua i Hoai Nhn, vy bao cao anh ro. Mt
ly do phu na cung cn cn nhc la, Hoai Nhn cung co ac lit hn
mt chut so vi cac ni khac nn nu mnh chn ch do d, e a
phng se hiu mt cach t nh lm anh a.
Thi gian t, cng vic ang thuc sau lng, anh cho phep Qua
tam dng y, chuc anh lun manh.
Thn yu!
Xit cht tay anh
a ch:
Hu Qua TTXGP ang cng tac tai
Ban tuyn hun Hung Cng.

Ngay 24/7/1973
Ra vin, ra vin ma cung tr thanh mt nim vui sng. Tam
bit, khng, vnh bit mi phai, cai khu rng tu tung vi bu khng
kh sc mui thuc ty. Vot ra ng on bu tri khoang ang, nng
vang rc r, i trn con ng t o ti va th phao khoan khoai.
Mun ghe v thm Ngn nn ti i theo ng mon xuyn nui.
Nm mai mt ch nay mi i b thy mt gh gm. Cht vt leo ln
cai dc lach nng hm hp. Khoang 10 - 15 phut lai phai ngh ly hi.
S vic khng din bin ung theo iu ti d kin: anh San
khng co nha ma vn bnh vin, Ngn i thm anh y cha v.
X chiu Ngn v, song khng qua C8 gp ti. C be cua ti sao
lai ngai ngn lam vy? Bui ti Ngn mi qua va ti a c sng
nhng gi m m bn em - ti mai 11 gi khuya.
Sang 25, n bnh vin thm San. Ti git mnh sng st n
mc hoang s v thy San gy hc hac, gia xom i. Chim u th
trn khun mt anh la i mt to va i go ma cao. San nm tay

PHAM VIT LONG

526

ti, khoc rng rc. Ti ngi bn vong anh, vut nhe ban tay anh va
an ui: "ng khoc, ng khoc". Anh noi: "Khng, t ngay vao vin,
mnh khng khoc, thy Vit Long mnh thch qua mi khoc!".
Thng San qua, long rng rng cung mun khoc theo.
Tra lai v in anh va tt nhin lai c qun qut bn ngi
yu. Hm nay, Ngn k lai tng tn cuc i cua mnh, t nhng
ngay th u ti nhng ngay ln ln trn cn c va c bit a noi
ln ca nhng iu thm kn cua mnh na.
Trc y, trong quan h vi Ngn, ti co nhn xet rng chc
Ngn a tng co nhng va vp trong tnh yu va chc em a tng
chu kh au trong nhng va vp y. Ti ngh th, song khng khi
nao ti hoi Ngn v chuyn nay ca - v o la chuyn cu, ti khng co
quyn bi moc ra, va nu ti hoi, chc se xuc pham n long t
trong cua Ngn. Khi nghe moi ngi d lun xu v qua kh cua
Ngn, ti khng tin, song cung co phn bn khon, thc mc!
Nhng ti lai ngh chc ri se co ngay Ngn k cho ti nghe v
nhng iu o.
By gi th Ngn ang k v nhng chuyn y. Hi vi Ba,
Ngn quen anh Truyn, cng vu cua Ba. Anh y kha ln tui nn
Ngn goi bng chu. Sau nay Ngn ln mi goi bng anh. Anh
Truyn rt cn cu, rt hin nn Ngn rt mn. Ti hiu rng trong
quan h gia mt ngi con gai va mt ngi con trai, khi qua thn
tit vi nhau, th du khng co quan h yu ng, cung khng th
khng nh la khng yu - Tnh yu y khng th hin ro rang,
nhng vn in bong trong tnh cam 2 ngi, luc n, luc hin, trn ln
vao tnh cam anh em, ng ch. ung la Ngn cung co mt tm
trang nh vy. Khi anh Truyn sp i ni khac nhn cng tac mi,
Ngn a cho anh y mt chic nhn, sau o lai mt chic but may
cua Ba. Ba phat hin ra, hoi dn mai va cui cung th Ngn tra li:
"Con yu anh y!". Ba hoi: "Tai sao may lai yu anh y?" Ngn tra
li: "Anh y a phuc vu ba trong bao nhiu nm, anh y rt tt,
chc con yu anh y Ba cung ng y". Ba ni gin, la mng va a
Ngn ra chi oan, ra n v kim im. Ting xu v Ngn bay
khp Trung oan. Sau o Ba ra Bc, Ngn lai. Luc nay, cuc i

B TROC

527

Ngn y my en, Ngn sng b ph, chan i, qun ao rach

khng va ma ch ly dy ct lai. Luc nay, anh Truyn cung a i xa.
V sau, c c quan ng vin, Ngn mi tr lai c vi cuc
sng bnh thng. Sau nay, co mt s ngi mun yu Ngn, song
Ngn khng yu ho. Tuy nhin, Ngn vn nhn th cua ho va
khng to ro tnh cam cua mnh cho ho ro nn ho vn hy vong. o la
mt nhc im cua Ngn. Chnh iu o lai a thm nhng iu
ting xu n cho Ngn. Gn y, khi Ngn a yu ti, vn co mt
anh bac s vit th tn cng Ngn. Ti khng ngn cm Ngn g
ht, song yu cu Ngn phai to thai ro rang: "Co yu th noi rng
yu, Khng yu th noi mt iu cho xong", ng anh ta hy vong
mt cach v ch. Con nu mun yu anh ta, c t do, ti sn sang
rut lui. Ngn khng nh rng Ngn khng yu anh ta, Ngn ch
yu ti ma thi, yu tron i, nu khng ly c ti th ch co cht
ma thi.
Ti hiu rng Ngn noi rt chn thc, Ngn yu ti rt tha
thit. Trong 2 thang ri xa ti, Ngn vit ti 14 la th dao dat tnh
yu va cha ng bao ni lo u php phong, ring iu o cung to
ro Ngn yu ti bit nhng nao. Cha, by gi ti mi hiu rng
mt ngi con gai lai co th yu mt ngi con trai mt cach d di,
nng nhit nh th. By gi y ti a hoan toan yn tm, hoan
toan tin tng Ngn. Khng mt ngi con trai nao co th thay
th ti trong cuc i cua Ngn ca. Ti yu Ngn v b bn, khng
li nao din ta ht c, va cung khng mt ngi con gai nao co
th thay th Ngn trong cuc i cua ti.
Ti, lai bn Ngn ti 11 gi khuya.
Th 7 - 27/7/1973
Ti tr v Ban cng tac, do ch lt long, chung ta khng trin
khai c hoat ng cua oan Lin hip qun s hai bn.
Ban, ai cung hoi ti v quan h vi Ngn, u to ra quan
tm, mun vun p cho tnh yu cua chung ti. a n luc cn bao
cao vic nay ra c quan, chi b, a tnh yu cua chung ti ra cng
khai. Ti vit th nhn Ngn sang. Ti, Ngn a ti.

PHAM VIT LONG

528

Ti, chung ti dn nhau i thm nhng anh quen thn, dn

nhau i xem vn cng. Ri ti a Ngn v ngu vi my c gai khac
mt ngi nha canh nha ti.
Ngn nm trn vong, con ti ngi trn mt chic gh canh o.
Chung ti thu th tm tnh vi nhau trong man m tch mch,
trong anh sang dao dat cua tnh yu. By gi tha h ma ngm nhn
khun mt thn yu cua Ngn. Ti vut nhe nhe trn mai toc
Ngn, trn ma Ngn, trn sng mui Ngn, trn lan mi m m cua
Ngn. Em thn yu, ca tm hn chay bong yu thng cua em a
thuc v anh, ca thn th ngoc nga cua em a thuc v anh, thuc
v ring anh tt ca. Anh se gi gn, nng niu no sut cuc i anh!
Ti hoi y kin Ngn v vic bao cao vi c quan, chi b quan h
gia 2 a, Ngn bao: "Em ng y vi anh, song em s ngi ta
ci!"
Chu nht - 28/7/1973
Sang, cung Ngn sang nha Nguyn Khc Phuc, Dng Hng
Ly va cac anh trong chi Hi vn ngh chi. Ln u tin dn ngi
yu n nha ban be, on nhn nhit tnh vun p cua ban be vi
tnh yu cua mnh, sng trong khng kh vui ve, thn mt, thy
tht sung sng. Co nhng ban gp ti, chao: "Chao con ngi hanh
phuc nht c quan!"
Hn 8 gi sang, Ngn ra v.
Ti bt u tin hanh cng vic bao cao. Tht la ngai ngung,
bit noi th nao vi cac ng ch lanh ao by gi? Ti nh anh Nh
noi giup. Anh Nh nhn li ngay. Sau o, anh a noi chuyn vi anh
Phi va Nam Sn. Tnh hnh noi chung la n. Ti noi chuyn vi anh
Hoai Nam - B th chi b Thng tn - Tuyn truyn. Anh Hoai Nam
tan thanh nhit lit, to y st sng giup chung ti xy dng quan h
ngay mt bn ep hn. By gi ch con ch Ngn bao cao vi c
quan bn y thi. Mong rng moi vic se tt ep.

B TROC

529

Ti, n nha Nguyn Khc Phuc chi vi my cu ban vn

cng. Ting an ghita bp bung, ting vilng reo rt, ting hat m
m tao nn mt khng kh m nhac tht hay, lam cho tm hn con
ngi va bay bng ln, va i vao chiu su thm thm, gi nn
nhiu suy ngh tt ep. Gia nh Ngn con y nh. Ti va ngh
th th Phuc a noi: "C Ngn ma c sng trong khng kh nay
nh". Cam n Phuc, ngi a quan tm rt nhiu n vic lam ep
cho tm hn ngi yu ti. i vao th gii m nhac, tm hn ngi
ta nh c tm bng mt th nc trong mat, tr nn sach se,
thm tho hn. Ri y, ti se c tm cach lam cho Ngn c sng
trong khng kh m nhac, vn hoc, giup Ngn nng bng tm hn
cua Ngn ln.
Nhng ngay nay c tin Hoang Chung khng cht ma b bt,
hin a c ch trao tra va ang Ha Ni.

TH GI NGN
Ngay 3 thang 9 nm 1973
Em thn yu cua anh!
Anh gi tra em la th cua anh Ban, no nm lac trong cun s
cua anh. Nhn y, anh noi thm mt s suy ngh cua anh v tnh
yu.
V tm ly ma noi, anh cung nh moi ngi con trai khac, u
mun yu mt ngi con gai ngy th, cha trai qua mi tnh nao.
Tuy nhin, nhiu khi cuc sng khng cho phep nh vy, th cung
vui long yu mt ngi con gai a trai qua i ln yu thng va
c yu thng. Nhng phai la ngi con gai co quan nim ung
n v tnh yu, nghim tuc va co trach nhim trc tnh yu ch
khng coi tnh yu la mt thu vui, mun hng tnh yu cua tt ca
moi ngi con trai.
oc th anh Ban vit cho em, qua thc la anh khng thch thu
g. Anh c ngh: Khng hiu quan h trc y gia em va anh y

PHAM VIT LONG

530

thn thit n mc nao ma by gi anh y con tha thit n th?

Khng hiu trc y em a ha hen vi anh y nhng g ma anh
y hy vong nhiu nh vy, oan trach lm nh th?
Chuyn cu cua em, thuc v em, anh khng co quyn ghen tc.
Song, xy dng hanh phuc vi anh, em cn phai lam theo nhng
li khuyn cua anh. Vi ngi yu, phai trung thc, co vy mi
chung thuy vi ngi yu. Co ngha la trong moi chuyn, t chuyn
cu n chuyn mi, u khng nn du ngi yu, cang khng nn
noi di ngi yu. a co ngi yu ri th trong quan h vi ngi
khac, phai ht sc thn trong, nghim khc, tranh sa nga, tranh ca
chuyn hiu lm. Tuy cha ci em, song t khi yu em, anh vn t
coi mnh la trai a co v cho nn anh a t kim ch tnh cam cua
anh gi mi quan h trung bnh (khng qua thn thit) i vi
ban gai. Do vy, ngay trong chuyn th t, tm s, i thm hoi vi
ban gai, anh cung giam bt, thi gian va tnh cam danh ring
cho em, danh tht nhiu cho em. Phai noi rng v vy ma anh t
nhn c th ban gai, hoc nhn th li th co phn nao lanh nhat
hn trc, t co ban gai thm hoi, n chi... Ngh qua th thy co
luc cung bun i chut t, song ngh ky th lai thy o la iu ung
n, cn thit. Con nu nh c mn trn ban gai, th bit u, khi
iu kin cho phep, lai chng mc phai sai lm? Va th co ngha la
t p pha hanh phuc cua mnh. Vi cach cng b v ngi yu cua
mnh cho ban gai ro, thc s anh a t lp mt hang rao gi cho
mi quan h vi ho c mt khoang cach cn thit.
Vi em, anh ngh o cung la iu cn thit. Em hay t coi mnh
la gai a co chng, t nghim khc vi mnh va vi ban trai hn na.
Trong quan h hang ngay, hoc trong th t, ng cho ho hiu lm
mnh, tng rng mnh yu hoc co cam tnh c bit vi ho.
Em co luc to ra thng hai ngi con trai yu thng mnh ma
tht vong, mun an ui ho, lam ho tui thn. Em nn nh rng, vi
nhng ngi con trai ng n, t trong, ho khng cn s thng
hai o. Ho ch cn tnh yu cua em. Khi khng c yu, th ho cn
s dt khoat. Khi co s dt khoat ri, ho se t rut lui va i tm
hanh phuc cho ho. Thai thng hai cua em khng em lai hanh

B TROC

531

phuc cho ho, ch em lai ni hy vong khc khoai ri tht vong, em

lai s phin ha cho ho, cho em, cho ngi yu cua em.
Anh khng cm em co quan h vi anh Ban, song anh khng
cho phep em quan h mt cach mp m vi anh y. Khi ngi ta a
chu s vut ve cua ngi con trai bng li, th khi gp, ho cung d
dang chu s vut ve cua ngi con trai bng hanh ng.
Khi a khng yu, th cach tt nht la hay dp tt hy vong
ngi con trai yu mnh,
Chuyn v anh Ban ch la mt trng hp cu th, em nn t o
ma rut ra bai hoc chung cua cuc i t o co mt cach sng
ung n.
Vi anh Ban, em nn vit th gii thiu anh cho anh y, noi ro
quan h cua chung ta, anh sn sang lam mt ngi ban tt cua anh
y. Khi cn, anh co th vit th cho anh y.
Em suy ngh cho ky i, ri noi cho anh nghe.
Hn em rt nhiu
Anh cua em.

TH NG CH
Triu Th Thuy. Ngay 6/9/1973
Anh Phn, anh Long knh mn!
Ngay qua chung em ra ti sng Tranh th i nh c t. m
qua chung em ti y luc 10 gi. Tri a kha chu ao cho bon em
mt trn t ht qun ao. Cac chu mui, vt on tip chung em rt
tt. Em b nga hai cai ing ngi. Tuy nhin em vn beo nh cu.
Ch mnh trong tng lai th ep y hai anh a, con gi th
cung hi ngan v rn, vt, dc va nghe noi la co ca h na. Qua la

PHAM VIT LONG

532

cung khng ngon lm. Tuy nhin ch cua mnh ngay sat sng Tra
N, nuc trong vt, lm soi a nn cung rt thu v.
Moi tnh hnh chc anh Quang a k vi 2 anh ca, em ch mun
bao thm cho hai anh bit mt tin bun nht trn i la 13 be ga
xinh cua nha mnh trn ng i t a "hy sinh" ca. Em bun n
phat khoc ln y. Mc du tht ga kho vi kh, em cung khng lam
sao ngui c. Cac anh lam sao xin c ga em lai nui ch
con trn nay chung em khng bit xoay x vao u ca.
Ba cm chung em gm co canh chui, canh kh, c th rt
nhiu, ngha la cung kha ti. y nng gh gm hai anh a, ma
anh Quang th tru em sut ngay. n phat khoc ln c. Nu co
hai anh y chc se bnh em, con by gi th chng ai bnh em ca,
ho lai con ci rt thu v na.
Em a c bu la beo ngang n ri (ngha la nht Thng tn
xa y).
Em nh gi kh cho cac anh nhng khng kp, thi ln
khac vy.
Em ngng but, mong hai anh khoe, chong ln vi chung em.
Em
Triu Thuy

Ti 23 - 24/9/1973 (Th 7-CN)

Sang vi Ngn - bn em ri tam bit, se di chuyn n ch
mi, con Ngn vn ch cu. Sng vi nhau nhng giy phut thit
tha, nng chay.
Khng khoi bn khon khi bit rng Ngn gp nhng tr ngai
khi yu ti. Tr ngai ln nht la anh b th chi b n v Ngn cng
tac. Anh y ln tui hn ti, a co v, con, nhng v a cht. Anh y
tn cng Ngn nhng khng c, ben gy kho khn i vi Ngn

B TROC

533

trong cng tac, phn u. Mc du lam vic y trach nhim, Ngn

vn cha c a vao din i tng kt nap ang.

TH GI NGN
Ngay 25 thang 9 nm 1973
Thuy Ngn thng yu cua anh i!
Ch con 2 ngay na thi anh se tam bit manh t a nui
dng bit bao tnh cam yu thng cua chung ta. Anh se xa em
ri se mang nng trong long mnh nim thng ni nh em da dit
Nhng ngay ngn ngui gn gui em a lai cho anh bit bao
ky nim m m va m ap. Chc rng trn i nay khng co ai yu
thng em nh anh. Chc rng trn i nay khng co ai yu thng
anh nh em. i, em a yu chiu anh bit bao, em a cho anh m
mnh trong mt bin song yu thng. Sng trong bin song y, anh
va thy m say, ngy ngt, va thy tnh tao, sang sut!. Anh a
lam tt ca nhng g ma mt ngi con trai co th lam i vi ngi
yu, lam bng mt tnh cam rt cung nhit, cung nhit ti mc co
th lam em phat s ln. Nhng, em thn yu cua anh a, ch n
mc y thi, cha bao gi anh co y nh vt qua cai mc y, ngay
ca trong luc anh gn gui em nht. Bi v anh mun gi cho tnh yu
cua chung ta tht trong sang, tht ep e, cho ngay ci cua
chung ta se la ngay huy hoang nht cua hanh phuc la i, la ngay
ca hai anh em u bc vao bc ngot ln nht cua cuc i ring
t. Chc em cung mong mun nh th.
Em yu thng v b bn cua anh! Co phai chng trong khi yu
anh va xa anh, em vn mang trong long mt ni lo s, day dt?
Chc rng em a lng n nhng kho khn se n vi em? ung
vy, em a, trn ng i n hanh phuc toan ven cua chung ta con
nhiu kho khn lm, nht la i vi em. Gia nh anh bn em, anh
se cung em suy ngh, hp sc lai vt qua no. Tic rng anh lai
i xa. Nhng em ng v th ma cam thy b c c. Quanh em con
co nhiu ngi tt co th giup em. Ch cn em bit tin, mn ho,

PHAM VIT LONG

534

tranh thu c tnh cam cua ho. Em i, nu nh sp ti em co gp

iu g bun, th em hay ng qua bi quan, em hay ngh rng o la
iu phai n va ri se phai i. Em tin rng anh vn lun lun theo
doi, giup em, em ht kha nng cua anh tao iu kin tt
nht cho em i ln trong cuc i. Em v van yu thng cua anh
hay ngh rng by gi em sng khng phai ch v em, ma con v anh
na, cuc sng cua em la ngun sng cua anh, bi vy trong bt ky
hoan canh nao em cung nn sang sut, ng bi luy hoc lam liu...
Kho khn se n, ri kho khn se qua va sau o la hanh phuc.
Chung ta a vt qua mt phn kho khn ri. Chung ta se vt qua
phn kho khn con lai. Ri chung ta se i n hanh phuc toan ven.
Em c tin rng ri cuc i em se sang sua, hanh phuc. o la s
tht. Khng mt ke xu xa nao co th phu nhn s tht y. Em hay
tin vao anh, tin vao nhng ngi tt, tin vao cuc i, tin vao tng
lai ti sang cua em.
Tht ky la la tnh yu cua con ngi. Bc vao ri anh mi hiu
rng o la manh t y hoa thm qua ngot, song cung y gai goc,
rac ri. Mun hai hoa va n qua, th chung ta phai quet rac, nht
gai i. Cho nn, khi yu ri, gp kho khn th ch con co cach vt
qua no thi. ng v s kho khn ma s tnh yu. ng v gp kho
khn ma quay ra oan trach tnh yu. Khng, mt tnh yu chn
chnh khng bao gi co li ca, khng bao gi ang trach ca. Ch
nhng ngi ngn can no, mun pha v no th mi co li va ang
trach. Anh ngh chc rng trn i nay khng co mt i la nao
xy dng hanh phuc lai khng gp kho khn. Cho nn, vic chung
ta gp kho khn la le thng tnh, chung ta c than nhin bc qua
no em nhe!
Em yu thng duy nht cua anh. Trong gic ngu tra nay,
anh nm m thy anh va em ang nha th b me vao. Anh m ly
me ma khoc. Sau o th me noi vi anh rng me a bit ht chuyn
cua chung ta, me goi em la con. Ca nha u ci sung sng. Ri
anh cht tnh, tic ngn tic ng. Anh lai nh b me v van. Anh lai
nh em v cung.
n xm ti hm nay anh em chic ao cua em ra mc th. Th
ma anh mc cht y em a. Ri anh nm trn vong m p chic ao

B TROC

535

y, ht hi thm cua chic ao y, tng rng ang bn em. m

nay anh se p chic ao y ma ngu. Chic ao y se u m cho anh.
Bi v no la chic ao cua em, em theo hi thm va m cua em.
Con co bao iu mun noi vi em ma anh khng th noi ht
c. Anh mong mun em khoe, vui, lun tin v pha trc cua
cuc i. Anh lun lun bn em.
Gi tng em my tm anh anh chup trong nhng ngay sp xa
em.
Tam bit, tam bit va hen ngay gp lai.
Hn em nhiu nh bin song mnh mng.
Anh duy nht cua ring em.

TB: Em c gng hoc ht chng trnh vn hoa. Nu kim tra,

ly giy chng nhn c th tt.
Ngay 28/9/1973
Ln ng i ch mi - vung sng Tra N. Tam bit Tra My,
ni a sng nhng ngay m ep cua tnh yu. Tam bit em thn
yu, bao gi gp lai?

TH CUA NGN
Ngay 14/10/1973
Anh Long cua em!
K t ngay tam bit xa anh 23/9/1973 t y em mang gao
Bnh Sn n 31/9/1973 em mi v. Anh i ch mi anh a, i ng
em a co y nh la v ti nha em se bin th cho anh tht dai, th
ma khng at yu cu. 1/10/1973 em v nha 1 ngay song bn vic,
n chiu c quan lin hoan, ng lm, gn 70 ngi ca khach tuy

PHAM VIT LONG

536

th song em cam thy thiu bun v vng anh. Ti n hop c quan

n 9 gi 30 ma sang mai lai phai i xa nn em noi chuyn vi
, th th khng bin th cho anh c, chc n ni anh mong
th cua em lm th phai. Ngay sang 2/10/1973 em phai i ngay v co
ngi c quan m nm di kho, chiu 2/10/1973 em n khoi eo
Ba Hng lai y n khoang 4-5 ngay th b lut, ngoai tri ma
gio tm ta mt mau en bun ba th lng lai nh khoang cach y
thang 10 nm ngoai hnh anh cua anh phang pht vao trai tim em.
Tng u mua ma nay em lai si m trai tim anh nhng lai
nm tai y 11 ngay, la 11 ngay m nh anh. Xong trn ma bao
y em lai chun b ac v c quan th lai mc sng Trng
khng v c, phai nm lai 3 ngay 2 m. ung vao chiu th 7
em lai bi sng v n nha ma lai tin na la anh Nam - Sn i hop,
ngoai y chc anh se oan em co bin th cho anh. Co trng khng
ha anh yu thng cua em? Ti th 7 khng lam g ch moc vong
nm sm ngh khng bit gi phut nay anh ang lam g hay ngh v
em. n chu nht em lai n vin thm anh San. Sang t nha i c
ngh may chi ngay nay anh Vit Long cung em i n vin. ung 7
gi em va Hai i vin thm ca anh Hanh na. n khoang ganh a
gn san xut co mt oan khoang 4 ngi ho anh ca, em va Hai bt
hi cung c 1 cn vy, ma khng may t n c th coi nh qun
ao nh con meo, vao san xut lai gp anh Hanh ra chi, em va Hai
nu cm n, coi nh n cm tra tai y. Ca a anh Hanh em v
cho anh San. Em v nha, qun ao n qua, em khng vao vin.
Anh Long yu cua em, xa anh bao ni nim thng nh, ch
mong ngay gn nht bn anh. Ba nay con gin em ht ha anh
phong vin i! Nh tt ca ni long em a noi vi anh. "Du xa anh
ni tn min duyn hai, song tim anh va em vn cung nhp p",
khng mt giy phut nao em khng ngh n anh cua em va con
mt ni la lo cho anh yu khi thi tit thay i.
C ngh t ngay em yu anh, cha co g ma chiu theo y mun
cua anh ca, thi danh nhe, khi nao co iu kin gn em se chiu,
khi au m, bun, da dit lng tm.
Anh cua i em!...

B TROC

537

Em vn bit anh rt tha thit yu em va thng yu, hiu ht

ni kh cua i em va a ap vao chng gai. Nh th nu sau nay
ta a tr thanh v chng th n y khng g sanh bng u anh a!...
"n cao b rng, t day", n anh cua em sanh nh nui Thai Sn.
Anh cua em, con v sc khoe t ngay xa anh, em vn khoe nh
xa, dao nay tri ma khoi phai ra nng nn lai trng gn bng
thi ky Dc Voi, mi son, da trng ch ti ngi hi to khng ging
hi Dc Voi. Con cuc sng y tt ca s vic nh hi anh con
nha, khng g thay i.
Nhiu luc em ngh dai, hay hi y yu anh im ng bao cao
t chc phan cho ngi y mt trn cho bit mt. Keo tc qua.
Th bin cho anh kha dai song cha ht, hen th sau em bin
tip cho anh nhe.
Lu nay co nhn th cua b me khng, anh c va cac em
khng. Khi nao bin th cho b me cac em cho em gi li thm gia
nh co c khng ?
Cui cung ch mong anh khoe, em vui nht
Hn anh rt nhiu

TB: Qua anh, em gi li knh thm anh Phn, anh Hng, anh
Hu, Phu cung tt ca gia nh anh nhe, em bn khng bin kp th,
hen dp sau.

TH GI NGN
Ngay 16/10
Thuy Ngn, em v cung thng yu cua anh!
Co ngi ch em ra, anh mong c nhn th em nh mong
gp em.

PHAM VIT LONG

538

Khi khng co th, anh tht vong va bun chng khac nao khi i
tm em ma khng gp. Bit rng em ang trn ng cng tac gp
lut cha v nha c, anh rt lo cho em. Thng em vt va nhiu.
Nhng li tm tnh nay co lam vi c chut nao ni kho nhoc cua
em hay khng?
Tri c ma mai thi. Nhng con sng chay quanh ni anh
nc dng cao, o ngu, chay cun cun. Nhn dong sng hung d,
anh lai nh n sng Trng m a trong ngay chu nht ma chung
mnh ra chup anh vi nhau. Em co nh ngay hm y khng? o la
mt ngay tht ep: tri trong sang, sng phng lng, em ngoan
ngoan va long anh th dao dat tnh yu. Con by gi, sng Trng
cung hung tn lm phai khng em? Va em, chc trong long cung
khng tranh khoi nhng cn song gio. Em hay nh ly cu ma
ngi i vn rn nhau nhe:
"Sng su ch li
o y ch qua"
Noi chung, trong cuc i th phai nh th y, va noi cu th
trong mua ma nay em cang phai cn thn, ng li sng, sui u
ma nc cun mt th kh anh lm y!
By gi anh noi v anh cho em yn tm nhe! Anh rt khoe em a
- n, ngu u khoe, khng co g to ra la mun st ca. Cng vic kin
thit ch a xong, ch con mt s vic vt thi va lo chuyn lng
thc v d tr. Hi nay cng tac chuyn mn bn, anh t co thi
gian tham gia vao cac vic khac. Noi chung, anh vn c lam vic
theo np trong y: ngay, ti u lam, t co thi gi ranh - va khi
ranh th lai ngh n em. Ra y, anh mt i cai sung sng cua
ngay chu nht i thm em. Thay vao o la cng vic, nu khng lam
chuyn mn th cung don dep v sinh, trng rau... cho ngui ni nh
em. Mi y ch anh co lam c mt ban bong ban, luc ri anh hay
chi nn ngi cung thoai mai, vui thm mt chut. Cac anh, ch
trong gia nh ta cung khoe, vui, hay hoi n em.
T hi thang 8 n nay anh khng nhn c th gia nh.
Chc la do ma lut, ng i lai tr ngai nn th khng vao c.

B TROC

539

Em thng yu cua anh co nh anh nhiu khng? Th nay la

th th 3 anh vit cho em k t luc xa em y nhe. Vy ma anh
cha nhn c th nao cua em ca. Thit thoi qua nh. Em phai bu
cho anh 100 cai hn y nhe!
Em co nhn c th cua Ba va c Lng khng? Co le nn noi
chuyn cho gia nh bit dn i em a, khng nn gi kn lam g
na. Chc em vn khoe. Con cng tac va sinh hoat ra sao, co nhiu
kho khn khng?
Em ng nn bi quan nhe! Anh co th noi vi em mt cach chc
chn rng nhng kho khn do nhng ke xu c tnh gy nn can
tr em sp qua ri. Em se lai c sng trong s cng bng va giup
cua moi ngi. Luc y, con ng i cua em se rng rai hn va
nu em tht n lc phn u th se at c muc ch cua mnh.
Thuy Ngn yu du cua anh i! Lm luc anh ch mun goi em
la v thi, chng mun goi la em, bi v goi la v th mi biu hin
c ro tnh su ngha nng cua mnh. Em co mun nh vy
khng? Em co tin rng chung ta se sng vi nhau hanh phuc
khng? Chc la tin ch Ngn nh.
Em co nhn c th anh Ban khng? Anh nghe noi anh y
mun tm cach n thm em y! Con anh Minh, Trinh th th nao?
Moi vic tuy em. Mong rng em bit giai quyt ung n theo li
anh a khuyn.
Em thng yu cua anh! Co le cha bao gi anh ngh nhiu v
tnh yu, hanh phuc nh thi gian anh yu em va c em yu. Em
co bit anh mong mun nhng g ngi yu cua anh khng? iu
trc ht la long chung thuy y em a. Anh ngh rng bt ky mt
ngi ng n nao cung u mong mun nh vy. Anh ngh rng
trong cuc sng ring t, ngi hanh phuc nht, sung sng nht la
ngi ch yu mt ngi va c mt ngi yu. Mun th, nhiu
khi phai bit tc bo i mt s quan h vi mt s ngi khac, phai
bit t chi thng thn tnh yu cua ho (co khi vic t chi y em
lai s phin phc hoc khng vui cho mnh, song vn c phai t
chi). Th ma trong cuc i, anh bit co nhng ngi khng ngh
th! Co c gai to ra thch thu, t hao khi c nhiu ngi t vn

PHAM VIT LONG

540

yu. Do vy c ta khng t chi tnh yu cua ai ca, c ta chp

nhn s ve vut cua tt ca, song thc cht c ta lai khng yu ai. C
ta cam thy rng nu c ta chnh thc yu mt ngi, t chi tnh
yu cua nhng ngi khac, th c ta se tr nn ngheo nan, c c.
C ta c phung ph tui xun cua mnh trong th tnh cam rng rai
o va ri tui xun qua i. Git mnh quay lai mun xy dng mt
tnh yu chn chnh th a mun ri. Lai co c gai co ngi yu hn
hoi, yu ngi yu tha thit nhng ng thi vn c cam mn
nhng chang trai khac, khng phan i tnh yu cua ho, trai lai con
vui thch ma on nhn no, coi o la mt s giu sang v tnh cam.
Anh ngh rng nu sng vi quan nim y, nht nh se khng co
hanh phuc. Nu anh la mt c gai a co ngi yu th khi mt ngi
con trai khac a bit th ma vn c lao vao yu anh, vn vit th
tan tnh anh, th khng nhng anh khng vui thu, ma anh con xu
h v b xuc pham va anh thy cm gin chnh con ngi a yu
mnh mt cach mu quang y. Trc y em a co ln noi vi anh v
nhng gng xu cn tranh. V du s tan v trong tnh yu cua ch
Toan va anh Sin. Em ng nhn n thun v hnh thc ma noi
rng do s chnh lch nao o ma anh Sin ch ch Toan. Thc ra,
anh y ch ch y v ch y a yu anh y, song lai rt "d dai" vi
nhng thanh nin khac, quan h vi nhng thanh nin khac chng
khac nao vi ngi yu cua mnh. Vy th anh y phai bo, ch con
cach nao khac?
Em thng yu cua anh! Th a dai ri, anh tam dng but.
Cho anh gi li thm anh Hanh, Hai, Thi, Thanh.
Mong th em va nhng li tm tnh cua em.
Hn em nhiu va tha thit nh anh a hn em.
Anh cua em

TH NG CH
Hoang Chu
Vit Long thn!

B TROC

541

Mnh vn ang Sn Tnh va thng xuyn phai di chuyn ch

. Cng tac mt s xa cha lam c v ch can. anh chup dao
nay kho khn qua v tri lin tuc ma, bao. Mnh Tnh Tra lin 1
tun ma khng chup c t vn cng s mt. Mnh mi chup co 2
anh: T cay va gia nh bac Mai ong am phu. Con mt s chu
na cha lam c, mnh se c gng lam. Tt ca s phim mnh gi
v cng vi phim cua anh em trong phn xa cac ni na co th lam
thanh b anh v vung giai phong. Nu c, ban vi anh ao xem
sao. Nu thiu mt nao th in minh ng xung ph 108 cui
thang 12 mnh co th v trn o nm mt s tnh hnh va xem co
th di chuyn a ban cng tac c khng. Ln nay v mnh se
qung chic may anh Exerta i cho xong v no lam t phim d
qua, mi ln nh vy khng co tui thao lai phai a cun khac vao,
mt khac mnh chup cha quen may Exerta nn phim khng net
my. Co luc mnh chan phat bc ln va mun qung may i cho ri.
Long thn! Anh em mnh nha dao nay co khoe khng, co "cai
thin" hay "tut tat" c g khng? Con mnh thnh thoang vn b
st ret. ng bng ma t c n rau ti qua Long a, co tun lin
tuc n mm cai. Thnh thoang di ng mnh c n ca ng nng
dm vi nc mm - n ngon.
Mnh cam thy cng tac chay chm chap qua, khng hiu anh
em ta Quang a, Quang Nam ra sao, lam n co kha khng. Vit
th gi v ph 108 cho mnh bit vi nhe.
Cui th chuc Vit Long khoe.
Gi li thm cac ng ch trong phn xa
Chao tam bit
Hoang Chu

T thang 10/1973
Thi gian nay, anh Vu ao a c chuyn ra Bc v sc khoe
kem. Ti c Ban c phu trach Tiu ban Thng tn xa. Thng tn
xa cua chung ti a ln manh, ng hn, hin ai hn va vn gi
c truyn thng thng yu, um boc nhau. Chung ti co bung

PHAM VIT LONG

542

ti lam anh, co ai minh ng. Anh em tp hp thanh tng t phong

vin toa i khp ca 6 tnh Trung Trung B va 3 tnh Ty nguyn.
Ti nha theo doi cng vic chung, trc tip bin tp tin, bai, ra
Ban tin u n phuc vu Khu va gi ra Bc. Lai nh anh ao ngay
xa, mi khi nhn th cua ngoai Bc gi vao cho anh em Thng
tn, ti boc ra xem ri tom tt ni dung bao cho ng ch mnh bit.
Chung ti coi nhau nh ngi rut tht, chng co g phai giu nhau
ca, mt khac s rng gi ban chnh i, d tht lac.

TH NG CH
Hoang Chu. Ngay 24/10/1973
Vit Long thn!
Mnh va nhn c th cua Long va tin gi xung. Mnh rt
phn khi khi c bit tnh hnh phn xa, anh em vn khoe. c
Long tom tt th cua Ngoc ip gi cho mnh va qua nang gi cang
lam cho mnh phn khi hn. Mnh a mt ngu va au u keo dai,
c tin nay lai thc trng m (Long hiu ch).
Mnh ang cng tac canh Nam, Tuyt Trinh + Oai canh
Bc. Mnh ang chun b tai liu cho 3 ngay l ln: 19, 20, va
22/12.
Tnh hnh Quang Ngai hin gi nhn chung co yn hn trc,
nhng ch cung ang co k hoach mi can quet, ln chim. B ta
anh, ch co lai gi t a chim. Chung tp trung qun gi cht,
anh cht cua ta, gi truc ng s mt va cac ca khu. ng thi
lin tuc tung gian ip bit kch vao su vung hu c nm tnh
hnh va pha hoai. t hoat ng cua anh em mnh qua hep, duy ch
con min nui ma thi.
Mnh a chay c mt s anh v xy dng vung giai phong
nhng phim phai mua va mn cua Tuyn hun tnh.
Phim Trung Quc mc ht, chup phim Trung Quc lam may
mnh hoc lin tuc. Mi cun phim ch c mt vai kiu la bo va keo

B TROC

543

ra v rt bc xuc. S phim chup c mnh mang v v gi s

mt, ma co gi cung khng cn thit lm (v t).
Nu cu Pham Bit xung cng tac lai Quang Ngai th nn
phat cho phim mi (nu co). Tn a chup anh sng Hr c n
u ri, mnh nh v o lam mt s vn v thuy li, nhn ging
mi, va cach lam n mi cua ng bao Hr trong san xut va xy
dng i sng.
Lam tin anh t cao rt kho, s vic va in hnh th co nhng
khng co cach nao lam c. ch anh pha ri cht lai, dn phai
chay nh Ph An, Ph Hip, c Hoa...
V vic ring: Qua cua Ngoc ip gi cho mnh Long gi h
khi v mnh nhn. Duy ch co cai ao s mi trng th Long mang ra
ma "din" nhe. V nh Long noi "chung mnh la mt". Long co qun
Plite ma dng nh cha co ao. Con mnh th th nao cung xong v
"vng nang trang im vi ai, nang min Bc chang th min
Nam".
Vic ring cua Long mnh a ro, nh vy la cu a xy thanh
qu hng Quang Nam. Mnh chuc cu + Ngn se mai mai hanh
phuc.
Qua th cho mnh thm sc khoe cac anh va cac ng ch trong
phn xa.
Thn nh
Hoang Chu

Chu y: Nu Pham Bit tr lai Quang Ngai cng tac th i ng

Sn Ha - Sng Hr cho vt va.
TH GI NGN
Ngay 1 thang 11 nm 1973
Em thng yu cua anh!

PHAM VIT LONG

544

Le ra anh vao khu B trin khai cng tac cua oan va... gp em.
Song cng vic bn qua, anh Quang lai i sng Tranh cong hang,
khng co ngi lam thay anh, nn anh anh lai. Em co tic
khng?
Anh a nhn c th em do Bit chuyn. oc th cang nh
em. Nh nhng k nim nho nho nhng rt thu v khi chung mnh
gn nhau. Song lai nh ti ca nhng chuyn khng vui na. Nhiu
khi anh c t hoi: mnh co oi hoi qua nhiu ngi yu hay
khng? Mnh co qua kho tnh hay khng? Song, suy ngh ky lai, anh
thy nhng iu anh mong mun em ch la nhng oi hoi rt bnh
thng va chnh ang cua mt ngi bit yu i vi mt tnh yu
ma thi.
Trc ht em hay ng hiu lm anh gin em v em a khng
u ym, chiu chung anh ht mc. Anh a nhiu ln noi vi em
rng anh cha h oi hoi nh vy. Anh thy em chiu anh nh vy
la y u lm ri, anh hai long lm ri. Con th phai danh cho
ngay chung ta thanh v thanh chng. iu o th con phai "
danh" cung nh em noi. Va khi gn em, rt gn em, anh vn
danh y thi?
Tuy nhin, con co nhng iu em noi la " danh" nhng anh
khng ng y vi em nh vy, o la nhng chuyn thuc v tnh
cam, thuc v chuyn xy dng tnh yu.
Mun cho sau nay quan h v chng tht tt ep, th khi mi
yu, ngi ta a phai lam tt nhng iu thuc v quan h tnh
cam. Tnh v chng la kt qua va la s nng cao cua tnh yu. Tnh
yu nao se dn n tnh v chng y. V nh ngi trng cy y, ch
khi chon ging tt, gieo hat trn t tt, chu kho vun xi, ti tm,
bt su cho cy, th sau nay cy mi xanh tt, mi ra qua ngon. Con
nu c gieo hat ba ra y, k cho co rac lu lp, k cho su bo pha
hoai, th lam sao bng nhin lai co qua ngon c? Chng le nao ta
lai danh khi qua chn ri mi bt su ? Luc y bt su se v ch,
bi v co bt th qua vn c khng ngon lai c.

B TROC

545

Khi cha yu, anh c ngh rng tnh yu la ca mt vn hoa

rc r, ch co sc ep va hng thm. Nhng khi yu ri anh mi
hiu rng khng phai ch co th, ma con co nhiu gai goc, dy nh
na. Tuy nhin, iu o khng lam anh tht vong. Anh vn c tin
tng tnh yu. iu o giup anh co thm s sang sut va sc
manh vt qua nhng tr ngai.
Ngn i, anh thng em bit bao nhiu. Co le chnh em cung
cha hiu c anh thng em n mc nao. Em a kh nhiu qua,
kh t tm be kh i, n ln vn c con kh. Anh khng mun em
phai kh na. Anh c gng tm moi cach em lai nim sung sng
cho em. Em cung ng cam chu s kh cc, ma cung phai tm cach
gat bo no i..
Em thng yu cua anh! Khi xa em la luc anh ngh n em
nhiu nht. Chc em cung ang ngh v anh phai khng? Trong
nhng iu anh noi vi em, co iu g em khng ng y? Nu co th
c noi thng vi anh, ch khng th anh bit ng nao ma sa
cha?
Anh yu em la v anh yu em, ch khng phai anh mun lam
n i vi em, anh mun em bit n anh. ng bit n anh nhe, v
nh vy se lam cho quan h cua chung ta thiu bnh ng. Anh
khng phai la ngi cu vt em u. Anh ch la ngi ban i tn
tuy cua em. Khi em lai hanh phuc cho em th chnh anh a em lai
hanh phuc cho anh.
Anh Phn, anh Hu u gi li thm em y.
Con nhng kho khn do bn ngoai em lai, ng lo, v no se
phai u hang chung ta. Khi yu em, th khng mt tr lc bn
ngoai nao ngn can c anh.
Th nay la th th 5 anh gi cho em. Co nhn c y u
nhng th anh gi cho em khng, sao khng noi?
Anh vn khoe, em ng phai lo cho anh.

PHAM VIT LONG

546

Chuc em vui, hanh phuc.

Hn em rt nhiu
Anh cua em
12 gi tra, tri nng

Ngay 3/11/1973 (Th by)

Co vic vao Tra My - th la lai c gp Ngn. Hi nay Ngn
khoe, ngi to beo, ma o hy hy. Cha bao gi Ngn th hin tnh
yu vi ti mt cach manh me, tha thit va lai t nh nh ln nay.
Ch c sng vi nhau mt ti th 7, mt ngay va mt ti chu
nht, thc ra ch c bn nhau my ting ng h, v Ngn bn
vic c quan, song thy tht hanh phuc. Mun qun qut mai bn
nhau.
Ngay 6/11/1973 (12/10 m lch)
Sut my ngay nay tri ma sp sui mai. Nc cac con sui bt
u dng cao.
Bui tra, trn ng t, ti thy mt c gai ngi bt bn
canh mt gui sn, ngi t sung. Ti thm ngh: "C nao ma ti
nghip th kia?". n gn mi nhn ra o la - c cng trong b
phn ky thut cua chung ti. C ngi Ha Ty, vao y nm 1972.
ngc nhn ti, ming ci, chao, ma mt th khoc o hoe. Ti
phai tranh khng nhn vao i mt y. Ti bao ti gui giup
sn, noi:
- Gui bn lm, em gui!
Phai noi mai, mi ng y i gui cho ti. i chn hi
khp khing v va trt nga. Noi chuyn mt luc, a ci khuc
kha khuc khch. C gai y tht hn nhin, ni bun tui khng ong
c lu trong tm hn.

B TROC

547

Cang v chiu, tri cang ma. oan 5 anh em luc nao cung i
sat bn nhau. Sui nc dng cao ti ngc, ti c. Du nhau qua ca
chuc con sui nh vy. Nhn ngi t sung, quai ba l chng
keo b ngc, ti thy thng v cung. Lai lin h n ngi yu cua
mnh - hm nay em cung i cong gao, chc cung vt va th nay.
Gn v n nha, lanh qua, ti i trc. Ti i theo ng th.
Con ng nay chay vong nn khng phai li qua sui. Thc ra,
dong sui by gi nc a dng tran b, con hung d hn ca nhng
con sng. va 3 ngi kia i theo ng C.9 (nha may In), tuy gn
hn nhng phai li qua sui. Ri, trong khi anh em con ngh, ra
b sng trc. Khng ng mt tch lun. Luc y la 4 gi chiu.
Anh em nhao nhac i tm. Hai ngi bi doc theo sui, doc theo
sng ti 2km. Song, khng con na.
Ngay 9/11/1973
Sang nay, tip tuc i tm doc sng Tra N. Ti va Hu i
theo b trai sng. Bn kia co ai va Minh. ng i, ch th gai goc,
ch th ghnh a, tht kho i. Nhiu ch khng i c, phai li
xung sng, bi xui theo nc. Nc uc ngu, y rac ri, ngu
bot va lanh ngt. Doc b sng, ting qua ku ai oan, nghe m u va
tang toc. Chc rng ting qua luc nay se n su vao tm kham ti,
gi mai trong ti mt xuc cam th lng, khng th nao phai m.
n tra mi thy : c nm mc vao mt bui ru r gia dong
nc, u chm di nc, chn phi trn mt nc.
Chung ti keo ln. Mnh my b p vao a sng tm,
mt sng to, tron, khng th nhn ra. Canh tay phai b gay ni
khuyu. Luc a xac ln b, t mui c, mau trao ra thanh hai
dong, sui ngu bot. au long qua i!
Chung ti t chc mai tang kha chu ao. Thc ra, cung ch
bng cach qun thi hai vao vong, vao tm ni lng va tng ri ha
huyt trn sn i. Ch co iu khac la trn ngi m, chung ti
cng ni lng thanh mt cai lu nho che ma che nng. Thi nhe,
i, em hay ngu yn trong canh rng non quanh vng nay! Li mon

PHAM VIT LONG

548

chay ven sn i, xuyn canh rng non nay ni lin Ban voi Nha
may in va ai minh ng, thnh thoang co ban be qua lai, em se bt
c n!
Dong sng nhn chm , cun tri lun ca ba l cua ti vi hu
ht dung cua cuc sng. Tic nht la chic may anh Pentax do c
quan ngoai Bc gi vao vi mt cun phim a chup, no la vu kh
chin u, la ngi ban thn thit cua ti.
T ngay 10/11/1973
Sut trong thi gian nay tri ma tm ta. Nc sng Tra N o
ngu, dng ln cao kinh khung. Long sng bng nhin rng ra mt
cach la lung. Nc tran qua pha ta ngan. Dong chnh bng tr
thanh dong phu, con ni trc y la bai a, lau lach, bng tr
thanh dong chnh. Nc cun bng bng, vt cac ngon cy xung luc
th chm nghm, luc lai ni bp bnh, rung bn bt. Nc cun
nhng cy g to hang ngi m, nhng be rac ri tri veo veo,
nhn chong mt. Thnh thoang, mt cy g lai m sm vao mt bui
cy, mc ket o, can rac ri lai thanh ng ln. Nc ngp lut
mai nha bp, lut ban nha n, chia ct c quan thanh 3, 4 khu vc.
Phai ly gao v nu n ring. Co ni phai chay sang C.8 v nc
a tran vao nha. Thnh thoang nghe ting n rn, m - o la ting
nui l. Cy ci cang tri xung nhiu hn, thn x xac nh b anh
bom. Nc o ngu, c quanh lai. Nhiu oan ng a b lp do
nui l. Ca mt tiu i hu cn i cong gao, ngu bn sui oan gn
sng Tra N, b t nui vui lp, khng con mt du tch.
Nc rut lai pha ta ngan mt bai bng phng, y phu sa
va pha hu ngan mt bc thanh rac ri cao my met.

TH GI NGN
Ngay 12 thang 11 nm 1973
Thuy Ngn, em yu du cua anh!

B TROC

549

Tuy cha co ngi vao trong o gi th cho em, anh vn c

vit. Anh ang rt bun, va cang bun lai cang nh em.
khng con na ri, Ngn a! Phai chng kin cai cht th
tham cua , anh au long v han. Tam bit em ra v, tra hm
sau anh gp i cong sn v. T xa, anh thy mt c gai ngi bt
gia ng, bn canh la mt gui sn ln. Tuy cha ro la ai, song
nhn thy th, anh cung thy thng thng. n gn mi nhn ra
. ci chao anh, nhng mt lai khoc o hoe. Anh cung ci,
tranh khng nhn vao i mt vi nhng giot nc mt long
lanh. Ri anh bao anh cong giup gui sn. noi: "Gui bn
lm, anh cong lm ht qun ao, em cong". Phai noi mai mi
i gui cho anh. i noi chuyn mt luc, a lai ci khuc khch.
tht hn nhin, t u bun lu. Tri vn ma dm d. Nc sui
mi luc mt dng cao. Anh, va 3 ngi na C8 i bam ly
nhau, du nhau qua khoang hn chuc khuc sui su, nc tran ti
c hoc ngc, chay rt xit. Khi gn v n nha, ht sui ln ri,
anh lanh qua nn i trc. Anh i theo ng th, khng phai li
sui na. Con lai 4 ngi i theo ng C9, phai li mt con sui
na. Luc vao C9, anh em ngh, noi au chn, i dn ra b
sng trc. Anh em i sau co my phut, vy ma ti b sng a
khng thy u na. Tt ca vi nhao nhac i tm . Anh Sinh
+ Tung bi doc theo sng 2 cy s cung khng thy g. Sang hm
sau lai i tm cung khng thy. Luc nay sng nc mnh mng, uc
ngu, rt hung d. Sang ngay th 3, nc rut, anh, anh Hu va 2
anh na lai i doc theo sng tm - n 11 gi tra mi thy xac
tp vao gn b, mc mt bui cy nho. Em a, trng tham
thng lm... Sau o, c quan a ti t chc mai tang chu ao.
Em i! Cho n luc nay, nhng cam xuc au thng trc cai
cht cua vn con e nng trong trai tim anh. Hm y, nhn
cong ba l, quai ba l chng keo, e b ngc xung, anh thy thng
v cung. Anh lai ngh n em, hm y em cung i cong gao, dy gui
chc cung lai e nen b ngc cua em nh th. Bao gi nhng ngi
con gai Min Nam mi ht phai kh cc nh th nay? Anh nh lai
nhng ky nim nho ma su sc vi . Anh vn thng noi vi em
y, rt hn nhin, ngoan ngoan, anh rt mn. i vi , anh
khng phai ngn ngai, e de nh i vi cac c gai khac. Khi

PHAM VIT LONG

550

thiu thn, anh cho mt cach t nhin, khng s t ai. Khi

cn giup, anh hoi thng, khng ngn ngai. n vic may qun
lot anh cung nh lam, thm ch co chic qun lot mc qua rng,
anh cung nh cha h. Nhng ln y, u vui ve nhn, st
sng lam va lam rt nhanh, chu ao, khng anh phai i lu.
Anh thy t co c gai nao lai tao c s thng cam vi anh nh th,
lai nhit tnh, chu ao va v t vi anh nh th.
Em thng yu cua anh! Ngay trong tnh yu cua chung ta,
cung rt nhit tnh vun p. Thy co vic g co hai n tnh yu cua
chung ta, u noi cho anh bit anh ngn chn. Anh nh mai
hm anh vin v, em lam anh khng va long, anh ngi chi vi ,
khng sang vi em, c giuc anh: "Anh sang bn o i". Lat sau
lai giuc: "Hay anh c sang o mt luc. Anh gin c mai a?"
Em yu thng cua anh! Noi vi em v tnh cam cua anh vi
, anh mun giai thch thm ngun gc cua tnh yu cua anh i
vi em. Sng chin trng, anh rt thng cam vi ng ch, thu
hiu nhng kho khn, gian kh cua ng ch mnh, va t o xac
nh cho mnh cach i x ung n vi ng ch. Chnh anh a n
vi em bng tnh cam nh th y. Luc u, nghe em k v hoan
canh gia nh, anh thy thng cam, d chan hoa. Khi gn em, hiu
em hn, anh cang thng cam hn. Va khi yu em, hiu su sc
nhng chi tit cua cuc i em, th anh thy rt thng cam vi em,
rt thng em, mun bu p cho em nhng g em thiu thn. Cho
nn, em hay tin tnh yu cua anh, no bt ngun t nhng suy ngh
su sc, no vng bn. Nu em ngh rng v em ep rc r ma anh
yu em, th o la y ngh khng ung! Em hay ng t hao khi c
yu nh th, ma em phai gh s no, v no khng co c s vng chc,
no d tan v. Anh khng bao gi yu bng mt tnh yu nh th va
anh khng mun ngi khac yu anh bng mt tnh yu nh th.
Ngn a, trong chuyn rui ro cua , anh cung chia xe mt phn
nho: anh b nc cun mt toan b ba l (v mang cua anh).
Chic may anh mi toanh ngoai Bc gi vao cho anh cung mt theo.
Chic khn ky nim cua ba ma em a anh cung mt theo. Em
ng trach anh v anh a lam mt vt ky nim y nhe. Em thng
yu a, mi mt vt dung cua em a anh, du la nho be, bnh

B TROC

551

thng, anh u quy trong v cung, anh u nng niu, gi gn no

cn thn - v anh ngh rng no cha ng tnh cam cua em, no biu
hin s chm soc cua em i vi anh. Nht la chic khn y, anh
cang quy, v no con cha ng tnh cam cua Ba na. Vy ma anh
khng gi c no, anh tic ngn ng.
Trc s vic nay, em ng qua lo cho anh nhe! Nhng g cn
thit nht cho cuc sng cua anh b mt i th a co c quan, anh
em bu p cho. Ch co cai ao len la cha co! Em xem nu c th
n Lan ly cai ao xanh cua em v, ri anh kim thm len, an
thanh cai ao cua anh. Va nu khng kho khn, th em nh may cho
anh mt cai mu. Vy thi, em ng lo g nhe.
My hm nay tri vn ma sp sui sut. Nc sng dng ln
cao cha tng thy. Nc ngp tran ca nha bp. Bon anh phai nhn
gao v t nu n. Vi sc manh in cung nh th, chc nc con
git cht nhiu ngi. Hm va ri, ao ( u tranh chnh tr) a
b nc cun cht ri. Tht ti nghip cho c gai "hng nhan bac
mnh". Nc cang ln bao nhiu, anh cang lo cho em by nhiu.
Anh lun lun sng trong tm trang nh em, nm np lo s nhng
iu bt trc n vi em. Em phai ht sc chu y nhe. Trc mt con
sui nho cung phai n o, lng xet ky ri hay li qua. Trc
nhng con sui ln, ch li qua khi i cung cac anh khoe, bit bi
gioi. Trc dong nc lu, tuyt i khng c li qua - du co phai
ngi bn b chu oi chu ret cung anh chu ch ng li qua. Hm
trc em ngi trn be chui bi qua sng Trng la qua liu mang
y, anh rt phin long. Trong vic nay em phai tuyt i lam theo
li anh, nghe khng em?
Ch Nga, Lan a hoc xong cha, co n ch em khng? Sau khi
2 ch y v y hop ri, em co th se co chuyn vui. Song, trc mt,
em phai yn tm cng tac, lam tht chu ao moi vic c giao, t
li noi n vic lam u phai gi y, ng xay ra ung cham vi
ngi kia. Nhng vic y anh lam. Hm no Hai ln nha y noi
chuyn khuya ma em ln goi la rt h, khng lam theo li anh vic cua ngi khac k ho, mt g ma dnh vao cho phin, nht la
em lai ang trong th bt li. Tt nht la em hay nh ky moi

PHAM VIT LONG

552

chuyn, thu thp bng chng cung cp cho anh, anh th li hn,
anh se co cach...(Nhng la th cua hn ma em gi lai la tt nht).
A, em nh i si dy chuyn ma eo nhe. Em trng, eo dy
chuyn se ep.
Em hay oc lai nhng th trc cua anh, co ch nao khng
thng nht vi cach ngh cua anh th noi cho anh bit.
Rt mong th em.
Hn em rt nhiu
Anh cua em, cua ring em.

TH CUA NGN
Anh Long yu cua i em
Chc co le, ngay chung mnh sng bn nhau th con xa anh nh,
thi th cung c, ch mong khoang 1 thang chung mnh gp nhau
1 ln la hanh phuc lm ri. So vi nhng i trai gai khac con hn
chan.
Anh yu cua em!
Tuy th song anh vn thy em cai g anh cha hiu phai
khng anh. Chng han nh anh bao em khng thch sng gn anh
ma khi c gn nhau th lai xa lanh anh i, hoan toan khng phai
th u anh a, ngi em ch d nh chic banh th em se boc cho
anh xem nhe! Chc anh khng hiu ni tha thit ngay gn nht ta
se c bn nhau. Nu khng yu nhau th thi ch a yu nhau
th thch sng gn ngi yu si m tm hn nhau, chm soc chiu
chung nhau, trong luc au m, bun te ha anh.
ung s tht em khng mun xa anh na bc, ch mun rng
chung mnh co iu kin ci nhau nh canh hoa bnh ang hoang.
Cung lam, cung n, cung ngu vi nhau mt phong kia anh a!

B TROC

553

Anh yu thng! Sang hm y tri ma nc sng ln, ng

xa heo lanh ch mt mnh ln li. Gia nh nha ch mt mnh em
va anh th em khng cho anh i u song v nhim vu cach mang
nn ta tam gac moi tnh cam ring t mt bn. T sang 4/11 ta chia
tay nhau, anh i canh nam sng Tranh, em ra tn cy s 68 sng
Nc My nhn gao, t nha ra i mt ngay n sang hm sau tri
tip tuc ma tm ta, hat ma tranh nhau ri, khng bit anh cua
em a n u ri, t o em phai tip tuc hanh trnh hai ngay na
mi n ni. n ni xong khi v khoang 10 cy s theo ng t
th b mc lut phai nm lai y mt ngay ma long da phai lo khng
bit co v nha c khng, ng v c quan con xa qua. Sao mua
ma nay d tn qua, cac cn ma c tip nhau, va cac con sng th
cang ngay cang cun cun chay, a cun i bao nhiu ngi va bao
nhiu gui hang. Anh yu cua em a!... tm trang cua anh hay cua em
luc nay c lo ngh cho nhau. Sau o v sng Nc Oa cac anh v
ht, ch mt mnh em va anh Tam Tuyn lai gi gao, con moi
ngi th bi sng v ht. Mai n sang 21/11 nc can tr lai on
em va anh Tuyn, th la chiu 21/11 em mi v n nha. Tng cng
chuyn i mang gao la 17 ngay mi v nha nghe ngong tin anh. V
nha moi ngi ho bao em la anh b nc cun mt, ca na. u
tin cha hiu la s tht ch tin la anh cua em a xung sui vang,
khng cm c nc mt khi nghe tin "set anh ngang tai", th la
t y xa nhau mai mai ma ngh tri a khng nh cho chung
mnh hng mt cuc i tron ven.
Anh Long i! i v luc nay qua trn lut 20 ngay ngi tr nn
nhch nhac, tiu tuy lm, tm hn em luc nay chng ngh ra chut g
na. Mai n ti anh Hanh noi anh b mt ht ba l song ngi vn
con. Luc y vui bun ln ln, m 21/11 nay em khng sao ngu c
v thng anh ma cha luc nao em ngh v anh nhiu nh luc by
gi, c g luc nay em se co i canh bay n p u, si m anh
trong nhng giy phut ang yu thng.
Anh yu cua em!
Cam thy anh yu thng em qua nhiu. Ma chng ly g lam
vui long anh ca va nhn c th nao cung ch thy tnh yu
thng nng chay va mu mc n th va lun suy ngh v em.

PHAM VIT LONG

554

Anh Long yu, ma cung thi gian nay la thi gian anh suy ngh
v em h anh. Trc tin ch thy co dp mnh cung cng tac ma n
lai nhng ngay d vang... u tin noi vic chung la nim tin yu
cua em th m c vy. Con hin tai ta vn xa nhau. T hm i v
n nay co khoe khng anh. Bun lm khng anh. Con ac th
nghe u mt ht ca ha anh, chc nhng ngay nay th em xa song
vn bit anh bun va lo ngh. Thi anh a! ng ngh g vic mt
mat na nhe. "Con ngi con tt ca, con nhng ngay vui at moi
nguyn vong".
Anh yu cua em! noi th vy song ch mong lam sao gp c
anh chia bt ni bun lo y, va ch c ngay nay ma co em th m
thm giai bt mua ng gia lanh, em hoi anh co khoe lun khng
ch em bit anh khng khoe lm ma lai gy thm. Nu co gy au
yu th hay hoan lai ngay ta bn nhau a nhe.
ang ra em con bin tht nhiu cho anh nhng em phai i
ngay nn em tam dng ni y, ch mong anh khoe manh, em vui
nht. Con mt mat anh ng lo nhe. Ta se sm tr lai nhe.
Trong nay khng co g ma gi cho anh ht, con tin th nh em
a noi vi anh la i dy chuyn ht ri, nu co ai i ng bng th
em se ban ng h sm lai tt ca cho anh nhe.
Em gi Hanh mang giup n cho anh chic khn len, khn
mt, mt hp du cao con em khoang ht thang nay em v Ban, em
se mang cac th cho anh, a gi anh cy but anh lam vic nhe.
Anh chuyn li em n thm toan th gia nh nhe va em gi
th cua chu va c em cho anh y.
Mong anh ngu ngon m nay, ngay mai khoe manh.
Tt ca hen ngay vui at moi nguyn vong.
Em. Thuy Ngn

B TROC

555

A anh thay mt em thm L nhe, em nh gi boc vong sang

em cht nh anh con man tuyn.

TH GI NGN
Ngay 30/12/1973
Em thng cua anh!
Anh gi em xem quyn "Sng lai" - mt quyn sach rt hay.
Em xem xong, gi qua, anh se gi tip tp hai cho oc. Con sach
vn hoa anh Mai noi bn y co, nn anh khng gi qua.
Thuy co gi cho em mt chut qua nhn dp nm mi, anh
chuyn cho em y.
Va ri, anh Ha, Mai, Tun a mi anh H.A n gp, giai
quyt chuyn lin quan n em. Noi chung la at yu cu cua ta.
Anh H.A se gp em noi chuyn cho thanh than. Nu em gp anh
y, th trc tin gp anh hoc anh Tun thng nht vi nhau
nhng iu se noi vi anh y cho phu hp. Phai gp hai anh trc
mi c, nu khng th cha nn noi chuyn g ht.
Em ng gi thuc cho anh, anh khng tim u. Anh vn rt
ghet tim. Hin nay vn con kha nhiu thuc b, song anh ch bo xo
thi. Tim khng phai la cach tt nht nng cao sc khoe u.
Mt khac, v em la y ta, cho nn anh khng mun nhn bt ky th
thuc g em a - cho du o la thuc em mua hay xin ring. Chung
ta cn phai gi y trong vic nay.
Con tin, anh vn mun em mua ai. Hm nao gp anh se a
lai. Anh vn co tin mua cac th cn thit, em khng lo. Em
chm soc anh v i sng vt cht, anh rt quy. Song, iu anh
mong mun hn nhiu, la s chm soc v tinh thn, tnh cam. Anh
phai noi tht vi em rng em a lam anh phin long nhiu. Em hay
giai thch cho anh ro: tai sao anh cua b me, anh em anh, anh
cn thn trong s, em lai ly ra, ln u xung? Do vy, anh a

PHAM VIT LONG

556

ly lai, ct i, v khng mun anh nhng ngui ma anh knh yu

nht trn i b em qung qut nh nhng la th cua anh. Co le
nhng ni bc bi y lam anh gy i nhiu. Anh cha b bnh g
ma! Em chuc anh "Van s nh y" - Vy em hay lam nh th i.
Thi, chuc em khoe.
Hn em. Anh cua em
Vit Long.

TH GI GIA NH
Ngay 4/1/1974
B me knh yu cua con!
Mon qua u nm, con gi n gia nh la: con rt khoe, co le
qun st ri! Hi nay con nha lam cng tac bin tp, kho c i
xa, v anh em mi vao vit nhiu, tin, bai lm, cn co ngi bin
tp. c bu vao ang uy, trc tip lam b th chi b, con cang
thm bn. Con mun danh nhiu thi gian cho cng tac chuyn
mn, oc sach, i su vao i sng cua qun chung, tch luy vn
sng, song nay c giao trach nhim nh trn, con khng dam
thoai thac, phai hoan thanh tt. Con con co mt iu mong mun la
c i hoc - hoc ai hoc, hoc hoc ly lun, chnh tr cang tt, qua o
co dp v vi gia nh thn yu. Tuy nhin, nhn vao tnh hnh thc
t, con thy hin nay va trc mt cha phai la giai oan thc hin
mong c y! Ke ch ngoan c pha hoai hip nh Pari, chung con
cung nh ng bao min Nam noi chung, cha c hng mt
ngay hoa bnh thc s. Va chung con, long thanh than, lai tip tuc
truyn thng khang chin gian lao...
B me yu quy cua con! Thm thot xa nha a gn 6 nm ri.
Sau nm qua, con co nhng bc trng thanh ang mng, mt
khac con cung gia dn thm nhiu, o la quy lut cua cuc sng.
Cung chnh theo quy lut cua cuc sng, con khng th khng ngh
n chuyn xy dng gia nh. i! o la ca mt loat vn phc

B TROC

557

tap, kho khn, nht la trong hoan canh chin trng. Sut 5 nm
qua, con a c gng dep no i, song no vn c n vi con. Gia nh
con bn b me, c b me ch bao, c xin y kin b me v ngi
con gai nao o ma con mun yu thng... Gia nh con co mt ngi
ban gai, ngi ban gai y thng n vi gia nh, quen bit ri
thn thit gia nh va cui cung c gia nh yu mn, c b me
goi la "con"... Gia nh th th con sung sng bit bao! Nhng ng
nay, con khng c nh th. Con anh ly c quan lam gia nh,
ly ng ch lam b me, anh em va con hoi y kin nhng ngi y
nh hoi y kin gia nh vy. Va ri, khi a tham khao y kin y
u, a quyt nh dt khoat, con mi bao tin gia nh ro. S vic
no lai i ngc nh th. Song chc b me tha th cho con v s
quyt oan y - hoan canh khng cho phep con lam xui chiu. Do
vy, hm nay con xin chnh thc bao cho gia nh v chuyn y:
hin nay con a co ngi yu, tn la Thuy Ngn, y ta trong c quan
con. Vic nay c toan th anh em xung quanh, c t chc c
quan tan thanh. By gi con xin gii thiu b me va gia nh
hiu qua v Ngn.
Ngn sinh nm 1952 (nho hn con 6 tui) tai Phc An, huyn
Tin Phc, tnh Quang Nam trong mt gia nh nng dn. Ma cua
Ngn cht v au a lu. Ba Ngn la lit s - hy sinh trong giai oan
tng tn cng tt Mu Thn. Cac em a th b bom an cht, a
th lu lac, hin khng con ai. Trong ho hang co mt s ngi i
tham gia cach mang, trong o co mt ngi c hin ang cng tac
Hi phu n huyn Tin Phc.
Ngn con mt ngi ba nui, trc lam Pho Chnh uy mt
Trung oan qun Giai phong trong nay, sau o ra Bc, la trung ta,
va qua i trong oan Lin hip qun s 4 bn vao Sai Gon, ri lai
ra Bc, hin cha ro u. Ngn ln cn c t cui 1966 - le ra ra
Bc hoc, song do au m, trc tr, khng i c nn lai tham gia
cng tac bn qun i. Ti gia nm 1972, Ngn chuyn v c
quan con. Qua qua trnh tm hiu, chung con co s thng cam nhau
thc s, va a thng yu nhau. Tuy sng rng nui lu, Ngn vn
rt khoe manh, ngi mp, chc, trng treo, co phn cuc mch. V
tnh nt, Ngn chn tht, vui ve, co phn vung v, khng c kheo
leo, tinh t nh con gai min Bc. Con gi anh Ngn cho b me y

PHAM VIT LONG

558

nhe! Mong rng b me va gia nh se coi Ngn la ngi con thc s

cua gia nh. c con noi chuyn v b me, gia nh, Ngn rt quy,
mong co ngay v trong tnh thng cua nhng ngi rut tht. Song
khi con bao vit th th c y ngai, khng dam vit. Chc b me
thng cam v s ngai ngung y cua mt ngi con gai vn e de, hay
t ti. Con rt mong b me vit th cho Ngn trc, cho phep c y
la con cua b me, tao cho c y cai a vt qua nhng ni ngai
ngung, e s ban u.
B me a, va ri con a sng trong trn bao lut ln nht t khi
con vao n nay. Nui l, nc dng tht d di. Nhng khu vc con
vn an toan. Do mt s sut cua ngi khac, con b tri mt toan
b ba l (con noi ro la do s sut cua ngi khac, ch khng phai do
con, b me khoi hiu lm la con suyt cht ui).
Trong ba l, noi chung la nhng th kha tt cua con: may anh
Pentax (anh Phng mi gi cho con), qun ao, ao len... Hin
nay, c s giup cua c quan, be ban, con a bu p lai tng
i y u s tai san b mt. Con ch con thiu mt cai ao len va
mt b qun ao tng i ep mc trong ngay l, trong cac cuc
hi ngh... Trc y con a in nh VNTTX bao giup gia nh nh
th. Nu d dang th b me hay mua ao len cho con, nu kho, t
th thi, con co th tm cach mua trong nay c. Con thch loai
len xp, mn, mu tm than hoc xanh m, an thng, c ch V
(ch khng phai c qua tim, c lo). Con qun, con thch vai symyly
pha nilon, mu tn than hoc ghi xam (noi chung mau m), ao
pplin pha ni lng mu xanh da tri, hoc trng sao, hoc nc
bin (noi chung la mu sang mt chut, song nha, khng phai la
mau trng). Nu co, b me gi vao cho con cang sm cang tt. B
me c nh ch Sau (t chc VNTTX) chuyn la tt nht, ch y phu
trach vn can b B, mt khac ch y bit ch gp can b trong
nay ra vao, gi nhanh.
Cac c em gai cua con ra sao? C Ngoc ln qua ri. Vao thi ky
ma cac em ang ln, chun b bc vao i, con rt mun c gn
gui cac em, ly kinh nghim khi mnh bc vao i ch bao cho
chung. iu o khng co ngha la con lo lng s day bao cua b
me vi cac em. Song nhng kinh nghim khi b me bc vao i lai
giai oan khac cua xa hi, t phu hp vi by gi. Mt khac, con la

B TROC

559

anh trai, d tm tnh hn. c bit vi em Ngoc, con mun no tp

trung vao vic hoc hanh, ng vi ngh n chuyn yu ng. Theo
con bit, hu ht cac hoc sinh trng ai hoc khi a ti nm th 2,
th 3 u bc vao con ng yu ng, va hu ht tnh yu cua
ho u khng bn vng, khng dn n tnh v chng. Con khng
mun cac em gai con i vao tnh trang chung y! Trc y, b
me cung thng giao duc con v vic nay. Song theo nhn thc cua
con, th khi y, b me, c bit la b, dung bin phap nghim khc,
lam con s nhiu hn la dung bin phap tm tnh, lam con hiu,
hiu su sc co hanh ng ung trong vic nay. Con mong rng
trong vic giao duc cac em con, b me chu y v mt ch bao, phn
tch, tnh cam nhiu hn na.
Cac em Dip, Lan, Thuy chc cung ln nhiu ri. Nh cac em
qua, song lam sao by gi!
Mong th cac em gai. Cac em co mun co mt ngi ch min
Nam khng? Anh a v cho cac em mt ngi ch nhe, cac em vui
on ch cua cac em i.
Cui th, con gi li thm cu, ba, ng ba tre, c chu Phng.
Con mong th gia nh.
Vit Long

Ngay 22/1/1974 (Th ba - 30 tt Quy Su)

m giao tha nay ti C.9 (Nha may in cua Ban) - ni ma
Ngn mi chuyn v cng tac. Anh em t chc on xun tht vui.
Cung on giao tha, vui vn ngh. Sau o v nha. Ln u tin
c cung Ngn on giao tha. Ngn noi rng y la giao tha u
tin Ngn khng khoc. Thc vi nhau ti 2 ri sang.
Ngay 23/1/1974
Ca ngay va m nay Ngn vui xun vi ti. Tri nng va m
ap.

PHAM VIT LONG

560

Ngay 10 - 11/2/1974
Gia nh ti vit th cho ti. Moi ngi u quan tm n quan
h cua ti vi Ngn va ngay ti v thm gia nh..
Me ti vit: "Me rt bun ngi vit cho con bc th nay, v rng
ln nay me nhn c th cua con me thy ngay v thm gia nh
cua con m mt qua, me thy rng nu con chin tranh th me
khng yu cu u nhng v hoa bnh ri, mc du trong Min Nam
vn cha c hoa bnh nhng me thy bao nhiu ngi ho cung
bit tm v gia nh qu hng thm hoi thi gian ngn con con
hnh nh con co trach nhim vi tp th qua cao cho nn con qun
ca gia nh, ch me thit tng xe c quan con cung co vao y c
ma g con cha v nha c thi gian, me thy nh b i con cha
n ni th na la con.
Cng vao vic by gi c quan con ho lai giuc con ly v ngi
trong y, nh th la coi nh c quan ho a xy cho con mt cai
mong rt chc trong y ri.
Ri mt ngay kia v con ri th co le con la ngi trong y thi
cha con y ngh g v gia nh u. Trc y me a vit cho con mt
th noi v chuyn xy dng gia nh cua con, nhng chc con khng
nhn c, con con ang tre do o sc cng hin cua con con tt, me
cung khng dam noi g chuyn y, ma me cung khng phai la lac
hu lm u nhng v mt tnh cam th me hay oi hoi vy con
cung ng trach me, khng mt ba me nao ma nui con 20 nm tri
ri i bit khng c trach nhim lo lng g cho con mnh v mt
gia nh ring ma lng tm khng cn rt con a. ao len gi vao no
khng c ep lm, nu sau nay co hoan canh, co ao len khac th
ao y cho em Vit mc ch ng cho ai, me dn th la v me bit
tnh con hay phong khoang qua, con nh rng b me con phai nui
3 em. Ngoc cung cha ht nhim vu phai nui u, em Vit b i
thiu thn, thnh thoang me cung phai gi tin cho no thm.
n cui thang 2 nay em cung mi c v phep. Th la em
cung a xa nha 3 tt ri.

B TROC

561

B con dao nay m yu na ngi gn nh sp b lit va b rt

bun v con khng c v thm gia nh. B b nhiu bnh lm,
trng ngi th khng n ni nhng bnh trang th cht luc nao
khng bit.
Me th cung yu nhiu, ca tun me trong trng n chiu
th 7 mi v nha sang th 2 lai i.
V chng Phuc c cach mt tun lai cho con ra ng ba mt
ngay. Con be chau hay lm, ky nay gi ca anh vao cho con y.
Thi me vit th con suy ngh thm, con vic gia nh ring
nu ma con con trong y lu th tuy con lo liu ly, chuc con khoe
manh.
May qua anh i tm 2 ngay mua c cho con mt b qun ao
cha bit co va y con khng nhng khng th hn c na, phai
mua hiu ngoai y, mu dch khng co."
C Chung ti vit: "Sao nay chau vn khoe ch? C khng
nh nh vy (con cng tac cua chau nht nh phai tin b nhiu
theo c hiu). Song c cung nhc chau vai iu va noi lai tnh hnh
hin nay chau ro. Hin nay c rt bn, va bn lm. C cng tac
tai bnh vin E, thuc h B - c khoa ngoai san con chu th a v
hu ri, em Tin ang i hoc cng nhn c kh, em Quang ang i
hoc c kh t, chun b i cng nhn nc ngoai, con em Chiu
ang hoc lp 5. Hin nay c chu vt va hn trc, con c chu hin
nay c a v khu Kim Lin cung ch cua b me chau nn cung ro
v chau nhiu hn, c chu thc la rt li vit th, nhng khng
phai th ma qun ht ca u, c nh lm, nh chau nhiu nht. Va
rt thng chau v chau be qua, con non tre mi bc vao i a
phai xa gia nh, xa tnh thng, xa tt ca moi ngi thn thit
nht, va sc khoe cua chau cung chng ly g lam khoe cho lm nn
c rt lo cho chau. Long a, trong luc nh th nay chau nn tranh
thu ra thm gia nh th tt hn v ang co iu kin thun tin
nhiu, c ngh nh vy khng bit co ung hay khng, hay chau cho
la c lac hu. Nu nh vy th cung c, c thy rt nhiu ngi
trong y, ho ra iu dng ngoai nay, ngay bnh vin cua c,

PHAM VIT LONG

562

kham va cha khoe ri bac s quyt nh la u sc khoe vao B

th ho nht nh khng vao. y la ngi qu Quang a rt nhiu
ra y, va Quang Nam cung nhiu, hu ht la Khu 5 khng, con
ngi Bc ma vao y cng tac th kho c ra Bc tr lai lm la v
co nhiu kha nng, chng han nh chau! Co khi lai xin xung phong
lai trong y la ng khac.
Long cua c, c cung nh me chau, rt mun noi nhiu vi chau
nhng cung rt kho, tht la kho qua. Vai hm nay me chau va cac
em chau cung nh c nhn c th cua chau, ca nha rt bun,
bun v chau va qua mt mat qua nhiu, me phai i lo mua ban
gi vao cho chau, bun v cai th hai khng hy vong g v chau co
th c ra ngoai nay thm lai b me chau va cac em chau, va
hn na lai nghe thy chau co ngi quen la gai ngi Khu 5, tht
la gia nh chng ai bng long ca, c noi tht. B chau by gi chn
tay gn nh bai lit i lai kho khn lm, yu lm khng bit co
sng ch ngay nao o may ra chau co c ghe qua Bc thm
lai ngi thng khng? Con me chau vn hut thuc.
Long cua c, chc c noi qua thc vi chau, chc chau khng
tan thanh lm v li noi cua c, nhng c co th noi ro chau hiu
hn. Nu chau khng co y nh ra qu hng th chau ly v trong
y th tuy, con nu chau con co t g y ngh v gia nh, mun gp
lai b me va anh em, th theo c cha nn xy dng vi va ri sau
nay kho khn lm. C noi thc y, c cng tac cai bnh vin nay
hang ngay c tip xuc vi nhng ngi nh vy, tht la kho chu
lm !!!
Khng co t g la t nh ca, noi chung la khng a g c ca, ca
nhng c gai cha co chng cung vy, ngi nao ho cung mang
trong ngi ho t nht la 5 th bnh, trng bnh thng th kho ma
ai co th hiu c ho la co bnh g, nn c rt s, con nu nh chau
thy la c gai y khoe manh ma va y th tuy chau. Con gia nh
th thu thc chng ai co y kin g ca u. C noi thc y, ring c
th c rt la bun, va khng mun chau ly v vi qua nh vy.
C rt thng va nh chau lm, rt mong chau ra thm lai gia
nh.

B TROC

563

Thi nhe th sau c nhn c th tra li ri c se chun b

la th sau cho chu ao. Thi nhe cu nha vn nu ti co vit sai hay
khng hay th cu ng ci nhe.
C ang bn lm, chu th i vng nn khng co th cho chau."
Anh c ti vit: "Long thn! Qua nhng th t em vit v,
bit em a co rt nhiu tin b trong cng tac va trng thanh
nhiu v mt chnh tr, anh rt mng. Nht la b th rt hanh din
v iu o, thng vn noi n nhng tin b ln o cua em vi cac
chu, cac bac ban b, b rt mng v iu o.
y la phn tra n, tra ngha rt ln cua em i vi b me.
Th va ri em co gii thiu vi gia nh v ngi con gai ma
em thng yu. Anh cung ng y rng hoan canh cng tac nh
em, khng th lam khac c. Ma tui nh anh em mnh th vic
lo ngh n chuyn o la iu tt nhin. Anh cung tin rng em a
suy ngh va cn nhc y u ri, v la tui cua chung ta th s
suy ngh cung a chn chn, khng con bng bt, sc ni nh ngay
xa na. Anh co li mng cho em, mong cho hanh phuc cua em
c tron ven, cho anh gi li hoi thm Thuy Ngn nhe. Bao vi
Ngn rng gia nh ta la mt gia nh oan kt thng yu nhau,
bt c ai la thanh vin trong gia nh cung u se c quy mn
nh nhau.
Chuyn nha ta, b me chc a vit cho em nhiu ri, anh khng
phai vit na. Ch co b me u a gia yu hn trc va mong co
ngay ca gia nh oan tu, vui ve. Nu trong thi gian ti, em v
thm nha c, ca Ngn cung ra c th b me se sung sng bit
bao nhiu. Cuc u tranh cua chung ta con dai, nhim vu con nng
n, anh ngh rng khng th ch n ngay thng li hoan toan
c. Ta co lam vic, cng tac va sng mt cach ang hoang, co lao
ng, co ngh ngi thch ang va hp ly.
Con v phn anh! So vi trc y anh cung co nhiu thay i.
Cung gia i, va cung co trng thanh ln. Gi y anh khng con la
mt cu be rut re, dut dat nh xa u. Tuy vn con gi c phn

PHAM VIT LONG

564

nao nhng net y, khin ngi mi gp u co nhn xet anh la mt

ngi hin lanh, nhng hin mt cach khac i ri (cac c gai khi a
bit ro anh th u noi: anh bao lm!) Gi y anh co th k qua cho
Long va ca Ngn na nghe v nhng iu anh a vp vap trong
nhng nm qua, bu lai cho thi gian dai im lng nhe. Anh bt u
t thi gian i hoc em nhe. Long cung a bit, hi y anh co mt
ngi ban gai tht d thng va cung rt xinh, o la Nga. Bon anh
thn vi nhau v cung, thn nhau v co nhiu iu phu hp trong
cach sng, trong suy ngh va trong tm hn. Ch mt nm hoc vi
nhau, thi gian tht ngn ngui, ri xa cach nhau 6 nm tri ma n
by gi tnh ban vn khng h kem phn thn thit th em co th
hieu tnh ban y a c xy dng trn c s vng chc nh th
nao. Hi y bon anh u con rt tre, tui tre tht la th mng, tht
la hn nhin va v t. Chnh v vy ma du xa nhau th nh, hoc
hanh ch mun ngi bn nhau sut, nhng thc tnh th hi y
nhng m c xa xi v mt cuc sg la i cha h hnh thanh.
Cung khng th tranh khoi co nhng gi phut bng khung, nhng
con tht la m h. Ri th thi gian xa cach n, th t qua lai vi
nhng li le tm tnh, thu th vi nhau nhng suy ngh ring t.
Hi y Nga a co mt ngi ban trai rt thn khac, thn t khi con
hoc lp 6, thn v la ngi ban lang ging. Va gi y Nga khng
c i, co iu kin gn ngi ban y, chnh v vy ma Nga a
nhn li yu ngi ban y. Khi bit chuyn, qua tht anh cung
bun, mt ni bun tht la lung. Nhng cung chnh trong la th y
Nga a noi nhiu n tnh ban gia anh va Nga, rng khng v co
tnh yu ma phai nhat tnh ban, rng ca Vin, tc la ngi yu cua
Nga, cung se tn trong va qu mn nhng ngi ban cua Nga. Th
ri cho ti nay khi Nga a ci, a co con, tnh ban gia anh va Nga
vn thm thit, trong sang va cung vn hn nhin nh xa. Anh
yu quy v cung tnh ban o, va do vy i vi ngi con gai nao ma
anh yu, anh cung yu cu phai tn trong tnh cam o.
Trong thi gian hoc tp bn c, em cung co th hiu la i
vi mt ngi sng nng v nhng xuc cam bn trong ch khng
phai bng s n ao bn ngoai, th anh cam thy bun nh th nao.
Thi k y anh quen mt ngi con gai qu Sai Gon. Ch y hoc sau
anh mt lp, nhng nhiu tui hn, hoc lai vt va. Gn nhau th
phai giup nhau hoc tp, o la iu tht hp le t nhin. Chnh

B TROC

565

trong s gn gui y, vi tnh cam bng bt cua mt thanh nin tre

cha h bit ti hanh phuc cua tnh yu ma tnh yu gia anh va
ch My, tn ngi con gai o, a nay n. Ni quy cm yu, nhng
tnh yu th no vn n. Bit lam sao, khi no n th no phai n,
tht nc ci vi cai ni qui qua tre con o! Du sao th ni qui o
vn tn tai, ngi ta vn bt mnh phai tun theo, va th la nhng
ngi yu nhau phai yu len lut, phai a ra nhng chiu bai nay
khac. Ngay cho ti by gi, anh cung khng nhn va se khng bao
gi nhn rng yu nh vy la sai ca. Hoc tp cua anh khng h b
anh hng: anh vn lun at im tt va c nha trng khen
thng. Ngi ta vn noi, vn mun a chuyn anh ra, nhng u
tht bai va bt lc v khng co mt ly do nao ca. Ch co mt iu ma
anh phai n hn, o la hu qua cua s bng bt a lao vao yu
ng ma cha co s suy ngh y u, khng h co mt s tham
khao y kin nao cua ai khac. Bit lam sao! Ngi ta ch thc s
nhn ra sai lm khi a thy ro nhng hu qua do sai lm o gy ra
ma thi.
S qua v ch My: Ngi gy dong dong, khng ep nhng co
nhng net ang yu, co duyn. Th nhng gn nhau nhiu th mi
hiu ht tnh nt cua nhau. Dn dn anh mi thy ro rng ch My
la mt c gai tht d t ai (ch khng phai t trong cao), hay gin
di, nht la i vi ngi thn. a gin th lai gin rt lu va khng
qun chuyn o. Tom lai: bung da nho hep, hay chp nht, s
lng thp hn mc bnh thng mt ngi con gai. Tuy vy, a
yu nhau nhiu nm, anh ngh n trach nhim, ngh n thi gian
nng tnh ngha a qua, nn anh a quyt se duy tr tnh cam o,
bit nhng nhc im cua My chiu My. Th nhng khi v
nc th lai co nhng phc tap mi: B me, cac em u khng tan
thanh ma ma cua My th cung kin quyt khng tan thanh, lai
na My hay ghen bong gio, khng tn trong tnh ban cua anh vi
Nga, con ghen vi tnh ban o, ri lai khng co quan h bnh thng
vi nhng ngi cung phong vi anh, nht la s cac c gai. Anh c
chu ng nhng chuyn o, khuyn giai nhiu ln nhng u v
hiu qua. Qua tht tnh nt cua mt con ngi tht kho sa.
Th ri mi tnh y c keo dai mai, khng n ct t, ma cung
khng y ti c. Mai cho ti u nm 1973, anh va ch My mi

PHAM VIT LONG

566

i ti mt quyt nh dt khoat: mi ngi se i con ng ring

cua mnh, tuy nhin vn i x vi nhau t t, qun i, bo qua cho
nhau nhng iu d, gi lai trong tnh cam nhng iu hay. Va
ri My a ly chng: mt ngi cung qu Sai Gon, cung quen bit
vi gia nh My, a y ti My t mt thi gian trc, cung bit
My a co ngi yu va bit ca rng tnh yu y co nhiu vng
mc kho i n kt qua cho nn a ch i My cho ti gi phut
nay. Anh cung mng cho My, con phn anh cung thy thanh than,
thoai mai va thoa man vi kt thuc cua s vic. Moi ngi ai cung
cho rng giai quyt nh vy la hp ly.
Sau chuyn nay, anh mun ngh ngi mt thi gian, giai phong
u oc khoi nhng chuyn hao ph tinh thn o: anh i hoc an
ghita, mt th an anh rt yu thch. Anh cung khng th bit c
rng chnh ni y anh a tm c hanh phuc. Mt ti no ang
gi hoc, cht co ngi m ca, mt c gai con rt tre bc vao vi
mt nu ci tht ang yu. V sao ma anh lai thy rung ng trong
long vy? C gai bc vao khng nhn ai, gp thy giao ( anh Ta
c, em Ta Tn, anh c con la u thu bong ban loai cng, Long
con nh ch) ri v ngay. V nha anh c thy vn vng: ch mt
cuc gp g tnh c nh trm nghn cuc gp g khac, hay y
chnh la hanh phuc? Th ri qua hoi thm, qua nhng ln ti nha
tro chuyn, anh cang thy co nhiu im, rt nhiu im trung hp
nhau. Ri hanh phuc a n, c gai y sau mt thi gian hiu anh,
hiu gia nh ta, c y kin ong gop vao cua b me c gai y, cua
cac anh con ng bac, a nhn li yu anh. Anh k s qua cho em
bit v c gai y nhe: tn la Hoa, sinh nm 1954, qu Vn nh Ha Ty. Hoa ngi nho nhn, trng hng, hoc s pham 10+3 v
nhac, hin dy trng cp II Tn Trao ngay ph Hang Bng Nhum. Tnh Hoa rt du dang kn ao va hay e then, mt tm hn
con rt trong trng va th ngy. Hoa con 3 em: 2 gai, 1 trai, em trai
ut 6 tui. Cha me Hoa u con sng va con lam vic. B Hoa lam
B Vn hoa (phu trach vt t), me Hoa lam ca hang Mu dch
may mc (s 4), nha Hoa cung ngheo, sng gian d, chn thanh. Ca
b me va cac em Hoa u rt quy mn anh, o la iu thun li rt
ln. Nha Hoa cung t khang chin Vit Bc tr v, co nhiu im
ging vi gia nh mnh. Trc khi t vn vi Hoa, anh co rt
nhiu iu phai n o. Anh a tng trai nhiu, con Hoa la mt c

B TROC

567

gai hoan toan con ngy th trong trng, nh vy liu anh co xng
ang vi tnh yu cua Hoa khng? Nhng ri anh tin rng vi
nhng vp vap a qua, vi nhng kinh nghim a trai, anh se am
bao cho Hoa mt cuc i hanh phuc, khng chu mt thit thoi g
trong tnh yu du anh khng th danh cho Hoa mi tnh u c
na. Tt ca nhng iu y anh cung u a noi vi Hoa, khng du
Hoa iu g. Co vy th tnh yu mi bn cht c, phai khng?
Anh va Hoa cung rt nht tr vi nhau v mt s im c ban: hoan
toan bnh ng v moi mt, tn trong nhau, tn trong nhng tnh
cam ring ma mi ngi yu quy.
Chc rng vi nhng s phu hp, vi nhng thun li v moi
mt nh vy th ngay ci cung se khng con xa lm. Co iu duy
nht Hoa con ang e ngai: Hoa con tre qua, tre nht lp ma lai ci
trc cac ban khac th xu h cht!
Thi Long nhe, Anh k s qua nh vy cung u em hiu
phn nao. Co dp gp nhau th se con co th noi nhiu chuyn khac
na. Con cac mt khac: hin nay vn rt thch a bong va bong
ban. Sut 6 nm hoc tp, khng bao gi anh vng mt trong i
bong cua oan lu hoc sinh Vit Nam Dresden vi chn s 9 hoc
10. V y anh vn con tham gia i bong c quan. Bong ban vn
ham, nhng t co iu kin chi ( ch khng co ban, ma by gi
cung khng th mua u c mt qua bong). Ghi ta cung chi
c, nhng ch chi c nhac vit sn (khng co Fantasie).
Thi anh em ta tam bit y nhe! Anh gi li hoi thm anh
em, c bit la thm Ngn, chuc hai em hanh phuc"
Em Bch Ngoc vit: "Hin nay chung em vn khoe. Ring em a
bc sang hoc ky II cua nm th 2, va ri em a hoc qun s, cung
hanh qun, cung bn sung, ln l bo toai... tri ret nhng em cung
vn c gng tp tt. Sang n tun nay th em bt u bc vao hoc
tp chnh thc, noi chung hoc cung vt va, sng ni tru th tt
nhin thiu thn nhiu, nhng c cai tp th rt vui, cung giup
nhau hoc tp... cho nn cung bun.

PHAM VIT LONG

568

oc th anh, thy anh vn khoe va cng tac tt, em rt mng.

Chung em cung rt mong co dp gp mt "ch du tng lai" cua
chung em.
Thi nhe, em con phai nhng li cho 3 c em gai cua anh na
c. Cui th chuc anh manh khoe, lun vui ve va cng tac tht tt."
Em Thuy Lan vit: " Hm qua (10/2) nha mi nhn c th
cua anh mi gi ra, ca nha rt mng v thy anh c khoe manh.
Em cung th, em cang mng khi bit anh sp co "tin vui". Em a
c xem anh cua ch y. Em vn con khoe lm, hoc hanh vn bnh
thng. Nm nay trong y anh n tt co vui khng, nm nay ca
nha n Tt vui lm, ch hi bun v anh khng c ra n Tt vi
gia nh. Ch Thanh vi anh Phuc cung b chau ra n Tt, no khoe
ma ngoan lm anh a. Thi, em ch vit my dong cho anh mng.
Th sau em vit dai hn. Cui th em chuc anh manh khoe, cng
tac tt ca nha mng. Ca nha mong anh v lm. Khi nao tin anh
v nha chi anh nhe, ma chc anh cung cha v c v con bn cng
tac. Thi em chuc anh manh khoe."
Ngay 31/3/1974
Hu phng ln ang chun b xy dng Lng Bac. Khu Nm
lp ra Ban khai thac g min Trung Trung b, gm cac ng ch Vo
Ch Cng (tc Nm Cng - B th Khu uy), Bnh, Sau, Th, Quyt
va t chc khai thac, vn chuyn g ra Bc ong gop vao vic dng
Lng. Mt cng trng khai thac g c bit c m ra khu vc
sui Blau, xa Phc Hip huyn Phc Sn. Anh T nh C, Pho
trng Ban Lm nghip Khu, c c lam Ch huy trng cng
trng. Hm nay, Khu uy t chc l khai mac cng trng, cht cy
g u tin. Anh Nm Cng cht nhng nhat ru u tin vao cy
g hng, mt trong nhng loai cy g quy nht cua rng nui khu
Nm. Ba lc lng chnh c huy ng vao vic nay: Lm trng
Tra Mi - chuyn cht ha g. B i cac binh chung va lc lng giao
thng vn tai chu trach nhim ca xe. Lc lng cng binh lam
ng. Ngoai ra, con co lc lng nhn dn i tm g va khing g.
Ti n cng trong chup anh va lam tin v nhng ngay u si ni
cua cng trng.

B TROC

569

TH GI GIA NH
Ngay 8/4/1974
B me knh yu cua con!
Hm nay co anh Phn ra, con gi th nay nh anh y cm n
tn nha. Anh Phn la mt trong nhng ngi con thn nht y.
Con vn khoe, cng tac tt. Con rt thng nh gia nh, rt
mong c ra thm b me, song iu kin ra khng phai d dang.
B me gp nhng ngi ra th bit y, o la nhng anh ln tui,
sc qua yu, vao a qua lu hoc ra co cng tac c bit. Con khng
nm trong nhng trng hp y. Con noi n chuyn phep tc th
phai vai ba nm na may ra mi co th co c. V b me hiu cho
con rng tuy t nc ta a co hoa bnh trn danh ngha, nhng
chung con - nhng ngi chin trng - vn phai sng trong canh
chin tranh, do vy phai chu ng nhng tham hoa cua chin
tranh. Vic hy sinh tnh cam cung la mt trong nhng s chu ng
y. Trc tnh canh chung y, con khng th vt ra ngoai c,
con anh nen tnh cam lai, chu ng mt s hy sinh ngm ngm.
Gia nh con c ng vin, th con se vi bt ni au xot trong
long i. Song, nhn nhng li trach moc cua me, con ch thy au
xot thm ma thi.
Con c ngh rng sng trong mt t nc y au thng nay,
th gia nh ta la mt gia nh hanh phuc v cung. Nu ch k trong
nha, th cha co ngi nao phai mau cho t nc. Trong khi o,
bao nhiu ngi a nga xung ri. Gia nh ngi ta tan tac mi
ngi mt nga. Gia nh mnh ch co con va Vit phai i xa thi.
Con va Vit coi nh c gia nh phn cng ong gop cho t nc
phn trach nhim phai i xa y. Th la nha ta a oan tu lm ri.
Tt nhin, con cung nh moi ngi, u mun sng oan tu, m
cung. Song khi cha c vy th phai chu ch lam sao?
Con them khat c nhn thy b me, thy Vit, Ngoc, Dip,
Lan, Thuy con hn them khat nhng g sung sng nht cua vt
cht.

PHAM VIT LONG

570

Con nhn qua t th gia nh, trong khi anh em ngi ta nhn
u loai th.
Bun v han.
Con: Vit Long

Nhng ngay thang 4/1974

Trong khi ch ao y manh tn cng trng tr bon ch vi
pham Hip nh, gi vng vung giai phong, Khu uy cung ch ao
tng cng xy dng cn c cach mang. anh gia tnh hnh, Khu
uy t thy cha co kinh nghim v lanh ao va xy dng kinh t,
quan ly san xut theo tnh hnh mi. Khu uy cung ph phan ch
quan ly hanh chnh phn phi hin khng con phu hp, cn tng
bc vng chc chuyn qua ch quan ly co k hoach, hach toan.
Hng phat trin v kinh t la xy dng mt nn kinh t dn chu
nhn dn, c lp t chu, xoa bo moi anh hng cua kinh t thc
dn kiu cu, ap ng yu cu chin u, i sng, lam giau cho T
quc. Ly nng nghip va lm nghip lam then cht, san xut lng
thc, thc phm lam trong tm.
Nm nay, toan Khu co bc tin kha dai v xy dng vung giai
phong: ng bng phat trin rung vn, min nui nh canh nh
c. Khai hoang, phuc hoa 2 van hec ta rung (k ca nm 1973).
Trng gn 24.000 hec ta sn, cao nht t trc n nay. Chn nui
53.800 con tru, bo (tng 20%), 180.000 con ln (tng 30.000 con).
Trng 2,5 triu cy qu, 2 van cy da, 50 van cy mt, 20 van cy
cam. Phat trin ngh tiu thu cng nghip. Co 2 lm trng, 2
xng g. 8 tnh co mang li in thoai... Min nui a vt khoi
oi, rach, nhat mui.
oan 773 c thanh lp t nm 1973, vi trach nhim san
xut, hun luyn qun s (lc lng hu b), giup a phng san
xut, co c s Khm c, Hip c, ak Lon, c C, a khai
hoang c gn 1.500 hec ta trng lua, chn nui gn 1.000 tru
bo, ln ging, p 7 p, a lo vi vao hoat ng, mi thang cho ra
lo 12 tn vi...

B TROC

571

Ti n mt n v san xut vit bai v vic thc hin chu

trng o.
Nhng ngi gieo mm xun
trn vung kinh t mi
Ha Ni (VNTTX 10-4-74) - Ho la 85 ngi trong i san xut 10
thuc oan 773, ln thung lung T (Ty Nguyn) quyt bin t
hoang thanh rung cay, cy, ng thi giup nhng ng bao
bung t khu dn dn cua ch v xy dng ca khu vc rng ln tr
thanh vung kinh t mi.
Vic u tin khi oan qun t chn ln "trn a" mi nay la
phat, don, chun b t cho may cay hoat ng. Vu kh cua ho la
dao, cuc, va y ch st a quyt hoan thanh nhim vu cua ngi
chin s cach mang.
ng rung b bo hoang 7,8 nm, a bin thanh rng co, lp
nay chng ln lp khac day c. Manh bom, an cua ch con vng
vai khp ni. Dao chem xung gp phai dy kem gai bung nhung,
vng tr lai, co nhiu ch phai 3,4 nhat ra mi t mt lp co. Co
nhng luc tri ma dm d, but lanh thu xng.
Nhng, nhng kho khn, gian kh y khng lam chun bc
nhng chin s ch bit chin thng. Phong trao thi ua "Bam ng
rung nh bam chin trng", cai tin ky thut, nng cao nng sut
lao ng phat trin rm r, u khp. Ban ch huy i bam sat cac
t, va trc tip lao ng, ng vin anh em, va nghin cu k
hoach san xut cho thch hp. i trng co sang kin dung ra can
dai thc hai, dang thng tay phat, a nng sut t 80 ln 200
met vung mt ngay.
T anh Ky, anh T phat huy sang kin, a nng sut phat gai
ln gp i luc u. Cac ng ch Chnh, oan, Bay, Thng, T, Ky,
Nhim... lun lun at ngay cng va nng sut cao, c nu gng
cho toan i hoc tp.

PHAM VIT LONG

572

Nan lut bao hi thang 11 nm ngoai a cun tri ht ca nha

ca cua i, nay anh em phai va dng lai nha, va tranh thu don
nhng bai t cao. Khi nc rut, moi ngi lai tran xung thp don,
phat...
Gianh c thng li bc u, i tip tuc y manh chin
dch "Tn cng ng co". Cac t dan qun trn ng cay, cuc. T
may keo bt u ra qun. Ch trong thi gian ngn, thung lung T
y co hoang, gai goc a tr thanh canh ng rng bat ngat.
Cung vi vic lam t, i 10 khn trng xy dng cac cng
trnh thuy li. Nhng h bom cua ch c cai tao thanh nhng h
cha nc nho. Mt con p nc chn ngang dong sui ln, dng
nc ln cao, chay theo con mng dai trn 2 ki l met un quanh
sn i, ti mat cho hang chuc hec ta rung t.
Cung thi gian nay, ma c gieo xung, khoai c ln lung.
n ngay cy, toan i xung ng, ng vui nh hi. Anh Tun,
can b ky thut, cung cac c Ngat, ao, Bay... lam nong ct trong
vic cy chng dy, thng hang. Nhng hang lua thng tp thi
nhau moc ln phu kn dn canh ng./.
Vit Long (TTXGP)

T 22 n 25/4/1974
Ti c c i d ai hi oan thanh nin Khu b ln th nht.
Ban chp hanh mi cua oan Khu b co 17 ngi, trong o ti la uy
vin, phu trach cng tac Tuyn hun .
T 28/4 n u thang 5 nm 1974
Qun khu Nm t chc ai hi lin hoan Anh hung, Chin s
thi ua toan Qun khu. Ti thay mt Phn xa vao d ai hi, c
gp nhiu anh hung, chin s thi ua t khp cac a phng v,
thu thp c nhiu tai liu quy. Anh Nguyn Ch Trung chu tr
vic bin soan mt cun sach loai gng in hnh chin u cua

B TROC

573

cac lc lng vu trang Khu Nm. Chung ti hng hai tham gia, mi
ngi mt bai - ti vit bai v bnh xa 78 Quang Nam.

TH NG CH
Trn Hng C
Anh Vit Long knh mn!
Th trc vit vi cho anh, th nay lai "vi vit" (cai s ra o).
Ch vai phut na, ng, Phu v, C vit vai iu sau:
- Tnh hnh Quang a: Sau cai Nng Sn - Trung Phc, va
ri Thng c, ngi ta ch i mt An Hoa - c Duc nhng
mai... nn "ba con" cung hi... Noi chung Quang a a ni dy tt
nhng cung nhiu cai gay go lm.
- Anh Quang, Thu i in Ban va Duy Xuyn nhng khng
thy gi bai, phim g v ca.
Anh Quang i in Ban hi cng. Thu i Duy Xuyn qua "la
nc la cai" nn nghe noi la khng lam g c (co phn nguy him
na). an th khng co tin tc g ca.
- C: vn nha trc, lam tin, nhng bai th b qua v C khng
i u.
- ng, Phu xung nm ch my ngay nhng khng lam g
c. Anh Chu khng bit u ca. F b th C cung chu thi v
vy anh 2 cu ln ng v nc vy.
Tnh hnh s lc v Quang a:
- Duy Xuyn: ni dy tng i tt mt s vung (chu yu la
Trung Duy Xuyn) bc rut kha nhiu cht, dn lam chu cht.
Nhng ba con lo ch phan kch.

PHAM VIT LONG

574

- ai Lc: chu yu la dn t An Hoa - Thng c - c Duc Nng Sn... "t giai phong" v lang c kha nhiu (tt nhin co ta
t chc a v).
- in Ban: Qun phan kch ng qua, cng thng.
Vai net anh nm thm tin bin tp cho Quang a.
Dn ho bao "Quang a ngay xa la tui cha My, nay la tui
cha nguy".
Thi C dng but, chuc anh khoe. Tnh hnh Quang a ch co
th thi.

TH NGN
Ngay 11/5/1974
Anh Long yu quy cua em!
Xa anh 1 thang ri lam sao khoi nh anh. Chc anh khng th
hnh dung c s trng mong anh v, va nh anh n u anh nh.
Em b m xung nm tai y xa Ban hm nay a 1 tun ri. au
nhiu, n ri ch nm vong khoc thi v nh anh. Ma rt trach cho
s phn t luc yu anh cha bao gi em m co anh nha. Ln nay
au co khac nhiu ln khac anh a! B phu thn, i kim tra bnh
vin ngh n nhat 20 ngay, th co kh khng. Mi ba ch n
c 1 bat cm thi, ngi xanh xao, chiu n em cung hay n
nha cac anh Thng tn chi song em cam thy mnh lanh leo qua v
vng anh, em c g anh v ngay luc nay chc em se bt au, v nh
anh nhiu.
Anh Long yu nht cua em! Chc luc nay anh ang bn va
mong th em lm th ung. V em bit anh rt yu em, anh ngh
tay mt luc nhe. Anh ngi xch lai gn em, em k chuyn cho anh
nghe nhe, keo em gin y. Em ang au, nm trn vong th bng

B TROC

575

thy th cua anh, em v cung sung sng, hnh dang anh ang hin
ra trc mt em va ang hn em trong luc em khoc. oc th anh,
em lai thm phn ngh lc u tranh vi bnh.
Mt thang xa nhau ri - 30 ngay khng t u anh nh, v em c
ngh rng khi a yu nhau ri th khng th ri nhau mt bc ma
nay a hang thang xa nhau ri ma, trong luc o lai au na.
Anh yu cua em!... Khi vng bong anh, em em th ra oc ht
t cai th ma a lam cho em sut m khng ngu, em anh ra xem,
xem hoai, xem ky, co oan em thuc long ma ngm ngh trn i
nay cha co ai co th yu em nh anh ca, t o em cam thy em rt
khuyt im vi anh, rt nhiu, iu o anh se tha th tt ca cho
em anh nhe. Ma mong anh ln nay v hay thng em hn bao gi
ht. Anh co ng y vi em khng nao. Khi v anh hay hn em ngay
nhe!
Em rt yu anh, va hiu anh. Trong luc anh di vi em th anh
lai lanh nhat va khng bao gi hn em, em rt ang s anh chng
nghim khc va chiu chung o, em c ngh chc luc ci nhau ri,
em bit iu va ngoan hn, th co th noi rng em la mt c gai co
s phn cha ai tng co, v em thy anh chiu em qua, anh cng em
qua nn co luc em ln mt vi anh, iu o em rt nghim khc.
Trong luc xa nhau nay em se mong anh hay qun i nhng sai sot
cua em anh nhe!...
T luc anh i em nha c trng anh mau v. Em chong khoi
anh khoi bun. nha ban be cua anh cung hay n y lm, tra
hm nay co anh tn la Lai ngi Thanh Hoa tiu oan 773 cung n
thm anh. Qua chuyn tro vi em, thy anh noi chuyn t t lm anh
a!... Va ri em lai nhn cua anh th na, em bit anh quan tm n
tnh cam cua em qua, ch co anh Vit Long mi co cai ao c mu
mc nh th. Trong luc nay em yu anh hn bao gi ht.
Thi nhe, v em con phai bin th i Bc nn em tam dng but.
Chuc anh ngu ngon nhe!
Em

PHAM VIT LONG

576

TB: Va ri b me gi cho em i dep, em gi cho c Lng,

anh chuyn giup em nhe va nghe tin c b au gan, em gi 2 lo
sirepa, 2 cai kep, goi ng sm anh chuyn h em cho c y nhe.
V y em se thng.

TH GI GIA NH
Ngay 16/5/1974
B me knh yu cua con!
Con a nhn c th cua b me, anh c, cac em, 7 cai anh va
y u qua me gi cho con.
Nhn anh gia nh, con thy mng v cac em a ln vot ln ri,
a nao cung manh khoe, khi ng, song con cung lo la v thy b
a gia yu i nhiu. Con mun co mt ngay tai nha chm soc b
trong nhng ngay nay. Cha thc hin c mong c o, con thy
long au nh ct. Me va nht la c Chung th trach moc n gn
nh mng mo con v con "khng chu" v thm gia nh. Con anh
chu ng li mng y. Con hiu, con a bt hiu rt nhiu, a lam
cho gia nh lo u, bun kh rt nhiu.
Song, con cha bit lam th nao chuc lai ti li cua mnh.
Do vy, con cang au kh. Con dn vt, suy tnh, co luc mun t bo
tt ca tr v vi gia nh. Song con khng c phep lam nh
vy, va chc b cung khng tan thanh con lam nh vy. Con xin
phep ra thm mt thi gian ri lai vao? o la iu co th thc hin
c, song cung con phai ch thi c na ch. Va ri c quan con
co giai quyt mt s trng hp nh vy, song t lm, m khng
ht u ngon tay, ma c quan lai rt ng.
Trong cai chuyn "xp hang" nay, le nao con lai ln ln trc
c, khi con co nhiu ngi i trc mnh rt nhiu, cn c u
tin. Do vy, tuy nguyn vong rt tha thit, con vn nen lai, ch
thi c. Chc b me khng nghi ng g long tha thit cua con mong

B TROC

577

v gia nh, song nu b me hiu ro hn nhng kho khn cu th cua

con trong nay th b me se thng cam cho con nhiu. Ai ma chng
mun gn gia nh, mun c sng hu phng - a c hng
hoa bnh, s d chu v vt cht, lai co iu kin th hin s hiu
thao cua mnh.
Con vic con xy dng gia nh ring th khng co mu thun
g vi vic con tr v qu hng ca. Ngn la mt a tre m ci,
khng co g rang buc c y ht. Mt khac, nu v gia nh ta, con
tin rng Ngn se bit sng phai phep gia nh, khng lam b me
phai phan nan u.
Nhiu khi, con nh gia nh qua, em giy ra vit th, tuy
khng bit gi ai ca, vit giai quyt tnh cam cho chnh mnh.
Cui th, con knh chuc b me manh khoe.
Con
Vit Long

T 22/5 n 20/6/1974
Cac canh qun Thng tn xa toa i cac tnh Quang a, Quang
Nam, Quang Ngai, Bnh nh, Gia Lai, c Lc... u bam sat
chin trng, tch cc vit tin, bai phan anh kh th tn cng va ni
dy a phng. Bn canh vic chuyn tin qua h thng in ai,
anh ch em con gi th t, phim anh qua ng giao bu. Ti qu
trong tng la th, oc i oc lai, ri lai ngi vit th tra li cho cac
ban. T Bnh nh vit th nhiu nht, t m nht. T nay do H
Phc Hu lam t trng, cung cac phong vin tre la Cao Tn Hoa,
Nguyn Long Phi, Nguyn Thanh Vinh. Ging nh ti hi nm
1972, cac ban hm h lao xung ng bng, m mnh trong tnh
thng yu, um boc cua ng bao Bnh nh, trong o co cac
huyn Hoai Nhn, Hoai n, Phu My, Phu Cat.
Th cua Cao Tn Hoa co oan: "T ngay 20/5 Hoai Nhn bt
u n sung bc vao cao im. Anh Hu a mang may anh i xa

PHAM VIT LONG

578

Hoai Chu, con em thng xuyn Vn phong Huyn uy trc

tin. Thnh thoang em xung xa Hoai Chu nm tnh hnh qun
chung chun b ni dy va xung ng u tranh. Ca ngay nay em
xa Hoai Chu nh i theo mt mui tn cng chnh tr cua qun
chung nhng ch bn pha ngn chn d di, qun chung cha xap
vao c.
Ln u tin sng trong khng kh si ng cua chin trng
em c rao rc hi hp th nao y. My m n sung em khng th
nao ngu c. Luc nao em cung cam thy vi va."
Th cua Long Phi vit: "T ngay 18/5 chin dch bt u m,
ti va Vinh cung i vi ban ch ao, ch huy hoat ng, co bam sat
chin trng, nht la cac vung trong im nh My Tai, My
Chanh. Tin, bai, anh co lam c kp thi va a gi v tnh. Chin
trng bom an nhiu va nhiu ln b phuc kch, chung ti vn
cng tac. Tt nhin trong t tng co phn lo cha quen vi canh
anh nhau tht s. Song, ting bom, an, sung ng, ng bao.... dn
dn no cung quen i va tr thanh le tt nhin.
Cho n hm nay, 3 xa trong tm Minh, Tai, Chanh Cat a giai
phong hoan toan cng vi 2 xa Cat Tai, Cat Minh (Phu Cat) cung
trong khu vc 4 a giai phong ri. Chung ti u lam vic tt.
Thnh thoang, cung v qua 1,2 ngay hu phng lam vic, phan
anh phong trao phuc vu chin u, xy lang chin u...
Tnh hnh ln, cng vic nhiu, chung ti tuy vy cung c gng
lam, du la mnh cha lanh ngh lm.
Kt qua: Ti a vit 17 cai ca tin va bai gi v tnh. Vinh co gi
40-50 kiu phim v va mt s bai na. Co s lng vy o, song cht
lng con ch y kin cac anh. Nhiu luc chung ti ngh mnh lam
tng hung vy, song co ap ng c yu cu trn khng. Chung
ti rt lo. Tin chin thng, tin qun chung ni dy gi v tnh ca
ri. Nhng sao ai Ha Ni, Giai Phong cha a ti Phu My. Mt
khac Tuyn hun tnh gi tin tng hp v huyn th trt ht. Co
xa giai phong nh My Tho, lai noi dit 2 ac n, co xa cha ni dy
lai noi la a ni dy".

B TROC

579

Th cua Phc Hu vit: "H i Hoai Nhn c 20 ngay. D

nh th ln nhng thc t din ra cha theo mong mun. H ch
chup c mt s phim va trang gi v phn xa. Cac ng ch
nghin cu s dung. May hong, ti c qua, m ra choc by, th ri
cung chup c. Khng n ni nao. Tht la cho ngap phai rui.
Xung Hoai Nhn ti co i vi E12, D6 d mt trn anh
chup trn a. Nhng n phut th 7 cua trn anh phao, ci ch
dp vao trn a gh qua. Sau o lai may bay nem bom. Suyt na
ti bo xac tai trn. Ti cung n v rut ra va chay mt ba b hi tai
(5km hanh qun chay). Rut cuc khng chup c canh ta lam chu
trn a, thu vu kh, san bng cht cua ch.
Tnh hnh Bnh nh din ra rt si ni, anh khp ni. Si ni
nht la t Phu My (pha Nam) va Bc Phu Cat. Ta giai phong 5 xa
lin mang vi trn 30.000 dn, bc rut, san bng hang chuc n
bt. Pha banh 3 khu n ln. y co Vinh - Phi lam n c. Vinh
- Phi co gi mt s tin, bai v ri. Vinh co phim gi lun vi ti y.
Cac anh, ch em thn yu! Bnh thng th khng sao nhng
luc chin s n ra tht la nhiu vn ma mnh khng sao lam xu
c. c cai nay, bo mt cai kia. Thi c quan trong lm. Ti
nhiu luc c g 3 u, 6 tay lam. Hn na iu kin i lai kho
khn va vt va qua nn cung bo l nhiu c hi tt.
Hin nay ch ang tp trung nng ln tr lai. Ta ang tch cc
anh ch kiu du kch, gi vng vung giai phong, bao v tnh
mang va tai san cua nhn dn. Gi y tin tc tuyn truyn cua t
Bnh nh sp ti cung tp trung vao nhng nhim vu trong tm
o. Tin tnh a c nhiu va nhanh hn cac huyn. Tin huyn
v a qua chm do ng dy mc du mi phong b co 2 ch o la
"Thng khn" hay "Hoa tc".
Nhiu luc phat hin thy mt vai tin, mun lao i gh gm.
Nhng luc anh em xung o th gi y, vit gi xung chng gn 10
ngay mi nhn c th chm mt ri. Con nhng huyn anh em
khng co th khng bit khai thac u c. Mang li thng tin
vin, cng tac vin y ti cha t chc c. Ti co y nh sp ti

PHAM VIT LONG

580

Ban Tuyn truyn m lp cho cac huyn xa, mnh se tranh thu t
chc cng tac vin. Nhng chin s n ra, lp hoc hoan, cha bit
bao gi m c.
Ti anh tht vong ch dp khac. Ti quyt tm lam bng c
du by gi cha bit kt qua th sau nay cac t khac xung cung co
c s ban u i bc tip thun li hn".
Th cua Thanh Vinh vit: " Phu My va qua co phong trao tin
cng ni dy rt tt. anh, bc hn 10 cht trai phep. Qun chung
5 xa (My Chanh, My Cat, My Tai thuc Phu My, 2 xa Cat Minh,
Cat Tai thuc Phu Cat) noi chung rt phn khi tin tng cach
mang nhng cung co mt s hoang mang dao ng. Ni dy ln nay
rt khac hi nm 1972: dn ng va bam tru ca. Ring mt s t co
chay vao vung ch. Sau khi giai phong ta a vao lam cng tac
ngay: b ni rt ni, b chm cung lam tt. Qun chung ung h
nhiu cho cach mang.
Thi gian sau, ch co nng ln, qun va anh pha tr lai rt
ac lit. Hin nay chin s xay ra rt cng.
Vung sau th cung lam tt cng tac nh vn chuyn hang, c
ng, tuyn truyn thng li, cung ni.
c bit va ri (9-6) ch a tp kch vao hu c (xa My Tho)
bng xe tng, b binh. Hin nay coi nh vung My Tho ang b no
kim soat.
Em va Phi i theo Ban Ch ao, ch huy chin dch, vao trong
long ch lam nhim vu. Cung rt nguy him v bom phao sut ngay
va cung rt vui v c chng kin tin cng ni dy.
Em a lam c mt s anh qu v ni dy va mt s tin bai
mu chuyn.
Theo y kin cua anh B (thng vu tnh, chnh uy mt trn) bon
em v rut kinh nghim, th ngay ngay hm sau la ch tp kch. i
chinh chin cung co cai may phai khng anh? Ch bon em ( Vinh,

B TROC

581

Phi), cung noi cho cac anh bit vui thi, cung b cht hut nhiu
ln, s cung ang con nht nht ch cha phai bac, ha ha!..."
Qua th Hoang Duc, Lm Quy, Nguyn Thu, ti c bit hoat
ng nghip vu cua cac t phong vin Gia Lai, c Lc, Quang
Nam kho khn hn Bnh nh, nhng i qun Thng tn vn
tran y nhit tnh, xoay x u moi cach vit tin, chup anh.
Nguyn Thu vit: "i gn na thang tri ma cha lam c chi
ht, my ngay ti qua Xuyn Phu (vung Ty Duy Xuyn) nhng ch
chay can mt nhiu thi gian. Sau khi mt nhiu c, ch iu
nhiu qun tran vao cac xa vung nay cho nn cac n v vu trang
a phng va lc lng chnh tr a phai rut ra, ti cung phai ra.
a ngoai nay (Tuyn hun) gn mt tun ri, by gi lai tr lai
vung cu tip tuc lam vic. My ba trc "ken chon" nhiu qua
cho nn cha ly c g ht. vung Ty nay cung co mt s khu
dn, trong thi ky va ri cung ni dy v qu cu (noi qu cu nhng
ra cac vung xung quanh) va ch th vn ong cac vung o, ch
hoat ng ban m c cho nn khng c bc anh theo y nao
ca. Ky ti nu tnh hnh m ra kha th iu kin lam n cung co.
By gi th vn trong giai oan mai phuc a va theo doi tnh hnh,
chiu hng se xay ra".
Hoang Duc vit: " Khi n t Ty Nguyn, chung ti b m
au, chu yu la st. Gia Lai st ret rt hung lai hay xy ra bnh
cum. Anh em chung ti, nhng lnh mi, cung kho khn trong vic
phong bnh, v sc khoe phn nhiu a giam khi i trn ng t
Khu vao y.
Hin nay chung ti a khoe. Thi gian u chung ti nm tnh
hnh chung tnh mt vai tun, sau o se xung cac vung trong
im cua tnh. Nhng thc t din ra khng theo y mun. a gn
mt thang ri nay, tnh hnh huyn 5, huyn 4 - ni trong im
cua tnh v chng ln chim, bnh nh - i lai rt kho khn. V trn
cac oan ng 19, 21, 14 - nhng ca ngo i xung cac huyn nay ch kim soat rt gt, vic i lai hu nh b gian oan.

PHAM VIT LONG

582

Anh em can b cua tnh xung cng tac nhng ni nay cung
phai nm lai. Anh em bao v ng khng cho i. Trc tnh hnh
o, chung ti tin hanh i nm tnh hnh mt cach su hn nhng
c quan, n v chu yu cua tnh. Qua nhng n v nay co th hiu
thm nhng vn c ban cua tnh, ng thi cung se co tai liu
vit c mt s tin, bai tng hp".
Lm Quy vit: " Sau 50 ngay vt va hanh qun vt 3 con
ng cua ch nay a n ni bnh an v s, khng ai st doc
ng. Tnh hnh sc khoe cua ti, Nhn, Khang u khoe ca. Trn
ng i co thun li va cung co kho khn. Song anh em chung ti
u khc phuc c, ai cung vui ve ln ng i n ni. Sau hai
ngay ngh ngi sang nay chung ti co hop, rut kinh nghim i
ng va ban phn cng cng tac. Thi ky u chung ti nh xe t
xung n Bnh nh, sau o cuc b t o ln y. Chung ti ngh
tht la mt chuyn i kinh khung - xa va nng. Nh vy la qua 6
tnh ri con chi."
C phong vin anh Triu Th Thuy "beo nht Thng tn" va
hay lam nung chung ti, cung xng vao trn a Quang Ngai
chup anh va a b thng. Lin tip, ti nhn c 2 th cua Thuy:
"ang le em phai vit th v bao tin trc cac anh bit trng
hp em b thng. Song v luc mi b thng em cung khng bit
tnh trang ra sao, s bao tin v cac anh lo th cung phin nn mai
n tn hm nay, sau mt thang nm vin, vt thng cua em v c
ban a lanh, em mi vit th v cac anh c ro.
Ngay 28/4 em t Tnh Minh sang Tnh Tra lam vic vi Vn
phong Huyn uy Sn Tnh. Sau khi nm tnh hnh, em thy co Tnh
Bnh nam ni v 3 mui giap cng va Tnh Sn v phong trao du kch
chin tranh nn ngay 2/3 em v Tnh Sn. Lam vic c mt ngay
th ch nng ln, em va can b xa phai nhay ht sang Tnh Bnh
nam, y em lam vic vi can b xa Tnh Sn, em nh sang Tnh
Sn chup anh nhng i c na ng phai quay v v cac nga
ng vao, ch bia ta, khng cho dn i lai. Em chuyn sang lam
vic Tnh Bnh nam, y v 3 mui giap cng ho ang lam ch
kt qua cha co nn em nh lam mt s anh. Ngay 8/5 em theo b
i va du kch xa ln trn a bn sang n ch. Trn a hep,

B TROC

583

xung quanh co gai nhiu mn. Em va chup c mt p bn ai

lin ch bc chay, em nh a may sang chup pha n ch th
qua B41 cua ta bn sang. Di sc ep cua B41 mn gai trn trn a
n tung. Em b thng 2 ch vao chn trai. Em t dai chn khng
th lam vic c, va luc y phao ch bn sang. Chung em phai
rut lui. m o ho a em vao bnh xa huyn. Gn chuc ngay u
em nm lit ging khng i lai c. Sau o i ln n hm nay
em i lai a tng i bnh thng, nhng vt thng manh vn
con nm trong o nn cung han ch."... " Em a ra vin c vai
ngay nay, em va anh Qua anh Huynh gp nhau Sn Tnh ri cung
v T Ngha ngay 14/6/1974. ang le em v cung anh Qua v tnh
song v hin nay cai chn em cha bnh thng, i ng bng
cung rt chm va au nn khng th leo dc v tnh c v th
hin nay anh Qua phn cng em va anh Huynh lai canh Bc. Em
lai lam vic T Ngha va iu tr lun. Em gi v 10 kiu anh em
chup trong thi gian qua.
Theo bnh thng th cui thang 9 nay em phai v khu nhng
hin nay do hoan canh sc khoe, hn na thi gian em i xung y
cha lam c g ca, nn mc du em cung mun v (v nhiu ly do
lm) song do iu kin nn em xin cac anh c lai lam vic a.
Mong cac anh cho em bit y kin trong la th gi cho em sp ti."
Sat canh bn nhau trong hoan canh khc nghit cua chin
trng, cua nui rng Trng Sn, chung ti co tnh ng ch thm
thit, nh rut tht, khng giu nhau iu g.
Ni khao khat v gia nh, tnh cam thm thit vi v cua Lm
Quy tr thanh ni khao khat chung cua chung ti, khi Quy vit: "a!
Anh Chu, anh Long, dao nay co thy th cua ti khng anh? Nu co
th cua ba xa ti anh c xem, b mt cung c, ri anh gi ky cho
ti nhe! Nu co th anh vit ni dung ln cho ti th hay qua."
Con H Phc Hu th tm tnh: "Tht bun cho ti khi nghe
tin Thuy b thng. Tin o do Hu Qua vit cho va mai mt thang
sau ti mi nhn c (6/6/1974).

PHAM VIT LONG

584

Ti cha co iu kin noi vi cac ng ch ro nhng Vit

Long va cac anh, chc bit ri. Vi lai ti cung nh mt thi gian
tm hiu nhau thm. Nu thun li th ht t cng tac nay v ti se
bao cao chi b (Tc la u nm sau).
Cha noi ra nhng chung ti i x vi nhau a vt cao ln
trn tnh ban.
Nhn c tin nay ti bang hoang, sng st va khng th tin
c, du o la co tht. Ri ti lo lng, bn chn mai, khng bit s
vic cu th ra sao. Thu tht vi cac ng ch la khng an tm ma
ngi lam vic c. C mun i thm ri mi xui xui c. Nhng
v nhim vu cua mnh ti khng th i c. Ti phai c nen tnh
cam cua mnh lai. Ti vit th ng vin Thuy yn tm iu tr cho
vt thng chong lanh va ng lo ngh g anh hng n sc khoe.
Luc nay ti thy mnh phai chm lo cho Thuy nhiu hn va trach
nhim phai nng n hn. ng sa cach tr qua khng bit nhng
bc th cua ti co n tay Thuy khng? Ti anh trng cy vao cac
ng ch trong t Quang Ngai va cac ng ch nha lo liu thi. Ti
tin rng Thuy se khoi va tr v v tr chin u. Nim tin o giup
ti an tm cng tac. Thuy b thng cung la mt iu nhc nh cho
ti va cho cac t khac i cac tnh phai co trach nhim hn na n
cac ng ch phong vin cua chung ta.
Cac ng ch nha nh nhc nh lun cac ng ch mi vao
phai ht sc cn thn, khng nn chu quan khinh thng. Cuc
chin u con tip din, bom an, qun thu con o, chung ta vn
con cung ng bao, chin s ng v tr tuyn u. Mau chung ta
con . o la tt nhin. Nhng chung ta phai han ch c n mc
ti a s mt mat, hy sinh do chin tranh gy ra, co phai khng cac
ng ch."
Thng tn xa chung ti cung tch cc tham gia nhng cng vic
c hu cn c: gui cong va san xut. Cao Tin t, Trn Minh
Phng, Phan nh Khi chm ch vi cng vic nha nng. Khi
vit th k: "T hm Phng vao y, ri anh Vit Long v ngoai
o, y anh em u manh khoe ca. Cng vic nha nng c u n
tin hanh. Trc y nh p p lam rung nhng k hoach

B TROC

585

khng thc hin c nn anh em lam vic co nhan hn. Ngoai vic
chnh lam co cho sn, thu hoach ng khoai th xay lua, gia gao...
Khng khac g canh gia nh, nn nh nha gh anh a.
Phong trao oan thanh nin si ni hn va vui hn trc nhiu.
i sng cung co phn c cai thin. Rau co th am bao y u."
Qua h thng in minh ng, ti truyn at y kin ch dao cua
Ban Tuyn Hun Khu:
Gi cac t Quang a, Quang ngai, Phu Yn:
Ban nhc: Ngoai vic a tin ni dy, chng Bnh nh, ln
chim thng xuyn, cn vit thm tin v cac mt khac. Trc mt
vit tin v mt s xa co thanh tch kha v san xut, v vn hoa giao
duc, tin v vung mi giai phong, cac vung dn v, tin hoat ng cua
chnh quyn, cua cac oan th. Ni dung tin co so sanh vi trc
thy s i mi.
Mi tun in v t nht 2 - 3 tin v cac mt trn. Chu y a
tin tng hp v ni dy, binh vn, u tranh chnh tr thang 6, 2
thang qua, 6 thang qua.
- a nhn th, in cua Hu Qua, phim cua Huynh.
- Trinh ch Thuy cung v
- a nhn th, tin cua anh Thanh. Khng thm ngi vao Phu
Yn..
Ngay 21/6/1974
Ti d giao ban cua Ban, tng hp tnh hnh tnh min Trung
Trung b t 21 thang 4 n 15 thang 6 nm 1974 nh sau: Ta tn
cng tiu dit va lam b thng 12.500 tn ch, 13 tiu oan, 47 ai
i, 113 trung i, san bng 250 c im, pha bung 30 khu dn, giai
phong 10 van dn. Ban tin Thng tn xa cua chung ti ra u,
trong o a tin kha tt v binh vn, t cao ti ac cua ch, chin s

PHAM VIT LONG

586

va xy dng lc lng cach mang. Co nhng tin ni bt nh: Bnh

nh, Quang Nam - binh lnh nguy chng lnh hanh qun. Hang
ngan ng bao ngi nha binh s nguy Bnh nh u tranh oi
chng con em v nha lam n. Trong 10 ngay (18 - 28 thang 5),
15.000 ng bao Hoai Nhn, Phu My bao vy, bc rut 11 n bt,
thu hi v vung giai phong 3 xa. Nganh Nng nghip min Trung
Trung b giup ng bao mi khu dn v nng cu, ging san
xut: 6.000 li ra, 1.000 li cuc, 55 ki l gam hat rau ging, 1
tn phn am. Co mt s bai a tp trung cho trong im tuyn
truyn: nu bt kh th ni dy cua ng bao (y lui xe tng ch,
San bng n bt ch, Nh chim s lng), cng tac binh vn (S
tnh ng cua trung uy K'Rng, Con ng sng duy nht cua ngi
lnh Sai Gon, Cuc hanh qun phai bo d). Bai v xy dng cung
kha (Thm trng cp mt ni tru u tin cua tnh Gia Lai, Mt
bui tp luyn anh cht).
Ngay 1 thang 7 nm 1974
Sinh nht ln th 28 cua ti trong khng kh si ng cua toan
chin trng. Tri trong xanh, nng vang du.
Th t, tin tc cua anh em t khp ni cua min Trung gi v
truyn cho ti cai hng hc cua phong trao, giup ti co thm "la"
cho trai tim ng thi gi c cai "lanh" cua u oc bin tp tin
cho co cht lng (cac thy dy ti: ngh lam bao va phai co trai
tim nong y nhit tnh vi cuc sng, lai phai co cai u lanh
tnh tao xem xet hin thc).
Phn xa cua chung ti a co ti 42 ngi, gm phong vin, bin
tp vin, ky thut anh, ky thut may anh, trong o 22 ng ch
c bin ch vao cac t phong vin toa v 9 tnh lam nghip vu.
Trong 6 thang u nm 1974, toan Phn xa cua chung ti phat
c 493 tin, bai (co 97 bai, mu chuyn), trong o co 47% v qun
s, 34% v chnh tr, 7% v binh vn, 7% v kinh t, con lai la v
vn xa, 7.295 tm anh cac loai, trong o phat cho cac bao C giai
phong, Vn ngh, Hnh anh Vit Nam 135 tm va trin lam 1.602
tm. Tin, bai, anh cua chung ti gi v Tng xa phn ln c phat,
la ngun phong phu cho cac bao, ai Min Bc va ai Giai phong,

B TROC

587

cho cac cuc trin lam va cho yu cu tuyn truyn cua cac a
phng.
Ngay 7/7/1974
Xun Quang, phong vin t Quang Nam vit th cho ti. Co
le y la la th duy nht ti nhn c noi n chuyn khng vui
trong quan h cng tac: "Nhn tin y, em mun tm s vi anh
mt chuyn trong thi gian qua ma theo em c bit, dng nh
cac anh va cac ban nha qua quan tm va lo lng. o la chuyn
gia em va c quan mnh n cng tac trong mi quan h. Nhng
khuyt im cua em nh anh a bit. Co! Em manh dan dam nhn
la thi gian qua em co mc mt vai thiu sot: t ng dung may ch
my ln (trong o co mt ln nng t y bo tp giy ang anh d ra
ma khng hoi y kin cua ai, ch ct lam c vic mnh), co ln lam
vic mt qua ngu thip trn ban, i khoi nha t khi bao cho c quan.
Nhng thiu sot o em a nhn va sa cha. Con quan h vi c
quan, vi cac ng ch lanh ao nh th nao cho ung mc, phai tn
trong a phng... th nhng cai o em khng mc khuyt im g.
Cho n nay s quan h gia em va moi ngi y vn bnh
thng, trn tnh ng ch. Ngoai cng vic cua mnh, em vn tham
gia nhng vic lam c quan thy hp vi sc khoe va thy cn
thit. Anh co th yn tr rng: Em vn yn tm cng tac c y.
Anh dao nay vn khoe y ch, hn 3 thang nay cha c gp
anh, mong mt ngay gn y v nha chi tm s vi anh. Em
nghe tin anh Chu, Minh, Mui a i chin dch. Cac ban nha vn
khoe va rt bn. Tuyt Trinh i on Thuy v, khng hiu tnh hnh
Thuy ra sao, lo cho Thuy qua... Con Phu th i vin. a, nghe Yn noi
em con sa hp nha, anh nh gi h em cho Phu mt hp nhe.
Thi chao anh.
Chuc anh va cac ban nha khoe.
Thn.

TB. Anh Long a!

Rt bun la cho ti hm nay, Minh ng vn cha hoat ng
c (ht pin), thanh th a t lu chung em phai gi tin, bai v

PHAM VIT LONG

588

bng ng dy, do o rt chm va hnh nh co phn khng bao

am (khng hiu sao lu lm khng co mt tin nao noi v Quang
Nam. Va qua, bn canh a tin v chin s, chung em co a tin
v vung giai phong.)
trn nay, gia c quan co trach nhim va ngi lam vic phat
tin thiu s thng cam vi nhau v ngh nghip, cho nn lu nay
thng trc tr v khu nay. My hm nay, anh in bao vin ai
minh ng a v Khu trnh by tnh hnh thc t di nay cho
anh Sinh bit. Khng bit kt qua ra sao. Em rt lo khi chin dch
n ra, ma tnh trang ngng tr hoat ng cua b phn phat tin nh
hin gi keo dai mai th tht la phin phc, khng hay ho g ca, se
anh hng ti cng vic chung."
Ngay 11/7/1974
Ti lam vic vi anh Phng, Pho trng Ban Tuyn hun khu.
Anh con co tn la H Dng, nguyn la Pho Tng bin tp bao
Nhn Dn. La mt ngi y kinh nghim trong khu bin tp,
anh a sa tng dong tin do ti trnh duyt, vi chun mc v
chnh tr va sc sao v nghip vu n la lung. Bao gi ti cung oc
ky ch anh sa rut kinh nghim cho ban thn v cach vit, cach
bin tp. Anh cn dn ti: i vi phong vin, cn giup anh em nm
c nhim vu, yu cu tuyn truyn chung, yu cu tuyn truyn
trong tng thi gian (t chc cho anh em nghin cu Ngh quyt
cua Khu uy, Tnh uy...) Cn thng xuyn trao i, bi dng, rut
kinh nghim cu th v nghip vu vi tng phong vin - t tnh xa
co th i lu, t tnh gn th mt vai thang t trng v Khu lam
vic vi phn xa mt ln. Chu y a tin u v 3 mui giap cng, 3
vung chin lc (nng thn ng bng, min nui, th), cn i tin
chin u va xy dng. V anh, nn co phng hng cung cp cho
tnh, tin ti dung anh lam phng tin giao duc, tuyn truyn
qun chung (co th giup tnh co anh trin lam).
Anh Phng vao trong nay a lu, co v cng tac bn Phu n
Khu - ch tn la Lua. Vn tnh hai hc, anh Pho hay ua la anh
Phng thch nht iu mua Lua! Anh Phng rt hin, ch ci.

B TROC

589

Ngay 12/7/1974
C quan chung ti t chc ao ao tha ca. Ti hm nay, cac b
phn a gop c 338 cng. Cung vi 5 n v ban, Thng tn xa
cua chung ti c Ban biu dng v tinh thn ong gop va hiu
qua lao ng. Chung ti a tao thanh hnh ao, ang lam mng dn
nc, thoat nc ngay 15 nay a nc vao. Chung ti cung lp
c mt i bong chuyn, tp luyn thng xuyn vao chiu th
by va cac sang chu nht.
Ngay 18/7/1974
Hop Phn xa. Chung ti ban bin phap phat huy tac dung
tuyn truyn cua anh Thng tn. C ngi i quanh Khu nm va
in cho ban Tuyn hun cac tnh nm nhu cu v anh ap ng.
Chung ti d kin se cung cp cho mi huyn trong Khu mt b anh
vao dp nay. Khng nhng chung ta trin lam anh vung giai
phong, ma con phai a anh cach mang vao su trong vung ch
kim soat. Chung ti cung in ra Ha Ni xin Tng xa cp cho giy
anh s 3 co en trng tt, phu hp vi iu kin in, phong anh
trong nay.
T 20 n 25/7/1974
Anh em cac t phong vin va gia nh lin tuc bin th cho
ti.
Nhng la th cua cac ban t Bnh nh, Quang a, Quang
Nam... khng nhng phan anh tnh hnh thc t ma con th hin
ni trn tr v nghip vu, th hin tinh thn trach nhim cao cua
i ngu nha bao tre trc cuc sng. Cao Tn Hoa b st sut mt
tun, nhng dt st lai ln xung xa Hoai Chu vit tin. Hoa
ngh c thm a phng, ti thang 12 mi v. Hoang Chu vit
si ni: "Nh vy la c im Nng Sn a c giai phong, mnh a
vit bai tng thut v trn chin u dit gon 2 tiu oan ch
nay. Bai vit gi ngay 19/7/1974, ngay sau khi Nng Sn giai
phong. Nhng ng ch Vn - bao qun giai phong - A4 noi cha
co, mnh vit lai co cu th hn mt chut gi tip mt ng ch

PHAM VIT LONG

590

can b v A4. Nhng s khng v ti ni, mnh lai gi bai vit nay
co cha lai va gi qua Tuyn hun Quang a in v nha (Bai
nay mnh vit phuc vu ca cho s oan, s oan anh may gi
xung cac ai i).
Mnh ang Phong Tham mu F tip tuc theo doi, chun b
tai liu vit bai tng hp chin dch. Co th chin dch phat trin
anh trn quyt nh, mnh se i ch khng Phong Tham mu F
na. (F: S oan).
B ch huy tin phng chuyn lun nn lam nha, ao hm
thng xuyn va mt (mnh cung phai i cong gao).
Tuy vy vit bai khng bit gi v nha bng cach nao ca, mnh
tm moi cach, hoi moi ni tm cach gi nhanh nht ma cung kho
khn. Anh Trung co ha sau khi Nng Sn giai phong se co cng vu
n a bai i nhng khng thy.
Con anh th khng hoan thanh c (Khi v mnh se bao cao lai
vn nay). Gi mnh trnh bay s lc th nay:
- Ha khng thc hin chng trnh, phng hng cng tac cua
t (mnh va anh Trung ban). Ha t do i lam theo y cua mnh nn
mnh hen ngay phai co mt D8 anh c im Nng Sn, Ha a
khng co. Ha i mui cua mt E d b cua chin dch nn khng lam
c anh. Khi Nng Sn anh xong mnh hen phai v s oan ban
cng tac, khng v. ch nay Ha a lam cho anh Trung va mnh
bn khon va kho chu (Tt nhin co vn y thc, v t tng
ngai gian kh).
Nh vy Ha a khng co anh v Nng Sn. Mc du trn anh
Nng Sn rt ep va co u iu kin lam anh. Mnh ang xin phim
cua ng ch Thi, phong vin cua F. ng ch Thi chup c 6
cun, u cac vn : t luc n sung n khi giai phong, dn tr v.
Mnh se gi phim v nha kp tuyn truyn cho Nng Sn.

B TROC

591

n hm nay E1 va D31 a anh giai toa dit 2 tiu oan,

nhng Ha vn cha thy v, mnh a vit th goi v. Mnh rt bun
v anh Nng Sn ta khng lam c.
Tnh hnh co vy, mnh co ban vi Yn c gng n ni dn v,
trai tu binh khai thac, chc nha cung c phong vin i ri.
Mnh rt kho i v ng xa khng bit, hn na i ri c quan
chuyn, lai khng v kp th rt gay. Mnh ch lam c mt vic v
chin u ma thi."
Nguyn Thu va n Quang a la lao xung huyn Duy Xuyn
ngay. Tuy vy, " khu vc o kho lam n qua, nht la anh na. Hoat
ng chu yu vung nay v qun s tp kch le te, phat ng qun
chung, tuyn truyn va ch hoat ng ban m. Mt s y khac
na th thy c nm rng th khng lam n g c. Ti quyt
nh ln vung ty Duy Xuyn. Hin nay chin s ang din ra ln
An Hoa - c Duc (cha bit cu th). S dn a v vung giai phong
cung ang co chiu hng tt, con phng thc hoat ng th nao
na th phai xung o nm cu th. "
Nguyn Xun Quyt n Quang Nam la "bay" ngay v Nng
Sn ma vn khng kp, dn a ra ht ri, ch con mt s lai gi
cua thi. My hm nay Nng Sn vui lm. B i, du kch vn mt
mt on anh bon ch ti giai toa, mt mt truy lung t ip, ac n
va tan binh. Dn cha n nh lm, mt bom phao vn day, tr
an con gp kho khn. Hm ti xung khng kp lam v dn bung ra,
ma ch ra ngay c pha truc gp s phong v dn s mi quay
sung tr v ang lam cng tac ngoai o chup mt s anh tai
ch.
t va ri i Nng Sn cung cha kp i su tm hiu g nhiu
lm, qua tm hiu s b tai ch, va qua nhng iu tai nghe mt
thy t hm 20/7 n nay, ti co vit 3 bai gi kem v y cac
anh xem xem co s dung c khng. o ch mi la nhng ghi chep
s b, co g cac anh sa cha lai cho thch hp. Vit hi vi khng
kp chep lai, ti gi nguyn ca ban gc v kp vi yu cu, cac
anh thng cam. nha co g gop y hoc co ch th g mi cac anh c

PHAM VIT LONG

592

gi xung HT 435 Quang Nam (C Vu) nh ho chuyn cho ti (nht

la v y tuyn truyn)".
Ring Hng Tiu, can b Ban Hip nh, to ra rt quan tm
n hanh phuc ring cua ti. Anh vit: "May chiu nay lai gp Ngn
vao cng tac, anh em gp nhau vui ve, tnh c gp c ng hng.
Trc y thu tht mnh khng hiu tai sao chang thanh nin
thu Ha Ni ma co th t chn tai x Quang vi mt quyt tm
vng chc nh th. By gi c giai ap ri, qua cu chuyn vi
Ngn rt ci m, vui ve nh anh em quen thn t lu. By gi th t
hoan toan nht tr va chuc hanh phuc trm nm cua cu va Ngn."
B me, anh c va cac em ti u co th cho ti, c bit la th
hin s ng tnh vun p cho hanh phuc cua ti vi Ngn.
Anh c vit: "Anh va nhn c th Long. oc th, bit la
em ang bun phin v y kin cua me, cua c. Anh vit cho em t
dong em hiu ro vic o ma yn tm. Thc ra th vn khng
co g la gay gt u. Chnh em a dung cai chin thut nng n nh
vy kia ma! Chng qua gia nh mong em c ra y, c v
thm nha, gia nh co ngay sum hop y u nn co le me va c mi
noi hi nng nh vy thi. nha moi ngi u rt thng nh va
thng cam nhng kho khn, thiu thn v vt cht va tinh thn cua
em trong o. Nht la anh cung a tng i xa, tuy cung chu ng
nhng thiu thn v tnh cam nhng v vt cht th lai qua y u,
ma thi gian khng lu lm nn anh cang phai va cang co th thng
cam vi em hn. Anh bit la ni em cng tac, thiu thn nhiu,
sinh hoat gp nhiu kho khn th tt nhin sc khoe cung khng
th nao tt c. Nu thc em khoe, khng b bnh tt g la iu
ang mng lm ri.
V chuyn ring cua em, du em ly ai th b me, anh va cac em
se vn qu mn ngi o, coi o la ngi con, ngi em, ngi ch
mn yu trong gia nh ta.
Anh gi li chao Ngn nhe, chuc hai em hanh phuc. "

B TROC

593

Me ti con gi qua cho ti va Ngn. Me ti vit: "Con v vic 2

con t chc th me cung a vit th gi anh Hng noi ro cho 2 con
bit ri, me ch gi thm cho 10 bao thuc anh em lin hoan vui
thi, a me co gi ca 5 anh cua cac em va gia nh cho 2 con kem ca
phim na, co iu kin con ra to ra th tt.
Con gi my chnh ra hp thi qua v rng thi gian nay rt
him, phai mua ngoai 25 1 lang n, me thy con cung cha co
tin cho nn me cung cha dam nhn con mua g ca ma me cung cha
nm c tnh hnh th nao ca.
Con me my c Chung co trach con chng qua la xut phat t
ch thng nh con qua thi, ch me lai khng bit con th con ai
bit na. Th Ngn gi ra gia nh cha nhn c co le n chm
thi.
B me, anh c, Phuc mi v qua Phat Dim ra xong. Nh th
la ch thiu co con va Ngn cha v qu thi. Bao gi con va Ngn
c v th me se cho v nt. qu cac chu, cac bac mong lm,"
B ti vit: " Gia nh ta noi chung bnh yn, ring co b trong
2 nm tr lai y sc khoe co giam sut, t nhin b lit nhe na
ngi bn phai, bac s chn doan la do s nghen ng mach nao bn
trai. Co th cung la do qua trnh cng tac trong gian kh, thiu
thn, trong suy ngh m ngay, qua 2 cuc khang chin, va nht
trong trong 3 nm va s tan, va xy dng trng Ngoai Ng
thanh trng ai hoc vi 5 khoa tng i hoan chnh. B a dung
nhiu thuc, k ca thuc Ty, Nam, Bc... n nay cung thy
c mt phn, vn i lai c, song chm chap hn trc, gn y
thy co chuyn bin tt hn.
Me con vn khoe, va vn quan xuyn vic gia nh. Anh c va
v chng Phuc cng tac tt. Em Vit vn Cng an vu trang nhn
dn, va mi ngh phep hn na thang v thm gia nh. Em cng
tac rt tt, phn u vi ly tng ro rt, ang la i tng kt nap
ang. Ngoc vao he la sinh vin nm th 3 ai hoc, em hoc ting
Anh vao loai gioi. Dip ang ch kt qua thi ai hoc, Lan ang
chun b thi vao lp 8 sau khi a tt nghip cp 2. Be Thuy c ln

PHAM VIT LONG

594

lp 7. C cach mt tun, nhn ngay chu nht, Phuc va Thanh lai b

be Trang v thm ng ba, ca gia nh sum hop trong chic bung
tuy hep nhng m cung, ch thiu cac con va Vit thi. Chc chn
sau mt nm na th Vit ht han ngha vu, tr v vi gia nh
tip tuc hoan thanh bc ai hoc. B me va cac em mong sp ti y,
hai con se c phep ra ngoai nay sum hop vi gia nh. Gia nh
nh cac con, thng em anh ra xem, me con va cac em thng xem
anh Thuy Ngn va noi rng Ngn hin lanh, thuy m, va nhn anh
con u co cam tng rng con gy, yu, nn rt lo cho sc khoe cua
con.
Hai con a! Thm thoat a 6 nm ri, b me khng c gp
Vit Long, nn long mong mun cua b me va cac em la trong thi
gian gn y, c may mn sum hop vi cac con, du la ch mt t
ngay trong gian phong cht hep va m cung nay.
B me co dp dn cac con v qu ni nhn ho hang va qu
hng."
Vn vi c tnh chu ao, lun lun lo lng cho ngi thn, me
ti cn dn ti: "Me thy anh em trong y ra noi rng cac th banh
keo, thuc hoc hang tiu dung trong y hay b thuc c cho nn
me s lm, con cung phai cn thn."
Ti gi mt bc in cho Ban tuyn Hun Bnh nh:
"ng ch Hoa tip tuc lai cng tac. Khi nao v se bao trc
na thang.
Hoa tra li gp: trong tin 6 thang v Hoai Nhn, co con s du
kch dit gn 10 trung i ch. Vy cu th la my, 7, 8 hay bao
nhiu? Nhng con s loai nay nn a s tron.
TTXGP - K5"
Ngay 4/8/1974

B TROC

595

Trong thang 7, phn xa chung ti phat 149 tin, bai (25 bai), co
42 % v qun s, 25% v chnh tr, 14% v binh vn, 1.280 tm anh,
cha 3 may anh. Chung ti con gop 42 cng ao ao (vt nh mc 7
cng), 7 cng gui cong (vt 1), c 2 ngi tham gia san xut Tra
Mi, 1 ngi tham gia xy dng trng Tuyn hun.

TH GI GIA NH
Ngay 5/8/1974
B me knh yu cua con!
Con mi nhn c th b vit thang 7, moi th gia nh gi t
th, anh n qua, con u nhn y u va sm. Nh vy la ng
lin lac tng i thng sut phai khng b?
Hin nay, sc khoe cua con bnh thng, vn gy. Cng vic
cung kha bn, nht la by gi ang thi ky chin dch. Con va Ngn
thnh thoang vn gp nhau, tnh cam ngay cang gn bo. Chung con
thng cam vi nhau va rt thng nhau. Trc y Ngn a vit
th cho b me, gia nh a nhn c cha? Ngn oc th b, thy
b hoi thm th rt mng. Ngn rt khao khat tnh cam gia nh.
Do o, mt la th ngn cua b me cung la ngun ng vin ln i
vi Ngn.
Hin nay anh Hng vn cha vao. Chin dch ang tip din.
Do o chung con cha t chc c. anh lui lai mt thi gian, song
cha bit la bao lu.
Bit b me gia yu, con rt lo lng bn chn, mun ra thm,
chm soc b me. Song con cha co iu kin i v co nhiu cai kho.
Cho nn b me hiu cho con va tha th cho con v s xa cach nay.
Con ngh cai g cn n ri se n, song phai qua mt qua trnh vn
ng. Khng th nn nong c, v nh th se d hong vic.
Con gi li thm cac em. a va qua con a gp Minh c - con
chu D - chuyn tro, bit ro thm tnh hnh ngoai y. Hin nay c

PHAM VIT LONG

596

trng Y, cach con 2 ngay ng. Con gi li thm gia nh chu

D.
Mong th b me
Con cua gia nh
Vit Long

T 7 n 10/8/1974
Nhng ng ch tuyn trc lai gi mt loat th cho ti.
T Quang a, anh H in, can b Cng oan Khu vit: "Ti
xung Quang a gn 20 ngay nay, hm nay xin gi v cac anh bai
"Ni kinh hoang cua bon ln chim qun oan I" (vit theo phan
anh cua c s ta a Nng a lm lt c).
Ch ti la b phn pha trc cua Lin hip Cng oan Quang
a. y, thnh thoang lai co "khach" t a Nng ra. Mi ngay
nay, b thua au, ch kim soat gt ng i. Thanh th vng
"khach".
Xin bao tin cac anh ro:
- Tp anh (5 b) c cac anh cung cp va in giup a c phn
phi cho can b ta em ra cac ban ap gn sat a Nng cac
"khach" t ni thanh ra xem. Anh em can b Ban Cng vn va
Ban Mt trn - Thanh ph cua Quang a rt hoan nghnh my tp
anh, cho rng y la nhng tai liu rt co gia tr i vi qun chung
th; tuyn truyn bng hnh anh co sc thuyt phuc rt nhay.
Cac anh y ch tic mt iu: hnh anh min Bc qua t (ng
bao trong o - th - nht la gii tr thc - rt mong moi c thy
tn mt mt s hnh anh min Bc XHCN).
- Phim chup lai hnh anh Bac va phim chup lai hnh anh Vo
Th Thng (do anh chup) a vao lot a Nng ri. Ta co mt c s b

B TROC

597

mt lam anh ngh thut trong o. C s nhn c phim, ly lam

mng lm va ha se in phong tht ep phat cho nhiu ni.
Ho a a ti chup lai 4 tm anh 9x12 va gi t a Nng ra.
Hm nay, ti xin gi v anh 4 tm phim y. Ni dung cua 4 phim
nh sau:
1. Phim s 14-15: Tui th a Nng b v lac long bn rao thep
gai cua ch Thiu.
2. Phim s 16-17: Trn b bin a Nng: y, nhng nan nhn
c goi la "Vit cng" trong cuc chin tranh gh tm cua quc
My! (hai em be cut chn).
3. He ph a Nng khng thiu g canh nc n cua nhng em
be mt cha, mt me v cuc chin tranh cua My - Thiu, nh em be
trong anh nay (Phim 18-19).
4. Phim 20-21: a Nng trong tu knh va a Nng cua nhng
em nho long khng da oi (Em be oi bung them thung ng nhn
nhng mon n bay trong tu knh cua mt hang banh m ga, pa-t,
cha).
Rt tic la xoay mai mi co 1/2 cun phim va ch 1/2 ma thi,
nn khng th chup thm nhng canh khac.
y la 4 tm phim duy nht, xin gi ca v anh xem co th
phat ra Bc c khng? Du c hay khng cung ngh anh va
cac anh phong h 4 tm anh 9x12 ti bao cao nhng hnh anh
tht cua a Nng vi cac anh lanh ao. Nh cac anh gi h phim.
Co mt chic my anh trong tay, nhng khng phim, nn co
nhiu hnh anh tt mun chup gi v cac anh s dung ma khng
sao lam c. Quanh ch ti , qun ta anh d qua! Phim vung
ch khng ra c. Va cung cha c duyt tin mua. Tic qua!
Hm trc, ti ngo y xin 1-2 cun phim vi anh Ha, nhng anh Ha
bao ht. Co le anh Ha cha hiu ti xin phim lam g, cc th!

PHAM VIT LONG

598

Nu nhn c bai va phim, xin anh bao cho ti bit ngay. a

ch: H in ang cng tac Cng oan Quang a. Mong th anh,
xin gi li thm anh va cac anh ch em ng nghip.
Hen gp anh
Vn vi giong bn ct, nhng vi suy ngh ht sc nghim tuc,
Trn Hng C vit: "Thu trng cua ..."em"
Nhn th thu trng lu ri ma hm nay mi thc s ngi vit
th tra li c. u th chn thanh chuc thu trng vui, khoe,
mau mau chung... vong vi phu nhn N (ma nghe noi chi oan lam
cho thu trng cai ging to lm ma - nhng ging to qua khng
li u, gin nhau kho lam lanh).
ua cho vui t, by gi C noi chuyn vi anh Long nhe!
oc th anh Long, C va vui va bun, cung cha hiu v sao
na. Anh Long co nha y ng vin C gh qua. Nhng C cn mt
cai g o ch nhng li khen va ng vin th... nghe cung vui tai
nhng chng vui long c. Nhng C rt vui la qua nhng li
khen ngi, ng vin y C thy qua tht anh Vit Long rt quan
tm n C - mt iu C khng ng ti. C qu tm long o thi
con li khen hay li an ui kia C khng thch lm.
Anh Long co noi vi C v ngh nghip. C cung tng la C
noi gia cuc hop vy thi ch ai ng, co ngi lai ngh va nh li
C noi n nh vy. Tr b i cai phn "trach nhim thu trng" th
vn con nguyn ven mt tm long rt thanh thc. C rt cam ng.
C chng bit noi g hn. C tin tng mt cach chc chn rng anh
Long rt hiu C.
Noi v tnh yu ngh nghip th o la chuyn ca i ngi ch
u phai chuyn mt vai li noi (du rt thm thuy). Khng d g co
c long yu ngh thc s u, chc anh Long hiu ro hn C v
vic o.

B TROC

599

Ngh "ta" C noi, la "hi ht" la theo cach cam ngh cua C.
Con tac dung khach quan cua no th C khng phai khng hiu
u. Nhng du sao th y thc trach nhim vn la yu t tt nht co
th em thay th cho tnh yu (tt nhin tnh yu gn vi y thc
trach nhim). Con cai ngh xa kia em yu th no "xa kia" lm ri,
em khng ngh ti na u. Khi em noi ra c m xa kia cua em co
ngha la em a t bo no ri. c m bao gi cung sng vi ni tm
thi anh Long a (em ngh vy). Anh cung ng lo g v long yu
ngh cua C ca. C rt yn tm ngh nghip va c gng lam tron
trach nhim anh Long a.
Tnh hnh cng tac cua C: Tin bai th C khng noi g v nha
nhn c ca ri. Cng tac cu th di nay th C noi vn tt thi.
Xung Quang a c mt m (m 28/3) sang hm sau i hop
Tuyn hun 3 ngay ri i in ban lun (i in ban hm 2/4). t
y i 1 thang. Dao y in ban cha vui nh by gi v cha co ai
xung ca va khng kh con "phat quang cay ui" lm. Tr v nha
trc c 2 tun C lai tip tuc i in ban 1 thang na. Ln nay
C i chu yu giup an chup anh chin s. i 2 ln 2 thang tri
mt manh t ac lit nong bong nh th ma C cha vit c g ca
ngoai my mu chuyn con con, C tc qua ma khng bit lam sao
c. C sng in ban 2 thang, i rt nhiu, ghi c ca my cun
s, ngh rt nhiu, va cam thy bit c cung kha kha, c bit C
rt xuc ng. i xung gp dn, C khoc lun (nhiu ngi i vi C
dao y cung th thi). Dn cc lm va anh hung lm. Chung ta
cha noi c g nhiu v dn lm u, anh Long a (C ngh vy).
Thi, chuyn o hm nao v C se noi chuyn. y, thi gian i 2
thang o C ly nhiu tai liu ma khng vit c g ca. Ch v C
cha bit vit thi anh Long a (noi thit o). n nay C ch thy
mang mang la vit tin va mu chuyn th nao th ra tin ra mu
chuyn. Con bai (phong s, ghi nhanh, tng thut g o) C cha
bit xoay x th nao cho no ra bai ca.
Tt nhin o la iu rt by va cung la san phm cua cach ngh
v cai ngh "hi ht" ma ra thi. Bit sao c, C se c gng hoc va
tp.

PHAM VIT LONG

600

Ln nay nha trc gn 2 thang, C mi vit c my cai tin

(ma lum thum qua i mt). Hm nay anh Quang v ri, C lai
c i. C thch i lm, i lu bao nhiu cung c, i n u
cung thch, khng ngh g n chuyn him nguy ac lit u.
Ln nay i C se c tp vit my cai bai xem cai s vit lach
cua mnh ra lam sao.
Cng tac oan th ch c d mt bui l kt nap con cha thy
ho hop hanh g ca. Quan h vi a phng th tt thi. Nhng ma
cung khng phai "m ep" ht. C a ni t ai my ba ri. Noi
nng, c x th cung hi "t do ba bai" chut t. Nhng ma khng co
ti g tay nh ca u, anh yn tm. Con ti nho va va th hm nao
v hop C se "xng ti" ht.
Khng vit th cho anh Cm va cac ban nha c. Anh Long
thng cam h em nhe. Va lai co g ma phai vit. Cng tac oan th
cung cha co g bao cao.
Thi anh Long nhe. C dng but."
Dng c Quang, t trng t phong vin Quang a, vit:
"Mnh va i cng tac in ban v. Chuyn i va ri cua mnh kha
vt va va nguy him nhng cng vic lam cha c bao nhiu.
Mnh i theo b i va quyt tm lam v ni dy nhng c "ui"
theo s kin mai ma cha "bt" c. in ban va ri hoat ng
tt, co kh th, nhng ch phan ng cung rt quyt lit, tp trung.
Mnh a sng nhng ngay vt va, nguy him nht trong sut tt ca
cac t mnh ra cng tac Quang a t trc n nay. Nhng c
cai la rt vui.
Mnh i theo n v chu cng cua tnh anh cn c tiu oan va
mt ai i Bao an ch ong trai phep tai nga 3 Trum Giao.
Chuyn i co nhiu ky nim. Trc khi anh, k hoach b l, ch
phong rt ky. Ti hm tip cn co ng ch lai vp mn ch do o
ch cang phong. Nhng vi quyt tm cao, b i vn vao sat
n b mt, an toan ngoai d kin. Nhng cung chnh v bao am
tip cn tht b mt nn vao n v tr n sung th a 4 gi. Cui

B TROC

601

cung phai ti 4h30 mi n sung c. Va n sung 3 phut phao

ch a bn cp tp vao im va chung quanh im. Ta lam chu
c nhng v phao dp qua (co th noi nh ma ma khng s
ngoa) nn sau phai rut. Luc o tri a sang ro. Bon mnh c mt
ba chay "tng i" ngay di mt bon ch trn nui Cm, nui
B B ma khng ai st me g, ch ring co Nguyn Xun Thm (Vn
ngh) b mt khu sung K.59 thi! Ti hm n sung o mnh co
chup 10,12 kiu phim g o nhng khng bit kt qua ra sao?
Mnh hy vong c 1 hay 2 kiu chup ung luc ang n sung (v
mnh sat im - cach 100m), nhng khng hiu ky thut chup
anh loai bet cua mnh co ap ng c hy vong o cua mnh hay
khng? phim o mnh vn ang gi ma khng dam trang ly, s
hong.
Sau chuyn i Trum Giao, mnh v cac xa in tho, in Hoa,
in An - sat ng Mt. Tng rng co th "lam n" c, nhng
kt qua cung khng lam c bao nhiu. Ban ngay phai mc hp
phap ma lai khng c i lai v rt gn ch, ban m th chu
khng th chup anh c. Hn na my hm mnh xung di o la
my hm Trung oan 54 nguy va 2 Tiu oan Bao An no can (giai
toa) khu vc ma mnh ng cng tac hong bao vy, tiu dit lc
lng ta. Sut ngay di bom, phao. Dn mt s ln b bom phao,
ch anh qua nn chay dat ra a Nng va cac xa khac, s con lai
khng bao nhiu cung chay "xa qun" sut ngay; con dn thanh
ph va khu n th hu nh khng v trong nhng ngay o. V vy
cng vic cua mnh cung khng c thun li. Thng ch th no
quyt lit anh vao dn dn khng v, con ta gianh tng ngi
dn, tht ging co, quyt lit. Trc o my ngay, hm dn in
Tho u tranh bc rut n sau o pha n Dc Ba L th mnh lai
i theo mui chu cng cua tnh, khng co mt. Luc mnh co y th
dn lai tam thi dat i tranh phao. Tht chup c cai anh ni dy
qua la kho!"
Nguyn Long Phi vit: " Ti a nhn c th anh va tin, bai
anh gi lai rut kinh nghim. Qua th bit c quan nm nay lam
vic khoe va vui ti rt mng. Nhn tin t nay, co ngi v K, ti
giup anh mua 1m80 vai may ao ci, va gi v.

PHAM VIT LONG

602

Ring ti, thi gian thang 8, 9 co i v Phu Cat, i nhiu nhng

lam c t vic. Ti thy cung bun. Va lai Vinh c m hoai va
nng, ma t tng no c quanh co Vinh. Vinh cang bi quan vi
sc khoe, ti cang thy ngai... i co 2 anh em, ti khng ri Vinh
lu c. Gp Vinh lai chay mua thuc men, mua ng sa, ra,
vao tram lun mt qua.
Sc khoe ti vn khng manh lm. May ma no khng st ret,
nn con i lai c.
V tnh hnh cng tac:
Vinh nhng ngay u thang 9 tuy co st song vn c vit hoan
chnh mt s tin, bai v Phu My, con anh khng lam c.
Ti tr lai Phu Cat, chng phan kch manh, t mnh, ti thy
cn phai xng xao o ly tin tc. Ln nay i mt mnh, co bun
hn cac ln i trc, song ti vn bam c vi b i va a phng
ma lam vic. Co iu bom, an lin tuc, d di va lai nhng ngay
nay ring can b, du kch a phng 2 xa Cat Minh, Cat Tai b
tn tht bt ng qua, ch mt m mt 5, 6 ng ch lin, trong khi
o, dn chay khng con mt ngi. i n cac tiu oan, anh em b
i anh phan kch tt, tuy vy cng tac t tng cung co phn kem
hn nhng ngay u chin dch.
T kim im, ti thy ch vit c tin thi.
Thi, chuyn bao cao tam thi vy, cac anh gop y cho."
Nguyn Xun Quyt vit: "t va qua ti i hai im pha
trc c lam cho c anh ni dy ma vn khng c. Nay theo
y kin anh Thanh (Thng vu Quang Nam) ng canh y, ti lai
my xa vung Trung (tc pha di ng 105, su trong vung ch)
may ra co th kim c my ming phim ni dy.
V cng tac, di nay co nhiu kho khn, nhiu a phng
ngai ac lit va thiu cng s nn khng dam nhn anh em phong
vin xung cng tac, ho vin u ly do va kin quyt t chi. My

B TROC

603

anh quay phim xung y cung ang nm dai. Mt khac cang i ra

pha trc th cang khng mua ra gao n. Mun co gao phai v tn
Sn - Long mi ly c thanh ra cng lm, trong luc o i pha
trc va vt ng oi hoi trang b gon nhe va khng phai luc nao
cung an toan.
Va qua ly c mt s tai liu ti cung ang c gng vit
kp gi v. Ti gi kem y hai bai, bai Bc cht ghi lai xa Phu
Hng, s vic xay ra xong ri ti mi c bit thanh ra ch khai
thac nhng ngi co tham gia o thi con anh khng chup c v
hm ti xung ho khng cho nh a noi trn. Bai Em be dung
cam th ly tai liu xa Phu Tho, do mt s c s ta va mt s can
b a phng k lai, cac chi tit hoan toan ung s tht (bon ch
cung tha nhn la em nay gan, cac anh xem va cha giup)"
Trong cac a ban cng tac, Phu Yn la ni xa xi va gian kh
nht. T Phu yn, Nguyn Hng Thanh vit: "Ti i xung huyn
Tuy Hoa 1 v c 1 tun nay. Ti i t 13/6, ang le u thang
7/1974 v nhng b ket ng lin tip 2 ln khng v c, thanh
ra i sut 1 thang 20 ngay. T khi vao y n nay ti vn khoe,
khng au m g.
V phn cng tac, co mt s vn phai trao i vi cac anh
Ban Tuyn hun tnh lam vic c. Thng sang vn phong
tnh th cac anh y bao tai liu a tng kt gi sang Tuyn hun.
V TH th co khi co, co khi tm khng ra. Ma cac anh Ban cung
lam tin da vao tai liu o gi v K.
i sang cac c quan quanh tnh cung co t tai liu thi, do o
cng vic a tin, bai noi chung la khng lam c bao nhiu.
Mt nhn xet cua ti la cac anh y mun mnh i a ban
nhiu.
Tt nhin i cac huyn, xa nhiu la mong c cua ti. Song
ngh n nhim vu cua mnh, nu i nhiu th mt tin tnh, lai
khng sao quet ht cac ni. Ti se c gng giai quyt tt bng cach

PHAM VIT LONG

604

i tranh thu chng 10-15 ngay th v, khi tnh i qua vn phong,

cac c quan xung quanh tnh... nh vy se tt hn.
Quan h vi cac anh ch em trong c quan bnh thng, khng
co g ang ngai. Ti lam nh phng hng cua Ban ta: gop phn
san xut, cong gao, cai thin i sng c quan... vic g lam c la
ti lam, do o khng co s cach bit g ca. Mong la cac anh yn tm.
Cac anh thn mn, nghe tin anh em ta cac ni lam n kha, ti
nong rut lm. K ra mt mnh trong nay cung bun, song cung c
lam vic trong kha nng va iu kin mnh co thi.
Cui cung chuc tt ca anh em vui, khoe, cng tac tt nht."
Vic phi hp vi Ban Hip nh lam tin tin trin tt. Ban
tin cua chung ti cung cp cho cac c quan quanh Khu a tr thanh
mon n tinh thn khng th thiu. Anh hao Hip Ban Hip nh
vit: " T 2/8 n nay chung ti (Hip nh) cha nhn c Ban tin
hang ngay cua TTXGF, cha ro ly do nao ma gian oan, ban tin y,
chung ti rt cn, ghi lai nhng t liu trong o phuc vu cho
nhim vu lu dai cua Lin hip Qun s 2 bn.
ngh anh kim tra lai va cho gi sang chung ti tht u
n, coi nh cng vn "co phong b, co a ch" tranh tht lac.
Ht sc mong cac anh lu y cho.
- Ti ac mi cua E4 Quang ngai
+ Pha chua xa Bnh Thanh - ng Sn.
15h00 ngay 27/7/1974 E4 cho HU1A bn 50 rc ket va hn
ngan an 20ly va ai lin xung chua.
Sang 28/7 cac trn a phao Bac Ha, Bnh Lin va qun ly Sn
Tnh bn gn 1000 qua vao chua, sau o C2, D2/4 xng vao p
pha, cp... Chung a pha huy 5 ngi chua, 1 ma t, toan b tng
Pht, ban th, t ht kinh pht, bn cht 6 bo, pha hoai vn chua
hn 1 mu ty, hang ngan cy n qua, anh ba s cht ngt, cp

B TROC

605

100.000 ng tin mt cua nha s, cua chua, cp pha cac tai san
khac tr gia trn 8 triu ng.
+ 2 ngay 27, 28/7/1974 D1/4 con pha thn Nhn Hoa(xa Bnh
Tn), t 6 noc nha, anh sp 100 hm tru n, git cht 6 ngi
dn, bn b thng 6 ngi, cp pha nhiu tai san khac tr gia trn
500.000 ng.
ngh kt hp t cao ti ac cua bon nguy qun trn ai."

TH GIA NH
Ha Ni, ngay 11 thang 8 nm 1974
Hai con yu quy !
Me gi qua cho hai con qua anh Hng vao chc n 15 nay la
2 con a nhn c ri, nu khng trc tr g.
Nu con nhn u vit th ngay cho b me yn tm. Vic hoc
cua my em con, em Lan lp 7 va c ln thng lp 8 khng
phai thi ln, con em Dip th cung at c im vao ai hoc ri,
nh th la me cung khoi phai lo na, me ch s 2 a khng th
kh. Va ri co anh Lu - can b Phong T chc VNTTX - n B va
co bao cho b bit la oan xe anh Hng vao, khi nao xe ra th Vit
Long se ra, cha bit anh y noi co ung khng ma lam ca nha mng
qua. Con me sang anh Sm chi co noi chuyn, mun xin cho 2 con
ra thm nha t ba th anh Sm co noi la anh a noi vi cac anh y
vao se sp xp cho ca Ngn va con ra vi iu kin la nu ci ri,
me chc ln nay anh Hng vao th 2 con t chc ch g. Ky va ri
me nh gi anh Hng thm tin vao con xem co mua c ai
Nht, mua cho me mt cai v cai ai pin ngoai nay b hong ri
nhng me cha bit cu th ra sao anh thi, con xem nu ra c th
thi ma nu khng co ai ra th vit th cu th cho me bit va gi
tin ai chc chn, cn bao nhiu th cho me bit nhe. K ca len tt
nu khng t lm th me cung mun mua, an mt cai ao dai tay,
len ngoai nay xu ma t lm.

PHAM VIT LONG

606

Con qun en con c tng tng hi con y, con co tin con

con mua cho me c cai qun lua ch by gi th khng th co
c. Nhng noi th thi ch iu kin u ra ma con mua tt ca
nhng th me cn c.
B, me cac em vn khoe, anh c nh cui nm nay ci
nhng cha bit co c khng.
Chuc 2 con vui khoe, cng tac tt, hanh phuc tt.
Ca nha mong gp 2 con ngay gn y.
Me
Hanh

Ngay 17/ 8/1974

c tin ta anh thng trn Thng c vao 5 gi sang ngay 7
thang 8. y la Chi khu qun s ng thi la qun ly nm trn
thn Ha Tn cach a Nng 45 Km, la v tr xung yu cua ch.
Trong m u, ta ch boc c lp vo bn ngoai. Sau o, sut 8
ngay m, ta dung chin thut bao vy anh ln mi giai phong
c hoan toan khu vc nay, bt sng trn 300 tn ch, giai phong
20.000 dn.
Ngay 18-21/8/1974
Cac t phong vin Bnh nh, Quang a, Quang Nam u vit
th cho ti.
Bnh nh vn la manh t si ng nht va hoat ng nghip
vu y co iu kin phat trin tt nht. T Bnh nh co y thc
phn u tt, trong o th hin ro tinh thn phn u tr thanh
ang vin cua ang Nhn dn cach mang.
Nguyn Thanh Vinh vit: "Tnh hnh Bnh nh chc anh a
bit, rt si ng, nht la s ni dy cua qun chung. Phi a i

B TROC

607

Nam Phu Cat. Anh Hu cung i pha trc. Hoa mi v trc. Em

ln tnh lam phim. Va qua em i Phu My co nhiu chuyn hay.
Em a lam c mt s phim ni dy t 2 nay va a gi v .
Nh th anh noi v tin bai cua em, em phn khi qua, cang
ng vin cho em lao vao cng tac. Thi gian qua Phu My em cung
gng lam ht sc anh a, nhiu luc k ra cung kha nguy him nhng
ngh v ngh nghip, trach nhim nn em chng quan. V cng tac
xa My Li, em cung hut cht my ln. Cac anh xa My li hoi
thm anh nhiu. Anh Nhu thng vu P gi li thm anh va k
chuyn hi nm anh v o. m Tra nm nay nhiu ca chep v k,
o la thc phm chnh cua bon em. ng sa nm nay cng nhiu
v b anh cac ni, ch tp trung xung quanh truc ng Mt. Em
phai i lun nn cung chn.
Anh Vit Long - chuyn k hoach thang 8 hoan th anh a co y
nh n bao gi cha. Em hoi Nm (in anh i Bnh nh) th
nghe noi anh gy i nhiu v cng tac qua b bn. V phn em dao
nay b m au lun nn gy va en nhiu. Co th anh khng nhn
ra khi gp lai. Song trc tnh hnh cach mang bin chuyn tng
giy, tng phut em cung qun ht m au. Hn na th nha gi
vao bao moi s tt lanh la mt ngun ng vin ln i vi em. Gi
em ch lo cng tac, phn u ng trong hang ngu tin cy cua
ang. Gp c anh cung la iu v cung thun li i vi em, co g
nh anh tn tnh ch bao em nh ngi em cua anh vy.
Em mong anh khoe."

Cao Tn Hoa vit: "Em a nhn cth, tin bai cua anh gi
cho t Bnh nh va a gi xung huyn cho Phi, Vinh cung rut
kinh nghim. Em mi c nghe anh Chi tiu ban tuyn truyn
xung k chuyn nha va lai mi nhn in ng vin cua phn xa,
em rt phn khi.
oc th anh em rt cam ng, em bit anh bn rn nhiu v
cng vic nhng vn quan tm sn soc tng phong vin cac a
phng. Anh gy lm a anh Long, anh con au nhiu khng? Em
khng th hnh dung ra anh nu nh anh gy i na. Nghe anh Chi

PHAM VIT LONG

608

ta lai anh em rt thng va lo cho anh. Anh sng bng sc manh

tinh thn sao? Du th nao anh cung c gng tu b cho lai sc anh
nhe (anh c khng chu khoe ln th em Ngn cua anh n chuyn
ngh mt).
Nhng ngay cui thang 6+7 di Hoai Nhn em b au u
lin tuc nn gy tong, tht h mt ngi nui, anh a; my hm nay
v tnh em khoe dn, co le v nm nay tui h nn em phai v rng
mi hp. Anh Quang th lai ngc vi em, cung ung lut bu tr
thi, anh L nh. Em v trc tin tnh anh Hu i Phu Cat, Phu
My. Hin nay anh Hu va Phi ang Phu Cat. Vinh cung mi v
Ban 3 hm nay lam anh. Vinh cung mi b st ret dy, nay khoe
ri, anh Hu bnh thng, Phi suyt cht Cat Nhn. Hm y P i
cung 5 ngi n mt am tre co my lum rm Cat Nhn th may
bay n bn pha, rm chay, 5 ngi b thng nng con Phi th b
mt ba hu va.
Bnh nh ang hop s kt chin dch He thu nhng em khng
c d, cung tic. Trc o em a nhn li mi i d hi ngh nay
nhng sang hm khai mac khu vc hop b bn pha va thanh phn
d phai thu hep. cac vung mi m ra ch ang phan kch tuy
cha manh nhng vic i lai lam vic kho khn hn hi trc.
Ring Hoai Nhn ng bao vn gi kh th u tranh, gia nh em
con y n by gi th hay qua. Trn can Hoai Hng kha ln
nhng khai thac tai liu qua bao cao lam tin t cao b han ch. Tin
t cao bon ch git ng bao Tuy Phc sang nay in v, em rt
ay nay v khng bit c tn cua em be b git o. Em a nh vn
phong in hoi nhng khng kt qua, em cung gi v cac anh
nghin cu thm.
Hi thang 6, i ng ng Hoai Nhn em vit mt s bai n
khi v tnh ch nhn 1 tin; tin bai cua Phi cung b tht lac mt s.
Em mong anh mau khoe. Anh noi Ngn, em gi li hoi thm,
em vn nh Ngn, nh ht ca anh em phn xa."
H Phc Hu vit: " Xa Long va Ngn 4 thang ri, nh Long,
Ngn va cac ban nha qua.

B TROC

609

nha th thy thng thng th ma xa nhau t ba la a thy

nh kinh khung Long a. Bi v cai "gia nh ln" o a gn bo cuc
i ta trong nhng nm thang chin u chin trng nay. Nhiu
luc mong nhn c mt la th cua anh em phn xa, nhn net ch
quen thuc la gi nh trong ta bao ky nim a qua, lu luyn nh
thng. Mc du bc th ch la vai li thm hoi bnh thng, mong
va cu chuc cho nhau moi s bnh an.
Co le mnh cung thuc phai "tnh cam manh hn ly tr".
oc th Long thy cac anh m, sc khoe giam sut, H thy lo
qua. Mt ng tng a gn 2 nm nay "khinh st" lai b qut nga,
coi chng y khng lai b qut lin tip th gay. Long a gy ma b
cn st, mt bao nhiu hng huyt cu th khng lam c vic u
va "vic ci xin" cung phai "hoan" lai thi. Khng c "st rut"
Long a.
Ngn cung vy nhng nu Ngn gy i lai "hoa xinh" hn, thon
thon hn ch khng la "mnh be nho cua ti i" nh Long hay ua.
Noi ua cho vui vy, H mong Long va Ngn cn gi gn sc khoe tt
hn, by gi la "Hai anh ch" phai bi dng vao. Co bao nhiu
ng sa, thuc b la phai chen bng ht, ung bng ht. Va ri
Long gi thuc cho mnh lam g. ng bng n mt con ca bin
ti la u cht ri. Sa ng c em bi dng i, khng danh
g rao. y hang hoa tuy co t hn trc nhng u th, khng
thiu u. Ch khat khao 2 ch "Min Bc" ly hi vy thi.
Nu co g tiu chun Long c t y s dung, ng ngai g ht.
Long nhc Ngn gi gn sc khoe cho tt nhe, ng ph sc. Long
bao la mnh cung nhc th.
Long, Ngn thn yu! Cng vic cua 2 ban u iu kin th c
tin hanh. Chc H kho v c, Long, Ngn thng cam nhe! "Cach
mang Min Nam" ma .
Nu H bit c trc ngay o th di nay t Bnh nh cung
m tic lin hoan ung ngay vui cua 2 ban. H d nh th. T Bnh

PHAM VIT LONG

610

nh gi in chuc mng nim vui cua 2 anh ch. H mong bui lin
hoan phai tht vui v y la "am ci u tin" cua Thng tn xa
Giai phong Trung trung b ma ly. H tin chc anh em nha se bay
ra nhiu sang kin hay, vui, d dom. Nu co th H lai vac cai "may
thu bng" ni vi c au to stop n phong vn 2 anh ch ri phat ra
loa cho bui lin hoan c ba ci thoai mai.
Long thn yu! Hm nay H va nhn c in Phn xa bao
tin Thuy a v n nha, khoe va nhn c 2 th anh Qua, 1 th
cua Trinh bao Quang Ngai. H yn tm lm.
Noi tht vi Long luc u H cung ay nay, nong rut lm, lam
vic c bn chn. Nhng H a u tranh vi ban thn mnh trong
iu kin thc t cua chin trng. H hiu rng khng th ri v tr
chin u cua mnh c. Cai "hoan canh chin trng" va cai
"khng gian ngn cach" nhiu luc tai ac i vi long ngi vy y,
co phai khng Long. Mt cach " li" cho khach quan. Nu chung
ta hiu nhau nhiu th lam g lai dam trach cai hoan canh nh vy.
Long i! Trong thi gian Thuy b thng, T khng h cho H hay
mt tin g ca. T hm xa nhau n gi T vit cho H mt la th trc
luc i canh Bc ma vit trong iu kin "bt buc". H hi "t ai"
nhng thy T b nan thng qua vit th ng vin lin tuc, co n
6,7 la g o. Th ma luc lanh ra vin, v Phn xa. H cung bit qua
th cua anh Qua, Trinh, va in nha. H bun qua
Nghe tin T a khoe nhng cung bun va thc mc khng nhn
c th T. V nha co anh, co em vui ri, H se khng vit th cho T
na u chng nao cha nhn c th T. T v nha cung vui nhng
cung suy ngh nhiu v cng tac cha lam c g a b thng, ri
v nha cng vic quanh qun nu Long khng giao vic cho T ma c
nhan nh hi trc bn kia sng th T bun y. Long ng vin
T nhe. ng vin c "chau gai" hay mach "ng" y la ng vin H
y. C be y co nhiu tnh cam, hay xuc ng lm nn coi chng
nc mt chay quanh mi khi bun n. Cho T lam vic nhiu
nhiu vao bu lai thi gian Long a. H mong th.
Bnh nh ang chun b t "lam n" mua thu. H va t a rut
kinh nghim t qua, phn u t nay lam n khm kha hn.

B TROC

611

Vinh, Phi i Phu My. H trc nha khoang cui thang 8 na mi i

a ban c. Hoa, Vinh, Phi thnh thoang co st ret cn nhng
khng anh hng cng tac my. H sc khoe thng lai i ng bng
la "cn st " chay u mt t hm Tt n gi. Con Hoa, Vinh, Phi
do cha quen kh hu ng bng thi, thay i mi trng sng ma.
Hen ngay gp nhau tm s nhiu
Thn yu."

Dng c Quang vit: " Cng vic cua bon mnh ngoai nay
vn bnh thng. Tuy co kho khn v ch nhng tt ca u phn
khi va a trin khai c cng tac ht. Mnh v c t ba, sau
khi trao i vi C cng vic xong va C a vit ht nhng tai liu
co trong thi gian qua, ngay 16/8 va ri C a i cng tac vung B ai Lc. Mnh a vit th lai cho an (C mang theo) trao i vi
an v cng vic cua bon mnh di nay va ngh an tip tuc
trn o ht thang 9, cung C chup anh, vit tin bai v tin cng
qun s, chng trnh binh vn vung ai Lc - nht la chup anh
ni dy trn o. T ba an ln trn o mnh a vit th ln lun
nhng cha nhn c tin tc g cua an ca. Mnh st rut, khng
hiu co lam n c g trn o khng (nht la Thng c). Con
Thu th va v nha c mt tun nay. Chuyn i cua Thu va qua
vt va lm, gp ch lun. Anh ta v ci h h: "C ng la Kng
Tum; may qua, ty na mang ca ba l xung o th tht gay, khng
chay ni!" Thu cha chup c mt cai anh nao. Mnh trao i vi
Thu la c chup anh cac mt (k ca chin u, san xut, xy dng
vung ta...) khng nht thit la ch chup v ni dy (ma ngay trong
ni dy cung ch ch chup qun chung vi dao, mac, gy gc i pha
cac hnh thc km kep cua ch nh mt s anh em mnh, ngay ca
mnh luc u quan nim thi, cung kho co c anh). Thu nht tr
va cung thy tic la chuyn i va ri vt va qua ma cha lam c
g. Mnh co trao i vi Thu ngh Thu vit tin bai va Thu a vit
1 bai, 1 mu chuyn in v ri, mnh xem thy vit tt. Co g Long
trao i va ng vin thm Thu co th vit tt hn.
Sau khi a lam xong vic nha, hm qua Thu a lai ln ng
ra ngoai khu Ty Duy Xuyn.

PHAM VIT LONG

612

Con mnh, hin nha trc va vit v nhng g a suy ngh va

khai thac trong chuyn i va qua. Mnh nh hm nao tranh thu
v kt hp mt luc giai quyt mt s vic cn thit khac va nht la
nu c, ta hop chi b ri t chc kt nap lun cho Trinh va Cm.
Thi gian ra sao th Long b tr ri in cho mnh bit v.
By gi mnh noi qua tnh hnh a phng va trao i vai vic
lin quan n tuyn truyn cho Quang a.
Tnh hnh ch th Long bit ri, chung tng t ngt ca qun
b ln phi phao. T thang 7 n nay no a iu thm qun v
Quang a 2 l du, 1 lin oan bit ng, 2 trung oan b binh va
khoang gn 100 khu phao t 105 n 175 ly. Hin nay no ang c
anh ly lai nhng vung a mt, qun chu lc quet doc nui t
Hoa Vang qua ai Lc ti Duy Xuyn. Ch mnh mt tun nay b
ch uy hip lin tuc, ngay, m nao cung co phao, bom, con b binh
chung th qua i trc mt. Di ng bng in Ban th ch
anh pha quyt lit, mt s xa du kch cung tam thi bt ln nui.
tnh ang tip tuc ng vin kh th qun chung, can b tin ln
gianh va gi thng li. Trong cai chung va cai ring y nn hin
nay tnh hnh rt phc tap, do o co anh hng ti cng vic chung
cua anh em mnh trong Khu ra y, kho co th thc hin c ung
y nh t nha.
ai, in anh va ngay ca anh em mnh na cung ang xa qun
ngoai nay, cha d chi lam c u.
Con mnh co theo doi tin trn ai a v Quang a th thy tin
chin s nhiu khi a khng ung, va khng thng nht, v du
nh co tin noi la Quang a anh sp Cu Giang (mnh xem trn
bao ND va QND cung thy ng nh vy) th tht la la, v
Giang La khng co chic cu nao, ngoai chic cu... tre bc qua mt
khe nc rt can ma mnh a c i qua. Hay la nhng trn anh
xung quanh An Hoa, c Duc, Thng c v.v... luc th noi la cua
Quang Nam, luc th noi la cua Quang a.
Thi, mnh s qua tnh hnh cho Long bit. Mnh chuc Long va
anh em manh khoe.

B TROC

613

Quang.

TB: Tnh hnh co kho khn nh vy nhng anh em vn khoe,

phn khi, lai c cac anh Tnh uy, Ban Tuyn hun quan
tm, tao moi iu kin lam vic nn cung thun li va v th cng
tac chung vn tt, nha c yn tm (vit vi, ngoay, thng cam
Long nhe!)."
Trn Hng C vit: " Th cua anh em a nhn c ri. nh
vit th cho anh tht dai nhng lai lm "t xut" qua nn hen anh
th sau em se noi nhiu.
Quang a hin nay ch con mi mnh em nha trc thi. Goi la
hu c nhng cng thng lm. Bom phao sut, khng yn tnh g
cho lm. Hm nay ban Tuyn hun (cung Thng vu) chuyn ch ,
"trn phao bom". Chuyn nha, ac my hm nay mt qua.
in bao Quang a b ket. Cng b thng i vin. Dung th
i tin phng. Hin nay cha co ai lam vic ca. Nong rut lm. Em
gi cac tin v cho anh (vt vat). Anh Chu co n ch em nhng em
i vng khng gp c. Anh y F b, ting la "tin phng"
nhng lai pha sau em o (cung vui).
Thi anh nhe. Mai 4 gi em lai phai mang ac n ch mi
ri (i 3 ting - 2 dc). Em xin dng but chuc anh khoe. Em gi kem
th anh Chu gi anh.
C.

TB: Anh Thu i ty Duy Xuyn ri (ni dy gh lm). Anh

Quang i in Ban, con an em khng ro i u, em phai "tu"
cho ht chin dch".
Ngay 22/8/1974 (5/7 giap dn)
Bc vao bc ngot na cua cuc i: ci v.
Ri tinh ri mu, chay lung tung ma chng lam c vic g ca.
Anh em tht nhit tnh, lam giup ht. Cm lo vt cht, lo bu ca

PHAM VIT LONG

614

u, tht ti. oan Nguyn ve thip va trang tr phong ci. Cac c

gai trong Tiu ban lam hoa giy. Ch gn 2 ngay, moi vic a u
vao y.
Gn n gi hen on du v, ti c lung tung mai. Thng tn
xa se co mt oan i on du -tt nhin ri, ho nha trai ma. Nhng
ti? Hoang Chu th bao phai i on. Thanh Tung lai bao rng theo
phong tuc th khng. Dung dng mt luc ri i... cho vui.
Xm ti, gp nhau gia ng. Thanh Tung chup anh, con
Nguyn Soan th xach may ghi m theo, lam phong vin "nha ai".
Ti nay, tri thanh tao. Sng Tra N khe r rao nc v xui.
Phong ci ln, ngp tran anh in. Trang tr khng sc s, song
ep, ni. Ni bt trn tm phng nhung mau huyt du la hnh ct
bnh hoa ln, co nhng bng sen toa ra, bn canh co mt dong nhac
va mt dong ch: "Chuc mng hanh phuc". Vy thi, khng ph
trng, cng thc. Ngi ng qua, tran ra ca ngoai phong - phai k
thm nhiu gh. Cac c trong Tiu ban Thng tn xa hat tp ca bai
Cy truc xinh c i li noi v mi tnh cua chung ti. Ban be
thay nhau hat, h bai choi... Bui l keo dai khoang 45 phut, vui
nao nhit.
Anh em a lam cho 2 a mt ngi nha xinh xinh bn gc cy
mung co hoa vang. Tnh be ban tht bao la, su nng.
Ngay 24/8 - 3/9/1974
Anh Ba, B th Tnh uy Bnh nh, a chuyn v Khu lam
Trng Ban An Ninh, vi tn mi la Tam Ly. Khng n d am
ci cua chung ti, nhng vi tnh chu ao, anh vit th cho chung
ti:" Rt tic la ti nhn c thip mi d l thanh hn cua 2 ng
ch qua mun (luc 7 gi ti ngay 22/8 mi nhn c), v vy khng
co cach nao i kp c na, mong 2 ng ch thng cam cho.
Hm nay, vit th nay cho 2 ng ch to s vui mng cua ti
v hanh phuc cua cac ng ch, chuc 2 ng ch di dao sc khoe,

B TROC

615

tn hng hanh phuc, tip tuc chin u, cng tac hng say, vic
chung vic ring u tron ven...
Nhn dp vui mng nay, ti gi tng 2 ng ch 2 oa hoa
lam ky nim. Ngoai ra, khng bit tng g khac.
Hm nao ranh, ti se n trc tip thm 2 ng ch, hoc 2
ng ch co dp th n nha ti thm chi cang tt. ng ngai n
An ninh g ca nhe.
Mt ln na, chuc 2 ng ch hanh phuc
Thn"

Bnh nh, Quang Ngai cung co th cho ti. Ring Quang Ngai,
khng phai la th cua phong vin ma la cua anh Hng Nhn, phu
trach ban Tuyn Hun tnh: "Nhn co anh Hu Qua v K, ti tranh
thu vit th nay trc ht knh thm anh va tt ca anh ch em
trong c quan Thng tn K. Knh chuc anh va anh ch em lun lun
di dao sc khoe. Qua anh, cho ti va anh em Quang Ngai gi li
thm sc khoe Hoang Chu, Tuyt Trinh, Triu Thuy, Quc Oai...
Quang Ngai mai nh nhng ng ch a co nhng ngay thang ln
ln cung cng tac chin u, cung hoa xng mau vi mnh. Sc
khoe cua cac ng ch y, nht la ng ch Thuy, hin nay ra sao
anh?
Anh Vit Long knh,
Va qua, cac ng ch Thng tn K v Quang Ngai cng tac noi
chung la tt, nhit tnh, xng xao vao cac trong im, giup a
phng c nhiu. Ring anh Qua, ngoai hiu xut cng tac cao,
con co quan h tt vi c quan, giup oan vn cng tt. Mi y,
anh Qua co theo chu lc vao tn chin trng Minh Long ly c
nhiu hnh anh tn cng va ni dy.
phat huy chin thng, ng vin qun dn toan tnh tip
tuc xng ln gianh thng li mi, chung ti rt thit tha mong cac
anh giup Quang Ngai:

PHAM VIT LONG

616

- Co c mt ap phch anh v chin thng Minh Long.

- Mt s anh bang kem v Quang Ngai dung cho bao tnh.
- Mt may anh va mt s phng tin lam anh.
Knh mong c anh quan tm giup . Chung ti rt bit n.
Co iu kin, mi anh ghe ngang v Quang Ngai mt chuyn
anh em mnh c bit nhau ch anh.
Mt ln na, knh chuc anh khoe, ti mng."
Phc Hu vit: "Nhn th Long sau khi H va ri chin
trng khu ng ac lit va nng gio v. oc th Long, Trinh, Thoa
c bit tnh hnh phn xa vn bnh thng, ngay cang lam n tt,
H phn khi qua.
H va i khu ng v (nam Phu Cat). Lc lng vu trang anh
th kha ma dn chay rao nn kho vit qua. Phi cung i vi mnh 15
ngay. t nay Hoa trc tnh, H tranh thu i vi Phi, Vinh mt
thi gian rut kinh nghim v phong cach cua phong vin vi cac
ng ch mi. ng thi lam mt s anh. H chup c 2 cun, trang
phim ri va gi v lun t nay. Phim ht nn H phai v tnh mn
hoc mua chup v cha bit nha co gi vao khng. Cung la mi
tp chup nn con yu qua, ca chu va b cuc ky thut. Mong c
s gop y cua b phn x ly anh. Phim chup th nhiu nhng phim
at t qua. Xong y H nh i Hoai Nhn - Phu My hiu thc t
hn v t hm xung n nay trc mit Tnh, co i mt s ni
nhng thi gian ngn qua.
Phi sau khi i khu ng, se ra Bc Phu Cat (Cat Tai, Cat
Minh) y dn ang ln lt v nha cu lam n, tru bam.
V cng tac, Phi khai thac tai liu tng i su nhng khi vit
c lung tung chon chi tit, b cuc va th loai con b ng nn vit con
yu qua. H phai sa rt nhiu trc luc in va gop y ky mi tin

B TROC

617

bai. y la bc u thi ch Phi xng xao, chu kho i su vao

thc t (nhiu phen suyt "qup tai").
Mt im tn tai cua Phi cung nh mt s ng ch la cha
"thng tn" my, tai liu co nhng a tin, bai cha nhanh. Cha
giai quyt tt mi quan h gia i va vit. Nhiu luc lu qua, tai
liu khng dung c na. Sc khoe Phi thng thng, khng
khoe lm, thnh thoang co st.
Vinh th khoe nn xng xao hn. Phim chup gi v nha H
khng c xem ht, con tin bai th a sa, gop y va in v nha ca.
Tin, bai la vic lam thm nhng Vinh lam kha tt. Nhiu luc H
nhc nn c gng u t thi gian hn na th hin anh tt hn.
V o la nhim vu chnh cua Vinh. Vinh co s tin b ang k. H
thay mt t Bnh nh ngh chi b, chi oan ng vin Vinh phat
huy kt qua cua mnh, c gng at kt qua cao hn.
Hoa i Hoai Nhn v trc nha a rut c nhiu kinh
nghim, nht la quan h cng tac va khai thac tai liu vit. Trong
thi gian Hoai Nhn, Hoa b au mt mt thi gian nn tin, bai
vit co t. Hoa co nhc im ging Phi la thiu nhay ben va
nhanh chong chp thi c vit, gi tin bai v ngay. Bai Hoai Nhn
thang 8 la mt v du. Hoa v nha, H cung cp tai liu, lp dan bai
chi tit va gia han trong 2 ngay vit xong. Nu Hoa c Hoai Nhn
chc khng vit c v thi gian o Hoa st, c quan huyn xung
ng ng, tai liu khng nm cu th, Hoa lai Ty ng.
Tn tai chung cua t Bnh nh va qua la t vit tin qua, nht
la cac ng ch i cac huyn. Cach t chc, khai thac tai liu a
tin thng xuyn v mt huyn, cac xa con nhiu vn rut kinh
nghim, ca iu kin khach quan va chu quan.
H gi li chao thn thit n ca gia nh Thng tn ta."
Nguyn Long Phi vit: "n ba nay cung va mt thang, ti
ng chn tai Phu Cat, ngay 1/9 khng may Cat Minh, lai thy
mt chng 4,5 la th cua anh va Thuy, Hoa... gi cho.

PHAM VIT LONG

618

Nhn c th anh, bit cac anh nha bn va cng tac tt, ti

rt mng. Hai na qua mt s tin, bai cac anh bin tp ri gi lai
cho ti rut kinh nghim, nhn c ti thy phn khi lm.
Mt thi gian cng tac Phu Cat, nht la gn 20 ngay sng
pha Nam, cng tac co nhiu vt va lm, ti c gng lam vic nhng
cui cung thy khng sao lam c nh hi Phu My c. Co le
cung do ngoai canh la chnh, no ac lit qua, dn khng co ma qun
cung tn tht... Hin nay anh Hu i tnh ri. Hen thang 9 gp
nhau Phu My se rut kinh nghim t va qua va trin khai t
khac.
Ngay nay 3/4 v Phu My, gp Vinh con ang m, anh chup t,
song Vinh va vit c nhiu tin, bai...
Tnh hnh Phu Cat vn con ang cng thng, chng phan kch
va keo dn v. Ti ang nh vit mt s mt phan anh khng kh
xy dng lang chin u cua mt s gia nh cach mang lai. Tnh
cam cua gia nh cach mang vi anh em b i, can b mnh su
nng lm. 9,10 nm nay vng bong b i min Bc, nn by gi co
b i min Bc v, ho nghe, ho noi, ho thng... u moi chuyn. Ti
va Hng a phai mt mt tun lin thc gn sang k chuyn min
Bc va chuyn cach mang " nui" cho ba con nghe...
Ngoai ra, do b "cht hut" nhiu ln qua nn thi gian Phu
Cat, khng co luc nao yn ca ma vit tin, bai. Ti nh xin y kin
anh Hu se tr lai Phu Cat t ngay na, ly thm tai liu lam
vic cho hoan chnh y cua mnh hn.
Anh cho ti gi li thm anh em toan c quan. Nhn tin la ti
a nhn c th Thuy, phn khi lm. Con Hoa, cung 4 thang nay
khng gp nhau. Va ri ti co gi mt cai gng soi Phu Cat cho
Hoa nhng tic rng gng v th Hoa a ct mt toc cut lun mt
ri...
Chao cac anh "

Ngay 14/9/1974
Vic cac t trng phong vin cac tnh v Phn xa trao i
kinh nghim a thanh nn np. Hm nay, t Quang Nam v lam

B TROC

619

vic vi chung ti. Tuy anh em a bam sat chin trng, thm nhp
su vao i sng chin s, nhng ch vit c, con chup anh rt kho
khn, v khng co anh sang, v an phao n manh, gy chn ng,
anh b nhoe. c bit, chup anh v ni dy cha c, v anh em
cha nm vng ni dy la th nao. Kinh nghim rut ra la trang b
phai gon nhe, bam sat trong im, nm chc y chin dch, bam
sat mui chu cng. Ring v ni dy, co rt nhiu chu , nh s
chun b cua qun chung, vic pha khu dn, san n bt, xy dng
vung giai phong. Ngoai ra, rt cn ng knh t-l cho anh em chup
canh chin u - cn phai in gp xin Tng xa.

TH NG CH

Nguyn Thanh Vinh.

Ngay 18/9/1974
Anh Vit Long knh nh!
Em gng ngi dy ghi vai dong bao tin tnh hnh anh ro.
Thi gian Phu My, em b au nng, khng lam c cng tac.
Phi nay v Phu My sau mt thi gian Phu Cat. Con anh Hu va
Hoa tnh sau khng thy bin th xung, nghe u anh Hu b
au.
Anh Vit Long! Ln trc em co nhn c th anh. Em a tra
li, anh nhn c th cha?
Anh a, con phn em rui qua. Em m au lai rai t 11/8 nhng
c thy vic b bn nn lam c. Sc khoe ngay cang yu va t ngay
2, 3/9 la st nng (41oC). Sau 5 ngay khng n ung chi, th la
anh phai vao bnh vin qun y tin phng. Cac thy thuc cho
bit v st ret ac tnh nn anh hng ln lam ri loan tiu hoa va
sng gan. Sut my ngay em ch ung c vai tha sa thi.
Nhng ngay u vao cac thy thuc thy rt lo ngai v bnh gan

PHAM VIT LONG

620

cua em. Nay co i mt t. ang tip tuc tim sirepa va truyn

huyt thanh ngot.
Anh Vit Long, tht em khng ng bnh lai n him ngheo
nh vy. Em qua bi quan, may co Phi ng vin, giup nn t lo,
phin nao.
Anh!... Co th gia thang 10 mi co th ra vin. Luc nao ra th
em v ngay K co th iu tr kp thi. Em nong rut qua.
Nhn c th nay anh bin th keo em mong anh nghe. Em
gi li thm ch va cac ban.
Em. Vinh.

TH GI GIA NH
Ngay 24/9/1974
B me va cac em yu mn!
Co le sau la th nay, gia nh se lu nhn th con, v a bt
u mua ma ri, xe khng chay c.
Hin nay con va Ngn u khoe. Sau khi ci, Ngn lai v nha
in cng tac, cach ch con khoang 3,4 cy s. Chung con vn hay gp
nhau, sng vui, hoa trong cuc sng tp th. Anh em co lam cho con
ngi nha tranh xinh xn, cung co ban, gh, ging chiu ang
hoang. chin khu nay, c nh th la sung sng lm ri.
Dao nay do ta anh manh, ch co lai, nn tnh hnh yn hn.
Tai c quan th chung con c sng trong khng kh kha hoa bnh.
i sng vt cht c cai thin dn. Nh co c gii, chung con khoi
phai gui cong vt va. Tuy nhin, nhm tin ti t tuc hoan toan
lng thc, thc phm, chung con cung tham gia san xut kha
nhiu.

B TROC

621

Con bn hn trc, cac anh ngoai c quan tng cng vao

am nhn nhiu vic, by gi con ch con lo vic chuyn mn va chi
b thi. Con mong co nhiu thi gi vit. Va ri mt nhiu thi
gian vao cng vic s vu qua, chng vit c g.
Thi gian cang tri i, con cang thng nh gia nh da dit. Do
hoan canh cha cho phep con phai nen tnh cam lai. Va cang nen
lai, cang au xot. Co le, trn i nay khng mt ai lai khng mong
c sum vy trong gia nh. Nhng, cuc i cung t chiu theo s
mong mun cua con ngi. Tuy nhin, con vn hy vong co ngay se
v gp lai gia nh. Chc rng t chc se khng qun nhng ngi
ang nh.
Chc b, me, anh c va cac em a xem anh, nghe bng ghi m
bui l thanh hn cua chung con. Gia nh co hai long khng? Hm
nay con gi thm my cai anh na.
Nghe gia nh vn sng hoa thun, vui ve, cac em tin b, con
rt mng. Mong rng tt ca cac em u tin vng chc. Con anh
c a "vn ng" c ch Hoa tin hanh xy dng t m cha?
Vit th noi ky cho em bit va mng vi. Chau Trang mum mm
qua nh. Tuy nhin, chu Phuc phai i vao k hoach y nhe, keo ma
vt va lm, Phuc co hoc ham thu ai hoc khng?
C nhn hang hoa - t cy kim si ch - min Bc un un vao,
con bit hu phng phai tht lng buc bung lo cho chin trng,
con cung hiu phn nao nhng kho khn ma ng bao, trong o co
gia nh ta ngoai y, phai vt qua.
B me co i xem phong trin lam mt s hnh anh min Nam
u tranh va xy dng vung giai phong khng? Con co anh "Nhn
dn min Nam trong vung ch kim soat pha p chin lc My Thiu tr v lang cu lam n" trng bay o y. (Bao Nhn dn
ngay 9/6/1974 co ng anh gii thiu).
Gia nh ng gi g cho con ca, con sng tng i y u ri.
Cui th, con hen se co ngay sum hop trong gia nh.

PHAM VIT LONG

622

Con gi th nay nh anh Phng, pho Ban Tuyn hun khu,

chuyn. Gia nh hoi thm anh Phng, se bit thm nhiu chuyn.
Anh Phng a xa v va con 15, 16 nm tri, nay mi c ra y.
Con cua gia nh.

TH NGN GI GIA NH
B me knh yu!
Th nay la th th t con vit cho b me, nhng cha co th
nao con vit dai va th ring cho anh c va cac em.
Ln nay, c quan co ngi ra, con vit th cho b me y. Trc
tin con xin gi n b me long chn thanh, mong b me manh
khoe vui ti trong tui gia.
B me a! Tuy cha gp mt b me, anh c va cac em, song
con cam thy tnh cam cua gia nh y vn si m tm hn con
trong nhng ngay sng cng tac ni chin trng.
B me cua con!... Chc v phn con th anh Vit Long a bin
th va noi cu th cho gia nh ro v con ri nh?... Con sinh ra va
ln ln trong hoan canh trong vung tam chim, cha hoat ng cach
mang a hy sinh, me b m cht nm 1962. c 4 anh ch em, tt
ca sng cung ng ba ni. Con a thoat ly gia nh t hi 15 tui.
Trong iu kin kho khn cua tp th a nui con ln, ren luyn
cho con nhiu nm, nay con a 22 tui, cho nn s hoc tp nh moi
ngi khac Bc th khng co, con ch hoc ht 4 thi.
B me knh yu!...
Chc trong thm tm cua ai cung vy, gia nh ang hoang th
cung mun tm c con du ang hoang nh ch Hoa hay ch Thanh
chng han, va con th hoc hanh th t, cuc sng va cham th khng
co mi lai sm sng cng tac ni chin trng nn bnh tt kha
nhiu. Trc anh Vit Long con cam thy con qua kem coi. Bn

B TROC

623

canh luc con quen anh Vit Long th con cam thy rt quy anh y,
nhng thy anh y cung rt quy con t o chung con thn nhau,
hiu nhau nhiu, t o con c xem anh va th cua gia nh b
me, cac em, long con rn ln bao nim vui sng.
c m se co ngay con c ng vao bn canh tm anh y.
Th c m a em n s tht ngay nay con a nhn c nhng
cai th cua b me, anh c vit cho con hay la th cua cac em na.
B me cua con!... con vit th cho gia nh lam sao con noi ln
ht tnh cam cua con i vi gia nh ha b me, con rt bit n b
me a e ra va nui dng trng thanh cho con mt ngui chng
ang yu qu. Chung con se sng va cng tac tht xng ang cng
nui dng va s mong c cua b me.
Anh Long nhn qua nhiu qua va th, s quan tm ln cua gia
nh ri, nn ln khac b me cung ng nn gi g cho con ca b
me n ung cho khoe, cac em n bn y u. Con trong nay ch
khao khat tnh p u cua b me va cac em con vt cht th khng
thiu thn lm u.
Ch vy, con chuc b me, anh c, cac em khoe .
Con du
Nguyn Th Kim Ngn

TB: Qua th B me cho con gi li n thm gia nh c Chung

va ba con ni ngoai.

TH NG CH
Nguyn Long Phi. Phu My ngay 26/9/1974
Anh Long va cac anh knh mn!
Nhn tin co anh Phong (Ban Binh vn huyn Phu My) ln K
hop, ti co my li thm cac anh va cac ng ch trong c quan.

PHAM VIT LONG

624

Cho n ba nay 26/9, ti va Vinh vn Phu My. Vinh con iu

tr phu tin phng. Hin gi ch ang ln chim 2 xa My
Thanh, My Tho la vung quan ly cua ta. n m qua 25/9 chung a
ong qun co tng ym tr tai nga t Chanh Trc (My Tho). Co th
ngay nay va vai ngay tip na chung phat trin manh hn vao ca
cac xa giap My An, My Thng...
Khng kh chng ch can quet rt khn trng. Dn cac xa My
Thanh, My Tho a c a ht ra My Thng, My c. Con lai lc
lng D50, D55 cua tnh chng, gi.
Cuc chin u din ra 3 ngay nay 2 xa nay ri. Con mang 5
xa Nam Phu My, Bc Phu Cat khng co sung n. ch ang tp
trung vao "Bnh nh".
m mu ch anh sang vung ta, va nhn luc lc lng ta yu
chung phat trin hong tiu dit sinh lc.
Ti vn bam chin trng 2 xa nay. Vinh co giao cho may anh
t thang 8, ti ang lam va co lam mt s anh. Cang tin tng lam
mt s anh v xe tng ch b ta bn chay (2 chic, 5 chic hong
trong 3 ngay,) va mt s anh v tu binh, anh v chung t pha...
V tnh hnh con ang cng, nn mo theo cac n v cung tnh
trang c ng chay nn kho qua.
By gi sung con n va ang cng. Ti vi co my li bao cao
cac anh nh vy.
Tin tc ti gi v tnh ri. Khng bit nha nhn c cha.
Ta ch con ang tranh chp cac cao im a Tn, a Hoa,
My Thanh....
Thi vi qua. Co g bao cho cac anh sau.
Con mt mnh lam khng xu cac anh a.
Sc khoe ti gy va en (chay nng) nhiu.

B TROC

625

Nh nha qua. Chao cac anh.

Nguyn Long Phi

Ngay 26 - 28/9/1974
Lam vic vi t trng cac t Quang a, Quang Ngai, Quang
Nam, Bnh nh. Ln nay, ngoai vic trao i v kinh nghim
nghip vu, anh em con cung cp cho Phn xa t liu v tng a
phng - kha y u va chi tit, rt co ch cho cng tac bin tp. Noi
chung, cac t phong vin bam sat nhim vu, gn bo vi a phng,
c s giup va phi hp cua Ban Tuyn hun cac tnh. Ring t
Quang Nam gp kho khn hn, con co mt s can b lanh ao cha
hiu ro vai tro, tac dung cua cng tac bao ch - tuyn truyn nn
cha nhit tnh tao iu kin cho phong vin nm tnh hnh lam tin
tc. Anh S - Pho trng ban Binh vn tnh - noi: "Co phong vin
Khu xung th Quang Nam vn la manh t trung dung kin
cng, khng co phong vin Khu xung cung vn kin cng trung
dung". Co mt vic cn rut kinh nghim la phai giai quyt tt mi
quan h gia phong vin va in bao vin, lam sao cho phong vin
vit tht nhanh, nhy, con in bao vin th phai nhanh chong
chuyn v Khu bng may 15 WAT. Co le do ngai anh mooc dai,
cu Hu - in bao vin Quang Nam -a t "sang tac" ra in cua
Phn xa gi xung: Quang Nam vit dai l th, cn vit tht ngn!
Va bun ci va gin anh ban in bao vin tre ngi non da, a
dam lam cai vic tay nh y. Mt mt, ti dn anh em phong vin
phai vit c ong, tranh dai l th, mt khac ban vi anh Hng
Sinh, trng ai Minh ng, ng vin anh em in bao vin phi
hp cht che vi phong vin lam tht tt cng tac.

Ngay 1 n 4/10/1974
Ban Tuyn hun t chc nghin cu Ngh quyt 02 hi ngh
A15.2 cua Khu uy. Chung ti c nghe ph bin kha su v tnh
hnh, nhim vu, phng hng cua toan Khu trong thi gian ti.

PHAM VIT LONG

626

V tnh hnh ch - ta trong Khu:

- T thang 1 n thang 4 nm 1973, ch tip tuc chu ngha
thc dn mi, tin hanh chin tranh, dung chin thut bnh nh,
ln chim. Ta cha thy ht m mu ch; b i chu lc cua ta i
vao hun luyn. Ta co khuyt im trong ch ao - i pho t, kt
qua t, bin phap cha tht thch hp. ch at c mt s kt qua
- ln chim c mt s vung, gianh c mt s dn, "bnh nh"
c mt s vung mi.
- T thang 4 n thang 7 nm 1973: Khu uy co Ngh quyt 21.
Thy ro ch hn, nht la v m mu chin lc va ban cht ngoan
c cua quc My, t nhim vu trung tm la chng bnh nh, ln
him. ch tin hanh chin tranh, ta phat ng chin tranh nhn
dn anh lai ch.
- T thang 9 nm 1973 tr i: Co bc chuyn bin mi, thng
li ln. Tnh hnh a sang to v kha nng ta anh bai bnh nh ln
chim cua ch, nht la cac thu oan c ban nh ong cht, dn
dn. B i chu lc cua ta co kha nng tiu dit n v tng i
ln, chi khu quan trong co cng s kha vng, gi c trn a, m
ra tng mang vung giai phong, cn c cach mang c cung c,
phat trin. B i a phng va qun chung tn cng tiu dit, ap
ao ch. Trong chin dch he - thu, ta loai khoi vong chin u
41.000 tn ch, 40 tiu oan, 549 lt n bt, giai phong 31 xa, 99
thn. Tnh chung 8 thang cua nm 1974, toan Khu loai khoi vong
chin u 55.000 tn ch (co 13.000 tn ra ngu, trong o co 700
ngi v vung giai phong), 4 qun ly, chi khu, n ra 85 vu binh bin
trong qun nguy, 14 van dn c giai phong, gianh quyn lam
chu. y la thi ky ma bon ch xung dc ngay cang nhanh hn.
Trong vung giai phong, chung ta khai hoang, phuc hoa 6.700
hec ta, gieo trng 100.000 hec ta, chn nui 47.000 con tru bo, thu
ngha vu 600 tn lng thc, mua 3.000 tn gao, lam mi 1.224 ki
l met ng giao thng, 5 van ngi i hoc, co 118 bnh vin, bnh
xa.

B TROC

627

D kin tnh hnh sp n: My vn tip tuc thc hin m mu

c ban - gi min Nam trong quy ao chu ngha thc dn mi,
nhng trc mt khng a qun vao min Nam. ch tip tuc suy
yu v chnh tr, qun s, kinh t, mu thun ni b phat trin
thm. Ta co iu kin tip tuc gianh thng li ln hn, tao ra so
sanh lc lng co li cho ta. Phai qua nhiu n lc na ta mi tao
c u th rng rai hn i vi ch.
Hng sp ti cua chung ta: Phai nm vng quan im bao lc.
Phat ng chin tranh cach mang anh bai Vit Nam hoa chin
tranh cua ch. Phai nm vng t tung tn cng, tn cng pha
trc, tn cng trong xy dng. Phai bam dn, bam a ban. Qun
chung phai ni dy bng 3 mui giap cng. Phai kt hp 3 th qun,
y manh 3 mui giap cng, 3 qua m, anh bai mt bc quan
trong m mu bnh nh ln chim cua ch.Tng bc hoan chnh
cn c cach mang min nui. a phong trao cach mang thanh
th ln, tin ti tao ra mt cuc khung hoang su sc cua ch ngay
trong long ch.
Muc tiu trc mt cua chung ta la: anh bai bnh nh, ln
chim. M rng va xy dng vung giai phong, vung cn c cach
mang. Nhim vu trong tm s mt la tn cng, ni dy, s hai la
xy dng vung ta.
Noi chuyn vi chung ti, anh Bay Hu - uy vin thng vu
Khu uy - h thng hoa lai vn gianh dn trong lch s Khu Nm
thi chng My nh sau: T nm 1961 tr v trc: Pha rao vi, anh
thap canh, anh dn v. T 1961 n 1962: Dit kep, gianh dn,
pha khu dn, anh bon ng chin. T khi My a qun vao min
Nam: Dit ac, pha kem, pha khu dn, p v tuyn phong thu,
anh bai moi cuc ng chin. Anh nhn manh: Thi c hin nay,
chung ta tao ra sau 19 nm khang chin va 15 thang thi hanh hip
nh Pari, la v cung thun li, phai chp ly gianh thng li
manh me nht, y u nht, tin ti toan thng. Ti nhn ra anh
Bay chnh la anh Li, ngi can b lanh ao ma ti a c gp va
lam vic trong thi gian Bnh nh nm 1972 tai Ban ch huy tin
phng - vn dang ngi cao to, khun mt vung cng ngh, b
ru quai non cao nhn va i mt sang, giong noi sang sang... Con

PHAM VIT LONG

628

anh Ba, B th Tnh uy Bnh nh hi o, by gi ly tn la Tam

Ly, c giao trach nhim Trng ban An ninh khu.
Ca cn c rn rang ln trong khng kh thi ua thc hin bng
c Ngh quyt cua Khu uy, bin tinh thn Ngh quyt thanh
hanh ng cu th. i vi Phn xa Thng tn xa cua chung ti, y
la anh en pha tp trung soi roi thc tin chung ti lam tin,
chup anh co kt qua cao.

TH GI GIA NH
Vit Long - 3105 Vinh Quang. Ngay 4/10/1974
B me yu quy cua con!
Cac em thn yu cua anh!
Con mi nhn c th cua me vit cho con (me gi thang 7).
c bit gia nh vn manh khoe, m m, con rt mng.
Hm nay co anh Ngha - cung c quan vi con - ra cha bnh,
con gi la th nay cho gia nh.
iu u tin con cn noi cho me yn tm la con rt khoe.
ung la va ri con co i bnh xa mt thi gian, nhng la v mt
vt bong chn ch khng phai do st. Ca nm nay con khng b
st. Ca thi ky bnh st ret hoanh hanh d di, hu nh moi ngi
trong c quan con u st, con vn khoe manh. Gan, lach con cha
b sng bao gi. Nu nh bnh vin cn mt ngi n ho hung
dn cho cac hoc sinh y t cach go, nghe va kt lun la gan, lach tt,
th nht nh ho phai mi n con.
Hin nay, do vic trin khai cua oan Lin hp qun s gp
nhiu tr ngai, con a tr v Ban Tuyn hun cng tac. Con lai lam
cng tac bin tp, rt bn v cng vic nhiu ma ngi th t. Cng
tac cua con vn gp thun li, tin b.

B TROC

629

Va ri, con c bu vao Ban chp hanh ang b c quan,

ng thi lam Pho b th oan uy c quan, do vy cang bn. Con
ngh, khi a c tn nhim, trao nhim vu th phai hoan thanh
tht tt.
Me thn yu cua con i! oc th me, con hiu rng me thng
nh con bit bao, me mong gp con bit bao. Co le v th ma me
thoang co y trach con ch lo cng vic ma t nh n gia nh chng?
ung la by gi con rt bn rn, rt lo cng vic. Con cha th v
thm gia nh c. Me c nhn nhng ngi a ra ngoai y th
hiu rng con cha ra la phai. V o la nhng anh ln tui, co ngi
co tui ang bng chnh tui i cua con, a cng hin nhiu gp
my chuc ln con, by gi gn kit sc ri, cn ngh ngi, hoc
nhng ngi tre tui th b bnh tt huy hoai c th qua ri, phai ra
cha, mt s khac th cn ra hoc. Con th sao? Con tre, mi cng
hin c t nm, sc khoe tt, (nu con ra ma sc khoe tan ta, chc
me cung khng thch) vy th con ra sao c trong luc nay. Nht la
trong iu kin co hang chuc thanh nin vao thm, cn co ngi
tng i co kinh nghim cng tac kem cp, con cang cha th ra
c. Chnh v th ma con cha dam ngh n chuyn i ngh phep.
Nhng khng phai v th ma con ngui thng nh b me knh
yu, ngui thng nh nhng a em ngoan ngoan. Nhiu khi con
ch c c gp gia nh trong gic m, m cho tht ro, tht lu.
Co khi con ngh rng con co th i mt vai nm sng cua i con
ly mt vai thang sng tron ven vi gia nh trong tnh thng yu
cua b me, trong ting noi ci ru ran cua by em. Ngh lai nhng
ngay con sng trong s chm soc cua b me, con thy quy gia v
cung, con khao khat, con c mong c tr lai nhng ngay o. Va
nu c phep v thm gia nh, con co th vt bo tt ca dung,
co th i b vt tram bng v nha cho tht nhanh. Ri ngh lai,
thy rng con phai xa gia nh nhiu nm na, con thy au nhoi
trong long, co luc tng nh khng chu ng ni na! Song con c
ngh n mun van ngi xung quanh, con lai cam thy cng rn
ln. Co gia nh nao khng tan nat u, Min Bc co gia nh nao
khng co con em vao Nam hoc i b i, hy sinh u? Gia nh ta
so vi nhiu gia nh con hanh phuc lm - con toan ven, c lam
vic thun li, c n hoc ang hoang - ngh nh th, con lai thy

PHAM VIT LONG

630

phn khi, yn tm cng tac. Va me hay yn tm, ri nht nh con

se c ra thm gia nh, c quan con khng qun con u, khi nao
thy co th c, nht nh c quan con se cho con v thm me,
thm b, thm anh em rut tht cua con. Luc y, con tr v manh
khoe, ang hoang va gia nh ta se vui nh hi.
Me a, tin me gi cho con, con a nhn c. Con khng thiu
ao len u, v con a co mt ao len rt tt, mi y lai c lnh mt
chic mi, th la tha. Ngoai ra, cac dung khac cua con kha y
u. Me ng gi g cho con ngoai mt chic vt mut va mt ta bong
ban con chi th thao cho vui.
Anh gi ti cac em tnh thng yu tha thit.
Con cua b me. Vit Long

Ngay 12/10/1974
Phn xa a t chc cac b phn chuyn mn co iu kin
hoat ng tp trung hn, co hiu qua hn: T tin ph bin, T tin
tham khao, T anh... Ti va phu trach chung, va trc tip lam t
trng T tin ph bin.
Chung ti hop T tin ph bin ban bin phap thc hin Ngh
quyt 02 A15.2. T co ti, Hoang Chu, H Phc Hu, Kim Thoa,
Th Phng, Nguyn Xun Soan, Pham c Yn. Nhim vu cu th
oc xac nh la:
- Ra Ban tin hang ngay phuc vu Khu va in ra min Bc. Tin
qun s khai thac t ngun cua Qun khu. Tin ni dy da vao cac
t phong vin va tng hp tnh hnh cua Khu uy. Tin binh vn chu y
ca tin thi s, mu chuyn va tin tng hp. Tin kinh t chu y tin
thi s, in hnh v san xut, xy dng vung giai phong. Tin
thanh ph da vao cac t phong vin, vao Ban u tranh chnh tr.
Tin vn hoa xa hi khai thac t nhiu ngun, cn u hn, co tng
hp. Chu y a tin v hoat ng cua Chnh phu va cac oan th.

B TROC

631

- Lin h cht che vi cac c quan quanh Khu. D u giao ban

Khu uy. C phong vin trc 2 khi - chnh quyn va dn vn, mt
trn, va lam tin chung va i chuyn .
- Bin tp vin phai nhn xet tng tin, nhn xet chuyn mn
cua phong vin theo nh ky va thng bao cho cac t phong vin.
Hng dn cac t phong vin v hoat ng nghip vu.
- Xy dng t liu.
- T chc thng tn vin, cng tac vin.
Ti trc tip phu trach Ban tin hang ngay, va cung vi Xun
Soan bin tp tin. Phc Hu phu trach khi chnh quyn. Hoang
Chu phu trach khi dn vn, mt trn.

TH GIA NH
Ngay 2/11/1974
Long Ngn yu quy!
Me a nhn c u qua con gi anh Tm v ri, va hm va
ri bac Nhung ra cung lai a qua va th con gi. Bac Nhung co noi
chuyn la con n ch bac va bac bao la con gy nhng khoe, bac
ch tic la cha gp c Ngn thi, co th ngoai tt Bac mi vao,
dao nay, me chm th cho 2 con la v b i cha bnh Qu Lm Trung Quc a c mt thang ri ri b i t 15 thang 9 thanh ra
khng co ai lin h vi TTX c, b con sang Trung Quc nh th
la cha v thn kinh la chu yu v bn tay phai a bt u hi run
va chn i th lt xt, sang c mt thang a ln c 5kg va iu
kin cha bnh th tt lm, n ung thoai mai, b vit th v noi la
tay a run va ban tay cong ri, chn cung . Sang y cha
t nht cung phai nm 4 thang nh th n gn tt th b v, b i
nh vy ch tr tin n 21/mt thang, con sang Trung Quc th
c lnh 8 tin Trung Quc tiu vt nhng b bao cha phai
tiu g, ch khi v sm cac th cn thit thi, ma tin ban th gia

PHAM VIT LONG

632

tr lm, ho tiu t 1 xu cho n 1 hao. Nh th cac con cung mng

cho b me la trc khi v hu c i cha bnh thi gian va c
bi dng sc khoe v hu cho phn khi.
Con gi cao gu va mt gu v chc b mng lm, me a ngm
ri, me chc cao gu th ngm ru ung nh cac loai cao khac, con
mt gu th tt nhin la phai dung cn thn ri, no ch dung vao
loai xoa cho tan mau la tt nht con v ung th me phai hoi cn
thn, cao con mua co t khng, gia co cao h ct tt th tt nht v
no cha thp khp cng hiu nht, con mt gu th thi con ng
mua na, bao gi cn me se nhn sau.
Me thy 2 con gi qua ra mt nhiu tin qua th con tin u
ma bi dng na, bao gi bac Nhung vao me lai gi qua vao va gi
t tin vao cho cac con thm va co khi nao mua qua ra con co tin
ma mua. Me thy con noi ai thch qua nht la cai ai loai 500 y
nhng lam th nao ma i tin ngoai nay c, ma gi tin vao
th con co i c khng?
Anh Ha t hm ra co mi ln n a qua ngi c vai ting
b me mi lai n cm anh cung khng . Hm nao me n 103
Quan Thanh tm xem co gp anh y khng C Chung nhn phn
mua ao con cho Ngn nhng cha bit co ai vao khng ma gi, con
con gi sa ong chua ra lam g, 2 con khng ma dung, thuc b
trong y cn dung hn ngoai nay v b cung co u thuc ri, con
khng phai lo na. T nay con ng gi thuc b na, con ma
ung.
B me va ca gia nh u mong lam sao 2 con tranh thu ra chi
c t lu, nht la na thang cung c, me thy noi i ra co 5,6
ngay me lai cang st rut, c ngh la thi gian i co th ma tai sao
c quan khng thng cam ma tao iu kin cho 2 con i kt hp thi
gian ngn thi cung c th ma cang mong cang tht vong, co le
sang nm 75 con nn ngh xem v gay go nh b i trong y ma
ho cung con c v phep na la.
Em Dip ang ch vao S pham Ngoai ng, con em Lan va
Thuy hoc lp 8, va 7 gn nha, chau Trang a cai sa ri, chau c

B TROC

633

mt nm ngay 2-10-1974. Chau mc 2 b qun ao bac gi v va

qua va trng xinh lm. Con vic anh c co le u nm 75 mi ci
c v mt la b i vng va lai ch Hoa cung cha mun ci vi. a
con ng mua ao chn nhe, me mua ri, con vai qun cung vy
ng mua na ngoai nay mi mua u ri. Cac con tin ma tiu,
cai qun con gi ra vai ep y nhng ch phai cai may hi cht, me
mc tam cung c.
Thi me chuc hai con khoe manh.
Me. Hanh

Ngay 7/11/1974
Hop t tin ph bin. Trong thang 10, chung ti phat 87 tin, ni
dung tng i bam sat tinh thn ch ao cua Khu, tng i kp
thi, tuy vy, tin con t, tin v xy dng lc lng vu trang con yu.
Chung ti cung a hoan chnh mt b t liu v thanh ph. Hng
a tin thang 11, 12 la: Phai lam ni vn vn hoa, xa hi, kinh
t. a nhiu tin tng hp, trong o co tng kt thanh tch cac n
v, ca nhn tiu biu. Chu y a tin v phong trao u tranh
thanh ph. Xy dng t liu v phong trao cach mang thanh ph
va v hoat ng tn cng, ni dy toan Khu nm 1974.
T cui thang 12/1974
Nm nay ma mun la ky. Thang 10, 11 la thang moi nm
ma sm sp th nm nay ma rt t. Cui thang 11 mi co lut.
Nc thp hn moi nm. Vy ma cung cun mt Ha Xun Phong.
Hm y nc bt u rut, Phong cung Thao i thuyn do
Nghim, Thi ch qua sng Tra N. Nc xit qua, thuyn va c
y ra, cha kp cheo th a lt nhao. Thao khng bit bi, c
Tin vt. Phong bi gioi, vt qua b bn kia. Vy ma gn n b
th chm mt lun. oan sng nay co nhiu ghnh a. Hn mt tun
sau mi vt c xac.

PHAM VIT LONG

634

Vy ma t 7/12 - moi nm bt u dt ma - lai ma dm d,

dai dng. Ma khng to hat nhng lin tuc, lam nc dng ln cao
khng kem ma ln.
Ti va bin tp, va x ly nhng tai liu a khai thac c
trong khi d ai hi anh hung, chin s thi ua Khu, trong o co bai
nh sau:
Dung s Trng Vn Hoa
sau khi c tuyn dng anh hung
Ha Ni (VNTTX 17-12-74) Gp Trng Vn Hoa trong ai i
lin hoan n v anh hung, anh hung, chin s thi ua cac lc lng
vu trang nhn dn giai phong khu Trung Trung B ln th t, ti
nh ngay tm anh anh, vi nu ci hn nhin, in trn bao Qun i
Nhn Dn cach y my nm. Hi y ca nc bit tn anh vi danh
hiu dung d dit My va thanh tch dit 167 tn My trong 6 thang.
Nm 1967 anh c Chnh phu Cach mang lm thi tuyn dng
danh hiu Anh hung cac lc lng vu trang nhn dn giai phong.
Sau o, trong mt trn chin u tai qu hng Quang a, anh b
thng, ri b ch bt. Bon My - Thin a a anh qua khp nhng
trai giam cua chung t a Nng vao Nam B, ra tn ao Phu Quc.
Chung khng th ng rng chnh tai hon ao chi vi gia bin nay,
anh a t thoat khoi nanh vut cua chung, tr v i ngu, cm sung
tip tuc chin u tiu dit chung. By gi, anh lai a ng trn
manh t qu hng. Nhng chng ng ma ngi anh hung a
vt qua bit my gian trun... vy ma anh k lai bng giong noi
trm trm, hin hin, nghe tht bnh d.
"... Sau khi anh p, tra khao u cach, buc ti phai ky vao
ban cung khng c, cui thang 8-1968, bon ch a ti ra ao
Phu Quc. Chung bt ti phai khai la "tu phin cng". Ti ap:
- Ti lam cach mang, khng phai lam phin loan, cac ng khng
c gan tm by!
Chung xum vao hanh ha ti. Vn nhng ngon on tan ac ma
quen thuc: quay in, nc vi, nc t, m a... hi n, ngi

B TROC

635

ti rt mp, manh, nn sau nhng trn on cua chung ti cha ui

sc. Nhn vao tnh hnh chung trai giam, ti thy ang lo. Ngay
nao bon ch cung suc vao trai giam anh p tu nhn. Phong trao
u tranh trong tu yu. Do vy chung cang tha sc hoanh hanh. Co
ngay, chung anh cht 3,4 tu nhn mt luc. Phai t chc u tranh.
Mun vy, phai tm c nhng ng ch trung kin nht lp ban
lanh ao trai giam. Ti bt u theo doi. trong tu, kh tit ngi
cach mang c biu hin rt ro, ngay trn nhng hanh ng cu
th: chu ng moi cc hnh, khng khai bao, khng khut phuc ke
thu, thng yu, chm soc ng ch. Chng bao lu, ti lin lac c
vi 5 ng ch trung kin khac va lp ban lanh ao trai giam.
Chung ti nhn nh: "Phong trao u tranh con gp kho khn v
tnh hnh trai giam con phc tap. Ngoai th bon qun canh an ap.
Trong th bon "chiu hi" (tc bon u hang) ch im. Mun y
phong trao ln, phai dit bon ch im tra trn trong tu nhn".
Chung ti phn cng nhau phu trach tng khu vc ri b tr tiu
dit ch. Ti hm y, chung ti phuc trn ng ra cu tiu, dung
coc lu p cht 6 tn, gm 1 trng ban an ninh, 1 ai din "chiu
hi" va 4 tn ch im khac. Sau mt thi gian, chung ti a dit
sach bon ch im tra trn trong tu nhn. Phong trao u tranh ln
manh. Trong sut qua trnh nay, ti u trong ban lanh ao trai
giam...".
Trng Vn Hoa ngng k, ng dy ht lin my hi dai. Bit
anh mt, ti khng hoi g thm. Lat sau, anh ngi xung, k tip:
"Chc anh ro, ai trong tu ma chng khao khat c tr v
cuc sng t do. Chung ti lun lun tm cach vt nguc. Ln u
tin, vao u nm 1971, ti va mt s ng ch nh vt rao ra
ngoai. Bon ch ging ti 11 lp rao. Chung ti bo. anh en pha lun
quet qua, quet lai. Va bon lnh gac thnh thoang lai bn vu v my
trang ai lin. Ti trn ti, trn ti. y ngh duy nht cua ti luc
nay la trn cho kheo, mau mau ra khoi hang rao. Nhng, tht
khng may, mt ng ch lam l. en pha tp trung roi ti, sang
nh ban ngay. ai lin rt chiu chu, an day sat hang rao. Mc, ti
c bo. Qua khoi hang rao th 5 ri. C ln! Song khng c, bon
ch a n...

PHAM VIT LONG

636

Bon ch a ti v trai giam, anh p, hoi:

- Tai sao may dam vt nguc?
Ti tra li:
- Con ngi co mt ln cht. Vt nguc, nu thoat, lai c cm
sung chin u dit bon bay. Con khng, th tha cht ngoai rao con
hn sng trong rao.
ch tng cng kim soat trai giam. Nhng chung ti khng
chu bo tay. Chung ti ao a ao. Ln nay lai b l. ch bt 2
ng ch, anh p thm t, bt khai ra ngi lanh ao. Hai ng
ch nay con non nt, co th se khng chu ng c. Nhn nh
nh th, ti ban vi ban lanh ao ti ng ra nhn, bao tn c s.
Cac ng ch nht tr. T trong kham, ti bc ra ca rao, noi:
- ng anh hai anh y na. Chnh ti la ngi t chc, ch
huy.
Nh by thu d bt c mi, bon ch nhao ca lai xu xe ti.
Gy giang ln lng. Gy giang vao ng chn. Mt trn ma gy phu
kn ngi ti. Ti lm i. Chung a ti ln phong nh, dn 8 ng
ch khac n, hoi:
- Nhng ngi nay trong t chc cua may, may co bit khng?
Ti lc u:
- Khng phai! Ch co 2 ngi kia thi.
Chung e doa:
- May khng khai th phai chu on cua ca 8 thng nay.
Ti noi:
- Bon bay anh ca ngan gy ta cung chng n ha.

B TROC

637

Chung x n anh ti nga nga ra, ly dy in qun vao

chn ti, quay may. Lung in truyn nhanh qut vao tng mach
mau, th tht ti. Ti khng noi mt li. Chung anh chng chng
cho thm on. Chung go cm cp vao got chn ti, bao:
- anh th nay cho may ht cach chay.
Ri bon qun canh ti, ng bao quanh ti, anh ti nhao qua,
nhao lai.
Khng khai thac c g ti, chung a ti i bit giam.
y, iu kin sng tht khc nghit. Ring chuyn cht chi, thiu
khng kh cung u lam nhng ng ch yu b ngt xu. Chung ti
lai tm cach vt nguc. Ln nay th thanh cng. Ti va 27 ng ch
khac ra ti khu du kch trn ao. Lin sau o, chung ti phi hp
vi anh em a phng lp n v chin u. Ti c c vao ban
tham mu, chuyn i chun b chin trng va vach phng an tac
chin".
Trng Vn Hoa ngng noi, suy ngh mt lat ri hoi ti:
- Dao cui nm 1971, anh co nghe ai noi ta tn cng vao th
trn Phu Quc khng?
Ti tra li:
- Co, nhng cha ro n v nao anh vao.
Anh k tip:
- Chnh la n v chung ti y. Sut 29 nm nay, bon ch
th trn Phu Quc cha b tn cng ln nao. Ra la chung ti quyt
nh vao ni ma bon ch tng la an toan nht, anh vao bon trum
ac n trn ao. Ti c phn cng i trinh sat, chun b chin
trng. Tuy i vao a ban la, b ng, day c qun ch, song ti
vn li dung c nhng s h cua chung, ve s t m v cung
anh em lp phng an tac chin rt cu th. Trn nay, chung ti a

PHAM VIT LONG

638

gianh thng li: tiu dit 2 ai i Bao an, 1 trung i "chiu hi",
git cht tn qun trng cung v hn la thiu ta an ninh, va tn
qun pho, pha huy 1 tau qun s.
- Sau o, cac anh hoat ng ra sao? - Ti hoi:
Trng Vn Hoa ap:
- Chung ti anh lai rai sut, luc th chn bon ch i lung suc,
luc th tp kch vao ni chung s h. Tnh ra, trong khoang hn 2
nm, lc lng vu trang ao a loai khoi vong chin u 700 tn
ch, thu 400 khu sung.
Cu chuyn cua TrngVn Hoa a lai trong long ti nhng
n tng tht su sc. Trong bt ky hoan canh nao, ngi anh hung
y cung t th tn cng va lun lun chin thng. Gi y, anh
ang sat canh cung ng bao, ng ch tai qu hng chin u
anh bai bon "bnh nh" ln chim.
Vit Long (TTXGP)

Sp tt, gia nh ht sc chu ao, gi th va ca qua cho ti va

Ngn.
Me ti vit: "Hm nay co anh Sm vao, gia nh gi t qua vao
cho 2 con goi la qua Tt, v anh Sm cho bit tin mun qua, thanh
ra me nu vi gi cho 2 con t mt. Mt sen, 2 con n trc, con
mt me nu gng, da, khoai ty n dn sau cung c, me a
vit sn mt th t khi b i Trung Quc cha bnh ma cha gi ai
vao c, n nay b a v ri mi co ngi vao me lai vit thm
mt la th na va me gi cho Ngn 3 cai ao con, con c Chung gi
cho my cai me khng bit, me nh c mua y cha bit mc co va
khng.
Gia nh thy anh Sm noi la a lam vic cho con ra ngoai nay,
ri ky nay anh Sm vao th hai con co th ra c y, con thi gian
th cha bit, me co ngh mi anh Sm la cho ca 2 v chng con
ra y, gia ma c ra kp tt th vui qua nh.

B TROC

639

Me nh ngoai tt bac Nhung vao me gi vao 500 ng, cho con

i mua ai cho me c khng, anh San co n thm gia nh, anh
y bao i tin ngay bn t d lm, con xem th nao vit th cho
me bit nhe. Bac Nhung la bac canh nha ta ma con gi qun va
mt gu cho me y ma, gi tin bac y vao la chc nht.
Me gi anh Sm vao cho 2 con 50, gia nh thy noi con sp
c ra th mng qua, nht la cac em, cac con lam sao ngh ra
sm ngay nao hay ngay y.
Thi me chuc hai con khoe manh, gia nh rt mong ngay gn
y c gp lai 2 con."
B ti vit: " Ngn, Long yu du cua b me !
B vit th thm hai con nhn dp ng ch Sm vao trong o
cng tac, cung la ngay b mi i cha bnh Trung Quc v. B i
cha bnh Qu Lm, Trung Quc t ngay 15/9/1974 n ngay
19/12/1974, va c 3 thang. Bnh tt co thuyn giam c mt
phn, ln c 4kg va s d b khng lu bn o v bnh cua b,
bnh s cng ng mach la mt loai bnh cua ngi gia, nn khng
cha khoi hn c, ch cha n mc tng i ma thi, phng
hng cha bnh hin nay cua b la tip tuc ung thuc kt hp vi
ch n king m va th duc, i b. B vn ngh nha n 1975
lai tip tuc i lam. B d nh nm 1975 la nm va cng tac, va
chun b thu tuc u 1976 th v hu, cung va kt hp vi ngh
ngi dng bnh.
Khi b Qu Lm, b gp rt nhiu can b tre cua Khu 5 ra
iu tr, song cac ng ch phn ln Bnh nh, Quang Ngai nn
khng bit con. Bnh s cng ng mach anh hng n tim va tay
chn, nn b sc khoe giam sut tng i nhiu so vi trc, khi
con sc anh bong ban vi Long M Tr. Sau 3 thang iu tr
Trung Quc, bnh co giam, sc khoe co ln, chn phai , va tay a
gn hi phuc. B ang nghin cu cach dung mt gu cua con gi
ra, v mt gu co tac dung lam tan mau tu trong cac ng mach.

PHAM VIT LONG

640

Gia nh ta vn yn vui. Vit mi bin th ra, em vn khoe

manh, cng tac n v cu.
Vn tt vai li, chuc cac con manh khoe, hanh phuc, cng tac
tt."
Anh c ti vit: " Hai em Long, Ngn!
Gia nh a nhn c th, qua va anh, bng ghi m l ci
cua hai em. Moi ngi u vui mng cho hanh phuc cua hai em, ch
tic la khng co iu kin gop phn t chc cho hai em thi. Ca nha
u nh va mong co dp hai em ra ngoai nay thm gia nh. Long
a 7, 8 nm nay khng c n tt nha ri y, con Ngn th gia
nh cung ch mi bit qua th va anh thi. C gng ng bo l dp
ra thm b me, anh em nhe. Ra ngh mt thi gian, thm lai ngi
thn, ly thm sc lc con lam vic tip na, cng vic lam sut
i cung khng th ht c.
Ngoai nay, tnh hnh cung co nhiu chuyn bin y hai em a.
Tnh hnh sau chin tranh co nhiu phc tap, i sng cua can b,
cng nhn con gp nhiu kho khn, nhng ta ang c gng khc
phuc tng bc. Ring gia nh ta th moi vic khng co g thay i
ln ca. B gia yu i nhiu, va ri B c i cha bnh 3 thang
Trung Quc, kt qua tng i tt, sc khoe cung phuc hi c
mt phn. Me vn lam trong trng Ngoai ng, i lai cung vt va
nn mt tun me ch v nha c 2 ln thi, moi cng vic nha u
do cac c em gai quan ly.
Con anh th vn khoe manh, cng tac bnh thng. Thc s th
cng vic khng lam anh hng thu lm, nhng khng th giai quyt
cach khac c. Cng vic khng hp nganh ngh lm, nganh ngh
bon anh hoc th ta lai cha co c s cng nghip. o cung la tnh
trang chung, la thiu sot trong k hoach ao tao cua ta, by gi
nhiu ngi i hoc v khng b tr c cng tac. Nc ta ang
thi ky qua , con nhiu kho khn lung tung lm.
Con vic ring cua anh th vn cha dt im trong nm nay
u. Gia nh ch Hoa giuc ci trong nm nay, nhng ch Hoa

B TROC

641

mun sang nm chun b cho ky, vi vang cp rp. Nu

sang nm hai em ra thm gia nh c th rt hay. Nm 75 cung
la nm co nhiu ngay ky nim ln y.
Hai em thn mn! Ch con mt thang na la tt ri. Anh nh
lai nhng cai tt anh phai xa gia nh trc y, anh rt thng cam
vi hai em. Hi y anh tuy xa gia nh nhng lai c sng trong
iu kin y u sung tuc. y th ma chnh nhng ngay vui ngay l
lai la nhng ngay bon anh cam thy bun, cam thy thiu thn tnh
cam nht. Nhng ngay y th s y u v mt vt cht cung
khng th nao bu p lai c s thiu thn khng kh thn mt,
m m trong gia nh. Nm nay on xun, hai em co nim vui cua
hanh phuc mi me, song anh chc rng cac em cung khng th qun
c tnh cam gia nh.
Thi, anh vit t dong thm hai em vy nhe. Mong rng, mt
ngay khng xa, anh va gia nh se c on cac em trong ngay oan
tu ca gia nh ta.
Ch Hoa gi li hoi thm va chuc mng nm mi cho hai em."
Em Dip vit: "Anh ch a, hin nay em a vao hoc ai hoc S
pham ngoai ng (khoa Phap). Em ni tru. Tt ca n, nha trng
u lo liu. Bon em sng trng cung vui lm. Sang ra mi a
lnh mt na chic banh my, con tra, chiu n cm. Ma anh bit
y, hoc tro th thiu g tro ma quy, nghch ngm. Co dp la bon em
tru nhau cht thi, ri m bung ma ci, vui lm. C chiu th
by la bon em ch mong chong "vu" v nha thi. Noi qua tnh hnh
cua em nh vy cho anh ch bit. Con tnh hnh gia nh th vn
bnh thng
A, ma b i an dng v beo khoe ln nhiu, chn b st
hn, anh co th yn tm v sc khoe.
Con tnh hnh cua anh, ch dao nay th nao? Chc la vui ve hn
xa nh. Ma khi nao anh ch v nha c th vui ve qua, co khi lai
thm c chau na y ch lai.

PHAM VIT LONG

642

Anh Phuc, ch Thanh dao nay cung vn manh khoe, ma cai

Trang th thch lm, bit i, bit noi ri, hay lm c. Hm nao anh,
ch ra ri bit.
Thi, cui th em chuc anh ch manh khoe, vui ve, hanh phuc "
Chu L Phng, chng c Chung ti, vit: "a my nm qua ri
Long nh. Chu chng mt la th nao thm a chau thng a phai
xa nha v nhim vu, thiu mt tnh cam m m cua gia nh, chu
nhn khuyt im nhng sa cha k ra cung rt kho y Long a!
ng ci chu nhe v la ban cht chu vn la ngai va li vit th.
Long chau thng cam cho chu nhe.
Chu ngh lam vic nhng vn tip tuc tham gia cng tac khi
ph v cuc sng chu cung phai lam thm san xut thu cng co
i chut thu nhp nn chu cung bn nhiu, con c va cac em th vn
lam vic va hoc tp. Tin th em ang chun b hoc ngh con cu
Quang hoc c kh t, cu Chiu th con dm chn lp 5, em cua
chau hoc dt lm, thch chi hn hoc, nhng noi chung gia nh c
chu u manh khoe, thun li nht la hin nay 2 gia nh b me
chau va c chu cung mt nha. Gn nhau chay ln chay xung
hang ngay.
Hai gia nh rt mong nh chau va ang hy vong va ch i
ngay gn nht se on hai chau ra Bc v thm gia nh thoa ni
mong nh trong my nm qua. B me chau ngay cang co tui, sc
khoe cung suy kem hn trc nhiu, cac em th ln ca cung nh i
vi Long, chau cung a nhn va trng thanh trong khoi la va
cach mang. chin trng la nguy him la gian kh - nhng hin
nay c chu lo lng va tam yn tm hn trc v bn canh chau
nay a co Ngn - ngi ban i thn yu nht cua chau - ngoai tnh
thng va s giup cua lanh ao, cua tp th con co tnh yu cua
Ngn. Hai chau se dn dt nhau, giup an ui va ng vin trong
cng tac trong vui bun va gian kh. Ngn la y ta cung la ng
nghip vi c chu va cung la ngi chau du ng hng. Tuy co
quan nim va n tng vi mt s anh ch em ngi min Trung,
nhng ring i vi chu co khac, t khi Long bin th v ln u k
qua v Ngn. Qua kinh nghim, hoan canh cung nh tm t cua

B TROC

643

ngi i chin u xa gia nh va qu hng, chu rt ng tnh vi

Long, chu ch hi ngai la Long co cn nhc, n o va suy ngh ky
v tnh yu va xy dng hanh phuc gia nh cha? - Nu a quyt
tm th tt thi, va Long va Ngn a tra li cho chu ro ri - ngha la
hai chau a thanh v chng. Mt ln na chu chuc hai chau Long
va Ngn hanh phuc, lun manh khoe va tin b nhiu trong cng
tac. Nh n gia nh va c chu la nh n gn gi sc khoe va s
tin b trong cng tac Long, Ngn nhe.
Chu c chuc hai chau lun vui trong hanh phuc
Chu Phng

C Chung ti vit: "Hai chau thng cam cho c, nay c qua

bn, nn ch gi kem theo vai hang trong th chu. C qua ngheo
nn c ch gi cho Ngn co 2 cai xu ching, 1 cai s 2 va 1 cai s 3.
Chau mc xem cai nao va gi th ra bao nhe, nu cai nao
khng mc va th xem ai cn cho ho cung c, thi chuc hai chau
khoe va hanh phuc. Ca nha luc nao cung ch mong 2 chau ra va rt
mong."
C Chung

PHAM VIT LONG

644

Nm 1975
Ngay 14/1/1975
Tri hng nng.
Th la ma rong ra hn mt thang ri, nay mi chu tanh.
ang s tht, hn mt thang tri khng mt ngay ngng ma!
Liu a kt thuc mua ma cha?
Trong Nam B, tnh hnh phat trin tt qua. Ta a giai phong
tnh ly Phc Long - ln u tin tiu dit c ca tiu khu qun s
ch. Chc Trung B cung sp anh.
Chung ti i Tra Mi vao u nm 1975. Vn ma. May co
ng t nn khoi phai vt nhiu sui su. ng lep nhep, o
quach. n sng Tranh, nc ln ln qua, my v lai o khng chu
ch. Ca ra tan mai ma chng n thua. Bn kia b, co my ngi
ng, goi tn anh lai o m . Anh ta cau nhau: "Qua y, ai bit
tn ti ma chng c nh ma ku!". Mai sau, nhn ra ngi quen,
anh mi ly thuyn ra bn.
Thuyn cao su bm cng hi, ch c 4 ngi, k ca lai. Anh
lai thuyn to, mp, khoe manh. Ra gia dong, nhn nc chay chong
ca mt. Anh lai quat manh mai cheo, mui thuyn va hi quay
ngc vi dong nc th a tao ra mt con song ln mun chm vao
thuyn. Anh bao: "C ngi im". Thuyn tin vao b, cp ung bn.
Anh cheo khoe tht, ch tri chng my met thi.
T 8/3//1975
Sut my hm nay khng kh chung cung nh c quan tht si
ng. Chun b mt oan cng tac gm nhiu b mn xung
vung mi giai phong.
Ngay 4, ta anh, ct t ng 19.

B TROC

645

Ngay 8, ta giai phong qun Thun Mn (c Lc)

Ngay 9, ta giai phong qun c Lp (c Lc)
Sm 10/3, anh Phc Lm, Tin Phc, dit 17 im cht
xung quanh. Chim 2 ng ph cua th xa Bun M Thut. Cac th
xa Kon Tum, Plycu nm ch v, khng con ng b tip t. Trong
khi o, cac s 3, 2, 22 nguy ang rai ra ng bng (Quang a,
Quang Ngai, Bnh nh). Vic iu bon nay i ng chin u phai
chuyn d.
Ngay 10/3/1975
Ti c phn cng tham gia chin dch: lam Pho trng oan
i qun tuyn truyn khu xung vung mi giai phong lam nhim
vu tuyn truyn, vn ng qun chung, n nh tnh hnh.
oan chung ti co 72 ngi, do anh Nguyn Vn Bnh lam
trng oan. Cung i, co 2 oan Dn ca va Tung cua Khu. Nha
vn Phan T c Thng vu Khu uy c cung i vi oan chung ti.
Ti i trc bng xe con kp thi nm tnh hnh lam tin.
Bui tra, tam bit hu c, vi nhng ngi ng ch thn mn va
ngi v tre, ti khoac ba l bc ln xe tin v Tin Phc - qu
hng cua v ti, cung la ca ngo chin dch xung ng bng cua
qun Giai phong. Xe bon bon trn nhng con ng t ta m
xung tn c quan huyn. Doc ng, y nhng xe tai ch vu kh,
qun i, co ca nhng chic xe tng hung dung.
Chiu, thy 2 chic AD6 qun tha bom Tin Phc. Chung bay
trn cao. Nhng chum an cao xa cua ta n bum bup, toa khoi
trng xung quanh.
m, mt C130 qun ln, bn o o mt hi ri cung cut. ch
phan ng yu.
Ban ch huy tin phng cua chung ti ong mt vung rng
tha, khng dn, cach Tin Phc khoang trn chuc cy s. Phai

PHAM VIT LONG

646

ao hm phong phi phao. Ti, lam vic s vi Huyn uy mi. Tnh

hnh phat trin rt nhanh. Toan b ch Phc Lm bo chay. Ta
cung a tin vao qun ly Tin Phc. Kiu nay se co nhiu tan binh
ln trn.
Co bui, chung ti ang hop nghe bao cao tnh hnh chin s
th ch di phao ti, manh vng san sat quanh hm. Ti mun lao
ngay vao Tin Phc, nhng Ban ch huy vn tru lai ni nay.
Ngay 11/3/1975
Tri nng. Nghe phao n m pha Tin Phc. Nghe a bt
trn 100 tu binh, thu 10 phao, 11 xe.
Ngay 12/3/1975
Ra trai tu binh. Trai nay nht toan lnh Bao an, Dn v.
Gp anh Duk, ngi dn tc Ka dong, du kch Bc Bn, ang
ng on tu binh vao trai, ti hoi co bao nhiu tn, anh ci hn
nhin: "Nhiu qua, mnh khng bit m!"
Anh em trong trai mi ti noi chuyn vi bon tu binh. Ti nhn
manh rng tnh hnh chin s ang si ng, qun cach mang a
toa xung ng bng, lam chu hu ht a ban, do vy, tt nht la
yn trong trai, ng tm cach trn chay mi mong an toan tnh
mang. Co mt tn chun uy Bao an mc bnh xa hi, l loi cung
mnh, ti bao anh em coi trai tha ra, cho no v nha cha bnh.
T ngay 13/3/1975
St rut qua, ti ri Ban Ch huy tin phng vao Tin
Phc. Khng th c ngi cn c ma nghe ngong mai. Phai tn
mt chng kin nhng bin ng lch s hin nay, tn mt chng
kin canh nhn dn pha khu dn, v vung giai phong va lam chu
vung mi giai phong. Hai xe cua oan anh Bnh a i Tin Phc
trc ti ri.
Nghe tin ca 2 xe cua oan b . Chc chay ng rng, tc
nhanh, khng quen! May khng ai cht.

B TROC

647

Hi na m v sang nghe phao ta n cp tp hng Dng

Con. Bon Bit ng ln phan kch ong chn nui nay.
Th trn di quyn kim soat cua chung ta co gng mt sang
lan, h hi. Ti vit mt bai ghi nhanh gi v Khu, sau o nghe trn
ai Ting noi Vit Nam a thy phat sang sang. Ti lam vic ct
lc: khai thac tai liu, vit tin, ri ngi quay ragono (may phat 15
Wat) in bao vin chuyn tin v Khu... Khoe manh va h hi, t
n, qun ngu, long tran ngp nim vui.
Tht la sung sng, Thuy Ngn, v ti, cung c tham gia
chin dch va dp nay a nhp vao oan qun cua ti. Th la khng
nhng chung ti c k vai sat canh trn chin khu cung nm trai
moi ni nhoc nhn, ma con c gn bo vi nhau trn ng giai
phong qu hng y vinh quang. Chung ti gp c ngi nha
cua Ngn va bung t khu dn v, mng mng tui tui, m nhau
khoc hoai. Ma Nga - me k cua Ngn, ngi a co cng nui Ngn
t tm be - ang tam nha cua mt ngi dn xa Phc Ky, gn
th trn Tin Phc, k cho chung ti nghe chuyn kh cc nhng
thang nm nm trong vung km kep cua ch. Vy ma Ma vn gi
nguyn 5 ch vang do ba Ngn giao cho luc ng sp hi sinh, va dui
vao tay Ngn! i, long ngi me nao cung mnh mng nh tri
bin, khng ai lng ht c tnh yu thng, c hi sinh cao ca
cua Ngi! Chung con xin nhn Ma tron ven tnh cam su nng,
con hn rut tht, nhng xin Ngi gi ly chut cua v qu gy
dng cuc sng mi! By gi, Ma thiu mc, thiu ca mui. Chung
ti ang trn ng i chin dch, ch kim c cho Ma 3 lon mui
va my b qun ao cu!
Tnh hnh dn bung t cac khu dn v cung ging gia nh ma
Nga: thiu gao, mui, m chnh. Chnh quyn cach mang a t chc
cho qun chung mua lng thc, m cac ca hang ban lng thc,
thc phm cho dn Phc Hip, Ky Sn. Tuy vy, nhiu ngi
cung khng co tin mua hang hoa. Chnh quyn giai quyt bng
cach vn ng nhn dn giup nhau, trng hp qua kho khn th
cho mua chu.

TH GIA NH

PHAM VIT LONG

648

Ha Ni, ngay 17/3/1975

Long yu du cua b me!
Ngn du hin cua b me!
Dp Tt gia nh a nhn c th cua hai con. oc th cua
Ngn, b me rt cam ng v thy ro tnh chn tht va hin lanh
cua con. B me rt mng v a co du hin. B c nghe 2 ln
bng ghi m l ci cua cac con trong y, nghe c ting cua con
trai va con du cua b me. Chn thanh cam n s quan tm cua cac
oan th trong o trong vic xy dng hanh phuc va tng lai cua
hai con, ch con mong cac con c ngh phep mt s ngay ra
thm b me, cac em va ho hang. Mong th mong nh vy, song cung
thy ro rang cach mang min Nam, c bit trong luc b vit th
nay, ang co mt s chuyn bin ln. Min Nam ang cn co nhng
can b co ao c va kha nng, nh vy vic con ngh phep ra ngoai
nay kho ma co th thc hin c. Tuy nhin mong th vn mong,
nht la me con th mong ngay mong m, mong sao c gp con
trai va con du, du ch trong mt t ngay. Bac Nhung trong o ra
ngoai nay a k chuyn gp Long cho b me nghe. Cac th con gi
ra ngoai nay nh khn voan, bt tt, qun ao cho chau Trang... me
u nhn c u ca.
B i cha bnh Qu Lm (Trung Quc) t 15/9 n
19/12/1974 th v nc. Luc mi v, sc khoe co hi phuc c mt
phn, i lai cung kha, nhng n nay bnh lai tr lai. Bnh chnh
la x cng ng mach kem theo x nghen mach nao. Chn tay phai
b yu va hi b lit. B a dung cao gu con gi ra. B thy sc
khoe chung co , song chn tay mi ngay mt yu thm.
B rt lo nu bnh phat trin theo hng xu th se b lit hn.
Me cung lo chay thuc cho b nhiu lm.
T khi i cha bnh Trung Quc v b vn ngh va cha bnh
bnh vin Vit X, ngoai tru, thuc men mi ngay mt him con a.
Ht nm nay b se v hu ung tui.

B TROC

649

Cac em nha vn i hoc nh thng. Thuy nm nay ht cp 2,

hoc lc yu, nn cung lo. Lan hoc kha, em c vao thng lp 8,
khng phai thi. Em hoc kha lai quan xuyn c vic nha.
Em Dip ang hoc ting Phap Khoa ting Phap trng ai
hoc S pham ngoai ng Ha Ni. Em hoc tt, tin b nhanh, co trin
vong. B vn phu ao thm cho em.
Ngoc vn hoc ting Anh ai hoc S pham ngoai ng. Em vn
hoc tt, song cha co t in Anh Vit, em cung b han ch.
Con xem trong o co t in Anh - Vit va Anh - Anh con mua
cho em, tao iu kin tt cho em oc sach.
Th con gi nn a ch v khu tp th Kim Lin, ng gi
v B ai hoc v b c phep lam vic nha, ch ln B khi co hi
ngh, hay hop lam vic ma thi.
V chng em Phuc va chau Trang vn khoe manh, sng hoa
thun vui ve. Con em Vit t Tt n gi cha bin th v, me hi
st rut.
Anh c n 22/3 nay th ci v. Anh a chon ch Hoa, sau
mt thi gian tm hiu va t anh quyt nh.
Cac con nn nng bin th cho b me. Long co i cng tac lu
th Ngn bin th v. Tuy cha gp mt song b thy Ngn co
nhiu c tnh tt, qua th Ngn vit cho b me.
Chuc hai con khoe manh, hanh phuc.
B me
Pham c Hoa

TB. Anh Sm vao, me gi cho con 50 + hn 1 kg mt me lam.

PHAM VIT LONG

650

Bai ng trn Ban tin u tranh thng nht, trn bao C giai
phong, phat trn ai Ting noi Vit Nam:
Tin Phc nhng ngay si ng
Ha Ni (VNTTX 21-3-1975) Sut my ngay nay, ca huyn Tin
Phc sng trong bu khng kh si ng la thng. Cai ung nhot
ln cua bon Thiu gy nhc nhi by lu trn vung t nay, a b
qun va dn ta pha v. Hai chi khu qun s, 74 cht im ch a
day cng xy dng bng chc bin thanh tro bui. Sau tiu oan bao
an, 39 trung i dn v, 32 lin toan phong v dn s, cung toan b
h thng km kep cua bon Thiu b anh ta ti.
Trong nhng ngay u giai phong, i trn nhng con ng
t xuyn huyn hoc nhng con ng mon xuyn xa, ti gp nhiu
tu binh lch thch keo nhau v trai. Bn b sng Tin, chng gn
trm tn ang ngi ch dn ln tuyn trn. Ti gp mt tu binh tn
la L Trng S, 17 tui, cp bc binh nh, thuc ai i 1, tiu
oan 135 a phng qun, ong Dng Ban Qun. S cho bit
trc khi b tn cng, n v hn a nhn oi hai ngay v s nu cm
co khoi, qun Giai phong phao kch. Hm b tn cng, ngay t my
loat phao u, ca n v hn a bo chay, vy ma cung khng tranh
khoi nhng on trng tr. Hn k: Sang ngay 10-3, an phao cua
qun Giai phong n trung ngay gia n, git cht 20 tn. Tn
Truyn, tiu oan trng, noi vi bon hn: "Phao qua tri, chu chi
thu, chay b tui bay". Ri tn Truyn bin mt. n v hn chay
tan tac mi a mt nga. Hn mo n chn nui th v mt va oi,
khng chay ni na.
c bit trong s tu hang binh co tn thiu uy Th, phn chi
khu trng phn chi khu Phc Lc, sau khi b bt, a dung loa
ku goi ng bon ra hang, ti lin n hoi chuyn. Th cho bit, tuy
n hn cha b tn cng, nhng thy ng bon Dng i b t
lit trong phut chc va b mt lin lac vi chi khu, hoang s qua,
n v hn a bo chay. Ti hoi hn ngh th nao ma ku goi ng
bon ra hang, hn noi, trc y hn b la di, nay b bt, c cach
mang i x nhn ao nn lam vic o ly cng chuc ti, va
cung ng ngu c hng lng khoan hng nh hn.

B TROC

651

Ti con hoi chuyn cac tn trung uy Phan, thiu uy canh sat

Nguyn Minh C, thiu uy Trn Vn Song va nhiu tn khac, tn
nao cung th hin s khip s cua mnh trc sc tin cng vu bao
cua qun Giai phong, va oan trach cp trn cua chung a cng
bc, la di. Ho u bit n cach mang a i x nhn ao vi binh
s Sai Gon b bt.
Ri am tu binh, ti i ti tram lng thc cua huyn. y,
cng vic tht nhn nhp, xe ti lui, ngi qua lai chuyn gao nh
thoi a. Ti gp ng ch Chu tch Uy ban Nhn dn cach mang
huyn, m m hi, ang vac mt bao gao ln cht ln xe. ng ch
Chu tch tuy bn vic sut ngay m, nhng hm nay cung tranh
thu ra giup i cng tac chuyn gao v vung mi giai phong. Vung
giai phong m ra rng, tht phn khi, ng thi cung tht nhiu
cng vic phai lo toan. Vic trc mt la phai thu xp ni n, chn
cho ng bao t cac khu dn v, hoc s tan t nhng ni ac lit
n. Gao trn a cp, huyn phai lo chuyn ti tn tay ba con. Cng
sc dn vao y khng phai t. Hang chuc thanh nin xung phong
va can b pha sau cua huyn hng hai lam vic o.
Vi tm long "nhiu iu phu ly gia gng", ng bao vung
giai phong cu a cung can b dng nha giup ng bao mi giai
phong. Nhng ngay trc y, ba con a chun b sn mi nha 10
cy tre, tranh, hom, lat... Bi vy nha ca c ua nhau moc ln.
Trong khi y, ng bao cung ua nhau bung v. T 10, 20 tng ln
50, 55 ngi. Lo cho dn n , chnh quyn cach mang con chm lo
sc khoe cho dn na. Anh Hoang, phu trach y t huyn, cho bit:
huyn a t chc c mt nha thuc, lp hai i phu, mt i s
cu, 10 t y t lu ng i khp cac xa, thn chm nom sc khoe
cho ng bao. Ti mt khu nha mi dng, xung quanh quet don
sach se, ti gp hai can b y t ang phun thuc tr mui. Anh
Hoang cho bit ng bao trong khu n sng c cc nn sc khoe
yu. V th, chnh quyn cach mang a lo ngn chn dch bnh cho
ng bao t u. Tt ca ba con mi v u c ung thuc phong
st ret kem thuc b tr sc.
em theo nim vui cua nhng ngi dn mi c giai phong,
ti rao bc theo con ng tin v qun ly. Nhn canh nhng cht

PHAM VIT LONG

652

im, n bot ch nh Dng De, Dng i, im cao 211 v.v..

tan hoang x xac, nm phu phuc di bu tri trong xanh, nhn
canh nhng xom lang va thoat khoi ach km kep cua ch ang i
sc thay da, long ngi nao chng bi hi xuc ng. Cuc sng thay
i nhanh qua. Ch vai ngay sau khi bon ch b quet sach, chnh
quyn cach mang cac thn, xa a ra mt, lanh ao nhn dn n
nh i sng. Can b toa i tm dn tam lanh khi xay ra chin s,
a v nha cu. Can b trng nom, bao v tai san cho dn. ng bao
tr v nha ngay cang nhiu; khp cac xa u co nhng cuc mt tinh
chao mng ngay Giai phong. xa Phc Lm - ni bon t lu vong
cua qun Hu c t lam qun ly - co ti trn 700 ngi dn d
mt tinh. Moi cng vic nhanh chong vao n np. Ba con cuc khoai,
xt khoai, sa lai b xe nc, ao hm, dng lai nha ca...
Va y, qun ly Tin Phc a hin ra trc mt ti vi b mt
tht rang r. ng tp np xe, ngi qua lai. Ch qun va cac ca
hang tap hoa, thc phm, gao... ngi ti lui, mua ban tp np.
Trn noc nha thng tin cua ch trc y, lng lng tung bay la c
xanh o sao vang. Ni bt trn cng ch tm bng o mang dong
ch ln: "Kin quyt anh bai m mu phan kch ln chim cua
ch, bao v va gi vng thanh qua cach mang". Ti c bit bng
khu hiu o do chnh tay nhng thanh nin qun ly mi giai
phong nay cng ln. Nhng thanh nin y gi y khng con phai
trn chui trn lui na. Ho hn h t do i trn ng ph lam
nhng vic co ch cho qu hng. Ho xoa cac du tch cua ch, vit
khu hiu, treo c, dan thng bao, mnh lnh cua cach mang. Ho
nhanh chong ng vao cac t chc cach mang. y va thanh lp
bn chi hi thanh nin giai phong.Trong bui l, thay mt cho cac
ban, c Phn phat biu: "Em khng noi nhiu nhng nhng hanh
ng cua em va cac ban em se noi ln tnh cam cua chung em i
vi cach mang". Ti bit, trong my ngay qua, Phn khng n ha
mt vic g khi can b phn cng: nao vit khu hiu, dan mnh
lnh, nao vn ng, t chc thanh nin vao i ngu. C nh th,
Phn va lp thanh nin y ang manh bc tin theo con ng
ma cach mang m ra cho ho - con ng cua ngi thanh nin th
h H Ch Minh.
Cung vi thanh nin, cac oan th qun chung khac nh thiu
nin, phu n, phu lao... a c thanh lp. i Thiu nhi giai
phong mi thanh lp a trng dong c m, i c ng, mng cuc

B TROC

653

sng mi. Cac bc cha me, anh ch gp rut tin hanh nhng cng
vic gop phn gianh gi qu hng. Ba con nhanh tay ao nhiu
hm hao phong tranh bom an. Bac L Ti la ngi u tin ao
hm phong tranh va vn ng ba con trong ph cung ao. T day
ph y, hm h lan ra khp ni. Mi suy ngh, mi vic lam cua
ngi dn Tin Phc u noi ln long tin tng va quyt tm gi
vng qu hng giai phong cua mnh. Khi k cho ti nghe nhng
chuyn trc y v bon ch, nh chuyn mt ngi lnh nguy t
choc kim va mu xng rng vao mt khoi phai ra trn,
chuyn ca ai i Bao an gop tin lo lot cho tn ch huy tiu oan
khoi phai ong qun ni nguy him, chuyn va qua co n v a
bo chay trc khi b ta tn cng, mt cng nhn xe th kt lun:
"Chung no nht nh phai thua trc sc manh tn cng va ni dy
cua ta".
Tin vao chnh sach khoan hng cua cach mang, nhng gia nh
co ngi thn cm sung cho ch a i ku goi chng con con ln
trn tr v. Ch Vn thn Bnh An goi v mt luc sau lnh dn v.
Anh Nim a dn 7 lnh ti ng ky va np vu kh cho cach mang.
cac a im ng ky, luc nao cung co ngi n xin c tip nhn.
Tai ni ng ky trung tm qun ly, mt lnh dn v xin tr lai ni
ln trn ly vu kh v np, sau o a v np 1 sung M.79 va
nhiu an. Anh ta c cp giy va tr v nha. Luc ti n, ba me
v anh ta mng mng tui tui noi: "Thit may phuc, ti tm gp, ku
c hn v".
Ba con y hiu rng, nhng ngi a lm ng lac li theo
ch, nay ra ng ky vi cach mang tht la co phuc ln, nu khng
se cht ung mang. Con s ngi ra ng ky tng ln vun vut, t
hang chuc ln hang trm. n nay, toan huyn a co gn 600 binh
lnh, s quan, canh sat va nhn vin nguy quyn Sai Gon em theo
nhiu vu kh, tai liu ra ng ky vi cach mang va a c i x t
t.
V chiu, qun ly Tin Phc cang ng vui. Moi ngi ra
ng nghe loa truyn thanh, xem tranh anh, ap phch cua cach
mang.

PHAM VIT LONG

654

Tin Phc si ng, nao nc va canh giac. Tra hm nay 17-3,

mt may bay A37 cua ch mo n xm pham vung giai phong a b
qun va dn trong vung qut tan xac, m u di chn nui Su.
on trng tr lu gic tri, bao v vung giai phong cang lam nc long
qun dn Tin Phc - ng vin ho tha thng xc ti lp nhng
chin cng vang di hn na.
(Ghi nhanh cua Vit Long - Phong vin TTXGP).

Ngay 24/3/1975
Nghe tin giai phong Tam Ky.
Dn tua ra ng v tay reo ho. Co ngi khoc v vui mng.
Nhng chic Honda lao vun vut v pha ng s mt.
Ngay 25/3/1975
Tin vao Tam ky. ng vui tp np.
Lai gp rut ly tai liu lam mt bai ghi nhanh y khng kh
si ng ni nay.
Ngay 26/3/1975
oan cng tac se chia lam hai: mt v Khu chun b cho k
hoach tuyn truyn ln hn, mt tip tuc lai Tam Ky. V chng ti
cung chia hai - ti v Khu. By gi, Ngn tr thanh ngi tin
tuyn, ti la ngi hu phng, lo cho Em nhiu.
Ngay 28/3/1975
Nghe tin sp giai phong a Nng. Ln t xui xung. ng
xu, tc lun. Doc ng, hang hang lp lp b i hanh qun
xung ng bng. m mi ti ng s mt.

B TROC

655

Ngay 29/3/1975
Sm tinh m. ng y ngi, dn co, lnh co, t a Nng
tran v.
Ma tm ta.
Qua cu Ba Ren.
Tc ng, phai t lai. on Honda i. Ngi ch ti i la
mt trung nin, anh t gii thiu anh la y ta bnh vin a Nng.
Anh ht sc vui ve, t giac ch ti vao a Nng. Ma nh roi qut
vao mt. Qua cu Cu Lu. Cu b ch anh sp khi sp rut chay.
Xung may y sng. Song nc dao dat. Anh y ta mua da hu
mi chung ti. Da o au, y cat, ngot lm.
Bon bon trn ng s mt. Qua Duy Xuyn, Vnh in. Vao
thanh ph. ng vui la thng. Con nguyn ven ca. Vao cac nha
dn, ba con xum lai thm hoi, on mng. Bng o ma a thanh
ph ri, a c sng trong long dn ri. Rt nhiu ngi mun
biu ti ng h, qun ao, may ghi m, ti cam n va t chi. By
gi c hng cai vinh quang cua ngi chin thng, tht bo
nhng ngay gian kh, ac lit. oan cng tac cua Ngn t Tam ky
cung a v n a Nng. Th la hai chung ti c i vi nhau n
tn cung cuc chin!
Ti vit nhiu tin, bai, trong o co bai sau:
Phng nam phc gianh chnh quyn v tay nhn dn
Ha Ni (VNTTX 8-4-75) - Ti phng Nam Phc (a nng), ti
ghe vao thm thm Hoc, cng nhn khun vac. Nghe ti hoi v cuc
sng trc y di ch Thiu, thm than van: "Ti i khun vac
kim tin, lang thang ra o, ba co vic th co n, ba khng co
vic th i mn gao khng ni!". Ti hoi tip:
- Trc luc giai phong, tnh hnh a Nng ra sao?

PHAM VIT LONG

656

- Luc o ca thanh ph cac sc lnh nguy thua chay tran ng,

n cp, bn git khng gm tay. Nhng ba con ni dy ng thi
phi hp vi qun Giai phong nn bon Thiu phai thua...
Va luc o, nha thm Hoc co khach va o la dp may ti c
bit ro moi chuyn hn. Trc khi nhn li k chuyn, ng khach co
mai toc bac t tn noi vi ti:
- Xin li, ng ch cho xem giy.
Sau khi xem ky t giy gii thiu co con du o cua Uy ban
Nhn dn cach mang thanh ph, bac noi :
- Ti la Sum, Chu tch Uy ban Nhn dn cach mang khom
inh Tho. ng ch thng cam, hin nay thanh ph mi n nh,
cung phai phong bon phan ng i lt can b.
Va bac k cho ti nghe chuyn ph, chuyn phng nhng ngay
hn n ri nhng ngay si ni va qua.
Cui thang 3, th xa Tam Ky va thanh ph Hu c Giai
phong lam cho bon ch a Nng v cung khip s. Binh lnh
nguy cac loai t "Cng hoa", "Thuy qun luc chin", bit ng qun
ti a phng qun, vn a v chnh phu cang v chnh phu, tha h
cp boc, pha phach trc khi rut chay. Ngoai ng, trong nha
lun lun xay ra nhng vu cp, git trng trn. Ch trong hai ngay
27 va 28-3, khom inh Tho a co 8 ng bao b tui lnh bn cht
gia ng cp cua. Ngoai ra, s b anh p, b thng khng
k xit. Tai ch Cn, ch Han va khu thng mai Din Hng, tt ca
cac sap hang u b ny np ly . Khng hiu bun nao khng b
pha ca, cp cua. Ting ku khoc, rn xit va nguyn rua cua ng
bao vang ln khp cac ng ph, cac ngo hem.
Gia luc y th c nghe li ku goi ngay 28-3 cua Uy ban
Nhn dn cach mang tnh Quang a va thanh ph a nng va tin
qun Giai phong ang t ba hng tran v thanh ph.

B TROC

657

ng bao Nam Phc v cung phn khi. Thi c ni dy gianh

chnh quyn v tay nhn dn a n. Tai lang Nam Dng, cac bac
Chnh, Sum, Lc, Ba, Tn, Liu - nhng can b va c s cach mang
hoat ng b mt trong long ch hang chuc nm nay - hop ban k
hoach hanh ng. Sau o, tng ngi v cac khom trc tip ch ao
qun chung ni dy. Doc cac ng ph, cac ngo hem, nha nha vn
ong ca, nhng bn trong u cha ng mt s chuyn ng nh
song ngm. Sung do bon ch cp cho lc lng goi la "Nhn dn t
v" c tp trung lai, trang b cho nhng thanh nin giac ng. Vai
mu c chuyn v gp. Nhiu may may c dng ln, chay lin
tuc khng ngh, may hang loat c Cng hoa min Nam Vit Nam.
Tng bng khu hiu ln vit bng sn o nhanh chong xut hin.
Va tra ngay 29-3, luc qun Giai phong xut hin, tin vao thanh
ph, th nhn dn Nam Phc cung xung ng. Hai chic t con
ch can b cach mang va lc lng t v phng co vu trang chay
chm chm trn ng ph. Ting loa phong thanh vang vang:
"ng bao hay vung dy cp chnh quyn!", "Hay lt Thiu!".
Ting reo ho, h khu hiu cua ng bao lan khp cac ng ph,
nao ng ca khng trung.
Chic xe i u do anh Lm, cng nhn xe lam, lai chay doc
ng Huynh Thuc Khang. Bn canh la c cach mang va dong ch
o trn nn vai trng "Hoan h chin thng cua Qun Giai phong"
la 10 chin s t v sung chc trong tay. Xe dng lai trc tru s
nguy quyn phng Nam Phc. Mt thanh nin vac c cung mt
phu n xung xe. o la Bui Xun Lan, 17 tui, hoc sinh lp 11
trng Ky thut, va ch L Th Liu, 30 tui, tu chnh tr mi pha
nguc ra sang nay. Ch Liu giup sc em Lan leo ln hang rao. Trong
phut chc, la c Chnh phu cach mang ti thm n xoe trc gio,
tung bay trn hang rao tru s nguy quyn phng Nam Phc. Mt
tn nguy quyn ngoan c chay ra ln an, ging sung v pha em
Lan, lp tc anh Lm p ca, xng ti cp khu sung cua no.
Cung luc y chic t th hai lach ln, tin qua ca, vao gia
sn tru s. Bac Mai Xun Lc, cng nhn in nc, va bac Vn
Knh, giao vin, bc ti ct c ha la c ba que xung, keo c cua
Chnh phu Cach mang ln. La c bay php phi vy goi ng bao
khp cac ph ua n. ng Vn Knh ng vn cao ngi, trnh
trong oc li ku goi cua Uy ban Mt trn dn tc Giai phong va Uy

PHAM VIT LONG

658

ban Nhn dn cach mang tnh Quang a va thanh ph a nng.

ng va dt li, ting hoan h cua ng bao di ln nh bin ng:
- Hoan h Qun Giai phong!
- Hoan h Chnh quyn Cach mang!
Ting reo ho, ting h khu hiu quyn vao nhau, truyn lan
khp cac ph.
Chic xe tip tuc chay gia hai hang ngi ni dai vy chao. Xe
bon bon lt trn ng Phan Chu Trinh, Chu Vn An, qut qua
ng Hoang Diu, vt ln ng L nh Dng, thng ti ng
Trng N Vng. C cach mang ln lt xut hin trn noc tru s
nguy quyn cac khom. Hnh c ba que ve trn tng nha may in
cung c thay th bng la c o xanh sao vang ti thm.
ng bao xung ng mi luc mt ng. Anh Sn, can b c
s, va anh Chnh, cng nhn, ci xe Hon - a, t lang Nam Dng
ti thng toa Th chnh thanh ph treo c cach mang. La c lng gio
tung bay trn noc toa Th chnh, anh du gi phut trong ai: chnh
quyn phan ng tai thanh ph a nng a b anh , nhn dn
a Nng a hoan toan lam chu thanh ph qu hng. Luc o la 15
gi 30 phut ngay 29 thang 3 nm 1975.
Phng Nam Phc chuyn ngay qua nhp sng mi. Uy ban
Nhn dn cach mang phng va cac khom c thanh lp, t tru
s tai cac tru s nguy quyn phng, khom cu. Nhng ngi trc
y cm sung hoc lam vic cho ch ln lt keo n cac tru s Uy
ban Nhn dn cach mang trnh din, np vu kh, tai liu va nhn
giy chng nhn cua chnh quyn cach mang. Trong ngay 30 - 3 co
ti 1.009 ngi ti trnh din, np vu kh, tai liu.
Lc lng cach mang vun vut phat trin. Mi ni u thanh lp
mt trung i thanh nin vo trang, thng xuyn canh gac, tun
tra, gi gn trt t an ninh. Anh ch em cng nhn, lao ng phn
khi n nha may, x nghip lam vic theo tinh thn mi, tinh thn
xy dng, lam ngi chu tht s. Anh em cng nhn lai xe chay

B TROC

659

khng bit mt, ch ng bao b gic cng bc di c tr v qu cu.

Thanh nin, hoc sinh hng hai tham gia lc lng sinh vin hoc
sinh bao v thanh ph a nng, lam nhiu vic cu th nh c ng,
tuyn truyn chin dch, don v sinh ng ph v.v... Cac me, cac
ch t ng bao nhau em qua n tru s Uy ban Nhn dn cach
mang chuyn n cac chin s Giai phong. Trc y, trong gi
phut tan lui cua ch Thiu, ba con phai ong cht ca bao nhiu,
th nay sng vi chnh quyn cach mang, ba con m rng long by
nhiu, chm lo cho cac chin s cach mang.
Tam bit bac Sum va thm Hoc, ti bc i trn ng Huynh
Thuc Khang trong bu khng kh tnh mch cui m. Qua mi nga
ba, ti lai gp mt tp thanh nin eo bng o, bng sung ng
canh cho gic ngu cua thanh ph. Phng Nam Phc va ca thanh
ph a Nng ang ngu ngon chun b bc vao mt ngay mi si
ni, khn trng ./.
Vit Long (Phong vin Thng tn xa Giai phong)

Ngay 10/4/1975
Bao C giai phong, c quan cua uy ban Mt trn giai phong
khu Trung Trung B, lin tip ng tin, bai phan anh kh th tn
cng va ni dy khp ni. Trong s 207 ra ngay 10 thang 4, bao
ng tin ta a giai phong hoan toan khu Trung Trung B. Bao ng
tin tng hp nu ro: Trong thi gian 1 thang (t ngay 4 thang 3 n
ngay 3 thang 4 nm 1975), qun va dn Trung Trung B a lin tuc
tn cng va ni dy, gianh thng li lch s: giai phong hoan toan
Khu, gm 9 tnh, 3 thanh ph va tt ca cac th xa, th trn vi 5
triu dn, loai khoi vong chin u 30 van tn ch, thu hang van
sung cac loai, thu va pha huy 4.000 xe qun s, bn ri, pha huy va
thu hi 300 may bay. Bao con ng bai, anh cua anh em phong vin
Thng tn xa chung ti t khp cac chin trng g v: Vit Long
vi bai a nng tng bng ngay hi giai phong cung 2 anh v sinh
hoat vung giai phong, Dng c Quang vi bai Th xa Quang
Ngai ngay giai phong vui nh hi, Phc Hu vi bai S phn bi
tham cua S oan 23 nguy, Hng Phn vi anh Cng nhn nha
may in Cng Tum kin quyt bao v nha may khng cho ch pha

PHAM VIT LONG

660

hoai va nhanh chong a nha may tr lai hoat ng bnh thng,

va Quang canh trc hi trng Din Hng th xa Ply - cu...

TH GIA NH
Ngay 12/4/75
Anh Long, ch Ngn knh mn!
Chc dao nay anh Long bn lm nh! i lun vit tin ma l,
bn nhng chc la vui lm, nhng du bn n u anh cung hay
tam vui long dng lai oc nhng dong tnh cam cua em, a em
gai nho cua anh, anh nhe.
Anh Long, ch Ngn trong y dao nay co c manh khoe
lun khng? va a sp co chau b cha? Ln sau vit th ra anh
phai noi ro y nhe. Con ngoai nay th gia nh vn manh khoe,
duy co b la hi yu thi. Hm va ri ci anh c, cu Hiu, cu
Minh cung v d, con trc o na thang ba va ba tre cung v
chi. Hai ba thng anh, ch lm va ch mong gp c mt anh, ch
thi.
Hm 4/4 anh Vit lai c v thm nha nn gia nh lai cang
vui ve hn va lai cang nh, nhc anh, ch nhiu hn. Chc trong
y anh, ch phai ht hi lun y nh? Dao nay anh Long i c
nhiu ni lm nh, ht Quang Nam, n a Nng... tha h ma toai
nguyn. ngoai nay ca nha on nhn tin anh trong nhng t bao
hay bui phat thanh cua ai. Mi khi ai phat bai cua anh th ca
nha lai ngi im lng nghe anh a. Mng cho anh, ma cung lo cho
anh nhiu.
Con trong thi gian anh i cng tac chc ch Ngn nha mt
mnh nh, hn la cung hi bun va lun lun lo lng, o la iu tt
nhin thi, nhng cang lo lng bao nhiu th cang lam cho anh
Long phai cn thn, cang tt ch Ngn nh.

B TROC

661

Hm va qua em a thi ht hoc ky I ri va kt qua th cung

tng i, khng n ni ti lm anh a, con Thuy th cung chun b
thi ht cp y. Anh ch tng tng xem no be t nh hoc sinh lp
5 y, be ma gy lm, khng bit no co thi ni khng! nay ngoai
nay ly i b i nhiu lm anh a, cac thy giao cung ly i. Thy
giao em cung sp i ri. Chc la ngi ngoai nay bt i th ngi
trong y ng lm va chc la vui hn trc nhiu anh ch nh.
Thi, em tam dng but, chuc anh ch lun lun manh khoe,
hanh phuc, cng tac tt. Bao gi c gp lai mt anh ch th vui
qua anh ch nh.
Em cua anh ch Bch Dip

Long + Ngn cua c

Hm nay nhn tin co bac Nhung canh nha lai vao tip tuc
cng tac, c tranh thu vit th cho hai chau, va cung la bao tin
hai chau bit tnh hnh gia nh hin nay. Cu u tin c khng
qun chuc hai chau tht hanh phuc. Long Ngn! Trc y c tng
la chu Phng ch khi nao hoa bnh thc s th chu my co ngay
mong tr lai qu hng nhng khng, hin nay chu a khng con
trn manh t Bc nay na, ma a t cua min Nam t ngay
21/3/1975 ri. Tht la mt s khng ai co th ng c, mt ng gia
a v hu ma lai ra cng tac, tr lai v Nam mt cach d dang...
Th mi goi la thi bui chin tranh. Chu i vao vung Ty Ninh
y, goi la oan xy dng B2, chu i cng tac chuyn mn cua mnh
thi khng phai vt va g. Khi nao Long co i cng tac qua y hoi
thm xem may ra gp chu, hoi la ng L Phng - Y s. Ban thng
nht TW goi y. Con hin gi cac em vn gn c. Tin ang hoc
in Ba V, con Quang ang hoc sa cha t B Giao thng Ha Ni, ngay canh trng ch me chau lam. Con Chiu lai up
lai lp 5, hoc dt lm, em mai chi nhiu hn la hoc. Trc tnh
hnh nay co le em Quang phai i b i thi v ngoai nay hin nay
ang ly b i nhiu lm. ngoai nay co c xem my bai bao cua
Long vit, noi chung la c, oc bai bao thy phan anh s thc,
cuc sng thc t. Con Ngn nay co khoe khng? a co bung
cha? Trong dp nay cac chau co ra cung kho, la v ang mua lam
n cua Long phai khng cu. Nhng thi mun th nao i na chau

PHAM VIT LONG

662

cung c ra thm b me va c, cung cac em, b chau nay yu lm,

nu chau khng c gng ra ri sau nay lai n hn sut i. C ch
nhc th thi, con trn Ha Giang cu ni vn con sng - 100 tui
ri. Ba va ba tre nay vn khoe, cu m Hiu cung rt khoe, cu
sang lai xe t ri, nh vy cu a c 5 em ri, 2 gai 3 trai y,
a nao cung xinh ep ca. Khi nao co vit th th vit hoi thm trn
y.
Thanh cung hoi thm n chau lun y.
Thi nhe, c thu xp ra Bc mt ln. Long Ngn, c chu th
ngheo nn khng co gi cho chau g ca, hm nay nhn tin co tin
c gi cho hai chau chut t tiu tam. C danh tin mi gi cho
hai chau, ch co s tin rt t nhng no cha ng tnh thng cac
chau khng ta ni. Tuy tin t nhng long thng khng bn b.
Vy c gi vao chau (30) ba mi ng chau thm tht vao, ch
c cung bit cac chau cung chng thiu thn g! Hn na vic ci
cho cac chau nu la ngoai nay th chc cung tn kem y. Va qua
ci anh c cung ht 1500 y, con nhiu cai phc tap lm,
nhng thi chau cung khng nn nhc vn y lam g.
Thi nhe th sau c tip tuc.
Chuc hai chau hanh phuc.
C Chung

T 13/4/1975
Nhng ngay nay, ngoai Tng xa a c thm can b vao phu
trach c quan Thng tn xa Khu, nhng ti vn bn rn vi cng
vic cua mt can b t chin khu v, phai giai quyt bao nhu cu
cua cuc sng mi. Hang tun d giao ban vi Ban Qun quan
thanh ph a Nng, ch ao vic lam tin va trc tip vit tin, bai.
Lo i tm tru s cho ca Phn xa. Phat hin nha s 14 ph L Thanh
Tn cua mt vin tng nguy bo chay, ng bao t Hu di tan vao
tam, ti dn do ng bao khi rut i phai gi nguyn trang. Sau o,
ti lam vic vi Uy ban Qun quan thanh ph a Nng va Uy ban

B TROC

663

a lam giy cho phep Thng tn xa Giai phong Khu Trung trung b
s dung nha nay cung vi ngi nha s 36 Quang Trung lin ngay
o. Cung vui, thy ti i tm nha, mt bac trung nin phng
Thach Gian ch cho ti cn nha ngay mt ph, ang la ca hang
gao, bao hin cho ca nhn ti, co giy t y u. Ti cam n va t
chi, ch nhn ba con tm long thm thao. Qua cac phng tin
thng tin, ti bit rng tai Sai Gon, tnh hnh ang nao loan. ng
bao hang ngay hang gi ong kn ca nha, m may thu thanh nghe
ai Giai phong. giup ba con khng mc mu tuyn truyn cua
ch ma chay theo chung, yn tm on ch qun Giai phong, ti
ngh cach tt nht la phan anh khng kh thanh bnh thanh ph
mi giai phong nay. Va ti i n gp dn, vit bai ghi nhanh sau:
Mt ngay chu nht a Nng
Ha Ni (VNTTX 20-4-75) Sang chu nht 13-4, ng bao theo
ao thin chua khp thanh ph a nng nm nm n cac nha
th lam l. Tai nha th ln thanh ph, mc du a qua bui l th
2, ngi n d vn cht ca phong cu nguyn, ting linh muc vang
vang giang ao.
Sau bui l, moi ngi tran ra ca, ci, noi vui ve. Ti thy
trong s ng bao nay cung vi phu n, tre em con co rt nhiu
thanh nin. Cao S ai, 22 tui, trc y la lnh khng qun nguy,
dng lai noi chuyn vi ti hanh lang:
- Khi thanh ph giai phong, em ra trnh din, c can b cach
mang giai thch chnh sach khoan hng, chnh sach t do tn
ngng. Ri em c v nha lo lam n va lai i l nha th u n.
Bac ng Hoat vui ve k vi ti:
- T khi giai phong n nay, ngay chu nht nao gia nh ti
cung i l.
Ti hoi:

PHAM VIT LONG

664

- Khi cha giai phong, gia nh bac co i l u va y u

khng?
Bac lc u:
- u co c! Ti co thng con trai phai trn lnh, u dam ra
ng, u dam n nha th lam l.
Bac ci hn hu, noi tip:
- Cung may phc la thanh ph c giai phong, con ti khoi
trn lnh, ca nha ti c gi ao ven toan, ba con ti t do i l,
khng co ai chn bt ca.
Tr ra ng c lp, hoa vao dong ngi nao nc, ngc ln
ph L nh Dng, ti vao thm chua Tnh Giao. Mt bu khng
kh thanh tnh bao trum ca khu chua. Di bong cy b toa bong
mat trc sn, my chu tiu qua lai lo vic chua. ng Hoang Hu
Khai, phu ta c uy hoang phap thuc tnh hi Pht giao a nng,
va hai tn vui ve a ti vao phong khach. Nghe ti hoi vic l
bai, ng Khai tra li:
- Noi thit tnh, khi cach mang mi n, mt s tn con cha
hiu nn nghi ngai, cha dam i l chua. Nhng ch vai ngay sau,
nghe ph bin chnh sach t do tn ngng va trc s thc din ra
trc mt, ba con ao hu yn tm, lai i l nh thng.
ng ci ri noi tip:
- Trc y chnh phu Thiu tuyn truyn la giai phong n
u th y khng con tn giao. Nhng thc t va qua a xoa
sach nhng li tuyn truyn y. T khi vao thanh ph n nay,
qun i Giai phong khng h vao chua luc soat, khng h cm
oan vic l bai.
Tin ti ra khoi chua, ng Khai cn dn:

B TROC

665

- Cac ngay mng mt, ngay rm la ngay ba con pht t ti chua

lam l, anh nh n chua vao cac ngay y, ng vui lm.
Ti bc ra ng. Hm nay hu ht s ng bao Hu, Quang
Tr va cac ni khac b bon Thiu cng ep "di tan" vao a Nng a
c chnh quyn cach mang tao iu kin tr v nguyn quan. Tuy
th a nng vn nhn nhp, ng vui. ch Han, a gn tra ma
ngi mua ban vn ng, cac day hang rau, hang ca ban la lit, nao
so huyt, cua b, ca mc, ca chun, nao ca chua, bp cai, rau
mung... Cac day ban tap hoa, ban vai... hang cung kha u. i ch
chu mt quy hang o vai cho mt thiu n xong, ti n noi
chuyn. Ch cho bit ch la Trn Th Dc, ban vai ch nay t
nhiu nm nay. Ch than th:
- Trc khi chay, lnh Thiu n cp d qua. Chung cy ca
quy hang nay ly mt phn na s vai cua ti. May phc ma
qun Giai phong v lin, nu khng, ba con y con mt cua, cht
ngi nhiu lm.
Ti hoi:
- Ch m lai quy hang vao ngay nao?
Ch ap:
- Nghe cach mang biu ng bao tr lai bun ban, lam n bnh
thng, ti by hang ra ban lin. Ti thit khng ng mi o con
cp boc bn git loan, ma khi qun Giai phong va vao a yn n
ngay.
Bui chiu, ti tip tuc i thm cac ph phng a nng. Ti
re vao s nha 34 ph Phan Chu Trinh. o la hiu un toc Hoang
My, mt trong nhng hiu ln cua thanh ph. Trong cn phong dai
sang anh en co nhiu day gh, bay y gng va nhng may sy,
may hp. Ti thy nhiu th un toc ang chm chu lam toc cho
khach. Anh Nguyn Vnh Ky cho ti bit, ngay sau hm giai phong,
phong nay a m ca. Anh L T Hng noi xen vao:

PHAM VIT LONG

666

- Trc y bon ch tuyn truyn la cach mang khng cho un

toc, cach mang se p pha cac tim un toc, ch so sanh nhng
lun iu y vi thc t trc mt ma tc ci.
Ti lai bc ra ph. Dong ngi trn ng vn ni dai. Trn l
ng, my em nho cm tng chum bong u mau. Ti ng Hung
Vng, ti re vao mt quan hang.
ng chu quan noi rng trc y ng lam ngh may, nhng
thua l qua, tru tnh m lai, nhng s bon lnh tra lu an thay
tin nn ang loay hoay, va khi y th giai phong, khng con cp
boc, quyt tin na nn ng m tim nay. Cac tim khac nh Lc
Ngoc, Quynh Giao, Quynh Loan va hang loat tim n nh My
Hng, ng Phng, My L Hoan cung bao nhiu quan nc ngot
na u m ca on khach.
Ngay chu nht cung la ngay ngi dn a Nng i d nhng
hoat ng giai tr b ch. ng bao ru nhau n Ty Thng tin oc
sach bao, xem hnh anh cua cach mang hoc n cac rap xi n xem
chiu phim. Ti n rap Li vao cui gi chiu cua bui th hai.
Xe ap, Hon da xp y ngoai ca rap. Trn bin quang cao ghi tn
cac phim: Em la th xy, Ch mt con ng, Anh b i xe tng,
Bac H cua chung em.
Trc ca rap, ti gp hai bac cng nhn lai xe Trn Thanh
Cn va L Hu Phuc. Bac Phuc tm s:
- Coi phim thy Bac H ng la gp Bac, ti a nc mt. Ti
mun nho lai c Bac m vao long nh cac chau be trong phim.
Bac Cn so sanh:
- Ti a coi nhiu phim Sai Gon, ch nhi so s e doa, chem
git ln nhau, con phim cua ta th giao duc tht toan ven. Coi phim
cua ta, ti thy mnh thay i hn, khng con phai bn khon v
tng lai cua mnh va con chau mnh na.
Hai bac vi va dt xe xung ng va giai thch:

B TROC

667

- Phim Giai phong ht la bon ti ra trc qua rap Tn

Thanh coi phim khac ngay. Chu nht nay ti mun i khp cac rap
xem cac loai phim cua cach mang cho thoa long mong c.
Ti i ti ng Bach ng th thanh ph ln en, ting
chung chua vong n ngn nga, gio sng Han lng lng. Bn kia
sng, en in t cac day nha toa sang lung linh. Bn nay sng, en
trn cac ct en cung toa sang. Xa xa, nhng ngon en o trn hai
ct phat song cua ai phat thanh a Nng nhp nhay nh nhng
i mt nhn xung thanh ph cang thn yu nay.
Ti gp nhiu cp v chng dt con i dao mat bn sng. my
hang gh u nm bn nhng gc da t l co nhng i nam n
ang ngi tm s. Khng gian khoang at va bnh yn. Ca a Nng
ang hng tron mt ngay chu nht y thoai mai va b ch ri
lai bc vao mt ngay mi vi nhp sng khn trng, si ni./.
Vit Long (Phong vin TTXGP tai a nng).

TH GI GIA NH
Ngay 18/4/1975
B me va cac em yu quy!
Anh Ha a vao n ni, noi gia nh ta vn vui khoe, con rt
mng.
Con va nhn th b vit ngay 13/3 - chc b gi ng dy.
Con va Ngn vn khoe. Cung may ma c quan phn cng 2
chung con i chin dch mt oan, nn khi v a Nng la c
mt ch ngay, co mt phong ring kha xinh vi kha y u tin
nghi.

PHAM VIT LONG

668

Tnh hnh chung trong nay phn khi va yn n. By gi chung

ta ang tp trung sc xy dng kinh t. Lo i sng cho dn. Co le
chuyn nay Min Bc se phai dc sc cho Min Nam nhiu hn
na.
Con cua gia nh.
Ngay 22/4/1975
S kt lai, thy rng tai san quc gia thu c rt ln, gn nh
nguyn ven. Qun chung rt phn khi. i sng trc mt bnh
thng, co kha nng gi c va nng dn ln. Chung ta trin khai
lc lng phong thu tng i tt nhng cha su trong qun
chung. Cng tac phat ng qun chung, tuyn truyn chnh sach
tng i tt, nhng cha su. T chc bc u tng i tt.
Nhng mt cn chu y la: Lc lng phan ng con ng, con n nup
ch thi (a Nng co 8 van qun nguy ra khai bao, trong o co
khoang 7.000 s quan), ngui lam cho ch cn phai bt th bt cha
ht. Con hm ngm cha khui. Vu kh thu cha ht, nht la sung
ngn, mn. in ai ch con hoat ng. H thong t chc cua cac
ang phai phan ng con. Co hin tng gia b i, lam giy thng
hanh gia, lam con du gia. Mt s tai san quc gia b pha (chu yu
do qun ta), lang ph. Thiu can b. Can b thiu kinh nghim. Nu
khng co bin phap v iu hanh kinh t th i sng ng bao se
xung. T tng ang tt, nhng a xut hin t tng cng thn
(nht la qun nhn - qun phit ro), tan man, ca nhn, hng lac,
an nhan, tr tr.
Khu uy ch ao thi gian ti phai lam tt cac nhim vu sau: n
nh tnh hnh vung mi giai phong. Tip tuc chin u, giai phong
toan b min Nam. Xy dng vung giai phong vng manh. Mt s
cng tac cu th phai tp trung thc hin la: Truy troc ch, gn vi
trt t tr an. Tip tuc i su phat ng qun chung qun chung
co nhn thc ung, phn bit c ch - ta, hiu bit v chnh sach
khoan hng va chuyn chnh v san. a nng dn tr lai rung
vn nng thn san xut. Tao cng n vic lam thanh ph. n
nh ni b. Cng tac kinh t c coi la cng tac ln nht. T chc
mt t tuyn truyn tp trung v cac hoat ng noi trn.

B TROC

669

Ngay 1/5/1975
Nghe tin giai phong Sai Gon va toan min Nam ung vao ngay
30 thang 4 nm 1975. Vui, nhng khng phai la nim vui bt ng.
Ngu nhin, hay co hen trc ma chnh ngay ti ct bc i
chin trng, sau 7 nm, lai la ngay toan thng cua dn tc.
Sang, Khu va Thanh ph t chc mt tinh mng chin thng.
Bui l din ra tai sn vn ng Chi Lng, co diu binh va diu
hanh qun chung. ng trn khan ai nhn xung nhng i qun
hung dung diu qua, cht nh da dit nhng ngi ng ch a hi
sinh, trong o hnh anh Vng va Ngh hin ln ro mn mt trong
ti. Ri nc mt c trao ra, nhoe ht moi hnh anh hin tai, a ti
v qua kh...

PHAM VIT LONG

670

I LI TM S

Tm mai, ti vn khng thy phn ghi chep giai oan na cui

nm 1971. Nh lai, luc y s ghi b ht, ti xin mt tp giy vit
Nht ky. Ri trong mt trn tp kch cua ch, cai tui cua ti,
trong o co tp Nht ky, b tht lac. Rt tic, trong o cha ng
bao nhiu cht liu quy, nht la phn ghi lai cam xuc cua ti khi
nghe tin L Vit Vng, Nguyn My hy sinh. anh trng giai
oan nay. Vn may la con lai kha y u nhng g ti a thu lm
by lu nay. oc ky lai, nht la cac th t, ti thy ro rng hi y
ca my th h u i vao cuc chin vi ly tng ro rang, vi y thc
dn tc su sc, vi nim tin chin thng va vi tnh cam chn
thanh, nng hu. Nhng ngi nh ti hi y cha co gia nh
ring, i B nhe tnh, cung nh nhng ng ch can b tp kt sng
c thn tr lai min Nam, hoc nhng ngi t ng bng thoat ly
ln cn c, u c goi la B troc, khng lai cho ngi thn mt
chut quyn li nao. Ma ngay ca nhng B thng, co ngha la
nhng ngi co gia nh, i B c lai phn lng t oi cho gia
nh, th lai phai chu ng ni day dt ln hn lp tre chung ti bi
trach nhim cua ngi chng, ngi cha, ngi v, ngi me, ngi
chu gia nh. Vy ma tt ca u hm h ln ng ong gop sc
mnh cho cach mang. Trong s ng ch ma ti quen bit sut gn 7
nm khang chin y, mt s a hy sinh, mt s t do tui cao, sc
yu phai ra hu phng cha bnh, s con lai a i n cung cuc
khang chin. Va qua, chung ti a t chc gp mt truyn thng,
ai cung nh n nhng ngay y vi nim t hao va vi tnh cam ht
sc m thm.
Gn y, ti a tr lai chin trng xa, thm lai ba con, ban
be. Ring vic ln Nui Ba (vung ven Quy Nhn), khng hiu sao, mai
ma cac anh S Vn hoa - Thng tin khng b tr a ti ln c. Co

B TROC

671

anh ua vi ti: "Tr lai ni xa, tm ngi cu sao? Ni xa con o,

ngi cu a gia ri!". ung vy, nhng c gai ma ti quen thi chinh
chin gi a lung tui ri tht, nhng ti u co tm ho v cai lang
man tui xun, ma cung nhau n lai nhng ky nim khang chin
su nng tnh ngi, cai o khng luc nao gia i ca.
Ti tr lai Hoai Chu, thm lai gia nh Ma Phung cung hai
con cua Ma la cac ch Thi, Vinh. Hi o, nha Ma Phung nm ra
nui - vung ranh. Khng xm ti nao khng co can b, b i t trn
nui xung ghe nha n ung. C vy, ngay nay qua thang khac,
ngay nao cung mt hai mm cm gia nh sp sn nui b i, can
b. Ti cung n o nhiu ba cm, va a c cac ch canh chng
cho trong khi n, phong lu ch tp kch. Bao nhiu ming n,
bit my nui a l ri? By gi, Ma Phung a la ba me Vit Nam
anh hung. Ma hoi chung ti i v bng g. Bit chung ti i bng
may bay, Ma bao: "Tao lo cho lu bay qua, may bay rt th lam sao?".
Chung ti ci, ma long a l. Cac ch Vinh, Thi nay con khoe
manh, lam n cung kha, gia tht hu. Cac ch lai tu tt ku con
chau leo da ly trai cho chung ti ung nc. Th nc trong vt,
mat ngot, m a y luc nao cung tran y, bi v no co ngun t
thm su trong long T quc ta, Nhn dn ta.
Ha Ni, mua xun nm 1999 Pham Vit Long