You are on page 1of 5

13/12/2014 VitaminaKWikipdia,aenciclopdialivre

VitaminaK
Origem:Wikipdia,aenciclopdialivre.

AvitaminaK,ouvitaminaantihemorrgica,denotaumgrupodecompostoslipoflicosderivadosdo
isopreno.Em1929,HenrikDamverificouodesenvolvimentodehemorragiasubcutneaeanemiaem
galinhassubmetidasaalimentaolivredelipdios.Posteriormente,constatousequeacondiodestes
animaispoderiaserrevertidapelaofertadeextratosdefgadoevriostecidosdeplantas,nosquais
identificouseumasubstnciaantihemorrgicasolvelpresenteemlipdeos.Em1939,asformasde
ocorrncianaturaldavitaminaforamisoladasdaalfafaedafarinhadepeixepodre.Asformasnaturais
devitaminaKsoafiloquinonaouvitaminaK1(2metil3fitil1,4naftoquinona),encontradasem
hortaliaseleosvegetais,easmenaquinonasouvitaminaK2,majoritariamentesintetizadaspor
bactrias.Asmenaquinonaspertencemaumafamliadecompostoscomcadeiaslateraisdeisoprenil
(constituindogrupofitl)dediversostamanhos.EssasvitaminassodesignadasMKn,onden
representaonmeroderesduosisoprenidesnacadeialateral.Asmenaquinonasnaturaisvariamde
MK4aMK13.AformaMK4amaiscomumenteencontradanostecidosanimais,poistambm
produzidaapartirdafiloquinonanoorganismoouaindadamenadionaouvitaminaK3(2metil1,4
naftoquinona),aformasintticadestemicronutriente[14].

ndice
1Funo
2Absoro,TransporteeMetabolismo
3Biodisponibilidade
4FontesAlimentares
5Deficincia
5.1Diabetes
6Ligaesexternas
7Referncias

Funo
OpapelmaisconhecidodavitaminaKestrelacionadocomasuaaonoprocessodecoagulao
sangunea.Elafundamentalparasntesehepticadeprotenasenvolvidasnesteprocesso,comoos
fatoresII(prtrombina),VII,IXeX(fatoresdecoagulao)easprotenasC,SeZ(inibidorasda
coagulao).Ahidroquinona,formareduzidaeativadavitamina,atuacomocofatorparaumaenzima
carboxilase,responsvelpelareaodecarboxilaoderesduosdecidoglutmico(Glu)presentesem
protenasdependentesdevitaminaK.AcarboxilaodoGlu,porsuavez,levaaformaodocido
carboxiglutmico(Gla),tornandoasprotenasbiologicamenteativas.Umaparteimportantedo
metabolismodevitaminaKestrelacionadaasuaviaderecuperao,denominadadeciclodavitamina
K.Quandoumresduodeglutamatocarboxilado,avitaminaKsofreoxidao,gerando2,3epoxi
vitaminaK.Essemetablitoconvertidonovamentesuaformaativa,pelaaodaenzima
microssomal,epoxiredutasedevitaminaKeumaoumaisquinonaredutasesdevitaminaK.Alguns
anticoagulantes,comoawarfarinaeodicumarolatuambloqueandoareduodoepxidodevitamina
K,impedindooprocessodereutilizaodavitamina.Outrafunodavitaminakestrelacionadacoma
regulaodoonclcionamatrizsseacomopartedaosteocalcina(protenadoosso),umavezque
http://pt.wikipedia.org/wiki/Vitamina_K 1/5
13/12/2014 VitaminaKWikipdia,aenciclopdialivre

aminocidoGlatambmseapresentaligadoaomineral.Portanto,avitaminaimportanteno
desenvolvimentoprecocedoesqueletoenamanutenodoossomadurosadio.Almdessasfunes,a
vitaminaktambmimportanteparaocrescimentocelular,poisestenvolvidanasntesedeprotenas
presentesnoplasma,rinseoutrostecidos[6].

Absoro,TransporteeMetabolismo
AvitaminaKfornecidapelaalimentaoabsorvidapredominantementenabordaemescovadoleoe
integradaaosquilomicronscirculantesparaexocitosenosistemalinftico.Porsuacaracterstica
lipossolvel,aeficinciadesteprocessodependedapresenadebileesucopancretico(excluindoa
menadiona),caberessaltarquedistrbiosgastrointestinaistambmpodeminfluenciaraabsorodesta
vitamina[46].Esteprocessodeabsorosegueumpadrobemestabelecido.Asfiloquinonae
menaquinona(especialmenteaMK7)soincorporadasemmicelasmistascontendosaisbiliareseoutros
lipdiosdietticos.Posteriormente,estasmicelasmistassoabsorvidasporentercitos,principalmente
noleo,eincorporadasemnovosquilomicrons,quepossuemapoAeapoB48emsuassuperfcies.Os
quilomicronssosecretadosdedentrodasmicrovilosidadesparaoscapilareslinfticos,quealcanama
correntesanguneaviaductotorcico.Nacorrentesangunea,osquilomcronsadquiremapoCeapoEa
partirdeHDLe,aochegarnostecidosperifricos,perdemumaquantidadesignificativadetriglicerdeos
atravsdaaodeLDL,almdeapoAeapoC.Assim,osquilomicronsremanescentesquereentramna
circulaosomenoresepossuemumncleolipdicocentralcomsuperfciedeapoB48eapoE[7].As
principaislipoprotenastransportadorasdevitaminaKpossuememsuacomposiomaiorteorde
triglicerdeos,quandocomparadascomopercentualpresentenaslipoprotenasHDL(7,1%)eLDL
(6,6%).Estetransporteenglobaaproximadamente83%dafiloquinonaplasmtica.Ofgadooprincipal
rgodeestoquedevitaminaKeolocalondesosintetizadososfatoresdecoagulaodependentes
dessavitamina.Asfiloquinonassoarmazenadasemmenorquantidade(10%),enquantoqueas
menaquinonas,principalmenteasdecadeialonga(MK10aMK12),correspondemcercade90%da
vitaminaarmazenada.AexistnciadaampladistribuiodeprotenasGlaextrahepticas,noorganismo,
gerouinvestigaessobreadistribuiodevitaminak.Atravsdeestudosemtecidoshumanosfoi
possivelverificarqueostecidospancreticosecardacospossuiamquantidadesdefiloquinonaiguaise
atsuperioresdasencontrasnofgado.Tambmforamdetectadosvaloresmaisbaixosdefiloquinonano
crebro,rimepulmo.FoiconstatadaapresenadeMK4emmaiorquantidadequeasfiloquinonas,no
crebro,rinsepncreasequantidadesinferiores,nocoraoepulmo.Tambmfoidetectadaapresena
defiloquinonasemenaquinonasnoossos[8].AreservacorporaltotaldevitaminaKmuitopequena.
Nocasodesuplementao,afraodavitaminaexcretadanodependentedadoseadministrada.Em
quantidadesfarmacolgicas,amenadionarapidamentemetabolizada,sendo20%excretadanaurina,
dentrodetrsdias,e40a50%nasfezes,viasaisbiliares.Emquantidadesfisiolgicas,aconcentrao
plasmticapsprandialdefiloquinonaatingepicoem6horas,retornandolinhadebaseem24horas,
enquantoqueasmenaquinonasdecadeialongapermanecemnacirculaoporat72horas[4].

Biodisponibilidade
Abiodisponibilidadepodeserdefinidadeacordocomataxaeextensonaqualumnutriente
absorvidoesetornadisponvelparausonoseustiodeatividade.AformapelaqualavitaminaK
consumidapossuirelaodiretacomsuabiodisponibilidade.Aabsorodafiloquinonapresentenos
vegetaisumprocessolento,sendoinfluenciadoporfatoresdigestivos.Contudo,apresenadegorduras
nadietapossibilitaumaumentonaabsoro(podendoconterde30a60gdedihidrofiloquinonasem
100gdealimento),possivelmentepeloestmulodascreobiliaredaformaodemicelas[6].Neste
sentido,foiverificadoqueabiodisponibilidadede1mgdefiloquinona,noespinafre,emsereshumanos
foimenor(4%)quandocomparadaabsorodoalimentoadicionadocommanteiga(13%).Quando
ingeridanaformadesuplemento(tabletecom500g/filoquinona),aabsorodefiloquinonaseis
http://pt.wikipedia.org/wiki/Vitamina_K 2/5
13/12/2014 VitaminaKWikipdia,aenciclopdialivre

vezesmaiordoquequandopresenteemalgumalimento(ex:espinafre),atingindopicodeconcentrao
sricaem2ou3horas[4].Existeumavastadiscussoquantoaoaproveitamentodamenaquinonapelo
organismohumano.Aimportnciadamenaquinonaobtidapelamicrofloraintestinalfoievidenciada,a
partirdeobservaesclnicasdepacientesqueingeriamquantidadenulasdevitaminakeques
desenvolviamsangramentosseveroscomaadministraodealtasdosesdeantibiticos.Noentanto,
aindanofoiconfirmadaaocorrnciaabsorodiretadavitaminanoclon[12].

FontesAlimentares
AfiloquinonaaformapredominantedevitaminaKemalimentos.leos,gorduras,frutasehortalias
soasprincipaisfontesdestavitamina.AtravsdautilizaodeCromatografialquidadealtaeficincia
(CLAE),muitosestudosidentificaramquantidadesrelevantesdefiloquinonaemvegetaisverdes
folhososeleosvegetais(tabela1)[4,910].

Faixasdeconcentrao(gdefiloquinonapor100gdealimentos)[4]:

0,11,0 110 10100 1001000


Abacate(1,0) Farelodetrigo(10) Mostarda(88) Salsa(548)
Batatas(0,9) Aveia(10) leodeoliva(80) Espinafre(380)
Carne/bife(0,80) Uvasverdes(9) Ervilhas(34) Repolho(339)
Farinhabranca(0,8) Trigo(8) Couveflor(31) Agrio(315)
Iogurte(0,8) Ameixa(8) Pepino(21) Brcolis(179)
Leitedevaca(0,6) Manteiga(7) Repolhoroxo(19) leodesoja(173)

Existeminmerosestudossobreaconcentraodefiloquinonaemalimentosnaliteratura,enquantoque
trabalhossobreaidentificaodemenaquinonasemfontesdietticassoescassos.Osachados
cientficosdemonstrampresenademenaquinonasdecadeialonga(MKs7,11,12e13)emmaior
concentraonofgadodealgunsanimais,especialmenteemruminantes.Tambmsoencontradas
baixasquantidadesdemenaquinonasemoutrosrgoscomorins,coraoemsculo[4,9].

Deficincia
Algumasdesordensgastrointestinais,comoaobstruododutobiliar,doenainflamatriaintestinal,
pancreatitecrnicaqueestorelacionadasaumaabsorodegorduradeficiente,promovemtambm
baixaabsorodavitaminaK.Doenasnofgadotambmpodeminterferirnometabolismodavitamina
K.Almdisso,abaixaingestodealimentosemconjuntocomtratamentosabasedeantibiticosque
promovemadestruiodamicrobiota,reduzemaobtenodessavitaminaepodemlevarcarnciada
mesma[5,610].Emadultos,ahipovitaminosedevitaminaKnocomum,poisestamplamente
distribudanosalimentosdeorigemvegetal.Adicionalmente,ocorreasntesedavitaminaKpela
microfloraintestinalnormaldosanimaisquesintetizammenaquinona[5].

Adeficinciaclnicadavitaminatemsidoclassicamentedescritacomohipoprotrombinemiaeest
associadaaoaumentonotempodeprotrombina.Emcasosgraves,podehaverquadroshemorrgicos
ameaadoresvidacomoumresultadodeumaatividadeinadequadadosfatoresdependentesde
vitaminaK.Afaltadavitamina,promoveasecreodeprotrombinasubcarboxiladanoplasma,
chamadaProtenaInduzidapelaAusnciadeVitaminaK[5,10].Oquadrodedeficinciacorrigido
pelareposiodevitaminak.Emrecmnascidos,adeficinciapodeocorrerdevidoaotransporte
placentriodevitaminakpoucoeficinteemconjuntocombaixaofertadavitamina,nocasodem

http://pt.wikipedia.org/wiki/Vitamina_K 3/5
13/12/2014 VitaminaKWikipdia,aenciclopdialivre

alimentaomaterna.Emcasosgraves,podeocorreradoenahemorrgicadorecmnascido,quese
manifestaporsangramentosanormais,justificandoacondutadeadministrardoseprofilticadevitamina
Kapsonascimento[5].

Paraaprofilaxiadadoenahemorrgicadorecmnascidopreconizadoadosede1mgdevitaminaK
intramuscularaonascimento.Comoalternativa,podeserfeitaaadministraodavitaminaporviaoral,
nadosede2mgaonascimento,seguidodedosessubsequentes[11].Umaoutraformaimportanteda
deficinciadevitaminaKestrelacionadaasuperdosagensdevitaminaAevitaminaEcomofatores
antinutricionaisespecficos.ComrelaoavitaminaAahipoprotrombinemiapodeserrevertida,atravs
doaumentodaadministraodevitaminaK.NocasodavitaminaEexistemrefernciasa
potencializaodaatividadedeanticoagulantes,comoavarfarina[6].

Diabetes

Pesquisaespanholade2012,realizadaporcientistasdaUniversitatRoviraiVirgili[13],concluiuqueo
consumodealimentosricosemvitaminaK1,comobrcolis,espinafreecouveflor,podereduzirpela
metadeaincidnciadodiabetestipo2.Emtermosquantitativos,apesquisademonstrouque,paracada
100gdevitaminaK1ingeridospordia,diminuamseem17%aschancesdedesenvolverodiabetes.

Ligaesexternas
AnlisefunodaVitaminaK(http://www.emforma.net/nutricao/opapeldavitaminak/)

Referncias
1. DowdP,HamSW,NaganathanS,HershlineR.ThemechanismofactionofvitaminK.AnnuRev
Nutr.199515:41940.
2. VermeerC,JieS,KnapenMH.RoleofvitaminKinbonemetabolism.AnnuRevNutr.
199515:122.
3. SuttieJW.Theimportanceofmenaquinonesinhumannutrition.AnnuRevNutr.199515:399
417.
4. DresSMC,PaivaSAR,CampanaAO.VitaminaK:MetabolismoeNutrio.Ver.Nutr.,
Campinas,14(3):207218,set/dez,2001.
5. RezendeJRR,AlvesAP,OliveiraFC,MottaMS,MartinsCH,NetoCPW,Diagnsticoda
deficinciadeVitaminaK.RevistaCientficadoITPAC,Araguana,v.5,n.1,Pub.4,Janeiro2012
6. KlackK,CarvalhoJF.VitaminaK:Metabolismo,FonteseInteraocomoAnticoagulante
Varfarina.RevBrasReumatol,v.46,n.6,p.398406,nov/dez,2006.
7. ShearerMJ,FuX,BoothSL.VitaminKnutrition,metabolism,andrequirements:current
conceptsandfutureresearch.AdvNutr.2012Mar13(2):18295.
8. ShearerMJ,NewmanP.MetabolismandcellbiologyofvitaminK.ThrombHaemost.2008Oct
100(4):53047.
9. ShearerMJ,BachA,KohlmeierM.Chemistry,nutritionalsources,tissuedistributionand
metabolismofvitaminKwithspecialreferencetobonehealth.JNutr.1996Apr126(4
Suppl):1181S6S.
10. BoothSL,SuttieJW.DietaryintakeandadequacyofvitaminK.JNutr.1998May128(5):7858.
11. FigueiredoRCP,NortonRC,LamounierJA,LeoE.Doenahemorrgicadorecmnascidona
formatardia:descriodecasos.JPediatr.199874(1):6770.
12. MouroDM,SalesNS,CoelhoSB,PinheiroSantanaHM.Biodisponibilidadedevitaminas
lipossolveis.Rev.Nutr.200518(4):529539.
13. IbarrolaJuradoN,SalasSalvadJ,MartnezGonzlezMA,BullM.Dietaryphylloquinone
intakeandriskoftype2diabetesinelderlysubjectsathighriskofcardiovasculardisease.AmJ
ClinNutr.2012Nov96(5):11138.doi:10.3945/ajcn.111.033498.
http://pt.wikipedia.org/wiki/Vitamina_K 4/5
13/12/2014 VitaminaKWikipdia,aenciclopdialivre

Obtidade"http://pt.wikipedia.org/w/index.php?title=Vitamina_K&oldid=40484928"

Categoria: Vitaminas

Estapginafoimodificadapelaltimavez(s)22h02minde4denovembrode2014.
EstetextodisponibilizadonostermosdalicenaCreativeCommonsAtribuioCompartilha
Igual3.0NoAdaptada(CCBYSA3.0)podeestarsujeitoacondiesadicionais.Paramais
detalhes,consulteasCondiesdeUso.

http://pt.wikipedia.org/wiki/Vitamina_K 5/5

You might also like