Ky thut Mi trng

CAC KHAI NIM C BAN V MI

TRNG & TAI NGUYN

=============================================================

1.1 - KHOA HOC MI TRNG

Khoa hoc mi trng nghin cu mi quan h gia mi trng va
con ngi trong qua trnh phat trin cua xa hi. Hay noi mt cach khac khoa
hoc mi trng nghin cu mi trng sng trong cac mi quan h kinh t xa
hi nhm am bao hiu qua s dung, bao tn tai tao va lam phong phu hn
cht lng cua mi trng sng.
Khoa hoc mi trng la mt nganh khoa hoc rt rng ln, phc tap va co tnh
lin nganh cao, c da trn c s cua nhiu nganh khoa hoc t nhin, xa hi
va cng ngh nh sinh thai hoc, sinh hoc, th nhng hoc, ai dng hoc ...

1.2 - CAC KHAI NIM C BAN V MI TRNG

1.2.1- Khai nim mi trng :

Mi trng bao gm cac yu t t nhin va yu t vt cht nhn tao
quan h mt thit vi nhau, bao quanh con ngi, co anh hng n i
sng, san xut, s tn tai va phat trin cua con ngi va thin nhin - (Lut
bao v mi trng). Bt c 1 vt th, mt s kin nao cung tn tai va din
bin trong mi trng.
Mi trng sng la tng hp cac iu kin bn ngoai co anh hng ti
s sng va phat trin cua cac c th sng.
Mi trng sng cua con ngi la tng hp cac iu kin vt ly, hoa
hoc, sinh hoc, xa hi bao quanh va co anh hng ti s sng va phat trin cua
ca nhn va cng ng con ngi. Mi trng sng cua con ngi la ca vu tru

=2=
Ky thut Mi trng

bao la. Trong o co h Mt Tri, trong h co Trai t la b phn anh hng

trc tip va ro rt nht.

1.2.2- Cu truc cua mi trng:

Trong mi trng sng lun co s tn tai va tng tac gia cac thanh
phn v sinh va hu sinh.
V mt vt ly Trai t c chia lam 3 quyn v sinh: kh quyn, thuy
quyn va a quyn; chung c cu thanh bi cac nguyn t vt cht va cha
ng nng lng di cac dang khac nhau: quang nng, th nng, c nng,
in nng, hoa nng...
V mt sinh hoc Trai t co sinh quyn, bao gm cac c th sng va
nhng b phn cua thanh phn v sinh tao nn mi trng sng cua cac c th
nay.
a/ Thach quyn (mi trng t) :
La lp vo Trai t co day 60-70 km trn phn luc a va 2-8 km
di ay ai dng. Tnh cht vt ly va thanh phn hoa hoc cua thach quyn
tng i n nh, co anh hng to ln n s sng trn Trai t.
b/ Thuy quyn (mi trng nc) :
La phn nc cua Trai t bao gm ai dng, sng, h, ao, sui, nc
ngm, bng tuyt va hi nc... Tng lng nc 1.454,7x106 km3, lng
nc nay nu phu ln b mt Trai t se tao nn 1 lp nc day 0,3-0,4 m bao
gm nc mn, nc ngot va nc l. Thuy quyn ong 1 vai tro cc ky quan
trong, khng th thiu c trong vic duy tr cuc sng cua con ngi, sinh
vt va cn bng kh hu toan cu.
c/ Kh quyn ( mi trng khng kh ) :
La lp khng kh bao quanh Trai t. Kh quyn ong vai tro cc ky
quan trong trong vic duy tr s sng va quyt nh tnh cht kh hu thi tit
trn Trai t.
d/ Sinh quyn :
Bao gm cac c th sng, thach quyn, thuy quyn va kh quyn tao
nn mi trng sng cua sinh vt. Hay noi mt cach khac sinh quyn la thanh

=3=
Ky thut Mi trng

phn mi trng co tn tai s sng. Sinh quyn gm cac thanh phn hu sinh
(co s sng) va thanh phn v sinh co quan h cht che, tng tac phc tap
vi nhau. Khac vi cac quyn vt ly v sinh, sinh quyn ngoai vt cht va
nng lng con cha cac thng tin sinh hoc vi tac dung duy tr cu truc va c
ch tn tai, phat trin cua cac vt sng. Dang thng tin phc tap va phat trin
cao nht la tr tu con ngi co tac ng ngay cang manh me n s tn tai va
phat trin cua Trai t.
Nhng bin i su rng, manh me trn Trai t, cung nh nhng hoat
ng ban u cua con ngi trong vu tru u do tr tu con ngi tao nn.
T nhn thc o hnh thanh khai nim tr quyn. Tr quyn bao gm cac b
phn cua Trai t , tai o co tac ng cua tr tu con ngi. Tr quyn chnh la
ni ang xay ra nhng tac ng to ln v mi trng ma khoa hoc mi trng
cn i su nghin cu.

1.2.3- Cac chc nng c ban cua mi trng :

i vi mt ca th con ngi, cung nh vi cng ng nhiu ngi va
ca xa hi loai ngi, mi trng sng co th xem la co 3 chc nng c ban:
- Mi trng la khng gian sng cua con ngi.
- Mi trng la ni cung cp tai nguyn cn thit cho cuc sng va
hoat ng san xut cua con ngi.
- Mi trng la ni cha ng cac ph thai do con ngi tao ra
trong cuc sng va hoat ng san xut cua mnh.
a/ Mi trng la khng gian sng cua con ngi:
Trong cuc sng cua mnh con ngi cn co mt khng gian sng va
hoat ng vi mt pham vi ( ln) cung nh mt cht lng nht nh.
Trai t, b phn mi trng gn gui nht cua loai ngi trong hang
trm triu nm qua khng thay i v ln. Trong khi o dn s loai ngi
trn Trai t lai tng ln theo cp s nhn. Din tch bnh qun u ngi
theo o a giam sut rt nhanh chong (bang1.1).
Bang 1.1 : Qua trnh tng trng dn s va thu hep din tch bnh qun u ngi trn th gii:
Nm -106 - 105 104 0 1650 1840 1930 1994 2010
Dn s ( triu ) 0,125 1,0 5,0 200 545 1000 2000 5000 7000
Din tch t /ngi.ha 120000 15000 3000 75 27,5 15 7,5 3,0 1,88

=4=
Ky thut Mi trng

S han ch khng gian sng con b s phn b khng u v mt

dn s cang lam thm cng thng. Tai cac vung th, khu cng nghip, vung
thm canh nng nghip din tch t bnh qun u ngi ch bng 1/100
thm ch 1/1000 tr s trung bnh trn toan Trai t.
Mt s tai nghin cu cho thy rng mt dn s qua ng uc dn
n s mt n nh xa hi, tan v gia nh, tre em khng c nui dng
giao duc chu ao, ti pham tng nhiu. Khng gian sng qua cht chi go bo,
con ngi se b c ch, h thng ni tit b ao ln, t y sinh ra nhiu cn
bnh thn kinh, tun hoan, ung th va d dang b cac ngun bnh khac xm
nhp.
Con ngi oi hoi khng gian sng khng ch v pham vi rng ln ma
con ca v cht lng. Khng gian sng co cht lng cao trc ht phai sach
se, tinh khit; cu th la khng kh, t, nc tip xuc vi con ngi va c
con ngi s dung khng cha hoc cha t cht bn, c hai i vi sc khoe
cua con ngi, canh quan ti ep, hai hoa, thoa man v thm my va tm ly
cua con ngi.

b/ Mi trng la ni cung cp tai nguyn :

Mi trng la ni con ngi khai thac ngun lc v vt liu, nng lng
cn thit cho cuc sng va san xut cua mnh. Tt ca cac nn san xut t sn
bt, hai lm, qua nng nghip n cng nghip u phai s dung cac nguyn
liu: t, nc, khng kh, khoang san ly t Trai t va cac dang nng lng
cui, g, than, du kh, nng, gio ... bt ngun t nng lng Mt Tri hoc
nng lng nguyn t khai thac t nng lng tim tang trong vt cht cu
thanh Trai t.
Vi s phat trin cua vn minh loai ngi nhiu ngun vt liu thin
nhin khng tai tao trn Trai t ngay cang suy giam. khc phuc tnh
trang nay con ngi tin hanh thm do, khao sat, khai thac cac tai nguyn
tim tang trong long t, di bin ca co thm nguyn liu mi. Khoa hoc
va cng ngh cung a c s dung va ch tao nn cac vt liu nhn tao thay
th vt liu thin nhin hoc t hp cac tnh nng cua vt liu thin nhin
trong mt vt liu nhn tao. Vt liu mi trong nhiu trng hp la nhn t
tao nn nhng tin b quan trong v khoa hoc va cng ngh. Nhng mt s
trng hp gy nn nhng vn gay cn cua mi trng nh mt s nha

=5=
Ky thut Mi trng

tng hp khng th phn huy theo con ng t nhin hay mt s hoa cht tr
su dit co co chu ky phn huy keo dai nhiu nm.
c/ Mi trng la ni cha ng ph thai :
Trong s dung nguyn liu va nng lng trong cuc sng sinh hoat va
san xut cua mnh con ngi cha bao gi va hu nh khng bao gi at hiu
sut 100%. Noi cach khac con ngi lun lun tao ra ph thai: ph thai sinh
hoat va ph thai san xut. Mi trng chnh la ni cha ng cac ph thai o.
Trong cac xa hi cha cng nghip hoa mt dn s thp, cac ph thai
thng c tai s dung. Cac cht bai tit c dung lam phn bon, cac ph
thai t nng, lm san c dung lam thc n gia suc hoc nhin liu. Nhng
cai khng th tai s dung, tai ch thng c phn huy t nhin bi vi sinh
vt sau mt thi gian tng i ngn tr lai thanh hp cht hoc nguyn t
dung lam nguyn liu cho qua trnh san xut mi. Trong xa hi cng nghip
hoa, mt dn s cao, lng ph thai thng rt ln, khng u ni cha
ng, qua trnh phn huy t nhin khng u sc x ly. Nhiu cht ph thai
khng th phn huy t nhin hoc co c tnh rt cao vi mt lng nho. Vn
cha ng va x ly ph thai tr thanh vn cng thng cua mi trng.

1.2.4- Phn loai mi trng:

Tuy theo muc ch va ni dung nghin cu mi trng sng cua con
ngi c phn thanh mi trng thin nhin, mi trng nhn tao va mi
trng xa hi.
- Mi trng thin nhin bao gm cac nhn t thin nhin: vt ly, hoa
hoc va sinh hoc tn tai khach quan ngoai y mun cua con ngi hoc t chu
s chi phi cua con ngi.
- Mi trng nhn tao bao gm nhng nhn t vt ly, sinh hoc, xa hi
do con ngi tao nn va chu s chi phi cua con ngi.
- Mi trng xa hi bao gm cac mi quan h gia ngi va ngi tao
nn s thun li hoc tr ngai cho s tn tai va phat trin cua ca nhn va cng
ng cua con ngi.
S phn chia nay ch phuc vu muc ch nghin cu, phn tch cac
hin tng phc tap trong mi trng. Trong thc t ca 3 loai mi trng cung
tn tai, xen ln vao nhau va tng tac vi nhau ht sc cht che. Cac thanh

=6=
Ky thut Mi trng

phn mi trng khng tn tai trang thai tnh ma lun co s chuyn hoa
trong t nhin, din ra theo chu trnh va thng thng dang cn bng.

1.3 - TAI NGUYN

1.3.1- Khai nim:

Theo ngha rng tai nguyn la cua cai, ngha la tt ca nhng g co th
dung vao mt muc ch hanh ng nao o. Trong khoa hoc mi trng tai
nguyn la tt ca nhng g co trong thin nhin va trong xa hi co th phuc vu
cuc sng, san xut va cac hoat ng khac cua con ngi. Hay noi mt cach
khac tai nguyn bao gm tt ca cac ngun vt liu, nng lng, thng tin co
trn Trai t va trong khng gian vu tru ma con ngi co th s dung phuc vu
cuc sng va s phat trin cua mnh.

1.3.2- Phn loai tai nguyn:

Tai nguyn co th phn thanh 2 loai chnh: tai nguyn thin nhin va tai
nguyn con ngi.
- Tai nguyn thin nhin la nhng tai nguyn co sn trong t nhin, do
thin nhin hnh thanh nn, con ngi co th khai thac, gia cng ch bin
s dung vao nhng muc ch nht nh. t, nc, rng, bin, khoang san... la
tai nguyn thin nhin.
- Tai nguyn con ngi la sc lao ng chn tay, tr thc, t chc, th
ch xa hi, tp quan, tn ngng em lai cho xa hi sc manh va kha nng
hanh ng co hiu qua hn. i ngu cng nhn, can b, ngi quan ly, phap
lut, c quan quan ly kinh t, oan th xa hi, tn giao la nhng tai nguyn
con ngi.
Tai nguyn thin nhin lai co th phn thanh tai nguyn vt liu, tai
nguyn nng lng va tai nguyn thng tin.
- Tai nguyn vt liu la nhng tai nguyn cu tao bng cac nguyn t
vt cht co trn Trai t.
- Tai nguyn nng lng bao gm nng lng Mt Tri va cac dn xut
cua no (nh nng lng nc, gio, song...), nng lng a nhit va nng
lng hat nhn.

=7=
Ky thut Mi trng

- Tai nguyn thng tin la tai nguyn di truyn sinh hoc nm trong gen
cac sinh vt.
Trong s dung cu th ngi ta chia ra tai nguyn t, tai nguyn nc,
tai nguyn kh hu, tai nguyn sinh vt, tai nguyn lao ng ...
Theo kha nng tai tao, tai nguyn c phn thanh tai nguyn tai tao
c va tai nguyn khng tai tao c.
- Tai nguyn tai tao c la tai nguyn co th t duy tr hoc c b
sung mt cach lin tuc, co th c thay th hoc phuc hi sau mt thi gian
vi iu kin phu hp. V du nh nng lng mt tri, cy trng, vt nui,
ngun nc, khng kh...
- Tai nguyn khng th tai tao c la tai nguyn tn tai mt cach co
han, se mt i hoc hoan toan bin i, khng con gi c tnh cht ban u
sau qua trnh s dung nh tai nguyn khoang san, du mo..., cac thng tin di
truyn cho i sau b mai mt.
Theo s tn tai, ngi ta chia tai nguyn thanh cac loai tai nguyn d
mt va tai nguyn khng b mt.
- Tai nguyn d mt co th phuc hi hoc khng phuc hi c. Tai
nguyn phuc hi c la tai nguyn co th c thay th hoc phuc hi sau
mt thi gian vi iu kin phu hp, v du nh cy trng, vt nui, ngun
nc b nhim bn.
- Tai nguyn khng b mt bao gm tai nguyn vu tru (bc xa mt tri,
nng lng thuy triu...), tai nguyn kh hu (nhit, m cua kh quyn, nng
lng cua gio...) va tai nguyn nc.

1.3.3- c tnh c ban cua mt s tai nguyn ph bin nht:

a/ Tai nguyn t :
Tai nguyn t la tai nguyn vt liu co y ngha cc ky quan trong i
vi con ngi. t la c s cua ch , la a ban khai thac cac tai nguyn
nng, lm, ng nghip, la ni xy dng cac c s san xut cng nghip va cac
c s ha tng cua xa hi.

=8=
Ky thut Mi trng

V s lng tai nguyn t xac nh theo din tch. V cht lng, xac
nh theo ph nhiu cn thit cho san xut nng nghip va cac nhu cu s
dung khac.
Theo tai liu quan trc vin tham, vao khoang cui thp ky 1980 tng
s din tch trn Trai t la 14.777 triu ha, trong o 1.527 triu ha b bng
bao phu va 13.250 triu ha co mt t. Trong din tch o co 12% la t canh
tac, 24% la t ng co cho chn nui, 32% la t rng, 32% la t c tru va
t m ly ngp mn hoc ngp ngot. Ty l cac loai t thay i rt nhiu tuy
theo iu kin thin nhin va trnh phat trin kinh t xa hi cua tng nc
va tng vung. t co tim nng khai thac nng nghip trn toan Trai t
khoang 3.200 triu ha, hin nay mi khai thac 1.500 triu ha.
Tai nguyn t trn th gii nhn chung ang tnh trang suy thoai
nghim trong do b khai thac qua mc vi nhng phng thc khng thch
hp, do pha hoai tng phu thc vt gy xoi mon, ra tri. Hoa Ky bnh qun
mi nm khoang 8,5 triu ha b nc va gio xoi cun i khoang 25.000 triu
tn t mau m. Trn mi ha t canh tac trung bnh b xoi mon t 1,8 - 3,4
tn t / nm. Lng t dinh dng b ra tri vao khoang 5,4 - 8,4 triu tn
hang nm, tng ng vi s mt i cua 30 - 50 triu tn lng thc.
Bin i kh hu kt hp bin phap s dung t khng hp ly gy ra sa
mac hoa. c tnh n nay 10% t co tim nng khai thac nng nghip trn
Trai t b sa mac hoa. Sa mac Sahara Bc Phi mi nm tin v a Trung
Hai hang trm met, lam mt i hng nm khoang 100.000 ha t nng nghip
va ng co.
Cac bin phap cai tao t, bon phn, ti tiu va xa thai nc khng
hp ly cung gy ra tnh trang t b nhim bi cac cht c. Hang nm 15%
t trn toan cu b suy thoai v ly do nhn tao. Trong o suy thoai v xoi mon
do nc 55,7%, do gio 28%, 12,1% do mt dinh dng. Trung Quc din
tch t b suy thoai 280 triu ha, chim 30% lanh th, n mt 3,7 triu
ha t trng trot mi nm, khu vc Chu A Thai Bnh Dng 860 triu ha t
b hoang mac hoa.
Nc ta co trn 33 triu ha t, hin nay c phn b s dung nh sau:
- San xut nng nghip : 6.993103ha.
- t co rng : 9.395103ha.

=9=
Ky thut Mi trng

- t chuyn dung : 972103ha.

( giao thng , vc nc , mo)
- t : 818 ha.
- t bo hoang cha dung : 14.925103ha.
(gm t bng 1.035103 ha, t i nui 11.268103 ha).
San xut nng nghip c phn thanh 7 vung kinh t khac nhau: vung
Trung du min nui Bc B, vung ng bng sng Hng, vung duyn hai Bc
Trung B, vung duyn hai Nam Trung B, vung Ty Nguyn, vung ng
Nam B va ng bng sng Cu Long. t san xut nng nghip chu yu
ng bng sng Hng va ng bng sng Cu Long. Co khoang trn 5 triu
ha t trng cy hang nm, trong s nay co khoang trn 4 triu ha t trng
lua. Din tch t an toan hn 2 triu ha, co khoang gn 3 triu ha t hoc b
nhim mn hoc b phen. t lua hang nm b thu hep hang van ha do b ln
chim lam t va xy dng cng trnh. Do nan pha rng hin nay 11 triu
ha i nui a tr thanh i nui troc. Do o bao v va s dung hp ly tai
nguyn t a tr thanh nhim vu ht sc quan trong trong vic bao v mi
trng va phat trin bn vng.

b/ Tai nguyn rng :

Rng la b phn ht sc quan trong trong mi trng sng cua con
ngi. Rng cung cp cho con ngi nhng vt liu cn thit, tac ng trc
tip n s tn tai va cht lng cua cac tai nguyn khac nh khng kh, t,
nc va tao ra nhng iu kin thun li cho i sng va san xut cua con
ngi.
Trong lch s Trai t, khi con ngi xut hin th rng nguyn thuy
chim lnh tt ca mt t tr vung ai nguyn va sa mac. vung n i ph
bin la rng Taiga, vung xch ao va nhit i la rng ma nhit i.
Rng co quan h cht che vi t, rng tham gia vao s hnh thanh phat
trin cua t va bao v t. t lai la ngun vt liu nui dng rng, cho
phep rng sinh trng va phat trin. t rng hu nh t bon phn, canh la ri
rung t cy c vi sinh vt phn huy a tr v dang cac nguyn t dinh
dng cn cho cy hp thu sinh trng. Di tan la cy rng thun loai
lng mun ln ti 5-10 tn/ha/nm, vi mc tng trng 300-500 ta/ha.nm.

= 10 =
Ky thut Mi trng

Rng co tac dung iu hoa kh hu do lp thc vt nhiu tng tip nhn

anh sang Mt Tri ngn can vic hun nong mt t. Rng ngn cach cac lung
gio bao bao v cac khu dn c hoc nng nghip. Rng la ngun tiu thu kh
CO2 va cung cp kh O2. Hang nm qua cac phan ng quang hp 1 ha rng
a vao kh quyn khoang 16 tn xy t do, rng thng 30 tn /ha, con cy
trng ch t 3-10 tn /ha.
Rng co tac dung iu tit dong chay sng ngoi vi vic gi nc trn
lu vc trong mua ma lu va cung cp lai trong mua ma kit. Do o rng
lam cho lu lut va han han bt nghim trong, ch thuy vn trn cac lu vc
co rng tr nn iu hoa hn.
Rng con co gia tr du lch, phong canh, th thao. Rng la ni tang tr
tai nguyn sinh vt hoang dai. Trong nn kinh t s khai rng la ngun cung
cp lng thc, thc phm chnh cho con ngi. Trong nn vn minh nng
nghip, tai nguyn sinh vt gop phn nht nh vao ngun lng thc, thc
phm va co vai tro quan trong do cac cng dung, phm cht c bit cua cac
san phm sinh vt t rng. Trong cac nc cng nghip hoa ngun gen t cac
sinh vt qu him co gia tr c bit trong chn nui, trng trot va cng nghip
hoa dc.
Luc cha co s can thip cua con ngi rng chim khoang 6 ty ha trn
mt t. Din tch nay ch con lai 4,4 ty ha vao nm 1958 va 3,8 ty ha vao
nm 1973. n nm 1995 din tch rng khep kn ch con 2,9 ty ha.
Rng Vit Nam cung cp nhiu san vt quan trong: g, cui, cy thuc,
cy dung trong cng nghip, cy lng thc thc phm, cy canh, cac ng
vt sn bt, mt ong... Hin nay theo c tnh rng cung cp cho khoang 35-
45x106m3 g va cui hang nm.
Trong chin tranh My a dung bom va cht c hoa hoc pha huy
khoang 2 triu ha rng Min Nam Vit Nam. Hang nm theo thng k din
tch rng b thu hep 200 nghn ha, nguyn nhn gm chay rng, du canh du c
ly t lam nng nghip. Mt rng, s suy thoai t do xoi mon tng nhanh.
Chng trnh trng cy gy rng phu xanh t trng i troc hang nm c
100 nghn ha.

= 11 =
Ky thut Mi trng

Bang 1.2 :Phn b rng theo vung lanh th Vit Nam:

Din tch lanh th Din tch rng Ty l che phu
VUNG
(1000 ha) (1000 ha) (%)
Ty Bc Bc b 3.153,6 290 9,2
ng Bc Bc b 3.367,3 591 17,5
Trung tm Bc b 3.908,6 993,5 24,0
ng bng Bc b 1.143,6 41,3 0,4
Bc Trung b 5.189,0 1.647,5 32,6
Duyn Hai Trung b 4.506,7 999,2 22,2
Ty Nguyn 5.526,8 2.554,5 46,2
ng Nam b 1.347,5 532,6 22,4
ng bng Nam b 3.987,7 171,6 0,4

c/ Tai nguyn nc :
Nc la tai nguyn co y ngha quyt nh i vi s sng va phat trin
cua con ngi va xa hi loai ngi. Nc la thanh phn cu thanh nn sinh
quyn va tac ng trc tip n cac yu t cua thach quyn, kh quyn va cac
nhn t tac ng n kh hu thi tit trong kh quyn. Nc va la mt tai
nguyn vt liu, va la vt mang nng lng, di chuyn cac vt cht co trn
Trai t di dang hoa tan, l lng hoc di y trong nc.
Nc di chuyn theo tun hoan nc nh la mt chu trnh thu thp,
thanh loc va phn phi nc mt cach lin tuc va khp moi ni trn Trai t.
Tng lng nc co trn Trai t la 1.454106km3. Khoang 94% la
nc mn bin va ai dng, khoang 2% la nc ngot cua cac nui bng va
bng ha 2 cc, khoang 0,6% la nc ngm tng nng va tng su. Nc
trong kh quyn chim 0,001%, trong sinh quyn chim khoang 0,0002%,
trong sng ngoi ty l t nht, ch co 0,00007%. Thc s con ngi ch dung
cho i sng cua mnh khoang 0,3% lng nc co trn Trai t di dang
nc ngot. Trong phn o thc t hin nay ch dung c 1%, v 99% hin
nay con ngi khng vi ti c hoc nc b nhim n mc nc khng
x ly c.
S phn b nc khng ng u theo khng gian va thi gian lam cho
tai nguyn nc ht sc thiu thn tai tng ni, tng mua, mt khac lai qua
tha thai gy tai hoa khung khip vao mua lu lut.

= 12 =
Ky thut Mi trng

Hin nay trn pham vi toan cu con ngi dung 8% trong tng nc
ngot c khai thac cho sinh hoat, 23% cho cng nghip, 63% cho nng
nghip. Vi trnh hin nay san xut 1 tn giy cn 250 tn nc; 1 tn
phn am cn 600 tn nc; 1 tn ng hoc 1 tn bt cn khoang 1.000 tn
nc; nhu cu sinh hoc cua con ngi va ng vt vao khoang 10 tn nc/1
tn t bao sng. ap ng nhu cu cua mnh tai nhiu ni trn th gii hin
nay con ngi a s dung ht ngun nc mt va a khai thac ngun nc
ngm. So vi 3 thp ky trc y lng nc ngm c khai thac a tng
gp 30 ln. Cht lng nc co nhng suy thoai nghim trong. Nng nitrat
cua cac sng chu u cao hn nhiu ln so vi tiu chun sach, nng
pht pho, thuc tr su, chua u qua gii han cho phep. Theo bao cao cua
Lin Hp Quc hin nay ch 79% dn thanh th va 41% dn nng thn c
hng nc sach va iu kin v sinh. Bnh qun trong 5 ngi sng cac
nc ang phat trin co 3 ngi khng c ung nc sach, 80% bnh tt
trong nhn dn cac nc nay bt ngun t vic dung nc b nhim.
Vit Nam lng ma bnh qun nm la 1.900mm (634 ty m3 nc).
D tr m trong t la 426 ty m3/nm. Vit Nam thuc nhom nc giau tai
nguyn nc tai ch, ngoai ra con thu nhn ngun nc ngoai lai t Trung
Quc, Lao, Campuchia la 132,8 ty m3. Vit Nam co mang li sng ngoi kha
day c va phn b tng i ng u trn lanh th, co 2.500 sng dai trn
10 km vi tng chiu dai trn 52.000 km. Doc theo b bin trung bnh 20 km
co mt ca sng va mt li sng thay i t 0,5 n 2,0 km/km2. Tuy
nhin lng dong chay phu thuc vao ch ma.
Lng ma trn lanh th Vit Nam ln nhng lai phn b khng ng
u, tp trung chu yu trong cac thang mua ma. Lng ma ln lai tp trung
nn tao ra dong chay rt ln. Do tai nguyn nc phn b khng ng u va
dao ng rt phc tap theo thi gian, vic khai thac nc gp nhiu kho khn
va phc tap. Nhng vung ma ln co moun dong chay at trn 70 thm ch
100 l/s/km3, vung ma t dong chay nho co ni ch at 5 l/s/km3, chnh nhau
ti 20 ln.
Tr lng nc ngm co th khai thac vao khoang 10 triu m3/ngay.
Trong cac thp ky qua nc ngm b khai thac qua mc, vt qua kha nng t
nap lai mt cach t nhin. Mc nc tai cac ging khai thac u b ha thp, co
ni n hang chuc met, kem theo o la t b lun, nc mn, chua xm nhp.

= 13 =
Ky thut Mi trng

in hnh la thanh ph H Ch Minh, nc ngm a khai thac t 1960 mt

cach qua mc, do o a b nhim mn buc phai chuyn sang s dung nc
mt. n nay sau hn 30 nm ngng khai thac ma tng ngm vn b mn cha
phuc hi c.
V cht lng nc cac vc nc b suy thoai ro rt. Hu nh tt ca
cac sng h cac th va khu cng nghip ln u b nhim. Hai dong
sng chnh: sng Hng va sng Mekng tng oan cung a b nhim. Nc
cac knh mng, sng vung ng bng u t nhiu b nhim thuc tr
su. cac vc nc vung ng bng Nam b con b nhim bi ky sinh
trung va cac vi sinh vt gy bnh t cac ngun phn bc va phn gia suc
khng c x ly. Phn ln cac bnh vin, nha may, khu dn c th, khu
cng nghip cu u khng lp t h thng x ly nc thai, tt ca cac loai
nc thai u thai ra cac vc nc t nhin.

d/ Tai nguyn khoang san :

Khoang san c hnh thanh trong cac qua trnh a cht tao thanh Trai
t va lin tuc bin i trang thai sau o. Khoang san tn tai di nhiu dang
trong cac lp vo cua Trai t, trong dung nham di cac lp vo, di ay
bin, hoa tan trong nc bin va ai dng cung nh trong nc ngot.
Khoang san c phn thanh hai nhom chnh:
-Khoang kim loai: vi cac kim loai thng thng, thng gp vi tr
lng ln (Al, Fe , Mn, Cu , Mg ,Pb , ...) va cac kim loai him vi tr lng
nho va phn tan (Au, Ag, Pt , Hg...).
-Khoang phi kim loai: vi cac loai qung (photphat, sunphat, Na, K...);
cac nguyn liu khoang (cat , soi, a vi ...) va cac nhin liu khoang (du
mo, kh t...).
Khoang san la tai nguyn khng tai tao. Vic khai thac va s dung lam
can kit tr lng cua chung trn Trai t. Theo d bao hin nay th tr lng
St, Nhm, Titan, Crm, Manh, Vanadi... con ln; tr lng Bac, Bismut,
Thuy ngn, Amiant, ng, Ch, Kem, Thic, Mlipen con khng nhiu; tr
lng Barit, Graphit, mica, Ini con lai rt t va co nguy c can kit sau mt
thi gian ngn.

= 14 =
Ky thut Mi trng

Th trng khoang san hin nay th hin s thiu cng bng trong trt
t kinh t th gii. Cac nc phat trin mua khoang san t cac nc ang phat
trin vi gia thp va ban hang hoa ch tao t cac nguyn liu nay vi gia cao.
tranh tnh trang nay gn y cac nc ang phat trin chuyn sang xut
khu kim loai tinh ch co thm gia tr gia tng vao nguyn liu.
Theo d bao th trong vai thp nin ti nhu cu v khoang san st se
tng khoang 960 triu ti 1.900 triu tn/nm; v bauxite t 90 n 180 triu
tn/nm; t 1980 n nm 2000 nhn loai tiu thu 3 n 4 ln nhiu hn tng
s khoang san phi kim loai ma loai ngi a s dung t luc no sinh ra n u
thp ky 1980.
Quan im bi quan cho rng tnh trang can kit khoang san se gy tr
ngai ln cho s phat trin cua nhn loai. Quan im lac quan cho rng tr
lng khoang san tuy khai thac ngay cang kho khn nhng con rt ln. Khoa
hoc va cng ngh se giup cho con ngi phat hin tr lng mi, cac ngun
thay th t nhin hoc nhn tao. Nhiu tai khoa hoc a c tin hanh
tm vt liu co u tnh nng vt ly cn thit vi gia thanh thch hp thay th
vt liu ang can kit. Mt hng quan trong khac la tai ch ph thai. V du
tai Hoa Ky cng ngh ch tao t s dung n 90% vt liu tai ch. Hang nm
nc nay tai ch khoang 950.000 tn nhm, 1.175.000 lang ng, 28 triu
lang bac va 2,7 triu tn vang. Bin phap hu hiu nht la tit kim tiu dung.
Nu tt ca moi ngi trong i sng va san xut hang ngay u co y thc han
ch tiu dung hang hoa va cac vt liu khac th tai nguyn khoang san vn la
tai nguyn khng th tai tao se duy tr c lu hn.
Vit Nam nm trn ban l cua hai vanh ai kin tao va sinh khoang c
ln cua Trai t v vy co ngun khoang san rt phong phu v chung loai va
a dang v loai hnh. Kt qua thm do va khao sat ti nay cho thy ta co hn
3.500 mo va im qung cua 90 loai khoang san. a va ang khai thac
khoang gn 1.000 mo.
Tr lng qung st co ti hang trm triu tn, bauxite ti vai ty tn,
thic hang chuc ngan tn. Cac qung kim loai nh vang, bac, ng, kem, a
qu,... u co tai nhiu ni trn t nc ta.
Hin nay khai thac mo qung Vit Nam con rt lac hu, ty l tach thu
thp, cht thai qung bo i con cha nhiu khoang san co ch khac. Bai thai

= 15 =
Ky thut Mi trng

u khng co qui hoach, thng thng la cht ng ngay tai mo khai thac.
Khai thac than mo than Quang Ninh la mt dn chng cho vic lang ph va
lam nhim mi trng.

e/ Tai nguyn nng lng :

Nng lng la iu kin tt yu cho s tn tai va tin hoa cua moi sinh
vt. Trong qua trnh phat trin cua xa hi loai ngi ngun nng lng thng
xuyn chuyn dch t dang nay sang dang khac. Dang nng lng thin nhin
u tin c con ngi s dung la nng lng Mt Tri, c dung mt cach
t nhin soi sang, si m, phi kh lng thc, thc phm va cac dung.
Tip o la nng lng g, cui, ri ti nng lng nc, gio, nng lng keo
cua gia suc. Nng lng khai thac t than a ng tr trong th ky 18-19. Nng
lng du mo thay th v tr cua than a trong th ky 20 va tng bc chia se
vai tro cua mnh vi nng lng hat nhn. Cac dang nng lng mi t
nhim nh nng lng Mt Tri, nng lng nc, gio, thuy triu, nng lng
vi sinh vt thu nhn c vi nhng phng phap va phng tin cng ngh
tin tin cung ang m rng pham vi hoat ng cua mnh.
Nhu cu nng lng cua con ngi tng ln nhanh chong trong qua
trnh phat trin. 100.000 nm trc cng nguyn, mi ngay mt ngi tiu thu
khoang 4000 n 5000 Kcal. 500 nm trc cng nguyn tng ln 1200Kcal.
u th ky 15 ln ti 26000Kcal, gia th ky 19 la 70000 Kcal va hin nay
trn 200000 Kcal .

Than a :
Than a la nham thach trm tch, thanh phn chu yu la cacbon. Than
a c hnh thanh qua nhiu thi ky a cht, chu yu vao thi ky Paleozoi
cach y khoang 225-350 triu nm.
Than a c phn thanh ba loai chnh: than nu, than cha du va than
cng. Tr lng cac loai than trn toan th gii hin nay c oan vao khoang
gn 700 ty tn. Theo tc s dung hin nay tr lng nay co th ap ng
nhu cu 180 nm na (d oan nm 1995).
Vic s dung than a lam nhin liu co nhng tac ng ln ti mi
trng. Trong thm do, iu tra, khao sat co th gy thit hai t nhiu ti tai
nguyn t, tai nguyn rng, cac lu vc sng sui tai vung thm do, khao sat.

= 16 =
Ky thut Mi trng

Than thng dung lam nhin liu cho cac nha may in, un cac ni
hi hoc cp nhit cho cac lo luyn kim. Qua trnh t thng gy ra cac loai
nhim khac nhau. Thng thng co bui, cac xyt lu huynh, xyt nit, xyt
cacbon va nhit thai. Mt nha may nhit in cng sut 1.000MW mi nm
thng dung 2,7 triu tn than. Lng than nay thai ra khoang 5 triu tn CO2,
18.000 tn NOx, 11.000-110.000 tn SOx va 1.500-30.000 tn bui.
Sau qua trnh t than lai mt lng ph thai rt ln. Ph thai nay
gm tro mn bay ln khng va x cuc ong lai ay lo. Nha may nhit in
1.000MW hang nm co khoang t 180.000-680.000 tn ph thai rn.

Du mo va kh thin nhin :
Du mo la mt dang cht nhao mau en, hn hp nhiu cacbua hydro
sau ch bin se tr thanh cac nhin liu cng nghip, cac hoa cht dung trong
ch tao phn bon, dc phm, nha, cht bi trn.
Kh thin nhin la hn hp cac cacbua hydro nhe, trong o metan
chim phn ln, co th dung lam nhin liu cho sinh hoat, cng nghip va
nguyn liu cho mt s nganh cng nghip hoa cht. Trong qua trnh t kh
thin nhin gy nhim rt t so vi cac dang nhin liu khac.
Du mo va kh thin nhin co trong t lin va ngoai bin khi. Hin
nay ngi ta a khai thac du kh su hn 10 km di mt t. Khai thac
du kh trn t lin khng co tac ng nhim mi trng trm trong, nhng
co th gy lun, sut. Co vung b sut ti 9 met (Los Angeles - Hoa Ky). Khai
thac du kh bin khi gy nhim trm trong trn cac ai dng va bin.
nhim co th do du, thoat t cac tui cha du t nhin. Hin nay c lng
hang nm co 600.000 tn du mo thoat vao nc bin theo dang nay, chim
50% tng s du nhim trong cac ai dng. 20% do du tran khoi ging
khai thac, v ng dn du. Trong nhng nm gn y hang nm cac tai nan
m tau du em khoang 200.000 tn du vao bin, vic ra cac tau em
khoang 1.300.000 tn du vao bin. Du tran gy tai hai nghim trong cho cac
h sinh thai bin, h sinh thai nc ngot va ca cac h sinh thai trn t ven b.
Qua trnh t du, kh u sinh ra cac cht gy nhim tng t nh
t than. Kh thin nhin luc t ch sinh ra CO2, mt t CO, NOx va hi nc.
NOx va SOx do t du ch bng 1/10 do t than, bui t hn nhiu va khng
co x than.

= 17 =
Ky thut Mi trng

Thuy nng :
Loai ngi t hang chuc nghn nm v trc a bit s dung nng lng
cua dong nc vi nhng thit b th s nhng ht sc thng minh: xe nc,
gau nc, ci xay nc, mng nc t chay. Thuy nng c dung trong ti
tiu ng rung, ch bin nng san, chuyn ng may moc thu cng. Ti u
th ky 19 thuy nng c dung san xut in nng.
Tim nng thuy in cua th gii c tnh vao khoang 2.214.000MW.
Thuy nng c lit vao dang nng lng sach, khng thai ra cht gy
nhim. Tuy nhin vic xy dng cac h cha nc ln co th co nhng tac
ng ln v sinh thai, xa hi va kinh t cn c xem xet ky trc luc quyt
nh xy dng nha may thuy in.

Nng lng hat nhn :

Nha may in nguyn t u tin i vao hoat ng nm 1954 tai Lin
X, sau o cac nc chu u, chu My va mt s nc chu A a ln lt
xy dng va khai thac cac nha may in nguyn t. D oan n nm 2020
ngun in nng hat nhn se chim 60-65% tng cng sut in nng trn th
gii.
Vic s dung in hat nhn tranh c cac dang nhim thng thng
tai cac nha may nhit in nhng lai la ngun gy nguy him ln v mi
trng do cac cht thai phong xa.
Cac nng lng khac :
Bao gm nng lng t cac nhin liu truyn thng nh g, cui, nng
lng gio, thuy triu, a nhit, sc keo cua suc vt, nng lng Mt Tri,
nng lng vi sinh, nng lng dung hydro lam nhin liu.
Vit Nam cho n cui th ky 18 tai nguyn nng lng da chu yu
vao nng lng g cui va sinh khi. Ngoai ra con khai thac rng rai nng
lng t sc ngi, sc keo cua suc vt, nng lng t nhin cua anh sang Mt
Tri, nng lng dong chay cua nc, nng lng thuy triu ti tiu cac
canh ng lua.
Than a c khai thac vung ng Bc t khoang 1830. in nng
xut hin Vit Nam vao khoang cui th ky 19. Ti nm 1930 nc ta
nng lng th trng gm khoang 2 triu tn than a anthraxit va 65 triu

= 18 =
Ky thut Mi trng

KWh in nng. Nm 1940 ln ti 2,5 triu tn anthraxit va 95 triu KWh

in nng. Nm 1975 sc san xut in nng ln ti 1.428 triu KWh va
lng than a khai thac ln ti 5,2 triu tn. Nhiu nha may nhit in va thuy
in a c xy dng trong cac nm qua. Du kh c thm do vao cui
thp ky 1970 va khai thac t sau 1986.

Tai nguyn sinh hoc :

Trong t nhin, cac loai sinh vt tao thanh mt dy chuyn sng. Theo
nhng s liu mi nht, n nay con ngi a bit c 1.392.485 loai ng
vt, thc vt va vi sinh vt, ngha la khoang 4,1% s lng loai co th co trn
hanh tinh nay sng trn can va di nc. Ring ng vt va vi sinh vt
chim 76,8% cac loai a bit, nhom ng vt co xng sng khoang 3% .
Bang 1.3 : S loai a c xac nh tn (theo E.O .Wilson -Biodivesity, 1988):

TY L % TRN
CH DANH S LOAI A XAC
TNG S
NH
Vi sinh vt 5760 3-27
ng vt khng xng 1.020.561 13-27
Thc vt 322.311 67-100
Ca 19.056 83-100
Chim 9.040 94-100
Bo sat va lng th 11.757 90-95
ng vt co vu 4.000 90-95
Tng s 1.392.485 loai

Nhiu loai sinh vt c con ngi khai thac trc tip lam thc n t
bui bnh minh cua nhn loai nh sn bt thu rng, anh ca. Nhiu loai c
thun dng tr thanh gia suc gia cm... ong gop ngun tht, sa, trng, da,
lng... cho cuc sng con ngi.
Do hoat ng cua cuc sng con ngi nh sn bt, huy hoai ni sng,
nht la thu hep din tch rng, mi trng b nhim do nhiu nguyn nhn,
vic bun ban ng vt hoang da lam cho rt nhiu loai ng vt a b dit
chung, nhiu loai suy giam san lng ti mc b e doa dit vong, ngun d
tr gen b mt mat va thu hep. Cac nha khoa hoc d oan rng, nu chiu
hng nh hin nay vn tip din th 25% s loai trn toan th gii se chu s
phn dit chung trong vai thp ky ti i theo vi s suy giam ang bao ng
cua ni sng va cac h sinh thai.

= 19 =
Ky thut Mi trng

ng vt nc ta kha a dang va giau co, c trng cho vung kh hu

nhit i. Nhng anh gia bc u cho bit s lng cac loai ng vt co th
ln ti hang van, trong o ca nc ngot va bin co th ln ti 3000, lng c
80, bo sat 180, chim 1000, thu 273 loai va phn loai, ng nht la cn trung.

1.4 - TAC NG CUA CON NGI N MI TRNG :

T bui u xut hin, con ngi a tac ng vao mi trng xung
quanh sng. Con ngi a tr thanh ke c tn chim oat ngun lng
thc va tai nguyn co th khai thac c, trong khi chnh ban thn con ngi
chng ong vai tro ang k g trong qua trnh chuyn hoa vt cht ma cuc
sng oi hoi.
Ngay nay con ngi a lam chu hanh tinh, sinh sng nhng h sinh
thai khac nhau v iu kin t nhin. Nhn t xa hi, bng tin b cng ngh,
a tac ng lam cho hiu lc chon loc t nhin giam n mc thp nht. Cac
h sinh thai t nhin hoc dn chuyn sang h sinh thai nhn tao hoc b tac
ng cua con ngi. Vi s gia tng dn s hin nay va nhng nhu cu cua
no, vi s tin b cua nn vn minh vt cht, tng nng lng, s loai va khi
lng vt cht ma con ngi rut ra t thin nhin th hoan lai cho thin nhin
di dang cht thai, u khng ngng tng ln.
Trong khun kh cua cach mang khoa hoc ky thut, cua qua trnh cng
nghip va th hoa nhanh chong tac ng cua xa hi loai ngi i vi mi
trng at n mt cng va qui m cha tng thy, vi xu hng ngay
mt manh me, nhng hoat ng pha hoai mi trng khng kim soat c a
gy ra can kit tai nguyn thin nhin, suy thoai mi trng va lam mt cn
bng sinh thai trong h t nhin. Cac hoat ng chnh lam anh hng n mi
trng co th c phn ra nh sau:

1.4.1- Khai thac tai nguyn thin nhin:

Ngay nay, sc san xut tng ln ang k do s phat trin dn s va do
nhng thanh tu cua cach mang khoa hoc ky thut lam tng nng sut lao
ng. Con ngi a khai thac tai nguyn vi mt cng rt ln a lam cho
cac tai nguyn can kit n mc bao ng. Cac chu trnh vt cht trong t
nhin b pha huy, nhiu h sinh thai t nhin b mt n nh, cu truc vt ly
sinh quyn b thay i.

= 20 =
Ky thut Mi trng

Vic khai thac g va cac loai sinh vt cua rng dn n vic tan pha
rng, thay i cu truc tham thc vt, nhiu ng thc vt khng con ni sinh
sng cung b tiu dit, nhiu loai a b dit vong. Mt loat hu qua tip theo
do vic khai thac rng tao nn i vi mi trng va sinh quyn nh thay i
ch va chu trnh cht kh, ham lng CO2 tng va O2 giam, nhit khng
kh cung co xu hng tng theo, hin tng xoi mon va cun tri t lam
mau m cua t rng b giam, nc ngun b nhim bn phu sa, ch dong
chay cua sng ngoi thay i. Vic khai thac rng a lam mt 20 triu ha
rng/nm.
Cac nganh cng nghip khai khoang, khai thac du mo a a mt
lng ln ph thai, cac cht c hai ... t trong long t vao sinh quyn. Cac
loai nc cha axit, phenol... cua qua trnh khai mo xa vao ngun nc mt,
gy nhim va pha huy s cn bng sinh thai. Mt khac cu truc a tng va
tham thc vt khu khai thac mo thay i anh hng xu n sc khoe va cac
hoat ng kinh t xa hi cua con ngi.
Vic xy dng p h cha khai thac ngun thuy nng cung co
nhng tac hai nht nh i vi mi trng nh can tr di chuyn cua ca t ha
lu v thng lu trong mua e trng, thay i bn vng cua t, gy ngp
lut va kh hu vung h cha...

1.4.2- S dung hoa cht :

Con ngi a s dung mt lng ln hoa cht trong hoat ng xa hi
kinh t cua mnh. Trong nng nghip s dung phn hoa hoc vi muc ch
canh tac, tng nng sut cy trng nhng mt trai cua no la lam nhim t
do khng trong sach va lam nhim ngun nc do tng ph dng bi
cac nguyn t N, P...
Cac loai thuc tr su, dit co hin nay la cac cht bn vng d b hp
thu vao cu t cua t, pha huy cy trng va xm nhp vao chui dinh dng,
can tr hoat ng sng cua nhiu sinh vt.
Cac hoa cht s dung trong cng nghip va nhiu hoat ng kinh t
khac thoat vao mi trng di dang ph thai. Nhiu cht trong o nh
xianua, ch, ng, thuy ngn, phenol... la nhng cht c hai i vi con
ngi va nhiu loai sinh vt khac.

= 21 =
Ky thut Mi trng

Nhng cht phong xa xut phat t n bom hat nhn hoc nhng cht
thai bo phong xa long hay rn phat ra t nhng trung tm cng nghip hay
nghin cu khoa hoc co th lng xung mt t, tch tu o hay lan truyn
trong khng kh, co th gy nguy c c hai i vi con ngi, ng vt va
thc vt.

1.4.3- S dung nhin liu :

Trong hoat ng sng cua mnh con ngi s dung nhiu loai nhin liu
khac nhau nh: cui, than cui, than a, du mo, kh t... Hang nm trn Trai
t t 10 ty tn than qui c, giai phong 4.1016 Kcal nhit va 30 ty tn CO2.
t nhin liu c xem nh s t nong trc tip sinh quyn v phn
nhit phat tan vao mi trng rt ln, gy ra s thay i ch vi kh hu khu
vc. Nguy hai nht la ham lng CO2 , NO ,NO2 , SO2 ... trong kh quyn tng
ln. Theo Machta va Olson (1970) hang nm CO2 se tng 0,2 % va nhit
khng kh gn mt t se tng ln do hiu ng nha knh. Trong khoang t nm
1885 n 1940, nhit trung bnh nm cua mt t tng ln 0,5 C. Sau nm
1940, tng nhit mt t co chm hn nhng ring Bc u va Bc
My th nhit mt t vn tip tuc tng. T 1940 n 1980 tng khoang
0,11 C.
Theo tai liu kh hu quc t trong vong 134 nm gn y nhit cua
Trai t a tng ln gn 0,4 C. Ba nm nong nht la 1980, 1981, 1982.
Hi thao kh hu hoc chu u gn y d bao nm 2050 nhit cua
Trai t se tng thm 1,5 - 4,5 C nu khng co bin phap ngn chn hiu
ng nha knh.
Phn ln SO2 c san sinh ra do qua trnh t chay than a (67%) va
du mo (12%)... la nguyn nhn cua ma acid, lam chua hoa thin nhin, huy
dit rng va mua mang, lam han g nha cua cng trnh, gy nguy hai cho sinh
vt, huy dit s sng cua h thuy sinh...
Ngoai ra NO2 va NO cung mt s cht khac con gy hin tng khoi
quang hoa, anh hng rt ln ti i sng sinh vt trn Trai t.

= 22 =
Ky thut Mi trng

1.4.4- Tac ng cua th hoa n mi trng:

Qua trnh th hoa gn lin vi lch s loai ngi. o la qua trnh kinh
t xa hi, nhn khu va a ly a din, din ra trn c s nhng hnh thc phn
cng lao ng xa hi va phn cng lao ng theo lanh th a hnh thanh trong
lch s.
K t th ky 18, t sau khi xut hin may hi nc Anh vao cui th
ky 17 c xem la khi im cua cach mang cng nghip. Trong khi o,
th, im khi u cua th hoa a xut hin nhng 4000-5000 nm trc
cng nguyn. Mt s yu t c xem nh yu t c thu nht la mc tp
trung dn s sng trong khu vc th trn toan th gii ngay cang phat trin
nhanh chong. Lch s cua qua trnh th hoa gn lin vi s gia tng dn s
mang tnh c thu o. Hin nay, th gii co khoang trn 2 ty ngi sng trong
khu vc th, d bao nm 2000 co khoang 3 ty va nm 2025 co khoang trn
5 ty ngi sng trong khu vc th. o la hin tng mang tnh qui lut va
lch s trong qua trnh th hoa.
th hoa noi ln kha nng phat trin vt bc cua tr tu con ngi,
cung nh s ln manh v cach mang khoa hoc ky thut. Th hin s chinh
phuc thin nhin, tao ra mt mi trng nhn tao ma khng my l thuc vao
thin nhin. Con ngi a chng choi c vi ma nng, bao tap, iu hoa
kh hu cho ni cua mnh, tao ra nhng cng trnh phuc vu cho phat trin
san xut, giai tr, canh quan vi bt c s tac ng bt li nao cua thin nhin.
o la mt ang khch l i vi con ngi. Noi nh vy khng co ngha la con
ngi a at c tt ca. Vic cai tao thin nhin la nhm tao ra mi trng
phu hp vi mnh va hai hoa vi thin nhin ch khng th la hoan toan tach
bit vi qui lut cua t nhin. Chnh v th con ngi a pham phai mt sai
lm khng ly lam nho trong qua trnh th hoa cua mnh, co th thng k
nh sau:
- S banh trng lanh th lam pha rng, thay i canh quan, a hnh,
gy hin tng cun tri, xoi mon t vung ngoai , ngp ung thanh ph.
Din tch tham thc vt b thu hep lam kha nng iu hoa vi kh hu khu vc
th b giam.
- Vic xy dng cac cng trnh, nha cao tng trn nn t, khai thac
nc ngm hoc khai khoang lam cho b mt t b bin dang, cu truc t

= 23 =
Ky thut Mi trng

thay i va nguyn nhn cua s sut lun, xut hin khu vc m ly... Mang
li thuy vn va nc ngm b xao trn manh, lam thay i hoan toan cac
thng s dong chay va ngm cua nc ma. Vic ph bin rng rai lp phu
khng thm nc (ng xa, mai nha...), t cac h thng cng ngm, mng
tiu lam giam ro rt h s thm nc. S ao ln cac iu kin t nhin cua
dong chay, khai thac qua mc tng cha nc dn n ha thp mc nc
ngm va b trung. V du Mhic lun 7,6 m, Tky lun 3,4 m, Matxcva
lun 0,3 m. Vic san lp ao h xy dng cng trnh lam h thng thuy vn
th thu hep lai.
- Mi trng t nhin cua th: mi trng nc, mi trng t, mi
trng khng kh a chu tai trong cht bn va cac tac nhn gy nhim rt
ln. nhng thanh ph cng nghip th trn 50% yu t gy nhim khng
kh la do cac nha may thai ra, sinh hoat gia nh 23%, giao thng 25%... Trn
cac ng ph ln mc n co th ln ti 80 - 110 dB. Mt lng ln rac
thai, ph thai sinh hoat va cng nghip tp trung trong t, lam nhim bn t
va nc ngm, nc mt, anh hng n tnh trang v sinh th. nhim
ngun nc sng h va nc ngm do cac loai nc thai sinh hoat cua thanh
ph va nc thai cng nghip la nghim trong nht. Do mi trng b gii han
s khuch tan cht bn trong sng h yu hn trong khng kh rt nhiu. Phn
nhiu cac con sng ln cac nc phat trin chu u hu nh khng th s
dung cp nc c na.
- Vic di dn at t cac vung nng thn n thanh ph, xu hng tp
trung va tng cng cac chc nng san xut va phi san xut do vic di dn,
vic chuyn t nn san xut nng nghip sang san xut cng nghip vi nng
sut cao em lai hu qua ro rt cho s phat trin nhanh chong cac thanh ph,
tng vot dn s th.
- S banh trng cac thanh ph va phng thc san xut cng nghip
co tac dung v cung a dang va ngay cang tng i vi mi trng xung
quanh. th hoa tr thanh mt trong nhng nhn t chu yu lam bin i
mi trng, lam ny sinh nhu cu ngay cang ln v din tch xy dng va qui
hoach, v tai nguyn thin nhin va thc phm.
Cac thanh ph hin nay ch chim 0,3 % din tch t lin nhng a tp
trung trn 40% dn s th gii .

= 24 =
Ky thut Mi trng

1.4.5- Cng ngh nhn tao:

S tin b cua khoa hoc ky thut tao cho con ngi co kha nng khai
thac thin nhin vi tc ln. Con ngi ng dung nhng thanh tu khoa
hoc cua mnh trong trng trot, chn nui... lam tng nhanh chu trnh vt cht
dn n vic pha huy cu truc t nhin cua chu trnh o. Vic s dung ging
mi, cy trng mi anh hng n thanh phn sinh vt, thay i chung loai
sinh vt va cu truc tham thc vt. Vic xa Freon (trn 1 triu tn/nm) t
cng ngh nhit lanh gy ra l thung tng zn.

= 25 =