Professional Documents
Culture Documents
Ek 2
Haziran 2000
SweRoad TRAFK GVENL PROJES
Ankara Trafik Gvenlii Danmanlk Hizmetleri
indekiler Sayfa
1 Giri 2
1.1 Ama 2
1.2 Terminoloji 2
1.3 Modern kavaklarn genel tanm 3
1.4 Gvenlik performans 6
3 rnekler 15
3.1 ehirdndaki tek eritli dnel kavak 15
3.2 ehirdndaki iki eritli dnel kavak 16
3.3 ehiriinde yaya geii bulunan tek eritli dnel kavak 17
1 Giri
1.1 Ama
Bu rapor;
Modern kavaklarn genel tasarm ve gvenlik performansnn ksaca tanmlanmasn,
Trkiye 'deki modern dnel kavaklarn tasarm esaslarna ilikin bir neri sunulmasn
amalar.
Rapor gvenlik hususlar zerinde odaklanmaktadr. Ayrca, gelecekteki esaslara dahil edilmesi
gereken, rnein kapasite, gecikme hesaplamalar ile enine eim ve drenajn tasarlanmas gibi
bir ka husus da bulunmaktadr.
Ama; modern dnel kavaklarn, yeni ve kapsaml Trk tasarm esaslarna standart kavak tipi
olarak dahil edilmesidir. Bununla birlikte yeni tasarm esaslarnn hazrlanmas uzun bir sretir.
nerilen tasarm esaslarnn Trkiye artlarna uygun hale getirilerek Trkiye 'de modern dnel
kavaklarn uygulamaya konmasnda kullanlmas tavsiye edilir.
1.2 Terminoloji
Genel olarak "trafik emberleri" ve Trkiye 'de halen kullanlmakta olan "kesintili dnel
kavaktan" ayrdedtmek iin, bu rapordaki esaslara uygun olarak tasarlanan dnel kavaklar iin
modern dnel kavak teriminin kullanlmas tavsiye edilir.
Aadaki ekilde modern bir dnel kavaa ait temel tasarm elemanlar gsterilmitir.
Giriteki yana doru kayma
Giri kurbu
k Genilii
k kurbu Dn Platformu
Giri Genilii
1.3.1 Karakteristikleri
Trafik emberi
Trafik emberlerinde bazen dur ya da sinyal
kontrol nlemleri kullanlr veya giri yapan
aralara ncelik tannr.
Trafik emberi
Baz byk trafik emberleri ana hareketler iin
dz bir koridor salar ya da dn platformu iinde
daha fazla srat yaplabilmesi iin tasarlanmtr.
1.3.2 leyi
Saa dn Dz-ileri
Kavaa sadan yaklalr, kavak iinde Kavaa sa eritten yaklalr ve kavak
sada kalnr ve kavak sadan terkedilir. iindeyken bu eritte kalnr ( devaml izgi )
Kavaa yaklarken ve kavak iinde sa Trafik younluu veya yoldaki bir engel
sinyal yaklr. sebebiyle sa erit tkand takdirde, kavaa
sol eritten yaklalr ve kavak iinde sol
eritte kalnr ( kesikli izgi).
Her iki durumda da, istediiniz ktan
ncekini gecince saa dn sinyalinizi
yaknz.
( dnel kavaa yaklarken sinyal yaklmasna
gerek yoktur )
Sola dn ve U - Dn k konumlar
Dnel kavaa girmeden nce sola dn Bir dnel kavaktan karken, ( ister dz ileri
sinyalinizi yakarak sol eritten kavaa gidiliyor isterse sola dn yaplyor olsun )
yaklan ve sinyal vermeye devam edin. dnel kavakta iken kullanmakta olduunuz
ayn eridi kullanmaya devam ediniz.
Ynelmek istediiniz ktan ncekini
geince saa dn sinyalinizi yaknz. ktan nce daima saa dn sinyalinizi
yaknz.
Avantajlar
ncelik kontroll kavaklar Sinyalize kavaklar
Gvenlik Kontrolsz kavaklarla karlatrldklarnda atma noktalarnn
says azdr.
Dk hz hem ara araca olan hem de ara yaya arasnda olan
kazalarn meydana gelme skln ve iddetini azaltr.
Kapasite Seyir halindeki trafik durmaktan Dnel kavaklar, sinyalize
ziyade yol vermekte, bu da daha kavaklardaki zaman kaybnn
kk zaman aralklarnn olmamas sebebiyle (krmz ve sar
kabul ile sonulanmaktadr kta), daha yksek kapasite/erit
imkan sunabilirler
Gecikme Genel gecikme muhtemelen eit
hacimli sinyalize kavaktakinden
daha az olacaktr.
Maliyet Kazalarn saysnn ve iddetinin az olmas sebebiyle kaza maliyetleri
dktr
Genel olarak daha az istimlak Genel olarak bakm maliyetleri
alanna gerek duyulur dnel kavaklar iin daha dktr.
Yayalar/bisikletliler Dk seyir hzlar yaya-ara kazalarnn skln ve iddetini azaltr.
Dezavantajlar
ncelik kontroll kavaklar Sinyalize kavaklar
Kapasite Koordine edilen sinyalizasyonlu
alarn kullanlmas halinde,
sinyalize kavak an genel
kapasitesini artracaktr.
Gecikme Trafik klar ok arpk trafik
dalmnn (baz girilerinde ok
yksek dier baz girilerinde ise
ok dk trafik hacimleri olan
kavaklar) olduu kavaklarda
daha ksa sreli gecikmeler
verebilir.
Maliyet Baz yerlerde, dnel kavaklarn daha fazla aydnlatlmasna gerek
vardr.
Yayalar/bisikletliler Uzun gzergahlar hem yayalar hem de bisikletliler iin katedilen
mesafeyi artrr.
Yoldan gemek iin zaman aralklar kollayan yayalar iin dnel
kavaklar gecikmeyi artrr.
Gvenlik asndan trafiin durduu
bir faz yoktur.
1.4.1 Genel
sve 'te yaplan kapsaml bir almada, 50 km/s hz snr olan dnel kavaklarn farkl seviyeli
kavaklardan biraz daha gvenli olduklar tespit edilmitir. Hem kaza, hem yaralanma orannn
hem de kaza bana den yaral saysnn aadaki parametrelerden etkilendii bulunmutur:
Dnel kavaktaki yerel hz limiti,
Dnel kavaktaki yerel hz limitine kyasla yoldaki genel hz snr ,
Ayak says
Dnel kavaktaki eritlerin says
Merkezi adann yarapnn etkisi bilinmemektedir, ancak yarap 10 ile 25 metre arasnda olan
dnel kavaklarn tad riskin daha kk olduu gzkmektedir.
sve 'teki inceleme esas alnarak, kaza ve yaralanma oranlar zerine tahmin modelleri
gelitirilmitir. Bu modeller hz limitlerini, ayak saysn ve dnel kavaktaki eritlerin saysn
gz nnde bulundurmaktadr. Tahmin modelleri gelen milyon ara bana aadaki deerleri
verir.
4- Ayak 3- ayak
Yerel hz snr Genel hz snr 1-erit 2-erit 1- erit 2- erit
50 km/s Yerel hz snr ile ayn 0.113 0.133 0.109 0.127
70 km/s -"- 0.208 0.244 0.200 0.234
50 km/s Yerel hz snrndan 0.159 0.186 0.152 0.178
yksek
70 km/s -"- 0.292 0.341 0.280 0.328
sve 'teki dnel kavaklara ait kaza oranlar (kaza/1 milyon ara)
4- Ayak 3- Ayak
Yerel hz snr Genel hz snr 1-erit 2-erit 1- erit 2- erit
50 km/s Yerel hz snr ile ayn 0.022 0.028 0.020 0.026
70 km/s -"- 0.058 0.074 0.054 0.069
50 km/s Yerel hz snrndan 0.037 0.048 0.035 0.045
yksek
70 km/s -"- 0.099 0.128 0.093 0.120
sve 'teki dnel kavaklara ait yaralanma oranlar (yaral/1 milyon ara)
Yorumlar:
Kaza ve yaralanma oranlar 182 dnel kavaktan alnan kaza istatistiklerine dayanmaktadr.
(daha ok ehir ve banliylerdeki dnel kavaklar)
Genel hz snr yerel hz snrndan fazla olan yollar zerinde bulunan dnel kavaklarn kaza
ve yaralanma oranlar daha yksektir. Bu durum, ehirii ve ehirleraras yollarnda farkl
src davranlarnn ya da beklentilerinin etkisi olarak yorumlanabilir.
Kaza saysnn lm yaplan hzlar ile doru orantl olduu tespit edilmitir.
Trafik hacminin yaralanma ve kaza oranlarn etkilemedii tespit edilmitir. (ncelemede
40 000 gelen ara/gn oranna sahip kavaklar vard)
Son zamanlarda yaplan incelemelerde dnel kavaklarn sinyalize kavaklardan daha gvenli
olduu tespit edilmitir.
Bunun sonucu olarak, gvenlik nedenleriyle, eer ncelikli kavaklar kullanlamyorsa dnel
kavak seilmelidir.
Dnel kavaklar, normal olarak kontroll bir kavan kabul edilebilir olduu tm yollarda ve
yerlerde kullanlabilir. Aadaki tabloda dnel kavaklarn kabul edilebilirlik politikasna ilikin
bir rnee yer verilmelidir.
Yol snf
Devlet yolu tip I Devlet yolu tip II l yolu tip I ve II
Konum
ehirleraras - - - Kabul edilebilir Kabul edilebilir
Banliy Kabul edilebilir Kabul edilebilir Kabul edilebilir
ehirii Kabul edilebilir Kabul edilebilir Kabul edilebilir
Deiik konumlardaki farkl yol snflarnda dnel kavaklarn kabul edilebilirliine ilikin rnek
Dnel kavaklar hem yksek hem de dk hacimli trafikler iin kullanlabilirler. Aadaki
ekilde dnel kavaklarn hangi trafik hacimleri iin kullanlabilecei ve sinyalize kavaklara
nazaran sosyo ekonomik olarak daha avantajl olduu durumlar gsterilmitir.
10
000
Ikav ak gerekli
Dnel
5 kav
000
ncelikli kav ak
10 20 30 40
000 000 Ana
000 yol, ara/gn
000
Sz gelii mevcut alan ya da birleen yollarn gzergahna bal olarak dnel kavan
kullanlmas mmkn olmayabilir. Baz planlama koullarnda, mutlaka sinyalize kavak
seilmelidir ve yksek trafik hacimleri iin sinyalize kavak sosyo ekonomik adan avantajl
olabilir. (Ek 1 "Kavak Tipi Seimi iin nerilen Esaslar"a baknz).
Genel artlar
Bir dnel kavan gvenli ve etkin biimde ileyebilmesi iin genel olarak aadaki
zelliklerin gerekli olduu kabul edilir:
Hz kontrol
Hzn drlmesi iin, binek aralar iin ayrlan olas seyir koridorunun yarapnn dnel
kavak giriinde ve iinde 100 metreden fazla olmamas gerekir. (sve 'teki esaslar).
R<100
R<100
m R<100 R<100
m
m m
Gzergah
Dnel kava iyi bir ekilde grebilmek iin,
balanan yollar arasndaki merkez adann blmleri
yaklak ayn alana sahip olmaldr.
Yollarn gzergah merkez adann yerleimini
iyiletirecek ve hz azaltacak ekilde ayarlanmaldr.
Yandaki resim mevcut gzergahlarn nasl
ayarlanabileceini (kesik izgiler) gstermektedir.
Ayak says
Genel olarak dnel kavaklar drt ayakl kavaklarda uygulanr. Ancak, dnel kavaklar, ve
be ayakl kavaklarda da uygulanabilir.
Tasarm tatlar
Bir dnel kavak, dnel kava ounlukla kullanan aralara iyi eriim salayabilecek ve zel
tasarml aralarla geii mmkn klabilecek ekilde tasarlanmaldr. Baz sve tasarm tatlar
aadaki resimlerde gsterilmitir. (Yar rmorkun Trkiye 'deki 1965 tarihli esaslarda yer alan
C50 yar rmorkuna benzer olduuna dikkat edin.)
Binek arac, toplam uzunluk 5,0 m Yar rmork, toplam uzunluk 16,0 m
Baz Avrupa lkelerinde ehir ilerinde merkez ada yarap 2 ile 10 metre arasnda olan kk
dnel kavaklar ile merkez ada yaraplar 2 metreden kk olan mini dnel kavaklar
kullanlmtr. Btn uzun aralar tarafndan kullanlamadndan, bu tip dnel kavaklar genel
olarak ehir dnda ve ehir geilerinde kullanlmaya elverili deildir. Bu nedenle, bu tip
kavaklarn KGM yollarnda kullanlmas tavsiye edilmemektedir.
Merkez ada yarap ile kapasite (olas) arasnda basit bir iliki yoktur. Kapasite ayn zamanda,
dn platformunun genilii ve giri-k alar ve genilikleri gibi, dier tasarm
parametrelerine de baldr. Bu husus, svete mevcut 180 dnel kavaktaki trafik hacmini
(kapasiteyi deil) gsteren aadaki ekilden anlalabilir. Ancak, hem aralar arasndaki zaman
boluklarnn hem de dnen kesimlerin uzunluklarnn daha uzun olmas nedeniyle, daha byk
merkez adal dnel kavaklar daha byk kapasiteye sahiptir.
45000
40000
35000
30000
25000
20000
15000
10000
5000
0
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50
erit says
Trafik hacimleri izin verdii takdirde, gvenlik nedenlerinden tr dn platformunun sadece
tek eritli olmas gerekir. (bkz blm 1.4.1). Yksek trafik hacimlerinde, 2 eritli bir dn
platformu gerekli olabilir. Aadaki diyagram sve 'te ngrlen esaslara gre, 2 erite ihtiya
duyulan durumlar gstermektedir.
ki
Twoeritli
lanes
tek
Oneeritli
lane
0 5 00 10 00 15 00
kavak iinde dnCirculating
yapan trafik, ara/saat
traffic, v/h
Dn platformunun genilii
Dn platformunun genilii, ayn zamanda tat yolunu kullanan aralarn tasarmlar
tarafndan tanmlanan tasarm trafik durumu gz nnde bulundurularak belirlenmelidir.
rnein, yar rmork iin tek eritli ve yar rmork art yolcu tat iin iki eritli dnel kavak
tasarm yaplmaldr. sve'teki esaslara gre, kavak iinde dn platformunun genilii
aadaki diyagram kullanlarak belirlenir.
d ember yarap, m
50
40
Iki eritli
30
Tek eritli
20
10
15 20 25 30 35 40
Merkezi ada yarap m
Kavaa giri srclerin hzlarn drmeye sevk edecek ekilde tasarlanmaldr. Bu husus
giri kurbu iin uygun bir tasarmn seilmesi ve baz durumlarda giriin yana doru kaydrlmas
ile salanr.
Giri kurbu
Giri kurbunun, normal bir ncelikli kavaktaki giri kurbu gibi tasarlanmas gerekir. Ana
yarap normal olarak 15 metre civarnda olmaldr.
k kurbu
k kurbundaki temel yarap normal bir simetrik dnel kavak iin 100 ila 200 metre arasnda
olmaldr. Yaya geidi bulunduu takdirde, yarap daha kk olmaldr.
Eer mmknse, giri ve onu takip eden k arasnda, d dnel kavak emberinin herhangi bir
paras bulunmamaldr. Yaraplar byk merkezi adalar ile giri ve k arasnda uzun
mesafeleri olan dnel kavaklarda bu durumdan kanmak zor olabilir. Eer mmknse,
birbirlerine balanan yollarn gzergah ayarlanmaldr.
Giri ve k genilikleri
Giri genilii giri yarapna baldr. sve 'te ngrlen esaslarda, srasyla bir ve iki eritli
dnel kavaklar iin aadaki giri ve k genilikleri kullanlr.
Giri genilikleri k
genilikleri
erit Giri Giri k
says Tasarm tat/tatlar yarap yarap yarap
< 15 m > 15 m 100 200 m
1 Yar rmork 6,5 m 6,0 m 5,5 m
2 Yar rmork + yolcu tat 10,0 m 9,5 m 7,0 m
Giri ve k genilikleri rnei
Girilerde, normal erit geniliine gei uzunluu en azndan 30 metre olmaldr. klarda,
normal erit geniliine gei uzunluu 75 - 100 metre olmaldr.
Yaya/bisiklet geileri, genel olarak aadaki ekilde gsterilen iki alternatiften birine gre
yerletirilir.
Alt 1 Alt 2
Alt 1 (alternatif 1)de yol verme izgisi yaya/bisiklet geiinden sonraya ve Alt 2de
yaya/bisiklet geiinden nceye konulmutur. ki alternatifin avantajlar ve dezavantajlar temel
olarak aada belirtilmitir:
Alt 1de, gei ile yol verme izgisi arasndaki mesafe ile, aralar geie ve dnel kavaa
ayr ayr yol verebilir. zellikle yksek trafik hacimlerinde uygulanmas daha gvenli ve
daha kolaydr.
Alt 2de, yol verme izgisinin dnel kavaa daha yakndr, giren srclerle dnen aralar
arasndaki diyalog daha kolaydr.
3 rnekler
Aada sve'teki esaslarda ngrlen standart tasarmlarn basitletirilmi birka rneine yer
verilmitir.
Normalde, ehir dnda bulunan bir dnel kavakta yaya geidi bulunmamaldr. Bu husus
izimde, dzeyi ayrlm yaya geidi ile gsterilmitir.
3.3 ehir iinde yaya geii olan tek eritli dnel kavak