Professional Documents
Culture Documents
Tn tnh hung: Vn dng kin thc lin mn gii thch mt s tnh hung
nhm tit kim nng lng khi s dng in
Trong cuc sng thng ngy ta lun gp phi rt nhiu tnh hung m
khng ch vn dng nhng kin thc k nng ca bt k mn hc no l c th gii
quyt c m phi l s kt hp, cht lc nhng tri thc c rc t nhiu mn
hc khc nhau m mi chng ta ai cng u c trang b trn gh nh trng. c
bit vi nhng vn tuy nh hay gp phi trong cuc sng thng nht m nng
lng v tit kim nng lng l mt v d. Th hi nu mt ngi trong mt gi
lng ph ch 1cm3 nc, th trong mt nm = 8760 gi th con s tng ln gn
9 lt (!?), vi ngi dn chu Phi hay nhng khu vc kh nng, thng xuyn
xy ra hn hn th 9 lt nc y cn qu hn c nhng th xa x nht! Vy th u
cn phi c nhng chin dch hay hnh ng to ln? Mi ngi trong chng ta ch
cn tit kim nhng th n gin nht th khng ch cn l tit kim cho bn
thn, gia nh hay x hi m cn gp phn tit kim cho ton nhn loi. in
nng cng nh nc vy, mt ti nguyn tng chng v tn nhng khng c
ngha l n s tn ti cng chng ta mi mi, nu nh con ngi khng bit s
dng, ti to hp l th sm mun n cng s cn kit v tht kh tng tng ra
vin cnh tri t ngp trong bng ti khi mt tri khut bng.
- Gii thch mt s hin tng thng gp trong cuc sng lin quan n s
dng in.
- a ra phng php tit kim nng lng khi s dng in, c c s khoa
hc v chng minh bng kin thc ph thng.
- Gio dc thc bo v mi trng, bo v ti nguyn thin nhin, tit
kim nng lng in.
1
3. Tng quan v cc nghin cu lin quan n vic gii quyt tnh hung
2
* Tnh hung 1: TNH HUNG KHOA HC
Ti sao vi mt s n xc nh, c rt nhiu cch mc cc n u sng
bnh thng nhng ngi ta li ch chn mt hay hai trong s cc cch mc m
khng chn nhng cch cn li? iu khng nhng ty thuc vo kinh nghim
ca mi ngi m n cn nh vo qu trnh tnh ton rt k lng vi chnh xc
cao. gii thch r hn trc tin ta cng gii quyt mt bi ton sau y:
Bi ton 1. Cho mt b ngun in c sut in ng x = 18V , in tr trong
r = 6W mc vi mch ngoi gm bn bng n loi 6V 3W.
a) Tm cch mc cc bng n sng bnh thng.
b) Tnh hiu sut ca ngun in trong tng cch mc. Cch mc no c li hn?
Li gii.
a) Khi cc bng n sng bnh thng, tc l tiu th ng cng sut nh mc th
cng sut in mch ngoi c gi tr hon ton xc nh: = 4.3 = 12W
Bit cng sut in mch ngoi, ta tnh c in tr mch ngoi theo cng thc:
2
x
= I R =
2
R hay R 2 + (2r - x 2 )R + r 2 = 0
R + r
in qua chng phi c gi tr nh mc I 0,5A .
U
I1
Do , s dy l x1 = = 4 dy
I
3
4
V s bng n mi dy l y1 = = 1 bng n.
x1
x
- Khi R = R2 = 12W, cng dng in ton mch l I1 = = 1A
R2 + r
I2 4
S dy l x2 = = 2 dy. V s bng n mi dy l y2 = = 2 bng n
I x2
b) Hiu sut ngun in
R1 1
Vi cch mc th nht H1 = = 33%
R1 + r 3
R2 2
Vi cch mc th hai H 2 = = 67%
R2 + r 3
Hin nhin ta thy cch mc th hai (2 dy, mi dy 2 bng) li hn.
Nhn xt. Nu p dng mt cch khoa hc, khng my mc bi ton ny vo thc
t th d nhin vi ngun 220V v cc loi bng n 20W, 40W ta cng c th
chn ra c cch mc ti u nht, tit kim nng lng nht.
Mt tnh hung khc cng thng gp khi lp t cc thit b in cho
phng hc, phng hp l: Lp sao m bo cht lng nh sng, khng
nhng vy cn phi ph hp vi iu kin c s vt cht. Vi nhng kin thc
c trang b, chng ta s gii quyt mt na vn thng qua bi ton sau
y:
Bi ton 2. Mt ngun in c sut in ng x = 24V , in tr trong r = 6W
dng thp sng cc bng n loi 6V 3W.
a) C th mc ti a my bng n cc n u sng bnh thng v phi mc
chng nh th no?
b) Nu ch c su bng n th phi mc chng nh th no cc bng sng bnh
thng? Trong cc cch mc cch no li hn?
4
Li gii.
a) Gi N l s bng n c thp sng. Gi s s bng n c mc thnh
m dy, mi dy c n bng ni tip.
Cch 1. Nu chng u sng bnh thng th cng sut in tiu th mch ngoi
l = 3N .
Nh vy ta c 3N = 24I - 6I 2 .
Suy ra phng trnh 2 I 2 - 8I + N = 0 (1)
xc nh cng mch chnh I . Mun cho phng trnh c nghim ta phi
c D ' 0 16 - 2 N 0 N 8 .
Vy s bng n ti a l 8 bng.
Vi N = 8 phng trnh (1) c nghim I = 2 A .
3
Bit cng nh mc ca bng n l I = = = 0,5A
U 6
I 2 N 8
Ta phi c I = mI suy ra m = = = 4 dy v n = = = 2 bng n.
I 0,5 m 4
Cch 2. Cng dng in qua n khi n sng bnh thng I 0 = = 0,5A
U
U 2
in tr ca n R0 = = 12W.
5
p dng bt ng thc Cauchy ta c 2n + m 2 2nm = 2 2 N
Do 2 2 N 8 hay N 8 , khi 2n = m (
2)
n = 2; m = 4
b) Thay N = 6 vo (1) ta c I1 = 1A; I 2 = 3 A
Vi I1 = 1A ta tnh c m = 2 dy v n = 3 bng n. Cng sut ngun in l
x1 = 24W v cng sut in mch ngoi l = 18W , t c hiu sut ngun
in l H1 = 75% .
Tng t vi I 2 = 3 A ta tnh c hiu sut ngun in H 2 = 25% .
Nh vy cch mc 6 bng n thnh 2 dy, mi dy c 3 bng n th c li hn.
Kt lun. gii quyt hai tnh hung trn, ngoi kin thc vt l m ta
c hc trong chng dng in khng i, ta cn dng mt s kin thc ton
hc: tnh hung th nht l cch gii mt phng trnh bc hai; tnh hung th
hai l iu kin c nghim ca mt tam thc bc hai cch 1 v bt ng thc
Cauchy cch 2 trong phn tm s bng n ti a c mc. Tuy s cp thi
nhng nu khng c nhng kin thc y th vn ca chng ta s tr nn v cng
phc tp.
Xt thm mt tnh hung thng gp di dy: Mt dy n trang tr gm
cc bng n cng loi 12V mc vo mng in c hiu in th 220V. Cc n
ang sng bnh thng, t nhin c mt bng b t. Thay bng mt bng 12V
khc th khi cm in, bng mi thay b t ngay. Sau li thay bng mt bng
6V th khi cm in c dy n sng n nh. Nguyn nhn do u? l do tng
quan gia cng sut thc v cng sut nh mc ca mi bng n. Gi s cc n
ban u thuc loi 12V-5W. Ln u, khi thay n hng bng n loi 12V l loi
c cng sut nh mc nh hn 5W (v d 3W) th n s b t dy tc ngay v
cng sut thc t s ln hn nhiu so vi cng sut nh mc. Ln sau, khi thay
bng n 6V-3W th cc n s sng n nh v cng sut thc ca cc bng s gn
6
bng hoc nh hn cng sut nh mc. T cho ta thy mt iu, thc t i khi
s c sai lch mt cht t so vi l thuyt v iu l hin nhin khi khng mt
th g l khng c sai s!
Lp t mch in theo yu cu c bit cng l mt vn thng gp.
ni l c bit th mi mch in s c nhng c im khc nhau ph hp vi
mc ch s dng. Ta xt mt tnh hung thng gp sau y: Cho cc dng c:
Mt n 220V-15W; Mt n 220V-100W; Mt kha K (ng ngt in n);
Dy ni. Hy mc mt mch in sao cho: khi K ng th n ny sng, n kia ti
v khi K ngt th hai n ti-sng ngc li. Ta phi mc nh hnh v di y:
220V-15W 220V-100W
Gii thch.
- Khi K ng th n 15W s tt v n 100W sng bnh thng.
U2
- Khi K m th n 15W s sng, cn n 100W s gn nh khng sng v R =
Suy ra: R1 3200W v R2 = 484W
U1 R1
Li c =
U 2 R2
Suy ra hiu in th U1 190V . Hiu in th ny ch nh hn nh mc mt cht
nn n 15W sng yu hn bnh thng. Cn hiu in th U 2 = 220 - U1 30V
nh hn nhiu so vi hiu in th nh mc, nn n 100W hu nh khng sng.
7
Ngoi ra cn c nguyn nhn in tr tng theo nhit lm cho hin tng cng
r rt hn.
* Tnh hung 2: TNH HUNG THC T
Trc y nh em dng bng n vng si t 75W thp sng, c nh
dng 5 bng v thi gian hot ng trung bnh cho mi bng khong 6 ting ng
h mt ngy. T khi chuyn sang dng bng n hunh quang 15W th hiu qu
thp sng khng thay i nhng mt thng nh em tit kim c mt lng
ng k in nng cng nh chi ph chi tr cho vic thp sng. Nu ly gi in
trung bnh khong 1500 ng/kWh v mt thng trung bnh c 30 ngy th c th,
so vi lc trc cn phi tr 75 10- 3 5 6 1500 30 = 101250 ng th nay ch
cn phi tr 15 10- 3 5 6 1500 30 = 20250 ng, tit kim c 81000 ng
tng ng 54kW. Tuy chi ph u t thit b c cao hn so vi trc (n hunh
quang tit kim in c gi gp khong 3 ln bng n si t) tuy nhin s gi
pht sng hay tui th ca n hunh quang l ln hn rt nhiu!
lp em c 8 bng n hunh quang 1,2m loi 40W v 4 qut trn loi
70W, thng thng ch khi tri ti vo ma ma hoc tri nng vo ma h th
chng em mi dng ht cng sut ca n, qut. Nhng lc c nh sng mt tri
nhng khng , chng em thng ch dng 4 bng tuy nhin cng chiu sng
n tng bn vn bo m v tng t vi qut trn cng vy. Do , so vi thit
k ban u chng em tit kim c gn mt na lng in d tr nhng vn
khng nh hng n cht lng hc tp. Nhn th tng chng nh lng in y
rt nh b nhng nu xt mt ngy hc hai bui vi thi gian trung bnh khong 10
ting mi ngy th con s y trong mt thng qu l khng h nh cht no!
* Tnh hung 3: TNH HUNG SNG TO
Vic nu nng l mt trong nhng cng vic thit yu hng ngy, v vy
nng lng m qu trnh ny tiu th cng rt ng k. Bn cnh cn rt nhiu
ngun nng lng tuy c tim nng rt ln nhng cha c khai thc ng mc,
8
in hnh l nh nng mt tri ngun nng lng m hu nh quanh nm u c
v s gi c nng cng rt nhiu, khong 10 gi mt ngy. l l do ti sao
chng em ngh n m hnh bp s dng nng lng mt tri cung cp nhit
lng cho vic un nu.
CH THCH
1. Thu knh hi t
2. H thng si quang
3. Thu knh phn k
4. B phn iu chnh
5. Dng c nu
9
Kt lun. Thng qua m hnh ny, khuyn khch cc bn hc sinh th hin
tnh sng to thng qua vic tn dng nhng ngun nng lng hin c, khng thi
kh c hi gy hiu ng nh knh hay lm hao ht ngun ti nguyn ca mi
trng. T khng nhng trong vic nu nng hng ngy, k c vic thp sng
hay nhng hot ng tiu th mt lng ln nng lng khc trong cuc sng
cng u c th c thay th bng nhng ngun nng lng thin nhin, nng
lng sch cha c khai thc.
10