You are on page 1of 88

28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

LexiquedumanagementdeprojetToutelagestionde
projets

CelexiqueestlaversionallgedulivreLexiquedumanagementdeprojet.Sivoussouhaitezaccder
laversioncomplte,vouspouvezcommanderlelivreousouscrireunabonnementPREMIUM.Endevenant
membrepremium,vousbnficiezpourladuredevotreabonnement(1mois,3moisou1an)duntotal
accsauxcontenusdecesite:Lelexiqueenversionintgrale,maisaussilesvidospdagogiques(plus
detroisheuresdevisionnage)etlesexercicesdeniveauavanc.

Utilisezlafonctionrechercherdanslapagedevotrenavigateur
(raccourci:CtrlF)
Oubiencliquezsurlalettredevotrechoix.

A
ABS(ActivityBreakdownStructure)

LesigleABSestissudelanglaisActivityBreakdownStructurequelonpeuttraduireenfranaispar
structurededcompositiondesactivits.LABSestlalistehirarchique(ouindente)desactivitsdu
projet.LemotActivitestprisiciausensgnriqueetnonausensdestravauxraliser(quiferontlobjet
delaWBS).ChaquelignedelABSconcernelunedesbranchesmtierdelorganisation(OBS)chargede
lamiseenoeuvreduprojet.LaconstructiondelABSfaitpartieduprocessusdestructuration

ExemplesimplifidABS:

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 1/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Acceptation(Acceptance)voirRecette

Accompagnement(Coaching)

LetermeanglophonedecoachingestbeaucoupplusutilisenFrancequesonquivalentfrancophone
Accompagnement.Ondistinguelaccompagnementindividueletlaccompagnementdquipe.
Laccompagnant(lecoach)aidelechefdeprojet(oulquipeprojet)fairefacesesdifficults.Cecisans
sesubstituerauxindividusetsansjamaisporterdejugement.Lemotcoachingestquelquefoistraduitpar
compagnonnage

Achvement(Completion.Closeout)

Lemotachvementdcritlafinduneaction(dunetche,dunlotdetravaux,dunephaseouduprojet
luimme).
Ontrouvenotammentlemotachvementdanslesexpressionsdatedachvementpourcentage
dachvementachvementauplusttachvementauplustard

Achvementauplustard

Lachvementauplustardestladatemaximaledachvementdelaction,audeldelaquelleladate
objectifdefindeprojetneseraplusrespecte.

Achvementauplustt
Lachvementauplusttestladateminimaleprvuepartirdelaquelleuneactionpeutseterminer.

Acompte(Downpayment)

Lacomptecorrespondauversementparleclientsonfournisseur,unmomentbienprcis,dunepartie
dumontantdelacommande.Dansunespritdejusterpartitiondesrisques,lacomptematrialise
lengagementduclientdansleprojetetviteaufournisseurdefaireuneavancedetrsoreriequipourraitle
mettreendifficult.Sileprojetestbienconstruit,leversementdesacomptesestcalsurlesjalonsdu
projetetconditionnparlacceptationduncertainsnombredelivrablesintermdiaires,associsces
jalons.

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 2/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Action(Action)

Uneactionestuneopration,dueunagentquelconque,etquiprovoqueunetransformation,quiproduit
uneffet,quiauneinfluence.Danscetlexique,lemotactionregroupelesexpressionsTcheetLotde
travauxetlemotactiondanssonsensgnriquecommeparexempledanslesexpressionsplan
dactionsetcidessousactionprventive

Actionprventiveoumesureprventive

Danslagestiondesrisquesduprojet,uneactionprventiveapourbutderduirelaprobabilitdoccurence
durisque.Parexemplesilerisqueconsidrestlanonlivraisonduncomposantladateprvue,une
actiondeprventionpeuttredetlphoneraufournisseurrgulirementpoursenqurirdelabonneprise
encomptedelacommande,puisdesonacheminement.

Activit(Activity)

Danslelangagecourant,lesmotstcheetactivitsontconsidrscommmesynonymes.Danscertainsdes
rfrentielsdesorganismesfaisantautoritenmanagementdeprojet(AFNOR,AFITEPetPMI),la
diffrenceentreactivitettchenestpasclairementtablie.
Danscelexiquecommepourlaplupartdespraticienslesensdesdeuxmotsdiffreclairement:uneactivit
estunespcialitmtierquidevratremiseenoeuvresurunetcheaumoinsduprojet.Alinverseune
tcheestlactionconsistantmettreenoeuvreuneactivitsur

Actualisation(Discounting.Priceadjustment)

Actualisercestrendreactuel,doncmettrejour.Lactualisationduplanningconsistelemettrejouren
fonctiondesderniresinformationscollectes.
Actualiserunprixcestlervaluerenfonctiondelavariationdecertainsindices.Cesindicespeuventtre
lislinflation,aucoursdunematirepremire,etc
Enmatirederentabilitdesinvestissementslexpressiontauxdactualisationaunesignification
extrmementprcise.

Adhocratie(Adhocracy)

Adhocratieestunnologisme(provenantdutermelatinadhoc)utilispourdsigneruneforme
dorganisationdanslaquellelescontributeursdunprojettravaillentdanslecadredegroupesprojets
bnficiantduneautonomieimportante.Unorganismequiadopteladhocratiecommemodlemetenplace
unestructureadhocratique,galementappelestructurepolycellulaire.

Affaire(Business)

Lagestiondeprojetestappelegestiondaffairedanslesentreprisesdontlavocationestdederaliserdes
projetspourlecomptedautrui,dansunerelationclientfournisseur.Lagestiondaffaireenglobelesactivits
amontetavalduprojetluimme.LeCycledeviedelaffairepeuttredcomposen5phases:
ProspectionPropositionNgociationRalisationFidlisation.Cotmatrisedoeuvre(fournisseur)
laffaireestpiloteparunIngnieurdaffairesventuellementassistdunchefdeprojet

Affectationdesressources(Resourcesassignment)

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 3/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Enplanificationdeprojetilestdusagedeprocderendeuxtemps.Lepremiertempsconsiste
dcomposerleprojet(oulelotsdetravaux)entches,puisdfinirlesduresdetcheetlesliens
logiquesentrelestches.Cestseulementdansundeuximetempsquelonprocdelaffectationdes
Ressourcesauxtches.Affecterlesressourcescesttoutsimplementdfinirquelsmoyens,enhommeset
matriels,doiventtreaffectschacunedestches.

AFITEP
LAssociationFrancophonedeManagementdeProjetatcreen1982pourfdrerlesprofessionnels
dumanagementdeprojet.AFITEPestmembredelInternationalCostEngineeringCouncil(ICEC).AFITEP
dlivreunecertificationdecomptencesengestionetendirectiondeprojetetcontribuellaborationdes
normesfranaisesportantsurlemanagementdeprojets.

AFNOR
LAssociationFranaisedeNORmalisation(AFNOR)estlorganismeofficielfranaisdenormalisation.
LAFNORanimelesystmefranaisdenormalisation.AcetitreellereprsentelaFranceauprsde
lOrganisationinternationaledenormalisation(ISO)etduComiteuropendenormalisation(CEN).AFNOR
laboreetditelesnormesNF.

Agilit(Agility)Voirmthodesagiles

Ala(Contingency)

Lalaestunvnementdontlapparitionnestpascertaineetdontlamanifestationestsusceptible
daffecterlesobjectifsduprojet.
Lalasedistinguedurisqueencesensquelonnesaitniledfiniravecprcision,nilesitueravec
exactitudedansletemps,encoremoinsestimersonimpact

Allocationdesressources

Lallocationestlactiondallouer.Allouerdesressourcesunprojetcestenautoriserlemploisurceprojet.
Lallocationdesressourcesestunedcisionduniveaustratgiquecontrairementlaffectationdes
ressourcesquiestunedcisionduniveauoprationnel.

Allotissement(Allotment)

Lallotissementestlactionderegrouperleslivrables(etlestchesassocies)engroupeshomognes
appelslotsdetravauxenvuederpartirleslotsentrediffrentsfournisseurs.

AMDEC(FMECA:Failuremodes,effectsandcriticalityanalysis)

Trsutilisedanslecadredesprojetsdinvestissementindustriels,lAnalysedesModesdeDfaillance,de
leursEffetsetdeleurCriticitestunedmarchedefiabilisationdesprocds,desprocessusetdes
matriels.LAMDECsepratiqueengroupedetravail.

Amortissement(Amortization)

Lamortissementcorrespondlapriseencomptefinanciredeladprciationdunbienaucoursdutemps.
LecalculdelamortissementestindispensablepourjustifierdelopportunitdunInvestissement.

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 4/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

AnalysedfectuologiquevoirDfectuologie

Analysedelavaleur(ValueAnalysis)

Lanalysedelavaleur(AV)estunemthodedeconception(oudereconception)deproduitsindustriels.
Elleviseconcevoirleproduitleplusconomiqueproduireetleplussatisfaisantpossiblepourleclient
utilisateur.Lanalysedelavaleurestprincipalementmiseenoeuvredanslesprojetsdinnovation.
LacaractristiqueexclusivedelAVestdeproduireuneanalysedescotsparfonctionduproduit.Lamise
enrelationdelutilite,delaperformanceetducotdechacunedesfonctionsestunpuissant

Illustration:Lesgraphesutilit/performance/coutsenanalysedelavaleur.

Analysedesensibilit(Sensitivityanalysis)

Lanalysedesensibilitviseestimerlimpactdeserreursdeprvision(volumesdevente,retarddu
projet)surlobjectifstratgique(oubut)duprojet(parexemplesurlarentabilit)

Analysedesrisquesduprojet(Riskanalysis)

Lanalysedesrisquesduprojetsesituedeuxniveauxdiffrentsetsousdeuxformesdiffrentes.
LanalysedesrisquesstratgiquesestlaffairedelaMatrisedouvrage.Sonbutestdobtenirlameilleure
garantiepossiblequeleprojetatteindrasonbut(quilremplirasespromesses).
LanalysedesrisquesoprationnelsestlaffairedelaMatrisedoeuvre.Elleviseobtenirlameilleure
garantiepossiblequelobjectifduprojetseraatteint.

Analysedetendance(Trendanalysis)

Lanalysedetendanceestlamesuredelcartdeperformanceduprojetentrelerfrentieldeprojetetla
ralit.Elleutilisecommedonnedentrelesrapportsdavancement.

Analysefonctionnelle(Functionalanalysis)

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 5/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Bienquelargementrpanduletermedanalysefonctionnelleestincomplet.Engestiondeprojetsondevrait
parlerpourvitertouteambigutdanalysefonctionnelledubesoin(AFB).LadmarchedAFBconsiste
dcriredunefaonaussiexhaustiveetaussiprcisequepossiblelesfonctionsdunproduit.Ceproduitfait
bienentendupartiedeslivrablesduprojet.LAFBestunoutilindispensabledesprojetsdinnovation.Le
documentdesortiedelAFBestleCahierdeschargesfonctionnel(CDCF).

Analyselogiqueduprojet(Projectnetworkanalysis)

Lanalyselogiqueduprojetconsisteidentifierlestchesduprojetetlesliensdedpendanceentreces
tches.Lersultatdelanalyselogiqueestlerseaulogiqueduprojet.

AnalyseSWOTvoirSWOT

Analysesystmique(Systemicanalysis)

Lanalysesystmiqueouapprochesystmeestunedmarcheintellectuellequiconsistedcomposer
toutensemblecomplexe(technique,humainouautre)ensousensembles.Lastructureinternedechaque
sousensembleestensuiteignoreauprofitdestransactionsentrelesdiffrentssousensembles
considrscommedesboitesnoires.Ladmarchedanalysedeprojetestbasesurceprincipe.

Illustration:Leprocessusduprojetvusouslangledelanalysesystmique.

AnctrevoirPrdcesseur

Anne.personneetanne.homme(Man.year)voirChargedetravail

AntcdentvoirPrdcesseur

AppelpropositionsvoirAppeldoffres

Appeldoffres(Inquiery.Callfortender)

Laprocduredappeldoffresviseslectionnerlentrepriselaquelleonconfieralaralisationdetoutou
partieduprojet.Leplussouventlappeldoffressedroulesuivantuneprocdureprcise:Rdactiondu
dossierdappeldoffres,consultationdesentreprisespralablementidentifies,rceptionetdpouillement
desoffres,ngociationaveclesentrepriseslesmieuxplaces,contractualisation.Laprocduredappel
doffresestlundespiliersducodedesmarchspublics.

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 6/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Approbation(Approval)voirrecette

ApprochesystmiquevoirAnalysesystmique

APSetAPDvoirlexpressionavantprojet

Arborescence(Tree)

Larborescence(dumotarbre)estledcoupagedunensembledlmentsparniveauxsuccessifsdetelle
sortequunlmentdeniveauNsoitrattachunlmentetunseulduniveauimmdiatement
suprieur.Lorsdelastructurationduprojet,ontablitsuccessivementtoutoupartiedesarborescences
suivantes:larborescencefonctionnelleFBS,larborescenceproduitPBS,larborescencedeszonesZBS,
larborescencedestravauxWBS,larborescencedesressourcesRBS,larborescencedelorganisationOBS.

Arbredobjectifsouarbredesobjectifs

LarbredobjectifsestunoutildelaGAR(GestionAxesurlesRsultats)utilispourdclinerlafinalitdu
projetenobjectifsgnrauxpuisenobjectifsspcifiquesetenfinenactions.Larbredobjectifsestobtenu
parinversiondespropositionsdelarbreduproblme.

Illustration:Larbredesobjectifsdanslecasdunprojetdedveloppementcommunautaire.

Arbreduproblme(ouarbreproblme)

LarbreduproblmeestunoutildelaGAR(GestionAxesurlesRsultats)utilispourdcrireleproblme
rsoudreenmettantenvidencesescauses.Larbrecomporteclassiquement7niveaux.Leproblme

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 7/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

centralcorrespondautroncdelabre.Lescausesetsouscausescorrespondentauxracines.Les
consquencesduproblmecorrespondentauxbranchesdelarbre.

Illustration:Larbreduproblmedanslecasdunprojetdedveloppementcommunautaire.

Architectefonctionnel
LexpressionArchitectefonctionnelestuneexpressionenvigueurdanslesprojetsinformatiques.
Larchitectefonctionnelestunexperteninformatique.sonrleestdassurerlacohrencedelastructure
fonctionnelledessystmesinformatiquesdelorganisme.

Architectetechnique
Larchitectetechniqueestunexperteninformatique.sonrleestdassurerlacohrencedelinfrastructure
techniquedessystmesinformatiquesdelorganismeentermedeconfiguration,dvolutionetde
standardisationdessolutions.

Asit
ASITestunemthodeddieauxprojetsdinnovation.ASITestsouventcompareTriz,bienquellesoit
beaucoupplusfacilemettreenoeuvre..PourdcouvrirlamthodeASIT,voyezlesitesolidcreativity

Assistancematrisedouvrage(AMOA)

LorsqueleMatredouvrage(MOA)napaslescomptencesncessairespourexprimersesbesoinset
dfinirlesobjectifsduprojetdefaonclaire,ilpeutsefaireaiderparunorganismecomptent.Cedernier
seraalorsenpositiondassistancematrisedouvrage.

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 8/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

AstreinteamontvoirPrdcesseur

AstreinteavalvoirSuccesseur

AtelierdelancementvoirRuniondelancement

Auditdeprojet
Lauditdeprojetestunexamenapprofondidelasituationdunprojet,envuededonnerunevisibilit
maximalelinstancedepilotage.Commetoutaudit,lauditdeprojetdoittreralisparunexpert
impartial.

Avancement(Status)

Aucoursdelaralisationduprojetilestessentieldemesurerlaprogression.Lechefdeprojetdoittre
capablederpondretoutmomentlaquestionsommesnousenavanceouenretard,etdannoncerla
valeurnumriquedescarts.Larponsecesquestionspassenotammentparlamesuredupourcentage
davancementdestcheslmentaires.
Laformulegnraleducalculdelavancementest

Illustration:LesuividelavancementdanslaffichageSuiviGanttdeMicrosoftProject.

Avancementencharge
Danslecalculdelavancementenchargeoncompareleschargesdetravailprvuesetrelles.Dansla
formulegnraleAvancement%=(fait/(fait+restefaire))x100lefaitetlerestefairesexpriment
enunitsdecharge:heures.homme,jours.homme,semaines.hommeoumois.homme.

Avancemententemps
Danslecalculdelavancemententempsoncomparelesduresprvuesetrelles.Danslaformule
gnraleAvancement%=(fait/(fait+restefaire))x100lefaitetlerestefairesexprimentenunits
detemps:heures,jours,semainesoumois.
Ilestimpossibledeconsoliderlavancemententemps,saufintroduireuncoefficientdepondrationdes
tches.

Avancementglobalduprojet(Percentagecompletion)

Laconsolidationdelavancementdestchesauniveaudeslotsdetravauxouduprojetdemandebeaucoup
deprudence.Seullavancementenchargepeuttreconsolidsansprcaution(avancementglogal=(total
deschargesconsommes/(totaldeschargesconsommes+totaldeschargesrestantes))x100)
Pourlavancemententempsetlavancementphysiquececalculseraituneaberration.
Lavaleurdavancementglobalduprojetestnotammentutilisepourletracdelazonedemarge.

Avancementphysique(Physicalprogress)

Danslecalculdelavancementphysique(galementappelavancementtechnique)onmesurela
proportiondersultatobtenu.DanslaformulegnraleAvancement%=(fait/(fait+restefaire))x100le
faitetlerestefairesexprimentsouslaformedegrandeursphysiques:mtrescubedebton,tonnesde
tuyaux,nombredeplans,etc.Dufaitdelhtrognitdestchesduprojetlaconsolidationde

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 9/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

lavancementdemandedesprcautions.Ilestindispensablesoitdepondrerlestches,soitdutiliserla
mthodedelavaleuracquise

AvancementtechniquevoirAvancementphysique

Avancementzrocent
Lorsqueladuredunetcheestfaibleauregarddelafrquencedactualisationduplanning,onrenonce
mesurersonavancementetlonconsdreceluicicommeayantlavaleurzrotantquelatchenestpas
acheveetlavaleur100ensuite.

Avantprojet(Preliminaryproject)

Contrairementcequesonnompourraitlelaisserpenser,lavantprojetneprcdepasforcmentleprojet
(lesdpensesengagespourraliserlavantprojetontvocationtrecomptabilisesautitreduprojet).
Lavantprojetconsistetudierlaoulesrponsespouvantsatisfairelademande.
Pourplusdinformationssurlavantprojetdanslesmarchspublics,voircettepage

Avantprojetdfinitif(APD)

Lavantprojetdfinitif(APD)consisteapprofondirlasolutionchoisiejusqudisposerdetoutesles
informations(plans,mtrs,devis)quipermettrontlepassagelaralisation.

Avantprojetsommaire(APS)

Lavantprojetsommaire(APS)consisteimagineretdcriredefaonglobaleuneouplusieurssolutionsau
problmeposetestimerleurcot.Lamatrisedouvragechoisitensuitelunedessolutionsproposes.

Avenant(Addendum)

Lavenantestundocumentquivientmodifieroucomplteruncontratencoursdexcution.Leplussouvent
lavenantcorrespondunedemandedetravauxsupplmentairesformuleparlematredouvrage.

B
BAA(Budgetachvement)voirCotprvisionnelfinal

Backlogduproduit
LexpressionBacklogduproduitestenvigueurdanslesmthodesagiles.Lebacklogduproduitestlaliste
desexigences,exprimesdanslelangagedelutilisateur.Lardactionduneexigencedoitrespecterun
formalismetrsparticulier:entantque..jesouhaite..afinde.Parailleurs,commedansun
cahierdeschargesfonctionnel,chaqueexigencedoittreassortiedecritresdacceptation.

Backlogdusprint
LexpressionBacklogdusprintestenvigueurdanslesmthodesagiles.Demmequeleprojetestdivis
ensprints,lebacklogduproduitestdcomposenbacklogsdesprintquiregroupentlensembledes
fonctionnalitsquidevronttreralisesdanslesprint.

Bailleurdefond
Dansunprojet,lebailleurdefondsesttoutsimplementceluiquiapporte,parexemplesouslaformedun
prt,lesmoyensfinanciers.

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 10/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Danslabsolu,lebailleurdefondspeuttre

BAPO(BudgetActualisPrvisionneldelOpration)voirCotprvisionnelfinal

Barredavancement
DanslediagrammedeGanttilestcourantdereprsenterlavancementdunetcheparunebarrenoire
appelebarredavancement.Lextrmitgauchedelabarredavancementconcideavecledbutdela
tcheetsalongueurestunefonctiondelalongueurdelabarredetchecorrespondantlavaleur
davancement.

Illustration:Ennoir,labarredavancementdansmicrosoftProject.

Besoin
Danslelangagecourantonappellebesoinlancessitouledsirprouvparunindividu.Dansle
domainedumanagementdeprojets,deuxcassontconsidrer.
Danslesprojetsdinnovationproduitouservice,lebesoinest

Bilanduprojet(Projectclosurereport)

Lebilanduprojetestundocumentquiofficialiselaclotureduprojet.Lebilanduprojetestlabasedu
retourdexprience.Encesensildoitfairetat:
desconnaissancesetdesexpriencesacquisesaucoursduprojet.
descartsentrelaralitetlesobjectifsinitiaux.
desdifficultsrencontresetdesprconisationspourviterquelesmmescausesneproduisentles
mmeseffetslorsdesprojetsfuturs.

Biomimtisme(Biomimicry)

Lebiomimtisme,dfiniparJanineBenyusen1997,estunedmarchedinnovation,quifaitappelau
transfertetladaptationdesprincipesetstratgieslaborsparlesorganismesvivantsetles
cosystmes,afindeproduiredesbiensetdesservices.Appliquauprojetdinnovation,lebiomimtisme
estunoutilderecherchedidesquiconsisteidentifierdanslanaturedesproblmatiquesanalogues
celledusujettraitetseninspirer.

Illustration:Unexempledebiomimtisme:Lesstructuresenniddabeille.

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 11/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Commentairesduschma:
Chacunsaitquelesalvolesdanslesquellesles

Bionique(Bionic)

Lemotbioniquealongtempstutilispourdsignerlesmthodesdeconceptionsinspirantdelanature.
IlatremplacdanscetteacceptionparceluideBiomimtisme.Letermebioniquedsignedsormais
lesdispositifstechniquesdestinsremplacerunorganehumaindfaillant(parexempleunpiedbionique)

Illustration:Unpiedbionique.

BIPOvoirBudgetinitial

BrainstormingvoirRemuemninges

Brevetdinvention(Patent)

Lebrevetestuntitredepropritindustriellequiconfresontitulaireledroitdinterdirelexploitationun
tiers.Laduredeprotectionestde20ansnonrenouvelable.Onnedposepasunbrevetmaisune
demandedebrevet.EnFrancecestLINPIquiestenchargedesquestionsdepropritindustrielleetdonc
quidlivrelesbrevetsdinvention.

Illustration:Ladmarchededpotdebrevetdinvention.

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 12/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

(1)Pourquilyaitactivitinventive,lesquatreconditionscidessousdoiventtrerunies:
.Ledispositifdoitapporterunerponsetechniqueunproblmetechnique
.Lasolution
Budget(Budget)

Danslexpressionbudgetduprojetlemotbudgetdsignelafoislecotglobalduprojetetledtaildece
cotparlignebudgetaire.Lebudgetavocationvoluerencoursdeprojet.

Illustration:Leprocessusdlaborationdubudgetetlaquestiondescoutsdanslarelationdaffaire.

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 13/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Budgetachvement(Budgetatcompletion)

Enabrg:BAA.Estimationencoursdeprojetdelavaleurfinaledubudget.

Budgetdate(Currentbudget)

Lebudgetdateestlestimation,unmomentduprojet,delavaleurdubudget,entenantcomptedu
budgetinitialetdesmodificationsintervenuesentrelelancementduprojetetladatedtat.Ces
modificationspeuventjouerlahausse(parexemple
BudgetactualisprvisionneldelOpration(BAPO)voirBudgetachvement

BudgetderfrencevoirBudgetinitial

Budgetencouru(Incurredbudget)voirCotBudgetduTravailPrvu

Budgetinitial(Initialbudget)

Lebudgetinitial,ouBIPOpourBudgetInitialprvisionneldelOprationouencorebudgetderfrence
correspondaumontantduprojettablisurlabasedelavantprojetdfinitif.Ilestcalculdefaon
analytiqueenconsolidantlecotdestchesauniveauduprojet(CBS),puisenmajorantcetotaldes
provisions,rservesetautrespostesdedpenseglobaux.

Budgetprliminaire(Prelimitarybudget)

Lebudgetprliminaireesttablientoutdbutdeprojet,lorsdelaphaseexploratoire.Ilestlaborlaide
delunedesnombreusesMthodesdestimationglobales,gnralementsurlabasedunavantprojet
sommaire.

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 14/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Budgetrisques
Dansunprojet,lebudgetrisquesestdestinefinancerlesactionsdematrisedesrisques.Anepas
confondreaveclaprovisionpouralas.Lebudgetrisqueestdpenspourprvenirlesrisques,laprovision
pourfinancerlesconsquencesdesrisquesquisesontmanifestsetdesalas.

Budgetisation(Costbudgeting)

Labudgetisationestlensembledestravauxdlaborationpuisdervisiondubudget.

Bureaudesprojets(ProjectmanagementofficeouPMO)

Rattachunniveaulevdelahirarchie,lebureaudesprojetsestgarantdesbonnespratiquesde
lorganismeenmatiredemanagementdeprojets,delacohrenceetdelargulationdesdiffrentsprojets
duportefeuille.Enpratiqueilestcharg
Burndownchart
Laburndownchartestunoutildesmthodesagiles.Cestunereprsentationgraphiquedurestefaire
dansunepriode,defaonmontrerunetendancedelavancement.

Illustration:Laburndownchart.

Butduprojet(Projectpurpose)

Lebutduprojetcorrespondlasituationciblequelematredouvragesouhaitevoirseraliserterme
grcelamiseenuvreduprojet.Contrairementlobjectifquidsignecequelonseproposederaliser
(quoi)lebutexplicitelesraisonspourlesquellesonlanceleprojet(pourquoi,dansquelbut).
Danscertainespratiquesdegestiondeprojet,letermebutestremplacparlexpressionobjectif
stratgiqueparoppositionlobjectifoprationnel.Ilyasouventconfusionentre

C
Cahierderecette
Lecahierderecetteestlalisteexhaustivedetouslestestspratiqusavantlalivraisonduproduit,cest
dirependantlaphasedeVrificationdelaptitudeaubonfonctionnement(VABF).Lecahierderecettedoit
contenirtouteslesfichesdetestpassesparlefournisseur,ainsiquecellespasserdanslenvironnement
duclientlorsdelaVABF.

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 15/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Cahierdescharges(Jobinstructions)

Uncahierdeschargesregroupeleslmentsncessairespourdfinirlebesoinducommanditaire(Client,
MOA)etfixerlesobligationsquedevrarespecterlentit(soustraitant,fournisseur,MOE)charge
dapporterunerponsecebesoin.Lecahierdeschargesestundocumentdegrandeimportanceaux
planscontractueletjuridique.

Cahierdeschargesduprojet
LecahierdeschargesduprojetrpondauxquestionsQuestcequiestdemand.Parqui.Dansquelbut.
Unefaonsimpledeprparerlardactionducahierdeschargesduprojetestdeseposerlasriede
questionsrsumeparletrsconnuQQOQCPC(Qui,Quoi,O,Quand,Comment,Pourquoi,Combien)
Nepasconfondrelecahierdeschargesduprojetetlecahierdeschargesdelasolution,souventrdig
souslaformeduncahierdeschargesfonctionnel

Cahierdeschargesfonctionnel(ouCDCF)(Functionalperformancespecification)

Lecahierdeschargesfonctionneldcritlebesoinentermedefonctionsassurerparlasolution.Ilest
rdigentermesdobligationdersultatetnedoitdoncpasvoquerlesmoyensmettreenoeuvreniles
dispositifsquiraliserontlesfonctions.
Llaborationduncahierdeschargesfonctionnelatformaliseen1991parlAFNORdanslanormeNF
X50151.Lecahierdeschargesfonctionneltraduitlademande

Cahierdeschargesmarketing
Lecahierdeschargesmarketing(CDCM)estundocumentrdigparleservicemarketingpourfaireune
demandededveloppementauprsdesservicesRechercheetDveloppement(R&D).LeCDCMestun
outilclassiqueduprojetdinnovation.Ilcontientlesprincipauxlmentsncessairespourcomprendrele
positionnementmarketingdufuturproduit.Ilmentionnegalementdesinformationsrelativesaudlaidu
projetdanssaglobalitdepuislademandejusqulamisesurlemarch.

Cahierdeschargestechnique(ouCDCT)
Lecahierdeschargestechniquecontientlesexigencesautresquefonctionnelles,cestdiresurlesquelles
lutilisateurnagnralementpasdattentesparticulires.Ilcontientnotammentlesexigences
rglementairesetnormatives,etcellesexprimesparlesservicestechniquesduMatredouvrage.
Dupointdevuedumatredouvrageetsiceluiciralisedefaonrcurrentedesprojetsdemmetype,le
cahierdeschargestechniquepeutavoir

Calendrier
Enplanification,lecalendrierdfinitavecprcisionlesjourschomsetlesplagesdetempstravaillde
chaquejourneouvre.
Leslogicielsdeplanificationautorisentlacrationdeplusieurscalendriers,chacundeuxpouvanttre
affectindiffremmentunprojet,unetcheouuneressource.

Canevasstratgique(Strategycanvas)

LoutilcentraldelastratgieOcanBleuestlecanevasstratgique.Ilsagitdunereprsentationplus
qualitativequequantitativedelaperformancecomparedesproduitsencomptitionsurlemarch.Le
canevasstratgiquepermetdediffrencierradicalementloffredunacteurparrapportcelledeses
concurrents.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 16/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Illustration:Exemplesimplifidecanevasstratgique.

Capacitduneressource
LaCapacitduneressourcecest,jourparjour,lenombredheuresdetravailquellepeutassumer.La
Capacitduneressourceestdirectementliesoncalendrier.

Capitalisationdesrisques
Lacapitalisationdesrisquesestlenregistrement,encoursetlissueduprojet,detouteslesinformations
connuessurlesrisquesidentifis.

CapitalisationdexpriencevoirRetourdexprience

Capitalrisque(Venturecapital)

Lecapitalrisqueestlundesmodesdefinancementdetrsjeunesentreprisesporteusesdunprojet
dinnovation.Contrairementaubanquier,lecapitalrisqueuracceptelerisquedchec,cecienchangede
lencaissementduneforteplusvalueencasdesuccs.Lecapitalrisqueurprendunepartminoritaireet
temporairedanslecapitaldelentreprise.

Caractrisationdesrisques(Riskcaracterization)

Dunefaongnrale,caractriserunechosecestluiassocierunouplusieurscaractresafinden
permettreunereprsentationplusclaire.Caractriserunrisque,cestdterminersescaractristiques.

Caractristiquesdunrisque
Pourunebonnegestiondesrisquesilestimportantdattribuerchaquerisqueidentifilesvaleursquilui
correspondentpouruncertainnombredecaractristiques.Laplupartdecescaractristiquessontstatiques
:lacatgorielaquelleilappartient,sonorigine,sonpiloteLunedecescaractristiquesestdynamique:
sontat,quivoluetoutaulongduprojet.

Illustration:Lescaractristiquesdurisque.

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 17/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Carteheuristique(Mindmap)Voirschmaheuristique

Cartementale(Mindmap)Voirschmaheuristique

CartesociodynamiquedeFauvet
LacartesociodynamiquedeFauvetestunoutilauservicedelagestionduchangement.Ellepermetde
mesurerlimplicationdesacteursparrapportunprojet.
Lasynergieestlnergiedveloppeparunacteurpourunprojet,
lantagonismeestlnergiedveloppeparunacteurcontreunprojet.
Fauvetdistingue8grandstypesdattitudessociodynamiques:

Illustration:LacartesociodynamiquedeFauvet.

Lafamilledesallis
Lessoutienscritiques:Leursynergiefaitavancerleprojet,maisilsgardentdureculparrapportau
projetetproposentdesamliorations.Ilssontprts

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 18/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Casdutilisation(Usecase)

Uncasdutilisationdfinitunemaniredutiliserlesystmeetpermetdedcrirelesexigencesfonctionnelles
liescettesituation.Chaquecasdutilisationcontientunouplusieursscnariosquidfinissentcommentle
systmedevraitinteragiraveclesutilisateurspouratteindreunbut.
Bienquelexpressioncasdutilisationsoittrstypegnielogicieletingnieriedessystmes,elle

Cataloguedesrisques
Onconsidreque,pourunorganismedonn,80%desrisquesduprojetquilentreprendsesontdj
manifestsdansunouplusieursdesprojetsprcdents.Cecisuffitjustifierlancessitdenregistrercette
exprienceacquisedansuncataloguedesrisques.Lecataloguedesrisquesestalimentparleretour
dexpriencedesprojetsencoursetdesprojetsachevs.

Catgoriederisque

Lesrisquesduprojetpeuventtregroupsencatgories.Lesrisquesdunemmecatgorieayanten
commununemmecaractristique,parexemplelesrisquesplanning(nonrespectdunechance),les
risquesjuridiques(procsencontrefaon)etc

CautiondebonneexcutionvoirCautiondebonnefin

Cautiondebonnefindetravaux(Performancebond)

Lacautiondebonnefinestunesommedargentcalculeenpourcentagedumontantducontratetmiseen
rserve.Lacautionneseralibrequaprsquelevendeuraitremplilatotalitdesesobligations
contractuelles.

CBS(CostBreakdownStructure)

LesigleCBSestissudelanglaisCostBreakdownStructurequelonpeuttraduireenfranaispar
structurededcompositiondescots.LaCBSestobtenueparlavalorisationdestchesdelaWBS.La
constructiondelaCBSfaitpartieduprocessusdestructuration

ExemplesimplifideCBS:

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 19/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Certificationsenmanagementdeprojet
Plusieursorganismesdlivrentauxchefsdeprojetdescertificationsenmanagementdeprojets
LacertificationPMIdorigineUSestaxesurlesprocessusdemanagementdeprojets
Prince2atcreenGrandeBretagne.Cettecertificationtaitlorigineddieauxprojets
informatiques,cestdevenuunemthodetousprojets,centresurlesprocessus.LacertificationPrince2se
dclineendeuxniveauxdecertification.
ICEC(InternationalCostIngineeringCouncil)estaxesurlagestiondescots.
IPMA(InternationalProjectManagementAssociation)certifielescomptencesenmanagementdeprojets.

Chanecritique(Criticalchainmethod)

Lanotiondechanecritiqueestdrivedecelledechemincritique.Silechemincritiqueestcalculen
planificationparlesdures,cestdireressourcesillimites,lecalculdelachanecritiqueprenden
compteladisponibilitdesressources.Voiciladfinitiondelachanecritique:Enchanementdestches
dunprojetdontladureestlapluslongueetnutilisantpaslesmmesressourcesaummemoment.
Dansunprojetdonn,laduredelachanecritiquenepeutpastre

Chanedersultats
LachanedersultatsestunoutildelaGestionaxesurlesrsultats(GAR).
Lachanedesrsultatssedfinitcommeunensembledersultatsobtenusdansuntempsdonnetlisles
unsauxautresdansunerelationdecauseeffet.
Danslachane:intrants>tches>extrants>effets>impact,lestroisderniersmaillonssontlesrsultats:
extrants=rsultatsimmdiats
effets=rsultatsintermdiaires
impact=rsultatsultimes

Chantier(Worksite)

Danslesprojetsdubtimentetdestravauxpublics,lechantierestlelieuouestentraindtredifi
louvrage.Dansuneacceptionpluslarge,estappelechantiertoutezonegographiqueodestravaux
sexercentdefaontemporaire.

Chargdaffaire(Jobengineer)

LechargdaffaireestgalementappelIngnieurdaffaireouresponsabledaffaire.Danslarelation
matrisedoeuvre(MOE)/Matrisedouvrage(MOA),lechargdaffairesestlapersonnephysiquedsigne
parlaMOEpourtrelinterlocuteurprivilgidelaMOA.Ilpilotelaprparationdeloffre,reprsentelaMOE
lorsdesngociationscommerciales.Ilsuitleprojetjusqulaphasedecltureet,danslidal,ilresteau
contactduclientpourprparerlesfuturesaffaires.
IlarrivequelechargdaffairesoitaussilechefdeprojetMOE.

Chargedetravail(Workload)

Lachargedetravailestlaquantitdetravailhumainncessairepourexcuteruneaction(tche,lotde
travauxouprojet).Lachargedetravaildunetchesexprimecourammentenheure.personne.Touteautre
unitdetemps(jour,semaine,mois,anne)peuttreutiliseenlieuetplacedumotheure.Une
heure.personnecorrespondautravailquepeutaccomplirunepersonnependantuneheure,(oudeux
personnespendantunedemiheureetainsidesuite).
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 20/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Pourcalculerdesheures.personnes(oudesjours.personnes,etc),onmultiplielunitdetempsparle
nombredepersonnesautravailpendantcetemps.Ilsagitdoncdunproduit,cequindiquele

Illustration:VisualisationdelachargedetravailduneressourcedansMSProject.

Charteduprojet(Projectcharter)

Lachartedeprojetestledocumentmisparlastructuredepilotagedanslebutdedfinirleprojet,de
constituerlesbasesdesagestionetdefournirunerfrencepourlvaluationultrieuredesonsuccs.La
chartedeprojetenautoriseformellementlexistenceetdonneautoritauchefdeprojetpouraffecterles
ressourcesdelorganisationauxactivitsdeduprojet.

Chefdecomposante

LerledechefdecomposanteestspcifiquedeladmarchedeGestionAxesurlesRsultats(GAR).
Lechefdecomposanteestsouslaresponsabilitdirecteducoordinateurduprojet.

Chefdeprojet(Projectmanager)

Lechefdeprojetestenchargedelagestionduprojet.Ilestnommparlinstancedepilotagepourprendre
enchargeleprojetaveccommemissiondatteindrelesobjectifsdfinis.Sonrleconsisteplanifierle
droulement,suivrelavancementphysique,ragirauxcarts,ngocierladisponibilitdesressources,
mettrejourletableaudebordetinformersahirarchiedeltatdavancementduprojet.Ilaundevoir
dalerteencasdedrivequilneparviendraitpascontenir.

Illustration:Lesqualitsduchefdeprojet.

ChefdeprojetMOA
LexpressionChefdeprojetdsigneprfrentiellementlapersonnechargedelagestiondeprojetdans
lentitmatredoeuvre.Danslintrtduprojet,lechefdeprojetMOEdoitavoiruninterlocuteurunique
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 21/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

danslentitmatredouvrage(MOE).CedernierpeuttredsignparlexpressionChefdeprojetMOA.

Chefdeprojetutilisateur
Danstouslesprojetsetplusencoredanslesprojetsinformatiquesilestindispensablequelepointdevue
desutilisateurssoitprisencompte.Unebonnerponsecettencessitestdecrerungroupe
reprsentatifdesutilisateurs.LeChefdeprojetutilisateursestchargdanimercegroupeetdentrele
reprsentantdanslquipeprojet.

Chemincritique(CriticalPath)

Lechemincritiqueestunparcoursallantdudbutlafindurseaulogiqueettelquesaduresoitplus
grandequetoutautrechemin:cestletempsminimumpouraboutirlvnementfinal.Lechemincritique
estconstitudestchesmargenulle,appelestchescritiques.
Riennempchequilyaitdeuxcheminscritiquesouplusdansunprojet.

Illustration:Enrouge,lechemincritique(capturedcrandeMicrosoftProject).

Cheminsouscritique(NearcriticalPath)

Dansleslogicielsdeplanificationdeprojetslesplusvolusilestpossibledeparamtrerunseuildedure
demargetotaleendessousduquellesbarresdudiagrammedeGanttdestchesconcernesaurontla
mmeapparencequelestchescritiques(gnralementencouleurrouge).Cestchessontappeles
souscritiques.

Classedestimationdescots(Costestimatingclass)

Laclassedestimationestunindicecaractristiquedelaprcisionduneestimationdecot.Ilexiste5
classesdestimation,de5laplusapproximative1laplusprcise.
Laclassedestimationdpenddelaquantitetdelaqualitdesdonnesmisesladispositionde
lestimateuretdelamthodedestimationutilise.Ilestadmisquuneestimationdeclasse5

Clause
Uneclauseestunedispositionparticulireduncontrat.Parexemplelaclausederetenuedegarantie,la
clausederservedepropritoulaclausedeconfidentialit.

Clausedeconfidentialit(Confidentialityclauseounondisclosureagreement)

Laclausedeconfidentialitestunepartieducontratouundocumentannexaucontrat,quiinterditaux
signatairesdedivulguerlesinformationslesplussensiblesduprojet.Ilexistedenombreuxmodlesde
clausesdeconfidentialit.

Clausederserve(Contengencyclause)

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 22/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Lorsdelasignatureduprocsverbalderecette,leclientestfondcontesterlaconformitdecertains
livrables(ilmetdesrserves).Ilmetparcritsesobservationssouslaformeduneclausederserve.
Chargeaufournisseurdergulariserlasituationpourobtenirlalevedesrservesquidclencherala
cltureduprojet.
Nepasconfondreaveclaclausederservedepropritquiprotgelevendeurdunbienencasdenon
paiementdecebienparlacheteur.

Clausederservedeproprit
Laclausederservedepropritestuneclauseducontratquiassureauvendeurlepaiementduprixdu
bienlivr.Cetteclausepermetauvendeurderesterpropritairedubienjusqucequeceluicisoit
entirementpay.Grcecetteclauseletransfertdepropritseraeffectifdsquelacheteuraurapay
lintgralitduprix.

Clausederetenuedegarantie
Dispositionduncontratquiprvoitlapplicationduneretenuedegarantie

Client(Customer)

Dansuneacceptionrestrictive,leclientestlapersonne(physiqueoumorale)quireoitduneentreprise,
contrepaiement,desfourniturescommercialesoudesservices.Danslecontratquiliematrisedoeuvreet
matrisedouvrage,lematredouvrageestenpositiondeclient.Dansbeaucoupdorganismes,latendance
estrgirlesrelationsentreservicessurunmodeclientfournisseur,bienquilnyaitpasproprement
parlerdepaiement.Eninformatique,onappellemachineclienteoulogicielclientlamachineoulelogiciel
quireoitdesdonnesprovenantdunserveur.

Clientutilisateur
Enanalysedelavaleur,leclientutilisateurestlapersonneimaginairecenseporterlesattentesdelacible
marketingduproduittudi.

Cltureduprojet(Projectclausure)

Leprocessusdecltureduprojetregroupelesactionssuivantes:Livraisondursultatduprojetaux
utilisateurs(recetteettransfertdeproprit).Reclassementdesmembresdelquipeprojet.Clturedes
contratsaveclesfournisseursetsoustraitants.Rdactiondubilanduprojet.Capitalisationdessavoirfaire
(bonnespratiquesetbonnessolutions)etdelexprienceacquise(standarddecotetdetemps,risques,
erreurs).Lchecdunprojetpeutdonnerlieusacltureprmature.

CoCoMo

LamthodeCoCoMo(pourConstructiveCostModel)estddielestimationdeschargesdesprojets
informatiques.Elleutilisecommedonnedentrelenombredelignesdecode,supposconnu.CoCoMo
tendtreremplaceparlamthodedespointsdefonction.

CoefficientdactualisationvoirTauxdactualisation

Collaboratif(collaborativework)

Letermecollaboratifserencontredanslesexpressionstravailcollaboratifetoutilscollaboratifs.Le
modecollaboratifconsistefairetravaillerensembledescontributeursdistantsquinontpasforcmentles
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 23/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

mmeshorairesdetravail.Lesoutilsdetravailcollaboratifssontprincipalementdessystmesinformatiques
permettantlamiseencommundesdonnesduprojet:documents,maquettesvirtuellesetqui
automatisentlatransmissiondelinformation.

Comitdepilotage(Steeringcommittie)

Lecomitdepilotage(ouCOPIL)assurelinterfaceentreleMOE(matredoeuvre)etleMOA(matre
douvrage),ilassureunsuivirgulierduprojetetunecommunicationentrelesdiffrentspartenaires.Ila
unemissionoprationnelledepilotage,decontrleetdallocationdebudget.Defaongnrale,ilest
prsidparunreprsentantduMOA,parexemplelechefdeprojetMOA.Cecomitestanimparun
directeurdeprojet,quiapourvocationdentreteniruneinteractionencontinuentreMOEetMOA.

Comitdutilisateurs(oucomitdesutilisateurs)voirUtilisateurs

Comitstratgique
Auseinduneorganisationlecomitstratgiqueapourrledeveillerlacohrenceduportefeuillede
projetsetdarbitrerencasdepnuriederessources.

Commanditaire(Sponsor)

Lecommanditaireestlapersonnephysiquedsigneparlematredouvragepourassurerlepilotagedu
projet.IlestlinterlocuteurprivilgiduchefdeprojetMOEouduchargdaffairedanslecasdesprojets
externaliss.Ilestresponsabledeladfinitiondesobjectifsduprojetetdeladcisiondinvestirdansle
projet.

CommandovoirEquipeddie

Communigramme(Communigram)

LecommunigrammeestunoutildeplanificationtoutfaitcompatibleaveclediagrammedeGanttetle
rseaulogique.Lecommunigrammeoffrelavantagedecentrerlattentionsurleslivrables,surlefluxde
communicationetsurlesresponsabilitsdanslacirculationdecetteinformation.

Illustration:Lecommunigramme.

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 24/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

CompagnonnagevoirAccompagnement

Comptenceprojet(Projectcompetency)

Lacomptenceprojetestuneaptitudedmontremettreenoeuvrelesconnaissancesetlessavoirfaire
ncessaireslarussitedesprojets.Lacomptenceprojetpeuttrevalideparunecertificationen
managementdeprojet.

Composant(Component)

Uncomposantestunobjetmanufacturquiseraintgrenltatauproduit.Parexempleuncomposant
lectronique,uncomposantmcanique

Composante
LemotcomposantefaitpartieduvocabulairedelaGAR(Gestionaxesurlesrsultats)utilisenotamment
danslesprojetsdedveloppementcommunautaire.Cesprojets,lorsquilssontdegrandeampleur,sont
structursenphasesellesmmedcoupesencomposantes
Lemotcomposantedsignelafoislecontenudelamissionet

Conceptioncotobjectif(CCO)(Designtocost)

LaCCOestunedmarchedecsendante(topdown)quiconsistedistribuerlecotderevientobjectifdu
produitdanschacundesessousensemblesetlmentsconstitutifs.Chaqueconcepteurdunsous
ensembleoudunlmentacommeinstructionformelledenemettreenoeuvrequedessolutions
compatiblesaveclecotobjectifparteldelapartiedontilalacharge.Danslecasfrquentolundes
concepteursneparvientpascontenirlecotdansleslimitesfixes,lechefdeprojetprocdeun
arbitrage.LadmarchedeCCOdevraittrelepassageobligdetouslesprojetsdinnovation
technologique.

Illustration:LadmarchetopdowndelaCCO.

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 25/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Conceptioncotobjectifglobal(CCOG)(Designtolifecyclecost)

LaCCOGestunedmarchedeconceptiondeproduitquiviseminimisernonpaslecotderevientmais
lecotglobaldevie(dexploitation)duproduit.

Conceptionobjectifdsign(COD)(Designtoobjective)

Leconceptdeconceptionobjectifdsign(COD)estuneextensiondeceluideconceptionacoutobjectif
(CCO).AlorsquelaCCOconsidrecommefixelobjectfdecot,laCODtientcomptedundeuxime
paramtreetintroduitlanotiondetauxdchangeentrelecotetledeuximeparamtre.
Ceprincipevautparexemplepour

ConfrencedelancementvoirRuniondelancement

Configuration
LemotconfigurationestutilisdanslexpressionGestiondeconfiguration.Laconfigurationestladfinition
dusystmeuninstantdonn.Cetteconfigurationestdcritelaidededocumentscommedesplans,
schmas,nomenclatures,logigrammes

Configurationderfrence
Laconfigurationderfrenceestcelleprisecommebasededpart,audbutduprocessusdegestionde
configuration.

Consultation(Inquieryousollicitation)

Enmatiredegestiondeprojet,letermedeconsultationestsynonymedappeldoffres

Contenuduprojet(Scope)

Lecontenuduprojetcorrespondlensembledutravaileffectuerpourfournirlersultatduprojet.

Contexteduprojet(Projectcontext)

Letermecontextedsignelensembledeslmentsextrieursquijustifientlexistenceduprojetouqui
clairentsacomprhension.
Lapriseencompteducontextelorsdesphasesdinitialisationduprojetestdterminantepoursonsuccs.
Lanotiondecontextecouvrelesdomainesgographique,politique,environnemental,social,socital,
conomique,financier,technologique,stratgique,concurrentiel,rglementaire,normatif,etc

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 26/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Contractant(Contractingparty)

Lecontractantestlunedespartiesliesparunmmecontrat.

Contractueletcontractuelle

Estcontractuelcequieststipulparuncontrat.Exemple:uneclausecontractuelle

Contrainte(Constraint)

Engestiondeprojetscetermecomportetroissignifications:
Limitationlalibertdechoixduconcepteurparlefaitquelematredouvrageimposeunesolution.
Enanalysefonctionnelle,lescontraintes(oufonctionscontraintes)sontdesfonctionsdontlaprsenceest
imposeparunecaractristiquedelenvironnementduproduit.
Enphasedemiseenoeuvre,estappelecontraintetouteralitdenaturerendrelestravauxplus
difficileset/oupluscouteuxqulordinaire(travailenatmosphreexplosible,rglesdescurit
exceptionnellementexigentes,interventionhorsheuresouvrables,etc)

Contraintedantriorit
Enplanification,lacontraintedantrioritestlabasedelaconstructiondurseaulogique.Elletraduitla
ncessitpourcommencerunetchededisposerdulivrableduneautretche,appeleprdecesseur.La
contraintedantrioritestreprsentedanslerseaulogiqueetdansleganttflchparunliendutypefin
dbut.Lacontraintedantrioritestuneformeparticuliredescontraintesdedpendance.

Contraintededpendance
Aprsavoirprisencompteleliendantriorit(detypefindbut),lesditeursdelogicielsdeplanificationde
projetsontintroduitdesliensdetypedbutdbut,finfinetmmedbutfin.Les4typesdecontraintes
reprsentesparcesliensportentlenomgnriquedecontraintesdedpendance.

Contraintesdelocalisationtemporelle
Enplusdescontraintesdedpendance,lapositiondunetchesurlchelledetempspeuttredpendante
dunedateducalendrier.Leslogicielsdeplanificationdeprojetspermettentdattribuerunetcheune
contraintedutypedbutlefinledbutauplusttleetc

Contrat(Contract)

Lecontratestuneconventionentredeuxouplusieursparties,tabliedanslebutdedfinirdefaon
exhaustivelesobligationsdechacunedentreelles.
Enpratique,lemotcontratdsigneledocument,etlemotconventiondsignelecontenuducontrat.
Lecontratfixelemontantdelaprestation,leschancesetlemodedepaiement.Leschancesde
paiementsontgnralementcalessur

Contributeur
Lecontributeurestunepersonnedontletravailestncessairelaralisationdunetcheduprojet.Le
contributeurfaitpartiedesressourcesduprojet.Aladiffrencedesmembresdelquipeprojet,le
contributeurnintervientquedefaonponctuellesurleprojet.

Cotraitance(Cocontracting)

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 27/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

EnFrance,lecodedesmarchspublicsprvoitqueplusieursentreprisespuissentcrerungroupement
momentann(pourladureduprojet).Lesentreprisesdugroupementsonttoutescosignatairesducontrat
quileslieaumatredouvrage.Lacotraitanceestconjointe,danslecasochaqueentrepriseest
responsabledesaprestation,etsolidairesilaresponsabilitestpartage.

Courbedavancement
Lacourbedavancementestungrapheorthogonalcomportantenabcisselchelledetempseten
ordonnelepourcentagedavancement.Avantdemettreenplaceunetellecourbeilconvientdedterminer
commentseferalaconsolidationdesavancementsdetcheauniveauduprojetluimme.
DanslelogicielMicrosoftProjectlexpressioncourbedavancementdsigneenfaitleslignesisochrones

CourbedeFreiman
LacourbedeFreimanillustreleseffetsdunemauvaiseestimation.Contrairementcequelonpourrait
penser,unefranchesousestimationtoutcommeunesurestimationaboutissentuneaugmentationdu
cotrelfinal.

Illustration:LacourbedeFreiman.

CourbeenS(SCurve)

LaCourbeenSestlaprsentationgraphiqueducumuldescots,desheuresdetravailoudautres
paramtresenfonctiondutemps.Lenomprovientdelaformedelacourbe(dontlapenteestfaibleau
dbutetlafin,etseredressefortementaumilieu),consquencedufaitquunprojetdbutelentement,
acclre,etsachvelentement.

Illustration:LescourbesenS.

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 28/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Cot(Cost)

Lecot(lorthographecoutestgalementvalide)dunproduitestlensembledesdpensesengagespour
obtenirceproduit.Nepasconfondrelecot,quiestunechargesupporte,etleprixquiestunevaleur
librementfixeparlevendeurdunproduit.

Cotbudgetdutravaileffectu(CBTE)(BudgetedCostofworkperformed)(CBWP)

Lecotbudgetdutravaileffectu(ouvaleuracquise)correspondlavalorisationleurcotbudgetdes
tchesacheves(etdelapartralisedestchesencours)unedatedonneditedatedtat.LeCBTE
dunetcheacheveestgalsoncotbudget.LeCBTEdunetcheencoursestgalsoncotbudget
multipliparlepoucentagedavancementphysiquedecettetche.
Exemple:

Cotbudgetdutravailprvu(CBTP)(BudgetedCostofworkScheduled)(BCWS)

Lecotbudgetdutravailprvu(CBTP)unedatedonne(ditedatedtat)estlapartdubudget
correspondantauxtchesquiauraientduestreachevesouquidevraienttreencourscettedate
Synonymes:Budgetencouru,Valeurplanifie

Cotcible(Targetcost)

Dansladmarchedeconceptioncotobjectif,lecotderevientobjectifestgalementappelcotcible.
Lecotcibleestlalimitesuprieureducotderevient,quelquipedeconceptionnedoitpasdpasser.Le
cotcibleestgnralementcalculdansunelogiquetopdownendiminuantleprixdeventeobjectifdela
margeattendue.

Cotdacquisition(Acquisitioncost)

Danslesprojetsdinvestissement,lecotdacquisitiondunbienestletotalduprixdachat,desdpenses
directementliessonacquisition(transport,assurance)etdescotslislamiseenservice
(manutention,raccordementauxnergies,miseenroute)
Enmarketing,lexpressioncotdacquisitiondsigneletotaldesdpensesengagespourconqurirun
nouveauclient.

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 29/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Cotderevient(Operatingcostorproductioncost)

Dansunelogiquedeproductionensrie,lecotderevientcorrespondlasommedescotsengagspour
fabriquerchaqueproduitdelasrieprisisolment.Letermedecotderevientestpluspertinentquecelui
deprixderevientquicontinuemalgrtoutdtreutilis.

CotderevientobjectifvoirCotcible

Cotenance(CostControl)

Leprocessusdecotenanceconsistecontrolerlesdpensesetdanslamesuredupossiblelescontenir
dansleslimitesdubudgetinitial.Lacotenancesebasesurlescotsengagsousurlescotsencourus
quisontlespremiersfaitsgnrateursdunedpensevenir.

Illustration:Estimation,Cotenanceetretourdexprience.

Cotencouru(Incurredcostorspentcost)

Lecotencouru(ouCRTE)correspondlavalorisationleurcotreldestchesouportionsdetche
rellementeffectuesunedatedonneditedatedtat.Lecotencouruestunecomposanteducot
prvisionnelfinal.

Coteneur
Lecoteneurestlapersonneenchargedelamaitrisedescotsdunprojet(delacotenance).

Cotengag(Commitedcost)

Lescotsengagscorrespondentlasommedescotsencourusetdesengagements.Lecotengagest
unecomposanteducotprvisionnelfinal(voirleschma).

CotfinalestimvoirCotprvisionnelfinal

Cotprvisionnelfinaldunprojet

Lecotprvisionnelfinal(oucotfinalestim)estlasommeducotdecequiestfaitetducotdecequi
restefaire.Lecotprvisionnelfinalest,uninstantdonn,lemeilleurpronosticpossibledeceque
coteraleprojetaufinal.Lecotprvisionnelfinalpeutsobtenirdaumoinstroisfaons:
Cotprvisionnelfinal=cotsencourus+engagements+resteengager

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 30/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Cotprvisionnelfinal=cotsencourus+resteencourir
Cotprvisionnelfinal=cotsengags+resteengager

Illustration:Lecalculducotprvisionnelfinal.

Cotrcurrentetcotnonrcurrent

Danslecalculducotderevientdunproduitdesrie,onappellecotsrcurrentslescoutsobligatoirement
engagspourlaralisationdechacundesproduitsdelasrie(matirepremire,composants,main
doeuvre).Alinverselescotsnonrcurrentssontceuxquelonadengageravantlafabricationdu
premierproduitdelasrie(tudes,brevets,outillage)Lescotsnonrcurrentsentrentdanslecalculdu
cotderevientparlebiaisduneclderpartition.

CotRelduTravailEffectu(CRTEouCR)(ActualCostofworkperformed)(ACWP)

LecotRelduTravailEffectu(CRTE)estlecotrellementdpenspourchacunedestchesduprojet
dansleurtatactueldavancement.LeCRTEestutilispourletracdescourbesenS.
Synonymes:Cotencouru,Cotrel

Cotsec(Barecost)

Lecotsecestlecotprvisionnelduntravailavantpriseencomptedesprovisions.

Cotunitaire(Unitcost)

Lecotunitaireestlecotduneunitdoeuvreduneressource.Parexemplelecotduneheurede
maon,lecotdunmtrecubedebton

Crativit(Creativity)

Lacrativitestlacapacitproduirefacilementdesides,gnrerdessolutionsoriginalesenrponse
unproblme.Lacrativitestunecomposanteessentielleduprojetdinnovation.
Contrairementuneopinionrpandue,ilexistedesmthodesdestimulationdelacrativitextrmement
efficaces.Ondistinguelacrativitindividuelleetlacrativitdegroupe.

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 31/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Illustration:Lundesfondementsthoriquesdelacrativit:laspcialisationdeshmisphrescrbraux.

Criticitdunrisque

Lindicedecriticitdunrisque(C)estunefonctiondesaprobabilitdoccurencedurisque(P)etdesa
gravit(G).OnconvientgnralementqueC=PxG.Lindicedecriticitpermetdehirarchiserlesrisques.

Cycledeviecommercialeduproduit

Lecycledeviecommercialedunproduitindustrielestgnralementdcritcommelasuccessiondesquatre
phasesdeviesuivantes:lintroductionduproduitsurlemarch,laphasedecroissance,laphasede
maturitetenfinlaphasededclinprcdantleretraitdumarch.

Illustration:Cycledeviecommercialedunproduit.

Cycledevieduprojet

Lecycledevieduprojetestgnralementprsentcommetantconstitudephases.Lenombrede
phasesainsiqueleurappellationpeuventvarierdundomaineunautre,voiredunorganismelautre,et
leurdsignationdunauteurunautre.Nepasconfondrecycledevieduprojetetcycledeviedunproduit.
Lemodleleplusrpanduestconstitude4phases:

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 32/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Illustration:Cycledevieduprojetettatssuccessifsduproduit.

Laphasedidentification(oudexploration):lafindecettephaselademandeestclarifie,lesobjectifs
prcissetlersultatlivreridentifi.Lescontraintessontconnuesetlastratgiederalisationdfinie.
Laphasededfinition(oudeprparation):lafindecettephaselecontenu
D
Datecibledachvement(Targetcompletiondate)

Ladatecibledachvementestladatelaquelleleproduitduprojetdoittrelivr.

Datedtat
Ladatedtatestladatelaquellecorrespondentlesdonnesdavancementsaisieslorsdelactualisation
duplanning.

Dfectuologieetanalysedfectuologique

Lanalysedfectuologiqueestlundesoutilsduprojetdinnovation.Elleestutiliseaudbutduprocessus
derecherchedides,avantlaphaseditedebrainstorming.Elleconsistefaireunecritiqueaussi
complteetobjectivequepossibleduoudesproduits(ouservices)existantsrpondantaubesoinobjetde
ltude.Ilpeutsagirdeproduitsconcurrentsouduproduitactueldelentreprise.Lanalysedfectuologique
estunpuissantlevierdinnovationpouraumoinstroisraisons

Illustration:deuxexemplesdanalysedfectuologique.

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 33/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Dlai(delay)

Ledlaiestladiffrencedetemps,mesuredanslecalendrierduprojet,entreladatedefinetladatede
dbutduneaction.Parexempleledlaiduprojet,ledlaidelivraisondunbienoudunservice.Ledlai
dunprojetcorrespondlalongueur,exprimeenunitdetemps,duchemincritique.

Dlaiderecoupement

Lorsquondoitcomparerplusieursprojetsdinvestissement,ilestintressantdesuperposerlescourbesde
cumuldurevenunetdechacundesprojetsencomptition.Laprojectionsurlaxedutempsdupoint
dintersectiondedeuxcourbesestappeldlaiderecoupementoutempsderecoupement.

Illustration:Ledlaiderecoupement.

Delphes(Delphi)voirMthodeDelphes

Dpendance
Lanotiondedpendanceestlabasedestechniquesdeplanificationdeprojets.Dansleprocessusde
planification,leprojetestdcomposentcheslmentaires.Cestchessontrarementindpendantesles
unesdesautres.Leplussouventunetchepriseisolmentnepeutcommencerquesiuneouplusieurs
tches(quelonappellesesprdcesseurs)sontacheves.Onparledanscecasdedpendanceentreces
tches.

Dploiement(Deployment)

Lorsquunsystme(informatique,dorganisation)atmisenservicesurunsite,ledploiementconsiste
linstaller,ladapteretlemettreenservicesurlesautressitesdelorganisme.Ledploiementestdansce
caslunedesphasesducycledevieduprojet.

Design(Design)

Ledesignestuneactivitdecrationleplussouventvocationindustrielleoucommerciale.Ledesign
sappliquedesproduitsmatrielsouvirtuels.Ledesignsesituelacroisedelartetdelatechnique.Le
roledudesignerestdetraiterlafoislergonomieetlesthtiquedessujetssurlesquelsiltravaille.

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 34/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Illustration:Ledesign.

Devis(Quotation)

Ledevisestledescriptifchiffrduneprestation.Ilestdestinenjustifierlecot.

Diagrammechemindefer

Lediagrammechemindeferestuneformedeplanningadaptauxtravauxlinaires:routes,autoroutes,
pipelineetbienentenduvoiesferres.

Diagrammedatesdates(Milestoneslipchart)

EgalementappeldiagrammeDDDouencorediagrammetempstemps,lediagrammedatesdatesestun
graphiquepermettantdesuivrelapositiondansletempsdesjalonsdirecteursduprojet.

Illustration:Lediagrammedatesdates.

Diagrammedattractivitoudiagrammeattraitsatouts

LeDiagrammedattractivit(oudiagrammeattraitsatouts)estlundesoutilsdegestionduportefeuillede
projets.Ilesttrsutilepourlaslectiondesprojetsetleurpriorisation.Ilesttoutaussiutiledansleprojet
dinnovationpourfaireunchoixentreplusieursidesdeproduitouplusieursconcepts.

Illustration:Lediagrammedattractivit.

DiagrammedeGantt(Ganttchart)

LediagrammedeGanttestuneformedeplanningprsentantenverticallalistedestravauxralisereten
horizontallchelledetemps.
Pourchaquelignedetravaux,unebarrehorizontalepermetdesituerdanslecalendrierlapriodedeson
droulement.
LediagrammedeGanttnormalnereprsentepasles

Illustration:LediagrammedeGanttflch.ExempletirdelouvrageComprendrelaplanificationde
projet

DiagrammedeKano

En1984,lejaponaisNoriakiKanotravaillesurlasatisfactiondesutilisateursvisvisdesdiffrentes
fonctionsdunproduit.Illaborelemodlereprsentciaprs:Laxeverticalfigurelasatisfactionou
linsatisfactiondelutilisateur,lepointneutre(indiffrence)estaupointdintersection(lorigine)desaxes.
Laxehorizontalfigureledegrderalisationdelafonction.Agauchelafonctionabsenteoutrsmal
satisfaite.Adroitelafonctionestparfaitementralise.
NoriakiKanoaidentifi4typedefonctions:obligatoires,proportionnelles,attractivesethostiles.
1Lesfonctionsobligatoirescorrespondentauxbesoinsimplicites.Ellesnapportentaucunesatisfaction
auclient,quiconsidrecommevidentquelles

Illustration:LediagrammedeKano.

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 35/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Diebold

LamthodeDieboldestddielestimationdeschargesdesprojetsinformatiques.Elleutilisecomme
donnedentrelenombredelignesdecode,supposconnu.Diboldtendtreremplaceparla
mthodedespointsdefonction.

Directeurdeprogramme(Programmanager)

Ledirecteurdeprogrammeestlapersonnechargedesuperviserunprogramme

Directiondeprojet(ProjectMastery)

LanormeFDX50115dfinitladirectiondeprojetscommelafonctiondanslecadredelaquellesont
priseslesdcisionsrelativesauxobjectifs,lapolitique,auxaspectsfinanciersetlorganisationduprojet.
Ladirectiondeprojetsesitueauniveaustratgique.

Directiondesprojets
Dansuneorganisationfonctionnantsurlemodledumanagementparprojetslerledeladirectiondes
projetsestdeslectionneretdeprioriserlesprojets,denfixerlesobjectifs,dedsignerleschefsdeprojets,
deveilleraubonavancementdesprojetsetdeprocderdesarbitragesencasdedifficult.

Disponibilitduneressource(Resourceavailability)

LaDisponibilitduneressourcecest,jourparjour,lenombredheuresquellepeutconsacrerauprojet,ou
auxprojetsdanslecasdunfonctionnementenmultiprojets.

Dommage
Estappeledommagelaconsquencengativedelapparitiondunrisqueoudunalasurlesbiens,les
personnesousurlesfonctionsdunsystme.

DRCI
DlaideRcuprationduCapitalInvesti(Paybackpriod)
Utilisloccasiondesanalysesderentabilitdunprojetdinvestissement,leDRCIindiquequelmoment
lesgainsralissparlexploitationdubienissuduprojetaurontpermisderembourserlecotduprojet.
LeDRCIestsouventconfonduavecleROI(Returnoninvest)LeDRCIsexprimeendurealorsqueleROI

Illustration:PrincipededterminationduDRCI.

Dure(Duration)

Ladureestladiffrencedetemps,mesuredanslecalendrierduprojet,existantentrelvnementde
dbutetlvnementdefindunetcheouentrelafindunetcheetledbutdelasuivante.

Durecoule
ExpressionutilisedanslaversionfranaisedulogicielMicrosoftProjectpourdsignerlesdures
exprimesentempscalendaire.Laplupartdutempsladurecoulecorresponduntempstechnique
(parexempleuntestdefatiguedunprototype)ouduntempsdattente(schagedunepeinture)

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 36/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

E
Ecartdecotdunprojet(Costvariance)

Egalementappelvariancecotlcartdecotestladiffrence,uninstantdonn,entrelavaleur
acquise(CBTE)etlecotrel(CRTE)

Ecartdedlaidunprojet(Schedulevariance)

Egalementappelvariancedlailcartdedlaiestladiffrence,uninstantdonn,entrelavaleur
acquise(CBTE)etlavaleurplanifie(CBTP).

Ecartfinalprvisionneldunprojet

Lcartfinalprvisionnelestladiffrenceentrelecotprvisionnelfinaletlebudgetinitial.Ilpermetdefaire
encoursdeprojetunpronosticsurlerespectounondubudget.Unevaleurpositivedelcartfinal
prvisionnelcorrespondundpassementdubudgetduprojet.

Echance(Deadline)

Lchanceestladatelimitedefindunetche.Elleestchoisieparlutilisateur,contrairementauxmarges
quisontlersultatducalcul.Siladatedefindetcheestpostrieurelchance,latcheestaffecte
dunemargengative.

Illustration:VuedelaffichagediagrammedeGanttdeMicrosoftProject:laflchemarquelapositionde
lchance.

Echancier(Schedule)

Engestiondeprojetlchancierestlercapitulatifdesjalonsduprojetavecpourchacunsesdatesprvue,
reporteetrelleetventuellementleslivrablesquiluisontassocis.Lchancierpeuttreprsenten
listeou,mieuxsouslaformegraphiquedunelignedetemps

Echancierdepaiement(Paymentschedule)

Lchancierdepaiementestlalistedejalons,assortisduncotoudunpourcentageducottotaldun
march.Lchancierdespaiementsestlunedesdonnesdentreduplandetrsorerieduprojet.

Effort
Leffortestlecumuldestempspassssurunetcheparlensembledesressourcesaffectescettetche.
Synonymes:travail,chargedetravail.

Engagement
Lengagementestuncotfuturcorrespondantdesproduitsetservicesquionttcommandsetquine
sontpasencorelivrs.

Enjeux(Issues)

Pourchaquepartieprenantedunprojet,lenjeuestlebnfice(entermemontairemaisaussidimage,
dapprentissage,deconfort)quellepeutesprerdelaralisationdeceprojet.Chaqueacteurduprojet
seramotivlahauteurdesesenjeuxpersonnels.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 37/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Lexpressionenjeuxduprojetnedsignenilobjectifduprojetnisonbutmaissacontributionune
ambitionquiledpasse,parexemplelesenjeuxsocitauxouenvironnementaux.Ilseraitplusappropride
parlerdefinalit(finalitsocialeouenvironnementaledanslexemple)

Enoncdestravaux(SOWpourScopeOfWorks)

Lnoncdestravauxestladescriptiondtailledestravauxquidoiventtreeffectusdanslecadredun
contrat.

Ensemblier(ouMaitredoeuvreensemblierouencoreEntrepreuneurgnral)(Maincontractor)

LeMaitredoeuvreensemblierestlapersonnemoraleouphysiquechargeparcontratdelaresponsabilit
delensembledelaconstructionoudumontagefinaldunouvrage.

EnveloppeSoleau
LenveloppeSoleauestunproduitdelINPI.Contrairementuneiderpandue,cenestpasuntitrede
propritindustrielle.LenveloppeSoleaupermetseulementaucrateurduneoeuvrededaterdefaon
certainesacration.

Illustration:LenveloppeSoleau.

Equipeddie(Taskforce)

Lquipeddieestunmodedorganisationdeprojetdanslequeltouslesintervenantssurleprojetsont
dtachsdeleurstructuredorigineetrattachshirarchiquementauchefdeprojet.Ainsileprojetdevient
indpendantdelastructuredelorganisme.
Lquipeprojetpeuttrelocalisedansun

Equipeprojet(Projectteam)

Lquipeprojetestlensembledespersonnesplaces,pourladureduprojet,souslautoritduchefde
projetetchargesdelassisterpourlasupervisionet/oulexcutionduprojet.
Lquipeprojetpeutcomprendredespersonnes

Essai
Lessaiestuneoprationdestinesassurerdesperformancesdelouvrageoudunepartiedelouvrage.
Exemples:essaicliniquepourunmdicament,essaienvolpourunaronef.Lessaiestgnralement
constitudunesriedetests.

Estimateur(Estimator)

Lestimateurestlapersonnechargedeffectuerlestimationdescotsdunprojet.Lestimateurdoittre
capabledefournirlafoisuneestimationdubudgetetlafourchettedincertitudedecetteestimation.

Estimationdiredexpert

Lesmthodesdestimationdescotsdiredexpertconsistentinterrogerunexpertaumoinsdu
domaine.Lafiabilitdelestimationdpenddelexpriencedelexpertetdesonimpartialit.

Estimationanalytiquedescots
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 38/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Lamthodeanalytiquedestimationdescotsestlamthodelaplusrpandueetlaplusprcise.Elleest
systmatiquementutiliselorsdelaphasedeplanificationduprojet.Lechiffrageainsiobtenusert
llarorationdurfrentieldescots(budgetderfrence).Sonprincipaldfautestdencessiterune
connaissancefineducontenuduprojet,cequiexcluedepouvoirlutiliserdanslesphasestrsamontdu
projet(phaseexploratoire).

Illustration:Leprocessusdestimationducoutdunetacheparlamthodeanalytique.

Estimationdescots(Costsestimating)

Estimerlecotdunprojetconsistetablir,auplustardavantledbutdesamiseenoeuvre,unpronostic
surcequedevraittresoncotfinal.Plusdunedizainedemthodesdestimationexistent,lesplus
connuesfigurentdanscelexiqueauxentressuivantes:Estimationanalytique,Mthodeduprixgagnant,
Estimationdiredexpert,MthodeDelphes,Mthodedesbarmes,Planningpoker,Diebold,CoCoMo,
Mthodedespointsdefonction,ModledeFreiman,MthodeParamtrique,MthodeAnalogique.

Estimationdescotslachvement(ECA)(EstimateatCompletion(EAC))

Lestimationdescotslachvementconsisteobtenirunpronostic,unmomentdesamiseenoeuvre,
ducotfinalduprojet.Ilsobtientenajoutantauxdpensesrelleseffectuesdepuisledbutune
estimationdesdpenseseffectuerjusqulachvementduprojet.

Estimationenmonnaieconstante(Constantcurrencyestimate)

Dansunpaysinflationmodre,chaqueannelavaleurdelamonnaiedcroit.Cetteralitdoittre
priseencomptedanslecalculconomiquedesprojets,fautedequoilebudgetdunprojetsedroulantsur
plusieursannesrisquedtresousestim,demmequelecalculderentabilitdunprojet
dinvestissementpeutsetrouverexagrmentoptimiste.Uncalculenmonnaieconstantenetientpas
comptedelinflationetrisquedoncdamenerauxerreurssignalescidessus.

Estimationenmonnaiecourante(Currentcurrencyestimate)

Lestimationenmonnaiecouranteestcorrigeenfonctiondelinflationetdautresfacteursconomiques
ayantuneincidencesurlapriodevise.Elleestcensetreplusprcisequelestimationenmonnaie
courante,pourautantquelepronosticsurletauxdinflationetsurlesautresfacteursprisencomptepour
lesannesvenirsevrifie.

Etape(Node)

DanslamthodePERT,aujourdhuitombeendsutude,lemottapedsigneunnoeuddurseaupert.
Danscetteacception,ltapeestunvnementdedurenulle.Letermetapeatabandonnet
remplacparjalon

Etatdavancement(Progressstatus)

Ltatdavancementestleconstatdelavancementphysique,unedatedonneditedatedtatdun
projetoudunepartiedeprojet.

Etatduproduit(Productstatus)

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 39/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Ilestclassiquededcrirellaborationprogressiveduproduittoutaulongduprojetautraversde6tats
successifs.Ces6tatssuccessifssont,danslordre:Latent,Fonctionnel,Spcifi,Dfini,Ralis,Vivant.
Etatlatent.Entoutdbutdeprojetleproduitnexistequesouslaformedun

Etudedefaisabilit(Feasibilitystudy)

Ltudedefaisabilitapourbutdevaliderlefaitqueleprojetestraliste,quesesobjectifspeuventtre
atteints,etdedfinirlerfrentieldedroulementduprojet.Classiquementltudedefaisabilitcouvretout
oupartiedesaspectssuivants:Marketing,commercial,technique,conomique,finance,juridique,
organisation.
Lafaisabilitmarketingconcernelesprojetsvisant

EtudederentabilitVoirRentabilit(Profitabilitystudy)

Etudedimpact(Environmentalimpactassessment)

Ltudedimpactapourbutdidentifieretdequantifierlespollutionsetautresnuisancesquipourraienttre
causesparlefonctionnementdelinstallation.Cecidanslebutderduireaumaximumcesnuisanceset
dedmontrerquellessesituentendeadesseuilsrglementaires.
Ltudedimpactncessitedeprendreencompteles

Etudedopportunit(Opportunitystudy)

Ltudedopportunitapourobjetdepasserduneidedeprojetunepropositiondeprojet.Ellepermetde
dfinirlescaractristiquesprincipalesduprojetetdenmontrerlintrtstratgiquepourlorganisme.Elle
peutcontenirunetudedeprfaisabilitaboutissantuneouplusieurspropositionsdesolutions.

Evaluationdesrisques
Lvaluationdesrisquesconsistedterminerpourchaquerisqueidentifilesindicesdeprobabilit
doccurenceetdegravit.Lvaluationpermetdehirarchiserlesrisquesquipeuventserencontrerdansle
projet,afindemettreenplacedesactionsdeprventionpertinentes,cohrentesetadaptes.

Exigences(Requirements)

Letermeexigencesdsignecequiestrequispoursatisfaireleclient.Lesexigencespeuventtre
regroupesencatgorie:exigencesfonctionnelles,techniques,dergonomie,descurit,defiabilit,de
maintenabilit,etcLesexigencessontconsignesdanslesdocumentsdespcificationet/oudansdes
cahiersdescharges.

Exigencesfonctionnelles
Lesexigencesfonctionnellestraduisentlesattentesdelutilisateur.EllessontruniesdansleCahierdes
chargesfonctionnelousouslaformedespcificationsfonctionnellesdanslecontratquilieleMatre
doeuvreauMatredouvrage

Exigencestechniques
Lesexigencestechniquestraduisentlesobligationsauxquellesdoitsatisfairelesystme,endehorsdetoute
attentedesutilisateurs.Ilpeutsagirnotammentdexigencesrglementairesetnormatives,etdecelles
exprimesparlesservicestechniquesduMatredouvrage.
Lesexigencestechniquespeuventtre
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 40/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Extrant(Output)

Letermeextrantestissudelapprochesystmique.Chaquetcheduprojetconsommedesintrantset
produitdesextrants.Letermedelivrableestplusutilisetpluscomprhensibleparlesnoninitis.

ExtremeProgramming(ouXP)(Extremeprogramming)

ExtremeProgramming(XP)faitpartiedelafamilledesmthodesagiles.XPestddieauxprojets
informatiques.
LExtremeProgrammingatcreparKentBecketpopulariseparsonlivreExtremeProgramming
ExplaineddeKentBeckparuenoctobre1999.

F
Facilitateur(Projectfacilitator)

Enlabsencedunrelchefdeprojetcertainesorganisationsmettentenplaceunfacilitateurdeprojet.
Celuicinedisposepasdelautoritdunvraichefdeprojet.Ilestrattachunresponsable,gnralement
membredeladirectiondelorganisationetsonrleestdetransmettrelinformationdescendante(du
responsableverslescontributeurs)etmontante(descontributeursversleresponsable).

Facteurcldesuccs(Keydriver)

Unfacteurcldesuccsestunlmentquiconditionnelesuccsduprojet.Chaquefacteurclestun
levierquiagitdirectementsurlundesindicateursdutableaudebordduprojet.
Parexemplesilobjectifduprojetestdemettreenplaceunoutilinformatiquedegestiondedocuments,lun
desindicateurspeuttrelenombre

Facteurderisque
Unfacteurderisqueestunesituationquiaugmentelaprobabilitet/oulagravitdurisque.Lalcoolisme,
limprovisation,lurgence,lincomptencesontdesfacteursderisque.Unfacteurderisquepeuttre
dclenchantouaggravant,ilpeuttreendogne(interne)ouexogne(externe)

Facteurdescurit
Lexpressionfacteurdescuritesttrspeuutilise.Alinversedunfacteurderisque,unfacteurde
scuritestdenaturerduirelaprobabilitdurisqueet/ousagravit.Exemples:letravailenbinomes,
unebonnegestiondelinformation,unbonclimatdanslquipeprojet.

FBS
LesigleFBSestissudelanglaisFunctionalBreakdownStructurequelonpeuttraduireenfranaispar
structurededcompositiondesfonctionsouarbrefonctionnel.LaconstructiondelaFBSfaitpartiedu
processusdestructuration

ExemplesimplifideFBS:

Fichederisque(Risksheet)

Lafichederisqueestundocumentpapierouinformatiquequirsumelesdonnesdelundesrisques
identifis.Lesprincipalesrubriquesdelafichederisquesont:lvnementredout,laclasse(oucatgorie)
laquelleilappartient,lescausesetconsquencespossibles,lesfacteursderisqueetfacteursdescurit
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 41/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

quilinfluencent,sesindicesdeprobabilit,degravitetdecriticit,sonimpactsurlobjectifduprojet
(technique,tempsetcot),leresponsabledesasurveillance(pilotedurisque)etlesactionsdesurveillance.

Fichedetche(Tasksheet)

Lafichedetcheestundocumentpapierouinformatiquequirsumelesdonnesdunetche:soncode
WBS,sadsignation,sonresponsable,sadure,sesintrantsetextrants,sadescriptionetledtaildeson
cot.

Ficheprojet(Projectcard)

Laficheprojet(oufichedescriptivedeprojet)estlepremierdesdocumentderfrenceduprojettre
tabli.Cestlersumdesprincipalesinformationssurleprojet.
voircemodledeficheprojet

Flexibilit
Danslecahierdeschargesfonctionnel(CDCF)ilestdusagedattribuerchaquefonctionundegrde
flexibilit.Laflexibilitestlinformationdonneauconcepteursurlecaractreplusoumoinsimpratifde
chaqueexigencefonctionnelle.Laconnaissanceparleconcepteurdesdegrsdeflexibilitestunimportant
facteurderductiondescots.Laflexibilitpeuttreindiquesoitparunetolrancesurleniveaudu
critre,soitparlindicationdelaclassedeflexibilit:0=Impratif,1=Peungociable,2=Ngociable,3=
Trsngociable.
Laconnaissanceparleconcepteurdesdegrsdeflexibilitestunimportantfacteurde

Fonctiondunproduit(Function)

PourlAFNORunefonctionestuneactiondunproduitoudundesesconstituants(NormeNFEN13251).
Unefonctionestformuleparunverbelinfinitifsuividunoudeplusieurscomplments.Laformulationde
lafonctionnedoitpasfairetatdessolutionssusceptiblesdelaraliser.Lesfonctionsdunproduitsont
consignesdanslecahierdeschargesfonctionnel(CDCF)quiestlerfrentieldubesoin.

Fractionnementdetche

Fractionnerunetchecesteninterrompreledroulementetlereprendreplustard.Lefractionnementest
lunedestechniquesutilisespoureffectuerlenivellementduplanning.

Illustration:UnetchefractionnedansMSProject.

FrquencedunrisquevoirIndicedeprobabilitdapparitiondunrisque.

G
GBS
LesigneGBSestissudelanglaisGographicalBreakdownStructure
LaGBSestutilelorsqueleprojetportesurunsiteoudesterritoirestendus.Commesonnomlesuggre,
laGBSdcritsouslaformedunelistehirarchiquelezonageduprojet.LaconstructiondelaGBSfaitpartie
duprocessusdestructuration

Gestionaxesurlesrsultats(GAR)

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 42/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

LaGestionaxesurlesrsultats,connuesouslesigleGARestnelafindesannes1990,souslgide
delAgenceCanadiennedeCooprationInternationale(ACDI).Alopposdesdmarchesclassiquesde
gestiondeprojetcentressurlesprocessus(parexemplecelleduPMI)laGARseconcentredefaon
systmatiquesurlesrsultats.
LaGestionaxesurlesrsultatsestmiseenapplicationdanslaplupart

Gestiondeconfiguration(ConfigurationManagement)

Lagestiondeconfigurationconsisteidentifieretdcrireleslmentsconstitutifsdusystmedespoints
dterminsdutemps.Leschangementsapportslaconfigurationsontcontrlssystmatiquementde
faonmaintenirsonintgritetsatraabilittoutaulongducycledevieduprojet.Parmileslments
placssousgestiondeconfiguration,setrouventlesproduitslivrsauclientainsiqueleslments
ncessaireslacrationdecesproduits.

Gestiondeconfigurationlogicielle(SoftwareConfigurationManagement)

Lagestiondeconfigurationlogicielle(GCL)nediffrepasdelagestiondeconfigurationengnral,ceci
prsquellefaitappeldeslogicielsspcialiss.

Gestiondeprojet(projectcontrol)

Lagestiondeprojetestladmarchequiconsisteorganiseretpiloterleprojetdanslerespectdes
directivesfixesparladirectiondeprojet.Cestlechefdeprojetquiestenchargedelagestiondeprojet.
Lagestiondeprojetregroupenotamment

Go/nogovoirJalongo/nogo

Gouvernancedeprojet(Projectsgouvernance)

Lagouvernancedeprojetregroupelensembledergles,deprocessus,deprocduresetderelationsmis
enplaceentrelespartiesprenantespourmettreenoeuvrelastratgiedelorganisme,dirigeretgrerles
projets.Parextension,linstancedegouvernancedsignelaoulespersonneschargesdedcider
commentlesprojetsdoiventtregrsdanslorganisme.

Graphedetendancecots.dlai(Cost.Scheduletrendreport)

Lorsqunprojetestpilotparlamthodedelavaleuracquise,onpeutprfrer,pluttquelescourbesenS
difficilesinterprterpourunnoniniti,legraphedetendance.

Illustration:Legraphedetendance.

Gravit(ousvrit)dunrisque

Lindicedegravitdurisquequantifielimportancedesdommagesredouts.
Lindicedegravitdunrisqueestunevaleurnumrique(souventvaluesurunechelledenombre
entiersde13ou14)quiestsonminimumsilerisquetrspeudeconsquencessurlesobjectifsdu
projetetsonmaximumsisesconsquencessonttrsimportantes.Lchelledegravitdoittreadapte
auprojet.

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 43/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

H
Heure.personneetheure.homme(Man.hour)voirChargedetravail

Histogrammedecharge
Lhistogrammedechargeestlaprsentationsouslaformedungraphiquedelachargedetravail(en
ordonne)enfonctiondutemps(enabscisse),pouruneressource,pourungroupederessourcesoupour
leprojetentier.

Illustration:LhistogrammedechargedansMicrosoftProject.

I
Icebergdescouts

Licebergdescoutsestunemtaphoreextrmementpuissantelorsquilsagitdeconstruireunprojet
dinvestissementindustrieletsurtoutdejustifierlechoixdunesolutionpluscouteuselachatmaisplus
conomiquemoyenterme.

Illustration:Licebergdescouts.

ICEC(InternationalCostIngineeringCouncil)

Sintressantprincipalementlaspectconomiquedesprojets,lICECdlivreunecertificationaxe
cotenance

Idalit
Danslalanguefranaise,lidalitestlecaractredecequiestidal.
Enmanagementdeprojetsetplusparticulirementdanslesprojetsdinnovation,leconceptdidalitestun
levierpuissant.Ilconsistecommencerltude

Identificationdesrisques
Lidentificationdesrisquesconstitueledbutdeladmarchedemaitrisedurisque.Cetteoprationconsiste
tablirlalistedesrisques.Cetravaildoitsappuyersurdeslmentsconcrets:lexploitationduretour
dexpriencedesprojetspasss,lesdocumentsduprojet:Planning,budget,plandetrsorerie,schmas,
plansettoutautredocumentcontribuantladfinitiondelasolution.

Immobilisation
LetermeImmobilisationestutilisdanslesprojetsdinvestissement,limmobilisationestunbiencorporel
ouincorporeldenaturedurable.Lesimmobilisationssontpossdesouacquisesparachat.Les
immobilisationsnecomprennentpaslesstocksdebiensmatrielsdtenusdesfinsdedistribution,niles
picesderechange,nilesbiensconsommables.

Impactduprojet(Projectimpact)

Lestermesfinalitetenjeuxvoquentdesconsquencespositivesetsouhaitesduprojet.Lemotimpact
dsigneleseffetspositifsoungatifsduprojet,attendus(ouredouts)danslesdomainesenvironnemental,
conomique,sanitaireousocial.
Utilisdanslecadrerglementaire

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 44/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Impactdunrisque(Riskimpact)

Engestiondesrisquesprojetlimpactestlaconsquencedelamanifestationdurisquesurlobjectifdu
projet.ondistinguetroistypesdimpact:impactcots,impactdlaietetimpactperformance.
Limpactdlaietlimpactperformancepeuventtreexprimsenvaleurmontaire,desortequaufinal

Illustration:Lesconsquencesdurisquesemesurentparleurimpactsurlobjectif

Implmenter(toimplement)

ImplmenterestunanglicismetrsutilisenFrancedansledomainedesprojetsinformatiques.
Implmenterconsistetraduireunalgorithmedansunlangageinformatiqueetdefaonplusgnrale
mettreenuvreunesolutioninformatique.

Imprvu(Contengency)

PourlanormeAFNORFDX50117unimprvuestunvnementvirtuelnonidentifiable,unalaun
vnementvirtuelidentifiablemaisnonquantifiableetunrisqueunvnementvirtuelidentifiableet
quantifiable.
Danslapratiqueonregroupelesimprvusetlesalasetlonconstitueuneprovisionpourencouvrirle
cot.

Incoterms(Internationalcommercialterms)

Lesincotermssontdesrglesinternationalesconcernantletransfertdepropritdesmarchandiseslors
deleurlivraisonunclienttranger.LesincotermsonttmisesaupointparlaChambredecommerce
internationale.

Indicateur(Indicator)

Achaqueobjectifdoiventtreassocislesindicateursquipermettronsencoursdeprojetet/ousacloture
demesurerdefaonprciseetincontestableledegrderalisationdecetobjectif.
Choisirunbonindicateurnesuffitpas,fautilencorechoisirlessourcesdevrification,lamthodede
collectedesinformations,lafrquencedesrelevsetdsignerleresponsabledusuividecetindicateur.
Ondistinguelesindicateursdeprocessus,dersultatetdimpact.
Lesindicateurssontregroupsdansletableaudebordduprojet.
Choisirunbonindicateurnesuffitpas,fautilencorechoisirlessourcesdevrification,lamthodede
collectedesinformations,lafrquencedesrelevsetdsigner

Indicateurcldesuccs(Keyindicatorofsuccess)

Unindicateurcldesuccsestunindicateurmisenplacepourpermettrelamesureposteriorilesuccs
dunprojet.

Indicateurobjectivementvrifiable(IOV)

LexpressionIndicateurObjectivementVrifiableestutilisedanslamthodeGAR(gestionaxesurles
rsultats).

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 45/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Indicedecriticitdunrisque:voirCriticit

IndicedegravitdunrisquevoirGravit

Indicedeperformancedescots(IPC)(Costsperformanceindex(CPI))

Lindicedeperformancedescotsestunindicateurpermettantdecomparer,unedatedonne,uncot
relparrapportuncotbudgt.
Ilsecalculeendivisantlavaleuracquise(VA)parlecotrel(CR).
LaformuledecalculestIPC=VA/CRouIPC=CBTE/CRTEsilonutiliselesanciennesabrviations.
SiIPC<1lecotrelestsuprieurauxestimationsetinversementsiIPC>1indiquequelescotsrels
sontinfrieursauxestimations.
Laformuledecalculest

Indicedeperformancedesdlais(IPD)(Tocompleteperformanceindex(TCPI))

Lindicedeperformancedesdlaisestunindicateurpermettantdecomparer,unedatedonne,
lavancementdutravailrelparrapportlavancementdutravailplanifi.Ilsecalculeendivisantlavaleur
acquise(VA)parlavaleurplanifie(VP).
LaformuledecalculestIPC=VA/VPouIPC=CBTE/CBTPsilonutiliselesanciennesabrviations.
SiIPD<1leprojetaglobalementprisduretardetinversementsiIPC>1leprojetestglobalementen
avance.Attentiontoutefois,lediagnosticdoittreconfirmparunexamentduchemincritique.

Indicedeprobabilitdapparitiondunrisque

Lindicedeprobabilitdapparitiondunrisqueestunevaleurnumrique(souventvaluesurunechelle
denombreentiersde13ou14)quiestsonminimumsilerisquetrspeudechancesdese
raliseretsonmaximumsisonapparitionestquasicertaine.EgalementappelFrquencedapparition,
ouProbabilitdoccurrence

Industrialisation(Productionpreparingsystem)

LIndustrialisationestlaphaseducycledeviedunprojetindustrielquisesitueaprslaphasede
conceptionetquisetermineparlemiseenproductionduproduit.Lindustrialisationconsiste
essentiellementconcevoir,raliseretmettreaupointlesmoyensdeproduction.

Ingnierieconcourante(ouingenieriesimultane).(Concurrentengineering)

Danslesannes70,certainssecteursdelindustriedemassesesonttrouvsfacelancessitde
raccourcirlesdlaisdeleursprojetsdeproduitsnouveaux.
Unenouvelleformedorganisationsestainsidveloppedanslindustrieautomobilesousleterme
dingnierieconcourante,introduisantdeuxchangementsimportants

Ingnierieinverse(Reverseengineering)

Lingnierieinverseestlanalysedunsystmetechniqueexistant,danslebutderecherchersesprincipes
deconception.

Ingnieriesquentielle.

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 46/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Lingnieriesquentielleconsistecequelacrationdunnouveauproduitsoitconfiesuccessivement
plusieursservicesspcialiss(marketing,tudes,design,mthodes,industrialisation)chaquetape
utilisantcommedonnesdentrelesdonnesdesortiedeltapeprcdente,sanspossibilitoupresque
dertroaction.Lingnieriesquentielleestdeplusenpluscontesteetremplaceparlingnierie
concouranteetlemanagementparprojets.

Innovation(Innovation)

Uneinnovationestuneamliorationradicaledunproduit,dunservice,dunprocdoudunedeleur
composantes.Linnovationsedistinguedunedcouvertedanslamesureoellesinscritdansla
perspectiveduneapplicationimmdiate,leplussouventviseconomique.Linnovationsedistingue
aussidelInvention.Celleci(linvention)nestuneinnovationquesileproduitlaquelleelledonne
naissancerencontreunsuccscommercial.

Illustration:Lecontextedelinnovation.

Innovationderupture(Disruptiveinnovation)

Onappelleinnovationderuptureunnouveauproduitouservicequibouleverselemarch.Linnovationde
rupturecredenouvelleshabitudesetdusage,elleentraineleplussouventladisparitionrapidedes
produitsetservicesquilontprcde.Quelquesexemplesdinnovationsderupture:letlphoneportable,
lIPhone,lamessagerielectronique.EnleurtempsledisquemicrosillonpuisleCDROMtaientdes
innovationsderupture.

InnovationfrugaleouinnovationJuugad

Linnovationfrugale(ouJugaadenhindi)estlacapacitingnieusefaireplusavecmoins.
Mmesilexpressionestrcente,leconceptdinnovationfrugaleestuneralitanciennedanslespayspeu
dveloppscommelInde,laChine,lespaysdAfrique,odepauvresgenspuisentdansleuringniosit

Illustration:LerfrigrateurMilloCool,symboledelinnovationfrugale.

Innovationincrmentale
Linnovationincrmentaleconsisteamliorerunproduitouunservicepartouchessuccessives,en
apportantchaquefoisunavantagesignificatif,maissansprendrelerisquedebouleverserlemarch.
Linnovationincrmentaleestgnralementlefaitdesacteursenplace,ellesappuiesurlescomptences
matrisesparlentrepriseoufacilesacqurir.Unexempledinnovationincrmentale:levhicule
automobiledepuissonoriginejusqunosjours.

INPI
LINPIestuntablissementpublic,placsouslatutelleduministredelconomie.Ilreoitettraiteles
demandesdedptdesbrevets,marques,dessinsetmodlesetdonneaccstoutelinformationsurla
propritindustrielle.LINPIparticipeactivementllaborationetlamiseenuvredespolitiques
publiquesdansledomainedelapropritindustrielleetdelalutteanticontrefaon.

Intgration(duproduit)(Integration)

Dansleplanningduprojet,unetchedintgrationconsisteassemblerlessouspartiesdusystme.

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 47/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Intgration(ausensdedomainedegestiondelintgration)(Integrationmanagement)

DanslerfrentielduProjectmanagementInstitute(PMBOK),lepremierdes9domainesde
connaissancesestceluidelagestiondelintgration.Ilapourobjectifdassurerquelesdiffrentslments
ncessairesauprojetsontidentifis,dfinisetsuivi.

Intelligenceconomique(IE)(Businessintelligence,competitiveintelligence)

Lintelligenceconomiqueestlensembledesactionsderecherche,detraitementetdediffusiondes
informationsutilesunorganisme.Cesinformationssontcensestrecollectesenutilisantdesmoyens
lgaux.

Intensitduneressourcesurunetche(Resourceintensity)

LIntensitduneressourcesurunetcheestlaparten%desacapacitjournalirequellevaconsacrer
cettetche.

Interface

Dunefaongnralelemotinterfacedsignelalimiteentredeuxlmentsconstitutifsdunsystme.En
gestiondeprojetsetplusparticulirementpourlagestiondesrisquesprojets,lapriseencomptedes
interfacesestdterminante.Deschefsdeprojetexprimentsestimentque80%desrisquessemanifestent
auxinterfacesdusystmeetapparaissentlorsdesoprationsdintgration.

Intrant(Input)

Unintrantestunlment(matire,composant,logiciel)requispourlaralisationdunetcheduprojet.
Lintrantdunetcheesttrssouventlextrantdunprdecesseur.

Invention(Invention)

Uneinventionestunemthode,unetechnique,unmoyennouveauparlequelilestpossibledersoudreun
problmepratiquedonn.Uneinventionestreconnueparladlivrancedunbrevetdinvention.

Inversion
Linversionestunoutilduprojetdinnovation.Linversionestunetechniquedanimationdesquences
crativesconsistantcommesonnomlesuggreinverserlaproblmatique.
Commecestsouventlecasenmatiredecrativitlasquencedinversionsedrouleendeuxtemps

Illustration:Exempledersultatdunesancedinversion.

Investissement(Investment)

Comptablement,linvestissementconsiste,pourlentreprise,transformerlesressourcesfinanciresenun
ouplusieurslmentsquelentrepriseutiliserapourconcourirdemaniredurablelaralisationdeson
objetsocial.Leprojetdinvestissementconsisteprocderltudepuislamiseenplacedeces
lments.

IPMA(InternationalProjectManagementAssociation)

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 48/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

LIPMAestunorganismecertificateurenmanagementdeprojetsbasauxPaysBas.LacertificationIPMA
validelescomptencesengestiondeprojets.

Isochrone:voirLigneisochrone

J
Jalon(Milestone)

UnjalonestunrepreprdterminetsignificatifdanslecoursduProjet(AFNORFDX50115)
Cestunvnementsurvenantaucoursduprojet,dontonpeutidentifierdunefaoncertaineladate
laquelleilseproduit.
Lejalonnestatteint(ouralis)quelorsque.

Illustration:Lesjalonsduprojet.

Jaloncontractuel(Contractualmilestone)

Dansuncontrat,certainsjalonsduprojetserventdedclencheursaupaiementdunefractionconvenue
lavanceduprixdelaprestation.Cesjalonsdeviennentparcefaitcontractuels.

Jalondentre(Inputmilestone)

Lintroductiondansleplanningdejalonscorrespondantauxintrants(information,chantillons)duspar
lesdiffrentsacteurs,ycomprisetsurtoutparleclient,permetdefairepeserunesainepressionetsiles
chosessepassentmaldefaireposteriorilapartdesresponsabilits.

Jalondirecteur

Lesjalonsduprojetreportssurleplanningdirecteurportentnaturellementlenomdejalonsdirecteurs.

Jalongo/nogo
Cestloccasiondespremiersjalonsduprojetquelondoitseposerlaquestiondepoursuivreounonle
droulementduprojet.Douleurdnominationdejalonsgo/nogo,quisurprendlesnoninitis.

Jalonnement(Milestoneschedule)

Lejalonnementestloprationquiconsistetablirlalistedesjalonsdirecteursdunprojet.

Jalonnementdetche

Lorsquunetcheestdenaturetrophtrognepourquelonpuisseexprimersonpourcentage
davancementsouslaformedunevariablecontinue(dezro100%),ilrestelapossibilitdelaconsidrer
commetantunmicroprojet.Onlajalonnecommeteletonattribueplusoumoinsarbitrairementun
pourcentagedavancementchaquejalon.Laprogressiondelavancementsefaitalorsdefaon
discontinue,parpaliers.

Jeudessai
Danslesprojetsdesystmesdinformation,unjeuxdessaiestladescriptiondunesuitedactionsetde
rsultatsattendus,ayantpourobjectiflavalidationdunefonctionnalitdelapplication.

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 49/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Jour.personneetjour.homme(Man.day)voirChargedetravail

K
Khephren(etKheops)

Khefrenestunemthodedemanagementdesprojetsdesystmesdinformation(projetsinformatiques).
LesmthodesKheopsetKhefrensontintimementassocies:Kheopsestdestinelamatrisedouvrage
etKhefrenlamatrisedoeuvre.KheopsetKhefrensontdesmthodessoutenuesparleministrefranais
delquipement.

L
Lettredemission(Jobdescription)

Lalettredemissionestundocumentmisparlastructuredepilotage,pourofficialiserlamissionduchefde
projetetluidonnerlespouvoirsncessaires.
Danslesstructuresmatricielleslalettredemissiondfinitavecprcisionlesconditionsdanslesquellesle
chefdeprojetpourrautiliserlesressourcesdelorganismedanslesactivitsduprojet.
Lalettredemissiondfinit:
leslimitesderesponsabilitdu.

Illustration:Lalettredemissiondanslalogiqueduprojet.

Levedesrserves
DanslecasouleProcsverbalderecettedfinitivefaittatderserves,lorsqueleprestataireaexcut
lestravauxvisantsatisfaireauxrserves,ceuxcidoiventtreconstatsduncommunaccord,entrele
prestataireetlematredouvrage.Cetteoprationcontradictoireestappelelevedesrserves.Laleve
desrservesestofficialiseparleProcsverbaldelevedesrserves

Liaison:voirLienlogique

LiendedpendancevoirLienlogique

Lienlogique(ouliaison)(Logicalrelationship)

Lelienlogiqueexprimeunerelationdordreentredeuxtchessuccessives.Danslerseaulogique,lesliens
sontvisualisspardesflches.LelienleplusutilisestdetypeFinDbut,galementappellien
dantriorit.Ilrelielvnementdefindelatcheprcdentelvnementdedbutdelasuivante.Les
autreslienssontdetypeDbutDbut,FinFinetplusrarementDbutFin.
Pourexprimerlcartdetempsminimumdevantscouler

Illustration:LeslienslogiquesdansMicrosoftProject.

Lignebudgtaire(Budgetitem)

Lalignebudgtaireestuneaffectationdefondsdfiniedanslebudgetetcorrespondantunelignedela
WBS.

Lignedetemps(timeline)

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 50/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Lalignedetempsestunereprsentationrsumeduprojetsouslaformedunaxehorizontalreprsentant
laxedutempsetsurlequelsontportslesjalonsdirecteursduprojet
Synonymes:chronologie,temporama,chancierdeslivrables.

Illustration:LaffichagechronologiedeMicrosoftProject.

Ligneisochrone(Statusline)

Tracedirectementsurlediagrammedeganttprvisionnel,laligneisochroneestunelignebrisetrace
unedatedonneappeledatedtat,etquirelielespointsdavancement.Lalignebrisepointeversla
gauchelestchesenretardetversladroitelestchesenavance.
Letracdelaligneisochrone

Illustration:LeslignesisochronestracesdanslaffichagediagrammedeGanttdeMicrosoftProject.

Limitedefourniture

Dansuncontratouunecommandeilestimportantdeprciserdefaonexplicitecequiserafourniet
surtoutcequineleserapas.Cestlobjetduparagraphelimitesdefournitures.

Lissage(Resourcesmoothing)

Lanormefranaisedfinitlelissagecommetantunprocddutilisationdesmargespermettantune
mobilisationdesressourcesaussiuniformequepossiblesansdcalerlesdatesobjectifsduprojet.
Enpratique,lelissageconsiste

Livrable(Deliverable)

Onappellelivrablelersultatattenduduneactivitoudunprocessus(AFNORFDX50115)
Ondistinguetroistypesdelivrables:
Leslivrablesproduit,parmilesquelslesplans,maquettes,schmas,prototypes,etlesconstituantsdu
produitfinalleurdiffrenttatdlaboration.Lelivrablefinalestleproduitduprojet.
Leslivrablesprojet.Essentiellementlachartedeprojet,leplandemanagementduprojetetlebilandu
projet.
Leslivrablesdegestion.parmilesquelslesrapportsdavancement,lescompterendusderunions,les
relevsdedcision.
Touscesdocumentssontarchivsenfindeprojetetconstituentlabasederetourdexpriencede
lorganisme.
Attention:unlivrablenestpasun

LoideParkinson
OnpeutrsumerlaloideParkinsoncommesuit:letempspassaccomplirunetcheintellectuelle
sadapteautomatiquementautempsdisponible.
Ilnesagitpaslduncomportement

Lotdetravaux(Workpackage(WP))

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 51/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Lelotdetravauxestunregroupementdetchesaffectunresponsableunique.Lelotdetravauxest
dfinilintersectiondelaPBSetdelOBS.Achaquelotdetravauxcorrespondunbudgetetundlai.Il
peuttrelidautreslotsdetravauxpardesliensdedpendance.
Lelotdetravauxsesitueauniveauleplusbasdela

Lotir

Lotirunprojetcestregrouperlestchesenlotsdetravaux.

Lotissement

Lelotissementestlactiondelotir.

M
Matredoeuvreetmatrisedoeuvre(MOEouM)(Projectowner)

Alpoquedesbtisseursdecathdrales,lematredoeuvretaitlapersonneenchargedeconcevoiretde
menerbienlaconstructiondelOuvrage.
Lexpressionestaujourdhuiutilisepourdsignerlapersonnephysiqueoumoralequiassumevisvisdu
Maitredouvragelaresponsabilitdelaconceptionetdelaralisationdelouvrageouplusgnralementdu
systme.
LeMOEestresponsablede

Matredouvrageetmatrisedouvrage(MOA)(Productowner)

Letermematredouvrageestissudesprojetsdeconstructiondebtimentsoudegniecivil,ilsest
rpanducesderniresannesdansdesprojetsdetousordres.
LeMOAestlapersonnephysiqueoumoralepourquilouvrage(oulesystme)estralis.Ilest
responsabledelexpressiondesbesoins.Ilfixelobjectiftechnique,lenveloppebudgtaireetlesdlaisdu
projet.Ilenassurelefinancement,seulouavecdespartenaires.
Pendantlamiseenoeuvreduprojet,lematredouvrage

Illustration:Rlesetresponsabilitsdanslesprojets.

Matredouvragedlguetmatrisedouvragedlgue(MOADouMOAdouMOD)

Lematredouvragequinapaslacomptencemtieret/oulacomptenceengestiondeprojetpeutse
fairereprsenterauprsdumatredoeuvreparunestructurespcialise.Cettedernireestalorsen
positiondematredouvragedlgu.LeMOADassuredonclinterfaceentreleMOAetlematreduvre,
contrairementlAMOAquiintervientenpositiondeconseil.

Matredouvrageoprationnel(MOAO)

Lerledematredouvrage(MOA)peuttredistribuentredeuxentits:LeMOAStratgiquequiprendra
lesgrandesdcisionsetleMOAOprationnelquiassureraauquotidienlarelationaveclechefdeprojet
MOE.Cettelogiqueestcohrenteaveclarpartitiondesresponsabilitsparniveauxdepilotage.

Matredouvragestratgique(MOAS)

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 52/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Lematredouvragestratgiqueestencharge,danslentitmatredouvrage(MOA)desdcisions
stratgiquesconcernantleprojet:dterminationdesobjectifs,nominationduchefdeprojetMOA,prisede
dcisionencasdedifficultimportante

MatrisedescotsvoirCotenance

Matrisedesdlais(Schedulingcontrol)

LamaitrisedesdlaisfaitpartieduprocessusplusgnraldemanagementdesdlaisMatriserlesdlais
cestcontrlerlabonneexcutionduplanningderfrenceetprendrelesmesurescorrectivesencasde
drive.

Matrisedesrisques(Riskcontrol)

Lamaitrisedesrisquesfaitpartieduprocessusplusgnraldemanagementdesrisquesduprojet.
Matriserlesrisquescestmettreenoeuvrelesmesuresdetraitementdesrisques,assurerlasurveillance
desrisques,prendrelesmesurescorrectivesencasdalerteetenfinassurerlacapitalisationdurisqueen
prvisiondesprojetsvenir.

MatrisedoeuvrevoirMatredoeuvre

MatrisedouvragevoirMatredouvrage

Matriseducontenu(Scopecontrol)

Lamaitriseducontenuduprojetfaitpartieduprocessusplusgnraldemanagementducontenuduprojet.
Lamatriseducontenuconsisteveillercequelesexigencesducahierdeschargessoientrespecteset
grerlesdemandesdemodification.

Managementdeprojet(Projectmanagement)

Lanormedfinitlemanagementdeprojetcommelacombinaisondeladirectiondeprojetetdelagestion
deprojet(AFNORFDX50115).LadfinitionduPMIestlasuivante:Applicationdesconnaissances,de
lexprience,desoutilsetmthodesncessairespourquelersultatduprojetatteigneoudpasseles
besoinsetlesattentesdespartiesprenantes.

Illustration:Lesniveauxderesponsabilitdanslesprojets.

Managementdesdlais

Lemanagementdesdlaisestleprocessusconsistanttablirleplanningderfrenceduprojet,
contrlerensuitequelestravauxsedroulentconformmentauxprvisions,etcorrigerlesventuelles
drivesdedlai.Lemanagementdesdlaisfaitlobjetduchapitre6duPMBOK

Managementdesrisquesprojet(Riskmanagement)

Lemanagementdesrisquesestleprocessusmisenoeuvrepourrduirelesrisquesduprojet.Ilexisteen
ralitdeuxprocessusassezdiffrentsdematrisedesrisques,suivantleniveaudepilotageconcern:La
maitrisedesrisquesstratgiquessintrressegarantirlaralisationdesbutsduprojetalorsquelamaitrise

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 53/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

desrisquesoprationnelsvisesassurerquelobjectifduprojetsoitatteint(triptiquecontenucotsdlai).
Lemanagementdesrisquesfaitlobjetduchapitre11duPMBOK

Illustration:Lemanagementdesrisquesprojet.

Managementducontenuduprojet

Lemanagementducontenuestleprocessusconsistantrecueillirlesexigencesduclient,puislaborer
etmettreenoeuvrelarponsecesexigences.Lemanagementducontenufaitlobjetduchapitre5du
PMBOK

Managementparprojets(Managementbyprojects)

Lemanagementparprojetsestuntypedorganisationdanslequellemanagementsexercepar
lintermdiairedesprojets.Desmissionsquiauraientclassiquementtgressquentiellementparles
diffrentsservicesdelorganisation(parexemplemarketing,tudes,mthodesindustrialisation,production
puisventes)sontconfiesunequipedeprojettemporairedirigeparunchefdeprojet.
Lemanagementparprojetimplique

Maquette(Model)

Dansladmarchedeprojetdinnovation,lamaquetteestunereprsentationsimplifiedufuturproduit,
destineeffectuerlespremiresvrificationsavantdepoursuivreledveloppement.Ondistingueles
maquettesdaspectdestinessefaireuneidedelapparenceduproduit,lesmaquettesfonctionnelles
quipermettentdevalidertoutoupartiedessolutionstechniques.
Pourdesouvragesdegrandesdimensions

Illustration:Maquettevirtuelleduneinstallationindustrielle.

March(Contract)

Danslesexpressionspassationdemarchconclureunmarchouencoremarchspublicslemot
marchdsigneuneconvention(unaccord)quelquefoisverbaleetleplussouventcrite,entreunvendeur
etunacheteur.
Engestiondeprojets,lematredoeuvre

Marchpriv

Lesmarchsprivssontceuxpasssentreentreprisesprives.Ilsfontgnralementlobjetdecontrats
critsbienquecenesoitpasuneobligation.EnFrancelesmarchsprivssontrgisparlecodedu
commerce.

Marchpublic

Onappellemarchspublicslescontratspasssentreuneentreprisepriveetunpouvoiradjudicateur.Ce
dernierpeuttreltat,untablissementpublic,unecollectivitterritorialeouuntablissementpubliclocal.
EnFrance,laloi

Marge(Float)

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 54/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Enplanification,onappellemargeledlaidontunetcheouuncheminpourraittreretardsans
consquencesurleprojet.Ondistinguelesmargeslibre,totaleetngative(voirlesdfinitionsdeces
expressions)

Illustration:VisualisationdesmargeslibreettotaledansMicrosoftProject.

Marge(Margin)

Encomptabilitlamargeestlcartentredesproduitsetdescharges.

Margelibre(Freefloat)

Lamargelibredunetcheestledlaidontcettetchepeuttreretardesansaffecterladatededbutau
plusttduplusprcocedesessuccesseurs.

Margengative(Ngativefloat)

Dansunrseaulogique,ontrouvedesmargestotalesngativeslorsquelesdatesissuesducalculauplus
ttsontpostrieuresauxdatesissuesducalculauplustard.
EnpratiqueunemargengativeestlaconstatationdunRetard.

Margepouralas(Managementreserve)

LamargepouralasestunlapsdetempsquelaDirectiondeprojetserservepoursegarantircontredes
incidentsimprvisiblespouvantcompromettreledlaiglobal.
Contrairementauxmargeslibre,totaleetngativequisontcalcules,lamargepouralasrsultedunchoix
dlibr.
Pourvitertouteconfusion

Margetotale(Totalfloat)

Lamargetotaledunetcheestledlaidontlafindecettetchepeuttreretardesansaffecterladatede
findeprojet.

Matriau(Material)

Onappellematriauunproduitbrututilisdanslestravauxdeconstruction,commeduciment,delacierou
ducblelectrique.

Matriel(Equipement)

Unmatrielestunsystmetechniquecomplexencessairelaralisationdunepartieduprojet.Unengin
dechantier,unordinateursontdesmatriels.

Matirepremire(Rawmaterial)

Onappellematirepremireunproduitbrututilisdanslesoprationsdeproductionindustrielle.

Matricedecontribution

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 55/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

LamatricedecontributionestuntableaufaisantapparatrelecroisementdelaWBS(envertical)avecla
RBS(enhorizontal).Lamatricedecontributionsertvrifierquetouteslestchesduprojetdisposentde
ressourcesennombreetqualificationsuffisantspourtreralises.Lamatricedecontributionpermetle
calculdeschargesetleurconsolidationauxdiffrentsniveauxhirarchiquesdelaWBS.

Illustration:Lamatricedecontribution.

MatricedecriticitvoirMatricedesvrit

Matricederesponsabilit(RAM:Responsabilityassignmentmatrix)

LamatricederesponsabilitestuntableaufaisantapparatrelecroisementdelaWBS(envertical)avec
lOBS(enhorizontal).Lamatricederesponsabilitsertvrifierquetouteslestchesduprojetsont
affectesunresponsableetunseul.

Illustration:Lamatricederesponsabilit.

Matricedesvrit
EgalementappeleMatricedesrisquesouMatricedvaluationdesrisquesouencoreMatricede
criticit,lamatricedesvritestclassiquementutilisepourprsenterlersultatduneanalysederisque.
Achaquerisqueidentificorrespondunpointsurlamatrice.
Lapositiondupointdpend

Illustration:Lamatricedesvrit.

MatricedesrisquesvoirMatricedesvrit

Matricedetransfertdescots

Lamatricedetransfertdescotsestunoutilexclusifdelanalysedelavaleurdontelleconstituelepoint
focal.Lamatricedetransfertdescotscomporteenverticallessourcesdecotduproduitanalyseten
horizontallesfonctionsdeservice.
Legroupedetravaildtermine

MatricedvaluationdesrisquesvoirMatricedesvrit

Matriceducadrelogique

LamatriceducadrelogiqueestunoutildelaGestionaxesurlesrsultats(GAR)
Lamatriceducadrelogiqueestuntableaudontles4lignescorrespondent,dehautenbas:lobjectif
gnral,auxobjectifsspcifiques,auxrsultatsattendusetauxtravaux.Les4colonnescorrespondent,de
gauchedroite:lalogiquedintervention,auxindicateurs,auxsourcesdevrification,auxhypothses.

MatriceRACI(ResponsabilityAssignmentMatrix)

Lorsdellaborationdunplandactions,ilestindispensabledeclarifierlesrlesetresponsabilits(quifait
quoi,quiestresponsabledequoi).LamatriceRACIrpondcebesoin.Lamatricecomporteenverticalla
listedesactionsetenhorizontallesacteursduprojet.Lescellulesdelamatricecontiennentunelettre
significativedelacontributionattendue:Pourlesanglophoneslasignificationdes4lettresdelacronyme

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 56/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

signifient:Responsible,Accountable,Consulted,Informed.
Lameilleuretraductionquelonpuisseendonner

MthodeAnalogiquedestimationdescots

LaMthodeAnalogiqueestunemthodedestimationdescotsbasesurleretourdexpriencedes
projetspasss.Sonprincipeconsisteeffectueruneextrapolationpartirdunnombreaussiimportantque
possibledecaspasss(cassource)similairesaucasprsent(cascible).Lescassourcesontextraitsdela
basededonneshistoriquedesprojets.

MthodeanalytiquevoirEstimationanalytique

Mthodedelavaleuracquise(Earnedvaluemanagement)

LamthodedelavaleuracquiseestunemthodedemesuredelavancementneauxEtatsunisdansles
annes1980linitiativedesgrandsdonneursdordreinstitutionnels.Lebuttaitdimposerunemthode
universelledesuividelavancementdesprojets.LamthodeinitialementconnuesouslenomdeNormeC
(pourCost/ScheduleControlSystemCriteria)estaujourdhuiappelemthodedelavaleuracquise
Fonctionnement:
Lamthodencessitedeconnaitreladatedemisejourlavaleurdetroisindicateurs:
LeCBTP(enanglaisBCWS):CotBudgetduTravailPrvu.Ilsagit

Illustration:LescourbesenS.

MthodeDelphes(Delphi)

LamthodeDelphesestlaplusconnuedesmthodesdiredexpert.LamthodeDelphesconsiste
interrogerplusieursexperts,enrecherchantlaconvergencedeleursestimationsindividuelles.

Mthodedesbarmes

Lamthodedesbarmessutilisepourestimerlecotdeproduitssimplesetdetaillevariable.Lamiseen
oeuvredecettemthodencessitededterminerleparamtretechniqueleplussignificatifdelactivit
valoriser,quelonappelleparamtredimensionnant.

Mthodedespointsdefonction

Lamthodedespointsdefonctionestunemthodedestimationdescotsddieauxprojets
informatiques,lamthodedespointsdefonctionestplusrcentequeCocomoetDiebold.Elleprsente
lavantagedesesatisfairecommedonnedentredelaconnaissancedesfonctionsattenduesde
lapplication.

Mthodeduprixgagnant

Lamthodeduprixgagnantestlunedesmthodesdestimationdescotsutilisedanslaleprocessusde
rponseappeldoffres.Elleconsistepourleprestatairedeserviceannoncerunprixsuffisammentbas
pourobtenirlemarch.Bienquepeurationnelleetconduisantsouventdesconflits,cettemthodereste
trsutilise.

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 57/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

MthodeParamtriquedestimationdescots

LamthodeParamtriqueestunemthodedestimationdescotsbasesurleretourdexpriencedes
projetspasss.Ellefaitappeldescalculsstatistiquesrelativementcomplexes.Ellenefonctionnequesur
unefamilledeproduits(oudeprojets)destructureidentiquenediffrantqueparlataille.Lescalculssont
automatisablessurunsimpletableurcommeparexempleExcel.

MthodePIPO

LamthodePIPO(pourMthodedePlanificationdInterventionparObjectif)estdrivedelaGestionaxe
surlesrsultats(GAR),dontellereprendlesprincipauxoutils:arbredesobjectifsetcadrelogique.

Mthodesagiles(Agilemodeling)

Lesmthodesagilessontdesgroupesdepratiquesutilisespourledveloppementinformatique.Ellessont
basessurunespritdecoopration,detranparenceetsurladaptationpermanentedelastratgie.
Lesmthodesagileslesplusconnuessont:RAD(dveloppementrapidedapplications)deJamesMartin
(1991),ExtremeProgramming(XP)etScrum.

Mtr(Billofquantities)

Lemotmtrestspcifiquedesmtiersdelaconstruction.Processusdedterminationdesquantitsde
matriauxetcomposantsncessaireslaralisationdunepartiedelouvrage.Lemtrestralispartir
desplansdexcution.

MicrosoftProject
MicrosoftOfficeProjectestincontestablementleplusrpandudeslogicielsdeplanificationdeprojets.

Miseenoeuvreduprojet(Projectimplementation)

Lamiseenoeuvreduprojetestlaphaseducycledevieduprojetquisuithabituellementcellede
prparation(diteaussideplanification,oudefaisabilit,ouencorededfinition)duprojetetlissuede
laquellelobjectifduprojetdoittreatteint.

Miseenservice(Commissioning)

Lamiseenserviceestlapremireutilisationdelouvrage,auxfinspourlesquellesilatconu,parun
utilisateurfinal.

MOAvoirMatredouvrage

Modledaffaire(BusinessModel)

Unmodledaffaireesttoutsimplementlamthodequipermetuneentreprisederaliserdesventes.A
nepasconfondreavecleplandaffaire(businessplan).
Atitredexemple,voicilalistedesmodlesdaffaires

ModledaffairedAlexanderOsterwalder(BusinessModelCanvas)

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 58/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

AlexanderOstrwalderestlauteurdulivremondialementconnuBusinessModelGenerationdanslequelil
dveloppesonconceptdemodledaffaires.LebusinessmodelcanvasdOsterwalderestune
reprsentationtrsvisuelledelafaondontuneentreprisecredelavaleurpoursesclientsetcomment
ellemontisecettevaleur.

Illustration:LebusinessmodeldAlexanderOsterwalder.

ModledeFreiman

LestatisticienFranckFreimanamisaupointdanslesannes1960uneformuledecalculuniverselledu
cotdunsystmetechnique.Laformuleprendencomptelatailleetlacomplexitdusystme.Elleestdela
formeC=axbkxm1(1/k)

ModledeNedHerrmann
LemodledeNedHerrmannestunereprsentationdufonctionnementducerveaudesindividusen
situationsocialeouprofessionnelle.Lemodlesappuiesur4quadrantsfigurantenverticalles2
hmisphrescrbrauxgaucheetdroitetenhorizontalles2systmeslimbiqueetcortical.NedHerrmann
attribuechaquequadrantungroupedecaractristiquescomportementales.
Chaqueindividuutiliseingalementsesquatrequadrants.Ilenrsulte

Illustration:LemodledeNedHerrmann.

ModledeTuckman(TuckmanModel)

LepsychosociologueamricainBruceTuckman(nen1938)aproposunmodledeconstructiondela
cohsiondunpetitgroupeenquatretapes:forming,storming,norming,performing.Danslecasdu
managementdeprojetslquipeestparnaturephmreetilestdusagederajouteraux4tempsde
Tuckmanuncinquimequiestladissolutiondugroupe(adjourning).
Lanaissancedugroupe(forming)estunephasedobservation.Chacunobservelesautresetcherche

Illustration:LemodledeTuckman.

ModledeWallas(GrahamWallasModel)

LacomprhensiondumodledeWallasesttrsutilepourlaconduitedunprojetdinnovation.Graham
Wallasestnen1848auxEtatsUnis.En1940ildveloppedanssonlivreMenandIdeasunmodletrs
simpleduprocessuscratif.Wallasdcoupeceprocessuscratifen5squencessuccessives:
Laformulationconsiste

Illustration:LemodledeWallas.

Modleconomique(Businessmodel)voirModledaffaire

ModlesystmiquevoirAnalysesystmique

MOEvoirMatredoeuvre

Mois.personneetmois.homme(Man.month)voirChargedetravail

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 59/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Monitoreretmonitoring(Monitoring)

Langlicismemonitorerdsigneuneactiondesurveillance,deprfrenceentempsreletsipossible
automatise.Exemple:lemonitoringdesrisquesconsiste,aprsavoirtablilalistedesrisqueslesplus
critiques,enconfierlasurveillancedespilotesderisque

MonteCarlo(mthodede)

LamthodedeMonteCarloestuneapprocheprobabilistedeladureouducotdunprojet.Lamthode
deMonteCarloestbasesuruncalculitratifprenantcommedonnedentrelavaleurdedure(oude
cot)dechaquetchetireauhasardsurlabasedelaloideprobabilitproprecettetche.

Multiprojets

Danslemodedefonctionnementappelmultiprojets,unemmeressourcepeuttrepartageentre
plusieursprojets,etdoncpartagersonemploidutempsentrecesdiffrentsprojets.

N
Niveaudacceptabilitdunrisque

Leniveaudacceptabilitdurisqueestlavaleurdelindicedecriticitdurisqueconsidrecommelimite
maximale.Toutrisquedontlindicedecriticitseraitsuprieurcettevaleurdoitfairelobjetduntraitement
(suppressiondurisqueoudiminutiondesonindicedeprobabilitdapparitionoudesonindicedegravit)
telquelindicedecriticitrsiduelserainfrieurauseuil.

Niveaudexpositionduprojetauxrisques

Leniveaudexpositionduprojetauxrisquesestlavaleurprobabledelasommedetouteslesdpenses
liesauxrisques,cetotalcomprendlebudgetrisqueetlecotdurisquersiduel.

NiveauoprationnelvoirNiveauxdepilotage

NiveaustratgiquevoirNiveauxdepilotage

Niveausystmique
Lanalysesystmiqueconsistedcomposerunsystmecomplexeensoussystmes,etceciautantde
foisquepossiblejusquarriverunniveauquienpermetlamatrise.Danscettelogiqueleprojetest
dcomposenlotsdetravaux,euxmmesdcompossentches,soitautotaltroisniveauxsystmiques
imbriqus.

Illustration:Leprocessusduprojetvusouslangledelanalysesystmique.

Niveauxdepilotageduprojet

Ondistinguegnralementdeuxniveauxdepilotage(ouderesponsabilit)duprojet:lepilotage
stratgiquequiestleniveauousedcideetseconstruitleprojetetleniveauoprationnelquiestceluidela
miseenoeuvreduprojet,confieauchefdeprojet.

Illustration:Lesniveauxdepilotageduprojet.

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 60/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Niveauxdeplanificationdeprojet

Ondistinguetroistypesdeplanningsuivantleniveauderesponsabilitauquelilscorrespondent.Les
dcideurs(niveaustratgique)ontbesoindunevisionsynthtiqueduprojet.Lechefdeprojet(niveau
oprationnel)doitavoirunevisionpluscomplte.Lesentreprisesouservicesenchargedunlotdetravaux
ontbesoinduplanningdtailldulotquileurestattribu.Bienentendutouslesplanningsdoiventtre
cohrentsentreeux.

Illustration:Lesdiffrentsniveauxdeplanification.

Nivellement(Resourceleveling)

Voiciladfinitiondelanormefranaisepourlemotnivellement:rordonnancementdesactivitsdun
PlanningtenantcomptedelalogiquesquentielleetdescontraintesdedisponibilitdeRessources.
Enpratiquelenivellementconsiste

Illustration:LediagrammedeGanttavantetaprsnivellement.

Notedecadrage(Frameworkmemorandum)

Lanotedecadrageestundocumentdesynthse,tablilafindelaphaseexploratoire.Lanotede
cadragedoitdcrireleprojetaussisuccinctementetclairementquepossible.Sonbutessentielestde
synchroniserlavisionduprojetchezlesdiffrentsacteurs.
Unenotedecadragebienrdigedoitpermettreunepersonnetotalementtrangreauprojetden
comprendrenotammentlaraisondtre,lecontexteetlobjectif.
Lanotedecadragedoitrpondreauxquestionssuivantes

O
Objectif(Projectobjective)

Lobjectifduprojetcorrespondauxengagementsprisparlapartieralisatrice(MOE)visvisdeson
commanditaire(laMOA).Lobjectifesttoujourslasommedestroiscomposantessuivantes:lasituation
cibleattenduelissueduprojet(lersultat),ledlai(datecibledelivraison)etenfinlesmoyensallous
(budget).
IlestdusagededirequunobjectifdoittreSMART:Spcifique,Mesurable,Acceptable,Ralisteet
Temporel.
DanslalogiquedelaGestionaxesurlesrsultats(GAR),lobjectifestappelobjectifspcifique.
Exempledobjectifdanslecadredunprojetdaquaculture:
Avoirconstruitdansdeuxans10hectaresdtangspourunbudgetde500000

Objectifgnral(ouobjectifstratgique)
CequiestappelObjectifgnral(ouobjectifstratgique)danslalogiquedelaGestionaxesurles
rsultats(GAR)corresponddanslesautresmthodesaubutduprojet.
Lobjectifgnral(lebut)estceluiquiamotivlacrationduprojet.Lobjectifgnralconcerneuniquement
laMOA.
Exempledanslecadredunprojetdaquaculture:
Accroitrede30%laproductiondepoissonen5ansdanslargionsud.

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 61/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Objectifintermdiaire

Onfixedesobjectifsintermdiaireslorsquelchancedelobjectifesttroplointainepourtremotivante.
Parexemplesivotreobjectifestdecourirunmarathondans6mois,unobjectifintermdiairepeuttrede
courirtroisfois10kmparsemainedans1mois.

Obligationdemoyens(Besteffortundertaking)

Dansuncontratenobligationdemoyensleprestatairesengagemettreenoeuvrelesmoyens
ncessairesenvuedatteindrelesrsultatsattendus.Laplupartdesmissionsdeconseiletautres
prestationsuniquementintellectuellessonteffectuessouslergimedelobligationdemoyens.

Obligationdersultat(obligationofresults)

Dansuncontratenobligationdersultatleprestatairesengageatteindreunrsultatprcis.Lesprojets
dontleproduitestunsystmetechniquesonteffectussouslergimedelobligationdersultat,pour
autantquelebesoinpuissetredfiniavecprcision.

OBS(OrganizationBreakdownStructure)

LesigleOBSestissudelanglaisOrganizationBreakdownStructurequelonpeuttraduireenfranais
parstructurededcompositiondelorganisation.EnfranaisOrganigrammeFonctionnel(OF)
LOBSestunelistehirarchiquereprsentantlastructuredesdiffrentsniveauxderesponsabilitsen
chargedelaralisationduproduit.LaconstructiondelOBSfaitpartieduprocessusdestructuration

ExemplesimplifidOBS:

OcanBleuoustratgieOcanBleu

StratgieOcanBleuestletitredunlivrequiaeuunsuccsmondial.LesauteursdulivresontW.Chan
KimetReneMauborgne,chercheursauBlueOceanStrategyInstitute.Ocanbleuestunemtaphorede
laproblmatiqueproduit/march/concurrence.
Lesauteurssappuientsurdenombreuxexemplespoursoutenirlathsequilestdangereuxde

Illustration:Leconceptdinnovationvaleur,dveloppdanslelivreStratgieOcanBleu.

Oeuvre

Danslesexpressionsmatredoeuvre,matrisedoeuvreetmiseenoeuvre,lemotoeuvreconservesa
significationdorigine(moyenage),ildsigneleprocessusdeconceptionetderalisationdelouvrage.
Aujourdhuietdanslelangagecourantlesnotionsdoeuvreetdouvragesontconfuses(uneoeuvredartet
unouvragedartsonttouslesdeuxdesobjetsmatrielsrsultatsdunprojet)

Offre(OfferouQuotation)

Loffre(ouproposition)estlarponsequefaillefournisseurpotentielunappeldoffres.Loffrecomprend
unepartietechnique(descriptiondelouvrage,conditionsdexcutiondestravauxetdlai)etunepartie
commerciale(prixetconditionsdepaiement).

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 62/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Ordonnancement

Ordonnancerlestchesduplanning,cestlespositionnersurlaxedutempsdanslerespectdescontraintes
dedpendanceetdelocalisationtemporelle,etentenantcomptedesressourcesdisponibles.

Ordonnancementamontouordonnancenentauplustt

Lordonnancementamontcorrespondlaplanificationdestchesauplustt.

Ordonnancementavalouordonnancenentauplustard

Lordonnancementavalconsistepositionnerlestchesauplustard.
Cetexercicepeuttrepurementthorique,soitdanslebutdecalculerlesmargestotales,soitpourtracerla
courbedavancementauplustardetdterminerlazonedemarge.
Sileplanningestrellementordonnancauplustard,ildevientunrtroplanning.

Organigrammedestches(OT)voirWBS

Organigrammefonctionnel:voirOBS

OrganigrameproduitvoirPBS

Organigrametechniquedeprojet(OTP)voirWBS

Organigrametechniqueproduit(OTP)voirPBS

OrganisationmatriciellevoirStructurematricielle

Organisme
Danscelexiquelemotorganismedsigneunepersonnemoralequipeuttrenotamment:uneentreprise,
uneassociationouunpouvoiradjudicateurausensducodedesmarchspublics.

Ouvrage(Works)

Lersultatduprojetestappelouvragedanslesmtiersdubtimentetdestravauxpublics.
Danslexpressionmatrisedouvragelemotouvrageconservesonsensdorigine(moyenage).Louvrage
tantlersultatduprojet.Lematredouvrageestenfaitmatredelouvrageencesensquilenestle
futurpropritaire.

P
Parkinson
voirLoideParkinson

Parrain(Sponsor)

Leparrain(onutiliseleplussouventletermeanglophonesponsor)estuncadrequirponddelarussite
duprojetdevantladirection.Ildoitdisposerdespouvoirsetduleadershipncessaires.Entoutelogique
cestluiquinommelechefdeprojet.

Partiesprenantes(Stakeholders)

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 63/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Lespartiesprenantessontlespersonnesouorganismesimpliqusdans(ouconcernspar)leprojet.Les
diffrentespartiesprenantesontdesintrtsdiffrentsetparfoiscontradictoires.Leurinfluencesurleprojet
peuttrepositiveoungative,etcecidansdesproportionsquipeuventtreconsidrables.Dola
ncessitdunepriseencompteprcoceetattentivedespartiesprenantes.

Illustration:Lespartiesprenantesduprojet.

PBS(ProductBreakdownStructure)

LesiglePBSestissudelanglaisProductBreakdownStructurequelonpeuttraduireenfranaispar
structurededcompositionduproduit.
LaPBSetsconnueenfrancesouslenomdorganigrammeproduitoudorganigrammetechniqueduproduit
(OTP).
LaPBSestlalistehirarchiquedetousleslivrablesduprojet.Lalogiquedestructutationdelaliste

ExemplesimplifidePBS:

Pnalit(Pnalty)

Danslecontratquilieleclientetlefournisseur,lapnalitderetardestuneclausedecompensation
forfaitaireduprjudicesubiparleclientdufaitdunretarddelivraison.Dunefaonplusgnralelapnalit
peutaussiportersurundfautdeperformanceduproduitouuncotexcessif.

Primtreduprojet

Dfinirleprimtreduprojetcestfairelinventaireexhaustifdecequiestdansleprojet.
Danslecasdunerponseappeldoffresilestprudentderegrouperdansunerubriquehorsprimtre
tousleslmentsqueleprestatairenapasprvudelivreretdestravauxquilestimeexclusdesa
prestation.Cecidanslebutdenelaissersubsisteraucuneambiguit.
Synonyme:porte

Primtrefonctionnel

Danslesprojetsinformatiques,ladescriptionduprimtrepeutsefaireenlistantlesfonctionsquassurera
lefutursystme,etcellesquilnassurerapas.CettefaondefairelaisselaMOElibredeschoixtechniques
toutengarantissantlaMOAlaqualitetlacompltudedursultat.

Primtretechnique(Statementofwork)

Leprimtretechniquedcritleproduit(oulesrsultatsattendus)duprojetainsiquelestravauxquiseront
ralisspourobtenircesrsultats.

PERT(Programvaluationandreviewtechnique)

LePERTestunrseaudetchesdelaformeactivityonarcs.Aucunlogicieldeplanificationnutilisecette
technique.LamanipulationduPERTestinutilementcomplique(ncessitdintroduiredestchesfictives).
MalgrcestaresrdhibitoireslamthodePERTcontinuedtreenseigneenFrance.
DelammefaonlesexpressionsPerttemps,PertchargePertcotsouPertprobabilisappartiennentau
passetnedevraientplustreemployes.

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 64/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Illustration:ExempledePERT,avecunetchefictive.

Phasageduprojet(Phasing)

Lephasageconsistedcouperleprojetenphasessuccessives.Lephasageestlapremiretapede
structurationduprojet.Ilpermetdedonnerdelavisibilitetunpremiermoyendecontrleunniveau
macroscopique.Leplanningdirecteurduprojetestleplussouventlersultatduphasageduprojet.Dansce
caslesjalonsdirecteurscorrespondentauxdbutsetfinsdephase.
Lephasagevautdeuxniveaux:
Lecycledevieduprojetestclassiquementdivis

Phase(Projectphase)

Unephaseestunepriodeduprojetlissudelaquelleunobjectifpartielseraatteint.Lesphasesduprojet
sontsparespardesjalonsinterphase.

Pilotage(Monitoring)

Lexpressionpilotagedeprojetaremplacavantageusementcelledesuividuprojetpeuvalorisantepour
ladiscipline.Piloterleprojetcesttoutsimplementenassurerlamatrisetoutaulongdelaphasedemise
enoeuvre.Lepilotageportesurlecontenu(matriseduprimtreetdelaperformance)surledlai
(matriseduplanning)surlescots(matrisedubudget)etsurlesrisques.

PilotageoprationnelvoirNiveauxdepilotage

PilotagestratgiquevoirNiveauxdepilotage

Pilotederisque(Riskcontroler)

Lepilotederisqueestlapersonnephysique(lindividu)chargederecueillirlesinformationssurlerisque,
dedfiniretmettreenuvrelesstratgiesdetraitementdecerisqueetdenassurerlesuivi(AFNORFD
X50117)

Piloteindustriel(Pilot)

Onappellepiloteindustrieluneinstallationdeproductionralisechellerduite,permettant
dexprimenterlefonctionnementdelouvragedfinitifoudunedesesparties.Lepilotediffredela
maquetteetduprototype.

PIPOvoirMthodePIPO

Plandactions

Unplandactionsestunelistedetchesaccomplir,engnraldansundlaicourt,paruneouplusieurs
personnes.Pourunebonneefficacit,ilestindispensabledeprciserpourchacunedestcheslapersonne
quienprendlaresponsabilitetladatecibledeproductiondulivrabledelatche.Leplandactionspeut
treralissouslaformedunematriceRACI.

Plandaffaire(Businessplan)

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 65/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Leplandaffaireestundocumentquidfinitlesobjectifsetlesmodalitsdunprojetcaractrecommercial,
gnralementlamisesurlemarchdunnouveauproduitet/ouservice.Leplandaffaireabordelesaspects
marketing,techniques,conomiques,financiers,juridiques(propritindustrielle)etcommerciaux(miseen
march).

Plandecharge(Resourceload)

Leplandechargeduneressourceestlareprsentationsousformedetableaudelachargedecette
ressourcesurlesdiffrentestchesauxquellesellecontribue,enfonctiondutemps.

Plandechargecumulduneressource

LePlandechargecumulestutilispourlecontrledelavancementduprojet.

Plandecontingencedesrisques(Contengencyplan)

Enmatiredegestiondesrisquesprojet,leplandecontingenceestlalistedesactionsdestinesrduire
lesconsquencesdesrisquesidentifis.Leplandecontingencerecencelesmoyensetdesstratgiesmis
enplacepourfairefaceauxrisquesquiviendraientseraliser.

Plandemitigation(desrisques)(Mitigationplan)

Letermedemitigationsignifieattnuation.Ilvientdulatinmitigarequisetraduitparadoucir.Assez
paradoxalementleplandemitigationestlalistedesactionsvisantrduirelaprobabilitdoccurencedes
risques.Plandecontingence,plandemitigation,onnepeutqueconseillerauchefdeprojetpeurompuaux
subtilitsdelagestiondesrisquesdoubliercesdeuxexpressionsetdeparlerdeplandetraitementdes
risques

Plandeprojet(Projectplan)

Leplandeprojetestundocumentformalisetapprouvutilispourguiderlexcutionetlamatrisedu
projet.Leplandeprojetpermetdeconfirmerparcritleshypothsesetlesdcisionsconcernantle
programmederalisation.Ilfacilitelacommunicationentrelespartiesprenantes.Ildcritnotammentla
configuration,leplanningetlebudgetderfrence.

Planification(Scheduling)

Laplanificationapourobjetdeprvoiretsuivrelesobjectifsdedlaisetdecotsderalisationdun
ouvrage.
Letermeplanificationrecouvredeuxfonctionsidentifiessparmentenanglais
planningcorrespondlidentificationdestchesetladterminationdeleurlogiquedenchanement.
schedulingcorrespondlattributiondedatespourchacunedestchesidentifies.
Lesdonnesdentredelaplanificationsont:lalistedestches,leurdure,lescontraintesdantriorits,
lesressourcesncessaires.
LesoutilsdelaplanificationlesplusutilisssontlerseaulogiqueetlediagrammedeGantt.
Laplanificationfaitlobjetdactualisationenfonctiondelaralitdudroulementduprojet.
Lesdonnesdentredelaplanification

Planificationoprationnelle(Oprationalplanning)

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 66/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Laplanificationoprationnelleconsistetablirleplanningderfrenceetassurerlepilotageduprojet
surlabasedeceplanningrgulirementactualis.Laplanificationoprationnelleestdelaresponsabilitdu
chefdeprojet.Leplanningoprationnelestralisdurantlaphasedeprparation.

Planificationstratgique

Danslexpressionplanificationstratgiqueletermedeplanificationnestpasprisausensdtablissement
dunplanningmaisdlaborationduprojet.Laplanificationstratgiquerpondauxquestionsqueveuton
faireetdansquelbut?Laplanificationstratgiqueestralisedurantlaphasedinitialisation.

Planning(Schedule)

Leplanningestleregroupementdestchesduprojet,organisesdansladure.Lareprsentation
graphiqueduplanningpeutprendrediffrentesformes,dontlesplusfrquentessontdanslordre:le
diagrammedeGantt,lerseaulogique,lediagrammechemindefer,lecommunigramme.

Planningderfrence(Schedulebaseline)

Leplanningderfrenceestceluiquiservira,pendantlaphasedemiseenoeuvre,depointde
comparaisonpourladterminationdescarts.Danslarelationmatrisedouvragematrisedoeuvre,le
planningderfrenceestunlmentducontrat.Ilnepeuttremodifiquesileschangementssont
acceptsparlinstancededcisionduprojet.

Planningdtaill(Detailedchedule)

Onappelleplanningdtaillleplanningderalisationdechacundeslotsdetravauxduplanninggnral.
Lorsquedescartssontconstatssurlundesplanningsdtaills,lechefdeprojetdoitveillercequilny
aitpasdeconsquencessurleplanninggnral,etsilyenaildoitprendretouteslesmesurescorrectives.

Planningdirecteur

Estappelplanningdirecteurunplanningrsumquifaitapparatrelesactivitsprincipalesetlesjalons
clsduprojet.Leplanningdirecteurestunoutildereporting.

Planninggnral

Leplanninggnralestleplanningdelensembleduprojet.Cestloutilprincipalduchefdeprojetpource
quiconcernelagestiondesdlais.

Planningmatre(MasterSchedule)

Danslecasdefonctionnementenmultiprojets(managementparprojet,gestiondaffaires,maintenance
industrielle.)lesplanningscorrespondantauxprojetsencoursetvenirsontfusionnsdansunplanning
matredefaondonnerunevisibilitglobaleduportefeuilledeprojets.

Planningpoker

LeplanningpokerestuneversionmoderniseetludiqueetdelamthodeDelphes,enutilisantdevraies
cartesdejeu,spcialementcres.Leplanningpokerestunoutildesmthodesagiles,trsenvogues
dansledomainedesprojetsinformatiquesmaisparfaitementtransposableauxprojetsdinnovation.

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 67/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Plateformedetest
Danslesprojetsdesystmesdinformation,uneplateformedetestestunenvironnementtechnologiquequi
reproduitousimulelenvironnementdeproduction.Chaquefoisquunemodificationestapporteau
systme,celuicisubitdesessaissurlaplateformedetestavantmiseenproduction.

PMBOK(ProjectManagementBodyofKnowledge)

OnpeuttraduirePMBOKparcorpusdeconnaissancesengestiondeprojet
LePMBOKestlerfrencieldemanagementdeprojetsduPMI(ProjectManagementInstitute).Ildcrit
lesprocessusdemanagementdeprojet.ilafaitlobjetdetroisversionsdiffrentes:1987,19962000et
2004.IlsertdebaseauxcertificationsduPMI.

PMIProjectManagementInstitute

LeProjectManagementInstitute(PMI)atcren1969.Ilfaitautoritdanslemondeentier.Ildlivreune
certificationenmanagementdeprojet.

Pointdavancement

DanslediagrammedeGanttilestcourantdereprsenterlavancementdunetcheparunebarrenoire
(barredavancement)dontlextrmitgaucheconcideavecledbutdelatcheetdontlalongueurestun
pourcentagedelalongueurdelabarredetchecorrespondantlavaleurdelavancementconstat.Le
pointdavancementcorrespondlextrmitdroitedelabarredavancement.

Porteduprojet(Projectscope)voirPrimtre

Portefeuilledeprojets(Projectportfolio)

LanormeFDX50116dfinitleportefeuilledeprojetscommelensembledesprojetsdunorganisme
rsultantduneslectionvolontaireetfaisantlobjetdarbitrageetdesuiviauseindelorganisme.Pourle
PMBOKcestunensembledeprojetsetdeprogrammesquisontregroupsafindefaciliterunegestion
efficacedanslatteintedesobjectifsstratgiques.
Leportefeuilledeprojetsestidalementgrpar

Illustration:Lefonctionnementduportefeuilledeprojets.

Portefeuilledesrisquesvoirregistredesrisques

Pourcentagedachvement(Percentcomplete)

Lepourcentagedachvement(oupourcentagedavancement)estunevaleurnumriquecompriseentre
zroetcentreprsentativedelapartralisedunetche,dungroupedetchesouduprojetdansson
ensemble.VoirgalementlentreAvancementlesdiffrentesfaonsdecalculerlepourcentage
dachvement.

Prdcesseur(Predecessoractivity)

Onappelleprccesseurdunetchelatchedevantncessairementtreacheveavantledbutdela
tcheconsidre.Lesexpressionsprdcesseur,astreinteamontetantcdentsontsynonymes.Les

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 68/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

tchesprdecesseuretsuccesseursontliesparunlienlogique.

Prvention(Preventing)voirActionprventive

Prince2

Prince2estunrfrentieldegestiondeprojets.DveloppenGrandeBretagne,iltaitinitialementddi
auxprojetsinformatiques.

ProbabilitdunrisquevoirIndicedeprobabilitdapparitiondunrisque.

Procdurederecette
Laprocdurederecetteestleprocessusdevrificationdelaconformitduproduitauxexigencesduclient.
LaprocdurederecetteestconsignedansunProtocolederecette.Ellesetermineparlasignaturedu
Procsverbalderecettedfinitive.

Procsverbaldelevedesrserves
LorsqueleProcsverbalderecettedfinitivefaittatderserves,cestleprocsverbaldelevedes
rserves(etnonleprocsverbalderecettedfinitive)quilibreleprestatairedesesobligations.

Procsverbalderecette
Alissuedechacunedestapesdelaprocdurederecette,unprocsverbalestrdig.Celuiciapour
finalitdofficialiserlarecettedelouvrageetdenpermettre,infine,letransfertdeproprit.

Procsverbalderecettedfinitive
Leprocsverbalderecettedfinitivecltlaphasedevrificationenservicergulier(VSR).SilaMOA
nmetpasderserves,lasignatureduprocsverbalderecettedfinitivelibreleprestatairedeses
obligations,celuicintantplustenuqueparlesmodalitsdelagarantie.Danslecasinversecestle
Procsverbaldelevedesrservesquilibreraleprestataire.

Procsverbalderecetteprovisoire
Leprocsverbalderecetteprovisoirecltlaphasedevrificationdelaptitudeaubonfonctionnement
(VABF)etouvrelaphasedevrificationenservicergulier.

Produit(Product)

Lemotproduitadenombreusessignifications:
1Leproduitpeuttrelersultatdunetche(livrableouextrant)
2Lersultatduprojetestsouventappelproduit(ououvrage,ousystme..)
3Onappellegalementproduitlarticledesriequiserafabriquetvendudurantdenombreusesannes
aprslafinduprojet.
4Lemotproduitpeutgalementdsignerunesubstancequiinterviendraitcommeintrantdunetche
(produitchimique,produitpulvrulent..)

Programme

Lemotprogrammeadeuxsignifications:
Ilpeutdsignerungroupedeprojetsgrsdefaoncoordonneetcontinue.LePMBOKdfinitle
programmecommeungroupedeprojetsenrapportlesunsaveclesautres,grsdemanirecoordonne

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 69/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

afindobtenirdesgainsetuncontrlesuprieurscequonauraitenlesgrantindpendammentlesuns
desautres.
Exemples:programmeimmobilier,programmededveloppementrural
Danslecasdesprojetsdelancementdenouveauproduit,leprogramme,cestlavieduprojetpluslavie
commercialeduproduit.

Projet(Project)

VoicilesdfinitionsofficiellesduProjet:
LanormeISO10006(version2003)etrepriseparlAFNORdanslanormeX50105dfinitleprojet
commeunprocessusuniquequiconsisteenunensembledactivitscoordonnesetmatrises,
comportantdesdatesdedbutetdefin,entreprisdanslebutdatteindreunobjectifconformedes
exigencesspcifiques,incluantdescontraintesdedlais,decotsetderessources.
LAFITEPproposeladfinitionsuivante:Leprojetestunensembledactionsraliseravecdes
ressourcesdonnes,poursatisfaireunobjectifdfini,danslecadredunemissionprcise,etpourla
ralisationdesquellesonaidentifinonseulementundbut,maisaussiunefin.
PourlePMIUnprojetestuneentreprisetemporairevisantcrerunproduitet/ouunserviceunique
PourChristianNavarre,professeurluniversitdOttawa,leprojetest

Illustration:Typologiedesprojetsetconceptsassocis.

Projetdinnovation
Leprojetdinnovationmriteuneentrespcifiquedanscelexiquetantlafaondelemenerbienest
particulire.
Commesonnomlindiqueleprojetdinnovationviselacrationdunproduit(bienmatrielouservice)
dontilnexistepasdquivalent.Leprojetdinnovationnepeutseconcevoirquedansunespritde
cooprationtroiteentrelespartiesprenantes.Ilncessiteunetrsbonnematrisedestechniquesde
crativitdegroupe.

Projetdinvestissement
(Investmentproject)

Leprojetdinvestissementestunprojetportantsurlacquisitionoulamliorationduneimmobilisation.Les
amliorationsapportesuneimmobilisationexistantenesontconsidrescommedesprojets
dinvestissementquesiellescontribuentaugmentersensiblementlerendement,lavaleuroulacapacit
delimmobilisationousiellesprolongentsignificativementsavieutileousavieconomique.

Proposition(Proposal)voirOffre

Propritindustrielle
Ledomainedelapropritindustrielleregroupelesmthodesetoutilspermettantdeprotgerune
innovationcontrelacopie.EnfrancelINPI(InstitutNationaldelaPropritIndustrielle)estleprincipal
acteurdudomaine.Lesprincipauxoutilsdelapropritindustriellesont:lenveloppeSoleau,lebrevet
dinvention,laprotectiondesmarques,dessinsetmodles.

Propritintellectuelle

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 70/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Ledomainedelapropritintellectuellecouvrelensembledesoeuvresdelesprit,incluantnotammentles
crationsartitiquesetlittraires.Ledomainedelapropritintellectuelleincluceluidelaproprit
industrielle.

Illustration:Lesdiffrentsdomainesdelapropritintellectuelle.

Protocolederecette
Leprotocolederecetteestundocumentdcrivantlaprocdurederecette.Ilprcisenotamment:lerleet
lestchesrespectifsduclientetduprestataire,lalistedesdocumentscommuniquerauclient,leplanning
destestsetlesseuilsdacceptationduproduit.

Prototypage(Prototyping)

Onappelleprototypagelensembledestechniquespermettantderaliserdesprototypes.Certaines
techniquescommelastrolitographiesontentirementddiesauprototypage.

Prototypagerapide
Onappelleprototypagerapidetoutprocdpermettantdecrerdefaonautomatiqueunobjetentrois
dimensionspartirdufichierinformatiquedfinissantlaformedelobjet.Lesmachinesdestrolitographie
etlesimprimantes3Dfontpartiedesoutilsdeprototypagerapide.

Prototype(Prototype)

Aladiffrencedelamaquette,leprototypeeststrictementidentiqueaufuturproduit.Saparticularitest
dtreralisavecdesmoyensdiffrentsdesmoyensquiserontutilisspourlaproductiondesrie.La
raisondtreduprototypeestdepermettrelavalidationdelaconceptionavantdelancerlafabricationen
srie.

Provision(Contingency)

Laprovisionduprojetestlemontantalloupourfairefacedesdpensesimprvues:soitdesoublis,soit
lesconsquencesdesrisquesoualasquiviendraientsemanifester.Onparlecourammentdeprovisions
pouralasmmesicellecicouvreplusquelesseulsalas.

Purge
Lapurgeestlunedessquencesdutravailderecherchedidesengroupe.Lapurgeconsistefaire
noncerparlesparticipants,avantouendbutdesancedeRemuemningesou(brainstorming),les
idesdesolutionsquilsontentte.
Leprocessusdepurgeest

PyramidedeMaslow

LaPyramidedeMaslowestungrandclassiquedesformationsenmanagement.Alorigineilsagitdela
reprsentationpyramidaledelahirarchiedesbesoinsdeltrehumaintellequelleatproposedansles
annes1940parlepsychologueAbrahamMaslow.Cettereprsentationestgalementpertinentedansle
projetdinnovation,lorsquilsagitdesinterrogersurlesbesoinsduneclientleenpuissance.

Illustration:LapyramidedeMaslow.

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 71/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Q
Qualification
Onappellequalificationleprocessusquiaboutitdmontrerquelersultatduprojet(ouvrage,systme,
produitcommercial,moyensindustriels)satisfaitauxexigencesdeperformances.

R
Rapportdavancement(Progressreport)

Lerapportdavancementestundocumentquiapourobjectifdefairepriodiquementlepointsur
lavancementdestravaux.

Rapportage(Reporting)

Letermerapportageesttrspeuutilis,onluiprfregnralementlevocableanglophonereporting

RBS(RessourceBreakdownStructure)

LesigleRBSestissudelanglaisRessourcesBreakdownStructurequelonpeuttraduireenfranaispar
structurededcompositiondesressources.LaconstructiondelaRBSfaitpartieduprocessusde
structuration

ExemplesimplifideRBS:

Rception(AcceptationorAcceptance)

Letermerceptionestsynonymedumotrecette.Chacundesdeuxtermesasespartisans,dansce
lexiquecestlemotrecettequiestretenu.

Recette(AcceptationorAcceptance)

Larecetteestlacteparlequellecommanditaire(ouclient,ouMOA)dclareaccepterlapropritde
louvrage.Larecettedonnelieulasignatureparlesdeuxpartiesduprocsverbalderecette
Larecetteseffectueleplussouventendeux

Recettedfinitive

Larecettedfinitive(ourecetteutilisateur)estladerniretapedelaprocdurederecette.Cestlissue
decelleciqueserasignleprocsverbalderecettedfinitivequiofficialiseletransfertdepropritde
louvrage.

Recettefonctionnelle
Larecettefonctionnelledusystmeapourbutlavalidationdesexigencesfonctionnelles.Larecette
fonctionnelleestraliseparouenprsencedesutilisateurs.

Recetteprovisoire

Larecetteprovisoiredusystme(ourecetteusine)estprononcelissuedestestsdeVrificationde
laptitudeaubonfonctionnement.ElleprcdelaRecettedfinitive.

Recettetechnique

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 72/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

LarecettetechniqueapourbutdecontrlerlaconformitduproduitlivrauxExigencestechniques.

RecetteusinevoirRecetteprovisoire

RecetteutilisateurvoirRecettedfinitive

Rfrencedebase(Baseline)

Onappellerfrencedebaselecadrecontractuelduprojet,composauminimumdelaspcification
techniquedubesoin,duplanningetdubudgettelsquilsonttacceptsparlecommanditaireetla
matrisedoeuvre.

Rfrentielsdumanagementdeprojet

Lerfrentielestunemthodologiedemanagementdeprojetsfaisantautorit,consignedansunouvrage
derfrence.Quoiquendisentleurslaudateurs,chacundecesrfrentielsestadaptuntypedeprojets
particulier.Voiciunelistenonexhaustivedesdocumentsderfrencedansledomainedudomainedu
managementdeprojets:
LanormeIso21500de2012:Lignesdirectricessurlemanagementdeprojets(50pages)
LePMBOK,documentderfrenceduProjectManagementInstitute(492pages)
LerfrentielPrince2(245pages)
LInternationalCompetenceBaseline(ICB).(210pages)
PlusieursGuidesduProgrammedesNationsUniespourleDveloppement(PNUD)surlaGestionAxe
surlesRsultats(GAR)
Lerfrentieldespratiquesagiles(199pages)

Registredesproblmes(Issueslog)

Leregistredesproblmesestundossierouunfichierinformatiqueregroupantlesproblmesconstats.Le
registredesproblmesestappellisteuniquedesproblmesouLUPdanscertainesorganisations.

Registredesrisques(Riskregister)

Leregistredesrisquesestundossierouunfichierinformatiqueregroupantlesfichesderisque.

Rglesdelart(Goodingineeringpractices)

Lesrglesdelartsontlensembledespratiquesprofessionnellesduncorpsdemtier,quidoiventtre
respectespourquelesouvragessoientcorrectementraliss.Bienquenoncrites,cesrglessont
considrescommedesobligationscontractuelles.Lenonrespectdesrglesdelartestunefautequi
engagelaresponsabilitcivileet,encasdaccident,pnaledufautif.

Remuemninges(Brainstorming)

Lexpressionremuemningesestprobablementlameilleuretraductiondebrainstorming.Leremue
mningesestleplusconnuetleplusutilisdesoutilsdecrativit.Sonutilisationestindispensabledansles
projetsdinnovation.

Illustration:Leprincipedubrainstorming:discocierlaphasedetridesidesdelaphasedeproduction
dides.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 73/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Rentabilit(Profitability)

Ltudederentabilitestlexerciceobligdelaplupartdesprojetscaractreindustrieloucommercial.La
rentabilitduninvestissementestsacapacitprocurerunrevenu(ouuneconomie).Bienquelecalcul
delarentabilitsoituntravailcomplexe,ledcideursesatisfaitsouventdunepremireapproche,trs
abordable,consistantcalculerleDRCI(DlaideRcuprationduCapitalInvesti).

Reporting(Reporting)

Lereporting,enfranaisrapportageouplussimplementcompterenduestloprationparlaquellele
responsableduneactivitprsentesahirarchieousonclientunevisionsynthtiquedesmoyensmis
enoeuvre,desdifficultsrencontresetsurtoutdesrsultatsobtenus.

Rseaulogique(ourseaudetches)Projectnetwork

Lerseaulogiqueestunereprsentationgraphiquedelasuccessiondestchesduprojet.Lestchessont
reprsentespardesboitesetlesrelationsdedpendancepardesflchesreliantcesboites.
Idalementcerseauprendlaformedunfuseaurelianttouteslestchesentreunjalondbutetunjalon
fin.Lesflchessontprfrentiellementorientesdegauchedroitepoursuggrerlaprogressiondansle
temps.
Letracdurseaulogiquepermetle

Illustration:LaffichagerseaulogiquedeMicrosoftProject(imageextraitedelouvragecomprendrela
planificationdeprojet)

Rserves(1)

Danslesprojetsexternes,leprestataireprvoitdanssonchiffragedessommesdestinesfinancerle
risquedepnalitsetlapriodedegarantie.Cessommessontappelesrespectivementrservepour
risquedepnalitetrservepourpriodedegarantie.Leclientnagnralementpasconnaissancesdes
rservespratiquesparsonfournisseur.

Rserves(2)

Lorsdelarecettedelouvrage,leclientestfondmettredesrservescestdirecontesterla
conformitdecertainslivrables.Sitelestlecaslesrservessontinscritesdansleprocsverbalderecette.
Aprsmiseenconformitparleprestataireilseraprocdlalevedesrservescontradictoire.

Ressource(Resource)

Estconsidrecommeressourcetouteentitcontribuantlaralisationdunetcheduprojetaumoins.
Enpratiquelesressourcespeuventtre:
desindividusoudesgroupesdindividus.
desmatriels(Bancdessai,engindechantier,ordinateur),ausensocesbienssonttemporairementmis
dispositionduprojet,puisunefoislatcheacheveseretrouventintactsetdisponiblespourunenouvelle
affectation.
desmarchandisesconsommes(cblelectrique,gravier,outillage,ordinateur).Unefoisleprojetachev

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 74/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

cesmarchandisesnesontplusdisponiblespourunautreusage.
Laversion2007dulogicielMicrosoftProjectaintroduitlesressourcesdetypecot.

Illustration:Lesdiffrentstypesderessources.

Ressourcegnrique(Genericressource)

Lesressourceshumainespeuventtredsignesnommment(Jean,Marie)ouentermedesavoirfaire
mobilisable(programmeur,maon).Danscederniercasonparlederessourcesgnriques.Lorsdela
phasedeprparation,ilestdusagedeplanifierdesressourcesgnriques.Pourlaphasedemiseen
oeuvrelesressourcesgnriquessontremplacespardesindividus.

RestefaireouRAF(Estimatetocomplete)

Lecalculdurestefaireestlestimation,unedatedonneetpourunetchedonne,deleffort
ncessairepourachevercettetche.
Lerestefairepeuttremesurdeplusieursfaons

Rsultat(Result)

Lersultatduprojetestconstitudelensembledesbiens,desservicesetdeschangementsdescriptibleet
mesurablefournisparleprojet.
Ondistinguelesrsultatsintermdiairesetlersultatfinalduprojet.
DanslaGestionaxesurlesrsultats(GAR)lensembledesrsultatsintermdiairesetfinauxformela
chanedesrsultats.
Enfonctiondudomaine,lersultatfinal(oulesrsultatsfinaux)porte(nt)desnomsdiffrents

Retard(Lag)

Leretardestuncartdfavorable,mesurentempsouvrdanslecalendrierduprojet,entreladate
prvuedunvnementtellequedfiniedansleplanningderfrenceetladatelaquelleilsestproduit
(oucellelaquelleonprvoitquilseproduise).Cetvnementpeuttrenotammentledbutoulafin
dunetche,unjalon,unechanceoulafinduprojet.

Retardfinalprvisionnel
Silonconstateencoursdeprojetunretarddontonpensequilauraunimpactsurladatedefindeprojet,il
yalieudefaireuneestimationduglissementdecettedatedefin.ExprimenTempsouvrdansle
calendrierduprojet,ceglissementestappelretardfinalprvisionnel.

Retenuedegarantie
Laretenuedegarantieestunesommequelematredouvrageprvoitcontractuellementderetenirsurles
paiementsrclamsparsonprestataire.Cettesommeestdestinefinancerlestravauxdereprisedes
imperfectionsventuellesconstateslorsdelarecettedfinitive.Laretenuedegarantiefaitlobjeten
Francedunerglementationtrsprcise.

RetourdexprienceouREX(Lessonslearned)

Onappelleretourdexpriencelasommedesinformationsrecueilliesaucoursduprojetetquimritent
detrecapitalisespourservirdedonnesdentrepourlesprojetsfuturs.Pourtreutilisablesces
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 75/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

informationsdoiventtreorganisesetstockesdansunebasededonnesinformatique.
Lexploitationduretourdexprienceestlepointclde

RetoursurInvestissement(RSI)
Leretoursurinvestissement(RSIourentabilitducapitalinvesti),parfoisappelrendementoutauxde
rendementoutauxdeprofit,dsigneunratiofinancierquimesurelemontantdargentgagnouperdupar
rapportlasommeinitialementinvestie.

Rtroplanning(Retroplanning)

Lertroplanningestunplanningordonnancauplustard.
Lartroplanificationaaumoins4avantages

Illustration:FonctionnementenrtroplanningdansMicrosoftProject.

Runiondeclture(Closuremeeting)

Laruniondecltureofficialiselafinduprojet.Cestaussiladernireoccasiondercuprerleretour
dexprience.

Runiondelancement(Kickoffmeeting)

Laruniondelancementduprojetalieuaumomento,leclientayantprissadcision(etofficialissa
commandedanslecasdunprojetexterne),onestprtdmarrerlaphasedemiseenoeuvre.
Classiquementetminima,lordredujourdelaruniondelancementpeuttre

Revuedejalon(Milestonereview)

Larevuedejalonestunerunioncorrespondanttemporellementlundesjalonsduplanningetdontlebut
essentielestdeprsenterlapprobationducommanditaire(oudesesreprsentants)leslivrablesassocis
aujalon.
Enfonctiondelanatureetdelimportancedescarts,le

Revuedeprojet(Projectreview)

Larevuedeprojetestunerunionorganiseetanimeparlechefdeprojet.Cestpourluiloccasionde
runirlesprincipauxacteurspourfaireleconstatdubondroulementduprojetetdescartsventuels,en
vuedelescorriger.Lespointsabordsconcernentclassiquementlecontenuduprojet,leplanningetles
cots.Toutaussiclassiquementlarevuedeprojetdonnelieulardactionetladiffisionduncompte
rendu.

Risque(Risk)

Lerisqueestunvnementvenir,incertain,dommageablepourleprojet(ilestsusceptibledenaffecter
lobjectif)etdontonestcapabledestimerlaprobabilitdapparitionetlagravitdesconsquences.
Quelquesremarquescomplmentaires:
Unrisqueestforcmentdanslavenir.Silseraliseildevientunproblme.
Unvnementdommageablequi

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 76/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Illustration:Leprocessusdegestiondesrisquesprojet.

Risqueencouru
Lerisqueencouruestunrisquepesantsurleprojet,valuavanttouteoprationdetraitement.

Risqueoprationnel

Lerisqueoprationnelestceluiprisparlamatrisedoeuvre(etventuellementencascadeparlamatrise
douvrage).Sonimpactportesurlobjectifduprojet.Lerisqueoprationnelnestenvisagqueparson
impactngatifsurlobjectifduprojet(retard,surcotouperformancenominalenonatteinte).

Illustration:Leprocessusdegestiondesrisquesoprationnels.

Risquersiduel
Onappellerisquersiduellerisquequisubsisteaprsmiseenoeuvredesmesuresdetraitement.Lerisque
rsiduelestprisencomptedanslecalculdelaprovision.

Risquestratgique

Lerisquestratgiqueestceluiprisparlamatrisedouvrage.Sonimpactportesurlebutduprojet.Lerisque
stratgiquepeutavoirunimpactpositif(lebnficeapportparleprojetestsuprieurauxprvisions)ou
ngatif.

S
SBS(SystemBreakdownStructure)

LesigleSBSestissudelanglaisSystemBreakdownStructurequelonpeuttraduireenfranaispar
structurededcompositiondusystme.LaSBSdcritlarchitecturegnraledusystme,dunefaon
plusabstraiteenunniveauplushautquelaPBS.LaconstructiondelaSBSfaitpartieduprocessusde
structuration

ExemplesimplifideSBS:

Scalabilit(Scalability)

Lascalabilitduneapplicationinformatique,cestsonaptitudemaintenirsonniveaudeperformanceface
unemonteenchargedeproduction(parexemplelaugmentationduvolumededonnes,dunombrede
visiteursdunsiteinternet)

Schmaheuristique(Mindmap)

LeschmaheuristiqueestaussiconnusouslenomdecartementaleInitialementdessinsursupport
papieronleraliseaujourdhuilaidedelogicielsextrmementconviviauxetrichesdepossibilits,gratuits
pourcertainsdentreeuxcommeFreemind.Leschmaheuristiqueestlafaonlaplusfacileetrapidepour
mettreenordresespropresidesoucellesdungroupedetravail.

Illustration:Leschmaheuristique.SchmaralisaveclelogiciellibreFreemind.

Scrum

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 77/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Scrumestunemthodeagileddielagestiondeprojetsinformatiques.Enlangueanglaisescrum
dsignelamleaujeuderugby.Commetouteslesmthodesagileselleestbasesurunespritde
coopration,detranparenceetsurladaptationpermanentedelastratgie.

Semaine.personneetsemaine.homme(Man.week)voirChargedetravail

Srendipit

Lasrendipitestlefait,pourunedcouverte,uneinventionouuneinnovation,dersulterdunconcours
decirconstancesfortuit,souventuneerreurdemanipulation.Lesexemplessontnombreuxetconnus:la
pnicilline,lePostit,letflon,leVelcro,etmmelatarteTatin!

Svrit

Svritdunrisque:voirGravit

Simulateursdegestiondeprojet
Depuisquelquesannessontapparuesdesapplicationsinformatiquesdestinesmettredesapprenants
ensituationvirtuelledegrerunprojet.Cesoutilsnesesubstituentpasuneformationprsentiellemais
ensontlundesoutilslesplusefficaces.

Situationdavancement(Statusprogressreport)

Lasituationdavancementestleconstat,unedatedonne,delavancementphysiqueetdesdpenses.

Situationmensuelle(Monthlystatus)

Lasituationmensuelleestleconstateffectugnralementenfindemois,portantsurlestravauxraliss
danslapriode.Danslexcutionduncontratfacturationmensuelle,lasituationmensuelleest
lvmementdclencheurdelmissionparlentrepriseralisatricedesafacture.

SMAP

LaSMAPestuneassociationfranaiseconcurrentedelAFITEP.LaSMAPrelayeenFrancelIPMAet
dlivrelescertificationsensonnom.

SMART

IlestdusagedeconsidrerquunindicateurdoittreSMARTEnlangueanglaise,SMARTestlacronyme
de:
Specific:ildoitportersurunecibleclairementidentifie
Measurable:mesurableentermesdequalitet/ouquantit
Available:disponibleuncotacceptable
Relevant:pertinentparrapportauxbesoinsdinformationdesesutilisateurs
Timely:fournistempsafindtreutileslagestionduprojet
Transposenlanguefranaisecela

Soumissionnaire(Bidder)

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 78/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Danslaprocduredappeldoffres,lesoumissionnaireestceluiquisoumet(dpose)uneoffre(une
proposition).

Sousprojet(Subproject)

Lorsquunprojetpeuttredcomposenpartiessuffisammentindpendanteslesunesdesautres,ilpeut
treutiledeledcomposerensousprojetspourmieuxlematriser.Chaquesousprojetseragrcomme
silsagissaitdunprojet.

Soustraitance(Subcontracting)

Lasoustraitanceestloprationparlaquelleunorganisme(A)confieunautreorganisme(B)lesoinde
raliser,selonuncahierdeschargesprtabli,unproduit,unbienoudefournirunservice,dontil
(lorganisme(A))conservelaresponsabilitfinale(FDX50128).Cestcettenotionderesponsabilitfinale
quidistinguelematredoeuvredusoustraitant.

Spcification(specification)

Letermespcificationdsignelatranscriptionparcritduneexigenceduclient,laquellelesystmedoit
satisfaire.Parextension,lemotspcificationdsigneledocumentdanslequelsontconsignesles
spcifications.Ondistinguelesspcificationsgnralesetdtailles,lesspcificationsfonctionnelles(ce
quedoitfairelesystme)etlesspcificationstechniques(commentdoittreralislesystme).

Spcificationtechniquedubesoin(STB)(Technicalspecification)

Onappellespcificationtechniquedubesoinledocumentcontractueltabliparledemandeurdunproduit
lintentionduconcepteur,etparlequelilexprimesonbesoin.LaSTBregroupelesexigencesfonctionnelles
etlesexigencestechniques.Elledoitgalementprciserlescritresetlesconditionsderecetteduproduit.
LaSTB,unefoisaccepteparlesdeuxpartiescontractantes(MOAetMOE)devientlerfrentieltechnique
duprojet.

Spcificationfonctionnelle

Unespcificationfonctionnelleestladescriptiondtailledelafaondontuneexigencefonctionnelledoit
trepriseencompte.Parextensiononappellespcificationfonctionnelleledocumentregroupantles
spcificationsfonctionnelles.

Spcificationstechniques

Unespcificationtechniqueestladescriptiondtailledelafaondontuneexigencetechniquedoittre
priseencompte.Parextensiononappellespcificationtechniqueledocumentregroupantlesspcifications
techniques.

Sponsor

Danslesprojetsinterneslesponsorduprojetestresponsabledelarussitedeceluicivisvisdela
directiondelorganisme.Cestunpersonnageemblmatiqueetreconnudanslemanagement.Sonrleest
desoutenirlechefdeprojet(quilaluimmechoisi),notammentlorsqueceluicifaitfacedessituations
difficiles.

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 79/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

StratgieOcanBleuvoirOcanBleu

Structurationduprojet

Lastructurationestleprocessusdorganisationduprojet,essentiellementbassurlaconstructiondelistes
arborescentesetdematrices.Lesdsignationsdecesoutilsenlanguefranaisesontconfuseset
difficilementmmorisables,aussietparexception,cesontlesdsignationsetsiglesanglophonesquisont
utilissdanscelexique.
Leslistessont

Illustration:Leprocessusdestructurationduprojet.

StructureadhocratiquevoirStructurepolycellulaire

StructurecellulairevoirEquipeddie

StructureCommandovoirEquipeddie

Structurededcoupageduprojet(SDP)voirWBS

Structurematricielle(ouorganisationmatricielle)

Lastructurematricielleestunerponsedesorganismeslancessitdemenerbienunnombrede
projetsdeplusenplusgranddansdesdlaisdeplusenpluscourtsetenutilisantcommeressourcesdes
salarisdelorganisme.
Ellecroiselastructurehirarchiquetraditionnelleparmtier(oupardivision)avecunestructureddieaux
projets.
Chaqueindividuimpliqudansunprojetadeuxsuprieurs:sonsuprieurpermanentetunchefdeprojet.

Illustration:Lastructurematricielle.

Structurepolycellulaire

Lastructurepolycellulaire(oustructureadhocratique)estunmodedorganisationdanslequeltousles
projetssontgrsenquipeddie,chaquequiperunitlensembledescomptencesncessairesde
faonpouvoirfonctionnerdefaonautonome.lensembledesquipesestplacesousuneautorit
commune.

Successeur(Successoractivity)

Danslerseaulogique,lesuccesseurdunetcheestuneautretcherelielapremireparunliendefin
dbut.

Suividuprojet

Lexpressionsuivideprojetestproscrirecarellevoquelapassivitduchefdeprojet.Onluiprfre
celledepilotagedeprojet

Surutilisationdesressources(ousurcharge)(Overload)

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 80/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Lorsquelachargedetravailduneressourcesuruneunitdetempsestsuprieureladisponibilitde
cetteressource,laressourceestensurutilisation(ouensurcharge).Lasurutilisationdoittresupprime.
Letraitementdessurchargessefaitparnivellementet/ouparlissage.

SWOT(SWOT)

LtudedopportunitcomporteclassiquementuneanalysediteSWOT,quiprfigurelesanalysesplus
approfondiesqueloneffectueraparlasuite.VoicilasignificationetlatraductionenfranaisdeslettresSW
OT
StrengtspourForces
WeaknessespourFaiblesses
OpportunitiespourOpportunits
ThreatspourMenaces
SWOTestquelquefoistraduitparFFOM

Illustration:LanalyseSWOT.SchmaralisaveclelogiciellibreFreemind.

Systme(System)

Enmanagementdeprojets,lemotsystmeestutilispourdsignerlersultatdeprojetlorsqueceluici
comportelafoisdespartiesmatrielles,despartieslogicielles,desservices(recrutement,formation)ou
dautreslmentsimmatriels.Ontrouvenotammentlemotsystmedanslesexpressionssystme
informatique,systmedorganisation

T
Tableaudebord(Controlchart)

Letableaudebordduprojetestledocumentdanslequelsontprsentslesindicateursetles
commentairesassocis.Cetensembledinformationsprsenteltatduprojetuninstantdonn.Ondoity
retrouverlesthmessuivants:tatdavancementtemporel(estcequeleprojetestenavanceouenretard,
etdecombien)tatdesituationdubudget(dpensesetengagementsdedpenses),tatdedfinitiondu
produit(configurationetperformance)

Tche(Task)

Onappelletcheuntravaildtermin,attribuuneentitunique,etquisetermineparlaproductiondun
livrableclairementidentifi.
Latcheestllmentleplusfindunplanningderalisation.Illuicorrespond

Tchecritique(Criticaltask)

Unetcheestditecritiquesisamargeestnulle.Lasuitedestchescritiquesformelechemincritique.Dans
unplanning(rseaulogiqueoudiagrammedeGantt)ilestdusagedesignalerlestchescritiques(cases
durseauoubarresduGantt)enlescolorantenrouge.

Tcheexterne

Enfonctionnementmultiprojetsilpeutarriverquunliendedpendancereliedestchesdedeuxprojets
diffrents.Danscecaslorsquontravaillesurlundesdeuxprojets,latchedelautreprojetestappele
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 81/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

tcheexterne.

Tchefantme

Dansleslogicielsdeplanification,lestchesexternessontprsentesdansleplanningmaisilest,entoute
logique,impossibledemodifierleursvaleurs(dure,datesdedbutetdefin).Pourcetteraisonellessont
souventappelestchesfantme.

Illustration:Engris,unetchefantmedanslaffichageDiagrammedeGanttdeMicrosoftProject.

Tchefractionne(Splittask)

Bienquecesoitgnralementpnalisant,ilarrivequelonsoitobligdinterrompreunetchependantune
certainedure,pourlareprendreensuite.Onditalorsquecettetcheestfractionne.Lesraisonsqui
amnentfractionnerunetchepeuventtreparexemplelindisponibilittemporairedela(oudes)
ressource(s)affecte(s)cettetche,desraisonsdescurit,dintempries.

Illustration:UnetchefractionnedanslaffichageDiagrammedeGanttdeMicrosoftProject.

Tchehamac(Hammocktask)

Enplanification,ilestimpossibledelierdeuxtchesparplusdunlien.Enconsquence,cestsoitladatede
dbutsoitladatedefindunetchequiseradpendantedelafinoududbutduneautretche.Lorsquele
planificateurdsirequeladatededbutetladatedefindunetcheconcidentaveccellesduneautre
tcheilalapossibilitdecrerunetcheHamac.CertainslogicielscommeparexempleMicrosoftProject
permettentlacrationdetchesHamac.

Tchepriodique
Enplanificationdeprojetonappelletchepriodiqueunetchequisereproduitfrquencergulire.Il
sagitleplussouventderunions.

Illustration:Tchepriodique(capturedcrandeMicrosoftProject).

Tachercapitulative(Summarytask)

Unetchercapitulativecorrespondunregroupementdetchesdeniveauhirarchiqueinfrieur.Dans
leslogicielsdeplanificationlesvaleurs(parexemplelachargeetlecot)destchessubordonnessont
consolidesauniveaudelarcapitulative.

Illustration:EnnoirProjetXunetchercapitulative(capturedcranMicrosoftProject).

Tcherptitive(Repetitivetask)voirTchepriodique

Tchesouscritique(Nearcriticaltask)

Unetchesouscritiqueestunetchequidisposedunemargetotaletellementfaiblequelebonsens
voudraitquonlasignaledansleplanningparlammecouleurrougequelestchescritiques.
Certainslogicielsdeplanification

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 82/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Tchesubordonne(Subtask)

Onappelletchessubordonneslestchesregroupessousunemmercapitulative.

Tampon(Buffer)

Onappelletampondescuritunepriodedetempsajoutelafindunephaseoudunlotdetravaux
pourlimiterlerisquequunretardsurcettephaseoucelotnedsorganiselesphasesouleslots
successeurs.Lanotiondetamponatpopulariseparlamthodedelachanecritiquedontelleestlun
deslmentsimportants.

Illustration:TamponsdescuritdansMSProject.

Tauxdactualisationduninvestissement(Discountfactor)

Larentabilitduninvestissementsejouesouventsurplusieursannesdexploitationdubieninvesti.Dans
cettehypothselecalculdoitprendreencomptelefaitquunesommedargentnapaslammevaleur
aujourdhuietdans1,2,3ansouplus.Pourunerentredargentvenir,ilconvientavantdelaprendreen
comptedanslecalculderentabilit,delacorriger.
Letauxdactualisationdpenddu

Tauxdchange(Exchangerate)

Enconceptioncotobjectif,letauxdchangeestlerapportentrelcartdeperformancedunefonction
(parrapportlavaleurnominalefigurantdansleCahierdeschargesfonctionnel)etlcartdeprixquilui
correspond.
Parexempleen

Illustration:Tauxdchangeenaronautique.

Tauxdechargeduneressource

Letauxdechargeduneressource,cest,jourparjour,leratioentrelachargeetladisponibilitdecette
ressource.Laformuledecalculdutauxdechargeest:Tc=(Chx100)/DdanslaquelleTcestletauxde
charge,ChlachargeetDladisponibilit.

Tauxdecouverturedurisque
Letauxdecouverturedurisque(TC)estleratioentreleniveaudexpositionetlaprovision.
TC=(Niveauderisque/Provision)x100

Tauxdedisponibilit

Letauxdedisponibilitduneressourcesurunprojetestlapart,enpourcentage,desacapacitjournalire
quellepeutconsacrerceprojet.Letauxdedisponibilitestappelcapacitmaximaledanslaversion
francophonedulogicielMicrosoftProject.

Tauxderentabilitinterne(TRI)(InternalrateofreturnIRR)

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 83/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Letauxderentabilitinterneestletauxdactualisationquiquilibrelerevenuactualisdunprojetavecson
cotactualis.

Technologiesdelinformation(IT)(InformationTechnology)

Onentendpartechnologiesdelinformationlesdomainesscientifiques,techniquesetdegestionutiliss
pourlacommunicationetletraitementdelinformation.Plussimplementlexpressiontechnologiesde
linformationregroupelesmtiersdelinformatiqueetdelinternet.

Tempscalendaire

Unedureexprimeentempscalendairenetientcomptenideshorairesdetravaildclaresdansle
calendriernidesjourschoms(weekendsetfris).
Lesduressontexprimesentempsouvrlorsquelles

Illustration:Diffrenceentretempsouvr(tcheA)ettempscalendaire(tcheB).

Tempsouvr

Leslogicielsdeplanificationtravaillentpardfautentempsouvr.Letempsouvrestlapriodehoraire
pendantlaquelleletravaildesressourcesestpossible.Unedureexprimeentempsouvrtientcompte
desplagesdetempsdclaresdanslecalendrierduprojet.

Test
Untestestunepreuvestandardiseettalonnepermettantdedterminerdefaoncertainesile
systmesatisfaitoupaslunedesexigencesducahierdescharges.

Testauxlimites
Letestauxlimitesestuntestaucoursduquelonvasoumettrelesystmedescontraintesbien
suprieurescellesdunusagenormal,pourvoircommentilragitauxlimitesdumodledusage.Letest
auxlimites,qui,danslecasdobjetstechniquesesteffectusurunemaquetteouunprototype,peutaller
jusquladestruction(crashtest).

Testdecapacit
Letestdecapacit,outestdemonteenchargeestuntestaucoursduquelonvaaugmenter
progressivementlefluxdedonnesoudematriauxoudetoutautrelmenttraitparlesystme,de
maniredterminerquellechargelimiteilestcapabledesupporter.

TestdechargevoirTestdecapacit

Testdenonrgression
Danslesprojetsdesystmesdinformation,lestestsdenonrgressionvisentvrifierquunevolutiondu
produit(correctionsdeboguesouajoutdefonctionnalitsnouvelles)napasdgradouneperturbepas
lesfonctionsexistantes.

Testdeperformance
Untestdeperformanceestdestinvrifierquunefonctionduproduitsatisfaitauminimumauniveau
attenduducritredevrificationspcifidanslerfrentiel(cahierdeschargefonctionnelouspcification
techniquedubesoin).
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 84/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Testderobustesse
Untestderobustesse,ousuivantlecasdendurance,defiabilit,defatigueconsistesimulerune
chargeimportantesurunedurerelativementlongue,pourvoirsilesystmetestestcapabledesupporter
uneactivitintensesurunelonguepriodesansdgradationsdesperformances.

Testdutilisabilit
Untestdutilisabilitconsistefairetesterlesystmepardesutilisateurs,sipossibleenprsence
dergonomesetdansdesconditionsaussiprochesquepossibledesconditionsrellesdutilisationetsurla
basedunscnarioquicorrespondauxdiffrentsusagesprvuspourcesystme.

Testeur
LetesteurestlapersonneautorisepratiquerlesTests

Testfonctionnel
Untestfonctionnelapourbutdevrifierquelesystmesatisfaitlunedesexigencesfonctionnelles
prescrites.

Testunitaire
Danslesprojetsdesystmedinformationletestunitaireestuneprocdurepermettantdevrifierlebon
fonctionnementdunepartieprcisedusystme.

TestutilisateurvoirTestdutilisabilit

Ticket

Lesinformaticiensontintroduitlemotticketpourdsignercequelonappelledansdautresculturesune
demandedetravail,unordredetravailouencoreunbondetravail.Chaqueticketcorrespondsoitun
bugconstat,soitunepetitevolutionimplmenter,soittouteautretypedetcheconfieun
dveloppeur.

Transfertdepropritduproduit

Letransfertdepropritestlacteparlequellematredouvragedevient,ausensjuridique,propritairede
louvrageetacceptedassumertouteslesresponsabilitsassociescetteproprit.Cestlarecette
dfinitive,matrialisedansleProcsverbalderecettedfinitivequiconstituelefaitgnrateurdutransfert
deproprit.

Illustration:Letransfertdepropritduproduit.

Triangledorduprojet

Inspirdutriangledordelaqualit(outriangleQCDpourQualitCotDlai),leTriangledorduprojet(ou
triangledelaperformanceouencoretrianglevertueux)reprsentelestroiscomposantesdelobjectifdu
projet.
Letriangleestpossursabase,lespointesdubasreprsententlecotetledlai.Lapointeduhaut
reprsentelaconformitdursultatauxspcifications.

Illustration:Letriangledorduprojet

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 85/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Triz
LamthodeTrizfaitpartiedesoutilsduprojetdinnovation.ElleaeusonheuredegloireenFrancedans
lesannes2000.Dufaitdesacomplexitelleestrserveauxseulsexperts.

U
Unitsdaffectation(duneressource)

Onappelleunitsdaffectationlepourcentageounombrequireprsentelallocationdesressources
affectesunetche.Parexemple75%ou0,75reprsentelaffectationsurunetchedelaressourceaux
troisquartsdesacapacit.

Utilisateur(User)

Lemotutilisateurdsignelaouleplussouventlespersonnesquiserontacteurspendantlaphasedevie
activedursultatduprojet(bienouservice).Ilpeutsagirdesexploitants,personnelsdemaintenance,
habitants,clients
Lesutilisateurssontreprsentspar

Utilits(Utilities)

Lesutilitsreprsententlensembledesfluidescirculantsuruneinstallationindustrielle,ncessairesson
fonctionnementmaisnentrantpasdirectementencontactavecleproduitfrabriqu:ilsagitdlectricit,de
vapeur,degaz,daircomprimainsiquedeseauxderefroissement,eauchaude,delavage

V
Valeur(Value)

Lavaleurcorrespondlintrtquunepersonneporteunbienouunservice,quirsultedun
processuspsychologiquedvaluationengrandepartiesubjectif.
Enanalysedelavaleur,cestlarelationentrelacontributiondunefonction(ouduproduitsujetde
lanalyse)lasatisfactiondubesoinetlecotengagpourralisercettefonction(ouleproduit).LeClient
utilisateuraccepteradepayerdautantpluscherquelavaleurluiparaitleve.

Valeuracquise(Earnedvalue)voirCotbudgetdutravaileffectu

ValeuractuellenetteouVAN(NetpresentvalueNPV)

Lavaleuractuellenettereprsentelasommedesvaleursactuellesdesfluxdetrsoreriegnrsparle
projetdinvestissement.LaVANestlundescritresderentabilitduninvestissement.SilaVANduprojet
estpositive,leprojetestrputpouvoirrembourserlecapitalinvesti.

Valeurdacquisition(Costvalue)

Lavaleurdacquisitionestlemontantquilfautconsentirpourobtenirlapropritdunbien.Autrementdit
cestleprixdecebien.

Valeurdchange(Exchangevalue)

Lavaleurdchangeestlemontantauquelonpeutesprervendreunbien.

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 86/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

Valeurdestime(esteemvalue)

Enanalysefonctionnelledubesoin,lavaleurdestimeestlieauplaisirressenti(ouespr)parlutilisateur
dufaitdelutilisationoudelasimplepossessiondunproduit.Notionproche:ladsirabilit.

Valeurdusage(Usevalue)

Enanalysefonctionnelledubesoin,lavaleurdusageestlielasatisfactionparleproduitdubesoin
objectifexprimparlutilisateur.

Valeurplanifie(VP)(Plannedvalue)voirCotbudgetdutravailprvu

Valeurrsiduelle(Residualvalue)

Lavaleurrsiduelleestleprixestimdunbienlafindesaduredevie.Lavaleurrsiduelledunbien
peuttrepriseencomptedanslecalculderentabilitduninvestissement.

Veillestratgique(Businessintelligence)

Lactivitdeveilleconsiste,pouruneorganisation,collecterdesinformationsstratgiquespourpermettre
danticiperlesvolutionsdesonenvironnement.Laveillestratgiquecouvrediffrentsdomainescommela
veilletechnologique,laveillemarketing,laveilleconcurrentielle,laveillecommerciale,laveilledimage,la
veillesocitale,laveillejuridique.

Vrificationdelaptitudeaubonfonctionnement(VABF)

Lavrificationdelaptitudeaubonfonctionnementestleprocessusparlequellamatrisedoeuvrefaitla
dmonstrationdelaptitudedusystmesatisfaireauxexigencescontractuelles.Lavrificationdelaptitude
aubonfonctionnementestlepralablelasignatureduProcsverbalderecetteprovisoire

Vrificationenservicergulier(VSR)

Lavrificationenservicergulierestleprocessuslissueduquelladmonstrationestfaitequelesystme
satisfaitauxexigencescontractuelles.DanslamesuredupossiblelaVSRseffectueenconditions
oprationnelles.LavrificationenservicergulierestlepralablelasignatureduProcsverbalderecette
dfinitive

W
WBS(WorkBreakdownStructure)(WorkBreakdownStructure)

LesigleWBSestissudelanglaisWorkBreakdownStructurecequidonneenfranaisstructurede
dcompositiondestravaux.SagissantdunestructureonprfreralefmininlaWBSaumasculinle
WBS.lesdsignationsfrancophonesOrganigrammedestches(OT)ouStructurededcoupageduprojet
(SDP)ouencorequelquefoisOrganigrammetechniquedeprojet(OTP)nesontpasutilisesdansce
lexiquecardifficilementmmorisablesetpouvantprterconfusion(parexemplelesigleOTPpeuttre
compriscommelalistedestravaux(Organigrammetechniquedeprojet)ouladescriptionduproduit
(Organigrammetechniqueproduit).
LaWBSestunoutildestructurationpermettant

Illustration:LalogiquedestructurationdestravauxaveclaWBS.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 87/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets

ExemplesimplifideWBS:

X
XPvoirExtremeProgramming

Y
Z
ZBSZoneBreakdownStructure

SigleissudelanglaisZoneBreakdownStructurequelonpeuttraduireenfranaisparstructurede
dcompositiondeszones.LaZBSestlalistehirarchique(ouindente)deszonesconcernesparle
projet.LesigneGBSpourGographicBreakdownStructureestgalementutilis.LintrtdelaZBS(oude
laGBS)estdeservirdebaseladcompositiondestravauxpourlaphasedemiseenoeuvre.La
constructiondelaZBSfaitpartieduprocessusdestructuration

ExemplesimplifideZBS:

Zonedemarge
Legraphezonedemargeestlundesoutilsdereportingduprojet.Ilreprsentesurungrapheorthogonal
laprogressiondelavancementglobalduprojetenfonctiondutemps,danslesdeuxhypothsessuivantes:
1)danslasituationotouteslestchessontordonnancesauplustt.2)danslhypothseotoutesles
tchessontordonnancesauplustard.Encoursdeprojet,lavaleurdavancementglobalrellement
constateladatedtatestporteenordonne.Lacourbeainsiobtenuedonneunebonneidedela
trajectoireduprojet.Loutilzonedemargeestdautantpluspertinentquelerseaulogiqueduprojetest
plusparalllis.

Illustration:Legraphereprsentatifdelazonedemarge.

http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 88/88

You might also like